1ο ΓΕΛ Αιγάλεω Σχολ. Έτος 2012-2013

Project Α 13

Το ελληνικό κόσμημα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Πρώτα Κοσμήματα.

• Τα πρώτα κοσμήματα ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο το 5.000-3.000 π.Χ

• Η μεγαλύτερη ανακάλυψη έγινε το 2.300 π.Χ στον τάφο της Ουρ όπου βρέθηκαν κοσμήματα με πολύτιμους λίθους, ασήμι και χρυσό.

Λόγοι δημιουργίας κοσμημάτων.

• Ο άνθρωπος δημιούργησε κοσμήματα για καλλωπισμό και την προσέλκυση του άλλου φύλου. Επίσης λειτούργησε και ως φυλαχτό για την αποτροπή του κακού είτε ως μαγικό μέσο για προσέλκυση ευνοϊκών δυνάμεων.

Υλικά κατασκευής-Χρυσός

Οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να κατασκευάζουν κοσμήματα με χρυσό και πολύτιμους λίθους περίπου το 1400 π.Χ.

Στα παλιά χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τον χρυσό λόγω του ότι ήταν φανταχτερός και διακοσμούσε όμορφα τα ρούχα και γενικά το σώμα τους

Επίσης με αυτόν τον τρόπο δείχνανε την οικονομική τους άνεση και την κοινωνική τους θέση

ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ

ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ-ΠΕΡΙΑΠΤΟ

• Είναι ένα κόσμημα που περιβάλλει τον λαιμό.

• Είναι γνωστό από την εποχή του λίθου.

• Διακοσμητική σημασία-αξία φυλακτού

• Κρήτη-Μυκήνες: Τα φορούσαν οι βασιλείς και η άρχουσα τάξη ως σύμβολα εξουσίας.

• Κλασσική Ελλάδα: Το περιδέραιο γνώρισε ιδιαίτερη ακμή.

• Ελληνιστική εποχή: Ήταν το πλουσιότερο και πολυτιμότερο γυναικείο κόσμημα.

• Ρώμη: Τα περιδέραια πλουτίζονται με νομίσματα και κοράλλια.

• Βαρβαρική χρυσοχοϊκή: Βαριά και εντυπωσιακά περιδέραια.

• Νεοελληνική περίοδος: Απλοποιήθηκαν

ΣΚΟΥΛΑΡΙΚΙΑ Αρχαιοελληνική ονομασία:

ενώτιο.

Αίγυπτος: Για τους άνδρες ήταν σύμβολα αξιώματος και στις γυναίκες διακοσμητικά.

4ος αιώνας π.Χ: πλουτίστηκαν

Ρώμη: Στολίζονται με πέτρες.

Μεσαίωνας: Πλήρης κατάργηση.

18ος αιώνας π.Χ: γίνονται μικρότερα με σμάλτο και προσαρμόζονται στην μόδα.

Τα σκουλαρίκια σήμερα

ΣΤΕΦΑΝΙ • Κυκλικό κόσμημα που φοριέται

στο κεφάλι, διακοσμημένο από τεχνητά φύλλα δάφνης ή πεύκου ή ελιάς ή κισσού.

• Ιδιαίτερα το δάφνινο στεφάνι είναι τιμητικό σύμβολο και έπαινος για κάποια νίκη ή για κάποια ιδιαίτερη απόδοση, ειδικά στην αρχαιότητα.

• Σύγχρονη εποχή: σύμβολο δόξας και τιμής.

• Ρωμαίοι: οι αυτοκράτορες το υιοθέτησαν ως συμπληρωματικό σύμβολό τους.

ΔΙΑΔΗΜΑ • Ταινία που δένεται γύρω στο

κεφάλι ανδρών ή γυναικών και συγκρατεί τα μαλλιά.

• Στην Ελλάδα το διάδημα εμφανίζεται στις αρχές της προϊστορικής εποχής.

• Είναι μεταλλικές ταινίες, συνήθως χρυσές ή ασημένιες, με ανάγλυφες διακοσμήσεις που έχουν φανερή επίδραση ανατολικών προτύπων.

• Ο πρώτος που χρησιμοποίησε το διάδημα σαν έμβλημα εξουσίας και όχι σαν κόσμημα ήταν ο Αλέξανδρος, που πήρε τη συνήθεια από τους Πέρσες Βασιλιάδες

ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΑ • Είναι το κόσμημα που

φοριέται στο δάχτυλο. Είναι διαχρονικά το πιο πολυφορεμένο και πιο αγαπημένο κόσμημα από γυναίκες και άνδρες.

• Το δαχτυλίδι έχει πολύ έντονη συμβολική σημασία .

• Τα δαχτυλίδια εμφανίστηκαν με διάφορες σημασίες σε όλη την ιστορική διαδρομή.

• Π.χ: Το δαχτυλίδι της διαδοχής , Το δαχτυλίδι των αρραβώνων .

ΒΡΑΧΙΟΛΙΑ • Φοριέται στο χέρι.

• Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το όνομα « ψέλιο».

• Από τα πρώτα κοσμήματα του ανθρώπου.

• Υπήρξε κόσμημα ανδρών και γυναικών σε όλες τις εποχές.

• Ρώμη: πολλά και βαριά βραχιόλια.

• Βυζάντιο: η μόδα του βραχιολιού παρήκμασε.

• Αναγέννηση: το βραχιόλι επανεμφανίζεται.

ΠΟΡΠΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΟΝΕΣ

• Οι πόρπες ήταν τεράστιες αγκράφες για την ζώνη.

• Ήταν ευρύτατα χρησιμοποιημένες από τον 3ο εως τον 7ο αιώνα μ.Χ κυρίως από τις γυναίκες.

• Τα υλικά που χρησιμοποιούταν για την κατασκευή τους ήταν χρυσός, ασήμι ή χαλκός , μα σπάνια ο μπρούτζος.

• Αποτελούσαν σημαντικό μέρος της γυναικείας ενδυμασίας, καθώς χρησιμοποιούταν και ως κόσμημα για πολλούς αιώνες μέχρι και σήμερα.

ΑΠΟ ΠΟΙΟΥΣ ΦΟΡΕΘΗΚΑΝ ΤΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ .

• Κατά τη μακραίωνη ιστορία το κόσμημα συνδέεται όχι μόνο με τους ανθρώπους που το φόρεσαν και το πρόβαλαν αλλά και με την κοινωνική και θρησκευτική ιστορία τους.

• Για τη μεν γυναίκα που τα φοράει σηματοδοτούν την ταυτότητά της και συμβολίζουν τον πλούτο της. Για το δε άνδρα είναι σύμβολο πλούτου και κοινωνικής τάξης. Συνήθως χρησιμοποιούνται και από τα δύο φύλα σε ειδικές περιστάσεις, όπως θρησκευτικές τελετές ή δημόσιες εμφανίσεις

Με τον όρο Μινωικός πολιτισμός εννοείται ο προϊστορικός πολιτισμός της Κρήτης, διακριτός του προϊστορικού πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Αρχαία Ελλάδα.

Ιδιαίτερα είναι τα σφραγιστικά δαχτυλίδια

Την εποχή του Μυκηναϊκού πολιτισμού 1600 – 1100 π. Χ. ακμάζει στις πόλεις – κράτη της Ηπειρωτικής Ελλάδας από τα ελληνόφωνα φύλα η μεταλλοτεχνία (χαλκό, ασήμι, κασσίτερος, χρυσός) και αναπτύσσεται ιδιαίτερα η τέχνη της Χρυσοχοΐας και η επεξεργασία των ημιπολύτιμων λίθων σφραγιδογλυφία.

Πολλές ανασκαφές τάφων αποκαλύπτουν πληθώρα χρυσών κοσμημάτων, όπως αυτά που βρέθηκαν στους βασιλικούς τάφους των ταφικών κύκλων Α και Β της Ακρόπολης των Μυκηνών.

Περόνη Σκουλαρίκια

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

• Τα κοσμήματα είναι γενικώς σπάνια την περίοδο αυτή και προέρχονται κυρίως από ταφές. Οι συνηθέστεροι τύποι χάλκινων κοσμημάτων είναι οι περόνες και οι πόρπες.

• Τα χρυσά κοσμήματα της εποχής αυτής είναι λιγοστά. Έχουν βρεθεί χρυσά περιδέραια, δακτυλίδια και σκουλαρίκια, όμως ο συνηθέστερος τύπος της περιόδου είναι τα διαδήματα και οι ταινίες από λεπτό έλασμα χρυσού.

ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

• Έτσι , οι ανατολικές επιδράσεις οριοθετούν το ελληνικό θεματολόγιο των χρυσοχόων .Μυθικές μορφές , σφίγγες , τέρατα εξωτικά , πτερωτά άλογα , φυτά και ζώα , γύπες και λιοντάρια στολίζουν τα ελληνικά κοσμήματα με τη σφυρήλατη τεχνική πάνω στης μήτρες. Επίσης κάνουν την εμφάνιση τους τα μεγάλα και εντυπωσιακά κοσμήματα με την νέα τεχνική του συρματερού και με επιμέρους διάκοσμο από σμάλτο.

• Το 700 π.Χ. για πρώτη φορά κάνουν την εμφάνιση

τους στα κοσμήματα η ανθρώπινη μορφή και οι αφηγηματικές μυθολογικές σκηνές.

• 600-475 π.χ. υπάρχει έλλειψη χρυσών κοσμημάτων.

• Όμως στην διάρκεια αυτής της περιόδου η συνέχεια της κοσμηματοτεχνίας δεν διακόπτεται .

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

• Η πρώτη ύλη για τα κοσμήματα ήταν κυρίως ο χρυσός που προερχόταν από τη Μικρά Ασία, την Κολχίδα και τη Μακεδονία.

• Περίτεχνα σκουλαρίκια με μυθολογικά θέματα ,περιδέραια με κεφάλια ζώων και εγχάρακτα δαχτυλίδια είναι μερικά από τα κοσμήματα της εποχής. Τα κοσμήματα που φορούσαν οι γυναίκες ήταν: χρυσά σπειροειδή ή μακριά σκουλαρίκια, χρυσά περιδέραια, βραχιόλια (αυτά τα φορούσαν στο πάνω μέρος του βραχίονα), δαχτυλίδια και κάτι μικρούς χρυσούς δακτύλιους στην κλείδωση του χεριού.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Ελληνιστικά Κοσμήματα

• 330-30 π.Χ. Τα κοσμήματα εκείνης της εποχής επηρεάζονται από τους Ανατολικούς Λαούς και από την μεγάλη ευχέρεια χρυσού λόγω των εκστρατειών του Μέγα Αλεξάνδρου.

• Πρώιμη Ελληνιστική (330-270 π.Χ). Είναι η συνέχεια των κλασσικών χρόνων από θεματολογικής και τεχνικής πλευράς. Το μεγαλύτερο κόσμημα εκείνης της εποχής είναι το Ηράκλειον Άμμα. Η θεματολογία εκείνης της εποχής είναι η φύση, η Νίκη και ο Έρωτας.

• Μέση Ελληνιστική (270-150 π.Χ). Σε αυτή την εποχή υπάρχει μεγάλη επίδραση από τις Ανατολικές Χώρες.

• Ύστερη Ελληνιστική. Σε αυτή την εποχή τα κοσμήματα είναι λίγα και λιτά.

Εικόνες Ελληνιστικών Κοσμημάτων.

Σκουλαρίκια 2ος αι. π.Χ.

Ρωμαϊκά Κοσμήματα.

• 3ο-4ο αιώνα μ.Χ. Τα σημαντικότερα κέντρα εκείνης της εποχής είναι η Αλεξάνδρεια , η Αντιόχεια και αργότερα η Ρώμη. Τα κοσμήματα είναι λιτά αλλά προσθέτονται ημιπολύτιμοι λίθοι.

Περιδέραιο με μετάλλιο Μέδουσας

Εικόνες Ρωμαϊκών Κοσμημάτων.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ

• Στα 1000 χρόνια που διήρκεσε το Βυζάντιο, η κοσμηματοποιία οπωσδήποτε άλλαξε πολλές μόδες.

• Τα κοσμήματα που συνηθίζονταν περισσότερο ήταν οι καρφίτσες, τα σκουλαρίκια, τα βραχιόλια και τα δαχτυλίδια.

• Η μόδα φυσικά ξεκινούσε πάντα από την Κωνσταντινούπολη και μάλιστα από τις κυρίες του παλατιού. Οι ανώτερες τάξεις που είχαν πρόσβαση στο παλάτι αντέγραφαν και διέδιδαν την μόδα.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ

• Υλικά : ο χρυσός και το ασήμι, ο σμάλτος, τα μαργαριτάρια, οι πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι. Ο σαρδόνυχας ,ο lapis lazuli, ο αχάτης και οι κρύσταλλοι.

• 4ος – 7ος αι.: θέματα από τη φύση.

• Στο πέρασμα των χρόνων εμφανίστηκαν Χριστιανικά θέματα όπως το χριστόγραμμα ο σταυρός και το παγόνι, σύμβολο του παραδείσου.

• Την ίδια περίοδο η αλληλεπίδραση των Βυζαντινών με το ανερχόμενο έθνος των Αράβων εμπλούτισε την Βυζαντινή κοσμηματοποιία με την αραβική αισθητική. Στα κοσμήματα της εποχής πολλές φορές απεικονίζονται μυθικά ζώα όπως π.χ οι γρύπες.

• Το 529 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έβγαλε νόμους που ρύθμιζαν τη χρήση και τον τρόπο που θα φορεθεί το κάθε κόσμημα.

• Το συνηθέστερο μενταγιόν στο βυζαντινό κόσμημα ήταν ο σταυρός.

• Ένα ακόμα χαρακτηριστικό των Βυζαντινών κοσμημάτων ήταν οι αλυσίδες.

• Η Εκκλησία καταδίκαζε την τάση των γυναικών κυρίως να καλλωπίζονται και να στολίζονται με κοσμήματα.

• Τα κοσμήματα την εποχή του Βυζαντίου φοριόνταν και από γυναίκες αλλά και από άνδρες. Οι άνδρες έπρεπε απαραίτητα να φορούν δαχτυλίδια.

• Εργαστήρια δεν υπήρχαν μόνο στην Κωνσταντινούπολη αλλά και σε πόλεις όπως η Αντιόχεια, η Αλεξάνδρεια και η Αρσινόη.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ

ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ( 16ος – 20ος αιώνας)

• 17ος- 18ος αιώνας : το ασήμι και ο μπρούντζος γνωρίζουν άνθιση.

• Από το 1950 η ελληνική αργυροχρυσοχοϊα παρουσιάζει δυναμική παρουσία με πηγές έμπνευσης το ιστορικό παρελθόν.

• Η Βυζαντινή εκκλησιαστική τέχνη συνεχίζεται και στην παραδοσιακή εποχή.

Δωδεκάνησα 17ος αι.

Αττική 19ος αι.

Επιστήθιο κόσμημα με κρεμαστά νομίσματα

Καρφίτσα 1900

Οι ομάδες Μπαλάνος Γ. Ασπρόπουλος Α.

Μπαρμπαθανάσης Γ. Γαλανός Ν.

Χαλόφτης Χ. Ζαρμπή Ν.

Μανώληκας Γ.

Κόκκαλης Π. Μουδούρης Γ.

Σμυρνάκης Μ.

Φουκαράκης Χ. Αστάρα Κ

Κατσοχειράκη Α.

Κυριακός Α.

Λυμπέρη Ε.

Ποταμούση Ε.

ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ ΜΑΣ!