ประวัติกรมกําลังพลทหารบก

1. การจัดกองทัพบก พ.ศ.2491 ในระหวางสงครามมหาเอเซียบูรพา กองทัพไทยไดรับการระดมพล ขยายกําลังรบตามอัตราในยามสงคราม เพ่ือทําการรบปองกันราชอาณาจักรตามที่ไดรับมอบ คร้ันสงครามสงบลง เหตุการณทางการเมืองเปลี่ยนแปลงไป กองทัพบก จึงไดมีการปรับปรุงการจัดใหเหมาะสมกับสถานการณ โดยไดเปลี่ยนแปลงระเบียบการจัดสวนราชการตามแบบกองทัพบกสหรัฐอเมริกา เร่ิมตั้งแต พ.ศ.2491 เปนตนมา 2. การจัดสวนราชการของกองทัพบก ป พ.ศ.2491 ไดจัดกําลังบรรจุ ตามอัตรากองทัพบก 91 ซ่ึงปรับปรุงแกไขมาตามลําดับจากอัตรากองทัพบก 89 และใชเฉพาะในเวลาปกติเทานั้น โดยแบงสวนราชการเปน 3 สวน คือ 2.1 สวนกลาง ไดเแก กรมเสนาธิการทหารบก กรมจเรทหารบก โรงเรียนนายรอยพระจุลจอมเกลา กรมพลาธิการทหารบก กรมพาหนะทหารบก กรมสวัสดิการทหารบก กรมสรรพาวุธทหารบก กรมแผนที่ทหารบก กรมแพทยทหารบก และ กรมการเงินทหารบก 2.2 สวนภูมิภาค ไดแก มณฑลทหารบกที่ 1 มณฑลทหารบกที่ 2 มณฑลทหารบกที่ 3 มณฑลทหารบกที่ 4 และ มณฑลทหารบกที่ 5 2.3 สวนกําลังรบ ไดแก กองทัพภาคที่ 1 (กองพลที่ 1 และ 4) กองทัพภาคที่ 2 (กองพลที่ 2 และ 3) กองพลที่ 5 กรมตอสูอากาศยาน และกรมรถรบ 3. การจัดหนวยงานดานกําลังพลของกองทัพบก ป 2491 มีสถานะเปนหนวยสวนกลาง คือ เปนแผนกที่ 1 อยูในกรมเสนาธิการทหารบก ใชช่ือยอวา สธ.ทบ.1

การจัดหนวยงานดานกําลังพลกอน พ.ศ.2491 กอนป พ.ศ.2491 การจัดหนวยงานดานกําลังพลของกองทัพบก ไดเคยมีการจัดตั้งมากอนแลว ตั้งแตป พ.ศ.2465 แตมีรูปแบบการจัดหนวยที่ไมชัดเจน และการปฏิบัติภารกิจก็ไมกําหนดเฉพาะกิจการดานกําลังพลแตเพียงอยางเดียว โดยหนวยงานดานกําลังพล ในป พ.ศ.2465 มีฐานะเปน แผนกที่ 1 สังกัดอยูใน กรมยุทธศาสตรทหารบก ดังนี.้- กรมยุทธศาสตรทหารบก (พ.ศ.2465) ประกอบดวยแผนกตาง ๆ 5 แผนก แผนกท่ี 1 มีหนาที่เกี่ยวกับการจัดกําลัง การระดมพล การกําหนด อาวุธยุทธสัมภาระ เพ่ือใชในกองทัพบก ตําแหนงและ บําเหน็จของฝายเสนาธิการ แผนกท่ี 2 มีหนาที่เกี่ยวกับการศึกษา การจัดการคมนาคม การอํานวยการลําเลียงในสนามรบ แผนกท่ี 3 มีหนาที่เตรียมแผนอํานายการยุทธและการประลองยุทธ แผนกท่ี 4 มีหนาที่เกี่ยวกับการตางประเทศ และทูตทหาร แผนก รร.เสนาธิการทหารบก

- 2 –

การจัดหนวยงานดานกําลังพลของกองทัพบก ป 2491 การจัดหนวยงานดานกําลังพลของกองทัพบก ในป พ.ศ.2491 ถือวาเปนการจัดหนวยงานที่กําหนดภารกิจใหปฏิบัติเฉพาะงานดานกําลังพลอยางชัดเจน เปนคร้ังแรก โดยจัดกําลังบรรจุตามอัตรากองทัพบก 91 มีสถานะเปนหนวยสวนกลาง คือ จัดอยูในกรมเสนาธิการทหารบก กรมเสนาธิการทหารบก ป 2491 ประกอบดวย 5 แผนก แผนกกลาง มีหนาที่เกี่ยวกับงานธุรการ ระเบียบการ และควบคุมงานทางเอกสารงานสารบรรณ แผนกท่ี 1 มีหนาที่เกี่ยวกับการจัดกําลัง การกําหนดกําลัง การระดมกําลัง การบรรจุ เลื่อน ลด ปลด ยายตําแหนง การบําเหน็จ และวิทยาการของสัสดี โดยใชช่ือยอ สธ.ทบ.1 มีที่ตั้งหนวยในขณะนั้นอยูที่ศาลาวาการกระทรวงกลาโหม แผนกท่ี 2 มีหนาที่เกี่ยวกับการส่ือขาว รวบรวมขาว และกิจการตางประเทศ แผนกท่ี 3 มีหนาที่เกี่ยวกับการฝกฝน เตรียมการประลองยุทธ แผนกการรบ และการปราบจราจล แผนกท่ี 4 มีหนาที่เกี่ยวกับการคมนาคม การฐานทัพ การกิจการเขตหลัง

การจัดสวนราชการของแผนกท่ี 1 กรมเสนาธิการทหารบก ประกอบดวย 1. กองบังคับการ ทําหนาที่สารบรรณและธุรการภายใน ไดแก การรับ สง เก็บรักษาเอกสารแบบธรรมเนียม ขอบังคับตาง ๆ แกไขทําเนียบขาราชการกองทัพบก ตลอดจนการเก็บรักษา เบิกจายครุภัณฑประจําสํานักงาน 2. กองท่ี 1 ทําหนาที่ธุรการของกองการกําลังพลทั่วไป ไดแก การรวบรวมขอมูลอันเปนหลักฐานในการพิจารณาเสนอความเห็นเกี่ยวกับแบบธรรมเนียมและขอบังคับ ตลอดจนคําส่ังตาง ๆ การพิจารณากําหนดหลักการอันเกี่ยวกับการควบคุมดูแลวินัยทหาร พิจารณาโตตอบปญหาเกี่ยวกับภาวะการทั้งปวงของหนวยทหาร ตลอดจนการเก็บรักษาหลักฐานในหนาที่ของแผนกที่ 1 ในการ สงครามและการบําเหน็จบํานาญพิเศษ 3. กองท่ี 2 ทําหนาที่ในการเตรียมพล ไดแก การรักษายอดและสถิติเกี่ยวกับการกําลังพลทั้งปวง เตรียมแผนบรรุกําลังพล วางแผนดําเนินงานในการขยายกําลังและการระดมพล การเรียกทหารกองเกินเขากองประจําการ ตลอดจนวิทยาการในทางสัสด ี 4. กองท่ี 3 ทําหนาที่เกี่ยวกับการปกครองกําลังพล ไดแกการบรรจุ เลื่อน ลด ยาย การบําเหน็จความดีความชอบ ความผิด และ การลงทัณฑ จัดทําและเก็บสมุดประวัติขาราชการ การเบี้ยหวัด และบําเหน็จบํานาญ

- 3 -

อัตรากําลังพลของแผนกท่ี 1 กรมเสนาธิการทหารบก 1. อัตรากําลังพลของ แผนกท่ี 1 กรมเสนาธิการทหารบก ป พ.ศ.2491 กําหนดการบรรจุกําลังพลปฏิบัติงานไวทั้งส้ิน 48 ตําแหนง คือ 1.1 ตําแหนงสัญญาบัตร จํานวน 25 ตําแหนง ระบุใหเปนขาราชการพลเรือนสามัญ 6 ตําแหนง 1.2 ตําแหนงตํ่ากวาสัญญาบัตร จํานวน 23 ตําแหนง ระบุใหเปนขาราชการพลเรือนสามัญ 21 ตําแหนง และขาราชการพลเรือนวิสามัญ (ภารโรง) 2 ตําแหนง

2. สําหรับ อัตราช้ันยศของหัวหนาหนวย ซ่ึงเรียกช่ือในขณะนัน้วา หัวหนาแผนก กําหนดอัตราช้ันยศ พันเอก มีหนาที่ในการปกครองบังคับบัญชากองตาง ๆสําหรับผูที่มีหนาที่ปกครองบังคับบัญชากอง เรียกวา แมกอง กําหนดอัตราช้ันยศ พันโท โดยมีนายทหารสัญญาบัตรตําแหนงประจําแผนก และ ประจํากอง เปนกําลังพลปฏิบัติงานตามลําดับ และนอกจากนี้อัตรากําลงัพลของ แผนกที่ 1 กรมเสนาธิการทหารบก ยังไดกําหนดใหมีตําแหนงนายทหารสัสดี และเจาหนาที่ฝายพระธรรมนูญ กําหนดอัตราช้ันยศ พันโท เชนเดียวกับตําแหนง แมกองตาง ๆ ซ่ึงนายทหารการสัสดี และเจาหนาที่ฝายพระธรรมนูญนี ้กําหนดหนาที่การปฏิบัติงานเปนฝายกิจการพิเศษในสายงานดานกําลังพลในขณะนั้น 3. แผนกท่ี 1 กรมเสนาธิการทหารบก นี้ มี พ.อ.สมบุญ สุนทรเกศ เปนหัวหนาแผนก จึงนับไดวา เปนหัวหนาหนวยกําลังพลคนแรกของกองทัพบก ภายหลังสงครามโลก คร้ังที่ 2 ซ่ึงกองทัพบกไดเปลี่ยนแปลงการจัดสวนราชการตามแบบของกองทัพบกสหรัฐอเมริกา

หมายเหตุ ปจจุบันกรมกําลังพลทหารบกมีที่ตั้งอยูบริเวณช้ัน 1 และช้ันใตดิน ของอาคารหมายเลข 1 ในกองบัญชาการกองทัพบก ถนนราชดําเนินนอก เขตพระนคร กรุงเทพ ฯ 10200

กรมกําลังพลทหารบก ในปจจุบัน ใชอัตราการจัดหนวยตามอัตราเฉพาะกิจ หมายเลข ๑๑๐๐ ซ่ึงมีภารกิจและ หนาที่ ดังนี.้- 1. ภารกิจ 1.1 วางแผน อํานวยการ ประสานงาน และกํากับการเกี่ยวกับกิจการกําลงัพลทั้งปวง ไดแก การเตรียมพล การกําหนดความตองการ และควบคุมกําลังพล การปกครอง และบํารุงขวัญกําลังพล 1.2 แนะนําและควบคุม กรมการสารวัตรทหารบก, กรมสวัสดิการทหารบก และกรมสารบรรณทหารบก เกี่ยวกับการกําลังพล มีเจากรมกําลังพลทหารบก เปนผูบังคับบัญชารับผดิชอบ 2. การแบงมอบ กรมกําลังพลทหารบก เปนสวนราชการขึ้นตรง กองทัพบก ขอบเขตความรับผิดชอบ และหนาท่ีท่ีสําคัญ

3.1 อํานวยการและดําเนินการเกี่ยวกับ 3.1.1 การเตรียมพล การทําแผนกําลังพล การจัดหากําลังพล และการกําลังสํารองดาน

กําลังพล 3.1.2 การรักษาวินัย การปกครอง การบําเหน็จความชอบ แบบธรรมเนียมทหาร การ

สารวัตรการเชลยศึก และการศพ 3.1.3 การสวัสดิการ การบริการ สิทธิกําลังพล การบํารุงขวัญและงานพิธ ี3.1.4 การบรรจุ การเลื่อน การลด การยาย การชวยราชการ การสํารองราชการ การพัก

ราชการการเปลี่ยนเหลาการโอน การออกจากราชการและการใหกลับเขารับราชการ 3.1.5 การศึกษา และการพัฒนาความรูของกําลังพล 3.1.6 การจัดทําระบบขอมูลสารสนเทศดานกําลังพลและการทําเนียบกําลังพล 3.1.7 การกําหนดความตองการ การบริหารและการควบคุมงบประมาณการกําลังพล

ตลอดจนงบประมาณอื่น ๆ ที่รับผิดชอบ 3.1.8 การวิเคราะหและประเมินคากําลังพล การควบคุมอัตรากําลังพล ตลอดจนการ

สถิติดานกําลังพล 3.1.9 กิจการซ่ึงไมอยูในความรับผิดชอบของกรมฝายเสนาธิการอื่น ๆ

3.2 วางแผน พัฒนา และกํากับดูแลเร่ืองทั้งปวงเกี่ยวกับความปลอดภัยเพ่ือรักษายอดกําลังพล 3.3 การจัดการภายในกองบัญชาการกองทัพบก

ผังการจัด กห. ไดออกคําส่ังใหมีการปรับปรุงอัตราเฉพาะกิจ หมายเลข ๑๑๐๐ กพ.ทบ. โดยเพ่ิม นขต. ขึ้นอีก ๓ กอง ทั้งนี้ ตั้งแต ๑ ส.ค.๕๐ ตามคําส่ัง กห. (เฉพาะ) ลับ ที่ ๑๖๒/๕๐ ลง ๕ ก.ค.๕๐ มีการจัดตามอัตราเฉพาะกิจ หมายเลข ๑๑๐๐ แบงสวนราชการออกเปน ๑๐ สวน ดังนี.้-

กรมกําลังพลทหารบก

แผนกการเงิน กองธุรการ กองการเตรียมพล

กองการปกครอง กองบริการกําลังพล

กองจัดการ

กองการศึกษา

กองโครงการและงบประมาณ

กองวิเคราะห และประเมินคา

กองสารสนเทศ

- แผนกสารบรรณ - แผนกกําลังพล - แผนกบริการ

- แผนกจัดการ - แผนกควบคุม - แผนกบรรจ ุ

- แผนกแผนเตรียมพล - แผนกจัดหากําลังพล - แผนกกําลังสํารอง - แผนกกองประจําการ

- แผนกปกครอง - แผนกวินัย - แผนกบําเหน็จ - แผนกแบบธรรมเนียม

- แผนกงบประมาณ - แผนกควบคุมภายใน - แผนกตรวจสอบและ วิเคราะห

- แผนกวิเคราะหและ ควบคุมอัตรา - แผนกประเมินคา - แผนกสถิต ิ

- แผนกบริการกําลังพล - แผนกสวัสดิการ - แผนกขวัญ - แผนกพิธีการ

- แผนกแผนการศึกษา - แผนกพัฒนากําลังพล - แผนกการศึกษาในประเทศ - แผนกการศึกษาตางประเทศ

- แผนกแผนสารสนเทศ - แผนกวิเคราะหและ พัฒนาระบบ - แผนกปฏิบัติการ

เคร่ืองหมายราชการของ กรมกําลังพลทหารบก

---------------------------------

มีสัญลักษณเปนรูป " เทพจัดเตรียมพล" บรรจุอยูภายในวงกลม พระหัตถเบ้ืองขวา ถือพระขรรค แสดงวาเปนนักรบ พระหัตถเบ้ืองซายถือสมุดกําลังพล หมายถึงหนาที ่ในดานกําลังพล ประทับอยูบนแทน ดาน ขางประกอบดวยลายกนก เบ้ืองบนมีตัว

อักษร "กรมกําลังพลทหารบก" เบ้ืองลางมีอักษรภาษา อังกฤษDIRECTORATE OF PERSONNEL (ไมจํากัดสีและขนาด)

ออกแบบโดยกรมศิลปากร

( ประกาศลงในหนังสือราชกิจจานุเบกษา เลมท่ี ๘๗ ตอนท่ี ๗๗ ลงวันท่ี ๑๘ สิงหาคม ๒๕๑๓ หนา ๕๕๖ )

รายนามผูบังคับบัญชาต้ังแตอดีตจนถึงปจจุบัน

ลําดับ ยศ - ชื่อ - สกุล หวงเวลาที่ดํารงตําแหนง ๑ พันเอก สมบุญ สุนทรเกศ (หัวหนาแผนกท่ี ๑ กรมเสนาธิการทหารบก) พ.ศ.๒๔๙๑

๒ พันเอก (พิเศษ) ผอง บุญสม (หัวหนาแผนกท่ี ๑ กรมเสนาธิการทหารบก) พ.ศ.๒๔๙๑

๓ พันเอก (พิเศษ) หลวงสวัสดิฤทธิรณ (หัวหนาแผนกท่ี ๑ กรมเสนาธิการทหารบก) พ.ศ.๒๔๙๒

๔ พันเอก (พิเศษ) เจียร พิชัยสนิท (หัวหนาแผนกท่ี ๑ กรมเสนาธิการทหารบก) พ.ศ.๒๔๙๕

๕ พลตรี พจน บูรณศิลปน (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๘ ก.ย.๒๔๙๕ - ๑๘ ส.ค.๒๔๙๘

๖ พลตรี ฉลอง อุชุโกมล (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑๘ ส.ค.๒๔๙๘ - ๓๐ ธ.ค.๒๕๐๐

๗ พลตรี ทวนชัย โกศินานนท (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๓๐ ธ.ค.๒๕๐๐ - ๑ ต.ค.๒๕๐๖

๘ พลตรี เจริญ สายวิจิตร (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๐๖ - ๔ พ.ค.๒๕๑๖

๙ พลตรี สม ขัตตพันธ (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๔ พ.ค.๒๕๑๖ - ๑๘ พ.ย.๒๕๑๖

๑๐ พลตรี สืบ อักษรานุเคราะห (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑๘ พ.ย.๒๕๑๖ - ๓๐ ก.ย.๒๕๒๑

๑๑ พลตรี นพ พิณสายแกว (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๒๑ - ๓๐ ก.ย.๒๕๒๔

๑๒ พลตรี สุมน ศุกระเศรณี (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๒๔ - ๓๐ ก.ย.๒๕๒๖

๑๓ พลตรี ประเสริฐ สารฤทธิ์ (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๒๖ - ๓๐ ก.ย.๒๕๒๙

๑๔ พลตรี ชัยวุฒิ ศรีมาศ (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๒๙ - ๓๐ ก.ย.๒๕๓๒

๑๕ พลตรี ปรีชา อุเทนสุต (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๓๒ - ๓๐ ก.ย.๒๕๓๖

๑๖ พลตรี สินาด รัตนพฤกษ (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๓๖ - ๓๑ มี.ค.๒๕๓๙

๑๗ พลตรี เถกิง นิรัติศัย (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ เม.ย.๒๕๓๙ - ๓๐ ก.ย.๒๕๔๒

๑๘ พลตรี ไพโรจน วัฒนโยธิน (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๔๒ - ๓๐ ก.ย.๒๕๔๕

๑๙ พลตรี ประวิทย นวมพารา (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๔๕ - ๓๐ ก.ย.๒๕๔๗

๒๐ พลตรี อภิชัย พิณสายแกว (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๔๗ – ๒๗ เม.ย.๒๕๔๙

๒๑ พลตรี อรุณ สมตน (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๒๘ เม.ย.๒๕๔๙ - ๓๐ ก.ย.๒๕๕๐

๒๒ พลตรี สุชาติ หนองบัว (เจากรมกําลังพลทหารบก) ๑ ต.ค.๒๕๕๐ - ปจจุบัน