ล�ำดบพนทกขแหงกำร

พระอาจารยครรชต อกญจโน

พนทกขล�ำดบแหงกำร

พระอาจารยครรชต อกญจโน

บรรยายธรรม ณ วนท ๒๔ มกราคม - ๑ กมภาพนธ ๒๕๕๘การอบรมปฏบตธรรม ณ ยวพทธฯ ศนย ๔

จงหวดพระนครศรอยธยา

ค�ำอนโมทนำ

ขออนโมทนากบชมรมกลยาณธรรม ทไดจดพมพหนงสอ

“ล�ำดบแหงกำรพนทกข” ซงเปนการถอดค�าบรรยาย ในคอรสปฏบต

๙ วน ทศนยวปสสนายวพทธเขมรงส หรอทเรยกกนวา ยวพทธฯ

ศนย ๔ ทจงหวดพระนครศรอยธยา ซงถอวาเปนคอรสทมเนอหา

เยอะมาก ผถอดค�าบรรยายเปนหนงสอกมความพยายาม มความ

อดทนในการท�า ผอานตนฉบบแกไขปรบปรง กถอวามความอดทน

มความพยายามสงในการทไดจดพมพขนมา กถอวาเปนบญกศล

ครงยงใหญ เพราะวาเนอหาจากการบรรยายทง ๙ วน ทงการ

ตอบค�าถาม และการบรรยายธรรมครงน ตวพระอาจารยเองกพยายาม

ทจะคอยๆ ล�าดบ ด�าเนนการบรรยายและน�าการปฏบต รวมทง

การแนะแนวทางการปฏบต ใหสอดคลอง และปรบขบวนการ ตลอด

ระยะเวลา ๙ วนนน ผปฏบตหลายๆ ทาน กไดรบผลการปฏบต

อนเปนทนาพอใจ

ดงนนในหนงสอเลมนนน เรามความพยายามทจะล�าดบเนอหา

ตงแตเรมตนไปเรอยๆ ใหเกดความเขาใจตามล�าดบขนไป กเลย

อยากใชชอวา “ล�ำดบแหงกำรพนทกข” นนหมายความวา ในขณะท

เราไดเรยนร อานหนงสอเลมน ความเขาใจในเนอหา กจะมความ

ลกซงไปตามล�าดบนนเอง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

3

ภาพปกของหนงสอนเปนภาพปกทเขยนมาจากเนอหาในค�า

บรรยายธรรม ทพระอาจารยบรรยายวา ความรสกตว เปรยบเหมอน

กอนหนกอนใหญๆ ทวางอยกลางล�าธาร เราอาศยอยบนกอนหน

กอนนน ตอใหน�ามนไหลมาแรง ไหลมาเออยๆ ไหลมาจากทศทางใด

จะไหลไปทางทศใด หรอจะมอะไรมาปนเปอน เขามาในน�านนกตาม

ผทอาศยอยบนกอนหนนน กจะไมแปดเปอนใดๆ กบน�าทไหลมานน

ความรสกตว จงเปรยบเหมอนกอนหนกอนน สวนดอกบว

ทถออยนน หมายถงความพน ความหลดพน เหมอนดอกบวทพนน�า

ขนมาแลว กจะไมมวนแปดเปอนน�าอกตอไป นนหมายความวา เมอใด

เราไดอาศยความรสกตวนน อยางตอเนอง ความหลดพนกจะปรากฏ

ขนกบเรา

เพราะฉะนน จงขอขอบคณศลปนผทท�าปกหนงสอน ใหเปนไป

ตามทประสงค และเปนไปตามแกนของเนอหาหลกในการบรรยาย

ธรรมเปนอยางยง ขออนโมทนา ศลปนผทออกแบบและผทเขยน

ภาพนขนมา

โดยรวมแหงความส�าเรจประโยชนของธรรมทาน ขอใหทาน

ทงหลายทไดรวมแรงรวมใจกนในการท�างานครงน จนส�าเรจลลวงไป

ดวยด ขอใหมความสข ความเจรญ ทงในหนาทการงานและความเจรญ

ในธรรม และมโอกาสเขาถงธรรมเบองสง ของพระผมพระภาคเจา

ดวยการพนทกขโดยสนเชง ในปจจบนในชาตน ดวยกนทกทาน

ทกคน เทอญ

พระอาจารยครรชต อกญจโน

๑๐ มกราคม ๒๕๖๒

ค�ำน�ำชมรมกลยำณธรรม

ทางปฏบตเพอความพนทกขตามหลกธรรมในพระพทธศาสนา

มใหเลอกมากมาย ประดจสระน�าใหญทมทางลงโดยรอบ แตจะม

แตกตางหลากหลายอยางไร วถธรรมเหลานนตางกตองลงในรองรอย

แหงอรยมรรคมองค ๘ ดวยกนทงสน แตจะมอบายหลากหลาย

อยางไร กแลวแตความชอบความถนดของแตละทาน วาทางไหน

วธไหน ทจะน�าไปสความดบทกขกายทกขใจของตนเองไดมากนอย

อยางไร ตวทานเองยอมรแกใจดกวาใคร

มกมค�าถามจากทานทไมเขาใจวา แนวปฏบตธรรมตามแนว

หลวงพอเทยน จตตสโภ (เคลอนไหวมอ ๑๔ จงหวะ) น พระพทธ-

เจาสอนไวดวยหรอ นอกต�าราหรอเปลา แตถาทานทใหเวลา เขามา

ศกษาและปฏบตจรงจง จะเขาใจวา นคอ สมปชญญบรรพ ในมหา-

สตปฏฐานสตร อนเปนเครองมอหลกส�าคญในอรมรรคมองค ๘

ไมมอะไรทตองสงสยอกตอไป หากทานไดนอมน�าตนเขามาประพฤต

ปฏบตจรงจง ความเปลยนแปลงทางจตใจ ทปลอดโปรง โลงเบา

เปนอสระจากทกขไปตามล�าดบ อนจะมผลกบสขภาพพลานามยทาง

รางกาย (รปขนธ) ทดไปดวย ยอมจะเปนค�าตอบแกตวทานเองได

อยางแทจรง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

5

เปนบญของพวกเรา ททานพระอาจารยครรชต อกญจโน ได

มเหตใหทานตดสนใจสละอทศชวตทางโลกมาสเพศบรรพชต แลว

ตงใจเรยนรธรรม ดวยความมงหมายแหงการพนทกขใหถงทสด

ไปตามล�าดบ ทงไดพบแนวค�าสอนของหลวงพอเทยน และมาเปน

ศษยใกลชดของหลวงพอค�าเขยน สวณโณ พอแมครบาอาจารย

ผเปยมดวยเมตตาและเขาถงพระสจธรรมแหงความพนทกขดวย

ความเบกบานผองใส หลวงพอค�าเขยนไดเมตตาแนะน�าพระอาจารย

ครรชตในแนวทางแหงการออกจากทกข ดวยการท�าองคใหเหน

เปนแบบอยาง หลวงพอคอแบบอยางของผทอยเหนอความทกข

ตราบจบถงวนสดทายทสงางาม สมความเปนบรมครโดยแท เราจะ

ไดเหนรอยยมในดวงตาของพระอาจารยครรชตทกครงททานเลาถง

ความเมตตาของหลวงพอค�าเขยน และมเรองดๆ ระหวางพอแม

ครอาจารยกบศษย มาแบงปนใหชนใจเสมอ

ชมรมกลยาณธรรมไดรบความเมตตาจากพระอาจารยครรชต

อกญจโน ตอเนองตลอดมา และโอกาสนอกครงทไดเปนก�าลงส�าคญ

ในการจดพมพหนงสอ “ล�ำดบแหงกำรพนทกข” (หลงจากน�างาน

ของทานมาดองจนไดทแลว) ซงงานชนส�าคญนไดรบความรวมมอ

รวมใจจากคณะศษยหลายทานทมศรทธาในค�าสอนและความเมตตา

ของพระอาจารย ตงแตชวยกน ถอดเทป เรยบเรยง วาดภาพปก

ภาพประกอบ จดรปเลม พสจนอกษร และชวยกนสนบสนนทน

การจดพมพ รวมไปถง “กองทนผลตสอธรรมะของพระอาจารยครรชต

อกญจโน และคณะศษยกลบมารสกตว” ท�าใหยอดจดพมพสงกวา

ทคาดไว เหนไดชดวา มผคนมากมายทไดพนทกขจากค�าสอนของ

พระอาจารย และพวกเราเชอวาหากทานไดอานหนงสอนแลว จะ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

6

ทราบชดเจนถงแผนทแนวทางแหงทางพนทกขไปตามล�าดบ สามารถ

คลคลายปญหาคางคาใจมานานใหจบเสยท ดวยเทคนคการอธบาย

ธรรมทแจมแจง เหนภาพชด และการตอบค�าถามทคมคาย สะทอน

ปญญาธรรมของทานพระอาจารย อยางหาทานใดเทยบไดยาก

ในนามชมรมกลยาณธรรมและคณะศษยทกทานทไดรบธรรม

อนประเสรฐจากพระอาจารย ขอนอบนอมธรรมทานนเปนอาจารยบชา

ถวายพระอาจารยครรชต อกญจโน พระผเปยมเมตตาและเกดมา

เพอโปรดผคนใหพนทกข พวกเราตางไดสมผสถงความเมตตาของทาน

และไดพบแสงสวางแหงธรรมททานไดพร�าอธบายอยางแจมแจง ได

ดบทกขมาตามล�าดบ ขอธรรมอนประเสรฐนน จงเปนทพงของเหลา

เวไนยสตว สมดงมโนปณธานของพระอาจารย ขอใหธรรมจงทรงพลง

สองสวางกวางไกลตลอดไปเทอญ

กราบนอบนอมบชาคณพระรตนตรยดวยเศยรเกลา

ทพญ. อจฉรา กลนสวรรณ

ประธานชมรมกลยาณธรรม

๑๕ มกราคม ๒๕๖๒

ส ำ ร บ ญ

บทท ๑ โอวาทเปดการอบรมบทท ๒ แคตงใจบทท ๓ สตปฏฐานบทท ๔ มเพยงรกบหลงบทท ๕ อนตตลกขณสตรบทท ๖ ถลงขนธบทท ๗ สรางความรสกตวไวเปนทนบทท ๘ จตเปนกลางคอผดบทท ๙ เมอเหนยอมไมเปนบทท ๑๐ สมมาสมาธบทท ๑๑ กาวขามสมมตดวยความรสกตวบทท ๑๒ ยงเหนความจรง จตยงหนายบทท ๑๓ เหตปจจยพรอมการประจกษแจงยอมปรากฏบทท ๑๔ วปสสนา คอเหนตามความเปนจรงบทท ๑๕ ถอนตวออกมา แลวจะเหนความจรงบทท ๑๖ เอาทกขมาผลกดนใหพนทกขบทท ๑๗ ตอบค�าถามบทท ๑๘ วหารธรรมทดยอมน�าไปสความไมเปนบทท ๑๙ “นามรป” ไมใช “รปนาม”

๙๑๓๑๙๒๕๓๓๔๓๕๑๖๓๗๕๘๙๙๙

๑๐๕๑๑๓๑๑๙๑๒๓๑๓๓๑๓๗๑๔๙๑๕๙

ขอเจรญพร ทานอาจารยดอกเตอรนวลศร เปาโรหตย อาจารยพชร 

และทานเจาภาพทกๆ ทาน และกขอเจรญพรทานผสนใจใฝใน

การศกษาทกทาน

ความเยนกบความแรงของลม จะท�าใหเกดความหนาวเยน

กวาน ยงเรามาปฏบตธรรมอยางน กอาจจะไดความเจบปวยมาเปนคร

เพมเตม อยามองวาความเจบปวยเปนศตร ตองมองวาเปนคร 

มองทกอยางให “เปนคร” ใหหมด ความดก “เปนคร” สอนใหเรา

รวาอะไรคอด ความชวก “เปนคร” สอนใหเราไดรวาอะไรคอสงไมด

มองเหนคณ โทษ และทางออก นคอหลกการมองแหงพระพทธ- 

ศาสนา

๑

บรรยาย ณ วนท ๒๔ มกราคม ๒๕๕๘

โอวำทเปดกำรอบรม

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

10

ในพระพทธศาสนา ประเดนทส�าคญทสดคอ “การพนทกข”

เรองความทกขและการพนทกข คอหลกการใหญ เรองละชว ท�าด

ทกศาสนาสอนหมด แตสงทเหนอกวานน คอ การหลดพนจาก 

การถกจองจ�าหรอเหนยวรง การผกพนดวยอะไรกตาม ทงรปธรรม 

และนามธรรมนน เราจะตองไมตด ไมยดมนกบสงเหลานน ทาง 

พทธศาสนาจงถอวา “การหลดพน” นเปนสาระ เปนแกนสาร

“ค�าสอนแหงตถาคตนน ม “ความหลดพน” เปนแกนสาร” ความ

หลดพนมนกมหลดพนตงแตระดบเลกๆ ไปถงระดบสงสด คอการ

หลดพนจากอาสวะกเลสทงหลาย

ค�าวา “ฝกฝน” เปนเรองส�าคญของพระพทธศาสนา สมเดจ

พระผมพระภาคเจาตรสวา “มนษยประเสรฐได ดวยการฝกฝน”

แมแตพระพทธเจาเองกตองฝกฝน ถาทานไมออกมาบวช ทาน

ไมปฏบต ทานไมเคยวเขญตวเอง ทานยงอยในวงของทาน ปานน

จะมพระพทธเจาไหม ไมม พระองคตองสงสมบารมถง ๔ อสงไขย

แสนมหากป พระองคตองฝกฝนและเพยรพยายามจนขนาดนน ถงจะ

มาเปนพระพทธเจา ถงจะผลกดนพระองคมาสกระบวนการปฏบต

ทถกทางได พระองค “ไมเคยอม” ไมเคยเพยงพอ กบการขวนขวาย

ในการท�าความด และไมเคยละซงความเพยร ในการทจะฝกฝน

ตนเองใหกาวไปสความส�าเรจ

คนทปฏบตจ�าเปนอยางยงทจะตองขวนขวายในการหากศโลบาย

ท�าใหตวเองตนตว รสกตวอยตลอด ในขณะเดยวกนกใสใจทจะ

สงเกตสงทเกดขนกบตวเอง ในทกเรอง ทกอยาง ถาคณสามารถเหน

ทกอยางทมนเกดขน แลวคณกเรยนรกบมน เรยนรอยางใจตรงๆ

ซอๆ ใสๆ นคอการเรยนรแบบ “สตปฏฐาน” คอ มสตตงมนอย 

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

11

อะไรกตามทปรากฏขน ไมวาจะเปนการปรากฏขนแหงกาย เวทนา 

จตทแปรผนในรปของความคดตางๆ และธรรมารมณ เราจะเปน 

ผท เหนมน เรยนรมน อยางตรงๆ มนจะเปนอยางไร เรากจะเรยนร 

มนตรงๆ

ปญหาหนงของความลาชาในการปฏบต คอ หลายคนมกจะ

ตงธงวาอยากใหเปนอยางน แลวจากนนตลอดระยะเวลาแหงการ

ปฏบต คอการขวนขวาย ดนรน กระเสอกกระสน ทกขไหม ทกขนะ

เพอทจะไปใหถงตรงททตวเองตงไว พอเราตงธงสงทเกดขน คอ

ส�าเรจกบลมเหลว เพราะมนมแคสองทางคอ ส�าเรจ กบ ลมเหลว

คณเหนอาการทมนไปตดสองฝงไหม ? แลวการตดสองฝง

ใชค�าสอนของพระพทธเจาไหม ไม แตค�าสอนของพระพทธเจานน 

ใหเราตงมน มความรสกตวตนรใหได จากนน อะไรเกดขน มน 

เปนอยางไร เราจะเปนผสงเกตดมน หลกการแคน พอตงหลกได

เรากเฝาดสงทเกดขน สงนนมนจะเกดอยางไร มนไมใชเรองทเรา

จะตองไปวนวาย แตใหเราสงเกตดมน กระบวนการตางๆ ทมน

ปรากฏขน ทงรปธรรมและนามธรรม นนคอวชาวาดวยสตปฏฐาน

มสตตงมน ตนร เพอจะเหนอาการทปรากฏขนทงรปธรรม 

และนามธรรม ซงแยกออกเปน ๔ อยาง กาย เวทนา จต ธรรม 

หรอ จะแยกออกเปน ๕ อยาง คอ รป เวทนา สญญา สงขาร 

วญญาณ เราตงสตไวใหด ในขณะทเราเรยนรและเฝามองด กไมใช

การเพงจองทจะด ตวงานหลกทเราตองท�าคอ ตงกรรมฐาน ความ 

รสกตว ตงมน ตองท�าใหไดเปนตวแรก และด�ารงคงอยอยางนน

ในขณะเดยวกน ตวใดกตามทปรากฏ สภาวธรรมใดกตามทปรากฏ

คอตวทเราจะตองเรยนรกบมน เหนมน เราไมไดเหนแคการเกดขน 

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

12

ของมน แตเราเหนดวยวา เมอมนเกดขนแลว มนโยงใย สมพนธ 

หรอวาเปนเหตปจจยผลกดนเกยวกบสงใดดวย

การเหนอยางนเขาเรยกวา เหนการท�างานของความเปน

เหตปจจยหนนเนองกน ซงเปนเรองส�าคญในพทธศาสนา เพราะ

เราจะมองเหนความเปนเหตปจจยทไมมตวตน เปนเพยงภาวะแหง

การหนนเนองซงกนและกน เกดชวขณะหนงเทานนเอง ตวนส�าคญ

มากๆ ใหตงสตใหด ใหตนไว แลวกเฝาสงเกตทกอยางทเกดขน

การทเรามสตตงมนแลว และเรา “ไมเขาไปเปน” กบสงทเราเฝา

สงเกต นคอ ญาณปญญา

เมอตอนบายพระอาจารยบอกวา เราไมตองไปตงธงวาตองใหมนได

อยางน ตองเปนอยางน ไมใช เราแคตงใจกบการปฏบต เจรญสต

ตงฐานไวใหด สตปฏฐาน ไมใชวาเราไปตงสตไวทกาย ทเวทนา

ทจต ทธรรม สตปฏฐาน คอการทเราตงความรสกตวไว แลวเหน

การปรากฏขนของกาย ของเวทนา ของจต ของธรรม ไมใชไปตงสต

ไวทนน ไมใช เพราะฉะนนอาการตางๆ ทมนปรากฏขน ถาเราสามารถ

แจกแจงแยกแยะวา นคออาการของกาย กคอกายมนปรากฏ ถาเรา

เหนวานคออาการของเวทนา เรากแยกแยะไดวานคอเวทนา และถา

๒

บรรยาย ณ วนท ๒๔ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเยน

แคตงใจ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

15

เราแยกแยะไดวานคออาการของจตทมนเปลยนสภาพเปนความคด

เรองนนเรองน เยอะแยะมากมาย นกคอจตมนปรากฏขน หมวด

จตตานปสสนาสตปฏฐานกปรากฏขน

สงเหลานแมนวรณธรรม หรออะไรกตามทมนปรากฏขน

มนกเปนกระบวนของธรรมารมณทปรากฏขน ทงหมดมนเปน

กระบวนการแหงธรรมชาต ทมนจะปรากฏขนดวยตวของมนเอง

เราระลกรกบฐานคอตงสตไวทฐาน ในการทเราตงสตไวทฐาน ท�าให 

เราไมส�าคญหมายวา สงนเปนเรา เพราะวาเราเหนเปนเพยงสภาว-

ธรรมธรรมชาต ๔ ตวเทานนทปรากฏ อาการของกาย อาการของ

เวทนา อาการของความคด เรองของจต อาการของธรรมารมณ

การแยกแยะและการวจย มนจะโยงเขาไปสเรองของธมมวจยะดวย

ในตว

เมอท�าสตปฏฐานไดด จะท�าโพชฌงคไดด เพราะฉะนน

ตวสตปฏฐานทตงมนไดด การทเราแจกแจงมองออกวา ตวสภาว-

ธรรมแตละตว มนคนละธาต มนคนละอยาง อยางเหนวา อาการน

คอกาย มนกเปนของกายจรงๆ มนไมไดมสตว บคคล ตวตน เรา

เขา และไมไดเกยวกบเวทนา อาการทมนปรากฏขนเปนความคด

เปนเรองราวของจตทปรงแตง กเหนเปนเรองราวของจตทปรงแตง

จรงๆ ในขณะทธรรมารมณทงหลายปรากฏนน จะเปนนวรณธรรม

อะไรกตามทมนปรากฏขนมา ใหเราเขาใจใหเราเหนความปรากฏขน

ของสงเหลาน เพยงแคเราเจรญสตไวกบความรสกตวใหดๆ นคอ

การท�าวชาสตปฏฐาน มสตตงมน และเหนอาการแหงธรรมชาต

ทงหมด ทมนปรากฏขน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

16

พระอาจารยเคยพดเรองของเกมตหวตวตน ทเวลาเอาคอน

ทบหวตวตน ตวตนมนกมดขนมาของมนเอง ปบปบ เรามหนาท

รใหทน การเลนเกมตหวตวตน มนกมตพลาดมนกแพ ตถกมน

กชนะ แตสตปฏฐานคอ ไมเลน แคเหนมน คอไมเขาไปเปนผเลน

เหนตวตนมนโผล แตไมเลน มนจงไมมแพ ไมมชนะ มแตการเหน

ตวตนตวนโผลปบกเหน การปฏบตอยางตอเนองและมความตอเนอง

ของความรสกตว มนจะท�าใหเราเหนสภาวธรรมเหลานน ปรากฏ

ขนอยางชดเจนและตอเนอง มนจะท�าใหเราเรมเขาสกระบวนการ

ทเราจะไมเขาไปเปน ส�าคญนะ เมอเราเหนความไมเขาไปเปน

แตเหนอาการปรากฏ เมอใดกตามทมนเขาไปเปน เราจะเหนชด

แลวทส�าคญ เวลามนเขาไปเปนแลว มนจะเหนอาการนนชด มนจะ

เหนความเปน “ทกข” ทปรากฏขนเมอเขาไปเปน มนชดมากจรงๆ

อกเรองตอมากคอ ไมตองไปเอาเรองราวของมน ไมตองไป

เอาอะไรกบมน ใหเราเหนอาการเหลานน แลวคอยสงเกต “ตวซอน”

ทกอยางมนปรากฏขนเปนเรองของมน ถาคณไมเขาไปเลนไมเขาไป

เปน คณแคเหนทนบาง ไมทนบาง กไมเปนไร เราจะไมหงดหงดวา

ท�าไมเรามองไมทน ใหจ�าไวอยางเดยววา อาการใดทปรากฏ สงใด

ทปรากฏ มนปรากฏของมนอยางนน

ใหคณสงเกตแคอยางเดยววา ขณะนเราเผลอทจะเขาไปยดมน

ส�าคญหมายกบสงนนไหม ท�าไมมนไมเหมอนเกา ท�าไมคราวนเรา

มองไมชด นคออาการของการเขาไปยด เขาไปเปน แตถาเราเขาใจ

แลว การทเราสามารถทจะถอนตวจากการเขาไปยนดและยนราย

หรอวาตวทเขาไปเปนไดไวเทาไร นนคอการเหนตาม “ความเปนจรง”

มากเทานน ถาเรายงเผลอเขาไปยนดและยนรายกบสงเหลานน นนคอ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

17

อาการบดเบอน ความเปนจรงทก�าลงปรากฏ บดเบอนดวยอวชชา

คอความหลงของเรา บวกตณหา คอความอยาก และผลสดทาย

คออปาทาน ทเขาไปยดดวยความหมายมน

ตวส�าคญคอ ใหดวามนมซอนไหม อาการทเราซอน มนเผลอ

คดซอนลงไปดวยความหมายมน ดวยความยดมนถอมนกบสงนน

วามนนาจะเปนอยางน ใหเหนอาการทใจเรามนเผลอเขาไปยนด

ยนราย ซอนลงไปตรงนน อนนแหละตวส�าคญ ยงเราเหนเปนแค

อาการทปรากฏเทานน เรายงสามารถทจะถอนตวเองออกจากความ

เขาไปเปนมากขนเทานน

เขาใจตรงนใหด เราไมไดเขาไปเปนกบทกเรอง แตมนม

บางเรองทเราเผลอทจะเขาไปเปน ไอบางเรองทมนเขาไปเปนนนแหละ

เพราะมนมอะไรซอนอยขางในตรงนน มองใหทน ความงวงมไหม

ม เหนอาการทตวเองเปนทกขกบความงวงไหม งวงกรวางวง แตก

ไมจ�าเปนตองเปนทกขกบมน แคเหนวามนเปน แลวมนกหายไปทนท

แตถาเราเขาไปมปฏกรยาอะไรกบมนเมอไร มนจะเรมมการพวพน

ซงตวนส�าคญ ใหเราเหนอาการทแตกตาง ระหวางการทเราไมเขาไป

พวพน กบการทเราเขาไปพวพน มนตางกนอยางไร ผลทออกมา

เปนอยางไร ความปวดเมอยละ มไหม ม ใครเหนตวเองไหลเขาไป

เปนกบความปวดเมอยบาง มนปวดแลว มนเรมบบคน ดดๆ ดวา

ใจเราเปนกลางตอสงเหลานนไดขนาดไหน การทเราสามารถรกษา

ความรสกตว และเปนกลางกบสงเหลานนได นนแหละคอสงส�าคญ

บางทความเจบไขหรอความไมสบายกาย มนกเปนสวนชวยในการ

ท�าใหเราเหนอาการของกาย เหนความเปนไปของกาย เหนธรรมชาต

ของกาย ทชดเจนเดนชด เพราะในความเจบปวดนน มนบงบอกถง

ความเปนอนจจง ความไมแนนอน ความเปนทกขง ทนอยในสภาพเดม

ไมได และความเปนอนตตา เราบงคบบญชา มนไมไดเลย มน

เหนชดมาก หลวงพอค�าเขยนใชค�าวา “ถาความเจบปวดมนเขา 

มาเยอน แลวเรารจกดมน สงเกตดมน เหนมนได นคอหนทางแหง 

ความพนทกขทสามารถเกดขนได”

เพราะฉะนน ในเรองความเจบปวย เราจะสามารถมองเหน

ถงความเปนไปของธรรมชาตของกายไดชด นคอวธการมองดวย

ใจทเปนกลาง ไมไดมองดวยใจทเปนอคต วาเราไมอยากใหความ

เจบปวยมนเกด หรอความเจบปวดนหนอ อยามแกเราเลย แตเรา

มองวาความเจบปวย เปนกระบวนการอยางหนงของธรรมชาต ท

มนจะตองเปนไป

๓

บรรยาย ณ วนท ๒๕ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชา

สตปฏฐำน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

20

หลายๆ คน เวลาเจบปวยขนมา มกจะเผลอเอาใจเขาไปส

ความยนราย พยายามผลกไสความเจบปวยออกไป ดวยใจท

กระเสอกกระสนและดนรน มนคอใจท เปนทกข ในขณะทกายแสดง

ความเปนทกขกบความเจบปวยอย เปนเรองธรรมชาตทเปน แตใจ

กลบไปเพมความเจบปวย ดวยการไมอยากเปน อาการแหงความ

ไมอยากเปน กคอ “วภวตณหา” ไมอยากเปน ไมอยากใหมนเกด

ไมอยากใหมนมความเจบปวย พระพทธเจาจงบอกวา “ชำตปทกขำ

ชรำปทกขำ พยำธปทกขำ”

ในเรองของสตปฏฐาน คอการแยกกาย แยกจต แยกรป

แยกนาม การทเราเฝาสงเกตเหนวา รป - นาม มธรรมชาตเปน

อยางนๆ แลวยงเรามองเหนชดเจนขนไปวา เวทนากมธรรมชาตเปน

อยางน ตวธรรมารมณกมธรรมชาตเปนอยางน มนปรากฏขนอยางน

ได เราสงเกตดใหด เราจะเหนวา มนเปนการปรากฏขนและท�างาน

โดยทมนมความแตกตางกนโดยสนเชง ธรรมชาต ๔ กองนน

ไมวาจะเปน กาย เวทนา จต ธรรม มกระบวนการทไมเหมอนกนเลย

การทเรามองเหนความแตกตาง แลวมองเหนกระบวนการ

ทมนเกดขน แลวแยกแยะกระบวนการเหลานน หรอวาอาการเหลานน

ออก มองเหนวามนเปนสงนนๆ นนกเพอใหเราเขาสกระบวนการ

เหนวา แททจรงแลว อาการตางๆ ทปรากฏขนกบเรา อยางอาการ

เจบปวยทางกาย อาการปวยมนกเหนวาอาการของทางกาย เปน

เรองของกาย เปนธรรมชาตของกายทมนจะตองแปรเปลยนไป

ในขณะทมนมความปวด เมอย ลา เจบปวด มอาการอยางนน

“ซอน” เขามา กใหเหนวา นนคออาการทมนบงบอกถงความเปน

เวทนาทางกายทมนปรากฏขนใหเหน เพราะกายเราเปนอยางน

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

21

ใจเรามนกอดทจะวงเขามาเปนทกขดวยไมได กใหไปสงเกตดวา

ในขณะนนมนมความวตกกงวล มความขนเคอง มความไมพอใจ

ไหม เกดขนไหม ในขณะทความเจบปวยมาเยอนอยางนน เพราะ

ความขนเคอง ความขดของใจ ความไมพอใจเหลานน มนเปนอาการ

ของใจ ของจต มนกเปนธรรมชาตทแตกตางออกไปใหเหนชดอก

คอเราไมเคยสงเกตความแตกตางของอาการเหลานน แตเรากลบ

ตรวมไปอยางเดยววาเปน “เรา”

ความช�าชองในการท�าสตปฏฐานคอ การมสตตงมน ความ 

รสกตวทตอเนอง แลวสงเกตดอาการเหลานน การแยกแยะ แยก

ยอยอาการเหลานนออกไปใหเหนชด พอแยกยอยไดแลว เรากม

การผลกออกไป สตปฏฐานม ๔ เขง เขงกาย เขงเวทนา เขงจต

เขงธรรม กโยนไปส อาการนปรากฏขน ออ นเขงน ความช�าชอง

ในการเหนอยางน จะท�าใหเราสามารถเหนชดขนเรอยๆ วา ไมม

ไมไดเปนเรา ไมไดมเราแตแรกอยแลว เมอใดกตามทมนเผลอ

เขาไปยดวา เปนเรา ภาวะหนงจะตามมาทนทคอ ความหนก แนน

ความอดอด ความถกโถมทบลงไป ความรสกวามนเปนทกขจะ

ปรากฏขน มนจะเหนขนทนทเลย

แตเมอเรากลบมาสความรสกตว ความทกขนนมนกดบไป

นคอการท�างานของ “อรยสจ” ซงมนกจะปรากฏขนใหเหนอย ถามวา

ทงหมดนประจกษแจงขนทไหน...ทใจ จงเรยกมนวา ธรรมารมณ

ถาเหนวาใจตวเองเขาไปยดแลวเปนทกข จากนนมนถอนกลบมา

ร สกตว ทกขกดบ เพราะอะไร ท�าไมทกขถงดบ เพราะสมทย

มนถกละ คอตวเขาไปยดมนถกละดวยการกลบมาทรสกตว ทกขก

ดบลงเทานนเอง และสมทยกถกละไปในตว

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

22

อาการเหลานมนคอการปรากฏขนของอรยสจ ๔ มนปรากฏ

ขนทใจ มนคอผสสะทางใจคอตวธรรมารมณ มนคอสงทกระทบทใจ

ทเหนไดทใจ แมแตการท�างานของขนธ ๕ กเปนการท�างานของสญญา

สงขาร สญญาเขามาท�างาน สงขารกมาปรงตอ ปรงไปสความยนด

ยนราย ปรงไปสความสข ความทกข เพราะฉะนนค�าวา “สงขาร”

จงหมายถงการปรงใจใหดใหชว

เพราะฉะนน อะไรกตามทปรากฏขน จงเปนสงทเราจะตอง

เหนมน ขอแคเราตงใจกบการเคลอนไหวทละจงหวะ รบรกบมน

ทละจงหวะ สงเกตสงทเกดขนแตละขณะไป เปนการเรยนรอยาง

ตอเนองทละขณะ เพราะสภาวธรรมมนเกดขนชวขณะ แมแตการ

หลดพน มนกไมไดหลดยนยาวอะไร ครบาอาจารยทานพดเสมอ

เวลาเหนกระบวนการทมนดบทกข มนหมดทกข มนไมไดยาวนาน

แตวาตอไป “ทกขไมอาจจะเกดขนอก” เพราะมนประจกษแจงไปแลว

วา ทกขเกดอยางไร และดบอยางไร

มนเปนเรองส�าคญมาก ขอใหคณตงใจท�า ตงใจท�าทละครง

สงเกตสงทเกดขนในแตละขณะใหด มนจะเหนการปรากฏขนของ

ธรรมชาต ซงมความแตกตางในแตละตว อาการของจต อาการ

ของธรรม อาการของเวทนา อาการของกาย มนมความแตกตาง

จนสามารถแยกแยะไดเลยวา มนเปนคนละธาต เปนคนละขนธเลย

แลวเวลาท�างาน มนกท�างานคนละอยาง แตเรากลบเหนเปน “เรา”

ดวยการเผลอเขาไปยด รอยเรยงทงหมดเอาไวดวยกน

มค�าพดหนงหลวงพอค�าเขยนทานพด “เราจะมตวตนเพอ 

ท�าความด เราจะมอตตาเพอท�าความด แตเราจะอนตตาเมอความ 

ทกขมนมา” เราจะมตวตนเพอท�าความดนะ แตพอทกขมนมาเราจะ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

23

ไมมตวตน หลวงพอค�าเขยนก�าลงพดถงความเปน อนตตา

การสงเกตเหนอาการทปรากฏของสงตางๆ แลวมองเหนวา

นคออาการของสงน เป นสงน มนกเป นของมนอยางนนเอง

แตละอยางกเปนของมนไป แยกแยะใหถก แตตวส�าคญทสด คอ

กลบมารสกตว ตวการกลบมารสกตวคอสงส�าคญ เหนการท�างาน

ของขนธไหม ตาเหนรป ลนกระทบรส กลนกระทบจมก มนท�างาน

เรวมากเลย เรวจนเรามองไมออกวามนเปนการท�างานของธรรมชาต

แตเรามองวาเปน “เรา” ท�างานตลอด เพราะเราไมเคยสงเกต แต

พอเรามาสงเกต เราจะเหนวามนมขนตอนของมน เพราะฉะนน

การทเราท�าตอเนอง สงเกตมนอยางตอเนอง กบสงทเกดขน สามารถ

อยในอาสนะเดยว แลวลองท�าอยางตอเนองด ในขณะททนนงอย

โดยเวทนาขนธมนกท�างานออกมาใหเราเหน ในขณะทตวจตคอ

การปรงแตงความคดกเกดขน แลวบางทมนกท�าใหเราเหนการเชอม

ดวยความหลง มนกไปเชอมเอาสงนนมาเปน “เรา”

ความตอเนองของการทจะทนท�าอยตรงนน อดทนและพยายาม

ท�าไมครบาอาจารยถงไดออกแบบรปแบบมา กเพอทจะใหสงเหลานน

มนปรากฏขน ใหเราไดเหนมน ใครททนตอการฝกฝนได ทนตอ

ความทกขยากล�าบาก มความอดทนทางกาย มความอดกลนทางใจ

และกมความเพยรพยายาม สองอยางน “ขนตและวรยะ” มนจง

สามารถทจะท�าใหเราเขาถง เปนเหตเออ ในขณะท “โยนโสมนสการ” 

คอการสงเกตอยางแยบคาย มนกจะท�าใหเราเหนสภาวธรรมได

งายดาย สงเหลานมนเอออย มนเกอกนอย

สตตามแนวทางของหลวงปเทยน หลวงพอค�าเขยน ททานไดสอน

เรา ททานไดใหอาศยการระลกรกบอรยาบถของกายเปนฐานเบองตน

เพราะวาตวอรยาบถนนมนสงเกตไดงาย ทส�าคญกคอ มนใชความ

ตงใจหรอวาเจตนาเขามาเกยวของดวย หลายคนถามวาท�าไมเรา

ไมเอาอรยาบถยอยทมนมอยแลวมาเปนฐานในการทจะระลกร อนนน

ใหเราเอามาใชตอนทเราจบหลกไดกอน เพราะฉะนนการทเราจะ

ตองฝกใหไดหลกกอน อรยาบถยอยโดยธรรมชาตจงไมใชสงทควร

จะเอามาใช แตใหใชอรยาบถประดษฐ คอการเคลอนไหวดวยจงหวะ

เหมอนทท�าอย มนเปนอรยาบถประดษฐเพราะวามนตองตงใจท�า

๔

บรรยาย ณ วนท ๒๕ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเยน

มเพยงร กบ หลง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

26

“เพราะความตงใจเปนอาหารของความตนร ความรสกตว 

ความเคยชนเปนอาหารของความหลง” เพราะฉะนน ถาเราเอา

อรยาบถยอยซงมนงายตอการทเราจะท�าดวยความเคยชน มนกจะ

ท�าใหเราเกดความหลงขนมากกวา แตพอเราเอาอรยาบถทประดษฐ

ขนมา การเคลอนไหว ๑๔ จงหวะทหลวงปเทยนพาท�า มนใชความ

ตงใจท�า มนจะเกดความตงมนขน มนท�าใหอาการหลงหรอวา

การทจะไหลไปดวยความเคยชนถกปดโอกาส หรอมโอกาสนอยลง

เพราะวาทกครงของการเคลอนไหวตองใชความตงใจท�า จะตะแคงมอ

จะพลกมอ จะยกมอ แตละอรยาบถ แตละจงหวะ มนตองใชความ

ตงใจ เพราะฉะนน โดยความตงใจตรงนน มนกเลยปดชองของการ

ทจะท�าดวยความเคยชน ซงกคอปดชองความหลง แตเราไปเตมชอง

ของความร เตมชองความรสกตว ความตงมน ใหมนกลบมามากขนๆ

เพราะฉะนน ชวตเราทเคยถกครอบง�าดวยความหลงมากๆ

มนจะถกชองนเขาไปแทรก เขาไปแทนทความหลง เพราะฉะนน

การระลกรกบอรยาบถของกาย มนท�าใหจตของเรากลบคนสภาพเดม

คอแครเฉยๆ ไมไดบวก ไมไดลบ ไมไดฟ ไมไดแฟบ ไมไดเปนอะไร

แตเราเขาใจวาการปฏบตมนจะตองมอะไรทเหนอกวา ทเลศกวา

ทดกวา มวบวาบ ไปรนน ไปเหนน ไปเขาใจนน ไปเขาใจน นนคอ

สงทเราคดวานนคอผลการปฏบตทเราจะเขาไปเปน

ในความเปนจรงแลว การปฏบตโดยการใหระลกรกบอรยาบถ

ของกาย ถาเราสงเกตดดๆ กคอ จตเราทมนไประลกรอย มนกลบคน

สสภาพเดม คอ “แครเฉยๆ” เราจะเรมมองเหนวา อาการทเปลยนไป

ทงหมด เปนเพยงแคความหลงเทานนเอง เพราะฉะนน จะเปนปต

เปนสข เปนอะไรกชาง ทระดบฌาน ทรปฌาน อรปฌาน กชาง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

27

ทงหมดเปนเพยงแคอาการทเปลยนไป ทผดปกตไปเทานนเอง แต

ความทมนถกปลกฝงมานานมากดวยระบบของการปฏบตของพราหมณ

คอ การพฒนาเปนล�าดบขนของการเขาฌาน เปนรปฌาน อรปฌาน

เมอเปนรปฌาน อรปฌาน คนกพากนหลงไปคดวา นนคอกระบวน-

การทจะตองพฒนาจตไปอยางนน คนทงหลายตางกพยายามมงมน

ทจะท�า

เหมอนเจาชายสทธตถะกเคยไปท�าอยางเขา ทานกไปฝกกบ

อาฬารดาบสและอทกดาบส อยางทเขาฝกกนมา เปนสงทถายทอด

ตอๆ กนมา เพราะฉะนน สงหนงทสมเดจพระผมพระภาคเจาพดถง

เรองของกาลามสตร เรองอะไรกตาม อยาไดพงเชอ วานนเปนสงท

สบทอดตอๆ กนมา แมจะอยในต�ารา อยาเพงเชอจนกวาจะไดพสจน

ครนเมอพระองคพสจนกบสงนน สดทายพระองคกเหนวา

แมนจะท�าขนาดนนพระองคกไมสามารถทจะพนทกข แตพอพระองค

เปลยนกระบวนการ แลวมาสงเกตเหนอาการทมนเปลยนไป เหน

อาการทมนกลบคนสปกต เหนอาการทเปลยนไป เหนอาการกลบ

มาเปนปกต ทพระองคเหนความแตกตางวาขณะทพระองคมสต

ระลกรอย อยทฐานกาย พระองคใชวา “เรามกายคตาสตเปนวหาร

ธรรม” กายคตาสตของพระองค พระองคมาระลกรลมหายใจเขา

หายใจออก พระองคบอกนกคอ “กาย” อยางหนง ระลกรดวย

อรยาบถใหญ ยน เดน นง นอน นคอ “กาย” อยางหนง ระลกร

ในอรยาบถยอย ค เหยยด เคลอนไหว กม เงย เหลยวซาย แลขวา

พลก ตะแคง งอ เหยยด นกคอ “กาย” อกอยางหนง

เมอพระองคระลกอยกบกายเหลาน พระองคกเรมเหนการท

จตมนกลบคนมาสภาวะเดม กคอ ความไมไดเปนอะไร แครเฉยๆ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

28

แลวพระองคกเรมเหนกระบวนการของการทมนเปลยนไป มนจะ

เปลยนเปนอะไรกชาง “พระองคเหนวามนเปนภาวะแคเปลยนไป

เทานนเอง” จะเปนสข จะเปนปต จะเปนอะไรกชาง จะเปนแสง ส

จะพาทานไปยอนระลกในอดตชาต ไปในอนาคตกตาม ยอนระลก

ไปในอดตหรอวากาวกระโดดไปสอนาคตกตาม พระองคเหนวา

มนเปนเพยงการทจตเปลยนไป หาไดมความเทยงแทไม เพราะ

อาการเหลานน มนแค “เกดและดบ” เพราะฉะนน การทพระองค

สอนใหเราระลกรกาย มนจงเปนการตงตน

หลงจากทพระองคทรงกาวไปตามทเขาวาแลว พระองคกมา

เหนวามนไมใช กเลยสรางกระบวนการใหม อนนเปนเรองท

พดกนยากมาก คอมนยากทจะท�าใหคนเชอและเขาใจ เพราะมนฝงใจ

มาตลอดวา จะตองพฒนาใหเปนอยางนนๆ แตความเปนจรงนนคอ

สมมตบญญตทมนฝงหวทเราถกปลกฝงมา

เมอเราเขาใจอยางนแลว เรากเรมกลบมามองวา ท�าไมพระพทธ-

องคใหเราระลกรกบกายเอาไว ใชกายเปนฐานในการทจะระลกร

เพราะวาอรยาบถของกายทปรากฏขน แลวจตตามระลกรในอรยาบถ

เหลานนอยเรอยๆ มนท�าใหจตไมไหล “เขาไปเปน” จากความเคยชน

เราเรมเหนกระบวนการบางอยาง กคอใจท “ไมเปนอะไร” มนได

ปรากฏขน

เมอเราระลกรอยกบฐานดๆ เราจะเหนเลยวา ใจของเรามน

ไมไดเปนอะไร ถาเราเขาใจวา จตทเปนปกต คอภาวะทจตทมน

“ตนร” “ทมนไมไดเขาไปเปนอะไร” ตรงนเรากจะรสกวา อะไรกตาม

ทมนจะปรากฏ หรอวาจะเกดอาการใดกตาม เรากเพยงแคเหน “เพยง

สกแตวาเปนเครองระลกร” คอ ใหรแคนนเอง มาใหรเทานนเอง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

29

และกไมใชเรองทเราจะตองไปเอาถกเอาผด

แตถาเราไมมความรสกตว และกไมมฐานแหงความรสกตว

ตงมนดๆ เราจะเปนผ “เขาไปเปน” กบกระบวนการเหลานน เมอเรา

เขาไปเปน กบกระบวนการเหลานน “เรา” ไม “เหน” ดงนนในหมวด

ธมมานปสสนาสตปฏฐานจงมเรองของขนธ ๕ มเรองของนนเรองน

เยอะแยะมากมาย กเพอตองการใหเราเหนวา กระบวนการท�างาน

ของขนธ ๕ มนเกดขนอยขางในใจของเรา แลวมนผสสะรบรไดทใจ

ถาเราถอนตวออกมาอยเปนภาวะ “ผด” เราจะเหนกระบวนการ

ท�างาน ครบาอาจารยทานบอกวา ทานเหนเปนกองๆ แตไมเหนภาวะ

แหงการเชอมกน เหนวา มนกท�างานแบบน ทานไมเหนภาวะทจะ

ตองเขาไปรองรบความ “เปน” กบการท�างานของธรรมชาตเหลานน

นนเอง

หลวงพอค�าเขยนทานเลาใหฟงวา วนททานเหนทกอยางจบ

โดยสนเชง เมอนนทานฉนเพลอย ฉนเพลเสรจแลวกยงมเพอนๆ

บางรปยงฉนอย ทานอมแลวทานกเลยยกมอสรางจงหวะเลนของทาน

ไป จงหวะนนทานบอกวาความปรากฏขนของสงนน ทานเปรยบ

เหมอนดงแกวทมนแตกออกเปนเสยงๆ แตมนตอกนไมตดอก มนเปน

ชนอย มนไมสามารถตอตด แลวมนไมสามารถใชงานได หลวงปเทยน

สงเกตเหน กเลยมาจบแขนทาน หลวงพอค�าเขยนกเลยเลา พอเลา

ใหฟง หลวงปบอก กลบมานๆ คอหลวงปเทยนบอกใหกลบมาท

ร สกตวอก เพราะฉะนน ในกระบวนการแหงการปรากฏขนของ

ตวสภาวธรรมทงหลายทงปวง มนกเปนเพยงแคใหเราไดเหน ใหร

แตไมใชสงทเราจะหมายมน ทจะเขาไป ยดครอง หรอ เขาไปเปน

กบมน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

30

การทเรารสกอยกบฐาน ความรสกตวทเกดขนกบการเคลอน

ไหว อาศยรบรการเคลอนไหว มนจงเปนกระบวนการทท�าใหเรา

ไมตกเขาไปในกระแสธรรมทปรากฏขนใดๆ ทงนน อนนส�าคญ ท�าไม

มนถงจะไมเขาไปเปนได เพราะวา ความทมนกลบมารสกอยกบ

ความรสกตวดๆ มนท�าใหเหนวา ตวความรสกตวนนแหละ คอ

ความไมเปนอะไรอยในตว ทมนไปเปนกคออาการแหงการ “หลง”

นนเอง ถาเราเขาใจไปเรอยๆ ไอทหลงละเอยด มนหลงแบบบางมาก

จนแทบมองไมออกวานยงหลงหรอ ไมใชหลงหนาๆ หลงหยาบๆ

มนบางเฉยบมากจนแทบมองไมออกวานยงเปนหลง

เพราะฉะนน ความส�าคญมนอยทวาเราจะด�ารงความรสกตว

ใหตงมนไวไดอยางไร ทจะไมเผลอปนใจเขาไปเกาะเกยวอารมณ

ในใจ เกาะเกยวความรสก ความนกคด และอารมณใดๆ คอถาเรา

ไปมตวตนรองรบมน นนแหละคออาการทมนจะหนกขนทนท เผลอ

ไปรองรบแลวกกอภพกอชาตกบสงเหลานนเอง ไมไดมองเหนเปน

อยางทมนเปน แตเราพรอมจะเขาไปเกาะกมเพอเอามาเปนตวเอง

ทพดค�านเพอใหเหนวา อาการกอภพกอชาตทมนตอภพ

ตอชาตได กเพราะเราเขาไปควาและหมายมนเพอจะมาเปนตวเอง

ในพรหมชาลสตร พระพทธองคจะแจกแจงใหเหนชดเลย และสรปลง

ตรงทวา ทเขาเปนอยางนนเพราะวาใจเขายงมความอยากทจะเปน

กบสงเหลานนอย เขาจงเปนอยางนน จงมภพเปนอยางนน และก

เชออยางนน มทฏฐมความเหนเปนอยางนนไป ผลปฏบตเขาจะเปน

อยางนน พระองคสรปลงตรงทายไดเดดขาดมาก ตถาคตรยงกวานน

ตถาคตเขาใจยงกวานน แตเพราะตถาคตวางสงเหลานนทงหมดไว

ตถาคตจงเปนผหลดพนโดยสนเชง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

31

ถาเราเหนแมความปรารถนาเลกนอยแหงสข มนกเปนภพท

จะกอเกดขนได เปนเชอได สมเดจพระผมพระภาคเจาจงใหเราฝก

เรยนรทจะเหน ใจของเรา ทมนไมไดเปนอะไร เหนตรงนใหมากทสด

ความรสกตวคอวหารธรรม นคอสงทจ�าเปนทสดของการปฏบต

เพราะฉะนน ถาเราระลกรอยกบกาย อยางทพระพทธเจา

บอกวา “เธออาศยระลกรกายเปนสกแตวา แมนกายนกเปนสกแตวา

เครองระลกรเฉยๆ กไมใชสงทเธอจะองอาศย กไมใชเรองทเธอ

จะตองไปองอาศย” หลวงปเทยนจงใหเราเอาแคความรสก จบแค

ความรสก และทส�าคญ ตวความรสกทเราไประลกร มนกท�าใหเรา

เหนถงการเกดดบตามความรสกตวดวย ความรสกตวมนกไมไดเกด

ยาวนานตอเนอง มนแคเปนขณะๆ เหมอนกน จงอาศยเพยงแค

ระลกร ไมไดองอาศย ไมไดแนบเขาไปอย

พระพทธองคแคใหระลกรเทานนเอง แลวกจะเหนกระบวนการ

วา แมอาการใดปรากฏ อาการนนกดบไป แคนนเอง ความส�าคญ

มนจงอยทความพยายามและความอดทน พยายามทจะท�าอยาง

ตอเนอง อดทนทจะรอกบการเหนแลวเหนเลา ซ�าแลวซ�าเลาในอาการ

เดมๆ เรองเดมๆ อยาไปอยากเหนเรองแปลกมหศจรรยไปเรอย

อยากเหนเดยวมนกให ใหแลวอยากเหนอนนอก เดยวมนกใหอก

คราวนเหมอนโยนขนมใหหมากนไปเรอยๆ หมามนกออกนอกทาง

ไป ใจเรากออกไปเรอยๆ

พระสตร ๓ พระสตร เปนพระสตรทส�าคญมากกบการกอตง

พระศาสนา พระสตรแรก คอ “ธมมจกกปปวตตนสตร” พระสตร

ทสอง คอ “อนตตลกขณสตร” และพระสตรทสาม คอ “อาทตต- 

ปรยายสตร” สามพระสตรนครอบคลมค�าสอนของพระพทธเจาได

ชดมากๆ

ธมมจกกปปวตตนสตร เรมตนมาพระองคหกลางทางสองทาง

ทคนในชมพทวปเชอกนมาก ประโยคแรกของพระองคเลย “เทวเม

ภกขะเว อนตำ” ทางสองทางทภกษผ ตองการส ความหลดพน

ไมควรเขาไปเกยวของเลย ทางทหนงคอ การปลอยกายปลอยใจไหล

เตลดไปกบกามคณ ทางทสองกคอ การบงคบกายบงคบจต ด�าดงลง

สความสงบและบงคบ ทงเรองของกายไป ทรมานกาย ไปเสพสข

อยกบจต พระองคกบอกวามนไมใชทงสองทาง

๕

บรรยาย ณ วนท ๒๖ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชา

อนตตลกขณสตร

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

34

ทางทพระองคคนพบ คอ “มชฌมาปฏปทา” ความรสกตวท

ตงมนเดนชด ไมไหลเขาไปในกระแสแหงสองกระแสนน ทกครงท

จตมนไป กทวนกลบ ธรรมาธษฐาน แสดงเอาไว เมอพระองคทรง

เอาถาดไปลอยน�า แลวอธษฐานวา “ถาจะไดตรสรแลว ขอใหถาดน

ทวนกระแส” ถาดนทวนกระแส หรอธาตนทวนกระแส คอธาตร

ทวนกระแสกลบ ธาตจตทวนกระแสไมไหลไปในกระแส เพราะฉะนน

กระแสทมนมสองกระแสจงไมใชทาง แตเมอพระองคทวนกลบ

กระแสเหลานนกดบ เพราะไมวาจะเกดฟงออกไปสกาม เมอทวนกลบ

กดบลง เมอมนจมเขาไปในความสงบ เมอทวนกลบมนกดบ นนคอ

สงทพระองคทรงสอนใหเหนถงหนทาง กคออรยสจ ๔ นถอวาเปน

ปฐมเทศนาทยงใหญ

สวนพระสตรทสอง คอ “อนตตลกขณสตร” เปนพระสตรท

สรางพระอรหนตชดแรกของโลกขนมา แสดงความเปน “อนตตา”

ในประวตศาสตรแหงชมพทวปทผานมา ไมเคยมใครบญญตศพทนเลย

พระองคทรงแสดงความเปน อนจจง คอความไมเทยงแท ไมคงท

ของสรรพสง ความเปน ทกขง คอความทนอยไมไดในสภาพเดม

ของสรรพสง และทรงแสดงความเปน อนตตา คอมนบงคบบญชา

ไมได เพราะมนไมใชตวตนใดๆ ทเราจะบงคบบญชาไดตามความ

ปรารถนา

ทรงชความจรงอนไมมใครปฏเสธได การทพระองคทรงบอกวา

พระองคทรงตรสรเองโดยชอบ พระองคชทางทไมเคยมใครช มน

จงเปนสงทพระองคพดไดเตมปาก ในชมพทวปทผานมาเปนพนป

มนมความเชออย ๒ อยาง ความเชอทางทหนงเรยกวา ความเชอ

แบบสสสตทฏฐ คอความเชอวา คนเราเกดแลวตาย ตายแลวเกด

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

35

เกดเปนวรรณะไหน พอตายไปกจะเกดไปเปนวรรณะนนตอ คอ

มความเทยงแท อกพวกหนง อจเฉททฏฐ กเปนฝายตรงกนขาม

บอกวาตายแลวสญ เพราะเขามความเชอวา สรรพชวตทงหลายคอ

สงทงหลาย พรหมเปนผสราง พรหมคออตตาทเทยงแท เปนบรมอตตา

หรอปรมาตมน แตไดแบงอตตาเลกๆ ยอยลงมา ใหมากอเกดเปน

สรรพชวต ซงตองเวยนวายอยในวฏสงสาร เกดแลวตาย เพอช�าระ

ใหมนบรสทธ แลวจะไดกลบคนสอตตาใหญ คอกลบคนสพรหม

เพราะฉะนน กระบวนการตางๆ ทเกดขน ไมวาจะเปนการ

บชายญ จะเปนการสวดออนวอน หรอแมแตการประพฤตพรต

ประพฤตขอปฏบตตางๆ ของคนเหลานน จงเปนไปเพอการทจะท�าให

ถกใจหรอชอบใจแหงพรหม เพอใหอตตาของตวเองบรสทธ เพอ

กลบคนสพรหม พวกนจงบญญตศพท ค�าวา “อตตา” ขนดวยเหตน

สมเดจพระผมพระภาคเจาตรสวา คนเหลานทเชออยางน

เพราะวาสมณพราหมณเหลาหนง ไดฌานสมาบตจนสามารถ

ระลกชาตได จนถงความเปนพรหม เมอเขาระลกชาตไปได ในชน

พรหมทเขาเกดมมหาพรหมอยแลว แลวมหาพรหมนนกเกดด�ารขน

วา เรานาจะมเพอนมาอยดวยกน ประมาณน แลวอยๆ กมสงมชวต

คอพรหมเกดขน มหาพรหมกเลยเขาใจวาตวเองเปนผสรางสงน

เขาไมอาจจะระลกชาตไดเลยกวานไป เขากเลยเขาใจวา มหาพรหม

คอความเทยงแท เปนนรนดร อนนไมใชวาเขาคดเอาเอง พระพทธเจา

บอกวามนเปนผลจากการทเขาปฏบตไดฌานสมาบต แลวระลกชาต

ได แตการระลกชาตของเขานนไมอาจจะเลยไปกวานน

ขณะทอกกลมหนงกจะบอกวา มนมแตความวางเปลา ตาย

แลวสญ พระองคกบอกวาพวกนกไมไดคดเอาเอง แตพวกนเปน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

36

พวกทไดฌานสมาบต ทเรยกวาความวาง เขาเรยก อากญจญญา-

ยตนะ พวกนไดฌานตรงน แลวกเหนไปในความวางเปลา กเลยเขาใจ

วาไมม ทกอยางมนเกดมา แลวกดบไปบนความวางนน เพราะฉะนน

พวกนกบญญตศพทค�าวา “นรตตา” พวกนกสอนกนวามนไมมอตตา

ทเทยงแทใดๆ ทงนน ตายแลวสญ

คนในชมพทวปมความเชออยสองฝงบนพนฐานน แมนทกวนน

กยงมคนเชอแบบนอย จะเหนไดวาในสองเสนทางน ยงอยในขนโมหะ

อย ยงไมใชความหลดพน แตวากเปนผลจากการปฏบต ไมใชคด

เอาเอง พระพทธองคกเลยทรงชใหเหนทมากกวานน คอพระองคทรง

ระลกชาตเลยพรหมไปอก และทรงชใหเหนวามนมอยจรง พระองค

จงบญญตศพทตวทสาม (เขามสองค�ามาแลวคอ “อตตา” อกกลม

หนงกบญญต “นรตตา”) คอ “อนตตา”

ในความหมายของพระพทธเจา สรรพสงมนเปน “อนตตา”

คอแมสรรพสงนนจะม ดวยเหตดวยปจจยทหนนเนองใหมอย ด�ารง

คงอย แตมนกไมสามารถบงคบบญชาใหเปนไปตามความปรารถนา

ของเราได เพราะมนอย ภายใตกฎอนจจง คอความไมเทยงแท

ทกขง คอทนอยไมได สองตวกบบบงคบใหกลายเปนอนตตาไปในตว

ความไมเทยงแท ความไมคงท กบความทมนทนอยในสภาพเดม

ไมได ทงหมดเราบงคบบญชาไดไหม ไม มนเปนของมนอยอยางนน

เปนไปดวยเหตดวยปจจยของมนอยางนน จงเรยกวา “อนตตา”

เพราะฉะนน เมอพระองคแสดงอนตตลกขณสตร กบปญจวคคย

พระองคชใหเหนวา ภกษทงหลาย เธอจงหนมาดรปของเธอเถด

รปกายของเธอทเธอเหนอยน มนมความเทยงแทไหม เหนความ

เปลยนแปลงของมนไหม เหลาปญจวคคยกสงเกตตามทพระองค

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

37

บอก มนไมคงทเลย มนไมเทยงแทพระเจาขา มนทนอยในสภาพเดม

ไดไหม มนทนไมไดพระเจาขา ถามนมความแปรเปลยน มความ

ปรวนแปร และมความทนอยในสภาพเดมไมไดอยางน ควรหรอทเธอ

จะเหนวา สงนมนเปนของเธอ มนเปนเธอ และมนเปนอตตาตวตน

ของเธอ โน เหตง ภนเต ไมควรเหนอยางนนพระเจาขา

พระองคคอยๆ ชใหดทละเรอง กายของเธอน มนคงทอย

ไดไหม ไม มนมความแก มความชรา มความเจบปวย และกม

ความตายเปนเบองปลายสด ดงนนเธอจะบงคบบญชามนไดไหม

ไมไดพระเจาขา เพราะเหตนนแหละ เราจงเรยกวามนเปน “อนตตา”

พระองคกเลยตรสอยางนวา เพราะเหตนนแหละ เราจงเรยกวามน

เปนอนตตา แลวพระองคกไลลงมาทเวทนา เวทนาทปรากฏขนกบเรา

มนคงทไหม มนมแรง มนมคอย มหนก มเบา ใชไหม ทกขเวทนา

ทปรากฏขนกบเรา มนมความแปรปรวนอยในตวของมน และในเมอ

มนไมคงท แลวมนแปรปรวน เปลยนแปลง เกดดบ ทนอยไมได

อยางนน กบงบอกวาเราบงคบบญชามนไมได เมอเราบงคบบญชา

มนไมได ควรหรอทเราจะตามเหนวา สงนนเปนของเรา เอตง มะมะ

สงนนเปนเรา เอโสหะมสม สงนนเปนอตตาตวตนของเรา เอโส

เม อตตำต ควรหรอ เมอพระองคถามปญจวคคย ปญจวคคย

กตอบเลย โน เหตง ภนเตฯ เมอพจารณาตามกถอนออก โน เหตง

พจารณาตามมน

พระองคใช “อนตตลกขณสตร” เปนตวสรปใหเหนวา ขนธ ๕

รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ มนเปนอยางน สอน ใหแยก

ออกทละขนธ ทละอยาง ทละกอง มองเหนทละกอง และกมอง

ลงไปในสงนน มนกเหนวาในสงนนมนกแสดงความไมเทยงแทอย

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

38

ในตวของมน แสดงความทนอยไมได และแสดงความเปนอนตตา

คอเราบงคบบญชามนไมไดเลย มนเปนไปของมนเอง เราบงคบ

บญชาใหเปนไปตามความปรารถนาเราไมได

แลวไลมาดถงสญญา “สญญา” แปลวา ความจ�าไดหมายร

ดวย มนไมใชแคความจ�า แตหมายถงความหมายทมนเขาไป

เกยวของดวย อยางสมมต อาจารยตระฆง แปง ครงแรกดงขน

จ�าไดวาเปนเสยงระฆง แตมนหมายรวาอยางไร หมายรวาเรมตน

ปฏบต จ�าไดไหมทพระอาจารยใหเรานงนานๆ แลวตระฆง เหนไหม

พอมนหมายรตางกน มนท�าใหเกดสขเกดทกขไดดวย ยนดและ

ยนรายไดดวย เพราะฉะนน ความจ�าไดหมายรแตละเรอง มนมของมน

อย บางทมนกจ�าไมได บางทมนกหมายรกนคนละอยาง เพราะฉะนน

มนเทยงแทไหม ไม มนกแปรปรวนอยในตวของมนเอง บางทมน

กมา บางทมนกไมมา สญญามนดบนกมเคยเปนไหม มนคดไมออก

ไปเฉยๆ มไหม มนะ เหนไหมวาเราบงคบบญชามนไดไหม แลว

ใหเปนไปตามปรารถนาเราไดไหม ไมได มนกเปนอนตตาอยในตว

ฉะนน “อนตตลกขณสตร” มนจงเปนพระสตรทส�าคญมากๆ

เลย ในการทจะเปดใจของปญจวคคยใหสความหลดพน ใหเหน

ความจรงอนปรากฏขน ในสงทเขาเรยกวา กาย จต รป นาม ของเขา

พอหนเขาไปสนใจทกาย จต รป นาม ของเขา เขาจงเหนความจรง

วา “มนอยภายใตกฎอนจจง ทกขง อนตตา มนสมควรหรอทเราจะ

ตามมองวาสงนเปนเรา เปนของเราอกตอไป” ดงนนปญจวคคย

กคลายจากความหลงตด ยดมนถอมน ทงอปาทานทงปวงออกไป

เพราะมองเหนวามนไมมสงใดทจะหมายมน ยดมน ถอมนเอาไดเลย

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

39

สมเดจพระผมพระภาคเจาทรงคนพบสงน เมอพระองคได

หนมาเปลยนกระบวนการ ดวยการทวนกระแสกลบ ตงการเจรญสต

เอาไว ตงมนอยทลมหายใจเขาลมหายใจออก เรยกวา “อานาปานสต”

เมอใดทจตของพระองคนนฟงออกไปขางนอก พระองคทวนกลบ สงนน

มนกดบลงไป และเมอใดทพระองคดงเขาสความสงบไดในระดบฌาน

ไมวาจะเปนรปฌานหรออรปฌานกตาม พระองคทวนกระแสกลบ

ดวยการกลบมาอย ทความร สกตว กลบมาร ทฐานเบองตน คอ

ลมหายใจเขาลมหายใจออก สงนนมนดบลงไปอก

เพราะฉะนน จะเหนไดวาแมจะเกดอะไรขนกตาม จะเกดปต

เกดสข เกดความสงบระงบระดบใดกตาม เมอกลบคนมาสความ

รสกตว สงทมนปรากฏขนไมวาอาการหรอสภาวธรรมเหลานน มนก

ดบไป สงทปรากฏเหลานน มนเปนเพยงการเกดขนชวครงชวคราว

ดวยเหตดวยปจจย และมนกดบไปดวยเหตดวยปจจยของมน

พระองคเหนกระบวนการทจตมนเปน เมอใดกตามทจตมน

หลดจากฐาน มนจะแปรเปลยนสภาพไปทนท แตพอมนกลบคน

สฐานได จตจะคนสสภาพเดม คอแครเฉยๆ ไมไดเปนอะไร คอความ

รสกตวไดปรากฏขนทนท เวลามนจะจมเขาสความสงบในระดบใด

กตาม ไมวาจะเปนระดบฌาน ๑ ฌาน ๒ ฌาน ๓, ๔, ๕ จนถง

ฌาน ๘ แตเมอใดกตาม ทมนทวนกลบมาสความรสกตว ความรสกตว

ปรากฏขน สงนนมนกดบไป เพราะฉะนน พระองคจงมองเหนวา

ทกสภาวการณทปรากฏขนนน เปนเพยงการปรากฏขนชวขณะหนง

แลวกดบสลายไป จะมอะไรทจะหมายมนไดอก มนไมมอะไรทจะ

สามารถยดมนถอมนไดเลย ความจรงทเหน ทสมผสร ในขณะนน

ปญญาของพระองคกสวางโพลงขนทนท

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

40

สงส�าคญทสดของการปฏบต จงไมใชเรองของการทจะเขาไป

เปนกบสภาวการณ หรอสถานการณ หรอวาปรากฏการณเหลานน

สงส�าคญทสดคอ การกลบมารสกตว ความหลงนนตวส�าคญ คอ

คณจะรสกตวกลบมาไดหรอเปลา

เพราะฉะนน สงทเราก�าหนดขนเปนกรรมฐานนน อยาไดทง

อยาไดลม นคอฐาน นคอวหารธรรม เมอสมเดจพระผมพระภาคเจา

ทรงตงไวทอานาปานสต คอมสตรบรลมหายใจเขาออก พระองค

ไมไดทงมนเลย พระองครอยกบมนตลอด อาการใดทมนปรากฏ

เมอกลบมารลมหายใจเขาออก อาการเหลานนมนกดบไป

ฉนใดกฉนนน ความรสกตวทเราสรางขน อยกบความรสกตว

กบการเคลอนไหว คออารมณกรรมฐานเบองตนทเราตงเอาไว หลวงป

เทยนจงใชวา “อยาทงอารมณรปนาม กคอ ดกายเคลอนไหว รทน 

ใจนกคด กคอเหนกายเคลอนไหว เหนใจมนนกคด กเหนรปเหน 

นามอยในตว อยาทงตวน” ทานบอก

แนวทางการปฏบตทหลวงปเทยนบอก มนจะเปนอะไรกตาม

ใหกลบมาทความรสกตวนนเอง ใหกลบมารการเคลอนไหว รทนใจ

นกคดอยน เมอคณกลบมาความรสกตวได ทกอยางมนจะดบลงไป

มนแสดงถงความไมจรงยงยนของสงนน มแตเพยงการเกดแลวดบ

มนหาไดมอะไรเทยงแทแนนอนกบอาการทปรากฏเหลานน เพราะฉะนน

ตวส�าคญทสดคอการตงมนในกรรมฐานของเรา ไมคลอนแคลน

ในภทเทกรตตคาถาบอกวา ปจจปปนนญจะ โย ธมมง ตตถะ

ตตถะ วปสสะต, อะสงหรง อะสงกปปง ตง วทธำ มะนพรหะเย

ปจจบนทมนปรากฏขน ไมงอนแงนคลอนแคลน เขาควรพอกพน

อาการเชนนนไว ความรสกตวทเปนปจจบนขณะนน ใหพอกพนเอาไว

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

41

กลบมารสกตวเปนฐานเบองตนไวใหด ตวอนจจง ทกขง อนตตา

มนจะปรากฏขนกบเรา

พระอาจารยถามวาเคยเหนรยง ความทมนดบไปตอหนาตอตา

เมอกบอก เหนแลว การเกดขน ตงอย ดบไปทแทจรง ไมใชการ

ทองเอา แตตองเหนอาการทมนปรากฏขนในสภาวธรรมทมนขนมา

“พอมนเหนตวการดบลงของอาการเหลานน

ปตทมนเกดขนเพราะมนเกดความรสกเขาใจในธรรมทปรากฏ มน

เกดปต เกดสขขน เธอก�าลงจะหลงไปในปต พระอาจารยกบอกให

เธอกลบมาอกเหนไหม ?”

“ใชครบ”

“ปตกดบลงไปอก ทกอยางทมนปรากฏ

ไมวาจะเปนเรองราวเหลานน หรอปต หรอสข ทกอยางมนเกดแลว

กดบ ไมใชเรองทเราจะเขาไปจมแช แตเรารวามนม ไมใชวาไมร

มนจะเกดอาการเหลาใดกรวาม สมผสร แลวกลบมา อยาปดกนกบ

การปรากฏขนของทกอยาง การฝกเจรญสตของเรา เราไมปดกน

เพราะฉะนน เราจงพยายามเนนย�าวาไมใหแนบกบการ

เคลอนไหวมากเกนไป แตใหเคลอนไหวสบายๆ รเบาๆ สบายๆ

หรอคดในใจของเรากไดวา รบางหลงบางชางมน เอาแคนจะได

ไมตองมาเกรงเกนไป แตท�าอยางนอยางตอเนอง พอมนหลงเปน

อะไรกชาง เรารเราเหน พอเรากลบมาปบ โอ เมอกเราหลงออกไป

ตอไปหลงไปอก พอเรากลบมาไดปบ โอ เมอกมนหลงออกไปแลว

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

42

ทกครงของการหลง มนคอบทเรยนทส�าคญ หลวงพอค�าเขยน

จงพดเสมอวา มนหลงกชางมน อยาไปกลวเรองหลง หลงแลวร

กลบมาได นนละคอ ปญญา ใหเราเหนวา ตวหลงออกไปเมอก

มนไปเปนอะไร พอเรากลบมาไดมนเปนยงไง ตรงนตางหากคอ

ตวปญญาทมนจะเกดขน นมนเปนปญญาเพอความหลดพนนะ

เราทวนกระแสกลบมาร ได มนจงท�าใหเราเหนความจรง

ของตวทมนปรากฏขน ทแทแลวสงทมนปรากฏขนเหลานนกอย

ภายใตกฎพระไตรลกษณนนเอง จตมนทนอยในสภาพเดมไมได

มนกตองหลดออกไป พอหลดออกไปมนกตองทน มนกกลบเขามา

มนกอยในตวความเปนอนจจง ทกขง อนตตาไปในตว ทอาจารย

พดมาทงหมด กเพอใหเหนความส�าคญของอนตตลกขณสตร หรอ

ความส�าคญของการเหน อนตตา อนปรากฏขนในทกสภาวธรรม

ความไมเทยง คอ อนจจง ความทนอยไมได เรยกวา ทกขง

ความทเราบงคบบญชามนไมได เพราะมนไมใชตวตนใดๆ ทเราจะ

บงคบบญชาไดตามความปรารถนา คอความเปนอนตตา มนแสดงตว

ของมนอย ตลอดเวลา เพยงแตเรามวธการทจะสงเกตเหนไหม

เพราะฉะนน ความรสกตว อารมณกรรมฐานเบองตนทเราตงไว

จงอยาลมเปนอนขาด เกดอะไรขนกตาม กลบมาทความรสกตว 

ทกอยางจะประกาศตวออกมาใหเราเหน เฉลยออกมาใหเรารจก 

ดวยการสงเกตเหนสงนนๆ ตามความเปนจรง

ความหลงผดดวยความเขาใจผดหรออวชชา มนท�าใหเราเขาใจวา

ทกสงทกอยางเปนกลมเปนกอน เปนหนงเดยวกน แมแตความคด

เรากมองวาเปน เราคด อกตางหาก แตเมอสงเกตดดๆ เราจะ

เหนวา ความคดทมนเกดขน มนเปนการประกอบกนขนระหวาง

สญญา ความจ�าไดหมายร สมมตบญญตตางๆ ทมนเกยวของมา

ในชวตเราทงหมด จากนน สงขารกเขาไปปรงแตง ถาเรามองไมออก

เรากจะมองเหนวาความคดเปนกอนเปนกลม แตถาเรา “ถลง” มน

หลวงพอค�าเขยนใชค�าวา การเจรญสตจะชวยเขาไป “ถลง” ไป 

แยกยอยสงตางๆ เหลานน ใหมนแตกเปนเสยงๆ เพอใหเหนวา 

ความจรงมนเปนเพยงการประกอบกนขน

บรรยาย ณ วนท ๒๖ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเยน

๖ถลงขนธ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

44

เมอกอนเรามองวา กายนมนเปนเรา มองวาจตนกบกาย

เปนหนงเดยวกน แลวยงเปนเรา นคอความเหนผด ทเรยกวา “สกกาย-

ทฏฐ” ท�าใหเราหลงตดยดมน ไมพบความจรง ท�าใหเราไมสามารถ

ทจะกาวออกจากวฏสงสารได เพราะวามนกยงจะเขาไปยดมนถอมน

สงนนวาเปนตวตน เปนเรา เปนกลมเปนกอน เปนอนเดยวกน

อยร�าไป

ในขณะทคณเจรญสต สงแรกทคณตองเหนคอ มนประกอบ

ดวยกายกบจต กายทเคลอนไหวไปมา กบจตทปรงแตงเปนความคด

เรามองเหนกระบวนการนวา มนเปนธรรมธาต คนละอยางกน คอ

กายกบจต มนเปนบทเบองตนของการทเราจะเรมเขาไปถลง สงท

มนประกอบกนอยนนใหแตกแยกออกไปอก เพออะไร จากการท

เรามองเหนวา ความคด คอ อาการของจตทมนเปลยนไป เมอจต

ไมอาจจะทนอยในสภาพเดมได ตามกฎพระไตรลกษณ หรอแม

พยายามจะเอามนมาอยดวยกน แตมนกยงดงดนทจะออก แยก

ออกจากกนไป มนกอยไมได มนกกลบเขามารวมกนใหม

ทงหมดทงสน เราไมอาจจะบงคบบญชามนไดวา ใหเปนไป

ตามความปรารถนาของเรา มนกวงของมนอยอยางนน แทนทเรา

จะไปถอโทษโกรธมนวา ท�าไมมนไมอย ท�าไมมนไมนง ถามองมน

ดวยสายตาทตรงและเปนกลาง เราจะเหนวา นนคอการปรากฏขน

ของธรรมชาตทเรยกวา จต หรอ นามธรรม ในขณะทอกตวหนง

ทมนนงยกมอสรางจงหวะ หรอเดนจงกรมอย มนแสดงความเปน

กาย และท�างานเปนรปธรรมอย

ทนพอเราเขาไปสงเกตอก ความรสกตวมนพาเราเขาไปแยก

ใหเหนอกวา ตวกายนนมนมสงหนงแทรกออกมาคอ มเวทนา

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

46

แทรกออกมาจากทกาย เสรจแลวมนมอะไรแทรกออกมาทใจ

ตวธรรมารมณ คอ นวรณธรรมทปรากฏ

ดงนนในธมมานปสสนาสตปฏฐาน ดานแรกทพระพทธเจา

ตองการใหรจกคอ “นวรณธรรม” พระองคบญญต “นวรณธรรม”

ขนมากอน กเพราะวามนเปนตวแรกทปรากฏขนจรงในธมมา-

นปสสนาสตปฏฐาน แลวการทมนปรากฏขน มนท�าใหเราเหนชด

เลยวา มนแยกยอยออกจากจตโดยตรง มนไมใชจต ในขณะท

จตมอาการแปรเปลยนไปเปนความคด แตความงวงไมใชความคด

ความงวงเปนธรรมชาตอกตวหนง ซงมนปรากฏออกมาจากจต

และครอบง�าจตอกทหนง จะเหนไดวา พอความงวงออกมา เราหลบ

เรากฝนไปเลย ดวยความคดทมนปรงของมนเอง มนท�างานของ

มนเอง

เพราะฉะนนการทเราสามารถแยกยอย ถลงออกไปเปน ๔

อยาง คอจากหนงเดยว เราเหนเปนสอง คอกายกบจต จากสองก

เหนเปนส คอม กาย เวทนา จต ธรรม ท�าไมตองแยกธาต แยกขนธ

เหลานออก หนง เพอใหเราหลดจากการหลงมวเมาวา มนเปน

หนงเดยว วธการนมนเปนการท�าลาย สกกายทฏฐ สงโยชนตวทหนง

คอการมองเหนวากาย จตเปนหนงเดยว และยงเปนเรา แตถาพอ

เราถลง มนแยกออกไปเปนส ความเหนวาเปนหนงเดยวถกท�าลาย

เหนกาย มอาการตางๆ แปรเปลยนไป เหนเวทนา ทมน

ปรากฏขนอยางเดนชด เหนจต ทแปรเปลยนเปนความคดอย

ตลอดเวลา และกเหนธรรมารมณ ทคอยจะเขามาครอบง�าจต

อยเรอยๆ เหนกระบวนการเหลาน เหนมนอยอยางน การเหนแลว

แยกยอยมนออกไปวา นมนเปนคนละธาต มนเปนคนละขนธ มอง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

47

อยางเดนชดเลยวา กายมนไมใชเวทนา แลวเวทนามนกไมใชกาย

มนองอาศยอยดวยกน แตมนไมใชอนเดยวกน ในขณะทจตกบ

ธรรมารมณกคนละอยางกน

เคยไดยนไหมวาเมอคณท�าสตปฏฐานไดดแลว คณจะท�า

โพชฌงคทงเจดไดดดวย อาการถลงแยกยอยธรรมอนนอยอยาง

ตอเนอง และเหนอยางตอเนอง มนคอการท�าธมมวจยโพชฌงค

นนเอง โดยม สต เปนตวตง เพราะมนเรมทสตสมโพชฌงค

นนคอความรสกตวทตงมนขนนนเอง ทนถาเรามความเพยร

ในการเฝาสงเกตดมนเรอยๆ เราสามารถทจะมองออกวา นคอ

ธรรมชาตกองน สงหนงทมนจะปรากฏขนกคอ มนม “เรา” ตรงไหน

มนมเพยงอาการของกาย เวทนา จต ธรรมารมณ มเพยงอาการ

มเพยงธรรมชาตของสงเหลานน

ถายงไมเหนความคดจรงๆ กยงเขาใจวาความคดเปนตวเปนตน

เปนเรองเปนราว เอาถกเอาผด ยนดและยนรายไดเสมอ อยางเมอเชา

พอเหนผดแขนง มนกคดแลว ท�าไมเรยกผดแขนงคะนา มนไมใช

คะนา ความจ�าไดหมายร องคความรทเราม มนกบอกกบเราวา

มนคอแขนงกะหล�า เราเหนไหมวาแคตาเหน มนกสรางเรองสรางราว

อยางนนอยางนได ถามวามนสรางเรองสรางราวอยางนน ไดเพราะ

อะไร เพราะมนมความจ�าไดหมายร มนมสญญา มนมสมมตบญญต

ทน ถาปรงไปสการยนดและยนรายละ มนกจะเปนกระบวนการ

ตอเนองของสงขาร สงขาร คออาการปรงจตใหดใหชว ทมนตอเนอง

เขาไปอก ถาเราเขาใจอยางน เรากจะรวาความคดมนเปนการทอดตอ

ของสงน ตอไปหาสงน ถาเราไมเขาใจ เรากเผลอไปสความยนด

ยนราย ปรงสความสขความทกข เกดอาการชอบไมชอบ ถาไมปลอย

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

48

ใหปรงไปสตรงนน กแคร แคนมนกจบ

แตถามนปรงไปตอวา เราไมชอบ ท�าไมตองคด คอมนไป

เรองอนตอ อนนแปลวามนเรมปรงออกไปแลว งนถาเราดบลงตรงน

มนกแคนเอง เราแครวามนมกระบวนการ เพราะฉะนนถาเราเขาใจ

ตรงน ตวความคดทเราเหนมนกยงมการแยกยอยลงไปวา มน

ประกอบไปดวยกระบวนการตางๆ เหลานเขาไปอก นคอการท�างาน

ของขนธหา ทมนปรากฏขนทใจของเรา มนจงไมแปลกวา ท�าไมขนธหา

จงปรากฏอยในธมมานปสสนาสตปฏฐาน เพราะมนเปนธรรมารมณ

ทปรากฏขนทใจ และมผสสะทใจ คอรบรไดดวยใจกบกระบวนการ

ท�างานน

อกสกพกหนง จะอธบายเรองอายตนะ ในธมมานปสสนา-

สตปฏฐานใหชดลงไปเลยวา นไมใชจกขทพระพทธเจาพดถง ในบท

ทพระองคบอกวา เธอตองไมไปหลงตดฝงโนนหลงตดฝงน ฝงโนน

คออายตนะภายนอก ฝงนคออายตนะภายใน แลวท�าอยางไรเราถง

จะไมหลงตด มนตองเขาไปเหนการท�างาน แมตาม รปม แตถา

มนไมกระทบกน เรากไมเรยกวา ม มลกลงไปอกนะ แตวามนม

กระบวนการ ทตองเขาใจในการท�างานของสงนน

พระพทธเจาเปนอจฉรยะจรงๆ ทพระองคสามารถแยกอาการ

ตวนเปนตวน แลวท�าใหพระองคเหนชดเลยวา นคอหนทางอนทจะ

น�าพาเราไปสการท�าลายความเหนผด คอ สกกายทฏฐ จนกระทงไป

ถงขนปลอยวางดวยอปาทาน พอเราเขาไปเหนจรงๆ มนแทบจะคลาย

จากความหลงตดยดมนเลย เพราะเหนเปนแตเพยงตวธรรมชาต

ทเปนไปเทานนเอง มนหาไดมเราแตแรกอยแลว เราจะเหนอาการ

ทมเราปรากฏเขาไป

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

49

ถาเราสามารถแยกตรงนใหเหนชดๆ ในกระบวนการเหลาน

มนจะเขาไปในอกตวหนง คอ อาการทเหนการมเราเขาไปในอาการ

นน พอมนเกดซอนเขาไป ซอนคดเขาไปวา มเราเขาไปรองรบตรงนน

มนจะเกดอาการหนกหนวงขนทนท เราจะเหนทนทเลยวา นนคอ

ทกขทปรากฏ เพราะฉะนนถาความรสกตวกลบคนมาได มนถอน 

ความเปนเราออกไป ทกขกดบ เพราะสมทยมนถกละ

อาการเหลานมนปรากฏขนทใจของเรา มนสมผสรไดดวย

ใจของเรา เพราะอรยสจมนอยในหมวดธมมานปสสนาสตปฏฐาน

สงเหลานมนปรากฏขนทกครง แตคณไมเคยสงเกตเหน อาการท

บางครง ใจเรามนวงเขาไปยดมไหม ม แลวทกครงทมนเขาไปยด

มนทกขหรอสข ทกข ทกขแลวพอคณถอนการยดออกมา คณเปนสข

หรอทกข ทกขมนดบ มนไมสข ทกขมนดบเพราะอะไร เพราะมน

ถอนตวยด ตวยดกคอ “สมทย” เมอสมทยถกละ ทกขกดบ

เราแยกไปเพออะไร เพอมนจะไดประจกษความจรงขนเรอยๆ

แจมแจงขนในใจของเรา เราถกครอบง�าดวยความหลงมานาน เมอ

เราเอาความจรงเขาไป มนจะเรมชะลางความหลงออก ปญญามนถง

จะสวางขนได พระพทธเจาจงบอกวาตวปญญามนไมใชเราไปสราง

ไปคด แตตวปญญานนตองเปนประสบการณทผานพบความจรง

เหลานน ซ�าแลวซ�าเลา จนวนหนงบารมมนเตม (ค�าวาบารม แปลวา

ท�าใหมนเตม) มนจะสวางโพลงดวยตวของมนเอง

ปญหาคอ ความจรงนนอยทไหน ความจรงนนมนอยทตวเรา

การทเรามองเขามาทตวเรา แลวมองเหนความจรงวา เราประกอบ

ไปดวยกายกบจต เราประกอบไปดวยกาย เวทนา จต ธรรม เรา

ประกอบดวยสวนประกอบตางๆ ทมนท�างานโยงใยกนอย แลวมน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

50

ท�างานกนแบบเปนอสระดวยตวของมน เชน ตวเผลอคด มนท�าใหเรา

เหนเลยวา มนมความเปนอสระในตวของมนเอง พระพทธเจาเรยก

มนวา อนตตา คอบงคบบญชาไมได ไมใชตวตนใดๆ ของเรา ทจะ

บงคบบญชาใหเปนไปตามปรารถนา

ท�าไมพระอาจารยถงพยายามใหคณเหนตวความเผลอคดเปน

ตวแรก เพราะมนไมไดท�าใหคณเหนแคความเผลอคด แตมนเปน

กระบวนการทพาเราไปแยกกายแยกจตแยกรปแยกนามดวยซ�า

เหนการท�างานของจต เหนการท�างานของขนธทมนเปนอสระดวย

ตวของมนเอง เหนกระบวนการทมนตอเนองออกมา เปนกาย เวทนา

จต ธรรม เหนการท�างานของอรยสจ เหนการท�างานของขนธหา

เรามาอานการบานกนหนอย

เหนการท�างานของธรรมชาต ๔ กอง ทง กาย เวทนา

จต ธรรม แยกกนท�างาน มอกเคลอนไหวไปทละจงหวะ นคอ

กำย ความปวดเมอยปรากฏขนเมอนงปฏบตนานไป เวทนำ เหน

ความคดปรากฏขนมาโดยไมไดตงใจทจะคด จต พอกลบมารสกท

ฐานกาย มอเคลอนไหว ความคดกดบลง ความงวง ความสงสย

ธรรมำรมณ เพยงแครวามนผานมาแลว กสลายหายไป แตบางครง

กมเราทกระโดดไปเปนผคด มสวนไดสวนเสยกบความคดนน

๗

บรรยาย ณ วนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชา

ผ ป ฏ บ ต  ๑

สรำงควำมรสกตวไวเปนทน

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

53

มนกมบางจงหวะทจะเผลอมเราเขาไปรองรบใน

การปรากฏขน และทกครงทมความเปนเราเขาไปรองรบ มนจะเกด

ความหนกหนวงขนทนท แตถาเรามองเหนวามนเปนแคการท�างาน

ของธรรมชาต ๔ กองนน มนไมมเราเขาไปเกยวของ มนไมมปญหา

อะไร เรากเหนมนมาแลวกไป ปรากฏขนกแคนน แมเวทนาจะยนยาว

นานนดหนง แตถาดไปดมา สกพกมนกสลายไป แตปญหาคอเรา

มกจะเผลอเขาไปเปนผจดการ จะเขาไปจดการใหมนเปนอยางนน

อยางน ความจรงนนคอ อาการแหงอวชชา คอความหลง นคอสงท

มนษยมกจะเผลอเปน จนมนษยคดวาเราสามารถเอาชนะธรรมชาต

ได จรงๆ แลวไมได มนษยตองเรยนร ทจะอยกบธรรมชาตนน

ตางหาก

เฝาดธรรมชาต ๔ กอง ท�างานดวยใจเปนกลาง คดจะ

เอาธรรมะทเรยนรจากพระอาจารยไปสอนคนอน และแลวกหลง

ปรงแตงไปเรอย แตกยงดทกลบมารสกตวทน

มนไมแปลก เมอเรารสกวาสงนมนเปนสงด ความ

อยากจะน�าเรองนไปถายทอดใหผอนไดรบรบาง พอมนเกดขนมา

ถาเราไมกลบมารสกตว เราจะเรมปรงถงสงด เราจะเรมไมรสกตว

คอมนเขาไปในความคดหาวธจะสอนใหคนเขาใจ มนเกดอาการ

ตนธรรม อยากบอก อยากสอน แลวจากนนกจะออกจากความรจกตว

ไปเรอยๆ โชคดนะ กลบมารสกตว

ผ ป ฏ บ ต  ๒

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

54

หลวงพอค�าเขยนทานเคยเลาวา สมยเมอกอนผมกแรงนะ

อาจารยครรชต ทานบอก ผมไปเจอหลวงตา ๓ รป นงฉนขาว

ขาวหก ผมกไปดเลย หลวงตำ ฉนขำวยงไงไมมระเบยบเลย

หกเรยรำดเปนไกหวำน หวานใหไกกนนนา หลวงตา ๓ รปมองหนา

แลวยกมอไหวบอก ขอโทษครบ แลวหลวงตากพากนเกบ ทาน

ออนนอมมากเลย ชวยกนเกบ ผมเพงมารทหลงนะอาจารยครรชต

วาทนงอยนนเจาคณะจงหวด ๓ จงหวด ทานนงฉนขาวอยดวยกน

ทานออนโยนมากเลยนะ มพระมาเตอน แทนททานจะลกขนแลว

เฮย รปำวนใคร ? ทานไมพด ทานบอกขอโทษครบ แลวชวยกนเกบ

เหนเวทนาทางกายมความปวดมากปวดนอย แปรปรวน

ไปตามเหตปจจย เหนอาการของกาย เชน ทองรองเพราะหว

ปวดทองแลวกหายปวดทอง ไมไดทกขกงวลอะไร เพราะอยกบ

ความรสกตว เปนการปฏบตทสบายๆ ไมไดคาดหวงอะไร ไมได

ตงเปาหมายอะไร เพยงแครอยกบความรสกตวแคนน

สาธ เยยมมากเลย นคอสงทส�าคญมาก คอ การเฝา

เหนธรรมชาตทงหมดทมนเกดขน แลวแยกแยะมนออกไป แลวมน

กจะเหนวาทกครงทมนเผลอมเราเขาไป มนจะกลายเปนปญหาทนท

เลย มนเหมอนเราเขาไปวนวายกบความเปลยนแปลงของธรรมชาต

คอมนก�าลงไหลลนของมนไปดๆ แลวเรากโผลเขาไปขดจงหวะ เรา

จะเหนความสะดดของมน แลวเราจะรเลยวา ทปญหามนเกดเพราะ

เขาไปยดมนถอมนนเอง ดมากเลย สาธ อนโมทนา

ผ ป ฏ บ ต  ๓

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

55

ขอพระอาจารยชวยอธบายการนงปฏบตอาสนะเดยว

ดวยเจาคะ

ค�าวาอาสนะเดยว หมายความวา อยตรงนนแหละ

จะยนกได จะนงกได จะตะแคงกได พบเพยบกได นงชนเขากได

แตอยาใหออกจากตรงนนไป การทเรามขอแมเปนตวก�าหนด เปน

กฎเกณฑบงคบเอาไว สงหนงมนจะเกดขนกคอ ความอดอดขดเคอง

ใจ กคอธรรมารมณ เราจะไดเหนไง เราจะอยกบมนอยางไร โดยท

ไมใหมนเขามาทบเราได เราจะอยเหนอมนดวยการเหนมน

ทใหนงอาสนะเดยวกเพอใหเราฝก หลายคนเคยไปลองปฏบต

แบบดเวทนา นงสองชวโมง เขาบอกมนทกขทรมานมาก มนเจบ

มนปวด แตท�าไมผปฏบตเจรญสต ๑๔ จงหวะ นงอย ไดโดยท

ไมมความรสกวามนทรมาน อะไรทท�าใหเกดความแตกตาง ความ

ไมเขาไปเปน แลวอะไรเปนเหตทท�าใหเราไมเขาไปเปน ความรสกตว

ทมนชดเจนกบฐาน บางททเขารสกวาทรมานมาก อาจเปนเพราะวา

เขาใชฐานลม ทนคนเราถาจตไมละเอยดออนพอ มนจบฐานลมไดไมด

พอเวทนาปรากฏ จตวงเขาจบเวทนา นรกเลยทน ขากปวด ใจกวตก

กงวล มนปรงสารพด บางคนเหงอแตกพลกๆ จะรสกทรมานมาก

ผเจรญสต ๑๔ จงหวะ จตจะเจตนากบการเคลอนไหว คอ

ตงใจอยกบฐานแหงการเคลอนไหว ท�าใหจตไมเขาไปเปนกบเวทนา

มาก จงเปนผเหนเวทนา ไมใชผเปนกบเวทนา เราไมตองกดขม

เวทนาปรากฏเรากรบร ธรรมารมณใดปรากฏเรากรบร มนจะคดด

ผ ป ฏ บ ต  ๔

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

56

คดชว คดอะไร เรากรหมด แตเราไมเขาไปยนดและยนรายกบมน

ธรรมชาต ๔ กองมนท�างานของมนตามปกต

เราท�าวปสสนาแทเลย เปนการเหนไปตรงๆ กบธรรมชาตท

มนปรากฏ มสตตงมนขนมา อยกบความรสกตว กาย เวทนา เปน

อยางไร เรากเหนเปนอยางนนจรงๆ ความคดใดทจตมนปรงแตง

ขนมา เรากเหนตรงๆ ไมกลบเกลอน สกแตวาคด เพราะจตเรา

ไมเขาไปเปน

ถามนเขาไปเปน เขาไปยดเมอไร มนเปนทกข พอถอนกลบมา

ทกขดบ มนเหนจรงๆ วาสภาวะการทเขาไปทกขเปนยงไง ออกจากทกข

เปนยงไง นวรณธรรม ธรรมฝายกศล ธรรมฝายอกศลปรากฏขนมา

ใหเราร ใหเราเขาใจ เราเหนหมด เหนแตเราไมเขาไปเปน ไมยนด

ไมยนราย เรากเหนสงเหลานนมนเกดแลวกดบ เกดแลวกดบไป

นละ วปสสนาแทๆ สงนนมนกเกดแลวกดบในตวของมน เราเพยง

แคเจรญสตทละขณะ เพยงแครกบความรสกตวแคนน

พระอาจารยใหนง ๓ ชวโมง เหนใจมนกงวลวาจะท�า

ไดไหม เหนแลววามนทกขเพราะคดไปกอน เหนความคดทแวบ

ออกไปบอยๆ แตกรตวไดเรว ใจมนกเฉยๆ ไมหงดหงด มนสบายๆ

มความงวงเขามากร เมอรแลวความงวงกหายไป อกสกพกกกลบมา

ใหม เปนเชนนสลบกนไป มเวทนาทขา แรกๆ ใจมนกแครเฉยๆ

แตเมอเวลาผานไปนานเขา เวทนามนแรงขนๆ เหนใจทมนวงไปมา

ระหวางความปวดกบการเคลอนไหว เหนใจทมนเรมเปนทกข

ผ ป ฏ บ ต  ๕

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

57

กพยายามกลบมารสกตวกบการเคลอนไหว ใจเรมกระวนกระวาย

กลว อาการขาชาจะกลบมาใหม พอคดไดแคนน เปลยนขาทนท

ความรสกสบายเขามาแทนท เสรจแลวความรสกเสยใจกตามมา

วาไมนาเปลยนทาเลย แลวกคดไดวาไมเปนไร อยางนอยกรเทาทน

ความคด

ร เทาทนตอนมนจะเสยใจนนแหละ มนจบไปแลว

ใหจบเลยนะ มนจะมอาการยอนคดมาอกทวาไมนาอยางนน ไมนา

อยางน นคออาการซอนคด ทเราเผลอเขาไปยด จงอยายนดยนราย

ไมทนอะไรกชาง ใหทนตอนทมนจะเปนทกขนละ แลวกลบมาเลย

ไมจ�าเปนตองเปนทกขหรอเสยใจ พระพทธเจาบอกวา สะจตตะ-

ปะรโยทะปะนง คอการช�าระจตของตนใหผองแผว ในอรยมรรค

ในสมมาวายามะ ทานกบอก อกศลกรรมใดเกดขนแลวกละไป

ปลอยไป บาปอกศลมนจะยอนมาท�าใหเราเปนทกข กเพราะมน

กลบมาในรปของความคด เรากรทน แลวกละไปทนท

ถามนจะพลาดไปเปนสงไมด กลบมารสกตวเลย แมท�าด

กปลอยใหผลดมนเกดขนของมนเอง อยาไปหมายมนวาความดตอง

มผลอยางน ไมตอง กลบมาท สะจตตะปะรโยทะปะนง ใหกลบมา

ทความรสกตวทนทเลย นคอการรกษาจตของเราไว อยามอาลย

อาวรณ นยามหนงของค�าวานโรธคอ อนำลโย แปลวา ไมมทให

อาศยซงอารมณนนๆ ในอรยสจ ๔ มตต คอการปลอย จำโค

คอการสละทง ปฏนสสคโค คอการสลดคน อนำลโย คอไมมท

อาศยแหงอารมณนนๆ นนแหละคอ นโรธ ไมผกพน จบแลวจบเลย

ตงมนอยกบปจจบนธรรม ดมากเลย สาธ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

58

พระอาจารยประกาศใหนงปฏบตอาสนะเดยว นงยกมอ

เคลอนไหว ท�าไดสกพก ใจอยากขยบ แลวคดวาอยากไปหองน�า

มนกคดของมน เรองของมน นงปฏบตไปกหลบ ยกมอกตน เหน

เลยวาเปนอนตตา บงคบบญชาไมได ไมอยากงวงกงวง แลวกหลบได

งายๆ มอยงยกขนไปอยกหลบ หาวนอนแตพยายามไมนอน อดทน

หนอ พากเพยรหนอ กตนขนมา

ท�าไปไดสกพกกเกดความรสกเบาๆ ทมอทงสองขาง รสก

แปลกใจ หวใจเตนดมด�า มความสข มปตดวย แตในขณะนนปวด

ทสะโพกมากขน เหนความปวดทบงคบบญชาไมได เปนอนตตาจรงๆ

บางครงปวดมาก ปวดนอย กเปลยนมาดกายเคลอนทแทน ด

ลมหายใจยาวๆ ทงเขาและออก ใจคดวาปวดมาก ไมไหวแลว แลวก

คดวาถาเราตองเจบปวยมากๆ จะทนไหวหรอ ตอนนเปนโอกาสทอง

ในการหดปฏบต จงนงตอไป ไมยอมขยบขา สกระยะความปวด

ความพอใจ และความเบาสบาย หายไปหมด เหลอแตความปกต

ไดสกนดเดยวกปวดอกทหวเขา

เหนไหมทกอยางมนกดบไปหมด ทงความพอใจ

ความสข ความเบาสบาย ความปวดเมอย ทงหมด มนหายไปเอง

พอหายไปแลว มนเปนปกตคอแครสกตว แตแลวสกพกมนกเรม

แสดงอาการอก แปลวามนมาเองใชไหม เราเชญมนมาไหมความปวด

ไมไดเชญนะ มนมาของมนเอง

ผ ป ฏ บ ต  ๖

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

59

อาการเคลอนของมอเรมเรวขนเพราะใจเตนแรง มน

ปวดมากๆ เลยทสะโพก หวเขา นอง มอาการคดอยากผลกไส

ไมอยากนงตอไป แลวกมความคดขนมาสนบสนน มเหตมผล ให

อยากเลกปฏบตไปเลย

มนปรงแตง มนคอความคดทงนน อยทวาเราจะไหลไป

กบมนไหม หรอวาเราจะแคเหนมน แลวกกลบมาทความรสกตว

แลวจะเหนวาความคดพวกน มนกจะสลายไปเอง ความคดเหลาน

มนสกแตวาคด มนคดของมนเอง เพยงแตเราอยาไปเปนกบมน

แครวามนคดอยางนไมใชเรองด เรากเฉยไป ตอใหมนคดดเรากร

แลวกเฉยไป เราตองอยกบสงทเราตงใจท�าอย

พอรวาคดไมด ยกมอเคลอนไหวไปมนกตดความคดน

มความรสกตวเรวขน มากขน บางครงเหนอาการปวดจากเอวลงไป

ถงขาทงสองขางทงหมด ในขณะนนเหนอาการเคลอนของมอ รสกตว

เหนมอเบา มความพอใจ มความสข มปต แลวกเหนความคดอยาก

ผลกไสอาการปวด เหนความปวดไมเทยง หายไปบาง กเหนความ

พอใจในความไมปวด เหนความขเกยจ ความงวง เหนปบ งวงหายไป

เหนความเบอ ฯลฯ

นคอการวางใจเปนกลางจรงๆ นะ พระพทธเจาจะใช

ค�าวา จตเปนอยางไรกรอยางนน จตมนมกศลกรวามกศล มนเปน

อกศลกรวาเปนอกศล มนปราโมทยกรวาปราโมทย มนปตกรวาปต

มนไมปตกรวามนไมปต ใหเราสกแตวาร นคออาการสกแตวาร คอ

เหนมนเปน สกแตวามนเปนของมน เราแคร

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

60

ยงเหนทกขอย บางครงกเปนทกข เขาไปอยในทกข

พอรสกตว รอาการเคลอน ความทกขนนกหายไป เชน ปวดหาย

ความคดหายไปไดไวขน บางครงกไมเขาไปเปนกบความทกขนน

เหนเปนคนละสวน เปนกองๆ เหนกาย เคลอน เกดดบ เหน

เวทนา อาการปวดเกดขน ปรากฏนานบาง ไมนานบาง ดบไป แลว

กไมเทยง ชอบพอใจอาการของมอเบา แขนเบา ท�าสบายๆ ไรน�าหนก

ไมเทยง แปรปรวน บงคบไมได ดบไป เหนจต ความคด ความหลง

ไป เกดดบ เหนธรรม อาการงวงมากๆ เกดขนมาเอง บงคบ

ไมได แลวก ดบไปเอง

เวลา ๓ ชวโมงกบการฝกเรยนรทไมรเวลาเลกปฏบต ชางเปน

อกาลโกจรงๆ (ไมจ�ากดกาล) เหนจตดนรนอยากหน อยากเลก

ปฏบต จนตองคดวา ถาขณะนเกดอบตเหตหรอเจบปวยใกลตาย

จะรกษาจตไดอยางไร จงท�าใหจตไมดนรน ตงมน ดอาการเคลอน

ของมอตอไป เพอฝกฝนใหรสกตวมากขนเพอเตรยมความพรอม

ใครน ๓ ชวโมงของคณน มนไดเรยนรขนาดนสดยอด

สาธ อนโมทนา นคอกระบวนการ ถาคณลองแยก ลองตงสต ตงมน

ตงความรสกดๆ คณจะเหนอาการตางๆ ทปรากฏ มนเปนคนละธาต

คนละขนธ อาการแหงกายทมนเคลอนไปทละอยาง รปทมนเปลยนไป

ทละขณะ มนเกดดบอยในตวของมน เวทนาทปรากฏกเปนเวทนา

จรงๆ มนกเกดดบไปในตวของมน เราจะเหนความแปรปรวน เดยว

กแรง เดยวกเบา เหนความเปนอนจจงของมนอย เราจะเหนเลย

วา เราบงคบบญชามนไมไดจรงๆ นคอการเหนอยางตอเนอง ด

อยางตอเนอง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

61

สงเกตไหมวาเขาเหนทกอยาง แตเขาไมเขาไปเปนสกอยางกบ

มน มนจะทอถอย ทอแท หมดหวง เบอหนาย สารพดทจะเปน

แตกไมเขาไปเปน รบรกบมน ฉนจะอยกบความรสกตว ทกครงท

กลบมาทความรสกตว สงนนมนกดบลงไป เดยวมนกเกดมาใหมอก

มนกเปนอยอยางนน

ถามนจะเผลอเขาไปเปน กใหเหนวา เปนทไรเปนทกขทกท

เมอเรายงไมมญาณ ยงไมมเครองอาศย ทกครงทมอะไรเกดขนแลว

เราเขาไปเปนกบมน เรากเปนทกขทกครง แตเมอเรามญาณ มทอาศย

มปญญาทจะรเหนแลว เรากไมเขาไปเปนกบมนนนเอง ดงนนจ�าเปน

ทเราตองสรางญาณขนมา

ความรสกตว มนจงเปนสงทใหเราองอาศยและเหนความจรง

เพอใหเกดปญญาญาณ ใหเหนวาสงนนมนกเปนของมนอยอยางนน

ถาเราไมเขาไปเปนกบมน ทกขกไมเกด การมอปาทานในขนธก

ไมจ�าเปนตองม สงขตเตนะ ปญจปำทำนกขนธำ ทกขำ วาโดยยอ

อปาทานในขนธทง ๕ นนแหละเปนตวทกข เพราะฉะนน “ทกข

มนเกดเพราะเราเขาไปยดในขนธ” เขาเรยกวา ทกขอปาทาน

ทกขเพราะเขาไปยดมนถอมน

ขออานนตออกนดหนงละกน พอเปนแนวทางใหพวกเรา

หลงจากทพระอาจารยไดแนะน�าการปฏบตใหแยก

สภาวะออกเปนกองๆ ใหเหนลกษณะอาการ กเหนไดชดเจนมากขน

กายทเคลอนไหว เวทนาทแทรกขนในกาย จตทปรงแตงความคด

หรอเผลอคด ธรรมารมณ ความงวง ความฟงซาน ร สกชดขน

เหนเกดและเหนดบ เมอกลบมารทฐานอยางชดเจน และเปนกลาง

กบสงทเกดขน ไมยนดยนราย รๆๆ เหนชดของกระบวนการทม

ผ ป ฏ บ ต  ๗

บรรยาย ณ วนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงบาย

๘จตเปนกลำง

คอผด

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

64

ผสสะทางตา ห จมก ลน กายและใจ กระทบกบอายตนะภายนอก

และเกดความปรงแตงซอนภายในใจ แตยงไมทนเกดเปนสข ทกข

เพราะรขณะปรงแตง จงรสกเปนกลางๆ กบการรบรมากขน

เวทนาทางกายปรากฏ เหนความกงวลผดขนมาวา จะไหวไหม

เหนความคดปรงเปนระยะๆ ร ทน และกลบมาอยกบลมหายใจ

ขณะเดนจงกรมแครบรความรสก ระหวางสองสงกระทบกน ทไมได

เรยกวาเทา แครบรความรสกชดๆ รสกกายเคลอนไหว

สาธ อนโมทนา เมอมความตงมนไดด จงมองเหนชด

ถงการปรากฏขน ทส�าคญเหนการปรงแตงชดเจนมาก โดยเฉพาะ

มการกระทบทางอายตนะ มนยงมความปรงแตงตอเนองจากการ

กระทบนน การกระทบทางอายตนะมนจบลงขณะทรบรการกระทบ

นนแหละ แตการตอเนองจากนนคอกระบวนการท�างานของสญญา

ความจ�าไดหมายรกบสงนน และสงขาร คอการปรงไปสความยนด

และยนรายตอสงทกระทบ มนมกระบวนการท�างานทตอเนอง

ความส�าคญของการปฏบตตรงนกคอเหนวามนท�างานกนอย

แตกลบไมมความรสกยนดยนราย นคอการเปน ผด ทส�าคญกคอ

ความไมยนดยนราย ท�าใหการปรงแตงยตลงทนท ท�าไมมนถง

ยตลง มนไมมผรองรบ ไมมผทจะไปเปนกบมน ไมมผเสวย

ตอนนนพรรษาท ๒ หลงจากเจอกบหลวงพอค�าเขยน พระ

อาจารยเขยนบนทกเอาไววา มนเหมอนกบละครทเลน ถาไมมคนด

มนกเจงไปเอง เราไมตองไปท�าอะไรเลย เราไปยนดมน มนกคดวา

เราสนใจ มนกจะเลนตอไป ถาเราไปยนดามน มนกลงมารมอดเรา

แตถาเราแคไมสนใจจะเลนกเลนไป เรากท�างานของเราไป ไมได

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

65

สนใจเลย รบรวามนเลน แตเราไมไดไปสนใจ ไมใหคาใหความหมาย

อะไร พวกละครพวกนมนกจะปดวกไปเอง เพราะวาไมมใครสนใจ

ไมมใครใหคาอกตอไป การปรงแตงของจตกเชนเดยวกน เปนเหมอน

ละครโรงหนง ทอาศยการใหคา ใหความหมายจากคนด กคอเรา

ถาเรายงใหคา ใหความหมายกบมน คอ ยนดและยนราย มนก

ยงทจะเลนตอไป ด�าเนนกจการไดตอ แตถาเราไมใสใจกบมน มน

กเลก เจงไปเองในทสด

ถาเราเขาใจตรงจดน เราจะเขาใจอกจดหนงวา วนททาน

พระโมคคลลานะถกโจรรมทบทานจนตาย คอทกชาตทผานมา ทาน

กถกทบตาย แลวทานกเปนผเสวยผลนน แลวเอาผลตวนนน�าพา

สการเปลยนภพชาต เพราะฉะนน ชาตตอมาของทานกจะถกทบตาย

จนกระทงถงสมยเปนพระโมคคลลานะ เมอทานเปนพระอรหนต

เรยบรอยแลว กรรมตวนนยงเดนตามมาทจะใหผล แตผเสวยผล

ตรงนนไมมอกแลว พระโมคคลลานะกไมตองไปเกดดวยกรรมนน

แลวกตายไปแบบนนอก

ทนมาดวา ขณะเดนจงกรมแครบรความรสกระหวางสองสง

กระทบกน ทไมไดเรยกวาเทา แครบรความรสกชดๆ รสก กายท

เคลอนไหว การทรบรตรงๆ มนท�าใหถอนสมมตบญญตวานคอเทา

กระทบพน อนนเขาเรยกวาเหนในความเปน ปรมตถะ ในความเหน

เปน “ปรมตถะ” หลวงพอค�าเขยนบอกวา ใหเหนวามนเปนวตถ

เหนอาการของวตถนน มเพยงวตถ มเพยงอาการ เทานน

เมอเรารบรแคตรงๆ ซอๆ พอการกระทบปรากฏขน ตวสมมต

บญญตหรอตวสญญายงไมเขามาท�างาน มนยงไมมค�าวานคอเทา

นคอพน มนจงเปนแคอะไรบางอยาง คอเหนเมอการปรงแตง ยง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

66

ไมเกดขน มนเปนเพยงกระบวนการของธรรมชาตทเปนไป แลวเรา

รบรมนตรงๆ ส�าคญทสดคอชวขณะหนงนนทมนมความรสกวาไมม

“เรา” อยในสงนน นนอานสงสมนมากจรงๆ ทขณะใดกตามทมน

ไมเหนเปน “เรา” เอตง มะมะ นของเรา เอโสหะมสม นเปนเรา

เอโส เม อตตำต นอตตาตวตนของเรา สามอยางนมนครอบง�าเสมอ

ไดสรางจงหวะ ๑๔ จงหวะ โดยใชอาสนะเดยว ๓

ชวโมง ยงไดเหนเวทนาชดเจนมาก เหนความงวงอยางชด (ไมนาน)

กลบมารสกตว สรางจงหวะใหม มจตเปนกลาง ท�าไดคลองขนกวาเดม

เหมอนเหนมอทเคลอนเปนชวงๆ ชดเจนมาก

เคยมคนบอกวาเขาหลบตาท�าแลวเขาเหนชด ทชด

เพราะมนจนตนาการไปดวย นงยกมอไป มนจะมความรสกวามนสราง

เปนภาพมอเคลอนนะ ภาพมอเคลอนไป เคลอนมา เขาจะรสกชด

พอนานๆ ไป มอนงแลวนะ แตภาพยงเคลอนไปเคลอนมาอย เพราะ

วามนกลายเปนนมตไปแลว คอมนไดสรางภาพเปนการเคลอนไหวไป

เราไมเอาแบบน เราเอาของจรง เราไมเอาความคดสรางภาพ

นะ ถานมตกเอานมตจรงๆ ถาเคลอนไหวกเคลอนไหวจรงๆ รบร

มนตรงๆ อยาไปเอาความคดเปนนมต เอาของจรง และบางครงมนก

จะเหนชดถงการขาดชวงของจงหวะจรงๆ รสกปบ ปบ แลวมน

หยดปบ มนขาดไป แลวจากนนกเคลอนอก มนกเกดเปนจงหวะ

แลวกขาดไปอก อนนใช

ผ ป ฏ บ ต  ๘

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

67

ความรสกตวใหเปนชวง เปนตอน เปนจงหวะ เราจงใชค�าวา

๑๔ จงหวะ ๑๔ ทา หลวงพอค�าเขยนทานบอกวา สมาธเพอการ

ตรสรมนเปนทอน มนเปนขณะ แตเปนขณะทตอเนอง เพราะฉะนน

การทเราเหนขณะของมน ปบๆๆ มนจะเปนตวตอบโจทยตรงนน

คอสมาธเพอการท�าวปสสนาโดยตรง สาธ สาธ

เดนลานธรรม พอลมเยนมากระทบ ผสสะทางกาย

แลวเกดความสบายขน แลวมอารมณดคอ มนเปนสขเวทนาทางกาย

แตจตมนไปรองรบเกดความยนดในความสบาย ความเยนทลมมา

กระทบกาย แตพอคด กระบวนการแยกกองนเสรจ กเดนไปแลว

สามกาว ไมรตว

พอปฏบตไปมนจะชด พอลมมนพดมากระทบกาย

เยนสบาย เกดสขเวทนาทางกาย จตมนวงเขาไปยนด มนกลายเปน

สขเวทนาทางจตเขาไปดวย จตมนไมเฉยแลว ถาจตมนเฉยคอ รบร

วามสขเวทนาทางกาย แตจตไมไดเปนอะไร พอลมพดผานไป มน

กหายไปเอง สขเวทนาทางกายนนมนกหายไป กลบมาเปนเฉยๆ

สาธ อนโมทนา

ผ ป ฏ บ ต  ๙

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

68

เมอนงปฏบตตอเนองเกน ๑ ชวโมง รสกมอ แขนเบา

ในระหวางเคลอน ไมรสกเปนจงหวะถๆ เหมอนเคยปฏบตครงกอน

จะรเฉพาะเมอหยดเคลอนในแตละจงหวะ จงคดวาปลอยความรสก

เดมไป แลวอยกบปจจบนเปนพอ เนองจากรบประทานยา จงท�าให

งวงเกอบตลอดเวลา เมอปฏบตถานงหลบตา จะเรมตกภวงคและ

ความคดไหลไป ซงพอลมตา จะจ�าไมไดวาคดเรองอะไร ความเผลอคด

กยงคงเกดขนเกอบตลอดเวลา แตรตวไดเรว และรวาเผลอคดเรอง

อะไร

เมอนงตอเนอง ๒ ชวโมงโดยไมขยบขา ยดหลงบางบางครง

ทตวงอลง รบรเวทนาทเกด แตเมอไมเอาจตไปผกพน มนกไมทกข

กบเวทนานน รวาเผลอเกอบตลอดเวลา ตองดงจตกลบมาตลอด

พจารณาแยกกองตางๆ ตามทพระอาจารยแนะน�า กาย เวทนา

จต ธรรม สามวนนจตไมคอยอยนงกบการเคลอนไหว แตกไมทกข

แครวาเผลอคด กดงกลบ เผลออกกดงอก เชนนตลอดการปฏบต

นนแหละทส�าคญทสดคอตรงทไมทกข คอมนจะเปน

อยางไรกชาง เอาตรงทเราไมรสกทกขกบมน เราไมรสกวตกกงวล

อะไรกบมน มนจะเปนอยางไร เรากรบรวามนเปน แตไมทกข ตรงน

ตวส�าคญกวาอยางอนทสด เพราะตวความทกขมนคอความหลง

ทเขาไปผกพน ทเขาไปซอน ทเขาไปยดมนถอมนส�าคญหมาย หวง

ใหเปนไปตามความปรารถนาของเรา

ผ ป ฏ บ ต  ๑๐

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

69

ความไมทกข มนเปนผลมาจากการทเราวางเรองนนลง ไมเอาถก 

เอาผด ไมยนด ไมยนรายกบมน เราจงไมทกข แตถาเรายงยนด

ยนราย เผลอทจะเขาไปรองรบเอาสภาวการณหรอเอาสถานการณ

หรอเอาปรากฏการณเหลานนเขามา ยงวางไมลง ยงไงมนกทกข

ส�าคญทสดคอไมทกข มนจะเผลอคดไป มนจะงวง มนจะฟง มนจะ

เปนอยางไรกไมทกขกบมน เราจะรกบมน รมนตะพดตะพอแลว

ไมทกข การปฏบตเปนการมงไปสความเปนปกต สข ทกขทงหลาย

เปนเพยงกลลวงของอวชชา มแตคนหลงเทานนทเปนทกข คนไมหลง

เขาไมทกขหรอก สาธ

ทกครงทมอาการเผลอคด เมอกลบมารสกตว ความงวง

กคลายหายไป แตเมอมอาการเผลอคด ความงวงกคอยแทรกเขามา

ไมตอสเหมอนเคย แตคอยๆ กลบมารสกตว แลวกเหนมนคอยๆ

หายไปเอง

อนนเยยมมากเลยนะ ไมตอส ไมดนรน ไมกระเสอก

กระสน ไมตาลตาเหลอก ลลาตองดอยางน เรายนยนนงๆ ของเรา

อย มนงวงกไมเปนไร เรายนยนในเจตนารมณหลกของเราไว มน

จะคอยๆ คลายออก

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

70

พระอาจารยบอกใหคอยสงเกตดอาการของกาย เวทนา

จต ธรรม เมอมอาการ ใหโยนใสในตะกรา สงเกตเหนวาเมออยกบ

ความรสกตว เวทนา เฉยๆ ไมสข ไมทกข แตเมอเผลอคด จตปรงแตง

ความงวง..ธรรมารมณท�างาน ทกขเวทนาเกดเพราะไมอยากงวง

พยายามไมบงคบ และกลบมารสกตว จนเกดเวทนาทางกาย ปวดขา

จตพยายามเขาไปจบ กพยายามวางเฉย ทกขเวทนาทางจต เกดปวด

มากเลยขยบขา เหนสขเวทนาเกดสลบไปมา

นวรณความงวงจะเขามาทกครงทจตเผลอคด กลบมารสกตว

อยกบกาย รสกเฉย โยนเขาตะกราเวทนา เมอจตเผลอคด รตว

กโยนเขาตะกราจต ระหวางเผลอคด ความงวงแทรกเขามา กโยน

เขาตะกราธรรมารมณ เปนเชนนไปมาตลอดวน พยายามท�า

ความรสกตวกบอรยาบถยอย เมอออกจากหองกรรมฐาน ท�าไดบาง

หลดบางไปตลอดวน

สาธ ท�าไดบางหลดบางตลอดวน ดมากเลย เขา

เรยกวาท�าไปเรอยๆ อยางนชอบ คอไมตองไปเอาถกเอาผด ไมตอง

ไปเรงไปรบ ท�ามนไปเรอยๆ แตตอเนอง หลวงปเทยนบอก เวลาปฏบต

ใหท�าเหมอนท�าเลนๆ แตท�าใหมนตอเนอง อยาไปจรงๆ จงๆ เอาถก

เอาผด หลงไมได ลมไมได หลงกร ร กร หลงแลวร  กแปลวาร

หลงไปแลวกลบมาได เหนวาทหลงไปเปนอยางไร กลบมาไดมนเปน

อยางไร ความแตกตางเหลาน กลายเปนบทเรยน เปนองคความร

ผ ป ฏ บ ต  ๑๑

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

71

ทเราไดรบ คอยๆ เรยนรไป มนจะไดเรยนรตลอดวน ตลอดเวลา

ของการปฏบตเลย สาธ สาธ สาธ

เวลาเดน อาการเผลอเกดขน เมอรสกตวเรองราวทคด

กหยด แตยงอยากคดตอ แตคดไมได เหมอนดงๆ กนไว รสกอดอด

เลกนอยแตกเดนตอไป เมอเผลอคดจะรสกหนกๆ ทใจ พอรสกตว

ใจกเบาขน ยงมอาการอยากคดตอ

ไมแปลกเพราะวามนมความอยากและความเพลนกบ

การทจะไดคด ตณหากบนนทราคะ มนมาดวยกนอยแลว ตณหา

คอความอยาก ความเพลนกคอ นนท มนเปนของคกน พอมน

คดตอไมได เพราะมนกลบมารสกตว มนกเลยอดอดๆ เพราะกเลส

มนดน มนบบคน มนกเลยรสกอยางนน ทบอกวา พอเผลอคด

จะรสกหนกๆ ทใจ แตพอกลบมาไดจะรสกเบา ความรสกตวมน

เบาสบาย มนแครเฉยๆ ตนร โปรง โลง เบาสบาย อาการของมน

จะเปนอยางนน ถามนหนกๆ ตงๆ และมนยงมองไมออกวามนเปน

อะไร กแปลวายงมคลมเครออยขางในนนแหละ ยงไมรสกตว แตถา

มนรสกตวขนมา มนจะโปรงโลง เบาสบาย เพราะจตเดมๆ มนเปน

อยางนนนะ สาธ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

72

ผ ป ฏ บ ต  ๑๒

นงสราง ๑๔ จงหวะอยกเหนจตเผลอคดเรองงาน

บอยๆ วงเขาวงออก พอรตวกกลบมา สกพกกไปอก แลวเวทนาก

เกดขน กระลกร รเฉยๆ ไมไดเขาไปเปนอะไร กไมรสกเจบปวด

เวทนากอยไปเรอยๆ กเหนวามนมาเอง มนท�างานของมนเอง แลว

ความงวงกเขามา คราวนร ทน ไมไดเขาไปสอดรบมน ท�าใหมน

ไมมก�าลง ความงวงกหายไป

ชวงจงหวะนนเอง ท�าใหเหนธรรมชาตทง ๔ กองเกดขน

พรอมกนอยางชดเจน โดยทไมมตวเราไปเกยวของเลย เหนเวทนา

เหนความงวง เหนความคด มนท�างานของมนเอง เหนกายเคลอนไหว

ไปมา เยยมมากเลย เหนแลวเฉยๆ เหนแลวไมเขาไปสอดรบ ไมเขาไป

วนวาย ไมยนด ไมยนราย นคอสงทพระพทธเจาบอก ถอนความ

พอใจและความไมพอใจ พอเราถอนมนทง มนกเปนธรรมชาตทปรากฏ

สกแตวา กาย เวทนา จต ธรรม ไมมเราเขาไปรองรบใดๆ สาธ

ยงตงฐานไมไดมนยงออกไป รอย แตอารมณทมา

กระทบ มนทอนความแรงลง บางครงเขาไปเปน อาการทกขกจางๆ

ไมไดเปน “เรา” อยางทผานมา การเขาไปรกบมนกเบาลง รสกวา

ตองใชความใสใจสงเกตมากขน ทกอยางกยงคงมอยตรงนน แตมน

ผ ป ฏ บ ต  ๑๓

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

73

รสกหางๆ แตกไมขาด เหมอนเวลามนรไดเฉยๆ ความคดมากมาย

แตกไมไปเอาอะไรกบมน บางครงเหนใจทมนดนรนจะท�าตามความ

อยาก แตมนกตองสกบอกใจทพยายามรสกตวอย แพบาง ชนะบาง

แตถงแพหลดไป หลงไปกไมไดหงดหงด เสยใจ

คอยๆ เขาใจความคดขน มนสรางสารพดเรอง กคอยๆ ทน

มนไป เหนแลววามนปนแตงทกอยางขนมากเพยงเพอลากจงให

ออกจากปจจบนกายนเอง แปรงฟน ใจคดวาอากาศด อยากออกไป

เดนจงกรม เทานนแหละ เหนมอเออมไปเปดกอกน�า เตรยมบวนปาก

ทงๆ ทยงแปรงไมเสรจ พอรทน มอกชะงกอยกลางทาง เหนเลยวา

จตนมนหาทางออก มนหลอกตลอด

นงอาสนะเดยว มเวทนาเกดขนตามทตางๆ กดไปทความรสก

มนกถามขนวา เจบไหม ? มนบอกวาถาจะเรยกวาเจบกเจบ ขยบ

ไหม ? เอาไง ? มนกไมยงไง มความคดทอยากขยบแตกเหนมน

เปนแคความคด มนไมมใครในนน เลยไมตองท�าอะไรเพอใคร กแค

ร สามชวโมงผานไปแบบไมตองคดฝน แตมนกยงไมเปนรทแทจรง

มนยงมภาษา มสมมตเขาไปเกยวของ แตจรงๆ ทบอกวา

มนไมมใครในนน เลยไมตองท�าอะไรเพอใครในนน นนหมายความวา

เมอใดกตามทมนมความรสกวาเปนเราเขาไปในนน มนกจะมการท�า

เพอเรา หรอไมท�าเพอเรา แตเมอมนไมมเรา มนกเลยไมตองท�าอะไร

กได หรอจะท�ากได แตมนไมมใคร พระอาจารยเขาใจนะตรงน ถาเรา

นงเฝาดมนจรงๆ เหมอนคนงานทมาท�างานไมเคยเลก มนมสารพด

เรองทจะท�า มนเปนของมนจรงๆ ท�าโนนท�านของมนไป

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

74

เพราะละสขเสยได ละทกขเสยได เพราะความทโสมนสและ

โทมนสทงสองดบลงในกาลกอน สตปรสทธง มสตเปนธรรมชาต

บรสทธ และมความเปนอเบกขา คอมความเปนกลางอยางยงแลวแลอย

นคอองคแหงสมมาสมาธ เพราะเมอใดกตามทเรา เผลอไปเปนสข

เปนทกข นนคอเราหลดของจรงเลยนะ เผลอคดนเปนเรอง 

การท�างานของขนธ ไมใชอวชชา แตเมอเราไปเผลอสขเผลอทกข 

กบมน เราหลงแลว เปนอาการอวชชาน�าเราแลว เพราะฉะนน

อะไรเกดขนกตาม เราวางใจเปนกลาง รบรกบมนตรงๆ สาธ อนโมทนา

กบทกๆ ทาน

อานเรองทเขยนแลวสนกนะ ท�าเปนหนงสอรวมเลม จะมใครสนก

กบอาจารยไหม ?

ชวงเดนจงกรมตอนเยนรสกหว ในระหวางเดน มอง

เหนใบไมบนพน กเหนเปนภาพมนสมวงทเคยกนเมอกอน พอเหน

แลวกกลบมารสกทเทากระทบพอด ภาพกหายไป

มนสรางภาพไดจรงๆ ภาพความคดทมนปรากฏขน

กลายเปนภาพบงตาไดจรงๆ เขาเรยกวา เปนภาพนมต พระอาจารย

เคยนงยกมอสรางจงหวะอยในศาลาทวดปาสนตธรรมอยคนเดยว

ผ ป ฏ บ ต  ๑๔

บรรยาย ณ วนท ๒๗ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเยน

๙เมอเหน

ยอมไมเปน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

76

ปรากฏวามผหญงเดนเขามา ผมยาวใสชดขาวเปนชดผปฏบตธรรม

พรอมดอกไมหอบเบอเรอเลย จากนนเธอกนงลง แลวกยนดอกไม

ถวาย พระอาจารยเลยเออมมอไปรบ พอมอขยบ หายวบไปเลย

มนเกดความคดขนมานดเดยววา เดยวมคนมาหา พอคดปบ มาเลย

เอาดอกไมมาถวายเลย

ภาพทถกสรางขนเปนภาพทางความคด มนสามารถจะบงตาเนอ

ไดดวย ใครทปฏบตวาเหนอนนนอนน เราไมเคยปฏเสธ ขณะเรา

นงลมตา เรายงเหนเลย เขานงหลบตาเหนนมนเสยง เปอรเซนต

แหงการนงฝนเยอะอยแลว

ชวงเยนเดนจงกรมรสกตวอยกบความเคลอนไหว

เผลอไปคดแลวกกลบมา สลบไปมา และเหนมเวทนากเหนมนเฉยๆ

เหนเปนอาการคอ มอะไรบางอยางเกดขนแลวเหนมนวงเขาไปบอก

วาคออะไร (กลนขนมปงบาง กลนกาแฟบาง) พอกลบมารสกตว

มนกดบไปทนท

อนนนาสนใจ อะไรทมนเปนสมมตบญญตทอยใน

ความทรงจ�าของจตเรา พอมอะไร มนกจะเขาไปแจกแจงวา สงนน

คอสงนอยางรวดเรวมาก แคไดกลนป บมนก กลนกาแฟ กลน

ขนมปง มนตอบแบบเรวมาก สมมตบญญตหรอตวสญญามนเขามา

ท�างานไว มนไมไดเหนแควาเปนกลน ไมไดสกแตวากลน กระบวนการ

ของสญญามนเขามาตอบไดอยางเรวมาก อนนมสตไวมากนะ เหน

กระบวนการทมนเขามาขนาดนได สงเกตไดด

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

78

เสยงกระทบหปบ มนเกดไมพอใจ พอไมพอใจปบ

มนกเกดอาการไมพอใจในสงทมนไมพอใจเมอกอย เหนอาการ

ซอนทบเลย นงยกมอสรางจงหวะ มเวทนาทขากบททอง บางทพอ

รสกอยกบความเคลอนไหว กเหนมนเปนอาการเฉยๆ ไมไดบบคน

เหนมนมสลบกบกายคอมอเคลอน แตกมแคเปนจงหวะๆ มแลวดบ

สลบไป เหนอาการมนเกด แตกไมไดหมายความวามนเปนอะไร เหน

เปนเพยงอาการบางอยาง ไมไดไปใสชอใหมน ไมไดส�าคญหมายวา

เปนนนเปนน

พอชวงหลงๆ เรมรสกเบอ แลวเขาไปเปนกบอาการปวดขา

เหนจตมนบบคน สงใหท�าโนนน เชน ขยบขา ไปเขาหองน�า ลกขน

เดน กดมนเฉยๆ เวทนากยงมอย จตมนกเดอดรอน ทกข ตอน

จงหวะทร สกตว มนกไมทกข พอเผลอกเอาใหม สลบไปมา ม

ความงวงเขามาแทรกดวย เหนมนเฉยๆ มงวงและมปวดขา แตมน

กมจตทวงไปมา เดอดรอนอยคนเดยว

เหนความสาระแนของจตไหม มนพยายามวง จะ

เปนโนนเปนนอยเรอย ทงๆ ทจรงตวมนไมไดเปนอะไรนะ ตรงนคอ

สงทอยากใหเหน อาการทจตมนวง พยายามวงเขาไปยดนน ยดน

เพราะวาตอนทเราจะหมดลม มนกจะวงพลานเพอจะหาทเกาะทยด

ขนมา กเพราะมนจะสรางภพสรางชาตตอนนแหละ เพราะฉะนน

การทเราจะสามารถด�ารงความรสกตวไวใหด ตองฝกเอาไวมากๆ จะ

ท�าใหจตไมไปตอภพตอชาต นเราสอนเพอกาวไปสความไมเกดเลย

ถาเราเขาใจกระบวนการทจตมนพยายามวงพลานได เราจะ

รเลยวา ตอไปเราจะท�าอยางไรกบมน เลอกใหมนเกดยงได กคอ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

79

ท�าอะไรดๆ ใหมากๆ ใหมนคนชนกบความด คนชนกบความสข

อนนมนกจะไปเกดแบบสขคตได แตถาเราฝกทจะไมเกดอกกฝก

รสกตว ไมใหมนเขาไปเกาะเกยวกบอะไร อยางหลวงพอค�าเขยน

พด อยกบความไมเปนอะไร อาการทเราเหนจตมนวง เดยววง

เดยวเปนทกข พอมนไมรกหลงไปเปนทกขอยร�าไป อยอยางนน

แหละ ดจงใครนะ สาธ

ถามนคดไมด มนจะมความคดดเขามาจดแจง จะ

พยายามหาเหตผล สวนเราแคท�าหนาทเปนผ ด เดยวมนกดบ

ของมนเอง แตบางครงกไหลเขาไปแทรกแซงการท�างานของจต รสก

ถงอาการทกขเลย จตมนมอาการดนรนหาทางออก จนสดทาย

มนจะยงไงกเรองของมน แคร แคเหนการท�างานของมนกพอ

ปรากฏวามนดบ เราแครสกตวกพอ

เมอมการกระทบกนระหวางอายตนะภายในและภายนอก

วญญาณเขาไปรบร บางครงเหนมนเกดขนแลวดบ แลวจบทตรงน

แตในบางครงมนไมจบ เพราะมนมธรรมารมณมากระทบทใจ ท�าให

เกดโมหะ โทสะ ราคะ กเลส ๓ ตวน มนไมไดเกดมาจากผสสะ

ตวแรก แตมนเกดมาจากธรรมารมณทเขามาทางใจ แตในบางครง

ไมตองมผสสะเกดขน ธรรมารมณอยดๆ กโผลมาทใจ มาท�างาน

เลย โมหะ ราคะ โทสะ กเกดขน จะเหนวามนเกดขนตงอยและดบ

ไปในทสด แคคอยมสต และท�าความรสกตวทตอเนอง แลวปลอย

มนท�างานของมน ดจตมนท�างาน ดวยใจเปนกลาง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

80

อายตนะภายนอกภายในตองกระทบกนอยแลว แต

ปญหากคอ บางทมนจบลงตรงนน แตบางทมนไมจบ ความไมจบ

มนเกดจากการปรงทอยขางใน กระบวนการของปฏจจสมปบาท

มนจะเกดขนในจงหวะน เพราะมความหลงเขามา มนจะเรมปรง

สงทกระทบนนอกครง ปรงแลวกลายเปนนามรปทปรากฏอยขางใน

และเปน มโนผสสะ

เพราะฉะนนนามรปทพดถงนจงไมใชรปนาม แตนามรปคอ

รปคดนนเอง คอความคดทมนปรงขนมา ซงเปนไดทง รป รส กลน

เสยง โผฏฐพพะ เราจงเรยกมนวา สฬายตนะ นามรปจงเปนเหตปจจย

ใหเกดสฬายตนะนนเอง เมอมนเกดขนทใจ มนจงเกดเปนมโนผสสะ

ตวผสสะตวทสองนตางหาก คอตวนามรปทผสสะกบใจอกครงหนง

เพราะมนเกดขนทใจ มโนผสสะตวน จงไดเปนเหตปจจยใหเกด

เวทนาทางใจ แลวจงเกดตณหาอปาทานตอเนอง

ทานพทธทาสบอกวา ตองไมโงตอผสสะ ตองใหรทนผสสะ

พระอาจารยกเขาใจวา ตองใหรทนตอนตากระทบรป หไดยนเสยง

ลนสมผสรส จมกไดกลน ทกขจะไดไมเกด แลววนหนงกเขาใจ

ความจรงวา ผสสะทวาน มนไมใชผสสะทอายตนะภายนอกภายใน

กระทบกน แตมนคอผสสะทเปนมโนผสสะอกครงหนง ทมนเกดขน

จากการกระทบของนามรปทกระทบกบใจ มนจงกอเกดเปนเวทนา

ตณหา อปาทาน ตอเนองไปตรงนน มนคอเรองทเกดภายในจต

ลวนๆ

เมอใดกตามทตากระทบรป หไดยนเสยง มนจบลงตรงนน

มนไมมปญหา อยางเสยงมากระทบห มนจบไปแลว แตมนปรงตอวา นดาก นละทท�าใหเปนทกข เสยงกระทบหมปญหาไหม ไมม

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

81

แตการท�างานภายในทมนปรงดวย สญญา สงขาร ทบอกวาสงน คอเสยงดา แลวกดากดวย มนปรงเขาไปมนถงไดเกดทกข มน ถงไดเกดโทสะขนมา จงไดโกรธ การรเทาทนกระบวนการสราง เรองราวหลงจากการกระทบทางอายตนะ มกระบวนการบางอยาง ทเกดขน อยางคนเมอก มนสมวงคอจตมนสรางขน ตาเหนใบไมนจบ แตจตมนปรงเปนมนสมวง มนสมวงนนคออะไร นามรป เกดขนทไหน เกดทใจ มนจงเปน มโนผสสะ

กระบวนการเหลานมนเกดขน มนมอย ดจตมนท�างาน ดวยใจเปนกลาง ตวโมหะเวลามนเกดขน มนจะเพลน เนยน คดฟง ไปเรอยๆ ไหลไปนาน เหมอนมนเปนตวเดยวกบเรา เหมอนตงใจคด แตทส�าคญคอ หลงไปแลว กกลบมารสกตว แลวกไมโกรธ ไมโทษ ตวเอง ทรสกตวชา หลวงปเทยนบอกวา เมอใดกตามทถกความคด ถกอารมณความรสกตางๆ มนลากไป อยาไปโกรธมน เหมอนแมว กบหน แมวคอสตมนยงตวเลก หนคอความคดคออารมณ ทผานมา ทงหมดเราเลยงหน ความเคยชน เปนอาหารของความหลง ความ ตงใจ เปนอาหารของความรสกตว

เพราะฉะนน ชวตทผานมา อยกบความเคยชน เลยงอาหาร หนไปเพยบ หนมนกตวใหญเทาชาง แมวกไมเคยไดอาหาร ตวนด เดยว หนมนโผลออกมา แมวกระโดดตะครบหน มนกไปแปะอย หลงชาง เหมอนกบเหบชางดๆ นเอง เพราะฉะนนชางมนกลาก ไปเลย เรารนะวา เราไหลเขาไปในความคด แตเรากลบออกไมได กมนเกาะตด มนท�าอะไรเขากไมได หลดกหลดไมได บอบช�า

จนหนมนเบอแลว กลบถ�าดกวา มนกสลด แมวกตกแผละลงมา

โทรมเลยแมว

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

82

หลวงปเทยนบอกวาไมตองไปโทษแมว โทษหน เรามหนาท

ใหอาหารแมว ตงใจ ในความรสกตวเขาไป ปอนมนเขาไป เดยว

แมวมนจะโต ทนตอใหหนใหญแคไหน แมวมนกฆาหนได เพราะเรา

เปลยนมาใหอาหารแมวแทนแลว หนมนกไมไดอาหาร มนกคอยๆ

ผอม ออนแรงลง เพราะฉะนนใหความรสกตวอยางเดยว อยาไปโกรธ

วาท�าไมมนไมรสกตวสกท

เมอดจตท�างาน จะเหนเลยวา เมอเกดผสสะ มนจะไปดงนสย

ความคนชนทฝงอย โผลออกมา นสยราย หงดหงดงาย ขอจฉา และ

อกหลายอยาง เมอกอนถาพวกนสยแบบนขนมา กจะเอาคดดเขามา

กลบ ถาเปนพวกดกไหล และถล�า ฟ ไมรเนอรตว แตตอนนไมตอง

ไปท�าอะไรกบมน มหนาทท�าความรสกตวระลกรอยกบกาย เวทนา

จต ธรรม แลวดมนท�างาน รแบบซอๆ รสกตวทกอยาง เทาทจะ

รสกได โกรธร หลงกร เผลอกร ชอบกร คดกร ดใจเสยใจกร

หวเราะ ยมกร เบอร งวงร และอกหลายอยางทเกดขนทกาย

และใจ เหมอนกลบมาทจดเรมตน แครสกตว ดมนท�าไป

รสกตวหยบนาฬกาขนดเปนเวลาตสอง เหนความคด

เกดขน ตนขนมาภาวนา ลกเลย ความคดทสองเกดขน ยงเชามดอย

นอนตอเถด พลกซายขวาอยสองสามครง สดทายตนขนมา เตรยมตว

ภาวนา เออมมอไปปดหนาตาง ลมกระทบหนา ความคดลอยเขามา

ผ เหนอาการทใจกลวแวบหนงแลวดบไป จากนนกนงภาวนาโดย

การเคลอนมอ ๑๔ จงหวะ ประมาณ ๔๕ นาท นงสมาธตอดวย

ผ ป ฏ บ ต  ๑๕

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

83

เดนจงกรมออกก�าลงกาย จนไดเวลาประมาณต ๔ เสยงสญญาณ

เตอนใหตน ไปนอนตอ ปรากฏวาหลบไปถงตสหาสบนาท ตนขนมา

พอดนาฬกา เหนอาการทใจรอนรน เรงรบ ถงแมวากายจะคอยๆ

ขยบ เพอแตงตว ลางหนา แปรงฟน แตสกพกอาการความทใจ

เรงรบกดบ เดนออกมานอกกฏ เจอคนอน เหนอาการทจตดใจ คอ

มความแนใจวาเราไมไดไปสายคนเดยว

เราเหนใจมนรอนรน แตเรากท�าทกอยางตามสเตป

ของเรา อนนถาเราไมมกรรมฐาน พอใจมนรอนรน เรากจะลนลาน

ไปกบมน สดทายกอาจจะเกดอบตเหตหรออะไรได แตถาเรามสต

เหนใจมนรอนรนอย แตไมเปนไร เราคอยๆ ท�าของเราไป ฝกใหดๆ

ตรงนส�าคญนะ

ทานขาวเสรจ ท�าโนนท�าน เผลอหลบไปถง ๑๒.๔๕ น.

โอ สายอกแลว เหนอาการทใจเขาไปกงวลกบเวลา แตไมเปนไร

พอเดนออกมานอกกฏ จตมนสงใหมองซายมองขวา เพราะหวง

อยลกๆ วาจะมคนสาย แตไมม กเดนรสกตวไปทละกาว ทละขณะ

โดยรวมของการปฏบต จะคอยรสกตวอยตลอดเทาทจะรสกได เผลอ

บาง หลงบาง เพลนบาง กจะพยายามรสกตว

สนกจะตาย พระอาจารยยงไมเคยเหนอยหนายกบ

การปฏบตเลย เพราะขางในมนมละครใหดตลอดเวลา มนเลนละคร

เกงจะตาย สดยอด ดมนเถอะ พระเอก นางเอก ดาวราย ตวโกง

อยในตวเดยวกนหมด สดยอด เนยนกวาพวกดาราออสการอก

มนโผลมาสนกนะ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

84

มคนเคยชวนพระอาจารยนะ ไปธดงคดวยกนไหม ไมครบ ท�าไมละ ไปจะไดไปเหนบานเหนเมอง เหนผคน ผมอยวด ผมเหน ทกอยางเลย ผมดไอคนขางในน ผมกเหนวามนสดยอดแลว มนเปน ทกเรองเลย เปนทงเทพ เปนทงมาร เปนทงพญายม เปนทงสตว นรก เปรต อสรกาย เดรจฉาน ทกอยางอยในนหมดเลยนะ มน ท�าใหเหนหมดเลย

เมอกอนเคยคด อยากจะธดงคไปเรอยๆ แตหลงจากเจอหลวงพอ

ค�าเขยนแลว ไมเคยเลย ไมเคยคดจะธดงคไปไหน เพราะรแลววา เสนทางทเราตองธดงคไปจรงๆ คอ เสนทางในใจเรา สตวรายทกชนด อยในน สตวทนารกๆ กอยในน คนทกบานทกเมอง ทกเชอชาต ทกศาสนา ทกเผาพนธ อยในนหมดเลย กเลยไดขอคดเตอนเราวา ถาตราบใดทยงไมหยดสรางเสนทางในใจ ตราบนนมนกยงวงเตน หาทางภายนอกอยร�าไป คอตวขางในมนถกผลกดนใหวงขางนอก แตถาเราหยดสรางตวภายใน มนจบลงอย ตรงนน มนไมตอง วงไปขางนอกใหเหนอยยากล�าบากอกตอไป ส�าคญตรงน สาธ

อนโมทนา

วนน ชวงเชางวงนอนมาก เลยไมคอยทนสภาวะท

เกดขน จนถงเวลาทานอาหารเชา เมอเหนเคกกคดทนทวา หนาตา

ของเคกกบแพคเกจ ตองเปนรานลตเตลโฮมแนๆ (เอาความจ�าเกาๆ

ทมมาปรงแตง) แลวเมอทานเขาไป เหนความชอบเกดขนทนท เหนใจ

ไปลอยวนเวยนอยในศาลาอขาวอน�า เหนความอยากทจะไปหยบ

อกชน

ผ ป ฏ บ ต  ๑๖

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

85

นวญญาณลองลอยไปเลยนะ ถาขาดใจตายลงตรงนน

เสรจเลยนะ กลายเปนจงจกเฝาศาลาเลย เขาเอาเคกมาทไร กจๆๆ

ไดแตจปาก กนไมได กลายเปนจงจกคอยทก จๆๆ เหนชดไหม ?

เหนใจมนวงเขาไป

ชวงบายในขณะทยกมอสรางจงหวะ เหนรกบหลง

เมอรสกงวง จงหวะทมอจะสะดด การรบรจะเบลอๆ ไมชด แต

พอกลบมารสกตวอกทกจะชด การรบรการเคลอนไหวจะชดขน

ชวงเยนเดนจงกรมทลานธรรม เหนความรสกทแตกตางกนไปใน

แตละกาว ถาเดนบนทรายเยอะๆ จะรสกนมเทา รสกชอบ แตถา

เดนบนทรายนอยๆ แหงๆ จะรสกไมชอบในขณะทเดน รสกอบๆ

ทเทา เนองจากวาใสถงเทามาเกอบทงวน รสกถงความไมสบายเทา

รสกอยากถอดถงเทา แลวจๆ กมเสยงหนงดงขนในใจวา นไงทกข

พอไดยนเสยงกตกใจวา แคการใสถงเทานนะ ทกขดวยเหรอ ?

จรงๆ แลวทเราท�าไปทงหมด มนเปนไปเพราะความทกข

มนผลกดนทงนน ทกขทงนนทเกดขน ตงอย และดบไป ยงถาเรา

เรมเหนใจทมนวงผลกดนใหเราท�าโนนท�านมากๆ เราจะรสกเลยวา

นเราท�าตามมนไป มนผลกเราซะจนทกขจรงๆ มนไมมความเปนอสระ

เลย ถาเราไมมความเปนอสระของใจ เราจะถกใจมนผลก ทกขหนก

อยร�าไป ไมหยดหยอน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

86

การยกมอสรางจงหวะในชวงบายตลอด ๓ ชวโมง

ท�าใหเหนวา ตวเองเปนคนไมคอยมความอดทนมากนก ปวดนดหนอย

กจะเปลยนทานงใน ๓ ชวโมงนน มงวง เบลอ เซง งวง เบอ รสกตว

สลบหมนเวยนไปมา เหนคด พอใครท�าเสยงดง เหนความคดทจะ

ไปเพงโทษ พอรมนกดบลง ชวงเยนๆ เหนความคดถงบาน คดถง

คนทบาน เกดความรสกอยากกลบบาน เหนใจดนรน เหนความทกข

เกดขน แตมกจะจมลงไปกบมน กลายเปนผเปนบอยมาก

เหนไหมวนท ๒๕ ปฏบตไดด ด ๒๖ คนละเรองเลย

เหนความเปนอนจจงไหม จบแลวกจบไป อยาเอามาผกพน หลายคน

มกจะเอามาเปรยบเทยบ ดซ คราวทแลวปฏบตด ด คราวนแยจง

ใหเหนเปนความอนจจง คอความไมเทยงแทของสงนนซะ สาธ

เรมปฏบตชวงบายงวงมาก เอาวนท ๒๖ ดกวา ตอนท

พระอาจารยใหปฏบตอาสนะเดยว ๓ ชวโมง ชวงเรมตนยงมความงวง

ผานไปสกครงชวโมงกหาย สามารถจบจงหวะไดด รสกเบา พอได

ประมาณ ๒ ชวโมงผานไป เรมมเวทนา แตกลบไมรสกตามเวทนา

ทเกด แครวาเวทนา แตใจยงเบา ยกมอสรางจงหวะตอไปไดอยาง

ตอเนอง จนครบก�าหนดเวลา เมอเกดการงวงมาก แตยงยกมอ

สรางจงหวะไปได กลบรสกวา มอทยกขนนนเปนจงหวะตอเนอง

เหมอนฟลมหนง ไมร สกเปนจงหวะเดยว เหมอนตอนทไมม

ความงวงคะ

ผ ป ฏ บ ต  ๑๗

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

87

มนเปนยงไง เปนตกๆๆ ใชไหม อา มาอกรายแลว

ดมากนะ ดมาก ทมนเหนเปนจงหวะตกๆๆๆ เพราะจรงๆ แลว

กระบวนการทจตมนเขาไปร แลวแตมนนะ มนกเปนอยางนนแหละ

จะรแบบปดหรอจะรแบบตกๆๆๆ กไมแปลกอะไร ขออยางเดยววา

ใหเรารอยกบสงทเราท�านนแหละ ออ แตสงสยมนไหมท�าไมมน

กลายเปนแบบนนได แคเรายกขนอยางนท�าไมมนกลายเปนตกๆๆๆ

เปนไขปลาใชไหม เปนจดไขปลาตอเนอง ปบๆๆๆ ดๆ ท�าตอไป

เพราะถกทดสอบเคาะสนม สรางจงหวะ ๒ ชวโมง

เกอบแย แตกผานไปได ยงทายชวโมงทสอง ดเวลาวาเมอไรอาจารย

จะมา แลวเมอครบสองชวโมง พระอาจารยเขามาจรงๆ ความรสก

ตอนนน ไมรสกตว มความคดวาทเขาวากนวา เหมอนพระมาโปรด

เปนอยางนนจรงๆ

วนท ๒ พยายามลดเปาหมายลง ไมตงธงไว แตขยนรสกตว

ท�าไดดขน พยายามท�าในรปแบบใหมาก กลบถงกฏกเดนจงกรม

ในกฏ ชวงทสรางจงหวะกสามารถแยกกาย เวทนา และคดไดบาง

แตใจมนพยายามจะเอาความปวดมารวมใหลมเลก แตอาศยความ

อดทน และพจารณาแยกเวทนากบการสรางจงหวะออกจากกน

จนอยไดครบตามก�าหนดเวลาแบบสบายๆ เหมอนนกมวย ชกมวย

ชนะคะแนนแบบรอหมดเวลาเลย

วนท ๓ ‘รอแร’ วนนพอไดยน ๓ ชวโมง มนกยอมเสยกอน

แลว ดงนนพอท�าไดแคหนงชวโมงกตองเปลยนทานงเหมอนกเลส

ผ ป ฏ บ ต  ๑๘

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

88

มนร พอเรมแพกจะแพไปเรอยๆ ทงนงพง ทงขยบขา จนมาตงใจ

ใหม เอาชวโมงสดทาย จงควบคมได แตกไมดนก ร สกวาตอง

ขมอาการปวดอยางมากๆ ตลอดชวโมงสดทาย และแยกอาการ

ของกาย เวทนา และจตใจ ไมดเหมอนวนท ๒ พอออกจากการนง

รสกปวดไปทงตว กลางคนมานงฟงพระอาจารยไดก�าลงใจเพมขนวา

มแพมชนะสลบกนไป ตองฝกไปเรอยๆ เพราะมนยงไมดพอ เปน

เรองปกต แลวดวดทศนหลวงพอค�าเขยน แลวมก�าลงใจเพมขนอก

มาก จบคนนดวยค�าวา “สตอไป” ไอมดแดง

นแหละ ความไมเทยงแท ทมนแสดงใหเหนอยทกขณะ

ของการปฏบต ทกจงหวะของการท�า แตละวนมนไมเหมอนกนหรอก

บางทบางจงหวะมนกด ด บางจงหวะมนกไมด มนกไมแปลก แตมน

จะเปนอยางไรเราจะรมน ตวส�าคญมนอยทเราจะรมน คอมนจะ

เปนอยางไร เราจะรมน เราจะไมใชผเขาไปเปนวา ตอนนเราปฏบต

ดจงเลย นเปนผเปนแลว ตอนนแยจง ตอนนปฏบตไมไดเลย อนนเรา

กเปนแลว แตถาเราเหนวา ตอนนมนเขาทาเวย เราเหนมนชดแลว

ตอนนเหนมนไมชด คอมนมแตวาเราดมน มนเปนอยางไรกชาง

หลวงพอค�าเขยนถงใชค�าวา อยกบความไมเปนอะไรนแหละ มน

ไมเปนอะไร มนไมตองเปนอะไรกบมน เหนมนเปนเรองของมน

จากทอานมากคดวา หลายคนกนาจะไดค�าตอบทตดคางอย

ในใจ เชอวาทอาจารยอานมาหลายคน มนครอบคลมของทกๆ คน

อยแลว วาตอนนเราปฏบตเปนอยางไร แลวกมอะไรคาใจอย อาจารย

กไดอธบายใหฟงไปแลวในตรงจดน

วนทพระพทธเจาทรงตรสรนน พระองคไดอทานออกมาวา “เมอใด

ธรรมทงหลายปรากฏแกพราหมณ ผ มสตปญญาเพยรเพงอย

เมอนนความสงสยของพราหมณนนยอมหมดสนไป เพราะไดรแจงชด

วา ธรรมทงหลายนนเกดแตเหต และธรรมนนกดบลงไปดวยเหต”

ตรงนคอสงทสมเดจพระผมพระภาคเจาทรงตรส ทรงอทานออกมา

ตอนทายในบทนจะบอกวา ถาเขารกษาจตรกษาใจไวทตงมนอยางด

แลว กจะเหมอนดวงอาทตยทยงรกษาไวซงความสวางไสวอยฉนนน

เมอเรามความตงมนของจต มจตอยทฐานอยางมนคง เปน

สมมาสมาธ คอจตทมความตงมน มสตบรสทธเปนธรรมชาต ไมมสข

ไมมทกข ไมถกโสมนสและโทมนสเคลอบแฝง จตเปนอเบกขาอยางด

๑๐

บรรยาย ณ วนท ๒๘ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชามด

สมมำสมำธ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

91

แลว เราจะเหนอยางแจมแจงวา เหตปจจยของสงเหลานนมนเกดขน

ไดอยางไร มนมอะไรบางอยางเขามาเปนตวเรม เปนตวกระตนเรา

ใหเกด คอการกระทบสมผส แลวกมกระบวนการปรงขน ดวยสมมต

บญญตหรอสญญา และสงขาร จะเหนกระบวนการทเกดขนอยาง

ชดเจนแจมแจง

เพราะฉะนนใหพวกเราเจรญสตอยางตอเนอง มนจะเผลอคด

ไปในกรรมทเคยกระท�ามาแลว กอยาไดเศราหมองตามมน เพยง

แคเหนวามนมาแลวกผานไป มนจะหลงไปกครง มนจะไมรสกตวเลย

มนจะจมไปกบความคดความวตกกงวล หรอในความรสกความนกคด

เราจะจมเขาไปยาวนานแคไหนกชาง เมอกลบมาแลวไมตองโทษ

ตวเอง ไมตองไปซอนทบ ไมตองไปซ�าเตม ไมตอง อนนนมนจบ

ไปแลว ปลอยไป มนจะท�าใหจตเราไมตองไปท�างานทไมจ�าเปน

ตองท�า มนตองท�างานแหงความตงมนอยางเดยวเทานน การท�า

อยางนจะท�าใหใจของเรากลบมาตงมนเปนปจจบนขณะไดเรวขน

จะท�าใหเหนสงตางๆ วามนปรงขนมาไดอยางไร มนเปนยงไง

เมอหลวงปเทยนจบหลกไดวา ใหเฝาดความเผลอคดนน ทาน

มองเขาไปเหนถงการท�างานสมมตสจจะ ปรมตถสจจะ จนกระทง

เหนอรยสจจะ เหนความจรง ๓ ระดบ ปรมตถสจจะ คอความจรงท

มนเปนความจรง จรงๆ ไมเกยวกบสมมต ไมวาจะเชอชาต ศาสนาใด

เผาพนธใด เพศใด วยใด กอยในความจรงตวน สมมตสจจะ มนจะ

เปนความจรงระดบของคนทตกลงกนวาใหท�าอยางนๆ แตวาความจรง

แบบปรมตถมนไมเกยวกบการยอมรบของใคร มนเปนของมนอย

อยางนน ในขณะท อรยสจจะ มนเปนเรองของกระบวนการแหง

การดบทกข การพนทกข มนเปนความจรงแหงพระอรยเจา ถาเขาใจ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

92

สมมตสจจะ มนถงจะเขาใจปรมตถสจจะได มนถงจะกาวสอรยสจ

จะได

มตวอยางหนงทนาสนใจ มโยมคนหนงไปปฏบตธรรม แลว

เขาเหนวามนมกระบวนการปรงแตงกระบวนการท�างานเกดขน

แตโยมคนนนเขากเหนมนเปนไป โดยทไมไดมความส�าคญหมายวา

อนนคออะไร แตเหนเปนเพยงกระบวนการท�างานของมนไป โดยท

ไมไดไปใสชอ ไมไดไปอะไรกบมน แตเหนเปนเพยงกระบวนการท

ไหลไปเปนธรรมชาตลวนๆ ทมนท�างานกนไป โดยไมมความส�าคญ

หมายอะไรเลย ดมากเลยทไดเหนอยางนน

อนนนคอเหนความเปนเหตปจจยหนนเนองซงกนและกนวา

สงนม สงนจงม สงนดบ สงนจงดบ เหน “อทปปจจยตา” คอมน

ไมส�าคญหมายวาสงนจะเรยกวาอะไร รแตวา สงนมนเกดขนได

เพราะมนมสงน แลวสงนมนดบไป สงนมนกดบไปดวย เหนมน

เปนกระบวนการเทานนเอง พระอาจารยบอก ดมากเลยนะ การเหน

อยางนเขาเรยกวา เหนปรมตถสจจะ เหนความเปนไปของมน โยม

คนนนบอกวา แตวาทเหนตอจากนน มนดกวานอก

เขาบอกวา ในอกสองวนตอมา พอเสยงกระทบหกมการปรง

ตอขนมา การท�างานของอายตนะจบไปแลว จงเกดกระบวนการปรง

แตพอเกดกระบวนการปรงขนมา มความรสกบางอยางเขาไปวา นเปน

เรองของเรา มความเขาไปยดวาเรองทปรงขนมาเปนเรา เกยวเนอง

กบเรา มตวตนเขาไปตรงนนเทานนแหละทกขเลย ในครงแรกทเหน

กระบวนการปรงทมนเปนไป ไมมความเปนทกขใดๆ ไมมความรสก

หนกหนวงบบคนใดๆ ทงนน เพราะมนเหนธรรมชาตอยางทเปน

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

93

แตเหนครงทสอง เหนกระบวนการทมตวตนรองรบในเรองราว

การปรงนนขนมา เกดความยนดยนราย เกดความเปนทกขขนเลย

มนตางกนเลยนะ เขากเลยกลบมาสความรสกตว พอกลบมาสความ

รสกตว ความทกขมนกดบ พวกนนมนกดบไปเหมอนกน อาการ

เหลานนกจบไป แตทส�าคญคอ การออกจากความเปนทกขนน

ไดปรากฏขนทนท

พระอาจารยวา อนนดกวา เพราะอนนมนเหนกระบวนการ

ท�างานของ อรยสจ ทเราเหนดวยตวเรา ไมใชการอานหนงสอ เหน

กระบวนการ เมอมสภาวธรรมใดปรากฏ มความเผลอเขาไปยดมน

ถอมนดวยตณหา อปาทาน จงเกดความเปนทกขขน สมทย คออะไร

สมทย คอภาวะของการเขาไปยด ส�าคญหมายกบการปรงนน ม

ความเปนเราเขาไป ทกขกเลยเกดขน พอกลบมารสกตว สมทยก

ถกละ พอสมทยถกละ ทกขกดบ ถาเราท�าอยางน เหนแบบนบอยๆ

มนจะเกดการประจกษแจงวา “มรรคกคอ การกลบมารสกตวนนเอง” 

เมอกลบมารสกตว นนแหละคอ มรรค แลว ภำวตำยะ พะหลกะตำยะ

คอเจรญมรรคตวนไปเรอยๆ ใหมากขน มนกยงชดเจนเหนชดขนๆ

สดทายมนจะประจกษชดเองวา นคอ มรรค ทเราจะด�าเนนไปเพอ

ไมเปนทกขอกตอไป เพราะทกครงทเราใชมรรคตวน มนกออกจาก

ทกขไดทนท

ทส�าคญกคอ มนถอนเหตปจจยแหงการเขาไปปรงแตง คอ

การเขาไปยดมนถอมน ปรงเพอเปนทกขนะ ไมใชปรงโดยธรรมชาต

ของมน มนมการปรงโดยธรรมชาตทเปนปรมตถสจจะของมน

อยแลว แตถามนมการปรงเพอเปนทกข อนนคอสงทเราตองรจก

มนมปรง เพอไป กบปรง เพอเขาไปยด ยดแลวปรงตอ มนมระดบ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

94

ของมนอย ถาเราเขาใจทนวา มนมการเขาไปยด แลวปรงตอ ใหเกด

ความเปนทกขแลวยดเยอออกไป เรากลบมารสกตว เราจะรเลยวา

เราถอนเหตปจจยนนแลว ธรรมเหลานนตองดบไป

การสงเกตเหนกระบวนการธรรมชาตทมนท�างานของมนอยางน

คอ ปรมตถสจจะ มนจะเปนอยางไรกดมนไป นกม นกม มของมน

อยอยางนน คณจะรจกสมมตหรอไม คณจะเขาใจวาเรยกวาอะไร

หรอไมเรยกวาอะไรกชาง แตมนม ไมวาคนแอฟรกา หรอคนปา

อเมซอน กจะเหนกระบวนการเหลานน เหมอนกบเราทงหมด เพราะ

มนไมเกยวกบเรองเชอชาต เรองเผาพนธ แตมนมกระบวนการ

แตในบางครงบางเวลา ทคณหลงเขาไปยดมนส�าคญหมายกบมน

มนจะหนกหนวง จะบบคนขนทนท สงทควรท�าคออะไร กกลบมา

รสกตว อาการทมนบบคนหนกหนวงนน มนจะสลายไปทนท คณกจะ

กลบมาตงมน เหมอนดวงอาทตยทยงสองแสงอยเหมอนเดม

พระพทธเจาจงบอกวา จตมนเปนประภสสรอยเดมอยแลว

อปกเลสมนจรมา เหมอนเมฆหมอกทมาบง ความหลงเขาไป

ส�าคญหมาย วาเราเศราหมองไปตามสงนน แตพอเราไมมความหลง

สงนนมนสลายไป ดวงอาทตยมนกไมไดหมอง มนกสวางของมน

อยางนนอยแลว เพราะฉะนนกระบวนการแหงการเฝาด สงเกต

อยางตอเนอง ตรงนทพระพทธเจาบอกวา เมอใดธรรมทงหลาย

ปรากฏขนแกพราหมณ ผมสตปญญาเพยรเพงอย ค�าวาเพยรเพง

ในบาลใชค�าวา “ฌาน” ในบทสวดบทนกมค�าวา ฌำน ฌำยโต

พรำหมณสส (ฌานะ นายะโต พราหมะณะสส) พราหมณนน เพยร

เพงอย ค�าวาเพยรเพงของพทธศาสนา มนคนละอยางกบเพยรเพง

ของพราหมณ (ค�าวาพราหมณ ในความหมายของพระพทธเจา

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

95

หมายถงผประเสรฐ เปนคนละอยางกบวรรณะพราหมณ) ค�าวา

เพยรเพงตรงน หมายถง การสงเกตอยางตอเนอง อยางแยบคายกบ

สภาวธรรมทปรากฏอย นนคอความหมายทพระองคตองการชใหด

การทเรามความตงมนกบการทจะเฝาดอยอยางนน โดยม

ความร สกตว ตนตว นนคอการท�างานของอรยมรรคมองค ๘

ในความตงมนนนเปนสมมาสมาธนนเอง พอพดถงสมาธ เรามกจะ

เขาใจวาเปนสมาธแบบพราหมณ นงสงบ จมดง แชนง ท�ากนมา

หลายพนปแลวสมาธแบบนน แมท�ากนไดขนาดนน กไมมใคร

ปฏญญาวาตวเองเปนพระพทธเจา คนทท�าสมาธไดกอนพระพทธเจา

ไดเกงกวาพระพทธเจามากอนกคอ อาฬารดาบส และอทกดาบส

สองคนนนกไมไดเปนพระพทธเจา

เพราะฉะนน สมาธในพทธศาสนา จงไมใชสมาธแบบพราหมณ

แตตอนเราสอนกนกไมพนเรองของพราหมณ เพราะมนถกบบบงคบ

ดวยต�าราบางเลม ซงแมแตทานพทธทาสเอง กยงปฏเสธปกรณวเสส

เลมนนเลย ทานถอวาเปนปกรณวเสส ไมใชอรรถกถา ในล�าดบ

ของคมภรในพระพทธศาสนาม บาล ถอวาเปนหลก อรรถกถา ฎกา

แลวกปกรณวเสส คอแตงขนมาใหม แตการปฏบต เราไปยดตวปกรณ

วเสสตวนนเปนหลกมากเกน มนดไมคอยองกบพระไตรปฎก หรอ

บาล นคอเรองจรง เพราะเวลาพดถงสมาธ มนจะองๆ ไปทางพราหมณ

ไปแชนง ไปสงบนงกน ไมไดเนนเรองการตน แตถาเราดสมมาสมาธ

ในอรยมรรคมองค ๘ จดสดทายคอ จตตถฌาน คอความตนร

ไมมสข ไมมทกข ไมมโสมนสและโทมนส มแตสตบรสทธเปน

ธรรมชาต และมความเปนอเบกขาอยางยง มสตบรสทธ เปนธรรมชาต

แปลวา ความตนขนมาเตมท มนถงจะสามารถเหนกระบวนการ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

96

ของธรรมชาตทจะเปนไปเหลานน

อยางเวลาท�าสมาธแบบแชนง มนตนหรอมนหลบ มน

คลองตวหรอมนเชองชา มนสดชนหรอมนเซองซม ใหเราเขาใจ

ตรงนใหดวา คณตองไปทความตนร เพราะวา พทธะ คอ ผร ผตน

ผเบกบาน เพราะฉะนน การทเราจะเหนสภาวธรรมเหลานน ทมน

ปรากฏขนดวยความเรวของการปรงแตง มนตองอาศยความตนร

อยางเตมทจรงๆ การเพยรเพงทพระพทธเจาพด จงหมายถงภาวะท

เรามความตนตวอยางเตมท แลวตงมนทจะเฝาดกระบวนการ จงจะ

เหนชดวาธรรมทงหลายทงปวงทมนเกดขน มนมเหตปจจยเปนตว

ท�าใหเกด แลวมนจะดบลงไปกดวยเหตปจจยเหลานนมนดบไป

เพราะฉะนน ในการเฝาแยกแยะวา นเปนกองนๆ มนจะท�าให

คณถอนความมตวตนเขาไปในสงนน เหนเปนกองแหงธรรมชาตท

มนท�างานของมน เพอใหเหนความเปนเหตปจจยหนน ใหมนกอเกด

ในกองแหงธรรมชาตเหลานน วามนมอะไร เปนอยางไร เหนความ

เปนไปของมนตรงๆ พอคณท�าอยางนไปเรอยๆ มนจะเปนตวไป

กระตนใหเกดความตนทจะเฝาด มนจะมากขนๆ ความตงมนใน

การเฝาสงเกตกจะเกดขนเรอยๆ คราวนมนกจะเหนจงหวะแหงการ

เขาไปเปนทกข พอเหนธรรมชาตเหลานนแลว มนไมมความเปนทกข

ในเรา เหนแตความเปนทกขของมน เพราะมนทนอยในสภาพเดม

ไมได ทกข พระไตรลกษณกปรากฏ

แตพอเมอใดกตามเราเผลอเขาไปยด ความเปนทกข อปาทาน

ทเกดจากการหลงเขาไปยดมนถอมน มนจะเกดขนทนท เมอเราเหน

มน จะรทนทนท เราจะเรมเปนผช�าชองกบการเหน การเกดทกข

และการดบทกข เหนเลยวา พอเราเผลอเขาไปมนจะเปนทกข

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

97

พอถอนออกมาได มนออกจากทกข เหนบอยๆ ใหมความช�าชองกบ

การเหนอยางนได โดยมวหารธรรมแหงความรสกตว เปนตวทจะ

เขยาความตนขนมาอยางตอเนอง มนถงจะเปนการเพยรเพงตามท

พระพทธเจาทรงอทานออกมา

แลวเมอมนเหนอาการเหลานน มนเปนเพยงอาการของธรรมชาต

ทเปนไป เราจะมาใสภาษาหรอไมตองใสภาษากได เพยงแตเรา

กจะรวา นคอสงทพระพทธเจาเปนผไปเหน ทานจงคอยๆ บญญต

เปนค�าพดทจะถายทอดออกไปเทานนเอง พระธรรมไมไดถกจ�าเพาะ

เจาะจงวา จะตองเปนคนชาตนภาษานเทานนถงจะเขาใจ ธรรมเปน

สาธารณะ ไมเกยวกบเชอชาต ไมเกยวกบภาษา เปนของจรงทม

อยแลว ธรรมมนเทยงแทอยในตวของมน ไมตองตความ ไมตอง

อะไรเลย

เหมอนหลวงพอค�าเขยนบอกวา กเลสมนกมาแบบซอบอๆ 

มนไมมชนเชงอะไร จรงๆ ชนเชงของกเลส เรานแหละปรง เรา 

พยายามไปใสหนากากใหมน แลวกบดเบอนกนไป เพอตอบสนอง 

ความอยากของตวเอง จะหลายพนปทผานมาหรออกจะหลายพนป

ตอไปกตาม มนกจะตรงๆ อยอยางนน ซอๆ ตรงๆ ใสๆ เพราะฉะนน

ความรสกตวทมนตรงๆ ซอๆ ใสๆ นแหละ คอตวทจะท�าใหเราเขาไป

เหนสภาวธรรมเหลานนอยางตรงๆ

กราบเรยนพระอาจารย อยากทราบวาหลวงพอค�าเขยนทานไดเลา

เกยวกบการเปนหมอน�ามนตไลผ วาเปนอยางไร จรงหรอไมจรง

เจาคะ เพราะปจจบน หลายวดจะไมมการท�าน�ามนต

ศาสนาเรองผเปนศาสนาเดมของทางภาคอสาน ของทางลาว

และชนเผาตางๆ เรองของการเชอเรองผเปนเรองคกนมา มพธกรรม

เซนไหวผตงแตโบราณมาแลว เปนความเชอดงเดมเกาแก กอนท

พทธศาสนาจะเขาสดนแดนน อสานจะมความเชอเรองผฟา ผฟา

ผฟอน เปนพธกรรมในการรกษาคนเจบไขไดปวย หลวงพอค�าเขยน

ทานเลาใหฟงวา ความเชอเรองเหลานมนฝงแนนกบชาวบาน โดย

เฉพาะกบญาตของทาน วนหนงหลานของทานปวย แลวกไปขอให

๑๑

บรรยาย ณ วนท ๒๘ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชา

กำวขำมสมมตดวยควำมรสกตว

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

100

เขาชวยเหลอ กมหมอธรรมทเขาท�าเรองนอยเขากมาท�าให หลวงพอ

กมองเหนวา ท�าไมเรองพวกนเราตองไปขอคนอน ในเมอเรากม

ความสามารถทจะเรยนรไดเหมอนกน หลวงพอกเลยไปหดเรยน

เปนหมอธรรม หมอน�ามนต หมอรกษาคน สมยนนทานเปน

หมอธรรมดง แถวแกงครอจะรจกหมอธรรมค�าเขยน

ครงหนงพระอาจารยเคยพดกบหลวงพอวา เรองพวกนมนเปน

เรองคนวตกจรตคดกนเอาเอง วาเปนอยางนนเปนอยางน กพดไป

พอไดจงหวะหลวงพอกบอก มครงหนงนะอาจารยครรชต มคนบอก

ใหผมไปรกษาผหญงคนหนงเหมอนจะเปนบาแลว ผมกเลยนงหลบตา

เขาสมาธ แลวผมกเหนวา ตรงใตหองนอนของผหญงคนนน มนม

หมออยใบหนง มตะปโลงผตายโหง มเสนผมผตายโหง มอะไร

อกหลายอยางอยในหมอนน แลวมนฝงอยใตพนดนตรงหองผหญง

คนนน ผมเหนอยางนนนะอาจารยครรชต ผมกไป แลวกบอกวา

ขดตรงนซ พอขดกเจอจรงนะ เอาส

เราคดวายงไง ในขณะทเราบอกวา พวกนคอเรองสลพพต-

ปรามาสนะ แตหลวงพอบอกวาผมเหนอยางนน หลวงพอมกศโลบาย

ในการสอน เมอพระอาจารยปฏเสธสงเหลาน แตหลวงพอก�าลงจะ

บอกอะไรพระอาจารย อะไรทเราไมร กไมไดแปลวามนไมม

เสรจแลวมาวนหนงพระอาจารยกเลยคยกบหลวงพออกวา

ทกอยางมนมเพราะสมมต สมมตใหมนม มนจงม หลวงพอกเลย

มองหนาพระอาจารย แลวกบอกวา ทกอยางม มเพอจะวาง วางจาก 

ความยดมนถอมน นนหมายความวา อะไรกชาง มนจะม กเรอง 

ของมน มนจะไมม กเรองของมน แตส�าคญ ถามนไมไดเปนไป

เพอการเรยนรเรองทกขและการดบทกข กไมใชเรองทจะนาสนใจ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

101

หรอถามนจะมหรอไมมอยางไร กไมตองไปยดมนถอมนกบมนกได

นนคอสงส�าคญทสด เพราะถาเรามความยดมนถอมนในเรองใดกตาม

เรองนนจะมอทธพลเหนอเรา

หลวงพอบอกวาการเปนหมอธรรมจะตองรกษาศล ๕ เครงครด

แลวท�าสมาธแบบสมถะ หลวงพอจะใชค�าบรกรรม พท - โธ พท - โธ

แลวกเขาสมาธสงบนง พวกหมอธรรมเขาจะมแนวกะล�า (กะล�า

แปลวา สงทเราจะตองรจกระมดระวง) พวกนเขาจะถอ กเกยวของ

ไปในทางสลพพตปรามาสนนแหละ คอมนไมไดเปนไปเพอความ

พนทกข อยางขอวตรปฏบตบางอยางไมไดเปนไปเพอการพนทกข

เปนไปเพอความศกดสทธ เขม ขลง มพลงจตในการทจะขม ในการ

จดการกบเรองอะไรตางๆ

ความทเปนหมอธรรม หลวงพอค�าเขยนจงรจกพธกรรมเยอะมาก

พธนนพธน แมแตต�ารบต�ารา ดวว ดควาย ดทดทางฮวงจยพวกน

เรองการดททาง การบชาเจาทเจาทาง เรองอะไรพวกน หมอธรรม

เขาจะตองเปน สดทาย พระอาจารยมองดวา หลวงพอคอนกปราชญ

คอหลวงพอรทกเรองเลย ทวสยฆราวาส ทเปนนกปราชญตองร

หลวงพอรแมแตวธการคดเลอก การจดเกบพนธพชอยางไร การดวว

ดควายทจะใหคณใหโทษ ดววควายตวเมยแบบไหนถงจะใหลกดก

คอหลวงพอมความรพวกนหมดเลย อาจารยอยกบหลวงพอ หลวงพอ

เลาใหฟง องคความรทอยในตวหลวงพอเยอะมาก เปาแคนกเปน

เลนดนตรกได คอเปนทกอยาง คนมองไมออกวาหลวงพอเปนทกเรอง

นะ แตหลวงพอท�าทกอยางเลยจรงๆ งานชางหลวงพอเปนทกเรอง

เลย คนๆ หนงทจะเปนนกปราชญ สะสมไวทกเรองกคอ หลวงพอ

จรงๆ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

102

หลวงพอบอกเพราะความเปนลกก�าพรา พอตายตงแตเดก

ตวเองตองยนหยดใหได หลวงพอบอก ผมเปนพอบานตงแตอาย ๑๓

เขานาท�านา ไถนาตงแตผมอาย ๑๓ - ๑๔ คดด ใครบอกวาตวเอง

ทกขกมา ผมวาไมมใครทกขเทาผมหรอก ตงแตเลกผมท�าทกอยาง

แลวสงนหลอหลอมหลวงพอมาใหแกรงและเปนทกเรอง เพราะฉะนน

เรองทหลวงพอเปนหมอธรรมรกษาผปอบ รกษาอะไร กเปนไปตาม

แนวทางทคนในสมยนนเขาเชอเขาศรทธา มนเปนความเชอดงเดม

จนมาวนหนงหลวงพอกไดพบกบหลวงพอเทยน นนคอจด

เปลยน หลวงพอบอกวา พอผมเขาใจเรองรปเรองนาม ผมไดตนทาง

ผมเขาใจเรองสมมต บญญต เรองปรมตถ มนเหมอนคนน�าหนก

รอยกโลมนหายไปหกสบกโลเลย ชวตมนเบาขนทนท สงทผมเคย

ถอมา ยดมนถอมน เคยถอครองมา มนถกทงไปหมดเลยนะ มนไมเอา

เลย มนมงแตเรองทกขกบการดบทกขเทานน นแหละคอเหตผลวา

ท�าไมจงละสลพพตปรามาสได จตมนจะมงไปอยางเดยวเทานน วา

อะไรคอทกขและอะไรคอการดบแหงทกข มนไมสนใจเรองอนแลว

บคคลนนคอผเขาสครรลองทไมยอนกลบ

ทานเคยเลาใหฟง ผมไปเรยนคำถำหนงเหนยวมำ อำจำรย

ครรชต ครบาอาจารยทานใหทองๆ สวดๆ ตงใจทองมากเลย ครบา

อาจารยบอกทองไป จนกระทงมนเหนดาบเปนใบไมใบหญาเลย

เมอนนลยเขาไปเลย ไมตองกลว อาจารยเลยถาม แลวมนเปนใบไม

ใบหญาไหมหลวงพอ มนกมดดาบนนแหละ เพยงแตวาตอนนน

คาถาททองและความมนใจในสงทตวเองท�าตวเองฝก มนกลายเปน

นมตบงตา คอ มนกทองจนจตมนรวม แลวมองเปนใบไมใบหญา

แตจรงๆ มนกคอมด

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

103

สมยหนงพระอาจารยไปเจอสหธรรมกทอยวดหนองปาพง

เลยไดพบหาสมาคมกนอยพกหนง วนนนพระอาจารยเลาวา สมยกอน

พระอาจารยกจะใชอสภกรรมฐาน คอการเพงมองใหเหนเปนซากศพ

มนกเหมอนเราฝกทจะใชจนตนาการบง คดภาพมาบงเอาไว ทน

พอท�ามากๆ เขา มนเหวยงไปอกฝงหนง ไปสความรงเกยจ คอ

เมอกอนพระอาจารยกจะเปนพวกชอบงานศลป มนกตองมองอะไร

ใหมนสวยๆ งามๆ พอบวชมาเขาบอกวา พวกนมนวสยกามราคะ

ตองเอาอสภะเขามาดบ หลงๆ มา มนคลองมากเลย คนมาใสบาตร

เหนเปนศพใสบาตรเลย แลวมนเกดความรงเกยจ

จนกระทงมาเจอกบหลวงพอค�าเขยน เราถงไดรวา เราไมตอง

ไปท�าอะไรอยางนนเลย เราแครสกตว ไมตองไปปรงแตงอกเรองหนง

ใหมนตรงขาม ใหรทนแมวาใจตวเองชอบความสวยความงาม แต

พอมนเหนแลว มนรสกตว มนกไมปรงไปสความสวยงาม แลวกไมตอง

ปรงไปสความนาเกลยดนาชงอะไร เมอเรามสตรทน ความรสกตว

ท�างาน มนจบลงตรงนน เรากเปนปกตของเรา

พอพระอาจารยพดจบตรงน พระพรรคพวกกน (แตวาทาน

พรรษามากกวา) ทานบอก อาจารยครรชตเมอกผมฟงแลว ท�าใหผม

คดถงทผมเคยฟงเทศนของหลวงตามหาบว คลายๆ อยางน ผม

ไมเคยฟง แลวหลวงตาทานเทศนวาอยางไร หลวงตาทานบอกวา

ทานฝกอสภกรรมฐานมา ๑๘ ป จนช�านาญมาก แลววนหนงทาน

กเลยลองด�ารใหมนเปน สภะ ดซวาจะเปนอยางไร วนทหนง วนทสอง

ไมมปญหา แตพอวนทสาม ทานเหนจตของทานมนกระเพอมไหว

ยนดในความงาม ทานบอก เฮย อะไร ฝกอสภะมา ๑๘ ป บทมนจะ

กลบ แค ๓ วนกกลบแลว

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

104

พอทานเหนอยางนนทานขยบ ปรบมาเปนอสภะ พอมองเปน

อสภะจตมนนงสงบ คราวนทานลองใหม มนกระเพอมไหวอก ทานก

ตบเขามาอสภะ มนนงอก หลวงตาทานบอกวา วนนนทานซอมแบบน

เปนอนโลม - ปฏโลม อนโลม - ปฏโลม แลวสดทายทานบอกวา

มนไมมทงสภะและอสภะ ทงหมดเรายดมนส�าคญหมายเอง วนนน

หลวงตาส�าเรจอนาคาม จากการททานท�าอนโลม - ปฏโลม อาจารย

กยงไมเคยฟงเทปมวนน แตพระรปนนทานพดอยางน

ทเลาเรองนใหฟงกเพอใหเขาใจวา ในการปฏบตหรอการเจรญสต

เราไมจ�าเปนตองเอาอะไรมากลบ เราไมจ�าเปนตองเปลยนฉากหนา

อะไรทงนน อยางทหลวงตาทานบอก พอเอาอสภะมาปด กดเอาไว

๑๘ ป บทสภะมนจะมาแค ๓ วนเทานน สดทายทานกไดค�าตอบ

วา มนไมมทงสภะและอสภะ ทงหมดเราสมมต เราปรงแตงเอง

ทงนน เรามสตทจะรทนมนไมตองปรงไปเรองอะไร มนเหนสกแตวา

เหนได จงเปนเรองส�าคญ ทเราควรจะไดพจารณาตรงนใหด

หลวงปเทยนจงบอกวา ใหเราเจรญสตใหมากไปเลย มนจะ

เขาไปชวยเราจดแจงธรรมทงหลายทงปวง แลวมนจะท�าใหเราเขาใจ

ความจรง แลวมนจะวางทงออกไปเอง มนจะเหลอนอยลงๆ มนจะ

เจาะประเดน ความรสกตวมนจะทง จะไมพะรงพะรง เสนทางของการ

ปฏบตกจะมค�าสอนหลากหลายทจะสอนใหเราท�าอยางนเพอจดการ

กบอยางน เอาอนนมาแก มาเสรมสงน เหมอนทพระอาจารยไดรบ

ค�าสอนวาจะตองเอาอสภะมาแกไขนสยกามราคะ โชคดของเรา

ทเราเจอกบหลวงพอค�าเขยน พอเรารสกตว มนกไมตองใชสงเหลานน

อกตอไป

เรยนถามพระอาจารยเรองทานบารมคะ ถาสมมตวา

เรายอมตดใจแลวเลกคบกบอกคน เพราะคณพอคณแมไมชอบ

คดวาไมเหมาะสม แตเปนบคคลทเราคดวาเรารกมาก แตเราจะ

ยอมตดเพอใหพอกบแมสบายใจ พอแมทกขใจมากทเราคบ อยางน

เรยกวาการใหทานบารมหรอไมคะ กลบกน คอถาเราเปนฝายชาย

ซงพอแมผหญงไมชอบเราเลย แลวเรารกผหญงคนนมาก แตยอม

ถอยหาง คอเลก นนคอการทเราใหทานบารมกบฝายพอแมผหญง

ไหมคะ

เรายอมสละ เพอใหพอแมเราไดมความสข และม

ความสบายใจ ถอวาเปนทานบารมไหม อาจารยวา เปนนะ เพราะ

๑๒

บรรยาย ณ วนท ๒๘ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงบาย

ยงเหนควำมจรงยงเบอหนำย

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

106

วาเราสามารถทจะสละสงทเรารกเราชอบใจ สงทเราหวงแหน แลวก

เปนการฝกจาคะ มนมอานสงสทจะท�าใหพอแมของเรามความสบายใจ

มความสขใจดวย เปนการยอมสละสงหนงไป เพอใหไดอกสงหนง

ทดกวา และไดประโยชนมากกวา ยอมปลอยใจทมนรก ใจทมน

หวงแหน และกเปนการฝกเรยนรวา เวลาเราตองพลดพรากจาก

ของรกของชอบใจ มนท�าใหเราเปนทกข เราฝกทง กอนทมนจะทงเรา

ท�าใหเราไดฝกฝนวา เราจะรบมออยางไร และอยาลมวาประสบการณ

ชวต จะเปนตวทชวยมมมมองทหลากหลายขน มมมมองทเหน

ทงคณและโทษทมากกวา มองในความหลากหลายของทาน กมอง

ชดกวา

สมมตวา ถาเปนฝายชาย กทานบารมเหมอนกน ใหผอน

มความสข พระเวสสนดรกยงอยากใหชชกกบอมตตดามความสขเลย

สละลกให มเรองตรงนเรองความเสยสละ มอยครงหนง พระบาท-

สมเดจพระเจาอยหวตรสถามพระเถระรปหนงวา การเสยสละจะน�าพา

สการพนทกขไดไหม พระเถระรปนนตอบวา เสยสละท�าใหไดสวรรค

ถาสละจะไดพรหม แตถาละจะไดพระนพพาน เสยสละค�าเดยว

เปนล�าดบ พอแมครอาจารยทานลมลกเสมอ

เรยนถามพระอาจารย เรองอภยทานคะ ถาเราม

เพอนสนทซงมความเหนไมลงรอยกน และท�าใหเพอนมองวา เราเปน

คนไมชวยเหลอเขา เนองจากความเหนทตางกน ท�าใหเราไมสามารถ

ชวยเขาได แลวเขาดาวาเราแรงๆ การทเราขอโทษเพอนแลว แตเขา

กลบนงเฉย คอไมไดมการตดตอกนหลงจากนน อยางนเรยกวา

เราอภย หรอจรงๆ ยงไมไดอภยใหเขาคะ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

108

ดทใจของเราวา ยงมความรสกอะไรกบเขา ถาใจเรา

ไมมความรสกอะไรกบเขาเลย กแปลวาอโหสกนไปแลว แตถาใจเรา

ยงมความรสกบางอยาง กหาโอกาสทจะอภยใหเขาไป อาจจะอภย

ดวยตวเราเอง ทคดอภยไปเลย เรายกโทษใหแลว เราจะไมเอาเรองราว

เหลานนเขามาหนกใจเราอก หรอถาเราเจอหนาเขา เราอาจจะบอก

เขาวาทผานมา อนใดทเรามตอเธอ ทเธอมตอเรา ทท�าใหเกดขนของ

หมองใจซงกนและกน ขออโหสกรรมกแลวกน ขอใหเธอใหอภยเรา

ดวย เรากใหอภยเธอทกอยางเหมอนกน สวนจะคบกนตอหรอไม

อกเรองหนง

การใหอภย จะท�าใหเรารสกเยนทนท ถาเราวางเขาออกได เราก

ใหอภยเขาแลว แตถาเราวางเขาไมลง กแบกเขาบนบา ไมมตวเขา

หรอก แตหนกอยตลอดเวลา ถาท�ากจไมได กจงท�าจต คอท�าการกระท�า

ขางนอก ไมอาจจะเหนหนากน แลวใหอภยกนได เรากจงท�าจต

คอเอาจตของเรายกอภยใหกนไป คดใสใจวา แลวกแลวไป ไมตอง

ไปอาลยอาวรณ ไมไดท�ากจกตองท�าจต แคนนเอง

การททกขเกดเพราะจตออกไป แตเรากไมไดทกข

ไปกบมน แคเหน เพราะฝกทจะวางใจเปนกลาง ยอมรบวาผลสมควร

แกเหต แลวอยางนเมอไรมนจะเขดหลาบแบบจรงๆ จงๆ ไมเชอกเลส

ตามความคดออกไปเจาคะ

แครวาตวเองเขาไปรองรบ ไปยดมนแลวเปนทกข ก

เพยงพอแลวทจะรวานคอเหตแหงทกข ยงเราปฏบตมากเทาไร จตเรา

ไวตอการตนร และควรแกการงานมากเทาไร ยงเหนทกขเกดได

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

109

ไวมากเทานน แคนดเดยวกเปนทกขแลว นคอความเขดหลาบของจรง

เพราะมนเหนวาเปนทกข มนถงไดไมอยากจะเปนทกข การทจต

หลงไปปรงแตง แลวเราเหนวามนปรงแตง แลวมนกเปนทกขไปแลว

จากนนเรากกลบมาสความรสกตว วางใจเปนกลางกบมนอก เราได

เรยนรแลววา หลงเขาไปยดเมอไร เปนทกขเมอนน มนกจะปลอยวาง

ตอการยดมนถอมน มนจะเกดความเขดหลาบ ความเบอหนาย

เรยกวา มนจะเกดความจางคลายตอการยดมนถอมน

หลวงปเทยนทานเอาดนน�ามนขวางใสฝาผนง ตบ ตด ทาน

บอก นแรงกเลสมนยงหนาอย ตบๆๆ ไปเรอยๆ แรงดงดดมนก

นอยลงๆ พอตอนหลงมา ตบ หลด มนจะหลดแบบน ทานบอก

เรามหนาทท�าใหมนเขด ใหมนเหนความจรง แลวมนจะคอยๆ จาง

คลายออกเอง เราไมมหนาทไปบงคบวา “เฮย เองเขดซกท เองเลก

สกท เองอยาไปเปนทกขอยเลย” ไมใช ถาเราไมแทรกแซง มนจะเหนชด

ดวยตวของมนเอง

อนตตลกขณสตร ในตอนทายบอก นพพนทง วรชชะต

นพพนทง คอการจางคลายออกไป ใหเหนตามความจรง อรยสาวก

ทงหลายผไดสดบแลวเหนอยอยางน ยอมเบอหนาย รปสมงป

นพพนทะต ยอมเบอหนายในรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

นพพนทง กคอ เกดอาการแหงความเบอหนายตอสงนนเอง พอมน

เหนแลววาเขาไปยดเมอใดเปนทกขเมอนน มนกจะเรมเบอหนายการ

เขาไปยด เมอเบอหนาย ยอมคลายความตด เมอคลายความตด

จตยอมหลดพน เมอหลดพนแลว จงรวาตนเองหลดพน

ขอเพยงใหเรามความตงใจ มความตงมน ซงด�ารงคงอยอยางน

อยางตอเนอง วรยะ ความเพยรพยายามตองมอยอยางตอเนอง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

110

ความเพยรจงมในทกหวขอ อยในทกหมวดหมธรรมะ วรยะ มแทบ

ทกตว สต กบ วรยะ วรยะมาจากธรรมะขนธรรมดาพนฐานเลยนะ

ตองมความเพยรพยายามในการท�ามาหากน จนกระทงมความเพยร

พยายามในการละกเลส มความเพยรในการประพฤตปฏบต คอ

วรยะน มนเปนธรรมพนฐานทเราตองมจรงๆ ไมใชวาท�าไปพกๆ หนง

แลวก โอย มนไมไดผลอะไรอกแลว อาจารยครบ ผมเหนอาการน

มานานแลวครบ ท�าไมมนยงเกดอยอก เหนกครงแลว เหน ๓ - ๔ ครง

แลวครบอาจารย ใหเหนสกรอยครงละกน ถารอยครงแลว มนยง

ไมเบอ กใหเหนเปนพนครง เปนหมนครง แสนครง ลานครง โห...

อำจำรยขนำดนนเลยเหรอ กเมอกอนยงไมเคยเหน ยงไมเหนบนเลย

ทนพอจะมาเหนเพอจะพนทกข ยงจะมาบนอกเหรอ

กเลสมนเอาเราไดทกเมอเหมอนกน ขนาดเหนชองทางทจะไป

อยแลว แคมความอดทนกบความพยายามหนอย กเลสยงบอก เอย

ไมใชหรอก ดซเหนบอยขนาดนกยงไมจางคลายเลย ไมใชทางแลว

เลกเถอะ เออจรง กกวำงนแหละ พอเราเผลอตามมน เทานนแหละ

เรยบรอยเลย ทท�ามากหมดเลย มวนเสอกลบบาน นคออาการ

เชงซอนทกเลสมาตลบหลงเรา เอาตวขเกยจ เอาตวเอาเหตเอาผล

เอาตวอยาก อยากไดไวๆ อยากเหนไวๆ อยากส�าเรจไวๆ อยากพน

ทกขไวๆ

ถามนพพานกงส�าเรจรป แกะกระปองมาแลวเทน�ารอนใส

กนแลวนพพาน คงจะขายดเปนเทน�าเททาเลย มนไมใชเรองส�าเรจรป

ขนาดนน แลวอยาลมวาแตละคน บญบารมมาไมเทากน นงอยนอาจ

จะท�ามากอนกนตงหลายภพหลายชาต แตเผอญวนนมบญรวมกน

มากเลยมานงท�าดวยกนตอ แตความจรง บางคนอาจจะท�ามานาน

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

111

กวาแลวดวย อะไรอยางน อยทความเพยรพยายาม

พระพทธเจาตรสวาคณธรรม ๒ ขอ ทพระองคมมาตลอดตงแต

เรมตนแหงการบ�าเพญบารมจนกระทงเปนพระโพธสตว จนมาส

การตรสร และหลงการตรสร กคอ หนง ไมเคยเบอหนาย ไมเคย

รจกพอในการท�าความด สอง มความมงมน มความเพยรพยายาม

ทจะไปสความส�าเรจ แมพระองคจะตรสรเสรจแลวกยงบ�าเพญประโยชน

ตอโลก (โลกตถจรยา) ดวยการเผยแผค�าสอน ๔๕ ป เดนเทาเปลา

จากบานสบาน จากเมองสเมอง จากแควนสแควน ขนาดทใกลจะ

ปรนพพานในโลก อาเจยนเปนเลอด ถายเปนเลอด พระองคยงตดสนใจ

เดนทางตอไป จนกวาจะถงสาลวโนทยานของเหลามลละกษตรย

ดวยเหตผลกคอ สภททปรพาชกจะเปนอรหนตรปสดทายททนพระองค

และเพอทจะไมใหเกดปญหาบาดหมาง หลงจากถวายพระเพลง

พทธสรระแลว พระองคเลอกเมองเลกๆ ทมกองก�าลงนอยๆ ถาม

การเจรจากอาจจะยอมออนนอมได

เรากควรจะเอาสองคณธรรมนมาเปนตวผลกดนตวเราเหมอน

อยางพระพทธองค อยาเพงอมเลยเรองท�าความด แลวจงมความเพยร

พยายามเหมอนพระองค เรากสามารถทจะเฝาดกระบวนการทมน

เกดขนซ�าแลวซ�าเลา มนจะเปนอยางไร เรากจะดมน นนละคอการท

เราไมอมกบการทจะบ�าเพญเพยร มนทกข มนเปนยงไงถงไดเปนทกข

มเหตปจจยอะไรท�าใหมนเปนทกขหรอออกจากทกข เฝาดตวนเลย

ทกขมนเกดขนไดอยางไร จะดบทกขไดอยางไร จบประเดนแค

ตรงนพอ

เหมอนหลวงพอค�าเขยนบอก ผมไมรอะไรเลย อำจำรยครรชต

ผมรอยำงเดยว ทกขเกดอยำงไร ดบอยำงไร อาจารยยกมอ สำธ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

112

ผมกอยำกจะรแคนละครบ เพรำะรอยำงอนกแคนน แตถำเรองทกข

กำรเกดขนของทกข และกำรดบลงแหงทกข คอวชำทครอบคลม

ทกอยำงเสรจสรรพ

เพราะฉะนนการทเราเฝาเหนสภาวธรรมทมนเกด ตงใจปฏบต

ไป สงเกตไป แยกแยะกระบวนการ แยกกองๆ ของมนออก เหน

การเกดขน ธรรมชาตของกองน มอาการเปนอยางไร เหนเหตปจจย

ของมนวาเปนอยางไร ดไปสกพก ทกขมนจะปรากฏใหเหน แลว

จะเหนทกขพระไตรลกษณปรากฏ แลวเรากจะเหนทกขอรยสจ

มนปรากฏ เราจะเหนทกขทงสามอยางไดชดมาก สดทายทส�าคญ

คอ ทกขอรยสจ ทกขอปาทาน ทกขเพราะใจเราหลงเขาไปยดมนถอมน

จงเกดเปนทกข ตรงนใหเหนมน ก�าหนดรทกขวามนเกดทกขแลว

มนจะเหนเลยวาสาเหตจากอะไร หรอมนจะละสาเหตนนได

ครงแรกมนอาจจะไมประจกษแจง มนตองใชการสงสม ซ�าๆๆ

จนกระทงมนรองออกเลย วา มนเปนอยางนเอง ทนจะรหนงสอกได

ไมรหนงสอกได จะอานหนงสอออกหรออานหนงสอไมออกไมส�าคญ

จะรบาลหรอไมรบาลไมส�าคญแลว เพราะมนเปนการเหนอาการ

ทปรากฏ มนเหนตวสภาวธรรมแทๆ ทปรากฏ

สมมตอาจารยโยนไอนไปให ถาคณรบมน เหนอาการวารบปบ

หนกปบเลย แตถาพระอาจารยโยนไปแลว คณไมรบ มนกไมหนก

มนกไมตองมตวหนงสอบอกวาไอนหนก ไอนไมหนก มนรแตวาหนก

กบไมหนก มนสมผสไดทนท

การฝกมระเบยบวนย สมยบวชเปนพระในพรรษา ชวยท�าใหพอ 

ออกไปมชวตฆราวาสกมระเบยบวนย และมความอดทนได ความรอได

มนเปนคณธรรมพนฐาน พระพทธเจาตรสวา ความอดทนกบความ

พยายาม มนมความขมขนเบองตน แตถาทนได อยได พยายามได

มนจะมรสชาตทหอมหวานยงกวาสงใดในเบองปลาย

การปฏบตกเหมอนกน พวกเราเหนอยบาง เบอบาง เซงบาง

แตมนกตองทนใหได อยใหได รอใหเปน เพราะถามนยงไมถงเวลา

มนกยงไมสวาง ไมสามารถประจกษแจง เหมอนฝกลกมะฮอกกานน

ลองเอามนลงมาแกะตอนมนยงอยบนตน จะแกะยากมาก แตถามน

๑๓

บรรยาย ณ วนท ๒๘ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเยน

เหตปจจยพรอมกำรประจกษแจงยอมปรำกฏ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

115

แตกโผละออกมาเอง เมลดมนพรอมแลวกบการขยายพนธ เพราะ

ฉะนนมนตองทน กระบวนการปฏบตของเราเชนเดยวกน มนตอง

อดทนได ตองรอได จนกวามนจะเพยงพอ มนจะเขาใจ มนจะสวาง

เรองบางเรองเหมอนเราเขาใจ แตพอถงจดหนงมนจะเขาถงใจ แลว

มนจะเขาใจเลย ตงแตพระพทธเจาพดวาอยางไร ครบาอาจารย

พดวาอยางไร มนจะเขาใจสงเหลานนแบบชดเจนแจมแจงเลย

พระอาจารยพยายามเนนย�าใหพวกเรามองความเปนธรรมชาต

เปนกอง คอท�าเรองสตปฏฐาน ใหเหนความเปน “สกแตวา” ของ

ธรรมชาตเหลานน แลวจากนนจะเหนวาตวธรรมชาตเหลานน มนก

จะมกระบวนการของมนเอง มอะไรเปนเหตเปนปจจยในธรรมชาต

เหลานนแตละกอง ถาเราท�าและสงเกตอยางตอเนอง มนจะเปนเรอง

ปฏกรยาใหเกดกระบวนการแตกโผละ เหมอนลกมะฮอกกาน

ถงเวลามนกแตกออก ความเขาใจทมนสวางโพลงขน มนกเปนภาวะ

ทมนจะเขาใจ มนใชเวลาไมนาน แลวมนจะรเรองเขาใจทนท แบบ

เขาถงใจ เขาถงขางในใจจรงๆ

จากทพระอาจารยอานงานทพวกเราสงเมอกลางวนน ไมนาเชอ

นะ ชวงระยะเวลาแควนเดยว มนมสเตปตางขนมาทนทเลย มนท�าให

เหนเลยวา ถาเราท�าจรง มงมนจรง มนสามารถไดผลไดไวจรง มนเปน

ความมหศจรรยของความรสกตว ชวงระยะเวลาไมนานนะ บางคน

ปสองป บางคนเดอนสองเดอน บางคนอาทตยเดยว มนโตขนอยาง

รวดเรว บางคนชวขามคน มนสามารถตนเลย หลวงปเทยนบอกเปน

แมว แตถามนตนจรงๆ มนเปนเสอเลยนะ ขบหวตวเองอกตางหาก

ถาไมดใหทน มนแวงมาขบตวเองใหชอกช�าไดนะ คออาการทมนถล�า

มากเกนไป แตถาเรารเทาทนกบมน เราควบคมมนไดในระดบหนง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

116

มนจะกลายเปนแมวทจบหนไดเกงมาก ไมเปนเสอยอนกลบมากดเรา

เพราะฉะนนหลวงพอค�าเขยนถงบอกเรองตรงน ถาท�าผด

มนเหมอนเขนครกขนเขา มนยากล�าบากมาก แตถาท�าถก มน

เขนครกลงเขา ขออยางเดยวเบรกใหด เพราะถาเบรกไมด ครกมน

กลงทบตวเอง ตวเองจะพนไปกบครก นนคอหมายความวา มนจะเกด

กระบวนการบางอยางทท�าใหเราถล�าไปกบเรองการรมาก รกอนร

มนจะเกดการรกอนร คดรดวยเหตดวยผล คดรดวยองคความรทเรา

มมา สอดรบ สอดประสานเปนเหตเปนผลกน ถงจดนนแลวคราวน

มนจะรเยอะ แตทมนไมรคอไมรสกตว สามารถพดธรรมะเปนคง

เปนแคว สามารถโตวาทสใครกไดเรองธรรมะ แตไมรสกตว แลวจะ

ไหลไปในแหลงความรมากเกน เพราะฉะนนถาเบรกใหด มนจะคอยๆ

ขยบ ใหเราคอยๆ เปนไปได แตถาเราปฏบตไดถก มนจะท�าใหเรา

เขาทางไดไวนนเอง

กระบวนการของการเขาทางไดไวกคอ การทมนสามารถทจะ

ด�ารงไวซงความรสกตวชด แลวกเหนทกกระบวนการทเกดขน “อยาง

ไมเขาไปเปน” เหนเปนเหตปจจย เหนเปนเรองเปนราวของสงเหลานน

ในแตละตวของมน เปนของมน เปนคนละธาต เปนคนละขนธ

ชดเจนมากๆ เพราะฉะนน นยามวลทหลวงพอค�าเขยนพดไว ๓ วล

วลทหนง “ดกายเหนจต ดคดเหนธรรม” เปนวลของผทก�าลง

เรมสการปฏบต คอสามารถแยกกายแยกจตได ดกายเคลอนไหวไป

แลวกดความคดทมนปรากฏขน กจะเหนสภาวธรรมทมนเปนไปอย

วลทสอง คอ “ผด ผเปน” ใหเหนวา ในขณะทเราเปน “ผด”

มนแตกตางกบบางเวลาบางครงทเราเขาไปเปน “ผเปน” ใหเหนความ

เปน “ผด” เปนอยางไร ความเปน “ผเปน” เปนอยางไร ตรงนอยใน

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

117

ชวงหวเลยวหวตอ เปนเรองทส�าคญมากเลย ตรง “ผด ผเปน” น

ยงเราสามารถคอยสงเกตเหนวา การเปนผดมนเปนอยางไร การหลง

เขาไปเปนมนเปนอยางไร เหนความแตกตางชดเจนของสองสภาวะ

นน ไดชดมากๆ ตอไปมนจะกาวเขาไปสวลทสามไดงายขน

วลทสาม คอ “ไมม ไมเปนอะไร” ซงเปนวลสดทายทหลวงพอ

ค�าเขยนพด พอถงจดนนแลว มนกเรองของแตละคนแลว ในตอน

ทายๆ หลวงพอจะพดตลอดเลย ตอนนอยกบความไมมอะไร ไม

เปนอะไร

ตอนนเราก�าลงฝกทเปนอยในวลทสอง หลายคนก�าลงฝกท

จะอยในวลทสองอย ซงตองขออนโมทนามากๆ จากการอานงานท

เขยนนะ มนท�าใหเขาใจเรองตรงนนได

ในการทเราท�าวปสสนา ดวยการเฝาดสภาวธรรมทปรากฏขน ไมวา

จะเปนกาย เวทนา จต ธรรม ทเราแบงเปนกองๆ สามารถแยกแยะ

ไดแลววา นคอสงน อยางช�าชองแลว เราสามารถเหนสงนนเปน

คนละอยางกนอยางชดแลว สงทควรเกยวของดวยมอกสองอยาง

อนทหนง คอ เหนเหตปจจยของการเกดขนของสภาวธรรมนน

เมอเหนสภาวธรรม จากนนใหเราสงเกตดปรากฏการณแหงธรรม

เหลานนทมนเกดขน มนมอะไรเปนเหตปจจยหนนเนองใหเปน ให

เกด ใหปรากฏขน การทเราสามารถมองเหนความเปนเหตปจจย

หนนเนองทมนปรากฏขน ใหเราเหนทงรปธรรมและนามธรรม อนน

มนมความส�าคญอยางยง เพราะวามนจะท�าใหเราเขาไปเหนความจรง

๑๔

บรรยาย ณ วนท ๒๙ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชามด

วปสสนำคอเหนตำมควำมเปนจรง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

120

วา สงนนไมไดเปนตวเปนตนทแทจรง ไมไดมตวตนใดๆ ทเทยงแท

ถาวร แตมนเกดขนดวยเหตดวยปจจย ซงสมเดจพระผมพระภาคเจา

เรยกกฎตวนวา “อทปปจจยตา” ความมสงน เพราะมสงน สงนจงม

เมอสงนไมม สงนจงไมม ความมเหตปจจยหนนเนองซงกนและกน

กบเอยท�าไมจงรอง คนโบราณเขาพยายามรอยเรยงใหเรา

ไดเรยนรวา มนมความเปนกฎเกณฑหนนเนองซงกนและกน เขา

เรยกวา หาจดเบองตนไมพบ หาจดเบองปลายไมเจอ เพราะมนไมม

มนมแตความหนนเนองซงกนและกน “กบเอยท�าไมจงรอง เพราะ

ทองมนปวด ทองท�าไมถงปวด เพราะขาวมนดบ ขาวท�าไมถงดบ

เพราะไฟมนดบ ไฟท�าไมถงดบ เพราะฟนมนเปยก ฟนท�าไมถงเปยก

เพราะฝนมนตก ฝนท�าไมถงตก เพราะกบมนรอง กบท�าไมถงรอง

เพราะทองมนปวด”

มนหมนวนอยเปนวงกลม ดงนน พวกพทธศาสนานกายเซน

เวลาบอกวา เธอจงแสดงธรรมแหงพระพทธเจา เขาจะหยบพกน

มาจมหมกวาดเปนวงกลมเลย คอเขาไมพด ใหคณมอง แลวมนจะ

สวางโพลงดวยตวเอง เซนเขาจะท�าแบบน

การทรปของอาหารกระทบตา หรอกลนของอาหารกระทบ

จมก มนกเรมมกระบวนการเขามาแลว การกระทบกนเปนเพยงแค

เปดฉาก มนกระทบกนแลว มนไมจบแคนน การท�างานของอายตนะ

ภายนอกภายในจบลงแคนน แตทเหลอนอกจากนนคอกระบวนการ

แหงจตทมนปรง เปนการท�างานของนาม รป มนท�าจบแลวเมอก

แตตอจากนนคอนามมนท�า อยางมองเหนแกงสม มนกตองมไขเจยว

มนยงไมเหนไขเจยว แตใจมนคดเรองไขเจยว ซงเปนของกนคกน

สงทเกดขน มนมอะไรเปนเหตปจจยเขามา ความทรงจ�า

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

121

ความจ�าไดหมายร สมมตบญญตบางอยางทมนปลกฝงเรามา

สญญาเกาทมมนกเขามาท�างาน สงขารกเขาไปจบตอ ยนดกบยนราย

ตามไปอก มนมกระบวนการของมนอยางน นคอการมองเหนวา

มนมเหตปจจยอะไรทหนนเนองกน มนไมไดเกดลอยๆ การทเรา

มองเหนความเปนเหตปจจยหนนเนอง มสตทจะรทน มความรสกตว

ทจะรทนความเกดขนดวยเหตปจจยเหลานน

ถาเราเหนอยางน เรากตองมองเหนวา มนไมไดมตวตนท

เทยงแท มนเปนเพยงการปะตดปะตอของการท�างานของสงนสงนน

เทานนเอง และการท�างานของแตละสงๆ จรงๆ แลวมนท�างาน

ดวยตวของมน เพยงแตวามนท�างานเรวมาก จนกระทงเรามความ

รสกวามนเปนเรองเดยวกน พระพทธเจาทานสามารถมองแลว

แยกแยะออก แลวสามารถจะบญญตเปนวชาการได พระองคบอกวา

ธรรมเหลานนมนมอย แลว มนเปนกระบวนการของมนอย แลว

ตถาคตเปนแตเพยงผไปเหน แลวจงบญญต และน�ามาถายทอด

อยางทสอง คอ เหนการเกดและดบ เหนการเกดขน เหนการ

เสอมสลายของมนไป ความทนอยไมได ความไมเทยง เหนความ

ไมคงท และทงหมดมนจะเหนความเปนอนตตา คอบงคบบญชาไมได

เพราะมนเปนไปดวยเหตปจจย สองตวน มนจะสอดรบกน

ความเหนเปนเหตปจจย จากนนกจะเหนความเสอมสลาย

ความทนอยไมไดของสงน แลวกจะมองเหนวา นมนเปนเหตปจจย

เหลานนเอง มนจงอยภายใตของค�าวา “อนตตา” คอความทเรา

ไมสามารถจะบงคบบญชามนได เพราะมนมเหตปจจยของมนเอง

แลวมนกมความเกดขน แปรปรวน แลวเสอมสลายไปในตวของมนเอง

มองเหนเปนการเกยวของในสองลกษณะอยางน นคอการเหนตาม

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

122

ความเปนจรง โดยหลกการแหงวปสสนา มนไมมในศาสนาอน มน

เปนวชาของพทธศาสนาเทานน คนพบโดยเจาชายสทธตถะ

พระอาจารยเนนย�าถง “สมาธของพทธ” กบ “สมาธของ

พราหมณ” เพอไมใหเราวางเปาหมายผด สมาธของพทธนนเปนไป

เพอความตงมน ตนร เปนสมมาสมาธ ในขณะทสมาธของพราหมณ

นนมนมความตงมน แตมนไมไดตนร ตงมนแบบกลาแขง แขงทอ

มนไมไดตงมนแลวพลวไหว เพอจะเหนทกอยาง มนคนละอยางกนนะ

หลวงพอค�าเขยนจงเปรยบเทยบวา สมาธแบบทคนเขาท�ากน

เปนสมาธของพราหมณ กคอ เหลกแผน แขงทอ แตสมาธแบบ

การเจรญสตแบบทเราท�าอย น มนเปนเหลกโซ ทมนมวนเปน

รปอะไรกได ทานใชค�าน แขงแรงแบบเหลกนนแหละ แตมนมวน

เปนรปอะไรกได โซเราจะท�าใหมนเปนรปเปนรางอะไรกได มนงาย

เหลกแผนจะดดท ยาก แตโซ เราแคจบโยงไปโยงมา หมนไปหมนมา

มนกเปนรปเปนรางอะไรกได มนมความพลวไหว เขาเรยกวา ควรแก

การงาน ความตงมนแบบ “ควรแกการงาน” มนจะมความพลวไหว

นมนวล ตนร ส�าคญ เพราะฉะนนความรสกตวทเราท�าตรงนขนมา

มนท�าใหเราไปเหน ๒ ลกษณะนนของสภาวธรรมทปรากฏ

ในขณะทผปฏบตมสตอตโนมต (สตตวจรง) ไมได

เกดจากการก�าหนดหรอฝกใหระลกร ก�าลงเกดท�างานอยใหเราได

รเหน จะใหปฏบตจตขณะนนอยางไร

กไมตองปฏบตอยางไร มนมอตโนมต มนจะรเหน

สภาวธรรมทปรากฏขนดวยตวของมน โดยไมใชการก�าหนด ตวใดท

มนเกดกเหนมนเกด มนจะเปนอยางไร มนกท�างานของมนไป แต

ตวส�าคญทสดคอ ใหคณเหนวามนมปจจยอนใดทท�าใหเกดขน และ

๑๕

บรรยาย ณ วนท ๒๙ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชา

ถอนตวออกมำแลวจะเหนควำมจรง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

124

มนมเหตปจจยอยางใดทท�าใหดบไป ความนาสนใจมนอยทจดน

ตอใหมสตแจมชดขนขนาดไหนกชาง ตอใหองคความรจะมาขนาดไหน

กชาง มนกเปนเพยงสภาวธรรมทปรากฏขนเทานนเอง

มนเกดเรากรบรวามนมอย จตมนตงมนเปนสมาธ มนมความ

อมใจในสมาธ มนเปนสข มนเปนอะไรทเราเรยกวาองคฌานกเหน

มน แตสดทายเรากตองดวาฌานมนดบลงไดอยางไร ตอใหมนม

ฌานระดบลกแคไหนกชาง สดทายมนดบลง นคอตวทเราตองเหน

ในสายหลวงพอเทยนจะมล�าดบการบรรลธรรมอยางไร

มสภาวธรรมหรอปรากฏการณอะไร ทพอจะเทยบไดวาบรรลธรรม

ถงขนพระโสดาบน เปนล�าดบขนไปจนถงพระอรหนต ในแตละระดบ

มอะไรทเปนสภาวธรรมรองรบการบรรลธรรม

ความไมทกขหรอความทเราออกจากทกขตามล�าดบขน

ตงแตทกขหยาบๆ จนถงทกขละเอยด ถามนออกจากทกขหยาบได

แตมนออกจากทกขละเอยดไมได กแปลวาเรากยงอยในระดบทยง

ไมละเอยด มนไมมปายบอก มนไมมประกาศนยบตรบอกดวย

เอาตรงความไมทกขนนแหละ ความทเรารสกวาชวตเรามนเบาขน

เรยบงายขน สบายขน ทกขนอยลง จนถงไมทกขเลย มนจะเปน

ตวชมากกวา ถาใหพระอาจารยเลอกระหวางปฏบตแลวไมทกข กบ

ปฏบตแลวเปนพระอรหนต พระอาจารยขอปฏบตแลวไมทกขดกวา

เพราะไมร จะเปนพระอรหนตไปท�าไม ถาเรามงไปเรองของการ

ดบทกข มนตรงกวาเรองนน เรานนแหละจะรดวยตวเราเอง วามน

อยขนระดบไหน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

126

ขอใหมงเรองการดบทกข ใหสงเกตเรองความทกขของเรา วา

ความเปนอยของเรามนทกขนอยลงไหม ชวตมนเรยบงายขนไหม

ตรงนเปนตวทส�าคญมากๆ ทพระอาจารยพดอยางน ไมใชพดจา

เยาะเยยถากถางหรอวาดถกล�าดบขนของพระอรยบคคล ไมใชนะ

แตพระอาจารยเหนการเอาเรองเหลานมาเปนเหยอลอ แลวคนก

ตดเหยอกนเยอะ พอรวามพระอรหนตอยทไหนกแหกนไป แลวพอ

วนหนง ไมใช อะไรวะ หมดไปตงเยอะนะเนย เราไมเคยเชอมนเรอง

ความพนทกข แตเรากลบเชอมนวาท�าบญกบพระอรยเจาแลวจะ

ไดสมใจปรารถนา การท�าบญทแท คอการยกระดบจตของตนให

พนจากทกข ไมใชวงไปออนวอนรองขอพรอนศกดสทธจากผวเศษ

เหลานน

ครงหนงวดดอยแมปงมหลวงปแหวนอย ผคนมดฟามวดน

บนไดไมเคยแหง ถามวาแตละคนทไปกราบหลวงปแหวนหวงอะไร

หวงจะเปนผปฏบตธรรมอยางหลวงปแหวนไหม แลวพอหลวงปแหวน

มรณภาพลงแลว เปนอยางไร วดดอยแมปงกเปนวดราง เรองเหลาน

พระพทธเจาจงหามนกหามหนากบการทจะใหพยากรณอะไรอยางน

พระองคมกจะพดถงเรองทกข เรองการดบทกข เรองการบรรลธรรม

เปนขนนนขนน สวนใครจะเปนอะไรนน ในใจของทาน ทานรของทาน

เราปฏบต ถาทกขของเรานอยล�าดบไปเรอยๆ เรากรตวเราเอง

วาเราอยขนไหน แตเขากมล�าดบของสงโยชนใหร ถาคณไมมโทสะ

ไมมราคะเลย กแสดงวาคณเปน พระอนาคามแลว แตถาคณสามารถ

จะละสกกายทฏฐ คอความส�าคญหมายวา กายใจเปนหนงเดยวเปน

ตวเรา เราสามารถละตรงนได เราไมสงสยในคณแหงพระพทธ พระ

ธรรม พระสงฆ จากนนชวตของเรากไมหลงไปกบสลพพตปรามาส

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

127

ด�าเนนชวตเปนปกต มงไปสเรองของการดบทกขและการพนทกข

ไมงมงาย มศลทบรสทธ ชดเจน ตงมน จตมงอยางเดยวคอเรองทกข

และการดบทกข กแปลวา เราเขาสความเปนพระโสดาบนตามล�าดบ

สายไหนเขากมล�าดบนหมด ไมตองถามหลวงปเทยนมล�าดบ

แบบไหน เพราะพระพทธเจาบญญตเอาไวแบบน ถาคณยงงมงาย

อย คณกยงมทกขหยาบๆ อย ถาคณยงแยกไมออกวากายกบใจ

มนคนละอยาง ยงมองไมออกวากาย เวทนา จต ธรรม ยงมอง

ไมเหนธรรมชาต ยงมองรวมเปนเรา อะไรกเปนเราๆ มนกทกข แต

ถามนมองออกวาเปน ๔ กอง อนนทกขจะนอยลงไหม มนกไม

ยกเอาทกอยางมาเปนทกขของตวเอง มนไมหลงเอามา “เปน” ทกข

มนกนอยลงไปตามล�าดบ เพราะฉะนนความไมทกขนน มนจะเปน

ตวบงชเองวา เราอยอยางไร มชวตอยางทไมทกขในระดบไหน

อยาใชค�าวาเราจะเปนพระอรยบคคลล�าดบไหนเลยดกวา

ดในพทธประวตส พระวงคสะกอนนนทานเปนพราหมณ ทาน

จบวชาจบกะโหลกแลวสามารถรวา คนตายคนนไปอยในภพภมไหน

วนหนงพระพทธเจากเอากะโหลกหนงไปใหจบ พอจบ หาไมเจอ

คดวาวชาเสอมหรอเปลา ทองมนตใหม จบสามเทยว หาไมเจอ

กเลยถามวานกะโหลกใคร ท�าไมขาพเจาจงไมสามารถหาเจอ ปกต

จบกะโหลกใคร กหาเจอหมดวาไปอยไหน พอพระพทธเจาบอก

นกะโหลกพระอรหนต เทานนแหละ พราหมณวงคสะบอก ทานร

มนตนหรอ ชวยสอนเราดวย พระพทธเจาบอกมนตนสอนให

คนนอกศาสนาไมได ตองบวชเขามาในศาสนาเรา เราจงจะสอนได

พระวงคสะทานกเลยบวช พอบวชแลว ทานกเลยเขาใจ ทานกเลย

ไมถามหาวาเปนภพภมไหนอก

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

128

แลวตกลง กะโหลกพระอรหนตไมตางจากกะโหลกชาวบาน

ใชไหม ไมไดเปนแกว เปนพระธาตอะไร เพราะพระวงคสะทานจบ

ดวยความรสกวาเปนกะโหลกธรรมดา อนนพระอาจารยไมไดพดวา

พระธาตไมม แตตองการใหเขาใจวา ความเปนธรรมดาคอสงท

พระพทธเจาพดมากทสด เขามาตรงๆ กบเรองการดบทกข เราจะได

ไมสงสย ไมตองไปแสวงหา ไมตองถกใครลากไปเปนเหยอ เราจะได

ไมไปตดเหยอใครเทานนเอง

ท�าไมสมยพทธกาล เหลาสมณพราหมณทเปนศาสนาอน

ทเปนเจาลทธอนๆ พอฟงธรรมพระพทธเจา เขาจะบรรลธรรมไดงาย

แลวพระพทธเจากพดเรองอรยสจเลยนะ ทานจะไมไลล�าดบเรอง

ของทาน ศล ภาวนา แตทานจะแสดงเรองอรยสจ หรอเรองของการ

เกดขนของทกขและการดบลงแหงทกขทนท แลวสมณพราหมณ

เหลานนกจะบรรลธรรมกน ท�าไมทานเหลานนจงบรรลธรรมไดไว

เพราะเขาตดอยนดเดยวตรงทวา เขาฝงใจวามนมแคสองทาง ทางหนง

กคอไปตามกามคณ อกทางหนงกคอฝงใจวามนมแตเรองของฌาน

การทจะปฏบตเพอให “เปน” ปฏบตเพอยกระดบจตใหกลาแขง ให

เปนเทพ เปนผวเศษ เขาไมเคยรจกชองทางค�าวา “ผด” ชวตของเขา

อยบนเสนทางของความเปน “ผเปน” มาตลอด

แมนอยบนเสนทางแหงกามคณในวสยฆราวาส เขากเปน

ผไหลไปในกามคณ เปนไปตามกระแสของกาม แลวพอกระโดด

ออกมาเปนผปฏบต เขากกลายเปนผเปนอก เปนไปตามกระแสแหง

ความสงบระงบ ตามล�าดบขนของฌาน เขามแตค�าวา “เปน” แลว

พอพระองคทรงชใหเหน โดยการชวนเขาออกมาจาก “ผเปน” มา

เปน “ผด” เขาจงเขาใจ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

129

เพราะฉะนนทกครงทพระพทธเจาทรงแสดงธรรมกบคนเหลาน

พระองคจะบอกวา เธอจงดซ เวทนาหรอความรสกเปนสขเปนทกข

ทเกดกบเธอนน มนเกดขนดวยเหตปจจยใด แลวมนมความเทยงแท

แนนอนไหม แลวเธอดส วามนมความคงทนถาวรหรอมนเกดดบ

เพราะฉะนนเมอมนไมมความเทยงแทแนนอน มความเปนอนจจง

มความเกดดบ ไมอาจทนอยได เรยกวา ทกขง นนแหละ เธอจงเหน

วามนเปนอนตตา ไมอาจจะหมายมน หรอบงคบบญชาได

แมนสมณพราหมณเหลานนจะเขาสฌาน พอออกจากฌาน

กรสกวา เหมอนกบมบานหลงหนง เขาเขาไปแลว เขาแคออกมา

แตบานหลงนนยงอย มนเหมอนเขามองวา ฌานมนเหมอนเปนทๆ

แนนอนตายตวแหงหนง เวลาเขาปฏบต เขากเขาไปในนน เสรจแลว

พอถงเวลาเขากออกมา แตอนนนยงอย เขากจะมองวามนเทยงแท

อยอยางนน พอถงเวลาหนง ถาเขาจะตาย เขากจะบอกวาเขากจะเขาไป

ตรงนนแหละ นคออาการทเขาไมเคยเหน เขามแตเปน แตเมอ

พระองคทรงชใหเขาด เธอดอารมณนนทมนเกดกบเธอส จากทเขา

เคยเขาไปเปน มนเรมมการถอน กลบมาด เขากเรมเหนอารมณ

มนแปรปรวน แลวกเหนอารมณนนมนดบสลายลงไป พระพทธเจา

ชแลวเขาจงเขาใจทนท

พระพทธเจาทรงแสดงธรรมกบเหลาสมณพราหมณเหลานน

พระองคจะหยบสงทเขาเปนอย เชออย ฝงใจอย แลวกชในมมของ

พระองคใหเขาเหน ชในมมวา มาน เธอมาอยตรงน แลวเธอมองยอน

กลบไปดสงทเธอเชอ เธอศรทธา เธอฝงใจ เธอปกใจ เธอมองกลบ

ไปดส เธอเหนไหม มนเทยงหรอไมเทยง คนเหลานนกจะบอกวา

ไมเทยง มนทนอยไดหรอทนอยไมได ทนอยไมได บงคบบญชามน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

130

ไดไหม ไมได นคอหลกการ

วชานไมมในศาสนาอน นคอวชาวปสสนา เปนหลกการของ

พระพทธเจาโดยตรง สมณพราหมณทงหลายทตงศาสนา ตงความเชอ

ตวเองขน ถายทอดค�าสอนเหลานนมา เปนระยะเวลานานแสนนาน

แตเขากยงเชอ เพราะวาเขาไมเคยยอนออกมาดหลกการของ

พระพทธเจาใหเราเปนผด ถอนจาก “ผเปน” มาเปน “ผด” แลวเมอ

เราด เราจงเหนสงนนมนปรากฏความไมเทยง ความทนอยไมได

และความบงคบบญชาไมได นนคอเหตผลวาท�าไมสมณพราหมณ

เหลานนจงบรรลธรรม

พระพทธเจาทรงเปดทางออกทางท ๓ คอเปนผ เหนมน

พระองคตรสวา เราจะไมสอนเธอไปสสวนสดทงสองฝง เราจะสอน

ธรรมอนเปนกลาง เพราะฉะนนพออยตรงกลางมนเหนทงสองฝง

พระองคเพยงดงเขาออกมา ใหเขามองยอนกลบเขาไป เขาจงเหน

ความจรง ผ ปฏบตตามแนวทางพระพทธเจา ไมใชผ เขาไปเปน

แตเปน “ผด” เหนมนอยางทมนเปน เมอเชา พระอาจารยจงบอกวา

ใหเหนวามนมเหตปจจยอะไร ปรงแตงกนขนมา ดมน จะเหนวามน

มเหตปจจยอะไรทท�าใหมนเกดและเหตปจจยอะไรทท�าใหมนดบ

นคอความเปน “ผด”

แตท�าไมเวลาพระพทธเจาพดกบญาตโยมทไมใชนกปฏบต

พระองคจะแสดงอนปพพกถา แสดงกถาทหนง เรองทาน กถาทสอง

เรองศล แลวกแสดงกถาทสาม อานสงสแหงการใหทาน รกษาศล

พอพระองคแสดงถงอานสงสแหงการใหทาน รกษาศล ใจเขากจะ

ยงฟขนๆ และสขขน เพราะวาอานสงสแหงการใหทานรกษาศล

คอสวรรค พอสกพกหนง มนกจะเสอมไป พระองคกจะแสดงกถา

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

131

ท ๔ คอ กามาทนวะ คอโทษของสงเหลานน กคอมนมความเสอมไป

ตอใหสขระดบไหน มนกไมเทยง เธอจงออกจากกามสขเหลาน เขาส

ความสขทเทยงแทถาวร คอความไมทกขดกวา

เพราะถาเราเขาไปยดมนถอมนเมอไร มนกเปนทกขเปนโทษ

พอคนเหลานนเรมมจตนอมไปแลว พระองคกแสดงคาถาทหา

เนกขมมะกถา การออกจากกาม นคอล�าดบของอนปพพกถา เพราะ

ฉะนนคนทฟงนอยางนอยๆ คอบรรลพระโสดาบน แตถาฟงซ�า

๒ ครง เปนพระอรหนตเลย เพราะมนมตวทาย มตวท ๔ คอ

กามาทนวะ ทใหเหนโทษของมนตรงทมนเสอม

ท�าไมพระศาสดาจงมแตผชาย (ไมวาศาสนาไหน)

แมกระทงสมยหนาพระศรอรยเมตไตรยกเปนผชาย จะเปนพระเถร

สกองคไดไหมคะ คดตงสจจะอธษฐานวา จะขอตรสรเปนพระศาสดา

บาง

อาจจะเปนเพราะวา ตงแตอดตกาลนานมา โอกาสของ

ผชายมากกวาผหญง วชาประวตศาสตรใชค�าวา History (His Story)

ไมม Herstory เลย เปนโอกาสของผชายทจะไดออกแสวงหาสจธรรม

๑๖

บรรยาย ณ วนท ๒๙ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงบาย

เอำทกขมำผลกดนใหพนทกข

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

134

มนกปลอดภย บกปาฝาดงไปล�าบากล�าบน แตโอกาสแหงการบรรล

ธรรมไดเหมอนกน พระพทธเจาจะพดถงความไมมแมแตผชาย

ผหญง

แตทวาจะไดอธษฐานเปนพระศาสดา พระศาสดาแตละองค

ทานกเวยนตายเวยนเกด เปนทงผหญงเปนทงผชายในวฏสงสาร

นน แตสดทาย จะมาท�าความเพยรบรรลเปนพระศาสดากจะเปน

เพศชาย ถาจะมผหญงคนหนงประกาศศาสนาขนมา ยาก โอกาสจะ

ถกท�ารายสงดวย คอตองเขาใจวา สงคม ประเพณ วฒนธรรมเอง

กไมไดเปดโอกาสใหผหญงเปนผประกาศศาสนาหรอเปนผแสวงหา

ความหลดพนจนมาเปนพระศาสดา แตเมอมการตงศาสนาแลว

จะเขามาเรยนรเพอการบรรล เพอความหลดพนกสามารถท�าได

แมแตตอนตงภกษณสงฆ พระพทธเจายงบญญตเลยวา หาม

ภกษณอยโดยปราศจากภกษ ไมมการตงวดของภกษณโดยตรง

เพราะมนมอนตราย เคยมโจรเขาไปปลนในส�านกของภกษณ ตงแต

นนมา พระพทธเจาหามภกษณตงส�านกแยกจากภกษสงฆ คอ

มความเปนอนตรายงายส�าหรบผหญง

แมแตศาสนาพราหมณ เมอกอนกไมใหความส�าคญกบผหญง

ตอนหลงพอมาเปนศาสนาฮนด กมเทพสตรขนมา พระศวะกเลย

มแมอมาขนมา พระนารายณกเลยมแมลกษม พระพรหมกเลย

มพระสรสวด เทพใหญๆ กเรมมมเหสคกาย มนนาจะเกดขนในระยะ

ทสตรเรมมอ�านาจขนปกครอง กมกระบวนการนขนมา เจาแม

กวนอมกนาจะเกดขนมาสมยสตรขนครองบลลงกจน จากพระอวโล-

กเตศวรซงเปนผชาย พออยเมองจนกเปลยนสภาพเปนเจาแมกวนอม

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

135

พระเถรในสมยพทธกาล สวนมากทานบวชดวย

เหตปจจยอะไร เพราะปจจบน ถาเหนผหญงมาปฏบตธรรมหรอบวชช

กตองวาอกหก หรอไมกพวกสาวแก

พดซะเสยหายเลย แมชสาวๆ กมนะ เหลาภกษณ

ในสมยพทธกาลทบวช หนงคอ ศรทธาในค�าสอนของพระพทธเจา

และปรารถนาทจะไดบรรลธรรม สองคอ มความทกข ผหญงเราทกข

เยอะนะ แมนไมมความทกขกอยากจะออกจากทกข อยากหาวธ

ออกจากทกข สวนมากเปนเรองของความทกขเยอะ

อยางพระนางยโสธราพมพา ตอนบวชทานกเปนทกขอยาก

ออกจากทกข ยงพอพจารณาดความทกขทผานมาในชวต ตอน

เปนสาวกตองพลดพรากจากบานจากเมองมาอยบานสาม พออยกบ

สาม หวงพงสาม กทงไป ลกชายทอยดวยกนมาตงนาน สามกเอาลกชาย

ไปอก กทกข เธอเอาความทกขจากความพลดพรากมาพจารณา

เหนความเสยใจ ความร�าไรร�าพน ความโศกาอาดรเหลานน เอามา

เปนสงทพจารณา แลวกปลอยวางทกสงได ส�าเรจเปนพระอรหนต

พระนางกเลยสนทกข

พอเปนพระอรหนตแลวพระนางกสามารถระลกชาตไดเยอะ

มาก เมอพระนางยอนไปทกภพทกชาต พระนางกทกขจากความ

พลดพรากทพระโพธสตวจะตองพรากจากพระนางทกภพทกชาต

แตพระนางกอนโมทนาทกภพทกชาตเหมอนกน จนมาถงปจจบนชาต

พระโพธสตวกมาเปนพระพทธเจา พระนางกมาเปนมเหส แลวกได

บรรลธรรม

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

136

วนหนงพระอาจารยไปเทศนทหนง มแตผ หญงเตมเลย

พระอาจารยเลยบอก ถาตอนนใครรสกวาตวเองก�าลงทกขจากสาม

ทกขเพราะการกระท�าของสาม กจงอยานอยใจ แลวกอยาไปทกข

เอาความทกขนนมาสงใหตวเองบรรลธรรมดกวา เอาอยางพระนาง

พมพา พจารณาความทกขเหลานน แลวกเหนความเบอหนายตอ

การทตองเกดมาเปนทกขร�าไป เบอหนายกบความทกขทมนเกดซ�า

แลวซ�าเลา แลวมองวาทแทจรงมนเกดจากอะไร เกดจากความส�าคญ

หมายวานคอสามเรา นคอลกเรา นคอตวตนของเรา เอตงมะมะ

นของเรา เอโสหะมสม นเปนเรา เอโส เม อตตำต นอตตาตวตน

ของเรา เมอใดกตามทมความรสก ๓ อยางนเขาไป เมอนนทกขเกด

มเพอนของดฉนชอบมาชวนใหไปปฏบต แบบนงสมาธ

๓ - ๕ ชวโมง เขาบอกวาการนงสมาธของเขา มสตรตวด เขาเจอ

ตวรแลว อยนงๆ แถวๆ หนาทอง เขาปฏบตไดด แตมการบนวา

เบอมาก (เขาใจวาเปนสภาวธรรม) อยากฆาตวตาย แตตวรทดฉน

พบ จะมาอยดเดยวเดยวกหาย แลวความรสกอยแถวๆ ศรษะ ตา

หรอใจ กลบบานไป ตองถามเขาวา เราเจอตวรหรอยง ถาเขายงม

ชวตอย

ปฏบตไดดอยางไรนะ ถงอยากฆาตวตาย เธอวาเขา

รไหม ตวรของคณนนแหละถกแลว รกรเดยวเดยว รเปนทๆ ยกมอ

ขนรไหม รอยตรงไหน หายใจซ รไหม รอยตรงไหน มองมาทมอ

พระอาจารย รไหม รอยตรงไหน เอามอจบหนาทองซ รอยไหน

อยหนาทอง คณรถกแลว รเดยวเดยว รเปนจด รเปนท นนนะถก

๑๗

บรรยาย ณ วนท ๒๙ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเยน

ตอบค�ำถำม

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

138

เขาเบอชวตมากจนอยากฆาตวตาย การอยากฆาตวตายมน

มอย ๒ - ๓ กรณ กรณทหนง นาจะเปนโรคซมเศรา จมอยกบความคด

แตทงหมดของการจะฆาตวตาย กอยกบความคดทงหมด จะดวย

กรณใดกตาม แมนจะปฏบตธรรมแลววาตวเองปฏบตธรรมไดดแลว

อยากฆาตวตาย เพราะรสกวาชวตมนนาเบอมาก กคอจมอยกบ

ความคดเหมอนเดม นากลวนะ อยางนมนไมใชรแลว นมนหลงแลว

ในสมยครงพทธกาล มพระฝกอสภกรรมฐาน แลวเกดความ

เบอหนายชวต กเลยบอกตาผาขาวทมาอาศยอยวดวา เธอจงฆาเรา

เถด เราจะใหบาตร ใหจวร เราตายแลว เธอเอาสมบตนไป ตาผาขาว

กเลยฆาพระไปครงวด ตอนแรกฆาไปองคเดยวกอน ระหวางทลางมด

อยรมแมน�านน จตของเขากเลยไดคดขนมาไดวา เราท�าบาปใหญหลวง

เราฆาพระในพทธศาสนา เราพรากชวตศากยวงศเหลาน เราท�า

ปาณาตบาตเสยแลว

พอคดไดอยางนน เทวดาฝายมารกบอกวา เจาหาไดท�าบาปไม

เหลาศากยบตรเหลานนเบอหนายตอการมชวต การทเจาไปจดการ

พรากชวตนนไดบญ เพราะคนเหลานน เขาไมกลาจะพรากชวตเขา

เจากเลยจดการให เจาหาไดท�าบาปไม เจาท�าบญ เจาคนนกเลย

สบายใจแลว กแบกดาบกลบมาทวดเลย ใครอยากใหเราฆามาเลย

พระกลว กหนเขากฏ พระทอยากใหฆากมาใหเขาฆา พระพทธเจา

กลบมา พระพวกนนบอก พระฝกอสภกรรมฐานแลวเกดความ

เบอหนาย กเลยใหตาผาขาวฆา พระพทธเจาบอกวา โมฆบรษ

ควรจะแสดงธรรมเรองสตปฏฐานใหฟงอก

จะเหนวา ทตาผาขาวเจอเทวดาฝายมารมาบอกวา ทเจาท�านน

ถกแลว เขาเหนเทวดาจรงๆ ไหม จรงๆ เขาเจอความคดของเขาเอง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

140

เรองนตองคยกนแบบเปดใจ เวลาเราท�าอะไรผดแลว มนแกไขไมได

แลว เรามกจะหาเหตหาผลเขาขางสงทเราท�า มนถกแลว มนตอง

เปนแบบน นนไงคอความคดฝายมารทมนขนมา คนเราพอดาตวเอง

มากๆ โทษตวเองมากๆ มนจะมการบลอกโดยธรรมชาตอยางหนง

มนจะปองกนตวเอง มนจะเรมกระบวนการมองหาทรองรบแทน

ตอนแรกกส�านกผดอย แตพอรสกวามนหนก มนจะเรมเบยงเบน

จะมเหตมผลรองรบ เพอเอาตวเองออกจากความผดตรงนนใหได

ความหลงผดกเลยเกดขน แกกเลยเดนกลบมาฆาพระไดอยาง

ไมสะทกสะทาน

ถาคณกลบไปเจอเพอนคนนน คณชวยพาเขาคอยๆ ฝกยกมอ

สรางจงหวะไดไหม ลองพาเขาท�าด ยงไมตองรบรอน ยงไมตองอะไร

มาก เพยงแตวาลองคยกบเขาวา ไหนลองก�ามอซ รไหม รอยตรงไหน

จากทเขาเชอวารอยทองเขาจะเปลยนแลว เมอกเราเอามอไปขางหลง

แลวก�ามอดซ รไหม มนรตรงไหน รตรงมอขยบตรงน คอยๆ พาเขา

ท�า ถาเราปรบเรองทเขาเจอตวรททอง แลวปรบมารอยางนไดแลว

ตอไปจะงายขน คอยๆ ชวนเขาดแลวกน นาเสยดายกบชวตหนง

ของคน

เราจะรไดอยางไรวาเรามความกาวหนาในการปฏบต

หรอไมคะ เนองจากเรากเหนกอง ๔ กอง ทกๆ ครงทท�ากรรมฐาน

และเรากตงใจ และวรยะทกๆ ครงคะ หรอวาลกมะฮอกกานมนรอคอย

เวลาอยคะ คอเราไมควรสนใจผลลพธ แตจงหมนเรงการกระท�า

ปฏบตอยางตอเนองมากกวา ใชไหมเจาคะ (แคกลววาเราจะปฏบต

ผดคะ) ขอบคณคะ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

141

๔ กองนเหนนานหรอยง หลงมานานหรอยง ไมเคย

เหนสกองนนานยง นานไหม สมมตหลงมา ๔๐ ป มาเรยน ๖ วน

กาวหนาไหม อยาลมส ความหลงทมนฝงแนนมาไมใชแค ๔๐ ปท

มชวตมา แตมนหลงขามภพขามชาตมานานแลว เพราะฉะนน การท

เราจะมาเหน ความจรงทปรากฏขน มนกเลยกลายเปนแค เราเพง

เรมเหนความจรง แคเราเพงเรมเหน มนจะยอมรบงายๆ ไหม

สนมมนเขรอะ มนตองถจนสนมออกหมด กคอยๆ ท�าไป อยา

เพงรบรอน พระพทธเจาสอนใหเราเหนเปนกาย เวทนา จต ธรรม

ถาเราเหนเปน ๔ กอง กแปลวาเราเหนตามพระพทธเจาแลว ยงถาเรา

เหนวา ๔ กองน มการแปรปรวน มการไมคงท มความเกดดบ มความ

ทนอยไมได แลวกเราบงคบบญชามนไมได คอเหน ๔ กองนกตรง

อยแลว ยงเหนพระไตรลกษณอก มนกยงตรง แตถาไปเหนสวรรค

เหนนรก ไปเหนแสง เหนส แนใจเลยวาไมตรง แตถาเหนเปนกาย

เวทนา จต ธรรม เหนพระไตรลกษณทปรากฏขน ทกาย เวทนา

จต ธรรม อนนตรง

ถาเรามเรองทตองตดสนใจ ซงทางเลอกทง ๒ ทาง

นน ทางไหนกรสกทกข แตเปนเรองทมแค ๒ ทาง ทกๆ ครง เวลา

ตงใจคดกจะรสกวาทกข แตถาไมตดสนใจ กจะคาราคาซงคะ ควรจะ

ท�าอยางไรดคะ เพอใหทกขนอย บอยครงเวลาปฏบตธรรมจะเผลอ

คดเรองนเสมอ แตกรบกลบมาทกาย จงไมทกขคะ

ท�าไมม ๒ ทาง พระอาจารยวา ถาเรามองดวยใจท

เปนกลาง มนไมมแค ๒ ทาง การมองเหนแค ๒ ทาง มนเปนการเหน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

142

แบบตรรกะ เหนแบบทวนยมวามแค ๒ แตพทธศาสนาไมใช เรา

มองวาทางออกมอย ถาเราวางใจเปนกลางจรงๆ เราจะพบทางออก

คดถงเรองศาสตราจารย จอหน แนช ผไดรางวลโนเบล สาขา

เศรษฐศาสตร ดวยทฤษฎเศรษฐศาสตรใหมวา มนสามารถแขงขน

ใหตวเองไดดทสดจรง แตมนไมจ�าเปนตองท�าใหคนอนเสย คอให

ทกคนมสวนไดหมด มนเปนมมมองทเหมอนพทธ ในขณะทเรา

ตองการสงทดทสดเพอเรา แตเรากจะไมเบยดเบยนใคร ตองไมท�าให

ผอนเดอดรอนดวย อรยมรรคเปนอยางนน เพราะฉะนน ในขณะท

เราเลอกเดนตามอรยมรรค เราจะมองเหนวา ใจเราคดอะไร คด

เบยดเบยนคนอนไหม ในการทจะด�ารงชวต คดมงรายชวตผอนเพอ

มาเลยงตวไหม

เพราะฉะนน คณลองเปดใจใหมอกครง แลวมองกวางๆ อยา

มองแบบเขาไปอยในมน แตถอยออกมา แลวมองกลบเขาไปใหม

อกครงหนง แลวคณจะพบวามนมประตหลายทางอย แตตองเปดใจ

จรงๆ บางทบางทาง อาจจะเปนทางทท�าใหเราตองเจบปวด แตถา

ทางนนท�าใหเราเจบปวดกจรง แตมนอาจจะเปนทางทดทสด ทางท

ไมสรางปญหาตอเนอง

ปญหาหนงทพระอาจารยมองเหนคอ คนทงหลาย เวลามอง 

การแกปญหา มกจะไมมองเรองความเปนกลาง แตจะมฝายของ 

ตวเองเสมอ ถาเราลดความเปนฝายออกไป แลวเปดใจขนมา มนจะ 

พบทางออกได ถาเราเปดใจ ตดอตตาตวเองออกไป แลวเปดไปซอๆ

ตรงๆ เหนมนเปนสภาวธรรมทอยตรงหนาทเราตองการ แตถา

แกแบบพระพทธเจา มนเขามาทางไหนกออกไปทางนน จรงๆ ไมตอง

ไปหาทางใหมเลย ถามนเปนปญหาหรอมนเปนทกข ตองแกทเหต

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

143

แลวกถอนทเหต เหตมนคออะไร ถอนทเหตนน กเหตมนคอตวเขา

วธแกกคอถอนเหต กออกตรงนน

วลทวา “ดกายเหนจต ดความคดเหนธรรม” กราบขอ

ความกรณาพระอาจารยอธบายความสมพนธของกาย จต ความคด

ธรรม วาเปนอยางไรคะ แลวความคดกบจต เปนคนละตวกน หรอ

ท�างานตางกนอยางไรคะ ?

เวลาเราจะพดอะไรใหมนคลองจอง บางทมนกตอง

ท�าค�าพด จรงๆ แลวเราไมไดดกายหรอก เราดความรสกของการ

เคลอนไหวของกาย แตมนยาว ดความรสกของการเคลอนไหวของ

กาย เราจะมองเหนจตทแปรเปลยนทกครงทมนหลดออกไป มนยาว

ครบาอาจารยกเลยพดสนๆ วา “ดกายเหนจต”

เรากตองมาอธบายใหฟงวา การดกายคอ การระลกรการ

เคลอนไหวไป จต มนรบรวากายเคลอนไหวอย ขณะทจตมนรวากาย

ทเคลอนไหว จตมนยงคงสภาพเดม คอแคร เฉยๆ แตพอจตมน

เคลอนออก จตมนหลดออกจากฐานไป เราเหน

เพราะฉะนนกระบวนการแหงการดกาย มนจงไมไดเหนแค

กาย แตมนเหนจตดวย แลวพอจตมนเคลอนออกไป มนกลายเปน

“ความคด” ความคดแบบนนเขาเรยกวา “เผลอคด” ดงนนกระบวนการ

ทมนคดแบบไมตงใจ คอการท�างานของจต ทจตมนเปลยนสภาพ

ไป เมอเราเหนความคด รทนความคด เราจะเหนการปรงแตงทมน

ปรงเขาไปในความคดนนวา มนเปนอยางไรๆ บาง ความโลภ ความ

โกรธ ความหลง ความสข ความทกข อะไรตางๆ เกดขนในจงหวะ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

144

นนทงนน เราจงเรยกวา “ดคดเหนธรรม” หรอแมแตเหนความคด

มนดบไป ตามกฎพระไตรลกษณ กเหนธรรม หลกการมนอยตรงน

ทนค�าถามทวา แลว “ความคด” กบ “จต” เปนคนละตวกน

หรอท�างานตางกน จตโดยตวของมน เปนเพยงแคตวร ไมมรปราง

ลกษณะใดๆ แคร แตพอมนหลดออกไป มนกลบปรงตวเองให

กลายเปน “ความคด” หลากหลายมากมาย

ความคดมนใชจตไหม ความคดไมใชจต แตเปนสงทเกดขน 

จากจต แตเราไมอาจจะเหนจต เราจงตองอาศยดความคดแทนดจต 

เพราะจตจรงๆ มนไมมรปรางตวตน มนแคร เพราะฉะนนการทเรา

จะเหนสภาวธรรม หรอความโลภ ความโกรธ ความหลง ความสข

ความทกข เหนการเกดขนแหงทกข การดบลงแหงทกขมนตองไป

ดท “ความคด”

เปรยบเหมอนทะเลกบคลน คลน มนอาศยเกดในทะเล

มนกคอการเปลยนแปลงไปของผวหนาทะเล เหมอนความคดคอ

การเปลยนแปลงของจตนนเอง แตสดทายแลว คลนกระทบฝงแลวก

สลายไป เหมอนกน ความคด มาถงจดมนกสลาย มนกกลบคน

เปนปกตไง ไปเปนตวเดมของมน

การทเราคดถงเรองทกขเรองเดม ตวละครคนเดม

ซ�าๆ วนไปวนมา คดยอนไปในอดต คดไปในอนาคต บางทกเอาไป

ปรงแตงกบสงทเพงพบ ไดยน ณ ปจจบน เชนน ถอเปนกรรมทเคย

ท�าตอกนมาไหมคะ หากจตคดอก ควรแผเมตตา หรอท�าอยางไรให

เรองทกขนหายไปคะ ?

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

145

กเราเคยมกรรมตอกน มนกจะมสงหนงทจะเกดขน

คอ ความทรงจ�า ทมนยงเกบเอาไว เปนเงาอยภายในใจเรา เกบไว

เปนไฟลภาพ แลวเผอญวา อยๆ ไฟลภาพนกเดงขนมา เรองจรง

จบไปหรอยง แลวจะไปคดท�าไมใหมนวนวาย กแครบร แลวกกลบมา

รบรวามไฟลภาพนอย แลวกกลบมาสความรสกตว ยอมรบตรงๆ

อยากลบเกลอน อยาปดบงซอนเรน เมอเราไมมใจใหมน สงนน

จะคอยๆ เลอนหายไป เหมอนเพอนเฟสบคทเราไมเคยกดไลคมน

ไมเคยแชร เดยวมนกออกจากวงเราไปเอง ตอนแรกๆ กจะเดงมา

ใหเราเหน แตถาเราไมสนใจ เพอนแบบนกจะหายไปเอง เพอไมให 

มเยอใยตอกน ตดแลวไมใหมใย จงอยาใสใจ ไมตองสนใจ ทงยนด 

และยนราย แครกลบมารสกตว มนจะคอยๆ จางออกๆ

คดยอนไปในอดต เลกกนแลว ไมมคดถงอนาคตหรอก มน

เอาอดตมาปรงแตงทงนน พระพทธเจาจงเรยกมนวา สญญา จ�าได

หมายร แปลวา มนผานมาแลว จบไปแลว ไมตองไปสนใจ

เราควรเคลอนไหวมอเรวหรอชาคะ บางครงเคลอน

เรวเกนไป ความคดจะฟงซาน แตถาเคลอนชาเกนไป กคลายกบวา

ไปก�าหนดจดจอใหมอเคลอนมากเกนไป

การทเราก�าหนดท�าชาๆ บางครงมนกเผลอไปเพงจอง

กม ชาหรอเรวไมส�าคญ ส�าคญตรงทมนรสกชด รสกชดอยางไร รสก

เบาๆ สบายๆ รแบบตนตว ไมหนก เบา โปรงโลง สบาย รสก

อยางนน แครเบาๆ โปรงโลง เบาสบายๆ เราใชความรสกทมนชด

เปนตววด

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

146

การเจรญสตแบบ ๑๔ จงหวะน เราหวงผลเพยงสต

แตไมไดฝกฝนสมาธใชไหมคะ ถาใช การมสตเพยงอยางเดยวก

เพยงพอแลวส�าหรบการด�าเนนชวตประจ�าวนเหรอคะ มกไดยนวาสต

มาคกบสมาธ เหมอนไขเจยวมาคกบแกงสมเจาคะ

สมาธแบบพทธ คอความตงมน ตนร สมมาสมาธ คอ

ภาวะทสตตนรมความบรสทธ เปนธรรมชาต และมความเปนอเบกขา

ดวยสมาธ แตคนสวนมากเขาใจวาสมาธคอสงบนง ด�าดงลงไป เมอ

มสตเปนสมมาสต จงจะเปนสมมาสมาธ มนตองมสตกอน ตวสต

จะท�าใหไมดงลงไป มนจะท�าใหตน แตถาฝกมจฉาสมาธไมมสต

หรอถามกเปนมจฉาสต ไมใชสมมาสต เพราะสมมาสตจะเปนภาวะ

แหงการตนเพอเหนความเปนจรง ตวสมมาสมาธคอความตงมนทจะ

เหนพระไตรลกษณทปรากฏขนในความเปนจรง

ขณะทเราเจรญสตไป จะเหนวามธรรมชาตแตกออกเปนกาย

เวทนา จต ธรรม เรากเหนมนแลวกเหนวากาย เวทนา จต ธรรม

มความไมเทยงแท ความตงมนทเหนอยางน เขาเรยกวา สมมาสมาธ

เพอเหนความจรงทปรากฏขน ในสภาวธรรมธรรมชาตทมนปรากฏ

การทพระอาจารยใหพวกเราคอยสงเกตวา มนมเหตปจจยอะไร

หนนเนองใหกอเกดและมนดบลงดวยเหตปจจยอยางไร กคอท�าใหเรา

เจรญสตดวยความรสกตว ใหเปนสมมาสมาธ เพอใหเหนไตรลกษณ

ปรากฏขนในธรรมชาต ๔ กองทเราเฝาสงเกตอยนนเอง

เพราะฉะนนการปฏบตของเรา ไมใชวาอยๆ ปฏบตแลวมนจะ

ไดผลเลย มนตองคอยๆ ท�า คอยๆ ฝก ฝกฝน ฝกใหเปน ฝกให

ได มองเหนตวความไมเทยงของตวเรา เมอเหนความไมเทยงของ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

147

ตวเรา กจะเรมเหนความไมเทยงของภายนอก ธรรมภายในกบธรรม 

ภายนอกมนอนเดยวกน เพราะฉะนน ถาเราเปนอยางไร คนอน 

กเปนอยางนน ฝกเรยนรใหเขาใจตรงน เหมอนอยางเจาชายสทธตถะ

ทานกลว ทานไมไดกลวทานตายคนเดยว ทานกลววาคนรอบขาง

คนทรกจะตองตายจากไป แมนเราเองกตองตายจากพวกเขาไป เขา

กตองทกข พระองคกเลยออกแสวงหา จนกระทงพระองคพบวามน

เปนความจรงทเราไมอาจจะปฏเสธได จตจงยอมรบความจรงตรงนน

แมความตายจะเกดขน พระองคกไมทกข เมอพระองคเขาใจตรงน

แลว พระองคกน�าสงนมาบอกกลาวกบคนทพระองครก คนเหลานน

กเขาใจ เมอคนเหลานนเขาใจ เขากไมทกขกบมนอก

เมอความเจบ ความปวย ความตาย ความชราภาพจะมาเยอน

เขากจะไมทกขกบมนอก เพราะฉะนนเราตองหนกลบมาเฝาสงเกต

ดสงทเกดขนกบเรา ใจเราทกขดวยเหตใด ทใจมนทกขเพราะใจมน

เขาไปยด มนกทกข การเหนซ�าๆ อยางนตางหากทเหนความจรง

ถาไมยดกไมทกข เมอนนมนกจะวางทงหมดออก แลวกจะไมทกข

อกเลย ไมวาจะเกดอะไรขนกตาม

สงนตองท�า ตองขยน ตองหมน เพอใหเขาเหนซ�าแลวซ�าอก

สกวน ตวทมนเคลอบอยมนจะแตก เดยวมนกสวางโพลงเอง อวชชา

ทหมอย มนกจะสลายออกเอง เอารเขาไปแทนหลง เอาความจรง 

เขาไปแทนความลวง ความรสกตวคอความจรง ความทกขคอความ

ไมจรง มนสมมต เพราะฉะนน ความรสกตวคอความจรงทสด

ตงอกตงใจกบการปฏบตตอ อยาเพงไปกลววามนจะหลงเขาไป

ในสมาธ ไมเปนไร หลงไปแลวมนจะรเอง ตวหลงมนจะบอกเราเอง

วาหลงแลว พอมนถล�าเขาไปแลวมนจะรตวเอง เพราะมนจะเปลยน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

148

บางอาการมนจะเปลยนไป จนเรารตวเองวามนไมใชแลว มนจะกลบ

มาเอง

อยากสอบถามพระอาจารยวา คนทบรรลธรรมแบบ

นพพานแลว ดวงจตของเขาจะหายสลายไปเลยหรอไมคะ แบบวา

หายไปเลย ไมตองรบรอะไรอก หรอวามสถานททหนง ทรวมคน

ทนพพานเอาไวคะ ส�าหรบการพบปะเมาทมอยกน ถามทแบบนน

แลววนๆ เขาท�าอะไรกนคะ ไมเบอเหรอคะ ?

คนจะนพพานแลว จะเมาทมอยไหม ไมมหรอก สถานท

ทจะไปพบปะเมาทมอยกน แลวกไปท�ากจกรรมรวมกน จะไดไมเบอ

ไมม ในเมอทานบอกวา เชอในการเกดมนไมมแลว มนกไมม

สถานททใด ทตองเกดไปอกแลว เพราะเชอแหงการเกดไมมแลว 

คมภรเขากพดอยางนน ไมมเชอแหงการเกดแลว มนกไมมภพ ไมม

ชาตอก

วนแรกๆ สายตาหนจะไมส�ารวมเลย ไมเคยนงกรรมฐาน

เปดตามากอน ตาหนเลยวงไปรอบๆ กพาจตวงรอบๆ ไปดวย ดนะ

ทเขาใจวาถาเราสอดสายสายตาไป จตเรากสอดสายตาม รสกวา

เหนอย วนนหนเลยพยายามหาทใหตาหนไมมอง แลวหนกเหนรอยยบ

ของเสอพผหญงขางหนาหน แลวหนกมองวารอยยบนนเปนรปเปด

แลวหนกมองเปดตลอด ๒ ชวโมงนน แตไมไดจนตนาการวาเปน

เปดอะไร หนกหยดแควาเปด พระอาจารยวาวธนผดไหมคะ?

ผด เพราะมนเปนการไปพงขางนอก เราสงจตไปออก

ขางนอก มนจะไมรบร เหมอนกบพระอาจารยเคยจดคอรสหนง สอง

คนทายอยหลงทายสด ตอนแรกกนงนงๆ กอน ๒๐ นาท แลวยกมอ

๑๘

บรรยาย ณ วนท ๓๐ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงเชา

วหำรธรรมทดยอมน�ำไปสควำมไมเปน

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

151

สรางจงหวะอก ๑๐ นาท ทกคนกพดเหมอนกนหมดวา ตอนนงนงๆ

มนทรมานมาก จตมนวงสาย เพราะมนไมมวหารธรรม มนกจะ

วงไปขาทปวดบาง ความคดบาง เยอะแยะมากมาย แตพอยกมอ

สรางจงหวะ จตมนกนง กจะรสกวาปวดนอยลง

แตสองคนนเขาบอกวา ตอนนงนงๆ เขาสบายมากเลย แตพอ

ยกมอเทานน เขารสกปวด มนสวนทางกบคนอนเลยนะ ท�าไมเปน

อยางนน...เขาบอกวา พอดตอนนงนงๆ มนมแมงมมอยตวหนง มน

วงๆ ไมรจะเขาเบาะไหน สองคนนเขากลนกบแมงมมอย ๒๐ นาท

ไมท�าอะไร ลนแมงมมอยางเดยว พอจงหวะพระอาจารยบอกยกมอ

สรางจงหวะได จงหวะนนแมงมมกมดเขาไปใตเบาะเพอนพอด

พอ ๒ คนยกมอ กเลยรสกวาปวดมากเลย กมนกลบมาอยกบ

เนอกบตวแลว แตตอนนนมนสงแมงมมอย ๒๐ นาท มนกเลยไมรไง

วาตวเองปวดหรอไมปวด เหมอนกบพวกเลนไพ เลนการพนน เลน

ไฮโล มนไมเคยปวด นงไดทงวนทงคน หวกไมหว งวงกไมงวงดวย

นวรณไมอาจเขาแทรก เพราะขณะนนจตเตมไปดวยโลภะ โมหะ

โทสะเพยบ มนลนอยกบไพ มนตงมนมากเลย แตเปนการสงออกไป

ขางนอก เอาไปตงไวกบภายนอก เหมอนพวกท�ากสณ ทมนเพงขาง

นอก แบบวาคอยๆ สรางจนตนาการเปนภาพเปนอะไรขนมา อนน

กเหมอนกน มนกไปลนกบแมงมม อนตรายนะ เกดขาดใจตายไป

ตรงนนไปเกดเปนลกแมงมมเลย

จะเลาเหตการณหนงใหฟง มคณโยมคนหนง แกกงวลเรอง

ผาตด แกกลวแตวาแกตองผาตด แกกกงวล...เมอไรจะผาตด…ขนาด

เขาหองผาตด แกกถามพยาบาล...เมอไรจะผาตด แกกงวลมากเรองน

แลวระหวางนน เวลาเขาหองผาตด เขากจะชวนเราพดเราคย แตเขา

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

152

วางยาเราไวแลว ทนแกกสลบไป เขากผาตด พอแกฟนขนมา ค�าถาม

แรกทแกถามคอ...เมอไรจะผาตด ตรงนทพระอาจารยพดเรองน

ใหฟงกเพราะวา นเปนแบบจ�าลองใหเราเหนวา...จตดบลงไปอยางไร...

มนกเกดอยางนน

นคอการท�าใหเหนวาจตดบลงไปพรอมกบเรองใด มนจะเกด

ใหมพรอมกบเรองนน เอาเรองนนไปเกด เพราะในขณะทชวงวาระ

สดทาย ถาเกดมนไปพรอมกบความหวง ความกงวล การไมปลอย

วาง ยงมอะไรคาใจ ทกขใจ อะไรกตาม...มนกไปดวยความกงวล

ความหวง...อนตราย เพราะวามนจะเปนอบายภมกบเรองเหลานน

เพราะฉะนนการฝกทจะปลอยวางทกอยาง ทเราเหน ทเรา

รสกตว แลวเหนความรสก ความนกคดตางๆ มนเกดขน แตเราไม

เขาไปเปนกบมนเลย เรารสกตว ความคดมากผานไป... อารมณใด

มากผานไป...สงใดเกดขนกรบร แตไมเปนกบมน...คอคนเราจะเกด

เพราะยงมเชอทจะเกด แตการทไมมเชอจะเกดกคอ การทจตของ

เราไมมอปาทาน ไมเขาไปยดมนถอมนในสงใดๆ ทมนปรากฏขน

เหนเปนเพยงปรากฏการณทผานมาแลวกผานไป ไมมใจทจะเขาไป

ยนดหรอยนราย

นนคอเหตผลทท�าไมพระพทธเจาถงใชค�าวา ใหเธอเหนกาย

เวทนา จต ธรรม แลวกถอนความยนดยนรายนนออก ใหแคเหน

ใหสกแตวา แลวกเหนสงเหลานตามกฎพระไตรลกษณ กย�าลงไป

วามนไมอาจยดมนถอมนได เพราะฉะนนทบอกวาเอาจตสงไปดมน

เปนการสงออกขางนอก มนเพงไปทขางนอก ไมเอา อนนไมได เรา

กแคไมตองกลวเรองจตมนจะวอกแวก เรองจตมนจะสบสน ขอให

มนเหน แลวมนจะคอยๆ ส�ารวมขนมาเอง

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

153

ปกตแลว จตจะไมมรปรางหนาตาใชไหมคะ...จะเปน

ความรสก ตอนนงกรรมฐาน เวลาหนคด มความสขหรอปวดขา หน

รสกวาจตมนจะวงกระโดด มนจะวงกระโดดแรงอยเหนอหนาอก

แตพอเวลาหนเขาสมาธเฉยๆ หรอสงบ หนกจะรสกเบาๆ นงๆ อย

กลางหนาอก อยางนหนคดไปเองหรอเปลาคะ...หรอวาหนเปนโรคหวใจ

หวใจเตนไมสม�าเสมอ ผดจงหวะ คอสรปแลว หนมอาการแนนหนาอก

เปนชวงๆ ขณะปฏบตกรรมฐาน หรอเวลารตววาก�าลงโมโหตอน

ขบรถ

ตรงนแหละทคนชอบบอกวาจตมนอยกลางอก มนม

อกตวหนงเขาเรยกวาหวใจนะ มนไมใชจต แตหวใจมนจะมภาวะแหง

การตอบรบกบจตไวมาก เวลามนรสกอดอดดวยกระบวนการปรงแตง

ของจต ไอนจะรสกเปลยน มการกระเพอมผดจงหวะ เพราะฉะนน

ในคมภรบางคมภรทเขยนมาภายหลง ไมใชพระไตรปฎก บางทเขา

ก�าหนดวาจตอยตรงอก จรงๆ แลวมนไมใช จตไมไดอยตรงน อาการ

ทมนเกดอาการผดปกตตรงน กคออาการทมนสงผลมาทกายแลว

ความเปลยนแปลงของจตนนมนสงผลมาทกายแลว

บางคนเวลาโกรธมากๆ แลวมนชอคไปเลย นนเพราะวาตวน

มนตอบสนองกบเรองจตไดไว เขาเรยกวา...หทยวตถ หรอวาหวใจ

บางทมนไมแสดงออกทางกาย วาจา แตวาตวขางในมนผดจงหวะ เรา

กรบกลบมารสกตวซะ มนสามารถตอบสนองไดไว สามารถเชคไดวา

ขณะนนจตของเรามนมความกระเพอมไหวไหม ถาจตเราผดปกต

มากๆ มนจะสงผลออกมาทกาย โดยทตวนเปนตวเรมแรก

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

154

วนนขณะนงกรรมฐานตอนหนเรมจะรสกงวง พอรวา

มนเรมมา หนกนกถงหนาพระอาจารยคะ เวลาทกครงทพระอาจารย

ปลอยมกตลกเสรจ พระอาจารยจะท�าตาโต หนกเลยบรหารใบหนา

ของหนใหท�าตาโตบาง แลวส�าเรจคะพระอาจารย ๓ - ๕ ครงได เอาจต

มาไลธรรมารมณอยางนไดไหมคะ

ได เพราะขณะทเราท�าตาโต มนมการขยบของกาย

จตมนกมารบร มนก... ไดๆ เอาเหอะ ท�าๆ ไป ในเรองของการท

จตของเรามนเคลอนออกจากฐานแลว แลวเราสามารถรทนไดเรว

เทาไร...มนกจะท�าใหเราสามารถทจะท�าใหจตกลบคนสฐานไดไว

เทานน อนนมนอยทความตงมนของจตทมมากเทาไร เรากจะเหน

การเคลอนไดงายมากเทานน แตถาจตมนซดสายๆ อยตลอดเวลา

มนกมองยาก เพราะฉะนน นแหละคอเหตผลวา ท�าไมเราตองม

วหารธรรมทชดเจน ทใดทหนง เปนกรรมฐานอยางใดอยางหนงเอาไว

สมยเมอพระอาจารยไปสอนแพทยบรรจใหมทบรรมย ปรากฏ

วาพวกเขาหลายคนกคงจะเคยปฏบตอย ตอนเราพาท�า เขากท�า...

ยกมอ แตพอเราไมพาท�า เราบอกใหท�าเอง เขากนงกนเฉยๆ กเลย

ถามเขาวาท�าอะไร เขาบอกเขาดจตอย พระอาจารยกเลยถามวาเขา

ดจต เขาใชอะไรเปนวหารธรรมในการด

เขามองหนาพระอาจารย เขาไมเขาใจมง แลวเอาจตไวทไหน

กอนเพอจะดมน เขาบอกไมมครบ กปลอยมน มนคดอะไรกรไป

มนเปนยงไงกรไป เรากบอกอยางน มนนาจะหลงไดนะลก เพราะวา

มนไมมฐานในการทจะด ชวยกระดกนวเพมไดไหม ถาไมอยาก

ยกมอ กชวยกระดกนวหนอย คอขออยางเดยว จะมอะไรกไดของกาย

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

155

ทขยบ เขากนงกระดกนว

อาจารยกเดนถามกลมโนนกลมน เรยบรอยแลวกกลบมาหา

พวกเขาใหม เปนอยางไรบาง... พระอาจารยครบ มนคมกวาเดมครบ

เมอกอนทยงไมไดกระดกนว มนดเหมอนดจต ดเหนความคด แตมน

เหมอนเขาไปเปนดวย คอมนดเหมอนเราเขาไปอยในนน แลวเขาไป

เหนอยกบสงนน มนยงรสกหนกๆ อย แตพอกระดกนว มนดจรงๆ

พระอาจารย ความคดใดปรากฏมนเหนเลยนะ มนเหนแลวไง...

มนกกลบมาน กลบมาพกตรงนครบ แลวพอสกพกมนหลด มนก

เหนชดเลยครบ แลวกกลบมาพกตรงน

นนแหละ พระพทธเจาจงบอกวา ...แมตถาคตเองกม “อานา-

ปานสต” เปนวหารธรรม...แมแตตถาคตเองกม “กายคตาสต” เปน

วหารธรรม คอมสตไปในกายเปนตวตง เพราะฉะนนถาเราไมยอมม

วหารธรรม แปลวาเราเกงกวาพระพทธเจา ถาเกงกวาพระพทธเจาก

นากลว พระพทธเจาทานยงบอกวาทานยงมวหารธรรม แตเราไมยอม

มวหารธรรม อนนนากลว อยาไปไมม อยาไปไมตงฐานนะ อนตราย

มาก เพราะวาพระอาจารยเคยท�าแบบนนมาแลว

ตอนนนหลวงพอค�าเขยน พอเราไปบอกทานวาเราแยกกาย

แยกจต แยกรป แยกนาม เราไปเลากระบวนการบางอยางใหทาน

ฟงแลว หลวงพอกบอกวาตอไปใหบ�าเพญทางจตนะ พระพทธเจา

ทรงบรรลธรรมดวยการบ�าเพญทางจต กคอเฝา... คอยเฝาดจต

พระอาจารยเลยเขาใจวาหลวงพอใหพระอาจารยไปเฝาดจต ไมตอง

ยกมอสรางจงหวะ ลมไปวาสงทหลวงพอพด หลวงพอละไวในฐานะ

ทเขาใจวา...มนตองดกายเพอจะเหนจต เพราะนยามของหลวงพอ

มอยแลวคอ “ดกายเหนจต ดคดเหนธรรม” หลวงปเทยนกบอก

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

156

“ดกายเคลอนไหว...รเทาทนใจนกคด”

ทนเรากไมสรางวหารธรรม วนทงวนเรากคอยนงดจตวามน

เปนอยางไรบาง กเหนมนคด เหนมนเปลยนไปอยางนน อยางน

แรกๆ มนกเรมดชดอย แตหลงๆ มา พอมนเกดขนเยอะๆ มนเหนนะ

แตมนมอาการเขาไปเปนดวยในบางครง

ในขณะทมนเฝาดนน ความรมนเกดเยอะมากเลย มนเปน

คดร แตสงหนงทมนตามมาคอ ความมนใจวาตวเองรและเขาใจมากขน

เรอยๆ มนไมสนใจเลยนะทน เขาเปดเทศนครบาอาจารยใหฟง ปดๆ

ไมถงขน มนวามนถงขนกวา มนมอาการอยางนน นานๆ เขา เรากเรม

สงเกตตวเอง เรมเหนวา ตอนกอนทเราจะปฏบต เรากอยกบความคด

แบบน แลวพอเราปฏบตอย เรากยงมาอยกบความคดอยางน แลว

มนตางกนตรงไหน...มนไมตาง แปลวาเราตองท�าอะไรผดแนๆ จาก

ทนงคอยดจต กลกขนแลวกท�าจงกรม คราวนความคดมนเกดขนก

ฟบทนกหายไป โผลมาอกกฟบ...มนทน นเองคอวธการด คอมนตอง

มฐานทจะด แลวมนจะไมเขาไปเปน คอมนไมไหลไปดวยกน

ตงแตนนมา พระอาจารยกมงอยกบวหารธรรมเลย มนเปน

องคความรทท�าใหเราคอยๆ ไถถอนตวเองออกมาจากความหลงตด

ยดมน มนคลายออก ทกขมนนอยลงจรงๆ เพราะมนเรมมองเหน

สงรอบๆ ทกอยางเปนแคความคดหมดเลย แลวเรากหลงไปเอาถก

เอาผด ยดมนถอมนกบความคดทมนปรงขนมา ขณะปจจบนคอ

ความจรงทสด ในขณะเดยวกน วหารธรรมมนกแคเปนแคอะไร

บางอยางใหระลกรเพยงชวขณะ รแลวกดบไป แลวกปรากฏตวรขนมา

อกขณะ แลวกดบไป แตเปนขณะทตอเนองเทานนเอง ตวทถกรกบ

ตวทรมนกเกดแลวมนกดบพรอมกน มนไมไดมอะไรทไมดบ เพยงแต

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

157

มนมการเกดตวใหมขนมา แลวตวรมนกปรากฏตาม รแลวกดบลง

ไปเทานนเอง มนกไมมอะไรจรงยงยน

ตอนนนพรรษาท ๒ หลงจากพระอาจารยเจอหลวงพอค�าเขยน

คนเดยว อาจารยกไดตนทางเลย แยกกาย แยกจต แยกรป แยกนาม

ไดเลย เพราะวาเรามพนฐานอยแลว หลวงพอคลกใหพระอาจารย

เลยนะ ดวยหลกการทหลวงพอท�า สรางจงหวะอยางน ตงใจท�า

ทละครง ร ทละครง จบลงทละครง...แคน นนแหละคอจดท

พระอาจารยจบ แลวกเขาสการปฏบต

เพราะฉะนน เรองของวหารธรรม เรองของการสงเกตการ

ปรากฏขนของธรรม การดบลงแหงธรรม เรองนเปนเรองทส�าคญ

มนอยในตวของมน อยในขณะนน ใหเราตงใจท�า แลวกสงเกตดมนไป

ร ดมนมชวงของมนอย มนไมใชไมม เพยงแตการสงเกตของเรา

ไมแยบคายพอ เพราะฉะนนขอใหเราสงเกตใหมนชดขน มองดๆ

กบสงทเกดขน

อกปญหาหนงคนทสงเกตไดไมดคอคนท “ตงธง” เอาไวเสมอ

ตงธงวาตองเปนอยางนน อยางนนะ ถาคนท�าแบบนเมอไร จะขาด

การสงเกตอยางยง เหมอนคนตงธงวาอยากใหมนสงบ เขาจะ

กระเสอกกระสน ตะบตะบน กพยายามจะหาวธท�าใหมนสงบ แตกลบ

ไมมองวา ระหวางการเดนทางในแตละกาวๆ มนเกดอะไรขนบาง แตละ

ลมหายใจทเขาทออก มนเกดอะไรขนบาง ตงแตการขยบในแตละขณะๆ

มนเกดอะไรขนบาง อนนคอสงทคนทชอบตงธงจะมองไมออก

แตถาปฏบตอยางทพระอาจารยบอกคอ ตงใจท�าทละครง ร

ทละครง จบลงทละครง มนไมมธงตง มนมแตการวาอยกบปจจบน

ขณะแลวเหนตรงนน เพราะฉะนนจงหวะทหนงมนเปนอยางไร มน

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

158

เปนอยางนน พอจงหวะท ๒ มนเกดอะไรขน มนไมใชของจงหวะทหนง

แลว เพราะฉะนนกระบวนการเรยนร เราเหนมนทละขณะๆ แลวเรา

จะรเลยวา ชวตจรงๆ มนเปนแคขณะ มนไมไดยนยาวอะไรเลย

ทด�ารงมาอยนคอความเปนขณะ ทมนตอเนองมาเทานนเอง มนเปน

เรองของการสงเกต

ไดฟงซดหลวงพอค�าเขยนวา อยาท�าอะไรตามทคด

ในทนททนใด เพราะเปนการท�าตามความเคยชน เรยกวาหลง ให

รตวเสยกอนแลวท�าดวยสต ค�าถามคอ การท�าจงหวะเรวๆ เหมอนต

กลอง ไมขาดเปนชวงๆ จะเปนการท�าไปเพราะเคยชนคอหลงหรอไม

จ�าเมอคนไดไหม นนเขากเขาใจวาเขาเจรญสต เขา

ตองการท�าอยางไรกไดใหรางกายเขาตนไว มนเหมอนกบเราไปมอง

เหนการงวงเปนศตรทตองท�าลาย ตองตอส ตองเอาชนะ แตถาเรา 

มองวาความงวงมนคอคร...ทกอยางเปนครไปหมด หลงกยงเปนคร

เลย เพราะหลงไปแลวเราจงร งวงมนกเปนสภาวธรรมทปรากฏ มน

ไมใชสงทตองเอาชนะ แตเราสามารถเรยนร แลวเราไมเปนทกขกบ

๑๙

บรรยาย ณ วนท ๓๐ มกราคม ๒๕๕๘ ชวงบาย

“นำมรป”ไมใช “รปนำม”

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

160

มน ซงตอไปกจะท�าใหมนไมมอ�านาจเหนอเรา มนแปลกตรงทวา

พอเราไมตกอยใตอ�านาจของมน คอเราเรยนรเขาใจมนแลว สงนน

กลบไมมอ�านาจเหนอเราอกตอไป

นคอสงทตองเรยนรใหเขาใจ แตวาหลายคนทเคลอนไหวเรวๆ

เพราะความคดมนเรมเรวขน กไมอยากใหความคดมนโผล กเลยท�า

เรวเพอทจะจดการกบความคด แตถาเปนผปฏบตเจรญสต ความคด

มนกจะมาชาจะมาเรว เรากจะไปอยางสม�าเสมอ นนคอความตงใจ

ท�าของเรา มนจะไมมอทธพลเหนอเรา เพราะมนจะเปนเพยงภาวะท

โผลมาใหเราไดรจก เรยนรกบมน และเขาใจ และจบไปเทานนเอง

ความส�าคญมนไมไดอยท ๑๔ จงหวะ แตความส�าคญอยท

ความตงใจ...ทละจงหวะ นคอความเปนตวของตวเอง ทไมถกความคด

มนลากไป มความตงใจตงมนทจะท�า ขอใหเปนจงหวะของเราทเรา

รสกวาเราชดเจน

กราบเรยนพระอาจารย ตอนทดฉนนงเครองบนจะกลบ

จากตางประเทศ ไดรวาเครองบนนอาจจะตองประสบกบหางๆ ของ

พาย แตกเลอนไมไดแลว เลยตองเดนทาง ในใจกคดวาจะตองปฏบต

อยางไร ตามทเคยไดรบค�าสอนจากพระอาจารย เมอขนเครองแลว

ดฉนและกลยาณมตร กรบปฏบตภารกจทจะตองกระท�าตามหนาท

ผโดยสารแลว กพอดมสญญาณวาเราก�าลงโดนพายแลว กพากน

ตงสตก�าหนดจตกลบมารสกตว โดยการพลกมอไปเรอยๆ แตถาเหต

นนเกดอยางกะทนหนเราจะครองสตและปฏบตเพอใหกลบมารสกตว

ไดอยางไร เพราะมนคงจะทงตกใจทงกลว ขอความเมตตาจากพระ

อาจารยสอนวธปฏบตในเหตการณอยางนดวยคะ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

162

นไงเราถงตองมาฝกใหมาก เราไมรวาเหตนนจะเกด

เมอไร ในชวตจรงมนเตอนเราอยทกขณะเลย ในแตละวน คณคาด

การณลวงหนาไมไดวาเรองนจะเกด อยๆ วนนมคนมาหา หรอ วนน

ไฟดบ น�าไมไหล มนมเรองทไมคาดฝนเกดอยทกขณะ นคอสงท

บอกใหเรารวามนไมมก�าหนด ไมมนมตหมาย พระพทธเจาบอกวา

ความตายไมมนมตหมายใหเรารลวงหนาวามนจะเปนอยางไร มนจะ

เกดขนเมอไร ทางทดทสดคอ... เตรยมความพรอมเสมอ เรามองเหน

การเตอนทมนเกดขนกบเราไหม...มนบอกเราอยตลอดเวลาถงความ

ไมเทยง มนษยควรจะหวาดหวนกบความไมเทยงตรงน แลวตนตวท

จะวางใจในแตละขณะนนใหพรอมเสมอ

พระอาจารยเคยท�ากจกรรม ถาคณมเวลาอยสองวนคณจะท�า

อะไร หลายคนเขยนเยอะมาก ถาเวลามแคสองวนจรงๆ จะท�าอะไรได

ตอนนนเราแทบจะประคองลมหายใจอยยงไมไดเลย แคลมหายใจ

สะดดกตายแลว เพราะฉะนนทเขยนไวจะท�าโนนท�าน มนเปนไปไมได

เลย แตวาตองรอใหถงสองวนนนไหม เราถงจะท�าเรองเหลาน เรา

สามารถท�าเรองนนไดทนท เพราะเราไมรวาจะเกดอะไรขน เพราะ

ฉะนนเคลยรไปเลย คดอะไรได ทจะตองเคลยรไปจากตว เคลยรเลย

แลวเราจะเกดความรสกวา เรามความพรอมขนเรอยๆ ทกขณะๆ

อนนส�าคญนะ ไมตองรอสองวน แตถาเราเตรยมตวไวใหพรอม

เสมอ พระพทธเจาถงถามพระอานนท อานนท เธอคดถงความตาย

วนละกครง พระอานนทบอก วนละพนครง พระพทธเจาบอกนอยไป

เราคดถงมนทกลมหายใจเขาออก การหมนระลกถงความตาย จะท�าให

เราไมมวเมา ไมหลง มนจะทอนความหลง ท�าใหเราตระหนกวาชวตน

มนมอะไรทเราจะตองรบๆ ท�า จดการกบมนใหเรยบรอย ตองท�าให

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

163

พรอมอยเสมอ ความเจบปวยมนยงมเวลานะ ตอใหคณเปนโรคราย

ขนาดไหนกตาม มนยงมเวลาใหคณไดท�าอะไรบางอยาง อาจจะเปน

เดอนสองเดอน หรอปสองป แตถาเกดอบตเหตนมนตดเลย มน

ตดรอนทกอยาง

เพราะฉะนน การท�าความรสกตวทตอเนองๆ ใหจตมนคนชน

กบการกลบมารสกตว หรอไมกใหจตมนคนชนตอการระลกถงความด

บญกศลทเราสราง เราท�า ถาจะคด เราจะคดถงความด ถาเราจะไมคด

เราจะอยกบความรสกตว ถาความรสกตว มนไมแรงพอ มนกวงไปเอา

บญกศล มนกยงด กยงเปนสขคต จตเราดบไปในเรองใด มนกเกด

กบเรองนน พอมนเกด มนกเอาเรองนนไปเกด

ขอความเมตตาทานอาจารยเลาประสบการณทส�าคญๆ

ระหวางปฏบตธรรมกบหลวงพอค�าเขยน ทท�าใหมนใจวาพงตวเองได

และเปนทพงผอนไดจนถงวนน

...เรองสทธสวนบคคล หามละเมด เลาไปมนกไมเกด

ประโยชน มนกไมไดเปนไปเพอใหพวกเราพนทกข แตสงหนงทท�าให

พระอาจารยมนใจกบเรองของการปฏบตกคอ การทพระอาจารย

เหนรป เหนนาม และเหนปฏจจสมปบาท การเหนปฏจจสมปบาท

จะท�าใหเรามนใจถงบนเสนทางของการปฏบต และเหนการเปนเหต

ปจจยหนนเนองของสภาวธรรมทเกด จนกระทงเหนวาการเกดขน

ของทกขมนเปนอยางไร และความดบลงแหงทกข มนจะท�าไดอยางไร

ตรงปฏจจสมปบาททเราเขาใจ

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

164

อยางทอาจารยบอกวา ตวส�าคญมนอยทเราไปรจกเทาทนผสสะ

ทอยภายในจต เมอนามรปปรากฏ ซงมนมค�าพดหนงของหลวงพอ

ค�าเขยนทเราดในวดทศนของทาน เราเหนรปนามตามความเปนจรง 

มาแลว ๔๙ ป การปฏบตดวยวธการน จะน�าพาเราไปสการเหนการ 

ดบไมเหลอแหงนามรป จะพาเราไปเหนการดบไมเหลอแหงนามรป 

บรรทดแรก ทานบอกวาเหนรปนามใชไหม...แตบรรทดสดทาย ทาน 

บอกวาเหนนามรป การดบไมเหลอแหงนามรป เพราะฉะนนค�าวา 

“นามรป” กบ “รปนาม” มนคนละอน

มใครบางคนเขยนเรองเหนนามรปแลวกเหนรปนาม ใครพดถง

การเหนแมว ทบอกวาเหนความคดกอน พอเหนความคดตรงนน

คณบอกวาเหนนามรป แตพอคณหนไปเหน มนเหนแมว แลวกมน

เปนแมวจรงๆ กเหนรปนามนนแหละ เพราะฉะนน “รปนาม” มนคอ

กายกบจตทเหนอย แต “นามรป” คอรปทมนเกดจากนามสรางขนมา

กคอ...รปคด เพราะฉะนนการดบไมเหลอของรปคด ทหลวงพอพดนะ

เหนการดบไมเหลอของนามรป มนจงมความส�าคญมาก เพราะการดบ

ของนามรป จะท�าใหเกดการหมนตอไปของปฏจจสมปบาทไมได

มนจะจบลงแคนน

เพราะฉะนน การเหน การปรากฏขนแหงนามรปแลวเหนมน

ผสสะอยทจต ดบลงตรงนน มนกไมมปญหา แตถามนดบตรงนน

ไมทน มนจะเกดความรสกทเรยกวา...เวทนา คอความรสกบางอยางท

เขาไปเกยวของกบการเหนนามรปคดทปรากฏ เรากเหนมน ถาเรา

ทนตรงน กลบมารสกตวอก มนกจบ ปฏจจสมปบาทมนเปนสองฝง

ครงหนงเปนฝายเหต อกครงหนงเปนเรองทกข เพราะฉะนนถา

มนเลยตณหา เขาสอปาทาน อปาทาน ภพ ชาต ชรา มรณะ นคอ

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

165

กระบวนการผลกดนจนเกดความเปนทกขทางจตแลว แตถาเราเหน

เปนนามรป กแปลวาเกดการผสสะแลวมนจบลงตรงนได มนจะ

ไมผลกดนไป แตถามนไปถงเวทนา มนกยงพอแกได ถาไปถงตณหา

อปาทานนเสรจเลย

ตวส�าคญมนอยทวา ใหเราเหนตรงนามรปใหได เขาใจตรงนน 

ใหทน…จบลงตรงนน เพราะเราจะเหนเลยวา นามรปมนกแคเปน 

ปรากฏการณของจตทมนสรางขน แตมนกลบมผลตอการผลกเรา 

สตณหา อปาทาน ถาเราจดการได ตงแตความคดทมนปรงขนมา 

แลวมนจบลงตรงนนได กระบวนการตอเนองมนจะไมเกด ไมตอ 

ออกไปสกระแสแหงปฏจจสมปบาท สายเกดทกขมนกจะไมเตม 

เพราะมนเหนสมทย แลวมนละทนท ตรงนส�าคญ

เพราะฉะนน กอนทเราจะมาเขาใจเรองนามรปชด มนตองเคย

เจอเรองของความผลกดนของความปรงแตงทางจตแลวเราเปนทกข

ซ�าแลวซ�าเลามามากแลว พอสตเรามาทน มนจะเหนวา ตวทมน

ผลกดนไปสความทกขทางจตมนคอตวน ตวรปคดทมนปรงขนมาตอ

พอตาเหนรป แลวหไดยนเสยง การท�างานของอายตนะมนจบลงแคนน

แลวนะ แตทมนส�าคญหมายวานคอนน นคอเสยงนน นคอสงนนท

ตาเราเหน นเปนหมา นเปนแมว นคอ...สญญา...ความจ�าไดหมายร

เขามาท�างาน จงเกด...สงขาร...คอภาวะแหงการปรงแตงจตใหดใหชว

ใหยนดใหยนราย มกระบวนการปรงเขาไปซ�าๆ ตากระทบรป มนจบลง

ตรงนน แตทตอจากการนนคอ เรองของการท�างานในปฏจจสมปบาท

หรอการท�างานของขนธ ๕ แลวกอเกดเปนนามรปขน คอรปคด

นนเอง

ล า ด บ แ ห ง ก า ร พ น ท ก ข

166

มนกจะเกดกระบวนการเปนรปคดขน เปนเรองราว เปนทงรป

เปนทงรส เปนทงกลน เปนทงเสยง ไดหมด เราจงเรยกมนวานามรป

เปนเหตปจจยใหเกด...สฬายตนะ เปนอายตนะทง ๖ แตอายตนะ

ทง ๖ ตรงนไมใชหมายถง ตา ห จมก ลน กาย ใจ แตหมายถงรป

รส กลน เสยง โผฏฐพพะ และธรรมารมณ...อนถกสรางขนดวยจต

หรอนามทมนสรางขน แตหลายคนทไปตความ ทอธบายเรองปฏจจ-

สมปบาทตรงนกคอ ไปอธบายวานามรปเปนรปนาม เพราะมนมค�าวา

สฬายตนะตอเนอง

พอบอกวามนเปนรปนาม สฬายตนะของเขาจะเปน ตา ห

จมก ลน กาย ใจ นเปนเรองของรปนามแลว แลวกไปเกดผสสะอก

ครงหนง ผสสะทพดถงจะเปนผสสะของอายตนะภายนอกกบอายตนะ

ภายในกระทบกน แลวจงเกดเวทนา มนยอนกลบเขาไปขางในอก

เรองราวมนอยขางใน แลวกโดดออกมาขางนอก แลวกผลบเขาไป

ขางในใหม

แตถาอธบายอยางทอาจารยอธบายคอ พอตากระทบรป

อวชชาคอความหลง คอความไมมสต เอางายๆ มนกปรงตอเทานนเอง

มนกเอารองรอยแหงการกระทบระหวางตากบรป กระทบกนมนก...

อวชชากท�างาน กไปสงขาร มนกปรงแตงขนมา แลวกเปนนามรป

เปนเรองราวของความคดขนมาเทานนเอง แลวความคดทมนปรากฏ

ขนมา กเปนทง รป รส กลน เสยง โผฏฐพพะ และธรรมารมณ

กเปนสฬายตนะ กเปนอยภายใน

สฬายตนะตวนมนเปนมโนผสสะ กอยขางในใจ มนกจะเกด

เปน...เวทนาทางใจ เกด...ตณหาอย ทใจ...อปาทานกอย ทใจ...

ภพทใจ...ทกขทใจกเกด มนเปนเรองของใจลวนๆ ชวขณะหนงเทานน

พ ร ะ อ า จ า ร ย ค ร ร ช ต อ ก ญ จ โ น

167

เอง มนไมไดเกยวของกบการกระโดดออกมา แลวกผลบเขาไปใหม

มนคอการอธบายปฏจจสมปบาทแบบขามภพขามชาต มนชวขณะ

เดยว เพราะฉะนนตรงน มนจงมความส�าคญของการปฏบตอยาง

มาก การท�างานของอายตนะและการท�างานของขนธ ๕ หรอการ

ท�างานของปฏจจสมปบาทตอเนองจากการกระทบทางอายตนะ มน

จงเปนเรองส�าคญ

มคนเขยนอกคนหนงบอกเหนการท�างานของขนธ ๕ ชดเจน

ทปรากฏขนทจต เหนชดเลยวามนมหมดเลย รป เวทนา สญญา

สงขาร วญญาณ มนอยในนหมดเลย อยภายในจตลวนๆ เพราะ

ฉะนน ตวขนธ ๕ หรออปาทานขนธ ๕ มนอยในหมวดธมมาน-

ปสสนาสตปฏฐาน เพราะวามนเปนธรรมารมณทปรากฏขนทจต

นนเอง

ค�าวาขนธ ๕ ใน ธมมานปสสนาสตปฏฐาน จงหมายถง

ภาวะแหงการเกดขน แลวเกดอปาทานในขนธ ๕ คอศพทอยในนน

คอเรองราวทอยภายในจต เปนธรรมารมณทปรากฏ เรองเหลาน

ไมอยากจะพดใหมนมาก แตอยากใหเขาไปเหนมากกวา อยากใหเรา

เขาไปสมผสกบมน มนจะชวยใหเราเหนความจรงไดงายขน

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า

อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ภาพประกอบ เซมเบ ออกแบบปก/รปเลม คนขางหลง ถอดค�าบรรยาย คณะศษย เรยบเรยงค�าบรรยาย ภรณ โสรจกล

พสจนอกษร ทมงานชมรมกลยาณธรรม พมพท บรษทส�านกพมพสภา จ�ากด โทร. ๐-๒๔๓๕-๘๕๓๐

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดลาดบท ๓๘๘

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

วดวรวงศาราม อ.เมอง จ.ชยภม

พระอาจารยครรชต อกญจโน

พนทกขล�ำดบแหงกำร

www.kanlayanatam.com

พระอาจารย ครรชต อกญจโน

กลบมา...รสกตว

พมพครงท ๑ : กมภาพนธ ๒๕๖๒ จ�านวนพมพ ๘,๐๐๐ เลม

เจาภาพจดพมพ • “กองทนผลตสอธรรมะของพระอาจารยครรชต อกญจโน และคณะศษยกลมกลบมารสกตว”• ชมรมกลยาณธรรม

๕,๐๐๐ เลม๓,๐๐๐ เลม

kanlayanatam

www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam

ในพระพทธศาสนา ประเดนทส�าคญทสดคอ “การพนทกข” 

เรองความทกขและการพนทกข คอหลกการใหญ เรองละชว ท�าด

ทกศาสนาสอนหมด แตสงทเหนอกวานน คอ การหลดพนจากการ

ถกจองจ�าหรอเหนยวรง การผกพนดวยอะไรกตาม ทงรปธรรมและ

นามธรรมนน เราจะตองไมตด ไมยดมนกบสงเหลานน ทางพทธ

ศาสนาจงถอวา “การหลดพน” นเปนสาระ เปนแกนสาร “ค�าสอน

แหงตถาคตนน ม ‘ความหลดพน’ เปนแกนสาร” ความหลดพน

มนกมหลดพนตงแตระดบเลกๆ ไปถงระดบสงสด คอการหลดพน

จากอาสวะกเลสทงหลาย