6. transporti i o2

Transporti i oksigjenit

Dr.sc. Hatixhe Latifi-Pupovci 1

Sistem

i resp

irator

Objektivat mësimoreObjektivat mësimore

Pë hk ë h k ë k dh ë Përshkruajnë si transpotohet oksigjeni në gjak dhe të sqarojnë afinitetin e hemoglobinës për oksigjenSki j ë jë l k i ik ë di i i ë Skicojnë një lakore tipike të disocimit të oksihemoglobinës në gjak, duke treguar raportin në mes të presionit saturimit dhe sasisë së oksigjenitmes të presionit, saturimit dhe sasisë së oksigjenitSqarojnë raportin në mes të presionit parcial të oksigjenit dhe saturimit të hemoglobinësoksigjenit dhe saturimit të hemoglobinësPërshkruajnë ndikimin e ndryshimeve në pH, PCO2, temperaturë dhe 2 3 DPG në lakoren e disocimit të temperaturë dhe 2,3-DPG në lakoren e disocimit të oksihemoglobinës


Sistem

i resp

irator

Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenit

Oksigjeni i cili difundon nëpër membranënalveolare në gjak transportohet në dy forma:alveolare në gjak transportohet në dy forma:

I tretur në plazmë - vetëm 1 5%I tretur në plazmë vetëm 1.5%I lidhur me hemoglobinën (Hb) – 98.5%


Sistem

i resp

irator


M j j ë ë i ë O ë Matjet e gazrave tregojnë për sasinë e O2 të tretur në plazmë.Ato nuk tregojnë sasinë e O2 të lidhur për hemoglobinë.Vlerat normale:◦ Në gjakun arterial = PO2 – 100 mm Hg.gj g

PCO2 – 40 mm Hg.◦ Në gjakun venoz = PO2 – 40 mm Hg.gj 2 g

PCO2 – 46 mm Hg..


Sistem

i resp

irator



Sistem

i resp

irator

HemoglobinaHemoglobina

Hb është proteinë e përbërë nga 4 vargje Hb është proteinë e përbërë nga 4 vargje polipeptidike:S ili ë h ë i lidh jë ë h i i Secili varg është i lidhur me një grup të hemit i cili përmbënë një atom të hekurit.Meqenëse hekuri është vend për të cilin lidhet oksigjeni, secila molekulë e Hb mund të lidhë oksigjeni, secila molekulë e Hb mund të lidhë 4 molekula të oksigjenit


Sistem

i resp

irator



Sistem

i resp

irator


Lidhja e oksigjenit për Hb quhet oksihemoglobinë (HbO2).

Molekula e Hb e cila nuk ka të lidhur O2 quhet qdeoksihemoglobinë ose Hb e redukuar (HHb).


Sistem

i resp

irator



Sistem

i resp

irator


Kur lidhet molekula e parë e O2 për atomin e parë të Kur lidhet molekula e parë e O2 për atomin e parë të hekurit, molekula e Hb do të pëson ndryshim konformacional dhe afiniteti për tri molekulat tjera të konformacional dhe afiniteti për tri molekulat tjera të O2 do të rritet në mënyrë progresive.

Ngjashëm, kur largohet molekula e parë e O2, afiniteti për O2 do të zvoglohet dhe 3 molekulat tjera afiniteti për O2 do të zvoglohet dhe 3 molekulat tjera me lehtësi progresive do largohen nga molekula e Hb.


Sistem

i resp

irator



Sistem

i resp

irator


Themi se hemoglobina është plotësisht e ngopur ose e saturuar kur të katër grupet e g p g phemit kanë të lidhur nga një molekulë oksigjenoksigjen.Nëse më pak se katër grupe të hemit janë të l dh ë O2 h h l b ë h ë lidhur më O2 themi se hemoglobina është pjesërisht e saturuar.


Sistem

i resp

irator


Lakorja e disocimit Oksigjeni Hemoglobinë:Lakorja e disocimit Oksigjeni -Hemoglobinë:Paraqet mardhënjen në mes të pO2 dhe përqindjes së hemoglobinës së saturuar

Ka formën e lakores sigmoidale (S formë) sepse

përqindjes së hemoglobinës së saturuar

Ka formën e lakores sigmoidale (S-formë) sepse ndryshimi i afinitetit të Hb varet nga saturimi me O2O2.

Lakorja ka një pjerrtësi të rrëpishme në mes të 10 15 mmHg pO dhe një plato në mes të 70 10010-15 mmHg pO2 dhe një plato në mes të 70-100 mmHg pO2.


Sistem

i resp

irator

Lakorja e disocimit oksigjen-hemoglobinë


Sistem

i resp

irator

Lakorja e disocimit oksigjen-h l b hemoglobinë në qetësi


Sistem

i resp

irator

Transoprti i oksigjenitTransoprti i oksigjenitTension i oksigjenit (kPa / mmHg):Tension i oksigjenit (kPa / mmHg):

Diferenca në pO2 në mes të dy vendeve e cila përcakton drejtimin e rrjedhjes së O2.

Saturimi i Hb (%):O2 j iVaret nga pO2, jo nga sasia e Hb

Sasia e Hb :Sasia e Hb :Nëse është e zvogluar = anemia

Sasia e oksigjenit:Varet nga pO2 dhe sasia e Hb


g pSistem

i resp

irator


Në kushte normale në qetësi, gjaku arterial ka pO2 prej 100 mmHg dhe saturim 98%.

100 ml gjak arterial kanë rreth 20 ml oksigjen prandaj100 ml gjak arterial kanë rreth 20 ml oksigjen, prandaj mund të themi se ka oksigjen në sasi prej 20 vol. %.

Derisa gjaku arterial kalon nëpër kapilarët sistemik, gj p p ,rreth 5 ml O2/ për 100 ml gjak kalon në inde. Në gjakun venoz kjo bën që sasia e O2 zbret në 15 vol. %, saturimi i Hb në 75%, dhe pO2 në 45 mmHg.

Zbritja e madhe në pO2 (prej 100 në 45 mmHg) është e shoqëruar me ulje të vogël në saturimin e Hb (prej 98%shoqëruar me ulje të vogël në saturimin e Hb (prej 98% në 75%).


Sistem

i resp

irator

Saturimi i hemoglobines ne PO2 te larte


Sistem

i resp

irator

Transoprti i oksigjenit

Sasi e madhe e O2 ende është në dispozicion në gjakunSasi e madhe e O2 ende është në dispozicion në gjakun venoz dhe lehtë mund të lirohet nga gjaku në inde p.sh. gjatë aktivitetit të sforcuar fizik.gj

Meqenëse Hb në gjakun arterial është 98% e saturuar, frymëmarrja e sforcuar gjatë aktivitetit fizik bën që të

i O2 bi l l j 100 H irritet pO2 mbi vlerat normale prej 100 mmHg, por gati nuk shkakton fare ndryshim në % e saturimit.

Hb është gati çdo herë plotësisht e saturuar në çdoHb është gati çdo herë plotësisht e saturuar në çdo presion parcial të O2 më të lartë se 70 mmHg – kjo mundëson lirimin normal të O2 në inde kur pO2 i ajrit të insipruar është nën vlerat normale (p.sh. në lartësi të mëdha mbidetare)


Sistem

i resp

irator

LakorjaLakorja e e disocimitdisocimit oksigjenoksigjen--hemoglobinëhemoglobinë

P j t:Pasojat:

Kur pO2 rritet mbi 70 mmHg, Hb nuk lidhë më shumë O2.

j ji O2 iPrandaj, nuk nevojitet pO2 i lartë për të saturuar plotësisht Hb.

Kur pO2 bie nën 70 mmHg, Hb më me lehtësi e O2pranon O2.

Prandaj, kur gjaku arrin në inde me pO2 të ulët Hb l h i l h O2


Hb, me lehtësi e lëshon O2.Sistem

i resp

irator

FAKTORET QE NDIKOJNE NE LIDHJEN E O2 ME HEMOGLOBINEN

Faktorët tjerë të cilët kanë rol të rëndësishëm nëFaktorët tjerë të cilët kanë rol të rëndësishëm në afinitetin e Hb për O2 duke modifikuar formën e saj:saj:

pO2pO2temperaturapH ( [H+] )pH ( [H+] )pCO22 3-DPG (diphosphoglycerate) = një përbërës i2,3-DPG (diphosphoglycerate) = një përbërës i

posaçëm në eritrocite i cili e lidhë në mënyrë reverzibile Hb


reverzibile Hb.Sistem

i resp

irator

Saturimi i hemoglobinës ne PO2 te ulet


Sistem

i resp

irator


Ef kti i B h it H ↓ hk kt ↓ lidhj ë O d k li tëEfekti i Bohrit: pH ↓ shkakton ↓ e lidhjes së O2 – duke e liruar atë2,3 DPG ↑ rritje e O2 (përgjigje në lartësi të mëdha mbidetare)PCO2 ↑ e ulë lidhjen e O2 – duke e liruar atëCO2 j 2Temperatura =

↑ temp = ↓ afinitetin – më shume lirohet O2↓ temp = ↑ afinitin më shumë lidhet O2↓ temp = ↑ afinitin – më shumë lidhet O2..


Sistem

i resp

irator



Sistem

i resp

irator


Në përgjithësi për të gjithë këta faktorë ë kë :që u cekën:- një rritje rezulton me zvogëlim të afinitetit të

Hb O2Hb për O2,- derisa një ulje rezulton me rritje të afinitetit Hb O2të Hb për O2

F kt t t t j t j l t t tFaktorët tentojnë të jenë në vlerat e tyre më të larta në kapilarët sistemik, aty ku është i

j hë ë h ti li i i i O2 (Ef kti inevojshëm me së shumti lirimi i O2 (Efekti i Bohrit).


Sistem

i resp

irator

EFEKTI I BOHRITEFEKTI I BOHRIT

↑ CO2 = ↓ pH në gjak↓ O2↓ pH – lirim më i madh i O2


Sistem

i resp

irator


P sh :P. sh.:

N ehtë ia lirohet në indet akti e të cilat kanëNxehtësia lirohet në indet aktive të cilat kanë nevojë më të madhe për O2 se sa indet inaktive. Rritja e temperaturës e zvogëlon afinitetin e HbRritja e temperaturës e zvogëlon afinitetin e Hb për O2 prandaj më shume O2 lirohet në indet aktiveaktive.

Qelizat aktive e metabolizojnë glukozën dhe përdorin O2 ndërsa prodhojnë CO2 gjë që bën tëpërdorin O2 ndërsa prodhojnë CO2, gjë që bën të rritet pCO2 dhe koncentrimi i H+. Kjo i dobëson lidhjet Hb O2 dhe bën që më shumë O2 të jetë


lidhjet Hb-O2 dhe bën që më shumë O2 të jetë në dispozicion të indeve.

Sistem

i resp

irator

Lakorja e disocimit oksigjen-hemoglobinë k f kgjatë kativitetit fizik


Sistem

i resp

irator

Cvendosja e lakores së disocimit oksigjen-hemoglobinëhemoglobinë


Sistem

i resp

irator

Llojet e hemoglobinës

Hemoglobina fetale:Hemoglobina fetale:Ka dy vargje gama në vend të vargjeve beta.Ka afinitet më të lartë për O2Ka afinitet më të lartë për O2.

Myoglobin:Një hem me një varg polipeptidNjë hem me një varg polipeptidKa afinitet më të lartë për O2.

Methaemoglobin:gKa hekurin e oksiduarNuk mund të lidhet për O2.pMund të shndërrohet në Hb me anë të methemoglobin reduktazës në eritrocite


Sistem

i resp

irator

Llojet e hipoksisë

Hipoksia: është gjendje kur sasi më e vogël e O2 arrin në indeS Shkaqet më të shpeshta janë:Hipoksia hipoksemike: ulje e pO2 arterial si pasojë e sëmundjeve

pulmonare ose gjendjeve të cilat e afektojnë ventilimin (p sh pulmonare ose gjendjeve të cilat e afektojnë ventilimin (p.sh. hemimi me CO), ose insiprimi i ajrit me sasi te zvogluar të O2 (p.sh në lartësi të mëdha mbidetare).(p )

Hipoksia anemike: si pasojë e numrit të zvogëluar të eritrociteve ose eritrociteve me Hb abnormale

H k k k P ë ll b ll d ë Hipoksia iskemike: Pasojë e çrregullimit ose mbylljes se ndonjë ene të gjakut.

Hipoksia histotoksike: Qelizat nuk mund të shfrytëzojnë O2 edheHipoksia histotoksike: Qelizat nuk mund të shfrytëzojnë O2 edhepse ka sasi të mjaftuar të në inde (E shkaktuar nga helmimi metabolik si p.sh. me cianid).p )


Sistem

i resp

irator

Llojet e hipoksisë

Ll ji i Hyrja e O2 ShfrytëzimLloji ihipoksisë

Hyrja e O2në

mushkriHb Qarkullimi

Shfrytëzimi i O2

në inde

Hipoksemike E ulur Normale Normale Normale

Anemike Normale E ulur Normale Normale

Iskemike Normale Normale E ulur Normale

Histotoksike Normale Normale Normale E ulur


Sistem

i resp

irator

6. transporti i o2

Documents