Ang mga prinsipal na wika ay hindi homogenous.

Ang bawat isa ay may naiibang dayalekto ayon sa ponolohiya at leksikon.

Nagkaroon ng mga komparatibong pag-aanalisa sa mga prinsipal na wika sa tulong ng mga aral ni Carlos Everett Conant (1908 -16).

WIKA % ng nagsasalita

Patinig Katinig

Tagalog 24.5% i e a o u (5) ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Cebuano 24.2% i e a o u (5) ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Ilokano 11.3% i+ e a o u (6) ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Hiligaynon 10.2% i e a o u (5) ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Bikol 6.8% Iriga i+ a u (4)Naga ieaou (5)

ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Samar-Leyte(Waray)

4.8% i e a o u (5) ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Pampango 3.3% i e a o u (5) ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Pangasinan 2.3% i e+ a o u (6) ptkbdgshlmnnglrwy (16)

Batay sa mga kaugnay na pag-aaral na nakalap ni Fe Aldave Yap, 1977. Ang unang sarbey ng mga wika at dayalekto sa Pilipinas ay noong ika-20 siglo sa pangunguna ni William EW Mackinley.

Noong 1902 naitala na may walong wika (8) sinasalita ang mga sibilisadong lahi ng bansa at mga 60 dayalekto ng mga tribung naninirahan sa mga kabundukan.

Naobserbahan din ni Mackinley na ang Kastila ay sinasalita rin sa palibot ng Zamboanga.

Taon Bilang ng mga Wika

Nag-ulat

1917 43 wika/87 dayalekto

Otley Bayer

1942 55 wika/137 dayalekto

Marcelo Tangco

1952 75pangkat, 32 may 113 pangkat

Harold C. Conklin

1960 75 mother tongue

Census

1967 300 dayalekto/70 +pangkat

Ernesto Constantino

Nagkaroon din ng mga kaugnay na pag-aaral sa mga wika at dayalekto sa historikal at komparatibong linggwistiks:

Taon Paksa Nagsaliksik

1906 Ponolohiya ng mga wika sa Pilipinas

F.Blake

1908 “F” at “V”RGH Law (1910)Pepet Law (1912)

Carlos Everett Conant

1934 Proto-Austronesian Phonology

Otto Dempwolff

1937 Studies on Dempwolff

Komparatib na Aral sa Ilokano at Tagalog

Cecilio Lopez

1947 Reconstruction ng Phonemes at Tagalog

Dyen atbp.

Nagsimula sa ilang palagay na ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga pang-uri sa nasabing wika ay nababatay sa tatlong salik panglinggwistika: kaanyuan kahulugan gamit

Ang pokus ng paghahambing na ito ay sa pang-uri.

Sa morpolohiya, ang mga pang-uri sa Filipino ay may 57 paraang natuklasan, samantalang sa Ilokano ay may 55 lamang.

Binigyang pokus lamang ang pagsusuring sa mga panturing ng pang-uri sa Filipino at Ilokano.

Ang mga panturing ay ang sumusunod: Payak Panlaping ma (Fil.) at na (Ilk.) Pangkasangkapan o panlaan Nagpapahayag ng hilig Pamilang Paghahambing ng magkatulad Paghahambing ng di magkatulad Nagpapahayag ng kasidhian Pangkatamtaman Maramihan Panukdulan

Ang Filipino at Ilokano ay may pagkakatulad at pagkakaiba sa kayariang pambalarila.

Ang pananda at pag-uugnay, impleksyon, kaayuasn, diin, tumbasan ng mga anyo at tigil ay ang mga antas na sagabal sa pag-aaral ng Filipino bilang pangalawang wika ng mga Ilokano.

May apat na gamit ng pang-uri ang nabanggit sa pag-aaral: pagkapanaguri, pagkapanturing, pagkapangngalan at pagkapositibo.

1. Payak o pang-uring walang panlapi (pwp)

Filipino Ilokano Ingles

sariwa sadiwa fresh

Bago Baro New

Bingi Tuleng Deaf

Bata Ubing Young

Luma Daan Old

Asul/bughaw Asul blue

2. May panlapi kung ibig sabihin ay higit sa karaniwang isinasaad ng pang-uri.

Filipino (napaka +pwp)

Ilokano (naka + pwp)

Ingles

napakasariwa nakasadsadwa Very fresh

napakabago nakabarbaro Very new

napakaputi Nakapurpuraw (bagay)/nakapapudaw (balat)

Very white

Pang-uring walang panlapi sa Filipino ay may katumbas sa Ilokano na may panlaping na+

Filipino Ilokano Ingles

payat nakuttong Thin

pula nalabaga Red

mahal nangina Costly

mura nalaka Cheap

hinog naluom Ripe