สถานการณ ความเปนเมองของภาคใต และจงหวดสงขลา

สนาด ตรวรรณไชย

ปพชญา แซลม และ กฤตยา สงขเกษม คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

| 1

สถานการณความเปนเมองของภาคใตและจงหวดสงขลา1

สนาด ตรวรรณไชย

ปพชญา แซลม

กฤตยา สงขเกษม

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

เอกสารฉบบน น าเสนอสถานการณความเปนเมองของจงหวดในภาคใต ผานการวเคราะหตวชวด

พนฐานของความเปนเมอง และพจารณาจงหวดสงขลาเปนกรณศกษา ผานการวเคราะหทงทางดานตวชวด

ความเปนเมอง ลกษณะกจกรรมทางเศรษฐกจ และนโยบายของรฐทเกยวของ เพอในตอนทายจะไดมการ

อภปรายประเดนวจยทจะศกษาในขนตอนถดไป

1. เมองเกดขนไดอยางไร

ในทางเศรษฐศาสตร การทมคนมาอยรวมกนในพนทหนง ๆ อยางหนาแนนเปนจ านวนมากนน

มเหตผลทางเศรษฐกจทส าคญ 2 ประการคอ การประหยดจากขนาด (scale economies) และการประหยด

จากการรวมตวกน (agglomeration economies)2 ซงทงสองเหตผลท าใหเกดการกระจกตวของการจางงาน

(concentration of jobs) แลวท าใหเกดการกระจกตวของผคนเกดเปนเมองขนได

หากการผลตมการประหยดจากขนาด ขนาดของการผลตทใหญจะใหผลผลตตอแรงงานสงกวาขนาด

การผลตทเลก เพราะเมอหนวยผลตมขนาดใหญ3 ผผลตสามารถก าหนดใหแรงงานแตละคนท าหนาทเพยง

อยางเดยว ซงกอใหเกดความช านาญเฉพาะอยาง (specialization) และท าใหแรงงานสามารถผลตไดมากขน

โดยใชเวลาทเทากน เมอเทยบกบหนวยผลตขนาดเลกทแรงงานอาจตองท าหลายหนาทในเวลาเดยวกน ในแงน

ผผลตมแรงจงใจในการสรางหนวยการผลตทมขนาดใหญและมการจางแรงงานเปนจ านวนมากเพยงหนวยเดยว

มากกวาการกระจายเปนหนวยเลก ๆ ดงนน การตงโรงงานขนาดใหญซงมสาเหตหลกจากการประหยดจาก

1 ผเขยนขอขอบคณแผนงานนโยบายสาธารณะเพอการพฒนาอนาคตของเมอง (นพม.) ส าหรบทนสนบสนนการเขยนเอกสารน และผเขยนขอขอบคณคณะกรรมการของ นพม. โดยเฉพาะอยางยงคณยวด คาดการณไกล คณทนงศกด วกล และศาสตราจารย ดร.เอนก เหลาธรรมทศน ส าหรบค าแนะน าในการปรบปรงแกไขเอกสารฉบบน 2 ดบทท 1 ใน Brueckner (2011) 3 หนวยผลตในทนมไดจ ากดเพยงแคหนวยผลตสนคา เชน โรงงาน เทานน แตสามารถหมายรวมถงหนวยผลตบรการตาง ๆ ดวย เชน โรงแรม

| 2

ขนาด จงจางแรงงานเปนจ านวนมากและเกดการกระจกตวของผคนในบรเวณหนวยผลตนน อยางไรกตาม

การประหยดจากขนาดไมเพยงพอทจะอธบายการเกดเมองใหญไดอยางเพยงพอ เพราะขอบเขตการอธบาย

จ ากดอยในระดบหนวยผลตหรอโรงงานเทานน การเกดเมองใหญจ าเปนตองมการประหยดจากการรวมตวกน

ของหนวยผลตขนาดใหญหลาย ๆ หนวยเปนเหตผลประกอบดวย

การเกดการประหยดจากการรวมตวกน อาจมเหตมาจากการประหยดในแงตนทนของปจจยการผลต

(pecuniary agglomeration economies) หรออาจมาจากการมผลตภาพ (productivity) ทสงขนหากมการ

กระจกตวกนของหนวยผลตขนาดใหญหลาย ๆ หนวย (technological agglomeration economies)

ตวอยางของการประหยดในแงตนทนของปจจยการผลตกเชน การทผผลตหรอนายจางอาจมตนทนต า

กวาในการเสาะหาแรงงานทมความช านาญเฉพาะในเมองใหญซงมตลาดแรงงานขนาดใหญกวาเมองเลก

การตงหนวยผลตในเมองใหญอาจสามารถลดตนทนของปจจยการผลตซงถกผลตโดยหนวยผลตอน เชน ตนทน

บรการความปลอดภย (security guards) อาจมราคาถกในเมองใหญ (ซงมตลาดขนาดใหญ) เพราะจะมหลาย

ผผลตแขงขนขนกน เปนตน นอกจากน การผลตสนคาหรอบรการบางอยางอาจเปนไปไมไดเลยในเมองเลก ๆ

เพราะไมมความคมคา เชน การมบรษททปรกษากฎหมาย เปนตน

ในสวนของการมผลตภาพ (productivity) ทสงขนนน อาจมสาเหตมาจากการเกดผลกระทบภายนอก

เชงบวก (positive externalities) จากการกระจายของความร (knowledge spillovers) ตวอยางเชน ใน

เมองใหญซงมหนวยผลตหลายหนวย การพบปะปฏสมพนธกนของวศวกรจากหนวยผลตคนละหนวย

โดยเฉพาะหนวยผลตทใชเทคโนโลยขนสง อาจจดประกายความคดในการพฒนาการผลตขน แมจะไมมการ

บอกเลาความลบของหนวยผลตของตนกตาม การกระจายตวของความรอาจเกดขนขามประเภทของการผลต

ได เชน ระหวางผผลตอปกรณทางการแพทยกบผผลตโปรแกรมคอมพวเตอร เปนตน นอกจากน การมผลต

ภาพ (productivity) ทสงขนอาจมาจากการทเมองใหญมตลาดแรงงานทใหญ ท าใหการหาแรงงานทดแทน

เปนไปไดงาย แรงงานจงท างานหนกและมผลตภาพสงเพราะมเชนนนอาจถกทดแทนจากแรงงานคนอนใน

ตลาดได หรอแรงงานอาจพยายามทจะพฒนาตวเองเพอทจะคงสถานะทางสงคมของการเปนแรงงานทมผลต

ภาพสง เพราะเกดการเปรยบเทยบกบแรงงานในหนวยผลตอน ดวยเหตผลทางเศรษฐกจตาง ๆ ทกลาวมาน

ท าใหผผลตมแรงจงในในการเขามารวมตวกนเปนเมองใหญ หรอกลาวอกอยางกคอ กจกรรมทางเศรษฐกจจะ

เปนตวก าหนดความเปนเมอง

| 3

2. ตวชวดความเปนเมอง

เนองจากเอกสารฉบบน สนใจทจะทราบถงภาพรวมและเปรยบเทยบความเปนเมองในระดบจงหวด

รวมถงวเคราะหการเปลยนแปลงของตวชวดพนฐานของความเปนเมองของจงหวดในภาคใตในชวงเวลาทผาน

มา ดงนน ขอบเขตของขอมลจงจ ากดอยทระดบจงหวดโดยไมลงลกไปในระดบเทศบาลและองคการบรหาร

สวนต าบล

ในสวนของตวชวดความเปนเมอง วชต หลอจระชณหกล และคณะ (2545) ไดท าการทบทวนเอกสาร

และท าการศกษาพฒนาตวชวดความเปนเมองของประเทศไทยเอาไวเพอใชทดสอบและแสดงใหเหนวา ตวชวด

ทพฒนาขนมาสามารถจ าแนกประเภทองคกรบรหารสวนทองถนไดอยางถกตองมากกวารอยละ 97 อยางไร

กตาม เอกสารฉบบน จะเลอกเอาเฉพาะบางตวชวดทส าคญ ซงมขอมลอนกรมเวลา (time series) ทผเขยน

สามารถเขาถงได นอกจากน การน าเสนอจะมการใชภมสารสนเทศสถต ทสามารถน าเสนอขอมลตวชวดใน

ลกษณะแผนทซงสามารถเขาใจไดงายประกอบดวย

ตวชวดความเปนเมองทจะมการพจารณาตอไปมดงน4

• ความหนาแนนของประชากร

• สดสวนของประชากรในเขตเทศบาล

• ลกษณะการใชทดน

พนทหนง ๆ มกจะมความเปนเมองสง เมอ (1) มความหนาแนนของประชากรสง (2) สดสวนของ

ประชากรในเขตเทศบาลสง และ (3) สดสวนการใชทดนดานการเกษตรมนอย ความหนาแนนของประชากรท

สง แสดงถงการทประชากรมการพกอาศยอยใกลชดกนเปนจ านวนมาก แสดงถงโอกาสของการเปนเมองทสง

สดสวนของประชากรในเขตเทศบาลทสง แสดงถงกระจกตวของประชากรวาอยอาศยในเขตเมอง (ตามนยาม

ของรฐ) เปนสดสวนมากนอยเพยงไร ในสวนของการใชทดน พนททมความเปนเมองสงจะมการใชทดนดาน

การเกษตรนอย แตมการใชประโยชนดานอน เชน ทพกอาศย กจกรรมนอกภาคเกษตร เชน การพาณชย

อตสาหกรรม และภาคบรการ มากกวาพนททมความเปนเมองนอย

4 ด วชต หลอจระชณหกล และคณะ (2545) ส าหรบรายละเอยดการพฒนาตวชวดความเปนเมองของประเทศไทยอน ๆ ทมไดกลาวถงในเอกสารฉบบน

| 4

3. สถานการณความเปนเมองของภาคใต

ในสวนนจะท าการวเคราะหตวชวดแตละตว โดยพจารณาภาพรวมของภาค รวมถงเปรยบเทยบกนใน

ระดบจงหวดและวเคราะหการเปลยนแปลงในชวงเวลาทผานมา โดยขอมลทใชน ามาจากภมสารสนเทศสถต

(GIS) ส ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ.2553 (ผลเบองตนดานประชากร) ของส านกงานสถตแหงชาต โดยเปน

ขอมลป 2523 2533 2543 และ 2553

3.1 ความหนาแนนของประชากร

ล าดบแรก เรามาพจารณาการเปลยนแปลงของจ านวนประชากร จากตารางท 1 พบวา จ านวน

ประชากรในภาคใตนนเพมขนในชวง 2523-2553 ซงจงหวดในภาคใตโดยสวนใหญมจ านวนประชากรเพมขน

ในชวงเวลาดงกลาว จงหวดทเปนล าดบตน ๆ หากวดจากจ านวนประชากรคอ นครศรธรรมราช สงขลา และ

สราษฎรธาน อยางไรกตาม การดจ านวนประชากรรวมของจงหวดเปนการยากทจะบงบอกถงความเปนเมอง

เพราะแตละจงหวดมพนทไมเทากน ดงนนจงจ าเปนตองพจารณาความหนาแนนของประชากร ซงจะใหภาพ

ของความเปนเมองทมการใชพนทรวมกนของคนหมมาก

จากตารางท 3 จะเหนไดวา โดยภาพรวมแลวภาคใตมความหนาแนนของประชากรเพมขนในชวง

2523-2553 ซงกไมเปนทนาประหลาดใจ เนองจากจ านวนประชากรเพมขนอยางตอเนองแตขนาดพนท มได

เปลยนแปลง จงหวดในภาคใตเกอบทงหมดมความหนาแนนของประชากรสงขนในชวงดงกลาว จงหวดทเปน

ล าดบตน ๆ หากวด

จากความหนาแนนของประชากรไดแก ภเกต ปตตาน สงขลา และนครศรธรรมราช เปนทนาสงเกตวา จงหวด

สราษฎรธานไมอยในล าดบตน ๆ เนองจากมจ านวนประชากรมากแตพนทของจงหวดมขนาดใหญทสดใน

ภาคใตและเปนสดสวนถง 18.23% จากตารางท 7 ในรปท 1 แสดงความหนาแนนประชากรโดยภาพแผนทจะ

พบวา โดยภาพรวมของภาคใตแลวมแนวโนมเพมสงขนในรอบ 30 ปทผานมาดงทกลาวมาแลว นอกจากน

ในชวงเวลาดงกลาว จงหวดทมความหนาแนนของประชากรเพมขนอยางเดนชดคอจงหวดฝงอาวไทยตงแต

นครศรธรรมราชลงมา โดยจงหวดสงขลานาจะเปนจงหวดทมความหนาแนนเพมขนอยางตอเนองและโดดเดน

ทสด

| 5

3.2 สดสวนประชากรในเขตเทศบาล

หากยดนยามของเมองตามนยามของรฐ เราสามารถพจารณาความเปนเมองโดยการดวา มประชากร

อยอาศยในเขตเทศบาลเปนสดสวนมากนอยเพยงไร จากตารางท 5 พบวา ภาคใตมสดสวนประชากรทอย

อาศยในเขตเทศบาลเพมขนอยางตอเนองในชวง 2523-2553 อยางไรกตาม หากพจารณารายจงหวด มเพยง

จงหวดสงขลา พทลง และชมพร ทมสดสวนประชากรในเขตเทศบาลเพมขนอยางตอเนอง มบางจงหวดทม

สดสวนประชากรทอยอาศยในเขตเทศบาลลดลงในชวง 10 ปหลง (2543-2553) ไดแก กระบ ตรง นราธวาส

ปตตาน และมบางจงหวดทมสดสวนประชากรทอยอาศยในเขตเทศบาลเพมขนเฉพาะในชวง 10 ปหลง ไดแก

พงงาและระนอง

จากรปท 2 สดสวนประชากรในเขตเทศบาล โดยภาพรวมของภาคใตแลว สดสวนประชากรในเขต

เทศบาลมแนวโนมเพมสงขน จงหวดทมการเพมของสดสวนประชากรในเขตเทศบาลอยางเดนชดคอ พนท

ภาคใตตอนบนซง ไดแกจงหวดชมพร ระนอง และสราษฎรธาน และจงหวดในเขตทะเลสาบสงขลา ซงไดแก

จงหวดสงขลาและพทลง

จากตารางท 6 หากพจารณาการเรยงล าดบจงหวดตามสดสวนประชากรในเขตเทศบาลแลวจะพบวา

จงหวดทอยในล าดบตน ๆ อยเสมอคอ จงหวดภเกตและสงขลา สวนล าดบรองลงไปไดแก จงหวดยะลา ระนอง

และสราษฎรธาน ในชวง 10 ปหลง จงหวดพทลงไดเปลยนล าดบอยางกาวกระโดด กลาวคอ รงอนดบสดทาย

ในป 2543 แตกระโดดขนมาอยอนดบท 3 ในป 2553 อยางไรกตาม โดยภาพรวมแลว การกระจายตว

(distribution) ของความเปนเมองในระดบจงหวดเมอพจารณาจากล าดบของสดสวนประชากรในเขตเทศบาล

แลว จะไมคอยมการเปลยนแปลงมากนก โดยจงหวดภเกต สงขลา ระนอง และสราษฎรธาน ตดอนดบ 1 ใน 5

ตลอดชวง 30 ปทผานมา (2523-2553)5

5 ปรากฏการณนสอดคลองกบสถานการณในอเมรกาทล าดบตน ๆ ของเมองมหานครเรยงตามจ านวนประชากร (รวมถงตวชวดอน ๆ) ไมคอยเปลยนแปลง จากขอมลในป ค.ศ. 1977 เทยบกบ ป ค.ศ.1997 โดยเฉพาะอยางยง สอนดบแรกไมมการเปลยนแปลงเลยไดแก New York, Los Angeles, Chicago และ Washington ตามล าดบ (ด Duranton, 2007)

| 6

3.3 การใชทดน

จากขอมลของส านกงานสถตแหงชาต ชวง พ.ศ. 2545-2554 พนททงหมดของจงหวดในภาคใตไมม

การเปลยนแปลง (ดตารางท 7) เนอทปาไมโดยภาพรวมของภาคกมแนวโนมเพมขน จงหวดในภาคใตโดยสวน

ใหญกมแนวโนมเนอทปาไมเพมขนโดยเฉพาะในชวง 3-4 ปหลง (2551-2554) นอกจากน มเพยงจงหวดตรง

เทานนทมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง

ในสวนของสดสวนเนอทถอครองทางการเกษตรนนพบวาโดยสวนใหญมแนวโนมเพมขนแต เพยง

เลกนอยในแตละป อาจถอไดวาไมมการเปลยนแปลงมากนก ดงนน การใชตวชวดการใชทดนทางการเกษตร

อาจไมสามารถใหภาพการเปลยนแปลงความเปนเมองทชดเจนนก เพราะเปนการวเคราะหภาพกวางระดบ

จงหวด อยางไรกตาม ตวชวดนอาจมประโยชนมากขน หากน าไปใชวเคราะหพนททแคบลงไป อาท ในระดบ

เทศบาลหรอองคกรปกครองสวนทองถน

การเปลยนแปลงการใชทดนสามารถมองเหนไดชดเจนกวา หากพจารณาสดสวนเนอทถอครองนอก

การเกษตร (ตารางท 10) โดยภาพรวมแลวพบวาจงหวดโดยสวนใหญมแนวโนมลดลง จงหวดทสดสวนลดลง

คอนขางตอเนองกเชน กระบ นราธวาส พทลง และภเกต บางจงหวดมแนวโนมเพมขนโดยเฉพาะ 3-4 ปหลง

(2551-2554) ซงไดแก ตรงและสตล

กลาวโดยสรป สถานการณของความเปนเมองของภาคใตนนมแนวโนมเพมขนโดยภาพรวม แตการ

เปลยนแปลงความเปนเมองในระดบจงหวดมความแตกตางกน หากพจารณาจากสดสวนประชากรในเขต

เทศบาลแลว บางจงหวดจะมความเปนเมองสงขนเชนเดยวกบภาพรวมของภาค ทส าคญไดแก สงขลาและ

สราษฎรธาน บางจงหวดจะมความเปนเมองลดลง ทเดนชดเชน นราธวาส ปตตาน และ พงงา อยางไรกตาม

การกระจายตว (distribution) ของความเปนเมองในระดบจงหวดไมคอยมการเปลยนแปลงมากนกหาก

พจารณาจากการเรยงล าดบจงหวดตามสดสวนประชากรในเขตเทศบาล

จากการวเคราะหขางตน พนททนาสนใจในการศกษาแบบเจาะลกอาจกลาวไดวาคอจงหวดสงขลา

เนองจากเปนจงหวดทมจ านวนประชากรมาก ความหนาแนนของประชากรสง และสดสวนประชากรในเขต

เทศบาลสง โดยอยใน 3 ล าดบแรกของการเรยงล าดบจงหวดตามตวชวดดงกลาวอยางตอเนองในรอบ 30 ปท

ผานมา แสดงถงความเปนเมองทขยายตวอยางมนคง ซงการพจารณาความเปนเมองของจงหวดสงขลา ทงใน

แงความเปนมาทางประวตศาสตรและสถานการณความเปนเมองในปจจบนจะถกกลาวถงตอไป

| 7

4. จงหวดสงขลา

ในสวนนจะกลาวถงสภาพทวไปทางภมศาสตรและทางเศรษฐกจของจงหวดสงขลากอน จากนนจงจะ

พจารณาความเปนเมองของจงหวดสงขลาตอไป

4.1 สภาพทวไปทางภมศาสตรและทางเศรษฐกจ

จงหวดสงขลาตงอยฝงตะวนออกของภาคใตตอนลาง สงจากระดบน าทะเลปานกลางประมาณ 4 เมตร

อยหางจากกรงเทพฯ ตามเสนทางรถไฟ 947 กโลเมตร และทางหลวงแผนดน 950 กโลเมตร จงหวดสงขลาม

พนท 7,393.89 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 4,862,599.25 ไร มขนาดเปนอนดบ 27 ของประเทศและใหญ

เปนอนดบท 3 ของภาคใต มอาณาเขตตดตอกบจงหวดใกลเคยง ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบจงหวดนครศรธรรมราชและจงหวดพทลง

ทศตะวนออก ตดตอกบอาวไทย

ทศใต ตดตอกบจงหวดยะลา จงหวดปตตาน และรฐเปอรลสของมาเลเซย

ทศตะวนตก ตดตอกบจงหวดพทลง และจงหวดสตล

จงหวดสงขลาแบงเขตการปกครองออกเปน 16 อ าเภอ 124 ต าบล และ 1,015 หมบาน โดยม

22 เทศบาล และ 118 องคการบรหารสวนต าบล บรเวณทมความเปนเมองอยางชดเจน หากพจารณาจาก

อาณาเขตของพนทเทศบาลทตดตอกนเปนบรเวณกวาง ไดแก บรเวณปากทางออกทะเลสาบสงขลาซงอยใน

เขตของอ าเภอเมองสงขลาและอ าเภอสงหนคร บรเวณอ าเภอหาดใหญ และบรเวณอ าเภอสะเดา (รปท 3)

ภมประเทศโดยทวไปของจงหวดสงขลา ทางทศเหนอ (บรเวณคาบสมทรสทงพระ) สวนใหญเปนทราบ

ลม ทศใตและทศตะวนตกมลกษณะเปนภเขาและทราบสง มเทอกเขาบรรทดเปนเสนกนเขตจงหวดสงขลาและ

จงหวดสตล และมเทอกเขาสนกาลาครกนพรมแดนระหวางประเทศไทยกบมาเลเซย ส วนทางทศตะวนออก

เปนทราบรมทะเล (รปท 4)

ในสวนของสภาพทางเศรษฐกจของจงหวดสงขลา จากขอมลของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ป พ.ศ. 2552 ผลตภณฑมวลรวมของจงหวดสงขลาอยทประมาณ 65,711 ลาน

บาท6 นอกจากน รปท 5 ไดแสดงใหเหนวา สาขาการผลตทส าคญทสดของจงหวดสงขลาคอ อตสาหกรรม

(รอยละ 26.63) ตามดวยเกษตรกรรมฯ (รอยละ 13.89) การคาสงและคาปลกฯ (รอยละ 10.85) การคมนาคม

ขนสงฯ (รอยละ 9.81) และการประมง (รอยละ 9.12) โดยอ าเภอทมจ านวนโรงงานอตสาหกรรมมากทสดคอ

อ าเภอหาดใหญ รองลงมาคออ าเภอเมองสงขลา (รปท 6) การใชทดนโดยสวนใหญของจงหวดสงขลาเปนไป

6 ดขอมลอนกรมเวลาไดท http://www.nesdb.go.th/

| 8

เพอการเกษตรกรรม (รปท 7) สวนการใชทดนในเขตเมองหาดใหญและเมองสงขลาจะเปนไปเพอการพฒนาท

ไมใชกจกรรมภาคเกษตร

4.2 ความเปนเมองของจงหวดสงขลา

สงขลาเปนเมองทมความส าคญของภาคใต ในทางประวตศาสตรแลว7 สงขลามความเจรญรงเรองมา

ตงแตสมยกอนประวตศาสตร ซงนาจะประมาณ 6,000 ปมาแลว สงขลาในสมยแรกเรมประวตศาสตร นาจะ

เกดบรเวณคาบสมทรสทงพระ หลกฐานทปรากฏชดเจนเปนชวงราวพทธศตวรรษท 12 แลวร งเรองเรอยมา

จนถงพทธศตวรรษท 18-19 มชมชนโบราณหลายชมชน โดยชมชนโบราณสทงพระเปนชมชนทนาจะส าคญ

ทสดในแงของการมพฒนาการจนเกดเปนเมองใหญ เมองทมความส าคญทางประวตศาสตรในล าดบถดมาของ

จงหวดสงขลากคอ เมองสงขลา ประวตศาสตรของเมองสงขลาเรมตนประมาณพทธศตวรรษท 22 - 24 โดยม

สถานทตงเมองโดยล าดบพฒนาการ 3 แหง ไดแก เมองสงขลาฝงหวเขาแดง เมองสงขลาฝงแหลมสน และเมอง

สงขลาฝงบอยาง (เมองสงขลาในปจจบน) นอกจากน ภายหลงจากเกดการปฏรปการปกครองในสมยรชกาลท

5 จงหวดสงขลาไมเพยงเปนศนยการปกครองของภาคใต หากแตยงเปนศนยกลางเศรษฐกจการพาณชย มการ

สรางสาธารณปโภคขนาดใหญ มการเชอมตอทางคมนาคม สรางทางหลวง ระบบไปรษณยโทรเลข เรอเมล

สรางทางรถไฟ โดยมการก าหนดใหหาดใหญเปนศนยกลางทางเศรษฐกจ มการสรางชมทางรถไฟหาดใหญ

เชอมตอกบกรงเทพฯและจงหวดตางๆ ในภาคใตรวมถงประเทศมาเลเซย กลายเปนศนยกลางการคาขายท

ส าคญทสดของภาคใต ดงนน อาจกลาวไดวา จากประวตศาสตรแลว เมองทมความส าคญทสดในจงหวดสงขลา

คอ เมองสงขลาและเมองหาดใหญ

จากทกลาวถงมาแลวในตอนตนของเอกสารฉบบนวา โดยภาพรวม จงหวดสงขลาในกาลปจจบนม

ความเปนเมองเพมขนอยางตอเนองตามตวชวดทส าคญคอ ความหนาแนนของประชากรและสดสวนของ

ประชากรในเขตเทศบาล โดยเฉพาะอยางยงเมองสงขลาและเมองหาดใหญ เหนไดจากการมเทศบาลนคร

สงขลาและเทศบาลนครหาดใหญ ทมความหนาแนนของประชากรถง 8,875 คนตอตารางกโลเมตร (ตร.กม.)

และ 7,498 คนตอตร.กม. ตามล าดบ ซงสงเปนล าดบท 2 และ 3 ของประเทศตามล าดบ ในบรรดาเทศบาล

นครและทองถนรปแบบพเศษ (ตารางท 11) อนง จงหวดสงขลาเปนหนงในไมกจงหวดทมเทศบาลนครถง

2 เทศบาลนครในจงหวดเดยว โดยเฉพาะในภาคใต มเพยงจงหวดสงขลาและสราษฎรธานเทานนทมลกษณะ

ดงกลาว นอกจากน จงหวดสงขลายงมเทศบาลเมอง 11 แหง เทศบาลต าบล 35 แหง และองคการบรหารสวน

7 ดพฒนาการทางประวตศาสตรของสงขลาโดยสงเขปไดในภาคผนวก

| 9

ต าบลอก 92 แหง8 หากเนนลงไปทอาณาเขตระดบอ าเภอจะพบวา ส าหรบอ าเภอหาดใหญมเทศบาลนคร

1 แหง เทศบาลเมอง 5 แหง และเทศบาลต าบล 4 แหง สวนอ าเภอเมองสงขลามเทศบาลนคร 1 แหง เทศบาล

เมอง 1 แหง และเทศบาลต าบล 2 แหง และดวยระยะทางทตวเมองหาดใหญและตวเมองสงขลามระยะหางกน

แคประมาณ 25 กโลเมตรเทานน ท าใหทง 2 เมองมความนาสนใจอยางยงโดยเฉพาะการพฒนาเปนพนทของ

เมองมหานคร (metropolitan area)

ล าดบถดไปจะขอกลาวถง เมองทมความส าคญในจงหวดสงขลา โดยมงเนนไปทความแตกตางกนของ

กจกรรมทางเศรษฐกจและลกษณะเฉพาะในระดบอ าเภอ เนองจากมขอมลใหสามารถพจารณาความแตกตาง

ได

4.2.1 เมองส าคญในจงหวดสงขลา

จงหวดสงขลาประกอบไปดวย 16 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมองสงขลา กระแสสนธ คลองหอยโขง

ควนเนยง จะนะ เทพา นาทว นาหมอม บางกล า ระโนด รตภม สทงพระ สะเดา สะบายอย สงหนครและ

หาดใหญ แตละอ าเภอทกลาวมาขางตน มลกษณะเฉพาะทแตกตางกน อยางไรกตาม ในทนจะขอเนนถง 3

อ าเภอทมความส าคญ ดงน

1) อ าเภอเมองสงขลา : เมองแหงการศกษา ศนยรวมของหนวยงานราชการ และแหลงทองเทยง

เชงธรรมชาต เชงประวตศาสตรและเชงวฒนธรรม

เมองแหงการศกษา

จากตารางท 12 จะเหนไดวา ในปการศกษา 2554 อ าเภอเมองสงขลามจ านวนนกเรยนนกศกษาสง

ทสดในจงหวดสงขลาเปนจ านวน 63,363 คน รองลงมาคออ าเภอหาดใหญ เปนจ านวน 51 ,293 คน อนดบท

สามคออ าเภอจะนะ เปนจ านวน 19 ,409 คน และอ าเภออน ๆ ดงตารางตามล าดบ สาเหตทใหอ าเภอเมอง

สงขลาเปนเมองแหงการศกษา เนองมาจากมจ านวนนกเรยนนกศกษามากทสดในจงหวดสงขลา เพราะเปน

อ าเภอทมสถานศกษาอยเปนจ านวนมากในทก ๆ ระดบการศกษา อกทงยงมมหาวทยาลยอยถง 3 แหง ไดแก

มหาวทยาลยทกษณ มหาวทยาลยราชภฏสงขลาและมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย ทงนสถานศกษา

สวนใหญลวนมคณภาพเปนทยอมรบจงท าใหผปกครองไววางใจสงบตรหลานเขามาศกษาในอ าเภอเมองสงขลา

จ านวนมาก

8 จ านวนและรายชอขององคกรปกครองสวนทองถนสามารถดได ท เวบไซตของกรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย (http://www.dla.go.th/work/abt/summarize.jsp ขอมล ณ วนท 9 มถนายน 2557)

| 10

ศนยรวมของหนวยงานราชการ

จากตารางท 13 พบวาหนวยงานราชการสวนใหญในจงหวดสงขลาตงอยทอ าเภอเมองสงขลา

เปนจ านวน 89 แหง รองลงมาอยทอ าเภอหาดใหญเปนจ านวน 53 แหง และอ าเภออน ๆ ดงตารางตามล าดบ

ทงนหนวยงานราชการส าคญทรบบรการจากประชาชนทวไป มทตงอยทอ าเภอเมองสงขลาทงสน เชน

ส านกงานขนสง ศาลปกครอง ศาลากลาง สถานกงสลใหญมาเลเซย สถานกงสลใหญสาธารณรฐประชาชนจน

สถานกงสลใหญสาธารณรฐอนโดนเซย เปนตน ดงนนจงกลาวไดวา อ าเภอเมองสงขลาเปนศนยรวมของ

หนวยงานราชการ

แหลงทองเทยงเชงธรรมชาต เชงประวตศาสตรและเชงวฒนธรรม

อ าเภอเมองสงขลามแหลงทองเทยวจ านวนมากและหลากหลายทงในเชงธรรมชาต เชน แหลมสมหลา

ซงรปปนนางเงอกเปนสญลกษณ เปนสถานททมนกทองเทยวทงในและนอกพนทแวะเวยนกนมาพกผอนหยอน

ใจกนไมขาดสาย นอกจากนยงม หาดชลาทศน เกาะยอ เกาะหนเกาะแมว ฯลฯ อกดวย สวนแหลงทองเทยว

เชงประวตศาสตรและเชงวฒนธรรม เชน ยานเมองเกาสงขลา บรเวณถนนนครนอก นครใน ซงมเอกลกษณ

โดดเดนโดยเฉพาะการอาศยอยรวมกนของ 3 เชอชาต คอ ไทย-พทธ จนและมสลม ซงไดสะทอนออกมาใน

รปแบบของสถาปตยกรรมโบราณทยงคงอนรกษไวอยจนถงทกวนน และ เขาตงกวน ซงบนยอดเขามเจดยและ

ต าหนกทสรางในสมยรชกาลท 5 อกทงยงสามารถมองเหนววทวทศนของเมองสงขลาและทะเลสาบสงขลาได

อยางชดเจนอกดวย นอกจากนยงม เกาเสง ประตมากรรมพญานาคพนน า พพธภณฑสถานแหงชาตสงขลา

สถาบนทกษณคดศกษา วดมชฌมาวาส (วดกลาง) ฯลฯ ดวยเหตนอ าเภอเมองสงขลาจงนบไดวาเปนเมองแหง

แหลงทองเทยงเชงธรรมชาต เชงประวตศาสตรและเชงวฒนธรรม ลกษณะดงกลาวน แสดงใหเหนถงการมทน

ทางทรพยากรธรรมชาต ทนทางวฒนธรรม และทนทางสงคมของเมองสงขลาไดเปนอยางด ประเดนส าคญใน

แงการพฒนาเมองจงอยทวา ทศทางหรอเปาหมายการพฒนาเมองไดสอดคลองกบทนของเมองเหลานหรอไม

และจะใชประโยชนจากทนทมอยแลวอยางไร

2) อ าเภอหาดใหญ : เมองแหงการพาณชย

จากตารางท 14 พบวาในป 2555 อ าเภอหาดใหญมจ านวนสถานประกอบการมากถง 17,030 แหง

คดเปน 39.33% ของจ านวนสถานประกอบการทงหมดในจงหวดสงขลา รองลงมาคออ าเภอเมองสงขลา

5,587 แหง และอ าเภอสะเดา 5,318 แหง โดยในอ าเภอหาดใหญลกษณะสถานประกอบการสวนใหญจะเปน

| 11

ประเภทการขายปลก ทพกแรมบรการอาหารและเครองดม การขายสงและขายปลกการซอมแซมยานยนตและ

รถจกรยานยนต เปนตน

ดชนทใชวดความเปนเมองแหงการพาณชยนอกจากจะเปนจ านวนสถานประกอบการแลวยงสามารถด

ไดจากปรมาณการจ าหนายกระแสไฟฟาไปยงสถานธรกจและอตสาหกรรมไดอกดวย เพราะหากมการพาณชย

สง ปรมาณการใชไฟฟากจะสงเชนเดยวกน

จากตารางท 15 พบวาในป 2552 อ าเภอหาดใหญมปรมาณการจ าหนายกระแสไฟฟาไปยงสถานธรกจ

และอตสาหกรรมสงทสดถง 699.75 กโลวตต/ชวโมง คดเปน 37.04% ของการจ าหนายกระแสไฟฟาไปยง

สถานธรกจและอตสาหกรรมทงจงหวดสงขลา โดยรองลงมาเปนอ าเภอสะเดาและอ าเภอเมองสงขลาตามล าดบ

จากขอมลขางตนจะเหนไดวาอ าเภอหาดใหญมจ านวนสถานประกอบการและปรมาณการจ าหนาย

กระแสไฟฟาไปยงสถานธรกจและอตสาหกรรมทสงทสดในจงหวดสงขลา อกทงยงมหางสรรพสนคาชนน า

ยานการคาทองถนทดงดดนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาตประเทศเพอนบานใกลเคยงไดเปนอยางด

จงกลาวไดวาหาดใหญเปนเมองแหงการพาณชย

3) อ าเภอสะเดา : เมองแหงการคาชายแดน

จากตารางท 16 ไดแสดงใหเหนวาทงมลคาการน าเขาและสงออกผานชายแดนไทย-มาเลเซยในป

2556 กวา 98% ผานดานศลกากรในอ าเภอสะเดาทงสน โดยการสงออกในชายแดนไทย -มาเลเซยสวนใหญ

ประมาณ 98.07% ผานดานศลกากรในอ าเภอสะเดา ซงเปนการสงออกผานดานศลกากรสะเดาคดเปน

51.74% ของมลคาการสงออกในชายแดนไทย-มาเลเซยทงหมด และสงออกผานดานศลกากรปาดงเบซาร

ประมาณ 46.33% ของมลคาการสงออกในชายแดนไทย-มาเลเซยทงหมด นอกจากนจะสงออกผานดาน

ศลกากรอน ๆ เพยง 1.93% เทานน โดยสนคาสงออกทส าคญคอ ยางพารา เครองคอมพวเตอร อปกรณและ

สวนประกอบคอมพวเตอร เปนตน

ในสวนของการน าเขาผานชายแดนไทย-มาเลเซยสวนใหญประมาณ 98.82% ผานดานศลกากรใน

อ าเภอสะเดาโดยเปนการน าเขาผานดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) คดเปน 84.83% ของมลคาการน าเขาใน

ชายแดนไทย-มาเลเซยทงหมด และน าเขาผานดานศลกากรปาดงเบซาร ประมาณ 13.99% ของมลคาการ

น าเขาในชายแดนไทย-มาเลเซยทงหมด นอกจากนจะน าเขาผานดานศลกากรอน ๆ เพยง 1.18% เทานน

โดยสนคาน าเขาทส าคญ ไดแก เครองคอมพวเตอรและอปกรณ สอบนทกขอมล ภาพ เสยง เทปแมเหลกและ

จานแมเหลกส าหรบคอมพวเตอร เปนตน

| 12

จากตารางท 17 พบวาทงมลคาการน าเขาและสงออกผานชายแดนไทย-สงคโปรในป 2556 เกอบทง

100% ผานดานศลกากรในอ าเภอสะเดาทงสน โดยการสงออกในชายแดนไทย-สงคโปรผานดานศลกากร

สะเดา (ศภ.4) ทงหมด 100% และเปนการน าเขาผานดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) 99.99% โดยเปนการน าเขา

ผ านดานศลกากร อน ๆ เ พยง 0.00002% เท านน โดยสนคาส งออกท ส าคญคอ แผงวงจรไฟฟา

เครองคอมพวเตอร อปกรณและสวนประกอบคอมพวเตอร เปนตน สวนสนคาน าเขาทส าคญ ไดแก

เทปแมเหลกและจานแมเหลกส าหรบคอมพวเตอร แผงวงจรไฟฟา เปนตน

จากขอมลขางตนจงสรปไดวา อ าเภอสะเดาเปนเมองแหงการคาชายแดน เนองจากอ าเภอสะเดาเปน

ทตงของดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) และดานศลกากรปาดงเบซาร ทงสองดานนมบทบาททแตกตางกน

โดยสวนใหญดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) เปนประตเชอมโยงการขนสงสนคาโดยรถบรรทกและการเดนทางโดย

รถยนตของนกทองเทยว สวนดานศลกากรปาดงเบซารจะเชอมโยงการขนสงสนคาคอนเทนเนอรและการ

เดนทางโดยรถไฟ ซงทงสองดานนลวนเปนประตส าคญในการตดตอคาขายกบประเทศเพอนบานอยางมาเลเซย

และสงคโปร โดยการน าเขาและสงออกสนคาไปยงประเทศมาเลเซยพงพาดานศลกากรในอ าเภอสะเดาถง

98% สวนในการคาผานชายแดนสงคโปรเกอบทงหมด (99.99%) จ าเปนตองเพงพาดานศลกากรในอ าเภอ

สะเดา

นอกจาก 3 อ าเภอทกลาวไปขางตนแลว ยงมอก 2 อ าเภอทมลกษณะเฉพาะเปนของตนเองเชนกน

ไดแก อ าเภอจะนะ ซงเปนทตงของโรงไฟฟาจะนะและโครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซธรรมชาตไทย -

มาเลเซย ซงโรงไฟฟาจะนะ9 เปนหนงในแผนพฒนาการผลตไฟฟาของ กฝภ. พ.ศ.2547-2558 สามารถจาย

ไฟฟาในเชงพาณชยไดในปพ.ศ. 2551 โดยมขนาดก าลงผลตประมาณ 700 เมกะวตต ถอเปนฐานการผลต

ไฟฟาส าคญของภาคใตเพอใหเพยงพอตอความตองการใชไฟฟาของทงภาคใตประมาณ 1 ,500 เมกะวตตและ

รองรบความตองการใชไฟฟาของภาคใตทเพมขนปละประมาณ 6% ไดเปนอยางด แตเพอสนองความตองการ

ใชไฟฟาของประเทศทจะเพมขนในอนาคตตามการเจรญเตบโตของเศรษฐกจและอตสาหกรรม จงมโครงการ

ขยายก าลงผลตไฟฟาจะนะ10 แหงท 2 เกดขนในแผนพฒนาก าลงผลตของประเทศไทย พ.ศ.2551 – 2564

เพอปองกนการขาดแคลนฟาและอาจกอใหเกดความเสยหายแกการด ารงชวต ภาคอตสาหกรรม เกษตรกรรม

และการทองเทยวได นอกจากนอ าเภอจะนะยงเปนทตงของโครงการทอสงกาซและโรงแยกกาซธรรมชาตไทย-

มาเลเซย11 ทไดมการน าเอากาซธรรมชาตจากอาวไทยมาใชประโยชน โดยผลตภณฑทไดค อกาซเชอเพลง

9 ทมา : งานเทคโนโลยสารสนเทศ โรงไฟฟาจะนะ 10 ทมา : งานเทคโนโลยสารสนเทศ โรงไฟฟาจะนะ 11 ทมา : บรษท ทรานส ไทย-มาเลเซย (ประเทศไทย) จ ากด

| 13

อตสาหกรรม (Sales Gas) กาซหงตม (LPG) และกาซโซลนธรรมชาต (NGL: Natural Gasoline) นอกจากน

ยงม อ าเภอสงหนคร ทมจดเดนจากการมทาเรอ12 ส าคญหลายแหง ไดแก ทาเรอน าลกสงขลา คลงปโตรเลยม

สงขลา(ปตท.) โดยทงสองทาเรอนใชเพอขนสงสนคาเปนหลก และแพขนานยนตขามฟากทมไวใชเพอการ

ทองเทยวและการเดนทาง

4.2.2 ทศทางการพฒนาเมองและนโยบายของรฐทเกยวของ

การพจารณาการพฒนาเมองนนหลกเลยงไมไดทตองกลาวถงนโยบายการพฒนาของรฐ เนองจากมผล

ตอการเปลยนแปลงขนาดและการขยายตวของกจกรรมทางเศรษฐกจของเมอง ในทน จะขอกลาวถงนโยบาย

การพฒนาของรฐทเกยวของ และการพฒนาเมองตามแนวทางขององคกรปกครองสวนทองถนรวมถงภาค

ประชาชนในหวงเวลาปจจบน

จากทศทางการพฒนาภาคใตในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-

2559 ทจดท าโดยส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สภาพฒน) ไดก าหนดทศทางการ

พฒนากลมจงหวดในภาคใต รวมถงบทบาท และศกยภาพของกลมจงหวดไว โดยจงหวดสงขลาถกจดอยใน

กลมจงหวดภาคใตชายแดน ประกอบดวย 5 จงหวด คอ สงขลา สตล ปตตาน ยะลา และนราธวาส

กลมจงหวดภาคใตชายแดนถกก าหนดใหมบทบาทเปนแหลงอตสาหกรรมแปรรปยางพารา

ไมยางพารา และอตสาหกรรมแปรรปอาหารทะเลทส าคญของภาค มแหลงทองเทยวเมองชายแดนรองรบ

นกทองเทยวจากประเทศมาเลเซยและสงคโปร มแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมและประวต ศาสตร รวมทงม

แหลงทองเทยวทางทะเลและแหลงทองเทยวเชงอนรกษทมชอเสยง มวฒนธรรมทางสงคมทเชอมโยงกบ

ประเทศมสลม มโครงสรางพนฐานทเชอมโยงสตางประเทศทงทาเทยบเรอน าลกสงขลา สนามบนนานาชาต

หาดใหญ ถนน รถไฟ รวมทงดานพรมแดนทเปนชองทางการคา การทองเทยว และการคมนาคมขนสงกบ

ประเทศมาเลเซย สงคโปร อนโดนเซย โดยมสงขลาเปนศนยกลางทางธรกจ บรการ การคมนาคมขนสง และม

สถาบนการศกษาทเปนศนยกลางการศกษาของภาค โดยมทศทางการพฒนาดงน

1) คมครองความปลอดภย การอ านวยความเปนธรรมเพอเสรมสรางความเชอมนในอ านาจรฐ

และสรางภมคมกนแกคนกลมเสยง โดยการชวยเหลอเยยวยาผไดรบผลกระทบ การปรบ

ความคดความเชอผทเกยวของกบขบวนการกอความไมสงบ การสงเสรมใหทกฝายมสวนรวม

แกไขปญหา

12 ทมา : กรมเจาทา

| 14

2) การพฒนาคณภาพชวตคนและการสรางสงคมสนตสข โดยการเสรมสรางความมนคงทาง

อาชพและรายไดแกผมรายไดนอย การบรณาการการศกษาใหสอดคลองกบวถชวตและ

วฒนธรรมทองถน ควบคกบการสรางความตระหนกใหเหนความส าคญของการศกษา

การพฒนาระบบบรการสาธารณสข การแกไขปญหายาเสพตดอยางครบวงจร รวมท งการ

ปลกฝงการยอมรบและเคารพสทธซงกนและกน และการอยรวมกนอยางสนตสขบนความ

แตกตางทางความเชอและวฒนธรรมทหลากหลาย

3) เพมประสทธภาพและผลตภาพการเกษตร ควบคไปกบการพฒนาอตสาหกรรมแปรรปสนคา

เกษตรทมศกยภาพบรเวณพนท ปตตาน-ยะลา-นราธวาส ทง ยางพารา ปาลมน ามน ทเรยน

ลองกอง การประมง รวมทงการพฒนาความเชอมโยงกบแผนพฒนาพนทเศรษฐกจบรเวณ

ชายฝงทะเลตะวนออก (ECER) ของมาเลเซย

4) พฒนาพนทเศรษฐกจสงขลา-สตล เปนศนยกลางการเชอมโยงกบประเทศเพอนบานและ

นานาชาต โดยพฒนาสงขลา-หาดใหญเปนศนยกลางดานการศกษา วจยและพฒนาดานการ

ผลตและการแปรรปการเกษตร รวมทงพฒนาพนทเศรษฐกจตามแนว สงขลา-หาดใหญ-

สะเดา เปนเขตเศรษฐกจชายแดนเชอมโยงกบแผนพฒนาพนทเศรษฐกจตอนเหนอ (NCER)

ของมาเลเซย

จะเหนวา ทศทางการพฒนาภาคใตในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ไดก าหนดทศทางการพฒนาไว

ครอบคลมในทกดาน ทงการพฒนาดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม การทองเทยว และการคาชายแดน รวมทง

การแกปญหาทางสงคมของจงหวดชายแดนใต อยางไรกตาม พบวา โครงการขนาดใหญทถกก าหนดโดย

ภาครฐในอดตกลบเนนไปทดานอตสาหกรรม

จากขอมลของเดชรต สขก าเนด และเกอเมธา ฤกษพรพพฒน (2552) ในแผนพฒนาภาคใตภายใตเงา

อตสาหกรรมพบวา แผนพฒนาเศรษฐกจในพนทภาคใต ตงแตป 2532 อยภายใตยทธศาสตรการพฒนาภาคใต

ภายใตชอโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคใตหรอเซาเทรนซบอรด โดยม พนทเปาหมายคอ สราษฎรธาน

พงงา ภเกต กระบ และนครศรธรรมราช โดยมแนวคดทจะสรางสะพานเศรษฐกจ (Land Bridge) เชอม

ระหวางฝงอนดามนและอาวไทย ตอมาในชวงป 2534 - 2535 สภาพฒนไดจางกลมบรษททปรกษาใหจดท า

แผนแมบทการพฒนาพนทชายฝงทะเลภาคใต และไดรบความเหนชอบจากรฐบาล ในป 2536 โดยสาระส าคญ

ของแผนแมบทฉบบน มการระบถงการพฒนาอตสาหกรรมแกนน าขนาดใหญวาจะเนนพฒนาอตสาหกรรม

น ามนและปโตรเลยมเปนหลก เพอกระตนใหเกดการพฒนาอตสาหกรรมอนทเกยวของ จากนนในป 2539

คณะรฐมนตรมมตใหก าหนดทตงทาเรอน าลกและใหศกษาความเหมาะสมและผลกระทบสงแวดลอม ซงจดท า

โดยกลมบรษททปรกษา เมอเกดวกฤตป 2540 การพฒนาตาง ๆ จงชะงกงน และเมอเศรษฐกจเรมฟนตว

| 15

รฐบาลจงไดมการตอยอดแผนเดมดวยการก าหนดเปาหมาย การพฒนาเสนทางยทธศาสตรพลงงาน (Strategic

Energy Land Bridge) ซงเปนโครงการทมวตถประสงคเพอเสรมสรางความมนคงในการจดหาและส ารอง

น ามน เพมทางเลอกเสนทางการขนสงน ามนแทนชองแคบมะละกา การพฒนาตลาดน ามน และอตสาหกรรม

ปโตรเลยมตอเนองของภมภาคน

นอกจากการสรางสะพานเศรษฐกจเพอเปดประตการคาดานพลงงานและการลงทนในอตสาหกรรม

ปโตรเคมแลว ในสวนของการพฒนา 5 จงหวดชายแดนภาคใตตอนลาง ยงมกรอบความรวมมอโครงการ

สามเหลยมเศรษฐกจไทย - มาเลเซย - อนโดนเซย (Indonesia - Malaysia - Thailand Growth Triangle

Development Project: IMT - GT) อกดวย โดยไดมการจดท าแผนแมบทและแผนปฏบตการในการพฒนา

เขตเศรษฐกจปนง-สงขลา ซงก าหนดยทธศาสตรการพฒนาไวทการใชประโยชนจากกาซธรรมชาตตามโครงการ

ทอสงกาซไทย-มาเลเซย เพอขยายอตสาหกรรมในพนท 5 จงหวดชายแดนภาคใต อกทงยงมความรวมมอ

ภายใตกรอบคณะกรรมการวาดวยยทธศาสตรรวมในการพฒนาชายแดนไทย-มาเลเซย (Thailand-Malaysia

Committee on Joint Development Strategy for Border Areas: JDS) ซงรเรมขนในป 2547 โดยขณะน

อยระหวางการเรงด าเนนการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษชายแดนไทย - มาเลเซย บรเวณอ าเภอสะเดา อ าเภอ

หาดใหญ และอ าเภอเมอง จงหวดสงขลา ประเทศไทย กบเมองบกตกายฮดม รฐเกดะห ประเทศมาเลเซย

จากทศทางการพฒนาภาคใตในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 รวมทงโครงการขนาดใหญของภาครฐ

ในอดตพบวา หลายโครงการมพนทเปาหมายอยในจงหวดสงขลา ดงตารางท 18 หลายโครงการขางตนทถก

ก าหนดมาจากสวนกลางแบบขาดการมสวนรวม จะถกตอตานโดยประชาชนในพนท ตวอยางเชน โครงการทอ

สงกาซไทย – มาเลเซย ทเคยถกคดคานอยางหนกจากคนในพนท และสะพานเศรษฐกจ (Land Bridge) เชอม

ทางคมนาคมระหวางบานปากบารา อ าเภอละง จงหวดสตลกบต าบลนาทบ อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา ทถก

คดคานมาโดยตลอดตงแตเรมมโครงการจนถงปจจบน เนองจากโครงการเหลานสงผลกระทบโดยตรงตอ

ประชาชนในพนท

จะเหนวา นโยบายตาง ๆ ทผานมาในอดต ถกก าหนดโดยสวนกลางแบบบนลงลาง ไมไดก าหนดมา

จากความตองการของคนในพนท ท าใหเกดความขดแยงระหวางหนวยงานภาครฐและชมชน สงผลใหหลาย

โครงการถกคดคาน และไมสามารถด าเนนการตอไปได หากภาครฐตองการใหเกดการพฒนาควรเรมจากการ

ใหประชาชนในพนทเขามามสวนรวมในการก าหนดแผนพฒนา ซงการปกครองสวนทองถนหลาย ๆ แหงใน

ปจจบนเรมเปดใหประชาชนเขามามสวนรวม และไดรบการตอบรบจากประชาชนในพนท ตวอยางเชน

เทศบาลนครสงขลา จากการศกษาของชนษฎา ชสข (2553) พบวา การพฒนาของเทศบาลนครสงขลาใน 10

ป ทผานมา (พ.ศ. 2543-2553) วสยทศนของผบรหารเนนการท านครสงขลาใหเปนเมองนาอยนาเทยว

| 16

โดยอาศย “ทนทางนเวศ” ของเมอง ส าหรบผบรหารชดป 2553 มวสยทศนการพฒนาเทศบาลนครสงขลา คอ

“นครสงขลา 2560 : นครแหงความสขและอนาคตทยงยน” และ “พฒนานครสงขลาสเมองทประชาชนม

ความสขในชวตประจ าวน และภาคภมใจในนครสงขลา” โดยคณะผบรหารไดเนนการใชภาคประชาสงคมของ

คนในเมองเปนตวขบเคลอนนโยบายทจะน าไปสนครสงขลาทเปน “เมองนาอย” และ “เมองแหงความสขอยาง

ยงยน” รวมกน โดยเทศบาลไดเปดใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารและตดตาม ตรวจสอบ

การด าเนนงาน กจกรรม และโครงการตางๆ ของเทศบาลผานชองทางการสอสารรปแบบตางๆ รวมทงน าความ

คดเหน และความตองการของประชาชนไปประกอบการพจารณาจดท าโครงการ กจกรรม และบรรจอยใน

แผนพฒนาสามป

จากทกลาวมาขางตน จงหวดสงขลาจงเปนจงหวดทถกใหความส าคญอยางยงจากนโยบายของรฐทมง

พฒนาและเพมการขยายตวทางเศรษฐกจทงในอดต ปจจบน และอนาคต อนจะเปนแรงผลกดนใหเกดการ

ขยายตวของเมองตาง ๆ ในจงหวดสงขลาขนอก โดยเฉพาะอยางยงเมองใหญอยางเมองสงขลาและเมอง

หาดใหญ ดงนน การพจารณาการจดการเมองใหญดงกลาวจงมความนาสนใจอยางยง โดยเฉพาะความเปนไป

ไดของแนวทางการพฒนาเมองทภาคประชาชนไดเขามามสวนรวมในการจดการอยางเชนกรณของเมองสงขลา

ซงจะเปนโจทยทจะไดน าไปศกษาวจยตอไป

4.2.3 ประเดนปญหาส าคญจากการขยายตวของความเปนเมอง

ความเปนเมองทเพมขนของภาคใตและโดยเฉพาะจงหวดสงขลา อาจกลาวไดวามาพรอมปญหาทาง

เศรษฐกจททาทายความสามารถในการจดการปญหาเหลานนของเมอง ในทนจะขอกลาวถงเฉพาะทส าคญ

3 ปญหาหลก คอ

1) ปญหาการวางผงเมองและการพฒนาเมอง

จากโครงการวางและจดท าผงเมองรวมจงหวดสงขลา โดยบรษท ปญญา คอนซลแตนท จ ากด พบวา

กรมโยธาธการและผงเมองไดมการก าหนดใหมการวางและจดท าผงประเทศ เพอก าหนดวสยทศนดาน

การผงเมองของประเทศ โดยวสยทศนของภาคใตระยะ 15 ป (พ.ศ. 2556–2565) คอ ภาคใตจะเปนฐานการ

ผลตและแปรรปยางพารา อาหารฮาลาล ฐานผลตพลงงานทดแทน และการบรการการทองเทยว เปนประต

เชอมโยงการขนสงทางทะเลสภมภาพ (gateway) โดยอาศยศกยภาพของทตงและความหลากหลายทาง

วฒนธรรมและทรพยากรของภาค ซงสงขลาถกก าหนดใหเปนกลมพนทศนยกลางหลก (core cluster) ซงเปน

กลมทพฒนาเชอมโยงกบภายนอกในระดบนานาชาตและภมภาค โดยขณะนในจงหวดสงขลามการประกาศใช

บงคบกฎกระทรวงผงเมองรวมจ านวน 4 ผง ครอบคลมพนทเขตเทศบาลและบรเวณใกลเคยง และพนทซงม

| 17

โครงการพฒนาขนาดใหญ ไดแก ผงเมองรวมเมองหาดใหญ ผงเมองรวมเมองสงขลา ผงเมองรวมเมองสะเดา

ซงทผานมาการใชบงคบกฎกระทรวงผงเมองรวมยงไมบรรลผลเทาทควร การพฒนาตามผงเมองรวมโดย

องคกรปกครองสวนทองถนยงมนอยมาก เนองจากมปญหาทางดานงบประมาณ บคลากร และการ ให

ความส าคญของทองถนในการใชกฎกระทรวงผงเมองรวมเปนกรอบในการพฒนาพนทเพราะองคกรปกครอง

สวนทองถนจะเปนสวนส าคญทสดทจะใหผงเมองรวมทวางไวเปนรปธรรม นอกจากน การเกงก าไรทดนในเขต

พนทเมองในจงหวดสงขลาเปนอปสรรคตอการพฒนาเมองเปนอยางมาก อกทงการวางและจดท าผงเมองรวมท

ผานมายงขาดการมสวนรวมของประชาชนอยางทวถง ท าใหประชาชนไมไดใหความส าคญกบผงเมองรวม

เทาทควร ผลทตามมากคอ การเปลยนแปลงของเมองเปนไปตามยถากรรม ท าใหไมสามารถควบคมปญหาทไม

พงประสงคได เชน การจราจรแออด การจดการขยะและมลพษตางๆ บรการสาธารณะมไมเพยงพอ เปนตน

2) ปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

จากการศกษาของคณะกรรมการบรหารงานจงหวดแบบบรณาการ (ก.บ.จ.) ในแผนพฒนาจงหวด

สงขลา 4 ป (พ.ศ. 2558 – 2561) พบปญหาเกยวกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในจงหวดสงขลา

โดยสรปไดดงน

ปญหาการใชทดน

เกดจากการใชทดนไมเหมาะสมกบศกยภาพ ขาดการวางแผน โดยการใชประโยชนทดนในจงหวด

สงขลาตงแตอดตจนถงปจจบนโดยไมมการวางแผน แตการเปลยนแปลงทเกดขน เปนไปตามการเปลยนแปลง

ทางดานเศรษฐกจ สงคม และการเพมขนของประชากร เดมพนทสวนใหญของจงหวดสงขลาเปนปาไมและ

นาขาว ตอมาเปลยนไปเปนพนทปลกยางพาราและทอยอาศยเพมขน พนทนาขาวสวนใหญอยในคาบสมทร

สทงพระ ซงในอดตมพนทมากกวาหนงลานไร ปจจบนพนทนาขาวลดลงเหลอประมาณ 707,530 ไร โดยลดลง

ประมาณรอยละ 30 ในชวง 10 ปทผานมา นารางในปจจบน มประมาณ 92,110ไร (กรมพฒนาทดน , 2549)

อยางไรกตาม ขณะทพนทนาขาวบางสวนถกเปลยนไปเปนสวนยางพารา พรอมกนนไดมการขยายพนทนาขาว

ใหมบรเวณทขาดแคลนน าฝนในฤดแลงท าใหเกดปญหาขาดน าจดในบางป

| 18

ปญหามลพษทางน า

คณภาพน าโดยรวมในจงหวดสงขลายงคงเสอมโทรม แมวาคณภาพน าในทะเลสาบสงขลาจะม

แนวโนมดขนเมอเปรยบเทยบระหวางป 2553 และ 2554 แตกยงคงอยในเกณฑเสอมโทรมมากกวารอยละ 60

โดยสาเหตหลกมาจากน าเสยชมชน การเกษตร ทงฟารมสกร การเพาะเลยงสตวน า และการเพาะปลก รวมทง

โรงงานอตสาหกรรม นอกจากน จงหวดสงขลามระบบบ าบดน าเสยรวม 2 แหง คอเทศบาลนครหาดใหญและ

เทศบาลนครสงขลา แตระบบทอรวบรวมยงไมครอบคลมทกพนท รวมทงการออกแบบระบบบ าบดน าเสยทม

อยถกออบแบบเพอก าจดสารอนทรยในรปคา BOD และสารแขวนลอยเทานน ไมมหนวยบ าบดสารอาหาร คอ

ไนโตรเจนและฟอสฟอรส และวสดอปกรณทใชภายในระบบบ าบดน าเสยสวนใหญมสภาพช ารดและ

เสอมสภาพ เนองจากมอายการใชงานมาเปนเวลานาน อกทงปรมาณน าเสยทเขาสระบบมจ านวนนอยมาก

เนองจากทอระบายน าเสยสวนใหญไมไดเชอมเขาสระบบบ าบด

ปญหาขยะมลฝอย

ในป 2554 จงหวดสงขลามขยะมลฝอยประมาณวนละ 1,015 ตน ในขณะทสามารถน าไปก าจดอยาง

ถกหลกสขาภบาลไดเพยงรอยละ 43 ของปรมาณขยะมลฝอยท เกดขนทงหมด โดยเฉพาะอยางยงขยะมลฝอย

จากองคการบรหารสวนต าบลสวนใหญยงไมไดรบการก าจดอยางถกหลกสขาภบาล

ปญหาอากาศและเสยง

แมวาคณภาพอากาศและเสยงในพนทจงหวดสงขลามคาไมเกนเกณฑมาตรฐานคณภาพอากาศและ

เสยง แตจงหวดสงขลายงคงไดรบผลกระทบจากสถานการณหมอกควนขามแดนจากประเทศอนโดนเซยอยาง

ตอเนอง นอกจากน หนวยงานทเกยวของยงคงไดรบเรองรองเรยนจากประชนชนในพนทเกยวกบปญหากลน

เหมนจากปศสตว โรงงานอตสาหกรรม หรอปญหาเสยงดงจากสถานประกอบการอกดวย

| 19

ปญหาพนทวกฤตทางสงแวดลอม

พนทส าคญทถอวามปญหาวกฤตทางสงแวดลอม เชน

คลองอตะเภา คณภาพน าในคลองอตะเภามแนวโนมเสอมโทรมลง โดยเฉพาะอยางยงคณภาพน า

บรเวณคลองสาขาคลองอตะเภา ซงเปนแหลงรองรบน าทงจากชมชนและโรงงานอตสาหกรรมในพนท

อ าเภอสะเดาและอ าเภอหาดใหญ กอนไหลลงสคลองอตะเภา โดยมชมชนจ านวน 26 ชมชน (ตาม

แนวทอระบายน า) และมโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญตงอยถง 44 โรงในพนทลมน าคลองอตะเภา

สวนใหญเปนโรงงานผลตยางหรอผลตภณฑยางพารา รองลงมาคอ โรงงานเกยวกบอาหารทะเลแปร

รปและแชแขง

คลองส าโรง คณภาพน าในคลองส าโรงอยในเกณฑเสอมโทรมและเสอมโทรมมาก เนองจากมการ

ปลอยน าเสยจากบานเรอนทตงอยรมคลองประมาณ 400 หลง โรงงานแปรรปสตวน าขนาดกลาง

2 แหง และอตสาหกรรม 21 แหง

อ าเภอจะนะ เนองจากเปนทตงของโครงการขนาดใหญ ไดแก โรงไฟฟาจะนะและโรงแยกกาซ

ธรรมชาตไทย – มาเลเซย จงจ าเปนตองมการเฝาระวงคณภาพสงแวดลอมในพนทอยางตอเนอง

ปญหาการจดการพนทสเขยว

ปญหาคอการขาดขอมลเชงพนท แมวาองคกรปกครองสวนทองถนจะมพนทสเขยวในชมชน แตสวน

ใหญด าเนนการเฉพาะพนทสเขยวบรการ อกทงยงมปญหาการขาดแคลนพนทสเขยว ซงไมเพยงกบความ

ตองการของประชาชน ทงทชมชนในเขตเมองยงมพนททมศกยภาพในการทจะพฒนาเปนพนทสเขยวได เชน

พนทวางเวนตามกฎหมาย พนทสาธารณปโภคและสาธารณปการ พนทสวนราชการ พนทในสถาบนการศกษา

พนทสาธารณะของแผนดน และพนทรกราง นอกจากน องคกรปกครองสวนทองถนยงไมเหนความส าคญของ

การจดการพนทสเขยว

3) ปญหาสาธารณปโภคและบรการสาธารณะ

เนองจากจงหวดสงขลามความเปนเมองทมากขน มประชาชนอาศยอยอยางหนาแนนและแออดเพม

มากขน ท าใหการใหบรการสาธารณะมไมเพยงพอทงในแงคณภาพและปรมาณ อาท การใหบรการน าประปาม

ไมเพยงพอและในบางชมชนยงไมมมเตอรถาวรส าหรบการใหระบบบรการไฟฟา การจราจรม สภาพตดขด

เนองจากจงหวดสงขลามเสนทางสายหลกทส าคญทมการจราจรคอนขางหนาแนนประมาณ 35,000 – 40,000

คนตอวน ไดแกทางหลวงแผนดนหมายเลข 4 เปนเสนทางสายหลกระหวาง อ.หาดใหญ ไปยง อ.สะเดาและ

| 20

เชอมตอกบประเทศมาเลเซย ทางหลวงแผนดนหมายเลข 407 เปนเสนทางทเชอมระหวาง อ.หาดใหญ และ

อ.เมองสงขลาทางทศใต และทางหลวงแผนดนหมายเลข 414 เปนเสนทางทเชอมระหวาง อ.หาดใหญ และ

อ.เมองสงขลาทางทศเหนอ อกทงสญญาณไฟจราจรและไฟกระพรบมไมเพยงพอ นอกจากจะท าใหการสญจร

ไมสะดวกแลวยงเสยงตอการเกดอบตเหตอกดวย

คณภาพชวตของเดก คนชรา ผพการและผดอยโอกาสยงไมดพอ มเดกเรรอนและเดกดอยโอกาสท

ขาดโอกาสทางการศกษา มการแพรระบาดของยาเสพตดไปสชมชนและเยาวชนในสถานศกษา อกทงเยาวชน

สวนใหญขาดความรดานคอมพวเตอรและภาษาสากล อกทงในปจจบนผสงอายมจ านวนมากขน กลาวคอ

จงหวดสงขลามโครงสรางประชากรทเรมเขาสสงคมผสงอายตงแตป พ.ศ.2548 และยงมแนวโนมเพมขนเรอย

ๆ โดยในป พ.ศ.2553 พบวาจงหวดสงขลามประชากรทงสน 1 ,357 ,023 คน ในจ านวนนมผสงอายอย

154,188 คน คดเปนรอยละ 11.36 และยงเปนจงหวดทมจ านวนผสงอายมากทสดในล าดบท 11 ของประเทศ

ซงทงผสงอายและประชาชนทวไปยงขาดการคมครองดานการรกษาพยาบาลดานสขภาพอนามย เนองจากการ

ใหบรการสาธารณสขขนพนฐานยงไมครอบคลมและทวถง เพราะโรงพยาบาลสวนใหญมอตราการครองเตยงสง

และบคลาการทางการแพทยมไมเพยงพอ โดยในจงหวดสงขลามโรงพยาบาลของรฐและเอกชนรวมถง

โรงพยาบาลทสงกดกระทรวงอน ๆ รวม 28 แหง มจ านวนเตยงทงหมด 3 ,678 เตยง มอตราการครองเตยงอย

ระหวางรอยละ 50 -168 และสดสวนของบคลากรสาธารณสขตอประชากร (รวมทงรฐและเอกชน) คอ

แพทย 1:1,665 ทนตแพทย 1:7,086 เภสชกร 1: 5,941 และ พยาบาลวชาชพ 1:356 คน

5. สรป

เอกสารฉบบนศกษาสถานการณความเปนเมองของภาคใตและเมองสงขลา สถานการณของความเปน

เมองของภาคใตนนมแนวโนมเพมขนโดยภาพรวม แตการเปลยนแปลงความเปนเมองในระดบจงหวดมความ

แตกตางกน โดยจงหวดสงขลามความเปนเมองทขยายตวอยางมนคง เนองจากเปนจงหวดทมจ านวนประชากร

มาก ความหนาแนนของประชากรสง และสดสวนประชากรในเขตเทศบาลสงอยางตอเนองในรอบ 30 ปทผาน

การขยายตวของความเปนเมองของจงหวดสงขลาทมมาอยางตอเนองท าใหเกดปญหาทางเศรษฐกจท

เมองจ าเปนตองจดการหลายประการ ปญหาทส าคญไดแก (1) ปญหาการวางผงเมองและการพฒนาเมอง

เนองจากขาดการวางแผนทมประสทธภาพของเมอง ไมมการวางผงเมองอยางมสวนรวมและขาดการบงคบใช

ท าใหการขยายตวของเมองเปนไปตามยถากรรม ไมสามารถควบคมปญหาทไมพงประสงคของเมองได เชน

การจราจรแออด การจดการขยะไมทวถง น าเสย เปนตน (2) ปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน

ปญหาการใชทดน ปญหาน าเสย ปญหาขยะมลฝอย ปญหามลพษทางอากาศและเสยง เปนตน และ (3) ปญหา

| 21

สาธารณปโภคและบรการสาธารณะ มไมเพยงพอทงในแงคณภาพและปรมาณ อาท การจราจร บรการ

สาธารณะสข การดแลผดอยโอกาส เดก และผสงอาย เปนตน อาจกลาวไดวา ปญหาทกลาวมาเกดจากการ

ขยายตวของเมองทมผคนใชประโยชนจากทรพยากรและบรการสวนรวมเพมขนมากกวาความสามารถในการ

จดการ รกษา และเพมปรมาณทรพยากรและบรการเหลานนใหเพยงพอตอความตองการได ดงนน ประเดนท

เกยวของโดยตรงกคอ เมองจะพฒนาอยางยงยนไดอยางไรโดยทไมสรางปญหาดงทกลาวมา

ในจงหวดสงขลา อ าเภอทมความส าคญอาจกลาวไดวามอย 3 อ าเภอ ซงมลกษณะเฉพาะและจดเดน

ของกจกรรมทางเศรษฐกจ นนคอ (1) อ าเภอเมองสงขลา ซงเปนเมองแหงการศกษา ศนยรวมของหนวยงาน

ราชการ และแหลงทองเทยงเชงธรรมชาต เชงประวตศาสตร และเชงวฒนธรรม (2) อ าเภอหาดใหญ ซงเปน

เมองแหงการพาณชย และ (3) อ าเภอสะเดา ซงเปนเมองแหงการคาชายแดน ใน 3 อ าเภอทกลาวมา

เมองสงขลาถอไดวาเปนเมองทนาสนใจทสด เพราะนอกจากจะมความส าคญในแงมลคาของกจกรรมทาง

เศรษฐกจแลว ในแงของการเปนเมองทมประวตศาสตรความเจรญรงเรองมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร

รวมถงในแงของการมทนทางทรพยากรธรรมชาต ทนวฒนธรรม และทนทางสงคม ซงเปนทนทสามารถ

น าไปใชในการพฒนาเมองตามทศทางการพฒนาทถกก าหนดองคกรปกครองสวนทองถนและภาคประชาชน

ใหเนนเปนเมองนาอย นาทองเทยว และมความภาคภมใจในเมองสงขลา เปนเมองทเนนพฒนาโดยผสาน

รากเหงาทางประวตศาสตรเขาไปในการจดการเมองดวย

ประเดนศกษาวจยทนาสนใจในขนตอไปกคอ เมองสงขลาในอนาคตจะมลกษณะใด จะพฒนาไปใน

แนวทางทองคกรปกครองสวนทองถนไดรวมกนวางแผนไวไดอยางไร ภายใตการเตบโตและเปลยนแปลงทาง

เศรษฐกจ ปญหาจากการขยายตวของความเปนเมองทรมเรา รวมถงนโยบายพฒนาของรฐทมงเนนการ

ขยายตวทางเศรษฐกจ โดยมทนทางทรพยากรธรรมชาต ทนทางวฒนธรรม และทนทางสงคมของเมอง เปน

ปจจยเกอหนน สดทายน ดวยขอจ ากดของขอมลและขอบเขตการศกษา เอกสารฉบบนไมสามารถกลาวถง

สาเหตทท าใหเกดการเปลยนแปลงของความเปนเมองอยางละเอยด ปจจยทเกยวของอนๆ อาจมทงทางดาน

นโยบายเศรษฐกจ การเปลยนแปลงของโครงสรางการผลตทอาจตอบสนองตอการเปลยนแปลงของเศรษฐกจ

ภายในและภายนอกประเทศ ซงประเดนเหลานมความส าคญเชนเดยวกนตอการพจารณาการเปลยนแปลงของ

ความเปนเมอง

| 22

เอกสารอางอง

กรมเจาทา. ขอมลทาเรอ ทาเทยบเรอ. สบคนเมอ 4 สงหาคม 2557, สบคนจาก http://www.md.go.th/

กองประสานการลงทน ฝายลงทนธรกจทองเทยว กระทรวงการทองเทยว. จงหวดสงขลา. สบคนเมอ 29

กรกฎาคม 2557, สบคนจาก http://tourisminvest.tat.or.th/

คณะกรรมการบรหารงานจงหวดแบบบรณาการ (2556). แผนพฒนาจงหวดสงขลา 4 ป พ.ศ.2558 - 2561.

งานเทคโนโลยสารสนเทศ โรงไฟฟาจะนะ การไฟฟาสวนภมภาค. ความเปนมาและลกษณะโรงไฟฟา. สบคน

เมอ 4 สงหาคม 2557, สบคนจาก http://chana.egat.co.th/

งานเทคโนโลยสารสนเทศ โรงไฟฟาจะนะ การไฟฟาสวนภมภาค. โครงการขยายก าลงการผลตโรงไฟฟาจะนะ.

สบคนเมอ 4 สงหาคม 2557, สบคนจาก http://chana.egat.co.th/

งานวเคราะหนโยบายและแผน กองวชาการแผนงาน เทศบาลนครสงขลา. (2557). แผนยทธศาสตรการพฒนา

เทศบาลนครสงขลา ( พ.ศ. 2557 – พ.ศ. 2562 )

ชนษฎา ชสข. (2553). รายงานการวจยเรอง กลไกการขบเคลอนนโยบายเมองนาอย: กรณศกษาเทศบาลนคร

สงขลา และเทศบาลตาบลปรก จงหวดสงขลา. กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการสราง

เสรมสขภาพ (สสส.) ภายใตแผนงานสรางเสรมการเรยนรกบสถาบนอดมศกษาไทย เพอการพฒนา

นโยบายสาธารณะทด.

เดชรต สขก าเนด และเกอเมธา ฤกษพรพพฒน. (2552). แผนพฒนาภาคใตภายใตเงาอตสาหกรรม. นนทบร:

ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.

บรษท ทรานส ไทย – มาเลเซย. ประวตความเปนมา . สบคนเมอ 4 สงหาคม 2557 , สบคนจาก

http://www.ttm-jda.com/

บรษท ทรานส ไทย – มาเลเซย. ผลตภณฑและบรการ . สบคนเมอ 4 สงหาคม 2557 , สบคนจาก

http://www.ttm-jda.com/

ปรงศร วลลโภดม. (บรรณาธการ) (2545). วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญา

จงหวดสงขลา. กรงเทพฯ : กรมศลปากร.

วชต หลอจระชณหกล, จราวลย จตรถเวช, เดอนเพญ ธรวรรณววฒน, และโอม ศรนล. (2545). การพฒนา

ตวชวดความเปนเมองของประเทศไทย. วารสารพฒนบรหารศาสตร, ปท 42, ฉบบท 3, หนา 171-

200.

| 23

ส านกความรวมมอการคาและการลงทน กรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย. (2556). สถตการคา

ชายแดนและการคาผานดานของประเทศไทย ป 2553 – 2556.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2554). ทศทางการพฒนาภาคในระยะ

แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 พ.ศ. 2555 - 2559. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต.

ส านกงานสถตแหงชาต. (2554). ภมสารสนเทศสถต (GIS) ส ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ.2553 (ผล

เบองตนดานประชากร).

ส านกบรหารยทธศาสตรกลมจงหวดภาคใตชายแดน. (2557). แผนพฒนากลมจงหวดภาคใตชายแดน พ.ศ.

2557 - 2560

สพชฌาย รตนะ. ( 3 มกราคม 2557 ). สานฝน 'เมองเกาสงขลา' จากมรดกชาต...กาวสมรดกโลก. คมชดลก.

องคการบรหารสวนจงหวดสงขลา (2549) . รายงานการศกษาฉบบสดทาย โครงการวางและจดท าผงเมองรวม

จงหวดสงขลา.

Brueckner, J.K., 2011. Lectures on Urban Economics. The MIT Press. Duranton, G., 2007. Urban Evolutions: The Fast, the Slow, and the Still. Am. Econ. Rev. 97,

pp. 197–221.

| 24

ภาคผนวก

| 25

พฒนาการทางประวตศาสตรของสงขลาโดยสงเขป13

สงขลาเปนเมองทมความส าคญของภาคใต เหนไดจากการทประวตศาสตรมความเจรญรงเรองมา

ต งแตสมยกอนประวตศาสตร ซ งนา จะประมาณ 6 ,000 ปมาแลวโดยมการคนพบหลกฐาน เชน

เครองปนดนเผาลายเชอกทาบ หมอสามขา และขวานหนขด เปนตน บรเวณทพบไดแกบรเวณอ าเภอรตภม

สะเดา จะนะ สะบายอย และเมองสงขลา นอกจากนยงมหลกฐานวาไดมการตดตอกบภายนอก โดยเฉพาะชน

ชาตจนและอนเดย ทไดน าเอาวฒนธรรมพทธศาสนาและศาสนาพราหมณเขามาเผยแพร

สงขลาในสมยแรกเรมประวตศาสตร คาดวาจะเกดบรเวณคาบสมทรสทงพระ หลกฐานทปรากฏ

ชดเจนเปนชวงราวพทธศตวรรษท 12 แลวรงเรองเรอยมาจนถงพทธศตวรรษท 18-19 มชมชนโบราณหลาย

ชมชน ชมชนทส าคญมอย 4 ชมชนคอ ชมชนโบราณปะโอ ชมชนโบราณสทงพระ ชมชนโบราณบรเวณเขา

คหา-เขาพะโคะ และชมชนโบราณสหยง รายละเอยดของบรเวณในปจจบนของแตละชมชนและหลกฐานทาง

ประวตศาสตรทพบ ไดแสดงไวดงตารางท 1 ทงสชมชนโบราณทกลาวมาน ชมชนโบราณสทงพระเปนชมชนท

คาดวาจะส าคญทสดในแงของการมพฒนาการจนเกดเปนเมองใหญ ชมชนโบราณสทงพระมศนยกลางอยท

บรเวณหมท 5 บานจะทงพระ ต.จะทงพระ อ.สทงพระ ในปจจบนเรยกวา ในเมอง ในบรเวณน มรองรอยคน า

คนดน ซากโบราณสถานและโบราณวตถเปนจ านวนมาก รวมถงมก าแพงและคเมองลอมรอบ

ตารางท 1 ชมชนโบราณ 4 ชมชนทส าคญของสงขลาในสมยแรกเรมประวตศาสตร

ชมชน บรเวณในปจจบน หลกฐานทางประวตศาสตร ชมชนโบราณปะโอ รมคลองปะโอ ต.วดขนน อ.สงหนคร เศษเครองปนดนเผา แหลงท า

เครองปนดนเผาแบบกณฑ กณโฑ ชนสวนเทวรปรนเกา แนวสนทรายทมสระน าขนาดใหญ

ชมชนโบราณสทงพระ ต.จะทงพระ อ.สทงพระ โบราณวตถหลายยคหลายสมย

ชมชนโบราณบรเวณเขาคหา-เขาพะโคะ ต.ชมพล อ.สทงพระ สระน าขนาดใหญและถ าทเปน เทวสถานซงคาดวาจะเกยวกบพธกรรมของศาสนาพราหมณ

ชมชนโบราณสหยง ต.บอพร อ.ระโนด สถปอฐโบราณ คน าคนดนรอบบรเวณทตงวดสหยงในปจจบน

13 เนอหาในสวนนมาจากการสรปความจากบทท 2 ของ ปรงศร วลลโภดม และคณะ (2545)

| 26

แมวาจะไมปรากฏหลกฐานชดเจนวาเมองสทงพระไดก าเนดและมพฒนาการมาอยางไร แตกม

หลกฐานจากเอกสารเพลานางเลอดขาว ซงมการเรยกเมองสทงพระวา “กรงสทงพาราณส” และเรยกเจาเมอง

วา “เจาพระยากรงสทงพาราณส” ค าเรยกเหลานแสดงใหเหนวา เมองสทงพระตองมความเจรญมากและเปน

เมองใหญในสมยนน เนองจากมการใชค าวา “กรง” และเรยกเจาเมองวา “เจาพระยา” รวมถงยงตอทายชอ

เมองดวย “พาราณส” ซงแสดงใหเหนวาเปนเมองทรบวฒนธรรมอนเดยและมความเจรญทางพทธศาสนาเทยบ

ไดกบกรงพาราณสของอนเดย เมองสทงพระเปนเมองทรงเรองมาตงแตพทธศตวรรษท 12 - 18 ในสมยตามพร

ลงคและสมยศรวชย เมองสทงพระเปนศนยกลางการปกครองดแลเมองเลกเมองนอยแถบลมทะเลสาบสงขลา

ซงรวมถงเมองพทลงดวย ชวงพทธศตวรรษท 15 - 18 เมองสทงพระเจรญรงเรองมากจากการเปนเมองทาท

ส าคญแหงหนงของแหลมมลายตอนเหนอ มการคาขายกบหลายชนชาตทส าคญ เชน อนเดย จน และอาหรบ

สนคาสงออกทส าคญคอของปาและผลผลตทางการเกษตร เชน นอแรด เขากวาง งาชาง รงนกนางแอน

เครองเทศ หฉลาม เปนตน ราวพทธศตวรรษท 18 เมออ านาจของอาณาจกรศรวชยบนแหลมมลายเรมเสอมลง

อาณาจกรตามพรลงคหรอแควนนครศรธรรมราชกไดมอ านาจขนเหนอเมองตาง ๆ บนแหลมมลาย และได

ขยายอทธพลไปสเกาะลงกา ซงไดสงผลตอลมทะเลสาบสงขลากคอ ไดเกดการเปลยนแปลงทางการเมองและ

ศลปวฒนธรรมอยางกวางขวาง เพราะมการสรางพระบรมธาตนครศรธรรมราชขนเปนศนยกลางทางพทธ

ศาสนาแบบลงกาวงศ แลวไดเผยแพรลงมาสดนแดนลมทะเลสาบสงขลาโดยไดจากการสรางวดและพระ

มหาธาตเจดยตามคตลงกาวงศหลายแหง เชน พระมหาธาตเจดยวดจะทงพระและพระมหาธาตเจดยวดพะโคะ

เปนตน เมองสทงพระจงกลายเปนทงศนยกลางทางพทธศาสนาและการปกครองในลมทะเลสาบสงขลา

ราวพทธศตวรรษท 19 เมองสทงพระเรมเสอมอ านาจลง จงท า ใหเกดการยายทตงเมองไปทฝง

ตะวนตกของทะเลสาบสงขลาซงกคอเมองพทลง จงท าใหเมองพทลงกลายเปนเมองทมอ านาจเหนอลม

ทะเลสาบสงขลาแทนเมองสทงพระ แตกยงคงอยใตอ านาจเมองนครศรธรรมราชจนกระทงเมออ านาจของกรง

ศรอยธยาแผมาถงเมองนครศรธรรมราช เมองพทลงจงขนตรงกบกรงศรอยธยาแทน อยางไรกตาม เมองสทง

พระยงคงฐานะเปนเมองมาตลอดสมยอยธยาเพยงแตลดบทบาทลง นอกจากเหนอจากเมองสทงพระแลว

ผปกครองเมองนครศรธรรมราชไดใหภรรยา (เจ(ะ)ระวงสาและเจ(ะ)ลาบ) ผเปนชาวมสลมลองเรอไปตงเมองท

จะนะ เทพา ในชวงปลายพทธศตวรรษท 21 ถงตนพทธศตวรรษท 22 ดงนน การตงถนฐานจงไมใชมเพยงบน

คาบสมทรสทงพระเทานน แตยงรวมถงบรเวณเมองจะนะดวย

เมองทมความส าคญทางประวตศาสตรในล าดบถดมาของจงหวดสงขลากคอ เมองสงขลา

ประวตศาสตรของเมองสงขลาเรมตนประมาณพทธศตวรรษท 22 - 24 โดยมสถานทตงเมองโดยล าดบ

| 27

พฒนาการ 3 แหง ไดแก เมองสงขลาฝงหวเขาแดง เมองสงขลาฝงแหลมสน และเมองสงขลาฝงบอยาง (เมอง

สงขลาในปจจบน)14

รปท 1 แผนทตงเมองโบราณสงขลา15

1. เมองสงขลาฝงหวเขาแดง (เมองสงขระหรอนครมลายสงโฆรา)

ชมชนเมองสงขลาฝงหวเขาแดงนาจะมมากอนพทธศตวรรษท 22 เนองจากมการพบสถปอฐขนาด

ใหญซงมอายไมนอยกวาพทธศตวรรษท 17 - 18 เมองสงขลาในชวงพทธศตวรรษท 22 มชอเรยกตาง ๆ กนไป

ตามเอกสารพอคาตะวนตกเรยก Singora/ Singor (คาดวาจะเรยกวาเมองสงขระ) ในจดหมายเหตชาวอาหรบ

เรยก Singur/ Singora (สงกรหรอสงขรา) สวนคนพนเมองออกเสยงวา สง-ขอน หรอ สง-ขอ-ระ ทแปลวา

จอม ทสดของยอดเขาหรอภเขา ซงสอดคลองลกษณะทตงทมบางสวนของทตงเปนภเขา นอกจากน จากจารก

บนหลมฝงศพสลตานสลยมานผปกครองเมองน ในภาษามลายเรยกเมองนวา นครมลายสงโฆรา นอกจากน ใน

14 ดสถานทตงของแตละบรเวณในปจจบนตามรปท 1 15 ไมปรากฏชอผวาด อางองจากกระทสนทนาเรองก าแพงเมองสงขลาในเวบไซตแหงหนง (http://talung.gimyong.com/ index.php/topic,17507.45.html)

| 28

พงศาวดารของไทยกลาวถงเมองสงขลาชวงนไวแตเพยงวา เปนหนงใน 16 เมองพระยาประเทศราชทขนกบ

กรงศรอยธยา (สมยสมเดจพระรามาธบดท 1)

เรองราวของเมองสงขลาฝงหวเขาแดงในสมยกรงศรอยธยานนปรากฏในเอกสารของชาวตางชาตทเขา

มาคาขาย เมองสงขลาฝงหวเขาแดงประมาณกลางพทธศตวรรษท 22 ถกสรางขนโดยชาวมสลมซงถกเรยกวา

ดะโตะโมกอลล ชอเมองถกชาวองกฤษเรยกวา โมกล และชาวดทชเรยกวา โมกอลล เมองสงขลานในชวงแรก

ยอมรบอ านาจของกรงศรอยธยา เปนเมองทมการตดตอคาขายกบพอคานานาชาต ทส าคญคอ ชาวดทช ชาว

องกฤษ และชาวฝรงเศส ท าใหเมองสงขลากลายเปนเมองทาและศนยกลางการคาแหงหนงอยางรวดเรว โดย

พอคาชาวดทชเปนชาตแรกทเขามาท าการคาขายและผกขาดการคากบเมองสงขลา ผปกครองเมองสงขลาฝง

หวเขาแดงทมความส าคญคนหนงคอ สลตานสลยมาน (นามบนหลมฝงศพชาวบานเรยกมรหมหรอทวดหม)

ภายหลงการขนครองราชยกรงศรอยธยาของพระเจาปราสาททอง พระองคไดสงประหารรชทายาททชอบธรรม

ถง 2 พระองค ท าใหเมองใหญ ๆ หลายเมองตางพากนแขงเมอง ซงเมองในแถบภาคใตทแขงเมองกไดแก เมอง

นครศรธรรมราช เมองสงขลา และเมองปตตาน เปนตน

จากบนทกของบาทหลวงชาวฝรงเศส หลงจากเรมแขงเมอง เจาเมองสงขลาฝงหวเขาแดงกตงตวเปน

กษตรยเรยกกนวา พระเจาเมองสงขลา มการสรางปอม ค ประต หอรบอยางแขงแรง ท าการชกชวนพอคาตาง

ๆ มาคาขายทเมองสงขลาอยางใหญโต กรงศรอยธยาไดสงทพมาตเมองสงขลาราว พ.ศ. 2191 แตพายแพ

กลบไป แสดงถงความเขมแขงของก าแพงเมองประตหอรบ ในป พ.ศ. 2192 เมองสงขลาไดบกยดเมองใหญ

ใกลเคยง ไดแก เมองนครศรธรรมราช เมองพทลง และเมองปตตาน เขามาอยภายใตอ านาจอกดวย ประเจา

ปราสาททองไดสงใหยกทพมาตเมองสงขลาอกครงในป พ.ศ. 2197 แตกไมส าเรจเนองจากแมทพไดหนทพไป

เมองสงขลาฝงหวเขาแดงเปนอสระจากกรงศรอยธยาตลอดสมยของพระเจาปราสาททอง เมอพระ

นารายณมหาราชขนครองราชตอ เมองสงขลาฝงหวเขาแดงกยงคงแขงเมอง เมอเจาเมองสงขลาสลตานสลย

มานสนพระชนม บตรชายไดขนครองราชยสบตอ นามวา มสสตารฟารหรอมสตารไฟร ในป พ.ศ. 2223 สมเดจ

พระนารายณมหาราชไดสงกองทพเรอลงมาปราบปรามเมองสงขลา และสามารถจบตวเจาเมองไวได สาเหต

ส าคญมาจากการทผรกษาปอมเมองสงขลาถกเกลยกลอมใหแปรพกตร หลงจากถกยดเมองได เมองสงขลาฝง

หวเขาแดงไดถกท าลายลง แลวกวาดตอนชาวสงขลาและบตรหลานของสลตานรวมถงขาทาสบรวารไปไวท

อ าเภอไชยา จ.สราษฎรธาน ในปจจบน ท าใหหมบานดงกลาวถกเรยกวาบานสงขลา อกสวนหนงถกน าไปทกรง

ศรอยธยา โดยชาวสงขลาเหลานไดสบเชอสายเปนเจาเมองไชยาและเจาเมองพทลงในเวลาตอมา นอกจากน

ประชาชนชาวสงขลาสวนใหญไดยายไปตงถนฐานอยบรเวณฝงแหลมสนในบรเวณฟากเขาอกดานหนง บรเวณ

นไดพฒนาตอมาเปนเมองสงขลาฝงแหลมสน

| 29

2. เมองสงขลาฝงแหลมสน

เมองสงขลาฝงแหลมสนถกพฒนาขนเมอ พ.ศ. 2223 เมองสงขลาถกลดบทบาทลงเปนเมองบรวาร

ของเมองพทลง เมอกรงศรอยธยาเสยกรงครงท 2 ทางหวเมองปกษใตกเรมตงตวเปนอสระ โดยพระปลด (หน)

ผรกษาการเมองนครศรธรรมราชไดตงตวเปนอสระเปน กกเจานคร หรอ ชมนมเจานคร ซงไดปกครองหวเมอง

บรเวณปกษใตทงหมดรวมถงเมองสงขลานดวย ตอมาเมอ พ.ศ. 2312 สมเดจพระเจากรงธนบรไดยกทพมา

ปราบชมนมเจานครไดส าเรจ แลวไดมการตงชาวเมองสงขลาชอ โยม เปนพระเจาเมองสงขลา ตอมาเมอ พ.ศ.

2317 สมเดจพระเจากรงธนบรไดโปรดเกลาฯใหหลวงอนทครสมบตขนเปนเจาเมองแทน (โดยตงเมองอยท

บรเวณหมท 1 ต.หวเขา อ.สงหนคร จ.สงขลา ในปจจบน) และยกเมองสงขลาใหขนกบเมองนครศรธรรมราช

แลวตอมากตรงกบกรงธนบรโดยตรงเมอ พ.ศ. 2320 ภายหลงเมอเจาพระยานครศรธรรมราชถงแกอสญกรรม

เมอ พ.ศ. 2327 เจาพดอปราชเมองนครกไดขนเปนเจาพระยานครศรธรรมราชและเมองสงขลากถกยกกลบไป

อยภายใตการปกครองของเมองนครศรธรรมราชตามเดม

เมอ พ.ศ. 2328 หรอชวงทพมายกทพมาตหวเมองปกษใต (หรอสมยสงคราม 9 ทพ) หลวงสวรรณคร

สมบต (บญหย) บตรของเจาเมองสงขลาไดถกโปรดเกลาฯ เปนพระยาสวรรณครสมบตและเปนเจาเมองสงขลา

จากความดความชอบทปกปองเมองสงขลารวมทงการทสามารถตเมองปตตาน รวมถงท าใหเมองไทรบร กลน

ตน ตรงกานเขามาออนนอมเปนเมองขน ตอมาเมอ พ.ศ. 2334 ความดความชอบของพระยาสงขลา (บญหย)

มเพมขนไปอกเมอรวมกบเจาพระยานคร (พฒน) ตกองทพปตตานทยกมาตเมองสงขลาแตกพายไป จากนนได

เลอนขนเปนเจาพระยาอนทครศรสมทรสงครามฯ แลวยกเมองสงขลาเปนเมองโทขนตรงตอกรงเทพฯ รวมถง

ใหปกครอง 7 หวเมองทถกแยกออกมาจากเมองปตตาน ซงไดแก เมองปตตาน เมองหนองจก เมองยะลา เมอง

รามนห เมองยะหรง เมองสายบร และเมองระแงะ ตอมาในป พ.ศ. 2336 ชาวจนชอเคงไดรบโปรดเกลาฯให

เปนเจาเมองจะนะ ซงตอมาไดรวมกบเจาพระยาสงขลา (บญหย) ยกทพเรอไปสกดกนพมาซงยกทพมาตเมอง

ถลางในป พ.ศ. 2338 ซงทพพมาไดถกทพหลวงตแตกพายไปในทสด

ในป พ.ศ. 2355 หลวงนายฤทธหรอพระยาวเศษภกดไดรบโปรดเกลาใหเปนเจาพระยาสงขลาภายหลง

เจาพระยาสงขลาคนเกาถงแกกรรม ในป พ.ศ. 2357 พระยากลนตนกบพระยาตรงกานเกดทะเลาะกน

ทายทสดเมองกลนตนไดขนตรงกบกรงเทพฯ แตอยใตการปกครองของเมองนครศรธรรมราช สวนเมองสงขลา

กใหดแลเมองตรงกานกบหวเมองทง 7 ทแยกออกมาจากปตตาน ราวป พ.ศ. 2371 ตนกเดนกบเจาพระยาไทร

บรเขายดเมองไทรบรแลวเขาตเมองสงขลา แลวยยงใหเมองปตตาน ระแงะ สายบร รามน หนองจก ยะหรง

และยะลา แขงเมองดวย แมทพจากกรงเทพฯจงไดรบค าสงใหลงมาชวยเมองสงขลาและปราบปราม 7 หวเมอง

| 30

ไดส าเรจ อยางไรกตาม ในป พ.ศ. 2381 ไดเกดกบฏเมองไทรบรขนอก โดยชาวเมองไทรบร ปตตาน และหว

เมองมลายอนๆ ไดแขงเมอง น าพลพรรคเขาเผาเมองจะนะ และน าก าลง เขาตเมองสงขลา พระยาวเชยรคร

(เถยนเสง) เจาเมองไดปองกนเมองไวจนกองทพจากรงเทพฯ เขามาชวยปราบปรามไดส าเรจ หลงจากนน ม

การยกเมองสตลใหมาอยภายใตเมองสงขลาดวย

3. เมองสงขลาฝงบอยาง (เมองสงขลาในปจจบน)

ในสมยพระยาวเชยรคร (เถยนเสง) เมองสงขลาไดเจรญรงเรองมาก แมวาจะเกดเหตการณตาง ๆ

มากมายกตาม ประชากรของเมองไดขยายเพมขนจนพนทบรเวณฝงแหลมสนเรมคบแคบ เนองจากมทราบ

นอยและมภเขากนอย ผดกบอกฝงตรงขามทะเลสาบบรเวณต าบลบอยางทมพนทราบกวางขวางมภเขานอย ใน

ป พ.ศ. 2379 พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวจงโปรดเกลาฯ ใหพระยาวเชยรคร (เถยนเสง) ไปตงเมอง

สงขลาใหมทบรเวณต าบลบอยาง อ.เมอง จ.สงขลาในปจจบน มการสรางปอม ก าแพงเมอง ประตเมอง 10

ประต ซงแลวเสรจและมการฝงหลกเมองในป พ.ศ. 2385 ตอมาเมอ พ.ศ. 2387 เกดการววาทเรองเขตแดน

ระหวางพระยาสตลกบพระยาปะลด เมองสตลจงเปลยนเปนขนกบเมองนครศรธรรมราชแทน สวนเมองสงขลา

กบงคบบญชาหวเมองมลายทง 7 หวเมองตอไป

เมองสงขลาไดรบเสดจพระมหากษตรยหลายครง ในป พ.ศ. 2402 พระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหวไดเสดจมาประทบทสงขลา ไดเสดจทอดพระเนตรสถานทตาง ๆ เชน ตลาดเมองสงขลา ปอมเมอง

สงขลา เขาเกาเสง เขาเกาะยอ เปนตน ตอมาในป 2409 พระองคทรงเสดจมาทสงขลาอกครง โดยทรง

พระราชทานเงนเพอสรางเจดยบนเขาตงกวน ตอมาเมอ พ.ศ. 2415 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ไดเสดจประพาสเมองอนเดย เมอเสดจกลบไดผานมาทางเมองไทรบรแลวมาทเมองสงขลากอนจะมงหนาส

กรงเทพฯ ตอไป ในสมยรชกาลท 5 น พระองคไดปฏรปการปกครองเปนแบบมณฑลเทศาภบาลครงแรกเมอ

พ.ศ. 2433 ตอมาเมอ พ.ศ. 2439 ไดมการประกาศตงมณฑลนครศรธรรมราชขน ประกอบดวยเมอง

นครศรธรรมราช เมองสงขลา เมองพทลง และหวเมองมลาย 7 หวเมอง ทท าการของมณฑลตงทเมองสงขลา

และไดลดบทบาทของพระยาวเชยรคร (ชม) เจาเมองสงขลาในขณะนนเปนต าแหนงจางวางก ากบราชการของ

เมองสงขลา16 ท าใหพระยาวเชยรคร (ชม) เปนเจาเมองสงขลาในตระกล ณ สงขลาคนสดทายหลงการปฏรป

การปกครอง

16 เมองสงขลาในชวงนนประกอบดวย 5 อ าเภอคอ อ าเภอกลางเมอง อ าเภอปละทา อ าเภอฝายเหนอ อ าเภอจะนะ และอ าเภอเทพา

| 31

ในป 2453 กรมหลวงลพบรราเมศวร ไดรบโปรดเกลาฯ ใหด ารงต าแหนงสมหเทศาภบาลมณฑล

นครศรธรรมราช ตอมาเมอป พ.ศ. 2458 พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ไดเปลยนแปลงการบรหาร

เทศาภบาล โดยใหมการรวบรวมมณฑลเทศาภบาลทอยใกลเคยงกนมาเปนภาค ในสวนของภาคปกษใตเปน

การรวมกนของมณฑลสราษฎรธาน มณฑลนครศรธรรมราช และมณฑลปตตาน โดยมกรมหลวงลพบรราเม

ศวรเปนอปราชปกษใตจนถงป พ.ศ. 2468 นอกจากน ในป พ.ศ. 2459 ไดมการประกาศเปลยนค าวาเมองเปน

จงหวด เมองสงขลาจงกลายเปนจงหวดสงขลาตงแตนนเปนตนมา

จงหวดสงขลาไมเพยงเปนศนยการปกครองของภาคปกษใต หากแตยงเปนศนยกลางเศรษฐกจการ

พาณชย มการสรางสาธารณปโภคขนาดใหญ มการเชอมตอทางคมนาคม สรางทางหลวง ระบบไปรษณยโทร

เลข เรอเมล สรางทางรถไฟ โดยก าหนดใหหาดใหญเปนศนยกลางทางเศรษฐกจ มการสรางชมทางรถไฟ

หาดใหญเชอมตอกบกรงเทพฯและจงหวดตางๆ ในภาคใตรวมถงประเทศมาเลเซย ซงตอมาเมอ พ.ศ. 2460

อ าเภอเหนอไดเปลยนชอมาเปนอ าเภอหาดใหญ และกลายเปนศนยกลางการคาขายทส าคญทสดของภาคใต

ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 การปกครองรปแบบเดมถกยกเลก และจงหวดสงขลาได

เปลยนสถานะมาเปนจงหวดหนงในประเทศไทยเทานนเมอ พ.ศ. 2476 รวมถงมการแยกอ าเภอใหม โดยแยก

อ าเภอก าแพงเพชร (ตอมาเปลยนเปนชออ าเภอรตภม) ออกจากอ าเภอเหนอ (หรออ าเภอหาดใหญ) เปลยน

ต าบลสะเดาขนเปนอ าเภอสะเดา เปลยนชออ าเภอปละทาเปนอ าเภอสทงพระ แยกพนทอ าเภอเทพาและ

อ าเภอสะบายอยออกจากกน และแยกอ าเภอจะนะออกจากอ าเภอนาทว

กลาวโดยสรปกคอ จงหวดสงขลามพฒนาการทางประวตศาสตรทยาวนานและมการพฒนาเปนเมองท

ส าคญทงในทางการเมองการปกครองและทางเศรษฐกจการพาณชย

| 32

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต (2554)

รปท 1 ความหนาแนนของประชากร

| 33

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต (2554)

รปท 2 รอยละของประชากรในเขตเทศบาล

| 34

รปท 3 ทตงและอาณาเขตจงหวดสงขลา

| 35

รปท 4 สภาพภมประเทศของจงหวดสงขลา

| 36

หมายเหต: ผลตภณฑมวลรวมของจงหวดสงขลาป พ.ศ. 2552 มมลคา 65,711 ลานบาท

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

รปท 5 โครงสรางของผลตภณฑมวลรวมของจงหวดสงขลา ป พ.ศ. 2552

เกษตรกรรม การลาสตว และการปาไม

13.89%

การประมง9.12%

การท าเหมองแรและเหมองหน1.29%

อตสาหกรรม26.63%

การไฟฟา กาซ และการประปา4.21%

การกอสราง2.92%

การคาสงและคาปลก ซอมยานพาหนะฯ

10.85%

โรงแรมและภตตาคาร2.02%

การคมนาคมขนสง การเกบสนคา และการสอสาร

9.81%

การเงนการธนาคาร3.88%

อสงหารมทรพย การใหเชา และบรการทางธรกจ

3.91%

การบรหารราชการแผนดนและการปองกนประเทศ การประกนสงคม

3.96% การศกษา4.85%

การบรการดานสขภาพและงานสงคมสงเคราะห

1.95%

การบรการชมชน สงคม และสวนบคคลอนๆ0.67%

บรการคนรบใช0.04%

| 37

รปท 6 การกระจายตวของโรงงานอตสาหกรรมของจงหวดสงขลา

| 38

รปท 7 การใชประโยชนจากทดนของจงหวดสงขลา

| 39

ตารางท 1 จ านวนประชากร

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต (2554)

ตารางท 2 การเรยงล าดบ (ranking) จงหวดตามจ านวนประชากร

ทมา: ท าการเรยงล าดบจากขอมลในตารางท 1

จงหวด 2523 2533 2543 2553 กราฟแนวโนม

กระบ 216,200 276,200 336,210 359,368

ชมพร 310,500 373,900 446,206 466,030

ตรง 446,700 528,600 595,110 596,183

นครศรธรรมราช 1,214,500 1,400,600 1,519,811 1,449,387

นราธวาส 397,800 546,800 662,350 668,863

ปตตาน 418,900 515,400 595,985 605,208

พงงา 170,300 209,400 234,188 255,188

พทลง 410,300 441,100 498,471 477,853

ภเกต 131,000 166,300 249,446 525,018

ยะลา 265,300 341,000 415,537 432,245

ระนอง 83,500 116,900 161,210 247,192

สงขลา 818,300 1,094,300 1,255,662 1,480,468

สตล 156,500 208,900 247,875 272,886

สราษฎรธาน 588,400 747,000 869,410 1,005,475

ภาคใต 5,628,200 6,966,500 8,087,500 8,841,364

ล าดบท 2523 2533 2543 2553

1 นครศรธรรมราช นครศรธรรมราช นครศรธรรมราช สงขลา2 สงขลา สงขลา สงขลา นครศรธรรมราช3 สราษฎรธาน สราษฎรธาน สราษฎรธาน สราษฎรธาน4 ตรง นราธวาส นราธวาส นราธวาส5 ปตตาน ตรง ปตตาน ปตตาน6 พทลง ปตตาน ตรง ตรง7 นราธวาส พทลง พทลง ภเกต8 ชมพร ชมพร ชมพร พทลง9 ยะลา ยะลา ยะลา ชมพร10 กระบ กระบ กระบ ยะลา11 พงงา พงงา ภเกต กระบ12 สตล สตล สตล สตล13 ภเกต ภเกต พงงา พงงา14 ระนอง ระนอง ระนอง ระนอง

| 40

ตารางท 3 ความหนาแนนของประชากร

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต (2554)

ตารางท 4 การเรยงล าดบ (ranking) จงหวดตามความหนาแนนของประชากร

ทมา: ท าการเรยงล าดบจากขอมลในตารางท 3

ล าดบท 2523 2533 2543 2553

1 ภเกต ภเกต ภเกต ภเกต

2 ปตตาน ปตตาน ปตตาน ปตตาน

3 นครศรธรรมราช สงขลา สงขลา สงขลา

4 พทลง นครศรธรรมราช นครศรธรรมราช นราธวาส

5 สงขลา พทลง นราธวาส นครศรธรรมราช

6 ตรง นราธวาส พทลง พทลง

7 นราธวาส ตรง ตรง ตรง

8 สตล สตล สตล สตล

9 ยะลา ยะลา ยะลา ยะลา

10 ชมพร ชมพร ชมพร สราษฎรธาน

11 กระบ กระบ กระบ ชมพร

12 สราษฎรธาน สราษฎรธาน สราษฎรธาน กระบ

13 พงงา พงงา พงงา ระนอง

14 ระนอง ระนอง ระนอง พงงา

หนวย: คน ตอ ตร.กม.

จงหวด 2523 2533 2543 2553 กราฟแนวโนม

กระบ 45.9 58.7 71.4 76.3

ชมพร 51.7 62.2 72.1 77.6

ตรง 90.8 107.5 120.4 121.2

นครศรธรรมราช 122.2 140.9 152.9 145.8

นราธวาส 88.9 122.2 148.0 149.5

ปตตาน 215.9 265.7 307.2 311.9

พงงา 40.8 50.2 52.6 61.2

พทลง 119.8 128.8 145.6 139.5

ภเกต 241.2 306.3 459.4 966.9

ยะลา 58.7 75.4 91.9 95.6

ระนอง 25.3 35.5 48.9 75.0

สงขลา 110.7 148.0 169.8 200.2

สตล 63.1 84.3 100.0 110.1

สราษฎรธาน 45.6 58.0 67.4 78.0

ภาคใต 79.6 98.5 114.4 125.0

| 41

ตารางท 5 สดสวนประชากรในเขตเทศบาล

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต (2554)

ตารางท 6 การเรยงล าดบ (ranking) จงหวดตามสดสวนประชากรในเขตเทศบาล

ทมา: ท าการเรยงล าดบจากขอมลในตารางท 5

หนวย : ร อยละ

จงหวด 2523 2533 2543 2553 กราฟแนวโนม

กระบ 11.7 14.2 16.5 14.6

ชมพร 13.5 15.0 18.7 31.6

ตรง 18.2 19.7 20.0 18.4

นครศรธรรมราช 13.3 12.8 17.1 18.3

นราธวาส 21.0 23.6 24.6 19.9

ปตตาน 15.0 15.5 19.5 17.1

พงงา 16.6 15.2 14.6 15.5

พทลง 9.8 13.6 14.6 50.9

ภเกต 48.7 47.4 36.7 68.1

ยะลา 27.7 30.4 27.6 27.6

ระนอง 26.5 24.8 19.1 49.6

สงขลา 27.2 28.8 32.5 54.1

สตล 15.0 13.7 16.1 20.1

สราษฎรธาน 23.9 23.6 30.9 40.6

ภาคใต 19.0 20.2 23.0 33.5

ล าดบท 2523 2533 2543 2553

1 ภเกต ภเกต ภเกต ภเกต

2 ยะลา ยะลา สงขลา สงขลา

3 สงขลา สงขลา สราษฎรธาน พทลง

4 ระนอง ระนอง ยะลา ระนอง

5 สราษฎรธาน สราษฎรธาน นราธวาส สราษฎรธาน

6 นราธวาส นราธวาส ตรง ชมพร

7 ตรง ตรง ปตตาน ยะลา

8 พงงา ปตตาน ระนอง สตล

9 ปตตาน พงงา ชมพร นราธวาส

10 สตล ชมพร นครศรธรรมราช ตรง

11 ชมพร กระบ กระบ นครศรธรรมราช

12 นครศรธรรมราช สตล สตล ปตตาน

13 กระบ พทลง พงงา พงงา

14 พทลง นครศรธรรมราช พทลง กระบ

| 42

ตารางท 7 ขนาดพนทของจงหวดและสดสวนตอพนททงหมดของภาคใต

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต

ตารางท 8 สดสวนเนอทปาไมตอพนททงหมด

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต

จงหวด 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554p กราฟแนวโนม

ภาคใต 24.62 24.62 25.37 24.99 24.46 24.46 26.44 26.44 26.44 26.44

กระบ 17.02 17.02 18.73 18.38 18.29 18.29 20.91 20.91 20.91 20.91

ชมพร 21.34 21.34 21.48 20.48 19.66 19.66 22.11 22.11 22.11 22.11

ตร ง 25.45 25.45 23.40 23.30 23.18 23.18 21.74 21.74 21.74 21.74

นครศร ธร รมราช 18.02 18.02 18.92 18.70 18.69 18.69 21.26 21.26 21.26 21.26

นราธวาส 23.17 23.17 25.33 25.20 24.94 24.94 25.52 25.52 25.52 25.52

ปตตาน 3.68 3.68 4.13 4.03 3.85 3.85 4.69 4.69 4.69 4.69

พงงา 44.39 44.39 41.30 40.57 40.49 40.49 46.30 46.30 46.30 46.30

พทลง 16.01 16.01 17.96 17.76 17.59 17.59 18.88 18.88 18.88 18.88

ภเกต 10.81 10.81 18.16 17.40 17.37 17.37 28.30 28.30 28.30 28.30

ยะลา 30.74 30.74 33.27 33.16 30.16 30.16 33.57 33.57 33.57 33.57

ร ะนอง 53.84 53.84 51.80 50.66 50.08 50.08 54.33 54.33 54.33 54.33

สงขลา 11.12 11.12 11.61 11.55 10.45 10.45 14.91 14.91 14.91 14.91

สตล 42.49 42.49 50.81 50.12 48.76 48.76 38.83 38.83 38.83 38.83

สร าษฎร ธาน 28.54 28.54 29.15 28.72 28.56 28.56 29.94 29.94 29.94 29.94

หนวย: รอยละ

กระบ 2,942,820 6.66%

ชมพร 3,755,630 8.50%

ตร ง 3,073,449 6.95%

นครศร ธร รมราช 6,214,064 14.06%

นราธวาส 2,797,144 6.33%

ปตตาน 1,212,722 2.74%

พงงา 2,606,809 5.90%

พทลง 2,140,296 4.84%

ภเกต 339,396 0.77%

ยะลา 2,825,674 6.39%

ร ะนอง 2,061,278 4.66%

สงขลา 4,621,181 10.46%

สตล 1,549,361 3.51%

สร าษฎร ธาน 8,057,168 18.23%

ภาคใต 44,196,992 100%

จงหวดเนอท

(ไร )

สดสวนตอพนท

ทงหมดของภาคใต

| 43

ตารางท 9 สดสวนเนอทถอครองทางการเกษตรตอพนททงหมด

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต

ตารางท 10 สดสวนเนอทถอครองนอกการเกษตรตอพนททงหมด

ทมา: ส านกงานสถตแหงชาต

จงหวด 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554p กราฟแนวโนม

ภาคใต 49.82 50.09 50.20 50.32 50.51 50.55 50.67 50.84 50.68 50.68

กระบ 55.65 56.02 56.15 56.31 56.56 56.65 56.81 57.12 57.15 57.20

ชมพร 63.08 63.44 63.58 63.74 64.01 64.06 64.24 64.52 64.47 64.44

ตร ง 61.14 61.54 61.69 61.86 62.13 62.22 62.39 62.72 62.70 62.69

นครศร ธร รมราช 49.40 49.60 49.69 49.77 49.90 49.91 49.98 50.00 49.63 49.64

นราธวาส 50.02 50.33 50.45 50.58 50.79 50.86 50.99 51.24 51.15 51.12

ปตตาน 72.33 72.59 72.73 72.86 73.06 73.03 73.10 73.22 72.41 72.35

พงงา 37.11 37.37 37.46 37.57 37.75 37.81 37.92 38.15 38.19 38.18

พทลง 60.30 60.50 60.61 60.71 60.86 60.84 60.90 60.94 60.27 60.26

ภเกต 42.22 42.50 42.61 42.73 42.93 43.00 43.13 43.37 43.42 43.59

ยะลา 43.67 43.95 44.05 44.17 44.37 44.43 44.54 44.78 44.74 44.71

ร ะนอง 25.28 25.44 25.50 25.57 25.68 25.72 25.81 25.91 25.91 25.99

สงขลา 53.91 54.16 54.28 54.38 54.56 54.58 54.68 54.80 54.42 54.40

สตล 40.50 40.72 40.81 40.90 41.06 41.09 41.18 41.32 41.16 41.15

สร าษฎร ธาน 43.57 43.84 43.95 44.05 44.23 44.29 44.43 44.59 44.59 44.60

หนวย: รอยละ

จงหวด 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554p กราฟแนวโนม

ภาคใต 25.56 25.28 24.42 24.69 25.04 24.99 22.89 22.72 22.88 22.88

กระบ 27.33 26.96 25.11 25.32 25.15 25.06 22.28 21.97 21.94 21.89

ชมพร 15.59 15.23 14.94 15.77 16.33 16.27 13.65 13.37 13.42 13.45

ตร ง 13.41 13.01 14.91 14.85 14.69 14.60 15.87 15.54 15.56 15.57

นครศร ธร รมราช 32.58 32.38 31.38 31.53 31.41 31.41 28.76 28.74 29.11 29.11

นราธวาส 26.80 26.50 24.22 24.22 24.26 24.20 23.49 23.24 23.33 23.35

ปตตาน 23.98 23.72 23.14 23.11 23.09 23.12 22.21 22.09 22.90 22.96

พงงา 18.50 18.24 21.24 21.86 21.76 21.70 15.79 15.55 15.51 15.52

พทลง 23.69 23.48 21.42 21.53 21.55 21.57 20.22 20.18 20.85 20.86

ภเกต 46.97 46.69 39.23 39.87 39.70 39.63 28.57 28.33 28.27 28.11

ยะลา 25.59 25.31 22.68 22.67 25.47 25.41 21.88 21.64 21.68 21.71

ร ะนอง 20.88 20.71 22.69 23.77 24.24 24.20 19.86 19.76 19.76 19.68

สงขลา 34.97 34.72 34.11 34.07 34.99 34.97 30.41 30.29 30.68 30.69

สตล 17.01 16.79 8.38 8.98 10.18 10.15 19.99 19.85 20.02 20.03

สร าษฎร ธาน 27.89 27.62 26.91 27.23 27.21 27.15 25.63 25.46 25.47 25.46

หนวย: รอยละ

| 44

ตารางท 11 เทศบาลนครและทองถนรปแบบพเศษ

ทมา: กรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย (ขอมล ณ วนท 9 มถนายน 2557)

| 45

ตารางท 12 จ านวนนกเรยนและนกศกษา ปการศกษา 2554 ในจงหวดสงขลา

หนวย : คน

รวม

ระดบการศกษา

กอนประถมศกษา

ประถมศกษา มธยมศกษา

มหาวทยาลย มธยมตน มธยมปลาย

อ าเภอเมองสงขลา 63,363 4,498 11,734 7,899 7,614 31,618 อ าเภอหาดใหญ 51,293 3,671 12,784 5,255 4,247 25,336 อ าเภอจะนะ 19,409 2,276 8,422 5,521 3,190 - อ าเภอสะเดา 16,540 1,843 5,214 5,596 3,887 -

อ าเภอสะบายอย 12,734 1,973 7,183 2,268 1,310 - อ าเภอรตภม 11,005 1,909 6,270 1,760 1,066 -

อ าเภอเทพา 10,831 1,709 6,466 1,670 986 - อ าเภอระโนด 10,417 1,746 5,277 2,636 758 - อ าเภอสงหนคร 10,376 1,559 6,169 2,214 434 - อ าเภอนาทว 10,015 1,122 4,592 1,642 2,659 - อ าเภอสทงพระ 6,892 1,215 3,466 1,651 560 - อ าเภอควนเนยง 6,065 788 3,145 1,257 875 - อ าเภอบางกล า 5,290 624 2,316 1,403 947 -

อ าเภอนาหมอม 3,220 711 1,552 671 286 - อ าเภอคลองหอยโขง 2,225 528 1,354 232 111 -

อ าเภอกระแสสนธ 1,846 311 971 375 189 -

ทมา : ส านกงานเขตพนทการศกษา จงหวดสงขลา เขต 1,2,3 กลมพฒนาระบบสารสนเทศ ศนย

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ส านกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

| 46

ตารางท 13 จ านวนหนวยงานราชการในจงหวดสงขลา

หนวย : แหง

อ าเภอ จ านวนหนวยงานราชการ

อ าเภอเมองสงขลา 89 อ าเภอหาดใหญ 53

อ าเภอสะเดา 14

อ าเภอนาทว 9 อ าเภอสทงพระ 7

อ าเภอจะนะ 5

อ าเภอเทพา 5 อ าเภอสะบายอย 5

อ าเภอระโนด 5

อ าเภอรตภม 5 อ าเภอควนเนยง 4

อ าเภอบางกล า 3 อ าเภอคลองหอยโขง 3

อ าเภอสงหนคร 2

อ าเภอกระแสสนธ 1 อ าเภอนาหมอม 1

รวม 211

ทมา : ศนยขอมลประเทศไทย

| 47

ตารางท 14 จ านวนสถานประกอบการในจงหวดสงขลา ป 2555

หนวย : แหง

อ าเภอ จ านวนสถานประกอบการ

%

อ าเภอหาดใหญ 17,030 39.33% อ าเภอเมองสงขลา 5,587 12.90%

อ าเภอสะเดา 5,318 12.28%

อ าเภอจะนะ 2,411 5.57% อ าเภอสงหนคร 1,879 4.34%

อ าเภอนาทว 1,832 4.23%

อ าเภอระโนด 1,530 3.53% อ าเภอเทพา 1,358 3.14%

อ าเภอควนเนยง 1,103 2.55%

อ าเภอรตภม 1,085 2.51% อ าเภอสทงพระ 950 2.19%

อ าเภอสะบายอย 913 2.11% อ าเภอคลองหอยโขง 698 1.61%

อ าเภอนาหมอม 688 1.59%

อ าเภอบางกล า 581 1.34% อ าเภอกระแสสนธ 335 0.77%

รวม 43,298 100.00%

ทมา : ส ามะโนธรกจและอตสาหกรรม พ.ศ. 2555 (ขอมลพนฐาน) จงหวดสงขลา ส านกงาน

สถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

| 48

ตารางท 15 การจ าหนายกระแสไฟฟาไปยงสถานธรกจและอตสาหกรรมในจงหวดสงขลา ป 2552

หนวย : (กโลวตต/ ชวโมง)

อ าเภอ การจ าหนายกระแสไฟฟา

สถานธรกจและอตสาหกรรม เปอรเซนต

อ าเภอหาดใหญ 699.75 37.04%

อ าเภอสะเดา 498.25 26.37% อ าเภอเมองสงขลา 220.83 11.69%

อ าเภอระโนด 131.84 6.98% อ าเภอรตภม 73.44 3.89%

อ าเภอสงหนคร 70.89 3.75% อ าเภอบางกล า 60.64 3.21% อ าเภอจะนะ 50.15 2.65% อ าเภอสะบายอย 21.00 1.11% อ าเภอนาหมอม 19.46 1.03%

อ าเภอควนเนยง 18.91 1.00% อ าเภอนาทว 13.65 0.72%

อ าเภอสทงพระ 8.92 0.47% อ าเภอกระแสสนธ 1.45 0.08%

อ าเภอคลองหอยโขง รวมกบหาดใหญ - อ าเภอเทพา รวมกบสะบายอย -

รวม 1889.18 100.00%

ทมา : การจดท าขอมลสถตเพอการพฒนา อบต. พ.ศ.2552 ส านกงานสถตแหงชาต

| 49

ตารางท 16 มลคาการคาชายแดนไทย-มาเลเซย ป 2556

หนวย : ลานบาท

การสงออก รวมมลคาการสงออกชายแดนไทย-มาเลเซย 288,051.23 100.00% ดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) 149,042.72 51.74%

ดานศลกากรปาดงเบซาร 133,453.74 46.33% ดานศลกากรอน ๆ 5,554.77 1.93% รวมมลคาสงออกผานดานศลกากรใน อ.สะเดา 282,496.46 98.07%

การน าเขา รวมมลคาการน าเขาชายแดนไทย-มาเลเซย 213,350.76 100.00%

ดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) 180,979.96 84.83% ดานศลกากรปาดงเบซาร 29,854.88 13.99% ดานศลกากรอน ๆ 2,515.92 1.18% รวมมลคาน าเขาผานดานศลกากร อ.สะเดา 210,834.84 98.82%

ทมา : กองเทคโนโลยสารสนเทศ กรมการคาตางประเทศ โดยความรวมมอจากกรมศลกากร หมายเหต : ดานศลกากรอน ๆ หมายถง ดานศลกากรทไมไดอยใน อ.สะเดา จ.สงขลา

ตารางท 17 มลคาการคาชายแดนไทย-สงคโปร ป 2556

หนวย : ลานบาท การสงออก

รวมมลคาการสงออกชายแดนไทย-สงคโปร 16,663.83 100.00% ดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) 16,663.83 100.00% ดานศลกากรอน ๆ 0.00 0.00% รวมมลคาสงออกผานดานศลกากรใน อ.สะเดา 16,663.83 100.00%

การน าเขา รวมมลคาการน าเขาชายแดนไทย-สงคโปร 39,077.99 100.00%

ดานศลกากรสะเดา (ศภ.4) 39,077.94 99.9999% ดานศลกากรอน ๆ 0.05 0.00002%

รวมมลคาน าเขาผานดานศลกากร อ.สะเดา 39,077.94 99.9999%

ทมา : กองเทคโนโลยสารสนเทศ กรมการคาตางประเทศ โดยความรวมมอจากกรมศลกากร หมายเหต : ดานศลกากรอน ๆ หมายถง ดานศลกากรทไมไดอยใน อ.สะเดา จ.สงขลา

| 50

ตารางท 18 สรปโครงการของภาครฐและพนทเปาหมาย

แผนแมบทและแผนปฏบตการ ยทธศาสตรการพฒนา พนทเปาหมาย

พฒนาพนทชายฝงทะเลภาคใตหรอเซาเทรนซบอรด

สะพานเศรษฐกจ (Land Bridge) เชอมทางคมนาคมจากชายฝงอนดามนมาทชายฝงอาวไทย

บานปากบารา อ าเภอละง จงหวดสตล - ต าบลนาทบ อ าเภอจะนะ จงหวดสงขลา

พฒนาพนทเศรษฐกจสงขลา - สตล เปนศนยกลางการ เช อมโย งกบประเทศเพอนบานและนานาชาต

เปนศนยกลางดานการศกษา วจยและพฒนาดานการผลตและการแปรรปการเกษตร

สงขลา - หาดใหญ

เปนเขตเศรษฐกจชายแดนเชอมโยงกบแผนพฒนาพนทเศรษฐกจตอนเหนอ (NCER) ของมาเลเซย

พนทเศรษฐกจตามแนวสงขลา - หาดใหญ - สะเดา

พฒนาเขตเศรษฐกจปนง - สงขลา จากแผนงานการพฒนาเขตพฒนาเศรษฐกจ 3 ฝาย อนโดน เซย – มาเลเซย – ไทย (IMT-GT)

การใชประโยชนจากกาซธรรมชาตตามโครงการทอสงกาซไทย - มาเลเซย

อ าเภอจะนะ

กา ร พฒนา พนท ช า ยแดน ไทย -มาเลเซย (JDS)

จดตงเขตเศรษฐกจพเศษชายแดนไทย - มาเลเซย

อ าเภอสะเดา อ าเภอหาดใหญ และอ าเภอเมอง

ทมา: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2554) และ เดชรต สขก าเนด

และเกอเมธา ฤกษพรพพฒน (2552)