Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

География және туризм кафедрасы

МАГИСТРАТУРАҒА ҚАБЫЛДАУ ЕМТИХАНЫНЫҢ БАҒДАРЛАМАСЫ

6М060900 - География мамандығы бойынша

Павлодар

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

БЕКІТЕМІН С.Торайғыров атындағы ПМУ ректоры___________ Өрсариев А.А.20__ж. «___»____________

6М060900 - География мамандығы бойынша

МАГИСТРАТУРАҒА ҚАБЫЛДАУ ЕМТИХАНЫНЫҢ БАҒДАРЛАМАСЫ

Бағдарлама ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты және ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 19 қаңтардағы № 109 Қаулысымен бекітілген Жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгі қағидалары негізінде әзірленген

Құрастырушылар_______ п.ғ.к, қауым.профессор Есимова Д.Д.______ ___________ г/м.ғ.к., қауым.профессор Ажаев Г.С._______География және туризм кафедрасы

География және туризм кафедрасының отырысында ұсынылған 20__ж. «____» ________ Хаттама № ____

ГжТ кафедрасының меңгерушісі ______ Есимова Д.Д. 20__ж. «____» ______

Факультеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 20__ж. «____» ________ Хаттама № ____.

ОӘК төрайымы ___________ Бүркітбаева Ұ.Д. 20__ж. «_____»___________

МАҚҰЛДАНДЫ:ХТжЖ факультет деканы ___________ Ахметов К.К. «____» _________201__г.

1 Емтиханды өткізу мақсаты мен міндеттері

Магистратураға түсу үшін емтиханның қабылдау мақсаты – бұл үміткерлердің білім деңгейі мен оқуға деген құштарлықтарын анықтайды.

Емтиханды қабылдау міндеттері:- мамандықтың сұрақтары бойынша үміткерлердің құзыреттілігін анықтау;- кәсіби қызметтің білімін оқыту және ынталандыру құзыреттіліктерін

анықтау;- магистратураның оқыту үрдісінде ғылыми, өндірістік және

инновациялық өздік әрекетіндегі болашақ магистранттың дайындығын анықтау.

2 Емтиханды ұйымдастыру және өткізу әдісі

Емтиханды тапсыру ҚР БҒМ бекітілген күнімен және грифімен өткізіледі. Мамандық бойынша емтиханды қабылдау кешенді емтихан (КЕ) және аралас түрде (компьютерлік тестілеу – жазбаша (эссе) немесе компьютерлік тестілеу – питч) үш тілдің (қазақша, орысша, ағылшынша) бірінде бірнеше тілдік оқыту концепциясы бойынша қабылданады.

Емтиханды қабылдау кезеңі видеокамераға түсіріледі.Емтиханды өткізу кезіндегі болжамды уақыты:- компьютерлік тестілеу – 45 минут (30 сұрақ – 1 сұраққа 1,5 минуттан); - жазбаша емтихан – эссе (30 мин);- питч – ауызша 2-3 мин, сұрақ-жауап 2 мин. Компьютерлік тестілеуге магистратураға түсетін барлық үміткерлер кіреді,

емтиханның екінші бөлімі оқыту траекториясы бойынша жоспарланған модульдік оқыту бағдарламасы бойынша жеке өткізіледі.

Оқытудың 2 траекториясы жоспарланған.

№ Оқыту траекториясының атауы

Емтиханды қабылдау түрі

1 Зерттеу Аралас (компьютерлік тестілеу + жазбаша (эссе))

2 Кәсіпкерлік(Start Up - магистратура)

Аралас (компьютерлік тестілеу + питч)

Емтиханды өткізу барысындағы аралас (компьютерлік тестілеу + жазбаша) түрдегі емтиханды қабылдау:

- компьютерлік тестілеу – мамандық бойынша 30 сұрақ, кәсіби әрекетпен байланысты сұрақтар бойынша үміткерлердің құзыреттілігін анықтау;

- жазбаша бөлімі – эссе, оқуға және ғылыми-зерттеу әрекетіндегі ынтасын анықтау.

Емтиханды өткізу барысындағы аралас (компьютерлік тестілеу + питч) түрдегі емтиханды қабылдау:

Питч сұрақтарға жауап беру (презентациямен 3 мин баяндама және 2 мин комиссияның сұрақтарына жауап беру), географиялық ғылым, гажтехнология, аймақтың жануарлар мен өсімдіктер әлемінің биоалуантүрлілігі бойынша стартап-жобалар идеясын анықтау және оның коммерция тұрғысында іске асыру.

Қабылдау комиссиясының қызмет саласы мен құрамы. Мамандық бойынша емтиханды қабылдау комиссиясы (ҚК) қабылдайды, ол университеттің ректорымен бекітіледі, қабылдау комиссиясының құрамына төраға және үш комиссия мүшелері, соның ішінде екеуі география ғылымдарының докторы болуы қажет. Комиссия жұмысына факультет деканы, университеттің арнайы кафедрасы, бизнес-қауымдастықтардың өкілдері, әртүрлі ұйымдар өкілдері және комиссия хатшысы болады.

Комиссияның қызметтік саласына кіреді:- мамандықтың сұрақтарындағы үміткерлердің құзыреттілігін анықтау;- кәсіби қызметтің білімін оқыту және ынталандыру құзыреттіліктерін

анықтау;- магистратураның оқыту үрдісінде ғылыми, өндірістік және

инновациялық өздік әрекетіндегі болашақ магистранттың дайындығын анықтау.

Емтиханды жоғарыда жазылған қабылдау комиссиясы видеокөшірмесі бар арнайы компьютерлік аудиторияда немесе бекітілген аудиторияда өткізеді.

Емтиханды өткізу барысы:- үміткер емтиханға аталған күні, аудиторияға белгіленген уақытта келеді; - ҚК мүшелерінің рұқсатымен өзінің орнын алады (компьютердің

орнын/жауап беттерін алады;- үміткер жауап бетінде өзінің атын, тегін, әкесінің атын, әрі қарай оқуға

өзі таңдап алған оқыту траекториясын немесе мамандығын жазады;Эссе үшін:- Үміткер 30 мин ішінде эссе жазады (жазған жауабы ұғымды болу керек,

соның ішінде кесте, формула, схема және т.б. болуы мүмкін.), ал аралас емтихан түрінде питч түрінде баяндама жасауға дайындалады;

- барлық жазған жауаптары 3-4 беттен аспау қажет;- үміткер жазған жауаптарының әрбір бетіне өзінің қолын қояды және де

оны қабылдау комиссиясының хатшысына тапсырады.- емтиханның жазбаша бөлімінен кейін питч уақыт кестесі бойынша сол

аудиторияда жүргізіледі. Питчті тапсыру түрі: үміткер 3 минут ішінде баяндама жасайды, содан кейінгі 2 минутта комиссияның қойған сұрақтарына жауап береді. Үміткердің питчті қорғауда және бағалауда, бір үміткер және комиссия мүшелері ғана отырады.

3 Білімді бағалау

ҚК мүшелері түсушілердің білімдері мен потенциалын балдық-рейтингтік жүйе бойынша бағалайды.

Түсушілердің ҚЕ тапсырғандағы білімдерінің бағалау шешімін, комиссия мүшелерінің дауыс беру жүйесі арқылы жабық отырыс шешімімен

қабылданады. Дауыстардың теңдей қорытындысында ҚК төрағасының дауысы негізгі болады. Комиссияның барлық отырыстары протоколдармен рәсімденеді. Протоколды шығарушы кафедраның оқытушылары арасында тағайындалатын ҚК хатшысы толтырады. Протоколда білім бағасы, ҚК ерекше ойлары және т.б. жазылады. ҚК нәтижелері университеттің ақпараттық стендылерінде емтихан тапсырған күні ілінеді.

Түсуші бағаларымен келіспеген жағдайда ережелерге сәйкес апелляцияға бере алады.

4 Білімді бағалау критерийлері

Баға 100 балдық шкала бойынша анықталады. Қабылдау емтиханы бойынша қорытынды балдар кестеге сәйкес цифрлық эквивалентке, әріптік және қалыпты бағаға аударылып, емтихан ведомостыне жазылады.

Баллдық қорытынды баға (Қ)

Балдың цифрлік эквиваленті(Ц)

Әріптік жүйедегі баға (Ә)

Қалыпты жүйедегі баға (Қ)Емтихан, диф. зачет Зачет

95-100 4 А Өте жақсы Қабылданды90-94 3,67 А-

85-89 3,33 В+ Жақсы80-84 3,0 В75-79 2,67 В-70-74 2,33 С+ Қанағаттанарлық65-69 2,0 С60-64 1,67 С-55-59 1,33 D+50-54 1,0 D0-49 0 F Қанағаттанарлықсыз Қабылд

анбады

5 Эссе және оны жазу әдістемесі

Тапсырма (максимальды сөз саны - 300):Магистратурада оқу барысында өзіңіздің ғылыми-зерттеу

жұмысыңыздың бағытын қалай көресіз?Эссе құрылымы А Қосымшасында келтірілген.Эссе жазу әдістемесіЭссе дегеніміз (фр. тіл. essai -тәжірбие, лат.т. exagium – құрау ) –

философиялық, әдеби, тарихи, публицистикалық, әлеуметтанулық, саяси және тағы басқа саладағы ғылыми емес, автордың жеке көзқарасын білдіретін прозалық мәтін.

Эссе философияның, эстетиканың, әдеби сынның, публицистиканың, көркем әдебиеттің тұрақталған, қалыптасқан тұжырымдарға жаңа қырынан қарап, өзінше толғап, әрі дағдыдан, әдеттен, көне соқпақтардан бөлек, тың болжамдар мен түйіндеулерге құрылатын жанры. Әдебиеттегі Эссе – соны пікірлерге көбірек мән беріліп, оқырманды ой теңізінде жүздіретін таңдай қақтыратын, өзінше ойлап-сезіну қажеттілігін туғызатын, қаныңды қыздырып, рухани әлеміңе азық сыйлайтын, дүние құбылыстарын өткір қабылдауымен ерекшеленетін көркем туынды. Эссе табиғаты сыршыл сезімге, тіл бояуларының айрықша салтанатына, әшекейлі композицияға құрылады. Өзгеше бітімді бұл өнер туындысында эссеші интеллектуалдық байлығын, аңғарымпаздығын, жарқын, тапқыр ойлылығын, өмір саяхатындағы көрген-білетін, сезінген-түйгенін, тәжірибелерін жомарттықпен жайып салады. Эссе сипатында туған туындыларға батыл болжамдар мен өткір ұсыныстар, пікір жарыстырулар мен талас тудыратын жорамалдар, ойлар, көкейге қо-нымды, таным көкжиегін кеңейтуге қозғау саларлық байламдар тән.

Эссе бірнеше бөлімдерден тұрады:- кіріспе, тақырыптың негізгі мәні мен негіздемесі көрсетіледі (жалпы

текстің 10 %);- негізгі бөлім, автор мәселе бойынша өзінің ойын білдіреді (жалпы

текстің 80 %);- Қорытынды, жалпылау мен аргументтеріңіздің логикалық

қорытындысы (жалпы текстің 10 %).Эссе автордың өз атынан жазылады. Тексты оқуды жеңілдету үшін

мағыналы текстыны абзац арқылы бөліп, жаңа ойды жаңа жолдан бастайды.Бұл жұмысты орындау үшін арнайы әдебиеттерді қарастырып, эссены

жазу әдістемесінің ұсыныстарымен танысу қажет.

6 Питч және оны жазу әдістемесі

Тапсырма:Таңдап алған салада өзіңіздің стартап-жобаңыздың ойын презентация

ретінде ұсыныңыз. Питч құрылымы Б Қосымшасында келтірілген. Питчты жазу әдістемесіПитч (Питчинг, pitch, pitching) – ойды сатып алушыны қызықтыру немесе

қаржының бағытын өзіне қарай алу мақсатында сөзбен (кейде визуальды) немесе презентация арқылы көрсету, немесе сценарийды сату. Жақсы жасалған питч 5-10 сөйлеммен ғана берілуі керек (5 минуттан көп емес).

Питч 3 минутқа жасалған презентациясы бар баяндамадан тұруы керек және комиссия мүшелерінің география саласынан 2 минуттан тұратын сұрақ-жауабынан тұруы керек.

Бұл жұмысты орындау үшін арнайы әдебиеттерді қарастырып, эссены жазу әдістемесінің ұсыныстарымен танысу қажет.

7 Емтихан бағдарламасына енгізілген пәндердің тізімі. - Жалпы жертану;- Ландшафттану;- Дүниежүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы.

 8 Магистратураға қабылдау емтиханының сұрақтарына кіретін

негізгі тақырыптар1 Жалпы жер тануҚазіргі географияГеографиялық ғылымдар жүйесі. Жалпы жертану физикалық

географияның бір бөлігі ретінде: мақсаты, мәні, ғылыми және қолданбалы мақсатта алатын орны. Географиялық қабықша түсінігі. Негізгі идеялардың даму тарихы: сипаттау, түсініктеме беру және болжау кезеңдері. Физикалық географиялық маңызды мәселелері. Географияның даму кезеңдері. Алғашқы халықтардың географиялық орналасуы туралы мәліметтер. Көне қоғамдық құрылыс географиясы. Орта ғасырлар. Ұлы географиялық ашылымдар кезеңі. ХVII-XIX ғғ. Ресей мен Батыс Еуропадағы география. Қазіргі отандық және шетелдік географиялық мектептердің пайда болуы мен қалыптасуы. Кеңес өкіметі кезеңіндегі географияның даму бағыты (1917-1991 жж.). Университеттердегі географиялық мектептер. Д.Н. Анучин, А.И.Войеков, В.В. Докучаев, Л.С. Берг, Н.А. Солнцев, Ю.Г. Саушкин, ХХ ғ. шетелдік география.

Ғарыш және ғаламшарлар жүйелері Ғарыш және ғаламшарлар жүйелері құрылымындағы ортақ қасиеттері

мен айырмашылықтары, энергия көздері, қозғалу мен даму заңдылықтары. Күн жүйесіндегі Жер планетасының алатын орны. Жер планетасы құрылымындағы ерекшеліктер, қоршаған кеңістікпен қарым-қатынаста болуы, ішкі құрылымы туралы мәліметтер. Оның пайда болуы мен дамуын нақтылы мәліметтер арқылы дәлелдеу. Жердің гравитациялық, магниттік және басқа өрістері. Планетаға дейінгі материядан Жер мен Күн жүйесінің пайда болуы туралы гипотезалар. Ыстық және суық бұлттар, заттардың гетерогендік және гомогендік құрамы. Күн мен планеталардың бір уақытта және әртүрлі уақытта пайда болуы. Шағын аспан денелері туралы мәліметтер.

Жер қыртысы пайда болуының бастамасы – планетаның тас денесінің қалыптасу: бастапқы кезеңдегі ерекшелігі, еруі немесе ырғақты күйде болу мүмкіншілігі, толығымен қатаю уақыты, қатты қыртыстың пайда болуы, жер қыртысы құрамының әртүрлі болу себептері. Метаморфизм мәселелері, әртүрлі жастағы тау жыныстарының сақталуы, алғашқы күйі туралы мәліметтер, жаңару жолдары. Эффузивті, интрузивті және шөгінді тау жыныстарының таралу аймақтары мен құрамының өзгеруінің жалпы ерекшеліктері.

Жер планетасының эволюциялық дамуы – массасы мен көлемінің сақталу, сығылу немесе керісінше ұлғаюы, планетаның дамуы. Тектоникалық қозғалыс түрлері. Болжауды мәліметтерге сүйене дәлелдеу, гипотеза салдары.

Газ қабықшасының пайда болуы, планетаның әртүрлі даму кезеңдерінде атмосфера құрамының өзгеруі, осы өзгерістерді дәлелдеу және оның салдары. Жер қойнауы дегазациясы. Ауа құрамының және оның жекелеген

компонеттерінің өзгеруінің қоршаған ортаға тигізер әсері, литосфера мен гидросферамен байланысы.

Сулардың пайда болуы: теңіз, жер беті және жер асты сулары; тұзды және тұшы сулардың, гидратацияға ұшыраған тау жыныстарындағы ювенильді сулар, дегазация сулары; Дүниежүзілік мұхит сулары, мұхиттардың пайда болу уақыты. Мұздану мәселелері.

Жердің жер бедері, Жердің даму тарихында құрлықтар мен мұхиттардың таралу ерекшеліктері; мегарельефтің негізгі пішіндері мен ерекшеліктері; өзгеру себептері, рифтогенез.

Жердің даму тарихында геосфералардың байланысыГеографиялық қабықтың пайда болуы, маңызы, ерекшелігі, дамуы. Өткен

және қазіргі кезеңдегі зат айналымы. Жер мен Ғарыш кеңістігіндегі зат айналымының эволюциясы мен оның тұйық еместігін дәлелдеу, реконструкция әдістері, реконструкция бағыттары. Табиғи құбылыстар мен үрдістердің ритмикалық өзгерістері, олардың зоналылық ерекшеліктері, географиялық қабықшаның біртұтастығы.

Қоршаған табиғи ортада адамның алатын орны. Антропогендік мәселелер. Географиялық қабықшаға тигізер әсері, оның себеп-салдары. Физикалық географиядағы ізденіс әдістері. Физикалық географиядағы жалпы және пән аралық әдістер: салыстырмалы, аналог әдістері, жүйелеу, математикалық, геохимиялық, геофизикалық. Физикалық географиядағы салыстырмалы – сипаттау, экспедициялық, картографиялық, аэроғарыштық, палеогеографиялық т.б.

Географиялық қабықша түсінігі. Физикалық-географиялық қабықша, эпигеосфера, жер құрылымының қабықшалары, оның төменгі және жоғарғы шекаралары. Ландшафттық сфера. Географиялық қабықшаның сапалық ерекшеліктері мен негізгі заңдылықтары: біртұтастығы, заттардың әртүрлі агрегаттық күйде болуы, екі энергия көздерінің болуы (эндогенді және экзогенді), зоналылығы, ырғақтылығы.

Географиялық қабықшаға ғарыштық және жалпы планеталық әсеріГеографиялық кеңістік түсінігі. Географиялық қабықшаның энергия

көздері. Галактика, Күн жүйесі және олардың пайда болуы. Жердің Күн жүйесіндегі орны: пайда болу гипотезасы және алғашқы дамуы. Күн мен Жердің байланысы. Магниттік өрісінің әсері. Жердің пішіні мен өлшемдері, Жердің қозғалысы мен оның географиялық салдары.

Географиялық қабықшаның құрамыЗаттық құрамы, көлемі және литосфераның, атмосфераның, биосфераның

негізгі бөліктері. Олардың пайда болуы, негізгі қасиеттері мен ерекшеліктері. Географиялық қабықшада заттар мен энергияның таралуы. Географиялық қабықшаның тік бағыттағы және ландшафттық (көлденең) бағыттағы құрылымы.

Эндогенді факторлар қалыптастыратын құрылымдар Географиялық қабықшаның ландшафттық құрылымы. Географиялық

құрылымдардың ұйымдасуының әртүрлі деңгейлері. Географиялық қабықшаның дамуы мен динамикалық ерекшелігі. Географиялық қабықшаның

құрамдас бөліктері және компонент аралық зат алмасуы. Компонент аралық айналымдар. Географиялық қабықшаның құрамдас өліктерінің бір-бірімен байланысы. Құрылым аралық зат пен энергия айналымы. Айналымдар – географиялық қабықшаның динамикалық күйі мен оның тұтастығының негізгі көрсеткіші.

Географиялық қабықшаның дамуыДаму – қозғалыстың ең жоғарғы сатысы, бір сапалық күйден екіншісіне

ауысуы. Географиялық қабықшаның даму формасы. Эндогенді және экзогенді күштердің бір-біріне әсері. Географиялық қабықшаның дамуындағы негізгі кезеңдер: геологиялық кезеңге дейінгі, биологиялық кезеңге дейінгі, биологиялық, антропогендік. Жер беті табиғатының даму заңдылықтары: циклдық, ырғақты формалар, өзгері бағыты т.с.с.

Адам және географиялық орта. Адамның, қоғамның, материалдық мәдениеттерің негізгі даму кезеңдері.

Адамның пайда болуы мен дамуы. Саналы адамның пайда болу және оның табиғатқа әсері. Географиялық орта түсінігі және оның географиялық қабықшаға тигізетін әсері. Ноосфера. Табиғи ортаны қорғау мен тиімді пайдалану мәселелері. Ғаламдық географиялық үрдістерді басқару негіздері. Физикалық-географиялық болжау. Қайтымды байланыстар. Ландшафттық сфераға адамның тигізетін әсері.

2. Ландшафттану Кіріспе.Ландшафттану – табиғи территориялық комплекстердің пайда болуы,

дамуы және динамикалық ерекшеліктерінің заңдылығын зерттейтін ғылыми жүйе. Географиялық пәндер жүйесінде ландшафттанудың алатын орны.

XIX-XX ғ. басында ландшафттану ғылымының қалыптасуының ғылыми, әлеуметтік-экономикалық салдары. XX ғасырда ТМД елдерінде ландшафттық географияның даму кезеңдері: а) В.В. Докучаевтың ғылыми мектебі және географиялық ландшафт туралы жалпы түсініктерді тұжырымдау; б) ландшафттар морфологиясын танып білуде қолданылатын әр-түрлі теориялық әдістер мен концепцияларды қолдану, өңдеу; в) структуралық – динамикалық ландшафттану. Шетелдік ғылымдардың ландшафттану ғылымының дамуындағы ролдері. Американдық ағылшын және неміс ғалымдарының жер бетінің табиғи-территориялық-комплекстерін танып білудегі теориялық әдістері мен концепциялары.

Ландшафттанудың теориялық және методологиялық негізі.Ландшфт – негізгі таксономиялық бірлік. Фациялардың территориялық

сәйкес қатарлары – қоныс, мекен, фация. Ландшафт терминінің жалпы және регионалдық түсініктері, оларға баға берру. Ландшафттанудың вертикалдық және горизонтальдық құрылымы. Табиғи аймақтардың морфологиялық бірліктері. Фациялар – қарапайым табиғи геожүйелер.

Табиғи аймақтардың ландшафттық құрылымы. Ландшафттанудың кеңістікте жіктелуінің табиғи факторлары. Ландшафттанудың зоналығы. Жазық және таулы аймақтардың ландшафттары. Ландшафттардың территориялық үйлесімді қатарлары (парагенетикалық, парадинамикалық). Ландшафттық

катена түсінігі. Ландшафттық-географиялық өрістер. Экотондар. Геожүйелік концепция - қазіргі ландшафтану ғылымының методологиялық негізі. Дүниені танып білудің жүйелік қағидалары. Жүйе туралы жалпы ғылыми түсініктер мен ұғымдар. Геожүйелік концепцияның және оның маңызының қалыптасу ерекшеліктері. Табиғи-территориялық комплекс (ТТК), «Табиғи геожүйе» түсініктер.

Табиғи компоненттер. Табиғи геожүйе – бір-бірімен тығыз байланысты компоненттер жиынтығы.

Табиғи компоненттер. Табиғи геожүйе – бір-бірімен тығыз байланысты компоненттер жиынтығы. Геокомпоненттік жүйелер – геома, биота. Табиғи компонентттердің заттық, энергетикалық және ақпараттық байланыстары.

Геожүйелер иерархиясы және ландшафттардың морфологиялық құрылымы. Геожүйелер ұйымдасуының негізгі деңгейлері : - жергілікті жерлік (локальдық), регионалдық, планетарлық.

Геожүйелердің тарихы мен шығу тегі.Геожүйелердің тарихи мен шығу тегі. Ландшафттар дамуының негізгі

факорлары. Өздігінен даму. Қазіргі ландшафттарға ретроспективті талдау. Ландшафттар жасы туралы ұғымдағы проблемалар. ТТК-дің шекаралары.

Геожүйелердің дамуы мен динамикасы. Дамудың энергетикалық факторлары. Биогеохимиялық айналым және морфолитогенез.

Ландшафттар динамикасы. Ландшафттар динамикасы. Оның құрлымының өзгеруіндегі қайтымды

және қайтымсыз үрдістер. Ландшафттардың динамикалық жағдайлары – тәуліктік, мезгілдік, жылдық, көп жылдық циклдер. Динамикалық тренд түсінігі. Табиғи геожүйелердің өздігінен қалпына келу проблемалары және табиғи тұрақтылығы.

Ғылыми ландшафттық ізденістердгі модельдердің алатын орны.Ғылыми ландшафттық ізденістердгі модельдердің алатын

орны.Ландшафттық географиялық модельдер. Ландшафттық модельдеу. Ландшафттарға ГИС-ті пайдалану. Ландшафттық классификация (жүйелеу). Дандшафттық картаға түсіру. Ландшафттық карталардың негізгі типтері. Ландшафттық кадастр ұғымы және геоақпараттық жүйелер. Аэрокосмостық суреттер-структуралық-динамикалық модельдер.

Ландшафттардың негізгі геохимиялық және геофизикалық параметрлері.

Ландшафттардың негізгі геохимиялық және геофизикалық параметрлері.А.И. Перельман мен Б.Б. Полынов бойынша геохимиялық ландшафттар үғымы. Субаквальды, аквальды, элювиальды және тарнсэлювиальды ланшафттарды ажырата білу мен картаға түсіру қағидалары. Ландшафттар геофизикасы. Стекстер,оларды ажырату мен картаға түсіру қағидалары, оларды танып білуәдестері.

Географиялық аудандастыру негіздері.Географиялық аудан түсінігі оның географиялық парадигма ауысуы

нәтижесінде өзгеруі. Аудан түсінігі. Аудандарды бөлу көрсеткіштері. Ареалдар, зоналар, аудандар, олардың ортақ қасиеттері мен өзіндік ерекшеліктері.

Аудандар, территориялық комплекстер және геосистемалар. Аудан және географиялық өріс. Аудан және аймақ. Ауданның орталығы және шеткі бөлігі. Типологиялық және жеке аудандар. Аудандар иерархиясы. Аудандардың объективті және субъективті мәселелері. Аудандастыру – территорияны бөлу әдісі және үрдісі. Аудандастыру және аудан құрастыру, олардың қарым-қатынасы. Аудандастырудың мақсаты және оның аудандастырудың нәтижесіне тигізер әсері. Аудандастыру кеңістіктің дискреттік көрсеткіші. Аудндастыру мен территориялық дифференциация. Аудандастыру және таксономия.

Аудандастырудың негізгі қағидалары. «Жоғарыдан» және «төменнен» аудандастыру. Территориялық аудандастыруға қажетті мәліметтерді жинақтау проблемасы. Аудандастыру шекаралары. Аудандастырудағы сандық және сапалық әдістер. Берілген территорияның алып жатқан ауданына, аудандастыру масштабына, аудандастыру үшін қойылған мақсатқа байланысты аудандастыру қағидалары мен әдістерін іріктеу проблемалары.

Жеке аудандастыру (компоненттік, салалық) және жалпы аудандастыру (комплекстік, интегралдық).

Физикалық-географиялық және экономикалық-географиялық аудандастыру. Физикалық-географиялық және экономикалық-географиялық аудандастыру. Табиғи шаруашылық және экологиялық–экономикалық аудандастыру. Олардың қарым-қатынасы, ортақ қасиеттері мен жекеше ерекшеліктері. Географиялық аудандастыруды қолданбалы мақсатта пайдалану . Регионалдық талдау мен жүйелеуде географиялық аудандастырудың ғылыми бағыттар ішінен алатын орны. Географиялық аудандастырудың дамуы, физикалық-географиялық аудандастыру.

Әр заман ғылымдарының ғылыми еңбктеріндегі жер бетіндегі табиғи зоналар мен аудандастыру элементтері.

Көне заман ғылымдарының (Геродот, Эротосфен) ғылыми еңбктеріндегі жер бетіндегі табиғи зоналар мен аудандастыру элементтері. Жаңа заманда ғылыми ғылыми аудандастыруға қайта оралу. XIII ғасырдағы орыс ғалымдары мен қоғам қайраткерлерінің (В.Н. Татищев, А.Н. Радищев) бүкіл елде табиғи аудандастыру жүргізу туралы тұжырымдамалары мен аудандастырудың практикалық жұмыс үшін қажеттілігі. XX ғ. соңы жылдарындағы Ресейдің Еуропалық бөлігінің таулы аймақтарындағы аудандастыру үлгісі. XIX ғасырдың басында аудандастыру үлгісін толықтыру, нақтылау.

Табиғи аудандастыру жұмысындағы француз мектебі XX ғ. екінші жартысында жалпы эмпирикалық аудандастыру үлгілерінен салалық (ботаникалық, зоогеографиялық, климаттық, геоморфологиялық) аудандарға көшу. В.В. Докучаевтың ғылыми еңбектері және олардың табиғи зоналар негізінде физикалық географиялық аудандастыруды дамытуы. Г.И. Танфильевтің П.И. Броуновтың, А.А. Крубердің ғылыми еңбектері. Л.С. Бергтің ландшафт туралы ілімі және оның Ресейдің Азия бөлігін зоналық бірліктерге жіктеудегі алғашқы алғашқы үлгісі; провинциялық қағиданың қалыптаса бастауы; қолданбалы мақсаттағы еңбектердің дамуы және XX ғ. басында алғашқы нақтылы физикалық географиялық аудандастыру үлгілерінің пайда болуы. АҚШ-та, Германия мен Англияда физикалық географиялық

аудандастыруға деген қызығушылықтың қалыптасуы. 1905 ж. Дж. Гербетсонның бүкіл жер шарының құрлық бөлігінің физикалық географиялық аудандастыру үлгісі.

ТМД елдерінде 20-30 жылдары физикалық-географиялық аудандастыру жұмыстарының одан ары дамуы.

ТМД елдерінде 20-30 жылдары физикалық-географиялық аудандастыру жұмыстарының одан ары дамуы. 1947 жылғы СССР ғылым академиясының «Естественно-историческое райониование СССР» коммисиясы және С.Б. Сусловтың (1947). Ресейдің Азия бөлігінің физикалық географиялық аудандастыру үлгісі.

Алғаш рет зоналық және азональдық қағидаларын бірдей қолдану талпыныстары. 50-60 жылдардағы жоғары оқу орнының мамандары ауыл шаруашылықтық мақсаттағы физикалық географиялық жұмыстарын күшейтуі. Аудандастыру туралы пікір-таластар. Қолданбалы үлгілердің жасалуы, жаңа ізденіс әдістерінің енгізілуі.

Физикалық географиялық аудандастыру негізі. Физикалық географиялық аудандастырудың маңызы мен мақсаты.

Аудандастыру мен ландшафт туралы ілім. Әртүрлі деңгейдегі табиғи-территориялық комплекстер (геожүйелер). Геожүйелер–физиякалық географиялық аймақтар-физикалық географиялық аудандастыру нысаны.Аудандастырудың көп сатылы болуы. Ландшафттардың «тар» мағынадыға түсінігі, геожүйе және физикалық географиялық аудандастыру деңгейінің шегі, физикалық географиялық аймақ-жеке геожүйе. Аудандастыру мен ландшафттардағы типологиялық жіктеудің қарым-қатынасы. Комплекстік және салалық физикалық географиялық аудандастыру.

Физикалық географиялық аудандастырудың негізгі қағидалары. Физикалық географиялық аудандар мен ландшафттық қабықшаның региональдық дифференциациясы. Индуктивті және дедуктивті әдестер. Аудандастырудағы генетикалық қағида.

Әртүрлі деңгейдегі физикалық географиялық аймақтардың қалыптасуы мен ландшафттық қабықшаның региональдық жіктелуіне әсер етуші факторлар мен зандылықтар. Зоналық ендік. Секторлық, азональдық, таулардағы биіктікбелдеулер, тосқауылдық. Морфоструктуралық жіктелу. Зоналық және азональдық зандылықтардың қарым-қатынасы және олардың физикалық географиялық аудандастырудың теориялық негізін қалаудағы маңызы.

Физикалық географиялық аудандастыруың таксономиялық бірліктер жүйесі.

Таксономияды шешімін таппаған мәселелер. Таксономиялық бірліктердегі бір қатарлы және көп қатарлы жүйелер. Аудандағы зоналық бірліктер: белдеу, зона, подзона. Азональдық бірліктер: секторлар, елдер,облыстар. Ландшафттық округтер және нақтылы ландшафттар. Таулы аймақтарда физикалық географиялық аудандастыруды жүргізу ерекшеліктері.

Физикалық географилық аудандастыру әдестері. Керекті мәліметтер: әдеби, картографиялық, статистикалық.

Стационарлық сала аралық әдестердің қарым-қатынасы. Картографиялық,

аэроғарыштық, палеогеографиялық, геохимиялық, геофизикалық, математикалық әдестерді пайдаланудың өзіндік ерекшеліктері. Типологиялық ландшафттық карталар. Физикалық географиялық аймақтарды ажырату және олардың шекарасын жүргізу негізі. Жекелеген табиғи компоненттер бойынша салалық мәліметтерді пайдалану. Физикалық географиялық аудандастыру карталарын күрастыру және олардын жазбаша түсініктемесін беру.

Ғылыми және Қолданбалы максаттағы аудандастыру. Табиғи ресурстарды тиімді пайдалануды ғылыми түрғыдан қамтамасыз

ету жүмыстарында физикалық географиялық аудандастырудың алатан орны. Біртекті ғылыми ауданндастырудың табиғи ортаны салалық және комплекстік түрғыдан тиімді пайдалану жүмыстары үшін дүрыс пайдалану жолдары-территорияның ресурстық және экологиялық ахуалына баға беру, табиғи ортаның ресурстарын тиімді пайдалану мен оны жақсарту шаралары. Территорияның зерттелу деңгейіне, оның жер бедерінің пішінінің күрделілігінежәне қойылған мақсатқа байланысты аудандастырудың нақтылық деңгейін анықтау. Физикалық географиялық аймақтарға сипаттама беру үшін сандық және сапалық көрсеткіштерді дүрыс тандай білу. Ұқсастық пен айырмашылық деңгейлеріне байланысты аймақтарды топтастыру. Қолданбалы мақсаттағы аудандастыру картасын күрастыру және жіктелген топтарға жазбаша сипаттама беру.

Қолданбалы мақсаттағы аудандастыру картасын күрастыру және жіктелген топтарға жазбаша сипаттама беру. Ландшафттық әдістердің жалпы ғылыми маңызы.

3. Дүниежүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы

КіріспеБасқа ғылымдар сияқты экономикалык, әлеуметтік және саяси география

өзінің негізгі зсрттеу әдісі ретінде - талдау және синтездеу әдістерін қолданады.Экономикалык, әлеуметгік және саяси географиядағы талдап зерттеу

пәннің қарастыратын ауқымы мен заңдылығына сай бөлшектенуіне алып келеді. Экономикалық, әлеуметтік және саяси географиядағы синтездеп зерттеу белгілі бір территориядағы барлық компоненттер мен факторлардың әрекеттесу ерекшелігін айқындау және интеграциялау жолымен жүзеге асырылады. Сонымен қатар, анализ және синтез бір-бірімен үйлеседі, яғни экономикалық-географиялық сипаттамалар "салалық" компоненттер мен факторларды, территориялық аудандарды (субрегион мен регион) айқындайды. Жеке қарастырылатын елдердің барлығы "Әлемнің экономикалык, әлеуметтік жоне саяси географиясы" пәнін оқып үйренуге бөлінген сағаттың көлемі мен оның мақсаттарындағы ерекшеліктермен анықталады.

Дүние жүзінің әрбір елін зерттегенде мынадай негізгі мәселелер қарастырылады:

1. Географиялық орналасу жағдайы мен территориясының қалыптасуерекшеліктері;

2. Табиғи жағдайы мен ресурстарын шаруашылық тұрғысынан баға беру;

3. Халықтар географиясының басты белгілері мен ерекшеліктері;4. Елдердің жалпы экономикалық-географиялық сипаттамасы және

олардың шаруашылығының басты салаларының сипаттамасы;5. Жекелеген экономикалық аудандардың сипаттамасы;6. Сыртқы экономикалық байланыстары.

Жекелеген елдер мен аймақтардың халық шаруашылық салаларының дамуы, құрылымы және орналасуын ашып көрсететін шаруашылықтың құрылымдық көрсеткіштеріне ерекше көңіл бөлу кажет. Сондай құрылымдық көрсеткіштерге халықтың экономикалық белсенді бөлігінің салалық құрамы, жалпы ұлттық табыстың (ЖҰТ орысшасы ВНП) немесе жалпы ішкі табысының (ЖІТ орысшасы ВВП) құрылымы, елдің сыртқы сауда құрамы, халықтың жан басына шаққандағы өндіріс көрсеткіштері мысал болып табылады.

Елдердің экономикалық-географиялық сипаттамасы типологиялық бағытта болуы кажет, яғни әр елдің жеке өзіне тән спецификалық ерекшелігіне сай жалпы сипаттама берілуі керек. Ол үшін елдің экономикалық географиясын зерттегенде материалдарды дұрыс таңдай алып, салыстыру әдісін кең түрде қолдану қажет. Тек қана елді елмен, ауданды ауданмен, саланы саламен салыстыру арқылы ғана зерттеп анықтағанда мемлекеттің, шаруашылықтың ерекшелігі анықталады.

Әлем шаруашылық географиясы. Әлем шаруашылығы - ғаламдық географиялық жүйе. Дүние жүзінің шаруашылығы: анықтамасы, негізгі ұғымдары және терминологиясы.

"Әлем шаруашылығы" түсінігі, маңызы, дамуының негізгі тенденциялары мен заңдылықтары, қарама-қайшылығы және оның салалық, инфрақұрылымдык, институционалды және кеңістіктік аспектілерінің әркелкілігі.

Дүние жүзі шаруашылығы теориясының пайда болуы мен дамуы. Дүние жүзі шаруашылығы теориясының пайда болуы мен дамуы:

Кондратьевтің ұзын толқындар теориясы, регуляционистік теория, модернизация және постмодернизация теориясы.

Дүние жүзі табиғат ресурстарының жалпы сипаттамасы.Ресурспен қамтылу туралы ұғым. Дүние жүзі елдері шаруашылығын

орналастырудағы табиғи-ресурстық потенциалдың ролі. Табиғи ресурстардың сарқылуы. Табиғат пайдалану саясаты.

Дүние жүзілік еңбек бөлінісіДүние жүзілік еңбек бөлінісі (ДЕБ) және оның алғышарттары: табиғи

және коғамдық-тарихи. Қазіргі халықаралық еңбек бөлінісіндегі фундаменталды өзгерістер. ДЕБ - халықаралық тауар аластыру, қызмет көрсету және білімінің объективті негізі.

Дүние жүзінің шаруашылығының ғаламдану үрдісі. Трансұлттық процестің дамуы. Трансұлттық кешен іс-әрекетінің

ерекшелігі және онын дүниежүзі шаруашылығындағы ролі. Трансұлттық кешен құрылымының қарама-қайшылық сипаттамасы. Трансұлттық кешенінің әсерінен өндіріс күшінің орналасуындағы өзгерістер.

Өзекті және аймақтық интеграция, олардың айырмашылықтары. Техника, технология, ақпарат және қазіргі кездегі байланыс құралдарының маңызы, халықаралық экономикалық ұйымдар және мемлекеттердің аймақтық одағы. Интеграция әсерінен өндіріс күштерінің орналасуындағы өзгерістер.

Дүние жүзінің саяси картасы.Дүние жүзінің картасының қалыптасу кезеңі мен қазіргі құрылымы.

Дүниежүзілік экономикадағы мемлекеттердің негізгі типтері және олардың экономикалық бірлестіктері. Макроэкономикалық көрсеткіштер: жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) және жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ), оларды есептеу әдістері.

Дүние жүзі шаруашылығы салаларының географиясыДүние жүзі шарушылығы салаларының географиясы.Шаруашылықтың бірінші, екінші, үшінші секторларының пайда

болуының жалпы тарихи зандылықтары. Алдыңғы қатарлы елдердің ақпараттық қоғамға өтуі. Ғылымның дүние жүзілік өндіріс күшінің өсуіндегі рөлі. Дүние жүзіндегі ғылымның маңызды рөлі. Информатика, ғылыми зерттеулер және дүниежүзі шаруашылығы дамуының байланысы.

Әлем өнеркәсібінің географиясыӨнеркәсіп - дүние жүзі шаруашылығының маңызды саласы, оның ЖҰӨ-

нің құрылымындағы ерекше рөлі. Қазіргі экономикалык көрсеткіштер. Өнеркәсіп өнімінің халық шаруашылығының басқа салаларындағы маңызы және халық қажеттілігін қамтамасыз ету. Өнеркәсіптің өңдеу саласының маңызды рөлі. XIX және XX ғасырдағы ғылыми техникалық революциялардан (ҒТР) кейін болған әртүрлі кезеңдеріндегі құрылымдық қайта құру ерекшеліктері. Олардың өнімдерінің халық шаруашылығындағы маңызы.

Отын-энергетика кешеніОтынды өндіру, тасымалдау және қолдану ерекшеліктері. Оның FTP

әсерінен даму ерешеліктері. Жалпы қорының құрылымы. Мұнай және газ өнеркәсібі - экологиялық таза және тиімді отын мен шикізат көзі. Мұнай мен газды мемлекеттер мен аймақтар бойынша өндіру мен қолдану географиясы. Мұнай өңдеу өнеркәсібінің географиясы. Көмір өнеркәсібі. Дүние жүзіндегі маңызды көмір түрлері, өндіру әдістері, қолдану бағыттары Саланың географиясы. Электр энергиясы - отын-энергетика кешенінің маңызды саласы. Электр станцияларының негізгі түрлері. Дүние жүзі электр энергетикасының географиясы. Дүние жүзілік энергия жүйелері.

МеталлургияМаңызды конструктивті материалдарды алу саласы. ҒТР-дің

металлургияның құрылымдық өзгерістер мен өнімінің сапасын жақсартудағы өндіру мен шикізатты байытудағы экологиялық мәселелері. Өндірісті ұйымдастыру мсн оны орналастыру. Қара металлургия. Дүние жүзінің дамыған елдеріндегі саланың шикізат базасы, металл өндірісі және оны тұтынушылар. Өнімді негізгі экспорттаушылар. Түсті металлургия. Саланың дүниежүзі шаруашылығындағы рөлі. FTP-дің өндірілетін өнім құрамына әсері. Кейбір аймақтардың мамандануындағы өзгерістер. Сыртқы сауда ерекшеліктері.

Машина жасау өнеркәсібі

Оның FTP-дің жетістіктерін таратудағы негізгі маңызы. Дүние жүзі шаруашылығындағы манызды рөлі. Дүние жүзі машина жасау өнеркәсібінің негізгі салаларының географиясы. Өнімдерді экспорттайтын мемлекеттер типі.

Химия өнеркәсібі.ҒТР-дің химия өнеркәсібі салаларының дамуына әсері, жаңа күрделі

өнімдерді шығару. Жоғары технологиялық химикаттар мен полимер материалдар үлесінің жоғарылылығы. Әр түрлі типтегі елдердегі шаруашылықты химизациялау процесінің қазіргі кездегі ерекшеліктері. Сала дамуындағы экологиялық мәселелер. Сыртқы сауданың негізгі белгілері. Биоиндустрия - өнеркәсіптің жаңа саласы. Биоиндустрияның дүниежүзінің алдыңғы қатарлы елдеріндегі негізгі белгілері.

Жеңіл өнеркәсіпӘр түрлі елдердегі оның құрамының ерекшелігі. Соңғы дайын өнімді

өндірудің маңызы, саланың шикізат базасының түбегейлі өзгеруі. Дүниежүзінің маңызды өндірісінің географиясы. Сыртқы сауданың негізгі белгісі және оның негізгі бағыты.

Дүние жүзі ауыл шаруашылық өндірісінің географиясыДүние жүзі ауыл шаруашылығы дамуының негізгі көрсеткіштері. Дүние

жүзі ауыл шаруашылығының негізгі өндірістік типтері. Өсімдік шаруашылығы. Маңызы, құрылымы. Негізгі ауыл шаруашылық дақылдарының географиясы. Өсімдік шаруашылығы өнімдерінің сыртқы саудасы. Мал шаруашылығы. Маңызы, түрлері, құрылымы, азық базасының әр түрлі елдердегі ерекшелігі. Дала өнімін экспорттаушылар.

Дүние жүзінің агроөндірістік кешеніСаланың халықты азық-түлікпен қамтамасыз етудегі рөлі. Қолданатын

шикізат құрамы. Дүние жүзі елдерінің тамақ өнімдерін өндіру және экспорттаудағы мамандануы.

Көліктік-коммуникациялық жүйеСаланың шаруашылық дамуындағы рөлі. Дүние жүзілік және аймақтық

транспорт жүйесі дамуының негізгі көрсеткіштері. Теңіз көлігі. Ірі теңіз порттары. Темір жол көлігі. Оның халықаралық және мемлекет ішіндегі жүк тасымалдаудағы рөлі. Ірі халықаралық магистральдар. Құбыр көлігі. Құбыр көлігінің географиясы. Автомобиль көлігі. Оның жолаушы және жүк тасымалдаудағы рөлі. Автомобиль халықаралық көлігімен тасымалдау және оның ерекшелігі. Әуе көлігі. Маңызды халықаралық әуе жолы мен әуе көлігіфлоттарының географиясы. Дүние жүзінің аймақтық көлік жүйесінің сипаттамасы. Халықаралық коммуникациялық байланыс.

Халықаралық экономикалық байланысДүние жүзілік экономикалық байланыстың (ДЭБ) экономикалық базасы.

ДЭБ-тің типі мен формалары. Сыртқы сауда - ДЭБ-тін ең дамыған формасы, оның көлемі және түрлері. Еркін зоналар. Сауда блоктары. Сыртқы сауда. Еркін зоналар. Сауда блоктары. Сыртқы сауда географиясы.

Дүние жүзілік шаруашылық байланыстардың түрлері: сыртқы сауда, капитал миграциясы, технология трансфері, валюта - қаржы қатынасы, жұмыс күшінің миграциясы, өзекті экономикалық мәселелер.

Дүние жүзінің қаржы жүйесіОны реттеу мәселесі. Халықаралық төлем құралы. Қаржының ауысу

формалары. Инвестиция, қаржылық көмек беру жағдайлары. Жеке ұлттық валюталардың қаржының дүниежүзілік нарқындағы жағдайы. Қаржыны экспорттаушы негізгі мемлекеттер.

Халықаралық қызмет көрсету саласыОның дүние жүзі экономикасындағы рөлі. Қызмет көрсету саласының

географиясы.Дүние жүзі шаруашылығының аймақтық құрылымы. ТМД елдерінің

экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясыДүние жүзі шаруашылырының аймақтық құрылымы.Дүние жүзінің маңызды экономикалық аймақтары: Батыс Еуропа, Шығыс

Еуропа, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Батыс Азия, Шығыс Азия және т.б. Олардың пайда болуының тарихи ерекшеліктері. Аймақтар дамуыньң әркелкілігі.

ТМД елдерінің географиялық орналасуы, жер көлемі және шекаралары.

ТМД елдерінің табиғи ресурстары (табиғи жағдайлары және табиғи ресурстары). Қоршаған ортасының ластануы. Табиғи ресурстардың сарқылуы. ТМД аумағын сор басу мәселесі. ТМД халқы. Халықтың саны және ұдайы өсуі. Жұмыс нарығы және халықты жұмыспен қамтамасыз ету. Халықтың миграциясы. Әлеуметтік құрамы. Білім деңгейі. Ұлттық құрамы. Қала және ауыл халқы. ТМД елдерінің шаруашылығы: аумақтық-құрылымдық ерекшеліктері. Маңызды өнеркәсіп салаларының сипаттамасы. Ауыл шаруашылық және агроөндірістік кешен. ТМД елдерінің агроөндірістік даму мәселелері және жалпы сипаттамасы. Ауыл шаруашылықты (өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы) аумақтық ұйымдастырудың негізгі үрдістері. Ауыл шаруашылығын аудандастыру. Ауыл шаруашылық аудандарының түрлері.

Инфрақұрылым. ТМД елдеріндегі оның даму деңгейі. Көліктің, халыққа қызмет көрсетуінің, сыртқы экономикалық байланыстарының, рекреациялық сферасының жалпы сипаттамасы. Экономикалық аудандастыру.

ТМД елдерінің аймактық сипаттамасыРесей Федерациясының экономикалық-географиялық сипаттамасы.

Украинаның экономикалық-географиялық сипаттамасы. Беларусьтің экономикалық-географиялық сипаттамасы. Молдованың экономикалық-географиялық сипаттамасы. Закавказье елдерінің (Әзірбайжан, Армения, Грузия) экономикалық-географиялық сипаттамасы. Орта Азия Республикаларының (Өзбекстан, Қырғыз, Тәжікстан, Түркменстан) экономикалық-географиялық сипаттамасы. ТМД елдерінің саяси және әлеуметтік-экономикалық байланыстарының даму мәселелері.

Шет елдерінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы. Шетелдік Еуропа елдері

Еуропа елдерінің жалпы сипаттамасы

Еуропаның саяси картасы, оның екінші дүниежүзілік соғыстан кейін өзгеруі. Дүние жүзілік аренадағы Еуропа елдерінің орны. Еуропа елдерінде мемлекетті басқарудың түрлері, экономикалық даму деңгейі және даму жолдары бойынша топтастыру. Табиғат ресурстары, оларды экономикалық-географиялық тұрғыдан бағалау. Экологиялық проблемалары. Халықтар географиясының ерекшеліктері, экономикасының құрылымы мен ұйымдастырылуының факторлары; өнеркәсібі мен ауыл шаруашылығының географиясы. Сыртқы экономикалық байланыстар, олардың мәні. Әскери және экономикалық блоктар. Халықаралық қатынастарды орнатудағы жаңа саяси көзқарастар. Еуропада өнеркәсіпті орналастырудың және дамытудың басты ерекшеліктері. Жалпы Еуропалық экономикалық кеңістік.

Германия Федеративтік РеспубликасыГеографиялық орны, территориясы, шекаралары. ГФР-дың мемлекеттік

құрылысының негізгі сипаты. Табиғат ресурстары: тас көмір және коңыр көмір, мұнай, темір рудасы. Су және орман ресурстарын экономикалық-географиялық тұрғыдан бағалау. Хал қ ы: халық саны мен тығыздығының соғыс уақытындағы және соғыстан кейінгі жылдардағы өзгеруі. Халқының миграциясы. Қала және ауыл халқы. Шаруашылығы: ГФР-дың дүниежүзілік рыноктағы орны. ГФР және "Ортақ рынок". Германия экономикасының салалық құрылымы, соғыстан кейін ілгері жылжуы және Германияның бөліну салдарынан туындаған байланыстар. Монополистік капитализмнің экономикасына шетел капиталының енуі. Шаруашылықтың салалық құрылымы. Жеңіл өнеркәсіпке қарағанда ауыр өнеркәсіптің басым болуы, машина жасаудың жетекші рөл алуы. Өнеркәсіптің негізгі салаларының қысқаша сипаттамасы. Негізгі өнеркәсіптік аудандар мен тораптар. Ауыл шаруашылығы. Мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы, олардың орналасуы. Ауылшаруашылық аудандар. Транспорт жүйесінің қысқаша сипаттамасы. Арналар жүйесі. Теңіз және өзен порттары. Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік рынокта ГФР-дың бәсекеге түсуі. Тауарлық құрылымы мен сыртқы сауда географиясы. Ішкі айырмашылықтары.

ФранцияГеографиялық орны және шекаралары. Табиғи жағдайлары мен

ресурстары. Халқы. Ұлттық құрамы. Халық динамикасының ерекшеліктері. Иммиграция және шетелден келетін жұмыс күшінің маңызы. Париж гипертофиясы. Халықтың таптық, кәсіби және салалық құрамы. Саяси және мемлекеттік құрылымы. Даму ерекшеліктері. I-дүниежүзілік соғысқа дейін және соғыстан кейінгі Францияның экономикалық дамуы. ІІ-дүниежүзілік соғыстан кейінгі экономикалық дамудың ерекшеліктері. Француз колониалдық империясының құлауы; Неоколониализм. Шаруашылығы. Монополизация, мемлекеттік - монополиялық капитализмнің рөлі және түрі; шетел капиталының мәні. Шаруашылық құрылымы. Францияның дүниежүзілік рыноктағы орны. Франция және «Ортақ рынок». Өнеркәсіп және оның ресурстары. Өнеркәсіп пен капиталдың шоғырлануы, монополизация. Маңызды болып саналатын ескі және жаңа салалар, олардың даму және орналасу ерекшеліктері. Басты өнеркәсіп аудандары мен орталықтары. Ауыл

шаруашылығы. Аграрлық құрылымы. Ұсақ шаруа қожалықтарындағы дағдарыстары мен оның Франция экономикасының дамуына әсері. «Қараң калған» ауылдар. Ауыл шаруашылық өндірісінің әркелкілігі және оның себептері. Негізгі салалары мен олардың орналасуы. Ауыл шаруашылық аудандары. Көлігі. Көліктің жекелеген түрлерінің Францияның ішкі және сыртқы экономикалық байланыстарындағы маңызы. Су көлігі. Басты порттар.

Сыртқы экономикалық байланыстар, олардың мемлекет үшін маңызы, сыртқы сауданың құрамы мен бағыты. Төлем балансы. Аудандары. Бөлінудің негізгі сипаты.

ҰлыбританияБіріккен Ұлыбритания Корольдігі мен Солтүстік Ирландияның құрамы.

"Достастық" - ұғымы. Ұлыбританияның географиялық орны, оның әр түрлі тарихи кезеңдердегі мәні. Табиғи жағдайлары мен ресурстары. Жер бедерінің, жағалауларының, климатының сипаттамасы. Минералдық ресурстар және оларды экономикалық тұрғыдан бағалау.

Халқы. Саны, өсімі, ұлттық құрамы. Нәсілдік проблемалар. Халықтың тығыздығы. Урбанизация - ірі қалалар және "қалалық облыстар" (конурбация), урбанизация проблемалары. Халықтың кәсібі және салалық құрамы. Таптық құрамы. Жұмысшы табы және "жұмыс аристократиясы". Финанстық буржуазия және лендлордтар. Ішкі саяси жағдайдың ушығу себептері. Мемлекеттік және саяси құрылыстың ерекшеліктері. Екі партиялық жүйе. Даму ерекшеліктері. Ұлыбритания - имперализм деңгейіне, өнеркәсіптік капитализм жолына түскен алғашқы мемлекет. Ұлыбританияның бұрыңғы және қазіргі кездегі дүниежүзілік капитализм жүйесіндегі орны. Британ империясының құлдырауы. "Достастық". Британ империализмінің ішкі және сыртқы жағдайларының ушығуы мен ұстанып отырған позициясының әлсіреуі. Шаруашылығы. Жалпы сипаттамасы. Капитализм мен монополизацияның дамуы деңгейінің биіктігі. Мемлекеттік-монополиялық капитализмнің сипаты. Мемлекет экономикасына сыртқы сауданың маңызды рөлі. Американ капиталының Ұлыбритания шаруашылығындағы орны. Британ экономикасының дағдарысы. Өнеркәсібі, оның энергетикалык және шикізат базалары. Солтүстік теңіздегі мұнай мен газ өндірудің мәні. Өнеркәсіптің дамуы және орналасу ерекшеліктері. Ескі және жаңа салалары арасындағы айырмашылықтар. ІІ-Дүние жүзілік соғыс пен содан кейінгі жылдардағы саясаттың өнеркәсіптің құрылымы мен орналасуына әсері. Өнеркәсіптің маңызды салаларының орналасуы. Өнеркәсіпті аудандары. АУЫЛ шаруашылығы. Жер иеліктері мен жерді пайдалану, лендлордтық ауыл шаруашылығының даму ерекшеліктері, капитализмнің даму деңгейі. Техникамен жабдықталуы. Азык-түлікпен қамтамасыз ететін шет елдерге Ұлыбританияның тәуелділігі. Көлігі. Теңіз көлігінің маңызы. Басты порттар. Ішкі көлік.

Сыртқы экономикалық байланыстары. Ұлыбритания шаруашылығындағы сыртқы сауданың маңызы. Сыртқы сауданың құрамы мен бағыты. Капитал экспорты. II-Дүние жүзілік соғыстан кейінгі төлем балансының жетіспеушілігі. Ұлыбританияның АҚШ-қа қаржы экономикалық жағынан тәуелділігі. Аудандары. Аудандардың қалыптасу факторлары және аудандық бөлінісі.

ИталияГеографиялық орны. Шекаралары, олардың II-шi Дүниежүзілік соғыстан

кейінгі өзгеруі. Табиғи жағдайлары мен ресурстары. Материктік Италияның түбектік және аралдық бөлігінен ерекшелігі. Минералдық базасының жұтандығына орай су энергиясының маңызы.

Халқы. Ұлттық құрамы. Итальян эммиграциясы. Халқының біркелкі орналасуы. Қала және ауыл халқы. Мәдени және тарихи ескерткіштердің көптігі. Халықтың кәсіби және таптық құрамы. Дамуының ерекшеліктері менсаяси құрылымы. Феодалдық сарқыншақтар. Экономикалық базаның әлсіздігі, соғыстан кейінгі даму ерекшеліктері, американ капиталына тәуелділігі. Қазіргі уакыттағы саяси құрылысы. Негізгі партиялары. Католицизм. Компартия, Шаруашылығы. Италияның дүние жүзілік рыноктағы орны. Италия және «Ортақ рынок» капиталдың шоғырлануы. Мемлекеттік капитализм. Шаруашылықтың индустриалды - аграрлық типі. Өнеркәсіптің құрылымы мен орналасуы. Аграрлық құрылымы. Көлігі. Су жолы көлігі, оның маңызы, басты порттар. Шетелдік туризм. Сыртқы сауданың құрамы мен бағыты. Төлем балансы. Аудандары. Негізгі аудан аралық айырмашылықтар және олардың қалыптасу жағдайлары.

ПольшаГеографиялық орны, аумағы және шекаралары. Социализм кезіндегі

ІІольшаның экономикалық дамуының ерекшеліктері. Саяси құрылымы әкімшілік-территориялық бөлінуі.

Табиғат ресурстары: тас көмір, күкірт, мыс, күміс, мырыш, корғасын табиғи газ, тұз қорларын бағалау. Гидрографиялық ресурстарының мәні және құндылығы. Халқы. Польшаның халық саны. Қала және ауыл халқы. Урбанизация деңгейі. Ірі қалалар. Шаруашылығы. Польша экономикасының жаңа экономикалық жағдайларға бейімделуі. Шаруашылығының бұрыңғы социализм елдерінен ерекшеленуі. Өнеркәсібі. Польшаның жалпы шаруашылық жүйесіндегі өнеркәсібінің орны. Кен өндірудің маңызы. Тас көмір өндірудегі Польшаның орны. Түсті металлургия. Басты өнеркәсіп аудандары. Өнеркәсіптің өңдеуші салаларындағы модернизация. Ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылықтың маңызы. Ауыл шаруашылық жерінің ауданы. Мұндағы еңбекке жарамды халықтың саны. Жеке шаруашылықтардың үлесінің өсуі. Ауыл шаруашылығының басты өнімдері. Көлігі. Көліктің барлық түрлерінің дамуына географиялық орнының колайлылығы. Көлік жүйелерінің қысқаша сипаттамасы. Өзен көлігінің жұмысы. Өзен каналдарының маңызы. Балтық теңізінің оңтүстік жағалауларындағы теңіз порттарының маңызы.

Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік шаруашылық жүйесінде Польшаның тұрақтануы. Дүниежүзілік экспорт, импорт ағымдарындағы Польшаның экспорт және импорт үлесі. Польшаның сыртқы экономикалық байланыстарының негізгі бағыттары. Экономикалық аудандары.

Солтүстік Америка елдеріАмерика Құрама ШтаттарыГеографиялық орны және табиғат ресурстары. Географиялық орнының

ерекшеліктері. Теңіз және кұрғақтағы шекаралары.

Пайдалы казбалардың қоры, шоғыры және кен орындарының орналасуы.Халқы. Халқының динамикасы. Халқының қалыптасуындағы

иммиграцияның орны. Ұлттық құрамы. Қала және ауыл халқы. Урбанизация деңгейі, урбанизация проблемалары. АҚШ-тың саяси құрылымы. Екі партиялы жүйе. Шаруашылығы. Дүниежүзілік шаруашылықтағы АҚШ-тың үлесі. Әлемнің басқа елдерімен салыстыру. Өндіріс пен капиталдың шоғырлану деңгейінің жоғары болуы. Монополизация құрылымы. Орналасуындағы біркелкіліктің болмауы және оның себептері. ТҰК ролі. Өнеркәсібі салаларының маңызы. Ауыл шаруашылығы. "Американдық" ауыл шаруашылығын дамыту типі (Оңтүстіктен басқа). Ауыл шаруашылығының әлеуметтік құрылымы. Аграрлық қарым-қатынастар. Ұсақ және орта фермерлердің құлдырауы, ірі фермерлердің өсуі. Өсімдік пен мал шаруашылық салаларының орналасуы. Ферма типтері мен олардың орналасуы. Ауыл шаруашылық аудандары. Көлігі. Темір жол желісі және темір жолмен тасымалдаудың басты бағыттары. Тас жолдары және автомобиль транспортының жақсы дамуы және оның темір жолдармен бәсекеге түсуі. Ұлы көлдер, олардың порттары мен жүк ағымдары. Өзен көлігінің әлсіздігі, оның себептері. Теңіз флоты, маңызды порттары. Әуе көлігінің дамуы. Кұбыр тасымалдары.

Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүние жүзілік рыноктағы АҚШ экспансионизмі. АҚШ-ты дүниежүзілік рыноктағы ірі қаржы экспортер ретінде қарастыру. Континенттер мен мемлекеттерде американ қаржысалымдарының таралуы. Дүниежүзілік рыноктағы АҚШ алып отырған орнының әлсіздену факторлары. АҚШ-тың Батыс Еуропа елдерімен, Канадамен, Латын Америкасы елдерімен, Қиыр Шығыс елдерімен байланысы және қарама-қайшылықтары.

Аудандары. Ішкі ерекшеліктері.КанадаГеографиялық орны және табиғат ресурстары. Минералдық шикізатқа

және металл ресурстарына, мұнайға және калий тұздарына бай болуы. Гидроресурстардың, орман байлықтарының молдығы. Климаттың шаруашылыққа кері әсері.

Халқы және мемлекеттік құрылысы. Халықтың қалыптасу факторлары. Иммиграцияның рөлі. Негізгі ұлттық топтар, олардың сипаттамасы. Халықтың тығыздығының төмен болуы, біркелкі орналаспауы. Урбанизация, қала және елді мекендердің түрлері. Халықтың кәсіби және топтық құрамы. Мемлекеттік құрылысы, оның ерекшеліктері. Әкімшілік бөлінуі. Саяси партиялар. Шаруашылығының жалпы сипаттамасы мен даму ерекшелігі. Ағылшын-Француз арасындағы бәсекелесте Канаданың дамуы. Монополизация, мемлекеттік капитализм. Экономикалық және капиталистік дамудың жоғары болуы, шетел яғни американ капиталына байланысы. Шаруашылықтың орналасуы мен кұрылымы. ІІ-Дүниежүзілік соғыстан кейінгі дамуының күшейюі. Гидроэнергетиканың және энергияны кажет ететін өндірістің ерекше рөлі. Басты ауыл шаруашылық аудандары. Көлігі. Ішкі көліктің дамуы, оның ерекшеліктері. Құбыр көлігі. Сыртқы экономикалық байланысының маңызы. Сыртқы сауданың көлемі, кұрылымы, бағыты. Төлем балансы.

Экономикалық аудандары. Ел экономикасында оның рөлі және әртүрлі дамуы.

Латын Америкасы елдеріЛатын Америкасы елдерінің жалпы сипаттамасы"Латын Лмерикасы" ұғымы осы аймаққа кіретін елдердің кұрамы. Латын

Америкасы елдері экономикалық дамуында басқа дамушы елдерге қарағанда біршама жоғары дамыған. Латын Американың саяси картасы. Латын Америкасының кұрамы. Тәуелсіз мемлекеттер және олардың шетел монополияларына, әсіресе, АҚШ-қа экономикалық тәуелділігі. Латын Америкасы елдерінің стратегиялық маңызы, АҚШ-тың әскери базасы. Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін пайда болған жаңа тәуелсіз мемлекеттер. Бірінші социалистік мемлекет - Куба. Табиғи жағдайы және оларды экономикалық бағалау. Латын Америкасы елдерінің минералдық шикізатының халықаралық маңызы. Табиғи ресурстарды ұлттық меншікке айналдыру процесі.

Халқы. Жергілікті халықтар. Еуропалық колонизация, құлдарды сатуды континент халқының қалыптасу факторы ретінде қарастыру. Нәсілдер. Халықтың тығыздығы және орналасуы. Қала және ауыл халқы. Қала агломерацияларының көп болуы және олардың үлкен рөл ойнауы. Миграциялық процестер. Халықтың табиғи өсімі. Халықтың кәсіби, салалық және ұлттық құрамы. Жалпы шаруашылыққа сипаттама. Ұлттық және шетелдік капиталдың арасындағы шиеленістің күрделенуі. Индустрализация. Өнеркәсібі. Өнеркәсіптік дамудың деңгейі және оған шет ел монополияларының әсері. Тау-кен және өңдеуші өнеркәсіптің құрылымы. Негізгі салалардың орналасуы. Жекелеген елдерді индустриализациялаудың мүмкіндігі. Өнеркәсіпті аудандары және орталықтары. Ауыл шаруашылығы. Аграрлық қатынас, феодализм, шетелдіктердің жерді иелікке алуы. Құлдық пен феодалдықтың ара-қатынастары. Жалға беру. Ауылшаруашылық техникасының шектеулілігі. Ирригация. Ауылшаруашылығы құрылымының бір бағыттық сипаттамасы. Оның ірі салаларының орналасуы. Ауыл шаруашылығының типтері. Өнеркәсіп. Өнеркәсіп дамуының денгейі және шетел монополияларының оған әсері. Тау кен және өңдеуші өнеркәсіптің құрылымы. Көлігі. Шетел капиталының әсерінен қалыптасқан оның құрылымы мен орналасуындағы ерекшеліктер.

Сыртқы экономикалық байланысы. Сыртқы ауданның сипаты. Экспорт пен импорттың негізгі бағыттары және құрамы. Латын Америкасы елдеріндегі шетелдік инвестициялар, бұл елдердің төлем баланстары салаларының төмен болуы.

Елдердің негізгі аймақтық топтары. Олардың негізгілеріне сипаттама: Бразилия, Мексика және Аргентина, Мексика. Аумағы, географиялық орны. Пайдалы қазбалары және олардың шаруашылықтағы маңызы.

Халқы. Ұлттық құрамы. Қала және ауыл халқы. Жалпы шаруашылықтың сипаттамасы. Мемлекеттік сектордың рөлі. Экономиксының құрлымы. Тау-кен өнеркәсібі мұнайдың ерекше маңызы. Өңдеуші өнеркәсіптің маңызды салалары және басқа дамушы елдермен салыстырғанда оның жақсы дамуы. М а л шаруашылығы. Аграрлық реформалар. Капиталистік және капиталистікке

дейінгі аграрлық қатынастар. Экспорттық өндірісіне шаруалығын мамандандыру. Көлік торабын дамытудың ерекшеліктері. Экспорттың және импорттың бағыты және құрылымы. НАФТА-ның перспективті әсері.

Экономикалық аудандар. Ауданның құрылуының ерекшеліктері және негізгі аудандар бойынша айырмашылықтары. Солтүстік шекаралық зона.

БразилияШаруашылығының дамуына табиғи қорларының әртүрлігі.Халқы. Колонизация және иммиграция. Қазіргі этникалық құрамы.

Халықтың орналасуы. Қала және ауыл халқы. Қалалардың типтері.Экономикасының құрылымындағы өзгерістер, мемлекеттің индустриалды-

аграрлық елге айналуы. Жаңа аудандарды игеру. Экономикадағы мемлекеттік сектор. Өнеркәсіп, оның даму факторлары. Ауыл және орман шаруашылығы. Аграрлық қатынастар. Мал шаруашылығы Орман байлықтары және оларды пайдалану.

Көлігі. Мұхитжағалық және ішкі штаттар арасындағы байланыс. Теміржол, авто, әуе, су көлігі.

Экономикалык аудандар ішкі ерекшеліктері.Шетелдік Азия елдеріАзия елдеріне жалпы сипаттамаШетелдік Азияның саяси картасы және оның ІІ-ші Дүние жүзілік соғыстан

кейінгі колониялық империяның құлауы нәтижесінде болған өзгерістер. Мемлекеттік құрылысы, деңгейі және экономикалық дамуы жолдары бойынша аймақтағы дамушы елдердің типтері және денгейінің түрлері. Ұлттық капиталдың және мемлекеттік сектордың ролі. Неоколониализм және оның Азиядағы түрлері, блоктардың қалыптасуы (СЕАТО, СЕНТО және т.б) және олардың қайта жандану мүмкіндігі. Азия елдерінің ұлттық тәуелсіздік үшін күресі.

ІІІетелдік Азияның географиялық аудандарға бөлінуі және олардың қысқа саяси-географиялық сипаттамасы. Қиыр Шығыс, Оңтүстік Азия, Оңтүстік-Шығыс Азия, Батыс Азия (Таяу және Орталық Шығыс).

ЖапонияЖапонияның аралдық географиялық жағдайының ерекшеліктері және

территориясы. Дүниежүзілік соғыстың салдарынан елдің мемлекеттік шекарасының өзгеруі. Жапония аралдарының әскери-стратегиялық маңызы. Табиғи жағдайы және ресурстары. Жағалардың тілімделуі, таулы рельефтің басымдылығы. Жер сілкіну. Климаты: муссонды және теңіздік ағыстардың әсері. Жапонияның өзендері-энергияның негізгі көзі. Минералды шикізатқа салыстырмалы түрде алғанда кедей болды. Орман ресурстарының маңызы. Қоршаған теңіздердің балық байлықтары. Экологиялық дағдарыс. Халқы. Тығыздығы және саны. Ұлттық құрамының біртектілігі. Халықтың біртекті орналаспауы. Эммиграция. Мемлекеттің демографиялық саясаты және оның нәтижесі. Қала және ауыл халқы. Шамадан тыс үлкен қалалар. Жапон мегаполисі. Саяси құрылымы және негізгі саяси партиялар. Шаруашылығы. Жапония Азия елдерінің ішіндегі аса дамыған капиталистік ел және дүние жүзінде аса дамыған елдердің бірі. Соғыстан кейін Жапон экономикасының тез

дамуы, оның себебі Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін Жапония экономикасы құрылымының өзгеруі. Ғылыми техникалық революция және оның салдары. Жапония өнеркәсібінің негізгі салаларына американдық капиталдың енуі. Өнеркәсібі. Оның даму ерекшеліктері. Жапония өнеркәсібінің шетелдік шикізаттар мен сыртқы сауда рыногына тәуелділігі. Энергетикалық проблемалар. Өнеркәсіптің басты экспорттық салалары (автомобиль жасау, радиоэлектроника, химия және т.б.). Ескі, жаңа, қазіргі салалар. Олардың орналасуы. Негізгі аудандары және орталықтары. Тынық мұхиттық "өнеркәсіптік белдеу". Ауыл шаруашылығы. Жапонияның өзін-өзі ауылшаруашылық өнімдерімен қамтамасыз етуі. Аграрлық катынас. Соғыстан кейінгі "Жер реформасы". Аграрлық қатынастарға байланысты Жапония ауылшаруашылығының артта қалуы. Негізгі азық-түлік дакылдары және олардың орналасуы. Мал шаруашылығынын дамуына көңіл бөлу, жібек өсіру және балық шаруашылығының маңызы. Көлігі. Теңіз көлігінің басым болуының маңызы. Маңызды порттары. Сыртқы экономикалық байланысы. Жапонияның дамушы елдерге сыртқы экономикалық экспансиясы. Валюта проблемасы. Сыртқы сауда, оның Жапония экономикасына рөлі: өлшемі, құрамы. Сыртқы сауданың бағыты.

Экономикалық аудандарҮндістанДүние жүзіндегі дамушы елдер арасында аса ірі ел ретінде Үндістанның

халықаралық маңызы. Территориясының құрамы, әкімшілік құрылымы. Географиялық орны және шекаралары.

Табиғи жағдайы және ресурстары. Табиғат ресурстары корының молдылығы байлығы. Халқы. Халық саны: тілдік, діндік және ұлттық құрамының күрделілігі, касталардың рөлі. Ұлттық проблемалар. Үндістан халық мәдениетінің өзгешелігі. Халықтың табиғи өсімінің, жастық және жыныстық құрамының ерекшеліктері. Халықтың орналасу ерекшеліктері. Қала және ауыл халқы. Ірі қалалар. Еңбек ресурстары. Халықтың салалық, таптық, кәсіби құрамы. Дамуының ерекшеліктері және саяси құрылысы. Екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі колониялды тәртіп, оның үнді экономикасының біржақты дамуына әсері. Ұлтазаттық қозғалыстың көтерілуі және Британ мен Үндістанның Үндістан және Пәкістан доминионы болып бөлінуі. Үндістан Республикасының құрылуы. Үндістанның қазіргі саяси құрылымы, негізгі партияларының сипаты. Шаруашылығы. Экономикалық дамуының деңгейі көп ғасырлық Британ колониясы болуының себебі. Көп бағытты экономика жағдайындағы мемлекеттік сектор және мемлекеттік басқару. Негізгі мемлекеттік өндірістік жаңа құрылыстар, олардың аудан құру маңызы. Өнеркәсібі. Шикізат және энергия базасы; геологиялық барлау жұмыстарын ұйымдастыру. Электр станциялары мен ірі металлургия зауыттарын салу. Бұрыңғы Кенес Одағының көмегі. Фабрика-зауыт өнеркәсіптерінің негізгі салалары, өнеркәсіптердің орналасуы мен құрылымындағы алға жылжулар. Ауыл шаруашылығы. Аграрлық қатынас. Ауыл шаруашылығының негізгі салалары және олардың орналасуы. Экспорттық салалар. Негізгі ауылшаруашылық аудандары. Көлігі. Темір жол көлігінің дамуы. Теңіз арқылы

байланыстың маңызы. Британ және отандық флоттың рөлі. Негізгі порттар. Әуе көлігі.

Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік соғысқа дейінгі және кейінгі сыртқы сауданың бағыттары және құрамы. Шетел инвистициясының рөлі.

Аудандары. Аудандарға бөлінуінің негізгі сипаты. Қытай Халық РеспубликасыҚазіргі саяси жоне экономикалык-географиялық орны. Қытай аумағының

қалыптасу ерекшелігі. Мемлекеттік құрылысы. Әкімшілік-аумақтық бөлінісі.Табиғи жағдайы және табиғат ресурстары, олардың шаруашылықтағы

маңызы. Табиғат ресурстарының аумақтық шоғыры және оларды пайдаланудың алғышарттары. Халқы. Халық санының өсу серпіні және ҚХР-ның әртүрлі даму кезеңдеріндегі демографиялық саясаты. "Бала тууды жоспарлау" бағдарламасын қазіргі кезде жүзеге асыру. Халықтың көп ұлтты құрамы, негізгі кытай емес ұлттардың қоныстануы. Халықтың тығыздығының аумақтық ерекшеліктері. Қала және ауыл халқы, елді-мекендердің типтері, ішкі миграция. "Хуацяо" - Қытай эммигранттарының ҚХР саяси және экономикалық өміріндегі рөлі. Халықтың таптық және әлеуметтік құрылысы. Еңбек ресурстары, білікті кадрлардың жетіспеушілігі. Жұмыссыздық және оларды жоюдың жолдары. Шаруашылықтың дамуының ерекшелігі және әртүрлі кезеңдердегі мемлекеттің экономикалық саясаты. Өнеркәсібі. Энергетикасы. Өнеркәсіптің аумақтық құрылымының негізгі ерекшеліктері. Өнеркәсіптік аудандары. Ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылығының салалық құрылымы. Егіншіліктің басым болуының маңызы. Күріш, басқа да астық дақылдары, олардың орналасуы, өсіру ерекшеліктері. Азық-түлік мәселесі. Техникалық дакылдар географиясы. Мал шаруашылығы. Ауыл шаруашылығының мамандануындағы аумақтық ерекшеліктер. Көлігі. Теміржол көлігінің басым болуы. Елдің және оның жекелеген аудандарының теміржолдармен камтамасыз етілуі. Негізгі автомобиль жолдары және автокөлік. Құбырмен тасымалдау. Өзендердегі кеме қатынасы, оның өрістері. Негізгі теңіз порттары. Әуе көлігі.

Сыртқы экономикалық байланыстары. Сыртқы тауар айналымының өсу динамикасы. Экспорт пен импорттың тауарлық құрылымы. Дамушы елдермен байланыстың дамуының кеңеюі. ТМД елдерімен сауда қарым-қатынасы.

Экономикалық аудандастыру мәселесі. Экономикалық аудандарды қалыптастыру процессі.

Африка елдеріАфрика елдерінің жалпы сипаттамасыАумағы және географиялық орны. Аумағының құрамы, қазіргі саяси

бөлінісі. Африка мемлекеттерінің ауданы мен халқы жөніндегі негізгі мәліметтер. Африка елдерінің халықаралық саяси аренадағы орны мен маңызы. Географиялық орны.

Табиғат ресурстары. Континенттің табиғат зоналары мен ландшафттарды шаруашылық тұрғыдан бағалау. Гидроэнергетикалық және отын ресурстары. Шөл зоналарды суландыру және су мәселесі. Минералдық шикізаты. Топырақ-өсімдік зоналары, оларды шаруашылыққа пайдаланудың мүмкіндіктері.

Африканың саяси картасының калыптасуы. Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі Африканы бөлу. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі саяси картада болған түбегейлі өзгерістер; бұрын-соңды болып көрмеген ұлт-азаттық қозғалыстар және Англия, Франция, Италия, Бельгия колониялық империяларының құрылуы. Қазіргі Африканың негізгі саяси және әлеуметтік-георафиялық проблемалары. Неоколониализм және оған қарсы Африка халқының күресі. Африкадағы халықаралық саяси топтар және ассоциациялар. "Ортақ рынок". НАТО және Африка. Африка бірлік ұйымы (ОЕА) және басқа да маңызды ұйымдар мен одақтар. Халқы. Халықтың саны мен демографиялық құрылымы. Ру, тайпалық және тіл топтары бойынша бөлінуі. Ұлттық қалыптасу проблемасы. Нәсілдік кемсітушілікке қарсы демократиялық күштердің күресі. Халықтың біркелкі орналаспауы. Африка халқының миграциясы. Қала және ауыл халқы. Еңбек ресурстары және оларды пайдалану. Шаруашылықтың жалпы сипаты. Дүниежүзілік шаруашылықтағы Африканың орны. Бай табиғат ресурстарын шетел капиталы тарапынан талан-таражға түсуі. Африка елдерінің төмен даму денгейі. Африка елдерінде шетелдік капиталдың қазіргі позициясы. Мемлекеттік сектордың маңызы. Африка елдерінің экономикалық тәуелсіздігі үшін күресі. Африканың жекелеген елдері арасында экономикалық және саяси дамуындағы ерекшеліктер. Өнеркәсібі. Дүние жүзілік шаруашылықтағы Африка тау-кен өнеркәсібінің рөлі. Тау-кен өнеркәсібінің географиясы, негізгі тау-кен өнеркәсіптік орталықтар. Шикізатты бастапқы өңдеу салаларының дамуы, индустрияландырудың болашағы. Ауыл шаруашылығы - Африка елдері экономикасының негізгі салалары. Аграрлық қатынастар. Жер реформасы және оның аяқсыз қалуы. Ауыл шаруашылық өндірістің жағдайы. Өсімдік шаруашылығының салалы құрылымы және орналасуы. Мал шаруашылығын дамыту мен орналастыру ерекшелігі. Көлігі. Оның құрылымының колониялдық сипаты. Көліктің жекелеген түрлерінің рөлі. Керуен жолдары. Құбыр тасымалдары. Автокөлігі. Автокөлігі халықаралық маңызы бар аса ірі көлік тораптары.

Сыртқы экономикалық байланыстары. Дүниежүзілік рыноктағы Африка елдерінің үлес салмағы. Сыртқы сауданың сипаты. Жаңа экономикалық тәртіп үшін демократиялық күштердін күресі. Африка елдерінің сыртқы сауда байланыстарының құрылымы мен бағытындағы өзгерістер. Африканың басты аймақтық топтары. Солтүстік, Батыс, Орталық, Шығыс және Оңтүстік Африка елдері.

Австралия және Мұхит аралдарының елдері. Австралия және Мұхит аралдары елдерінің сипаттамасы.

Еуразия мен Америка арасындағы халықаралық жол бойындағы Австралия, Жаңа Зеландия және Мұхит аралдарының орны. Территориялардың шалғайдығы және олардың стратегиялық маңызы. Ұлт-азаттық қозғалыстың өсуі және оның Мұхит арал елдері, Меланезия, Полинезия, Микронезияның саяси картасына тигізген әсері. Жекелеген елдердің экономикалық деңгейдегі ерекшеліктері. Австралия, Жаңа Зеландия - экономикалық даму деңгейі жоғары елдер. Мұхит аралдары елдерінің артта қалғандығы мен экономикасының ерекшелігі.

Австралия Одағы. Аумағы, географиялык орны, табиғи жағдайы. Континеттің қалыптасуы.

Табиғат ресурстарының маңызы. Жер бедерінің тегіс болу сипаты, климатының куаңдылығы, су мәселесінің ерекше маңыздылығы.

Минералдық ресурстарға, әсіресе металдар мен бокситтерге бай болуы. Пайдалы қазбаның жаңа ашылған кен орындары.

Халқы. Қалыптасу ерекшелігі, иммиграцияның рөлі. Ұлттық құрамы мен оның өзгерісі. Ұлттық проблемалар. Аборигендер проблемасы. Халықтың өтe сирек болып және біркелкі қоныстануы, "астаналық" қалалардың ерекше рөлі. Халықтың салалық және топтық құрамы. Шаруашылығының даму ерекшелігі мен жалпы сипаттамасы. Алтын өндіру өнеркәсібінің рөлі және бір кездегі қой шаруашылығының дамығандығы. Доминиондардың құрылуы. Австралия - "көшіп-қонған" капитализм елі Канадамен салыстыру. Экономикасының индустриалды-аграрлы сипаты. Соғыстан кейінгі индустрияландыру және шетел капиталының рөлі. Шаруашылығының жоғары экспорттығы. Өнеркәсіптің соғыстан кейінгі құрылымындағы және орналасуындағы өзгерістер. Шетелдік капиталдың рөлі. Негізгі салалар, өнеркәсіпті аудандар мен орталықтар. Аграрлық қатынастардың ерекшелігі. Скваттерлік, латифундизм. Ауыл шаруашылық салаларының құрылымы және ондағы өзгерістер. Мал шаруашылығы, қой өсірудің басымдылығы. Өсімдік шаруашылығы, оның құрылымындағы өзгерістер, негізгі дақылдардың орналасуы. Ауыл шаруашылығының экспорттығы. Ауыл шаруашылық ауданы Көлігі. Теміржол көлігінің басымдылығы, тораптарының біркелкі болмауы. Теңіз көлігінің нашар даму себебі. Көліктің басқа да түрлсрі.

Сыртқы экономикалық байланыстары. Олардың маңызы. Сыртқы сауда географиясы және оның құрамы. Ағылшын-американ ерекше тәуелділігі. Ұлыбританияның "Ортақ рынокқа" енуіне Австралия экономикасының мүдделігі, Австралияның сыртқы саудасында Жапония рөлінің артуы. Төлем балансы.

Аудан орталық ерекшеліктер. Экономикалық аудандардың қалыптасуының аяқсыз қалуы.

Әдебиеттер

1. С.Ә. Әбілмәжінова Жалпы жертану. Алматы 2012 ж.2. Құсайнов С.А. Жалпы геоморфология: оқулық, Алматы: Дәуір, 2012. -365 б.3. Достай Ж.Д. Жалпы гидрология. Алматы: Қарасай, 2011. – 278 б.4. Исаченко А.Г. Ландшафттану негіздері. Аударған Мұқашева Ж.Н. Алматы, Мектеп, 1996.5. Бейсенова. Қазақстан табиғатын зерттеу және физикалық география идеяларының дамуы. – Алматы: Рауан, 1990.-247б.6. Экономическая, социальная и политическая география мира. Регионы и страны. /Под ред. С.Б.Лаврован, Н.В.Каледина. -М:Гардарики, 2002.7. Савцова Т.М. Общее землеведение. – М., 20048. Мұқашева Ж.Н. Жалпы жертану. – Алматы: Қазақ университеті, 2002.9. Гладкий Ю.Н., Чистобаев А.И. Регионоведение: Учебник. -М., 2003.

А қосымшасы(Эссе құрылымы)

Тапсырмалар (максималды сөз саны - 300):Магистратурада оқу барысында өзіңіздің болашақ ғылыми-зерттеулік

әрекетінің бағытын қалай көре аласыз?

1) Аты-жөні, тегі / Аты-жөні, тегінің кодтамасы 2) Базалық білімі (мамандығы)3) Іс-әрекет бағыты бойынша ұсынылған тақырып 4) Зерттеудің таңдалған тақырыбының өзектілігі 5) Мақсаты мен міндеттері 6) Өңделген деңгейі 7) Жұмыстың ұсынылған жаңалығы 8) Теориялық және практикалық мәнділігі

Б Қосымшасы(Питча құрылымы)

Тапсырма:Таңдаған салада өзіңіздің стартап-жобаңыздың ойын презентация

ретінде ұсыныңыз

Питч құрылымы: Не туралы айту керек:

- Аты жөні (компанияның атауы мен логотипі);- Сіздің жобаңыз қандай мәселені шешеді;- Оның шешілуіне қандай сұраныс бар;- Нарық/бәсекелес- Сіздің шешіміңіз: негізгі технология (қысқаша);- Сіздің шешіміңіз: бәсекелестер алдындағы оң жақтарыңыз;- Бизнес-модель: ақшаны қалай табасыз;- Маркетинг және сатылым: нарыққа қалай шығасыз;- Негізгі көрсеткіштер: гиптезалар, болжамдар, жетістік метрикасы;- Команда: неліктен сіздер ғана бұл бизнесты әске асырасыз;- Ағымдағы статус (не істелді), жоспар-кесте (не және қашан

жоспарланады) - Капитал бөлудегі қажеттіліктер (қанша және неге ақша керек ) /

инвесторге ұсыныс (олар үшін қандай ұсыныс жасай аласыз)- Байланыстар