ค าน า - clinictech ·...

ค าน า

การด าเนนโครงการถายทอดเทคโนโลยการผลตปยอนทรยเพอการคา ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2555 กลมผผลตปยอนทรยคณภาพสง กลมกองทนมยาซาวาบานเสารก ต าบลพระเหลา อ าเภอพนา จงหวดอบลราชธาน ไดรบทนอดหนนจากโครงการคลนกเทคโนโลย กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประจ าป โครงการนเกดจากความตองการของชมชน วสาหกจชมชนโดยมวตถประสงคเพอถายทอดเทคโนโลยการผลตปยอนทรยเพอการคา กลมผผลตปยอนทรยคณภาพสง และพฒนากลมปยอนทรยคณภาพสงตนแบบ และใหบรการค าปรกษา (Call Center) กบกลมปยอนทรยและบคคลทสนใจ รายงานฉบบนเปนการรายงานผลการด าเนนงาน และการประเมนผลโครงการโดยผด าเนนงานหวงวารายงานผลการด าเนนงานนจะใชเปนขอม ลพนฐานในการด าเนนงานในระยะตอไป

ผรบผดชอบโครงการ

ผชวยศาสตราจารย ดร.หทยชนก นนทพานช ผชวยศาสตราจารย ดร.ภาสกร นนทพานช

สารบญ

หนา

บทท 1 รายละเอยดโครงการ 1

ขอเสนอโครงการทไดรบอนมต 1

แบบส ารวจความตองการของชมชน 14

บทท 2 การด าเนนการถายทอดเทคโนโลย 18

คณะกรรมการด าเนนงาน 18

ขอมลเทคโนโลยทจะถายทอด 18

รายชอผเขารบการถายทอดเทคโนโลย 21

บทท 3 ผลการประเมนการด าเนนการถายทอดเทคโนโลย 28

บทท 4 ผลการตดตามหลงการถายทอดเทคโนโลย 35

ดานการน าความรไปใชประโยชน 35

ดานความรทไดรบสามารถน าไปใชประโยชนและประเมนเปนรายได 35

ดานคณภาพชวต 37

บทท 5 สรปผลการด าเนนโครงการตามขอเสนอโครงการ 39

ผลผลต/ผลลพธของโครงการ 39

การประเมนผลทงโครงการทางเศรษฐศาสตร 40

ภาคผนวก

ก เรองเลาความส าเรจ 42

ข ขอมลการประเมนผลทงโครงการทางเศรษฐศาสตร 50

ค ค าสงทเกยวของกบการด าเนนโครงการ 53

ง เอกสารหรอคมอประกอบการอบรม 59

คลนกเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

1 การศกษาผลของสารสกดสมนไพรพนบานในการก าจดไสเดอนฝอยสาเหตของโรครากปมในพรก

บทท 1

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา

โรครากปมทมสาเหตจากไสเดอนฝอย Meloidogyne spp. ป พ.ศ. 2550 จงหวดอบลราชธานประสบปญหาการแพรระบาดของโรครากปมพรก พนทการปลกพรกของจงหวดอบลราชธานและพนทใกลเคยงกวา 1,629 ไร เปนสาเหตท าใหพรกมผลผลตและคณภาพลดลงตงแตรอยละ 50-100 คดเปนมลคาความเสยหาย 50-80 ลานบาท เนองจากหากแปลงพรกประสบปญหาโรครากปม สวนใหญพรกตายทงแปลง ท าใหเกดความเสยหายมากถงรอยละ 100 (ส านกวจยและพฒนาการเกษตร เขตท 4, 2550) เมอไสเดอนฝอยรากปมอยในพนทแลวการก าจดเปนไปไดยาก ท าใหผลผลตเสยหายมากบางรายอาจเสยหายทงแปลง เพราะสารเคมทก าจดโดยตรงมราคาแพงมาก และไมเหมาะสม ตองใชวธอน และใชเวลาหลายป โดยสวนใหญในปจจบนการจดการกบไสเดอนฝอยเปนการควบคมปองกนมากกวา

การปองกนก าจดไสเดอนฝอยรากปมมหลายวธ เชน การเขตกรรม การใชพนธตานทาน และการใชสารเคม เปนตน (จรส และคณะ, 2534) ซงการปองกนก าจดไสเดอนฝอยรากปมแตละวธมขอจ ากด เชน การใชสารเคม เปนวธทลงทนสง และเปนอนตรายตอสงมชวต ดงนนการน าวธการอนทปลอดภย และประหยดคาใชจายมาใชในการควบคมไสเดอนฝอยรากปม จงเปนแนวทางทควรใหความส าคญ (Jatala, 1986) อยางไรกตาม วธการปองกนกาจดเพยงวธใดวธหนงดงกลาวมา ยงไมสามารถควบคมหรอหยดการระบาดของไสเดอนฝอยไดรอยละ 100 เนองจากไสเดอนฝอยมพชอาศยกวาง มวงจรชวตสน และตวเตมวยเพศเมยสามารถสรางไขและฟกเปนตวออนไดมาก โดยเฉพาะอยางยง ในเขตพนทสง เกษตรกรมกปลกพชชนดเดม หรอพชในตระกลเดยวกนในพนทเพาะปลกตลอดป และเกอบทกชนดเปนพชอาศยทด (host) ของไสเดอนฝอยรากปม

ดงนน ในงานวจยนจงมงเนนทจะน าสมนไพรทมอยในพนบานทมสารออกฤทธในการก าจดศตรพช เชน หนอนตายอยาก หางไหล ยาสบ นอยหนา และดาวเรอง ซงเปนสมนไพรทหาไดงายในทองถน มาสกดและทดสอบการออกฤทธในการก าจดไสเดอนฝอย เปรยบเทยบกบสารเคมก าจ ดไสเดอนฝอยทเกษตรกรนยมใช (คารโบฟแรน) เพอเปนทางเลอกอกทางหนงในการก าจดไสเดอนฝอยเมอตรวจพบในแปลงพรกหลงการเพาะปลกพรก รวมกบวธการปองกนกอนปลก เปนการลดความเสยหายของผลผลตพรก ลดตนทนจากการใชสารเคมและเปนการสงเสรมการปลกและขยายพนธสมนไพรในทองถนอกดวย

วตถประสงค

1. เพอศกษาประสทธภาพของสารสกดจากสมนไพรพนบาน ไดแก หนอนตายหยาก หางไหลแดง ยาสบ และดาวเรอง ในการก าจดไสเดอนฝอยเปรยบเทยบกบสารเคมทเกษตรกรใชในการก าจดไสเดอนฝอย



2. เพอพฒนาวธการก าจดไสเดอนฝอยโดยใชสารสกดชวภาพ

ขอบเขตการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ไดสมนไพรพนบานทสามารถก าจดไสเดอนฝอยโรครากปมในพรกได 2. เกษตรกรสามารถใชก าจดไสเดอนฝอยโรครากปมในพรกไดเมอตรวจพบวาในแปลงมการระบาดของ

ไสเดอนฝอย ท าใหสามารถรกษาผลผลตได ซงในอดตพบวาหากเมอมการระบาดของไสเดอนฝอยสวนใหญผลผลตเสยหายรอยละ 50-100 และวธการจดการกบไสเดอนฝอยสวนใหญเปนการปองกนมากกวาก าจด

3. เปนการรกษาผลผลตของเกษตรกร และลดคาใชจายในการใชสารเคมก าจดไสเดอนฝอยทมราคาแพงมาก และไมเหมาะสม ตองใชวธการอนๆ

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ ไสเดอนฝอย

ทดสอบการออกฤทธ ในการก าจดไสเดอนฝอย

เปรยบเทยบกบสาร เคมคารโบฟแรน

ในของรปสารสกดหยาบ

ในรปของสารสกดสด (สมนไพรสดบดละเอยด)

หากมประสทธภาพจะสะดวกตอการน าไปประยกตใชของเกษตรกร

สมนไพรทศกษา 5 ชนด

หนอนตายหยาก

หางไหล

ยาสบ

นอยหนา

ดาวเรอง

ทดสอบฤทธในการก าจดไสเดอนฝอย ในหองปฏบตการ

สมนไพรทมฤทธ ในการก าจด ไสเดอนฝอย



โรคพชทเกดจากไสเดอนฝอย (Plant disease caused by Nematode ไสเดอนฝอย อยใน Phylum Nematoda : Nematode มาจากภาษากรกค าวา Nema (แปลวา เสนดาย)+oid (เหมอนหรอคลาย) ดงนน Nematode จงหมายถง สตวทมรปรางเหมอนเสนดาย (round-worm, thread-word) ไสเดอนฝอยไมมระบบหายใจและระบบหมนเวยนโลหต ทพบม 4 ชนดไดแก

1. Marine nematode (ไสเดอนฝอยน าเคม) มประมาณ 50% ของไสเดอนฝอยทงหมด 2. Soil and fresh-water nematode(ไสเดอนฝอยในดนและน าจด) เปนอสระอยตามธรรมชาต ไมเปน

ศตรพชและเปนประโยชนตอระบบนเวศนโดยเปน อาหารใหกบสตวอนมประมาณ 25% ของไสเดอนฝอยทงหมด 3. Animal parasite nematode(ไสเดอนฝอยปรสตของสตว) เชน พยาธตางๆ มประมาณ 15% ของ

ไสเดอนฝอยทงหมด 4. Plant parasite nematode (ไสเดอนฝอยทเปนศตรพช) มประมาณ 10% ของไสเดอนฝอยทงหมด เมอท าการจ าแนกชนดของไสเดอนฝอยโดยศกษารปรางลกษณะทางสณฐานวทยาดวยพจารณาจากรว

รอยยนสวนกน (perineal pattern) ของตวตวเตมวยเพศเมยสามารถจดจ าแนกได 2 ชนด (species) คอ Meloidogyne incognita และ M. javanica ซงปะปนในแปลงปลก โดยสวนใหญตรวจพบ M. incognita มากกวา M. javanica ในอตราสวน 8 : 2 ของตนพรก 1 ตน

การสบพนธ 1. Amphimixis เพศแยกกน ผสมพนธโดยอาศยน าเชอจากตวผกบไขของตวเมย 2. Parthenogenesis ตวเมยสามารถวางไขและออกลกไดโดยไมตองใชน าเชอจากตวผ ท าใหขยายพนธ

ไดงายและรวดเรว เชน Meloidogyne incognita ไสเดอนฝอยรากปม 3. Hermaphrodism ตวเตมวยจะผลตน าเชอ เองไดแลวเกบไว เมอไขสกกจะปลอยน าเชอออกมาผสม

ชพจกรของไสเดอนฝอยรากปม ไสเดอนฝอยรากปมมการเจรญเตบโตเปนล าดบขนตอน ดงตอไปน ระยะไข ไขไสเดอนฝอยรากปมมลกษณะกลมร ผวเรยบ ใส ตวออนระยะท 1 ตวออนระยะนจะเกดในไขมการลอกคราบภายในไข 1 ครง กลายเปนตวออนระยะท 2 ตวออนระยะท 2 ตวออนระยะนจะออกจากไขแลวอยในดน ระยะนเปนระยะเดยวทจะเขาท าลายพชได

ตวออนเมอเขาไปอยในรากพชจะเพมขนาด และมรปรางคลายไสกรอก ไสเดอนฝอยจะดดกนน าเลยงและสรางน าลายไปกระตนเซลลพชบรเวณนนใหมขนาดโตขน ท าใหสวนของพชคอย ๆ โตจนมลกษณะ เปนปมปม สดทายมการลอกคราบครงท 2 กลายเปนตวออนระยะท 3

ตวออนระยะท 3 ไสเดอนฝอยระยะนจะมขนาดโตขน และเซลลพชจะโตกวาเดม และจะมการลอกคราบครงท 3 กลายเปนตวออนระยะท 4

ตวออนระยะท 4 ตวออนระยะนเรมมความแตกตางระหวางเพศผ และเพศเมย ไสเดอนฝอยเพศผจะมลกษณะขดงอคลายพยาธ ในขณะทเพศเมย มลกษณะอวนปอมกวาเพศผ

http://guru.sanook.com/pedia/topic/โรคพชทเกดจากไสเดอนฝอย_(Plant_disease_caused_by_Nematode)/



ตวเตมวย ไสเดอนฝอยเพศผจะลอกคราบครงท 4 กลายเปนตวเตมวยมลกษณะเปนเสนยาว และออกจากรากพชมชวตอยอยางอสระ สวนไสเดอนฝอย เพศเมยจะลอกคราบครงท 4 กลายเปนตวเตมวยทมลกษณะ อวนกลมคลายลกแพร ตวจะคอย ๆ พองเพมขนเนองจากมไขเตมทอง ไขจะถกวางออกมานอก ล าตวโดยมเมอกหอหม ไขอาจจะผานการผสมจากเพศผหรอไมกได ตวเตมวยเพศผมขนาด 1.2-1.5 มม. X 30-60 ไมครอน เพศเมยมขนาด 0.40-1.30 x 0.27-0.75มม. ชพจกรของไสเดอนฝอยรากปมอาจจะสนหรอยาวขนอยกบสภาพแวดลอมปกตถาสภาพแวดลอมเหมาะสม (อณหภมในดนประมาณ 27 องศาเซลเซยส) ไสเดอนฝอยจะใชเวลา 17-25 วน แตถาอณหภมต าเพยง 15 องศาเซลเซยส อาจจะตองใชเวลาถง 57 วน จงจะครบชพจกร

พชอาศย 1. ธญพช เชน ขาว ขาวโพด ขาวฟาง ขาวสาล 2. พชตระกลถว เชน ถวเหลอง ถวเขยว ถวลสง 3. พชเสนใย เชน ฝาย ปอ หมอน 4. ไมดอกไมประดบ เชน เยอบรา เบญจมาศ กหลาบ 5. ไมผล เชน สม กลวย องน มะละกอ ฝรง 6. พชหว เชน มนฝรง มนเทศ เผอก 7. พชผก เชน ผกคะนา กระเทยม ผกกาดหอม มะเขอเทศ ลกษณะอาการของโรค 1. อาการเหนอดน(Above ground symptoms)

- แคระแกรน โตชา ล าตนเหยว - ใบเปลยนส ใบผดปกต บดเบยว - ตาดอกหรอจดงอกของเมลดตาย ไสเดอนฝอยท าลายตา ไดแก Aphelenchoides besseyi กนตา

กลวยไม สตรอเบอร ท าใหตาดอกและจดงอก เสยไป - เมลดบดเบยวหรอพองบวมผดปกต (Seed gall) สวนมากมกจะเปนกบเมลดธญญพช โดยทพวก

ไสเดอนฝอยเขาไปอาศยกนอยและออกลกภาย ในเมลด ท าใหเมลดบวม พองโตผดปกต ไสเดอนฝอยทท าใหเกดอาการชนดน เชน Anguina tritici

2. อาการใตดน (Below ground symptoms) - รากเปนจดหรอแผลสน าตาล ( Root lesions ) อาการนเกดขนไดเนองจากเนอเยอพชทสวนรากถก

ไสเดอนฝอยดดกนน าเลยง ท าใหเกดแผลไดทง ขนาดเลก จนถงแผลขนาดใหญซงเกดโดยรอบของรากได ไสเดอนฝอยทท าใหเกดอาการนไดแก Pratylenchus spp.

- รากเปนปมปม (Root knots or gall) อาการนนบเปนอาการของโรคทพบมากทสด รากพชถกไสเดอนฝอยเขาไปดดกนน าเลยงจะพองโตเปนปม เปนปม ไสเดอนฝอยทท าใหเกดอาการปมปมเชน Meloidogyne spp., Heterodera spp. เปนตน



- รากเนา (Root rot) นอกจากไสเดอนฝอยจะเขาท าลายทรากพชแลวยงมเชอราและแบคทเรย ทงทเปนสาเหตของโรคและเปนแซโพรไฟต (saprophyte) เขาท าลายซ าท าใหเกดอาการรากเนาได

- รากกด ( Stubby root) ไสเดอนฝอยจะเขาท าลายโดยการดดกนทปลายรากท าใหปลายรากชงกการเจรญเตบโต กดและสน

ลกษณะอาการของโรครากปม เมอถอนตนพรกจะพบระบบรากเปนปมปม สาเหตจากไสเดอนฝอยดดกนน าเลยงของพชบรเวณทอน า-ทออาหาร มผลท าใหเซลลของพชบรเวณทถกท าลายแบงตวผดปกต เกดเปนเซลลขนาดใหญ (giant cell) ไปปดกนทางเดนน าและแรธาตอาหารจากรากไปเลยงล าตนสวนเหนอดน ท าใหพรกแสดงอาการเหยวเฉา ตนแคระแกรนและทรดโทรมหรอแหงตายในทสด (นชนารถ, 2552)

การระบาดของไสเดอนฝอย ในป พ.ศ. 2549 เกดปญหาการระบาดของไสเดอนฝอยสาเหตของโรครากปมอยางรนแรงในพนทปลก

พรกของจงหวดอบลราชธาน และศรษะเกษ พบความเสยหายของผลผลตและคณภาพลดลงตงแตรอยละ 50-100 จนถงปจจบนในบางพนทไมสามารถปลกพรกได เนองจากมการสะสมของประชากรไสเดอนฝอยปรมาณมากและแพรระบาดอยางรวดเรวในสภาพดนรวนปนทราย ไสเดอนฝอยไหลไปกบน าและ/หรอน าฝน ตดไปกบเครองมอเกษตร โดยเฉพาะดนทมไสเดอนฝอยตดไปกบลอรถไถจากแปลงหนงสแปลงอนๆ และดนทตดไปกบตนกลาพรกสแปลงปลก (นชนารถ, 2550)

ลกษณะการเขาท าลายของไสเดอนฝอย Meloidogyne spp. เรมจากตวออนระยะท 2 หรอระยะเขาท าลายของไสเดอนฝอยทแพรกระจายอยในดนปลกพช เจาะไชเขาสรากพรกบรเวณปลายรากเคลอนทตอไปยงทอน าทออาหารของพชและหยดนง จากนนเรมดดกนน าเลยงของพช และมการเจรญเตบโตดวยวธการลอกคราบจากตวออนระยะท 2 เปนตวออนระยะท 3 และระยะท 4 ตามล าดบ จากนนพฒนาไปเปนตวเตมวย (adult) มทงเพศผและเพศเมย โดยพบวาพรกเปนพชอาหารทด ไสเดอนฝอยทเขาท าลายรากพรกจงมอตราการเปลยนแปลงเปนเพศเมยสงกวาเพศผในสดสวน 4 : 1 ของจ านวนไสเดอนฝอยทเขาท าลาย เพศเมยสามารถสรางไขทมลกษณะเปนกลม (egg mass) ไดโดยไมตองผสมพนธกบเพศผเปนลกษณะการขยายพนธแบบ parthenogenesis (Triantaphyllou, 1981) ซง 1 กลมไข ประกอบดวยไขจ านวน 400-500 ฟอง หลงจากนนไขพฒนาเปนตวออนระยะท 1 และลอกคราบภายในไขเปนตวออนระยะท 2 ไสเดอนฝอยระยะนจะออกจากไขลงสดนและเขาท าลายรากพชตอเนอง โดยมวงจรชวตจากตวออนระยะท 2 ถงตวออน ระยะท 2 อกรน ใชเวลาเพยง 3-4 สปดาหเทานน ดงนน การทเชอสาเหตแพรพนธไดงายและเพมประชากรเชอในปรมาณมาก ความเสยหายของโรครากปมจงมความรนแรง เพยงมไสเดอนฝอยเขาสรากพรกในระยะกลาเพยงตวเดยว ภายในเวลาเพยง 20 วน จะเพมจ านวนประชากร 400-500 ตว เขาท าลายระบบรากและขยายพนธตอเนองทนท เมอตนพรกอาย 3 เดอน ไสเดอนฝอยจะมวงจรชวตรวม 3 ชวอาย (generation) เกดความเสยหายตอพชและสญเสยผลผลตมากกวารอยละ 50 (นชนารถ, 2550)

การแพรระบาด ไสเดอนฝอยสามารถแพรระบาดไดดในเนอดนชนดรวนปนทราย ไปกบระบบการใหน าหรอไหลไปกบน าฝน รวมทงตดไปกบดนเพาะกลาพรกและตดไปกบเครองมอเกษตรตางๆ เชน ลอรถไถ รองเทา



เกษตรกร และเครองมอเกษตรอนๆ (นชนารถ, 2552) ไสเดอนฝอยรากปมสามารถแพรกระจายไปไดโดยตดไปกบดนทน ามาเพาะช า หรอ ดนทตดไปตามเครองมอการเกษตร เชน ไถ จอบ เปนตน รวมถงสามารถระบาดทางน าได ในกรณทใชน าจากแหลงชลประทานเดยวกน เชน หากสวนทมการระบาด ถายเทน าลงสคลองชลประทาน ไสเดอนฝอยสวนหนงจะพกตวอยกบวชพช ในและรมคลองชลประทาน เมอสวนปลายน าดดน าเขาไปใช ไขและตวไสเดอนฝอยรากปม กสามารถแพรระบาดไดตอเนองเปนลกโซ

การปองกนก าจด วธทดทสดและประหยดทสด คอ การควบคมและปองกนกอนทจะถกเขาท าลาย เพราะเกษตรกรโดยสวน

ใหญยงขาดความร ชะลาใจ โดยมกสงเกตพบเมอพชมอาการตนเหลองโทรมแลว ซงอาการน จะสงเกตเหนเมอ มการเขาท าลายระบบรากอยางหนกแลว ท าใหบางครงการก าจดไมสามารถได หรอ ท าไมไดทนทวงเวลา รากพชทถกท าลายเสยหายเกนจะฟนฟ ผลผลตเสยหาย 100 เปอรเซนต โดยเฉพาะกลมพชอายสน เชน ผก, ไมดอกและไมประดบ, พชอายเกบเกยวสนอน ๆ ดงนนหากเราไดพบหรอไดทราบขาวการระบาดของไสเดอนฝอยในแปลงใกลเคยง กควรรบปองกนไวแตเนน ๆ เพอปองกนความเสยงในการระบาดมายงแปลง

1. การเขตกรรม 1.1 การไถพรวน การใชผานไถลกท าใหดนไมแนน เมอปทมมาสรางหวในดนทมการระบายน าดท าให

ไสเดอนฝอยถกพาไปกบน า จะชวยลดปรมาณไสเดอนฝอย ใหไมมารวมกนอยทบรเวณหว 1.2 การไขน าทวมแปลง กรณเปนทลมการปลอยใหน าขงนาน ๆ ปรมาณ ไสเดอนฝอยจะนอยลง 1.3 การก าจดวชพช โดยเฉพาะพวกใบกวาง ในขณะทพชตระกลหญาสวนใหญเปนพชอาศย 1.4 การใสปยอนทรยวตถ เชน ปยคอก ปยหมก และปยพชสด ท าใหคณสมบตดนดขน และเพม

จลนทรยทเปนศตรธรรมชาตของไสเดอนฝอย 1.5 การเกบรากและหวทมไสเดอนฝอยฝงตวอยออกนอกแปลงไปเผาทง

2. การใชสารเคม ใชสารเคมในการฉดพน โรย หรอจมทอนหรอหวพนธเพอก าจด เนองจาก การระบาดของไสเดอนฝอยรากปม เกดขนไดตลอดเวลา แตการใชสารเคมนนสามารถควบคมไดเพยงแคระยะเวลาหนง(ประมาณ 2-4 อาทตย) เทานน อกทงสารเคมยงสามารถปองกนก าจดไสเดอนฝอยไดแครากเดมและตนเทานน แตไสเดอนฝอยในบรเวณดนโดยรอบจะไมถกท าลายไปดวย ดงนนเมอสารเคมหมดฤทธ กจะมการเขาท าลายซ า และระบาดตอเนองไปอก และหากใชสารเคมบางชนดเขมขนเกนไป ยงท าลายและยบยงการแตกรากใหมของพชท าใหรากเนาหรอเฉาอกดวย

ปญหาดงกลาว กอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจโดยเฉพาะในกลมเกษตรกรผปลกพรกเขตภาค ตะวน ออกเฉยงเหนอตอนลางทก าลงประสบปญหาในขณะน และในอนาคตโรครากปมสามารถทจะแพรระบาดไปยงพนทอนๆ ถาไมมการปองกนก าจดอยางถกวธ โดยการควบคมโรครากปมมหลายวธทกรมวชาการเกษตรใหค าแนะน า ไดแก การเตรยมกลาพรกในดนทสะอาดไมมไสเดอนฝอยปนเปอนในดน การปลกพชทไมใชพชอาศยของไสเดอนฝอย เชน ดาวเรอง ถวลสง และปอเทอง สลบหมนเวยนกบพรก การเกบเศษซากพชเปนโรคเผาท าลายนอกแปลง เปนตน (นชนารถ, 2552) แตอยางไรกตามวธการปองกนก าจดเหลานอาจใชไดในบางพนทหรอ



เกษตรกรในบางพนทไมยอมรบ ดงนน วธทดทสดในปองกนก าจดโรคพชคอการใชพนธตานทาน โดยลกษณะของพชตานทานไสเดอนฝอย Huang (1985) ไดแบงเปน 2 ลกษณะคอ แบบ Preinfectional resistance เกดขนเนองจาก

1) พชสามารถผลตสารเคมบางชนดออกมาจากราก (root exudates) ซงสารเคมดงกลาวไปมผลในการขบไลไมใหไสเดอนฝอยเขาท าลายรากพช หรอ

2) การทพชบางชนดสามารถพฒนาตวเองใหมผวราก (root surface) ทแขงแรงจนกระทงไสเดอน ฝอยไมสามารถเขาท าลายได และแบบ Post-infectional resistance เกดขนไดเนองจากพชสามารถสรางสาร phenolic compounds หรอการเกดความไมสมดลในเรองธาตอาหารในตวพช (nutritional imbalance) จนไสเดอนฝอยไมสามารถเจรญเตบโตไดตามปกต หรอการเกดปฏกรยา hypersensitivity reaction หรอการสรางสาร phytoalexins หรอสารจ าพวก peroxidases หรอ superoxide dismutase ขนในตวพช ตวอยางการเกด hypersensitivity reaction ในมะเขอเทศพนธตานทานพบสาร phenolic compounds สงกวาพนธออนแอ ท าใหไสเดอนฝอยไมเจรญเตบโต หรอพชสรางสาร glyceolin (สาร phytoalexins) ท าใหเกด necrotic cell บรเวณรอบๆ ตวไสเดอนฝอย

Hung and Rohde (1973) พบวาความเขมขนของสาร phenolic compound “chlorogenic acid” นนจะสงในมะเขอเทศพนธ Nemared ซงเปนพนธตานทานไสเดอนฝอยทมยน Mi เมอเปรยบเทยบกบพนธ B-5 ซงเปนพนธออนแอ

Brueske (1980) พบวา ในมะเขอเทศพนธ Nematex ทอยในสภาพความตานทานคอ ทอณหภม 27 องศาเซลเซยส จะมการสรางเอนไซม phenylalanine ammonia lyase ซงเกยวของกบกระบวนการสรางสาร phenolic compounds มากกวาในมะเขอเทศพนธเดยวกนแตอยในสภาพออนแอคอทอณหภม 32 องศาเซลเซยส

Kaplan et al. (1980) พบวาปรมาณของสาร glyceollin ซงเปนสาร phytoalexins ชนดหนงนนเพมขนในถวเหลองสายพนธทตานทานตอไสเดอนฝอยรากปม เมอเปรยบเทยบกบถวเหลองพนธออนแอ นอกจากน ยงพบวาความเขมขนของสาร glyceollin นนจะมปรมาณสงขนในบรเวณทอน าทออาหาร (vascular tissues) ของพชซงเปนบรเวณทอยอาศยของไสเดอนฝอย

Bleve-Zacheo et al. (1982) พบวาในมะเขอเทศพนธตานทานตอไสเดอนฝอยนนจะเกด necrotic cells ในบรเวณรอบๆ ตวไสเดอนฝอย นอกจากนยงพบการเพมของสาร callose ในสวนของเซลลทอยตดกบ necrotic cells นนดวย

Zacheo et al. (1982) พบวาเมอไสเดอนฝอยรากปม M. incognita เขาท าลายมะเขอเทศพนธตานทาน มะเขอเทศพนธดงกลาวจะสราง peroxidase มากขน ในขณะเดยวกนพบวาปรมาณของสาร superoxide dismutase จะลดลง ทงนเนองจากวา peroxidase นนเกยวของกบกระบวนการผลต free radicals ทเกยวของกบการเพมความตานทานในพช สวน superoxide dismutase นนท างานตรงกนขามคอ คอ



ก าจด free radicals ใหเปน hydrogen peroxide ซงจะสลายตวไปเปนออกซเจนและน าในทสดดวยเอนไซม catalase

Tylka (1995) รายงานวาการปฏบตอยางผสมผสานดวยวธการใชพนธตานทานและการปลกพชทไมใชพชอาศยของไสเดอนฝอย สามารถปองกนก าจดไสเดอนฝอย soybean cyst nematode ซงมแพรกระจายอยางกวาง ขวางในทกพนททมการปลกถวเหลองกวา 30 รฐของสหรฐอเมรกาได สงผลใหประชากรของไสเดอนฝอยลดลงต ากวาระดบเศรษฐกจ และเกษตรกรสามารถปลกถวเหลองสายพนธทออนแอหรอสายพนธทตองการปลกลงไปในฤดปลกถดไป

Hussey and Janssen (2001) รายงานถงขนตอนส าหรบการคดพนธมะเขอเทศ ถวเหลอง มนฝรง และพชอนๆ ทตานทานไสเดอนฝอยรากปมหลายชนด (Meloidogyne spp.)

Richard and Judy (2007) รายงานถงการปรบปรงพนธพรกไทยในสหรฐอเมรกา โดยการผสมพนธ (conventional breeding) ระหวางพนธตานทาน Scotch Bonnet กบพนธ Habanerotype ไดผลผลตคอพรกไทยพนธ TigerPaw – NR ทสามารถตานทานตอไสเดอนฝอยรากปม M.incognita, M. arenaria และ M. javanica ได

นชนารถ และคณะ (2552) ไดคดเลอกพนธพรกตานทานไสเดอนฝอยรากปม M.incognita จากเชอพนธกรรม 1,000 accession ของศนยวจยและพฒนาพชผกเขตรอน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน จ.นครปฐม โดยใชวธการตาม Screening protocol ทผานการทดสอบตามหลกวทยาศาสตรเพอใหเปนมาตรฐานเดยวกน เรมจากการเพาะกลาสายพนธพรกในดนพททบรรจในถาดชนด 104 หลม เมอกลาอาย 30 วน ยายปลกในดนรวนปนทรายทบรรจในถาดชนด 15 หลม และ inoculateไขของไสเดอนฝอย 1,000 ฟอง/ตน ท าการวดดชนการเกดปมทระบบรากและนบจ านวนไข/ตนเมอพรกอาย 40 วนหลงปลกเชอ ผลการคดเลอก และประเมนความตานทานพบวา ไดสายพนธพรกทมแนวโนมตานทานตอโรครากปมระดบสง (Highly resistant, HR) ถงระดบมาก (Very resistant, VR) รวม 86 accession ท าการคดเลอกซ าครงท 2 พบวามสายพนธพรกทยงคงความตานทานระดบ HR เพยง 5 accession คอCA1486, CA735, CA1399, CA1356 และ CA1332 และความตานทานระดบ VR ปรบระดบความตานทานสงขนเปน HR จ านวน 3 accession คอ 238047 01 SD-A, CA1336 และ 406987 01 SD-S ระดบ HR ปรบระดบความตานทานต าลงเปน VR จ านวน 2 accession คอ CA1352 และ CA747 ในขณะทระดบ VR ยงคงทจ านวน 3 accession คอ CA158, CA1420 และ CA1429 รวมสายพนธพรกทแสดงความตานทานระดบ HR ถง VR จ านวน 13 accession การใชพชสมนไพรก าจดแมลงศตรพช

การใชพชสมนไพร ทางเลอกหนงทสามารถน ามาใชปองกนแมลงศตรพช ทดแทนการใชสารเคมไดอยางมประสทธภาพ ซงพชสวนใหญเปนพชในทองถนสามารถปลกและหาไดงาย รวมทงมความเปนพษตอสงมชวต และ



สภาพแวดลอมนอยกวาสารเคม เนองจากมการสลายตวไดรวดเรว และมคณสมบตในการเปนสารขบไลแมลงเปนสวนใหญ (กรมพฒนาทดน, 2550) ตารางท 2.1

ตาราง 2.1 ชนดพชสมนไพรทใชในการผลตสารปองกนแมลงศตรพช

พชสมนไพร สวนทน ามาใชประโยชน สรรพคณ กลอย หว เปนพษตอเพลยออน แมลงสง ดวงงวง แมลงวนทอง และไร กะหล าปล ใบ เปนพษตอหนอนกระท และหนอนชอนใบ กระเทยม หว เปนพษตอมด แมลงวน และยง กระเพรา ใบและยอดทงสดและแหง เปนพษตอมด แมลงวนและยง คนฉาย ใบและตน เปนพษตอดวงงวง ดวงปกแขง บง มอดเจาะไม และมวนปกแขง ขง เหงา เปนพษตอแมลงวนทอง มด แมลงวนและยง ขมน เหงา เปนพษตอแมลงวนทอง ขา เหงาสดหรอแหง เปนพษตอมด แมลงวน และยง ขอบชะนาง ทกสวนของตน เปนยาฆาหนอนและแมลง ค าแสด เมลด เปนพษตอแมลงวนทอง เงาะ เปลอก ผล เปนพษตอแมลงวนทอง ชบา ดอก เปนพษตอเพลยออนและไร ชมเหดเทศ ใบ เปนพษตอมด แมลงวน และยง เดหลใบกลวย ดอกบาน เปนพษตอแมลงวนทอง ดองดง ราก เหงาเมลดและใบ ใชเปนยาฆาแมลงศตรพชและไร ถวลสง เมลด เปนพษตอดวงงวง ดวงปกแขง บง มอดเจาะไม มอดแปงและ

มวนปกแขง ตะไครหอม ใบ และล าตน เปนพษตอเพลยออน ไร มด มอด แมลงวน และแมลงศตรพชอนๆ ตะไครกอ ทกสวนของตน เปนพษตอแมลงวนทองและยง แตงไทย เมลด เปนพษตอแมลงวนทอง เถาวลยเปรยง ราก เปนพษตอเพลยออน ไร และแมลงศตรพชหลายชนด นอยหนา เมลดและใบ เปนพษตอแมลงวนทอง ดวงงวง ดวงปกแขง บง มอดเจาะไม

มอดแปงมวนปกแขง หนอนกระทและหนอนชอนใบ บอระเพด เถา เปนพษตอเพลยออน ไร และขบไลแมลงศตรพช ตาราง 2.1 (ตอ)

พชสมนไพร สวนทน ามาใชประโยชน สรรพคณ บวบเหลยม ดอกและเมลด เปนพษตอดวงงวง ดวงปกแขง บง มอดเจาะไม มอดแปงและ



มวนปกแขง บวบก ทงตน ใชเปนยาฆาแมลง มะค าดควาย ผล ใชเปนยาฆาแมลง ยาสบ ใบ ใชเปนยาฆาแมลง เลยน ใบ ล าตน และผล ใชก าจดแมลงศตรพชหลายชนด วานน า เหงา ใชเปนยาฆาแมลง พรก ผลและราก เปนพษตอดวงงวง ดวงปกแขง บง มอดเจาะไม มอดแปง

และมวนปกแขง สะเดา เมลด ใบ ขบไลแมลง สาบแรง สาบกา ล าตน และใบ ใชก าจดแมลงศตรพช หญางวงชาง ทกสวนของตน ใชก าจดศตรพชหลายชนด หนอนตายหยาก เหงา และเมลด ปองกนขบไลแมลง หางไหลแดง โลตน ราก ใชเปนยาฆาแมลง

บทท 3

วธด าเนนงานวจย



อปกรณ เครองมอและสารเคม

1. เครองแกว ไดแก บกเกอรขนาด 50-1,000 มล. Erlenmeyer flask ขนาด 250-500 ปเปตต (Pipette) 2. Petri dish ใชส าหรบเพาะเมลด และจานนบจ านวนไสเดอนฝอย 3. กลองจลทรรศนก าลงขยายต า และก าลงขยายสง 4. วสดอนๆ ในหองปฏบตการ เชน ไมโครไปเปต ขนาด 500-1,000 มล. สไลดหลม กระดาษกรอง และ

กระดาษทชช เปนตน 5. เครองกลนลดความดนไอ 6. เครองชงไฟฟาทศนยม 4 ต าแหนง 7. สายพนธพรกหวเรอ 8. ไสเดอนฝอย Meloidogyne incognita 9. กรงกนแมลงขนาด 85x120x80 ซม. 10. โรงเรอนปลกพช 11. บลอกซเมนต ขนาดเสนผาศนยกลาง 80 ซม. ส าหรบปลกพชอาศย 12. วสดปลกพช ไดแก ดนรวน ดนทราย และดนพทมอส (Pindstrup compressed peat product) 13. ภาชนะปลก ไดแก ภาชนะปลกชนด 15 หลม (กระถางพลาสตกสด าขนาดเสนผาศนยกลาง 7.5 ซม. สง

5.5 ซม.) ภาชนะปลกชนด 104 หลม และกระถางดนเผาขนาดเสนผาศนยกลาง 6 และ 12 นว 14. เครองเขยา 300 รอบ/นาท 15. ปยสตร 15-15-15 16. สารละลาย sodium hypochlorite (NaOCl) เขมขน 1% 17. เอทานอล (Ethanol) 18. สารเคมคารโบฟแรน 19. เครองมอส าหรบปลกพชและสารปองกนก าจดศตรพช 20. กลองจลทรรศนก าลงขยายต า และก าลงขยายสง 21. กระดาษกรอง และกระดาษทชช เปนตน

วธด าเนนการ 1. การเตรยมสารสกดจากสมนไพร โดยวธการหมก (Maceration) ดวยเอทานอล ชงน าหนกพชสดทง 5 ชนดทบดหรอสบแลว น ามาบรรจลงในขวดสชาจากนนเตมเอทานอล แลวแชทงไว

เปนเวลา 7 วน (ท าซ าอก 2 ครง) 2. การระเหยตวท าละลายออก

น าสารสกดทไดจากการสกดดวยตวทาละลายเอทานอล มาระเหยตวทาละลายออกดวย เครองกลนลดความดนไอจนไดสารสกดหยาบ (Crude extract)



3. การเตรยมตนกลาพรก และไสเดอนฝอยรากปม 3.1) การเตรยมตนพรก

น าเมลดพรกพนธหวเรอ มาเพาะลงในถาดหลมบรรจพทมอส ทผานการนงฆาเชอแลว รดน าวนละ 1 ครง จนกระทงพรกมอาย 3 สปดาห จงน ามาใชในการทดลอง 3.2) การเตรยมไสเดอนฝอยรากปม Meloidogyne incognita 3.2.1 การเตรยมดน ผสมดนรวน : ดนทราย : พทมอส ในอตราสวน 1 : 1 : 1 โดยปรมาตร ผสมคลกเคลาใหเขากนดบรรจในถงพลาสตกทนรอน ใหมน าหนก 1.5 กโลกรม น าไปนงฆาเชอ ทอณหภม 121 °C ความดน 15 lb/in2 เปนเวลา 60 นาท

3.2.2 การเพมปรมาณไสเดอนฝอยรากปม น าไสเดอนฝอยรากปม M. incognita ผสมกบดนผสมทนงฆาเชอบรรจลงในกระถางขนาดเสนผาศนยกลาง 15 เซนตเมตร (รองกนกระถางดวยถาดรองกระถางเพอปองกนการปนเปอนของ ไสเดอนฝอย ) ยายตนกลาพรกพนธจนดาสดาอาย 2 สปดาห ลงกระถางๆ ละ 1 ตน รดน าวนละ 1 ครง ใหปยสตร 15-15-15 ทกๆ 2 สปดาห เมอพรกอายประมาณ 50-60 วน น ารากและดนทมไสเดอนฝอยรากปมจากกระถางนนมาเพมปรมาณดวยวธดงกลาวอกไปเรอยๆ ใหม ปรมาณเพยงพอทจะใชในการทดลอง

3.2.3 การเตรยมไขไสเดอนฝอยรากปม น ารากพรกทมกลมไขไสเดอนฝอยรากปม มาตดเปนชนเลกๆ ประมาณ 1 เซนตเมตร แชในสารละลาย sodium hypochlorite (NaOCl) เขมขน 1% นาน 3 นาท พรอมกบใชแทงแกว กวนเบาๆ เพอชวยละลายสารเหนยวและใหไขกระจายออกจากกน จากนนเทผานตะแกรงหยาบขนาด 32 mesh เพอแยกเศษรากออกจากไขไสเดอนฝอยตามวธการของ Berker (1985) แลวรบลางไขทตดคางบนตะแกรง 4 ครง แลวถายลงใน

บกเกอร น าสารแขวนลอยไขไปปรบใหมความหนาแนนประมาณ 1,000 100 ฟองตอมลลลตร โดยนบเฉพาะไขทสมบรณ วธการสมไขจากบกเกอรมาครงละ 5 มลลลตร เทใสในถาดพลาสตกขนาด 6x6 ตารางมลลลตร ซงกนถาดขดแบงเปนชองสเหลยมเลกขนาดเทากนทกชอง ตรวจนบไขไสเดอนฝอยทอยในแตละชองภายใตกลองจลทรรศน สเตอรโอ สมนบ 4 ครง แลวค านวณปรมาณไขตอ 1 มลลลตร จากนนจงค านวณปรบความหนาแนนของไขในสารละลายใหได 1,000 ฟอง/มลลลตร ส าหรบน าไปทดสอบตอไป

4. การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบในการก าจดไสเดอนฝอย ทดสอบสารสกดหยาบสมนไพรโดยใชความเขมขนรอยละ 50 (ท าการทดลอง 3 ซ า) โดยใชไสเดอนฝอย

อาย 3 วน ทเตรยมไว (เนองจากจากการศกษาวงจรชวตของไสเดอนฝอยในการเขาท าลายบรเวณหมวกรากพรกพนธหวเรอ หลงจากการปลกเชอไสเดอนฝอยระยะท 2 ทเวลา 19.33 ชวโมง)

5. การหาความเขมขนทเหมาะสมในการก าจดไสเดอนฝอย ท าการทดสอบเฉพาะสารสกดหยาบสมนไพรททดสอบแลวจากขอ 3) ทสามารถก าจดไสเดอนฝอยได

และสารสกดสดสมนไพร โดยการศกษาผลของความเขมขนตางๆ ตออตราการตายของไสเดอนฝอยเปรยบเทยบ



กบสารเคมก าจดไสเดอนฝอย (คารโบฟแรน : อตราการทดสอบใชตามค าแนะน า ใชความเขมขนเดยว ) วางแผนการทดลอง (ท าการทดลอง 3 ซ า) ดงน

สารสกดหยาบสมนไพร สารสกดสดสมนไพร สารเคมคารโบฟแรน

สมนไพรชนดท 1 สมนไพรชนดท 2 สมนไพรชนดท 1 สมนไพรชนดท 2 X-A1C1R1 X-A1C1R2 X-A1C1R3

X-B1C1R1 X-B1C1R2 X-B1C1R3

Y-A1C1R1 Y-A1C1R2 Y-A1C1R3

Y-B1C1R1 Y-B1C1R2 Y-B1C1R3

Z-C1R1 Z-C1R2 Z-C1R3

X-A1C2R1 X-A1C2R2 X-A1C2R3





























X-B2C3R1 X-A2C3R2 X-A2C3R3











ก าหนดให X = สารสกดหยาบสมนไพร Y = สมนไพรสด Z = สารเคมคารโบฟแรน C = ความเขมขน A = สมนไพรชนดท 1 B = สมนไพรชนดท 2

R = จ านวนซ าของการทดลอง

บทท 4

ผลการทดลอง



ผลการทดลอง งานวจยนไดแบงการทดลองออกเปน 5 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 การสกดสารสกดหยาบของสมนไพร 5 ชนด คอ ดวยตวท าละลายเอทานอล ขนตอนท 2 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบสมนไพรทง 5 ชนด ในการก าจดไสเดอนฝอย ขนตอนท 3 การหาความเขมขนทเหมาะสมในการก าจดไสเดอนฝอย

ขนตอนท 1 การสกดสารสกดหยาบของสมนไพร 5 ชนด คอ ดวยตวท าละลายเอทานอล จากการสกดสมนไพรทง 5 ชนด ดวยตวท าละลายเอทานอล พบวาปรมาณสารสกดหยาบทไดไดจากใบยาสบมปรมาณมากทสด รองลงมาคอ ดาวเรอง หางไหล ใบนอยหนา และหนอนตายหยากไดปร มาณสารสกดหยาบนอยทสด ดงตารางท 4.1

ตารางท 4.1 ปรมาณสารสกดหยาบ

พชสมนไพร น าหนกสดพชทท าการสกด (กรม) น าหนกสารทได (กรม) คดเปนเปอรเซนต (%) หนอนตายหยาก 2,000 59.20 2.96

หางไหล 2,000 182.00 9.10 ใบยาสบ 2,000 289.20 14.46

ใบนอยหนา 2,000 74.00 3.70 ดอกดาวเรอง 2,000 224.80 11.24

ขนตอนท 2 การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบสมนไพรทง 5 ชนด ในการก าจดไสเดอนฝอย

จากการทดสอบสารสกดหยาบสมนไพรโดยใชความเขมขนรอยละ 50 (ท าการทดลอง 3 ซ า) โดยใชไสเดอนฝอยอาย 3 วน ทเตรยมไว (เนองจากจากการศกษาวงจรชวตของไสเดอนฝอยในการเขาท าลายบรเวณหมวกรากพรกพนธหวเรอ หลงจากการปลกเชอไสเดอนฝอยระยะท 2 ทเวลา 19.33 ชวโมง) พบวาหลงจากเตมสารสกดหยาบความเขมขนรอยละ 50 ลงในจานเพาะเลยงไสเดอนฝอยทเตรยมไว (ไสเดอนฝอย 10 ตว/จาน) พบวาประสทธภาพของสารสกดหยาบจากหนอนตายหยาก หางไหล และยาสบทความเขมขนรอยละ 50 (ตวท าละลายทใช Ethanol : H2O , 30:70) ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 1 ชวโมง สวนสารสกดหยาบจากใบนอยหนาและดอกดาวเรอง ไมมผลตอไสเดอนฝอย

ขนตอนท 3 การหาความเขมขนทเหมาะสมในการก าจดไสเดอนฝอย



เตรยมสารสกดหยาบสมนไพร และสารสกดจากสมนไพรสดทงหมด 4 ความเขมขน คอ อตราสวน 1:3 1:5 1:7 และ 1:10 v/v (ตวท าละลายทใช Ethanol : H2O , 30:70) มาใสลงในจานเพาะไสเดอนฝอยทเตรยมไว จานละ 10 ตว สงเกตการตายของไสเดอนฝอยทก ๆ 1 ชวโมง บนทกผล ตารางท 4.2

ตารางท 4.2 ความเขมขนของสารสสกดหนอนตายหยากตออตราการตายของไสเดอนฝอย

พชสมนไพร อตราสวน 1:3

ไสเดอนฝอย (ตว)

เวลาทบนทก (ชวโมง) ไสเดอนฝอยตาย (ตว) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

หนอนตายหยาก อตราสวน 1:3

หยาบ 10 - 1 1 2 2 3 3 3 3 3 3 4 5 5 5 6 6 6 7 7 8 8 8 10

สด 10 - - - - - - 2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 4 4 5 5 5


หยาบ 10 - - - - - - 2 2 2 3 3 3 5 5 5 5 7 7 7 7 9 9 10 10

สด 10 - - - - - - - - - - - - 2 2 3 3 4 4 4 5 5 5 5 5


หยาบ 10 - - - - - - - - - - - 5 5 5 5 7 7 7 8 8 9 9 9 9

สด 10 - - - - - - - - - - - - - - - - 2 2 4 4 4 4 4 4


หยาบ 10 - - - - - - - - - - - - - - - - 4 4 4 4 4 4 4 4

สด 10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 2 2

หางไหล อตราสวน 1:3

หยาบ 10 - 1 2 2 2 3 3 3 3 4 4 4 5 5 5 6 6 6 7 8 8 8 8 10

สด 10 - - - - - - 1 2 2 2 3 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 5 5 5


หยาบ 10 - - - - - - 2 2 2 3 3 3 5 5 5 5 7 7 7 7 9 9 10 10

สด 10 - - - - - - - - - - - - 2 2 3 3 3 4 4 3 5 5 5 5


หยาบ 10 - - - - - - - - - - - 4 4 5 5 6 7 7 8 8 8 9 9 9

สด 10 - - - - - - - - - - - - - - - - 1 2 4 4 4 4 4 4


หยาบ 10 - - - - - - - - - - - - - - - - 1 3 3 4 4 4 4 5

สด 10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 2 2

ยาสบ อตราสวน 1:3

หยาบ 10 4 10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

สด 10 - - - - - 2 2 2 6 6 6 6 10 - - - - - - - - - - -


หยาบ 10 2 7 10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

สด 10 - - - - - - 1 3 3 6 6 6 9 9 10 - - - - - - - - -


หยาบ 10 - 3 10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

สด 10 - - - - - - - - 2 2 2 5 5 5 5 5 10 - - - - - - -


หยาบ 10 - 2 10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

สด 10 - - - - - - - - - - 2 2 2 2 2 8 10 - - - - - - -

จานควบคม Ethanol : H2O 30:70

10 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 2 2 2

สารคารโบฟแรน* (ความเขมขน 0.6%)

10 - - - - 1 1 1 2 2 2 2 4 4 4 8 8 8 8 8 8 10 - - -

*อตราสวนการใช 20-60 ซซ. ผสมน า 20 ลตร คดเปน 0.1-0.6 เปอรเซนต

จ านวนไสเดอนฝอยทตาย (ตว)



เวลา (ชวโมง)

ภาพท 2.1 ประสทธภาพของสารสกดหนอนตายหยากตอไสเดอนฝอย


ภาพท 2.2 ประสทธภาพของสารสกดหางไหลตอไสเดอนฝอย


0

2

4

6

8

10

0 5 10 15 20 25

1:3 หยาบ 1:3 สด



1:10 หยาบ 1:10 สด

จานควบคม สารคารโบฟแรน

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

0 5 10 15 20 25

1:3 หยาบ 1:3 สด 1:5 หยาบ 1:5 สด

1:7 หยาบ 1:7 สด 1:10 หยาบ 1:10 สด





ภาพท 2.3 ประสทธภาพของสารสกดใบยาสบตอไสเดอนฝอย

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

0 5 10 15 20 25

1:3 หยาบ 1:3 สด 1:5 หยาบ 1:5 สด 1:7 หยาบ

1:7 สด 1:10 หยาบ 1:10 สด จานควบคม สารคารโบฟแรน




บทท 5

สรปผลการทดลอง

การสกดสารสกดหยาบของสมนไพร 5 ชนด คอ ดวยตวท าละลายเอทานอล

จากการสกดสมนไพรทง 5 ชนด ดวยตวท าละลายเอทานอล พบวาปรมาณสารสกดหยาบทไดไดจากใบยาสบมปรมาณมากทสดรอยละ 14.46 รองลงมาคอ ดาวเรอง หางไหล ใบนอยหนา และหนอนตายหยากไดปรมาณสารสกดหยาบนอยทสด รอยละ 11.24 9.10 3.70 และ 2.96 ตามล าดบ

ประสทธภาพของสารสกดหยาบสมนไพรทง 5 ชนด ในการก าจดไสเดอนฝอย จากการทดสอบสารสกดหยาบสมนไพรโดยใชความเขมขนรอยละ 50 (ท าการทดลอง 3 ซ า) โดยใชไสเดอน

ฝอยอาย 3 วน ทเตรยมไว (เนองจากจากการศกษาวงจรชวตของไสเดอนฝอยในการเขาท าลายบรเวณหมวกรากพรกพนธหวเรอ หลงจากการปลกเชอไสเดอนฝอยระยะท 2 ทเวลา 19.33 ชวโมง) พบวาหลงจากเตมสารสกดหยาบความเขมขนรอยละ 50 ลงในจานเพาะเลยงไสเดอนฝอยทเตรยมไว (ไสเดอนฝอย 10 ตว/จาน) พบวาประสทธภาพของสารสกดหยาบจากหนอนตายหยาก หางไหล และยาสบทความเขมขนรอยละ 50 (ตวท าละลายทใช Ethanol : H2O , 30:70) ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 1 ชวโมง สวนสารสกดหยาบจากใบนอยหนาและดอกดาวเรอง ไมมผลตอไสเดอนฝอย

การหาความเขมขนทเหมาะสมในการก าจดไสเดอนฝอย เตรยมสารสกดหยาบสมนไพร 3 ชนด คอ ใบยาสบหางไหล และหนอนตายหยาก และสารสกดจาก

สมนไพรสดทงหมด 4 ความเขมขน คอ อตราสวน 1:3 1:5 1:7 และ 1:10 v/v (ตวท าละลายทใช Ethanol : H2O , 30:70) และสารเคมคารโบฟแรน (ความเขมขนรอยละ 0.3 ค านวณจากอตราแนะน าในการน าไปใช) มาใสลงในจานเพาะไสเดอนฝอยทเตรยมไว จานละ 10 ตว สงเกตการตายของไสเดอนฝอยทก ๆ 1 ชวโมง ภายในเวลา 24 ชวโมง พบวา สารสกดหยาบมฤทธในการฆาไสเดอนฝอยมากกวาสารสกดสด ดงน

สารสกดหยาบจากใบยาสบ

สารสกดหยาบจากใบยาสบอตราสวนความเขมขน 1:3 ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 2 ชวโมง ความเขมขน 1:5 1:7 และ 1:10 ตายทงหมดในเวลา 3 ชวโมง ดงนนสารสกดหยาบจากใบยาสบสามารถทจะใชอตราความเขมขนต าสดทสามารถฆาไสเดอนฝอยไดคออตราความเขมขน 1:10 สวนสารสกดสดของใบยาสบอตราสวนความเขมขน 1:3 ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 13 ชวโมง ความเขมขน 1:5 ตายทงหมดในเวลา 15 ชวโมง สวนความเขมขน 1:7 และ 1:10 และ ไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 17 ชวโมง



สารสกดหยาบจากหนอนตายหยาก

สารสกดหยาบจากหนอนตายหยากอตราสวนความเขมขน 1:3 และ 1:5 เทานนทท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 24 ชวโมง สวนสารสกดสดของหนอนตายหยากไมสามาระท าใหไสเดอนฝอยตายไดภายในเวลา 24 ชวโมง

สารสกดหยาบจากหางไหล

สารสกดหยาบจากหางไหลอตราสวนความเขมขน 1:3 และ 1:5 เทานนทท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 24 ชวโมง สวนสารสกดสดของหางไหลไมสามาระท าใหไสเดอนฝอยตายไดภายในเวลา 24 ชวโมง

จะเหนไดวาสารสกดหยาบมฤทธในการฆาไสเดอนฝอยมากกวาสารสกดสด และสารสกดหยาบจากใบยาสบนาจะสามารถน าไปประยกตใชในแปลงได ถาเปรยบเทยบกบสารเคมคารโบฟแรนจะเหนวามประสทธภาพในการก าจดไสเดอนฝอยมากกวาสารเคมคารโบฟแรนทความเขมขนรอยละ 0.3 ซงท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 21 ชวโมง แตยงคงตองมการทดลองในแปลงทดลองกอนการน าไปใช

ขอเสนอแนะ 1. ในหองปฏบตการจะพบวาสารสกดหยาบจากใบยาสบจะมประสทธภาพในการก าจดไสเดอนฝอยไดด

ทสด แตหากจะน าไปใชจรงในแปลงของเกษตรกรควรท าการทดสอบประสทธภาพในแปลงทดลองกอน เนองจากสภาวะจรง กบสภาวะในหองปฏบตการไมเหมอนกน ตองมการวจยเพอปรบสภาพใหเหมาะสมกบแปลงจรง

2. หากจะใหเกษตรกรน าไปใชไดจรงและเหมาะกบสภาพสารสกดทใชความเปนสารสกดสดเพราะงายตอการน าไปใชงานจรง แตจากการทดลองตองใชในปรมาณทมความเขมขนสงจงจะไดผล



เอกสารอางอง

กรมพฒนาทดน. 2550. มหศจรรยสารเรงพด.7 ส าหรบผลตสารปองกนแมลงศตรพชจากพชสมนไพร. กรงเทพฯ :. 29 หนา : ภาพประกอบ.

นชนารถ ตงจตสมคด. 2550. การควบคมโรครากปมในพรก. กรมวชาการเกษตร, กระทรวงเกษตรและสหกรณ : กรงเทพฯ.

นชนารถ ตงจตสมคด และ ธารทพย ภาสบตร. 2550. เทคนคการขยายปรมาณไสเดอนฝอย. ใน : รายงานผลงานวจย บทคดยอ/รายงานความกาวหนา ป 2550. ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กรมวชาการเกษตร, กรงเทพฯ.

นชนารถ ตงจตสมคด อดม ค าชา ธวชชย นมกงรตน พเยาว พรหมพนธใจ และพศวาส บวลา. 2551. การแพรระบาดของโรครากปมและการประเมนความเสยหายในแหลงปลกพรก รายงานผลงานวจยประจ าป2551 เลมท3.ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช. เอกสารวชาการ ล าดบท 1 / 2552. กรมวชาการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. หนา 1648-2025.

นชนารถ ตงจตสมคด และคณะ. 2552. รายงานการวจยเรอง วจยและพฒนาโรงงานตนแบบและเทคโนโลยการผลตชวภณฑไสเดอนฝอยกาจดแมลงในเชงพาณชย. กรมวชาการเกษตร. กรงเทพฯ: ม.ป.ท.

จรส ชนรามและมนตร เอยมวมงสา. 2532. ศกษาการปองกนก าจกไสเดอนฝอยรากปม Meloidogyne incognit โดยการใชพชหลายชนดปลกหมนเวยนกน ระบบท 5. รายงานผลงานวจยประจ าป 2532. สาขาไสเดอนฝอย. กองโรคพชและจลชววทยา. กรมวชาการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ : กรงเทพฯ.

ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 5. 2550. การควบคมเมลงศตรพชแบบผสมผสาน. กรมวชาการเกษตร. Jatala, P., 1986. Biological control of plant parasitic nematodes. Annual Review of

Phytopathology 24 : 453-489. Jepson, S.B. 1987. Identification of Root-knot Nematodes (Meloidogyne species). C.A.B.

International, The Cambrian News Ltd. Aberystwyth. Kaplan et al. 1980. McSorley, R. 2001. Multiple cropping systems for nematode management : A review. Soil and

Crop Science Society of Florida Proceedings 60:132-142. Schmitt, D.P. and B.S. Sipes. 2004. Nematode mamgement in crops grown in North American

and Hawaii. Pp. 63-70 In R. Cook and D.J. Hunt, eds. Nematology Monographs and Perspectives Vol.2. Brill Leiden, Boston.

http://e-library.ldd.go.th/library/book/image/March2008/bib4636-l.jpg



ภาคผนวก ขอเสนอโครงการ



1. ชอสถาบนการศกษาทเปนคลนกเทคโนโลยเครอขาย : มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

2. ชอโครงการ : การศกษาผลของสารสกดสมนไพรพนบานในการก าจดไสเดอนฝอยสาเหตของโรครากปมในพรก

3. ชอผเสนอโครงการและผรวมโครงการ 3.1 ผเสนอโครงการ 3.1.1 ผศ.ดร.หทยชนก นนทพานช

3.1.2 สถานทตดตอ สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน โทรศพท : 045-352000 ตอ 1426 , 089-9499277 โทรสาร : 045-352070 e-mail : [email protected] , [email protected]

3.1.3 ประวตการศกษา Ph.D. Environmental Education มหาวทยาลยมหาสารคาม M.Sc. Biological Chemistry มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ B.Ed. Chemistry มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

3.1.4 ประวตการท างาน พ.ศ. 2535-3536 ฝาย R&D บรษทยเนยนอตสาหกรรมสงทอ บางป สมทรปราการ พ.ศ. 2539-2540 อาจารยประจ าภาควชาวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชธาน

จงหวดอบลราชธาน พ.ศ.2540-2553 อาจารยประจ าสาขาวชาเคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

พ.ศ.2554-ปจจบน อาจารยประจ าสาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลย ราชภฏอบลราชธาน

3.1.5 ประสบการณงานวจย

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การศกษาเบองตนของการใชสารสกดจากตนสาบเสอทมตอการงอกและการเจรญเตบโตของตนกลาพชปลก และวชพชบางชนด” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ประจ าป 2544.

mailto:[email protected]



- หวหนาโครงการวจยเรอง “การศกษาเบองตนของการใชสารสกดจากใบแคฝรงทมตอการงอกและการเจรญเตบโตของตนกลาพชปลก และวชพชบางชนด” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย สถาบนราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2545.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การศกษาปรมาณของสารประกอบไนไตรทในแหนมหมใบมะยมและไสกรอกในเขตอ าเภอเมอง จงหวดอบลราชธาน” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย สถาบนราชภฏอบลราชธาน.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การศกษาวธการลดปรมาณการสญเสยวตามนบหนงในขาวเหนยวระหวางกระบวนการท าใหสก” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย สถาบนราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2546.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การศกษาผลกระทบดานระบบนเวศวทยาและสงแวดลอมจากวฒนธรรมการปลกขาวสมยใหม. ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2547.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การศกษาปรมาณกรดโฟลกในผกพนบานบางชนดทเปนอาหารของคนภาคอสานโดยเครองโครมาโทรกราฟของเหลวสมรรถนะสง (HPLC)” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2548.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การอนรกษและการจดการทรพยากรน าบรเวณพนทชมน าสบมล -ช จงหวดศรสะเกษ และจงหวดอบลราชธาน” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2549.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การจดการในการอนรกษทรพยากรชวภาพและการใชประโยชนอยางยงยนในปาชมชนดงขมค า ต าบลถ าแข อ าเภอตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน : 1. ความหลากหลายทางชวภาพของพชและสตวเศรษฐกจ.ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2550.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การประเมนความอดมสมบรณของดนบรเวณพนทหมบานทเขารวมโครงการหนงอ าเภอหนงโรงปยปงบประมาณ 2550 ในเขตจงหวดอ านาจเจรญ. ภายใตโครงการ “โครงการวจยและพฒนาวสาหกจส าหรบนกศกษาปรญญาตร สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยอตสาหกรรม” ปการศกษา 2550” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากโครงการวจยและพฒนาวสาหกจส าหรบนกศกษาปรญญาตร สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยอตสาหกรรม (ENPUS) ประจ าป 2550.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การดดซบโลหะหนกจากแหลงน าเสยชมชนโดยใชสาหรายพงชะโด” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2551.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การศกษาคณภาพของปยจากโครงการหนงอ าเภอหนงโรงปยเพอการรบรองคณภาพ” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากโครงการวจยและพฒนาการจดการเรยนรผานการพฒนาระบบขอมลทองถนเพอการพฒนาพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ABC-PUS) ประจ าป 2551.



- หวหนาโครงการวจยเรอง “การพฒนาและยกระดบคณภาพขนมจนสมนไพรพนบานเพอสขภาพ ผบรโภค” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากโครงการวจยและพฒนาการจดการเรยนรผานการพฒนาระบบขอมลทองถนเพอการพฒนาพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ABC-PUS) ประจ าป 2551.

- หวหนาโครงการวจยเรอง “การวเคราะหปรมาณออกซนในน าหมกชวภาพโดยเทคนค UV-Visible spectrophotometer” ไดรบทนสนบสนนงานวจยจากกองทนสนบสนนงานวจย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ประจ าป 2552.

- ผรบผดชอบรวมโครงการ การผลตน าสกดชวภาพจากใบแคฝรงและเปลอกมงคดปองกนแมลงศตรพรก. (IRPUS) ประจ าป 2552

3.2 ผรวมโครงการ 3.2.1 ผศ.ดร.ภาสกร นนทพานช 3.2.2 ประวตการศกษา

Ph.D. Systems Agriculture มหาวทยาลยขอนแกน M.Sc. Agriculture มหาวทยาลยเกษตรศาสตร B.Ag.Tech. Animal Science มหาวทยาลยแมโจ

3.2.3 ผลงานวจย - หวหนาโครงการวจยเรอง ผลของการใชปยยเรยหรอปยมลโคระดบตางๆ และระยะเวลาในการ

ตดทมตอผลผลตและโปรตนของหญากรนแพนค.2544. - หวหนาโครงการวจยเรอง การสงเสรมกระบวนการเรยนร และการมสวนรวมของเกษตรกรเพอ

พฒนาการเกษตร ของชมชน : กรณศกษาการพฒนาการปลกพรกปลอดสารพษบานอปาด ต าบลอปาด อ าเภอกนทรารมย จงหวดศรสะเกษ. 2548.

- หวหนาโครงการวจยเรอง การจดการในการเลยงโคนมของเกษตรกรรายยอยในจงหวดศรสะเกษ.2548.

- หวหนาโครงการวจยเรอง การปรบปรงประสทธภาพการด าเนนงานการผลตของผประกอบการผากาบบวโดยเทคนคการกระจายหนาทเชงคณภาพ. 2548.

- หวหนาโครงการวจยเรอง การสงเสรมกระบวนการเรยนรและการมสวนรวมของประชาชนในชมชนเพอการพฒนาชนบทเชงบรณาการ : กรณศกษาต าบลหนองหาง อ าเภออทมพรพสย จงหวดศรสะเกษ. 2549.

- หวหนาโครงการวจยเรอง การวเคราะหพนท และการจดท าแผนพฒนาชมชนแบบมสวนรวมเพอ แกไขปญหาความยากจน และความมนคงทางอาหาร : กรณศกษาบานฮองขา ต าบลหนององ อ าเภอราศไศล จงหวดศรสะเกษ. 2550.

- หวหนาโครงการวจยเรอง โครงการยกระดบผลตภณฑแปรรปจากผลผลตทางการเกษตรเพอใหไดมาตรฐาน มผช. 2551.

http://ag.kku.ac.th/project/s48-2/Ag-seminar2005/data/poster%202548/11.pdf



- หวหนาโครงการวจยเรอง การผลตน าสกดชวภาพจากใบแคฝรงและเปลอกมงคดปองกนแมลงศตรพรก. (IRPUS) ประจ าป 2552)

4. ความสอดคลองกบแผนงาน : การวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย

5. ลกษณะโครงการ : โปรดใสเครองหมาย ใน ทตองการและกรอกขอมลใหครบถวน 5.1 เปนความตองการของชมชน (เกษตรกร แมบานเปนรายบคคลหรอเปนกลม หรอ วสาหกจชมชน หรอ SMEs โดยไดแนบหลกฐานตามแบบส ารวจความตองการ (แบบ สส. 002 - 2 (1)) 5.2 เปนประเดนปญหา ความตองการ ของจงหวด โดยไดแนบหนงสอขอความชวยเหลอทางวชาการ (แบบ สส.002 - 2 (2)) 5.3 เปนโจทยความตองการจากการประชมเชงปฏบตการการบรณาการทางดาน วทน. กบจงหวด/กลมจงหวด ป 2554 5.4 อนๆ โปรดระบ

6. หลกการและเหตผล : โรครากปมทมสาเหตจากไสเดอนฝอย Meloidogyne spp. ป พ.ศ. 2550 จงหวดอบลราชธานประสบปญหา

การแพรระบาดของโรครากปมพรก พนทการปลกพรกของจงหวดอบลราชธานและพนทใกลเคยงกวา 1,629 ไร เปนสาเหตท าใหพรกมผลผลตและคณภาพลดลงตงแตรอยละ 50-100 คดเปนมลคาความเสยหาย 50-80 ลานบาท เนองจากหากแปลงพรกประสบปญหาโรครากปม สวนใหญพรกตายทงแปลง ท าใหเกดความเสยหายมากถง 100% (ส านกวจยและพฒนาการเกษตร เขตท 4, 2550) เมอไสเดอนฝอยรากปมอยในพนทแลวการก าจดเปนไปไดยาก ท าใหผลผลตเสยหายมากบางรายอาจเสยหายทงแปลง เพราะสารเคมทก าจดโดยตรงมราคาแพงมาก และไมเหมาะสม ตองใชวธอน และใชเวลาหลายป โดยสวนใหญในปจจบนการจดการกบไสเดอนฝอยเปนการควบคมปองกนมากกวา

การปองกนก าจดไสเดอนฝอยรากปมมหลายวธ เชน การเขตกรรม การใชพนธตานทาน และการใชสารเคม เปนตน (จรส และคณะ, 2534) ซงการปองกนก าจดไสเดอนฝอยรากปมแตละวธมขอจ ากด เชน การใชสารเคม เปนวธทลงทนสง และเปนอนตรายตอสงมชวต ดงนนการน าวธการอนทปลอดภย และประหยดคาใชจายมาใชในการควบคมไสเดอนฝอยรากปม จงเปนแนวทางทควรใหความส าคญ (Jatala, 1986) อยางไรกตาม วธการปองกนกาจดเพยงวธใดวธหนงดงกลาวมา ยงไมสามารถควบคมหรอหยดการระบาดของไสเดอนฝอยได 100 เปอรเซนต เนองจากไสเดอนฝอยมพชอาศยกวาง มวงจรชวตสน และตวเตมวยเพศเมยสามารถสรางไขและฟกเปนตวออนไดมาก โดยเฉพาะอยางยง ในเขตพนทสง เกษตรกรมกปลกพชชนดเดม หรอพชในตระกลเดยวกนในพนทเพาะปลกตลอดป และเกอบทกชนดเปนพชอาศยทด (host) ของไสเดอนฝอยรากปม

ดงนน ในงานวจยนจงมงเนนทจะน าสมนไพรทมอยในพนบานทมสารออกฤทธในการก าจดศตรพช เชน หนอนตายอยาก หางไหล ยาสบ นอยหนา และดาวเรอง ซงเปนสมนไพรทหาไดงายในทองถน มาสกดและ



ทดสอบการออกฤทธในการก าจดไสเดอนฝอย เปรยบเทยบกบสารเคมก าจดไสเดอนฝอยทเกษตรกรนยมใช (คารโบฟแรน) เพอเปนทางเลอกอกทางหนงในการก าจดไสเดอนฝอยเมอตรวจพบในแปลงพรกหลงการเพาะปลกพรก รวมกบวธการปอนกนกอนปลก เปนการลดความเสยหายของผลผลตพรก ลดตนทนจากการใชสารเคมและเปนการสงเสรมการปลกและขยายพนธสมนไพรในทองถนอกดวย

7. วตถประสงค : 7.1 เพอศกษาประสทธภาพของสารสกดจากสมนไพรพนบาน ไดแก หนอนตายหยาก หางไหลแดง ยาสบ

และ ดาวเรอง ในการก าจดไสเดอนฝอยเปรยบเทยบกบสารเคมทเกษตรกรใชในการก าจดไสเดอนฝอย 7.2 เพอพฒนาวธการก าจดไสเดอนฝอยโดยใชสารสกดชวภาพ

8. กลมเปาหมาย : 8.1 กลมแมบานวสาหกจชมชนแมบานสมบรณพฒนา ม.8 บ.สมบรณ ต.โพนแพง อ.มวงสามสบ

จ.อบลราชธาน ประธานกลม : นางดอกแกว สายแวว โทรศพท : 085-2088299

8.2 กลมเกษตรกรผปลกพรกบานฟากทง ม.9 บ.ฟากทง ต.โพนแพง อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน ประธานกลม : นายเทยบ ชมเชย โทรศพท : 086-0635908 8.3 กลมเกษตรกรผปลกพรกกลมเกษตรบานหนองหลม ม.15 ต.หนองเหลา อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน ประธานกลม : นายสพน มค า โทรศพท : 089-5821646 8.4 กลมเกษตรกรผปลกพรกกลมเกษตรบานหนองเหลา ม.11 ต.หนองเหลา อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน ประธานกลม : นายถาวร เทศนา โทรศพท : 083-3826042 8.5 กลมเกษตรกรผปลกพรกกลมเกษตรบานดอนแดง ม.2 ต.หนองเหลา อ.มวงสามสบ จ.อบลราชธาน ประธานกลม : นายประสาท จนทรหาญ โทรศพท : 085-7770368

9. พนทด าเนนการ : หองปฏบต คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธานจงหวดอบลราชธาน

10. ระยะเวลาด าเนนการ : เรมด าเนนการวนท 1 ตลาคม 2554 สนสดโครงการวนท 30 กนยายน 2555



11. การด าเนนโครงการ : 11.1 กระบวนการและวธการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย มรายละเอยด ตามหวขอ ดงน 11.1.1 ขอบเขตการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย 11.1.2 ระเบยบวธการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย

ใชระเบยบวธวจยเชงทดลอง (Experiment Research Methodology)

11.1.3 ขนตอนการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย 1) การเตรยมสารสกดจากสมนไพร โดยวธการหมก (Maceration) ดวยเอทานอล

2) การเตรยมตนกลาพรก และไสเดอนฝอยรากปม 2.1) การเตรยมตนพรก

น าเมลดพรกพนธหวเรอ มาเพาะลงในถาดหลมบรรจพทมอส ทผานการนงฆาเชอแลว รดน าวนละ 1 ครง จนกระทงพรกมอาย 3 สปดาห จงน ามาใชในการทดลอง

2.2) การเตรยมไสเดอนฝอยรากปม Meloidogyne incognita 2.2.1) การเตรยมดน

ผสมดนรวน : ดนทราย : พทมอส ในอตราสวน 1 : 1 : 1 โดยปรมาตร ผสมคลกเคลาใหเขากนดบรรจในถงพลาสตกทนรอน ใหมน าหนก 1.5 กโลกรม น าไปนงฆาเชอ ทอณหภม 121 °C ความดน 15 lb/in2 เปนเวลา 60 นาท

2.2.2) การเพมปรมาณไสเดอนฝอยรากปม น าไสเดอนฝอยรากปม M. incognita ผสมกบดนผสมทนงฆาเชอบรรจลงใน

กระถางขนาดเสนผาศนยกลาง 15 เซนตเมตร (รองกนกระถางดวยถาดรองกระถางเพอปองกนการปนเปอนของ ไสเดอนฝอย) ยายตนกลาพรกพนธจนดาสดาอาย 2 สปดาห ลงกระถางๆ ละ 1 ตน รดน าวนละ 1 ครง ใหปยสตร 15-15-15 ทกๆ 2 สปดาห เมอพรกอายประมาณ 50-60 วน น ารากและดนทมไสเดอนฝอยรากปมจากกระถางนนมาเพมปรมาณดวยวธดงกลาวอกไปเรอยๆใหม ปรมาณเพยงพอทจะใชในการทดลอง








หางไหล

ยาสบ

นอยหนา






2.2.3) การเตรยมไขไสเดอนฝอยรากปม น ารากพรกทมกลมไขไสเดอนฝอยรากปม มาตดเปนชนเลกๆ ประมาณ

1 เซนตเมตร แชในสารละลาย sodium hypochlorite (NaOCl) เขมขน 1% นาน 3 นาท พรอมกบใชแทงแกว กวนเบาๆ เพอชวยละลายสารเหนยวและใหไขกระจายออกจากกน จากนนเทผานตะแกรงหยาบขนาด 32 mesh เพอแยกเศษรากออกจากไขไสเดอนฝอยตามวธการของ Berker (1985) แลวรบลางไขทตดคางบนตะแกรง 4 ครง แลวถายลงในบกเกอร น าสารแขวนลอยไขไปปรบใหมความหนาแนนประมาณ 1,000 100 ฟองตอมลลลตร โดยนบเฉพาะไขทสมบรณ วธการสมไขจาก บกเกอรมาครงละ 5 ml เทใสในถาดพลาสตกขนาด 6x6 ตารางมลลลตร ซงกนถาดขดแบงเปนชองสเหลยมเลกขนาดเทากนทกชอง ตรวจนบไขไสเดอนฝอยทอยในแตละชองภายใตกลองจลทรรศน สเตอรโอ สมนบ 4 ครง แลวค านวณปรมาณไขตอ 1 ml จากนนจงค านวณปรบความหนาแนนของไขในสารละลายใหได 1,000 ฟอง/ml ส าหรบน าไปทดสอบตอไป

3) การทดสอบประสทธภาพของสารสกดหยาบในการก าจดไสเดอนฝอย ทดสอบสารสกดหยาบสมนไพรโดยใชความเขมขนรอยละ 50 (ท าการทดลอง 3 ซ า) โดย

ใชไสเดอนฝอยอาย 3 วน ทเตรยมไว (เนองจากจากการศกษาวงจรชวตของไสเดอนฝอยในการเขาท าลายบรเวณหมวกรากพรกพนธหวเรอ หลงจากการปลกเชอไสเดอนฝอยระยะท 2 ทเวลา 19.33 ชวโมง)

4) การหาความเขมขนทเหมาะสมในการก าจดไสเดอนฝอย ท าการทดสอบเฉพาะสารสกดหยาบสมนไพรททดสอบแลวจากขอ 3) ทสามารถก าจดไสเดอน

ฝอยได และสารสกดสดสมนไพร โดยการศกษาผลของความเขมขนตางๆ ตออตราการตายของไสเดอนฝอยเปรยบเทยบกบสารเคมก าจดไสเดอนฝอย (คารโบฟแรน : อตราการทดสอบใชตามค าแนะน า ใชความเขมขนเดยว) วางแผนการทดลอง ดงน

ก าหนดให X = สารสกดหยาบสมนไพร Y = สมนไพรสด Z = สารเคมคารโบฟแรน C = ความเขมขน

A = สมนไพรชนดท 1 B = สมนไพรชนดท 2 R = จ านวนซ าของการทดลอง

ยกตวอยางเชน ในขอ 3) พบวามสมนไพรเพยง 2 ชนดเทานนทสามารถก าจดไสเดอนฝอยได และศกษา 5 ความเขมขน วางแผนการทดลอง ดงน (ท าการทดลอง 3 ซ า)



11.1.4 ความคาดหวงและผลประโยชนทไดรบจากการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย 1) ไดสมนไพรพนบานทสามารถก าจดไสเดอนฝอยโรครากปมในพรกได

2) เกษตรกรสามารถใชก าจดไสเดอนฝอยโรครากปมในพรกไดเมอตรวจพบวาในแปลงมการระบาดของไสเดอนฝอย ท าใหสามารถรกษาผลผลตได ซงในอดตพบวาหากเมอมการระบาดของไสเดอนฝอยสวนใหญผลผลตเสยหายรอยละ 50-100 และวธการจดการกบไสเดอนฝอยสวนใหญเปนการปองกนมากกวาก าจด

3) เปนการรกษาผลผลตของเกษตรกร และลดคาใชจายในการใชสารเคมก าจดไสเดอนฝอยทมราคาแพงมาก และไมเหมาะสม ตองใชวธการอนๆ

11.2 แผนการด าเนนการวจยฯ (ตามตารางดานลาง) โดยสอดคลองกบ ขอ 11.1

12. ผลผลต

ผลผลต คาเปาหมาย (หนวยนบ) ขอมลทตองจดเกบ

จ านวนผลงานวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลยทแลวเสรจตามแผน (เรอง)

1 รายงานการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลยฉบบสมบรณ

กจกรรม 2554 2555

รวมเงน (บาท)

ไตรมาสท 1 ไตรมาสท 2 ไตรมาสท 3 ไตรมาสท 4

ต.ค. พ.ย ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

แผนงาน

1. การเตรยมสารสกดจาก สมนไพร

30,000

2. การเตรยมตนกลาพรก และไสเดอนฝอยรากปม

30,000

3.การทดสอบประสทธภาพ ของสารสกดหยาบในการ ก าจดไสเดอนฝอย

40,000

4.การหาความเขมขนท เหมาะสมในการก าจด ไสเดอนฝอย

95,000

5.สรป และรายงานผลการ ด าเนนโครงการ

5,000

แผนเงน - - 190,000 10,000 200,000



13. ผลกระทบ : (โปรดใสเครองหมาย และแสดงผลกระทบทเกดขนจากโครงการทงทเปนตวเงนและไมสามารถระบ

เปนตวเงน ขอใดขอขอหนง หรอทงสองขอ) ทางเศรษฐกจ โปรดอธบาย ลดรายจายจากการใชสารเคมและรกษาผลผลตไมใหเสยหายจากการ เขาท าลายของไสเดอนฝอย ทางสงคม โปรดอธบาย เกษตรกรมความเปนอยทดขน

14. งบประมาณขอรบการสนบสนน จ านวน 200,000 บาท มรายการ ดงน รายการ จ านวนเงน (บาท)

1. คาวสด/อปกรณ 1.1 สารเคม 75,000 1.2 วสดอปกรณในการทดลอง (ถาดเพาะไสเดอนฝอย วสดปลก ฯลฯ) 100,000 2. คาใชสอย 2.1 สาธารณปโภค 5,000 2.2 คาเดนทาง 10,000 2.3 คาวสดส านกงาน 10,000

งบประมาณรวม 200,000

15. การตดตาม ประเมนผลและรายงานผล : รายงานความกาวหนาปละ 3 ครง ครงท 1 ภายในวนท 3 เมษายน 2555 ครงท 2 ภายในวนท 3 กรกฎาคม

2555 และครงท 3 ภายในวนท 30 กนยายน 2555 ในระบบตดตามโครงการคลนกเทคโนโลยออนไลน(Clinic Monitor Online : CMO) พรอมสงขอมลในใบสมคร แบบประเมน แบบตดตาม ตามทส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรฯ ก าหนดและสงรายงานฉบบสมบรณภายใน 30 วนหลงสนปงบประมาณ ทงน หากไมสามารถด าเนนการใหแลวเสรจภายในปงบประมาณ จะด าเนนการมหนงสอแจงส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรฯใหทราบภายใน 30 วนกอนสนปงบประมาณ พ.ศ. 2555 พรอมกบเงนเหลอมประบบงบประมาณของสถาบนฯ

16. การเผยแพรประชาสมพนธการด าเนนโครงการ :

ทกครงทมการจดกจกรรมและมการเผยแพรประชาสมพนธ จะระบวาไดรบการสนบสนนงบประมาณจากส านกงานปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทง ยนดใหความรวมมอเขารวมจดแสดงผลงานคลนกเทคโนโลยในงานนทรรศการตางๆ ทเกยวของ



17. ความรบผดชอบของผรบผดชอบและผรวมรบผดชอบ : ผรบผดชอบ/ผรวมรบผดชอบทมรายนามขางตนไดอานขอความขางตนแลวมความเขาใจและยนดทจะปฏบตตามเงอนไขในขอเสนอโครงการและเงอนไขอนๆ ทปรากฏอยในคมอด าเนนงานคลนกเทคโนโลย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2555 โดยถองแท จงลงนามยนยนการด าเนนงานไวทายโครงการนแลว

(ผศ.ดร.หทยชนก นนทพานช)

ผเสนอโครงการ ต าแหนง ผชวยศาสตราจารย


การศกษาผลของสารสกดสมนไพรพนบานในการก าจดไสเดอนฝอยสาเหตของโรครากปมในพรก


หทยชนก นนทพานช* และภาสกร นนทพานช สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, อบลราชธาน 34000

บทคดยอ

จากการทดสอบสารสกดหยาบสมนไพร 5 ชนด คอ ใบยาสบ หางไหล หนอนตายหยาก ใบนอยหนา และดาวเรอง ความเขมขนรอยละ 50 โดยใชไสเดอนฝอยอาย 3 วน ทเตรยม พบวาประสทธภาพของสารสกดหยาบจากหนอนตายหยาก หางไหล และยาสบทความเขมขนรอยละ 50 (ตวท าละลายทใช Ethanol : H2O , 30:70) ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 1 ชวโมง โดยสารสกดหยาบจากใบยาสบอตราสวนความเขมขน 1:3 ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 2 ชวโมง ความเขมขน 1:5 1:7 และ 1:10 ตายทงหมดในเวลา 3 ชวโมง ดงนนสารสกดหยาบจากใบยาสบสามารถทจะใชอตราความเขมขนต าสดท สามารถฆาไสเดอนฝอยไดคออตราความเขมขน 1:10 สวนสารสกดสดของใบยาสบอตราสวนความเขมขน 1:3 ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 13 ชวโมง ความเขมขน 1:5 ตายทงหมดในเวลา 15 ชวโมง สวนความเขมขน 1:7 และ 1:10 และ ไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 17 ชวโมง สารสกดหยาบจากใบยาสบอตราสวนความเขมขน 1:3 ท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 2 ชวโมง ความเขมขน 1:5 1:7 และ 1:10 ตายทงหมดในเวลา 3 ชวโมง สารสกดหยาบจากหางไหลอตราสวนความเขมขน 1:3 และ 1:5 เทานนทท าใหไสเดอนฝอยตายทงหมดภายในเวลา 24 ชวโมง สวนสารสกดสดของหางไหลไมสามาระท าใหไสเดอนฝอยตายไดภายในเวลา 24 ชวโมง

สารสกดหยาบจากใบยาสบจะมประสทธภาพในการก าจดไสเดอนฝอยไดดทสด แตหากจะน าไปใชจรงในแปลงของเกษตรกรควรท าการทดสอบประสทธภาพในแปลงทดลองกอน เนองจากสภาวะจรง กบสภาวะในหองปฏบตการไมเหมอนกน ตองมการวจยเพอปรบสภาพใหเหมาะสมกบแปลงจรง

Keywords: ไสเดอนฝอย, ยาสบ, หางไหล, หนอนตายอยาก, ดาวเรอง

ก



ค าน า

งานวจยนเปนงานวจยเกยวกบการใชประโยชนจากสมนไพรพนบานในการก าจดไสเดอนฝอยสาเหตของโรครากปมในพรก โดยมงเนนกระบวนการเลอกใชสมนไพร อตราการใช และการทดสอบการออกฤทธในการก าจดไสเดอนฝอย เพอหาชนดของสมนไพรและสดสวนของสารสกดทเกษตรกรสามารถน าไปใชประโยชนไดจรงและสามารถผลตสารสกดสมนไพรใชเองได เพอเปนทางเลอกอกทางหนงในการก าจดไสเดอนฝอยเมอตรวจพบในแปลงพรกหลงการเพาะปลกพรก รวมกบวธการปองกนกอนปลก เปนการลดความเสยหายของผลผลตพรก ลดตนทนจากการใชสารเคมและเปนการสงเสรมการปลกและขยายพนธสมนไพรในทองถนอกดวย เปนการลดรายจาย เพมรายไดใหกบเกษตรกร ท าใหเกดการพฒนาอยางยงยน

หทยชนก นนทพานช ภาสกร นนทพานช

ผรบผดชอบโครงการ

ข



สารบญ

หนา

บทท 1 บทน า 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 วตถประสงค 1 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 3 ไสเดอนฝอย 3 การใชพชสมนไพรก าจดแมลงศตรพช 9

บทท 3 วธด าเนนงานวจย 11 อปกรณ เครองมอและสารเคม 11 วธด าเนนการ 12

บทท 4 ผลการทดลอง 14

บทท 5 สรปผลการทดลอง 18

เอกสารอางอง 20

ภาคผนวก ขอเสนอโครงการ 21

ค



บทท 1

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา

โรครากปมทมสาเหตจากไสเดอนฝอย Meloidogyne spp. ป พ.ศ. 2550 จงหวดอบลราชธานประสบปญหาการแพรระบาดของโรครากปมพรก พนทการปลกพรกของจงหวดอบลราชธานและพนทใกลเคยงกวา 1,629 ไร เปนสาเหตท าใหพรกมผลผลตและคณภาพลดลงตงแตรอยละ 50-100 คดเปนมลคาความเสยหาย 50-80 ลานบาท เนองจากหากแปลงพรกประสบปญหาโรครากปม สวนใหญพรกตายทงแปลง ท าใหเกดความเสยหายมากถงรอยละ 100 (ส านกวจยและพฒนาการเกษตร เขตท 4, 2550) เมอไสเดอนฝอยรากปมอยในพนทแลวการก าจดเปนไปไดยาก ท าใหผลผลตเสยหายมากบางรายอาจเสยหายทงแปลง เพราะสารเคมทก าจดโดยตรงมราคาแพงมาก และไมเหมาะสม ตองใชวธอน และใชเวลาหลายป โดยสวนใหญในปจจบนการจดการกบไสเดอนฝอยเปนการควบคมปองกนมากกวา

การปองกนก าจดไสเดอนฝอยรากปมมหลายวธ เชน การเขตกรรม การใชพนธตานทาน และการใชสารเคม เปนตน (จรส และคณะ, 2534) ซงการปองกนก าจดไสเดอนฝอยรากปมแตละวธมขอจ ากด เชน การใชสารเคม เปนวธทลงทนสง และเปนอนตรายตอสงมชวต ดงนนการน าวธการอนทปลอดภย และประหยดคาใชจายมาใชในการควบคมไสเดอนฝอยรากปม จงเปนแนวทางทควรใหความส าคญ (Jatala, 1986) อยางไรกตาม วธการปองกนกาจดเพยงวธใดวธหนงดงกลาวมา ยงไมสามารถควบคมหรอหยดการระบาดของไสเดอนฝอยไดรอยละ 100 เนองจากไสเดอนฝอยมพชอาศยกวาง มวงจรชวตสน และตวเตมวยเพศเมยสามารถสรางไขและฟกเปนตวออนไดมาก โดยเฉพาะอยางยง ในเขตพนทสง เกษตรกรมกปลกพชชนดเดม หรอพชในตระกลเดยวกนในพนทเพาะปลกตลอดป และเกอบทกชนดเปนพชอาศยทด (host) ของไสเดอนฝอยรากปม

ดงนน ในงานวจยนจงมงเนนทจะน าสมนไพรทมอยในพนบานทมสารออกฤทธในการก าจดศตรพช เชน หนอนตายอยาก หางไหล ยาสบ นอยหนา และดาวเรอง ซงเปนสมนไพรทหาไดงายในทองถน มาสกดและทดสอบการออกฤทธในการก าจดไสเดอนฝอย เปรยบเทยบกบสารเคมก าจดไสเดอนฝอยทเกษตรกรนยมใช (คารโบฟแรน) เพอเปนทางเลอกอกทางหนงในการก าจดไสเดอนฝอยเมอตรวจพบในแปลงพรกหลงการเพาะปลกพรก รวมกบวธการปองกนกอนปลก เปนการลดความเสยหายของผลผลตพรก ลดตนทนจากการใชสารเคมและเปนการสงเสรมการปลกและขยายพนธสมนไพรในทองถนอกดวย

วตถประสงค

1. เพอศกษาประสทธภาพของสารสกดจากสมนไพรพนบาน ไดแก หนอนตายหยาก หางไหลแดง ยาสบ และดาวเรอง ในการก าจดไสเดอนฝอยเปรยบเทยบกบสารเคมทเกษตรกรใชในการก าจดไสเดอนฝอย



2. เพอพฒนาวธการก าจดไสเดอนฝอยโดยใชสารสกดชวภาพ

ขอบเขตการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ไดสมนไพรพนบานทสามารถก าจดไสเดอนฝอยโรครากปมในพรกได 2. เกษตรกรสามารถใชก าจดไสเดอนฝอยโรครากปมในพรกไดเมอตรวจพบวาในแปลงมการระบาดของ

ไสเดอนฝอย ท าใหสามารถรกษาผลผลตได ซงในอดตพบวาหากเมอมการระบาดของไสเดอนฝอยสวนใหญผลผลตเสยหายรอยละ 50-100 และวธการจดการกบไสเดอนฝอยสวนใหญเปนการปองกนมากกวาก าจด

3. เปนการรกษาผลผลตของเกษตรกร และลดคาใชจายในการใชสารเคมก าจดไสเดอนฝอยทมราคาแพงมาก และไมเหมาะสม ตองใชวธการอนๆ

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ ไสเดอนฝอย








หางไหล

ยาสบ

นอยหนา


