บทท ๑ ความรทวไปเกยวกบรฐศาสตรกบประชาธปไตย

วตถประสงคการเรยนประจ าบท เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ 1. อธบายความเบองตนเกยวกบรฐศาสตรได 2. อธบายความเบองตนเกยวกบประชาธปไตยตามแนวตะวนตกได 3. อธบายความรเบองตนเกยวกบพระพทธศาสนาได 4. อธบายความเปนมาของพระพทธศาสนาในประเทศไทยได 5. อธบายความส าคญของพระพทธศาสนากบสงคมไทยได 6. อธบายแนวคดประชาธปไตยตามแนวพระพทธศาสนาได 7. อธบายทศนะเกยวกบแนวคดทางการเมองการปกครองตามแนวพระพทธศาสนาได 8. ประชาธปไตยตามแนวพระพทธ

ขอบขายเนอหา ความเบองตนเกยวกบรฐศาสตร ความเบองตนเกยวกบประชาธปไตยตามแนวตะวนตก ความรเบองตนเกยวกบพระพทธศาสนา ความเปนมาของพระพทธศาสนาในประเทศไทย ความส าคญของพระพทธศาสนากบสงคมไทย ทศนะเกยวกบแนวคดทางการเมองการปกครองตามแนวพระพทธศาสนา แนวคดประชาธปไตยตามแนวพระพทธศาสนา

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการบรรยาย อภปราย รายงาน และซกถาม 2. แสดงความคดเหน การวเคราะห การวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

๒

ความน า มนษยในสงคมหนงๆ ประกอบดวยกลมบคคลตางๆ ทมความเชอ ความคด อปนสย ทศนคต และวฒนธรรมทแตกตางกน มารวมกนอยภายในอาณาเขตเดยวกน จงท าใหมความจ าเปนทจะตองหาการปกครองทเหมาะสมมาใชในสงคม เพอใหสงคมนนๆ ด าเนนไปไดดวยด คอมความสงบเรยบรอย มความยตธรรม มความสามคค ปฏบตตนเปนพลเมองทดของสงคม หากสงคมทมความแตกตางกนอยางหลากหลาย ไมมการน าการปกครองทเหมาะสมมาใชแลว กอาจท าใหสงคมนนประสบกบความสบสนยงเหยง เกดความแตกแยก แยงชงผลประโยชนตามมา อยางไมมทสนสด ดงทเหนไดในสงคมตางๆ ในปจจบนนการปกครองทเหมาะสมจงเปนทตองการของทกๆ สงคมเพราะถอวาเปนปจจยส าคญทจะท าใหไดมาซ งการม เสถยรภาพทางสงคมและการน าสงคมไปสความเจรญกาวหนา ความผาสก การบรหารและการปกครองของสงคมในอดตมความสมพนธกบศาสนาอยางใกลชด มการพงพงอาศยซงกนและกน ศาสนาจงเปนทมาของอดมการณรปแบบเดยว เปนเครองมอทส าคญในการธ ารงรกษาความชอบธรรมของการปกครองและการยอมรบของประชาชนทมตอผปกครอง

พระพทธศาสนาทงทเปนสวนพระธรรม คอค าสอน และพระวนย คอ ค าสง มคณคาตอการปกครอง ทงในดานการปกครองตนเอง การปกครองหมคณะและการปกครองประเทศหรอสงคมโดยสวนรวมตลอดจนมการปกครองโลกอยมาก กลาวคอ มงสงเสรมใหบคคลหมนส ารวจ ฝกฝน ปรบปรง เคารพ ควบคม บงคบภายใน คอ จตใจ เชอมนรบผดชอบตอตนเอง เปนการปกครองตนเอง รจกธรรมชาตและความตองการของผอน ใชพระคณควบคกบการใชพระเดช เปนการปกครองหมคณะและปกครองประเทศหรอสงคมโดยสวนรวม ตลอดมการใชธรรมเปนโลกบาล คอหรและโอตตปปะ ซงเปนธรรมปกครองโลก สงคมไทยไดรบอทธพลค าสอนของพระพทธศาสนาเกยวกบการบรหารและการปกครอง โดยเฉพาะทน ามาจากคมภรชาดก เชน ทศพธราชธรรม พละ ของกษตรย เวนจากอคต ซงเปนธรรมของพระราชา ผน า ผปกครองโดยตรง เมอมองในแงรฐศาสตร กคอหลกแหงการบรหารและการปกครองกายและใจ ซงเมอน ามาปฏบตตามแลวจะท าใหชวตด าเนนไปในแนวทางทถกตองและกอใหเกดประโยชนสขแกตนเองและสงคม พระพทธศาสนา คอค าสงสอนทงหมดของพระพทธเจา เปนประมวลความรทางศาสนาระบบหนง เชนเดยวกบประมวลความรทางมนษยศาสตร สงคมศาสตร และวทยาศาสตรท เรยนกนอยตามสถาบนการศกษาตางๆ ประมวลความรทางพระพทธศาสนา วาดวยสงส าคญ ๔ ประการดวยกน คอ๑ ๑. ธรรมชาตของชวต ๒. ธรรมชาตของจกรวาล ๓. จดมงหมายของชวต ๔. ทางไปสจดมงหมายของชวต ประมวลความรทกอยาง ยอมมแหลงทมาหรอแหลงก าเนด การรแหลงทมาของศาสนาตางๆ เปนสงจ าเปนในการศกษาศาสนา เพราะเปนความร ภมหลงของศาสนา ท าใหเราเขาใจศาสนา

๑แสง จนทรงาม, พทธศาสนวทยา, (กรงเทพมหานคร: สรางสรรคบคส, ๒๕๔๔), หนา ๑–๒.

๓

นนๆ ไดดขน เชนเดยวกบการทเรารถงมารดาบดา และฐานะตระกลของคนทเราก าลงจะคบหาสมาคมดวย ยอมท าใหเราสามารถประเมนคณคาของเขาไดดขน

1.1 ความรเบองตนเกยวกบรฐศาสตร รฐศาสตร คออะไร ท าไมตองศกษารฐศาสตร กอนทจะตอบค าถามนขอใหพจารณาวา

ในชวตประจ าวนของพวกเรา เราพบเหนปญหาตาง ๆ มากมายทเราไมสามารถแกไขไดโดยล าพง เชน ปญหา ยาเสพตด ปญหาโรคเอดส ปญหาไขหวดนก ปญหาความยากจน ปญหาอาชญากรรม และปญหาความรนแรงสามจงหวดชายแดนภาคใต เปนตน ปญหาเหลานลวนแตเปนปญหาทรฐจะตองยนมอเขามาใชอ านาจรฐแกไขคลคลายปญหาใหบรรเทาเบาบางลง ซงรฐมอ านาจกวางขวาง รฐมอ านาจก าหนดกรอบนโยบายการเมองการปกครอง เศรษฐกจ มาตรการระหวางประเทศ รฐยงมอ านาจเหนอศาสนา วฒนธรรม เชอชาต การตดสนใจกระท าการใด ๆ หรอไมกระท าการใด ๆ ของรฐลวนสงผลกระทบมหาศาลตอผอยใตปกครองของรฐ เรองทเกยวของกบรฐจงเปนเรองของคนทกคนไมจ าเปนตองเปนนกการเมองหรอชนชนสงฐานะร ารวยทควรมความรเกยวกบการเมองการปกครอง แตวชารฐศาสตรเปนเรองของเราทกคนทควรศกษา ท าความเขาใจเพอวตถประสงคส าคญ คอ การอยรวมกนอยางสนตและมชวตอยางมคณภาพ

ความหมายของวชารฐศาสตร อานนท อาภาภรม๒ ไดอธบายความของรฐศาสตรวา รฐศาสตร ถอดศพทมาจาก

ภาษาองกฤษวา Political Science และค าวา Political นนเปนคณศพทของค าวา Politics ซงมรากศพทมาจากค าวา Polis ในภาษากรก มความหมายวา การจดองคการทางการเมองในรปหนง วชารฐศาสตรเปนสาขาหนงของสงคมศาสตร ( Social Sciences) เปนวชาทมงศกษาถงการทมนษยรวมกนอยในสงคม ฉะนนจงยงไมสามารถทจะแสวงหาทฤษฎหรอก าหนดกฎเกณฑทแนนอนเกยวกบพฤตกรรมของมนษยในสงคม เชน ในดานพฤตกรรมทางการเมอง กยงไมสามารถจะวางหลกเกณฑทแนนอนวามวธใดบางจงจะไดรปแบบการปกครองทดทสด หรอจะด าเนนการอยางไรทจะมรฐบาลทดทสด รฐศาสตร (Political Science) เปนศาสตรทวาดวยรฐ (the science of the state) ซงถอวาเปนสาขาหนงของสงคมศาสตรทกลาวถงทฤษฎการจดตงองคการรฐบาลและการด าเนนงานของรฐ (practice of the state)

พรศกด ผองแผว๓ รฐศาสตร คอ วชาการทวาดวยการปกครอง และสงทเกยวเนองกบการปกครอง เปนตนวา การก าเนด การรวมตว การแปลงรป และความเสอมโทรมของชมชนทาง

๒ อานนท อาภาภรม. รฐศาสตรเบองตน. พมพครงท 2. (กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร2545).

หนา 10. ๓ พรศกด ผองแผว. รฐศาสตร: ขอบขาย สถานภาพ และการศกษาวจย. (กรงเทพมหานคร: เจาพระยา

การพมพ.2526). หนา 20.

๔

การเมอง โดยมขอบขายรวมไปถงรปธรรมขององคกร กฎ ระเบยบ แนวปฏบต อนจะน าไปสการแกไขความขดแยงของชมชน และการตดสนใจของชมชน ในกรณส าคญ ๆ ตาง ๆ

โกวท วงศสรวฒน๔ ไดอธบายวากอนทจะเรยนรวารฐศาสตรคออะไร จ าเปนตองทราบวา วชาความรมการจ าแนกประเภทของความรออกเปน 3 สาขาใหญ ๆ คอมนษยศาสตร(Humanities) วทยาศาสตรธรรมชาต (Natural Science) และสงคมศาสตร (Social Sciences) สงคมศาสตร คอ ความรเกยวกบสงคมและมนษยทมาอยรวมกนในสงคม ตลอดจนปรากฏการณตาง ๆ ทางสงคม ในวชาสงคมศาสตรนนการแสวงหาความรกใชวธการทางวทยาศาสตร ( Scientific Method) เชนกน แตทฤษฎตาง ๆ ทางสงคมศาสตรไดมาจากการสงเกตพจารณามากกวาการทดลอง เพราะเหตวาสงแวดลอมตาง ๆ ของสงคมมนษยนนเราไมสามารถควบคมไดอยางแนนอน (Lack of control over all Variables) กลาวคอ สงคมมนษยและตวมนษยเองเปลยนแปลงเสมอ เพราะการทจะเอาสงคมทงสงคมน ามาท าการทดลองเปนสงทเปนไปไมได หรอจะกระท ากบบคคลกจะเปนการผดศลธรรม เพราะฉะนนทฤษฎในสงคมศาสตร จงไมสามารถพสจนไดแนนอนเหมอนทฤษฎวทยาศาสตรธรรมชาตเปนเพยงการสงเกตการณและพยายามอธบายปรากฏการณนน ๆ วชาในสาขาสงคมศาสตรมรฐศาสตร ประวตศาสตร เศรษฐศาสตร สงคมวทยา จตวทยา มนษยวทยา ภมศาสตร ฯลฯ รฐศาสตร คอ วชาทวาดวยรฐ (state) โดยเนนศกษาในเรองของรฐบาล (Government) อยางกวางขวางและเปนระบบ

สนสทธ ชวลตธ ารง๕ กลาววา รฐศาสตรแปลความหมายตามตรงไดวา ศาสตรทวาดวยรฐ หรอความรทเกยวกบรฐ

อไรวรรณ ธนสถตย๖ ใหนยามวา รฐศาสตรเปนการเรยนเรองเกยวกบรฐ ในทก ๆ แงเปนวชาในหมวดสงคมศาสตรทเนนในแงของการปฏบต (Practice) เปนเรองทเนนประวตความเปนมาขององคการ รฐบาล ภาคทฤษฎและปฏบตเกยวกบรฐเหลานเปนความหมายดงเดมของรฐศาสตร ในยคปจจบนแนวความคดนไดมการเปลยนแปลงของโลกยคปจจบนทมความซบซอนขน ความหมายของรฐศาสตรกลายเปนกลายเปนการศกษาเรองการเมอง (politics) ความสมพนธของมนษย ในแงการบงคบบญชาและการถกบงคบบญชา การควบคมและการถกควบคม การเปนผปกครองและถกปกครอง สงดงกลาวทงหมดเกยวกบอ านาจหรออาจเรยกไดวา อ านาจทางการเมอง ความเกยวพนน เกยวพนในแงของการไดมาซงอ านาจ และการรกษาไวซงอ านาจดงกลาววาท าอยางไรจงจะไดอ านาจนมา และเมอไดมาแลวจะรกษาไวไดอยางไร

จากความหมายของค าวารฐศาสตร สรปไดวา รฐศาสตร คอ รฐศาสตรเปนสาขาหนงของสงคมศาสตร ความรไดมาจากวธการทางวทยาศาสตรโดยการสงเกตการณ และอธบายปรากฏการณ

๔ โกวท วงศสรวฒน. พนฐานรฐศาสตรกบการเมองในศตวรรษท 21. (กรงเทพมหานคร: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 2543). หนา 32.

๕ สนสทธ ชวลตธ ารง. รฐศาสตรภาพกวาง. (กรงเทพมหานคร: สวชาญการพมพ.2546). หนา 39. ๖ อไรวรรณ ธนสถตย. รฐศาสตรกบการเมองไทย. (กรงเทพมหานคร: เปเปอรเฮาส.2543). หนา 55.

๕

ไมใชการทดลองพสจน และรฐศาสตร เปนศาสตรวาดวยรฐหรอศาสตรวาดวยการปกครอง หรอศาสตรวาดวยรฐบาล หรอศาสตรวาดวยอ านาจ ดงนน รฐศาสตรในปจจบนเปนเรองของการศกษาเรองของการเมองการปกครอง อ านาจหรออ านาจทางการเมอง กลาวไดวา รฐศาสตร คอ วชาทวาดวยของรฐ การเมองและการบรหาร

ขอบขายของวชารฐศาสตร วชารฐศาสตรเปนวชาทมขอบขายกวางขวาง โดยมรฐบาลเปนแกนกลางของการศกษา

แมวาจะยงไมสามารถหาขอยตในการศกษาถงรปแบบการเมองการปกครองทมประสทธภาพสงสด แตนกวชาการดานรฐศาสตรไดพยายามก าหนดขอบขายของวชารฐศาสตร ดงน

เดชชาต วงศโกมลเชษฐ๗ (2515: 1) ใหทศนะวา ขอบขายรฐศาสตรไดรวมสวนประกอบทกสวนภายในและภายนอกของรฐ อาจจ าแนกออกไดเปน 6 กลมดวยกน คอ

1. ทฤษฎการเมองและประวตความคดทางการเมอง (Political and History of Political) กลมนวจยทฤษฎต าราและความคดเหนส าคญตาง ๆ ตงแตสมยโบราณจนถงปจจบน เพอจะทราบเหตผลรวมทงการสบตอเนองกนของสถาบนทางการเมอง

2. สถาบนทางการเมอง (Political Institutions) กลมนมงเนนวจยและนยมระบบองคประกอบและอ านาจของสถาบนทางการเมอง ซงรวมทงนโยบายการจดตงและโครงสรางของการปกครองของรฐ รวมทงการปกครองทองถน และการปกครองเปรยบเทยบ

3. กฎหมายสาธารณะ (Public Laws) กลมนวจยถงรากฐานของรฐรวมทงปญหาการแบงแยกอ านาจคนควาความสมพนธของกฎหมายสงสดของรฐ และปญหาการบงคบใหมการปฏบตตามกฎหมายการพจารณาถงอ านาจหนาทของระบบการศาลยตธรรม และความสมพนธระหวางจารตประเพณกบกฎหมาย

4. พรรคการเมอง กลมอทธพลและประชามต (Political Parties, Pressure Groups, public Opinion) กลมนพจารณาถงบทบาทและวตถประสงคของการจดตงตลอดจนผลของพรรคการเมองกลมอทธพลและประชามต

5. รฐประศาสนศาสตร (Public Administration) คอ การจดก าลงคน เงน และวสด ในอนทจะปฏบตใหเปนไปตามเจตจ านงของการปกครองของรฐ กลมนจงเกยวของโดยเฉพาะอยางย งกบการปฏบต (excution) ใหเปนไปตามอดมคตและจดประสงคของรฐอยางมสมรรถภาพ และไดผลมากทสด

6. ความสมพนธระหวางประเทศ (International Relations) กลมนจะพจารณาในดานนโยบายหลกและวธการในความสมพนธระหวางรฐแขนงวชาทรวมอยในกลมนไดแก นโยบาย

๗ เดชชาต วงศโกมลเชษฐ. หลกรฐศาสตร. พมพครงท 7. (พระนคร: โรงพมพสมาคมสงคมศาสตร ,

2515). อางถงใน อานนท อาภาภรม. รฐศาสตรเบองตน. พมพครงท 2. (กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร. 2545). หนา 69.

๖

ตางประเทศ การเมองและการบรหารประเทศ องคการระหวางประเทศ กฎหมายระหวางประเทศ และการด าเนนการทางการทต

อไรวรรณ ธนสถตย๘ (2543: 4 – 5) ไดพจารณาขอบขายของรฐศาสตรตามรายวชาทบญญตไวใน American Political Science Association ของประเทศสหรฐอเมรกา พบวาการเรยนวชารฐศาสตรไดขยายรวมถงสาขาวชายอยตาง ๆ รวม 9 สาขาดวยกน คอ

1. ทฤษฎการเมอง หรอปรชญาการเมอง 2. กฎหมายมหาชน 3. ความสมพนธระหวางประเทศ กฎหมายระหวางประเทศ และองคการระหวาง

ประเทศ 4. การปกครอง (ระดบชาต และราชการบรหารสวนทองถน) 5. การปกครองเปรยบเทยบ 6. รฐประศาสนศาสตร 7. พลวตทางการเมอง (พรรคการเมอง ความคดเหนทางการเมอง) 8. กระบวนการนตบญญต 9. ธรกจและรฐบาล สรป ขอบขายของการศกษารฐศาสตรมพฒนาการมาตงแตอดตจนถงปจจบนและใน

อนาคตคาดวา จะมการเปลยนแปลงใหเหมาะสมกบยคสมยตอไปอก ส าหรบผทเรมตนศกษารฐศาสตร ผเขยนเหนวาควรทราบและเขาใจในประเดนตอไปน

1. ความรเกยวกบรฐศาสตร 2. รฐ 3. อ านาจอธปไตย 4. ความสมพนธระหวางรฐกบประชาชน 5. อดมการณทางการเมอง 6. สถาบนทางการเมอง 7. กระบวนการทางการเมอง 8. ความสมพนธระหวางประเทศ

สาขาวชาทางรฐศาสตร อไรวรรณ ธนสถต๙ อธบายวา นกวชาการทางรฐศาสตรไดอธบายแบงสาขาวชา

รฐศาสตร ไวดงน วชารฐศาสตร เปนวชาทวาดวยเรองของรฐ สามารถแตกแขนงสาขายอยไปไดอก ในยคกอนสงครามโลกครงท 1 รฐศาสตรแบงการเรยนออกเปน 4 สาขาใหญ ๆ คอ ทฤษฎรฐศาสตร

๘ อไรวรรณ ธนสถตย. รฐศาสตรกบการเมองไทย. หนา 5. ๙ อไรวรรณ ธนสถตย. รฐศาสตรกบการเมองไทย. หนา 4.

๗

การปกครอง การปกครองเปรยบเทยบ และตวบทกฎหมาย แตถาจะพจารณาจากทวารฐศาสตรมงศกษาเปนพเศษถงรฐ สถาบนทางการเมองและปรชญาทางการเมอง โดยทวไปแลวจะแบงออกเปน 7 สาขา๑๐ อธบายไวดงน

1. รฐบาล (Government) คอ การศกษาการศกษาเกยวกบสถาบนทางการเมองตาง ๆ การแบงอ านาจระหวางนตบญญต บรหาร ตลาการ ศกษารฐบาลกลางกบรฐบาลทองถน ซงเนนไปทางดานโครงรางของการปกครอง วชานเรยกอกอยางหนงวา วชาการปกครอง

2. กลมการเมอง (Political Parties) คอ การศกษาถงความส าคญของพรรคการเมองทมบทบาทตอรฐ ศกษาประชามต และกลมผลประโยชนตาง ๆ ดวย

3. กฎหมายมหาชน (Public Law) คอ การศกษาเกยวกบรากฐานรฐธรรมนญของรฐตาง ๆ ปญหาของการก าหนดและแบงอ านาจปกครองประเทศ และความสมพนธระหวางเอกชนกบรฐ

4. รฐประศาสนศาสตร (Public Administration) คอ การศกษาการบรหารงานของรฐบาล การบรหารกฎหมาย การจดการเกยวกบคน เงนตรา วตถ รฐประศาสนศาสตร นบเปนแขนงวชาใหมของวชารฐศาสตร เนองจากการทรฐบาลมขอบเขตภาระหนาทกวางขวางขนตามยคสมย ท าใหตองมวชาการบรหารงานใหมประสทธภาพและรวดเรว เปนวชาทเนนไปทางปฏบตใหเปนไปตามเจตจ านงในการปกครองของรฐใหเปนไปตามจดประสงคและอดมการณอยางเปนผลดและมประสทธภาพมากทสด วชานเรยกอกอยางหนงวา การบรหารรฐกจ

5. รฐบาลเปรยบเทยบ (Comparative Government) คอ การศกษาถงการปกครองของประเทศตาง ๆ หลายประเทศ เพอจะเปรยบกนทางประวตศาสตรเปนพนฐาน แลวจงเปรยบเทยบกบรฐธรรมนญ โครงรางของการปกครองและสถาบนการเมองตาง ๆ เชน พรรคการเมอง สภานตบญญต ระบบศาล เปนตน นอกจากนยงศกษาถงลกษณะทางเศรษฐกจและสงคม ขนบธรรมเนยมประเพณตลอดจนนโยบายตางประเทศในอดตเพอน ามาประกอบการพจารณาดวย โดยรวมแลวคอการศกษาระบบการเมองและการปกครองของแตละรฐหาจดเดนจดดอยของแตละระบบ อนจะน าไปสการปฏรปการปกครองทเหมาะสมกบรฐของตน ตวอยางเชน การศกษาวชารฐศาสตรเปรยบเทยบในกรณระบบรฐสภาของประเทศทพฒนาแลวกบประเทศก าลงพฒนา

6. ความสมพนธ ระหวางประเทศ ( International relations) คอ การศกษาถ งความสมพนธระหวางรฐตอรฐ การทตองคการระหวางประเทศ และกฎหมายระหวางประเทศ

7. ปรชญาทางการเมอง (Political Philosophy) คอ การศกษาปรชญาทเกยวกบการเมองการปกครองตงแตสมยโบราณจนถงปจจบนปรชญาทางการเมองเปนเหมอนหลกการเหตผลและความยดมนของรฐซงยอมแตกตางกนไป การศกษากเพอทจะเรยนรเขาใจทงจดมงหมาย (Ends)

๑๐ โกวท วงศสรวฒน. พนฐานรฐศาสตรกบการเมองในศตวรรษท 21 . (กรงเทพมหานคร: คณะ

สงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 2543). หนา 15-16.

๘

และวถทาง (Means) ของแตละปรชญา โดยแสวงหาเหตและผลน ามาปฏรปความคดและการปฏบตทางดานการปกครอง ใหไดรปแบบทดขนจากตวอยางความบกพรองของรฐอน ๆ

สรป สาขาวชาทางรฐศาสตรประกอบดวย 7 สาขา คอ รฐบาล กลมการเมอง กฎหมายมหาชน รฐประศาสนศาสตร รฐบาลเปรยบเทยบ ความสมพนธระหวางประเทศ ปรชญาทางการเมอง ผศกษารฐศาสตรจะตองศกษาวชาเหลานเปนวชาพนฐาน สวนผเชยวชาญขนอยกบความรความถนดและความสนใจวาจะสนใจเจาะลกศกษาสาขาใดเปนพเศษ

วธการศกษาวชารฐศาสตร๑๑ วธการศกษารฐศาสตรตงแตสมยกรกเรอยมาจนถงปจจบนไว สามารถสรปได ดงน 1. สมยกรก ในยคกรกโบราณ การศกษารฐศาสตรเฟองฟเปนอยางมาก นกรฐศาสตร

คนส าคญของยคไดแก เพลโต และ อรสโตเตล การศกษารฐศาสตรในสมยนมวธการศกษาทงทางดานปรชญาและดานวทยาศาสตร ทางปรชญายคกรกโบราณจะเนนความส าคญของศลธรรมจรรยา มงเสาะหาสงทดทสดมา ใหรฐ ในทางหนงยคกรกโบราณจงเปนการศกษารฐศาสตรในแนวอดมคต สวนการศกษารฐศาสตรดานวทยาศาสตร คอ การศกษาการเมองเปรยบเทยบ อรสโตเตลไดน าการเมองในนครรฐตาง ๆ มาเปรยบเทยบกน และพยายามหาจดรวมทดทสดของระบบการเมอง เพอสรางระบบการเมองทดทสด อาจกลาวไดวาเพลโตเปนบดาของปรชญาการเมอง (Political theory) อรสโตเตลเปนบดาของวชารฐศาสตร (Political Science) ทงนเพราะเพลโตไดพยายามเสนอหลกการทางรฐศาสตรเกยวกบรปแบบของรฐทดทสด ขณะทอรสโตเตลไดน าหลกการเกยวกบวทยาศาสตรเขามาใชในการศกษาวชารฐศาสตรมาก โดยอรสโตเตลเปนคนแรกทศกษารปแบบของรฐหลาย ๆ รปแบบ เปรยบเทยบ วเคราะห และสรปออกมาเปนทฤษฎ

2. สมยโรมน ขณะทสมยกรกการศกษารฐศาสตรแบบนกคด สมยโรมนการศกษารฐศาสตรเปนแบบนกปฏบต (Practical) ชาวกรกมความเปนตวของตวเองสง (individualism) ศกษาวชาศลปะ ปรชญา และวทยาศาสตร ชาวโรมนมระเบยบวนย เชอฟงผปกครอง และเคารพกฎหมาย ในสมยโรมนวชารฐศาสตรไดศกษาในรปแบบของกฎหมายและการบรหารภาครฐ (Public Administration) แนวความคดของการศกษารฐศาสตรในสมยน คอ เรองของสทธสวนบคคล ความเทาเทยมกนของมนษยชาต หลกการประชาธปไตย การศรทธาในความมเหตผลและศลธ รรมของมนษย ซงไดกลายเปนตนก าเนดของแนวความคดทางการเมองของตะวนตก นอกจากนในสมยพระเจาจสตเนยน (Justinian) จกรพรรดผมชอเสยงคนหนงของอาณาจกรโรมน ไดสรางประมวลกฎหมายโรมนซงเปนรากฐานของประมวลกฎหมายในประเทศภาคพนทวปยโรปมาจนถงทกวนน และรวบรวมประมวลกฎหมายทเรยกวา corpus juris civilis ซงเปนหลกทใชกนอยในประเทศไทย อเมรกาใต แคนาดา และแอฟรกาใต จงถอไดวาโรมมอทธพลตอสถาบนรฐศาสตรในปจจบนเปนอนมาก

๑๑ อานนท อาภาภรม. รฐศาสตรเบองตน. หนา 6-10.

๙

3. ยคกลางหรอยคศกดนา ในยคกลางหรอยคศกดนา คอ ยคทอยระหวางยคโรมนและยคฟนฟ คอ ประมาณ ค.ศ.5 - ค.ศ.12 การปกครองในยคกลางเรมตนทการลมสลายของจกรวรรดโรมนโดยการรกรานของชนเผา อารยชนชาวเยอรมน การลมสลายครงนท าใหระบบการปกครองระบบจกรวรรดของโรมหมดไป ยโรปในชวงนนจงกลายเปนยคสมยทไมมร ฐหรอทเรยกวายคอนาธปไตย (Anarchy) ในยคน กรงโรมซงเปนศนยกลางของอ านาจแหงจกรวรรดโรมนสญสลายไป จงดเหมอนวาไมมรฐอกตอไป รฐจงถกท าใหลดความส าคญลง โดยตกเปนรองความส าคญของศาสนาครสต การศกษารฐศาสตรจงวนเวยนอยในพระคมภร ไมใชหลกการเปรยบเทยบหรอหลกการทางวทยาศาสตรทไดคดคนขนมาในสมยกอนหนาน อยางไรกตามยคกลางไดผานพนไปโดยสรางแนวความคดทางการเมองในเรองของโลกเดยว(World unity) คอ ความสามคคกนของผองพนองทวโลก ภายใตการปกครองของพระเจา การไมแบงแยกโลกนออกเปนรฐตาง ๆ การใชศลธรรมจรรยาน าหนาการเมอง สนตสข และกฎหมายธรรมชาต (Natural law) ซงไดกลายมาเปนหลกพนฐานของกฎหมายระหวางประเทศในปจจบน

4. ยคฟนฟ (Renaissance) หลงจากทรฐ หายไปในชวงยคกลาง รฐกลบมาอกครงในยคฟนฟ ในยคนแนวความคดของยคกรกและยคโรมนไดถกน ากลบมาฟนฟอกครงโดยสนตะปาปาและผน าทางศาสนาอน ๆ ตองตอสกบพลงของการเกดขนใหมของรฐ โดยเฉพาะอยางยงพลงของการปฏรปศาสนาทตองการใหแตละชาตมสทธในการสรางศนยกลางศาสนาในทองถน โดยไมตองเชอฟงค าสงของสนตะปาปาทกรงโรมอกตอไป นกคดคนส าคญในยคน คอ “เมคเคยวเวลล” ไดพลกโฉมหนาของยคกลางโดยแยกรฐออกจากศาสนาใหรฐเปนสวนรวมของความสามคคของคนในชาต ความมนคง และสงทส าคญทสด คอ ผลประโยชนแหงชาต (National interest) ในยคนไดเกดรฐตาง ๆ ขนมากมาย เกดสงครามและความพยายามในการขยายดนแดน การเอารดเอาเปรยบ การขยายตวทางการคาและอตสาหกรรม มการแสวงหาอาณานคมเพอผลประโยชนทางเศรษฐกจอยางกวางขวาง ในปลายกลางยคนรฐชาตตะวนตกลาอาณานคม แสวงหาผลประโยชนในอาณานคมอยางเปนล าเปนสน การแสวงหาอาณานคมท ากนอยางเปดเผยโดยไมตองท าภายใตชอหมอสอนศาสนาอยางในอดตอกตอไป

5. ยคสมยใหม การศกษาวชารฐศาสตรในยคสมยใหม คอตงแตหลงยคฟนฟเมอประมาณ ศตวรรษท 15 ไดน าเอาหลกการแบบวทยาศาสตรเขามาประกอบการศกษา รฐศาสตรในยคสมยใหมไดรบอทธพลของ องคความรทไดรบการพฒนาขนใหมโดยบคคล 2 คน ทเปนนกคดคนส าคญในยคนน คอ นวตน (Newton) ผคนพบทฤษฎแรงโนมถวง และเดสการต (Descartes) ผเปนบดาของการใชเหตผลและวชาตรรกศาสตร ทงสองคนมอทธพลตอแนวทางการศกษาวชารฐศาสตรในยคแรก ๆ ซงไดแก แนวความคดแบงสรรอ านาจ (separation of power) การตรวจสอบถวงดล (check and balance) ซงเปนการปรบปรงน าเอาหลกการของวทยาศาสตร คณตศาสตรและเครองกลมาใชในโครงสรางของรฐบาล ในชวงศตวรรษท 19 ทฤษฎววฒนาการของดารวน (Darwin) ไดเขามามอทธพลเหนอการศกษาวชารฐศาสตร กลาวคอ เนนการน าเอาหลกการทาง

๑๐

ชววทยาเขามาศกษาประวตศาสตรและววฒนาการ นอกจากนพฒนาการของวชาสงคมวทยา (seciology) ท าใหนกรฐศาสตรความสนใจกบพลงทางสงคม (social forces) ทเขามามอทธพลตอรฐบาล ในการปฏวตอตสาหกรรมไดสงผลตอวธการศกษารฐศาสตรเชนเดยวกน โดยการปฏวตอตสาหกรรมท าใหเกดระบอบทนนยมพฒนาไปทวยโรปตะวนตก ผลกระทบจากการพฒนาทนนยมท าใหเกดลทธมารกซสต (Marxist) ขนมา ซงเปนวธการน าวชาเศรษฐศาสตรการเมองเขามาใชในรฐศาสตรเปนครงแรก นอกจากนนวชาภมศาสตรไดสงผลใหเกดการศกษาวชาภมรฐศาสตร (geopolitics) ซงจะเนนการศกษาภมศาสตรการเมองและเศรษฐกจในฐานะทเปนปจจยทางการเมองของรฐเรองอ านาจ ทรพยากรและความสามารถของรฐ ในศตวรรษท 20 โดยมการน าหลกการทางวทยาศาสตรเชงประจกษ (Empirical scientific methods) เขามาใชในการศกษารฐศาสตร โดยการสงเกต ตงสมมตฐาน ส ารวจและสรป โดยใชขอมลเชงปรมาณเขามาผนวกกบขอมลทางสถต และไดน าเอาหลกการวชาการทางจตวทยากบสงคมวทยาเขามาใชกบการวเคราะหขอมลเชงปรมาณในการศกษาวชารฐศาสตร ตวอยางเชน การสรางแบบสอบถามเชงทศนคต หรอการใชหลกทางสถตมาวเคราะหการศกษาแบบรฐศาสตร อยางไรกตาม การศกษารฐศาสตรในเชงปรมาณยงมขอจ ากดในการสรางทฤษฎทางรฐศาสตร เพราะในบางครงปจจยทเขามามอทธพลทางการเมองมอยหลากหลายมากกวาทจะสามารถใชหลกการทางสถตในการวเคราะหไดหมด แตการศกษาการบรหารภาครฐ (Public Administration) ไดใชประโยชนอยางมากจากเครองมอในการค านวณ เนองจากการบรหารงานภาครฐจะศกษาเกยวกบเทคนควธการ (how) มากวาเหตผล (why)

6. ยคปจจบน ปจจบนการศกษาวชารฐศาสตรไดใหความส าคญกบการศกษาทเรยกวา “การศกษาเชงพฤตกรรม” (behavioral approach) หมายถง การศกษาพฤตกรรมในทางการเมองของคน กลาวอยางหนง คอ การศกษาพลงทางสงคม การเมอง และเศรษฐกจมากกวาการศกษารฐศาสตรในรปแบบของสถาบนทางการเมอง (เชน การศกษารฐธรรมนญ กฎหมาย และรฐบาล เปนตน) ผทศกษารฐศาสตรในแนวการศกษาเชงพฤตกรรมจะสนใจกระบวนการทางการเมอง (political process) หรอระบบการเมอง (political system) มากกวาการศกษาโครงสรางทางการเมอง (political structure) ตวอยางเชน ในเรองการเลอกตง นกพฤตกรรมจะสนในการเลอกตงในเชงของความสนใจทางการเมองของประชาชน การหาเสยงของกลมหรอพรรคการเมองตาง ๆ การเสนอขาวของสอมวลชน ความคดทางการเมองของประชาชนรวมถงวฒนธรรมการเมอง มากกวาจะใหความส าคญกบโครงสรางทเปนกรอบ เชน กฎหมายเลอกตง จ านวนพรรคการเมองทเขาแขงขน เปนตน

สรป วธการศกษารฐศาสตรตงแตยคกรก จดเดนคอ เนนทางดานปรชญา อดมคต มากกวาแนวทางการปฏบต มงหารปแบบรฐทดทสด นกปราชญทมชอเสยงไดแก เพลโต และอรสโตเตล ตอมายคโรมน ไมเนนการคดหรออดมคต แตเนนการปฏบต สรางรปแบบกฎหมาย ประมวลกฎหมาย และการบรหารงานภาครฐ ยคกลาง สถานการณการศกษาทางรฐศาสตรตกต า เชอความคดวามโลกเดยว มความเปนหนงเดยว และไมใชหลกวทยาศาสตรในการศกษา ตอมาเขาส

๑๑

ยคฟนฟศลปะวทยาการ เกดการปฏรปศาสนา แยกศาสนาออกจากรฐ เกดรฐขน มการออกไปแสวงหาอาณานคม และสะสมทน นกปราชญคนส าคญ คอ เมคเคยวเวลล ยคสมยใหม เกดการปฏวตทางวทยาศาสตร ไดน าหลกการวทยาศาสตรมาใชในการศกษารฐศาสตร เชน การแบงสรรอ านาจ การถวงดลอ านาจ เหลานไดรบอทธพลจากวชาชววทยา สงคมวทยา ภมศาสตร ในศตวรรษท 20 มการพยายามสรางทฤษฎทางรฐศาสตร โดยใชเทคนคเชงปรมาณ และสถต เปนการพยายามอธบายปญหามากกวาคนหาค าตอบทแทจรง และสดทายยคปจจบน ไดรบอทธพลจากการศกษาเชงพฤตกรรมศาสตร สนใจกระบวนการทางการเมองมากกวาโครงสรางทางการเมอง แตยงมจดดอยทส าคญคอ ไมสามารถท านายอนาคตทางการเมองได

ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบสาขาวชาอน วชารฐศาสตร เปนสาขาหนงของสงคมศาสตร (Social Sciences) ประกอบดวยความร

เกยวกบสงคมมนษยทมาอยดวยกนในสงคมตลอดจนปรากฏการณตาง ๆ ทางสงคม สวนวชารฐศาสตรอาจกลาวไดวาเปนวชาวาดวยการเมอง หรอศกษาเกยวกบประเดนทมความขดแยงกนเกยวกบผลประโยชนของคนหมมาก บรรพต วระสยและคณะ (2523: 9) ไดอธบายวาการศกษาวชารฐศาสตรใหแตกฉานถองแทจงมความจ าเปนตองพงพาอาศยความรความเชยวชาญจากสาขาอน ๆ ซง ๑๒ไดชใหเหนวาวชารฐศาสตรมความสมพนธกบสาขาวชาอน ดงน

1. ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบวชาประวตศาสตร วชาประวตศาสตรไดใหคณประโยชนกบวชารฐศาสตร หลายประการ กลาวคอ วชาประวตศาสตรเปนหลกฐานใหทราบเกยวกบเหตการณทเกดขน นกรฐศาสตรสามารถทราบและเขาใจถงแนวทางของปรากฏการณตาง ๆ ทเคยเกดขนมาแลวในรฐ ขอมลเกยวกบรฐในอดต เชน ขอมลดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม เพอน ามาวเคราะหปรบปรงและแกไขปญหาซงอาจเกดขนไดในอนาคต โดยวเคราะหจากปรากฏการณททราบ นกรฐศาสตรจะสามารถใชประวตศาสตรวเคราะหหาแนวโนมของเหตการณทอาจจะเกดขนอกในอนาคต นอกจากน เหตการณในประวตศาสตร สามารถท าใหนกรฐศาสตรเขาใจถงปญหาตาง ๆ หรออกนยหนงสงทประวตศาสตรบนทกไวจะเปนสงทใหความกระจางในการวเคราะหหาค าตอบปญหาบางประการแกนกรฐศาสตร

2. ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบวชาเศรษฐศาสตร วชาเศรษฐศาสตรเปนวชาทมงศกษาเกยวกบการผลต การใชทรพยากร การจดสรรปนสวน การบรโภค วชานจงเกยวของกบชวตประจ าวนของประชาชนโดยทวไป หรอพดงาย ๆ คอ เปนเรองการท ามาหากนโดยการแลกเปลยนหรอการจดสรรปนสวนกนนนเอง ในทางการเมองการปกครองไดมการน าวชาเศรษฐศาสตรมาก าหนดนโยบายทางการเมองดวย อาจเหนไดจากทฤษฎทางการเมองหลาย ๆ ทฤษฎทมงค านงถงเศรษฐกจและความเปนอยของมนษย เปนประการส าคญ วชาเศรษฐศาสตรยงเปนสวน

๑๒ อานนท อาภาภรม. รฐศาสตรเบองตน. หนา 11.

๑๒

ส าคญทท าใหเกดความเปลยนแปลงในทางการเมอง การปฏวตหรอรฐประหารในปะเทศตาง ๆ มกเกดจากปญหาทางเศรษฐกจของประเทศ เชน ภาวะเศรษฐกจตกต า การวางงาน การผลตไมไดผล ฯลฯ ท าใหเกดการเอารดเอาเปรยบขนในสงคมน าไปสเหตการณรายแรงในทสด นกทฤษฎรฐศาสตรหลายทานพยายามพดถงลทธเศรษฐกจทน ามาแกวกฤตการณการเมองไวในลกษณะตาง ๆ กน เชน ระบบรฐสวสดการ (Welfare State) หรอ ระบบลทธ Marxism เพราะฉะนนการคนคดวธการด าเนนการทางเศรษฐกจเพอน ามาใชในการก าหนดนโยบายการเมองการปกครองนเปนสงจ าเปนมาก เนองจากเศรษฐกจเปนสงทเกยวของกบประชากรของรฐโดยตรงเพราะทกคนตองด ารงชวตและมการแลกเปลยนหรอจดสรรปนสวนในการผลต ซงหากมการก าหนดนโยบายทางการเมองการปกครอง โดยค านงถงหลกเกณฑและขอเทจจรงทางเศรษฐกจแลว รฐยอมไมประสบความยงยากในทางการเมองและการปกครอง ดงนน วชาเศรษฐศาสตรจงเปนสวนส าคญในอนทจะท าใหการศกษาวชารฐศาสตรเกดผลสมบรณขน

3. ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบวชาจตวทยา การปกครองทด คอ การเขาใจพฤตกรรมของมนษย เนองจากการปกครองมความเกยวของกบประชาชนทกคนทอยภาย ในรฐ ประชาชนจะประพฤตปฏบตอยางไรกจะสงผลกระทบตอการเมองทงสน การเขาใจในพฤตกรรมของประชาชนวาผกพนหรอมความเชอในสงตาง ๆ อยางไร รวมทงมความเปนอยในสภาพแวดลอมอยางไร ยอมน ามาซงความเจรญและความมนคงของประเทศ เพราะปจจบนความเจรญและความมนคงของประเทศนนขนอยกบการสนบสนนของประชาชน ดงนน ในการก าหนดนโยบายในทางการเมอง จงตองศกษาถงความตองการของประชาชนเปนอนดบแรก การทจะเขาถงใจประชาชนโดยใชความเขาใจซงกนและกน ศลปะในการพดโนมนาวใจใหตรงกบสงทประชาชนมความชอบยอมไดประโยชนมากกวาใชอ านาจ โดยในการทรฐจะออกกฎขอบงคบใด ๆ กตาม ไมควรท าใหกระทบกระเทอนถงความเชอถอหรอขดกบพฤตกรรมของมนษยเปนประการส าคญทจะสรางความรความเขาใจในการศกษาวชารฐศาสตรอนเปนแนวทางทจะชวยก าหนดนโยบายทางการเมองทเหมาะสม

4. ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบวชาสงคมวทยาและวชามนษยวทยา วชาสงคมวทยาเปนการศกษาถงเรองราวในสงคมมนษยทงหมด ตลอดจนโครงสรางทางสงคม การเปลยนแปลงและการแขงขนภายในสงคม หรออาจจะเรยกไดวาเปนการศกษาในแงมนษยวทยา ซงวชามนษยวทยาและสงคมวทยาเปนแขนงวชาทมความใกลเคยงกน โดยวชามนษยวทยาเปนการศกษาเกยวกบมนษย สวนวชาสงคมวทยาเปนการศกษาถงความเกยวพนระหวางมนษยกบมนษย ซงการทมนษยเขามาเกยวพนกนนเองท าใหเกดชมชนหรอสงคมขนอนจะน าไปสปญหาในการอยรวมกน ท าใหมนษยจ าตองยอมรบกฎเกณฑประเพณหรอวฒนธรรมของสงคม ดงนน ในการปกครองประเทศจงมความจ าเปนตองศกษาหลกสงคมวทยาและมนษยวทยาประกอบดวย

5. ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบวชาภมรฐศาสตร วชาภมรฐศาสตร (Geopolitics) เปนวชาทกลาวถงความส าคญของรฐเชงภมศาสตร อนจะมผลกระทบตอลกษณะใน

๑๓

การเมองการปกครองของประเทศนน ๆ สภาพภมศาสตรหลายประการมความส าคญตอการปกครองและด าเนนนโยบายทงภายในและภายนอกประเทศ เชนลกษณะของพรมแดน ลกษณะปรมาณและและขนาดของประชากร ลกษณะของทรพยากร ลกษณะทตง และลกษณะของภมอากาศ ปจจยเหลานมความส าคญเกยวของกบการเมองของประเทศอยางแทจรง และจะเปนปจจยบงคบวถทางการเมองของแตละประเทศใหด าเนนไปในทศทางใดทศทางหนง ฉะนน การทจะเขาใจปญหาการเมองของรฐใดและการคาดการณวถทางการเมองของประเทศ จ าเปนตองศกษาวชาภมรฐศาสตร

6. ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบจรยธรรม จรยธรรมมความสมพนธอยางใกลชดกบศลธรรมและคณธรรม กลาวอกนยหนงไดวาจรยธรรมเปนคณคาทมนษยยอมรบและน ามาใช ฉะนน จรยธรรมจงมคณประโยชนตอชมชนเปนอนมากศลธรรมและจรยธรรมเปนปจจยจงใจใหมนษยไดกระท ากรรมด หรอกระท าสงทเปนประโยชนตอมวลมนษย เพราะฉะนนวชารฐศาสตรจ าตองอาศยจรยธรรม เพราะวาการปกครองจ าบงเกดผลดหรอผลเสยยอมขนอยกบความเขาใจและการยอมรบของผปกครองและผอยใตปกครองนอกจากนน การด าเนนงานทางการเมองทงภายในและระหวางประเทศนนหากอยภายในกรอบของจรยธรรมแลว กจะอ านวยประโยชนตอมนษยชาตโดยสวนรวม

7. ความสมพนธระหวางวชารฐศาสตรกบนตศาสตร วชานตศาสตรหรอวชากฎหมายนน เปนวชาทวาดวยกฎเกณฑขอบงคบในอนทจ าชวยใหหมชนอยรวมกนอยางมระเบยบ ท าใหประชาชนสามารถรวมตวกนขนเปนรฐหรอประเทศได จงกลาวไดวากฎหมายเปนปจจยหนงทท าใหประเทศธ ารงความเปนประเทศอยได กฎหมายจงเปนเครองมอของรฐในอนทจะสงเสรมใหหนวยงานการเมองและรฐด าเนนไดโดยปราศจากอปสรรค เพราะฉะนนทกยคทกสมยจะตองมกฎหมายขนมาเพอใชบงคบภายในรฐเสมอ

สรปวา วชารฐศาสตรมความสมพนธกบสาขาวชาประวตศาสตร วชาเศรษฐศาสตร วชาจตวทยา วชาสงคมวทยาและมานษยวทยา วชาภมรฐศาสตร จรยธรรม และนตศาสตร โดยวชาประวตศาสตร ท าใหนกรฐศาสตรทราบถงขอมลในอดต เพอน ามาหาค าตอบใหกบเหตการณในปจจบนและอนาคต วชาเศรษฐศาสตรเกยวของกบการแบงปนทรพยากร ถามปญหาทางเศรษฐกจยอมสงผลตอการเมองอยางหลกเลยงมได วชารฐศาสตรมความสมพนธกบวชาจตวทยา เพราะถารฐสามารถเขาถงจตใจของประชาชน ท าใหประชาชนนยมชมชอบ การก าหนดนโยบายตาง ๆ จงท าไดไมยากนก สวนวชาสงคมวทยาและมนษยวทยาเปนเรองของการอยรวมกนของคนหมมาก จงจ าเปนตองยอมรบกฎเกณฑประเพณหรอวฒนธรรมของสงคม การปกครองประเทศจงตองสอดคลองกบวฒนธรรมของสงคมนน ๆ ดวย วชาภมรฐศาสตรเกยวของกบทตงภมศาสตรของประเทศ จงสงผลตอการก าหนดนโยบายทงภายในและภายนอกประเทศ ขณะทจรยธรรมมความสมพนธกบวชารฐศาสตร คอวา ในการปกครองประเทศถาผน าผบรหารประเทศไรซงจรยธรรมกจะน าพาความเสยหายใหญหลวงตอประเทศชาตได และสดทายคอ วชารฐศาสตรมความสมพนธกบนตศาสตรเพราะการปกครองประเทศตองใชกฎหมายเปนกรอบในการปกครอง

๑๔

กลาวโดยสรป วชารฐศาสตร คอ วชาวาดวยการศกษาเรองราวตาง ๆ ทมรฐเปนจดศนยกลางนบตงแต อาณาเขต ทตง ผปกครองและผถกปกครอง อ านาจทใชในการปกครองรฐ การจดองคการ การปกครอง อ านาจสงสดของรฐ การไดมาซงอ านาจรฐ วธการรกษา รวมไปถงการท านบ ารงรฐ การบรหารรฐใหมประสทธภาพ เปาหมายของรฐ รวมไปถงการตดตอสมพนธกนระหวางรฐ ฉะนนขอบขายในการศกษาวชารฐศาสตรจงมความกวางขวางจนแทบจะหาขอบเขตไมพบ แตอยางไรกตาม วชารฐศาสตรสามารถแบงแยกยอยออกเปน 7 สาขา ประกอบดวย การศกษาเรองรฐบาลหรอสาขาวชาการปกครอง การศกษากลมการเมอง สาขากฎหมายมหาชน สาขารฐประศาสนศาสตร สาขารฐบาลเปรยบเทยบ สาขาความสมพนธระหวางประเทศ และสาขาปรชญาทางการเมอง

วธการศกษาทางรฐศาสตร สามารถแบงออกเปน 2 ยค คอ ยคโบราณ และยคปจจบน วธการศกษาทางรฐศาสตรไดสงสมวธการศกษา ดงน ยคโบราณจะม 2 แนวทาง คอ แนวทางเนนปรชญา แสวงหาผปกครอง รปแบบรฐทดทสด กบแนวทางเนนการปฏบตการบรหารการปกครองรฐทมประสทธภาพ โดยรเรมสรางประมวลกฎหมายในสมยโรมน ในการศกษาวชารฐศาสตรนน ไดมการน าวธการทางวทยาศาสตรน ามาใชศกษาโดยการสงเกต ตงสมมตฐาน พสจนสมมตฐานดวยวธการเชงปรมาณและสถต แลวสรปเปนทฤษฎซงสาขาวชารฐประศาสนศาสตรไดน าไปใชประโยชนอยางมาก ในยคปจจบนการศกษาวชารฐศาสตรไดรบอทธพลจากการศกษาเชงพฤตกรรม ซงท าใหเกดความสนใจศกษากระบวนการทางการเมองหรอระบบการเมอง ถาศกษาในระดบสงขนไปจะเหนไดวารฐศาสตรมพลงในการอธบายปรากฏการณทางการเมองทเกดขนในสงคมได แตศกยภาพในการพยากรณปรากฏการณทางการเมองในอนาคตเปนสงทนกรฐศาสตรยงคงพฒนาวธการศกษาใหสมบรณตอไป

การศกษาวชารฐศาสตรใหเขาใจชดเจนแจมแจงนน ผศกษาจะตองใหความส าคญกบสาขาวชาอน ๆ ทเกยวของ เชน วขาประวตศาสตรท าใหทราบเรองราวของรฐอดต เมอมเหตการณทเปนปญหาเกดขนสามารถใชแนวทางการแกปญหาในอดตมาเปนบทเรยนได

ดงนน การศกษาวชารฐศาสตรจงเปนวชาทผศกษาไดรบประโยชนทงทางตรงและทางออม คอ เปนพลเมองของระบอบประชาธปไตย รจกการใชสทธ ซอตรงตอหนาท ปฏบตตนภายใตกฎหมาย มสวนรวมทางการเมอง สนใจความยตธรรมในสงคม และเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศได เชน ปลดอ าเภอ ปลดองคการบรหารสวนต าบล นกวเคราะหนโยบายและแผน และเปนพนกงานเจาหนาทในสวนราชการตาง ๆ ประกอบอาชพภาคเอกชนและเปนเจาของกจการเองเปนตน

1.2 ความรเบองตนเกยวกบประชาธปไตย ประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองโดยประชาชน ซงถกน าไปใชอยางแพรหลายใน

ประเทศตางๆ ทวทก มมโลก เปนระบอบการปกครองทมววฒนาการมาอยางยาวนานนกวชาการสวนใหญเหนวาเรมมาจากสมยกรกโบราณ และไดมพฒนาการมาจนถงปจจบน การท าความเขาใจและ

๑๕

เรยนรเกยวกบประชาธปไตยเปนสงทมประโยชนตอการ ด าเนนชวตของบคคลในสงคม ชวยใหบคคลรจกสทธ เสรภาพ และหนาททตนเองพงม รวมไปถงเพอการด าเนนชวต ในสงคมรวมกนอยางมความสข และชวยพฒนาสงคมใหมความเจรญกาวหนามากยงขน รวมถงเพอเปนขอมลใหกบผท สนใจศกษาน าไปปรบใชในชวตประจ าวนและเปนพนฐานใหศกษาในระดบสงตอไป บทความนจงมวตถประสงค เพอ ศกษาความหมายหรอนยามของประชาธปไตย รปแบบการปกครองแบบประชาธปไตย ลกษณะของประชาธปไตย รปแบบประชาธปไตยแบบมผแทนหรอประชาธปไตยทางออม รวมถงการแสดงออกทางอ านาจทบคคลพงมตาม ระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย

1.2.1 ประชาธปไตยตามแนวตะวนตก ประชาธปไตยมความหมายหลากหลาย ขนอยกบมมมองของนกคด หรอผศกษาคนควา

และน าไปใชประโยชน อาจหมายถงรปแบบการปกครองรปแบบหนงทรฐบาลเปนของประชาชน โดยประชาชนคดเลอกมา เพอท าประโยชนแกประชาชน ซงเกดจากประชาชนไปใชสทธเลอกตง มอบอ านาจบรหารตลากร นตบญญต ใหผแทนไปใชท าท าหนาทแทนเฉพาะกจ เฉพาะกาล จะเรยกคนไมไดกได และอาจจะหมายถงแนวคด ทฤษฎ อดมการณ วถชวตของประชาชนทอาศยอยในรฐมความเสมอภาค มสทธและเสรภาพ การปกครองโดยกฎหมาย ไดรบการปฏบตเทาเทยมกนเสมอหนา แมประเทศทปกครองดวยระบบเผดจการ ทงแบบอ านาจนยม และเบดเสรจนยม กยงเรยกวา ระบบการปกครองของเขาเปนประชาธปไตย เชน มสโสลน เรยกระบบฟาสซสตวา “ประชาธปไตยอ านาจนยม” (Authoritarian Democracy) ฮตเลอรเรยกระบบเผดจการนาซวา “ประชาธปไตยทแทจรง” (Real Democracy) สวนเผดจการแบบเบดเสรจนยม เชน เลนน เรยกระบบการปกครองคอมมวนสตวา “ประชาธปไตยชนชนกรรมาชพ” เรยกการปกครองเสรประชาธปไตยวา “ประชาธปไตยแบบนายทน” หรอ “แบบกฎมพ” หรอ “ประชาธปไตยแบบต าทราม” สวนประเทศคอมมวนสตอนๆ ทงในยโรปตะวนตกและจนเรยกระบบการปกครองของตนวา “ประชาธปไตยของประชาชน” หรอ “มหาประชาธปไตย”

ความหมายของประชาธปไตย ค าวา “ประชาธปไตย” ภาษาองกฤษใชค าวา “Democracy” ซงมรากศพทมาจากค า

ภาษากรก 2 ค า คอ “Demos” แปลวา “ประชาชน” และ “Kratos” และวา อ านาจ เมอรวมกนเขากมความหมายวา “อ านาจของประชาชน” หรอ “ประชาชนเปนเจาของอ านาจ” เพราะฉะนนหลกการขนมลฐานของประชาธปไตยกคอ “การยอมรบนบถอความส าคญและศกดศรของความเปนมนษยของบคคล ความเสมอภาค และเสรภาพในการด าเนนชวต”๑๓

ประธานาธบดสหรฐอเมรกา อบราฮม ลนคอลน (1809 – 1865) ไดใหค ายามประชาธปไตยในการกลาวสนทรพจน ณ เมองเกตตสเบอรก หรอ “เกตตสประ” ในมลรฐ

๑๓ โกวท วงศสรวฒน, รศ., ดร. “รฐศาสตรกบการเมอง” (กรงเทพฯ ส านกพมพตะเกยง : 2534) หนา 51.

๑๖

เพนซลวาเนย ในวนท 19 พฤศจกายน คศ. 1863 วา “รฐบาลของประชาชน โดยประชาชน เพอประชาชน จะไมมวนสญสลายไปจากพนพภพน”๑๔

สขม นวลสกลและวศษฐ ทวเศรษฐ ไดใหความหมายของประชาธปไตยไววา “การปกครองทเปนประชาธปไตย คอ รปแบบการปกครองทยดอ านาจอธปไตยของปวงชน ไมวาจะเปนระบอบประชาธปไตยแบบประธานาธบด (Presidential Democracy) หรอรปแบบรฐสภา (Parliamentary Democracy) ถาอ านาจสงสดในการก าหนดการปกครองอยทประชาชนแลว กเปนการปกครองแบบประชาธปไตยทงสน”๑๕

จรญ สภาพ ไดใหความหมายของประชาธปไตยไววา “ประชาธปไตยหมายถงการปกครองโดยหมชนหรอประชาชน ประชาธปไตยอาจแยกออกเปน 2 ค า คอ “ประชา” หมายถง “ประชาชน” อ านาจอธปไตย หมายถง “อ านาจสงสดของแผนดน” เมอรวมกนจงหมายถง “การปกครองทอ านาจสงสดเปนของประชาชนหรอมาจากประชาชน” ประชาธปไตยจงมความหมายทงในรปแบบและหลกในการปกครองตลอดถงการด ารงชวตรวมกนของมนษย ในแงของการปกครอง มงถงการมสวนรวมของประชาชนในการก าหนดนโยบายอนเกยวกบประโยชนสวนตนและสวนรวม ในแงของการด ารงชวต หมายถงการยอมรบเสรภาพ ความส าคญ และประโยชนซงกนและกน โดยมเหตผลเปนเครองน าทาง เพอความผาสกรวมกน และประชาธปไตยมทงความหมายอยางแคบและอยางกวาง อยางแคบ หมายถง “ประชาชนมอ านาจปกครองตนเอง” อยางกวาง หมายถง “วถชวตอกแบบหนง ซงมแบบแผนแหงพฤตกรรมในทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม”๑๖

จากค านยามความหมายดงกลาวขางตน พอสรปไดวา “ประชาธปไตยหมายถงประชาธปไตยมอ านาจอธปไตยเปนของตนเอง ทงอ านาจบรหาร นตบญญต และตลาการ ใชอ านาจทงโดยผานผแทนของตน ประชาชนมสทธเสรภาพ ความเสมอภาค ทงในดานการเมอง การปกครอง เศรษฐกจและสงคม”

ความหมายของประชาธปไตยในทศนะตางๆ ประชาธปไตยมความหมายหลายสถานะ ขนอยกบมมมองของนกทฤษฎ กาลเวลา

สถานท ผทน าไปใช และการตความใหสอดคลองกลมกลนกบเปาหมายและวตถประสงคของพวกตน ความหมายดงกลาวประกอบไปดวย

๑๔ Lewis Copelend and Lawrence Lamn (Eds.) The World’s Great Speechs, (2nd Ed.,

New York : Dover, 1985) P/315. ๑๕ สขม นวลสกล , รศ., วศษฐ ทวเศรษฐ , รศ., “การเมองและการปกครองไทย” (กรงเทพฯ

มหาวทยาลยรามค าแหง : 2539) หนา 18. ๑๖ จรญ สภาพ, ศ., “หลกรฐศาสตร” ฉบบปรบปรงแกไขใหม ครงท 2. (กรงเทพฯ บรษทโรงพมพ

วฒนาพานช จ ากด : 2522) หนา 52 -53.

๑๗

1. ประชาธปไตยในฐานะทเปนรปแบบการปกครองแบบหนง ประชาธปไตยเปนรปแบบการปกครองทประชาชนเปนทงผปกครองและผถกปกครอง ซง

เปนการปกครองตนเอง โดยประชาชนมอ านาจอธปไตยในการปกครองรฐทงแบบโดยตรง และโดยออม ดวยการมอบใหผแทนไปใชอ านาจดงกลาวแทน โดยวธการเลอกตง กระบวนการเลอกตงโดยเสยงขางมาก ซงรปแบบการปกครองแบบนไมมในการปกครองแบบอน เชน ราชาธปไตย ทชนาธปไตย อภชนาธปไตย คณาธปไตย และเผดจการทงอ านาจนยมและเบดเสรจนยม

2. ประชาธปไตยในฐานะทเปนทฤษฎทางการเมองอกแบบหนง ประชาธปไตยในแงของทฤษฎ ซงมหลกการประกอบไปดวย การปกครองทประชาชนม

สทธเสรภาพ ความเสมอภาค ทกคนอยภายใตกฎหมายอนเดยวกน ควบคมรฐบาลโดยประชาชน หลกแหงเสยงขางมาก

3. ประชาธปไตยในฐานะเปนอดมการณอยางหนง ประชาธปไตยในแงอดมการณ เปนการปกครองโดยรฐบาล เปนของประชาชน โดย

ประชาชนมอบอ านาจอธปไตยทางการบรหารใหท างานเพอประชาชน ประชาชนเจาของอ านาจอธปไตยทง 3 ทาง คอ อ านาจบรหาร นตบญญต ตลาการ อ านาจทง 3 ทประชาชนมอบให จะท าหนาทถวงซงกนและกน ท าใหประชาชนเจาของอ านาจไดรบประโยชนเตมท บรรลความสงบสขรวมกน มความเสมอภาคเทาเทยมกน ทงในทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง

4. ประชาธปไตยในทศนะของเผดจการอ านาจนยม เปนททราบกนดวา แมระบบเผดจการกเรยกตวเองวา ประชาธปไตย เชน มสโสลน เรยก

ระบบฟาสซสมของเขาวาเปน “ประชาธปไตยแบบอ านาจนยม” และฮตเลอรเรยกระบบนาซวาเปน “ประชาธปไตยแทจรง” หมายถงพรรคฟาสซสมและพรรคนาซ ท าหนาทเพยงเปนศนยกลางแหงอ านาจ ท าหนาทในการบรหารแทนประชาชนเทานน ประชาชนมสทธเสรภาพ ความเสมอภาคในสวนของชวตรางกาย ทรพยสน ทงดานสงคม เศรษฐกจ การศกษา การนบถอศาสนา สนทนาการอนๆไดอยางเทาเทยมกน

5. ประชาธปไตยในทศนะของคอมมวนสต แมประเทศทปกครองดวยระบบคอมมวนสต กถอวาการปกครองของตนเปน

ประชาธปไตย เชน รสเซย เรยกระบบการปกครองของตนวา “ประชาธปไตยทแทจรง” ประเทศคอมมวนสตอนๆ ทงในยโรปและเอเซย เชน ประเทศจน เรยกระบบการปกครองของตนวา “ประชาธปไตยของประชาชน” หรอ “มหาประชาธปไตย” ทงนเพราะประชาชนทกคนในรฐมความเทาเทยม เสมอภาคกนทางเศรษฐกจ ไมมคนจน คนรวย มฐานะชนชนทางสงคมเสมอกน คอ ชนชนเดยวกน ไดแก ชนชนกรรมาชพ สวนรฐบาลซงมาจากพรรคการเมองเดยว ซงเปนผท าหนาทแทนประชาชนทงหมด คอ พรรคคอมมวนสต ซงจะท าหนาทแทนในเบองตนเทานน เมอระบบคอมมวนสตพฒนาถงระดบสงสด บรรลเปาหมายของอดมการณคอมมวนสตแลว ประชาชนมงคง สมบรณพนสขเทาเทยมกนแลว พรรคคอมมวนสตและรฐบาลกจะสลายตวไป ไมมรฐบาล ไมมกฎหมาย ทกคน

๑๘

สามารถมชวอยอยางสขสบาย มสทธเสรภาพ ความเสมอภาค ปราศจากการควบคมใดๆจากรฐบาลและกฎหมาย

หลกการของประชาธปไตย หลกการของประชาธปไตยตามทศนะของ เฮนร เมโย (Henry Mayo) 4 ประการ คอ 1. การควบคมผวางนโยบายโดยประชาชน 2. ความเสมอภาคทางการเมอง 3. เสรภาพทางการเมองหรอประสทธผลในการควบคมโดยประชาชน 4. หลกแหงเสยงขางมาก๑๗ ซกมนด นอยมนน (Sigmund Neumann) ไดใหทศนะเกยวกบหลกการประชาธปไตยไว

10 ประการ คอ 1. อ านาจอธปไตยมาจากประชาชน เปนของปวงชน 2. ขนตอนเลอกผน าเปนไปโดยเสร 3. ผน ามความรบผดชอบ 4. ระบอบความเสมอภาค 5. สนบสนนพรรคการเมองมมากกวา 1 พรรค 6. เนนความหลากหลายในชวตประจ าวน 7. ไมกดกนกลมตางๆ จากการมสวนรวมในการบรหารการปกครอง 8. ส านกในความเปนพลเมองด 9. สงเสรมครรลองทศนคตแบบประชาธปไตย 10. เนนความเชอมนในความดของมนษย๑๘

หลกการส าคญของการปกครองระบอบประชาธปไตย การปกครองระบอบประชาธปไตยทเจรญอยในยโรปตะวนตกและสหรฐอเมรกา ม

หลกการส าคญ ดงน 1. การยดถอเหตผล 2. การเนนความส าคญของปจเจกบคคล 3. การถอรฐเปนเครองมอของประชาชน 4. การอาศยความสมครใจเปนใหญ

๑๗ จรโชค (บรรพต) วระสย ศ., ดร., และคณะ. “รฐศาสตรทวไป” (กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามค า

แหง, 2538) หนา 282. ๑๘ C.P. Henry W. Ehrman (ed.) Democracy in a Changing Society, New York : Pracger,

1964

๑๙

5. การยดถอกฎเหนอกฎ 6. การเนนความส าคญของวธการ 7. การถอความเหนพองตองกนเปนหลกมนษยสมพนธ 8. การถอสมภาพ หรอความเทาเทยมกนขนมลฐานของมนษย๑๙[7]

1. การยดถอเหตผล ประชาธปไตยถอหลกการทวา ประชาชนทกคนในรฐเปนเจาของรฐเทาเทยมกน ยอมม

สทธทแสดงความคดเหน วพากวจารณการท างานของรฐบาล หรอการตดสนใจเพอผลประโยชนของสวนรวมไดเทากน ไมวาจะยากดมจนอยางไร ความคดเหนของพวกเขากเปนสงทควรรบฟง การกระท าดงกลาวไมถอเปนการขดแยงหรอขดขวาง แตถอวาเปนการแสวงหาเหตผลขอเทจจรง สรปเปนหลกการทน าไปสแนวทางปฏบตทถกตอง ซงควรสงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการแสดงความเหนไดโดยเสร

2. การเนนความส าคญของปจเจกบคคล ปจเจกบคคลเปนผทมความส าคญทสด ปจเจกบคคลเปนผสรางสงคม สรางสถาบนทาง

สงคม รวมกนเขาเปนรฐ เปนประเทศ ปจเจกบคคลจงควรไดรบการสงเสรมใหมสทธเสรภาพ ความเสมอภาคทงทางสงคม การเมอง การศกษา เศรษฐกจ มคณภาพชวต ความเปนอยทด เพราะถารฐใดประชาชนแตละคนเปนคนมคณภาพ กจะท าใหรฐหรอประเทศนนเจรญกาวหนาได

3. การถอรฐเปนเครองมอของประชาชน รฐบาลเปนเครองมอของประชาชนในการท าใหบรรลจดมงหมายในการอยรวมกนของ

ประชาชน คอยอ านวยความสะดวก ประสานผลประโยชน แกไขขออปสรรคตางๆ ใหกบสงคม เปนผรบใชประชาชน รฐเกดขน ตงอย และด าเนนตอไปเพอประชาชน ไมใชประชาชนเปนอยเพอรฐ เพราะรฐเปนของประชาชน ประชาชนเปนผสรางรฐ รฐจงเปนผลผลตของประชาชน หนาทของรฐเพยงรกษากฎหมาย ใหความยตธรรม รกษาความสงบเรยบรอย ปองกนรกษาอ านาจอธปไตยทงภายใจและภายนอก

4. การอาศยความสมครใจเปนใหญ ประชาธปไตยสนบสนนใหประชาชนมสทธเสรภาพ และความเสมอภาคทงทางการเมอง

เศรษฐกจ และสงคม สามารถเลอกด ารงชวตตามความสมครใจ รฐจะบบบงคบใหประชาชนกระท าหรอหามไมใหกระท านอกเหนอหลกแหงนตธรรมไมได

๑๙ ประสาร ทองภกด, พ.ท., “หลกการปกครอง (หลกรฐศาสตร)” (กรงเทพฯ มหาวทยาลยธรกจ

บณฑตย : 2525) หนา 118 -119

๒๐

5. การยดถอกฎเหนอกฎ หลกการทวาน ถอวาประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตย ทงอ านาจบรหาร นตบญญต

ตลาการ ใชอ านาจเหลานเพอปกปองคมครองสทธผลประโยชนของประชาชน หากผรบมอบอ านาจไปท าหนาทแทนทงฝายรฐบาล สภานตบงคบบญชา หรอตลาการ ปฏบตผดวตถประสงคและเจตนารมณของประชาชน ประชาชนกมอ านาจทจะเปลยนแปลงใหมได โดยการใชอ านาจอธปไตย ผานการเลอกตงซงเปนการเปลยนรฐบาลใหม สภานตบญญตให หรอยกเลกเปลยนแปลงแกไขกฎหมาย เพอใหสอดคลองกบความตองการของประชาชนได

6. เนนความส าคญของวธการ ประชาธปไตยใหความส าคญของวธการในการไดมาซงอ านาจ การแสวงหาอ านาจ การใช

อ านาจ การเปลยนแปลงอ านาจา โดยวธการตดสนดวยเสยงขางมาก เปนวธการบรรลเปาหมายโดยสนตวธ เปนความตองการของเจาของอ านาจอธปไตย คอ ประชาชน ซงวธนไมมการในการปกครองแบบอน

7. การถอความเหนพองตองกนเปนหลกในมนษยสมพนธ ประชาธปไตยมหลกการวา ทกคนในรฐเปนเจาของรฐรวมกน ไมมใครมสทธผกขาดใน

ความเปนเจาของอ านาจอธปไตยคนเดยว ดงนนทกคนตองยอมรบในสญญาประชาคมทใชเพออยรวมกน คอ หลกนตรฐ กฎเกณฑทตกลงในการอยรวมกนน เปนหลกของมนษยสมพนธของประชาชนทกคน ถอเปนหลกปฏบตในวถชวต ในความมสทธเสรภาพ และความเสมอภาคกน ซงเปนการยอมรบของทกคน เพอความผาสกในการอยรวมกน

8. การถอสมภาพ หรอความเทาเทยมกนขนมลฐานของมนษย ประชาธปไตยถอวา ทกคนภายในรฐมสทธในชวต รางกาย ทรพยสน และความเปน

เจาของรฐเทาเทยมกน มเสรภาพในการปกปองชวตรางกาย ทรพยสนเทาเทยมกน มความเสมอภาคในการใชอ านาจอธปไตยเทาเทยมกน คอ 1 คน เทากบ 1 เสยง ไมมใครจะมสทธเหนอกวาใคร ไมวาจะร ารวย หรอยากจน มการศกษาสง ต า หรอสถานภาพทางสงคมเปนอยางไร

อดมการณประชาธปไตย อดมการณประชาธปไตยเนนหลกการความเสมอภาคและเสรภาพเปนส าคญ พนฐานท

ส าคญในการอยรวมกนของผปกครองและผถกปกครอง การมสทธเสรภาพถอวาเปนหลกประกนศกดศรของประชาชนในสงคม

ศรทธาและเสรภาพในระบอบประชาธปไตยนนจ าแนกไดเปนขอๆ ดงน 1. เสรภาพในการพด การพมพ และการโฆษณา 2. เสรภาพในการนบถอศาสนา 3. เสรภาพในการสมาคมหรอรวมกลม

๒๑

4. สทธในทรพยสน 5. สทธทจะไดรบการคมครองตามกฎหมาย 6. สทธสวนบคคล

ความเสมอภาคในระบอบประชาธปไตย อาจจ าแนกออกเปน 5 ประการ คอ 1. ความเสมอภาคทางการเมอง 2. ความเสมอภาคตอการปฏบตตามกฎหมาย 3. ความเสมอภาคในโอกาส 4. ความเสมอภาคทางเศรษฐกจ 5. ความเสมอภาคทางสงคม๒๐ สทธเสรภาพและความเสมอภาคไมมในอดมการณ การปกครองในรปแบบอนใดนอกจาก

การปกครองแบบประชาธปไตย การปกครองในรปแบบอนแมจะอางวาเปนการปกครองแบบประชาธปไตย เมอน า

อดมการณประชาธปไตยดงกลาวเขาไปเปนกรอบในการปฏบตแลว จะทราบไดแนชดวาเปนประชาธปไตยหรอไมเปนประชาธปไตย

ประชาธปไตย 2 รปแบบ๒๑ ประชาธปไตยแบงออกเปน 2 รปแบบ คอ แบบโดยตรงและแบบมตวแทนหรอโดยออม 1. ประชาธปไตยแบบโดยตรง ไดแก รปแบบการปกครองทใหประชาชนมสวนรวม เชน

การออกกฎหมาย บงคบใชกฎหมาย การตดสนใจ หรอการตดสนปญหาโดยประชาชนรวมกนตดสนโดยการลงมตเสยงขางมาก

2. ประชาธปไตยแบบมตวแทนหรอโดยออม ไดแก รปแบบการปกครองทประชาชนมอบอ านาจอธปไตยทงอ านาจบรหาร ตลาการ นตบญญตใหแกผแทนไปท าหนาทใชอ านาจดงกลาวแทน

ประชาธปไตยแบบโดยตรงเหมาะกบประชนชนจ านวนไมมาก ฐานะความเปนอยของประชากรไมเหลอมล ากนมาก สงคมมลกษณะสมานรป ไมมความแตกตางกนทงเชอชาตและวฒนธรรม รปแบบนเคยมใชปกครองนครรฐเอเธนส

ประชาธปไตยแบบโดยมผแทนหรอโดยออม เปนรปแบบทใชกนอยแพรหลายในปจจบน ทงนเพราะประชากรมเปนจ านวนมากทจะตองใชสทธออกเสยงลงคะแนน สภาพสงคม เศรษฐกจ การเมองซบซอน ถาผมสทธเขารวมประชมโดยไมใชแบบผแทน จะกอใหเกดปญหาอปสรรคเรองเวลา สถานท การตดสนปญหาตางๆ ลาชา ไมทนการ

๒๐ สขม นวลสกล, รศ., ดร., วศษฐ ทวเศรษฐ, รศ., “การเมองการปกครองของไทย” (กรงเทพฯ

มหาวทยาลยรามค าแหง : 2503) หนา 14 -18. ๒๑ จรโชค (บรรพต) วระสย, ศ., ดร., และคณะ.“รฐศาสตรทวไป”, หนา 267 – 282.

๒๒

จะเหนไดวา รปแบบประชาธปไตยทแทจรงนน ตองยอมรบในหลกการทวา ประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตย รฐบาลเปนของประชาชน โดยประชาชนเปนผเลอกมาท าหนาทเพอประชาชนผเปนเจาของรฐ ความรบผดชอบของรฐบาลตองมตอประชาชน ไมใชประชาชนตองรบผดชอบรฐบาล โดยหลกการของประชาธปไตยนน เนนการมสวนรวมในทางการปกครองของประชาชน ในการควบคมรฐบาล รฐบาลไมสามารถผกขาดการบรหารเฉพาะกลมใดกลมหนงได ไมอาจกดกนประชาชนในการมสวนรวมบรหารการปกครอง ประชาชนตองมความส านกในความเปนพลเมองดของสงคม โดยตางกเชอมนในความดของมนษยทกคนทอยรวมกนในรฐวา สามารถปกครองตนเองและพฒนาตนเองใหดขนได ยอมรบสมภาพ หรอความเทาเทยมกนของมนษย เนนวถชวตของประชาชนทหลากหลาย แตกตางกน สามารถอยรวมกนไดอยางสนต มสทธเสรภาพทงสทธในชวตรางกาย ทรพยสน ไดรบการคมครองเทาเทยมกนทางกฎหมาย สทธสวนบคคล และเสรภาพในการพด การแสดงออกดวยการพมพ โฆษณา การนบถอศาสนา การสมาคมรวมกลม หลกแหงความเสมอภาคในโอกาส การปฏบตตามกฎหมาย ความเสมอภาคทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม การเหนพองตองกนเปนหลกในมนษยสมพนธ และหลกแหงเสยงขางมาก ซงรปแบบดงกลาวน จะมอยในระบอบประชาธปไตยเทานน การปกครองรปแบบอนแมจะอางวาเปนการปกครองแบบประชาธปไตย ถาปราศจากหลกการ อดมการณดงกลาวแลว หาใชปญญาในระบอบประชาธปไตยไม

๑.3 ความรเบองตนเกยวกบพระพทธศาสนา๒๒ พระพทธศาสนาเปนศาสนาเอกของโลกทมหลกค าสงสอนอนเปรยบเสมอนหวงมหานทแหงสรรพศาสตร จงมใชเพยงแคเปนปรชญาหรอทฤษฎเทานน หากแตยงมเนอหาครอบคลมถงวถชวต ความเปนอย ความนกคดแทบทกดานและทส าคญพระพทธศาสนาเปนศาสนาแหงการกระท า (กรรมวาท และกรยาวาท) เปนศาสนาแหงความเพยรพยายาม (วรยวาท) ไมใชศาสนาแหงการออนวอนปรารถนา หรอศาสนาแหงความหวงหวงกงวล การสงสอนธรรมของพระพทธเจาทรงมงผลในทางปฏบตใหทกคนจดการกบชวตทเปนอยจรงๆ ในโลกนและเรมตนแตบดน ค าวา “พระพทธศาสตร” แยกไดเปน ๓ ค า คอ ค าวา พระ แปลวาประเสรฐ ดเลศ ค าวา พทธะ แปลวา ผร-ผตน-ผเบกบานในทนหมายถงทานผตรสรอรยสจ ๔ อยางถองแท ค าวา ศาสตร แปลวาความร หรอองคความรทเกดจากการศกษาคนควาวจย ซงเปนกจกรรมของมนษยอยางหนงทมงอธบายอยางเปนระบบในความทนาจะเปนไปได เมอรวมกนแลวไดความหมายวาองคแหงความรของผร-ผตน-ผเบกบานอยางประเสรฐ ในบรรดาองคแหงความรทงหมดนนเปนความรทพระพทธเจาทรงศกษาคนควาวจยดวยพระองคเองจนสามารถก าหนดเปนทฤษฎแหงความรตางๆ มากมาย ในทนจะแบงลกษณะความรทพระพทธเจาทรงสงสอนเพยงแคนอยนดเทานน แบงออกเปน ๓ ลกษณะ ดงน

๑. ค าสอนททรงคนพบใหม เชน อรยสจ ปฏจจสมปบาท เปนตน

๒๒พระครโสภณปรยตสธ (ศรบรรดร ถรธมโม), ทฤษฎรฐศาสตรในพระไตรปฎก, พมพครงท ๒,

(พะเยา: โรงพมพเจรญอกษร, ๒๕๕๐), หนา ๑ - ๓.

๒๓

๒. ค าสอนททรงปฏรปจากลทธ ศาสนาเดม เชน การท าบญใหไดผลสมบรณจะตองท ากบผเปนพราหมณโดยก าเนด หรอบรสทธโดยตระกล พระองคทรงปฏรปโดยใหท ากบปฏคาหก (ผรบ) ทมศลบรสทธมคณธรรม และทายก (ผถวายหรอผให) จะตองมความบรสทธใน ๓ กาล คอกอนให-ขณะก าลงให-หลงจากใหแลว ๓. ค าสอนททรงปฏวต เชน การฆาสตวบชายญจดเปนมหามงคลอยางยง สามารถบนดาลใหตนส าเรจตามปรารถนา พระองคทรงเหนตรงกนขามวาการฆาเปนบาปท งสน ความรในพระพทธศาสนาแมจะมากมาย ถงกระนนกตามพระพทธศาสนามเปาหมายสงสดอยทพระนพพาน คอการหลดพนจากการเวยนวายตายเกด ดงนนการบรรลนพพานกคอการเขาถงความดบทกขโดยสนเชง และบรรลความสขอยางสงสด จตของผบรรลนพพานยอมมความสะอาดสวางและสงบตลอดเวลาทมชวตอยและเมอดบขนธแลวกเปนการสนทกข ไมกลบมาเวยนวายตายเกดในวฏสงสารอกตอไป เมอมนษยไมสามารถเขาสเปาหมายอนสงสดไดอยางรวดเรวทางพระพทธศาสนาจงไดก าหนดอตถะ หรอประโยชนทเปนเปาหมายหลกและเปาหมายรองเอาไว เพอเปนหลกในการด าเนนชวตและเปนทมงหวงส าหรบมนษยเอาไว ๓ ระดบ ดงน ๑. ทฏฐธมมกตถะ จดหมายขนตาเหน หรอประโยชนปจจบน เชนมสขภาพทด มเงนใชและมงานท า มสถานภาพทด และมครอบครวทผาสก เปนตน ๒. สมปรายกตถะ จดหมายขนเลยตาเหน หรอประโยชนเบองหนา เชน ความอบอนซาบซงสขใจ ความภาคภมใจ ความอมใจ ความแกลวกลามนใจ และความโลงจตมนใจ เปนตน ๓. ปรมตถะ จดหมายสงสด หรอประโยชนอยางยง เชน ไมหวนไหวตอโลกธรรม ไมผดหวงและเศรา มความปลอดโปรงสงบ และเปนอยดวยปญญา เปนตน พระพทธศาสนามหลกค าสอนทมเหตและผลเปนศาสนธรรมวาโดยแมบทอนเปนหลกการใหญทเรยกวา ปาพจน ม ๒ อยางคอ พระธรรมกบพระวนย วาโดยปฎกซงเปนคมภรหลกของศาสนาม ๓ คอ พระวนยปฎก พระสตตนตปฎก และพระอภธรรมปฎก วาโดยหวขอทเรยกวาธรรมขนธม ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ๒๓

๑.4 ความเปนมาของพระพทธศาสนาในประเทศไทย พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตไทย ดวยชนชาตไทยไดนบถอและยกยองเทดทนเปนสรณะแหงชวต สบทอดตอเนองกนมาเปนเวลาชานาน ขนบธรรมเนยมประเพณและศลปวฒนธรรมของชาตสวนใหญ มพนฐานมาจากพระพทธศาสนา องคพระมหากษตรยซงทรงเปนพระประมขของชาตทกๆ พระองคทรงเปนพทธมามกะ ทรงด ารงอยในฐานะเปนองคเอกอครศาสนปถมภก ทรงยกยองเชดชพระพทธศาสนาตลอดมาตงแตอดตอนยาวนาน จวบจนกาลปจจบน อนแสดงใหเหนเปนประจกษวาพระพทธศาสนาไดสถตสถาพรเปนมงขวญของชาตไทยตลอดมาทกยคทกสมย กลาวไดวาชาตไทยไดมความเจรญมนคง ด ารงเอกราชอธปไตยสบทอดตอกนมาตงแตโบราณกาล จวบจนกาลปจจบน กดวยคนไทยทงชาตยดมนอยในหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ม

๒๓คณ โทขนธ, พทธศาสนากบสงคมและวฒนธรรมไทย, (กรงเทพมหานคร: โอ.เอส.พรนตง เฮาส , ๒๕๔๕), หนา ๑.

๒๔

ความเคารพบชาพระรตนตรย คอพระพทธ พระธรรม และพระสงฆเปนสรณะ พระพทธศาสนาจงมบทบาทส าคญยงตอชวตของชาวไทย โดยมสวนเสรมสรางอปนสยของคนในชาตใหรกความสงบ มความเสยสละ แกลวกลา อาจหาญ รอบรฐานะ อฐานะ มความรกและยดมนอยในสามคคธรรม โดยทพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตไทยดงกลาวน ชาวไทยสวนใหญประมาณรอยละ ๙๕ ของประชากรท งประเทศเปนพทธศาสนกชน เปนผนบถอพระพทธศาสนา พระพทธศาสนามอทธพลเปนอนมากตอความเชอ และความประพฤต หรอการด ารงชวตของคนไทยสวนใหญ หากมองดสภาพสงคมไทยในปจจบน จะเหนไดวาแมชาวไทยเราสวนใหญจะเปนพทธศาสนกชนดงกลาวแลว แตสวนใหญมกเปนกนตามจารตประเพณ หรอเปนพทธศาสนกชนตามส ามะโนครว มกไมคอยไดมโอกาสไดเรยนร ไดศกษาพระพทธศาสนาไดเทาทควร ทงนยอมสบเนองมาจากสาเหตหลายประการดวยกน๒๔

๑.5 ความส าคญของพระพทธศาสนากบสงคมไทย พระพทธศาสนาถอไดวาเปนศาสนาประจ าชาต และอยเคยงคกบชาตไทยมาโดยตลอด ดงนนพระพทธศาสนาจงมความส าคญตอสงคมไทย พอสรปไดดงน๒๕ ๑) พระพทธศาสนาเปนหลกในการด าเนนชวตของคนไทย เพราะคนไทยน าหลกธรรมมาประพฤตปฏบตในชวตประจ าวน และลกษณะนสยของคนไทยมจตใจทดงามใน ทกๆ ดาน มความเปนมตรกบทกคน เปนตน ๒) พระพทธศาสนาเปนหลกในการปกครองประเทศ กษตรยทกพระองคของไทยไดน าเอาหลกธรรมพระพทธศาสนาไปใชในการปกครองประเทศ เชน ทศพธราชธรรม ตลอดมา หรอใชหลก “ธรรมาธปไตย” และหลกอปารหานยธรรม เปนหลกในการปกครองในระบอบประชาธปไตย เปนตน ๓) พระพทธศาสนาเปนศนยรวมจตใจ เนองจากหลกธรรมในพระพทธศาสนามงเนนใหเกดความรกความสามคคกน มความเมตตากรณาตอกน เปนตน จงเปนศนยรวมจตใจของชนชาวไทยใหมความเปนหนงเดยวกน ๔) พระพทธศาสนาเปนทมาของวฒนธรรมไทย ดวยวถชวตของคนไทยผกพนกบพระพทธศาสนา จงเปนกรอบในการปฏบตตนตามหลกพธกรรมในพระพทธศาสนาตาง ๆ เชน การบวช การแตงงาน การท าบญเนองในพธการตางๆ การปฏบตตนตามประเพณในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เปนตน ซงเปนสวนทกอใหเกดวฒนธรรมไทยจนถงปจจบน

๕) พระพทธศาสนาในฐานะเปนสถาบนหลกของสงคมไทย พระพทธศาสนา เปนศาสนาทสงคมไทยสวนใหญนบถอ และสบทอดกนมาเปนชานาน ดงนนพระพทธศาสนาจงมบทบาท

๒๔พทร มลวลย และไสว มาลาทอง, ประวตศาสตรพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพการ

ศาสนา, ๒๕๔๒), หนา ๑. ๒๕พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), ความส าคญของพระพทธศาสนาในฐานะเปนศาสนาประจ าชาต, พมพ

ครงท ๑๐, (กรงเทพมหานคร: สหธรรมก, ๒๕๔๓), หนา ๙–๑๐.

๒๕

ส าคญของวถชวตของคนไทย พระพทธศาสนาจงมความส าคญในดานตางๆ ทงดานการศกษา ดานสงคม และดานศลปกรรม ๖) พระพทธศาสนาในฐานะเปนรากฐานของวฒนธรรม วถชวตของคนไทยผกพนอยอยางแนบแนนกบพระพทธศาสนา ซมแทรกผสมผสานอยในแนวความคด จตใจและกจกรรมแทบทกกาวของชวตโดยตลอดเวลายาวนาน โดยยงคงเนอหาสาระเดมทบรสทธไวไดกม ถกดดแปลงเสรมแตงตลอดจนปนเปกบความเชอถอและขอปฏบตสายอนหรอผนแปรในดานเหตอนๆ จนผดเพยนไปจากเดมกมาก ๗) พระพทธศาสนาในฐานะเปนเอกลกษณของชาต การทพระพทธศาสนาอยกบคนไทยมาชานาน จงกอใหเกดการซมซาบเอาหลกปฏบตของพระพทธศาสนาใหเปนสวนหนงของชวต กอใหเกดความเปนเอกลกษณของคนไทยทไมเหมอนกบชาตอนๆ ทเปนเอกลกษณเดนไดแก รกความเปนอสระ และความมน าใจไมตร ๘) พระพทธศาสนาในฐานะเปนมรดกของชาต หลกฐานทางคมภรและศาสนาวตถ ซงนกประวตศาสตรโบราณคดเชอวา พระพทธศาสนาไดเขามาเผยแพรในดนแดนสวรรณภมกอน พ .ศ. ๕๐๐ แตศรทธาความเชอของปถชนกเปนไปตามยคสมย พระพทธศาสนาจงรงเรองและเสอมลงตามกาลสมยดวย จนกระทงพอขนศรอนทราทตยไดสถาปนากรงสโขทยและรบเอาพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต ครนราว พ.ศ. ๑๘๓๖ พอขนรามค าแหงมหาราชได อาราธนาพระสงฆลงกาวงศจากนครศรธรรมราชไปกรงสโขทยและอปถมภพระพทธศาสนาจนมนคงยนนานมาในปจจบนน ๙) พระพทธศาสนาในฐานะทชวยสรางสรรคอารยธรรม ชนชาตหนง ๆ นอกจากมหนาทตองพฒนาประเทศชาตของตนเองแลว กพงมสวนรวมในการสรางสรรคและสงเสรมอารยธรรมโลกดวย ชนชาตไทยเปนชนชาตทเกาแกมากชนชาตหนง มวฒนธรรมทเจรญกาวหนาอยางสงมาตลอดเวลายาวนาน จงไดมสวนรวมในการสรางเสรมอารยธรรมของโลกดวย แมวาจะอยในขอบเขตทไมกวางนก สวนรวมทวานกคอ ศลปวฒนธรรมไทย ซงพฒนาขนมาจนมแบบแผนเปนของตนเอง อยางทเรยกวามเอกลกษณของความเปนไทยเดนชด ศลปวฒนธรรมไทยเหลานมรากฐานมาจากพระพทธศาสนาเปนสวนใหญ

๑๐) พระพทธศาสนาในฐานะทชวยสรางความสงบสขใหแกโลก พระพทธศาสนาเปนรากฐานอารยธรรมทส าคญของโลกดงไดกลาวมาแลว พระพทธศาสนายงชวยสรางความสงบสขใหแกชาวโลกได หากศกษาในประวตศาสตรพระพทธศาสนามทงการสรางสรรค อารยธรรมและสนตภาพแกมวลมนษย นนคอ พระพทธศาสนาเกดขนในประเทศอนเดยหรอชมพทวป พระพทธศาสนาไดกอใหเกดการเปลยนแปลงในสงคมอนเดย กลาวคอสงคมอนเดยเคยนบถอพระพรหมเปนเทพเจาสงสด ผสรางผบนดาลทกสง มการบชายญเทพเจา แลวกมการก าหนดมนษยเปนวรรณะตาง ๆ โดยชาตก าเนด เปนกษตรย เปนพราหมณ เปนแพศย เปนศทร แลวกถอวาพราหมณเปนผทตดตอสอสารกบเทพเจากบพระพรหม เปนผรความตองการของพระองค เปนผรบเอาค าสอนมารกษา มการผกขาดการศกษาใหอย ในวรรณะสง คนวรรณะต าเรยนไมได เปนตน เมอพระพทธศาสนาเกดขน ท าใหเกดการเปลยนแปลงในเรองเหลานอยางมากมาย เชน เรอง วรรณะ ๔ พระพทธศาสนาไมยอมรบ แตใหถอหลกวา “คนมใชประเสรฐหรอต ำทรำมเพรำะชำตกำเนด แตจะประเสรฐหรอต ำทรำมเพรำะกำรกระทำ” แลวกไมใหมวหวงผลจากการออนวอนบชายญ สอนให

๒๖

เปลยนการบชายญหรอเลกการบชายญ ใหหนมาหวงผลจากการกระท า นคอการ “ประกำศอสรภำพของมนษย”

๑.6 แนวคดประชาธปไตยตามแนวพระพทธศาสนา การศกษาถงแนวคดประชาธปไตยตามแนวพระพทธศาสนา เปนการศกษาแนวคดทางพระพทธศาสนาทสอดคลองกบแนวคดประชาธปไตย โดยศกษาขอมลทปรากฏในพระไตรปฎก ดงรายละเอยดดงน หลกประชาธปไตย คอการใหอ านาจแกประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชน การใหอ านาจทงทางนตบญญต การบรหาร และดานตลาการ หลกการส าคญของระบอบการเมองทไดรบความศรทธาเลอมใสจากประชาคมโลกอยางแพรหลายมากทสดในปจจบนซงประกอบดวยหลกการส าคญ ๕ ประการ คอ ๑) หลกอ านาจอธปไตยเปนของประชาชน (Popular Sovereignty) เพอแสดงออกถงอ านาจในการปกครองของประชาชนโดยแทจรง ประชาชนจะแสดงออกซงการเปนเจาของโดยใชอ านาจก าหนดตวผปกครอง และผแทนของตน รวมทงอ านาจในการถอดถอนในกรณทมการใชอ านาจโดยมชอบ โดยผานกระบวนการเลอกตงของประชาชนอยางอสรเสรแบบลบและทวถง มก าหนดเวลาทแนนอน๒๖ ในพระพทธศาสนาไดกลาวถงหลกอธปไตย ๓ ประการคอ หลกอตตาธปไตย คอการเอาตนเปนใหญ หลกโลกาธปไตย คอการเอาโลกเปนใหญ และหลกธรรมาธปไตย คอการเอาหลกธรรมเปนใหญ ซงพระพทธศาสนามงเนนหลกธรรมาธปไตยเปนรปแบบในการปกครองทดทสด ๒) หลกเสรภาพ (Liberty) หมายถง การทบคคลสามารถกระท า หรองดเวนกระท าการสงหนงสงใดตามทตองการ ตราบเทาทการกระท าหรองดเวนการกระท านนไมไปละเมดสทธและเสรภาพของผอนทไดรบการคมครองตามกฎหมาย และไมเปนการขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน๒๗ ตามหลกพระพทธศาสนา มการก าหนดสทธและหนาท ไวในพระวนยไวอยางชดเจน เชน การก าหนดบทบาทและหนาทของสงฆในการท าญตตกรรม ท าดวยสงฆจตวรรค คอ สงฆ ๔ รปขนไป ไดแก การสวดปาฏโมกข ท าสงฆกรรม เปนตน การท าญตตจตตถกรรม ท าดวยสงฆปญจวรรค คอ สงฆ ๕ รปขนไป ไดแก การกรานกฐน เปนตน และญตตจตตถกรรม ท าดวยสงฆ ๑๐ รปขนไป (ยกเวนในทกนดารทหาพระสงฆไดยาก) ไดแก การอปสมบท เปนตน นอกจากนนพระพทธเจายงใหหลกเสรภาพในการคด เชน ชาวกาลามะ ในการทจะเชอหรอไมเชอ ในกาลามสตร ๑๐ ประการ เชน อยาเชอเพยงเพราะเลาสบกนมา ฟงตามกนมา ขาวลอ การอางต าราหรอทฤษฎ เปนตน หากจะเชอตองใชปญญาพจารณาไตรตรองใหรอบคอบตามหลกของโยนโสมนสการ

๒๖ศาลรฐธรรมนญ, ส านกงาน. “ศาลรฐธรรมนญกบการพฒนาประชาธปไตยในระบบนตรฐ” รวม

บทความทางวชาการของส านกงานศาลรฐธรรมนญ ชดท ๓ : (กรงเทพมหานคร: ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, ๒๕๔๗), หนา ๓-๔.

๒๗ศาลรฐธรรมนญ, ส านกงาน. “ศาลรฐธรรมนญกบการพฒนาประชาธปไตยในระบบนตรฐ” รวมบทความทางวชาการของส านกงานศาลรฐธรรมนญ ชดท ๓ . หนา ๔.

๒๗

๓) หลกความเสมอภาค (Equality) คอ ในระบอบประชาธปไตยเชอมนวา หากมนษยมโอกาสทเสมอภาคเทาเทยมกนถงแมวาจะมความสามารถทแตกตางกนกตาม มนษยจะสามารถด ารงชวตทดรวมกนได ดงนนความเสมอภาคจงหมายถง ความเสมอภาคขนพนฐานทประชาชนในสงคมเดยวกนมความเทาเทยมกนภายใตกฎหมายเดยวกนได๒๘ ในพระพทธศาสนา จะเหนไดอยางชดเจนในการใหความเสมอภาคในเรอง วรรณะ เชอชาต เชน บคคลไมวาจะอยวรรณะไหนกสามารถเขามาบวชในพระพทธศาสนาได และนบถอกนในเรองของพรรษา โดยไมค านงวาจะอยวรรณะใด เชอชาตใด หลกความเสมอภาคในการเคารพนบถอพระรตนตรย เปนตน ๔) หลกการปกครองโดยกฎหมาย (Rule of Law) หลกการนมขนเพอมงจะใหความคมครองแกสทธและเสรภาพขนพนฐานของประชาชนเปนส าคญ ดงนน ผปกครองจะใชอ านาจใดๆ ไดกตอเมอมกฎหมายใหอ านาจไว อกทงการใชอ านาจนนจะตองอยภายใตขอบเขตตามเจตนารมณของกฎหมาย ซงเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชนเทานน การจ ากดสทธเสรภาพใดๆ ของประชาชนจะตองเปนไปตามเงอนไขของกฎหมายเทานน๒๙ ในพระพทธศาสนามพระวนย ซงถอวาเปนกฎหมายทเปนหลกปฏบตของสงฆ ทจะอยรวมกนอยางสนตสข โดยมจดมงหมายเพอหมคณะมความสงบสข ขมคนชว ปกปองคนด จนถงเพอความตงมนแหงพระสทธรรม คอพระพทธศาสนา เปนตน ๕) หลกเสยงขางมาก (Majority Rule) การปกครองในระบอบประชาธปไตยเปนการปกครองเพอผลประโยชนของประชาชน ดงนน ในการตดสนใจใด ๆ ไมวาจะเปนการก าหนดตวผปกครอง หรอการตดสนใจของฝายนตบญญต ฝายบรหาร และฝายตลาการ จะตองถอเอาเสยงขางมากเปนเกณฑ และเพอใหมนใจวาการตดสนใจนนสะทอนถงความตองการของคนสวนใหญอยางแทจรงกจะตองใหความเคารพและคมครองเสยงขางนอยดวย (Minoirty Right) ทงน เพอประกนวาฝายเสยงขางมากจะไมใชมตในลกษณะพวกมากลากไป๓๐ ในพระพทธศาสนา กใชหลกเสยงขางมาก เปนเครองตดสน เชน การรบกฐน จะตองมการถามทามกลางสงฆวา พระภกษรปใดสมควรไดรบผากฐน โดยมการเสนอพระภกษรปทสมควรไดรบผากฐน หากพระภกษสงฆเหนดวยกเปลงวาจาพรอมกนวา “สาธ” หรอหากภกษรปใดท าผดพระวนย กมการตดสนทเรยกวา “เยภยยสกา” คอ การระงบดวยเสยงขางมากลงมต ทงอธกรณและการระงบสงฆสวนใหญ และในการประชมท าสงฆกรรมตางๆ นน ตองมมตเปนเอกฉนท หากมขอของใจมสทธยบยง (Veto) ได แมเพยงพระภกษรปเดยวทกทวง สงฆทงหมดกตองฟง ดงกรรมวาจาทวา “ยสสายสมโตขมต...โสตณหสสยสส น ขมต โส ภาเสยย” แปลวา “ถากรรมน ชอบใจตอทานผใด ทานผนนพงเงยบ ถาไมชอบใจตอทานผใด ผนนพงพดขน”

๑.7 ทศนะเกยวกบแนวคดทางการเมองการปกครองตามแนว พระพทธศาสนา๓๑

๒๘ศาลรฐธรรมนญ, ส านกงาน. “ศาลรฐธรรมนญกบการพฒนาประชาธปไตยในระบบนตรฐ” รวม

บทความทางวชาการของส านกงานศาลรฐธรรมนญ ชดท ๓ ,หนา ๔. ๒๙เรองเดยวกน. หนา ๔. ๓๐ศาลรฐธรรมนญ, ส านกงาน. “ศาลรฐธรรมนญกบการพฒนาประชาธปไตยในระบบนตรฐ” รวม

บทความทางวชาการของส านกงานศาลรฐธรรมนญ ชดท ๓ . หนา ๔-๕. ๓๑ พระครโสภณปรยตสธ (ศรบรรดร ถรธมโม), ทฤษฎรฐศาสตรในพระไตรปฎก. หนา ๑๙ - ๒๔.

๒๘

แนวคดทางการเมองการปกครองในพระไตรปฎกไดมนกวชาการทงชาวไทยและชาวตางชาตในสถาบนการศกษาตาง ๆ ไดพยายามทจะเสนอแนวคดทฤษฎทางการเมองทมมาในพระไตรปฎกหรอค าสอนในทางพระพทธศาสนาเปนจ านวนมาก ทงนจ าตองน าเอาทฤษฎทางการเมองของตะวนตกเขามาชวยในการวเคราะห เพราะหากวเคราะหไปโดยไมมกรอบไมมทฤษฎแลว แมจะท าใหเหนแนวคด แตกท าใหไมสามารถเชอมโยงเปนระบบไดเพราะมขอบขายทกวางเกนไปจนจบหลกไมได และถาอธบายโดยใชมโนทศนทางตะวนตกมากเกนไป กจะเปนการท าใหเนอหาแคบลงไปได ซงในทนจะไดน าเสนอทงหมด ๘ แนวความคดหลก ซงแตละแนวทางลวนเกดจากฐานความร ภมหลง และทฏฐความเหน หรอความเชอของนกวชาการแตละทานซงจะอธบายดงตอไปน

๑.7.๑ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวประชาธปไตย เปนแนวคดทเกดขนในยคแรกๆ ทประเทศไทยใหการสนบสนนความคดทางดานการปกครองแบบประชาธปไตยทมการตอตานลทธคอมมวนสตอยางมาก ซงเรมจากจอมพล ป. พบลยสงคราม เปนนายกรฐมนตรและมอทธพลจนนกสอนศาสนาทงฝายฆราวาสและพระสงฆยดถอวาเปนค าอธบายทถกตองและพยายามอธบายในแนวทางนเรอยมา และ หากดจากหลกธรรมค าสอนของพทธศาสนา มหลายสงหลายประการทตรงกบลกษณะของประชาธปไตยซงเนนทตวปจเจกบคคล พระพทธศาสนาเปนศาสนาทเรมตนจากตวบคคล ทมทงอสรภาพและเสรภาพในการกระท า หรอไมกระท า

๑.7.๒ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวสงคมนยม แนวความคดนไดมโอกาสแพรเขามาในกลมของนสตนกศกษาและชนชนทใชแรงงานทมความคดตอตานรฐบาลทมลกษณะของเผดจการโดยเรมตงแตวนท ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ เปนตนมาคอตงแตยคของจอมพล ป.พบลยสงคราม มาจนถงยคของจอมพลถนอม กตตขจร เปนนายกรฐมนตร เปนยคสมยทรฐบาลปกครองดวยรฐทหารจงท าใหบรรยากาศของประเทศไทยในตอนนนเบอหนายตอผปกครอง และกลมปญญาชนไดแสวงหาทางออกอนๆ ซงสวนหนงนสตนกศกษาใฝฝนถงแนวคดสงคมแบบ ยโทเปย ทบรรยายถงดนแดนสขาวดในโลกมนษยของโทมสมอร แหงองกฤษ ทพมพออกเผยแผเมอ ค.ศ. ๑๕๐๓ เปนตนมา จนท าใหการเคลอนไหวของกรรมกรและปญญาชน ไดบรรลถงระดบใหมของการสรางอดมการณรวมและหนเขาปาเพอจบอาวธตอสรฐบาลกลาง

๑.7.๓ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวธรรมกสงคมนยม พทธทาส ภกข ไดวพากษวจารณประชาธปไตยและทนนยมในทางลบโดยแสดงทศนะสนบสนนสงคมนยม แตไมตองการใหเปนสงคมนยมแบบคอมมวนสต ไดแนวคดเรองธรรมะและธรรมชาต ทอยรวมกนเปนวถแหงสงคม โดยใหค านยามใหมวา “ธมมกสงคมนยม” ซงสงคมนยมแบบนจะไมมทงชนชนนายทนและชนชนกรรมาชพ แตจะมระบบทประกอบดวยธรรมทถกตองและจรงๆ แลวคนรวยในประวตพทธศาสนากไมไดเปนชนชนนายทนทขดรดหรอนารงเกยจ เชน อนาถปณฑกเศรษฐ นางวสาขา เปนตนซงแนวคดดงกลาวนสามารถทจะสรปไดวาคณคาของความคดทางการเมองของพทธทาสภกข พจารณาได ๒ สวน คอสวนแรก ในฐานะหลกการ หรอคณคาทางดานจตใจ หลกการใดกตามถาประกอบดวยหลกธรรมแลวเปนระบบการเมองทถกตองโดยเรยกวาระบบธมมก

๒๙

สงคมนยม และสวนทสอง ดานระบบเหนวาการปกครองทใชวธเผดจการโดยมธรรมก ากบเปนการปกครองทดทสด ปรชา ชางขวญยน ไดวพากษวจารณไววา เปนการอธบายทสนบสนนกระแสการเมองโดยดดแปลงสงคมนยมใหเปนแบบพทธองหลกธรรมค าสงสอนในพระไตรปฎก จนเหนไดชดวาสงคมนยมแบบของทานพทธทาสไมใชสงคมนยมทพดกนโดยทวไปเพราะไมไดพดถงหลกการอนเปนหวใจของสงคมนยม ซงท าใหคดไดวาทานไมสนใจ หรอไมทานกอาจไมเขาใจหลกการดงกล าว ทานเขาใจสงคมนยมอยางพนๆ คอเขาใจอยางทคนทวไปซงไดอยในกระแสการเมองสมยนนเขาใจ มใชเขาใจอยางนกวชาการทางปรชญาการเมองหรอปรชญาเศรษฐกจเขาใจกน

๑.7.๔ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวปรชญาการเมอง ดร. ชยอนนต สมทวณช ไดแสดงแนวคดไวคอ การใชความรทางดานรฐศาสตรและปรชญาการเมองมาวเคราะหความคดทางการเมองทปรากฏในคมภรตาง ๆ เชน อคคญญสตร และราชนต ซงอาจมองไดวาทานผนไดรบอทธพลแนวคดแบบตะวนตกอยางมาก ในเรองดงกลาวน สมภาร พรหมทา ไดเสนอแนวคดไววา แทบจะไมสามารถแยกความหมายของค าวาปรชญาการเมอง และปรชญาสงคมออกจากกน แตถาจะใหเขาใจกคอเมอนกปรชญาคนหนงเสนอวารปแบบหรอโครงสรางตอไปนดทสดส าหรบใชเปนแบบในการ จดระบบการอยรวมกนพรอมกบใหเหตผลสนบสนน ขอเสนอนนเปนปรชญาการเมอง แตถานกปรชญาคนดงกลาวไมหยดอยเพยงแคนน หากแตเสนอลงไปในรายละเอยดวา ความสมพนธระหวางรฐกบปจเจกชน หรอระหวางปจเจกบคคลกบสงคมควรมเสรภาพเทาใด มสทธเทาใด เปนตน ขอเสนอนนจดอยในประเภทปรชญาสงคม ดงนนปรชญาสงคมและการเมองกคอแนวคดอนไดแกขอเสนอและเหตผลสนบสนนทเกยวกบโครงสรางทางการเมองและรายละเอยดตางภายในโครงสรางนน เชน เรองสทธ เสรภาพ ความเสมอภาค ความยตธรรม เปนตน

๑.7.๕ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวธรรมาธปไตย แนวคดน เปนแนวคดทตองการเชดชยกยองพระพทธศาสนาใหสงเหนอกวาแนวคดทงประชาธปไตยและสงคมนยมทตางกมขอบกพรองกนอย โดยจดแนวคดแบบประชาธปไตยเปนแบบโลกาธปไตย และจดแนวคดแบบสงคมนยมเปนแบบอตตาธปไตย ซงทงสองแนวคดพระพทธเจามไดทรงสรรเสรญ แตทรงยกยองแนวคดแบบธรรมาธปไตย ทมธรรมเปนใหญ คอหลงจากไดพจารณาไตรตรองขอเทจจรงและเหตผลตามทไดรบฟงมาแลวอยางกวางขวาง พจารณาอยางดทสดเตมขดแหงสตปญญา จะมองเหนไดดวยความบรสทธใจวาเปนไปโดยชอบธรรมและเพอความดงาม กระท าการตางๆ โดยยดหลกการ กฎ ระเบยบกตกา ทงนค าสอนของพทธศาสนาเปนธรรมาธปไตยและยกยองธรรมาธปไตย สวนประชาธปไตยกคงสงเคราะหเขาในโลกาธปไตย หรอประชาธปไตยทอยบนพนฐานของธรรมาธปไตย ปรชา ชางขวญยน ไดแสนอแนวคดซงเกดจากการพจารณาเพยงค าวา อธปไตย โดยมไดดบรบทตางๆ วามความหมายอยางเดยวกบค าวา อธปไตย ทตอทายค าเรยกระบอบการปกครองตางๆ หรอไม จงเปนแนวทางทเกดจากความเขาใจผดตงแตตน และผเสนอแนวทางนซงกไมทราบแน

๓๐

ชดวาใครเปนคนแรกกมไดมตวอยางทเปนเรองการเมองการปกครองทปรากฏจรงในพระไตรปฎกมาสนบสนนเหมอนขอเสนอในแนวทางประชาธปไตยกบสงคมนยมซงมมากอนหนานน

๑.7.๖ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวพทธประวต แนวคดนเปนมมมองทนกวชาการบางทานไดพยายามชประเดนเรองพทธประวตใหเปนการเมองทสดโตง เชน วเคราะหวาเจาชายสทธตถะราชกมารเสดจออกผนวชตอนกลางคน ท าไมไมเสดจออกตอนกลางวนอาจเปนเพราะเหตผลทางการเมอง เปนตน ซงแนวความคดนเปนเพยงแนวความคดทวพากษในหองเรยน ซงเสยงตอการตอตานจากพทธศาสนกชนเปนอยางมาก

๑.7.๗ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวนตรฐ เปนแนวคดทเกดขนในป ๒๕๒๔ ทเหลานกวชาการส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงศกษาธการ ในยคพลเอกเปรม ตณสลานนท เปนนายกรฐมนตรใหมโครงการศกษาเพอเสนอหลกวชาการตามแนวพทธศาสตร รฐศาสตรตามแนวพทธศาสตรจงเปนหนงในโครงการดงกลาว แนวความคดทเหลานกวชาการไดระดมกนนนโดยมากมงไปทพระวนยปฎกโดยมกรอบของหลกนตบญญตเปนตวก าหนด หากมองในแงของการลงโทษทางวนย หรอการปรบอาบต สงคมสงฆจะเขามาจดการเพราะเปนปญหาทกระทบถงสงคมโดยสวนรวม ในฐานะทเปนสมาชกของสงคม ซงประเดนนท าใหมองเหนวาพระวนย หรอสกขาบท เปนธรรมนญการปกครองทพระพทธองคทรงบญญตขนใชกบคณะสงฆ แตกสามารถเทยบเคยงไดกบหลกกฎหมายทางอาณาจกรอยางนอยกสะทอนแนวคดทวาพระพทธเจาทรงยอมรบวา กฎหมายมความจ าเปนในการปกครองไมวาจะในสวนของคณะสงฆหรอฝายบานเมอง๓๒

๑.7.๘ การตความค าสอนทางพระพทธศาสนาเปนแนวมโนทศนสมยใหม ปรชา ชางขวญยน ไดเสนอแนวคดใหมหลงจากมองเหนขอจ ากดของการอธบายในอดตคอแนวทางท ๑-๕ ทกลาวมาขางตน ในทศนะดงกลาวทานไดมองขอจ ากดของแนวทางเหลานนไว ๖ ประการคอ ๑) ไมมการพจารณาระดบความเจรญของการเมอง สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมในสมยพทธกาลวาอยในระดบใด เมอเทยบกบปจจบนเพราะการอธบายไมไดแยกระดบจนดราวกบวาคนสมยพทธกาลเขาใจประชาธปไตยและสงคมแบบเดยวกบคนยคปจจบน ๒) ไมมการแยกลกษณะรวมบางประการทเกดขนในหลายระบอบการปกครอง เชน การเลอกตง การประชมแบบเสยงขางมาก เมอเหนวาแนวค ดทางพระพทธศาสนาสอดคลองกบประชาธปไตยกยดถอเหตผลดงกลาวเปนหลก ๓) ระบอบการปกครองทงประชาธปไตยและสงคมนยมทวเคราะหกนมาลวนเนนเรองบคคลมากกวาระบบ

๓๒อภวชญ ธรปญโญ, พระมหา, การศกษาเปรยบเทยบปรชญาการเมองของขงจอกบพทธปรชญา

เถรวาท, (วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๒), หนา ๘๓.

๓๑

๔) ไมมการส ารวจขอมลใหทวถงทงพระไตรปฎกและชาดก วาสวนใดเปนเรองสมยกอนพทธกาล หรอสวนใดเปนเรองในสมยพทธกาล และทส าคญไมไดพจารณาค าสอนทเกยวกบการปกครองและเศรษฐกจวาสามารถระบชดเจนวาพระพทธเจาเหนดวยกบระบบไหน ๕) ไมไดพจารณาค าสอนและเจตนาของพระพทธเจา วาระบบไหนดกวาอกระบบอยางไร เพยงแตเลอกมาเฉพาะทสนบสนนความคดของผวเคราะห โดยละเลยสวนทขดแยงมาพจารณา ๖) แนวการวเคราะหทอาศยแนวคดตะวนตกมากเกนไปอาจเปนการล าเอยงและคบแคบ ดงนน ปรชา ชางขวญยน จงเสนอแนวคดการตความพระพทธศาสนาทางการเมองใหมทกวางขน ในสองลกษณะคอ ก. กวางดวยหลกฐานขอมล คอศกษาหลกฐานทงบรบท คอสมยพทธกาลในแงประวตศาสตร เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม ในพระไตรปฎกและคมภรอนๆ จะท าใหไมกลายเปนการน าความคดของคนปจจบนไปใสใหแกพระพทธเจา ข. กวางดวยมโนทศน คอการใชมโนทศนทางตะวนตกมาพจารณาค าสอนในศาสนาบางครงกแคบเกนกวามโนทศนทางศาสนา เพราะการเมองมงสรางระบอบบงคบมากกวามงทจะชกจงใจของปจเจกชน และเมอพจารณาอยางจรงจงอาจท าใหเหนถงแนวปรชญาการเมองแบบใหมได สรปแลว แนวคดทางการปกครองในพระไตรปฎกทง ๘ แนวนน เหลานกวชาการไดพยายามประยกตใหบรณาการเขากบหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาโดยอาศยความรพนฐานของรฐศาสตรทไดรบอทธพลจากการศกษาทางดานตะวนตก และคนควาสบตอกนมาบางแลว ซงจะเปนแนวทางใหนกวชาการรนตอไปไดน าไปตอยอดและขยายฐานสรางองคความรใหมความสมบรณยงขน กลาวโดยสรป พระพทธศาสนาจงเนนการปกครองแบบธรรมาธปไตยในหลกการปกครอง ๓ ประเภท คอ อตตาธปไตย ธรรมาธปไตย และโลกาธปไตย เพอใชเปนหลกของความด ความถกตอง ความเสมอภาค ใชเปนหลกในการปกครอง เพอใหสงคมสวนรวมมความเปนปกตสข ไมมการแบงพรรค แบงพวก หรอชนชนวรรณะ ส ผว ชาต ตระกล มความสมานฉนท และคมครองสทธของบคคลทวไปใหไดรบความเปนธรรม ความเสมอภาคทางสงคมเทาเทยมกน หลกการปกครองตามแนวพระพทธศาสนาจงยดหลกการปกครองสายกลาง อหงสา ไมเบยดเบยนผอนใหไดรบความเดอดรอน ยดหลกความถกตองเปนหลก คอหลกธรรมาธปไตยนนเอง

1.8 ประชาธปไตยตามแนวพทธ ประชาธปไตยตามแนวพทธ หมายถงหลกการและวธการแบบประชาธปไตยทมอยในค า

สอนของพระพทธเจา หรอทเราเรยกกนวา พระพทธศาสนา ซงอยในรปแบบของค าสงสอน คอ พระธรรมและวนยทพระองคทรงบญญตไว มใชทฤษฎทางการเมองโดยตรงแบบตะวนตก ซงเปนระบอบการเมองระบอบหน งท ใช ในการปกครองประเทศ อยางไรกตามจะใหหลกค าสอนในทาง พระพทธศาสนาตรงกบรายละเอยดปลกยอยทงหมดเลยกเปนไปไมได จะน าเสนอเฉพาะในหลกการส าคญทมความสอดคลองกน ดงตอไป

1. หลกแหงการมสวนรวมในการปกครอง 2. หลกการอยรวมกนสงคมของกลมหลากหลายอยางสนต

๓๒

3. หลกแหงความเสมอภาค 4. หลกแหงเสยงขางมาก

1. หลกแหงการมสวนรวมในการการปกครอง ในปฐมโพธกาลเมอพระองคทรงตรสรใหมๆ แลวทรงประกาศพระศาสนา มผเลอมใสขอ

บรรพชาอปสมบทในพระพทธศาสนา ยงมจ านวนพระภกษไมมาก พระองคทรงปกครองพระสงฆ ทรงบรหารกจการพระพทธศาสนาดวยพระองคเอง ตอมาเมอมจ านวนพระสาวกมากขน ทรงมอบการบรหารพระศาสนาใหเปนหนาทของสงฆ เปนลกษณะของการกระจายอ านาจในการบรหารจดการปกครองคณะสงฆทวสงฆมณฑล ไมไดรวมศนยกลางอ านาจอยทพระองคเอง พระภกษทกรปทเขามาอปสมบทเปนภกษในพระพทธศาสนาสามารถมสวนรวมในการปกครองทงสน แตทงนตองอยภายใตกรอบแหงพระวนยบญญตทก าหนดจ านวน และขอบเขตอ านาจหนาททพระองคทรงบญญตไว โดยทรงก าหนดจ านวนสงฆ 5 ประเภท ดงน คอ

1. ภกษสงฆ 4 รป เรยก จตวรรค 2. ภกษสงฆ 5 รป เรยก ปญจวรรค 3. ภกษสงฆ 10 รป เรยก ทสวรรค 4. ภกษสงฆ 20 รป เรยก วสตวรรค 5. ภกษสงฆเกนกวา 21 รป เรยก อตเรกวสตวรรค๓๓ อ านาจหนาทของภกษสงฆแตละประเภท 1. ภกษสงฆ 4 รป (จตวรรค) มอ านาจหนาทดงตอไปน

1.1 สวดพระปาตโมกข คอ สวดทบทวนศลของพระภกษสงฆจ านวน 227 ขอ ทก 15 วน ทเรยกวา “ท าอโบสถ” ซงภกษสงฆตงแต 4 รปขนไปท าได ถาจ านวนนอยกวาท าไมได ท าไดเพยงแสดงความบรสทธแหงศลของตนตอคณะหรอบคคล

1.2 สวดประกาศรบผากฐน ทเรยกวา สวดกฐน คอ ประกาศมอบผากฐนใหแกภกษรปใดรปหนง โดยขอความเหนชอบจากสงฆ ในพระวนยปฎกไดก าหนดไวอยางน สวนในอรรถกถา พระอรรถกถาจารยเหนวา เพอความสมบรณ ควรเปนอ านาจของภกษสงฆ 5 รป ทงนเพราะภกษ 1 รปสวดประกาศตอหนาภกษสงฆ 4 รป หากมภกษสงฆจ านวน 4 รป 1 รปสวดประกาศ แลวดคลายจะประกาศตอคณะบคคล ทานจงเหนควรสวดประกาศตอสงฆ 4 รป ซงดเหมอนไมไดขดแยงกน

1.3 สวดสมมต หรอแตงตงภกษเปนเจาหนาทท าการสงฆ เชน เปนผแจกทอยอาศย (เสนาสนะ) แจกจวร และแจกอาหาร (ภตตเทศ)

2. ภกษสงฆ 8 รป (ปญจวรรค) มอ านาจหนาทดงน 2.1 ท าการอนญาตใหวากลาวตกเตอนกนได ทเรยกวา “ปวารณา” 2.2 ท าการอปสมบท คอ บวชพระในททหาพระยาก ทเรยกวา “ปจจนตชนบท” 2.3 ท ากจของสงฆอนๆ ทกชนดทพระภกษสงฆจ านวน 4 รป ท าได

3. ภกษสงฆ 10 รป (ทสวรรค) มอ านาจหนาทดงน 3.1 ท าการอปสมบท คอ บวชพระในททหาพระงาย ทเรยกวา “มชฌมชนบท”

๓๓ ว.ม. (5/ 125 /258)

๓๓

3.2 ท ากจของสงฆ (สงฆกรรม) อนทภกษสงฆจ านวน 4 รป และ 5 รป ท าไดทก ชนด

4. ภกษสงฆ 20 รป (วสตวรรค) มอ านาจหนาทดงน 4.1 สวดถอนอาบตสงฆาทเสส (อาบตหนกขนาดกลาง) แกภกษผท าผดอาบต คอ ลวงอาบตสงฆาทเสสได 4.2 ท าการแทนสงฆ คอ สงฆกรรมทกชนดทพระภกษสงฆจ านวนทต ากวาท าได

5. ภกษสงฆเกนกวา 20 รป (อตเรกวสตวรรค) ท าสงฆกรรม คอ กจของสงฆไดทกชนด จะเหนวาพระพทธเจาทรงไววางพระหฤทยใหนพระภกษสงฆ มอบอ านาจในการ

บรหารการปกครองพระพทธศาสนาแกพระสงฆ อ านาจหนาทมากนอยเพยงใดขนอยกบจ านวน เพอความรอบคอบในการตดสนใจรบผดชอบรวมกน พระภกษสงฆจะพ านกอย ณ สถานทใด ใกลหรอไกลกมสทธขาด มอ านาจหนาทในการรวมบรหารจดการปกครองหมคณะดวยกนทงนน หากภกษรปใดไมเขารวมในสงฆกรรมทเปนกจของสงฆในททตนพ านกในทนนๆ แลวตองอาบตทกกฎ ชอวา ลวงละเมดพระวนย ไมเออเฟอในกจการของสงฆ การบรหารไมผกขาดเฉพาะกลมใดกลมหนง ผบรหารรบผดชอบประชากรและองคกร ประชากรกรบผดชอบตอผบรหารและองคกร อ านาจการปกครองเปนของภกษสงฆ โดยภกษสงฆด าเนนการ เพอประโยชนของภกษสงฆ ไมกดกนภกษรปใดรปหนงในการมสวนรวมในการปกครอง เชอมนในความดของพระภกษสงฆวา สามารถปกครองกนเองและหมคณะได ตามหลกการของสาราณยธรรม 6 ประการ และหลกอปรหานยธรรม 7 ประการ ดงตอไปน

หลกสารานยธรรม 6 ประการ๓๔ 1. เขาไปตงกายกรรมประกอบดวยเมตตาในเพอภกษสามเณรทงตอหนาและลบหลง คอ

ชวยขวนขวายในกจธระของเพอดวยกาย ดวยจตเมตตา 2. เขาไปตงวจกรรมในเพอภกษสามเณรทงตอหนาและลบหลง คอ ชวยขวนขวายในกจ

ทงปวงดวยวาจา เชนวากลาวตกเตอนสงสอนอบรมดวยจตเมตตา 3. เขาไปตงมโนกรรมประกอบดวยเมตตาในเพอภกษและสามเณรทงตอหนาและลบหลง

คอ คดแตสงทดมประโยชนตอกน 4. แบงปนลาภทตนไดมาโดยธรรม ใหเพอภกษสามเณร ไมหวงไวบรโภคผเดยว 5. รกษาศล คอ ความประพฤตทางกาย วาจาใหบรสทธเสมอกนกบเพอนภกษสามเณร

อนๆ ไมท าตนใหเปนทรงเกยจของผอน 6. มความเหนรวมกนกบภกษสามเณรอนๆ ไมววาทกบใครๆ เพราะมความเหนผดกน หลกอปรหานยธรรม 7 ประการ คอ๓๕ 1. หมนประชมกนเนองนตย 2. เมอประชมกพรอมกนประชม เมอเลกกพรอมใจกนเลก พรอมใจกนท ากจของสงฆท

ตองท า

๓๔ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท 31,

(กรงเทพ : ผลธมม ในเครอบรษท ส านกพมพเพทแอนดโฮม จ ากด, 2558), หนา 200. ๓๕ เรองเดยวกน.หนา 211.

๓๔

3. ไมบญญตสงทนอกเหนอกฎเกณฑพระธรรมวนย และไมยกเลกกฎเกณฑตามพระธรรมวนย ประพฤตปฏบตตามกรอบแหงพระธรรมวนยทพระพทธองคทรงบญญตไว

4. ภกษเหลาใดเปนใหญ เปนประธานในสงฆ เคารพนบถอภกษเหลานน เชอฟงถอยค าของทาน

5. ไมลอ านาจความอยากทเกดขน 6. ยนดในเสนาสนะปา 7. ตงใจอยวา เพอภกษสามเณรซงมศล ซงยงไมมาสอาวาส ขอใหมา ทมาแลว ขอใหอย

เปนสข หลก 7 ประการ หรอธรรม 7 ประการนสงเสรมการมสวนรวมในก าลงปรากฏตนเอง และ

ปกครองสงฆมณฑลใหเจรญอยางเดยว ไมมความเสอมเลย

2. หลกแหงการอยรวมกนอยางสนตของกลมทหลากหลายในสงคม พระพทธศาสนามหลกการแหงการอยรวมกนในสงคมอยางสนตสข ของกลมท

หลากหลายเปนชนชน กลมผน าชนปกครอง และประชาชนผถกปกครอง ลทธความเชอทแตกตางกน ชนชนวรรณะทแตกตาง ซงพอสรปไดดงน

1. การอยรวมกนของผน าชนปกครองและประชาชนผถกปกครอง 2. การอยรวมกนของกลมทมลทธความเชอทแตกตางกน 3. การอยรวมกนของกลมชนชนทแตกตางกน 1. การอยรวมกนของผน าชนปกครองและประชาชนผถกปกครอง การอยรวมกนของคนในสงคมนน ยอมมหลากหลายกลม ซงแตละคนนนยอมปรารถนา

ความสขสงบในการอยรวมกน แตเนองจากความหลากหลายแหงวถการด ารงชวต ความตอ งการทบรรลเปาหมายของแตละคนยอมมวธทแตกตางกน ในวธทแตกตางในคนทแตกตาง ยอมกอใหเกดความขดแยง กอใหเกดความไมสงบสข เกดความแตกแยก แกงแยง และตอตาน ตอสเพอผลประโยชนทตองการได พระพทธศาสนามหลกเกณฑในการอยรวมกนระหวางผปกครองและประชาชนผถกปกครอง ระหวางประชาชนเอง ผเกยวของสมพนธกนในสถาบนสงคม ดงน

1.1 หลกแหงการพรหมวหาร ประกอบไปดวยขอปฏบต 4 ประการ คอ๓๖ 1. เมตตา ปรารถนาใหผอนเปนสข 2. กรณา ปรารถนาใหผอนพนทกข 3. มทตา ยนดในเมอผอนไดด 4. อเบกขา ความเปนผมใจเปนกลาง หรอยตธรรม

พรหมวหารเปนขอปฏบตประจ าใจของคนชนสง คอ คนทมจตใจสง เปนหลกปฏบตในการอยรวมกนของชนทกหมเหลา ทงผปกครองและประชาชน

๓๖ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท 31,

หนา 124.

๓๕

1.2 หลกแหงอคต 4 ประการ ประกอบดวย๓๗ 1. ฉนทาคต ล าเอยงเพราะรก 2. โทสาคต ล าเอยงเพราะไมชอบ 3. โมหาคต ล าเอยงเพราะไมรจรง (เขลา) 4. ภยาคต ล าเอยงเพราะกลวอ านาจบารม[14]

อคต 4 ประการ เปนสงทควรละเวน เปนขอปฏบตทผอยรวมกนในสงคม ควรตระหนกไมวาจะเปนประชากรกลมไหน อยในสถานภาพอยางไร ความยตธรรมอนเปนหวใจส าคญในการอยรวมกนฉนมตรจะไมเกดขน ถาหากจตใจของประชาชนเตมไปดวยอคตตอกน

1.3 หลกสงคหวตถ 4 ประการ ประกอบดวย 1. ทาน ใหปนสงของของตนแกผอน 2. ปยวาจา เจรจาวาจาทไพเราะออนหวาน 3. อตถจรยา ประพฤตสงทเปนประโยชนแกผอน 4. สมานตตตา มตนเสมอไมถอตว

สงคหวตถ 4 ประการเปนหลกแหงมนษยสมพนธในการอยรวมกนของคนในสงคม เปนเครองผกในใหเกดความรสกมความรกผกพนฉนญาตมตร เปนประดจหวงน าเยนท าใหโลกรมรนนาอย

1.4 หลกแหงทศ 6 ประกอบดวย๓๘ 1. ทศเบองหนา มารดาบดาและบตร 2. ทศเบองขวา อาจารยและศษย 3. ทศเบองหลง ภรรยาและสาม 4. ทศเบองซาย มตรตอมตร 5. ทศเบองต า ลกนองบรวานและผบงคบบญชา 6. ทศเบองบน สมณะและอบาสกอบาสกา

ทศ 6 เปนหลกแหงความสมพนธแบบรอบทศทาง เปนขอปฏบตทดงามของผทมความเกยวของผกพนกน จะพงปฏบตตอกน หากปฏบตตามหลกการดงกลาวแลว การอยรวมกนในฐานะตางๆ จะเปนอยางราบรน ไมกอใหเกดความขดแยงใดๆ จะท าใหมวลมนษยอยกนอยางสนตสข

2. การอยรวมกนของกลมทมลทธความเชอทแตกตางกน ในสงคมอนเดยนนลวนหลากหลายลทธ ความเชอ มทงความเชอในศาสนาดงเดม คอ

ศาสนาพราหมณ และเจาลทธทงหลาย เชน ครทง 6 ประกอบดวย 1. ปรณกสปะ เจาลทธ “อกรยวาท” คอ เชอวา การกระท าวาไมเปนอนท า 2. มกขลโคศาล เจาลทธ “อเหตกวาท” คอ เชอวา ความบรสทธและเศราหมองของสตว

ไมมเหตปจจย

๓๗ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท 31, หนา 143. ๓๘ เรองเดยวกน, หนา 191.

๓๖

3. อหตเกสกมพล เจาลทธ “นตถกวาท” คอ เชอวา ไมมสตวบคคล ไมมบญและบาป ไมมชาตหนา มเฉพาะชาตน

4. ปกธกจทยะ เจาลทธ “อจเฉทวาท” คอ เชอวา ตายแลวสญสน ไมมสงใดเหลออย ทกสงสนสดลงหลงการตาย

5. สญชยเวลฏฐบตร เจาลทธ “อมราวกเขปกะ” คอ ไมมหลกการทไมแนนอนในสงใด ขนอยกบความพอใจทจะพดอยางไร

6. นครนถนาฏบตร เจาลทธทมความเชอในการบ าเพญตบะ ทรมานตน หรอลทธเปลอยกาย ไมนงหมสงใด๓๙

พระพทธศาสนาอบตขนทามกลางศาสนาพราหมณ และเจาลทธเหลาน แตปรากฏ สามารถอยรวมกนในสงคมได แมพระพทธศาสนาจะถกเบยดเบยนในบางครง จากผทไมหวงดบาง แตพระพทธเจาและพระสงฆสาวกทงหลาย ตลอดจนพทธบรษททง 4 กไมเคยทะเลาะววาท หรอมปญหากบผทมความเหนแตกตางเลย ทงนเพราะยดหลกธรรมนญของพระพทธศาสนา คอ โอวาทปาฏโมกข เปนหลกการในการเผยแพรพระศาสนา และในการอยรวมกนในสงคม ซงมหลกการดงน

1. ขนต คอ ความอดทน เปนตบะอยางยอดเยยม ทานผรกลาวนพพานวาเปนยอด บรรพชตผฆาเบยดเบยนสตวอน ไมชอวา สมณะ

2. ไมท าบาปทงปวง ท ากศลใหถงพรอม ท าจตของตนใหผองใส 3. ไมพดคอนขอดกน ไมประหตประหารกน ส ารวมในปาฏโมกข (ศล 227 ขอ) รจก

ประมาณในการบรโภคอาหาร อยในทนงทนอนอนสงด ประกอบความเพยรทางจตอยางสง ในการยดถอหลกการในโอวาทปาฏโมกขดงกลาวเปนหลกแหงการอยรวมกนอยางสนต

เปนหลกแหงความดขนสงสดของมนษยชาตโดยแท สวนหลกการในการเผยแพระธรรมในพระพทธศาสนา พระองคทรงวางหลกเกณฑในการ

แสดงธรรมไว 5 ประการ ซงเรยกวา จรรยาบรรณของนกเทศน หรอองคแหงภกษผเปนธรรมกถก คอ 1. แสดงธรรมตามล าดบ ไมตดลดใหขาดตอน 2. แสดงโดยอางเหตผลใหผฟงเขาใจได 3. ตงจตเมตตาปรารถนาใหเปนประโยชนแกผฟง 4. ไมแสดงธรรมเพราะเหนแกลาภ 5. ไมแสดงธรรมกระทบตนและผอน ไมยกตนเสยดสผอน จะเหนไดวา ในการเผยแพรพระพทธศาสนาในทามกลางเจาลทธตางๆ จงไมมปญหาของ

การอยรวมกนในสงคมทมความหลากหลายแหงลทธทแตกตาง

3. หลกการอยรวมกนของกลมชนชนทแตกตางกน ผทเลอมใสในพระพทธศาสนา เรยกวา “บรษท 4” คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา

[20] มสถานภาพทางสงคมหลายชน เชน กษตรย พราหมณ แพศย ศตร สมณะ และจณฑาล[21] เปนพทธศาสนกชนสามารถอยรวมกนในสงคมได รวมถวายทาน รกษาศล สดบพระธรรมเทศนาในพระวหารได ในธรรมสภาได ประกอบศาสนกจอนๆ รวมกนไดดวยความรกสามคค ไมมใครตงขอ

๓๙ ท.ส.(27/85/45-49).

๓๗

รงเกยจเรองชาตตระกล หรอดหมนดแคลน ขบไล ฉดคราออกไปจากสมาคมนนๆ ไมเพราะพระพทธศาสนาใหความส าคญในเรองคณธรรม แขงขนกนท าความด สงเสรมสนบสนนการท าความดทงกายกรรม วจกรรม มโนกรรมมากกวาความแตกตางดานชาตตระกล ดงพทธวจนะทวา “บคคลจะเปนคนเลย หรอเปนคนประเสรฐ กเพราะชาตตระกล หามได บคคลเปนคนเลว หรอเปนคนประเสรฐ กเพราะกรรม คอ การกระท าของเขาเอง”[22] จะเหนไดวา พทธศาสนกชนจะชนชม ยกยอง เชดชผทมคณธรรมหรอบรรลคณธรรมขนสงตามล าดบวา เปน “พระอรยะ” คอ ทานผประเสรฐกวาคนทงหลาย

ในสวนของพระภกษสงฆผเขามาอปสมบทในพระพทธศาสนานนมาจากคนทกชน วรรณะ ตางลทธศาสนา ความเชอคานยม ทศนคต กสามารถอยรวมกนในสงฆมณฑลไดอยางปกตสข ไมมใครรงเกยจในเรองฐานะ ความเปนอยกอนบวชแตอยางไร เนองจาก “ความประพฤตเปนอนหนงอนเดยวกน ดวยความประพฤต คอ ศลเสมอกน ไมประพฤตแตกตางกน มความเหนถกตองดงามเสมอกน ไมขดแยงเพราะความเหนผด” และมเปาหมายสงสด คอ บรรลความสนสดแหงทกขทงปวง ซงภกษสงฆทกรปเมอบวชเขามาแลว ตองปฏบตตนตามหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา เพอบรรลเปาหมาย คอ การขดเกลาตวเองใหถงความหลดพนจากเลส เครองเศราหมองทงปวง จนถงความสนสดทกขดงกลาวมาแลว

จะเหนไดวา หลกการอยรวมกนตามแนวพระพทธศาสนานนลกซงกวาหลกประชาธปไตยแบบตะวนตก แบบตะวนตก กลมหลากหลายลทธ ความเชอ คานยม วฒนธรรม กยงแยกกนเปนกลมอยอยางนน กลมใครกลมมน ไมมทางทจะเปนน าหนงใจเดยวกน อยรวมกนแบบหลวมๆ เพอตอสปกปองผลประโยชนกลมของตวเองเทานน แตการอยรวมกนตามแนวพระพทธศาสนานน มความเปนหนงเดยวกนทงกาย วาจา ใจ ประพฤตปฏบตตอกนดวยจตอนเมตตา มความเปนมตร มความเปนญาต จะคด จะพด จะท า หรอปรกษาสงใดกบใครๆ กไมเปนไปเพอการเบยดเบยนตน และผอน มความเออเฟอสงเคราะหซงกนและกน[25] ประดจคนในครอบครวเดยวกน

4. หลกแหงสทธและเสรภาพ พระพทธศาสนาเปนศาสนาทสงเสรมทงสทธและเสรภาพ โดยมหลกการซงปรากฏใน

พระไตรปฎก ดงน หลกแหงสทธ ประกอบไปดวย

1. สทธในชวต รางกาย และทรพยสน 2. สทธในการบรรพชาอปสมบท 3. สทธในการเขาประชมสงฆ 4. สทธมนษยชน

1. สทธในชวต รางกาย และทรพยสน พระพทธศาสนาสงเสรมสทธในชวตรางกาย ไมเฉพาะในมนษยเทานน ยงรวมไปถงสตว

โลกทงมวลดวย โดยหามฆาสตว ในทรพยสน หามลกทรพยของคนอน เคารพสทธในของรกหวงแหนของคนอน โดยหามประพฤตผดในกาม สทธในความนบถอตนเอง โดยหามไมใหพดโกหก สทธในความปลอดภยของกนและกน โดยหามไมใหดมน าเมา

๓๘

นอกจากหามประพฤตผดดงกลาวแลว ยงสอนใหประพฤตในหลกการตรงกนขามอก คอ ใหมเมตตากรณาตอคนและสตวโดยหาประมาณมได ใหประกอบสมมาชพ เล ยงชพโดยสจรต ใหส ารวม คอ ระมดระวงในของรกของคนอน โดยยนดพอใจเฉพาะในคนรกของตวเอง ใหมสจจะ ความจรงใจ และใหมสตรอบคอบ

นอกจากนแลวยงมหลกค าสอนทสงเสรมสทธในชวต รางกายและทรพยสนทละเอยดขนไปอก ไดแก อกศลกรรมบถ (ทางทไมสงเสรมสทธในชวต รางกาย และทรพยสน) และกศลกรรมบถ (ทางทสงเสรมสทธในชวต รางกาย และทรพยสน)

อกศลกรรมบถ 10๔๐ (ทางปฏบตทไมสงเสรมสทธในชวต รางกาย และทรพยสน) จดเปนกายกรรม คอ ท าดวยกาย 3 อยาง คอ

1. ปาณาตบาต ฆาสตว 2. อทนนาทาน ลกทรพย 3. กาเมสมจฉาจาร ประพฤตผดในคครองของผอน

จดเปนวจกรรม คอ ท าดวยวาจา 4 อยาง คอ 1. มสาวาท พดเทจ 2. ปสณาวาจา พดสอเสยด สรางความแตกแยก 3. ผรสวาจา พดค าหยาบ 4. สมผปปลาปะ พดเพอเจอ เหลวไหล

จดเปนมโนกรรม คอ ท าดวยใจ 3 อยาง คอ 1. อภชฌา โลภอยากไดของคนอนโดยทจรต 2. พยาบาท ปองรายคนอน 3. มจฉาทฏฐ เหนผดเปนชอบ

กศลกรรมบถ 10๔๑ (ทางปฏบตทสงเสรมสทธในชวต รางกาย และทรพยสน) จดเปนกายกรรม คอ ท าดวยกาย 3 อยาง คอ

1. ปาณาตบาต เวรมณ เวนจากการฆาสตว 2. อทนนาทาน เวรมณ เวนจากการลกทรพย 3. กาเมสมจฉาจาร เวรมณ เวนจากการประพฤตผดในคครองของผอน จดเปนวจกรรม คอ ท าดวยวาจา 4 อยาง คอ 1. มสาวาท เวรมณ เวนจากการพดเทจ 2. ปสณาวาจา เวรมณ เวนจากการพดสอเสยด สรางความแตกแยก 3. ผรสวาจา เวรมณ เวนจากการพดค าหยาบ 4. สมผปปลาปะ เวรมณ เวนจากการพดเพอเจอ เหลวไหล จดเปนมโนกรรม คอ ท าดวยใจ 3 อยาง คอ

๔๐ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท 31,

หนา 235. ๔๑ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท 31,

หนา 234.

๓๙

1. อนภชฌา ไมโลภอยากไดของคนอนโดยทจรต 2. อพยาบาท ไมปองรายคนอน 3. สมมาทฏฐ มความเหนถก

การกระท า 10 อยางน เปนขอควรประพฤตปฏบตในชวตประจ าวน จะเหนไดวา หลกการประชาธปไตยในเรองสทธในชวต รางกาย และทรพยสนนน

พระพทธศาสนามหลกการดงกลาว ไมเพยงระดบการอยรวมกนของมนษยเทานน ยงสงเสรมเผอแผไปถงสตวทกชนดทมชวตอยบนโลกน สวนในแนวทางปฏบตนน มขนตอนในระดบเบองตนธรรมดา และระดบสงทละเอยดขนตามระดบจตของแตละบคคลทจะตองพฒนาใหเกด ใหมตามล าดบ

2. สทธในการบรรพชาอปสมบท ในพระพทธศาสนาแมเกดในทามกลางศาสนาพราหมณและลทธอนๆหลากหลายในสงคม

ขณะนน พระพทธเจากมไดทรงรงเกยจวรรณะ หรอชนชนตางๆ ทเขามาขอบวชในพระพทธศาสนาเลย หากปฏบตตามพระวนยททรงบญญตไว เชน อฏฐบรขาร 8 ครบ มคณสมบตครบ ไมมลกษณะตองหาม มสทธไดรบการอปสมบทไดทงนน และเมอบวชแลว ประพฤตปฏบตตามธรรมวนยเทากน ไมกดกนภกษรปใดรปหนง ซงมาจากสถานภาพทดกวาหรอเลวกวาแตอยางใด เมอปฏบตตามพระธรรมวนย คอ อธศลสกขา มศลบรสทธยง อธจตสกขา จตหมดจดบรสทธยง อธปญญาสกขา มปญญารย ง กสามารถไดรบสทธประโยชน คอ การบรรลธรรมถงความเปนพระอรยะไดสมควรแกความสามารถในการปฏบต สทธประโยชน คอ ความเปลยนแปลงจากคนธรรมดา คอ ปถชน เปนพระอรยบคคลนน มดงน

พระอรยบคคล 8 จ าพวก คอ๔๒ 1. พระโสดาปตตมรรค 2. พระโสดาปตตผล 3. พระสกทาคามมรรค 4. พระสกทาคามผล 5. พระอนาคามมรรค 6. พระอนาคามผล 7. พระอรหตมรรค 8. พระอรหตผล นคอสทธประโยชนทพระภกษผเขามาบวชจะไดรบ แตทงนแมมสทธจะไดรบกขนอยกบ

การประพฤตปฏบตของแตละบคคลดวย คอ ไดรบผลตามสมควรแกการปฏบต สทธประโยชนตามทกลาวมา ขอ 1 – ขอ 4 พทธบรษท ทงภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา มสทธประโยชนเทากน สวนสทธประโยชน ขอ 7 – ขอ 8 จะตองอยในภาวะของภกษ แมพทธบรษททเปนคฤหสถสามารถบรรลไดกจรง เมอบรรลแลวตองอปสมบทเปนภกษภาวะ เนองจากเปนสทธประโยชนขนสงสด จะตองอย

๔๒ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท 31,

หนา 77.

๔๐

ในเพศของภกษ ซงเปนเพศทไดรบสทธพนฐานจากการบรรพชาอปสมบท มขอปฏบตทางกาย วาจา คอ ศล 227 สกขาบทสงกวาคฤหสถ

3. สทธในการเขาประชมสงฆ สทธในการเขารวมประชมเปนสทธพนฐานของพระภกษสงฆไดรบทกรปเทาเทยมกน เปน

สทธตามพระวนยทภกษรปใดไมใหความรวมมอ มโทษเปนอาบตทกกฎ เมอเขาประชมสงฆกไดรบสทธเสนอความเหนคดคาน หรอเหนดวยกได การเสนอความคดเหนเปนสทธของภกษผเขารวมประชม หากเหนดวย กใหนง ไมเหนดวย ใหพดคดคาน

โดยปกตแลวการเสนอญตตนนแบงออกเปน 2 อยาง คอ 1. ญตตทตยกรรม วธการ คอ เสนอญตต 1 ครง และขอความเหนชอบอก 1 ครง 2. ญตตจตตถกรรม วธการ คอ เสนอญตต 1 ครง และขอความเหนชอบอก 3 ครง รวมเปน 4 ครง

ญตตทตยกรรมใชในสงฆกรรม ดงน 1. การสวดพระปาฏโมกข คอ สาธยายทบทวนศล 227 ขอ ทก 15 วน 2. สวดมอบผากฐน คอ ขอความเหนชอบในการมอบผาใหแกภกษรปใดรปหนงท

สมควรรบ 3. สวดสมมต คอ แตตงภกษรปใดรปหนงทท าหนาทแจกอาหาร เสนาสนะ จวร 4. การปวารณา คอ อนญาตใหวากลาวตกเตอนกนและกนได ญตตจตตถกรรม ใชในสงฆกรรม ดงน

1. การสวดอปสมบทบวชพระ คอ รบคฤหสถเขามาเปนภกษ 2. การสวดลงโทษภกษผประพฤตผดวนย 7 อยาง (ตชชนยกรรม) 3. การสวดยกเลกการลงโทษผประพฤตผดวนย 7 อยาง

การใดจะใชการสวดแบบญตตทตยกรรม หรอญตตจตตถกรรมขนอยกบความส าคญของกจนนๆ หากตองการความละเอยดรอบคอบเปนเรองใหญ จะใชการสวดแบบจตตถกรรม หากเปนเรองส าคญรองลงมาจะใชสวดแบบญตตทตยกรรม

4. สทธมนษยชน พระพทธศาสนาเปนศาสนาแรกทสงเสรมสทธมนษยชน โดยสอนใหเลกระบบทาส ไมเอา

มนษยมาเปนสนคาส าหรบซอขาย หามมใหภกษมทาสไวใช กบทงสอนใหเลกทาสภายใน คอ ไมเปนทาสของความโลภ ความโกรธ ความหลง[34] ในความเปนมนษยในโลกยอมมสทธในชวตรางกาย สทธในการด ารงชวตในสงคมอยางอสระเทากบมนษยอนๆในโลก ไมควรใหสทธใครหรอชนขนใดเหนอกวาบคคลอน ในการใชอ านาจความเปนนายบบบงคบใหคนอนอยภายใตอ านาจ เพอแสวงหาประโยชนอนใดจากความเปนมนษย ซงกอใหเกดความทกข ความเดอดรอนแกผทมสถานภาพทางสงคมทดอยกวา อนแสดงถงความโหดราย ท าใหมนษยกลายเปนสตวเดรจฉานทซอขายกนไดโดยทวไป พระพทธเจาจงหามพทธบรษทไมใหท าเชนนน และทรงสงสอนใหเลกทาสทงภายนอกและภายใน ใหมชวตอยอยางเปนสข ดงปรากฏในพระวนบปฎกและพระสตตนตปฎก ดงตอไปน

ในพระวนยปฎก “หามไมใหภกษมทาสหญงชายไวใช ภกษใดฝาฝน เปนอาบตทกกฎ”[3 “หามมใหสงฆบวชบคคลทเปนทาส หรอหนมา”

๔๑

และในพระสตตนตปฎก หามผนบถอพระพทธศาสนาท าการคาขายทไมสมควร เรยกวา “มจฉาวณชชา” 5 ประการ คอ 1. คาขายเครองประหาร 2. คาขายมนษย 3. คาขายสตวส าหรบฆาท าอาหาร 4. คาขายน าเมา 5. คาขายยาพษ๔๓

จากหลกการนแสดงใหเหนถง การทรงสงเสรมทงสทธมนษยชน และสทธแหงการมชวตของสตวทงปวง

สวนในพรหมชาลสตร ทรงแสดงไวในจลศล หามไมใหภกษรบทาสทาสาทมผมอบให จะเหนไดจากตวอยางทกลาวมาแลววา พระพทธศาสนามหลกค าสอนสงเสรมสทธของทง

มนษยและสตวทงหลายใหมสทธเทาเทยมกน ไมใหมองขามคณคาของชวต ซงเปนการปลดเปลองจากทาสภายนอก นอกจากนแลวพระพทธศาสนายงสอนใหปลดปลอยตนเองใหพนจากการเปนทาสภายใน คอ ความโลภ ความโกรธ และความหลง ดวยศล สมาธ และปญญาตามล าดบ

จากขอความขางตน อนเกยวกบทาสภายในและทาสภายนอก คอ การท าคนใหเปนทาสของคนจรงๆ กบทาสภายใน คอ การทคนเปนทาสแหงอ านาจฝายต าในตวเองน จะเหนไดวา จะโดยประวตศาสตร หรอโดยหลกฐานใดๆกตาม แสดงวาพระพทธศาสนาเปนศาสนาแรกในโลกทมหลกการและค าสอนเพอใหเลกระบบทาส อนเปนการสงเสรมสทธมนษยชน ตามทเรยกรองกนในปจจบนน

พระพทธศาสนานอกจากจะสงเสรมสทธแลว ยงมค าสอนทสงเสรมเสรภาพในการพด การกระท า การแสดงออกในการรกษาสทธขนพนฐาน อนเปนหลกการประการหนงของประชาธปไตย ซงประกอบไปดวย

1. เสรภาพในการพด ในการแสดงความเหน พระพทธศาสนาจะใหเสรภาพของเตมทในการประชมสงฆ เพอท าสงฆกรรมตางๆ จะเปนแบบญตตทตยกรรม หรอญตตจตตถกรรมกตาม จะเปดโอกาสใหพระภกษผเขารวมประชม แสดงความคดเหนไดอยางเสร ไมวาจะเหนดวย หรอไมเหนดวยกตาม โดยขนตอน คอ เสนอญตต จากนนขอความเหนชอบจากทประชม ถาทประชม เหนดวย กรรมนนกส าเรจ ถาไมเหนดวย กยกเลกไป ตวอยางในการประชมสงฆ เพอพจารณาใหผากฐน และเรองการอปสมบท มดงน

1. การใหผากฐน ท าดวยญตตทตยกรรมวาจา เสนอญตต 1 ครง ขอความเปนชอบ 1 ครง ประกอบไปดวย

1.1 เสนอญตต “ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผากฐนผนน เกดแลวแกสงฆ ถาความพรอมพรงของสงฆถงทแลว สงฆพงใหผากฐนผนนแกภกษชอน เพอกรานกฐน นเปนญตต”

1.2 ขอความเหนชอบ “ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผากฐนผนนเกดแลวแกสงฆ สงฆใหผากฐนผนนแกภกษมชอน เพอกรานกฐน การใหผากฐนนแกภกษชอน เพอกรานกฐน ชอบแกทานผใด ทานผนนพงเปนผนง ไมชอบแกทานผใด ทานผนนพงพด ผากฐนผนน สงฆใหแลวแกภกษชอน เพอกรานกฐน ชอบแกสงฆ เหตนนจงนง ขาพเจาทรงทราบความนไวอยางน”

2. การใหอปสมบท ท าดวยญตตจตตถกรรมวาจา คอ เสนอญตต 1 ครง ขอความเหนชอบ 3 ครง ประกอบไปดวย

๔๓ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท 31,

หนา 174.

๔๒

2.1 เสนอญตต “ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอน เปนอปสมปนาเปกขะของทานผมชอน ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ มทานผมชอนเปนอปชฌายะ ถาความพรอมพรงของสงฆถงทแลว สงฆพงอปสมบทผมชอน มทานผมชอนเปนอปชฌายะ นเปนญตต”

2.2 ขอความเหนชอบ 3 ครง ครงท 1 “ทานเจาขา ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอน เปนอปสมมนาเปกขะของทานผมชอน ผมชอนขออปสมบทตอสงฆ มทานผมชอนเปนอปชฌายะ สงฆอปสมบทผมชอน มทานผมชอนเปนอปชฌายะ การอปสมบทผมชอน มทานผนเปนอปชฌายะ ชอบแกทานผใด ทานผนนพงเปนผนง ไมชอบแกทานผใด ทานผนนพงพด”

2.3 ครงท 2 “ขาพเจากลาวค าขอนเปนครงท 2 ...” 2.4 ครงท 3 “ขาพเจากลาวค าขอนเปนครงท 3...”

ผมชอนอปสมบทแลว มทานผมชอนเปนอปชฌายะ ชอบแกสงฆ เหตนนจงนง ขาพเจาทรงความขอนไวดวยอยางน

จะเหนวาพระพทธศาสนาใหเสรภาพในการพด การแสดงความเหน ในการตดสนในกจการสงฆโดยรวม และมขนตอนตามแบบประชาธปไตยของระบบรฐสภาแบบประชาธปไตยในการออกกฎหมาย ซงมการเสนอญตต การใหความเหน 3 วาระ ซงหลกเสรภาพของพระพทธศาสนาเปนประชาธปไตยทเกาแกกอนระบอบประชาธปไตยตะวนตกเสยอก

2. เสรภาพในการนบถอศาสนาหรอลทธความเชอ พระพทธศาสนามหลกการแหงการใหเสรภาพในการนบถอศาสนา ไมมการบบบงคบใคร

ใหนบถอโดยวธการอน เชน บงคบขเขยใหกลวอ านาจลกลบ เทพเจา หรอสงศกดสทธ หรอเครองลอ รางวลประการใด แตใหอสระเสรในการตดสนใจใหเชอดวยปญญาของบคคลนนเอง เมอเหนดวยปญญาของตนเองประการใดแลว จงนบถอศาสนา ลทธค าสอนนน ดงปรากฏในเกสปตตสตร หรอกาลามสตร ดงน

...ดกรกาลามชนทงหลาย มาเถอะทานทงหลาย ทานทงหลายอยาไดยดถอตามถอยค าทไดยนไดฟงมา อยาไดยดถอตามถอยค าสบๆกนมา อยาไดยดถอโดยตนขาววา ไดยนวาอยางน อยาไดยดถอโดยอางต ารา อยาไดยดถอโดยเดาเอาเอง อยาไดยดถอโดยคาดคะเน อยาไดยดถอโดยตรกตามอาการ อยาไดยดถอโดยชอบใจวา ตองกนกบทฏฐของตน อยาไดยดถอโดยเชอวา ผพดสมควรเชอได อยาไดยดถอโดยความนบถอวา สมณะนเปนครของเราเมอใด ทานทงหลายพงรดวยตนเองวา ธรรมเหลานเปนกศล ธรรมเหลานไมมโทษ ธรรมเหลานทานผรสรรเสรญ ธรรมเหลานใครสมาทานใหบรบรณแลว เปนเพอประโยชนเกอกล เพอความสข เมอนนทานทงหลายควรเขาถงธรรมเหลานนอย เพราะอาศยค าทเราไดกลาวไวแลวนน เราจงไดกลาวไวดงน...๔๔

3. หลกแหงความเสมอภาค ประกอบไปดวย 1. ความเสมอภาคในความเปนมนษย 2. ความเสมอภาคในความเปนชายและหญง 3. ความเสมอภาคในการเปนภกษ

๔๔ ม.ม. 5/391/400.

๔๓

1. ความเสมอภาคในความเปนมนษย พระพทธศาสนายอมรบสมภาพหรอความเสมอภาค คอ ความเทาเทยมกนของมนษย โดย

หลกค าสอนทปฏวตสงคมชนชนของอนเดยทนบถอหยงรากลกอนยาวนานในวรรณะ 4 คอ กษตรย พราหมณ แพศย ศทร และคนนอกวรรณะอก 1 คอ จณฑาล[43] โดยหลกการทวา วรรณะใดท ากรรดกเปนคนด ใครท ากรรมชวกเปนคนชวเสมอกน ไมวาจะเปนวรรณะใด ซงมมปรากฏดงน ในวาเสฏฐสตร มขอความทพระพระพทธเจาตรสกบพราหมณวาเสฏฐะวา

“เมอสตวทงหลายไมรกพร ากลาววาเปนพราหมณเพราะชาต บคคลจะชอวาเปนคนชว เพราะชาตกหาไม จะชอวาเปนพราหมณเพราะชาตกหาไม ทแท ชอวาเปนคนชวเพราะกรรม ชอวาเปนพราหมณเพราะกรรม เปนชาวนาเพราะกรรม เปนศลปนเพราะกรรม เปนพอคาเพราะกรรม เปนคนรบใชเพราะกรรม แมเปนโจรกเพราะกรรม แมเปนทหารกเพราะกรรม เปนปโรหตเพราะกรรม แมเปนพระราชากเพราะกรรม บณฑตทงหลายมปกตเหนปฏจจสมปบาท ฉลาดในกรรมและวบาก ยอมเหนกรรมนนแจงชดตามความเปนจรงอยางนวา โลกยอมเปนไปเพราะกรรม หม สตวยอมเปนไปเพราะกรรม สตวทงหลายถกผกไวในกรรม เหมอนลมสลกของรถทก าลงแลนไปฉะนน บคคลชอวาเปนพราหมณดวยกรรมอนประเสรฐน คอ ตบะพรหมจรรย สญญมะ และทมะ กรรม ๔ อยางน เปนกรรมอนสงสดของพรหมทงหลาย ท าใหผประพฤตถงพรอมดวยวชชา ๓ ระงบกเลสได สนภพใหมแลว

ดกรวาเสฏฐะ ทานจงรอยางนวาผนนชอวาเปนพรหม เปนทาวสกกะ ของบณฑตผรแจงทงหลาย”๔๕

ทรงตรสถงความเปนผประพฤตธรรมยอมเปนผเสมอกน ในสลวมงสชาดก วา “ขาพระองคมความสงสยวา ศลประเสรฐ หรอสตะประเสรฐ ศลนแหละประเสรฐกวาสตะ

ขาพระองคไมมความสงสยแลว. ชาตและวรรณะเปนของเปลา ไดสดบมาวา ศลเทานนประเสรฐทสด บคคลผ ไม

ประกอบดวยศล ยอมไมไดประโยชนเพราะสตะ. กษตรยและแพศยผไมตงอยในธรรม ไมอาศยธรรม ชนทงสองนนละโลกนไปแลว ยอม

เขาถงทคต. กษตรย พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล และคนเทหยากเยอ ประพฤตธรรมในธรรมวนยนแลว ยอมเปนผเสมอกนในไตรทพย. เวท ชาต แมพวกพอง กไมสามารถจะใหอสรยยศหรอความสขในภพหนาได สวนศลของ

ตนเองทบรสทธดแลว ยอมน าความสขในภพหนามาใหได”๔๖ ในบรรดาวรรณะ 4 จะถงความเปนคนเลวหรอประเสรฐกวากนไมไดขนอยกบวรรณะแต

อยางใด แตขนอยกบการประพฤตธรรม ทรงตสกบสามเณรวาเสฏฐะและสามเณรภารทวาชะ ในอคคญญสตรวา

“ดกรวาเสฏฐะและภารทวาชะ กเมอวรรณะทงสเหลานแล รวมเปนบคคลสองจ าพวก คอพวกทตงอยในธรรมด า วญญชนตเตยนจ าพวกหนง พวกทตงอยในธรรมขาว วญญชนสรรเสรญจ าพวก

๔๕ ม.ม. 5/483/490.

๔๖ ข.ชา.19/758-762/126

๔๔

หนงเชนน ไฉนพวกพราหมณจงพากนอวดอางอยอยางนวา พราหมณพวกเดยวเปนวรรณะทประเสรฐทสด วรรณะอนเลวทราม พวกพราหมณเปนวรรณะขาว พวกอนเปนวรรณะด า พราหมณพวกเดยวบรสทธ พวกอนนอกจากพราหมณหาบรสทธไม พราหมณพวกเดยวเปนบตรเกดจากอระ เกดจากปากของพรหม ม

ก าเนดมาจากพรหม พรหมเนรมตขน เปนทายาทของพรหม ดงนเลา ทานผรทงหลายยอมไมรบรองถอยค าของพวกเขา ขอนนเพราะเหตไร

ดกรวาเสฏฐะและภารทวาชะ เพราะวา บรรดาวรรณะทงสเหลานน ผใดเปนภกษสนกเลสและอาสวะแลว อยจบพรหมจรรยแลว มกจทควรท า ท าเสรจแลว ไดวางภาระเสยแลว ลถงประโยชนของตนแลว สนเครองเกาะเกยวในภพแลว หลดพนไปแลวเพราะรโดยชอบ ผนนปรากฏวาเปนผเลศกวาคนทงหลายโดยชอบธรรมแท มไดปรากฏโดยไมชอบธรรมเลย ดวยวาธรรมเปนของประเสรฐทสดในหมชน ทงในเวลาทเหนอย ทงในเวลาภายหนา

ดกรวาเสฏฐะและภารทวาชะ โดยบรรยายนแล เธอทงสองพงทราบเถดวา ธรรมเทานนเปนของประเสรฐทสดในหมชนทงในเวลาทเหนอย ทงในเวลาภายหนา ฯ

...ดกรวาเสฏฐะและภารทวาชะ แมสนงกมารพรหมกไดภาษตคาถาไววา กษตรยเปนประเสรฐทสด ในหมชนผรงเกยจดวยโคตร ทานผถงพรอมดวยวชชาและ

จรณะ เปนประเสรฐทสดในหมเทวดาและมนษย ฯ ดกรวาเสฏฐะและภารทวาชะ กคาถานสนงกมารพรหมขบถกไมผด ภาษตไวถก ไมผด

ประกอบดวยประโยชน มใชไมประกอบดวยประโยชน เราเหนดวย ดกรวาเสฏฐะและภารทวาชะ ถงเรากกลาวอยางนวา กษตรยเปนประเสรฐทสดในหมชนผรงเกยจดวยโคตร ทานผถงพรอมดวยวชชาและจรณะ

เปนประเสรฐทสดในหมเทวดาและมนษย”๔๗ พระพทธเจาตรสถงความเสมอภาคของมนษยวา อยทความประพฤตไมไดอยทชาตตระกล

สงหรอต ากบพราหมณชอ สนทรกภารทวาช ในสนทรกสตรวา “ทานอยาถามถงชาต แตจงถามถงความประพฤตเถด ไฟยอมเกดจากไมแล บคคลผเกด

ในตระกลต า เปนมน มความเพยร เปนผรทงถงเหตผล หามโทษเสยดวยหร ฝกตนแลวดวยสจจะ ประกอบดวยการปราบปราม ถงทสดแหงเวท มพรหมจรรยอนอยจบแลว ผใดมยญอนนอมเขาไปแลว บชาพราหมณผนน ผนนชอวา ยอมบชาพระทกขไณยบคคลโดยกาล"

พระพทธเจาทรงแสดงความไมตางกนของวรรณะ 4 แกพระเจาปเสนทโกศล ในกณณกตถลสตรวา

“เปลวกบเปลวสกบส หรอแสงกบแสงของไฟทเกดจากไมตางๆกนนน ไมแตกตางกนเลย เมอวรรณะทง 4 มความเพยรชอบเหมอนกน ผลยอมเสมอกน ไมแตกตางกน”

๔๗ ท.ปา.3/71/88.

๔๕

2. ความเสมอภาคในความเปนเพศชายและหญง พระพทธศาสนายอมรบในความเสมอภาคของเพศชายและหญงวา มความสามารถและ

สตปญญาเทาเทยมกน สามารถพฒนาตนเองสการเปนผมคณธรรมตามล าดบจนถงการบรรลคณธรรมขนสง โดยไมมการแบงแยกเพศชายหญงแตอยางใด ดงพระพทธด ารสวา

“มใชแตบรษจะเปนบณฑตไดในททกสถาน แมสตรมปญญาเหนประจกษ กเปนบณฑตไดในทนนๆ มใชบรษจะเปนบณฑตไดในททกสถาน แมสตรทคดความไดรวดเรว กเปนบณฑตได”๔๘

พระพทธเจาทรงตรสกบพระเจาเปนทโกศล ในสาวตถนทานเกยวกบเรองความส าคญของสตร เมอพระเจาปเสนทโกศลไมทรงเบกบานพระทย เพราะพระนางมลลกาเทวประสตพระธดาวา

“ดกรมหาบพตร ผ เปนใหญยงกวาปวงชนแทจรง แมสตรบางคนกเปนผประเสรฐ พระองคจงชบเลยงไว สตรทมปญญา มศล ปฏบตพอผวแมผวดงเทวดา จงรกสาม บรษเกดจากสตรนน ยอมเปนคนแกลวกลา เปนเจาแหงทศได บตรของภรยาดเชนนน แมราชสมบตกครอบครองได”

บรษและสตรเสมอภาคกนในการบวชเปนบรรพชต และสามารถบรรลคณธรรมไดเหมอนกน ดงปรากฏในโคตรมสตรททานพระอานนททลถามพระพทธเจาวา

“ขาแตพระองคผเจรญ มาตคามออกบวชเปนบรรพชตในพระธรรมวนยทพระตถาคตทรงประกาศแลว ควรท าใหแจงซงโสตาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตผลไดหรอไม พระเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา “ดกรอานนท มาตคามออกบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยทตถาคตประกาศแลว ควรท า

ใหแจงแมโสตาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล อรหตผลได”

3. ความเสมอภาคในความเปนภกษ ผเขามาบวช จะเปนพระภกษดวยการอปสมบท และสามเณรดวยการบรรพชา ไมวาจะมา

จากชนชนใด มสถานภาพทางสงคมอยางไร เมอเขามาบรรพชาอปสมบทในพระพทธศาสนาแลว กมภาวะเสมอภาคกนทงในการประพฤตปฏบตภายใตพระธรรมวนยอนเดยวกน ไดรบการปฏบตเสมอกน ไมมการเลอกปฏบตแตอยางใด ไมวากอนบรรพชาอปสมบทจะมฐานะเปนกษตรย พราหมณ แพศย ศทร หรอจณฑาล จะเปนผปกครอง มต าแหนงสงหรอไมกตาม จะมฐานะยากจนเขญใจ หรอเปนเศรษฐกตาม ไมแบงแยกสงต า โดยสถานภาพกอนบวชแตอยางไร เมอบรรพชาอปสมบทแลว ยอมเสมอกนทกรป ไมมยกเวน จะเหนไดจากการออกบวชของเจาศากยะทง 5 คอ พระเจาภททยศากยะ อนรทธศากยะ อานนทศากยะ ภคคศากยะ กมพลศากยะ จากศากยวงศ เทวทตจากโกลยวงศ และอปาลซงเปนภษามาลา รวมเปน 7 ทาน เสดจไปทลของบวขตอพระศาสดาซงเสดจประทบอยทอนปยนคม กอนบวชเจาศากยะเหลานนทลวา “ขาพเจาทงหลายเปนศากยะ มมานะถอตวกลา อปาลผนเปนคนรบใชของขาพเจาทงหลายมานานแลว ขอพระองคจงใหอปาลบวชกอนเถด ขาพระเจาทงหลายจกไดท าการกราบไหว ลกตอนรบ ประณมมอ และกจทสมควรอนๆแกอปาล เมอเปนเชนนน ขาพระเจาทงหลายจกละมานะ ความถอตววาเปนศากยะได”

พระศาสดากโปรดใหบวชอปาลกอน ใหบวชศากยะเหลานนภายหลง

๔๘ ข.เถร. 2/125/178.

๔๖

5. หลกแหงเสยงขางมาก การออกเสยงเพอลงมตในพระพทธศาสนานน สวนมากจะใชมตเปนเอกฉนท จะคดคาน

แมเสยงเดยว กคอวา ในสงฆกรรมตางๆ ญตตนนกตกไป มเพยงบางกรณเทานนทใชเสยงขางมาก ซงใชมตดงกลาวทงในญตตทตยกรรม และญตตจตตถกรรม ดงน

กรณใชมตเอกฉนท 1. ประกาศมอบผากฐนใหแกภกษรปใดรปหนง (สวดกฐน) 2. สมมตแตงตงภกษเขาหนาทท าการสงฆ 3. การอนญาตใหภกษวากลาวตกเตอนกนได (ปวารณา) 4. อปสมบท การบวชกลบตรเปนภกษ 5. การสวดเพกถอนอาบตของภกษผลวงละเมดอาบตสงฆาทเสส (การสวดอพภาน) 6. สงฆกรรมอนๆ ทท าเปนการสงฆ กรณใชมตเสยงขางมาก การใชมตเสยงขางมาก ใชในกรณเดยว คอ วธการตดสนความผดของภกษทเรยกวา วธ

ระงบอธกรณ หรอระงบความขดแยงทใชวธการตดสน คอ ตามเสยงขางมากเปนประมาณ เรยก เยภยยสกา

ตามทกลาวมาแลว จะเหนไดวา การลงมตออกเสยงในพระพทธศาสนานน จะใชมตเอกฉนท ยกเวนกรณระงบอธกรณแบบเยภยยสกา หลกการแหงเสยงขางมากในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยในพระพทธศาสนามความเขมขนมากกวาประชาธปไตยแบบตะวนตก ทยดเพยงรปแบบเสยงขางมากอยางเดยว

ประชาธปไตยตามแนวพระพทธศาสนาซงปรากฏในค าสอนของพระพทธเจา ซงปรากฏในพระไตรปฎกนน มหลกการส าคญทสอดคลองกบหลกประชาธปไตยแบบตะวนตก อนประกอบไปดวยหลกแหงการมสวนรวมในการปกครอง หลกแหงการอยรวมกนในสงคมของกลมหลากหลายอยางสนต หลกแหงสทธและเสรภาพ หลกแหงความเสมอภาค และหลกแหงเสยงขางมากอยางครบถวน โดยความเปนจรงแลว หลกแหงประชาธปไตยในพระพทธศาสนา พระพทธเจาไดทรงแสดงไวกอนลทธประชาธปไตยจะเกดขนโลกเสยอก ดงจะเหนไดจากประวตประชาธปไตยในยคทองของกรก โสเครตส (Socrates) เกดหลงพทธปรนพพานแลว 75 ป เพลโต (Plato) เกดหลงพทธปรนพพานแลว 115 ป และอรสโตเตล (Aristotle) เกดหลงพทธปรนพพานแลว 159 ป[55] จากหลกฐานดงกลาวมาแลว จะเหนไดวา พระพทธศาสนาเปนแบบอยางประชาธปไตยทเกาแกทสด และเปนประชาธปไตยแหงปวงประชา คอ หมสตวทงหลาย เพอการอยรวมกนอยางสนตสขทงกายและใจ ของมวลมนษยและสรรพสตวทงปวง

๔๗

ค าถามทายบท **************

1. จงอธบายความเบองตนเกยวกบรฐศาสตร 2. จงอธบายความเบองตนเกยวกบประชาธปไตยตามแนวตะวนตก 3. จงอธบายความรเบองตนเกยวกบพระพทธศาสนา 4. จงอธบายความเปนมาของพระพทธศาสนาในประเทศไทย 5. จงอธบายความส าคญของพระพทธศาสนากบสงคมไทย 6. จงอธบายทศนะเกยวกบแนวคดทางการเมองการปกครองตามแนวพระพทธศาสนา 7. จงอธบายแนวคดประชาธปไตยตามแนวพระพทธศาสนา

๔๘

เอกสารอางอง ******************

โกวท วงศสรวฒน. พนฐานรฐศาสตรกบการเมองในศตวรรษท 21. กรงเทพมหานคร: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2543.

โกวท วงศสรวฒน. พนฐานรฐศาสตรกบการเมองในศตวรรษท 21 . กรงเทพมหานคร: คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2543.

โกวท วงศสรวฒน. รศ.. ดร. “รฐศาสตรกบการเมอง” กรงเทพฯ ส านกพมพตะเกยง : 2534. คณ โทขนธ. พทธศาสนากบสงคมและวฒนธรรมไทย. กรงเทพมหานคร: โอ.เอส.พรนตง เฮาส ]

๒๕๔๕. จรญ สภาพ. ศ.. “หลกรฐศาสตร” ฉบบปรบปรงแกไขใหม ครงท 2. กรงเทพฯ บรษทโรงพมพไทย

วฒนาพานช จ ากด : 2522. จรโชค (บรรพต) วระสย ศ.. ดร.. และคณะ. “รฐศาสตรทวไป” กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามค าแหง]

2538. เดชชาต วงศโกมลเชษฐ. หลกรฐศาสตร. พมพครงท 7. พระนคร: โรงพมพสมาคมสงคมศาสตร .

2515. อางถ ง ใน อานนท อาภาภรม . ร ฐศาสตร เบ อ งตน . พมพคร งท 2 . กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2545.

ประสาร ทองภกด. พ.ท.. “หลกการปกครอง (หลกรฐศาสตร)” กรงเทพฯ มหาวทยาลยธรกจบณฑตย , 2525.

พรศกด ผองแผว. รฐศาสตร: ขอบขาย สถานภาพ และการศกษาวจย. กรงเทพมหานคร: เจาพระยาการพมพ, 2526.

พระครโสภณปรยตสธ (ศรบรรดร ถรธมโม). ทฤษฎรฐศาสตรในพระไตรปฎก. พมพครงท ๒. พะเยา: โรงพมพเจรญอกษร, ๒๕๕๐.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). ความส าคญของพระพทธศาสนาในฐานะเปนศาสนาประจ าชาต. พมพครงท ๑๐. กรงเทพมหานคร: สหธรรมก, ๒๕๔๓.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพครงท 31. กรงเทพ : ผลธมม ในเครอบรษท ส านกพมพเพทแอนดโฮม จ ากด, 2558.

พทร มลวลย และไสว มาลาทอง. ประวตศาสตรพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๒.

ศาลรฐธรรมนญ. ส านกงาน. “ศาลรฐธรรมนญกบการพฒนาประชาธปไตยในระบบนตรฐ” รวมบทความทางวชาการของส านกงานศาลรฐธรรมนญ ชดท ๓ : กรงเทพมหานคร: ส านกงานศาลรฐธรรมนญ, ๒๕๔๗.

ศาลรฐธรรมนญ. ส านกงาน. “ศาลรฐธรรมนญกบการพฒนาประชาธปไตยในระบบนตรฐ” รวมบทความทางวชาการของส านกงานศาลรฐธรรมนญ ชดท ๓ .

สนสทธ ชวลตธ ารง. รฐศาสตรภาพกวาง. กรงเทพมหานคร: สวชาญการพมพ, 2546. สขม นวลสกล. รศ.. ดร.. วศษฐ ทวเศรษฐ. รศ.. “การเมองการปกครองของไทย” กรงเทพฯ

มหาวทยาลยรามค าแหง , 2503.

๔๙

สขม นวลสกล. รศ.. วศษฐ ทวเศรษฐ. รศ.. “การเมองและการปกครองไทย” กรงเทพฯ มหาวทยาลยรามค าแหง : 2539.

แสง จนทรงาม. พทธศาสนวทยา. กรงเทพมหานคร: สรางสรรคบคส, ๒๕๔๔. อภวชญ ธรปญโญ. พระมหา. การศกษาเปรยบเทยบปรชญาการเมองของขงจอกบพทธปรชญาเถร

วาท. (วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย] ๒๕๔๒.

อานนท อาภาภรม. รฐศาสตรเบองตน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร, 2545. อไรวรรณ ธนสถตย. รฐศาสตรกบการเมองไทย. กรงเทพมหานคร: เปเปอรเฮาส, 2543. C.P. Henry W. Ehrman (ed.) Democracy in a Changing Society. New York : Pracger.

1964 Lewis Copelend and Lawrence Lamn (Eds.) The World’s Great Speechs. (2nd Ed..

New York : Dover. 1985) P/315.