05.පරිච්ඡේ�දය

ක්ෂීණා�ශ්‍ර වයන්ඡේ� සං�ජා�නන සුවි‍ ඡේ�ෂතා�

5.1.අඡේ�ඛ සං�ජා�නනඡේ� සුවි‍ඡේ�ෂී බව

ඡේ හි අඡේ�ඛ යන්ඡේනන් අදහ� වනුඡේ� හික්මී අවසංන් කරන ලද යන්නයි. හික්මී නම් ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගඡේ� හික්මී යි. අර්හත්වයටාං පත් වූ උතු � හටාං තාව දුරටාංත් ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගයටාං අනුව හික්මීඡේම් අවශ්‍ර6තා�වක් ඇති ඡේන� වන බ9වි‍න් රහතාන්වහන්ඡේ� හ9ඳින්වීඡේම් පර්ය�ය න� යක් ඡේලසං අඡේ�ඛ යන්න බහුලව භා�වි‍තායටාං ගනියි. අඡේ�ඛ යන්ඡේන් ප්‍ රතිවි‍ර9ද්ධ අර්ථය හඟවන පදය නම් ඡේ�ඛ යන්නයි. ඡේ�ඛ යනුඡේවන් අදහ� කරනුඡේ� තාවදුරටාංත් හික්මීඡේම් අවශ්‍ර6තා�ව ප9වතී යි. ඡේහවත් තාවදුරටාංත් හික්ඡේ න්න� යනුයි. ඡේසංEව�න් �ර්ග ඵලඡේ� සිටාං අන�ග�මී �ර්ග ඵලය දක්ව� ආර්ය උතු න්ටාං තාව දුරටාංත් ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගය අනුව හික්මීඡේම් අවශ්‍ර6තා�වය පවතියි. එබ9වි‍න් ඡේම් පුද්ගලයින් ඡේ�ඛ පුද්ගලයින් ඡේ� ධර් ඡේ� සංඳහන් ඡේK.1 ඡේ හි දී සං�කච්ඡා�වටාං ග9ඡේනන අඡේ�ඛ සං�ජා�නනය නම් රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සං�ජා�නනයයි. එය ඡේ�ඛ සං�ජා�නනයටාං වඩා� ඡේවන� වන්ඡේන් කු න ලක්ෂණාවලින් ද9යිඡේ හි දී වි‍ සු ටාං ලක් ඡේකඡේර්. අඡේ�ඛ ඡේහවත් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් ඡේලEකය සං�ජා�නනය කර ගනු ලබන්ඡේන් කු න �වරQපයකින් ද9යි වි‍ සී ඡේ හි දීව9දගත් ය. ඡේලEක යන්න බුද්ධ ඡේද්ශ්‍රන�ව අනුව දක්ව� ඇත්ඡේත් ඉන්ද්‍රියන්හි හටාං ග9නී යි. ඒ අනුව ඇසං, කණා,

න�සංය, දිව, සං යන ප�ඡේච්න්ද්‍රියන් සං ඟ සිතා න 9ති සංය වන ඉන්ද්‍රිය ද ක් රිය�ක�රී වී ඡේලEකඡේයහි බිහි වී ඡේලසං බුදු දහඡේම් වි‍ග\හ කර තිඡේ].2 ඡේම් අනුව ඡේම් මුළු හත් වි‍�වයටාං අයත් සියල්ල ඇතිවී හ� න9ති වී ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් ඉන්ද්‍රිය සංය ඇතිවී ටාං හ� න9ති වී ටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂවයි. ඇසින් රQප බලයි. න�සංඡේයන් ආඝ්‍රාb�ණාය කරයි. දිඡේවන් ආහ�ර ප�න රසං වි‍ඳියි. කණින් ශ්‍ර]ද අසංයි. සං ඟින් �පර්ශ්‍ර වි‍ඳියි. එඡේ� සිතින් ධම් න 9ති අරමුණු වි‍ඳියි. ඡේ හි දී ඇසං, කණා, න�සංය, සං හ� දිව යන පසිඳුරන්හි කිgය�ක�රීත්වය සංඳහ� සිතා න 9ති සංය වන ඉන්ද්‍රිය උපක�රී වී ඇති අන්ද ප9හ9දිලියි. න්ද සිතා යන සංය වන ඉන්ද්‍රිය ඡේන� තිබුඡේh වී නම් ඡේසංසු ඉන්ද්‍රියන් පහ තිබුණා ද එ ගින් අරමුණු ග9නීඡේම් කිgය�වලිය සිදු ඡේන� වන බව ඡේපනී යන බ9වි‍නි.

ඡේ යින් අදහ� කරන්ඡේන් සිතා පදනම් කර ඡේන� ඡේගන ඡේසංසු ඉන්ද්‍රියන්හි ක්

357

රිය�ක�රීත්වය නිසි පරිදි සිදු ඡේන� වන බවයි.3 සිතා න9ති නම් ඡේසංසු ප�ච ඉන්ද්‍රියන් හුදු දර කඩාකටාං සං �න වනු ඇතා. දර කඩාකටාං කිසිදු සං�ඡේKදනයක් ඇති ඡේන� වන්නක් ඡේ න් ප�ච ඉන්ද්‍රියන්ටාං කිසිදු අරමුණු ද9න හ9ඳින ග9නී ක් ඇති ඡේන� ඡේවන බව සං9ලකිය යුතුයි. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� ඡේසංසු ප�ච ඉන්ද් රියන්හි කිgය�ක�රීත්වය සිදු වන්ඡේන් සිතා න 9ති සංය වන ඉන්ද්‍රිය පදනම් කර ඡේගන බවද ප9හ9දිලියි. සිතාත්, ඡේසංසු ප�ච ඉන්ද්‍රියනුත් අයත් වන්ඡේන් ඡේලEක ය9යි සංම් තා ව6වහ�රයටාංයි. ඒ අනුව ඡේලEක යනුඡේවන් අදහ� වන්ඡේන් ඡේම් ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්හි කිgය�ක�රීත්වය ය. ඒ හ9ර ඡේවනත් කිසිදු ඡේදයක් ඡේලEක යන්න තුළ න9තා. ඡේම් අනුව ඡේලEකය හටාං ග9නී නම් ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රිය හටාං ග9නී යි. ඡේලEක නිඡේරEධය නම් ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය න9ව9ත්වී යි.4

සං� �න6 මිනිසුන් ඡේලEක යන්නටාං දක්වන ව6වහ�රය සංම්මුති සංතා6යක් මිසංක පර �ර්ථ ය සංතා6යක් ඡේන� වන බව ඡේම් අනුව ප9හ9දිලියි. න්ද පඨවි‍, අඡේපE, ඡේත්ඡේජාE හ� ව�ඡේයE යන පද�ර්ථ වලින් නිර්මිතා ව පවතින ඡේලEකය යන සංම්මුතිය සංතා6 වන්ඡේන් ඉන්ද්‍රියයන් හටාං අරමුණු වන බ9වි‍නි.

ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය අතාරින් ඡේනE ඉන්‍ද්‍රිය හ9ර ඡේසංසු ඉන්‍ද්‍රිය පහ සංතාර හ� භූතා වලින් සංQදී ඇති අරමුණු ද9න ග9නී ටාං සං ත් වන බ9වි‍නි. ඡේනE ඉන්‍ද්‍රිය සියුම් ය. එය අරQපී ධර් යක් ඡේලසං අර්ථ දක්ව� ඇත්ඡේත් එබ9වි‍නි.

අරQපී ධර් වල �වභා�වය රQපී �වරQපයක් න9ති බවයි. සංතාර හ� භූතා රQප වල වි‍ඡේ�ෂත්වය නම් ඒව� රQපී වී යි. නමුදු අ තාක ඡේන� කළ යුත්තාක් නම් පර �ර්ථ වශ්‍රඡේයන් ගත් වි‍ටාං ඡේනE ඉන්‍ද්‍රිය පවතින නමුත් සංතාර හ� භූතා රQපවල සංබඳතා�වක් න9තිව ඡේනE ඉන්‍ද්‍රිය පවතින බවයි. වි‍ඡේ�ෂඡේයන් පුහුණු කළ නසං එඡේ� පවතින බව ඡේලsකික ධ6�න ව9ඩූ උතු න් රණින් පසුව රQප�වචර බඹඡේල�ව උත්පත්තිය ලබන බව දක්ව� තිබී අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. අභිධර් ඡේ� සංතාර පර �ර්ථ ධර් යක් දක්ව� තිඡේ]. චිත්තා,

චෛචතාසික, රQප හ� නි]බ�න යනු ඒ සංතාර පර �ර්ථ ධර් ඡේK. ඡේම් සංතාර පර �ර්ථවල රQප එක පර �ර්ථයක් ප ණි. රQප ඡේලසං සං9ලඡේකන ඡේනE වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තුවටාං අයත් චිත්තා හ� චෛචතාසික යන ඡේක�ටාං� ඡේදකක් ඡේනE ඉන්ද්‍රියටාං අයත් ය. චිත්තා, චෛචතාසික හ� රQප යන ඡේක�ටාං� තුන ඡේලEක සංම් තා ව6වහ�රයටාං අයත් ය. මින් රQප යන ඡේක�ටාංසංටාං සංතාර හ� භුතාරQප සංතාරකින් නිර්මිතාය. නමුත් චිත්තා හ� චෛචතාසික යන ඡේක�ටාං� ඡේදක අරQපී ය. රQපී වුව ද අරQපී වුව ද ඡේම් රQප, චිත්තා හ� චෛචතාසික යන ඡේක�ටාං� තුන ඡේලEකයටාං අයත්ය. නි]බ�න නම් ඡේලEකය හ� සංම්බන්ධ ඡේන�ඡේK.5

ඡේලEකයටාං අයත් ඡේද් ඡේkතුඵල ධර් තා සංක� වීඡේ හි ල� සංතාර හ� භූතායන් උපඡේයEගී වන බව දක්ව� තිඡේ]. ඒ අනුව අරQපී ඡේලසං ද9ක්වුව ද එය ද රQපය ඇසුර9 ඡේක�ටාං පවතින්න� වූ රQපඡේයහි එක්තාර� අණු �තා� වූ අති සියුම් ඡේක�ටාංසංක් ය යන අදහසං ඡේම් අනුව ඇති ඡේK. අරQපී භාවය තුළ භූතා රQප �වරQප ඕල�රික රQපයක් න9තාත්, එක්තාර� සූක්ෂ් අණු සංහගතා සංක� වී ක් න9ති බවටාං සංහතික වි‍ය ඡේන� හ9කි ය. න්ද එඡේ� වුවඡේහ�ත් එය

358

නි]බ�න පර �ර්ථයටාං අයත් වි‍ය හ9කි බ9වි‍නි. ඒ නිසං� අරQපඡේ� වුව ද එක් අව�ථ�වක රQපී ඡේkතුවක් මුල් වී නිසං� ඇති වූ �නසික සං9ක9� රQපයටාං සංම්බන්ධව ඇති වුන බව ඡේපනී යයි. එය ඡේලEක සංම්මුතියටාං අයත් ය. න්ද භූතා රQපවල අති සියුම් වූ බලපQ ක් ඊටාං ඇති බ9වි‍නි. කිසියම් කg යකින් ඡේම් රQපී ඡේක�ටාං�වල බලපQමින් සිතා මුළු නින් වි‍යුක්තා කළ හ9කි නම් එව9නි අව�ථ� දී සිතා රQපී හ� අරQපී අව�ථ� ඡේදක ඉක් ව� යන බව ඡේපනී යයි.6

අරQපී අව�ථ�ව භූතා රQපවල කිසිදු බලපQ ක් න9තිව හටාං ග9ඡේනන අව�ථ�වක් ඡේලසං අවශ්‍ර6 නම් ගතා හ9කියි. එඡේහත් එවි‍ටාං එ අරQපී ධර් යද ඡේලEක ව6වහ�රයටාං අයත් ඡේදයක් ඡේලසං සං9ලකිය යුතුයි. එය රQපී පද�ර්ථවලටාං වඩා� සියුම් හ� උසං� වුව ද ඡේලEක සංම්මුතියටාං අයත් ය.

එබ9වි‍න් ඡේලEක සංම්මුතිය තුළ ඇති ඡේප�දු ති� ලක්ෂණා ධර් තා�වයටාං යටාංත් වී ටාං සිදු ඡේK. කිසියම් කg යකින් ඡේ කී රQපී හ� අරQපී යන ධර් තා� ඡේදක සිතින් ඉවත් කළ හ9කි නම් එවි‍ටාං ඡේලEක සංම් තා ව6වහ�රඡේයන් සිතා ඉවත් කළ හ9කියි. එවි‍ටාං තාව දුරටාංත් එය ඡේලEක සංම්මුතියටාං අයත් චිත්තා, චෛචතාසික හ� රQප යන පර �ර්ථ ධර් තුනටාං අයත් න9තා. එය ඡේවන පර �ර්ථ ධර් යක් වන නිවනටාං අයත් ය. නිවන් අවඡේබEධය නම් ඡේ යයි. ක� , රQපී හ� අරQපී යන අව�ථ� තුන චිත්තා, චෛචතාසික හ� රQප පර �ර්ථ ධර් තුනටාං අයත්ය. වි‍ඡේශ්‍රEධන කිgය�වලියකටාං ලක් ඡේක�ටාං මින් සිතා වි‍යුක්තා කර ග9නීඡේ න් සිK වන පර �ර්ථය එනම් නිවන් පර �ර්ථය කර� ළඟ� වි‍ය හ9කියි.7

නිවන යථ�ර්ථයකි. එනම් ඉන්‍ද්‍රිය�නූභූතිඡේයන් අත්ද9කිය හ9කියි. ප�ත් යක්ෂ කළ හ9කිය. එය චෛධර්ය සංම්පන්න අතිදුෂ්කර කgමික ව9ඩාපිළිඡේවලක නිෂ්ටාං�ව වශ්‍රඡේයනි. නමුත් ඡේම් ප�තා6ක්ෂය යම් අඡේයකුටාං සංම්පූර්ණාඡේයන් එක්වර අවඡේබEධ කර ගතා ඡේන�හ9කියි. එය ආරම්භාඡේ� පටාංන් �වල්පය බ9ගින් ද�ෂ්ටිය හ� වි‍ඳී දුර9 කර ගනිමින් කgමික ව ඇතිකර ගතා යුත්තාකි.

රහතාන් වහන්ඡේ� ය9යි නම් වනුඡේ� මුළු නින් සිඡේත් පවතින ද�ෂ්ටිය හ� වි‍ඳී දුර9 කර නිවන් පර �ර්ථය අවඡේබEධ කළ හ9කි වූ උතු � ය. ක� සං�ඥා�ව යනු ඡේkතු ප�තා6 බලපQ තා සංතාර හ�භූතා වලින් සංක� වූ හ9ඩාතාල ග9න සිඡේත් ඇති වුන වි‍ඳී යි. ඡේ හි දී ඡේභාsතික රQපය හ� වි‍ඳී වඩා�ත් ද9ඩිව සිඡේත් බල පවත්වයි. එයින් සිතා ඉවත් කර ග9නී සංඳහ� ඡේභාsතික රQපඡේ� න� න� හ9ඩාතාල පිළිබඳ ව සිඡේත් ඇති වි‍ඳී ඉවත් කර ගතා යුතු ඡේK. ඒ සංඳහ� ඡේභාsතික රQපඡේ� නි�චිතා හ9ඩාය අතා හ9ර එහි සංලකුණාක් පිළිබඳ සං�ඥා�වක් ප ණාක් සිඡේත් සංටාංහන් කර ග9නී සිදු කරයි. ඒ සං ඟ එකී රQපී සං�ඥා�ව ප�දක කර ඡේගන වි‍ඳී ඡේප්‍�රණායකටාං ලක් කරයි. එහි අරමුණා සිඡේත් ඇතිවුන න� න� වි‍ධ වි‍ඳීම් අතාරින් ඡේතාEර� ගන්න� ලද නි�චිතා වි‍ඳීම්වලටාං ප ණාක් ඉඩා ලබ� දී යි. ධ6�න��ග ඇති කර ග9නී නම් ඡේ යයි.

වි‍තාර්ක, වි‍ච�ර පී�ති, සුඛ, ඒක�ගතා�, උඡේප්‍ක්ෂ� ව9නි වි‍ඳීම්වල ක� ගුණා ඇති වි‍ඳීම්වල ග9] වන අයහපතා න9තා.ඡේහවත් දුක් සංහිතා බවි‍න් අඩුය.8 නමුදු

359

රQපී අරමුණු ප�දක කර ගන්න� ලද ඡේ ව9නි නි�චිතා සුඛ සංහගතා වි‍ඳීම් වුව ද පර �ර්ථය අනුව දුක් සංහගතාය. එනම් ඡේහ�ඳ වුව ද නරක වුව ද වි‍ඳීම් සියල්ල අනිව�ර්යඡේයන් දුක් සංහගතාය. ඒ සියළු වි‍ඳීම්වල ති�ලක්ෂණා ධර් තා�ව ග9] වන බ9වි‍නි. සියළු වි‍ඳීම් දුක් සංහගතා වනුඡේ� ති� ලක්ෂණායටාං එය යටාංත්වන නිසං�ය. අරQප�වචරඡේ� දී අරමුණු කරන්ඡේන් ප�ධ�න වශ්‍රඡේයන් රQපී අරමුඡේණාහි අභා�ව �තා�යයි. න9තාඡේහ�ත් රQපී අරමුණා වඩා�ත් සියුම් කිරී යි. න9තාඡේහ�ත් රQපඡේයහි පඤ්ඤාත්ති �වභා�වයයි. ඡේකඡේ� වුව ද ඡේම් ඡේkතුව නිසං� අරQපී සං�ඥා�ඡේK වුව ද සියුම් අණු �තා� ප� �ණායක් රQපී සං�ඥා�ඡේK සියුම් හ9ඩාතාල තා9වරී ඇතා. ආධ6�ත්මික වුව ද ඡේම් ඡේkතුව නිසං� අරQපී සං�ඥා�ව ද ඡේලEකයටාං අයත්ය. අරQපී සං�ඥා�ව ප�දකඡේක�ටාං ගත් අරQපී වි‍ඳීම් �වභා�වය ද ඡේම් නිසං� ඡේලEකයටාං අයත්ය. එනම් ති� ලක්ෂණා ධර් තා�වයටාං යටාංත්ය. පථවි‍, ආඡේපE, ඡේත්ඡේජාE හ� ව�යු යන සංතාර හ� භූතායන්ඡේ� සියුම් වූ ලක්ෂණා පවතී. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� අරQපී �වභා�වය වුව ද ඡේලEක ධර් තා�වයටාං අයත්ය. නිවන ලබ�ගතා හ9ක්ඡේක් ඡේම් ඡේලEක ධර් තා�වය අභිබව� ය�ඡේ නි. නිවන පිළිබඳ කතා�බහ කරන වචන සිතිවි‍ලි හ� ආකල්ප ආදී ඡේම් සියල්ල අයත්වන්ඡේන් ඡේලEකයටාං ය. ඡේවනත් අයුරකින් දක්වතාඡේහ�ත් ඡේලEකයටාං බ9ඳී ඇති ඡේදයකින් එයින් වි‍නිර්මුක්තා සුවි‍ඡේ�ෂී අව�ථ�වක් වි‍ග\හ කිරී ටාං සිදුව ඇතා. එහිදී සිදුවන ඡේද් නම් පවතින ඡේද් පිළිබඳව වි‍ග\හ කිරී පිණිසං භා�වි‍තා� කරන භා�ව වචන�ර්ථ ඡේවනුවටාං අභා�ව�ර්ථ වචන භා�වි‍තා� කරමින් නිවන හඳුන්ව� දී ටාං සිදු ඡේK. මීටාං ඡේkතුව භා�ව වචන�ර්ථ ඟින් සංQ වි‍ටාංකදී ඡේලEකයටාං අයත් වන ඡේද් දක්ව� තිබී යි. අභා�ව නිඡේ�ධ�ර්ථයයි. ඡේම් නිඡේ�ධය ඡේභාsතික ශූන6ත්වය ද9ක්වී උඡේදසං� ඡේ න් ඡේභාsතිකය ඇසුර9කරන ගුණාඡේයහි ශූන6ත්වය උඡේදසං� ද භා�වි‍තා� ඡේකඡේර්. ඒ ඡේදය�ර්ථය නිවන උඡේදසං� ඡේදය�ක�රයකින් භා�වි‍තායටාං ග9ඡේන්. යඡේ කු නිර්ව�ණා අවඡේබEධයටාං පත්ව ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාඡේ� දී සිදු වනුඡේ� ඡේභාsතිකය ඇසුර9 කර පවතින ගුණාඡේ� ශූන6ත්වයයි. ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාය ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය නමින්ද හ9ඳින්ඡේK. අර්හත්වයටාං පත් වුව ද ඒ උතු � දරන �කන්ධ ශ්‍රරීරය අඡේහEසි වී ක් ඡේන�ඡේK. �කන්ධ ශ්‍රරීරය නම් ඡේභාsතිකයයි. අර්හත්වය ලබ� ගතා හ9කි වනුඡේ� ප�ච�කන්ධය ඇසුර9ඡේක�ටාං පවතින ද�ෂ්ටිය හ� වි‍ඳීඡේම් �වභා�වය ඡේහවත් තාhහ�ව දුර9 කර ග9නීඡේ නි. ප�ච �කන්ධය ඇසුර9ඡේක�ටාං පවතින ද�ෂ්ටිඡේ� ඕල�රික �වරQපය සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඟින් ද සියුම් �වරQප අ�මි �නය ඟින් ද නිරQපණාය ඡේK. ඊටාං සං ග�මීව ඇතිවන වි‍ඳීම් ඡේහවත් තාhහ�ව ක� , භාව හ� වි‍භාව වශ්‍රඡේයන් ඡේතාවදQර9ම් ඡේක�ටාං සංඳහන්ය. ඡේම් ප�ච�කන්ධය නම් ප�ච ඉන්‍ද්‍රියන් හ� ඡේනE ඉන්‍ද්‍රියයි.9 ඡේහවත් ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රියයි. ඡේKදන�, සං�ඥා�, සං�ඛ�ර හ� වි‍ඤ්ඤා� යන සංතාර න� �කන්ධයන් අයත් වනුඡේ� ඡේනE ඉන්‍ද්‍රියටාංයි. එහි රQප �කන්ධයටාං අයත් සියල්ල ඇසං, කණා, න�සංය, දිව හ� සං යන ප�ච�කන්ධයටාං අයත් ඡේK. නමුත් ඡේම් ප�චන්‍ද්‍රියන් නිසි ඡේලසං කිgය�ත් ක වී ටාං නම් ඡේනEඉන්ද්‍රිඡේයහි ආධ�රය උපක�රය ඊටාං අවශ්‍ර6ය. එබ9වි‍න් ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රියන්

360

ඡේක්වල වශ්‍රඡේයන් හුදකල�ව ඡේන�ව සං�මූහික ඡේලසං කිgය�ත් ක වන බව සං9ලකී වඩා�ත් උචිතාය. නිඡේ�ධය ඡේභාsතිකඡේ� ශූන6ත්වය සංඳහ� භා�වි‍තා� වන අව�ථ�වක් නම් අර්හත්වයටාං පත් වූ උතු � පිරිනිවන් පQ යි. එය අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණායටාං පත්වී ඡේලසං හ9ඳින් ඡේK. ඡේ හි දී සිදු වනුඡේ� �කන්ධ ප�චකඡේයහි අභා�වයයි. සංසංර යළි යළි හටාං ග9නී සංඳහ� අවශ්‍ර6 කරන ඉන්ධන ඡේහවත් ඡේkතු ප�තා6 ධර් මුළු නින් සංමුච්ඡේ�ද වශ්‍රඡේයන් ප�හ�ණාය කර ඇති බ9වි‍න් අර්හත්වයටාං පත් වූ උතු �ඡේ� �කන්ධ පරිනිර්ව�ණාය වීඡේ න් පසුව යළි යළිත් එය හටාං ඡේන� ගනියි. ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණායටාං පත් වීඡේම් දී ඉන්ද්‍රියන් ඇසුරින් වි‍ඳීම් ලබ� ගන්න� හ� ඊටාං අයත් ද�ෂ්ටිය මුළු නින් දුර9 කරන බ9වි‍න් අර්හත්වයටාං පත් වූ උතු � ජීවත් වූව ද මිය ගිය ඡේකඡේනකු ව9නිය. නුෂ6 වර්ගය�ඡේ� ප9ව9ත් හ� �වකීය ප9ව9ත් යන ඡේදකින් දුර9 වූ බ9වි‍න් අර්හත්වයටාං පත් වීඡේම් දී ඡේලEකය හ� සංම්බන්ධ වී ඡේලEකය ඡේග�ඩාන9ඟී නතාර වී යයි.10

නිවන ඡේලEකයටාං පරිබ�හිරය. ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රියන් ඡේලEකයටාං අයත්ය. ඡේම් අනුව කිසිදිඡේනක නිවන් අවඡේබEධ කර ගතා ඡේන� හ9කි ඡේවතා9යි සං� �න6ඡේයන් ඡේපඡේනතාත් සංතා6ය එය ඡේන�ඡේK. අර්හත්වයටාං පත් වූ උතු � වි‍ද6 �නය. එඡේ� නම් ඡේලEකයටාං අයත් න9ති නිවන් පද�ර්ථය ඡේලEකයටාං අයත් ඡේනE ඉන්ද් රිඡේයන් ප�තා6ක්ෂ කරන්ඡේන් ඡේකඡේ�ද? න්ද ඡේනE ඉන්ද්‍රිය ද ඇතුළුව ඡේසංසු ඉන්ද්‍රිය ප�චකය ඡේලEකයටාං අයත් බ9වි‍නි. ඡේලEකයටාං අයත් ඡේදයකින් ඡේලEකයටාං අයත් ඡේන�වූ ඡේදයක් ග\හණාය කර ගනුඡේ� ඡේකඡේ�ද? එඡේ� නම් නිවන යන අන්තාය හ� ඡේලEකයටාං අයත් ඉන්‍ද්‍රිය ආරම් ණා යන අන්තාය යන අන්තා ඡේදක අතාර කිසියම් සංම්බන්ධයක් ඇති වි‍ය යුතුයි.11 න්ද නිවන අර්හත්වයටාංපත් වූ උතු � වි‍සින් ප�තා6ක්ෂ කර ගනු ලබන බව දක්ව� ඇති බ9වි‍නි. නිවන ඡේලEකයටාං අයත් න9ති නිසං� නිවන ඡේලEකයටාං අයත් ඡේනE ඉන්ද්‍රිඡේයන් ප�තා6ක්ෂ කරන්ඡේන් ඡේකඡේ�ද? නිවන ඡේනE ඉන්‍ද්‍රිඡේයන් අරමුණු කිරීඡේම් දී නසං න9තිව යන්ඡේන් ද ඡේන� එඡේ� නම් නිවන ඡේනE ඉන්‍ද්‍රියටාං අරමුණුවීඡේම්දී නසංටාං සිදු වන්ඡේන් කු ක්ද9යි හත් ග9ටාංළුවකටාං මුහුණා පQ ටාං සිදු ඡේK. ඡේ ඡේ� ග9ටාංළු හ� �නසික අවුල් වි‍යවුල් ඇති වනුඡේ� අපඡේ� සිතිවි‍ලි සියල්ල ඡේලEක වි‍ෂය හ� බ9ඳී පවතින බ9වි‍නි. වචන, සංම්මුති,

පිළිග9නීම් අතාර සිරගතා වී සංතා6ය ද9ක ග9නී ටාං අපහසුතා� ඇති ඡේK. ඡේලEක වි‍ෂය හ� නිවන අතාර ප�ල ක් තිබිය යුතුය. න9තාඡේහ�ත් නිවන් අවඡේබEධයටාං පත් වූ රහතාන් වහන්ඡේ� නම් පර �ර්ථගතා උතු � ඇතිවීඡේම් ඉඩාක් න9තා.12

නිවන ඡේලEකයටාං අයත් ඡේන� වන බ9වි‍න් නිවන් අවඡේබEධයටාං නසං පත් වූ ක්‍ෂණාඡේ� දී නසං න9තිව ය� යුතුය. සං9බවි‍න් සංතා6ය ඡේ ය ද? යම් ඡේහයකින් නසං එඡේ� න9තිව යන්ඡේන් නම් ඒ න9තිව ය�ඡේම් ක්ෂණාය තුළ අත් දකින්ඡේන් ඡේභාsතිකව නසං න9තිව ය� ද ඡේන�එඡේ� නම් නඡේ� ඇති ඡේභාsතිකය ඇසුර9 කළ සං�ක්ඡේල්ශික ගුණාය න9තිව ය� ද9යි නිව9රදි වි‍නි�චයකටාං එළඹිය යුතුව ඇතා. අර්හත්වයටාං පත්වූ උතු �ඡේ� සං�ජා�නන හ9කිය�ව

361

නිව9රදිව ග\හණාය කර ග9නී ටාං නම් ඡේ ග9ටාංළු නිර�කරණාය කර ගතා යුතුය.13 නිවන් අරමුණු කර ග9නී පිණිසං සංතිය ඡේහවත් සිහිය පිහිටුවනු පිණිසං ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන් භා�වි‍තායටාං ගනියි. ඇසං හ� ද�ෂ6 රQපය ද, කණා හ� � රවණා ද, දිව හ� රසංය ද, න�සංය හ� ආඝ්‍රාb�ණා ද, සං හ� �ර්ශ්‍රද නසං හ� ධම් න9 9ති �නසික අරමුණු ද සංතිය පිහිටුවී සංඳහ� භා�වි‍තා� ඡේකඡේර්.

මින් ඇසං, කණා, න�සංය, දිව, සං යන ප�ඡේච්න්‍ද්‍රියන් ඟින් අරමුණු ග9නී තුළ සංතිය පිහිටුවී ක�යගතා� සංති පට්ඨ�නය ඟින් ද, ඡේනE ඉන්ද්‍රීය අරමුණු ග9නී තුළ සංතිය පිහිටුවී ඡේKදන�නු ප�සංන� සංතිපට්ඨ�නය, චිත්තා�නු ප�සංන� සංති පට්ඨ�නය හ� ධම් �නු ප�සංන� සංති පට්ඨ�නය සංතිපට්ඨන�වන් තුන ඟින්ද නිර්ඡේද්ශ්‍ර කර තිඡේ]. ඇසං, කණා, න�සංය, දිව හ� සං යන ඉන්ද්‍රිය පහ ක�ය ඉන්ද්‍රිය න9 9ති ඡේප�දු හ9ඳින්වී තුළ ද9ක්වුවඡේහ�ත් ඒ සංඳහ� නිය කර ඇත්ඡේත් ක�යගතා� සංතිපට්ඨ�නය වන නමුත් ඡේනE ඉන්ද්‍රිය සංඳහ� ඡේKදන�නු ප�සංන�, චිත්තා�නු ප�සංන� හ� ධම් �නු ප�සංන� ආදී වශ්‍රඡේයන් සංති පට්ඨ�න තුනක් නිර්ඡේද්ශ්‍ර කර ඇත්ඡේත් �නසික අ�ශ්‍රඡේ� ග9ඹුර9 හ� වි‍ශ්‍ර�ලත්වය තා බ9K සං9ලකිය යුතුය. ඡේම් අනුව ඇසංටාං ද�ෂ6 රQපයක් අප�තාගතාඡේවත් ර9පඡේ� පවතින ඇලීම් ඡේහE ග9ටීම් ලක්ෂණා ඡේවනුවටාං ද�ෂ්ටිඡේයන් හ� වි‍ඳීම් ගුණාඡේයන් වි‍යුක්තාව ධ6�ථතා�වය අරමුණු කිරීඡේම්දී ඡේසංEතා ඉන්‍ද්‍රිඡේ� ඡේභාsතික ශූන6 වී කින් ඡේතා�රව නිවන යන පද�ර්ථය අත්පත් කරගතා හ9කිය. ක�ය ඉන්‍ද්‍රියටාං අයත් වූ ඡේසංසු කණා, න�සංය, දිව හ� සං යන ඉන්‍ද්‍රියයන් හටාංද ඊටාං අනන6 අරමුණු අප�තාගතා වීඡේම් දී මීටාං සං �න ආක�රයකින් නිවන් පද�ර්ථය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ගතා හ9කිය. ඡේ හි දී අද�ළ ක�ය ඉන්‍ද්‍රිය ඡේභාsතිකව න9තිව ය� ක් ඡේකඡේ�වත් සිදු ඡේන� ඡේK. එබ9වි‍න් යම් කිසි ඉන්ද්‍රියකටාං නිවන් අරමුණු වීඡේම් දී සංතා6 වශ්‍රඡේයන් සිදු වනුඡේ� අද�ළ ඉන්‍ද්‍රිය ඡේහE ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය ඡේභාsතික වශ්‍රඡේයන් ශුන6 වී ය� ක් ඡේන� වන බව ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. එබ9වි‍න් නිවන් අවඡේබEධ වනව� යන්ඡේන් නිය අර9තා වි‍ය යුත්ඡේත් අද�ළ වන ඉන්‍ද්‍රියන්හි පවතින ඡේභාsතිකය ඇසුර9 කළ ඡේkතු ප�තා6 සං ව�ය නිසං� හටාංගත් සං�ක්ඡේල්ශී ගුණා �වභා�ව න9තිව ය� ක් ප ණාක් බව අවඡේබEධ කර ගතා හ9කිය.14

ක�ය ඉන්‍ද්‍රියටාං අයත් ඇසං, කණා, න�සංය, දිව හ� සං යන ඡේභාsතික ඉන්‍ද්‍ රිය පහ නිවන් අරමුණු කර ග9නීඡේම්දී ඡේභාsතිකව ශූන6යව ය� ක් ඡේකඡේ�වත් සිදු ඡේන�ඡේK. එබ9වි‍න් ඡේනEඉන්‍ද්‍රියටාං නිවන් අරමුණු වුව ද සිදු වනුඡේ� හුඡේදක් නසං න9තිවය� ක් ඡේන�ව නඡේ� ඡේග�ඩාන9ඟී පවතින සං�ක්ඡේල්ශී �වභා�වය දුර9ව ය� ක් බව ඡේත්ර9ම් ගතා හ9කිය. ඡේ ය නිව9රදිව ඡේත්ර9ම්ග9නී සංඳහ� මීටාං ඡේවන� වූ ප9තිකඩාකින් ඡේම් ග9ටාංළු පිළිබඳව වි‍� රහ කර බ9ලිය හ9කිය. ඡේලsකික ධ6�න ඉපදවීඡේම් අව�ථ�වන් සං9ලකුවඡේහ�ත් සූතා��න්තා කg යටාං නම් ප�ථ ධ6�නඡේ� සිටාං සිK වන ධ6�නය දක්ව� රQප�වචර ධ6�න සංතාරක් ද සිK වන රQප�වචර ධ6�නඡේ� සිටාං අටාංවන අරQප�වචර ධ6�නය දක්ව� අරQප�වචර ධ6�න සංතාරක් ද තිඡේ]. ඒ අනුව

362

රQප�වචර ධ6�න සංතාරක් හ� අරQප�වචර ධ6�න සංතාරක් වශ්‍රඡේයන් සියළු ඡේලsකික ධ6�න අටාංක් ද9ක්වි‍ය හ9කිය. අෂ්ටාං සං �පත්තිය ඡේලසං සං� �න් යඡේයන් ද9ක්ඡේවන්ඡේන් ඡේ කී රQප�වචර හ� අරQප�වචර ධ6�නවල එකතුවයි.

අභිධර් කg යටාං සං9ලකීඡේම් දී සූතා��න්තා කg යටාං අනුව රQප�වචර ධ6�නයන්හි අවසංන් පියවර ඡේලසං ඡේපන්ව� ඡේදන චතුත්‍ථි ධ6�නය ඉක් ව� ප�ච ධ්‍ ය�නයක් ඡේපන්ව�දී තිඡේ].15 එය එකී ඡේලsකික ධ6�න උපදවන ඡේයEග�වචරය�ඡේ� ආධ6�ත්මික හ9කිය�ව අනුව ඉපිද වි‍ය හ9කි අවසං�න රQප�වචර ධ6�න අව�ථ�ව අර්ථ වි‍ග\හ කිරීඡේම්දී සියුම් ඡේන� සියුම් ධ6�න��ග වි‍ග\හ කිරීඡේම් කg ඡේයහි ඇති වි‍වි‍ධත්වය තා සිදු වූ ඡේවනසංක් බව සං9ලකිය යුතුය. සං� �න6ඡේයන් රQප�වචර ධ6�න හ� අරQප�වචර ධ6�න සං�ඛ6� ද9ක්වි‍ය යුතු �ථ�නවල දී එය වි‍ග\හ කිරී සංඳහ� සූතා��න්තා කg ය භා�වි‍තායටාං ගනියි.16 සූතා��න්තා කg ය අනුව රQප�වචර ධ6�න පහ හ� අරQප�වචර ධ6�න තුන සං ඟ සියළු ඡේලsකිකධ6�න අටාංකි. ඡේම් නිසං� රQප�වචර හ� අරQප�වචර සියළු ඡේලsකික ධ6�න සංම්පත්ති අටාංයි. ඡේම් ඡේලsකික ධ6�න අටාං අෂ්ටාං සං �පත්ති යනුඡේවන් හ9ඳින්ඡේK. ඡේලsකික අ�ශ්‍රඡේයන් යම්කිසි අඡේයකුහටාං ගියහ9කි ඉහළ ආධ6�ත්මික ට්ටාං ඡේ යයි. ඡේම් අෂ්ටාං සං �පත්තිය ඡේලEක වි‍ෂයටාං අයත්ය. නිවන ඡේලEකයටාං අයත් න9ති බ9වි‍න් අෂ්ටාං සං �පත්ති උපදව� ගත් උතුඡේ කු වි‍සින් තාවත් එක් පියවරක් මින් ඉදිරියටාං ගියඡේහ�ත් එය තාවදුරටාංත් ඡේලsකික ට්ටාංඡේම් රඳව� ග9නී අපහසුය. එනම් ඡේම් අෂ්ටාං සං �පත්ති අබිබව� වි‍දර්ශ්‍රන� ඥා�නය ඔ�ඡේ� ඊළඟ පියවරටාං ගියඡේහ�ත් එය සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තියයි. ඡේ ය ඡේලsකික හ� ඡේලEඡේකEත්තාර තාත්වයන්හි නිෂ්ඨ�ව එක්වූ සංන්‍ධි�ථ�නයක් ඡේලසංද සං9ලකිය හ9කිය. එබ9වි‍න් සං�ඥා� ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තිඡේ� උභාය ලක්ෂණා ග9] වන බව සං9ලකිය යුතුය. සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තිඡේ�දී සිතාක්, හ9ඳීනී ක්,

වි‍ඳී ක් න9තා. එය අචිත්තාක චිත්තා සං �ධියකි. සං�ඥා� ඡේKදයිතා නිඡේරEධය සංඳහ� අරමුණු කර ගනුඡේ� ද නිවනයි. නමුදු ඡේබ�ඡේහE ඡේදන� ඡේ හිදී වරදව� ගනු ලබන �ථ�නයක් ඇතා. එනම් නිවන් අරමුණු කර ග9නී ත් සං ඟ සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධඡේ� දී සිතා අචිත්තාක වනුඡේ� හුඡේදක් ඡේක්වල නිවන් අරමුඡේh ප ණාක් බලපQ නිසං� ඡේන� වන බවයි. ඡේම් අව�ථ�ව කg �නූකූල ඡේලසං චිත්තා නිඡේරEධය කර� සිතා සංම්ප��ප්‍තා කරඡේගන ප9මිණීඡේම් දීර්ඝ්‍රා පිළිඡේවතාක කූටාංප��ප්‍ති අව�ථ�වක් මිසං නිවන් අවඡේබEධයටාං ප ණාක් අද�ළ සිදුවී ක් ඡේන� වන බව වටාංහ�ගතා යුතුව ඇතා. එබ9වි‍න් ඡේ හිදී සං� �න6ඡේයන් නිවන් අවඡේබEධඡේ� දී සිදු වන පරිදි ඡේභාsතිකය ඇසුර9 කළ වි‍ඳීඡේම් ගුණා ශූන6ය ප ණාක් ඡේන�ව ඡේභාsතිකය ශූන6 වී ද දක්නටාං ල9ඡේබන බව සං9ලකිය යුතුය. ඡේභාsතිකය ඇසුර9 කළ වි‍ඳීඡේම් ගුණාය ශුන6ය ඡේලසං ඡේ හි දක්ව� ඇත්ඡේත් වි‍ඳී සං�සිඳී ය� යි.17 ඡේභාsතිකය ශූන6 වී ය� ඡේ� ඡේ හි දක්ව� ඇත්ඡේත් චිත්තා කිgය�ක�රීත්වය ශූන6 වී ය� ඡේK. ඒ මිසං හුඡේදක් ඡේභාsතික යන වචනඡේ� සං� �න6 අර්ථය අනුව ද්‍රව6 අර්ථඡේයන් ඡේ හිදී එය භා�වි‍තා� කර න9තිබව සං9ලකිල්ලටාං ගතා යුතුය. පර �ර්ථ ධර් වි‍ග\හ කිරීඡේම් දී ඡේලEක

363

සංම්මුතියටාං අද�ළ වචන මිසං ඊටාං වඩා� සියුම් ඡේවනත් ඡේදයක් භා�වි‍තා� කළ ඡේන� හ9කිය. ඡේ හිදී සං9ලකිලි ත් වි‍ය යුත්ඡේත් නිවන් අවඡේබEධය සං�ඥා� ඡේKදයිතා නිඡේරEධඡේ� දී සිදු වන �වරQපය සං9ලකිල්ලටාං ඡේගන, ඒ අර්ථකථනය සංQ අව�ථ�වක් සංඳහ� එක ඡේලසං සං� �න6කරණාය ඡේන�කිරී ටාංයි. ඒ අදහසං ඡේ ඡේ� සං� �න6කරණාය කිරී නිසං� සංQ අව�ථ�වක දී නිවන් අරමුණු වීඡේම්දී නසං අචිත්තාක වි‍ය හ9කි බවටාං ව9රදි ව9ටාංහී ක් ඇති වි‍ය හ9කිය. ද9නටාංද ඡේබ�ඡේහE ධර් ධරයින් අතාර ඡේම් ව9රදි ව9ටාංහී පවතින බව ඔවුන් වි‍සින් ධර් ය වි‍ග\හය කරන �වරQපය අනුව වටාංහ� ගතා හ9කිය.

නිවන් අරමුණු වී ත් සං ඟ චිත්තා වීථිඡේ� තාද�රම් ණා ඇතිවී සිතා භාව�ග ගතාවී අචිත්තාක වී ක් ඡේලසං වරදව� වටාංහ� ඡේන�ගතා යුතුය. කිසියම් චිත්තා වීථියක සිත් ඡේපළක අවසං�න තාද�රම් ණා ඇතිව සිතා භාව�ගයටාං බ9සංග9නී සං� �න6ඡේයන් සිදුවන ඡේදයකි. වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන� කළත් ඡේන� කළත් එය එඡේ� සිදු ඡේK. �ර්ග චිත්තා වීථියකදී ද එය ඡේන� සිදු වී ටාං ඡේkතුවක් න9තා.

එය කිසිඡේ�ත් නසං අචිත්තාක වී ක් ඡේන�ඡේK. ඡේනE ඉන්‍ද්‍රිය නිවන අරමුණු කරන බව අභිධර් ඡේයහි ඉතා� ප9හ9දිලිව දක්ව� තිඡේ]. ඡේනE ඉන්‍ද්‍රියටාං නිවන් අරමුණුවීඡේම් දී ඒ ක්‍ෂණාඡේයහි චිත්තාඡේ� පවතින ආත් �වරQපී තාhහ�ව මුළු නින් න9තිවී යයි. පුද්ගලත්වය හ� බද්ධවූ ඡේම් �යනය ඡේක්න්‍ද්‍රකර ගත් තාhහ�ව ඡේහවත් වි‍ඳීඡේම් ආශ්‍ර�ව සං�සිඳී ය� නිර්ව�ණාඅවඡේබEධය ඡේලසං බුදු දහඡේම් දක්ව� ඇතා. තාhහ�ව නිතාර ද�ෂ්ටිය හ� බද්ධව පවතියි. ඒනිසං� තාhහ�ව යටාංපත් කළ නමුදු ද�ෂ්ටිය තිඡේබන තා�ක් කල් යළි යළි හටාං ගනියි. මුදුන් මුල ඇති තා�ක් යළි යළි ලියලන වල් ප9ලQටියක කිgය�ක�රීත්වය ඡේ නි. එහි මුදුන් මුල පුද්ගලත්වය ඡේක්න්‍ද්‍ර කර ගත් ආත් ද�ෂ්ටියයි. ඡේ Eහය ඡේහවත් අවි‍ද6�ව ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත්ද ඡේම් ද�ෂ්ටිඡේ� �වභා�වයයි.18

නමුදු නිවඡේනහි ඡේභාsතික ශූන6යක්ද ඇති බව අ තාක ඡේන� කළ යුතුය. න්ද සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර දුර9 කළ රහතාන් වහන්ඡේ� අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණායටාං පත් වීඡේම් දී ඡේහවත් පිරිනිවන් පQඡේම් දී නිවන් අවඡේබEධඡේ� ඇති ඡේභාsතික ශූන6 අව�ථ�ව අත්ද9කිය හ9කිය. න්ද එ නිවඡේනහි ඡේභාsතික ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය ඡේන�පවතින නිසං�ය. එහිදී වටාංහ�ගතා යුත්තාක් නම් රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� අවඡේබEධය පිරිනිවන් පQ ටාං ප�ථ ඇති වන බවයි.19 අර්හත්වයටාං පත්වන අව�ථ�ඡේK දී පුද්ගලඡේයකු වශ්‍රඡේයන් තාව දුරටාංත් ඡේම් ඡේලEකය සං ඟ පවත්වන ද�ෂ්ටි ය හ� වි‍ඳීඡේම් ආශ්‍ර�ව සං ඟ බ9ඳී පවතින සංබඳතා�ව අත්හරින බ9වි‍න් රහතාන් වහන්ඡේ� ජීවත් වුව ද පර �ර්ථ ය වශ්‍රඡේයන් පිරිනිවන් පQ උතුඡේ කු ව9නිය. න්ද අර්හත්වයටාං පත්වීඡේම්දී �නව වර්ගය�ඡේ� ප9ව9ත් , �වකීය ප9ව9ත් , සං ඟ බ9ඳුනු සංකල ද�ෂ්ටි හ� තාhහ� අත් හරින බ9වි‍න් �නවඡේයකු වශ්‍රඡේයන් උන් වහන්ඡේ�ඡේ� කිgය�ක�රීත්වය වි‍යුක්තා අව�ථ�වක පවතියි.20 වි‍යුක්තා අව�ථ�ව නම් ඡේලEකය සං ඟ බ9ඳී ඡේන�පවතින බවයි. ඡේලEකය සං ඟ

364

ඡේන�බ9ඳී සිටිය ද පූර්ණා වශ්‍රඡේයන් කිgය�ශීලීය. ඡේලEකයටාං තා න්ඡේගන් වි‍ය යුතු යුතුක චෛධර්ය ත්ව ඉටු කරයි. සං� �න6ඡේයන් අප භා�වි‍තා� කරන වචන,

අපඡේ� සිතිවි‍ලි, ආකල්ප ඡේම් සංQ ඡේදයක් ඡේම් ඡේලEකයටාං අයත්, ඡේලEක වි‍ෂයටාං අයත් ඡේද්වල්ය. නිවන ඡේලEකයටාං අයත් න9තා. එය ඡේලEකඡේයන් පරිබ�හිර වූවකි. අපටාං සිදුව ඇත්ඡේත් ඡේලEකයටාං අයත් න9ති නිවන ඡේලEක වි‍ෂයටාං අයත් වදන්, හ9ඟීම් ආකල්ප ඟින් ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාංය. ඡේ ය හත් දුෂ්කර කිgය�වකි. න්ද ඡේලEක වි‍ෂයටාං අයත් ඡේදයක් බ9වි‍න් භා�ෂ�ව හ� එහි ව�� ඡේකEෂය සං9කසී ඇත්ඡේත් සංම් තා ඡේලEක ව6වහ�රඡේ� ඇති ඡේද් ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාං ප ණාක් බ9වි‍නි. සංම් තා ඡේලEක ව6වහ�රයටාං අයත් ඡේන� වන ඡේදයක් භා�ෂ�ඡේK වචන ඟින් ප�ක�ශ්‍ර කිරී දුෂ්කර වී ඇත්ඡේත් එබ9වි‍නි.21 ඡේක�ප ණා ප9හ9දිලිව ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාං උත්සං�හ ද9ර9වද ඒ සියළු උත්සං�හයන් දරණා ලද ඡේවඡේහඡේ� ප� �ණායටාං සං�ර්ථක ඡේන�ඡේK. ඇතා9ම්වි‍ටාං අර්ථය ද අවුල් වි‍ය හ9කිය. ඒ නිසං� එව9නි වි‍ග\හයන් අවඡේබEධ කළ යුත්ඡේත් භා�ෂ�ඡේK එ වචනවලටාං ලබ�දී ඇති සංම් තා අර්ථ අනුව සං9ලකීඡේ න් ඡේන�ව ඒව� ඡේය�ද� ඇති �ථ�නවල ඒව� කු න අර9තින් ඡේය�ද� ඇති ද9යි යන්න පිළිබඳව සං9ලිකිලි ත්වී තුළිනි. ඡේම් අනුව රහතාන්වහන්ඡේ�ඡේ� ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණා අව�ථ�ව හ� අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණා අව�ථ�ව අතාර පවතින ඡේවනසං ක්ඡේල්ශ්‍ර වි‍නිර්මුක්තා වුව ද �කන්ධයන්ඡේ� ප9ව9ත් වි‍ද6 �නවී හ� �කන්ධයන් හ9ර ද9මී තා රඳ� පවතී. රහතාන් වහන්ඡේ� ක්ඡේල්ශ්‍රයන්ඡේගන් වි‍නිර්මුක්තා වුව ද තා � දරණා අන්ති ඡේද්හය තාව දුරටාංත් ජීව �නව ප9වතී නම් එක්තාර� දුකකි. ශ්‍රරීරය ප9ව9ත් , ශ්‍රරීර ඡේපEෂණාය, අKව9සි, 9සි ඳුර9 උවදුර9 වලටාං ලක්වී , ඡේරEග වලටාං ඡේග�දුර9 වී , ශ්‍රරීර ප�ව�හන කරදරය ආදී වශ්‍රඡේයන් ශ්‍රරීරයක් පවත්ව� ග9නීඡේම් උපද්‍රව රැසංකි. අර්හත්වයටාං පත් වුව ද ආයුෂ නි වන ඡේතාක් පිරිනිවන් පQ ඡේන� හ9කිය. එබ9වි‍න් ජීවත්වන සංQ වි‍ටාංක දී ශ්‍රරීරය පවත්ව�ඡේගන යQඡේම් දුකටාං රහතාන් වහන්ඡේ�ටාං මුහුණා පQ ටාං සිදු ඡේK. උන්වහන්ඡේ�ටාං න9ති වන්ඡේන් �නසික දුක ප ණාකි. ඒ සියළු වීඳීම්වලින් සිතා වි‍නිර්මුක්තා වී නිසං� �නසික සුඛ, දුක්ඛ ආදී කිසිදු වි‍ඳී ක් උන්වහන්ඡේ�ටාං න9තා. නිවන් අවඡේබEධය ඉතා� වි‍ශ්‍ර�ල සුවයක් ය9යි ඇසුණු වි‍ටාං සං� �න6 අඡේයකුඡේ� නසංටාං න9ඡේඟන්ඡේන් වි‍ඳීම් නිසං� ඇති වන සුවයක් බඳු ඡේදයකි. නමුත් සං9බQව නම් එයටාං හ�ත්පසින් වි‍ර9ද්ධ තාත්වයකි.22

අර්හත් ඵලය සුවයක් වන්ඡේන් වි‍ඳීම් සියල්ඡේලන් මිදුණු බ9වි‍නි. වි‍ඳීම් වලින් මිදුනුවි‍ටාං ඒ තාත්වය වි‍ඳීම් ඇසුරින් ප�ක�ශ්‍ර කළ ඡේන� හ9කි ය. නමුත් සං� �න් යඡේයන් ව6වහ�රඡේ� පවතින සංQ සුවය පිළිබඳ අර්ථකථනයක් සං9කසී ඇත්ඡේත් වි‍ඳීම් ඇසුරින් අත්ද9කීම් ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාංය. රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� වි‍ඳීම්වලින් මිදුනු සිඡේත් �වභා�වය වි‍ඳීම් ඇසුරින් ඇත්ද9කීම් ප�ක�ශ්‍ර කිරී සංඳහ� සංක�ව පවතින භා�ෂ�ව භා�වි‍තා�ඡේක�ටාං නිව9රදිව වි‍ග\හ කිරීඡේම් අපහසුතා�වයක් ඇතා. කිසියම් කg යකින් ප�ක�ශ්‍ර කළත් එය ශ්‍ර වණාය කරන්න� එය ඡේත්ර9ම් ගනුඡේ� ඔහුඡේ� සිතා9ඟි වලටාං අනූකූල වන පරිදි මිසං සංQබQ යථ�ර්ථය අනුව ඡේන�ඡේK. ඡේම් තාත්වය අධික වශ්‍රඡේයන් වි‍ද6� න වන්ඡේන්

365

ප�ථ�ජාන පුද්ගලයින් සංම්බන්ධඡේයනි. ඡේසංEව�න් �ර්ගඵලඡේ� සිටාං අන�ග�මී �ර්ගඵලය දක්ව� ඇති ඡේ�ඛ උතු න්ටාං අව තාරමින් අනු �නඡේයන්වත් නිවන ඡේත්ර9ම්ගතා හ9කිය.කල6�ණා ප�ථ�ජානය�ටාං ද තාර ක් ඡේවඡේහසං වී ඳ ප ණාකින් ආසංන්නව න6�නූකූල පරිදි වටාංහ� ගතා හ9කිය.23

අර්හත්වයටාං පත්වූ සිතාක් යළි සං�සං�ර වට්ටාංයටාං ඡේන� ඡේපරඡේළයි.

වි‍ඳීම්වලටාං ගිජුවී නිසං� ඡේම් තා�ක් වි‍ශ්‍ර�ල දුක් ප� �ණායක් සුඛ ය9යි රැවටී වි‍ඳ ඇති බව ව9ටාංහී නිසං� එය හ9රද9මී නිවන් ල9බී පිණිසං ඡේkතුවන බ9වි‍න් යළිත් වරක් ඊටාං හසුවී ඡේකඡේ�වත් සිදු ඡේන�ඡේK. සුඛ ය9යි රැවටී වි‍ඳීම් ඉතා� වි‍ශ්‍ර�ල ප� �ණායක දුක වි‍ඳීම් ඡේලසං වි‍ඳීමින් ද9ඩි �නසික පීඩානයකින් පසු වී පසුව නිවන් අවඡේබEධය නිසං� ඒ දුකින් නිදහ�වී ටාං ල9බී අර්හත්වයටාං පත්වූ උතු �ටාං වි‍ශ්‍ර�ල �නසික සුවයකි. ද9ඩි අසං�ධ6 ඡේරEගයකටාං ඡේග�දුර9ව සිටාං ඉන් සුවය ල9බී ටාං හ9කිවී බඳු සුවයක් ල9බූ අඡේයකු යළි ඒ ඡේරEගඡේයන් පීඩා� වි‍ඳී ටාං ඡේන� සිතාන්න�ක් ඡේ න් අර්හත්වයටාං පත්වූ උතු � යළිත් ඡේකඡේ�වත් සං�සං�ර වට්ටාංයටාං ප9මිණී ටාං ඡේන�සිතායි.24

ඡේ ය තාර්කඡේයන් ඔප්‍පුකර ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කිය. ඡේල්ඛනගතා වි‍�තාර ඟින්ද තාහවුර9 කළ ඡේන� හ9කිය. වචන භා�වි‍තා� කිරී අධික වූ ප� �ණායටාං එයින් වි‍ග\හ කළ යුතු නිව9රදි අර9තා ද අවුල් වී යයි. ධර් ය වචනවලින් ප9වසී ටාං ඡේවඡේහසං ග9නී ටාං වඩා� එක් ක්ෂණායක්තුළ වි‍ඳීම් සියළු ඡේද් ක්ෂණායක් ප�සං� බිඳී බිඳී යන ආක�රය සිහි නුවණින් නීරීක්ෂණාය කළහ9කි නම් එය ඊටාං වඩා� ඡේබඡේහවි‍න් ඵලද�යී වනු ඇතා. අර්හත්වයටාං පත්වී යනු ඡේසංEව�න් අව�ථ�ඡේK දී ප9හ9දිලි වන ඡේ ව9නි පසුබි ක් වඩා වඩා�ත් ප9හ9දිලිව �නසික ඡේලසං ප්‍ රතා6ක්ෂව වටාංහ� ග9නී ටාං හ9කි වී යි. වි‍ඳීම් සියල්ල දුක ය9යි ඉතා� ප9හ9දිලිව ප�තා6ක්ෂ වූ වි‍ටාං ඒව� අත්හ9ර ද9මිය යුතුය9යි අමුතුඡේවන් ප9හ9දිලි කරදිය යුතු ඡේන�ඡේK. එය ක්ෂණිකව නිර9ත්සං�හකව සිදුවන කිgය�වළියකි.25

අර්හත්වය සංඳහ� �ර්ගඥා�නය ව9ඩීඡේම්දී සිදු වන්ඡේන් ඡේම් කිgය�වළියයි.26

අර්හත්‍වය ල9බී පිනිසං �ර්ග ඥා�නය ඡේ� වඩාන්ඡේන් අමුතු ඡේදයක් ඡේන�ව ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගය ය. වි‍ඳීම් දුකක් වනව� ඡේ න් වි‍ඳීම් නිසං� ඇතිවන ඡේල�වද දුකකි. ඡේලEකයක් ඇතිබව ව9ටාංඡේහන්ඡේන් වි‍ඳීම් නිසං�ය. සුඛය,

දුඛය ඡේ න් උඡේප්‍ක්ෂ�වද වි‍ඳීම්වලටාං අයත්ය. සුඛඡේ� හ� දුඛඡේ� ප ණා ද9ඩි වි‍ඳීම් �වභා�වයක් උඡේප්‍ක්ෂ�ඡේK වි‍ද6� �න ඡේන�වූව ද ඉතා� සියුම් වි‍ඳීම් �වභා�වයක් එහි අන්තාර්ගතාය. සියළු වි‍ඳීම් ඡේවන�වන බ9වි‍න් දුක්ඛයකි.

ඡේලEකඡේ� අපි ජීවත්ව ඉන්න� බවක් ද9ඡේනන්ඡේන් තුපිටාං සං ග9සූ කලක ඡේ න් ඇතිවන ඡේ වි‍ඳීම් ර�ශිය නිසං� බව ඡේ �ඡේහ�තාකටාංවත් සිතා� බ9ලුඡේKද? අර්හත්වයටාං පත්වී යනු ඡේ කී වි‍ඳීම්වල යථ�ර්ථය නුවණින් ඡේ ඡේනහි කර බ9ලී නිසං� සිතා එ වි‍ඳීම්වලින් මුළු නින් මිදී යි.27 ඡේම් මිදී අභා�ව �තා�යක් ඡේන�ව පවතින යථ�ර්ථ �වභා�වයකි. හුඡේදක් වි‍ඳීම්වල අභා�ව �තා�ය නිවන ඡේන�ඡේK. එඡේ� නම් ඇසං, කh, න�සං�දි ඉන්ද්‍රියන් න9ති පුද්ගලය� ඉන්ද්‍රියන් අහිමිවී නිසං� නිවන් අවඡේබEධය ලබන්ඡේන්කු බවටාං

366

පත්වි‍ය යුතුය. නමුදු එය එඡේ� ඡේන�ඡේK. ඉන්ද්‍රියන් අහිමි වුව ද පුද්ගලය�ඡේ� සිඡේත් ආශ්‍ර�ව තිඡේබනතුර9 වි‍ඳීම් සිඡේතාන් පහව ඡේන�යයි. ඡේම් නිසං� රහතාන් වහන්ඡේ� අර්හත්වයටාං පත් වී සං ඟ දුර9කරනුඡේ� ඒ ඉන්ද්‍රියන්හි අරමුණු ග9නී ඡේන�ව අරමුණු ග9නීඡේම් දී ඇති වන වි‍ඳීම් සංහිතා �නසික �වභා�වයයි.28

අඡේ�ඛ යනු හික්මී සංම්පූර්ණා කළ�වූ යන්නයි. එබ9වි‍න් තාව දුරටාංත් නිවන් අවඡේබEධයටාං කළ යුතු ඡේදයක් ඡේන� 9ති වී අඡේ�ඛ සං�ජා�නනඡේයහි ලක්ෂණායයි. අඡේ�ඛ සං�ජා�නනය තුළ ග9]ව ඇති පරිපූර්ණා �වභා�වය ඡේලEක සංම්මුතිය තුළ රැඳී හිඳ දකින ඡේද්ටාං වඩා� හ�ත්පසින් ඡේවන�ය. එහිදී ඡේලEක සංම්මුතිය තුළ ර�මුගතාව සිතාන්ඡේනකුහටාං උසං� ය9යි ඡේපඡේනන ඡේද් අඡේ�ඛ සං�ජා�නනය අනුව කිසිදු අර්ථයක් න9තිඡේද් ඡේලසං ව9ටාංහී අර9 යක් ඡේන�ඡේK.29

ඡේ Eහය, පටිඝ්‍රාය හ� ක� ය සංම්මුතියටාං අනුව උසං� රසං වි‍න්දන�ත් ක ඡේද් ඡේ� සං9ලඡේකතාත්, අඡේ�ඛ සං�ජා�නනයටාං අනුව ඉන් මිඳී උතුම්ය. න්ද වණායක ඇති ක9සීඡේ න් ලබන ආ�ව�දය ව9නි ආ�ව�දයක් ඡේ Eහ, පටිඝ්‍රා හ� ක� සිතිවි‍ලි නිසං� පුහුදුන් පුද්ගලඡේයකු ලබන බ9වි‍න් එය �ථිර සං9බQ සං9නසී ක් ඡේලසං අඡේ�ඛ සං�ජා�නනය අනුව ඡේන�සං9ලඡේකන නිසං�ය. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� සියළු වි‍ඳීම්වලින් මිඳී අඡේ�ඛ සං�ජා�නනඡේයහි පදන ඡේ� සං9ලඡේක්.30

වි‍ඳීම්වලින් වි‍නිර්මුක්තාවී යනු ද9නීම් ඡේන� 9තිව සිටී ඡේන�ඡේK. ද9නීම් ල9බුවද එව9නි ද9නීම් නිසං� ලබන ආ�ව�දඡේයන් සිතා වි‍යුක්තා කිරී වි‍ඳීම්වලින් මිදී ඡේK. අර්හත්වයටාං ඡේ හ� ඇති වි‍වි‍ධ  �ර්ගඵල ට්ටාංම්වලදී වි‍ඳී එක් එක් �වරQපඡේයන් එක් එක් ට්ටාංම්වලින් ප�හීණා කරන නමුදු අර්හත්වඡේ�දී සංම්පූර්ණා වශ්‍රඡේයන් වි‍ඳී ප�හ�ණාය කරනු ල9ඡේ].31 ජීවි‍තා�ශ්‍ර�ව,

බිය, සං9කය ව9නි වි‍වි‍ධ �නසික �වභා�වයන් වි‍ඳී ඇති බඡේK වි‍වි‍ධ සංලකුණු ඡේK. වි‍ඳී මුළු නින් ප�හ�ණාය කළ රහතාන් වහන්ඡේ�හටාං වි‍ඳීඡේම් වි‍වි‍ධ සංලකුණු න9තා.පුර�ණා ක�ලවල දී අර්හත්වය පරීක්ෂ�වටාං ලක්කිරී සංඳහ� වි‍ඳීඡේම් ලක්ෂණා අර්හත්වයටාං පත්වූ බවටාං සං9ලඡේකන පුද්ගලයින් තුළ ඇතිද9යි පරීක්ෂ�වටාං ලක් කර ඇතා. ඡේම් අනුව තාවදුරටාංත් ජීවි‍තා�ශ්‍ර�ව ඇති අඡේයකුද9යි වටාංහ� ග9නී ටාං බියකර9 �වරQපඡේයන් ඉදිරිය ඡේවතා ප9මිඡේණාන හ�තිර�ජාඡේයකු ව� ඡේපන්වී හ� ඉන්බියටාං පත්වී ද9ක්වි‍ය හ9කිය. තාවත් වඡේරක �න�නය ඡේග�� ජාලඡේ� ගිලී සිටියදී වතුර තුළින් ඇඳීවි‍ත් ප�දය ඩා9හ9ග9නී තුළින් සං�තා��සංයටාං පත් කරවි‍ය හ9කිද9යි පරීක්ෂ� කරබ9ලී .

ඡේ ව9නි වි‍වි‍ධ සිදුවීම් තුළින් අර්හත්වයටාං පත්වී සං9බQවක් ද9යි පරීක්ෂ�වටාං ලක්කර තිඡේ]. අර්හත්වයටාං පත්වූ උතු � තුළ ජීවි‍තා�ශ්‍ර�ව න9ති බව එක්තාර� සංලකුණාක් වශ්‍රඡේයන් ඡේ කල සං �ජා සංම් තාය අනුව සංලකන ලද ප9හ9දිලි ඡේK. එඡේ� ඉන්‍ද්‍රියන් ඇසුරින් ගන්න� අරමුණුවල වි‍ඳීම් �වරQපය ග9]ව පවතින්ඡේන්ද9යි ද9නග9නී සංඳහ� පරීක්ෂ� කිරී පිණිසං අර්හත්ව ලබ� ඇතා9යි පවසංන පුද්ගලය� සංමීපඡේයහි රසංවත් ව6�ජානයක් පිලිඡේයළ කිරීඡේම් අව�ථ�ව ද9ක්වි‍ය හ9කිය. එහිදී එ උතු �ඡේ� ඡේ³ටාං ව9ගීරී සිදුවන්ඡේන් ද9යි

367

පරීක්ෂ� කර බල� ඒ අනුව අර්හත්වයලබ� ඇත්ද9යි වටාංහ� ග9නී පුර�ණා ක�ලවල ඡේ හි ප9වති එක් කg යකි. ජිKහ� ඉන්‍ද්‍රිඡේ� සං�ජා�නන හ9කිය� පරීක්ෂ� කර එහි වි‍ඳීඡේම් ලක්ෂණා ග9]ව පවතින්ඡේන්ද9යි බ9ලී ඡේ හිදී සිදු කර තිඡේ]. තාවත් වි‍ටාංක දී ඉතා� රQ ත් �ති�යක් සං�ද්ධි බලඡේයන් ව� ඇය ඡේදසං බල�ඡේගන සිටී ටාං සං9ල9�වී තුළින් තා සිතාටාං ර�ගය ප�ඡේKශ්‍ර වන්ඡේන් ද9යි වටාංහ�ඡේගන ඒ අනුව අර්හත්‍වයටාං ප9මිණිඡේ� ද9යි 9නබ9ලී ටාං හ9කි වි‍ය.32

5.2.අර්හත්වය හ� සං�ජා�නනය

අර්හත්වය හ� සං�ජා�නනය අතාර පවතිනුඡේ� ඉතා� ද9ඩි සංබඳතා�වයකි.

ඡේකඡේනකු අර්හත්වයටාං පත්වී ත් සං ඟ ඒ උතු �ඡේ� සං�ජා�නන හ9කිය�ව ඉතා� සියුම් �වරQපයකටාං පරිවර්තානය ඡේK. එහිදී වි‍ඳීම් පක්ෂයටාං අයත්ව වි‍ච�ර පූර්වක වීඡේම් අවක�ශ්‍ර ඇහිරී තිබූ �නසික ආකල්ප ඡේබ�ඡේහE යකටාං අසීමිතා නිදහසංක් හිමි ඡේK. ඡේම් නිදහසං නිසං� ඡේ ඡේතාක් ඡේන� ලද අමුතු ආක�රඡේ� �නසික නිදහසං පිළිබඳ හ9ඟී ක් ඇතිඡේK. ඡේ ය වි‍ඳීම්වලින් නිදහසං ල9බී නිසං� සිතා තුළ ඇතිවූ නිදහ� ආකල්පයකි. වි‍ඳීම්වලින් මිදී සුවයක් ය9යි පවසංනුඡේ� එය තාව දුරටාංත් වි‍ඳීඡේම් සුවයක් වූ නිසං� ඡේන�ඡේK.

එහි වි‍ඳීම් වලින් ලබන සුවයක් ඡේන�ව වි‍ඳීම්වලින් මිඳීඡේම් සුවයක් ඇතා. ඡේ හි දී ව9රදීම් සිදු වී ඇත්ඡේත් සුවයක් යන වචනය නිසං�ය. න්ද සුවය යන වචනය ශ්‍ර වණාය ඡේවත් නසංටාං ඒ පිළිබඳ ඡේග�ඩාන9ඡේඟනුඡේ� වි‍ඳීම්වලින් යුක්තා �නසික වටාං�පිටාං�වකි.33 න්ද �නව සං �ජා ව6වහ�රඡේ� සුවය යන වදන භා�වි‍තා� කර ඇත්ඡේත් වි‍ඳීම් නිසං� ඇති වන සුවය වි‍�තාර කිරී ටාං වන බ9වි‍නි. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� සුවය යන වදන නිසං� නසංටාං ඇති වන වි‍ඳීඡේම් �වභා�වය වි‍ඳීම් වලින් වි‍යුක්තා වීඡේම් දී  නසංටාං ඇතිවන වි‍මුක්තිය අර්ථ ද9ක්වී සංඳහ� භා�වි‍තා� කිරීඡේම්දී ඡේබ�ඡේහE අවුල් සංහ ග9ටාංළු ඇතිවී ඡේන� ව9ළ9ක්වි‍ය හ9කි කර9ණාක් වනු ඇතා. ඡේම් ඡේkතුව තා වි‍ඳීම් වලින් වි‍නිර්මුක්තා සුවය හ9ඳින්වී සංඳහ� ඡේµරව�දි මූල�ශ්‍ර වල එය අඡේKදිතා සුඛ වශ්‍රඡේයන් වි‍�තාර කර දී ඇතා. අඡේKදිතා සුඛ නම් ඡේන�වි‍ඳීඡේම් ඇති සං9හ9ල්ලුවයි.34 එයටාං මීටාං වඩා� සුදුසු වචනයක් න9තා. අර්හත්වය හ� සං�ජා�නනය අතාර ඇති ග9ටාංළු නම් අර්හත්වය ලබ�ගත් උතු �ටාං එය ප�ත් යක්ෂ අවඡේබEධ කර ග9නීඡේම්දී සං�ජා�නනය වන �වරQපය පිළිබඳ ඡේන�ඡේK.35

එයටාං පරිබ�හිරව ඡේවනත් පුද්ගලයින් වි‍සින් අර්හත්වය පිළිබඳ සං�ජා�නනය කරග9නී ටාං උත්සං�හ කිරීඡේම් දී ඒ පිළිබඳව වචන භා�වි‍තාය තුළින් නිව9රදිව අර්ථ ග\හණාය කරග9නී පිළිබඳ අසීර9තා�වලටාං මුහුණා පQ ඡේන� ව9ළ9ක්වි‍ය හ9කි ඡේදයක් ඡේK.36 න්ද භා�ෂ�ඡේK වචනවල අර්ථය ඡේප�දුඡේK සංම් තා ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් සං� �න6 පුද්ගල සං�ජා�නනයටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂව වන බ9වි‍නි. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� සං�ජා�නන හ9ඩාතාල සංක�ව පවතින �වරQපඡේයන් අර්හත්වය

368

සං�ජා�නනය කර ග9නීඡේම් දුෂ්කරතා� ඇති ඡේK. එඡේ� දුෂ්කරතා� ඇතිවී �වභා�වි‍කය. භා�ෂ�වක වචන සංක�ව පවතින්ඡේන් සං� �න6 පුද්ගල සං�ජා�නනයටාං අනුරQපවය. අර්හත්වය සං� �න6 පුද්ගල සං�ජා�නනයටාං ඡේවන� වූවකි. සං� �න6 පුද්ගල සං�ජා�නනයටාං සංම්බන්ධව ඇතිවන වි‍වි‍ධ ලක්ෂණා, සිද්ධි හ� අව�ථ� නිරQපණාය පිණිසං ඇති භා�ෂ�ව ඟින් �වකීය අවඡේබEධයටාං අනුරQපීව ඇතිවන �නසික �වභා�වයක් නිය අයුරින් ප9හ9දිලිව ප�ක�ශ්‍ර කිරිඡේම් ඇති දුෂ්කරතා�වය අර්හත්වයටාං පත්වූ උතු �හටාං ඇති වි‍ය හ9කිය.37 නමුත් එය අර්හත්ව ඵල අවඡේබEධඡේයහි ඇති ග9ටාංඵවක් ඡේන�ඡේK.38 න්ද අර්හත්ව ඵල�වඡේබEධය ඡේලEක කිgය�ක�රීත්වයටාං අයත් ඡේන� වන්න� වූ ඡේදයක් බ9වි‍නි.39 රහතාන් වහන්ඡේ� ජීවත්ව සිටින තා�ක් භා�ෂ� හ� වචන භා�වි‍තාඡේයන් �වකීය අදහ� අන6යන්හටාං ප�ක�ශ්‍ර කරන නමුදු ඡේලEක සංම්මුතිය පිළිබඳව හ9ර අර්හත්ව ඵල�ඡේබEධය පිළිබඳ එ අදහ� ඉතා� නිව9රදිව අන6යන්ටාං ප9හ9දිලි කිරීඡේම් අපහසුතා�වය පවතිනු ඇතා.40 එඡේ� ඡේසංසු අයටාං රහතාන් වහන්ඡේ� පිලිබඳ හ� අර්හත් ඵලය පිළිබඳව භා�ෂ�ව භා�වි‍තා� කර වි‍ග\හ කිරී ටාංද අපහසුය. සං ට්ටාංඡේම් පසුවන රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ඡේදන ක් එකිඡේනක�ඡේ� �නසික පසුබි අවඡේබEධ කරනුඡේ� භා�ෂ�ව භා�වි‍තාඡේයන් ප ණාක් ඡේන�ඡේK. එකී භා�ෂ�ව භා�වි‍තායත් සං ඟ උන් වහන්ඡේ�ල� තුළ පවතින ප��ඡේයEගික අවඡේබEධය එකිඡේනක� ඡේවතා සංන්නිඡේKදනය කිරී භා�ෂ�ව භා�වි‍තාඡේයන් ප ණාක් පුහුදුන් අයටාං ධර් අවඡේබEධය සංන්නිඡේKදනය කිරී ටාං වඩා� පහසුය. එක ධර් කර9ණා ශ්‍ර��ත් රීයව අවඡේබEධ කර ගන්ඡේන්ත් ප�තිඡේKධ කර ගන්ඡේන්ත් �වරQප ඡේදකකිනි.41

සං� �න6 පුද්ගලඡේයකු වි‍සින් ඡේලEකය ග\හණාය කරඡේගන සිටින �වරQපයටාං අනුරQපව එය අත් හ9රී රහත් උතුඡේ කු ඡේලEකය සං�ජා�නනය කරගනුඡේ� ඡේකඡේ�ද යන ග9ටාංළුව ඇතිවනුඡේ� ඡේසංසු අයටාංය. න්ද අර්හත්වයටාං ලබ� ප�තා6ක්ෂ අවඡේබEධයටාං පත්වූ උතුඡේ කුඡේ� සිතා9ගි වඩා�ත් ඡේහ�ඳින් ග\හණාය කළ හ9ක්ඡේක් තාවත් රහතාන් වහන්ඡේ� න කටාං ප ණාකි.42 ධර් ය ශ්‍ර වණාය තුළින් වටාංහ� ග9නී එකකි. එය ප��ඡේයEගිකව අවඡේබEධ කරග9නී අඡේනකකි. ඡේම් ලක්ෂණා ඡේදක එකිඡේනකින් වි‍යුක්තා වූඡේ� ඡේන�ඡේK. අර්හත්වයටාං පත්වූ උතු �හටාං ඡේලEකයටාං තා � ල9බූ අර්හත්වය ප�ක�ශ්‍ර කිරීඡේම් අමුතු ආශ්‍ර�වක් න9තා.43 ක9පී ඡේපනීඡේම් ඡේහE ප�සිද්ධියටාං පත් වීඡේම් වුව න�වක් න9තා. න්ද අර්හත්‍වයටාං පත්වී ත් සං ඟ උන්වහන්ඡේ� ඡේලEක සං�ජා�නනය සිදු කරන ඉන්ද්‍රිය අත්ද9කීම්වල වි‍ඳීඡේම් හ9ඩාතාල ඡේවනුවටාං නිර්ඡේKදඡේ� හ9ඩාතාලවලටාං අනූරQප වන පරිදි �වකීය �නසික �වරQපය සංක� කර ගන්න� බ9වි‍නි. ඡේ ය සං��ක�ර ඡේහවත් සංක� කර ගත්තාක් ඡේන�ඡේK. න්ද සං��ක�ර වනුඡේ� ය ක පවතින්න� වූ �වරQපය ඡේවන�කර ග9නී ක් වන බ9වි‍නි. ඡේ හිදී සිදු වනුඡේ� ඡේ ඡේතාක් සිදුවූ කිgය�වළිය ඡේවනුවටාං සං9බQ �වරQපඡේයන් සංQ ඡේදයක් සං�ජා�නනය කර ග9නී ටාං �නසික හුර9වක් ඇතිකර ග9නී යි. ඒ සං9බQ �වරQපය යනු ය ක පවතින �වභා�වයයි.

369

යථ�ර්ථය අවඡේබEධ කර ගතා හ9ක්ඡේක් එඡේලසං ය ක පවතින �වරQපය ඒ අයුරින් සං�ජා�නනය කර ග9නීඡේ නි. ඇසං, කණා, න�සංය, දිව, සං හ� නසං යන ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන් ඡේකඡේරන් ලබ� ගන්න� වූ අරමුණු ග9නීඡේම්දී ඇතිවන ආ�ව�දය දුර9 කර අඡේKදිතා ඡේ� අරමුණු සං�ජා�නනය කර ග9නී පිණිසං සිදුකරන �නසික අභා6�සංඡේ� කූඨ ප��ප්‍ති අව�ථ�ව වනුඡේ� ද අර්හත්වය අවඡේබEධ කර ග9නී යි. අර්හත්ව අවඡේබEධඡේ� දී පුද්ගලත්වය ගුණා�ත් කව ශූන6 වී යයි. පුද්ගලත්වය ගුණා�ත් කව ශූන6වී ගියද පිරිනිවන් ප�න අව�ථ�ව දක්ව� ප�ච�කන්ධය පවතියි. එ ප�ච�කන්ධය ඇසුර9 කර ප9වති �නසික දුක ප ණාක් අර්හත්‍ව අවඡේබEධඡේ� දී නිවී යයි.44 ඡේම් ගුණාය නිව9රදිව ග\හණාය කර ග9නී තුළින් වි‍න� භා�ෂ�වක වචන භා�වි‍තාය තුළින් වටාංහ� දිය හ9කි තාත්වයක් ඡේන�ඡේK.45 අර්හත්‍වය එය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ග9නීඡේ න් වටාංහ� ගතා යුතු �වය� ප�තා6ක්‍ෂයක් වනුඡේ� ඡේම් ඡේkතුව තාය.

ෂඩ් ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නන තුළින් වි‍ඳීම් ල9බී ඡේලEකය නමින් හඳුන්වයි. නිවන ඡේලEකයටාං පරිබ�හිර වූවකි. එඡේ� නම් රහතාන් වහන්ඡේ� නිවන් අවඡේබEධ කර ගනුඡේ� ඡේකඡේ�ද? අර්හත්ව ඵලයටාං පත්වී ඡේකඡේ� සිදු වන්ඡේන්ද? යන ග9ටාංළු සං� �න6 පුහුදුන් නුෂ6ඡේයකුටාං ඇති ඡේK.46 න්ද ඡේලEකය ඇතිවී ඡේ න් න9තිවී එකිඡේනකින් වි‍යුක්තා ධර් තා� ඡේලසං ඡේ ඡේනහි කරන පුද්ගලය�ටාං නිවන් අවඡේබEධය පිණිසං �ර්ගය තාර්ක�නූකූල චින්තානය ඔ�ඡේ� වටාංහ� ග9නී අසීර9 බ9වි‍නි. සංQ පුහුදුන් අඡේයකුටාං පුර9දු වී සිටිනුඡේ� තාර්ක�නූකූලව සිතී ටාංය. පුහුදුන් සංQ සංත්වඡේයකු තුළ ඡේම් ගති ලක්ෂණාය අඩු ව9ඩි වශ්‍රඡේයන් චිත්තා සංන්තා�නඡේ� දක්නටාං ඇතා. ඉඡේගනී තුළින් සිදුවනුඡේ� ඡේම් තාර්ක�නූකූල චින්තානයටාං වි‍වි‍ධ න6�ය, සිද්ධ�න්තා එකතුවී යි. ඒ අනුව උගත් පුද්ගලය� නූගත් පුද්ගලය�ටාං වඩා� ප9හ9දිලි වි‍ධි ත් ඡේලසං හ� තාර්ක�නූකූල ඡේලසං කල්පන� කරන බව වටාංහ� ගතා හ9කිය. එය ඡේලEකය අවඡේබEධය කර ග9නී ටාං ප� �ණාවත්ය. එව9නි පුහුණුවක් අධ6�පනය තුළින් යඡේ කුහටාං ලබ� ඡේදන්ඡේන් වඩා�ත් ඡේහ�ඳින් සිය කටාංයුතු ඉටු කළ හ9කි පුරව9සිඡේයකු නිර් �ණාය කර ග9නී පිණිසංය. ඒ සං ඟ අන�ගතා ව�ත්තීය කටාංයුතු පිළිබඳ වි‍ඡේ�ෂ වූ හ9කිය�වක් ද අධ6�පනය තුළින් ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ගනියි. ඒ තුළින් අන�ගතා ව�ත්තීය හ9කිය�වන් ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ග9නී ටාං පුළුවන.

නමුත් අර්හත්වය හ� අර්හත්වයටාං අයත් සං�ජා�නන ප9තිකඩා ඡේම් කර9ණු ඇසුරින් ග\හණාය කර ග9නී ටාං ඡේන� හ9කි ය.47 ඊටාං ඡේkතුව අර්හත්‍වය අර්හත්‍ව ප�තිපද�ව ලබ� ගන්න� කg ඡේKදය තාර්කය ප�දක කර ඡේග�ඩා ඡේන�න9ඟී තිබී ය. අර්හත්වය හ9ර ඡේසංසු සියළු ඡේලsකික ඡේද් ඡේග�ඩාන9ඟී ඇත්ඡේත් ද තාර්ක�නූකූල චින්තානය පදනම් කර ඡේගනය. අර්හත්වයටාං හ� අර්හත්ව ප�තිපද�වටාං තා�ර්කික සිතිවි‍ලි ඡේගEචර ඡේන�වන්ඡේන් න්ද?

තාර්ක�නූකූල චින්තානය ඡේග�ඩාන9ඟී පවතින්ඡේන් නඡේ� ඡේභාsතිකගුණා ඇසුර9 කරමින් වන ඡේහයිනි.48 නඡේ� ඡේභාsතික ගුණා නම් කු ක්? බ�හිර පරිසංරඡේ� පවතින ද්‍රව6 ය ඡේද්වල්ය. එනම් ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන හ� ඒව�ටාං අරමුණු

370

කරගන්න� වි‍ෂය ව�තූන්ය. වි‍ෂය ව�තූන් පවතින බව දන්ඡේන් ඡේකඡේ�ද? ඉන්‍ද්‍ රිය සං�ජා�නනය නිසං� වි‍ෂය ව�තූන් ඇතිබව ද9ඡේන්. බුදුන් වහන්ඡේ� ඡේලEකය ඡේලසං පිළිඡේගන ඇත්ඡේත් වි‍ෂය ව�තූන් ඡේන�ව ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නනය බව ඡේලEකයත් ඡේලEක සංමුදයත් ඡේලEක නිඡේරEධයත් ඡේලEක නිඡේරEධ ප�තිපද�වත් බඹයක් වූ ඡේම් සිර9ඡේරහි පණාවමි ය9යි උන් වහන්ඡේ�ඡේ� අනුශ්‍ර�සංනය නිසං� ප9හ9දිලි ඡේK. බුදුන් වහන්ඡේ� ඡේලEකය ඡේලසං වි‍ෂය ව�තූන් පිළි ඡේන�ඡේගන ඉන්‍ද්‍ රිය සං�ජා�නනය පිළිගත්ඡේත් න්ද? එයටාං ඉතා� ප9හ9දිලි හ� නි�චිතා පිළිතුරක් ඇතා. යම් නි�චිතා ඡේදයක් පිළිබඳව ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන කීපයක් ගතාඡේහ�ත් ඉන් අද�ළ වි‍ෂය ව�තූව පිළිබඳ සං9බQ ඡේතා�රතුර9 සං�ජා�නන කරන්ඡේන් කු න් ඉන්‍ද්‍ රියද9යි නි�චිතාව ප9වසිය ඡේන� හ9කිය.49 එබ9වි‍න් එකී වි‍ෂය ව�තුව පිළිබඳ නි�චිතා හ9ඩායක් පිළිබඳ අදහසංක් ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නනඡේයන් වි‍යුක්තාව ලබ�ගතා හ9කි ඡේන�ඡේK. එබ9වි‍න් සියළු වි‍ෂය ව�තූ පිළිබඳ ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නනඡේයන් වි‍යුක්තා කිසියම් හ9ඩායක් ල9බිය හ9කි ඡේන�ඡේK. න්ද එක වි‍ෂය ව�තුව වුව ද වි‍වි‍ධ ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නනය අනුව වි‍වි‍ධ හ9ඩාතාල ගන්න� බ9වි‍නි. ඡේම් නිසං� ඡේලEකය පිළිබඳ අදහසං හ� එහි ග9]ව ඇති වි‍වි‍ධ වි‍චිතා�වත් බව ඇතිවන්ඡේන් හුඡේදක් වි‍ෂය ව�තූන් නිසං� ඡේන�ව ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නනඡේ� පවතින වි‍වි‍ධ වි‍වි‍ත් රවත් බව නිසං� බව ප9හ9දිලි ඡේK. ඡේම් ඡේලEකඡේ� පවතින වි‍වි‍ධ වර්ණාවල සං9බවි‍න් වඩා� ඡේහ�ඳින් දි�වන්ඡේන් නුෂ6 ඡේදඡේනතාටාංය. සංත්ව ද�ෂ්ටියටාං ඡේගEචර වන්ඡේන් ඒ වර්ණාවලටාං වඩා� අඩුඡේවනි. සං හර සංත්ව වර්ගවලටාං ඡේලEකය හුඡේදක් වර්ණා ඡේන�ව සුදු හ� කළු යන වර්ණා ඡේදකින් ප ණාක් ද9කිය හ9කිය. ඒ නිසං� ඡේ හිදී වඩා� නිව9රදි අදහසං ඡේලEකය යනු බ�හිර වි‍ෂය ව�තූ ඡේන�ව ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නනය බවයි. ඡේම් නිසං� බුදුරදුන් ඡේපන්ව� දී ඇති අදහඡේ� ඇති ග9ඹුර9බව හ� නිරවද6 බව වඩා�ත් ඡේහ�ඳින් ප9හ9දිලි ඡේK.

අර්හත්වයටාං පත් උතු �ටාං �වකීය ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන පිළිබඳව ඉතා� ග9ඹුර9 හ� ප9හ9දිලි නිරවුල් අවඡේබEධයක් ඇතා. එ ව9ටාංහී ප�ඥා�ව නමින් හ9ඳින්ඡේK.

එඡේ� එ ප�ඥා�ව සිහිය හ� නුවණා සං ඟ ඡේයදී ඇතා. එක් ක්ෂණායක සිතාක ඉපදී සං ඟ එහි සිහිය, නුවණා හ� ප�ඥා�ව ඡේයදී ඇතා. අර්හත්ව �ර්ගඵල ප�ඥා�ව නම් ඡේ යය. එඡේ� උපදව� ග9නී තාවත් සුවි‍ඡේ�ෂී ඉන්ද්‍රියක ක් රිය�ක�රීත්වය හ� සං �නව චිත්තා සංන්තා�නඡේ� ඡේකඡේළ� හටාං ඡේන�ග9න්වී පිණිසං ඡේkතු ඡේK.50 ඡේසංEව�න් �ර්ග ඵලඡේ� සිටාං අන�ග�මී �ර්ග ඵල ප�ඥා�ව දක්ව� ඒ සිහිය, නුවණා හ� ප�ඥා�ව වි‍වි‍ධ ප� �ණාවලින් ඡේයදී ඇති නමුදු අර්හත්ව �ර්ග ඵල ප�ඥා�ව තාරම් ප�බල හ� ප9හ9දිලි ඡේලසං ඡේන� 9තා.51

ඡේම් ඡේkතුව නිසං� අර්හත්ව ඟඵල සිතාක ඡේයදී ඇති සිහිය, නුවණා හ� ප�ඥා�ව බලවත්ය.52 ඒ සිහි නුවඡේh බලඡේයන් අර්හත්වයටාං පත් වූ උතු �ඡේ� සිඡේතාහි වි‍ඳීම් අල්ප �තා�ව ඡේහE හටාං ඡේන� ගනියි. ඒ සිතා පිවි‍තුර9, ප්‍ රභා�ෂ්වර, ප9හ9පත්, නිර් ල සිතාකි. නිවන නම් ඡේලEක නිඡේරEධයයි.53 රහත් උතු � ඡේම් ඡේල�ව ජීවත්ව සිටින ක�ලඡේ�දී අර්හත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කරග9නී ටාං නම් සංජීවි‍ තාත්වඡේයන් ඇති අව�ථ�ඡේKදී උන්වහන්ඡේ� සියළු

371

ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන ඡේලEක නිඡේරEධය න9 9ති අව�ථ�වටාං පත් වි‍ය යුතුය. සංජීවි‍ අව�ථ�ඡේK පවතින ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය ඡේලEක නිඡේරEධ අව�ථ�වටාං පත්වනුඡේ� ඡේකඡේ�ද? එඡේ� නම් ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය අඩා�ල වී න9වතී යන්ඡේන්ද? අර්හත්වයටාං පත්වීඡේම් දී එඡේ� ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්‍වය අඩා�ලවී කටාං ඡේහE අකීgය �වභා�වයකටාං පත් ඡේන�ඡේK.54 නමුත් ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන සියල්ල ඇසුරින් ඡේග�ඩා නඟ� ඡේගන ඇත්තා�වූ ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් සංහිතා ප�ප�ච ඡේලEකය අත්හ9ර ද9මී ටාං සං ත්ඡේK.55 ඡේ හි දී ඡේලEක නිඡේරEධය ඡේලසං අර්ථ දක්ව� ඇත්ඡේත් ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් සංහිතා ප�ප�ච ඡේලEකය අත්හ9ර ද9මී යි. ඡේම් සංඳහ� ඉන්‍ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය ඡේභාsතිකව නතාර කර ද9මී ටාං අවශ්‍ර6 න9තා. එඡේ� නම් ළ මිනියකටාං නිර්ව�ණා අවඡේබEධය වඩා�ත් පහසුඡේවන් ල9බිය හ9කි වනු ඇතා. න්ද ළ මිනිඡේ� ඡේභාsතික ඉන්ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය සංම්පූර්ණාඡේයන් නතාරව ඇති බ9වි‍නි. එබ9වි‍න් ප�ප�ච ඡේලEකය අත් හ9ර ද9මී ටාං ඡේභාsතික ඉන්ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය නතාර කිරී අවශ්‍ර6 න9ති බව වටාංහ� ගතා හ9කිය.56

ඡේභාsතික ඉන්ද්‍රින්හි සංජීවි‍ කිgය�ක�රීත්වය පවතිද්දී ඒ කිgය�ක�රීත්වඡේයහි පවතින ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් ගුණාය සංම්පූර්ණාඡේයන් ප�හ�ණාය කර ද9මී ඡේ හිදී සිදු ඡේK. ඡේ හිදී ප�හ�ණාය කර ද9ඡේ නුඡේ� වි‍ඳීම් හ� ද�ෂ්ටි ගුණාය වි‍න� සං �තා කිgය�ක�රීත්වය ඡේන�ඡේK. එය ය ක කිgය�ක�රීත්වය පවතිද්දී එ ක් රිය�ක�රීත්වය තාව දුරටාංත් පවත්ව� ඡේගන යQ පිණිසං අවශ්‍ර6 වන ආධ�රක හ� ඡේkතු සං�ධක ඉවත් කිරී යි. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� කිgය�ක�රීත්වය ප9වතිය ද �වභා�වි‍ක අන්දමින් එහි ඡේභාsතික ප9තිකඩා බිඳ ව9ටීඡේ න් පසු යළි එ ක් රිය�ක�රීත්වය හටාං ඡේන�ගනියි. අර්හත් ඵලය ල9බී යනු ඉන්ද්‍රිය කිgය�ක�රී බව පවතිද්දී එහි අඛhඩා ප9ව9ත් බිඳ ද9මී යි.57 එය ඡේභාsතික බිඳ ද9මී ක් ඡේන�ව ආධ6�ත් ක බිඳ ද9මී කි.58 ඡේභාsතික ඉන්ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය නිසං� හටාං ග9ඡේනන ආධ6�ත්මික පුද්ගලත්වය හ� බ9ඳුනු ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් ජා�ලය ප�හ�ණාය කිරීඡේම් නිෂ්ටාං�ව අර්හත්ව ඵලය අවඡේබEධයයි. එය සිතාන තාරම් පහසු ඡේදයක් ඡේන�ඡේK. නමුත් ඡේන� කළ හ9කි වූ ඡේදයක් ද ඡේන�ඡේK.

අවශ්‍ර6තා�වය හ� උනන්දුව පවතින්ඡේන් නම් කළ හ9කි ඡේදයකි. නමුත් එය නිව9රදි ඡේලසං වටාංහ� ගතා යුතුය. ධර් �වඡේබEධය ල9බී යනු ප�ලි ති�පිටාංක ධර් ඡේ� වචන හ� ව6ඤ්ජාන අතාර සිරගතා වී සිටාං ඒ පිළිබඳ වි‍වි‍ධ ව�ද වි‍ව�ද කරමින් උනුනුන් අතාර ද, �න, ඊර්ෂ6�, පර්වශ්‍රව කල්ගතා කිරී ඡේන�ඡේK.59 ඡේ හිදී කවුර9න් නිව9රදිද ඡේවනුවටාං කු ක් නිව9රදි ද යන්න පිළිබඳ අවධ�නය ඡේය�මු කිරී තුළින් ඡේ ව9නි ග9ඹුර9 අව�ථ� වටාංහ� ග9නී පහසු ඡේK.60 තා න් වටාංහ� ගත්තාද ඒ අවඡේබEධය ඡේදව9න්ඡේනකු ඡේවතා නිව9රදිව ලබ� දිය හ9කිද යන ග9ටාංළුව ද ඡේ හිද ඇති බව අ තාක ඡේන� කළ යුතුය.61

බුදු දහ ටාං අනුව ඡේලEක යනුඡේවන් සං9ලඡේකනුඡේ� ඡේභාsතික වි‍ෂය ඡේලEකය ඡේන�ව එ ප�ප�ච ඡේලEකය ඇසුරින් ඇතිවන ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනයයි.62

අර්හත්වයටාං පත්වීඡේම්දී ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනඡේ� ඇති අඛhඩා ප9ව9ත් ටාං අවශ්‍ර6 කරන ආධ6�ත්මික සං�ධක ප�හ�ණාය කර ද නු ල9ඡේ]. ඡේම් ඡේkතුව නිසං�

372

වර්තා �න භාවය තුළ පූර්ව කර් ප�තා6ඡේයන් හටාංගත් ඡේභාsතික ශ්‍ර�රීරික ඉන්ද්‍රිය කිgය�ක�රීත්වය ආයු ක�ලය පවතින තුර9 ප ණාක් කිgය�ත් කව පවතී. ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනය කිgය�ත් කව පවතින්ඡේන්ද ඒ ක�ල සී �ව තුළ ප ණි. පූර්ව කර් බලඡේයන් හටාංගත් ඉන්ද්‍රිය ආයු ක�ලය අවසංන්වන ඡේතාක් ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනය සිදු ඡේK. ශ්‍ර�රීරික ජීව ක�ලය ඡේහවත් ආයුෂ ඇති තා�ක් ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනය පවතින අතාර රණින් පසුව යළි එය හටාං ග9ඡේනනුඡේ� ඒ සංඳහ� අවශ්‍ර6 ඡේkතු සං�ධක පවතින්ඡේන් නම් ප ණි. එ ඡේkතු සං�ධක නම් ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් පිලිබඳ අඛhඩාව පවතින බ9ඳී යි. යඡේ කු අර්හත්වයටාං පත්වීඡේම් දී ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් න9 9ති ඡේ ඡේkතු සං�ධක සිඡේතාන් ඉවත්ව යයි.

එය තා�වක�ලිකව යටාංපත් කර ද9මී ඡේන�ඡේK. තා�වක�ලිකව යටාංපත් කළ හ9ක්ඡේක් වි‍ඳීම්වල ක� , රQප හ� අරQප යන ඕල�රික �වරQපයයි. ඡේලsකික ධ6�න ල9ඡේබනුඡේ� ඡේම් ක� , රQප හ� අරQප යන වි‍ඳීම්වල ඕල�රික �වරQපය යටාංපත් කළ ට්ටාං ටාං අනුවය.63 වි‍ඳීම් සංම්පූර්ණාඡේයන් ප�හ�ණාය වනුඡේ� අර්හත්‍ව ඵල අවඡේබEධඡේ�දීය. වි‍ඳීම්වල ඕල�රික �වරQපය ක� , රQප හ� අරQප අව�ථ� තුළින් ප�ක�ශ්‍රයටාං පත් ඡේK නම් වි‍ඳීම් සංම්පූර්ණාඡේයන් ප්‍ රහ�ණාය ඡේන�කර සියළු වි‍ඳීම් තා�වක�ලිකව යටාංපත් කළහ9කි අව�ථ�වක් තිඡේ]ද? සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දී සිටින අන�ග�මී �ර්ගල�භී උතු �ඡේ� සිඡේත් ඒ අව�ථ�ඡේKදී යටාංපත් කර ඇත්ඡේත් වි‍ඳීම්වල සියුම් �වරQපයකි.64 නිඡේරEධ සං �ප්‍තියටාං සං ව9දිය හ9ක්ඡේක් රහතාන් වහන්ඡේ� හටාං හ� අන�ග�මී �ර්ගඵල උතු � හටාං ප ණි. රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� සියළු ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් ප�හ�ණාය කර ඇතා.65 නමුදු අන�ග�මී උතු �ඡේ� සියුම් අණු සංහගතා ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් ඡේක�ටාංසංක් තාව අප�හීණාව ඇතා. නිඡේරEධ සං �පත්තිය යනු සංම්පූර්ණාඡේයන් ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනය අත්හ9ර නිවන් සුවඡේ� ඇති අඡේKදයිතා බව හ� එක්ව සිටී යි.66 නිඡේරEධ සං �පත්ති ක�ලය තුළ කිසිදු ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනයක් න9තා. එඡේ� නම් අන�ග�මී උතු �ඡේ� සිඡේත් තාව අප�හීණාව ඇති ඒ සියුම් ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් �වභා�වය නිවන් රසංය ලබන අව�ථ�ව තුළ පවතිනුඡේ� යටාංපත්ව බව උපකල්පනය කළ හ9කිය. ඡේම් උපකල්පන තා ක� , රQප හ� අරQප අව�ථ�වන් ඉක් වූ වි‍ඳීම්වල යටාංපත් කළ �වරQපයක් වි‍ද6 �න බව ප9හ9දිලිව ද9කගතා හ9කිය. නමුත් ඡේම් වි‍ඳීම් �වරQපඡේයහි සං�වද6 ද�ෂ්ටිය ඇති බ9වි‍න් එය තා�වක�ලික ඡේලසංටාං යටාංපත් වුව ද ප�හීණා ඡේන�වී පවතී. වි‍ඳීම් සියල්ල ප�හීණා වන්ඡේන් සියළු ද�ෂ්ටි ප්‍ රහීණාවී නිසං�ය. න්ද වි‍ඳීම්වල පදන ද�ෂ්ටිය නිසං�ය. ඒ නිසං� ද�ෂ්ටිය සංම්පූර්ණාඡේයන් ඉවත්ව ය� ත් සං ඟ සියළු වි‍ඳීම් ද ඒ සං ඟ ප�හීණා ඡේK.

අර්හත් ඵල�වඡේබEධයටාං පත්වී යනුඡේවන් අර්ථ දක්වන්ඡේන් ඡේම් තාත්වයටාං පත් වී යි. අර්හත් ඵල�වඡේබEධයටාං පත් වන තුර9 කිනම් අව�ථ�වකදී වත් ද�ෂ්ටි හ� වි‍ඳීම් සංම්පූර්ණාඡේයන් ප�හ�ණාය ඡේන�ඡේK. ඡේ හි ද�ෂ්ටි යනුඡේවන් දක්ව� ඇත්ඡේත් පුද්ගලත්වය හ� බ9ඳී ඇති අඛhඩා බඡේවන් යුතු සං�ක්ඡේල්ශික ප9ව9ත් යි. මූලික අව�ථ�ඡේKදී සංක්ක�ය දිට්ඨි වශ්‍රඡේයන් හ� පසුව අවි‍ද6�ව ඡේලසං හඳුන්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් ද�ෂ්ටියයි. තාhහ�ව වි‍ඳීම් වශ්‍රඡේයන් දක්ව� ඇතා.

373

තාhහ�ව වි‍වි‍ධ හ9ඩාතාල වලින් යුතුව සිතාතුළ හටාං ගනියි. ර�ගය, ද්ඡේKෂය,

�නය, ඊර්ෂ6�ව හ� �ත්සංය¸ එඡේ� තාhහ�ව වි‍වි‍ධ හ9ඩා තාල වලින් හටාංග9නීඡේම් �වරQපයන්ය. වි‍ඳී යනු හුඡේදක් ඇතුළටාං ඇඳ ගන්න� �වභා�වයයි. ඡේKදන�ව වි‍ඳීම්වලින් වි‍යුක්තා වූ වි‍ටාං ඇත්ඡේත් වි‍වි‍ධ ඉන්‍ද්‍රිය සං�ඥා� ද9නීම් හ9ඳින ගතා හ9කි �වරQපඡේයන් ප ණි. රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නනය යනු ඡේම් ඉන්‍ද්‍රිය සං�ඥා� හ9ඳින ග9නීඡේම් �වරQපය ප ණාකි. ඒ තුළ සං�ක්ඡේල්ශික ප9ව9ත් ක න9තා. ඉන්‍ද්‍රිය සං�ඥා�වක් ඇති වූ අව�ථ�ඡේK දී එය ඇතිවූ බව හ� න9තිවූ වි‍ටාං න9තිවූ බව ප ණාක් ද9න ග9නී සිහි නුවණින් යුතුව සිදු කරනු ල9ඡේ]. ඒ හ9ර සං�ඥා�ව පිළිබඳව වි‍ඳීම් වශ්‍රඡේයන් ඇතුළතා උර�ගනු ලබන �වරQපයක් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� හටාං න9තා. පුහුදුන් අයටාං නම් සං�ඥා� වි‍ඳීම් වශ්‍රඡේයන් ඇතුළතා උර� ගනු ලබන �වරQපයකින් යුතුව ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන හටාං ගනියි. එ ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන නිසං� යළි යළිත් ඡේලEකය නමින් හඳුන් වන ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන ඇති වීඡේම් �වරQපයක් පුනර්භාව නමින් ලබ� ඡේදයි. ඡේම් අනුව ඡේලEක සංමුදය, ඡේලEක නිඡේරEධය, ඡේලEක නිඡේරEධය සංඳහ� ඟ හ� ඡේලEකය යන �ථ�වර සංතාර පිලිබඳ ඇතිවන ප9හ9දිලි අවඡේබEධය තා අර්හත් ඵල අවඡේබEධයටාං පුද්ගලඡේයකු පත් ඡේK. ඒ උතු �ඡේ� චිත්තා සංන්තා�නය වීතාර�ගීය. නික්ඡේල්ශීය. ඡේ ය වි‍දුලි ඡේප්‍නුවක් වසං� තාබ� වි‍ද¹ත් දහරක් ගල� ඒ නවත්වන්න�ක් ඡේ න් එක්වර කළ ඡේන� හ9කි ය.67 දිගු ක�ල සී �වක් ති�ඡේ� ඉතා� ප�ඡේKශ්‍රමින් හ� ද9ඩි ආත් ශ්‍රක්තිය තා ප ණාක් සිදුකළ යුතු ක�ර්යයකි. එබඳු අව�ථ�වල අත්ද9කීම් අඩුකමින් අත්ව9රදීම් හ� අපරීක්ෂ�ක�රී ඡේද් සිදු වි‍ය හ9කි බව වටාංහ� ගතා යුතුය.68

අඩු තාරමින් රහතාන් වහන්ඡේ� පිළිබඳ ඇති කර ඇති පුද්ගල ආකල්ප පව� ව9රදි සංහගතා වන අව�ථ�වක අර්හත්වය යනු කු ක්ද9යි නිව9රදි ව9ටාංහී ක් ඇතිකර ගනිතා9යි සිතිය ඡේන� හ9කිය.69 වි‍වි‍ධ කල�ක�තිවල නිර් �ණාය කර ඇති රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� �වරQපය පිළිබඳ ඇති කර ඡේගන ඇති �නසික චිතා�ය තුළින් සං9බQ රහතාන් වහන්ඡේ� පහසුඡේවන් හඳුන� ගතා ඡේන� හ9කිය. අර්හත්වයටාං පත් වුව ද රහතාන් වහන්ඡේ� ජීව �නව ව9ඩා සිටින ඡේ�ක් නම් උන් වහන්ඡේ�ඡේ� සංජීවී නුෂ6 ශ්‍රරීරයටාං ඒ උසං� ආධ6�ත්මික �වරQපය ප�ඡේKශ්‍ර ඡේන�ඡේK. සං� �න6 නුෂ6 ඡේදඡේනතින් උන් වහන්ඡේ�ව ද9කගතා හ9ක්ඡේක් බ�හිරව කිසිදු ඡේවනසංක් ඡේන�ද9කිය හ9කි ඡේලසං සං� �න6 භික්ෂූන් වහන්ඡේ� ඡේකඡේනකුඡේ� �වරQපඡේයන් බව අ තාක ඡේන� කළ යුතුය. වි‍හ�ර�ථ�නවල බිතු සිතුවම් ප�ති � ආදිඡේයහි නිරQපිතා රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� �වරQපඡේයන් බුදුරදුන් ජීව �න ක�ලඡේ� දීවත් සං9බQ රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ව9ඩා ඡේන� සිටිය බව වටාංහ�ගතා යුතු ඡේK. ආධ්‍ ය�ත්මික ගුණාඡේයහි සුළු පිළිබිඹුවක් බ�හිර ශ්‍රරීර �වභා�වය තුළ ග9] වි‍ය හ9කි වුව ද සංම්පූර්ණා ආධ6�ත් ක ගුණාය බ�හිර ශ්‍රරීරය ඇසුර9ඡේක�ටාං ද9න ගතා ඡේන�හ9කි බව ප9හ9දිලි වි‍ය යුතුය. රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� සං�ජා�නන හ9ඩාතාල ආධ6�ත් ක ගුණාය ඇසුර9ඡේක�ටාං පවතී. එය ඡේකඡේනකුටාං බ�හිර

374

ශ්‍රරීරය නිරීක්ෂණාය ඡේක�ටාං ද9න ගතා ඡේන� හ9කි ය. අරහත්ව සං�ජා�නය පිළිබඳව සං� �න6 සං �ජාඡේ� ඡේබ�ඡේහE පිරිසංක් දරන්ඡේන් ව9රදි ආකල්පය.70

අර්හත්‍වය ල9බිය හ9කි ක�ලසී �ව පිළිබඳව නි�චිතා දින වකව�නු පිලිඡේයළඡේක�ටාං ඡේගන සිටින පුද්ගලයින් ධර් ය ප��ඡේයEගික ඡේලසංටාං කිgය�ත් ක කිරීඡේ න් ඇති කර ගතා හ9කි අර්හත්‍ව නිෂ්ඨ�ව කිසියම් ක�ලයකටාං ලඝු කර ද9ක්වී පුහු තායකි.71 සං �ජාය ඡේභාsතික පක්ෂයටාං වඩා�ත් බරව ඇති බ9වි‍න් නිව9රදිව ධර් ය අර්ථකථනය කිරී අපහසු වි‍ය හ9කිය. එඡේ� කළ හ9කි පුද්ගලයින් හිඟ වී ටාං පුළුවන. ඒ නිසං� ප�තිපත්තිගර9කව ඡේලසංටාං කිgය� කිරීඡේම් ප��ඡේයEගික අසීර9තා� ඇතිවි‍ය හ9කිය. එය සිදු වනුඡේ� ධර් ඡේ� ගුණාය ක�ලය ගතාවීඡේම් දී වි‍ය9කී යන නිසං� ඡේන�ඡේK.72 ධර් ය නිව9රදිව අර්ථකථනය කිරීඡේම් අපහසුකම් ඇතිවන බ9වි‍නි.ඒ සං �ජාඡේ� ඡේබ�ඡේහE පිරිසංක් ලබනුඡේ� ක�ර්මික හ� වි‍ද6� අ�ශ්‍රයන්ටාං බර අධ6�පනයක් බ9වි‍න් ඔවුන් තුළින් ධර්‍මය ප9හ9දිලි හ� ග9ඹුර9 ඡේලසං අවඡේබEධ කිරීඡේම් හ9කිය�ව දුර�වී යයි.73 ප�ලි භා�ෂ�ව සං ඟ ති�පිටාංක ධර් ය ග9ඹුරින් අධ6යන කළද හුඡේදක් සං�ම්ප�ද�යික සී �වන්ටාං අගතිග�මීව න9ඹුර9වී සිටී ද ධර්‍ම�වඡේබEධය පිණිසං වQයම් කිරීඡේම්දී ඇතා9ම් අව�ථ�වල දී බ�ධ�ක�රී වි‍ය හ9කි බව යම් තාර කටාං ඡේපනී යයි.74

ඇතා9ම් අව�ථ�වල දී ප�ලි ති�පිටාංකය පිලිබඳ ලබන පුර�ණා සං�ම්ප�ද�යික අධ6�පනය ධර් �වඡේබEධයටාං උපක�රී වි‍ය හ9කිය.75 බුදුරදුන් ජීව �න ක�ලසී �ව තුළ හ� ඊටාං පසු ඳ ක�ලයක් පසු වන තුර9 යුගවල ති�පිටාංක ධර් ඡේයහි පවතින සංජීවී �වරQපඡේයන් යුතුව අර්ථ ග\හණාය කර ග9නී ටාං අවශ්‍ර6කරණා පසුබි ප9වති නිසං� රහතාන් වහන්ඡේ�ල� බහුලව ව9ඩාසිටි බව අඡේප්‍ පුර�ණාඡේ� සංසුන් ඉතිහ�සං ව�ර්තා� අනුව ප9හ9දිලි ඡේK.76 ක�ලය�ඡේ� ඇවQඡේ න් ඕනQ භා�ෂ�වක වචනවල අර්ථය ඡේවන�වී �වභා�වි‍කය.77

එඡේ� භා�ෂ�වක වචනවල සං� �න6 අර්ථයටාං වඩා� ඒව�ටාං ලබ�දී ඇති ද�ර්ශ්‍රනික අර්ථය ක්ෂණිකව ඡේවන�ව යයි.78 එහිදී අර්ථ වි‍වරණා ග\න්ථවලින් භා�ෂ�ඡේK සං� �න6 හ� ද�ර්ශ්‍රනික අර්ථය රැක ග9නී ටාං වQය ක් දර� ඇතා.79

නමුත් ප��ඡේයEගික පක්ෂය මිනිසුන්ඡේගන් ඈත්වත් ප��ඡේයEගික කර9ණු ලිඛිතා �වරQපඡේයන් සංක� කර ඇති ලිය9වි‍ලි තුළ අන්තාර්ගතා ප��ඡේයEගික කර9ණු නිසි අයුරින් ග\හණාය කරග9නීඡේම් හ9කිය�ව මිනිසුන් ඡේවතින් දුර�ව යයි.80 ප්‍ ර�ඡේයEගික කර9ණු ද�ර්ශ්‍රනික අර්ථඡේයන් වි‍වරණා කිරීඡේ න් තා�ර්කික හ� බුද්ධි ය ඥා�නය වර්ධනය වී මිසං සිහි නුවණා හ� ප�ඥා�ව වර්ධනය වී ටාං අවක�ශ්‍ර ඡේන� සංලසංයි. අර්හත්ව අවඡේබEධය පිණිසං ඇති �ර්ගය හ� අර්හත් ඵල�වඡේබEධය ප��ඡේයEගික අයුරින් කිgය�ත් ක කිරීඡේ න් වි‍න� ද�ර්ශ්‍රනිකව අවඡේබEධ කරග9නී ටාං අපහසු වීඡේම් නිය අර්ථය ද එයයි.81 කල්ගතා වී ත් සං ඟ මුලික බුදුසං ය වි‍වි‍ධ නික�ය හ� ද�ර්ශ්‍රනික ගුර9කුල ර�ශියකටාං ඡේබදී ඡේවන්වී ටාං ඡේkතු වූඡේ� ද ධර් ය අර්ථ වි‍වරණාය කරන ලද වි‍වි‍ධ �වරQපයන්හි ප9වති වි‍ ධත්‍වයයි.82 ති�පිටාංකය වි‍ග\හ කිරීඡේම්දී හ� සං�ග�යන� කිරීඡේම්දී අර්හත් �ර්ගඵල අවඡේබEධයටාං දක්වන ලද අධික සං9ලකිල්ල හ� ප්‍ ර �ණිකත්ව ගුණාය නිසං� අර්හත්වය පසු ක�ලීනව වි‍වි‍ධ අභිඡේයEගයන්ටාං

375

ලක්ව ඇති ආක�රය රහතාන් වහන්ඡේ� පිළිබඳ ඇති වූ නික�ය�න්තාර වි‍වි‍ධ තා අනුව ප9හ9දිලි ඡේK.83 එහි දී අර්හත්වය පිළිබඳ සං� �න6 අය තුළ ඇතිවූ වි‍වි‍ධ තා හ� සං9බQ තාත්වය අතාර කිසියම් තාව�දී ඝ්‍රාට්ටාංනයක් ඇතිවූ බව ඡේපඡේනන්නටාං ඇතා. ඡේම් අතාර තාවත් සුළු පිරිසංක් හිතා� තා� අර්හත්වය හ� අර්හත් �ර්ගඵල අවඡේබEධය පිණිසං ඇති ඟ නිර්දය වි‍ඡේKචනය ලක් කර ඇතා. එ ඟින් උන් වහන්ඡේ�ල�ටාං හිමි වූ සං� යික හ� සං �ජායීය �ථ�නය ද පහල ද9මී ටාං ඡේවඡේහසංක් ඡේගන ඇති අයුර9 ද9කගතා හ9කිය. පසු ක�ලීනව ඡේම් තාත්වය ප� �ණා�ත් ක ඡේලසං අධික වූ අතාර එ ඟින් අර්හත්ව පර �දර්ශ්‍රය පිළිබඳ තිබූ සං� යික හ� සං �ජායීය ආකල්පයටාංද ප�බල පහරක් එල්ල වූ බව පිළිගතා හ9කිය.84

ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං අර්හත්ව පර �දර්ශ්‍රයටාං ප�බල වටින�ක ක් මුල් බුදු සං ය තුළ හිමිව තිබීඡේ න් පසු ක�ලීනව වි‍වි‍ධ ව�සි ල�භා අරමුණු කර ප9වි‍ද්දටාං එලඹි පිරිසංටාං එය �වකීය ඡේනEරථය මුදුන්පත් කරග9නී ටාං කිසියම් බ�ධ�වක් ඇතිව තිබූ බව ඔවුන්ඡේ� කිgය�ක�රීත්වය අනුව ප9හ9දිලි ඡේK.

බුදුරදුන් ජීව �න ක�ලඡේ� දී බුදු හිමියන්ඡේ� ප�බල ඡේපsර9ෂය භූමික�ව නිසං� කිසිවක් කර කිය�ගතා ඡේන� හ9කිව සිටී ඡේ ව9නි පිරි� උන් වහන්ඡේ�ඡේ� පරිනිර්ව�ණාය සං ඟ කලඑළි බ9සී ටාං උත්සං�හ කළ බව ශ්‍ර�සංන ඉතිහ�සංය තුළින් ඡේපනී යයි. වි‍ඡේ�ෂඡේයන් සං�ග�යන� ව�ර්තා� ඟින් ඡේහළි වන අන්ද ටාං බුද්ධ වචනය වි‍වි‍ධ අයුරින් අර්ථ නිරQපනය කිරී ටාං වQයම් කළ වි‍වි‍ධ අත්තාඡේනE තික පිරි� නිසං� සං�ග�යන�වන් ප9ව9ත්වීඡේම් අවශ්‍ර6තා�ව ඇති වූ බව දක්ව� තිඡේ]. අර්හත් ඵලය පිළිබඳ වි‍වි‍ධ තාව�ද ව6�ප්‍තාවී ගිඡේ� එව9නි පිරි� තුළ තිබූ වුව න�වන් අනුව බව ඓතිහ�සික ඡේතා�රතුර9 වලටාං අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. රහතාන් වහන්ඡේ� පිළිබඳ සං �ජාය තුළ තිබූ පිළිග9නී හ� උන් වහන්ඡේ�ඡේ� සං� යික පසුබි පහළටාං ඇදද9මී ඡේ හි පර �ර්ථය වි‍ය.

සං �ජාඡේ� ඡේසංසු පිරිසං තුළ තිබූ අර්හත්වය පිළිබඳ අනවඡේබEධය සං�ර්ථකව භා�වි‍තා� කර ඡේම් කටාංයුත්තා සං�ර්ථකව ඉටු කර ග9නී ටාං එබඳු පටු පර �ර්ථ ඡේපරද9රිව කිgය� කළ පිරි� ඡේය�මු වී තිබිණා. ඡේබ�ඡේහE අව�ථ� වල දී ප්‍ රතිපත්තිගර9කව කටාංයුතු කිරී ටාං වඩා� එය බ�හිරව ප�දර්ශ්‍රනය කරමින් ඒ ඔ�ඡේ� වි‍වි‍ධ ව�සි ල�භා අත්පත් කර ග9නීඡේම් කූටාං ඡේච්තාන�ව ඡේපරද9රි කරඡේගන කටාංයුතු කළ ගිහි පිරි�වල පව� ඡේන� ඳ සංහඡේයEගය එව9නි දුර්ජාන පුද්ගලයන්ටාං ල9බිණා. අර්හත්වය පිළිබඳව සං �ජාඡේ� වි‍වි‍ධ තාව�ද ඡේKගවත්ව ව6�ප්‍තා වුව ද රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ව9ඩා සිටි ක�ල වකව�නුව තුළ උන් වහන්ඡේ�ල�ටාං එව9නි තාව�දවලටාං සං�ර්ථකව මුහුණා දිය හ9කි වි‍ය. බුදු වදන වි‍වි‍ධ �වරQපඡේයන් වි‍�තාර කිරීඡේම් දී වි‍වි‍ධ පිරි� අතාර ඇතිවූ තාව�ද ගුර9කුල බවටාංත් පසු ක�ලීනව ඒව� නික�ය බවටාංත් පරිවර්තානය වි‍ය. සංQ ගුර9කුලයක ප�ධ�නතා තාව�දී ඡේක්න්ද්‍ර�ථ�නය වූඡේ� අර්හත්වය පිළිබඳව ප9වති ඡේප�දු පිළිග9නී යි. ඡේම් ඡේkතුව තා අර්හත්වය ඡේක්න්ද්‍ර කර ගත් ප�ර්ශ්‍රවය ඡේ න් එයින් බ9හ9රව ශ්‍ර��තී�ය අර්ථකථන සංම්ප�ද�යන්

376

අනුග නය කිරී ඡේක්න්ද්‍ර කර ගත් ප�ර්ශ්‍රවද බිහිවන්නටාං වූ බව ඡේපනී යයි.

ඡේබ�ඡේහE අව�ථ�වලදී අර්හත්වය පිළිබඳව සං �ජාඡේ� ඡේසංසු පුද්ගලයින් ද9ක්වූ ආකල්ප හ� නිව9රදි අදහසං අතාර වි‍වි‍ධ තා ග9ටුම් ඇතිවි‍ය. ඡේබsද්ධ භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� බ�හිර ප9ව9ත් පිළිබඳව සංසුන තුළ තිබූ සං�ම්ප්‍ රද�යික සංම්මුතීන් ආරක්ෂ� කර ග9නීඡේ හිල� සං �ජාය තුළ රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� ක�ර්යභා�රය අතිශ්‍රයින් සුවි‍ඡේ�ෂී වූවක් වි‍ය. න්ද ඕනQ අව�ථ�වකදී උන්වහන්ඡේ� වි‍සින් දක්වන ලද වි‍වි‍ධ වි‍නි�චයන් ඡේකඡේරහි ප9වි‍දි හ� ගිහි ප�ර්ශ්‍රව ද9ක්වූ අවනතා �වරQපය නිසං� වි‍වි‍ධ අල්ල� ලබ�දීම් ව9නි දQ සිදු කර ඡේහE �වකීය කූටාං අභිප��යයන් මුදුන්පත් කර ග9නීඡේම් අභිල�ශ්‍රයන් ඡේපරද9රිව කටාංයුතු කළ පිරි� සිටි බව ශ්‍ර�සංන ඉතිහ�සංය පිළිබඳ ව�ර්තා�වල සංඳහන් ඡේK. ක�ලය ගතාවී ත් සං �ජා අවශ්‍ර6තා� ද සීඝ්‍රාbඡේයන් ඡේවන� වන්නටාං වි‍ය. ඡේවන�වන සං �ජා ඡේප�දු පිළිග9නීම්වලටාං අනුව අර්හත්ව පර �දර්ශ්‍රයටාං හ�නි ඡේන� වන ඡේ� භික්ෂු සංමූහය�ඡේ� සංම්මුතිය ඇතිව ඛුද්ද�නු ඛුද්දක ශික්ෂ� ඡේවන� කිරී ටාං බුදුරදුන් අවසංර ලබ� දී තිබිණා. එඡේහත් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ඡේපරටුඡේක�ටාං ගත් �ථවි‍රව�දී සංම්ප�ද�ය එකී බුදුරදුන්ඡේ� අනු 9තිය පරිදි ඛුද්ද�නු ඛුද්දක ශික්ෂ� සං�ඝ්‍රා සං �ජාඡේ� ඡේප�දු එකඟත්වය ඇතිව වුව ද ක�ඡේලEචිතාව හ� අව�ථ�නුරQපීව පව� ඡේවන� කිරී ටාං අක 9ති වි‍ය. එහි දී ව6ක්තා ප�තිබල සංම්පන්න �ථවි‍ර රහත් භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල�හටාං පව� ඛුද්ද�නුඛුද්දක ශික්ෂ� ඡේ �නව�ද9යි ප9හ9දිලි තිර වි‍නි�චයකටාං ප9මිණී ටාං හ� ඒ පිළිබඳ ඡේප�ඳු එකඟත්වයකටාං ප9මිණී ටාං ඡේන� හ9කි වි‍ය. අර්හත්වය ඡේක්න්ද්‍ර කර ගත් �ථවි‍ර භික්ෂූන්වහන්ඡේ�ල� අතාර කිසිදු වි‍නය ශික්ෂ�පදයක් ඡේවන� ඡේන� කිරීඡේම් තීරණාය ප9වති බ9වි‍න් මුල් බුදු සං ය�නූකූල ආකල්ප පිළිගත් බහුතාර පිරිසංටාං එ ඟින් සං�ධ�රණාය ඉටුවූබව පිලිගතා හ9කිය. ඡේම් ඡේkතුව තා ඡේප�දු සං �ජා ආකල්පය වූඡේ� බුදු දහ පිළිබඳව වඩා�ත් නිව9රදි තීරණාය ගතා හ9කි පසුබි ක් ඇත්ඡේත් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ඡේක්න්ද්‍ර කරගත් �ථවි‍ර සංම්ප�ද�යටාං බවයි. භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� වි‍නය කඩා කිරී ක් සංම්බන්ධව නිව9රදි වි‍නි�චයක් ලබ�දිය හ9ක්ඡේක් ඡේම් ඡේkතුව නිසං� රහතාන් වහන්ඡේ�ල� හටාං බව සං �ජා ආකල්පය වි‍ය. ඡේසංසු නික�ය අතාර අර්හත් ඵලය සංම්බන්ධව ද9ඩි වි‍ඡේරEධතා�වයක් ඡේග�ඩා න9ඟී ටාං ද ඡේම් සං �ජා ආකල්පය ඡේkතු වූ බව සං9ලකිය හ9කිය.85

අර්හත්වය ප� �ණිකත්වඡේයන් පිළිග9නී ත් සං ඟ වි‍වි‍ධ ල�භා ප�ඡේයEජාන ද සංසුනටාං ල9බුණු නිසං� පසු ක�ලයක දී වි‍වි‍ධ අර්බුද පව� උද්ගතාවූ බව ඡේපඡේන්. �ථවි‍රව�දී සංම්ප�ද�ය තුළ ද ග\� ව�සී හ� ආරණා6ක ය9යි ඡේදඡේක�ටාංසංක් ඡේබදී ඡේවන්ව ය� ටාං තුඩුදී ඇත්ඡේත් ද සං�ම්ප�ද�යික ආකල්ප ද9රQ පිරිසං හ� නූතානව�දී ප�වණාතා� තා කිgය�කළ පිරි�වල බලපQ නිසං� ය9යි සිතිය හ9කිය. මින් අර්හත්වයටාං වඩා�ත් න9ඹුර9 වූ පිරිසං ආරණා6ක සංම්ප�ද�ය තුළටාං න9ඹුර9 වූ බවක් නිරීක්ෂණාය කළ හ9කිය. ප9වි‍දි වතා සංම්පූර්ණා කරමින් අර්හත්වයටාං පත්වී පිණිසං ප ණාක් දිව� ර�තී� ඡේවඡේහසං ඡේගන කිgය� කරන

377

භික්ෂුන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� ව�සංය පිණිසං පධ�න ඝ්‍රාර නමින් ඡේවන්වූ ව��තු වි‍ද් ය�නුකූල වි‍හ�ර ආර� පද්ධතියක් ඉදිවී තුළින් ඡේම් කර9ණා පුර� වි‍ද් ය�ත් කව පව� තාහවුර9වී තිඡේ]. රහතාන් වහන්ඡේ� කg �නූකූල ඡේලසං සං �ජාඡේයන් බ9හ9ර ඡේවමින් අර්හත්ව පර �දර්ශ්‍රය සං�ක්ෂ�ත් කර ග9නී පිණිසං ප ණාක් ඡේවඡේහසං ඡේගන කිgය� කිරී ත් සං ඟ සං� �න6 සං �ජාය උන් වහන්ඡේ�ල�ව තාර ක ගුප්‍තා �වරQපඡේයන් සං9ලකූ බවක්ද ඡේම් සං ඟ ඡේපනී යයි. වඩා�ත් ද9ඩිව ප�තිපත්ති සංම්පූර්ණා කිරී ත් සං ඟ අරහත් ඵලය ලබ� ව9ඩා සිටි භික්ෂුන් වහන්ඡේ�ල� සං�ඛ6�ව ලක්දිව අධිකවූ ක�ලවකව�නු පිළිබඳ පුවත්ද ව�ර්තා� වී ඇතා. එක්තාර� ක�ලයක ඡේ රටාං පිටිසංර ගම්බදව පිහිටි කිසිදු නිඡේවසංක දිව� ක�ලඡේ� දී වී ප9දුරක් හිර9 රැ� වලින් ඡේKල� ග9නී ටාං අර්හත් ඵලය ලබ� අහසින් ව9ඩා කරන රහතාන් වහන්ඡේ�ල� නිසං� ඡේන� හ9කි තාර ටාං ගණානින් අති වි‍ශ්‍ර�ල සං�ඛ6�වක් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ව9ඩා සිටි බව ප9වඡේ�. ය ක් දුර්ලභා වූ වි‍ටාං එහි අගය ව9ඩිවී ද, ය ක් සුලභා වූ වි‍ටාං එහි අගය අඩුවී ද සං� �න6 ඡේදයකි. ඡේම් අනුව ඒ ක�ල සී �ව තුළ රහතාන් වහන්ඡේ�ල� සං�ඛ6�ත් කව වර්ධනය වී සං �ජායටාං බලපQ හ9කි බව පිළිගතා හ9කිය. එය වඩා�ත් නිව9රදි බව ඡේපනී යනුඡේ� සං �ජාය ඡේභාsතික අ�ශ්‍රඡේයන් දියුණු ඡේ කලදී මිනිසුන් බහුල ඡේලසං ප�තිපත්ති වලින් ඈත්ව ආත් �ර්ථක�මීව කටාංයුතු කිරී ටාං පුර9දු පුහුණු සං �ජා ව�තා�වරණාක් තිඡේබන අව�ථ�ඡේK දී අර්හත් ඵලයටාං ල9බී ඇති සං �ජා වටින�ක ඡේකතාරම් ප�බලද9යි සිතා� බ9ලීඡේම්දීය.86 එය ඇතා9ම් වි‍ටාං බුද්ධ ක�ලීනව රහතාන් වහන්ඡේ�ටාං හිමිව තිබූ සං �ජා වටින�ක ටාං ද වඩා� ව9ඩි අගයක් වි‍ය හ9කිය. න්ද ඡේ කල සං �ජාඡේ� රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ඉතා� දුලබ ය9යි ඡේප�දු සං �ජා පිළිග9නී ක් ඇති බ9වි‍නි. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� තා තා න් රහත් ය9යි ව6�ජාව අඟව� එ ඟින් වි‍වි‍ධ ල�භා සංත්ක�ර ල9බී ටාං ගිජු කපටි පුද්ගලයින් ඉ� තු වන බව වි‍වි‍ධ අයුරින් ජාන �ධ6 තුළින් ව�ර්තා�ගතාව ඇති පුවත් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. එහිදී වඩා� ව9දගත් වනුඡේ� අර්හත් ඵලය පිළිබඳ ඇති සං �ජා වටින�ක පසුපසං ලුහුබ9ඳ ඡේග�� එහි තුපිටාං �වරQපය ව�සි ල�භා තාක� තා � තුළ ව6�ජා ඡේලසං ආඡේරEපණාය කරග9නී ඡේන� ඡේK. අර්හත්ව ඵල ට්ටාං ටාං අයත් �නසික පසුබි ලබ� ග9නී ටාං වQයම් කිරී කළ යුතු ව9දගත් ඡේදයයි. තුපිටාං හ9ඩායටාං වඩා� ව9දගත් වනුඡේ� ඊටාං අද�ළ �නසික ශික්ෂණාය අත්පත් කර ග9නී ටාං ඡේවඡේහසං ග9නී යි. අර්හත් ඵලයටාං අවශ්‍ර6 �නසික ශික්ෂණාය අත්පත් කර ගතා හ9කි නම් එය කු න න කින් හ9ඳින්වුව ද වරදක් න9තා.87

සං9බවි‍න් අභා6න්තාර ප�තිපත්ති වලින් ඈත්වී ටාං සං �නුප�තිකව පුද්ගලය� වඩා�ත් බ�හිර �වරQපඡේයන් ඉ� තු වී ටාං ඡේවරද9රී සං� �න6 ඡේදයකි.88 ඡේම් අනුව අර්හත් ඵලය පිළිබඳ ඇති සං �ජා වටින�ක ඊටාං අද�ළ කිසිදු ගුණායක් රහිතාව ව6�ජාව බ�හිර �වරQපඡේයන් අත්පත් කිරී ටාං වQයම් කරන කූටාං පුද්ගලයින් ඡේම් සං �ජාඡේ� බහුල බව ද9කගතා හ9කිය.89 මීටාං ප�තිපත්තිගර9ක ඡේන�වූ පුද්ගලයින් අර්හත්වය සං�ජා�නනය කර ගන්න� �වරQපඡේයහි පවතින වි‍වි‍ධ අඩුප�ඩුකම් ද ඉවහල් ඡේK.90 ය ක් නිව9රදිව සං�ජා�නනය වී ටාං නම්

378

ඊටාං අද�ළ සං�ජා�නන පසුබි ටාං ඡේයEග6 �නසික පසුබි ක්ද පවත්ව� ග9නී ටාං ඡේවර ද9රිය යුතුය. ප�තිපත්ති ගර9ක ඡේලසං �නසික පසුබි දියුණු කර ග9නී තුළින් අර්හත්ව සං�ජා�නනය ල9බී ටාං ඡේවඡේහසං ග9නීඡේ න් ඡේතා�රව අති ධ�වනක�රී වීඡේ න් කිසි දිඡේනක එය අවඡේබEධ කළ ඡේන� හ9කිය. අතාහ9ර ද9මීම් කිgය�වළිඡේ� අවසං�න නිෂ්ටාං�ව නම් අර්හත්ව සං�ජා�නනය න9 9ති ආධ්‍ ය�ත්මික කූටාං ප��ප්‍ති ට්ටාං යි. ඡේලEකය ඡේහවත් සංසංර සං ඟ පවත්වන්න� වූ සං�ඡේයEජාන වලින් මිදී ටාං හ9කිවී නිසං� අර්හත්ව ඵල අවඡේබEධඡේයන් �ථිර සං9නසු ක් ලබ�ගතා හ9කිය. නිවන් අවඡේබEධඡේ� පරිපූර්ණාතා අව�ථ�ව අර්හත්ව ඵල�වඡේබEධයයි. අර්හත්වයටාං පත් වී ත් සං ඟ යම් කිසි පුද්ගලඡේයකු භාවය හ� බ9ඳ තාබන අවි‍ඡේයEජානීය උප�ද�න ය සංම්බන්ධතා�ව ගිලිහී යයි.91

5.3.පච්ඡේචක බුද්ධත්වය හ� සං�ජා�නනය

පච්ඡේචක යන වචනය ප�ඡේතා6ක හ� පඡේ� යන නම් වලින්ද ද9ක් ඡේK.

පච්ඡේචක යන්න ප�ලි වචනයයි. එහි අදහසං නම් ඡේවන් ඡේවන්ව ඡේහවත් තානි තානිව යන්නයි. ඒ අනුව පච්ඡේචක බුද්ධ යන ප�ලි පදඡේයහි අර්ථය තානිව සංතා6�වඡේබEධය කළ පුද්ගලය� ඡේලසං දක්ව� තිඡේ]. ඒ අනුව සං��ක�තාය හ� සංම්බන්ධව ප�ඡේතා6ක බුද්ධ යන වදනය ඊටාං සං �නව සං9කසී ඇතා. එඡේ� සි�හල �වරQපය පඡේ� බුදු යන්නයි. ඡේකඡේ� ඡේවතාත් ඡේ හි අර්ථය කිසිඡේවකුඡේ� උපක�රයක් රහිතාව තානිව සංතා6 අවඡේබEධය ල9බූ උතු � යන්නයි. සං� �න6 ව6වහ�රඡේ� පඡේ� බුදු යන ඡේයදු ක්ද ඇතා. ඉන් අදහ� වනුඡේ� වි‍වි‍ධ ද9න උගත්කම්වලින් පරඡේතාරටාං ඉඡේගන ඡේගන ඇති නමුදු ඡේසංසු අයටාං සිය ද9නු ලබ� දී ටාං අසං ත් වූ පුද්ගලය�ය. ඡේ ව9නි අය සං �ජාඡේ� ඡේක�ඡේතාකුත් ද9ක ගතා හ9කිය. ඊටාං ඡේkතුව එව9නි අයඡේ� ඡේවනත් කිසිදු ඡේලsකික ව�සි ල�භා අඡේප්‍ක්ෂ�වක් න9තිව තිබී ත්, එක ජීවන ඉලක්කය ද9නු අත්පත් කිරී පිණිසං ඡේවඡේහසංවී ත් යන කර9ණු බව ද9ක ගතා හ9කිය.

අඡේනක් අතාටාං ඡේක�ඡේතාකුත් ද9න උගත්කම් ලබ� තිබුණා ද සුදුසු පුද්ගලය�ටාං ඔහුටාං හිමි ඡේයEග6 �ථ�නවල අව�ථ�ව ලබ� ඡේන�දී ඡේන�සුදුසු අයටාං ඒ �ථ�න පිරින9මී වි‍ය හ9කිය. නූතාන සං �ජාය ඡේබඡේහවි‍න් සං�කීර්ණාය. සං �ජාය අර්බුදයටාං පත්වී ටාං ඡේkතු පිළිබඳව අද ඡේබ�ඡේහE ඡේදඡේනකුඡේ� අවධ�නය ඡේය�මුව තිඡේ]. සං �ජාඡේ� ඇති සං�කීර්ණාතා�වය එහි ග9ටාංළු හ� අර්බුද ඇතිවී ටාං ඡේkතුවක් ඡේන�ඡේK. පවතින සං �ජා ව�තා�වරණාය පිළිබඳව සං�ඡේKදී බව ඇති පුද්ගලයින් තුළ වි‍ශ්‍ර�ල කළකිරී ක් ඇති වී ටාං ඡේkතුව ඔවුන් සං �ජාඡේයන් ඡේක�න් කර සං9ලකී බව ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� වි‍ශ්‍ර�ල සං �ජා ඡේ�වයක් සිදුකළ හ9කි දක්ෂ පුද්ගලයින්ඡේ� ඡේ�වය ලබ�

379

ග9නී ටාං සං �ජායටාං ඡේන� හ9කි වී ද9ඩි අව�සංන�වන්තා තාත්වයක් බව ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. සං �ජාය ඡේකඡේරහි හ� සං �ජා සං�ධ�රණාත්වය ඡේකඡේරහි කළකිරීඡේ න් ඉච්ඡා� භා�ගත්වයටාං පත් වන අය ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං සං �ජා සංම්බන්ධතා� ප9ව9ත්වී සී � කර ග9නී ටාං ඡේහE ඉන් මුළු නින් ව9ලකී ටාං පව� ඡේපළඡේඹන බව ද9ක ගතා හ9කිය. �නවය� සං �ජායීය සංත්වඡේයකි. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� ඒ අයුරින් සං �ජා ඇසුරින් ඡේවන්ව හුදකල�ව කටාංයුතු කිරී ටාං න9ඹුර9 වූ අය පිළිබඳව සං �ජා ඇසුර පි�ය කරන පිරිසංටාං අවඡේබEධ කර ග9නී ටාං අසීර9ය. ඡේම් අසීර9තා�වය නිසං� ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං හුදකල�ව ජීවත් වී ටාං පි�ය කරන අය පිළිබඳව සං �ජාඡේ� ව9ඩි ඡේදඡේනකු අනවශ්‍ර6 ඡේලසං සං9ක කිරී ටාං ද ඡේපළඡේඹන බව ද9ක ගතා හ9කිය. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� සිදු වනුඡේ� සං �ජාය ඡේකඡේරහි ඳ කළකිරී ක් ඇති ඡේකඡේනකුටාං සං �තා සං �ජාය එප� වී ය� කි.

ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං ඡේකඡේනකු සං �ජා සංබඳතා� ප9ව9ත්වීඡේ න් ව9ළඡේකනුඡේ� එහි ඇති වි‍ෂ �වරQපී හ9ඩාතාල පිළිබඳ ඇති කළකිරී නිසං�ය. ඒ පුද්ගලය�ඡේ� නසං සුවපත් කරව� යළි සං �ජායටාං අවඡේශ්‍රEෂණාය කර ග9නී ඡේවනුවටාං වඩා වඩා�ත් එබඳු අය සං �ජාඡේයන් පිටුවහල් කර තා9බීඡේම් අවසං�න ප�තිඵලය එතාරම් සුබද�යක එකක් ඡේන� වනු ඇතා. න්ද සංQ පුද්ගලඡේයකු ඇටාං, සංම්, �,

ඡේල්, නහර ආදිඡේයන් සංQදී ජීවි‍න්ය. දුක, ඡේKදන�ව, ප�ළුව, තානික , හුදකල�ව ආදී ජීව සං�ජා�නන හ9 අඡේයකුටාං ඇති ඡේK. එය තිරිසංන් සංත්වය�ටාං ඡේ න් නුෂ6ය�ටාං ද ඡේප�දුය. ඡේම් නිසං� ඡේකඡේනකු තාව අඡේයකු ග9න කල්පන� කළ යුත්ඡේත් තා න්ව උප �වටාං ග9නීඡේ න් බව බුදු හිමියන් පව� ඡේද්ශ්‍රන� කර තිඡේ]. පඡේ� බුදුවරඡේයකුඡේ� සං �ජා භූමික�වක් නම් කිසිඡේ�ත් වි‍ද6 �න ඡේන�ඡේK. සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුඡේගන් පඡේ� බුදුවරඡේයකු ප9හ9දිලිව ඡේවන� බව ක9පී ඡේපඡේනන ප�ධ�නතා ඡේවනසංක් ඡේලසංටාං ඡේ ය ද9ක්වි‍ය හ9කිය. පඡේ� බුදුවරය� එක්තාර� අයුරකින් ඡේප�දු සං �ජා යහපතා සං9ලසීඡේ න් ඡේවන්ව සිටින හුදකල� උතුඡේ කු ඡේලසං ක9පී ඡේපඡේන්. න්ද පඡේ� බුදුවරඡේයකුඡේ� සං�ජා�නන ප9තිකඩා තුළ ග9]ව තිඡේබන්න� වූ �වකීය වි‍මුක්තිය සංලසං� ග9නී ටාං ඔ]ඡේබන් වූ පර�ර්ථචර්ය� ලක්ෂණා ද9ක ග9නී අසීර9ය. හුඡේදක් පඡේ� බුදුවර9 සං �ජාය හමුවටාං වඩින්ඡේන් ද�නය ලබ�ග9නී සංඳහ� ප ණාකි. එබඳු අව�ථ�වකදී පව� ඡේද්ශ්‍රන� කරනුඡේ� අනන6යන් හටාං චතුර�ය¸ සංතා6ය අවඡේබEධ කළ හ9කි ඡේද්ශ්‍රන�වන් ඡේන�ඡේK. එබඳු ධර් ඡේද්ශ්‍රන� හුඡේදක් ද�න ය කුශ්‍රල කර් යකටාං පසුව �ව�මීන් වහන්ඡේ� න ක වි‍සින් කරන ලබන ද�න�නිසං�ශ්‍ර අනුඡේ Eදන�වක හ9ඩාතාල ගන්න� බව ඡේබsද්ධ සං�හිතා6ගතා ඡේතා�රතුර9වල සංඳහන්ය. එහි අන්තාර්ගතාව ඇත්ඡේත් පිhඩාප�තා ද�න පිරින9මී ටාං අද�ළ භුක්තා�නුඡේ Eදන� බඳු කුඩා� කර9ණුය.92

පඡේ� බුදුවරඡේයකුටාං අවශ්‍ර6 බුද්ධත්වය අවඡේබEධ කරගත් පසුව පිරිනිවන් පQ දක්ව� හ9කි තා�ක් සං �ජා ඇසුඡේරන් දුර�ව වි‍ඡේKකීව ආයු ක�ලය ඡේගව� ද9මී ටාංයි. ක් නිසං�ද යත් පඡේ� බුදුවීඡේ න් උන්වහන්ඡේ� අඡේප්‍ක්ෂ� කළ අභිප��ය ඒ වන වි‍ටාං මුළු නින් ඉටු වී ප9වතී යි. උන්

380

වහන්ඡේ� ප�රමිතා� පූරණාය කරනු ල9බුඡේK ඡේකඡේ� ඡේහE බුද්ධත්වයටාං පත්වී ටාං මිසං ඡේලEකව�සී සංත්වය� ඡේකඡේරහි ඇති කර ගත් අනුකම්ප�ඡේවන් හ� කර9ණා�ඡේවන් සං �තා ඡේලEක සංත්වයන්ටාං ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කර ඔවුන් හටාං ද නිවන් අවඡේබEධ කරවී පිණිසං ඡේන�ඡේK. ඒ නිසං� බුද්ධත්වය කර� සිතා ඡේ ඡේහය වූ අවි‍ද6�ව තා�ෂ්ණා�ව යන ඡේකඡේල� ප�හීණා වීඡේ න් අනතුර9ව ඡේලEකය�ටාං ධර් අවඡේබEධය ලබ� දී ටාං උන් වහන්ඡේ� සංම් � සංම්බුදුර9න් ඡේලසං උත්සං�හවත් ඡේන�ඡේK. එක් අ�ශ්‍රයකින් සංලක� බ9ලූ වි‍ටාං බුදු බව ල9බී ටාං වඩා� ඡේසංසු අයටාං නිවන් අවඡේබEධ කරවී අපහසු ය9යි සං9ලකිය හ9කිය. ඡේගsතා බුදුහිමියන් ඡේලEක�ර්ථ චර්ය�ව පිණිසං ක9පවීඡේ න් පසුව ඡේ �න තාරම් වි‍ශ්‍ර�ල ක�යික දුකක් වි‍න්ද� ද9යි ති�පිටාංකඡේ� ප9හ9දිලිව දක්ව� ඇතා. නිසි ඡේKල�වටාං ආහ�රප�න, වි‍ඡේKකය, නින්ද ආදී මුලික පහසුකම් කිසිවක් න9තිව උන්වහන්ඡේ� ඡේ �න තාරම් දුකක් වි‍ඳ ක9පවී ක් සිදු කළ ද එ ඟින් උන්වහන්ඡේ�ටාං කිසිදු ඡේපsද්ගලික ප�තිල�භායක් න9ති වුව ද ප�පී ඡේච්තාන�ව මුල් කර ඡේගන පවි‍ටු දුදනන්ඡේ� ක�යික පීඩා� කිරීම් අපහ�සං කිරීම් ආදි ඡේද්ටාං ලක්වූ බව ද9ක ගතා හ9කිය. සංQ සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු ඡේලEක�ර්ථ චර්ය�ව සිදු කිරීඡේම් දී ප�පී දුදන ඡේවතින් ඡේ ව9නි වූ ක�යික දුක් රැසංක් ලබන ඡේ�ක. ඡේබEධි සංම්භා�ර පුරණා අව�ථ�වල දී ඒ සංඳහ� ඇති යම් යම් සුදුසුකම් සංපුර� ග9නී ටාං සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ප��ර්ථන� කරන උතු න් වහන්ඡේ�ල� වග බල� ගනිති. ඡේ ව9නි සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කිරීඡේම් කිසිදු උත්සං�හයක් න9ති ඡේබEධිසංත්වයන් වහන්ඡේ�ල� හටාං ල9ඡේබන �වය� අවඡේබEධය වන බුද්ධත්වඡේයහි පවතින අඩුප�ඩුව ඡේලසං තා න්ටාං හ9ර ඡේවනත් අයටාං ධර් ව�ඡේබEධය ලබ�දීඡේම් ඡේන� හ9කිය�ව ද9ක්වි‍ය හ9කිය. එය �වය� අවඡේබEධ කර ග9නීඡේම් තිඡේබන අඩුප�ඩු ක ටාංකටාං වඩා� ඡේසංසු අයටාං ධර් ඥා�ණාය ලබ�දීඡේම් පවතින අඩුප�ඩුක ක් ඡේලසං ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. මින් ප9හ9දිලි වනුඡේ� ය ක් තා න් අවඡේබEධ කරග9නී ප ණාක් ප� �ණාවත් ඡේන� වන බවයි. තා න් ල9බූ අවඡේබEධය තාවත් ඡේකඡේනකු හටාං ලබ� දී ටාං නම් ඒ පිළිබඳව ඇති කර ගන්න� ලද වි‍ඡේ�ෂ හ9කිය�වක් තිබිය යුතු බවද ඡේ යින් ප9හ9දිලි ඡේK. ඡේම් පහද�දීඡේම් න9තාඡේහ�ත් ඉග9න්වීඡේම් කුසංලතා�ව න9තිව පූර්ණා අවඡේබEධයක් ල9බුව ද හුඡේදක් ඒ ප�ඥා� ආඡේලEකය තා න්ටාං ප ණාක් සී � වි‍ය හ9කි බව ද ඡේම් ඟින් වටාංහ�ගතා හ9කිය. සංම් � සංම්බුදුර9වන් ඡේලEක සංත්වය� හටාං ධර් වඡේබEධය ලබ� ඡේදනුඡේ� ආයතානගතාව සිදු ඡේකඡේරන වි‍ඡේ�ෂ ඉග9න්වීම් කg ඡේKදයක් හරහ� ඡේන� වන බව බුදු සිරිතා තුළින් ද9ක ගතා හ9කිය. එහිදී සූතා� ඡේද්ශ්‍රන�වන් බහුලව ඡේද්ශ්‍රන� ඡේක�ටාං ඇත්ඡේත් කිසිදු නි�චිතා වි‍ෂය �ල�වකටාං අනුව ඡේන� වන බව ඡේපනී යයි. අව�ථ�නුරQපීව වි‍වි‍ධ පුද්ගල අනන6තා�වයටාං ග9ලඡේපන අයුරින් සුදුසු උප � උපඡේම්යය ඡේය�දමින් ධර් ඡේබEධය ලබ� දී ටාං උත්සං�හ ඡේගන ඇති අයුර9 ති�පිටාංක සූතා� ඡේද්ශ්‍රන� තුළ ද9ක ගතා හ9කිය. පඡේ� බුදුවර9න්ටාං න9ත්ඡේත් ඡේම් කුසංලතා�ව බව ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� පඡේ� බුදුවරඡේයකු සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුඡේගන් ඡේවන් කර ගතා හ9කි ඡේයEග6තා වූ මිණුම් දඬුව ඡේලසං

381

සං9ලකිය හ9ක්ඡේක් ද ඉග9න්වීඡේම් හ9කිය�වයි. සංම් � සංම්බුදුර9 වර9න් වි‍හ�ර ආර� ඡේක්න්ද්‍රඡේක�ටාං සං9ලකිය යුතු සූතා� ඡේද්ශ්‍රන� ප� �ණායක් ඉදිරිපත් කර තිබුණාද ඒව� වි‍ධි ත් අධ6�පන ආයතාන ඡේලසං හුඡේදක් අධ6�පනය ලබ� ඡේදන ආයතාන ඡේලසං ප ණාක් ඡේන� ප9වති බව ද ද9ක ගතා හ9කිය. එබ9වි‍න් ඉග9න්වී පිණිසං කිසිදු ආයතානයක ආයතානගතා වීඡේම් අවශ්‍ර6තා�වයක් බුදුවර9න්ටාං න9තා. එබ9වි‍න් උන්වහන්ඡේ�ල�ටාං කිසිදු පුද්ගලඡේයකු ඡේහE ආයතානයක් ඡේකඡේරහි පක්ෂප�තීත්වයක් ඡේහE අවනතා භා�වයක් ද9ක්වීඡේම් අවශ්‍ර6තා�වක් න9තා. ඒ නිසං� උන් වහන්ඡේ�ඡේ� සූතා� ඡේද්ශ්‍රන� ද�ෂ්ටි ය වශ්‍රඡේයන් කිසිවකටාං බ9ඳී න9තා. නිවන බඳු නිදහ� වි‍මුක්ති �ර්ගයක් ඡේලEකයටාං ඉදිරිපත් කිරීඡේම් හ9කිය�ව සංම් � සංම්බුදුර9වන්ටාං තිබුඡේh ඡේම් ඡේkතුව නිසං�ය. සංම් � සංම්බුදුවර9න් මුල් ක�ලඡේ� දී බුදු බව ල9බීඡේම් K ය�ය� ඡේයහි නිරතාවන ක�ලඡේ� රQක්ෂ ප�තිපද�වන් සංම්පූර්ණා කිරීඡේම් උත්හ�සංයන්හි නිතාරවන අව�ථ�වල දී �නව සංබඳතා� ප9ව9ත්වීඡේ න් ව9ළකී සං �ජා ඇසුඡේරන් ඡේවන්ව වනගතාව වි‍සූව ද බුද්ධත්වය ලබ� ග9නීඡේ න් අනතුර9ව ව�සංය කඡේල් පූර්ණා ක�ලීන සං �ජාගතා දිවි‍ ඡේපඡේවතාකි. ඒ හ9කිය�ව ද පඡේ� බුදුවර9න්ටාං න9තා. න්ද පඡේ� බුදුවර9න් වි‍මුක්ති �ර්ගය ඡේසං�යන ක�ල වකව�නුවල ඡේ න් වි‍මුක්තිය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ග9නීඡේ න් පසුව ව�සංය කරන ක�ල වකව�නු තුළ ද උන් වහන්ඡේ�ල� ජීවත් වනුඡේ� හ9කි තා�ක් �නව සංබඳතා� ප9ව9ත්වීඡේ න් ව9ළකී සං �ජා ඇසුඡේරන් දුර�වය. ඊටාං ඡේkතුව උන්වහන්ඡේ�ල� වි‍ඡේKකීව දිවි‍ ඡේගවී ටාං ර9චිකත්‍වයක් ද9ක්වී වි‍ය හ9කිය.

ඡේලEක සංත්වය�ටාං තා න් වි‍සින් අවඡේබEධ කර ගනු ල9බූ ධර් ය ඡේද්ශ්‍රන� කිරීඡේම් අවශ්‍ර6තා�වක් න9ති අඡේයකුටාං එඡේ� ජීවත්වී ග9ටාංළුවක් ඡේන�ඡේK.

තා න් වහන්ඡේ�ටාං අන6යන්ඡේ� ආකල්ප, හ9ඟීම් නිව9රදිව වටාංහ� ග9නී ටාං අපහසු වී ත්, ඡේසංසු අය නිව9රදිව වටාංහ� ග9නී ටාං අසං ත්වී ත් නිසං� පඡේ� බුදුවර9 ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං හුදකල� ව�සංයකටාං ර9චි කරති. පඡේ� බුදුවර9න් බුද්ධත්වයටාං පත්වනුඡේ� ඡේලEක සංත්‍වය� නිවන යනු කු ක් ද9යි නි�චිතාව ඡේන� දත් ක�ල වකව�නු තුළය. එබ9වි‍න් නිවන හ� බ9ඳී ඇති ති�වි‍ධ වූ ඡේබEධි පිළිබඳව හ ජානතා�ව ද9නුවත්කර ධර් �ර්ගය ඡේහළි කර වි‍ශ්‍ර�ල ක�ර්ය ප්‍ ර �ණායක් කිරී ටාං සිදු ඡේK. ඡේ ව9නි වි‍ශ්‍ර�ල ආධ6�ත්මික ව9ඩා ඡේක�ටාංසංක් ඉටු කිරීඡේම් ශ්‍රක්තිය පඡේ� බුදුවර9න් තුළ න9තා. එයටාං අවශ්‍ර6 ප�රමී ශ්‍රක්ති කුසංලතා�වය ද පඡේ� බුදුවර9න් ඡේයEග6 ඡේ� වර්ධනය කර ඡේගන න9තා.93

භා�රතීය සං� යික ඉතිහ�සංඡේ� ඉතා� දුර ඈතා ක�ලවකව�නුවල මුනි, සං�ෂි නමින් ප�සිද්ධියටාං පත්ව උසං� අධ6�ත්මික තාත්වයක් ල9බ සං �ජා ඇසුඡේරන් ඡේවන්ව හුදකල�ව වි‍ඡේKකීව දිවි‍ ඡේගවූ අය පිළිබඳව සංඳහන් ඡේK.

වි‍ඡේ�ෂඡේයන් සිද්ධ�ර්ථ කු ර9 ඉපදී ටාං ඡේපර ක�ල වකව�නුව තුළ සං� යික ඉතිහ�සංය තුළ වි‍සූ උතු න් ඡේලසං සං9ලඡේකන ඡේ බඳු මුනි හ� සං�ෂිවර9න් භා�රතීය සං� යික සං �ජායටාං ආගන්තුක ඡේන�ඡේK. නමුත් ඡේම් පිළිබඳව සංවි‍�තාර වි‍වරණා පසු ක�ලයකදී ඡේµරව�දී මුල�ශ්‍ර ඡේලසංටාං සං9ලඡේකන ති�පිටාංක

382

සං�ග\හඡේ� දී එයටාං ඇතුළත් ඡේන�වීය. එයටාං ඡේkතුව භා�රතාඡේ� වි‍වි‍ධ ද�ෂ්ටි ව�දයන් ව6�ප්‍තාව තිබූ ක�ල වකව�නුවක ඡේබsද්ධ සං��ක�තික පසුබි ටාං වඩා� ව9දගත් ඡේලසං සංලකන ලද්ඡේද් ඡේබsද්ධ ද�ර්ශ්‍රනික පසුබි යි. ඡේµරව�දී සංම්ප�ද�ය සං� �න6ඡේයන් සං9ලකූඡේK ඡේම් ඓතිහ�සික සිදුවීම් ශ්‍ර �වකය� ද9න ග9නී ටාං ඔවුන්ඡේ� ධර් �වඡේබEධයටාං අන්තාර�ද�යක කර9ණාක් ඡේන�වූවත් මූලිකත්වය ලබ� දී කිgය� කඡේල් ඡේබsද්ධ ද�ර්ශ්‍රනික පක්ෂය වර්ධනයටාං බ9වි‍න් ඒ පිළිබඳව සං�කච්ඡා� කිරී ඟින් ශ්‍ර �වක අවධ�නය ඡේවනත් අතාකටාං ඡේය�මු ඡේවතා9යි ඔවුන් උපකල්පනය කරන්නටාං ඇතා. සංතා6ඡේයන් එය එඡේලසං ධර් �වඡේබEධඡේයහිල� අන්තාර�යක�රී ඡේන� වන්න� වූ ඡේදයක් ඡේන�වූවද වඩා� වි‍�ව�සංයක් ඇතිව එ කර9ණු ශ්‍ර �වකය�ටාං ග\හණාය කර ග9නී ටාං එය උපක�රී වි‍ය හ9කිව තිබූ බව ප9හ9දිලි ඡේK. යම් ඡේහයකින් ධර් කර9ණු සං ඟ ඊටාං ඡේkතු වූ සං�සිද්ධින් ද සංවි‍�තාර ඡේලසං හ� ඓහිතිහ�සික ඡේලසංටාං ඡේග�ඩාන9ඟුනි නම් භා�රතීය ජාන සං �ජාය තුළ වඩා�ත් සං�ර්ථකව ධර් සංන්නිඡේKදන කිgය�වළිය සිදුවී ද9ක ගතා හ9කි වනු ඇතා.94 භා�රතීය ඡේµරව�දී සංම්ප�ද�ය සං� �න6ඡේයන් ඡේග�ඩාන9ඟී තිබුඡේh එ යුගය අනුව ඊටාං න�ව ග9ලඡේපන ආක�රඡේයනි. ඒ යුගඡේ� සං �තා භා�රතාය පුර� වි‍වි‍ධ සං� යික තාව�ද ව6�ප්‍තා වී ය� නිසං� ප9වතිඡේ� ද�ර්ශ්‍රනික වශ්‍රඡේයන් ද9ඩි උද්� ඡේයEගයක් ප9වතිඡේ�ය. වි‍වි‍ධ ආගමික තාව�ද ඉතා� ත් සීඝ්‍රාbඡේයන් එකිඡේනක� පරය� තා තා න්ඡේ� ද�ර්ශ්‍රනික තාව�ද සං� �න6 ජානතා�වටාං ලබ�ඡේදමින් සං �ජාය පුර� ආගමික උනන්දුවක් ඇති කර තිබිණි. එබ9වි‍න් ඊටාං මුහුණා දී ටාං අවශ්‍ර6 වූඡේ� ප�බල ද�ර්ශ්‍රනික �ථ�වරයක් තා පිහිටාං� සිය තාව�දය තාහවුර9ඡේක�ටාං ඉදිරිපත් කිරී යි. එබ9වි‍න් බුදු දහඡේම් ඡේµරව�දී සංම්ප�ද�ය ද ඡේ යටාං අනුග නය කරමින් ඡේබsද්ධ සං��ක�තික මුහුණුවරටාං වඩා� එහි ඡේබsද්ධ ද�ර්ශ්‍රනික මුහුණුවර තුකරමින් න9ඟී සිටින්නටාං වි‍ය. මීටාං ඡේහ�ඳ නිදසුන පසු කලක බුදු දහ වි‍වි‍ධ ද�ර්ශ්‍රනික සංම්ප�ද�ය හ� ගුර9 කුල වලටාං ඡේවන්ව ය� නිදසුන් ඡේලසංටාං ද9ක්වි‍ය හ9කිය. ප��� ඡේබsද්ධ වි‍වි‍ධ ප9වි‍දි සංම්ප්‍ රද�යන් ප9වති අතාර පසු ක�ලීන ඡේබsද්ධ ප9වි‍දි සංම්ප�ද�යටාං මුල් වූඡේ� භා�රතාඡේ� තිබූ ඡේ කී ප9වි‍දි සංම්ප�ද�යන්හි වි‍ක�ශ්‍රයයි. ප��� ඡේබsද්ධ ප9වි‍ද්ද ආරම්භා වනුඡේ� වි‍වි‍ධ තාවු� සංම්ප�ද�යන් ඡේවතිනි. ආරම්භාඡේ� දී ක්ඡේල්ශ්‍ර ශුද්ධිය පිණිසං ආධ6�ත්මික කg ඡේKදයක් අනුග නය කළ තා�පසංයින් ඡේවතින් ඡේබsද්ධ පූර්ව යුගය තුළ පඡේ� බුදු බවටාං අවශ්‍ර6 මුල් �නසික ව�තා�වරණාය සං9කසී තිබිණා. ආධ6�ත් ක සං�වර්ධනය පිණිසං ශුද්ධික ක් රඡේ Eප�යයන් සංයක් අනුග නය කළ සංය ආක�ර තාවු� පිරි� පිළිබඳව ජ්ඣි නික�ඡේ� හ�සීහන�ද සූතා�ඡේ� වි‍�තාර ඡේK. එනම් ආහ�ර ශුද්ධික,

සං�සංරණා ශුද්ධික, උත්පත්ති ශුද්ධික, ආව�සං ශුද්ධික, යඥා ශුද්ධික, අ�නි පරිවරණා ශූද්ධික තාවුසංන්ය.95 ඡේ තාවු� සංම්ප�ද�යන් චර්ය� (Behaviour )

හ� ආකල්ප (Attitude) යන අ�ශ්‍ර ඡේදකින් සං�වර්ධනය පත් වූ බව ප9හ9දිලි ඡේK. මුල් ක�ලීන තා�පසං සංම්ප�ද�යන්හි ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං කුහක බව හ� ඡේදබිඩි ලක්ෂණා අන්තාර්ගතා වුව ද පසුක�ලීනව වඩා�ත් ප�ථුල �වරQපඡේයන් නිව9රදිව

383

කුශ්‍රලග�මී පිලිඡේවතා ඔ�ඡේ� දියුණු ආධ6�ත්මික ලක්ෂණා කර� ය� හ9කි බවක් වි‍ද6 �න වි‍ය. ඡේ හි මුල් ප��ථමික වර්ගඡේ� තා�පසං සංම්ප�ද�ය ඡේලසං සං9ලඡේකන සංපුත්තා භාරිය� තාවුසංන් ඉතා� ඡේන� දියුණු ආකල්ප හ� චර්ය� අත්පත් කර ඡේගන සිටි ඡේක�ටාංසංක් වි‍ය. ඡේම් පිරිසංඡේ� තා�පසංක එක්තාර� අයුරකින් කුහක ව�තායක් කිව හ9කිය. එප ණාටාං ඡේ �වුහු ඡේදබිඩි ජීවි‍තායක් ගතා කර ඇතා. එනම් ඡේම් තාවු� ව�තාය සංම්පූර්ණාඡේයන් ගිහි වතා හ9ර ද � අනග�රික දිවි‍යටාං එළඹී ක් ඡේන�ව ගිහි හ� ප9වි‍දි බව අතාර වූ සං�කලනයක් ඡේලසං ඉදිරිපත් ඡේකරී ඇතා. ඡේම් තා�පසං සංම්ප�ද�යන් නිව9රදි කුසංල පිළිඡේවතාටාං ප�ඡේKශ්‍ර වීඡේම් දී එහි ආරම්භාක සං� �ජික පිරි� ඉතා� චෛධර්ය ත්ව කුශ්‍රල පිළිඡේවතා ඔ�ඡේ� ආධ6�ත් ක සං�වර්ධනය අත්පත් කර ගත් අයුර9 තා�පසං සංම්ප�ද�යන්හි ආරම්භාය හ� වි‍ක�ශ්‍රය පිළිබඳ වි‍ච�ර පූර්වක අධ6යනයන්හි දී ද9කගතා හ9කිය.96

ඡේ තාවු� සංම්ප�ද�යන්හි මූලික අවදිය තුළ එතාරම් නිවරද6 ඡේන� වූ හ� අසංම්පූර්ණා පිළිඡේවත් ඔ�ඡේ� ආධ6�ත් ක ලබ�ග9නී ටාං වQයම් කළ ද පසු ක�ලීනව අත්ද9කීම්වලින් ඡේපEෂණාය වී සං ඟ කg �නූකූලව ඔවුන්ඡේ� අඩුලුහුඬුකම් අව කර ග9නී ටාං උත්සුක වූ ආක�රය පසු ක�ලීනව තා�පසං වත් පිළිඡේවත් වඩා�ත් ශ්‍ර ණා සංම්ප�ද�යටාං අයත් මූලික අනන6තා�වයටාං අනූකූල වන පරිද්ඡේදන් සංක�වී අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. ආදී ක�ලීන ශ්‍ර ණා සංම්ප�ද�ඡේ� අධ6�ත්මික සං�වර්ධනය ඇති වීඡේම් දී පළමුඡේවන් ආජීව ප�රිශුද්ධිය වි‍වි‍ධ වÊතා සං �ද�නය ඡේවමින් අත්හද� බ9ලීම් සිදු කරන ලදී. ඒ යටාංඡේත් ආහ�ර ග9නී ව�තා� භා�වි‍තාය, සිර9රටාං දුක්දී ආදී බුදු සං ය වි‍සින් සීල]බතා පර� �සං ඡේලසං දක්ව� ප�තිඡේËප කරන ලද වි‍වි‍ධ ආගමික වÊතායන් තිබිණා.

ඔවුන්ඡේ� ආධ6�ත්මික සං�වර්ධනය ඡේකන්‍ද්‍රගතාව ප9වතිඡේ� ප��� ඡේබsද්ධ භා�වන� කg ඡේKදයක් වූ ආ�ව�සං ප��ව�සංය ප�දක කර ගත් ධ6�න භා�වන� පිළිඡේවතාක් ඟිනි. මුල් ක�ලීන ශ්‍ර ණා සංම්ප�ද�යන්හි ඡේ කී ආ�ව�සං ප්‍ ර�ව�සංය මූලික කර ගත් භා�වන�ව වඩාන ලද්ඡේද්ද සිර9ර9ටාං ඡේන�ඡේයකුත් දුක්ඡේKදන� ලබ�ඡේදමින් අත්තාකිල ථ�නු ඡේයEගයටාං අයත් වි‍වි‍ධ වÊතා සං �දන් වීඡේ නි. ප��� ඡේබsද්ධ ආධ6�ත්මික පිලිඡේවතා තුළ ප��ණාය� නමින් හ9ඳින්වුඡේ� ආ�ව�සං ප��ව�සංය ප�දක කරගත් ධ6�න භා�වන�වයි. ශ්‍ර ණා සංම්ප�ද�ය සංතු ව9දගත් භා�වන�ව වන ආ�ව�සං ප���ව�සංය පදනම් කර ගත් ධ6�න භා�වන�ව ඟින් ඉහළ ආධ6�ත්මික සං�වර්ධනයක් අත්පත් කරග9නී ටාං ඉඩා ප��තා�ව ල9ඡේ]. ඡේම් ආධ6�ත්මික සං�වර්ධනය නිසං� ක� සං�ඥා� බ9හ9රඡේක�ටාං රQප�වචර ධ6�න තාලය ඡේවතා ප�ඡේKශ්‍ර වී ටාං හ9කිය�ව ල9ඡේ]. ඡේම් අනුව රQප�වචර ධ6�න සංතාර සංම්පූර්ණා කරමින් චිත්තා සං�වර්ධනය ඉහළ තාලයකටාං දියුණු කර ග9නී ටාං අවක�ශ්‍ර ලබ� ගනියි. ධ6�න තාත්වයටාං පිවි‍සී සං ඟ තාවුසංන්ඡේ� ආධ6�ත්මික සං�වර්ධනඡේයහි දියුණුවටාං සං ග�මීව ඊටාං අනුරQපවන පරිදි බ�හිර චර්ය�ඡේK දියුණුවක්ද ඇති වි‍ය. තාවුසංන් අධ6�ත්මික තාලඡේයන් කg �නූකූලව ඉහළටාං ය� ත් සං ඟ සං�ෂිවර9න් නමින්

384

හ9ඳින්ඡේවන්නටාං වි‍ය. ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් ඉසි යනුඡේවන් ව6වහ�ර වනුඡේ� ඡේ බඳු තාවුසංන්ටාං ය. ඉසිගිලි සූතා�ඡේයහි ඉසි ඡේලසං ව6වහ�ර වූඡේ� ඡේම් අයුරින් අනු ක් ර ඡේයන් ධ6�න තාලයන් අතිකg ණාය කරමින් පච්ඡේචක බුද්ධ අව�ථ�ව දක්ව� ආධ6�ත්මික නිෂ්ඨ�ව ඉහළටාං ඡේගන යනු ල9බූ තාවුසංන්ටාංය. රQප�වචර සිK වන ධ6�න ට්ටාං ද අබිබව� අරQප�වචර ධ6�න තාලයටාං පිවි‍සි සං�ෂිවර9න් ද බිහි වනුඡේ� ඡේම් පිරිසං අතාරිනි.ඡේම් පිරිසං අතාරින් අරQප�වචර ධ6�න ට්ටාංම් එකිඡේනක ලබ� ගනිමින් ඉහළ තාලය ඡේවතා ග න්කළ හ9කිය�ව හිමිවූඡේ� ඉතා� ත් සුවි‍ඡේ�ෂී පිරිසංකටාං ප ණි. අරQප�වචර ධ6�න ට්ටාංම් සංතාර ද අතිකg ණාය කර අවසං�න ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාං වූ ඡේනවසංඤ්ඤා� න�සංඤ්ඤා�යතානය දක්ව� අධ6�ත්මික සං�වර්ධනය ඇති කර ග9නී ටාං හ9කිය�ව ඇත්ඡේත් සංසංර ප�රමී පුරණා ලද සුවි‍ඡේ�ෂී අයටාංය. හ� සං�ෂිවර9න් ඡේලසං හජානතා�ව අතාර සංම්භා�වන�වටාං පත්ව ඇත්ඡේත් රQප�වචර ධ6�න තාල සංතාර ද, අරQප�වචර ධ6�න තාල සංතාර ද යන අටාං ව9දQරQම් ධ6�න ට්ටාංම් දක්ව� ආධ6�ත්මික සං�වර්ධනය අත්පත් කරගත් උතු න් වහන්ඡේ�ල�ය. ආල�රක�ල� හ� උද්දකර� පුත්තා සිද්ධ�ර්ථ කු ර9ටාං ශිල්ප ලබ�දුන් හ� තාවු� ශිෂ6 පිරි� පිරිවර� ව9ඩා සිටි ඔවුන්ටාං ආච�ර්යවර9න් වූ ඡේ කල ජීව �නව ව9ඩාසිටි ඡේ බඳු හ� සං�ෂිවර9න් ඡේදඡේදඡේනකි. පඡේ� බුදුවර9න් බිහි වනුඡේ� ඡේ බඳු අතිශ්‍රය උසං� අධ6�ත්මික සං�වර්‍ධනයක් ඇති කර ගත් උතු න් වහන්ඡේ�ල� ඡේවතිනි. ඡේම් සංඳහ� සංසංර ප�රමිතා� ශ්‍රක්තිය ද ව9දගත්ය.97

ඡේ හ� සං�ෂිවර9න් අතාරිනුත් ඉතා� ත් කළ�තුරකින් ප ණාක් අතිශ්‍රය දුර්ලභා උතුඡේ කුටාං ඡේ කී අෂ්ටාං සං �පත්ති අබිබව� සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තිඡේයන් පච්ඡේචක බුද්ධත්වයටාං පත් වී ටාං අවක�ශ්‍ර ල9බී තිබිණා. නමුදු ඡේ තාත්වය කර� ළඟ�වී අතිශ්‍රය දුෂ්කර ක�ර්යයක් වූඡේ� බුද්ධි ට්ටාං වි‍ර්යය දක්‍ෂතා�වය ප ණාක් ඡේන�ව සංසංඡේරහි ඡේපර පුරණා ලද ප�රමී ශ්‍රක්තිය ද ව�සංන� ගුණාය ද ඡේ තාත්වයටාං ළඟ�වී සංඳහ� අනිව�ර්ය සුදුසුකම් වී තිබුණු බ9වි‍නි. නමුත් බුද්ඡේධEත්පත්තිය වන අව�ථ�ව වන වි‍ටාං �තා��ග න9 9ති පඡේ� බුදුවරඡේයකු ජීව �නව ව9ඩා සිටි බව සංඳහන් ඡේK.

එඡේ� ඊටාං ආසංන්න ක�ලවකව�නුව තුළදී තාවත් පඡේ� බුදුවර9න් පන්සිය න ක් ජීව �නව ව9ඩා සිටි අතාර එයින් අවසං�නයටාං ඉතිරි වූඡේ� �තා��ග න9 9ති ඡේ පඡේ� බුදුන් වහන්ඡේ� බව බුදුරදුන් ඉසිගිලි සූතා� ඡේද්ශ්‍රන�ඡේK වි‍�තාර කර දී ඇතා. පඡේ� බුදුවර9න් අබුද්ඡේධ�ත්ප�ද ක�ලයක වුව ද සං�³ ය�ත් කව වි‍ශ්‍ර�ල පිරිසංක් ව9ඩා සිටිය හ9කි බව ඡේම් සූතා� ඡේද්ශ්‍රන�ව අනුව තාහවුර9 ඡේK. අබුද්ඡේධ�ත්ප�ද ක�ල වකව�නුව ඡේ� සං� �න6ඡේයන් සං9ලඡේකනුඡේ� සංම් � සංම්බුදුර9න්ඡේ� ශී සංද්ධර් ය ඡේලEකඡේ� ඡේන�පවතින ක�ලයයි. බුදු ඡේකඡේනකු ඡේහE බුද්ධත්වය පිළිබඳව කිසිදු ද9න හ9ඳිනී ක් න9ති ක�ල සී �වයි. ඡේම් ක�ලසී �ව තුළ දී වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ඡේලEකඡේ� ඡේන� පවතියි.

පඡේ� බුදුවර9න් ව9ඩා සිටියද කිසිඡේවකු උන්වහන්ඡේ�ල� නිසි ඡේලසං හඳුන�

385

ඡේන�ගන්න� බ9වි‍න් හ� පඡේ� බුදුවර9න් තා න් වහන්ඡේ�ල� කවර9න්ද9යි ඡේසංසු අයටාං ඡේන�හඟවන බ9වි‍න් ඡේ බඳු ක�ලයක සංතා6 වශ්‍රඡේයන් ඡේක�ප ණා පඡේ� බුදුවර9න් ප� �ණායක් ව9ඩා සිටින්ඡේන් ද9යි වටාංහ� ග9නී තාර ක් දුෂ්කරය. එය නි�චිතාව ද9ක්වී ටාංද අපහසුය. ඡේකඡේ� වුව ද ඡේසංසු අය උන් වහන්ඡේ�ල� පිළිබඳ ද9නටාං අනු �නඡේක�ටාං ඇති ප� �ණායටාං ද වඩා� නම් එ සං�ඛ6�ව වි‍ශ්‍ර�ල වි‍ය හ9කි බව ප ණාක් ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. බුද්ධත්වය ල9බී ටාං වඩා� ව9ඩි සංම්භා�වි‍තා�වක් පඡේ� බුද්ධත්වය ල9බී පිණිසං ඇතිබවද මින් වටාංහ�ගතා හ9කිය. සංම් � සංම්බුද්ධත්‍වය හ� පඡේ� බුද්ධත‍්වය අතාර ඇති බුද්ධි පරිප�කගතා ඡේවනසංටාං අ තාරව ද9කගතා හ9කි ප�ධ�නතා ඡේවනසං නම් පඡේ� බුදුවර9 සංම් � සංම්බුදුවර9 ප ණාටාං සං �ජාශීලී ජීවි‍තායක් ඡේන� ඡේගවන බවයි.

පඡේ� බුදුර9 �වකීය වි‍මුක්තිය අරමුණුඡේක�ටාං වි‍දර්ශ්‍රන� වඩානු ලබන අතාර ඒ �වය�සිද්ධ වි‍දර්ශ්‍රන�ව �තාප��ප්‍තාව පඡේ�බුද්ධත්‍වය ලබ� ගනිති. සංම් � සංම්බුදුවර9 ඡේලEක�ර්ථචර්ය�ව අරමුණුඡේක�ටාං ඒ සංඳහ� අවශ්‍ර6 චරණා සංම්පත්තිය න�ව ප�ගුණා කරමින් ති�වි‍ද6�ව උපදව� බුද්ධත්වය අවඡේබEධ කර ගනිති. එබ9වි‍න් පඡේ� බුද්ධත්‍වය හ� සංම් � සංම්බුද්ධත්‍වය අතාර චරණා සංම්පත්තිඡේයහි ඡේවනසංක් වි‍ද6 �න වන බව දතා යුතුය. ඡේ ය ආජීව ප�රිශුද්ධිය ඡේලසංද සං9ලකිය හ9කිය. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� පඡේ� බුදුවර9න්ඡේ� ජීවි‍තාය පඡේරEපකg යකින් වි‍න�ශ්‍ර කළ හ9කි නමුදු පරිපූර්ණා ආජීව ප�රිශුද්ධිගතා සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� ජීවි‍තාය ඒ ආක�රඡේයන් පඡේරEපක් ර යකින් වි‍න�ශ්‍ර කළ ඡේන� හ9කි බව ධර් ඡේයහි දක්ව� තිඡේ]. කු න පඡේරEපකg යකින් වුව ද සංම් � සංම්බුදුර9වන්හටාං සිදුකළහ9කි ඉහළ අනතුර වූකලී උන් වහන්ඡේ�ඡේ� සිර9රින් ඡේල් ඡේසංලවී ප ණාකි. ඡේක�තාරම් සං�ඛ6�වක් පඡේ� බුදුවර9 ඡේම් ක�ලවල ව9ඩා සිටියත් උන්වහන්ඡේ�ල�ව සං� �න6 හජානතා�ව වි‍සින් බ�හිර �වරQපඡේයන් හඳුන� ගනු ල9බුඡේK අරQප�වචර ධ්‍ ය�න ල�භීන් වූ සං�ෂිවර9න් ඡේලසංයි. පඡේ� බුදුවර9න්හටාං ද තා න් වහන්ඡේ�ල�ව අමුතුඡේවන් හඳුන්ව�දී හජානතා�ව ඡේවතින් වි‍වි‍ධ ල�භා සංත්ක�ර ලබ� ග9නීඡේම් වුව න�වක් ඡේන�වීය. උන් වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් වඩා� ව9දගත් ය9යි සංලකන ලද්ඡේද් �වකීය උපධි වි‍ඡේKකය බව සිතිය හ9කිය. යම් ඡේහයකින් උන් වහන්ඡේ�ල�ව නිසි ආක�රයටාං ද9න හඳුන�ඡේගන පඡේ� බුදුවර9න් ඡේලසං ඇගයී ටාං ලක් කරනු ල9බුඡේ� නම් උන්වහන්ඡේ�ල� අඡේප්‍ක්‍ෂ� කළ �නසික වි‍ඡේKකය අවශ්‍ර6 ප� �ණායටාං ඡේන� ල9බිය හ9කිව තිබිණා. නිරතුර9ව හ� ජාන ගඟ ගලමින් ද�න �න, පිරිකර පූජා� කරමින් කටාංයුතු කරන ක�ර්ය බහුල ජානතා�ව නිසං� පඡේ� බුදුවර9න් ව9ඩාසිටි �ථ�නවල තිබිය යුතු වූ වි‍ඡේKකී නිදහ� �නසික පරිසංරයටාං බ�ධ� එල්ල වි‍ය හ9කිව තිබිණා. එ ඟින් පඡේ� බුදුවර9න් පි�ය කරන නි�කල�ක දිවි‍ඡේපඡේවතාටාං බ�ධ� ඇතිවී ටාං ඉඩා තිබිණා.

සං �ජාගතා දිවි‍ඡේයන් ඡේවන්ව හුදකල�ව අප�සිද්ධිඡේ� වි‍සී ටාං පඡේ� බුදුවර9න් පි�ය කළ බවටාං සං�ධක ඉන්දු නිම්න ව9සියන්ඡේ� ආගමික ඇදහිලි හ� වි‍�ව�සං පිළිබඳව සිදු කරන ලද අධ6යනයන් තුළ ද9ක ගතා හ9කිය. ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං අප්‍ රසිද්ධිඡේ� නිහඬව වි‍සී පි�ය කළ නිසං� සං� �න6 ජානතා�ව අතාර පඡේ�

386

බුදුවර9න්ඡේ� ඡේම් නිහඬතා�ව කිසියම් ගුප්‍තා ආධ6�ත්මික ඉහළ �ථ�නයකටාං පත්වීඡේම් පිලිඡේවතාක් ඡේලසං ද ව6වහ�රවූ බවටාං සං�ධක ඇතා. ද�න �න ආදී ප්‍ රතා6 පහසුකම් අවශ්‍ර6 වූ අව�ථ�වල දී ප ණාක් මිනි�ව�සංයටාං ප9මිණා ඒ වුව න� ඉටු වූ වි‍ටාං වහ� ඉවත්ව යන ආධ6�ත්මිකව ඉහළ ශුද්ධියකටාං පත්වූ ඡේම් සං�ෂිවර9න් හ9ඳින්වී පිණිසං ඇතා9ම් අව�ථ�වලදී චෛවදික සූතා�වල මුනි යන ව6වහ�රය ද භා�වි‍තා� කර තිඡේ]. ඡේම් මුනි යන ප9රණි ව6වහ�රය ප9රණි සූතා�ඡේද්ශ්‍රන�වල ද සංඳහන්ය. මුනි යන්න තුළ බුද්ධ යන අර්ථය ග9]ව තිඡේ]. එකී මුනිවර9න්ඡේ� ගුප්‍තා නිහඬතා�ව මුනිවÊතාය ඡේහවත් මුනිවතා නමින් හඳුන්ව� දී තිඡේ]. ඡේ sන වÊතාය යන රQපය මුනිවතා යන වදඡේන් සං��ක�තා �වරQපයයි. පඡේ� බුදුවර9න් ළඟ පවතින ග9ඹුර9 නිහඬතා�වයටාං මුනිවතා යන ව6වහ�රය බහුලව භා�වි‍තා� කර තිඡේ].

හුදකල�ව වි‍සීඡේම් අදහසං බුද්ධත්වඡේයහි පර �ර්ථය වන හ� කර9ණා�ව හ� පර�ර්ථ චය¸�වටාං එකඟ ඡේන�ඡේවතා9යි අදහසංක් තු වි‍ය හ9කිය. ඒ අදහසං සංතා6යක් නම් පඡේ� බුදුවර9 සංම් � සංම්බුදුවර9 අතාර ඇති ඡේලEක�ර්ථ චර්ය�ව පිළිබඳ ප�තිපත්ති ය ඡේවනසංටාං ඡේkතුවත් එය වි‍ය හ9කිය. සං �ජාගතා දිවි‍ ඡේපඡේවතා හ� සං �ජා ඇසුර පි�ය කරන �වභා�වය සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� ප� �ණායටාං වර්ධනය වූව� නම් අබුද්ඡේධEත්ප�ද ක�ලයක ඉපිද �වය�සිද්ධ වි‍දර්ශ්‍රන� ඥා�නය ප�දකඡේක�ටාං අර්හත්වය අවඡේබEධ කර ගන්න� උන් වහන්ඡේ�ල� පඡේ� බුද්ධත්වය ඡේන� ලබ� සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කිරී ටාං ඉඩා කඩා තිබිණා. පඡේ� බුදුවර9න්ඡේ� අවඡේබEධය බුද්ධත්වය වුව ද ඒ අඩුප�ඩුකම් ප9වති නිසං� ඊටාං සංරිලන පරිදි පච්ඡේචක ඡේබEධිඡේයන් ප ණාක් සංQහී කටාං පත්වී ටාං උන් වහන්ඡේ�ල�ටාං සිදු වි‍ය. පඡේ� බුදුවර9න් වුව ද �වය�සිද්ධ වි‍දර්ශ්‍රන� ඥා�නඡේ� බලඡේයන් උන් වහන්ඡේ�ල� ද දතා යුතු සියල්ල තා න් වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් අවඡේබEධ කළ බුදුවර9න් බවද අ තාක ඡේන�කළ යුතුය. පඡේ� බුදු වුව ද බුද්ධත්‍වය යනු ඉතා� ඡේ� ෂ්ඨ තාත්වයකි. ඡේලඡේහසින් පහසුඡේවන් ඡේකඡේනකුටාං එතා9නටාං ළඟ� වි‍ය ඡේන� හ9කි ය. ඒ නිසං� සං9 වි‍ටාං එබඳු ඡේ� ෂ්ඨ ආධ6�ත්මික තාත්වයක් ගර9ත්වයටාං ලක්වි‍ය යුතුය. බුද්ධත්‍වයටාං හිමි හ� කර9ණා�ව තාර ක් ග9ඹුරින් වි‍ සිය යුතු උසං� ආධ6�ත්මික තාත්වයකි.98 බුද්ධත්‍වය අවඡේබEධඡේ� දී ප�ඥා�ව ඡේ� කර9ණා�වද එක හ� සං �නව ව9දගත්ඡේක�ටාං සං9ලඡේක්. සංම් � සංම්බුදුවර9න් තුළ පිහිටාංන්ඡේන් කර9ණා�ව ඡේන�ව හ� කර9ණා�වයි. එය අප්‍ප ඤ්ඤා� සංතාරින් එකකි. චීන ඡේබsද්ධ ද�ර්ශ්‍රනික සංම්ප�දයික අර්ථ වි‍වරණායන්ටාං අනුව බුදුරදුන්ඡේ� කර9ණා�වටාං අරමුණාක් න9තා. එය සං �තා සංත්‍වය� ඡේකඡේරහි ඡේ න් සියළු අරමුණු ඡේකඡේරහි දක්වන කර9ණා�ව අබිබව� පවතින තාත්වයක් ඡේලසංටාං වි‍ග\හ කර තිඡේ]. ඡේ හි සංත්‍වයන් අරමුණුඡේක�ටාං ඇති කර ගන්න� කර9ණා�ව සං� �න6ඡේයන් සංQ ඡේකඡේනකුතුළ ඇතිවන ඡේනE භා�වයක් වන බ9වි‍න් එය හීන කර9ණා�ව ඡේලසං දක්ව� තිඡේ].99 ති� ලක්ෂණා ධර් තා�ව වූ අනත්තා ලක්ෂණාය අවඡේබEධකළ පඡේ� බුදුවර9 තුළ පවතින කර9ණා�ව ධ6

387

කර9ණා�වයි. ඡේ ය ජීව හ� අජීව සියළු ඡේ� ඡේකඡේරහි ඡේප�දු බව ද9ක්ඡේK.

එඡේ� අරමුණාක් සී �වක් න9ති කර9ණා�ව හ� කර9ණා�වයි. එය සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං ප ණාක් සී �වන බව ව9ඩි දුරටාංත් දක්ව� ඇතා.100

ද9න හ9ඳුනුම්කම්වලටාං සං9ලකී ඡේවනුවටාං සුදුසුකම්වලටාං අව�ථ�ව ලබ�දී ක් ඡේන�කරන� තා�ක් කල් සං �ජා දියුණුවක් කිසිඡේ�ත් අඡේප්‍ක්ෂ� කළ ඡේන� හ9කි ය. ආයතානික දියුණුවත් එපරිදි ය. ඡේ කර9ණු ආධ6�ත් ක ඡේ න් බ�හිර වශ්‍රඡේයන් ද එක හ� සං �නව ව9දගත්ය. ද9නුඡේම් ප9තිකඩා ඡේදකක් තිඡේ]. පඡේ� බුදුබව ද9නුඡේම් ආධ6�ත්මික ප9තිකඩායි. ඉහළ ට්ටාංඡේම් උගත්කම් ලබ� ග9නී බ�හිර ප9තිකඩායි. පඡේ� බුදුවරය� ආධ6�ත්මික ප9තිකඩා තුළ ඉහළ ට්ටාං ටාං ප9මිණිය ද අභා6න්තාර ඡේkතු තා ඡේසංසු අයටාං එ ආධ6�ත්මික ද9නු ඡේබද� හද� දී ටාං අසං ත් වන බව ප9හ9දිලිය. එනම් ඡේම් පඡේ� බුදුවරය�ටාං ඡේසංසු අයටාං නිවන් අවඡේබEධ කළ හ9කි පරිදි ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කිරී ටාං ඡේන� හ9කි වී ටාං බලප�නුඡේ� අධ6�ත්මික ඡේkතුවක් බව ඡේපඡේන්. ඡේ හිදී කිසියම් බ�හිර බලපQ කටාං පඡේ� බුදුවරය�ටාං සිදු ඡේන�ඡේK.

පඡේ� බුදුරදුන්ටාං බලප�නු ලබන්ඡේන් තා න්ඡේ� අභා6න්තාර ඡේkතුවකි. ඡේසංසු අයටාං එ ධර් �වඡේබEධය ලබ� දී ටාං අසං ත්වීඡේම් ඡේkතුව අවශ්‍ර6 තාර ටාං ධර් ඡේයහි ප�වීණා බව ඡේන�ල9බී වි‍ය හ9කිය. න9තාඡේහ�ත් තා න් නිවන් අවඡේබEධ කර ගත් පසු ඡේසංසු අයටාං ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කිරී ටාං ඡේවඡේහසං වී ටාං වඩා� වි‍ඡේKකීව ව9ඩා සිටී වඩා� පහසු බව කල්පන� කිරී නිසං� ඇතිවූවක් වි‍ය හ9කිය. ඡේගsතා බුදුරදුන් ද ධර් �වඡේබEධයටාං ප9මිණා එය ඡේද්ශ්‍රන� කිරී ටාං මුලින් කිසියම් උකටාංලී �වභා�වයකටාං පත්වූ බව සංඳහන්ය. එහිදී සංහම්පතී හ� බÐk ය� වි‍සින් බුදුරදුන්ඡේ� එකී අදහසං ද9න ඡේ ල�ව අල්ප ඡේකඡේළ� ඇති සංත්වයින්ද සිටින බවත් බුදුහිමියන් ඔවුන්ටාං ධර් ඡේද්ශ්‍රන� ඡේන� කරන්ඡේන් නම් එයින් වන අනර්ථය වි‍ශ්‍ර�ල බවත් ප9වසූ බව සංඳහන් ඡේK.

එඡේ� සංහම්පතී බÐk ය� වි‍සින් ධර් ඡේද්ශ්‍රන�ව සිදු කිරී ටාං බුදුරදුන්ටාං ආර�ධන� කළ බව ද එහි සංඳහන්ය. ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි වනුඡේ� මුලින් බුදුන් වහන්ඡේ� පව� කිසියම් දුරකටාං උකටාංලී �වභා�වයකටාං පත්වූ බවකි.

න්ද බුද්ධත්වය සං ඟ අවඡේබEධ කරගන්න� ධර් ඡේ� ගම්භීරතා�වය අති හත්ය. එඡේ� එය සූක්ෂ ය. එබ9වි‍න් ඡේකඡේළ� රජා� බහුල පුද්ගලයන්ටාං එය ඡේද්ශ්‍රන� කිරී නිරර්ථක ව6�ය� යක් බවටාං භා�ග6වතුන්වහන්ඡේ� තුළ හ9ඟී ක් ඇතිවී සං� �න6ය. පච්ඡේචක බුද්ධත්වයටාං පත්වූ බුදුවරය� ද �වය� සිද්ධ වි‍දර්ශ්‍රන�ව ඟින් තානිව නිවන් අවඡේබEධ කර ගත්ඡේතාකි. ඒ නිසං� ය� යුතු �ර්ගය හ� අනුග නය කළයුතු පිලිඡේවතා පිළිබඳ ප9හ9දිලි ව9ටාංහී ක් පච්ඡේචක බුදුරදුන්ටාං ඇතා. නමුත් ඒ �ර්ගය හ� පිලිඡේවතා ඡේසංසු අයටාං වටාංහ� දී ටාං ඡේන�හ9කි ය9යි පිලිගන්ඡේන් ඡේකඡේ� ද? උපතින් ඡේග�ළු,

බිහිරි ආදී ශ්‍ර�රිරික ආබ�ධිතා තාත්වයකටාං පත් වූඡේවකුටාං හ9ඡේරන්නටාං �වකීය අදහසං සංන්නිඡේKදනය කිරීඡේම් ඡේ ව9නි අපහසුතා� ඇති වි‍ය ඡේන� හ9කි බවක්ද ඡේපනී යයි. එඡේ� නම් අනුන්ටාං ව9ටාංඡේහන පරිදි පහද� දීඡේම් අපහසුතා�වයක්

388

ඡේන�ව එඡේ� පහද� දී ටාං ඇති ඡේන� ක9 9ත්තා හ� උකටාංලී �වභා�වය ඡේසංසු අයටාං සංන්නිඡේKදනය ඡේන� කිරී ටාං ඡේkතුසං�ධක වශ්‍රඡේයන් හ9ඳිනගතා හ9කිය.

න්ද පඡේ� බුද්ධත්වයටාං පත්වීඡේම් දී සිදු වනුඡේ� යඡේ කු අර්හත්වයටාං පත් වී ටාං සං �න කිgය�වළියකි. ඡේවනත්අයුරකින් ප9වසුවඡේහ�ත් පඡේ� බුදුරදුන්ද රහතාන් වහන්ඡේ� න කි. එඡේහත් පඡේ� බුදුවරය�ඡේගත් ශ්‍ර �වක රහතාන් වහන්ඡේ� න කඡේගත් ප�ධ�න ඡේවන�ක ක් තිඡේ]. එ ඡේවනසං ඇත්ඡේත් අර්හත්වඡේයහි ඡේන�ව අර්හත් ඵලය අවඡේබEධය පිණිසං අනුග නය කරන පිළිඡේවතා තුළය. පඡේ� බුදුන් වහන්ඡේ� ද අර්හත්වයටාං පත්වී පිණිසං අනුග නයකරන ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගය ශ්‍ර �වක රහතාන් වහන්ඡේ� ද අනුග නය කරන නමුදු ඒ �ර්ගය තානිව ඡේසං�ය� ඡේගන අනුග නය කළ හ9ක්ඡේක් පඡේ� බුදුවරඡේයකු හටාං ප ණි. ශ්‍ර �වක රහතාන් වහන්ඡේ� සංතුව ඇත්ඡේත් බුදුවර9න් ඡේසං�ය�ගත් �ර්ගය අනුග නය කිරීඡේම් ද9නු ප ණි.

�ර්ගය තානිව ඡේසං�ය� ග9නීඡේම් හ9කිය�වත් ඒ පිළිඡේවතා අනුග නය කිරීඡේ න් නිර්වඡේබEධය ලබ� ග9නීඡේම් හ9කිය�ව පච්ඡේචක බුදුවර9 හ� සංම් � සංම්බුදුවර9 යන ඡේදඡේක�ටාංසංටාං ඇති හ9කිය�වකි. නමුත් තාව පිරිසංකටාං එය ඡේද්ශ්‍රන� කර නිවන් අවඡේබEධ කර වි‍ය හ9ක්ඡේක් සංම් � සංම්බුදුවර9න්හටාං ප ණාකි. පඡේ� බුදුවර9න්ටාං නිවනටාං �ර්ගය ඡේසං�ය� අනුග නය හ9කි වුව ද ඡේසංසු අයටාං නිව9රදිව වටාංහ�දී ටාං ඡේන�හ9කි ය9යි ද9ක් ඡේK. පඡේ� බුදුවර9න් ඡේද්ශ්‍රන� කරන ධර් ය පුණා6�නුඡේ Eදන�වකටාං ප ණාක් සී � වන බව ව9ඩි දුරටාංත් සංඳහන්ය. ඡේම් පුණා6�නුඡේ Eදන�ව හුඡේදක් ද�න ය කුසංල කර් යකටාං පසු සං� �න6 භික්ෂූන් වහන්ඡේ� න කඡේ� අනුශ්‍ර�සංන�වටාං සං �න වන අයුරින් සිදු කරන බව ප9හ9දිලිය. එහිදී අනුපිලිඡේවලින් ද�න කථ�,සීල කථ�,සං�ග කථ� ආදියටාං පසුව චතුර�ය¸ සංතා6 කුළුගන්ව� සිදු කරන ධර් ඡේද්ශ්‍රන�වටාං පව� සං �න ඡේන� වන හුඡේදක් ද�නඡේයහි හ� සීලඡේයහි අනුසං� ප ණාක් සං�� රහ වූ ඉතා� ලුහුඬු ඡේද්ශ්‍රන�වක් පච්ඡේචක බුදුවර9න් වි‍සින් �වකීය ප�ක�ශ්‍රන ඡේලසං ඉදිරිපත් කිරී ටාං ඡේkතුව අප9හ9දිලිය. අර්හත් ඵලය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කළ උතුඡේ කු ඡේන�ව සං� �න6 පුහුදුන් එඡේහත් සිල්වත් භික්ෂුන් වහන්ඡේ� න ක වි‍සින් ඉතා� ග9ඹුරින් චතුර�ය¸ සංතා6ය ඡේවතා පිරිසං ඡේය�මු කරවමින් සිදු කරන ධර් ඡේද්ශ්‍රන�වක ප ණාටාංවත් පඡේ� බුදුවර9න්ඡේ� ඡේද්ශ්‍රන� ප�බල ඡේන�වනුඡේ� ක් නිසං� ද9යි වි‍ සීව ව9දගත්ය. චතුර�ය¸ සංතා6 �වකීය උත්සං�හඡේයන් අවඡේබEධ කර ගත් උතුඡේ කු වන පඡේ� බුදුවරඡේයකුඡේ� ධර් අවඡේබEධතා� ට්ටාං , සිහි නුවණා, වීතාර�ගී බව හ� ප�ක�ශ්‍රන ශ්‍රක්තිය සං� �න6 ශ්‍ර �වක භික්ෂූන් වහන්ඡේ� න කටාං වඩා� ඉතා� ඉහළ ට්ටාං ක තිඡේ]. එය සංතා6යක් නම් පඡේ� බුදුවරයන් වහන්ඡේ�ල� හටාං ඡේසංසු අයටාං ධර් අවඡේබEධය ලබ� දිය හ9කි අන්ද ටාං ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කළ ඡේන� හ9කි ය9යි යන පිළිග9නී සංතා6ය වි‍ය හ9කි ද9යි සං�ධ�රණා කුකුසංක් තු ඡේK. න්ද බුද්ධ ක�ලඡේ� පව� වි‍යත් ධර් ධර බහුශ්‍ර 9තා භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල� ඡේලසං ප�සිද්ධව සිටි පුහුදුන් ති�පිටාංක ඡේප�ඨිල ව9නි ආච�ර්යවර9න්ඡේ� සියළු ශිෂ6යින් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ඇතුළු ඡේසංසු ඟඵල ල�භීන් වූ බව සංඳහන් වන බ9වි‍නි. පුහුදුන් උගත් භික්ෂූන්

389

වහන්ඡේ� න කටාං වුව ද සංම් � සංම්බුදුවර9 ඡේවතින් අසං� ධ�රණාය කළ එඡේහත් ප�තා6ක්ෂ අවඡේබEධය ඡේන�ලද ධර් ය අන6යන්හටාං ඡේද්ශ්‍රන� කර එඡේලසං අවඡේබEධය ලබ� දී ටාං හ9කිය�ව තිඡේ] නම් කිසිඡේවකුඡේ� කිසිදු ඟ ඡේපන්වී ක් රහිතාව තා � වි‍සින් අවඡේබEධ කරගත් ධර් ය අන6යන්හටාං අවඡේබEධ කරව� දී ටාං පඡේ� බුදුවර9න්ටාං ඡේන� හ9කිය යන තාය පිළිගතා හ9ක්කක් ඡේන� වන බව ප9හ9දිලි ඡේK.101

ඡේ හිදී පඡේ� බුදුවර9න්හටාං ඡේසංසු අයටාං වටාංහ�ගතා හ9කි අන්දමින් ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කළ හ9කි වුව ද උන්වහන්ඡේ�ල� ඒ සංඳහ� න්ඡේදEත්සං�හී බවක් දක්වන පිරිසංක් බව නම් ඡේම් අනුව පහසුඡේවන් නිග නය කළ හ9කිය. න්ද පඡේ� බුදුවරඡේයකුඡේ� පුර්ණා උත්සං�හය හ� අරමුණා වනුඡේ� ද තා �ඡේ� වි‍මුක්තිය ඡේකඡේ� ඡේහE සංලසං� ග9නීඡේම් අභිප��ය වි‍න� ඡේලEක සංත්වය� සංසංරින් එඡේතාර කරවී පිණිසං ඡේවඡේහසංවී ඡේන� වන බ9වි‍නි.102 ඒ නිසං� පඡේ� බුදුවර9න් පුරන ප�රමී ධර්‍ම අතාර ඡේසංසු අයටාං අවඡේබEධ කරවී ටාං අවශ්‍ර6 කරන කුසංලතා�වය වර්ධනය කිරී ටාං එතාරම් ආය�සංයක් ඡේන�ගන්න� බව ඡේපඡේනයි. ඡේම් අනුව සං�ර්ථක ගුර9 භූමික�වක් ප�දර්ශ්‍රනය වනුඡේ� සංම්මු සංම්බුදුවර9න් ඡේකඡේරහි ප ණාකි.103 පඡේ� බුදුවර9න්ටාං සං�ර්ථකව ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කළ හ9කිය�ව තිබුණා ද ඔවුන් ඒ සංඳහ� න්ඡේදEත්සං�හි වන්ඡේන් ඒ සංඳහ� කුසංලතා�වයක් ඡේන� 9ති නිසං� ඡේන�ව ඊටාං ක9 9ත්තාක් ඡේන�දක්වන නිසං� බව අනු �න කළ හ9කිය.104 සංම් � සංම්බුදුවර9න් හ� පඡේ� බුදුවර9න් අතාර තාවත් ද9කියහ9කි ඡේභාsතික ඡේවනසංක් නම් කිසිදු අව�ථ�වක එක් ඡේලEක ධ�තුවක් තුළ සංම් � සංම්බුදුර9 ඡේදන ක් එක්වර පහළ ඡේන� වී යි. නමුත් එ ලක්ෂණාය පඡේ� බුදුවර9න් සංම්බන්ධඡේයන් නම් න9තා.105 පඡේ� බුදුවර9න් එක් අව�ථ�වක පන්සියක ප ණා පිරිසංක් එක්ව එක් වර ඡේවන් ඡේවන්ව බුද්ධත්වය අවඡේබEධ කළබව ධර් ඡේ� සංඳහන්ය. ඡේම් පන්සිය ඡේදන� වහන්ඡේ� එක වකඡේ� දර9වන් වූ සංඡේහEදරයන් වී ද තාවත් සුවි‍ඡේ�ෂීත් වයකි. ඡේබ�ඡේහE අව�ථ�වල දී තා න් තානිව ඡේක්වල ඡේලසං ධර් �වඡේබEධය ලබ� වි‍මුක්තියටාං පත්වන අතාර පිරිනිවන් ප�න ඡේතාක් අප�සිද්ධව නිහඬව ජීවත් වී ටාං පඡේ� බුදුවර9 ව9ඩි න�පයක් දක්වන බව ඡේපඡේනන්නටාං තිඡේ].

සං �ජා ජීවි‍තාඡේයන් වි‍යුක්තාව හුදකල� ව�සංයටාං ක9 ති සං� �න6 පුද්ගලඡේයE පව� සිටිති. ඡේ ය ක්ඡේල්ශ්‍ර බද්ධ ලක්ෂණායක් ඡේන�ව පුද්ගල ඡේපsර9ෂ අනන් යතා�වයටාං අද�ළ ක�රණායකි. ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා වීඡේම් දී දුර9ව යනුඡේ� අවි‍ද6�ව සං ඟ එක්වූ තාhහ�ව ප ණාකි. පුද්ගලය� ජීව වි‍ද6�ත් ක උර9 කරඡේගන පවතින �නසික හ9ඩාතාලය වන ඡේපsර9ෂ අනන6තා�වයටාං අද�ළ වි‍වි‍ධ ලක්ෂණා ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා කිරීඡේම් දී ඒ සං ඟ අඡේහEසි ඡේන�ඡේK. සංසංඡේර් දිගු ක�ලයක් මුළුල්ඡේල් වඳුර9 ආත් භා�වයක උපන් සංසංර පුද්ද නිසං� අර්හත්වයටාං පත්වූ පසුවද ප9න ප9න යQ ටාං පි�යකළ රහතාන්වහන්ඡේ� න ක පිළිබඳ ත් රිපිටාංකය තුළ සංඳහන්ය. එඡේ� දිගු ක�ලයක් උසං� බÐ�k ණා කුලවල ඉපිද සිය 9දුර9වල ඡේ�වය කළ ද�සංයන්ටාං වසංල ව�දඡේයන් කථ�කළ හුර9ව නිසං�

390

අර්හත්වයටාං පත්වූ පසුද තා න් වහන්ඡේ� හමුවී ටාං ප9මිඡේණාන සං� �න6 මිනිසුන්හටාං එඡේ� වසංල ව�දඡේයන් ආ න්තා�ණාය කළ පිළිච්ඡින්ද රහතාන්

වහන්ඡේ� පිළිබඳව ද9ක්ඡේවන සංඳහන ද මීටාං සං �නය. පච්ඡේචක බුද්ධත්වය යනුද රහතාන් වහන්ඡේ� න කි. එඡේ� නම් උන්වහන්ඡේ�ඡේ� චර්ය� රටාං�ව තුළ ග9]ව ඇති ඡේපsර9ෂ අනන6තා� ලක්ෂණාය හුදකල� ව�සංය වි‍ය හ9කිය.

එඡේ� නම් සියළු පඡේ� බුදුර9වර9න් තුළ ඡේම් ලක්ෂණාය වි‍ද6 �න වනුඡේ� ක් නිසං� ද9යි ග9ටාංළුවක් ඉන් පසුව ඇතිවි‍ය හ9කිය. ඡේ යටාං ඡේkතුව පඡේ� බුද්ධත්වය පිණිසං උත්සං�හ කරන උතු � ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං තා න් තානිව ධර් ඡේබEධය කිරී ටාං දක්වන ල9දිය�වයි. ශ්‍ර �වක ඡේබEධියටාං වඩා� තානිව ධර් ඡේවEධය ල9බී ටාං සං හර9 ක9 තිය. ඡේම් අතාර බුද්ධත්වය ල9බී යන ක�රණායටාං තාදින් වසංඟ වී සිටින අයද සිටිති. එබඳු අයටාං තාඡේවඡේකකුටාං ධර් �වඡේබEධය ලබ�දී ටාං වඩා� අවශ්‍ර6 වනුඡේ� �වකීය අභිප��ය ඡේකඡේ� ඡේහE සංම්පුර්ණා කර ග9නී ටාංයි. ඡේ ව9නි බල�ඡේප�ඡේර�ත්තු ඇතිව කටාංයුතු කිරී ටාං ප්‍ රිය කරන අය �වකීය අභිප��ය ඉටු කර ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කරන්ඡේන් ඡේලEක සංත්වය� ඡේකඡේරහි ඇතිවූ අනුකම්ප�ඡේවන් ඡේන�ඡේK. ඔවුහු ඡේකඡේ� ඡේහE පඡේ� බුද්ධත්වය ල9බී ටාං අවශ්‍ර6 වන බුද්ධි ය පරිප�කය ල9බී ටාං අවශ්‍ර6 මුලික සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කිරී ටාං උත්සං�හවත් ඡේවති.106

ඔවුන්ඡේ� ඡේ කී උත්සං�හය තා ඔවුන් අඡේප්‍ක්ෂ� කළ පරිදි බුද්ධත්වය ලබ�ග9නී ටාං සං ත් ඡේවති. එඡේතාකින් ඔවුන්ඡේ� අඡේප්‍ක්ෂ� මුදුන්පත් ඡේK.107

බුද්ධත්වය ල9බී ඡේතාක් ඔවුන්ව ඡේ ඡේහය වන ලද අවි‍ද6�ව හ� තා�ෂ්ණා�ව බුද්ධත්වය ලබ� ග9නී සං ඟ ප�හීණා ඡේK. ඔවුන් තුළ ප�රමිතා�වයක් ඡේලසං කර9ණා�ව ප�ගුණාකර ඡේන� 9ති නිසං� ඡේලEකයටාං ඡේ�වය කිරී පිණිසං ඡේම් උතු න් තුළ ඡේවඡේහසං වී ක් දක්නටාං ඡේන�ඡේK. පච්ඡේචක බුද්ධත්වය සංම් � සංම්බුද්ධත්වඡේයන් ඡේවන� වන ප�ධ�නතා ලක්ෂණාය වන ඡේලEක�ර්ථ චර්ය�වටාං පදනම්වනුඡේ� හ� කර9ණා�ව ඡේම් අනුව බව වටාංහ� ගතා හ9කිය.

නිදසුනක් ඡේලසං ඡේදKදත් ඡේතාර9න්ටාං බුද්ධත්වය පිණිසං වුව න�වක් තිබූ බව ත් රිපිටාංක සං�හිතා6ඡේයහි සංඳහන් ඡේK. ඒ අනුව ඡේලsකික ධ6�නයන්ඡේ� ඉහළ ඡේකළවර ඡේලසං සං9ලඡේකන ඡේනවසංඤ්ඤා� න�සංඤ්ඤා�යතානය දක්ව� සිය සිතා න�ව හික් ව� ග9නී ටාං සං ත් වූ ඡේදKදත් ඡේතාර9න්ටාං ඡේලEඡේක�ත්තාර �ර්ගයටාං ප�ඡේKශ්‍ර වී ටාං තාව ඉතිරිව තිබුඡේන් ඉතා� කුඩා� පියවරක් යQ ප ණාකි. සිද්ධ�ර්ථ තාවුසං�ද බුද්ධත්වය අවඡේබEධ කර ගත් �ර්ගය ව9ටී තිබුඡේන් ඡේම් කg ඡේKදය තාය. එනම් ඡේලsකික වශ්‍රඡේයන් රQප�වචර අරQප�ව�වර ධ6�න සියල්ල ලබ� එනම් ඡේනවසංඤ්ඤා� න�සංඤ්ඤා�යතානය වූ අෂ්ටාං සං �පත්තිය දක්ව� සිතා දියුණුඡේක�ටාං ඉන් අනතුර9ව ඊළඟ පියවර ඡේලEඡේකEත්තාර �ර්ගය ඔ�ඡේ� තා9බිඡේ නි. අෂ්ටාංසං �පත්තියටාං ඉහළ වූ ඡේවනත් ඡේලsකික සං �පත්තියක් න9තා. එය ඡේලsකික සං �ධිඡේ� අවසංන් ඡේකළවරයි. එය ඉක් වීඡේම් දී හමුවනුඡේ� ඡේලEඡේකEත්තාර �ර්ගයයි. එනම් ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගය අනුව ඡේසංEව�න්, සංක�ද�ග�මී, අන�ග�මී හ� අර්හත්

391

�ර්ග ඵල පිළිඡේවලින් ලබ� සියළු ඡේකඡේල� ප�හීණා කිරී යි. ඡේදKදත් ඡේතාර9න් ද අෂ්ටාං සං �පත්තිය ඡේතාක් ඡේලsකික චිත්තා සං �ධිය ව9ඩූ නමුත් උන් වහන්ඡේ�හටාං වුව න� වූඡේ� සිය සිඡේත් වූ අවි‍ද6�ව හ� තාhහ�ව දුර9 කර � ර�වක ඡේබEධිඡේයන් අර්හත්වයටාං පත්වී ඡේන�ඡේK. ඡේකඡේ� ඡේහE බුද්ධත්වය ලබ� ග9නී යි. බුද්ධත්වය අවඡේබEධ කර ග9නී පිණිසං අනුග නය කළ යුතු නිව9රදි �ර්ගයක් තිඡේ]. එ නිව9රදි �ර්ගයටාං ප�ඡේKශ්‍රවීඡේම් පදන සංක�ව ඇත්ඡේත් කර9ණා�ව තිනි. ඒ නිසං� ප�ඥා�ව සං ඟ කර9ණා�ව ඡේබEධිසංත්ව චර්ය�ව සංම්පූර්ණාවී ටාං අතා6වශ්‍ර6ය. කර9ණා�ව හ9රද � ඒ ඡේවනුවටාං ප�ඥා�ව ප ණාක් වර්ධනය කළඡේහ�ත් නිවන් අවඡේබEධයටාං හ9කිය�ව ල9ඡේබතාත් ඡේසංසුඅය ඡේවතා එ ධර් �වඡේබEධය ලබ� දී ටාං ඡේන� හ9කි වි‍ය හ9කිය. න්ද අන6යන් වි‍ෂඡේයන් අප� �ණා ඡේලසං කර9ණා�ව ඇති වනුඡේ� සංම් � සංම්බුදුර9වන්ටාං නිසං�ය. ඒ නිසං� සංම් � සංම්බුදුර9වර9න් තුළ වූ කර9ණා�ව හ� කර9ණා�ව නමින් හ9ඳින් ඡේK. රහතාන් වහන්ඡේ�ල�හටාං හ� පඡේ� බුදුවර9න්හටාං කර9ණා�ව ඡේන� 9ති බවක් මින් ඡේන� හ9ඟ ඡේK. හුඡේදක් ඒ කර9ණා�ඡේවන් සිදු වනුඡේ� �වකීය ක්ඡේල්ශ්‍ර වි‍නිර්මුක්තිය සං9ලසී පිණිසං භා�වි‍තා� වී කි.

ඡේලEක�ර්ථ චර්ය�ඡේK නිරතා වී පිණිසං අවශ්‍ර6වන ඉග9න්වීඡේම් පන්නරය එබඳු කර9ණා�වක් තුළින් ල9බී අපහසු වි‍ය හ9කිය. ය ක් අවඡේබEධ වන ඡේලසං ඉග9න්වී ටාං නම් එකී වි‍ෂය කර9ණු පිළිබඳ ප�වීණාතා�වය ප ණාක් ලබ� තිබී ඡේන� සංQඡේk. ඒ සංඳහ� ඡේසංසු අයටාං අවශ්‍ර6 අවඡේබEධ ශ්‍රක්තිය ලබ� දී ටාං ක9 9ත්තාක් තිබිය යුතුය. ඡේම් ක9 9ත්තා ඡේග�ඩා න9ඡේඟනුඡේ� හ� කර9ණා�ව තුළිනි. ඒ නිසං� ඒ කර9ණා�ව ඡේසංසු සං� �න6 කර9ණා�ඡේවන් ඡේවන් කර හ� කර9ණා�ව නමින් හ9ඳින්ඡේK. එය ල9බී පිණිසං තා �ටාං තා � පිළිබඳව ඇති කර9ණා�වටාං සං �න කර9ණා�වක් සං �තා ඡේලEකව�සී සංතුන් ඡේකඡේරහි ඇතිවි‍ය යුතුය. තා � අනුන් ඡේලසංත් අනුන් තා � ඡේලසංත් පර�ත් හ� �ව�ත් පරිවර්තානය ඡේබEධිසංම්භා�ර පූරණාය කරන ක�ල වකව�නුව තුළ දී සිදු කරමින් පුහුණුවී ඡේබEධිසංත්වරය�ඡේ� නිසි ක�ර්යභා�රයයි. ඡේම් ප�රමී ධර් නිසි ඡේලසං පරිපූර්ණාත්වයටාං පත්වී තුළින් සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුටාං අවශ්‍ර6 බුද්ධි ය හ� චරණා සංම්පත්තිය වර්ධනය කර ග9නීඡේම් හ9කිය�ව ල9ඡේ]. එහි ඇති යම්යම් අඩු ලුහුඬුකම් තා බුද්ධත්වය ඡේකඡේ� ඡේහE අවඡේබEධ කර ගනු ල9බූවත් ඡේසංසු අයටාං ධර් �වඡේබEධය ලබ� දීඡේම්දී අනුන්ඡේ� �නසික ප9තිකඩා නිව9රදිව අවඡේබEධ කර ග9නීඡේම් වි‍වි‍ධ අඩුප�ඩුකම් ඇති ඡේK.108

ඡේදKදත් සංසංර සං9රිසංරන ක�ල වකව�නුව තුළ ඡේබEධි ක�රක ධර් පුරමින් ප9මිණි පුද්ගල චරිතායකි. ඒ බව ඇතා9ම්වි‍ටාං ඡේදKදත් ඡේතාර9න් නිසං9කව ද9න ග9නී ටාං ඇත්ඡේත් අෂ්ටාං සං �පත්ති හ� වි‍වි‍ධ සං�ද්ධිවි‍ධ ඥා�න ල9බීඡේ න් පසුව වි‍ය හ9කිය.109 න්ද ඡේබEධිසංම්භා�ර පූරණාය කරන ඡේබ�ඡේහE ඡේබEධිසංත්වවර9න් එඡේ� ඡේලsකික ධ6�නයන්ඡේ� ඡේකළවර ඡේලසං සං9ලඡේකන අෂ්ටාං සං �පත්ති උපදවමින් ප�රමී ධර් පූර්ණාඡේයහිල� උත්සං�හවත් වන බ9වි‍නි. අෂ්ටාං සං �පත්ති උපදව� ග9නීඡේම් කුශ්‍රල කර් යටාං ඡේන� අනු �නව ඊටාං

392

අද�ළ කුශ්‍රල වි‍ප�කය ල9ඡේ]. නමුත් බුදුරදුන් ර� ද � ඡේහE බුදු බව ප9තීඡේම් ප�පී ඡේච්තාන�ව ඊටාං වඩා� බලවත් බ9වි‍න් කල්ප ගණාන�වක් පුර� නරක�දි දුක් වි‍ඳී ටාං සිදු වි‍ය. ඡේදKදත් ඡේතාර9න් ඒ සංඳහ� අනුග නය කඡේල් නිව9රදි ඟ ඡේන� වී ඊටාං ඡේkතුවයි. ඒ ඡේkතුඡේවන් සිය නිවන් ඟ ඉතා� වි‍ශ්‍ර�ල ක�ලයකින් පිටුපසංටාං ද � ග9නී ටාං ද සිදු වි‍ය. නමුත් සංසංර ප�රමිතා� පිරQ උතුඡේ කු බ9වි‍න් ආනන්තාරීය අකුසංල කර් වි‍ප�කය කල්ප ගණාන�වක් මුළුල්ඡේල් වි‍ප�ක දී අවසංන් වූ පසුව තු ක�ලයක දී ඝ්‍රාට්ටි�සංර නමින් පඡේ� බුද්ධත්වයටාං පත්වී ටාං හ9කිය�ව ඇති බව ඡේගsතා බුදුරදුන් වි‍සින් වද�ර� ඇතා. සිද්ධ�ර්ථ තාවුසං� ද සංසංර ඡේබ�ඡේහE ක�ලයක් ති�ඡේ� බුදුවර9න් හමු වුව ද ඒ හමුවූ අව�ථ�වල දී ඡේදKදත් ඡේතාර9න් ඡේ න් අෂ්ටාං සං �පත්ති දක්ව� ඡේලsකික සං �පත්තිය ලබ� සිටිය ද ඉන් අනතුර9ව තාවත් එක් පියවරක් ග න්ඡේක�ටාං ශ්‍ර �වක ඡේබEධිඡේයන් අර්හත්වයටාං පත්වී ටාං අක 9ති වූ බව ප9හ9දිලිව ඡේපනී යයි. ඊටාං ඡේkතුවූඡේ� උන් වහන්ඡේ�ඡේ� ඒක�යන අරමුණා බුද්ධත්වයටාං පත්වී වූ බ9වි‍නි. නමුත් ඒ බුද්ධත්වය සං ඟ අසංරණා අන�ථ වූ ඡේලEක ව�සී සංත්වය� හටාං ද පිළිසංරණා වී ටාං උන් වහන්ඡේ�ඡේ� සිතා තුළ අධික වු කර9ණා�වක් තිබිණා. සංසංර බුද්ධ ක�රක ධර් සංම්පුර්ණා කිරීඡේම් දී ද ඡේලEක සංත්වය�ටාං ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කර නිවන් අවඡේබEධය ලබ�දී ටාං අවශ්‍ර6 කරන �නසික කුසංලතා�වය ලබ� ග9නී ටාං ද උන් වහන්ඡේ� ඒ අනුව උත්සුක වූ ඡේ�ක. පඡේ� බුදුවර9න්ඡේ� අරමුණා නම් ඡේකඡේ� ඡේහE බුදු බව ලබ� ග9නී යි.

ඒ සංඳහ� වීර්ය වඩාන අතාර ඊටාං අනුරQප ප�තිඵලය වන බුද්ධත්වය �වය� අවඡේබEධය තුළින් ලබ� ග9නී ටාං සං ත් ඡේK. පඡේ� බුද්ධත්වයටාං පත්වන තුර9 ඒ උතු � ඡේ ඡේහය වූ චින්තාන ශ්‍රක්තිය නම් අද�ළ උද�ර අරමුණා පිළිබඳ ද�ෂ්ටිය හ� බද්ධ වූ ඒ සංඳහ� වන ආශ්‍ර�වයි. එ ද�ෂ්ටිය හ� ආශ්‍ර�ව නම් ඡේවනත් අයුරකින් ප9වසුවඡේහ�ත් තාhහ�ව හ� අවි‍ද6�වයි. පඡේ� බුද්ධත්වයටාං පත් වීඡේම් දී සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා වන බ9වි‍න් අද�ළ ද�ෂ්ටි හ� තාhහ� න9තිව යයි. එඡේතාකින් ඒ පඡේ� බුදු බව ප��ර්ථන� කරමින් වීර්ය ව9ඩූ ඒ උතු �ඡේ� අවසංන් අභිප��ය ද �තාප��ප්‍තා ඡේK. හුඡේදක් බුදු බව ල9බී ඒක�යන අරමුණුඡේක�ටාං වීර්ය ව9ඩූ උතු �ඡේ� අවසං�න අරමුණා ඉටු වීඡේ න් පසුව තාවත් ඡේවන කළ යුතු ඡේදයක් න9ති නිසං� සිය ආයු ක�ලය අවසංන්වන ඡේතාක් වි‍වි‍ධ සං �පත්තිවලටාං සං වදිමින් ඒ ඡේලEඡේකEත්තාර නිවන් රසංය ලබමින් වි‍සී ටාං පඡේ� බුදුරදුන් වඩා�ත් පි�ය කරන බව සං9ලකිය හ9කිය. පඡේ� බුදුවර9න්ඡේ� ඇවතුම් ප9වතුම් කg , ප�තා6 පහසුකම් සංලසං� ග9නීඡේම් කg ,

ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කg ආදී ති�පිටාංක සං�හිතා6ගතා ඡේතා�රතුර9 වි‍ සං� බ9ලීඡේම්දී පඡේ� බුදුවරඡේයකු සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකුඡේගන් ඡේවන� වන ලක්ෂණා ඉතා� ප9හ9දිලිව ද9ක ගතා හ9කිය.110

393

5.4.සංම් � සංම්බුද්ධත්වය හ� සං�ජා�නනය

සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං පත්වී සංඳහ� ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කරන උතු � හඳුන්වන්ඡේන් ඡේබEධිසංත්ව වරය� ඡේලසංයි. සංම් � සංම්බුද්ධත්වය පිණිසං සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කිරීඡේම් පිළිඡේවතා තුළ අන්තාර්ගතා වි‍වි‍ධ අව�ථ� කීපයක් ඇතා. වචනඡේයන් හ� කිgය�ඡේවන් ඡේන� අඟව� සංම් � සංම්බුද්ධත්වය පිණිසං සිතින් ප��ර්ථන� කිරී ඡේනE ප�ණිධිය නමින් හ9ඳින්ඡේK. මුලින් සංම් � සංම්බුද්ධත්වය පතා� සිදු කරනුඡේ� ඡේම් ඡේනE ප�ණිධිය සංම්පූර්ණා කිරී යි.

ඊළඟටාං ඡේම් ඡේනE ප�ණිධිය සංම්පූර්ණා කරන ලද ඡේබEධි සංත්වවරය�ඡේ� ඡේදවන පියවර ව�ක් ප�ණිධිය ඡේලසංත් හ9ඳින්ඡේK. ඡේ හිදී ඡේබEධිසංත්වවරය� සිය ප්‍ ර�ර්ථන�ව වචනඡේයන් ප�ක�ශ්‍ර කිරී ඡේ හිදී සිදු ඡේK. ඡේ හි ඡේතාවන පියවර නියතා වි‍වරණා ල9බී යි. ඒ පියවර සංම්පූර්ණා වනුඡේ� ඡේනE ප�ණිධි හ� ව�ක් ප�ණිධි අව�ථ� පසු කර ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කර ඇති ඡේබEධිසංත්වරඡේයකුඡේ� ප��ර්ථන�ව අන�ගතාඡේයහි නියතා වශ්‍රඡේයන් ඉටු වන බව සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකුඡේගන් ප�ක�ශ්‍රවී තායි. ඡේ ය ඡේබEධිසංත්වඡේයකුඡේ� අන�ගතා ප��ර්ථන�ව �ථිරව ඉටු වන බව ද9ක්වී කි.

එබඳු �ථිර තාත්වයකටාං පත්වූ ඡේබEධිසංත්ව වරඡේයකු එනමින් ඉන්පසුව හ9ඳින්ඡේK. ඡේ කී ඡේබEධිසංත්තා න� ය = ඡේබEධි (සංම් � සංම්ඡේබEධිය) + සංත්තා (අවඡේබEධය ල9බීඡේ න් ඇලුනු උතු �) ඡේලසං සංක�වී තිඡේ]. සංසංර ඡේකදිනක ඡේහE සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං පත්වී ටාං නියතා වි‍වරණා ල9බී ටාං භා�ග6 හිමිවී වි‍ශ්‍ර�ල ඡේදයකි. එබ9වි‍න් සියළු ඡේදKමිනිසුන්ටාං එය ප�ඡේ Eදයටාං පත්වී ටාං කර9ණාකි. එහි බලපQ අද�ළ ඡේබEධිසංත්වවරය�ටාං ප ණාක් ඡේන�ව සං �තා ඡේලEක ව�සී සංත්වය�ටාං අද�ළය. න්ද ඡේබEධිසංත්වයන් වහන්ඡේ� සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං පත් වනුඡේ� සං �තා ඡේලEකව�සී සියළු සංත්වය�ටාං ධර් �වඡේබEධය ලබ�දී උඡේදසං� වන නිසං�ය.111 ඡේම් ඡේkතුව නිසං� ඡේබEධිසංත්ව වරඡේයකු සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකු ඡේවතින් එඡේ� නියතා වි‍වරණා ල9බීඡේම් දී වි‍වි‍ධ පුද පූජා�වන් පවත්න� සංතුටුවී ටාං ඡේදK මිනිසුන් ඡේපළඡේඹන බව ද9කිය හ9කිය. නියතා වි‍වරණා ල9බූ අව�ථ�ඡේK පටාංන් එ ඡේබEධිසංත්වරය� බුද්ධ��කුර නමින් හ9ඳින්ඡේK. සංම් � සංම්බුදුවරයන් වහන්ඡේ� න ක් තාවත් ඡේබEධිසංත්වවරඡේයකුටාං නියතා වි‍වරණා ලබ� ඡේදන අව�ථ�ඡේK දී එතු � තු ඡේම් ආත් භා�වඡේයහි ඡේම් නම්ඡේග�ත් සංහිතා වන බව ඡේද Kපියන් ද ඡේම් නම්ඡේග�ත් සංහිතා වන බව ඡේම් නම් ඡේග�ත් ඇති අය අග ශ්‍ර �වක, ශ්‍ර �වි‍ක� ඡේලසං හ9ඳින්ඡේවන බවත් ආදී වශ්‍රඡේයන් එ ඡේබEධිසංතුන්ඡේ� අන�ගතා ක�ලය පිළිබඳ දීර්ඝ්‍රා වි‍�තාරයක් ද ඉදිරිපත් ඡේකඡේරන බව ඡේබsද්ධ ඡේප�ත්පත්වල දක්ව� තිඡේ]. නියතා වි‍වරණා ලබ� ඡේබEධිසංත්ව චර්ය�ව ආරම්භාකර එහි ග න් කිරී පියවර තුනකින් යුතුව සිදු වන බව ද ප9හ9දිලි කර දී ඇතා.

394

ආරම්භාක භාක්ති ප��ගුණා6 ද9ක්වීඡේම් කිgය�ව එහි මූලික පියවරයි. ඡේම් යටාංඡේත් සංම් � සංම්බුදුවරයන් වහන්ඡේ�ල� හටාං න �ක�ර කිරී , ති�වි‍ධ රත්නය සංරණා ය� යන අවශ්‍ර6තා� ඉටුකළ යුතුඡේK. ඡේදවන පියවර ඡේබEධිචිත්තා උත්ප�දයයි.

ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කිරී ටාං අවශ්‍ර6 �නසික චෛධර්ය ල9ඡේබනුඡේ� එ ඟිනි.

එහි ඡේතාවන පියවර ප�රමිතා� ප��ගුණා6යි. ඡේම් ප�රමිතා� ප��ගුණා6 ප�රමී, උප ප�රමී හ� පර ත්‍ථ ප�රමී වශ්‍රඡේයන් ඡේතාවදQර9ම් ඡේලසංටාං සංම්පූර්ණා කළ යුතුය.

ප�රමී නම් සංම් � සංම්බුද්ධ ට්ටාං ටාං ඡේනE ක�යික �වභා�වය සංක� කර ග9නී පිණිසං අවශ්‍ර6 වන කුසංලතා� සංම්පූර්ණා කර ග9නී ටාං ඡේවඡේහසී යි.

කිසියම් ව�ත්තීය ට්ටාං ක් දක්ව� දක්ව� සිය ව�ත්තිය ග න් ඟ සංක� කර ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 පුද්ගලඡේයකුහටාං එ ව�ත්තිය ට්ටාං ලබ� ගතා හ9ක්ඡේක් ඊටාං අද�ළ ව�ත්තීය අවශ්‍ර6තා� හ� කුසංලතා� සංම්පූර්ණා කර ගතාඡේහ�ත් ප ණාකි. බුද්ධ බව නම් ඡේලEකඡේ� ඇති උසං� අධ6�ත්මික ට්ටාං යි. ඊටාං වඩා� ඉහළ ඡේවනත් ආධ6�ත්මික තාත්වයක් ද න9තා. එබ9වි‍න් සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ග9නී ටාං ඉතා� ඡේවඡේහසං වී ප�රමිතා� පිරිය යුතුය.112

සංම් � සංම්බුද්ධ යනුඡේවන් හඳුන්වනු ලබන්ඡේන් �ව�ය ඥා�ණාය තුළින් අවඡේබEධයටාං පත්ව ඡේලEක�ර්ථ චර්ය�ව සංඳහ� ක9පඡේවන උතු �ය.

පරිපූර්ණාත්වය පිළිබඳ ද9ක්වි‍ය හ9කි ඡේහ�ඳ නිදසුන නම් සංම් � සංම්බුද්ධත්වයයි. සංම් � සංම්බුද්ධත්වය පහසුඡේවන් ලබ�ගතා ඡේන� හ9කි ය. එය මිනිඡේසංකු වශ්‍රඡේයන් ල9බිය හ9කි ඉහළ ආධ6�ත්මික තාත්වයයි. ඉතා� දිගු ක�ල සී �වක් පුර� සංසංර භාව ග න තුළ සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං පත්වී ටාං අවශ්‍ර6 කරන ආධ6�ත්මික සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කළ යුතුය. එඡේ� එ ආධ්‍ ය�ත්මික සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කර සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං පත්වූ උතු න් ඡේවතින් ප�තිඥා�වන් ද ල9බිය යුතුය. ඡේවනත් සංම් � සංම්බුදුවර9න් ඡේවතින් අන�ගතා ක�ලඡේයහි බුද්ධත්වයටාං පත් වි‍ය හ9කි බවටාං ප�තිඥා� ල9බිය හ9ක්ඡේක් ඊටාං අවශ්‍ර6 ට්ටාං ටාං සුදුසුකම් සංපුර� සිටින ඡේබEධිසංත්වයන්ටාං ප ණි. නියතා වි‍වරණා ල9බී යනුඡේවන් හඳුන්වනුඡේ� අන�ගතා ක�ලඡේයහි සංම් � සංම්බුද්ධත්වය පත්වී ටාං හ9කිය�ව ඇතිබවටාං ඡේවනත් බුදුවර9න් ඡේවතින් එඡේ� ප�තිඥා� ල9බීඡේම් කිgය�වලියයි. සංම් � සංම්බුදුවර9 නියතා වි‍වරණා ඡේදනු ලබන්ඡේන් තු ක�ලයක දී සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ලබ� ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 හ9කිය�ව තිඡේ]ද9යි නුවණින් සංලක� බල� බව සංඳහන්ය. තු ක�ලයක දී බුද්ධත්වය පතා� ඡේබEධිසංම්භා�ර පුරන උතු � හ9ඳින්ඡේවනුඡේ� ඡේබEධිසංත්ව යන න� ඡේයනි. ඡේබEධි නම් සංම් � සංම්බුද්ධත්ව ඡේබEධියයි. එ සංම් � සංම්බුද්ධ ඡේබEධිය ලබ� ග9නී ටාං සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කරන්ඡේන් ඡේබEධිසංත් වය�ය.113 සංසංර භාවය පුර� ඡේබEධිසංම්භා�ර ඡේහවත් බුද්ධ ක�රක ධර් සංම්පූර්ණා කරන ඡේබEධිසංත්වඡේයකු වි‍සින් ප�රමී ධර් ර�ශියක් සංම්පූර්ණා කළ යුතුය. ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කිරී නම් සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කිරී යි. ත්ඡේත් බුදු බව ලබ� ග9නී ටාං නම් තානිව �වය� අවඡේබEධය ලබ�ග9නී ටාං සංහ එ

395

අවඡේබEධය හජානතා�වටාං සංන්නිඡේKදනය පිණිසං අවශ්‍ර6 ඉග9න්වීඡේම් කුසංලතා�වය ලබ�ග9නී ටාං ප�රමී ධර් පිරී අතා6වශ්‍ර6ය. ප�රමී, උප ප�රමී හ� පර ත්ථ ප�රමි වශ්‍රඡේයන් දශ්‍ර ව9දQර9ම් ඡේක�ටාං ප�රමිතා� පූරණාඡේයහි උත්සං�හ කිරී නිසං� බුද්ධත්වය ලබ� ගතා හ9කි බව සංඳහන්ය. සං� �න6 � ර�වකඡේයකු, පඡේ� බුදුවරඡේයකු ඡේ න් ඡේන�ව සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුවී පිණිසං අධ6�ත්මික ගුණාධර් ව9ඩි දියුණු කිරී අපහසුය. බුදුවර9න් හ9ඳින්ඡේවන්ඡේන් අසං යන් ඡේලසංය. අසං නම් ඡේ ඡේල�ව කිසිදු ආධ6�ත්මික ඡේශ්‍ර ෂ්ඨත්වයකටාං පත්වූ උතුඡේ කු හ� සං �නත්වයටාං ඡේන�පත් බවයි. එනම් සංQ උතුම් පුද්ගලඡේයකුටාං වඩා� බුදුවර9න් උතුම් ඡේK. ඡේම් කිසිඡේවකු හ� සං �න ඡේන� වන අසං තාත්වයකි. එබ9වි‍න් සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං අසං �නයන් ය9යි කියනු ල9ඡේ]. සංම් � සංම්බුදුවර9න් සං �න ඡේවඡේතා�ත් සං �න වනුඡේ� තාවත් සංම් � සංම්බුදුවර9න් හටාං ප ණාකි. අසං යන් හ� සං �න බ9වි‍න් බුදුවර9න්ටාං පර්ය�ය න� යක් ඡේලසං අසං සං ය9යි කියනු ල9ඡේ]. අර්හත්වය ලබ� ග9නී ටාං ඡේkතු සංම්පත් තිබියදීත් ඡේලEකව�සී සංත්‍වයන් උඡේදසං� ප�රමිතා� පුරන ඡේබEධිසංත් වවර9න් වි‍සින් සංම් � සංම්බුද්ධත්‍වය පතා� සංම්පූර්ණා කරන ප�රමී ධර් දහයකි. එනම් ද�න, ශීල, චෛනෂ්කg 6, ප�ඥා�, වීර්ය, ක්‍ෂ�න්ති, සංතා6, අධිෂ්ඨ�න,

චෛ තී�, උඡේප්‍ක්‍ෂ� ඡේලසංය. ද�නය ප�රමී ධර් යක් වශ්‍රඡේයන් �වකීය ශ්‍රරීර��ග පරිතා6�ගය දක්ව� සිදු ඡේකඡේරන පරිතා6�ගය ප�රමී ඡේක�ටාංසංටාං අයත්ය. බ�හිර ව�තු පරිතා6�ග කිරී ද�නඡේ� උප ප�රමී ඡේක�ටාංසංටාං අයත් ඡේK. ජීවි‍තා පරිත් ය�ගය දක්ව� ඡේක�ටාංසං ද�නඡේයහි පර ත්‍ථ ප�රමිතා�වටාං අයත්ය. ඡේම් අයුරින් ප�රමිතා� ධර් සංම්පූර්ණා කළහ9ක්ඡේක් ඡේබEසංත්වරඡේයකු කර9ණා�ව හ� ප�ඥා�ව යන අ�ග ඡේදක සං�වර්ධනය කරන උතුඡේ කු බ9වි‍නි.114 මීටාං අනුව බුද්ධත්වයටාං පත්වීඡේම්දී කර9ණා�ව හ� කර9ණා�ව බවටාංත් ප�ඥා�ව හ� ප්‍ රඥා�ව බවටාංත් පත්ඡේK. සංම් � සංම්බුදුවර9 සංතු අධ6�ත්මික ශ්‍රක්තිය වි‍ග\හ කරන වි‍ටාංක උන්වහන්ඡේ� වි‍ජ්ජා�චරණා සංම්පන්න නමින් දක්ව� තිඡේ]. ඡේ හි වි‍ද6�ව හ� ප�ඥා�ව තුළින්ද චරණාය යන්න හ9සිරීම් රටාං�ව හ� කර9ණාව තුළින්ද නිරQපිතාය. සංම් � සංම්බුදුවර9න් අෂ්ටාං වි‍ද6� ධර් යන්ඡේගන් හ� පසංඡේළ�� චරණා ධර් වලින් යුක්තා ඡේK. ඡේ හි අෂ්ටාං වි‍ද6� තුළින් සංම් � සංම්බුදුර9වර9න්ඡේ� හ� ප�ඥා�ව ද පසංඡේළ�� චරණා ධර් වලින් හ� කර9ණා�ව ද නිරQපණාය වන බව ද9ක්වි‍ය හ9කිය.115

සංම් � සංම්බුදුවර9න් සංතුව පවතින අෂ්ටාං වි‍ද6� නම් වි‍දර්ශ්‍රන� ඥා�නය,

ඡේනE ය සං�ද්ධිවි‍ධ ඥා�නය, සං�ද්ධි ප�ඡේÓද ඥා�නය, දිව6 ඡේශ්‍ර Eතා ඥා�නය,

පරචිත්තා වි‍ජා�නන ඥා�නය, පු]ඡේ] නිව�සං�නු�සංති ඥා�නය, දි]බ චක්ඛු ඥා�නය හ� ආවසංක්ඛය ඥා�නය යන ඥා�න අටාංයි. පසංඡේළ�� චරණා ධර් ඡේලසංටාං හඳුන්වනුඡේ� ප��තිඡේ �ක්ෂ සං�වරශීලය, ඉන්‍ද්‍රියසං�වරය, ඡේභා�ජාඡේන ත්තාඤ්ඤුතා�, ජා�ගරිය�නුඡේයEගය, ශ්‍ර ද්ධ�ව, හිරිය, ඔත්තාප්‍පය, බහුශ්‍ර 9තාබව,

වීර්යය, සංති, ප�ඥා�ව, සංති, වීර්යය, ප�ථ ධ6�නය, ද්වි‍තීය ධ6�නය, තා�තීය ධ්‍ ය�නය හ� චතුත්‍ථි ධ6�නය යන අ�ග පසංඡේළ�සංයි. ඡේ ය චර්ය�ව හ� බ9ඳුනු

396

බුද්ධිය පිළිබඳ ඡේනEක�යික පසුබි ක් නිර් �ණාය කිරී ටාං උපක�රී ඡේK.

ඡේ බඳු වූ ඡේනE ක�යික පසුබි ක් සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ලබ� ග9නීඡේම් දී අවශ්‍ර6 ඡේK.116 න්ද යත් එහිදී වඩා�ත් ව9දගත් වනුඡේ� ඡේසංසු අයටාං ධර් �වඡේබEධය ලබ�දී වන බ9වි‍නි. තා න්ඡේ� වි‍මුක්තිය උඡේදසං� ප ණාක් ඡේවඡේහසං වන අඡේයකුටාං අවශ්‍ර6 වන ප ණාටාං වඩා� ඡේනE ක�යික සූද�න ක් හ� අභා6�සංයක් සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකු හටාං තිබිය යුතුය. න්ද හුඡේදක් තා න්ඡේ� වි‍මුක්තිය ප ණාක් ලබ� ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 ඡේකඡේනකුටාං අවි‍ද6� ප�ක්ෂික ඡේ න් තාhහ� ප�ක්ෂික ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් ප�හ�ණාය කිරී සංඳහ� ප ණාක් සුදුසුකම් ල9බී ප� �ණාවත් වන නිසං�ය. එඡේහත් ඡේසංසු ඡේලEක සංත්වයන්ඡේ� වි‍මුක්තිය ලබ�දී ඡේකඡේරහි ඡේවඡේහසං වන උතුඡේ කු හටාං තාhහ� හ� අවි‍ද6� ප�ක්ෂික ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් යන්ඡේ� ප�හ�ණාය සංඳහ� ප ණාක් අවශ්‍ර6 වූ සුදුසුකම් තිබී ප� �ණාවත් ඡේන�ඡේK. ඡේසංසු සංත්‍වයන්ඡේ� චිත්තා සංන්තා�නගතා අවි‍ද6� හ� තාhහ� ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් න9සී ටාං වුව න� සුදුසුකම්ද ඒ සංඳහ� සංපුර� තිබිය යුතුය. ඡේම් නිසං� සංම් � සංම්බුද්ධත්වය අඡේප්‍ක්ෂ� කරන උතුඡේ කුහටාං සං� �න6 අර්හත්වය ඡේහE පඡේ� බුද්ධත්වය ලබ� නිවන් අවඡේබEධය ලබ� ග9නී පිණිසං අවශ්‍ර6 කරන මූලික සුදුසුකම්වලටාං වඩා� ව9ඩි නත් සුදුසුකම් සංම්පූර්ණා කළ යුතු බව ඡේපනී යයි. සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ලබ�ග9නී ටාං උපක�රී වන චරණා ප�ක්ෂික හ� කර9ණා�ව, කර9ණා�වටාං වඩා� උසං� ඡේලසං දක්ව� තිඡේ]. කර9ණා�ව නම් ඡේ ත්තා�, කර9ණා�, මුදිතා� හ� උපඡේක්ඛ� යන සංතාර�ක�ර වූ අප්‍ප ඤ්ඤා� වලින් එකකි. සංතාර අප්‍ප ඤ්ඤා�වන්හි වි‍�තාර වන කර9ණා�වටාං අරමුණු වන්ඡේන් දුක්ඛිතා සංත්වයන්ය. නමුත් සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� කර9ණා�වටාං අරමුණාක් න9තා. එය සං �තා ඡේලEක සංත්වය� ඡේකඡේරහි හ� අරමුණු ඡේකඡේරහි ඇති වන කර9ණා�ව අබිබව� කිgය�ත් ක වන්නකි. ඡේම් සංන්සංන්දනයටාං අනුව සංත්වය� අරමුණු කර ඡේගන ඇති වන කර9ණා�ව හ� කර9ණා�වටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව හීන කර9ණා�ව වශ්‍රඡේයන් දක්ව� ඇතා. අන�න් �වභා�වය වටාංහ�ගත් රහතුන් වහන්ඡේ�ල� හ� මුනිවර9න් තුළ දක්නටාං ඇති කර9ණා�ව ධ6 කර9ණා�වයි. ඡේම් කර9ණා�ව ජීව හ� අජීව අරමුණු වි‍ෂයඡේක�ටාං පවතියි. අරමුණු හ� සී � න9ති කර9ණා�ව හ� කර9ණා�වයි. එය සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං ප ණාක් ඇතිබව ද9ක්ව� ඇතා. සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� කර9ණා�ව හ� කර9ණා�ව වී ටාං ඡේkතු අටාංක් බලප�නු ලබයි.

හ� කර9ණා�ව සංඳහ� කරණා කුසංල් කර9ණා�ව සංඳහ� කරණා ලද කුසංල්වලටාං වඩා� බලවත් ද උසං� ද ඡේK. කර9ණා�ව කිgය�ත් ක වන්ඡේන් දුක්ඛිතා සංත්වයන් අරමුණු කර ඡේගනය. නමුත් හ� කර9ණා�ව දුක්ඛිතා හ� සුඛිතා සංත්වයන් අරමුණු කර ඡේගන කිgය�ත් ක වන බ9වි‍න් �වරQපය අතින් උසං� ඡේK.

කර9ණා�ව ක� ධ�තුව තුළ ප ණාක් කිgය�ත් කය. නමුත් හ� කර9ණා�ව ක� , රQප, අරQප යන ධ�තු ති�කඡේයහි කිgය�ත් ක ඡේK. එබ9වි‍න් හ� කර9ණා�ව අරමුණු වශ්‍රඡේයන් උසං�ය. කර9ණා�ඡේවහි එකීයභා�වය හ� පක්ෂප�තී බව වි‍ද6 �නය. නමුත් හ� කර9ණා�ඡේK පක්ෂප�තී බවක් න9තා. එබ9වි‍න් එය 9දහත් ප9වතුඡේ න් උසං�ය. කර9ණා�ඡේK අධි �තා�ය උසං� වන අතාර හ�

397

කර9ණා�ඡේK අධි �තා�ය ඊටාංත් වඩා� උසං�ය. මීටාං අ තාරව කර9ණා�ව හ� හ� කර9ණා�ව අතාර පවතින තාවත් වි‍වි‍ධ අසං �නතා� අටාංක් දක්නටාං ල9ඡේ].

කර9ණා�ව හ� හ� කර9ණා�ඡේK �වභා�වඡේ� ඡේවන�කම් පවතියි. කර9ණා�ඡේවන් ද්ඡේKෂය න9ති කරන අතාර හ� කර9ණා�ඡේවන් ඡේ Eහය න9ති ඡේකඡේර්. හ� කර9ණා�ඡේK හ� කර9ණා�ඡේK ආක�රඡේ� ඡේවනසංක් ද පවතියි. ඡේම් ආක�රඡේ� ඡේවනසං යනු මීටාං ඉහතා දක්ව� ඇති හ� කර9ණා�ඡේK සුවි‍ඡේ�ෂීතා�ය.

හ�කර9ණා�ව හ� කර9ණා�ව අතාර ආලම්බනඡේ� ඡේවනසංක් ද තිඡේ]. හ� කර9ණා�ඡේK ආලම්බනය පුළුල්ය. කර9ණා�ඡේK ආලම්බනය සී � සංහිතාය. හ� කර9ණා�ව හ� කර9ණා�ව අතාර භූමිඡේ� වූ ඡේවනසංක් ද තිඡේ]. කර9ණා�ව ප�ථ ධ6�නඡේ� සිටාං චතුත්‍ථි ධ6�න භූමිය දක්ව� ව6�ප්‍තාව ඇතා. හ� කර9ණා�වටාං එඡේ� සී �වක් න9තා.117 එඡේ� හ� කර9ණා�ඡේK හ� කර9ණා�ඡේK ඡේපsර9ෂ ඡේවනසංක්ද තිඡේ]. කර9ණා�ව අර්හත් ශ්‍ර �වකයින්ටාං හ� පඡේ� බුදුවර9න්ටාං සී � ඡේK. හ� කර9ණා�ව සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං සී � ඡේK. හ� කර9ණා�ව හ� කර9ණා�ව අතාර ලබ� ග9නීඡේම් ඡේවනසංක් ද ඇතා. ක� ධ�තුවටාං අයත් ක්ඡේල්ශ්‍ර වි‍න�ශ්‍ර කිරීඡේ න් කර9ණා�ව උපදින අතාර අරQප ධ�තුව වන භාව�ග\ඡේ� ඇති ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා කිරීඡේ න් හ� කර9ණා�ව උපදියි. කර9ණා�ව හ� හ�කර9ණා�ව අතාර වි‍මුක්ති ප� �ණාඡේ� ඡේවනසංක් ද ඇතා. එහි කර9ණා�ඡේවන් වි‍මුක්තිය ප්‍ ර�ර්ථන� කරන අතාර හ� කර9ණා�ඡේවන් වි‍මුක්තිය සං�ධනය කරනු ල9ඡේ].

හ� කර9ණා�ව හ� කර9ණා�ව අතාර සං�ජා�නන ඡේවන�ක ක් ද තිඡේ].

කර9ණා�ව නිසං� ඇතිවන සං�ජා�නන ක� ධ�තුවටාං ප ණාක් සී � වන අතාර හ� කර9ණා�ඡේවන් ඇති වන සං�ජා�නන ක� , රQප හ� අරQප යන ධ�තුන් ඉක් ව� ඇතා.118

සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං ප ණාක් සුවි‍ඡේ�ෂී වූ වි‍වි‍ධතා� ප�ඥා�ඡේK ඡේ න් චර්ය�ඡේK ද දක්නටාං ල9ඡේ]. ඡේම්ඡේ� වනුඡේ� සං�ජා�නන ප9තිකඩා තුළ අන්තාර්ගතා වන ඡේවන�ක නිසං�ය. අර්හත් ශ්‍ර �වකය� ඡේහE පඡේ� බුදුවරය� හුඡේදක් තා න්ඡේ� වි‍මුක්තිය උඡේද� ප ණාක් කිgය� කරන්ඡේනකි. එබ9වි‍න් එබඳු වූ ඡේකඡේනකුටාං කර9ණා�ව අවශ්‍ර6 වනුඡේ� හුඡේදක් �වකීය අභි ථ�ර්ථ සං�ධනය පිණිසං අවශ්‍ර6 ප ණාටාංය. ඡේම් අනුව යඡේ කුඡේ� පුද්ගල චිත්තා සංන්තා�ගතාව ඇති ද්ඡේKෂය දුර9 කිරී සංඳහ� ප� �ණාවත් වන්න� වූ කර9ණා�ව වර්ධනය කිරීඡේ න් අර්හත් ශ්‍ර �වකඡේයකුටාං ඡේහE පඡේ� බුදුවරඡේයකුටාං අභි ථ�ර්ථ සිද්ධිය ල9බිය හ9කිය. නමුත් සංම් � සංම්බුදුවරය� නම් එබඳු ඡේකඡේනකු ඡේන�ඡේK. උන් වහන්ඡේ� හටාං ව9දගත් වන්ඡේන් �වකීය චිත්තා සංන්තා�නගතා ක්ඡේල්ශ්‍ර දුර9 කිරී ප ණාක් ඡේන�ඡේK. උන් වහන්ඡේ�හටාං ඉතා� ත් ව9දගත්වන්ඡේන් අන් යයන්ඡේ� චිත්තා සංන්තා�ගතාව පවතින ක්ඡේල්ශ්‍ර දුර9 කිරී යි. උන් වහන්ඡේ� ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කරනුඡේ� ඊටාං අද�ළ හ� කර9ණා�ව ල9බී පිණිසංය.

න්ද ඒ හ� කර9ණා�ඡේවන් දුර9 වන්ඡේන් සං� �න6 චිත්තා පීඩා� ප ණාක් ඡේන�ඡේK. ඡේ Eහය ඡේහවත් අවි‍ද6�ව ප�හීණා කිරීඡේම් හ9කිය�ව ද ඒ හ� කර9ණා�ඡේK ග9]ව තිඡේ]. සංම් � සංම්බුදුවරය�ටාං හුඡේදක් සිය වි‍මුක්ති සං�ධනය

398

තාණා පතාක රැඳි දිය බිඳුවක තාරම්වත් ඡේන�වටින� ඡේදයකි.119 න්ද සංම් � සංම්බුදුවරය� සංසංර භාව ග නටාං එළඡේඹනුඡේ� ඒ ආත් භා�වඡේයහි අර්හත්වය ල9බී ටාං ඡේkතු සංම්පත් ඇතිව වී ඡේ හි ඇති සුවි‍ඡේ�ෂීතා ක�රණායයි. ඡේම් අනුව සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ප��ර්ථන� කිරීඡේම් දී සංම්පූර්ණා කරඡේගන සිටිය යුතු අවශ්‍ර6තා� අටාංක්ද දක්ව� ඇතා. එනම් නුෂ6ත්වයක් ලබ� සිටී ,

පුර9ෂඡේයකු ඡේලසං ලි�ග සංම්පත්තිය, ඒ භාවඡේයහි අර්හත් ඵලවඡේබEධයටාං ඡේkතු සංම්පත් ඇති බව, ජීව �න ශ්‍ර�සංතා�න් වහන්ඡේ� ද9කී , ප9වි‍දිව සිටී , අටාං සං වත් ලබ� සිටී , ජීවි‍තා පරිතා6�ග සං�ඛ6�තා අධික�රය, බුද්ධක�රක ධර් ව9ඩීඡේම් ක9 9ත්තා යන�දී කර9ණු අටාං සංම්පූර්ණාව සිටිය යුතුබව දක්ව� තිඡේ].

සංසංර ප�රමිතා� පුර� සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං පත්වනුඡේ�ද වි‍ශ්‍ර�ල පුණා6 ශ්‍රක්තියක් ඇති උතු න් වහන්ඡේ� න ක ප ණි. ඡේ බඳු සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු සංතුව පවතින සුවි‍ශ්‍ර�ල අධ6�ත්මික හ9කිය� ප� �ණායක් ඇතා.

ඡේ හි වි‍ඡේ�ෂත්වය නම් සංම් � සංම්බුදුවරයන් එ ආධ6�ත්මික කුසංලතා� සියල්ල ඡේය�දවනුඡේ� සං �ජා යහපතා තාක�වී යි. ඡේසංසු ශ්‍ර �වක පිරි�වලටාං ඡේන� 9ති නමුත් සංම් � සංම්බුදුවර9න් හටාං ප ණාක් සුවි‍ඡේ�ෂීවූ ඡේනE ක�යික වි‍ශ්‍ර�රද �වභා�වයක් ද බුදුවර9 තුළ වි‍ද6 �න බව හ� සීහන�ද සූත් රඡේයහි දක්ව� තිඡේ]. ඡේම්ව� චතුර් චෛවශ්‍ර�රද6 නමින් දක්ව� ඇතා. ඡේ හි පළමු කර9ණා නම් සංම් � සංම්බුද්ධත්වයටාං පත් ඡේවමි ය9යි ප�තිඥා� කරන අව�ථ�ඡේKදී ඡේම් ඡේම් ධර් තාව නුඹ වහන්ඡේ� වි‍සින් අවඡේබEධ කරඡේගන න9තා9යි ශ්‍ර ණාඡේයක් ඡේහE බÐ�k ණාඡේයක් ඡේහE ඡේදවි‍ඡේයක් ඡේහE බÐk ඡේයක් ඡේහE කර9ණු සංහිතාව ප�ති ඡේචEදන� කිරීඡේම් ඡේන�හ9කි බවයි. ඡේදවන කර9ණා නම් සියළු ආශ්‍ර වයන් ප�හීණා කර ඇති බවටාං ප�තිඥා� කරද්දී ඡේම් ඡේම් ආශ්‍ර ව ධර් තාව ප�හීණා කර න9තා9යි ශ්‍ර ණාඡේයක් ඡේහE ඡේහE බÐ�k ණාඡේයක් ඡේහE ඡේදවි‍ඡේයක් ඡේහE බÐk ඡේයක් ඡේහE කර9ණු ඡේගනහ9ර දක්වමින් ප�ති ඡේචEදන� න9ඟිය ඡේන� හ9කි බවයි. ඡේතාවතා කර9ණා �ර්ග ඵල අන්තාර�යික වූ ධර් ප්‍ රක�ශ්‍ර කරද්දී ඡේම් ඡේම් කර9ණු අන්තාර�ය පිණිසං ඡේන�ඡේවතා9යි කර9ණු සංහිතාව කිසිඡේවකු වත් ප�ති ඡේචEදන� න9ඟිය ඡේන�හ9කි බවයි. සිK වන කර9ණා නම් යම් අර්ථයක් පිණිසං ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කරන ලද නම් ඒ ධර් ය අනුව පිලිපදින තා9න9ත්තා�ඡේ� දුක් ඡේකළවර ඡේන�වී පිණිසං ඡේන�ඡේK ය9යි කර9ණු සංහිතාව කිසිඡේවකුහටාංවත් ප�තිඡේචEදන� න9ඟිය ඡේන� හ9කි බවයි. ඡේම් කර9ණු සංතාරින් ප9හ9දිලි වනුඡේ� සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු ඡේද්ශ්‍රන� කරන ලද ධර් ය න�ව අවඡේබEධ කර ඉන් පසුව ඡේද්ශ්‍රන� කරන ලද බවයි. ඡේම් ඡේkතුව තා සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකුඡේ� ධර් ඡේයහි තාව අඡේයකුටාං සං��කරණාය කිරී ටාං කිසි ඉඩාක් න9තා. ඡේම් කර9ණු සංතා6ය. ඡේම් කර9ණු අසංතා6ය. ඡේම්ව� ඡේ ඡේ� වි‍ය යුතුය ඡේම්ව� ඡේ ඡේ� නිව9රදි වි‍යයුතු ය9යි ද9ක්වී ටාං තාථ�ගතා ධර් ඡේ� අවක�ශ්‍ර න9තා. සං�ක්ඡේෂ්පඡේයන් දක්වතාඡේහ�ත් පරිපූර්ණාබව පිළිබඳ ඡේහ�ඳ නිර්ණා�යකය නම් සංම් � සංම්බුද්ධ ධර් යයි. සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු ධර් �වඡේබEධය ලබ�ග9නී සං ඟ එ බුද්ධි පරිප�කඡේයහි පරිපූර්ණාත්වයටාං පත් ඡේK. එබ9වි‍න් ඉන් ඔ]ඡේබහි ඇති ඡේවනත් පරිපූර්ණායක් ඊටාං අවශ්‍ර6 න9තා.

399

සං�ජා�නන ප9තිකඩා අනුව සංලක� බ9ලූ වි‍ටාංද බුද්ධිඡේ� උපරි තාලය නිඡේයEජානය කරන්ඡේන් සංම් � සංම්බුද්ධත්වයයි. එඡේ� එහි ඉග9න්වීඡේම් හ9කිය�වද ග9] ඡේK. පච්ඡේචක බුද්ධත්වඡේයහි අවඡේබEධඡේ� පරිපූර්ණා අව�ථ�ව ග9] ඡේවතාත් ඉග9න්වීඡේම් හ9කිය�ව න9ති බ9වි‍න් එය නිව9රදි පරිපූර්ණාත්වය ඡේලසං සං9ලකිය ඡේන� හ9කිය. න්ද ය ක් තා � පරිපූර්ණාව වටාංහ� ග9නී යනු ඒ අවඡේබEධය තාව අඡේයකුටාං ලබ�දීඡේම් ඇති හ9කිය�වයි. අවඡේබEධය හ� අවඡේබEධයලබ� ග9නී ටාං උපක�රීවීඡේම් අව�ථ� ඡේදක ඡේදකක් වශ්‍රඡේයන් පවතින අව�ථ�ව අවඡේබEධඡේයහි පරිප�කය ඡේලසං පිළිග9නී ඡේම් ඡේkතුව තා තාර ක් අපහසුය. සංම් � සංම්බුද්ධත්වඡේයහි ඇති සුවි‍ඡේ�ෂී බව නම් අවඡේබEධය අත්පත් කර ග9නී හ� ඒ අවඡේබEධය ලබ� දී ටාං හ9කිවී යනු කර9ණු ඡේදකක් වශ්‍රඡේයන් ඡේන�ව එක කර9ඡේණාහි ද්වි‍ත්ව �වරQප වශ්‍රඡේයන් පිළිගතාඡේහ�ත් එය අවඡේබEධඡේ� පරිපූර්ණාත්වය ඡේලසං ද9ක්වී ටාං කිසිදු අපහසුතා�වකින් ඡේතා�රව හ9කිය�ව ඇතා.120

සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුඡේ� එක් බුදු ගුණායක් තාවත් බුදු ගුණායක් දක්ව� වි‍හිද පවතී. ඡේම් නිසං� එක් ගුණායක අවසං�න ඡේකළවරක් ද9කිය ඡේන� හ9කිය. සියළු බුදුගුණා අසී �න්තිකව ව6�ප්‍තා වී ටාං අ තාරව ඒව�ඡේ� අනන්තාඡේ� එකිඡේනක ය�වී අඡේනක් ගුණාය බවටාං පරිවර්තානය වී පවති. ඡේම් කර9ණා ඡේත්ර9ම් ග9නී ටාං අපහසුය. එඡේ� වුවත් ඡේ ය සංතා6යකි. නිදසුනක් ඡේලසං සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු තුළ ඇති හ� කර9ණා�ව ගතා හ9කිය. එවි‍ටාං එ හ� කර9ණා�ව ඟින් ක� ධ�තුඡේK සං�ඥා� ප ණාක් ඡේන�ව ක� , රQප හ� අරQප ධ�තු ති�කඡේයහි සං�ඥා� වි‍නිවි‍ද පවතී. එඡේ� හ� කර9ණා�ව ඟින් ප්‍ රහ�ණාවනුඡේ� ද්ඡේKෂය ප ණාක් ඡේන�ව ඡේ Eහය ද ප�හීණා වන බව දක්ව� ඇතා. ඡේ Eහය නම් අවි‍ද6�වයි. අවි‍ද6�ව දුර9 කළ හ9ක්ඡේක් ප�ඥා�ඡේවන් බව සං� �න6 පිළිග9නී යි. කර9ණා�ව හ9ඟීම්වලටාං (Emotinal) සංම්බන්ධය. එයින් �නව හ9ඟීම් සං නය කළ හ9කි බව පිළිග9නී යි. කර9ණා�ව නම් ද්ඡේKෂයටාං ප�තිපක්ෂ හ9ඟී ඡේK.121 එබ9වි‍න් සං� �න6 තාත්වය යටාංඡේත් දී කර9ණා�ඡේවහි උපරි අව�ථ�ව ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාං ක් වූ චතුත්‍ථි ධ6�න අව�ථ�ඡේවන් ඡේකළවර ඡේK. නමුදු සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� හ� කර9ණා�ව අවි‍ද6�ව දක්ව� වි‍නිවි‍ද යQ ටාං සං ත් බව දක්ව� තිඡේ]. ඉන් ප9හ9දිලි වනුඡේ� හ� කර9ණා�ව වි‍ද6� ප�ක්ෂික බවයි. එනම් හ� කර9ණා�ව හුදු හ9ඟීම්වල පවතින සං� �න6 �වභා�වය ඉක් ව� ප�ජා�නන (Cognition) හ� සං�ජා�නන (Perception) ට්ටාං දක්ව� ප9මිණා ඇති බවයි. ඡේ ය භා�ව�තිශ්‍රය චිත්තාඡේKගික හ9ඟීම් වල ඉතා� දියුණු ට්ටාං කි.122 නමුදු සං� �න6 පුද්ගලඡේයකු හටාං ඡේකඡේ�වත් ඡේම් ට්ටාං දක්ව� �වකීය භා�ව�තිශ්‍රය හ9ඟීම් දියුණු කර ගතා ඡේන� හ9කි බව ප9හ9දිලිය.

න්ද ප�රමි, උප ප�රමී හ� පර ත්‍ථ ප�රමී නමින් වි‍ග\හඡේක�ටාං ද9ක්ඡේවන පරිදි ඉතා� ඉහළ ට්ටාංමින් ඊටාං අද�ළ සුදුසුකම් සංපුර�ගත් උතුඡේ කු ප ණාක් ඡේම් දියුණු ට්ටාං ඡේවතා ප9මිඡේණාන බව සං9ලකිය හ9කිය. එහිදී �තිෂ්ක ව¹හඡේ� ඊටාං නිසි ප�ඡේද්ශ්‍ර අවශ්‍ර6 තාර ටාං වර්ධනය වී එඡේ� උත්ඡේත්ජානයවී එබඳු

400

චිත්තාඡේKගික ට්ටාං ක් බුදුවර9න්හටාං ලබ�ඡේදන බව ඡේපනී යයි. සං� �න6 පුද්ගලඡේයකුඡේ� �තිෂ්කය තුළ වූ නියුඡේරEන චෛසංල බිලියන ඡේක�ටි සං�³ ය�තා ප� �ණාඡේයන් ඡේකතාරම් උග\ බුද්ධි ට්ටාං ක දී වුව ද කිgය�ත් ක වනුඡේ� එහි උපරි ධ�රිතා�ව ඡේ න් 0.10% අඩු ප� �ණායක් බව ගණාන් බල� තිඡේ].

සං� �න6ඡේයන් බුද්ධි ට්ටාං ඉතා� ඉහළ ය9යි සං9ලඡේකන සුපිරි බුද්ධි ඡේතාකුඡේ� වුව ද කිgය�ත් ක නියුඡේරEන චෛසංල ප� �ණාය සං� �න6 අඡේයකුඡේ� නියුඡේරEන චෛසංල ප� �ණායටාං වඩා� ව9ඩි වනුඡේ� සුළු ප� �ණායකිනි.

ඡේම් අනුව සංම්පූර්ණා නීඡේරEගී ඡේ �ළයක් සංතුව පවතින නියුඡේරEන චෛසංල බිලියන ඡේකEටි සං�ඛ6�තා ප� �ණාය එක් වර කිgය�ත් ක වුවඡේහ�ත් එබඳු බුද්ධි ය ධ�රිතා�වක් සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුඡේ� �නසික හ9කිය�වටාං සුළු වශ්‍රඡේයන් ඡේහE ආසංන්න වි‍ය හ9කිය. ඡේ හිදී වි‍ඡේ�ෂඡේයක් ද9ක්වි‍ය යුත්ඡේත් සං� �න6 �නව ඡේ �ළයක පවතින නියුඡේරEන චෛසංල අතාරින් චෛදනික ජීවි‍තාඡේ� වි‍වි‍ධ ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන අවඡේබEධ කර ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 වනුඡේ� නියුඡේරEන චෛසංල ඉතා� සුළු ප� �ණායකි. ඡේ �ළඡේ� ඇතා9ම් ප�ඡේද්ශ්‍ර අතීන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන හ9කිය�ව හ� සංම්බන්ධතා� දක්වයි. වි‍වි‍ධ භා�වන� කg හරහ� ඡේ ව9නි �ථ�න උත්ඡේත්ජානය කිරීඡේ න් පසුව එබඳු අතීන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන හ9කිය� ලබ� ගත් �නව ඡේ �ළයක කිgය�ක�රීත්වය සං� �න6 තාත්වය යටාංඡේත් සං�සංන්දය කර නිව9රදි වි‍නි�චයක් ලබ�දී ටාංද අපහසුය. අතීන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන හ9කිය�ව ද වි‍වි‍ධ ලක්ෂණා ගනියි. එහිද ඡේලsකික ට්ටාං ටාං වඩා� ඡේලEඡේක�ත්තාර ට්ටාං ඡේවන�ය. සංම් � සංම්බුදුවර9න් යනු ඡේම් සියළු හ9කිය� අත්පත් කරගත් පරිපූර්ණා �නසික සං�වර්ධනයකින් ඡේහබි උතුඡේ E ඡේවති. ඒ නිසං� නිසි අයුරින් ඡේම් උතු න්ව වි‍නි�චය කිරී ටාං හ9කිය�ව ඇත්ඡේත් තාවත් සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු හටාං ප ණාකි. පඡේ� බුදුවර9 හ� අර්හත්ව ශ්‍ර �වකයින් වහන්ඡේ�ල� හටාං වුව ද ඒ හ9කිය�ව න9ති බව බුදුන් වහන්ඡේ� වි‍සින් වද�ර� ඇතා. එක් බුදු ගුණායක ව6�ප්‍තිය හ� ග9ඹුර සී � කළ ඡේන� හ9කිය. එඡේ� එ බුදුගුණාය ව6�ප්‍තා වී ඡේග�� තාවත් බුදු ගුණායක එබඳු ව6�ප්‍තිකටාං හ� ග9ඹුරකටාං සංම්බන්ධව පවතියි. නිදසුනක් ඡේලසං හ� කර9ණා�ව හ� හ� ප්‍ රඥා�ව සං9ලකිය හ9කිය.123 හ� කර9ණා�ව අවි‍ද6�ව ප�හ�ණාය කළ හ9කි ට්ටාං දක්ව� ව6�ප්‍තා වී ඇතා. එඡේ� හ� ප�ඥා�ව ද සියළු ධර් ශූන6 ඡේලසං ද9කියහ9කිවූ තාර ටාං ග9ඹුරින් ව6�ප්‍තාව ඇතා. ඡේම් හ� කර9ණා�ව හ� හ� ප�ඥා�ව යන ගුණා ඡේදක එහි ව6�ප්‍තාව ඇති අන්තා ඡේදඡේක්දී එකිඡේනක ය� වී ඇතා. එඡේ� එහි එක් මුහුණුවරක් හ� කර9ණා�ව ඡේලසං දි�වන අතාර අඡේනක් මුහුණුවර හ� ප�ඥා�ව ඡේලසං දි� ඡේK. ඡේම් සංඳහ� හ� කර9ණා�ව හ� හ� ප�ඥා�ව යන බුදු ගුණා ඡේදක ප ණාක් සංලක� බ9ලුව ද ඡේසංසු බුදු ගුණා ද ඡේම් අයුරින් එකිඡේනක හ� සංම්බන්ධ වී පවතින බව ද9කිය හ9කිය. ඡේම් නිසං� සං9බවි‍න් බුදු ගුණා වි‍වි‍ධ �වරQපඡේයන් නිරීක්ෂණාය කළද සං9බවි‍න් ඒ ගුණා සංම් � සංම්බුදුවර9න් තුළ පවතින්ඡේන් බ�හිර නිරීක්ෂකඡේයකු වි‍සින් නිරීක්ෂණාය කරන සංම් තා හ9ඩායටාං අනුව ඡේන� වන බවක් ද ඡේපනී යයි.124

401

ඡේසංසු ශ්‍ර �වකයින්ටාං ඡේන� 9ති එඡේහත් සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං ප ණාක් ඇති සුවි‍ඡේ�ෂී ඥා�න දහයක් පිළිබඳව ඡේග�පක ඡේ ��ගල්ල�න සූතා�ඡේයහි දී ප9හ9දිලි කර දී තිඡේ]. ඡේම් සූතා�ඡේ� දී ආනන්ද හිමියන් වි‍සින් ඡේග�පක ඡේ ��ගල්ල�න බමුණා�ටාං වි‍�තාර කරනුඡේ� සංම් � සංම්බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� යම් තාථ�ගතා ඥා�නයකින් සං න්වි‍තා ද උන් වහන්ඡේ�ඡේ� ශ්‍ර �වකයින් අතාර එබඳු ඥා�නයක් ඇති කිසිදු අඡේයකු න9ති බවයි. ශ්‍ර �වකය� හ� සංම් � සංම්බුදුවරය� අතාර ඥා�නඡේයහි ඡේවනසංක් පවතින බව ඡේ ප�ක�ශ්‍රය අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් ප�හීණා කිරීඡේම් ශ්‍ර �වකයන් හ� බුදුවර9න් අතාර ඡේවනසංක් න9තිබව සංතා6 වුව ද ප�ඥා�ව පිළිබඳව සංම් � සංම්බුදුවර9න් ඉතා� උසං� ට්ටාං ක සිටින බව ඡේම් අනුව ඡේපනී යයි. ඡේ ය සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුඡේ� ඥා�නය පිළිබඳව ඇති සුවි‍ඡේ�ෂීතා�වයක් ප ණාකි. ශ්‍ර �වක පිරි� වලටාං න9ති එඡේහත් සංම් � සංම්බුදුවර9න්හටාං ප ණාක් ඇති ඡේම් සුවි‍ඡේ�ෂිතා ඥා�න දසං බල නමින් හ9ඳින් ඡේK. මින් පළමුව9නි ඥා�නය නම් ඡේkතු ඵල න6�නූකූලව වි‍ය හ9කි ඡේද් ඡේන�වි‍ය හ9කි ඡේද් වටාංහ� ග9නීඡේම් ඇති හ9කිය�වයි. නිදසුනක් ඡේලසං ඡේසංEව�න් පුද්ගලය� අන6 ශ්‍ර��තා�වරඡේයකු ඡේන� අදහන බව හ� පුහුදුන් පුද්ගලයින් අන6 ශ්‍ර��තා�වර9 අදහන බව වි‍ය හ9කි ඡේදයක් ඡේලසං සංම් � සංම්බුදුර9වන් ද9න සිටී යි. ඡේ ය ඡේම් ආක�රයටාං ඡේන�වී ඡේවනත් අයුරකින් ඡේන� වන බව සංම් � සංම්බුදුවර9 දනිති. සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� ඡේදවන ඥා�නය නම් අතීතා, වර්තා �න හ� අන�ගතා යන ක�ලතා�යටාං ඡේප�දු වූ කර් සං �ද�නයන්ඡේ� ක�රණා� හ� ඡේkතු වශ්‍රඡේයන් නිය ඡේලසින් වටාංහ� ග9නී මින් අදහ� ඡේK. කර් බිහිවී ටාං කර9ණු හ� ඡේkතු ඡේලසං සං�ධක සංයක් ඇතා. මින් ඡේලEභා, ඡේදEසං හ� ඡේ Eහ අයහපත් අ�ශ්‍රය යටාංතාටාං ද අඡේලEභා, අඡේදEසං හ� අඡේ Eහ යහපත් අ�ශ්‍රය යටාංතාටාංද අයත්ය.

කර් ප�ති වි‍ප�ක ඇති වීඡේම්දී ක�ල, ගති, උපධි හ� පඡේයEග ඡේලසං ප�ඡේÓද ගතා ඡේK.125 කර් වි‍ෂයටාං අයත් ඡේ ව9නි වි‍වි‍ධ ප�ඡේÓද අවඡේබEධ කර ග9නී සංම් � සංම්බුද්ධ වි‍ෂය ක්ඡේෂ්තා�යටාං ප ණාක් අයත්ය. ඡේතාවන ඥා�නය නම් සුගති, දුගති ආදී සියළු භාව ඡේයEනිවල සංත්‍වය� ඉපදී ටාං බලප�න ඡේkතු සං�ධක හ� ප�තිපද�ව යථ�භූතා ඡේලසං ද9කී ටාං ඇති හ9කිය�වයි. ඡේම් අනුව යම් සංත්‍වඡේයකුඡේ� සංඡේච්තානික කිgය�ක�රකම්වලටාං අනූරQප වන ඊළඟ භාවය නිව9රදිව සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං ප�ක�ශ්‍ර කළ හ9කිය. සංම් � සංම්බුදුවර9න්තුළ ඇති සංතාර වන ඥා�නය නම් සං�ඛ�ර ඡේලEකඡේයහි ධ�තුන�න�ත්‍වය පිළිබඳව ඇති සං9ටිඡේයන් ද9කීඡේම් හ9කිය�වයි. සංත්‍වය�ඡේ� වි‍�ඡේල්ෂණා වි‍ධි අතාර ධ�තු වශ්‍රඡේයන් වි‍ග\හ කිරීඡේම් ඡේබදී ක් ද ඇතා. සංත්‍වය� තුළ ඇතිවන සියළු ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන සියල්ල ඡේම් ධ�තු වි‍�ඡේල්ෂණා දහ අටාංකටාං සං�ග\හකර ඇතා. එනම් චකුඛු ධ�තු-රQප ධ�තු-චක්ඛු වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තු, ඡේසං�තා ධ�තු-සංද්ද ධ�තු-ඡේසං�තා වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තු, ඝ්‍රා�ණා ධ�තු-ගන්‍ධ ධ�තු-ඝ්‍රා�ණා වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තු, ජිKහ� ධ�තු-

රසං ධ�තු-ජිKහ� වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තු, ක�ය ධ�තු, ඡේප�ට්ඨ]බ ධ�තු-ක�ය වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තු හ� ඡේන� ධ�තු-ධම් ධ�තු- ඡේන� වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තු ඡේලසංය.

මීටාං අ තාර වශ්‍රඡේයන් සංත්‍වය�ඡේ� ඡේභාsතික රQප ධර් ද අන්තාර්ගතා වන ඡේලසං

402

වූ සංව9දQර9ම් (6) ධ�තු වි‍භාජානයක්ද ඇතා. එනම් පඨවි‍ ධ�තු, අඡේපE ධ�තු,

ඡේතාඡේජාE ධ�තු, ව�ඡේය� ධ�තු, ආක�සං ධ�තු හ� වි‍ඤ්ඤා�ණා ධ�තු වශ්‍රඡේයනි. ඡේම් අයුරින් සංසංර භාව ග න සිදු වී ටාං අවශ්‍ර6 සියළු ධර් යන්හි යථ�භූතා ද9කී නිසං� යම් සංත්‍වඡේයකුඡේ� අධිග ය කු න �වරQපඡේයන් ලබ�දිය යුතු ද9යි සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං ප�තා6ක්ෂය. සංම් � සංම්බුදුවර9න් සංතු ප�වන ඥා�නය නම් පුද්ගලයින්ඡේ� වි‍වි‍ධ �නසික චරිතා �වභා�වයන් හ� අධිමුක්ති යථ�භූතා වශ්‍රඡේයන් ප9හ9දිලිව ද9කීඡේම් හ9කිය�වයි. ඡේලEක සංත්‍වය�හටාං ධර්ඡේ �පඡේද්ශ්‍රයන් ලබ� ඡේදනුඡේ� චිත්තා සංන්තා�නගතා අධිමුක්ති �වභා�වය නිව9රදිව වටාංහ� ඡේගනය. එබ9වි‍න් තාථ�ගතා ධර් ඡේද්ශ්‍රනය අතිශ්‍රයින් ඵලද�යකය. සංත්‍වය� තුළ පවතින �නසික අධිමුක්ති �වභා�වය අනුව එක් සංත්‍වඡේයකු ඡේසංසු සංත් වය� සං ඟ සං9සංඳී ටාං හ� සං භා�වයටාං පත්වන බව ධ�තු සං�යුක්තාඡේ� දක්ව� ඇතා. අතීතා, අන�ගතා හ� වර්තා �න ක�ලතා�ඡේයහි අදහ� වශ්‍රඡේයන් සං9සංඡේඳන සංත්‍වඡේයE එකතු ඡේවති. ඡේම් නිසං� වි‍වි‍ධ පුද්ගලයන්ඡේ� ර9චි අර9චිකම් පුද්ගල �නසික �වභා�වය පිළිබඳ සංම් � සංම්බුදුවර9 න�ව හඳුන� ග9නී ටාං සං ත් ඡේවති. සංව9නි සංම් � සංම්බුද්ධ ඥා�නය සංත්‍වයන්ඡේ� නිවන් අවඡේබEධය පිණිසං අවශ්‍ර6 ශ්‍ර ද්ධ�, වීරිය, සංති, සං �ධි හ� ප�ඤ්ඤා� ආදී ඉන්‍ද්‍රිය වර්ධනඡේ� අඩුව9ඩිබව ද9කීඡේම් ඇති හ9කිය�වයි. සංත්‍වයන්ඡේ� ඉන්‍ද්‍රිය ඡේK ත්තාතා�ව අනුව පුද්ගල ඡේපsර9ෂය තුළ ග9]ව ඇති වි‍වි‍ධත්වය හඳුන�ඡේගන එබඳු පිරි� හික් වි‍ය හ9කි පිළිඡේවතා නිව9රදිව හ9ඳිනග9නී ඡේම් ඟින් සිදු ඡේකඡේර්. සංත් වන සංම් � සංම්බුද්ධත්‍ව ඥා�නය නම් ධ6�න, වි‍මුක්ති, සං �ධි, සං �පත්ති ආදීන්ඡේ� කිලිටිවී , පිරිසිදු වී ,න9ඟී සිටී හ� ඇති සං9ටිඡේයන් ද9කී ආදිය වටාංහ� ග9නී යි. ඡේම් තුළින් සංත්‍ව චිත්තා සංන්තා�නයටාං ලබ�දිය යුතු නිව9රදි ක් ර ඡේKදය පිළිබඳ ප9හ9දිලි වි‍නි�චයකටාං එළඹීඡේම් හ9කිය�ව සංම් � සංම්බුදුන්ටාං ඇති ඡේK. ඉතා� නිව9රදිව චරිතා�නූකූලව ග9ලඡේපන පරිදි කර් �ථ�න ලබ�දී ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කිරීඡේම්දී අවඡේබEධය ඇතිවන අයුරින් සිදු කළ යුතු ආක�රය ආදී ඡේද් සංම් � සංම්බුදුවර9න් සිදු කරනුඡේ� ඡේ ඥා�නඡේයහි අනුගහඡේයනි.126

අටාං ව9නි සංම් � සංම්බුද්ධ ඥා�නය නම් ඡේන�ඡේයක් ආක�රවූ ඡේපර වි‍සූ කඳ පිලිඡේවළ සිහි කිරීඡේම් නුවණා හ� බද්ධවූ හ9කිය�වයි. පු]ඡේ] නිව�සං�නු� �ති ඥා�නය ඡේලසං බුදුවර9න් තුළ ඡේම් ඥා�නය ඇතිවීඡේම්දී සංම් � සංම්බුද්ධ ට්ටාං ටාං සංරිලන පරිදි වඩා� ග9ඹුරින් ඇති ඡේK. නවව9නි සංම් � සංම්බුද්ධ ඥා�නය නම් නුෂ6 ඇසං ඉක් ව� ඇති දිව6 ය ඇසින් කර් �නූරQපව සුගතිග�මී හ� දුගතිග�මී වන සංත්‍වයන්ඡේ� චුතිය හ� උත්පත්තිය ද9කී යි. ඡේම් තුළින් ආත් සං�ඥා�ව, නිතා6 සං�ඥා හ� සුඛ සං�ඥා�ව ප�හ�ණාය කළ හ9කි ඡේK. සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුටාං ඡේම් ඥා�නය ඇතිවීඡේම් දී ඉතා� සියුම් හ� ග9ඹුර9 ඡේලසං ඇතිවන බව දතා යුතුය.127 දසං ව9නි සංම් � සංම්බුද්ධත්ව ඥා�නය නම් ආශ්‍ර ව ධර් ක්ශ්‍රය වීඡේ න් පසුව අන�ශ්‍ර ව වූ ඡේච්ඡේතාE වි‍මුක්තිය හ� පඤ්ඤා� වි‍මුක්තිය වර්තා �න ආත් භා�වය තුළ දී අත් පත් කර ඡේගන දිට්ඨි ධම්මික වශ්‍රඡේයන් තා � වි‍ඡේ�ෂඡේයන් ද9ක ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කරඡේගන එ ඥා�නයටාං එළඹ ව�සංය කිරී යි. ඡේම් දසංබල ශ්‍ර �වකයින් තුළ යම් ප ණාකටාං ද9ක ගතා හ9කි

403

වුව ද සංම් � සංම්බුදුරන් තුළ ද9කිය හ9කි ප ණාටාං ප�බල හ� සී � රහිතා ඡේලසං ද9ක ගතා ඡේන� හ9කිය. ශ්‍ර �වක පිරි� සංම්බන්ධව ඡේම් දශ්‍ර බලය ඒක ඡේද්ශ්‍ර ඡේK. නමුදු සංම් � සංම්බුදුර9න් තුළ ඡේම් ඥා�නය නිප්‍පඡේද්සං වශ්‍රඡේයන් සියළු ඡේලසින් පරිපූර්ණාව ඇති ඡේK. ඡේම් නිසං� සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� �නසික ඡේපsර9ෂය පරිපූර්ණාය.128

සංම් � සංම්බුදුවර9න් සියළු ඡේදන� එක හ� සං �න ඡේලසං සංලකනු ල9ඡේ]. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� ඔවුන්ව හ9දින්ඡේවනුඡේ� අසං සං යන පදඡේයනි.

එඡේතාකදු වුවත් සංම් � සංම්බුද්ධත්වය පතා� ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කිරීඡේම් වි‍වි‍ධත්වය නිසං� සංම් � සංම්බුදුවර9න් ඡේතා ඡේක�ටාංසංකටාං ඡේබද� දක්ව� ඇතා.ඒ ඡේක�ටාං� තුන නම් වීර්ය�ධික බුදුවර9, ශ්‍ර ද්ධ�ධික බුදුවර9 හ� ප�ඥා�ධික බුදුවර9යි. මින් ප�ඥා�ධික බුදුවර9 ඡේකටි ක�ලයකින් ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කරති. වීර්ය�ධික බුදුවර9න්ඡේ� ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කර ග9නීඡේම් ක�ලය ප්‍ රඥා�ධික බුදුවර9න්ටාං වඩා� ව9ඩි වුව ද ශ්‍ර ද්ධ�ධික බුදුවර9න්ටාං වඩා� අඩුය.

ප�රමිතා�වන් ප�ගුණා කිරීඡේම් ක�ල සී �ව ඡේම් අනුව ව9ඩිඡේයන් ගතා වනුඡේ� ශ්‍ර ද්ධ�ධික බුදුවර9න්ටාංය. නමුදු ව9ඩි ක�ල සී �වක් සංම්බුද්ධ ශ්‍ර�සංනඡේ� ආයු ක�ලය රඳ� පවතිනුඡේ� ශ්‍ර ද්ධ�ධික සංම්බුදුවර9න්ඡේ� ක�ලය තුළ බව දක්ව� ඇතා. වීර්ය, ශ්‍ර ද්ධ�ය හ� ප�ඥා�ව අනුව ප�රමිතා� පිරීඡේම් දී මුලිකව ඡේපරටුග�මී චෛචතාසික ට්ටාං වි‍වි‍ධ වි‍ය හ9කි වුව ද සියළු සංම් � සංම්බුදුවර9න් වහන්ඡේ�ල� එක සං �න බව ඡේ හිදී ඡේපන්ව� දිය යුතුය. සංම් � සංම්බුදුවර9න් ප�රමී ධර් සංම්පූර්ණා කර බුද්ධත්වයටාං පත්වීඡේම්දී අර්හත්වයටාං පත් වීඡේම්දී සියළු සංම්බුද්ධ ශ්‍රක්තීන් සියල්ල එකවි‍ටාං ඇති වන බව දක්ව� ඇතා. සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු ඡේලEකය වටින්ඡේන් උන්වහන්ඡේ� තුළ ඇති ඉග9න්වීඡේම් අසං සං හ9කිය�ව නිසං�ය. යම් අඡේයකුඡේ� චරිතාය, ඡේපsර9ෂය, සං �ජා ට්ටාං ,

ජා�න වි‍ද6�ත් ක සං�ධක, කුසංල�කුසංල තාත්වය තා ඒ පුද්ගලය�ටාං සුවි‍ඡේ�ෂී වූ පිළිඡේවතා ඡේවන් කර ඒ අනුව ඒ පුද්ගලය� ශික්ෂණාය කිරීඡේම් හ9කිය�ව ඇත්ඡේතාක් සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං ප ණාකි.129 එය සංම් � සංම්බුදුවර9න් තුළ ප ණාක් වි‍ද6 �නවන සුවි‍ඡේ�ෂී සං�ජා�නන හ9කිය�වකි. උන් වහන්ඡේ�ල� ප�රමී ධර් පිරී සංඳහ� සංසංර රැඳී සිටින ක�ල වකව�නුවතුළ අර්හත්ව ඵල�වඡේබEධයටාං පත්වී ටාං පිරිනිවී ටාං හ9කිය�ව තිබිය දී ඡේලEකව�සී සංත්‍ව වර්ගය� ඡේකඡේරහි ඇතිකර ගත් අනුකම්ප�ඡේවන් සංසංරටාං පිවි‍සං ඉතා� වි‍ශ්‍ර�ල දුක් ප� �ණායක් වි‍ඳිනුඡේ� සංම් � සංම්බුද්ධත්වය ලබ� ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 සුදුසුකම් සියල්ල පරිපූර්ණාව සංම්පූර්ණා කරග9නී සංඳහ�ය. එහි අවසංන් වූ බුද්ධි ය පරිප�කය උන් වහන්ඡේ� හටාං අත්පත් කර ග9නී ටාං ල9ඡේබනුඡේ� අර්හත්ව ඵල�ඡේබEධඡේ� දී බුද්ධත්‍වයටාං පත් වීඡේම්දීය.130 ඒ හ9කිය�ව උන් වහන්ඡේ� හටාං ල9ඡේබනුඡේ� උන්වහන්ඡේ�ඡේ� ඡේපsද්ගලික වි‍මුක්තියටාං කටාංයුතු කර අවසංන්ව සිටියදීය. එබ9වි‍න් සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු ලබන සුවි‍ඡේ�ෂී හ9කිය�ව සං �තා ඡේලEක ව�සී සංත්‍වය�හටාං ල9බුණු වරප�සං�දයක් ව9නිය. සංම් � සංම්බුදුන් වහන්ඡේ�ටාං කිසිදු කීර්ති ප�ශ්‍ර�සං� වරප�සං�දයක් අවශ්‍ර6 න9තිවත්

404

ඡේලEක�නුකම්ප�ව නිසං� හ� කර9ණා�ඡේවන් සං �තා ඡේලEකයටාං පිහිටාං වීඡේම් පිලිඡේවතා සංම් � සංම්බුදුවර9න් තුළ ද9කගතා හ9කි සුවි‍ඡේ�ෂී අනන6තා�වකි.131

5.5.ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය හ� සං�ජා�නනය

ය ක යනු සං�ඛ6�ත් කව ඡේදක හ� ද්වි‍ත්වය හඟවන ප�ලි වචනයකි.

ප��තිහ�ර්ය සං�ද්ධිවි‍ධ ඥා�නඡේ� අන්තාර්ගතා වූවකි. එඡේ� නම් ය ක හ� ප්‍ රතිහ�ර්යය නම් ඡේදය�ක�ර �වභා�වයකින් යුතුව සිදු කරන සංම් � සංම්බුදුර9න්ටාං සුවි‍ඡේ�ෂී සං�ද්ධියකි.ඡේම් ඡේදය�ක�ර �වභා�වය නම් එක් අව�ථ�වක ඡේත්ඡේජාE ධ�තුඡේK ද�ෂ6 �න �වරQපය වූ ගින්දරත්, අඡේපE ධ�තුඡේK ද�ෂ6 �න �වරQපය වූ ජාලයත් එක අව�ථ�වකදී ඡේදය�ක�ර �වරQපයකින් සිර9ඡේරන් නික්මී ටාං සං9ල9�වීඡේම් ප��තිහ�ර්යයි. ඡේ ය සිදු කළ හ9ක්ඡේක් සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං ප ණාක් බව ධර් ඡේ� දක්ව� තිඡේ]. ඊටාං ඡේkතුව නම් එක්වි‍ටාං ඡේ න් ඡේපඡේනන සිර9රින් නිකුත් වන ගිනි හ� ජාල ධ�ර� ඡේවන් ඡේවන් අව�ථ� ඡේදකක දී සං�ද්ධියකින් ද9ක්වී යි. ඡේ ය සිදු කරනුඡේ� එක් වරක ඡේත්ඡේජා� කසිණාඡේයහි චතුත්‍ථි ධ6�නයටාං හ� අඡේපE කසිණාඡේ� චතුත්‍ථි ධ6�නයටාං ඡේවන් ඡේවන් ක්ෂණිකව සං ව9ද අධිෂ්ඨ�න කිරීඡේ නි. ඡේවන් ඡේවන් ඡේම් ධ6�න සං ව9දී අධිෂ්ඨ�නය සිදු කළ නමුදු පියවි‍ ඡේදඡේනතාටාං ඒව� දි� වනුඡේ� එක් වරටාං සිර9රින් නික්ඡේ න අයුරකිනි. ප��තිහ�ර්ය ද්වයක් එක්වර ද9ක්වී ටාං ශ්‍රක6තා�වය උද�කරන ඥා�නය ය ක ප��තිහ�ර්යය ඥා�නයයි. ඡේ ය සංම් � සංම්බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ�ල�ටාං ප ණාක් ල9බිය හ9කි සුවි‍ඡේ�ෂී ඥා�නයක් ඡේලසං දක්ව� ඇතා. අතිශ්‍රය දුෂ්කර ක�ර්යයක් වන ප��තිහ�ර්ය පQ රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ටාං අර්හත්ව ඵලඡේයහි අනුහසින් සිදු කළ ඡේන� හ9කිය. එබ9වි‍න් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� හ� පඡේ� බුදුවරයන් වහන්ඡේ�ල� ය ක හ� ප්‍ ර�තිහ�ර්යය පQ ටාං අසං ත් ඡේවති.132 බුද්ධ චරිතාඡේ� කිහිප අව�ථ�වක දී ය � හ� ඡේපළහර පQ බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� සංත්වයන් සු ගටාං ඡේය�මු කළ අයුර9 ඡේබsද්ධ සං�හිතා6ඡේයහි ද9කිය හ9කිය. ශ්‍ර�ක6යන් වි‍සින් බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ�ඡේ� තා න්ටාං වඩා� වයසින් බ�ල බව සංලක� ඡේන�ව9ඳ සිටාං හත් �නඡේයන් හ9සිර9ණු අව�ථ�ඡේවහි දී තාථ�ගතා බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� ය � හ� ඡේපළහර ප� වද�ළ බව සංඳහන් ඡේK. වි‍ද6� චක gවර්තීන් බුත්සංරඡේණාහි බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� වි‍සින් කරන ලද ය ක හ� ප ��තිහ�ර්යය වි‍�තාර කරනුඡේ� ඡේ පරිද්ඡේදනි. “ශී ශ්‍රරීරඡේයන් න�භිඡේයන් ත්ඡේතාහි තුන් ඡේල�ව බබුලුවන්න� වූ හ� ගිනි කඳක් න9ඡේගන්නටාං වන. න9වතා න�භිඡේයන් ප�තා ශී × ර ශ්‍රරීරඡේයන් ආක�ශ්‍ර ග�ග� ප �ව�හයක් ඡේ� හ� දිය කඳක් ඡේහන්නටාං වන.

න9වතා ගිනි කඳ න9ගී ඌර්ධව ක�ඡේයන් දිය කඡේඳක් න9ඡේගන්නටාං වන” මින් ප9හ9දිලි වනුඡේ� ය ක හ� ප��තිහ�ර්යඡේ� ග9]ව ඇති අපූර්වත්වය පිළිබඳව

405

නඡේසංහි ඇතිවූ වි‍චිතා�වත් හ9ඟී කි. ඡේ ය හුඡේදක් �නසික චිතා�ණායක් ඡේන�ව සං9බQ ඡේලEකඡේ� සිදුවන සංතා6 සිදුවී කි. එඡේ� සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුටාං ප ණාක් කළහ9කි අපූර9 වි‍කg යක් ඡේලසං ද අර්ථකථනය කළ හ9කිය.

නූතාන ඡේභාsතික වි‍ද6� සිද්ධ�න්තාවලටාං අනුව ඡේහE ජීව වි‍ද6� පර්ඡේ�ෂණාවලටාං අනුව වි‍�ඡේල්ෂණාය කර ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කි වුව ද සං9බවි‍න් සිදු කළ හ9කි වූ ඡේ ව9නි අපූර්ව සිදුවීම් ඡේලEකඡේයහි පවතියි.133

එඡේ� හ� ව�ශ්‍රඡේයහි ද9ක්ඡේවන ඡේතා�රතුර9වලටාං අනුව බුද්ධත්වඡේයන් නව ව9නි සං ලක්දිවටාං ව9ඩා කළ බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� හිය�ගණාඡේ� දී යක්‍ෂයන් ද නය උඡේදසං� ය � හ ඡේපළහර පQ බවටාං තාතු වි‍�තාර සංපය� ගතා හ9කිය. ඡේත්ඡේජාE කසින සං �පත්තියටාං සං ව9දී ශ්‍රරීරඡේ� ඡේරE කූප අතාරින් ගිනි කඳක් ද, ආඡේපE කසිනසං �පත්තියටාං සං ව9දී ශ්‍රරීරඡේ� ඡේරE කූප අතාරින් හ� ජාල කඳක් ද පිටාං කිරී ටාං ඡේ ඥා�නඡේ� බලඡේයන් හ9කි ඡේK. ධ්‍ ය�නල�භී වූ ඇතා9ම් ප�ථ�ජානයන් වි‍සින් ද ප ��තිහ�ර්ය කරනු ල9ඡේ]. එඡේහත් ධ6�නල�භී වූ ප ණින් යඡේ කුටාං ප ��තිහ�ර්ය කළ ඡේන� හ9කිය. ප ��තිහ�ර්ය කිරී සංඳහ� තුදු� ආක�රඡේයන් පුර9දුඡේක�ටාං ගත් රQප�වචර අරQප�වචර පඤ්ච ධ6�න චිත්තාඡේ� සං �ධි බලය අවශ්‍ර6ය.134 එඡේ� දියුණු කළ පඤ්ච ධ6�න චිත්තාය අභිඥා�චිත්තා නම් ඡේK. ය ක ප ��තිහ�ර්ය ඥා�නයය9යි කියනුඡේ� ඡේල�Kතුර� බුදුවර9න්ඡේ� අභිඥා� චිත්තා සංම්ප �යුක්තා ඥා�නයටාංය. අභිඥා� ල�භිඡේයකුටාං වුව ද ඡේ බඳු ඡේදයක් ඡේKව�යි නිකම් සිතීඡේම් �තා �ඡේයන් යම්කිසි ප ��තිහ�ර්යයක් ඡේන�කළ හ9කි ය. ඒ සංඳහ� ක�ලයක් ති�ඡේ� කgමිකව සිදු කළ ඡේනEක�යික අභා6�සං තිබිය යුතුය. වි‍වි‍ධ ප ��තිහ�ර්යය කිරී ටාං ද, ඡේවන ඡේවන පුර9දු කළ යුතුය. යම්කිසි ප ��තිහ�ර්යයක් කිරී ටාං වුව න� ඒ කර9ණා සිදු කිරී ටාං නිසි කසිනඡේයක්හී පඤ්ඤා ධ6�නයටාං සං ව9දිය යුතුය. ඡේ හිදී ගිනි කඳක් 9වී ටාං ඡේත්ඡේජාE කසින පඤ්ච ධ6�නයටාං සං ව9දිය යුතුය.

එඡේ� ජාල කඳක් 9වී ටාං ආඡේපE කසිනය සං �පත්තියටාං සං ව9දිය යුතුය.

කිසියම් ප ��තිහ�ර්යයක් පQඡේම්දී ඊටාං අද�ළ සං වතාටාංසං ව9දී ඉන් න9ගී සිටී ටාං අධිෂ්ඨ�න චිත්තායටාං අවශ්‍ර6 බලය හ� ශ්‍රක්තිය ලබ�ගතා යුතුය. ඉන් අනතුර9ව සිඡේතාහි පවතින අධිෂ්ඨ�න ශ්‍රක්තිඡේ� බලඡේයන් රQප�වචර අභිඥා� චිත්තාය න9වතා ඇති වී අධිෂ්ඨ�න කළ ප �තිහ�ර්ය ඇති ඡේK. එකිඡේනක අතාර �ර9ඡේවන් �ර9වටාං සං �පත්ති වල, සං ව9දී , න9ගිටී , අධිෂ්ඨ�නය ඉතා� ඡේKගවත්ව සිදු කරන නිසං� බල� සිටින්ඡේනකුටාං හ9ඡේඟනුඡේ� ගිනි කඳක් සංහ ජාල කඳක් එකවි‍ටාං පිටාංවන්න� ඡේ� ය. එකකටාං එකක් අනතුර9ව සං �පත්ති සං ව9දීම් �ර9 කිරීඡේම් අති සීඝ්‍රාbග�මී �වභා�වය සංතුවන්ඡේන් බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� න ක් සංතුව ප ණි. ඡේලsකික ධ6�න අභිඥා� සං �පත්ති සං ව9දීඡේම් වශී භා�වය ද අයටාං ඉක් නින් ප ��තිහ�ර්ය සිදු කළ ඡේන� හ9කි ය.

බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� සංතුව සං �පත්ති වි‍ෂඡේයහි අධික වශී භා�වයක් පවතින බ9වි‍න් එක වි‍ඡේටාංක සිඳු වන්නක් ඡේලසං වි‍ද6� �න වන ඡේ� ප ��තිහ�ර්ය ද්වය ඡේම් අයුරින් සිදු කළ හ9කිය.135 ඡේත්ඡේජාE හ� ආඡේපE කසිනඡේ� අතිශ්‍රය වශී

406

භා�වඡේයන් දිය කඳක් හ� ජාල කඳක් පිටාං කරමින් සිදුකරන ප ��තිහ�ර්ය අතාර තාථ�ගතායන් වහන්ඡේ� මුළු සංක්වල 9ඩාඡේගන දිඡේවන ඡේ�, නීල, පීතා,

ඡේලEහිතා�දී ෂඩ් වර්ණායන් ඡේ� රැ� �ල�වන් උත්ප�දනය සංඳහ� ඒ ඒ කසින වලටාං ද සං වදින බව පටිසංම්භිද� �ගඡේයහි සංඳහන් ඡේK. බුත්සංරණා කතුවරය� ඒ පිළිබඳව සංඳහන් කරනුඡේ� පහතාඅයුරිනි. බුත්සංරණා කර්‍තෘ� වි‍ද් ය�චකgවර්තී එය දක්වනුඡේ� “එකී එකී ජාල�කන්‍ධයටාං ආඡේපE කසින සං වත් සං වදින� ඡේ�ක. සංවනක් ඝ්‍රාන බුදු රැ� පිණිසං9ඡේවන ඡේවන නීල කසින, පීතා කසින� දී සං වත් සං වදන� ඡේ�ක”ඡේලසං අතිශ්‍රය ච ත්ක�ර �වරQපයකිනි.

මුළු ඡේල�ව වි‍� ය�වහ ඡේලසං සං�ධුක�ර ඡේදමින් රැඳීහුන් කල තාථ�ගතායන් වහන්ඡේ� තාවත්වි‍වි‍ධ ප ��තිහ�ර්යන් ද9ක් වූ බව සංඳහන් ඡේK. වි‍ද6� චක gවර්තීන් එය අපූර9 උප �වකින් වි‍�තාර කරයි. එක ඇඡේතාකු සිටින තා9ඡේනක තාවත් ඇඡේතාකු නග� සිටුවන්න� ඡේ� තාවත් නිර්මිතා බුදුර9වක් ව� ප� ද9ක් වූ අයුර9 පටිසංම්භිද� �ගඡේයහි දක්ව� තිඡේ].136 ඡේ ඡේලසං සං �පත්තීන්හී අතිශ්‍රය වශීභා�වඡේයන් ප ��තිහ�ර්ය පQ හුඡේදක් සංත්ව සංන්තා�නය ඡේල�මු ද9හ9 ගන්ව� බියටාං පත් ඡේක�ටාං තා9ති ගන්වමින් ළ� ක අරමුණු උඡේදසං� සිදු ඡේන�කරන ක් රිය�වකි. සං �තා ඡේලEක සංත්වයින්ඡේ� ඡේ ඡේල�ව පරඡේල�ව සුගතිග�මීත්වය උඡේදසං� ප ණාක් හ� ක�ර9ණිකයන් වහන්ඡේ� අව9සි තා9න අව9සි පරිදි ය � හ� ඡේපළහර ප� වද�රන බව ඡේපන්ව�දිය හ9කිය. එය ඡේවනත් අඡේයකුඡේ� වි‍� ය�ර්ථ වූ වි‍ජ්ජා� ය කිgය� සං ඟ කිසිඡේ�ත් සංන්දනය ඡේන� කළ යුතුය.137

බුදුන් වහන්ඡේ� ය ක ප��තිහ�ර්ය දක්වන අව�ථ�ඡේK දී උන්වහන්ඡේ�හටාං ප�තා6ඡේවක්‍ෂ� ජාවන් සංතාරක් ඡේහE පහක් ඇති ඡේK. එයද සීඝ්‍රාbව පවතින අව�ථ�ඡේKදීය. එහි සීඝ්‍රාbත්‍වඡේයහි පසං ද අති සීඝ්‍රාbත්‍වඡේ� සංතාර ද ඇති වන බව කිව හ9කිය. සීඝ්‍රාbව ඡේන� පවත්න� අව�ථ�ඡේKදී උන් වහන්ඡේ�හටාං ද ඇති වනුඡේ� සංය ඡේහE සංතායි. ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය පQඡේම් දී බුදුන්වහන්ඡේ� �වකීය ශ්‍රරීරඡේයන් ගිනි කඳ හ� දිය කඳ නිකුත් කිරීම් වශ්‍රඡේයන් යුගල යුගල ඡේක�ටාං ඉතා� දර්ශ්‍රනීය ආක�රඡේයන් එය සිදු කරනු ල9ඡේ]. සීඝ්‍රාbවත් �වභා�වය නිසං� එය නරඹන අඡේයකුටාං ඡේපඡේනනු� එක්වර දිය කඳ හ� ගිනි කඳ ඡේරE කූපවලින් නිකුත් වන්න�ක් ඡේ නි. ඒ ඡේපළහර දක්වන බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� පළමු ඡේක�ටාං ඡේතාඡේජා� කසිණාඡේයහි ප�දක ධ6�නයටාං සං ව9ද එයින් න9ඟී සිටාං ඒ ධ6�න��ග ප�තා6ඡේKක්ෂ� කරති. ඉන් අනතුර9ව උපරික�යඡේයන් ගිනිකඳ නික්ඡේම්ව� ය9යි අධිෂ්ඨ�න කරති. ඉන් පසුව එ කසිණාඡේයහි අභිඥා�වටාං සං වදින ඡේ�ක. ඒ අභිඥා� බලඡේයන් උපරික�ඡේයන් ගිනි කඳ නික්ඡේ යි. යළිත් වරක් එඡේ� ආඡේප� කසිණාඡේයහි ප�දක ධ6�නයටාං සං ව9ද ඉන් න9ඟී සිටාං ධ6�න��ග ප�තා6ඡේKක්ෂ� කරති. අනතුර9ව ඒ කසිණාඡේයහි අභිඥා�වටාං සං වදින ඡේ�ක. අභිඥා� ශ්‍රක්තිඡේයන් යටි කඡේයන් දියකඳ නික්ඡේ යි. ඡේම් අයුරින් සීඝ්‍රාb ප්‍ රව�ත්තිය අනුව ඡේම් කිgය�වළිය සිදුවන වි‍ටාං ප�තා6ඡේKක්ෂ� ජාවන සංතාරින් පඡේහන් ඔ]බටාං ඡේන� ඡේග�� භාව�ග ගතා ඡේK. භාව�ග ද ඡේදකකින් ඔ]බටාං ඡේන� ඡේග�� පළමු කී ආක�රඡේයන් යළිත් ප�දක ධ6�නයටාං සං වදින බව

407

ද9කිය හ9කිය. බල� සිටින අයටාං බුදරදුන්ඡේ� ශ්‍රරීරඡේයන් එක්වර ගිනි කඳ හ� දිය කඳ එක්වර නික් යනු ඡේපඡේනයි. මුගලන් හ රහතාන් වහන්ඡේ� බඳු ඡේසංසු සං�ද්ධි තුන්හටාං වුව ද එබඳු අව�ථ�ඡේK ජාවන් සංතාර හ� පහ ද9ක්වි‍ය යුතුය. ඇතා9ම් ගුර9කුලවල බුදුරදුන්ටාං සංතාරක් ද ඡේසංසු සං�ද්ධි තුන්ටාං පහක් ද වි‍ය යුතු බව දක්ව� ඇතා. ඡේ හි ජාවන් නමින් දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේKගවත්වූ සිත්ය. ජාව + ඡේKග = ජාවන යනු එහි නිර9ක්තිය ඡේK. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� ජාවන සිත්වලටාං දුවන සිත් යනුඡේවන් කියනු ල9ඡේ]. සං� �න6 වශ්‍රඡේයන් එක් චිත්තා වීථියකටාං ජාවන් සිත් සංතාක් ඇතා. නමුදු රණා�සංන්න ක�ලඡේයහි හ�දය ව�තුව දුර්වල වන නිසං� ජාවන් පහක් ප ණා ඇති ඡේK. රණා�සංන්න ක�ලය නම් චුති චිත්තූප්‍ප�දයටාං සංමීපව ඇති ඡේ �ඡේහ�තායි. ඡේම් හ� සං �නව මූර්ඡා� ක�ලඡේ� හ� සිහි වි‍සංඥා ක�ලඡේ� ද ඉතා� ළඳර9 ක�ලඡේ� ද ජාවන් පහක් ඡේහE හයක් ඇති ඡේK. මූර්ඡා� ක�ලය නම් අධික ඡේKදන�ව නිසං� සිර9ර ඡේවඡේහසංටාං පත්වන ක�ලයයි. වි‍සං�ඥා ක�ලය නම් පී�තිය, දුක, අ නුෂ6 උපද්‍රව, වි‍ෂ ඖෂධ ඡේහE ත්ප9න්, ත් ද්‍රව6 නිසං� ප�ක�ති සං�ඥා�ව න9තිව ගිය ක�ලයයි. ඉතා� ළඳර9 ක�ලය නම් ගර්භාඡේයහි ඡේහE උපන් ඇසිල්ඡේල් ඡේහE දර9ව� ඡේවඡේසංන ක�ලයයි. ඡේම් ජාවන් සිත් නම් �නසික ධර් අරමුණුඡේක�ටාං ඒව� අති සූක්ෂ ඡේලසං වි‍ග\හ කර බලන අව�ථ�ඡේK දී ද9කගතා හ9කි ධර් තා� ඡේK. නසංටාං ඇති වන අරමුණු ධම් ඡේ� දක්ව� ඇතා. ඡේ හි වි‍ග\හ කිරී ටාං ඇති සුවි‍ඡේ�ෂීතා ලක්ෂණාය නම් සංම් � සංම්බුදුවර9න් වි‍සින් ය ක හ� ප්‍ ර�තිහ�ර්ය දක්වන අව�ථ�ඡේK දී සිත්හි ජාවන් හටාං ග9නීඡේම් ඡේKගවත් �වභා�වය පිළිබඳවය. ඡේම් ඡේKග �වභා�වය සං� �න6 පුද්ගලඡේයකුටාං අවි‍ෂය වන්නකි. න්ද එබඳු ජාවන කිgය�ක�රීත්වයක් සං� �න6 පුද්ගලඡේයකුටාං �වකීය ජීවි‍තාඡේ� දී අත්ද9කිය හ9කි ඡේන�ඡේK. රණා�සංන්න, සිහි වි‍සංඥා ව9නි අව�ථ�වල පව� ජාවන් සිත් චිත්තා වීථීයක මීටාං වඩා� ව9ඩිපුර ඇති වන බව දක්ව� තිඡේ]. චිත්තා වීථියක ජාවන් සිත් ප� �ණාය සිහි වි‍සංඥා ව9නි අව�ථ�වක දී අඩු වනුඡේ� සිඡේතාහි දුබල බව නිසං�ය. නමුත් බුදුරදුන්ඡේ� සිඡේත් ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය ප�න අව�ථ�ඡේK ජාවන් සිත් ප� �ණාය අඩු වූඡේ� සිතා දුබල වීඡේ න් ඡේන�ඡේK. එ අව�ථ�ඡේK දී සිඡේත් කිgය�ක�රීත්වය ඉහල අව�ථ�ඡේK පවතිද් දී පව� ප�ඥා�ව හ� සං �ධි ගුණාය නිසං� එබඳු වි‍�මිතා ක් රිය�වක් උන් වහන්ඡේ�හටාං සිදු කළ හ9කි වි‍ය.138

ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය සංම් � සංම්බුදුවර9න්ටාං සුවි‍ඡේ�ෂීවූඡේ� ඇයි?

ඡේවනත් උතු න්ටාං ඡේම් සං�ද්ධිය උපදව� ගතා ඡේන� හ9කි වූඡේ� ක් නිසං� ද?

ඡේම්ව�ටාං වි‍වි‍ධ අර්ථකථන ඡේ න් වි‍වි‍ධ කිය9වීම් ද තිබිය හ9කිය. සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු පහසුඡේවන් ඡේවනත් අඡේයකුටාං වටාංහ�ගතා ඡේන� හ9කි ඉතා� අපූර්ව පුද්ගල ඡේපsර9ෂයකින් සං න්වි‍තාවූ උතු න් ඡේලසං සං9ලඡේක්. ඒ අනුව බුදුවර9න් සංතු ආධ6�ත්මික හ9කිය�ව ඡේලEකඡේයහි පවතින ද්වි‍නි�සිතා �වරQපය ඉක් ව� පවතින්නක් ඡේලසං තුපිටාං හ9ඩාතාලය අනුව වි‍ග\හ කිරීඡේම්දී ද�ශ්‍ර6 �වරQපඡේයන් ද9ක්වී ටාං අවශ්‍ර6වී �වභා�වි‍කය. ඒ අනුව

408

බුදුවර9න් සංතුව පවතින ග9ඹුර9 ද්වි‍ නි�සිතා �වරQපය ඉක් වන ලද අධ්‍ ය�ත්මික හ9ඩාය කදි ටාං තුපිටින් ප�ක�ශ්‍රවන �ථ�නයක් ඡේලසං ද ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය සං�ද්ධිය ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. මින් අදහ� වනුඡේ� මුල් බුදුසං ඡේයහි ප�ක�ශිතාව ඇති ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය සං�ද්ධිය අසංතා6යක් ඡේහE සං�හිතා6ගතා රසං නිෂ්ප�දන පිණිසං නිර් �ණිතා ඡේදයක් ය9යි අදහ� කිරී ඡේන�ඡේK. වි‍ශුද්ධි �ර්ගඡේයහි හ� අභිධර් ඡේ� එබඳු සං�ද්ධියක වි‍�තාර�ත් ක වි‍�ඡේල්ෂණා සං�ග\හ වී තිඡේ]. ය ක ප��තිහ�ර්ය ප ණාක් ඡේන�ව තාවත් වි‍ශ්‍ර�ල සං�ද්ධි ප� �ණායක් සංම් � සංම්බුදුරදුන් තුළ පිහිටාං� ඇතා. එඡේ� වුව ද යම් යම් සුවි‍ඡේ�ෂී අව�ථ� වල බුදුරදුන් ප��තිහ�ර්ය පQඡේම් දී ඡේතාEර� ඡේගන තිබුඡේh ද ය ක හ� ප��තිහ�ර්යයි. එයි සං�ද්ධි ජාවන ඡේKගවත් බව සංම් � සංම්බුදුරදුන්හටාං හිමිවී නිසං� එබඳු සං�ද්ධියක් පQඡේම් හ9කිය�ව තිබුඡේh බුදුරදුන් හටාං බව පිලිගතා හ9කිය. බුදුරදුන් ඡේම් ප��තිහ�ර්ය පQ ටාං ඡේතාEර� ගන්න� ලද අව�ථ�වන් අනුව සංලක� බ9ලීඡේම් දී අව�ථ�ඡේනEචිතාව ඡේලEකඡේයහි ද්වි‍ නි�සිතා �වභා�වයන් තා න්වහන්ඡේ�හටාං ඉක් ව� කිgය� කිරීඡේම් හ9කිය�ව ඇති බව ඡේලEකයටාං අවි‍ඥා�නිකව ප�ක�ශ්‍ර කිරීඡේම් �ධ6යක් ඡේලසං ද ඡේම් ප��තිහ�ර්ය බුදුරදුන් ඡේතාEර� ග9නී ටාං ඡේබ�ඡේහE දුරටාං අවක�ශ්‍ර ඇතා. ඡේලEකඡේ� �වභා�වය ද්වි‍නි�සිතා �වරQපයයි. ඒ තුළ ඇතා න9තා යන ද්වි‍ නි�සිතාය ද, ශ්‍ර��වතාව�දී හ� උච්ඡේ�දව�දී ද�ෂ්ටි කඳවුර9 ඡේදක ද ග9]ව ඇතා.

ජාලය හ� ගින්දර ඟින් නිරQපණාය වන්ඡේන් ද එකිඡේනක හ�ත්පසින් ප්‍ රතිවි‍ර9ද්ධ ලක්ෂණා ද්වයකි. ජාලඡේ� සිසිල් ගුණාය ඇතා. ගින්ඡේන් උෂ්ණාය ග9]ව ඇතා. ඡේලEකඡේ� පවතින ද්වි‍නි�සිතා �වභා�වය ගින්ඡේනහි හ� ජාලඡේ� බ�හිර හ� අභා6න්තාර �වරQපඡේයහි ග9]ව ඇතා. ඡේහ�ඳ නරක, ඇතා න9තා,

කුසංල හ� අකුසංල යන ද්වි‍ �වභා�වය ඉක් වූ දහ ක් ඡේද්ශ්‍රන� කිරී මූර්ති ත් කිරී ද ගිනි හ� ජාල ගුණා මූර්ති ත් වන ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය ඟින් සිදු ඡේK. වරින්වර ගිනි හ� ජාල ධ�ර� නිකුත් කරමින් ඡේ න් ෂඩ් වර්ණා බුද්ධ ර�මි ධ�ර� පතුරවමින් අසීමිතා බුද්ධ ශී ඡේයන් ඡේහබි සංම් � සංම්බුදුරදුන්ඡේ� දර්ශ්‍රනය ද දුටුවන්ව පහදින ගුණාඡේයන් යුතු වූව�ටාං සං9කයක් න9තා. ඡේතාඡේජාE ධ�තුව ඟින් උෂ්ණාඡේයහි අග\ ඵලය නිරQපිතාය. එඡේ� අඡේපE ධ�තුව ඟින් සිසිලඡේසංහි අග\ ඵලය නිරQපිතාය. ඡේම් ද්වි‍ අන්තා �වරQප වූ ඡේභාsතික ඡේල�ව සංQ ඡේදයක් �වකීය චිත්තා වසංඟඡේයහි පවත්ව� ග9නී ටාං සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකුහටාං අධ6�ත්මිකව හ9කිය�ව තිඡේ]. සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු බිහිවනුඡේ� මුළු හත් වි‍�වයටාං ඡේප�දු වන පරිදිය. බුදුරදුන් හටාං ඇති ආධ6�ත්මික ශ්‍රක්තිය අසීමිතාය. සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකු හටාං කළ හ9කි ඡේද් පිළිබඳව තාව ත් නිය වශ්‍රඡේයන් කිසිඡේවක් ඡේන� දනිති. න්ද බුද්ධ ශ්‍රක්තිඡේයහි සං9බQ තාත්වය නිසි අයුරින් වටාංහ� ග9නී ටාං සුදුසු පුද්ගලය� වන්ඡේන් ද තාවත් සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු වන බ9වි‍නි. නිවන පිළිබඳව වි‍ග\හ කර ඇත්ඡේත් එය සංතාර ධ�තූන් ඉක් වන ලද ඡේදයක් ඡේලසංය. පඨවි‍, ආඡේප�, ඡේත්ඡේජාE හ� ව�ඡේයE යන සංතාර හ� භූතායින් අතාරින් පඨවි‍ ලක්ෂණාය තාද ගතිය, �පර්ශ්‍රවන �වභා�වය ඡේලසං සං9ලඡේක්. ව�ඡේයE යන ලක්ෂණාය යම්කිසි

409

ඉඩා ප� �ණායක් ගන්න� ගතිය, පිම්බීඡේම් හ9කිලීඡේම් �වභා�වය, කිgය�ක�රීත්‍ව ලක්ෂණා, ජීව ගුණාය ඡේලසං සං9ලඡේක්. ආඡේපE ලක්ෂණා නම් බ9ඳ තාබන ගතිය,

ව9ගිඡේරන ගතිය, ද්‍රව �වභා�වය ඡේලසං සං9ලඡේක්. ඡේත්ඡේජාE ලක්ෂණා නම් සීතා,

උණුසු , දවන පළහන ගතිය, දිරවීඡේම් ගතිය ඡේලසං සං9ලඡේක්. ආබන්ධනීය ලක්ෂණා ඇති ආඡේපE ධ�තුව හ� ප9සීම් ලක්ෂණා ඇති ඡේත්ඡේජාE ධ�තුව ප�දක කර ඡේගන ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය සිදු කිරීඡේම් දී ඒ තුළ පටිච්ච සංමුප්‍ප�දඡේයහි හටාං ග9නී ඡේ� නිර9ද්ධිය පිලිබඳ කිසියම් දළ සංටාංහනක් ඇතා9යි සිතිය හ9කිය. න්ද ආබන්ධනීය ලක්ෂණාය ඡේkතු ඵල ධර් ය�ඡේ� සං ව�ය නිසං� සංත්‍වය�ඡේ� සංසංර ප9ව9ත් බ9ඳී ප9වතී ටාං ඡේkතුවූ අවි‍ද6�ව,

තා�ෂ්ණා�ව ඉ� තු කර ඡේපන්වයි. දවන, වි‍න�ශ්‍ර කරන �වභා�වය වූ ඡේත්ඡේජාE ධ�තුව ඟින් පටිච්ච සංමුප්‍ප�දඡේයහි නිර9ද්ධි ලක්ෂණාය ඉ� තු කර ඡේපන්වන බව සං9ලකිය හ9කිය. ඡේම් කිgය�වලිය ඡේKගවත්ව සිදු කරද්දී අසං සං බුද්ධ ලීල�ඡේවන් තාව ඡේන�ඡේයකුත් ධ6�න අභිඥා� සං �පත්තීන්ටාං සං වදිමින් සං�ද්ධිවි‍ධ ඥා�න උපදව� ෂඩ් වර්ණා ර�මි ධ�ර� වි‍හිදුවමින් ව9ඩා හිඳී තුළ සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු තුළ ඇති අධ6�ත්මික බලය හ� ශ්‍රක්තිය නිරQපණාය ද�ශ්‍ර6 අනුසං�රඡේයන් වි‍චිතා�වත් ඡේවතා9යි ප�ක�ශ්‍ර කළ හ9කිය. ය ක හ� ප්‍ ර�තිහ�ර්ය දක්වන ක�ල සී �ව තුළ වරින් වර සිර9රින් ගිනි කඳ හ� ජාල කඳ පිටාංකරද්දී ධර් ඡේද්ශ්‍රන� ප9ව9ත්වී ටාං බුදුවරඡේයකුටාං හ9කිය�ව තිඡේ].

එව9නි ඡේදයක් කිරී ටාං තාබ� සිතින් සිතා� ග9නී ටාං වත් ඡේන� හ9කි වි‍ශ්‍ර�ල ක�ර්ය ප� �ණායක් ඉතා� සුළු ඡේKල�වක් තුළ කිරී බුදුරදුන්ඡේ� අසං සං �නසික ඡේපsර9ෂයටාං ඡේහ�ඳ නිදසුන ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය. ය ක හ� ප්‍ ර�තිහ�ර්යය ව9නි සං�ද්ධියක් ඡේවනත් කිසිදු සං�ද්ධි ඡේතාකුහටාං සිදු කළ ඡේන� හ9කි වී ටාං ඡේkතුවත් ඡේ ය වි‍ය හ9කිය.139

ය ක හ� ප��තිහ�ර්යඡේ� පවතින තාව සුවි‍ඡේ�ෂී ලක්ෂණායක් නම් එයින් බ�හිර පරිසංරයටාං කිසිදු හ�නියක් ඡේහE අවහිරයක් සිදු ඡේන� වී යි.

අඡේප� කසිණායටාං සං ව9ද එහි අභිඥා�ව උපදව� ගිනි කඳක් ප ණාක් ඇති කිරීඡේ න් දකින තා9න9ත්තා� තුළ කිසියම් ඡේල�මු ද9හ9 ග9නී ක් ඇති වි‍ය හ9කිය. න්ද සුවි‍ශ්‍ර�ල ගිනි ග9නී ක් පිළිබඳව එයින් අදහසංක් ඇති වන බ9වි‍නි. නමුදු ඒ සං ගහ ජාලය කඳක් ද පිටාංවී ඒ ගිනි ගුණාය නිව�ලන ලක්ෂණායක් බ9වි‍න් එයින් උපදිනුඡේ� ඡේසංs 6 ලක්ෂණායකි. ජීවය ප9වතී ටාං ගින්දර ඡේ න් ජාලය ද එක සං �නව අවශ්‍ර6ය.140 ඡේතාඡේජා� ධ�තුඡේK දවන පළහන �වභා�වය අන්තාර්ගතාය. එඡේ� ය ක් දව� හළුකරන වි‍න�ශ්‍රක�රී වූ ලක්ෂණාය ද ඇතා.141 අඡේප� ධ�තුඡේK ඇත්ඡේත් ආබන්ධනීය �වභා�වයයි.142 දව� හළුවී ඡේහE ක9ඩී බිඳී සිදු වන වි‍න�ශ්‍රය ඡේ න් ආබන්ධනීය ලක්ෂණාය සං ඟ එක්වූ වි‍ටාං ඡේලEකඡේ� ඡේ න් ජීවඡේයහි ප9ව9ත් හ� න9ව9ත් පිළිබඳ එක්තාර� ඡේභාsතිකව�දී වි‍�ඡේල්ෂණායක්ද ඉ� තු ඡේK.143 න්ද ජීවඡේයහි ප9ව9ත් ටාං ක�බන් පර �ණුවල ප9ව9ත් අතිශ්‍රයින් ව9දගත්ය.144 ක�බනික පර �ණු හ� අණුවල ප9ව9ත් සංඳහ� අවශ්‍ර6 රසං�යනික පරිසංරයක් ප9වතිය

410

යුතු ඡේK.145 ඔක්සිජාන්, හයිඩාßජාන්, ක�බන්ඩාඡේය�ක්සංයිඩ් බඳු ව�යුවල ප9ව9ත් ද සිලිකන්, ක�බන් බඳු ද්‍රව6වල සුලබතා�වය ද ජීවඡේයහි ප9ව9ත් ටාං අවශ්‍ර6 ය9යි වි‍ද6�ත් ක තායක් ඡේK.146 යම්කිසි ව�යු ඡේගEලයක ඡේම් ව9නි ද්‍රව6 සුලබ වී එහි ජීවය පවතින බවටාං ඡේහ�ඳ නිර්ණා�යකයක් ඡේK.147 අඡේප්‍ ප�ථිවි‍ ජීවීන්ඡේ� මූලික තා9නුම් ඒකකය ක�බන් මූල ද්‍රව6 ප�දක කරඡේගන ඇතා.148 එබ9වි‍න් වි‍�වඡේයහි ඡේසංසුඡේලEකවල ක�බන් පවතින �ථ�න හ� ඡේලEක පිළිබඳව පර්ඡේ�ෂණා�ත් ක අධ6යනයන් ඟින් වි‍�වඡේ� ජීවය ප9වතිය හ9කි �ථ�න පිළිබඳව කර9ණු ඡේසං�යනු ල9ඡේ]. ක�බන් මූල ද්‍රව6යක් ඡේ� පරිසංරයටාං නිදහ� වී ටාං නම් එහි අනිව�ර්ඡේයන් ප9වතිය යුතු යම්යම් සං�ඝ්‍රාටාංක හ� රසං�යනික ප්‍ රතිකිgය� තිඡේ]. එහි දී ද9වීම් නිදහ�වී යQම් මූල ද්‍රව6වල සිදුවීඡේම් ප�තිඵලයක් වශ්‍රඡේයන් අද�ළ ග\හ ඡේලEකවල ඡේප�ළවටාං ක�බන් එකතු වි‍ය හ9කිය. ජාලය,

ඔක්සිජාන් ව9නි ප�ධ�න සං�ධක යම් ග\හ ඡේලEකයක ජීවය පවතින බවටාං නිර්ණා�යක ඡේලසං වි‍ද6�ඥායින් වි‍සින් සංලකනු ල9ඡේ]. ප�ථිවි‍ඡේ� ජීවය හටාංග9නී හ� ප9වතී පිළිබඳ සං9ලකීඡේම් දී ක�බන් ව9දගත් මූලද්‍රව6 ඡේලසං සංලකනු ල9ඡේ]. නමුත් ජීවය හටාං ග9නී ටාං හ� ප9වතී ටාං ක�බන් තිබී අනිව�ර්ය ය9යි ඡේ යින් අදහ� ඡේන� ඡේකඡේර්. ද9නටාං ඡේබ�ඡේහE ක�ලයකටාං ඡේපරනම් වි‍ද6�ඥායින් අතාර එකඟතා�වයක් ප9වතිඡේ� වි‍�වඡේ� ඡේවනත් � රහඡේලEකවල පවතින ක�බන් තා ජීවය තිඡේ]ද න9ද්ද යන පිළිබඳ නිග නය කිරී ටාංයි. නමුදු වර්තාන �න වි‍ග\හයන් අනුව සිලිකන් මූලද්‍රව6 ව9නි සං� �න් යඡේයන් ඡේන� සිතාන සං�ඝ්‍රාටාංක ප�දක කරඡේගන පව� යම්කිසි ග\හ ඡේලEකයක ජීවය ප9වතිය හ9කි බවටාං උපකල්පන ඇතිව තිඡේ]. එවි‍ටාං එබඳු ග\හ ඡේලEකයක පවතින ජීවි‍න්ඡේ� ඡේනE ක�යික �වරQපය ඊටාං අනුගතා වන පරිදි සංක�ව ප9වතී ටාං ඡේබ�ඡේහE දුරටාං ඉඩාකඩා ඇතා. ද9නටාං �නවය� සංතුව ඇති ඉන්‍ද්‍රියන්හි �වභා�වය හ� හ9ඩාය පව� ඡේ ව9නි ඡේලEකවල ජීවි‍න් සංතුව ප9වතිය හ9කි ය9යි සිතාන ඉන්‍ද්‍රියන්ටාං වඩා� හ�ත්පසින් ඡේවන� වි‍ය හ9කි බවටාං වි‍ද් ය�ත් ක අදහ� ඉදිරිපත්ව තිඡේ]. සූර්ය�ඡේගන් ඇති වන ද9වීම් ප9සංවීම් ක් රිය�වළියටාං අවශ්‍ර6 ශ්‍රක්තිය ග\හඡේලEකවල තුපිටාං �ථරය ඡේවතා නිරතුර9ව ල9ඡේ]. සුර්ය�ඡේගන් ඇතිවන කිgය�වලියටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව එ ග\හඡේලEක තුපිටාං �ථරඡේ� ග9]ව ඇති රසං�යනික ද්‍රව6 ප�තිකිgය� කර ජානනය කරන පර �ණුක ශ්‍රක්තිය දහනය හ� ප9සංවී සංඳහ� උපක�ර වන බව ඡේසං�ය� ඡේගන ඇතා. එඡේ� ඡේ ව9නි ග\හ ඡේලEක තුපිටාං ජාලය ඡේන� පවතින නමුදු ජීවය බිහිව තිබී ටාං හ9කි බව ද වි‍ද6�ඥායින් උපකල්පනය කරනු ල9ඡේ]. ඊටාං ඡේkතුව ක�බන් ප�දක කර ඡේන� ගත් සිලිකන් ව9නි ඡේවනත් මූල ද්‍රව6යකින් හටාංගත් ඡේවන� වර්ගඡේයහි ජීවයක් ප9වතීඡේම් හ9කිය�වයි. ඡේම් නිසං� ප9හ9දිලි වනුඡේ� ජීවය ප9වතී ටාං ක�බන් ඡේහE ජාලය තිබීඡේම් අනිව�ර්ය අවශ්‍ර6තා�වයක් න9ති බවයි. උසං� ට්ටාංඡේම් ජීවයකටාං ඊටාං සංරිලන අණුක ව6හුයකින් සං ත්වි‍තාව ප9වතීඡේම් හ9කිය�ව ඇති බව ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය සිදු වන අව�ථ�ඡේK දී සංම්බුදු ශ්‍රරීරය ඒ කිසිවකින් පීඩා�වටාං පත් ඡේන�ඡේK. ඒ සං� හත් ගිනි කඳකටාං ඡේහE ජාල කඳකටාං නිර�වරණාය වූ නමුදු

411

�වභා�වි‍ක ඡේ� �නව සිර9රකටාං අද�ළ ද9වීම් තා9වීම් පීඩා�දියකටාං ලක් ඡේන�ඡේK. එඡේ� ඒ ය ක හ� ප�තිහ�ර්ය නිසං� අවටාං කිසිදු ජීවි‍ඡේයකුටාං ඡේහE ප��ණිඡේයකුටාං හි�සං�වක් සිදු ඡේන�ඡේK.149

එඡේ� ගිනි කඳටාං ප9වතී ටාං අවශ්‍ර6 ව�යුව, අමුද්‍රව6ද ජාල කඳ ප9වතී ටාං අවශ්‍ර6 ඔක්සිජාන් හ� හයිඩාßජාන් පර �ණු ව�යුඡේගEලයතුළ තිබිය යුතුය.150 සං�ද්ධියකින් සං9බවි‍න් සිදුකරනුඡේ� ඡේල�ව පවතින ඡේදයකින් තාවත් ය ක් නිර් �ණාය කිරී ය. ඒ මිසංක සං9බQ ඡේලEකඡේයහි න9ති ඡේදයක් අමුතුඡේවන් නිර් �ණාය කළ ඡේන� හ9කිය. සං�ද්ධි ඡේතාකු අප ඉදිරිඡේ� ලක් නිර් �ණාය කර ඡේපන්වයි. එඡේ� කරන්ඡේන් ල නිර් �ණාය කිරී ටාං අවශ්‍ර6 පර �ණු ව�යුඡේවහි පවතින නිසං�ය.151 සං�ද්ධි තා� චිත්තා ශ්‍රක්තිය ඡේය�ද� අවටාං පරිසංරය පුර� වි‍සිරී පවතින ලක් නිර් �ණාය කිරී ටාං අවශ්‍ර6 සියළු ඡේක�ටාං� එක් තා9න් කර ලක් අමුතුඡේවන් නිර් �ණාය කළ�ක් ඡේ න් ඡේපන්වයි. නමුදු ඡේ හිදී සිදුවූඡේ� න9ති ඡේදයක් නිර් �ණාය කිරී ක් ඡේන�ව අප්‍ රකටාංව ප9වති ඡේදයක් ප�කටාං කර ඡේපන්වී ක් ප ණි. ඡේම් අනුව ය ක හ� ප��තිහ�ර්යඡේ� දී සංම්බුදුන් වහන්ඡේ� ගිනිකඳ සංහ ජාලකඳ ප�කටාං කර ඡේපන්වනුඡේ� අවටාං පරිසංරඡේයහි ඒව� හටාං ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 ඡේද් තිඡේබන නිසං�ය.නිවන හ9ර මුළු හත් ඡේලEක ධ�තුව සංක�ව පවතින්ඡේන් පඨවි‍,

ආඡේප�, ඡේතාඡේජා� හ� ව�ඡේයE යන සංතාර හ� භූතා රQප වලින් බව ධර් ඡේයහි ප9හ9දිලි කර දී තිඡේ]. ය ක හ� ප��තිහ�ර්ඡේ� දී ගින්දර හ� ජාලය ඡේපන්ව� දී ටාං අවශ්‍ර6 කරන ආඡේප� හ� ඡේතාඡේජා� ධ�තු ඡේම් මිනි� ඡේල�ව වුව න� ප්‍ ර �ණාටාංත් වඩා� තිඡේ]. මිනි� ඡේල�වටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව ඡේසංසු රQප හ� අරQප ඡේලEක ධ�තුවල ඡේම් සංතාර හ�භූතායන්හි ව6�ප්‍තිය අඩු ඡේහE ව9ඩිවී ටාං ඉඩා තිඡේ]. එයින් ද රQප ඡේලEකඡේයහි සංතාර හ� භූතායින්හි ව6�ප්‍තිය මිනි� ඡේලEකය ප� �ණායටාං අධික න9තාත් අරQප ඡේලEකයටාං වඩා� අධික වී ටාං ඡේබඡේහවි‍න් ඉඩා ඇතා. අරQප ඡේලEකඡේයහි සංතාර හ� භූතා රQප න9තා9යි ඡේකඡේනකුටාං සිතිය හ9කිය. න්ද අරQප ඡේලEකවල උපදිනුඡේ� වි‍ඤ්ඥා�ණා ධ�තුව ප ණාක් ය9යි සිතාන නිසං�ය. එහිදී රQපඡේයහි ප9ව9ත් ක් න9තිව සිතා ප ණාක් ප9වතිය හ9කි බවටාං සං හර9 උපකල්පනය කරති. නිතාර න� රQප එක්ව පවතින ධර් තා�ය. රQප ධර් තා�වයකින් ඡේතා�රව න� ධර් තා�වයකටාං ප ණාක් ප9වතිය හ9කිද? අරQප ධ6�න උපදව� ග9නීඡේම්දී සිතා ප�ගුණා කරන බ9වි‍න් එඡේ� ශ්‍රක්ති ත් කරන සිතාකටාං රQප ධර් තා�වයකින් ඡේතා�රව ප9වතිය හ9කි ය9යි එක් අදහසංකි. එඡේ� නම් අරQප ඡේලEකය සංතාර හ� භූතායින්ඡේගන් ඡේතා�ර ශූන6 �ථ�නයක් වි‍ය යුතුය. එය සංතා6යක් නම් අරQප ඡේලEකඡේයහි ඉපදී දුක ඡේකළවර කිරී ටාං කg යක් වි‍ය යුතුය. න්ද නිවඡේනහි ලක්ෂණා දක්ව� ඇති �ථ�නයන්හි නිවන හඳුන්ව� ඇත්ඡේත් සංතාර හ� භූතා රQපයන්ඡේගන් ඡේතා�ර වූ �ථ�නයක් ඡේලසංය. යම් ඡේහයකින් අරQප ඡේලEකඡේයහි භූතා රQප න9තිනම් එය නිවඡේනහි ඡේවනසංක් ද න9තා. එඡේ� නම් නිවන් ද9කී හ� අරQප ඡේලEකඡේයහි ඉපදී සං �න වි‍ය

412

යුතුය. නමුදු එය ව9රදිය. ඡේම් නිසං� අරQප ඡේලEකඡේයහි යම්කිසි අති සුක්ෂ අයුරකටාං සංතාර හ� භූතා රQප පවතින බව පිළිග9නී ටාං සිදු ඡේK. ඡේම් නිසං� යඡේ කු අරQප ඡේලEකඡේයහි උපන් ප ණාකින් සියළු දුකින් නිදහ� ඡේන�ඡේK.

අරQප භාවඡේයහි ඉපදී ක� භාවඡේයහි උපන් වි‍ටාං වි‍දිය යුතු අනිව�ර්ය දුකින් තා�වක�ලිකව නිදහ� වී ක් වි‍ය හ9කිය. නමුදු එය �ථිර නිදහසංක් ඡේන�ඡේK.

ඊටාං ඡේkතුව ධ6�න ශ්‍රක්තිය පිරිහීඡේ න් පසුව යළිත් වරක් ක� භාවයටාං ඡේහE ඉන් පහළ දුගති �ථ�නයක ඉපදී ටාං සංත්වය�ටාං සිදු වන බ9වි‍නි.152

ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය යනු සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු නිකර9ඡේන් ඡේපන්වන වි‍ජ්ජා�වක් ව9නි ඡේදයක9යි ඡේන� සිතිය යුතුය. න්ද සං� �න6 රහතාන් වහන්ඡේ� න කටාං පව� බුදුරදුන් සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්ය පQඡේම් අව�ථ� වළක්ව� තිබූ අව�ථ�වක දී බුදුරදුන් ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය පQඡේK එයින් දකින්නන් වි‍� යටාං පත්කිරී ප ණාක් අරමුණු කර ඡේන� ගත් ඡේහයින් වි‍ය යුතුය. ඒ අනුව ය ක ප�තිහ�ර්යය වි‍ග\හ කළ යුත්ඡේත් ඡේලEක සංත්වය� හටාං ධර් �වඡේබEධය ඇති කරවී පිණිසං එහි ඇති උපඡේයEගීතා�වය සංලක� මිසං වි‍ජ්ජා�කර9ඡේවකු ඡේහE ග�න්ධ�රි වි‍ද6�ව දත් අඡේයකු අන6යන් පුදු යටාං පත් කර වන ඡේද් සිදු කිරී වි‍�තාර කිරී ටාං සං �න අයුරකින් ඡේන�ඡේK. න්ද බුදුන් වහන්ඡේ� සං�ද්ධි ප�තිහ�ර්ය පQ ඡේසංසු භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල�හටාං ඡේන� සුදුසු බව ඡේපන්ව� දී එයින් උන් වහන්ඡේ�ල�ව වලක්වනු ල9බුඡේK එබඳු සං�ද්ධි වි‍ධ ප්‍ රතිහ�ර්ය වි‍වි‍ධ ඡේලsකික වි‍ද6�වන් දත් අය වි‍සින් ද සිදු කළ හ9කි බව ප්‍ රක�ශ්‍ර කරමිනි. ඒ අනුව බුදුරදුන් වි‍සින් සිදුකරන ය ක හ� ප්‍ ර�තිහ�ර්යඡේයහි ඡේවනත් සං�ද්ධි ප�තිහ�ර්යක ග9]වි‍ය හ9කි තුපිටාං ඔපය ප ණාක් ග9] ඡේන� වි‍ය බව සං9ලකිය හ9කිය. අඡේනක් අතාටාං ඡේසංසු � ර�වයකින්ටාං සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්ය පQ තාහනම් කර තිබිය දී ය ක හ� ප්‍ රතිහ�ර්ය පQ ව9නි කර9ණාකටාං තා න්වහන්ඡේ� ඉදිරිපත් වී තුළ ය ක ප්‍ ර�තිහ�ර්යඡේයහි හුදු සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්යකටාං වඩා� අතිඡේර්ක වූ ඡේදයක් තිබිය හ9කි බවටාං වන නිග නය වඩා�ත් සං�ධ�රණා බව සං9ලකිය හ9කිය. සං� �න් යඡේයන් ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය පQ ටාං හ9කිය�ව ඇත්ඡේත් සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකුටාං ප ණි. එබ9වි‍න් ඡේසංසු ශ්‍ර �වකයින්ටාං එ සං�ද්ධිය කළහ9කි ඡේන�ඡේK. සංම් � සංම්බුදු වරඡේයකු සංතුව පවතින සුවි‍ඡේ�ෂී සං�ජා�නන හ9කිය�ව එය ඒ අයුරින් සිදුවී ටාං ඉවහල් වන ඡේkතුව වි‍ය හ9කිය. වි‍ඡේ�ෂඡේයන් සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු සංතුව පවතාන සීඝ්‍රාb වූ චිත්තා ප�ව�ත්ති පිළිබඳ ජාවන හ9කිය�ව ඡේම් සංඳහ� ඡේkතුවි‍ය හ9කිය. එවි‍ටාං යළිත් ග9ටාංළුවක් ඇති ඡේK. ඒ ග9ටාංළුව නම් වරින් වර ඡේත්ඡේජාE කසිණායටාං හ� ආඡේප� කසිණායටාං සං ව9දීඡේම් හ9කිය�ව න්ද ඡේKගය ඇති සං�ද්ධි ඡේතාකු හටාං වුව ද කළ හ9කිය. නමුදු එඡේ� කළ හ9කි නම් එහි සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු තාරම් අති සීඝ්‍රාbතා�වක් ප9වතිය ඡේන� හ9කිය. න්ද සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු වි‍සින් ය ක හ� ප්‍ රතිහ�ර්යය සිදු කරන අතාර තුර9 චිත්තා වීථියක ජාවන් සිත් සංතාරින් සංතාරටාං චිත්තා වීථි �ර9 කරන අතාර ශ්‍ර�වකයන් වහන්ඡේ� න ක් සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්ය

413

පQඡේම් දී එඡේලසං චිත්තා වීථියක ජාවන් සිත් පහක් හයක් ප ණා න්දතා�වයක් ඇතිව එය සිදු වන බ9වි‍නි. ඡේ හිදී ඇති වන ග9ටාංළුව සීඝ්‍රාbව වුව ද න්දග�මීව වුව ද ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය පQඡේම් හ9කිය�ව න9තිව ය� යි.

ඡේKග සී �ව කු ක් වුව ද ද9නටාං ඇති දත්තා හ� සං�ධක අනුව සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුටාං ඡේ න් ශ්‍ර �වක සං�ද්ධි ඡේතාකු හටාං ද ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය පQ ටාං හ9කි වි‍ය යුතුය. න්ද චිත්තා වීථියක ජාවන් සිත්හි ඡේKගය අඩු බව මිසං සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකු හ� ශ්‍ර �වකය� අතාර සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්යය පQඡේම් ඡේවනසංක් ධර් �නූකූලව නම් ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කි බ9වි‍නි. එබ9වි‍න් ඡේ යටාං අද�ළ නිසි ඡේkතුව ඡේKගය ඡේන�ව ඡේවනත් ඡේkතුවක් වි‍ය යුතුය.ඒ ඡේkතුව සංම් � සංම්බුද්ධ හ� ශ්‍ර �වක අතාර ඇති අධ6�ත්මික හ9කිය�ඡේK කිසියම් ඡේවනසංක් අඟවන්නක් වි‍ය හ9කියි.153 ය ක හ� ප�තිහ�ර්ය පQ සංඳහ� අවශ්‍ර6 කරන අභිඥා� ද9නුඡේම් ඇති අඩුප�ඩුකම් තා ඊටාං අද�ළ නිව9රදි සුදුසු තා�ක්ෂණාය ශ්‍ර �වක සං�ද්ධි තුන්ටාං ඡේන� 9තික මීටාං ඡේkතුවක් වි‍ය හ9කිය.

සංසංර භාව පුර9ද්ද අනුව උපඡේත්දී ලබ� ගන්න� ජීව වි‍ද6�ත් ක අනන6�ව ඡේලsකික ද9නු ල9බීඡේම් දී ඡේ න් ඡේලEඡේකEත්තාර වි‍ඡේ�ෂ�ධිග ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කිරීඡේම් දීද ප�බලව බලප�නු ලබන බව ප9හ9දිලි කර ද9ක්වී ටාං ඡේ ය ඡේහ�ඳ සං�ධකයකි.154

සං� �න6ඡේයන් ති� ඡේkතුක කුසංලයකින් නුෂ6ත් භා�වය ල9බූඡේවකුටාං හ9ඡේරන්නටාං ඡේවනත් ඊටාං අඩු ජා�න ශ්‍රක්තියකින් උපතා ල9බුඡේවකු හටාං වර්තා �න භාවය තුළ ධ6�න අභිඥා� �ර්ග ඵල ව9නි වූ කිසිදු සුවි‍ඡේ�ෂී ආධ6�ත්මික හ9කිය�වක් අත්පත් කර ගතා ඡේන� හ9කි බව දහඡේම් ඡේපන්ව� දී තිඡේ]. එය එඡේ� වුව ද වර්තා �න භාවය තුළ කුසංල් රැ� කර ග9නී ටාං කිසිදු බ�ධ�වක් න9තා. ඡේ ඡේ� කුසංල් රැ� කර ග9නී පසු ක�ලීනව වඩා� ඡේහ�ඳ ජා�න ශ්‍රක්තියක් ඇති උපතාක් ලබ� ග9නී ටාංද ඡේkතු සං�ධක ඡේK. ජා�න ශ්‍රක්තිය ඇති පුද්ගලඡේයකුවී ධ6�න, අභිඥා� හ� �ර්ග ඵළ අවඡේබEධයටාං අත් යවශ්‍ර6 ඡේK. ආධ6�ත්මික හ9කිය�ව උපරි ට්ටාංඡේ න් අත්පත් කර ග9නී ටාං හ9කි වන්ඡේන් ඊටාං සුදුසු ජීව වි‍ද6�ත් ක පදන ක් ඇති වුවඡේහ�ත් ප ණාක් බව ඡේ හි මූලික අදහසංයි. ඡේම් අනුව ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය ඥා�නය පQ ටාංද ජීව වි‍ද6�ත් ක කුසංලතා�වයක් ඇතිබවටාං අනු �න කළ හ9කිය. න්ද සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුහටාං හ9ර ඡේවනත් කිසිදු සං�ද්ධි ඡේතාකුහටාං ය ක හ� ප්‍ ර�තිහ�ර්ය පQඡේම් කුසංලතා�ව අත්පත් කරගතා ඡේන�හ9කි බව දක්ව� ඇති බ9වි‍නි. අව වශ්‍රඡේයන් පඡේ� බුදුවරඡේයකුටාං වත් ඡේම් හ9කිය�ව න9තා. ඉන් ප9හ9දිලි වනුඡේ� ඉග9න්වීම් කුසංලතා�ව හ� සංම්බන්ධතා�වය දක්වන ය ක්ද ඡේම් සං ඟ බ9ඳී පවතින බවයි. එ කර9ණා �වකීය සං�ද්ධි ත් ශ්‍ර �වකයින්ටාං සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්යපQ තාහනම් කර තිඡේ]ද්දී බුදුන් වහන්ඡේ� ප ණාක් ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය පQ ටාං එක් ඡේkතුවක් වශ්‍රඡේයන් ද සං9ලකිය හ9කිය. ඡේ කී ප්‍ රතිහ�ර්යය සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුටාං ප ණාක් කළහ9කිවී යන ජීව වි‍ද් ය�ත් ක සං�ධකය අත්හ9රිය වි‍ටාං ඡේවනත් අයඡේ� සිත් ද9න හ9ඳින ග9නීඡේම්

414

හ9කිය�වද ඡේම් සංඳහ� තිබිය යුතු ය9යි උපකල්පයටාං ප9මිණිය හ9කි කර9ණාක් ඡේ හිදී ඉ� තුවන බව ද9කිය හ9කිය.155 එය ඉග9න්වීඡේම් හ9කිය�වයි.

අනුන්ඡේ� සිතිවි‍ලි ද9න හඳුන�ඡේගන ඒ සිතිවි‍ලි රටාං�වටාං ග9ලඡේපන ආක�රඡේයන් ය ක් පහද� දීඡේම් හ9කිය�වයි. සං�ද්ධිය පQ ටාං එව9නි හ9කිය�වක් කු කටාංද9යි ඡේ හිදී සිතිවි‍ල්ලක් ඇතිවි‍ය හ9කිය. නමුදු ඡේ හිදී අ තාක ඡේන� කළ යුත්තාක් ඇතා. එනම් ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය සංම් � සංම්බුදුවර9න් ප�දර්ශ්‍රනය කරනු ලබන්නක් බවයි. හ� ජාන ප�ජා�වක් එක් රැ�ව සිටින අව�ථ�වක දී ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං ධර් ඡේද්ශ්‍රන� කිරී ටාං ප�ථ ඡේහE ඒ ධර් ඡේද්ශ්‍රන�ව සිදු කර ඡේගන යද්දී ය ක හ� ප��තිහ�ර්යය සිදු කරන බව සංඳහන්ය. ඡේම් සං�ද්ධි පQ ඟින් බුදුරදුන් අඡේප්‍ක්ෂ� කරනුඡේ� තා න්වහන්ඡේ�ටාං හජානය�ඡේගන් ඡේපsද්ගලික ප�සං�දය ල9බීඡේම් අරමුණු සං�ක්ෂ�ත් කරග9නී ඡේන�ඡේK. ශී සංද්ධර් ය ඡේවතා හජාන ප�සං�දය හ� අවධ�නය ලබ� ග9නී සංඳහ� පූර්ව ප්‍ රඡේයEගයක් න9තාඡේහ�ත් ඡේපර සූද�න ක් ඡේලසං ය ක හ� ප�තිහ�ර්ය පQ ඡේය�ද�ඡේගන ඇති බව ඡේපනී යයි. ශී සංද්ධර් ය ඡේවතා මිනිසුන් න9ඹුර9 කර ග9නී පිණිසං සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්ය ඡේය�ද� ඡේගන ඇතිබවක් මින් ප�ක�ශ්‍රඡේවතා9යි වරදව� වටාංහ�ගතා යුතු න9තා. මිනි� ප�ජා�න අතාර එක් එක් බුද්ධි ට්ටාංම් ඇති අය ඡේවඡේසංන බව සංQ ඡේදඡේනකු දන්න� කර9ණාකි. බුද්ධි ට්ටාං ඉහළ ඡේකඡේනකුහටාං යම් කිසි ග9ඹුර9 වි‍ෂය කර9ණාක් පිළිබඳ අවධ�නය එකවර ඡේය�මු කිරී පහසුය. නමුත් අවධ�නය හ� �නසික ඒක�ග\තා�ව රඳව� ග9නී දුර්වල පුද්ගලඡේයEද ඡේම් අතාර සිටිති. එබඳු අයඡේ� ඇසංටාං පි�ය න�ව දර්ශ්‍රනයක් ඡේය�මු කර ඒ ඔ�ඡේ� පහසුඡේවන් ඔවුන්ව ග9ඹුර9 ධර් ය කර� ප්‍ රඡේKශ්‍ර කළ හ9කිය. සංම් � සංම්බුදුවර9න් වි‍සින් ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය භා�වි‍තා� කරනුඡේ� ඡේම් කර9ණා ශ්‍ර�ක්ෂ�ත්කරග9නී පිණිසංය. බුදුවර9න් ඡේ ව9නි ඡේද් සිදු කරන බවටාං ති� පිටාංකය ඇසුරින් අවශ්‍ර6 තාරම් නිදසුන් ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. භික්ෂුත්වයටාං අයත් ප�තිපත්ති පිරීඡේම් උකටාංලීව වි‍සූ නන්ද හිමියන් ඡේදKඡේල�ව ක9ඳව�ඡේගන වි‍ත් රQ ත් ඡේදවඟනන් ඡේපන්ව� උන් වහන්ඡේ�ව ප්‍ රතිපත්තිය සංඳහ� ඡේපළඹවී ඊටාං එක් නිදසුනකි. දර9 ඡේශ්‍රEකඡේයන් උ තුව සිටි ව�ශිෂ්ඨි නම් තාර9ණිය හ ඟ යන අව�ථ�ඡේKදී බුදුන් වහන්ඡේ�ඡේ� දර්ශ්‍රනය ද9කීඡේ න් ප ණාක් උ තු බව දුර9වී සංසුඡේනහි ප9වි‍දිව අර්හත්වයටාං පත්වී . සංම්බුද්ධත්වය අවඡේබEධ කිරීඡේ න් පසු ගතා කළ පළමු සංතිඡේ� දී භා�ග6වතුන් වහන්ඡේ� සං9බවි‍න් බුද්ධත්වයටාං පත් වී ද9යි ඇතා9ම් ඡේදවි‍වර9න්ටාං ඇති වූ සං9කය දුර9 කිරී පිණිසං ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය පQ බව ද9ක් ඡේK. එහි දී තා න් වහන්ඡේ�ඡේ� බුද්ධත්වය ඡේදවි‍වර9න් සං9ක කිරී දුර9 කිරී ටාං ඡේ ඡේ� ය ක හ� ප��තිහ�ර්ය ප�න ලද්ඡේද් එය තා න්ඡේ� ඡේපsද්ගලික ගුණායක් හුව� ද9ක්වී ක් වශ්‍රඡේයන් ඡේන�ඡේK. බුද්ධත්වය පත් වී සංකල ඡේදK මිනිසුන්ටාං හිතාකර පණිවි‍ඩායකි. න්ද එවි‍ටාං උන් වහන්ඡේ� ඡේවතින් ඡේලEක සංත්‍වය�ටාං නිවන් අවඡේබEධය ලබ� ග9නීඡේම් හඟ අව�ථ�ව හිමිවන බ9වි‍නි.156

415

5.6.අර්හත්වය හ� නිඡේරEධ සං �පත්තිය

හටාං ග9නී න9ව9ත්වී , ඡේන�වී , මිඳී , ශුන6ය හ� නිවී යන අදහ� නිඡේරEධ යන්ඡේනහි ග9]ව ඇතා. ය ක ප9ව9ත් ටාං වඩා� න9ති බඡේK ගුප්‍තා බවක් ඇති බව යම් වි‍ඡේටාංක හ9ඡේà. තිඡේබන ඡේද් පිළිබඳව පහසුඡේවන් වටාංහ� ගතා හ9කිය. නමුදු න9තිබව වටාංහ�ග9නී එතාරම් පහසු න9තා. යඡේ කු න9ති බව වටාංහ� ගන්ඡේන් තිඡේබනබව සං�ඡේප්‍ක්ෂඡේක�ටාං ග9නී ඟිනි.ඒ අනුව ය ක් තිබී න9තිව ය� න9තිබව වටාංහ� ග9නී ටාං ඇති පහසු කg ය ඡේලසං ව9ඩි ඡේදඡේනක් අවඡේබEධ කරඡේගන සිටිති. ය ක ඇති ග9ඹුර9 බව ව9ඩිවත් අවඡේබEධය දුෂ්කර ඡේK. ද්‍රව6�ත් ක ඡේද් ඡේහE ඡේභාsතික ඡේද් වල න9ති බව හ� න9ති බව පහසුඡේවන් වටාංහ�ගතා හ9කිය. එව�ඡේයහි න9ති බව ඇති බවටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂව වටාංහ� ගතා හ9කි බ9වි‍නි. එඡේ� පහසුඡේවන් වටාංහ�ගතා ඡේන�හ9කි යම්යම් ඡේද්වල් ද ඇතා. ඡේලsකික යනු ඡේලEකයටාං අයත් යන්නයි. ඡේලEඡේකEත්තාර යනු ඡේලEකයටාං අයත් සී �ඡේවන් ඔ]ඡේබහි ඇති යන්නයි. සං� �න6 ඡේලEකඡේයහි පවතින ද්‍රව6�ත් ක හ� ඡේභාsතික ව�තූන් අයත් වනුඡේ� ඡේලsකික ඡේද්වල් වලටාංය. එයටාං අයත් වන ඡේද්වල්වල ද්‍රශ්‍ර6 �න �වභා�වය නිසං� ඒව�ඡේ� ඇති න9ති බව ඉතා� පහසුඡේවන් ඡේත්ර9ම්ගතා හ9කිය. ඡේලEක වි‍ෂයටාං අයත් ඡේන� වන ආධ6�ත්මික කර9ණුවල දී නම් ඒව�ඡේයහි ඇතින9තිබව එඡේ� පහසුඡේවන් අවඡේබEධ කරග9නී දුෂ්කරය. ධ6�න සං �පත්ති ආදිඡේයහි ද තාත්වය ද මීටාං සං �නය. ඒව�යින් ද ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාංම්වලටාං වඩා� ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�න ට්ටාංම් අවඡේබEධ කර ග9නී අති දුෂ්කරය. ධ6�න සං �පත්ති අතාර ඉහළ සං �පත්තිය නිඡේරEධ සං �පත්තියයි. ඡේ ය ඡේලsකික ධ6�න වල ඉහළ හිණිඡේපතා හ� ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�නවල ඉහළ ට්ටාංම් අතාර ප�ල ක් ව9නිය.

රQප�වචර ධ6�න සංතාරද අරQප�චවචර ධ6�න සංතාරද යන අටාං ව9දQරQම් ඡේලsකික ධ6�න ල9බූ ධ6�න ල�භිඡේයකු හටාං තාවත් ඡේලsකික අ�ශ්‍රඡේයන් ය� හ9කි ඉහළ ට්ටාං ක් න9තා. න්ද එතු � ඡේලsකික ධ6�න අ�ශ්‍රඡේ� ඉහළ හිණි ඡේපත්තා කර� ළඟ� වූඡේවකු වන බ9වි‍නි. ක� හ� ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා�වලින් ඉවත්වී රQප�වචර ධ6�න ල�භාඡේයහි අරමුණායි. යම්කිසි කසිණා නිමිත්තාක් ඡේකඡේරහි සිහිය පිහිටුව� එය අරමුණු කරමින් සිතා ප�ගුණා කරද්දී සං�ඥා�ව ඇතිවනුඡේ� කසිණා නිමිත්තා පිළිබඳව ප ණාකි. සිතා ඉන් බ9හ9ර ය�ඡේම් දී යළි යළිත් සිතා මුල් අරමුණාටාං න�ව� ග9නී ටාං ඡේවඡේහසං දරනු ල9ඡේ]. ඡේ හිදී සිතා යම් අව�ථ�වක එ කසිණා නිමිත්ඡේතාහි බ9ඳී පවති. කසිණා නිමිත්තා අරමුණු කර ඊටාං සං �න සිතාක් ඇතිවන්න�ක් ඡේලසංටාං ද9නුන ද සං9බවි‍න් සිදු වනුඡේ� එකී කසිණා නිමිත්තාටාං සං �න සං�ඥා� ඇති එක සං �න සිත් ඡේපළක් හටාං ග9නී යි. ඡේම් සිත් ඡේපළ සංර්ව සං �නත්වය මුල් ඡේක�ටාං පවතියි. එක් සිත්

416

ඡේපළක් චිත්තා වීථියකි. ඡේම් චිත්තා වීථිඡේයහි මුලින් ඇති වූ සිතාටාං හ9 අතින් සං �න සිත් ඡේපළක් ඇතිවීඡේම් සංම්භා�වි‍තා�වය අනුව එ චිත්තා වීථියටාං අද�ළ සිත් ඇතිවී සං �ධි අව�ථ�වක් ද න9ද්ද යන්න තීරණාය කළ හ9කිය. ඒක චිත්තා වීථියක මුලින් ඇතිවූ ජාවන් සිතාටාං සං �න අව�ථ�වක ජාවත් සිතා ඡේපළක් පසුව ඇතිවූ වි‍ටාං එබඳු සිත් ඡේපළක් ද9ඡේනන්ඡේන් එක නි�චලවූ සිතාක් ඡේලසංය. ඡේ ය සං �ධියයි. මුල් සිත්වලටාං වඩා� පසුව ඇතිවන සිත්වල ඡේවන�ක තා සිතා සං �ධි අව�ථ�වක ඡේහE වි‍සිර9ණු අව�ථ�වක ඇති සිතාක් ද9යි තීරණා කළ හ9කිය. මුල් සිතාටාං සං �න සිත් ඡේපළක් පසුව ඇති ඡේK නම් එය සං �ධි අව�ථ�වක් වන අතාර මුල් සිතාටාං වඩා� කgමිකව ඡේවන�වන අව�ථ� ඡේසංසු සිත්වල ඡේK නම් එ අව�ථ�ව සිඡේත් වි‍සිර9ණු බව ද9ක්වී කි. සං� �න6ඡේයන් රQපවචර ධ6�න ට්ටාං ටාං ප9මිණී ටාං ඡේපර ක� �වචර ට්ටාංඡේම් ඇති සිත්වල වි‍සිර9ණු �වභා�වය අධිකය. කgමිකව ඉහළ සං �ධි ට්ටාංම්වලදී සිත්වල සං �න ලක්ෂණා සංර්වසං බවි‍න් අනූනය.

රQප�වචර ධ6�න ට්ටාංඡේම්දී ඡේභාsතික අරමුණුක් ඇසුර9 කර නිමිති කර සිඡේත් ඒ රQපය අනුව ඇති වූ චිත්තා සංටාංහන අරමුණු ඡේකඡේර්. ඊටාං සං �ග�මීව සිඡේත් ආඡේKදනවල ද එක්තාර� සී �වක් ඇති කර ගනියි. එනම් වි‍තාක්ක, වි‍ච�ර,

පීති, සුඛ ඒක�ගතා� යන ධ6�න��ග පහයි. ඡේම් ධ6�න��ග ඡේක�ටාං�වලටාං ඡේබද� වරකටාං එක් එක් ධ6�න��ගය බ9ගින් අත් හ9රී ඡේහවත් සී �කිරී ඟින් වඩා�ත් උසං� රQප�වචර සං �ධි ට්ටාංම් කර� ප�ඡේKශ්‍ර වි‍ය හ9කිය. ඉන් අනතුර9ව යම් පසුක�ලීන අව�ථ�වල දී ඡේම් රQපය ඇසුර9ඡේක�ටාං සිඡේතාහි හටාංඡේගන ඇති රQප නිමිත්ඡේතාහි ඡේද�� ද9කී ටාං ඡේපළඡේá. ඉන්පසුව තාව දුටාංත් සිතා තුළ පවතින ඡේභාsතික ද්‍රව6 ඇසුර9 ඡේක�ටාං ඇති වූ රQප නිමිත්තා ඡේහවත් ද්‍රව6ය අරමුණු වීඡේ න් හටාංගත් සිතා අරමුණා කර ඇති කර ගත් රQප�වචර ධ6�න ඡේකඡේරහි කළකිරී ඉන් මිඳී සංඳහ� අරQපය කර� ය� ටාං උත්සං�හ ගනියි. ඡේ හි සංඳහන් වන අරQපය නම් සිතායි.157

අරQප�වචර ධ6�න ට්ටාංම්වලදී චිත්තා සං �ධිය ඇති කර ග9නී පිණිසං භා�වි‍තා� කරනුඡේ� සිඡේතාහි ගති ලක්ෂණායි. එනම් සං�ඥා�ඡේK �වරQපයයි.

සං�ඥා�ව නම් හ9ඳින ගන්න� �වරQපයයි.158 ය ක් හ9ඳින ගන්ඡේන් සං�ඥා�ව අනුවය. ඡේම් අනුව ය ක හ9ඳිනගන්න� �වරQපඡේයහි ඇති වි‍වි‍ධ ලක්ෂණා සං9ලකී අරQප�වචර ධ6�න ට්ටාංම්වල දී සිදු ඡේK.159 ඡේම් අනුව පළමුව උපදවන අරQප�වචර ධ6�නය ආක�සං�කඤ්ච�යතානයයි.160 අවසං�න රQප�වචර ධ6�න ට්ටාං වූ චතුත්‍ථි ධ6�නඡේ� දී රQපය ඇසුර9 කර සිඡේත් ඇති කර ගත් රQපී නිමිත්තා සිතින් ඉවත්කර ද නු ල9ඡේ]. ඡේම් රQපී සංටාංහන සිතින් ඉවත් කිරී ත් සං ඟ සිතා ඇති වන හි� බව නිමිති කිරී පළමු අරQප�වචර ධ්‍ ය�නය වූ ආක�සං�නඤ්ච�යතානඡේ�දී සිදු කරනු ල9ඡේ]. සිඡේත් වූ රQපී නිමිත්තා සිතින් ඉවත් කර එහි වූ හි� බව අරමුණු කිරී යනු රQපී නිමිත්තා අරමුණු කරගත් සිඡේත් �වභා�වය නිමිත්තා ඡේලසං ග9නී යි. ඡේම් අනුව ආක�සං�කඤ්ච�යතානඡේ� සියුම් බව රQපී නිමිතිවලටාං වඩා� අධිකය. ඡේදවන

417

අරQප�වචර ධ6�න ට්ටාං නම් වි‍ඤ්ඤා�ණාඤ්ච�යතානයයි. ඡේ හිදී ආක�සං�කඤ්ච�යතානය අරමුණු කරන ලද සිතා අරමුණාක් ඡේලසං ගනියි.

ජාවන් සිත් අරමුණු කර ග9නී ක් ඡේ හි දී දක්නටාං ල9ඡේ]. ජාවන් සිත් ඡේපළක් එක සං �නව ඇති වී නිසං� සිතා සං �ධිගතා වී ඇති බවක් භා�වන�නුඡේයEගිය�ටාං ඡේ හිදී ද9ඡේන්. ජාවන් සිත් නම් ක9ඩි ක9ඩී එක ඡේපළටාං ඇතිවන සිත් ඡේපළකි. සං�ජා�නනය සිදු වනුඡේ� ඇතිව වහ� න9තිව යන එඡේ� ක9ඩි ක9ඩී ඇතිවන වි‍ද¹ත් ධ�ර�වක් (Pulse) ඡේලසං සං�ඥා� සංම්ඡේප්‍�ෂණාය වීඡේ නි.161 ඡේ �ළය ඡේවතා සං�ඥා� සංන්නිඡේKදනය ඡේවනුඡේ� ඡේම් ඡේලසං කුඩා� සං�ඥා� බිඳිති අයුරින් ක9ඩි ක9ඩී ඇති වන සං�ඥා� ඡේපළක් ඡේලසංය. වි‍ද¹තාය සංන්නයනය වන්ඡේන් ද ඡේම් ආක�රයටාං ය. �න�යු පද්ධතිය තුළින් ඡේ �ළය ඡේවතා සං�ඥා� ග න් කරන්ඡේන් ද වි‍ද¹ත් සං�ඥා�වක් ග න් කරන්න�ක් පරිද්ඡේදනි. අභිධර් ඡේයහි ජාවන් සිත් ඡේලසං ද9ක්ඡේවන්ඡේන් ද එබඳු ඡේKගවත් දුවන සිත් ඡේපළකි. අපටාං එක සිතාක් පවතින්න�ක් ඡේලසං ද9නුන ද එහි සංතා6 �වභා�වය අපටාං ද9න ගතා හ9කි ඡේන� හ9කි තාරම් අධික ඡේKගයකින් ක9ඩි ක9ඩී ඇති වන අඛhඩා වි‍ද¹ත් සං�ඥා� ඡේපළක් ඡේලසං ජාවන් සිත් ඇති වී යි.

ඡේම් ජාවන් සිත් ඡේපළ ඡේකEටි සං�ඛ6�තා ප� �ණායක් එක තාත්පරයකින් 1/1000000 කටාං වඩා� කුඩා� ක�ල සී �වක ඇති වුව ද අපටාං සං� �න6ඡේයන් ද9ඡේනනුඡේ� වි‍න�ඩි කීපයක ක�ලයක් තුළදී එක සිතාක් පවතින්න�ක් පරිද්ඡේදනි. ඊටාං ඡේkතුව මුලින් ඇතිවූ ජාවන් සිතාටාං හ9 අතින් සං �න ඊ ළඟ ජාවන් සිතා ඇති වී යි.ඡේම් අයුරින් ඡේකEටි ටිâලියන සං�ඛ6�තා ජාවන් සිත්ඡේපළක් ඇතිව න9තිව ගිය ද එය ද9ඡේනනුඡේ� එක සිතාක් පවතින්න�ක් පරිද්ඡේදනි.

එක් තාත්පරයකින් ක්ෂණායක් ප ණාක්වත් ඡේම්ව� ඡේන�පවතින බ9වි‍න් අනිත් යය.ඡේKදන� වශ්‍රඡේයන් දුක්ඛය. එඡේ� ඇතිවන සං�ඥා� හ� වි‍ඤ්ඤා�ණා වශ්‍රඡේයන් අනත්තාය.අරQප�වචර ද්වි‍තීය ධ6�නය වන ඤ්ඤා�ණාඤ්ච�යතානඡේ�දී මුලික වශ්‍රඡේයන් එහි සං� �න6 �වභා�වය අරමුණූ කරනු ල9ඡේ]. නමුදු ඡේ හිදී සිහි තාබ� ගතා යුතු ඡේදයක් නම් ති� ලක්ෂණායටාං අයත් අනිතා6, දුක්ඛ හ� අනත්තා යන ඡේප�දු ලක්ෂණා ඡේ හිදී අරමුණු ඡේන�කරන බවයි. ති�ලක්ෂණාය අරමුණු කිරීඡේ න් වර්ධනයවනුඡේ� ප�ඥා�වයි. නමුදු ඤ්ඤා�ණාඤ්ච�යතානය සංඳහ� අරමුණු කරනුඡේ� වි‍ඤ්ඤා�ණාඡේයහි අනන්තා ඡේහවත් ව6�ප්‍තාව ඇති �වභා�වයයි.අනන්තා� වි‍ඤ්ඥා�ණා� ඡේලසං භා�වන�ව සිදු කරනු ල9ඡේ]. තා�තීය අරQප�වචර ධ6�නය ල9බී ටාං අරමුණුකරනුඡේ� වි‍ඤ්ඤා�චඤ්ඤා�චනය සංඳහ� අත්හ9ර ද9මූ ආක�සං�නඤ්ච�යතාන ධ6�න අරමුණායි. ඡේ හිදී අභා�වයටාං ගිය ආක�සං�නඤ්ච�යතානඡේ� එ අභා�ව �තා�ය සංලක� එය අරමුණුකර නත්‍ථි කිඤ්චි නත්‍ථි කිඤ්චි ඡේලසං කිසිවක් න9තා9යි සංලක� භා�වන� කිරීඡේම්දී තා�තීය අරQප�වචර ධ6�නය වන ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානය ඉපිද වි‍ය හ9කිය. එඡේ� වි‍ඤ්ඤා�ණාඤ්ච�යතානඡේයහි ආදීනව ද9ක එහි ඇල් දුර9කර ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතානය ශ්‍ර�න්තා �වභා�ව ඇති බ9වි‍න් එය නසික�ර ඡේලසං සංලක� වි‍ඤ්ඤා�ණාඤ්ච�යතානයටාං අරමුණු වූ ආක�සංනඤ්ච�යතාන වි‍ඤ්ඤා�ණාඡේයහි අභා�වය සංලක� නත්‍ථි නත්‍ථි කිය� ඡේහE සුඤ්ඤා� සුඤ්ඤා�

418

කිය� ඡේහE ධි චිත්තා� ධී චිත්තා� කිය� ඡේහE න9වතා න9වතා න�ක�ර කරන වි‍ටාං ඒ නිමිත්ඡේතාහි සිතා හසුර9වන වි‍ටාං නීවරණා ධර් වි‍ෂ්කම්භිතාව යයි.

� �තිය එහි පිහිටාංයි. උපච�රය සං ඟ සිතා සං �හිතා ඡේK. ඡේම් නිමිත්තා යළි යළිත් ආඡේ�වනය කරන්න� හටාං, බහුල කරන්න� හටාං ආක�ශ්‍රඡේ� ව6�ප්‍තා වූ හ�ගතා වි‍ඤ්ඤා�ණාඡේයහි වි‍ඤ්ඤා�ණාඤ්ච�යතානය ඡේ න් ආක�ශ්‍රය ප�දකඡේක�ටාං ප�කටාං වූ හ�ගතා වි‍ඤ්ඤා�ණාය�ඡේ� සුඤ්ඤා,

ධීචිත්තා, න�සිතිත්‍ව වි‍ෂයඡේක�ටාං ආකිඤ්චඤ්ඤායතාන චිත්තාය පිහිටාංයි. ඡේම් සිත්හි හටාං ග9ඡේනන ජාවන්වල සං� �න6 ලක්ෂණා සං9ලකී යි. එඡේහත් නත්‍ථි කිඤ්චි යනු අනිතා6 ලක්ෂණාය ය9යි වරදව� වටාංහ� ඡේන�ගතා යුතුය. තාව ඡේම් සිතා ඡේලEඡේකEත්තාර අරමුණුවලටාං ග9නී ටාං තාරම් දියුණු න9තා. සිඡේතාහි සං� �න6 �වභා�වය සං9ලකී ප ණාක් ඡේ හිදී සිදුවන බව සං9ලකිය යුතුය. යම් කිසිවක් න9ති බව ඡේහවත් අභා�වය අරමුණු වන්ඡේන්ද සිතාකිනි. එනම් ඡේ හිද ද9නීම් ලක්ෂණා ඇති බ9වි‍න් සිතා ප9වතිය යුතුය. එබ9වි‍න් එය ද අරමුණු කර ගන්න� අතාර කිසිවක් න9තා9යි යන ලක්ෂණායද අරමුණාටාං ගනියි. ඡේ ය අරQප�වචර චතුත්‍ථි ධ6�නය ඡේලසං සං9ලඡේක්. ඡේම් නම් ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානය ඡේK. චතුත්‍ථි අරQප ධ6�නය වූ ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානය සංඳහ� අරමුණු වනුඡේ� අරQප�වචර තා�තීය ධ6�න නිමිත්තා වඩා�ත් සියුම් බවටාං ඡේහවත් ප�ණීතා බවටාං පත්කිරීඡේ න් පසු උපදවන ධ6�න නිමිත්තායි. ඒ සංඳහ� ආකිඤ්චඤ්ඤා�යතාන සිතා සංන්තා ඡේ තා� පණිතාඡේ තා� යනුඡේවන් භා�වන� කළ යුතු ඡේK. කිසිවක් න9තිබව සංන්නිඡේKදනය වනුඡේ� ද9නීම් ඡේහවත් සං�ඥා�ව තිඡේබන නිසං�ය. ඡේම් නිසං� සං�ඥා� න9තිබව සං9ලකී ඡේ න් සං�ඥා�වක් ඇති බව සං9ලකි ද ඡේ හිදී සිදු ඡේK. සං9බවි‍න් සං�ඥා�ව ඇතා9යි කිය� ඡේහE න9තා9යි කිය� ඡේහE කිව ඡේන�හ9කි තාර ටාං සියුම් බවක් ඡේම් අරQප�වචර චතුත්‍ථි ධ6�නඡේයහි දක්නටාං ල9ඡේ]. ඡේ ඡේ� සං�ඥා�වඡේ� ඇත්ඡේත්ද න9තා න9ත්ඡේත් ද න9තා යනුඡේවන් අති සියුම් වූ ට්ටාං ටාං සං�ඥා�ව සූක්ෂ කිරීඡේ න් ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතානය උපදියි. ඡේම් දක්ව� ඡේලsකික ධ6�නල�භී ට්ටාං සං�වර්ධනය කළ හ9කිය. අෂ්ටාං සං �ප්‍තිය ලබ� ග9නී නම් ඡේම් ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාං දක්ව� චිත්තා සං�වර්ධනය ඇතිකර ග9නී යි. අබුද්ඡේධEත්ප�ද ක�ලඡේයහි පව� ඡේම් අෂ්ටාං සං �පත්ති ඥා�නය ඡේතාක් චිත්තා සං�වර්ධනය ඇතිකරගත් ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්තිල�භී උතු න් වහන්ඡේ�ල� ඡේවති.

සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්ති ඥා�නය දක්ව� ධ6�න සං �පත්තිය ප්‍ රගුණා කළහ9ක්ඡේක් ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාං ඉක් ව� ය� හ9කි උතූඡේ කුහටාං ප ණාකි. ඡේම් සංඳහ� ඒ උතු � රQප�වචර හ� අරQප�වචර අෂ්ටාං සං �ප්‍ති ඥා�නය උපදව� ගතා හ9කි වූ පුද්ගලඡේයකු වි‍ය යුතුය. අෂ්ටාං සං �ප්‍ති ඥා�ණාය ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්තිඡේයහි අවසං�න පුර9කයි. ඉන් අනතුර9ව සිතා තාව දුරටාංත් ඡේලsකික අ�ශ්‍රඡේ� හික්මී ඡේන� ල9බිය හ9කි ට්ටාං ටාං සියුම් ඡේK.

අෂ්ටාං සං �පත්තිඡේයන් පසු තාව දුරටාංත් සිතා සං�වර්ධනය කළ හ9ක්ඡේක්

419

වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ව9ඩීඡේ න් වි‍දර්ශ්‍රන� ඥා�ණාය උපදව� �ර්ගඵල අවඡේබEධයටාං පත් වීඡේ න් ප ණාකි. �ර්ගඵල නම් ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�න සං �පත්ති ඡේK. ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�නයන්හි ඇති සුවි‍ඡේ�ෂී භා�වය නම් ඒව� ඡේබඡේහEවි‍ටාං ප�ඥා�ව වර්ධනය කරමින් ප9මිණිය යුතු වූ ආධ6�ත්මික ට්ටාංම්වී යි. නමුදු ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාංම්වලදී ඡේබ�ඡේහEදුරටාං දක්නටාං ඇත්ඡේත් චිත්තා සං �ධිය වඩා� ග9නී ප ණාකි. ඡේම් අනුව ඡේලEඡේකEත්තාර ධ්‍ ය�න ට්ටාංම්වල දී ප�ඥා�වද ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාංම්වල දී චිත්තා සං �ධියත් යන ඡේදඅ�ශ්‍රඡේ� ඉහළ සං�වර්ධනය නිඡේරEධ සං �පත්තිය සංඳහ� අවශ්‍ර6 ඡේK. ඒ නිසං� නිඡේරEධ සං �පත්තිය වන�හී ඡේලsකික හ� ඡේලEඡේකEත්තාර ඡේදඅ�ශ්‍රඡේ� චිත්තා සං�වර්ධනඡේයහි උත්ක�ෂ්ටාං ආධ6�ත්මික නිෂ්ටාං�ව මූර්ති ත් කරන්නක් ඡේලසං ද සං9ලකිය හ9කිය. ඡේම් ඡේල�ඡේකEත්තාර ධ6�න ට්ටාංම්වල දී චිත්තා ප�ව�ත්තිය හටාං ග9නී ටාං ඡේkතු වූ අභා6න්තාර සං�ධකවන අවි‍ද6�ව, තාhහ�ව ප�හ�ණාය කිරී මූලික කරඡේගන ඇතා. එඡේ� ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාංම්වලදී චිත්තා ප�ව�ත්තිය ඇති වී ටාං ඉවහල් වන බ�හිර සං�ධක වන සං�ඥා�ව සියුම් කිරී අරමුණු කිරී මුලික කරඡේගන ඇතා. ඡේ හි ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාංඡේම් උසං� අව�ථ�ව වූ අෂ්ටාං සං �පත්තිඡේ� දී සං�ඥා�ව පවතී ඡේහE ඡේන�පවතී ය9යි කිව ඡේන�හ9කි ට්ටාං ටාං සියුම් කරනු ල9ඡේ].

සං�ඥා�ව සියුම් කිරී හ� තා�වක�ලිකව යටාංපත් කිරී සංඳහ� කටාංයුතු කිරී හ9ර සං�ඥා�ව ප�හ�ණාය කිරී ටාං අවශ්‍ර6 නිසි තා�ක්ෂණා කg ඡේKද ඡේලsකික ධ්‍ ය�න තුළ අන්තාර්ගතා න9තා. එබ9වි‍න් අෂ්ටාං සං �ප්‍තිඡේයන් ඔ]බටාං ඡේලsකික අ�ශ්‍රය යටාංඡේත් ය� ඡේන� හ9කි බව අවඡේබEධ ඡේK. ඡේල�ඡේකEත්තාර ට්ටාංඡේම් දී සං�ඥා�ව හටාංග9නී ටාං ඡේkතු සං�ධක වි‍ග\හඡේක�ටාං සං9ලඡේක්. ඒ අනුව සං�ඥා�ව හටාං ග9නී ටාං හ� එහි නිඡේරEධයටාං අවශ්‍ර6 ඡේkතු සං�ධක ඔ�ඡේ� නසං ප�ගුණා ඡේකඡේර්. ඒ අනුව චිත්තා ප�ව�ත්තිය නිඡේරEධය කර� ඡේ ඡේහයවි‍ය හ9කිය�ව ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�න �ර්ගය තුළ වි‍ග\හවී පවතින බව ද9කගතා හ9කිය.

එඡේ� එ සං�ඥා�ව න9ති කිරීඡේම් �ර්ගය ව9ටී ඇත්ඡේත් හුඡේදක් සං ථ ඡේහE වි‍ප�සංන�ව ඡේක්වල වශ්‍රඡේයන් ග9නීඡේ න් ඡේන�ඡේK. ඒ ඡේදක එක්ව ග9නී ඟිනි. සං ථ භා�වන�ව ඟින් සං�ඥා�ව සියුම් කිරී ටාං අවශ්‍ර6 ඡේ වලම් ද වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ඟින් සං�ඥා� නිඡේරEධ කිරීඡේම් කg ඡේKදය සංඳහ� අවශ්‍ර6 ඡේ වලම් ද භා�වන�නුඡේයEගිය�ටාං ඡේ හිදී හිමි ඡේK. සං ථ භා�වන�ඡේවන් ප ණාක් සං�ඥා�ව නිර9ද්ධියටාං පත් කළ ඡේන� හ9කි ය. න්ද සං�ඥා� නිර9ද්ධියටාං අවශ්‍ර6 වන සං�ජා�නනය සං ථ භා�වන�ව තුළ න9ති බ9වි‍නි. සං ථ භා�වන�ඡේවන් සිදුකරනුඡේ� සං�ඥා�ඡේK බ�හිර �වරQපය හඳුන� ග9නී ප ණාකි.

සං�ඥා�ඡේK යථ�ර්ථය සං�ජා�නනය කර ගතා හ9ක්ඡේක් වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ඟින් ප ණි. වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව වඩා� �ර්ගඵල ඥා�ණා අවඡේබEධය තුළින් සං�ඥා�ඡේK පවතින ති� ලක්ෂණා ධර් තා�ව නිසි අයුරින් වටාංහ� ග9නී ටාං හ9කිය�ව ල9ඡේ]. එය සං�ඥා� නිඡේරEධයටාං �ර්ගයයි. සිතා අචිත්තාක බවටාං පත් ඡේවනුඡේ� ඡේම් අයුරිනි. අචිත්තාක කයක් ළ සිර9රක් ඡේ න් සං�ජා�නන ද9නීම් න9තිව නි�චල ඡේK.162

420

ඡේම් අනුව නිඡේරEධ සං �පත්තිය නම් සිතිවි‍ලි, සං�ඥා� හටාං ග9නී න9ව9ත්වී යි. සිතිවි‍ලි සං�ඥා� ආදිය නිසං� සං�ජා�නනය සිදු ඡේK. සං�ඥා� න9ති නිසං� සං�ජා�නන කිgය�වළියක් සිදු ඡේන�ඡේK. එය අචිත්තාක වී ටාං ඡේkතුවයි.

නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දිය හ9ක්ඡේක් අෂ්ටාං සං �ප්‍ත්ති ල�භී අන�ග�මී හ� අර්හත් �ර්ගඵල උපදව� ගත් උතු න්හටාං ප ණාකි. ශුෂ්ක වි‍දර්ශ්‍රක රහතාන් වහන්ඡේ�ල� හටාං නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම් හ9කිය�වක් න9තා. සියළු සං�ඥා� සිඡේත් හටාං ග9නී න9ව9ත්වීඡේ න් සිතා අචිත්තාක කිරී නිඡේරEධ සං �පත්තිඡේයහි �වභා�වය ඡේK. එ හ9කිය�ව ලබ� ග9නී ටාං මුලිකව ප�ථ ධ6�නඡේයහි සිටාං පිළිඡේවලින් අෂ්ටාං සං �ප්‍තිය දක්ව� උපදව� සිතා අචිත්තාක කිරි ටාං පුහුණුවක් ලබ� සිටිය යුතුය. එඡේ� අෂ්ටාං සං �පත්ති ල�භී වූව ද පුහුදුන් අඡේයකුටාං නිඡේරEධ සං �ප්‍තියටාං සං ව9දිය ඡේන� හ9කි ය.163 එඡේ� අෂ්ටාං සං �පත්ති ල�භී වුව ද ඡේසංEව�න් හ� සංක�ද�ග�මී යන පහළ �ර්ග ඵලයන් ල9බූ ආර්ය උතු න්හටාංද සං�ඥා� ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම් හ9කිය�ව න9තා. න්ද නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම් හ9කිය�ව ල9බී ටාං නම් අෂ්ටාං සං �පත්ති ල�භාය ඡේ න් ක� ර�ග හ� පටිඝ්‍රා සං�ඡේයEජාන ධර් යන් ද ප�හීණා කර සිටී පූර්ව අවශ්‍ර6තා�වයක් වන ඡේහයිනි. මින් ප9හ9දිලි වනුඡේ� කවර ඡේලsකික සං �ධි ට්ටාංම්ක් ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර සිටියද ක� හ� පටිඝ්‍රා සං�ඥා� ඇති ඡේතාක් නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං පත්වීඡේම් හ9කිය�වක් න9ති බවයි.

ක� ර�ග හ� පටිඝ්‍රා යන සං�ඡේයEජාන ධර් නිඡේරEධ සං �පත්තිය වළක්වන්ඡේන් ඇයි? ඊටාං ඡේkතුව ක� ර�ග හ� පටිඝ්‍රා යන සං�ඡේයEජානවල චිත්තා සං �ධිය දුර්වල කරන �වභා�වයක් ප9වතී යි. ක� ර�ග යනුඡේවන් හඳුන්වන්ඡේන් සංපර්ශ්‍ර සං�ජා�නනය පිළිබඳ ඡේග�ඩා නඟ� ගන්න� ආ�ව�ද ජානක ආකල්පයයි.164 එය ශ්‍ර�රීරිකව ඡේ න් �නසිකව ද ඇති වි‍ය හ9කිය. එඡේ� ශ්‍ර�රීරිකව හ� �නසිකව යන ඡේද අ�ශ්‍රඡේයන් ද ඇති වි‍ය හ9කිය.165 ක� ර�ගය වඩා� ප�බල වනුඡේ� ඡේම් ඡේද අ�ශ්‍රඡේයන් හටාං ගත් වි‍ටාංය. ඡේක�ටින් කිවඡේහ�ත් ඉන්‍ද්‍රිය පී�ණානය පිළිබඳ නසංටාං හ� කයටාං ඇති වන �පර්ශ්‍රය මූලික ඡේක�ටාංගත් ද9ඩි ආශ්‍ර�ව ක� ර�ගය ඡේලසං ඡේප�දුඡේK නිර්වචනයක් ඡේ� ද9ක්වි‍ය හ9කිය.166 ක� ර�ගඡේයහි ප9තිකඩා හ� අ�ශ්‍ර ගණාන�වක් තිබිය හ9කිය. ඡේ ය වි‍වි‍ධ පුද්ගලයන්ටාං අනන6 වූ වි‍වි‍ධ �වරQපඡේයන් ප9වතිය හ9කිය. එඡේ� සියළු පුද්ගලයින් වි‍ෂඡේයහි කිgය�ත් ක ඡේප�දු �වරQපයක් තිබිය හ9කිය. ප�තිවි‍ර9ද්ධ ලි�ගිකයින් අතාර දර්ශ්‍රන, රසං, �පර්ශ්‍ර, ආඝ්‍රාb�ණා, � රවණා හ� ධම් ආදී ෂඩ් ඉන්‍ද්‍රිය ද්ව�රයටාං අරමුණු �පර්ශ්‍ර වීඡේ න් ඇතිවි‍ය හ9කි ක� ර�ග �වරQපය සංQ ඡේදඡේනකුහටාං ඡේප�දු අත්ද9කී ක් ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය. ඊටාං අ තාරව ඉන් බ9හ9රව ඇති වි‍ය හ9කි වි‍වි‍ධ �වරQපඡේ� හ� වි‍වි‍ධ හ9ඩාතාලවල ක� ර�ග සං�ඥා� ප9වතිය හ9කිය. ක� ර�ගය වි‍ෂ ඡේලEභාය ඡේ න් වි‍ෂ හ� වි‍ක�ති �වරQපඡේයන් පව� ඇතිවි‍ය හ9කිය. උසං� �නසික ට්ටාං ක් ඇති ප�තිවි‍ර9ද්ධ ලි�ගික අයඡේ� ක� ර�ගඡේ� �වරQපය �වභා�වි‍ක වන අතාර �දු හ9ඩාතාල ගන්න� බව ද9කිය හ9කිය. ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා�ඡේK �වභා�වය නසං ග9ටී ටාං ලක්වී යි. එයද ඡේනEක�යික වි‍න්දනීය

421

�වභා�වය ප�දකඡේක�ටාං හටාං ගනියි. යම්කිසි සං�ඥා�වක් නිසං� යම් පුද්ගලඡේයකුඡේ� ඡේනE ක�යික සං�ජා�නන අතාර ආතාතියක්, ක්ල ථයක් ඇතිඡේKද එබඳු සං�ජා�නන ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා� ඡේ� හඳුන්වනු ල9ඡේ]. පුද්ගලඡේයකු ල9බී ටාං අඡේප්‍ක්ෂ� කරන වි‍න්දනීය ඡේද්වලටාං වඩා� හ�ත්පසින් ප�තිවි‍ර9ද්ධ ඡේද් ල9බී නිසං� එ පුද්ගලය� තුළ ඡේන�රි�සී ක් ඇති ඡේK. එය ප�තිඝ්‍රායයි. ක� ර�ගඡේයහි හ� ප�තිඝ්‍රාඡේයහි සං �න ලක්ෂණායක් ඡේ හිදී ද9කගතා හ9කිවි‍ය. එනම් ක� ර�ගය ඡේනE ක�යික වි‍න්දනීය �වභා�වඡේයහි ඇලී ඡේලසංද, ප�තිඝ්‍රාය ඡේනEක�යික වි‍ඳීඡේම් ග9ටී ඡේලසංද හඳුන�ගතා හ9කිවි‍ය. ඡේම් අනුව ඇලී ටාං හ� ග9ටී ටාං ඡේkතුවී ඇත්ඡේත් එක �වභා�වය බව ප9හ9දිලිව ද9කගතා හ9කිවි‍ය. එනම් ඡේනEක�යිකව ඇතිවූ වි‍න්දනීය �වභා�වයයි. ඡේම් වි‍න්දනීය �වභා�වය ඉවසී ක� ර�ගයයි. ඡේන�ඉවසී ප�තිඝ්‍රායයි. ඡේම් නිසං� ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රාය එක ක�සිඡේ� ඡේදප9ත්තා බඳුය. ඡේදක හටාංගන්ඡේන් එක ඡේkතුඡේවනි. එක ඡේkතුඡේවන් හටාංගන්න� නිසං� ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා යන සං�ඥා� ප�හ�ණාය කිරී ද පහසුය.එනම් ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා� හටාංග9නී ටාං ඉවහල්වූ එ වි‍න්දනීය �වභා�වය ප�හ�ණාය කිරී ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා හටාංග9නී ව9ළ9ක්වී ටාං ඡේkතුවයි.ඡේ කී වි‍න්දනීය �වභා�වය න9ත්ඡේත් අන�ග�මී හ� අර්හත් උතු න්ඡේ� සිත් තුළ ප ණාකි.එයටාං ඡේkතුව ඡේම් වි‍න්දනීය �භා�වය නිසං� ඡේනEක�යිකව සියුම් �නසික ට්ටාං කටාං පත්වී ටාං අවක�ශ්‍ර ඡේන�ල9බිය හ9කි ඡේK.167 නසං ශ්‍ර�රීරික ඡේහE �නසික වි‍න්දනඡේ� සිරගතාව ප9වතී උසං� �නසික ට්ටාං කටාං අවතීර්ණාවී ටාං ඇති බ�ධ�වකි.168 යඡේ කුටාං උසං� හ� සියුම් �නසික ට්ටාං කටාං අවතීර්ණා වි‍යහ9ක්ඡේක් ඡේනEක�යිකව ඇතිවන ඡේ කී වි‍න්දනීය �වභා�වය ප�හ�ණාය කිරීඡේ නි. ඡේනE ක�යිකව ඇතිවන්න� වූ ඡේම් වි‍න්දනීය �වභා�වය ප�හ�ණාය කළහ9ක්ඡේක් වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ඔ�ඡේ� ප ණාකි. න්ද සං ථ භා�වන�ව ඟින් සිදු කරනුඡේ� ඡේම් ඡේනEක�යික වි‍න්දනීය �වභා�වය තා�වක�ලිකව යටාංපත් කර ද9මී ප ණාක් වන ඡේහයිනි. ඡේනE ක�යිකව ඇතිවන වි‍න්දනීය �වභා�වය හටාං ග9නී ටාං ඡේkතු වන ද�ෂ්ටි ය කර9ණුවලින් නසං ගලව�ග9නී ඡේසංEව�න් �ර්ගඵල ඥා�ණාය ඟින් සිදු ඡේK. ඡේසංEව�න් ඟඵලඡේයන් ද�ෂ්ටියටාං සංම්බන්ධ කර9ණුවලින් නසං පිරිසිදුවී ත් සං ඟ ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා�වල අප�යග�මී �වභා�වය දුර9වී යයි. ඊළඟ �ර්ගඵලය වන සංක�ද�ග�මී ඟඵල ල�භාඡේ� දී ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා�ව ඕල�රික ට්ටාංඡේ න් ප9වතී දුර9වී යයි. එය සංක�ද�ග�මී ඟඵල ල�භිය� හටාං ද9ඡේනනුඡේ� ඡේක�ප ණා ආඡේKගශීලී ඡේනEක�යික උත්ඡේත්ජානයක් හ� ඡේපළඹවී ක් ඇති වුව ද �වකීය දුර්වල වූ ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා�වල පිබිදී ක් ඊටාං සං �නුප�තිකව ඇති ඡේන� වන ඡේදයක් ඡේලසංටාංය. ඡේක�ප ණා ප්‍ රබල ඡේලසං ඇතිවූ බ�හිර ඡේපළඹවී කින් ඡේහE උත්ඡේත්ජානයකින් වුව ද ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා සං�ඥා� එක් ට්ටාං ක් ඔබඡේබහි කිසිවක් ඡේන�ද9නී යයි.

අන�ග�මී �ර්ගඵල ට්ටාංඡේම්දී මුළු නින් වි‍න්දනය ප�හ�ණාය ඡේK. ක� ර�ග හ� ප�තිඝ්‍රා යනු කු ක්ද කිය�වත් ඡේන�දන්න� ට්ටාං ටාං ඒ උතු � පත් ඡේK. එය

422

චිත්තා සං �ධිය සං�වර්ධනය කිරී ටාං උචිතාව අව�ථ�ව ඡේK. අර්හත්වඡේ�දී ප්‍ රහීණා වන්ඡේන් අති සූක්ෂ �නසිකධර් ඡේK. එහිදී භාව හ� වි‍භාව තාhහ� නමින් දක්ව� ඇති ජීවි‍තා�ශ්‍ර�ව, �න, දිට්ඨි හ� අවි‍ජ්ජා� නමින් දක්ව� ඇති සියුම් අණු සංහගතා අවි‍ද6� ප�ක්ෂික කර9ණු සිතින් ඉවත්වී ත් සං ඟ සිතා සංම්පූර්ණාඡේයන් සිසිල්වී කටාං ලක්ඡේK.නමුදු අන�ග�මී හ� අර්හත්ව �ර්ගඵල ද්වඡේ� ඉහළ සං �ධි ට්ටාං ක් ඇතා. එබ9වි‍න් ආන�ග�මී හ� අර්හත්ව �ර්ගඵල ල�භී අෂ්ටාං සං �පත්තිල�භී ආර්ය උතු න්ටාං සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම් හ9කිය�ව ඇතා.169

නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දී යන්ඡේනන් අදහ� ඡේවන්ඡේන් චිත්තා ප්‍ රව�ත්තිය ප9ව9ත්වී පිණිසං අද�ළ සං��ක�ර ධර් යන්හි ප�වර්තානය අත්හ9රී යි.170 සං��ක�ර නම් ඡේkතු ප�තා6යන්ඡේගන් සංක� කරනු ල9බූ ධර් යි.

සියළු සං��ක�ර ධර් අනිතා6 ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත්ද ඡේkතු ප�තා6 ධර් වලින් හටාංගත් ඡේද් ති�ලක්ෂණා ධර් තා�වයටාං අයත් නිසං�ය. ඡේප�දුඡේK සංකල ජීව අජීව ඡේලEකය සං��ක�ර පුඤ්ජායක් ඡේලසං සං9ලකිය හ9කිය.171 එඡේ� වනුඡේ� ඡේම් ඡේලEක සංම්මුතියටාං අන්තාර්ගතා වන සියළු ඡේද් ඡේkතු ප�තා6 ධර් සං ව�ය නිසං� හටාංග9නී ඇති බ9වි‍නි. සං��ක�ර වර්ග තුනකි. එනම් ක�ය සං��ක�ර,

ව�ක් සං��ක�ර හ� චිත්තා සං��ක�රයි. ඡේ හි ක�ය සං��ක�ර නම් ආ�ව�සං ප්‍ ර�ව�සං ඡේදකයි.172 ක�යික ප9ව9ත් ඇතිවී ටාං ඉවහල්වන ප�ධ�න ධර් තා�ව නම් ආ�ව�සං ප��ව�සං ඡේදකයි. ජීවි‍ඡේයකු තුළ ජීවය රඳ� ප9ව9ත් ඡේකඡේරහි ආ�ව�සං ප���ව�සංය වි‍ශ්‍ර�ල බලපQ ක් ඇති කරයි. ළසිර9රක හ� ජීව �න අඡේයකුඡේ� ඡේවනසං ප9හ9දිලි කළ හ9කි එක් සංන්‍ධි�ථ�නයක් නම් ආ�ව�සං ප්‍ ර��ව�සං ඡේදකයි. �නව ඡේද්හයක මුළු හත් පරිව�ත්තීය කිgය� පද්ධතිය රඳ� ප9ව9ත් ටාං නම් ආ�ව�සංය හ� ප��ව�සංය න�ව කිgය�ක�රීව ප9වතිය යුතු බවටාං පිළිග9නී ක් ඇතා. එය ප���තා ට්ටාං ක රඳව� පවත්ව�ග9නී සංඳහ� ඡේරEහල් හ� ශ්‍රල6�ග�ර ව9නි �ථ�නවල ක�ති උපකරණා පව� භා�වි‍තා� කරන බව ඡේන�රහසංකි. ඊටාං ඡේkතුව ඡේභාsතික ද්‍රව6�ත් ක ශ්‍රරීරය හ� එය ඇසුර9ඡේක�ටාං පවතින ඡේසංසු ශ්‍ර�රීරික ඉන්‍ද්‍රියන්වල න� කිgය�ක�රීත්වය ප�ශ්‍ර�තා ට්ටාං පවත්ව�ග9නී පිණිසං ආ�ව�සං හ� ප��ව�සංය නියතා අවශ්‍ර6වන ට්ටාං ක ප9වතිය යුතු බ9වි‍නි. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� අවශ්‍ර6 ය9යි සංම් තා ඡේප�දු ට්ටාං කටාං වඩා� ආ�ව�සං හ� ප���ව�සංය ඡේන� 9ති අව�ථ�වලදී එය නියමිතා ට්ටාංමින් පවත්ව� ඡේගන යQ පිණිසං ක�ති ඡේලසං �වසංනය ලබ�ඡේදනු ල9ඡේ]. එහිදී සිදුවනුඡේ� �වභා�වි‍කව ඡේරEගිය�ටාං ලබ�ග9නී ටාං අපහසුවූ ආ�ව�සං හ� ප���ව�සංය ශ්‍රරීරයටාං සංම්බන්ධකළ උපකරණායක් �ර්ගඡේයන් ලබ�දී ටාං වQයම් කිරී යි. ඡේරEගී වූ අව�ථ�වලදී හ� හදිසි අනතුර9ද�යක තාත්වයන්ටාං මුහුණාපQ වි‍ටාං සං� �න6 පුද්ගලඡේයකුඡේ� තිබිය යුතු ආ�ව�සංප්‍ ර��ව�සං ට්ටාං ඡේවන� වන බ9වි‍නි. සං� �න6 පුද්ගලඡේයකුඡේ� තිබිය යුතු ආ�ව�සං ප���ව�සං ට්ටාං ඡේවනත් කිසිදු ඡේkතුවක් න9තිව ඡේවන�වී ඡේරEගයක් හ� ඡේරEගී අව�ථ�වක් ඡේලසං වි‍ග\හ කර ද9ක්ඡේK. සං� �න6ඡේයන්

423

භා�වන�නුඡේයEගිඡේයකු සං ථ භා�වන�ව තුළදී ධ6�න ට්ටාංම්වලටාං හ� සං �ධි ට්ටාංම්වලටාං එළඹීඡේම්දී �වභා�වි‍කව ආ�ව�සං ප���ව�සංය එක්තාර� ප�ශ්‍ර�න්ති ට්ටාං ක් දක්ව� සං�සිඳී යයි.173 එය ඡේරEගයක් හ� ඡේරEගී අව�ථ�වක් ඡේන�ඡේK.

එය භා�වන�ව සං ඟ අභා6න්තාර �තිෂ්කය තුළ සිදු වන �න�යුගතා සං�ඥා� සංම්ඡේප්‍�ෂණාය හ� ඡේ �ළඡේ� රසං�යනික සංම්ඡේප්‍�ෂණා ක�ර්යය ප�ශ්‍රසංත්ව ඡේ� සිදුවී නිසං� ඡේ �ළඡේයන් නිකුත්වන වි‍ද¹ත් තාර�ග කම්පන සං�ඛ6�තාය ඡේවන�වීඡේ න් හටාං ග9ඡේනන තාත්වයකි. එ ඟින් ආ�ව�සං ප���ව�සං ප�දක කරගත් ශ්‍ර�රීරික ඡේසංසු පරිව�ත්තිය ජා�ලඡේයහි සිදුවන ධන�ත් ක පරිවර්තානයක් සිදු ඡේK. එඡේ� එය සංරළ ඡේර්ඛීයව සිදුඡේන� වන චකීgය ක් රිය�වලියකි. ඡේ හි එක් කිgය�වක් තාව කිgය�වකටාංද එය තාව තාවත් කිgය� රැසංකටාංදඅඛhඩා චකgයක් අයුරින් සංම්බන්ධය. එබ9වි‍න් ශ්‍ර�රීරිකව සිදු වන අභා6න්තාර ඡේද්හ ගතා ඉන්‍ද්‍රියන්හි පරිව�ත්තීය කිgය�ක�රීත්වය සු ටාංව සිදුවී ටාං හ� සුවබර න්දග�මීත්වයටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව ආ�ව�සං ප��ව�සං කිgය�වළිය ද න්දග�මී �වරQපයකටාං පත් ඡේK. එය ඡේද්හ අභා6න්තාරගතා පරිව�ත්තිය ක් රිය�ක�රීත්වය හ� සං �නුප�තිකව �ව�කීgයව සිදුවන්නක් වි‍න� ඡේරEගී චර්ය�වක් ඡේන� වන බව වටාංහ� ගතා යුතුය. අඡේනක එඡේ� වූ ප ණාකින් එය ශ්‍ර�රීරික ඡේලසං හ�නිකර වන්ඡේන් ද න9තා. සං� �න6ඡේයන් ආ�ව�සං ප��ව�සංය ඡේKගවත් හ� ඡේකටි වූ තාර ටාං භාæ�ව ඡේK. භා�වන�නුඡේයEගීව සිතා සං �ධිගතා කිරීඡේම්දී එය න්දග�මී වී දීර්ඝ්‍රා හ� ග9ඹුර9 ඡේK. ඡේ හිදී ආ�ව�සං හ� ප���ව�සං කිgය�ක�රීත්වය න්දග�මී වූව�ටාං සිර9රටාං ල9ඡේබන ඔක්සිජාන් ප� �ණාඡේ� අඩු වී ක් සිදු ඡේන� ඡේK. ඡේම් අව�ථ�ඡේK දී සිර9ර තුළටාං ලබ� ගන්න� ව�යුව සංම්පූර්ණාඡේයන් ඡේපණාහ9ල්ල පුරව� ලබ� ගන්න� ඔක්සිජාන් ව�යුඡේවන් යුක්තා වන අතාර ප���ව�සංඡේ� දී අපිරිසිදු ව�යුව සංම්පූර්ණාඡේයන් ඡේපණාහ9ල්ඡේලන් ඉවත් කර හ9ඡේර්. ඡේම් අයුරින් ආ�ව�සං ප��ව�සංය සං�සිඳී ඡේග�� එක් අව�ථ�වකදී ආ�ව�සං ප���ව�සංය ඡේන�ද9ඡේනන ට්ටාං ටාං සියුම් වී යයි.

රQප�වචර හ� අරQප�වචර එක් එක් සං �ධි ධ6�න සං �පත්ති ට්ටාංම්වල දී පහළ ට්ටාංම් වලටාං වඩා� ආ�ව�සං ප���ව�සංය සියුම් වී යයි.174

ඡේම් ආ�ව�සං හ� ප���ව�සංය සියුම් වී ටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව එඡේ� ලබ�ගත් ඡේලsකික ධ6�න ට්ටාංඡේ හි ග9]වන චිත්තා සං �ධිගුණාය හ� උසං� බව වඩා� ව9ඩි අගයක් හිමි කර ගනියි. නමුදු එය කිසිඡේ�ත් ශ්‍රරීරයටාං අහිතාකර තාත්වයක් ඡේන�ඡේK. එය ශ්‍ර�රීරික හ� �නසික ඡේසංsඛ6යටාං ඉතා� හිතාකර තාත්වයකි. වඩා� ග9ඹුරින් හ� න්දග�මීව ආ�ව�සං ප���ව�සංය සිදුවන වි‍ටාං චිත්ඡේත්ග\තා�වයද ව9ඩි ඡේK. එය නිසං� සිඡේත් ක්ල ථ හ� ආතාති �වභා�වය පහව යයි. න්ද ආතාති හ� ක්ල ථ �වභා�වක දී ආ�ව�සං හ� ප���ව�සංඡේ� සීඝ්‍රාb ඡේKගවත් ලඝු හ� භාæ�ව �වභා�වයද අධිකවන බ9වි‍නි. නමුදු එ ඟින් ශ්‍ර�රීරිකව ලබ� ග9නී ටාං හ9කිය�ව ඇත්ඡේත් ඉතා� අඩු ඔක්සිජාන් ප්‍ ර �ණායකි.175 බියටාං හ� තා9ති ග9නී ක දී ආ�ව�සං ප���ව�සංඡේයහි සිදුවන ඡේවනසං පිළිබඳ කල්පන� කර බ9ලූවි‍ටාං ඡේම් ප�ක�ශ්‍රඡේයහි ඇති සංතා6 අසංතා6බව

424

න�ව තාහවුර9 ඡේK.176 යම් පුද්ගලඡේයකුටාං ල9බිය හ9කි ඉහළ චිත්තා සං �ධිය නිඡේරEධ සං �පත්තියයි. සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම්දී සංම්පූර්ණාඡේයන් ආ�ව�සං ප���ව�සංය අත්හරින බව දක්ව� තිඡේ].

චෛවද6 වි‍ද6�ව හ� ජීව වි‍ද6�ව උගත් අය ඡේම් ප�ක�ශ්‍රය පිළිබඳව එතාරම් වි‍�ව�සංය ඡේන� තාබන බව ඡේපඡේන්.177 ඔවුන්ඡේ� අදහසං නම් ආ�ව�සං ප්‍ ර��ව�සං කිgය�වළිඡේයන් බ9හ9රව අඡේයකුහටාං ජීවත්වි‍ය ඡේන�හ9කි බවයි.178

එබ9වි‍න් ඡේ හිදී ආ�ව�සං ප���ව�සංය නිර9ද්ධවී යනුඡේවන් ඡේපළදහඡේ හි දක්ව� ඇත්ඡේත් ආ�ව�සං ප���ව�සංය ඡේන� ද9ඡේනන ට්ටාං දක්ව� සියුම් කිරී මිසං සංම්පූර්ණාඡේයන් න9ති කිරී ඡේන� වන බව බටාංහිර චෛවද6 වි‍ද6�ව හ� ජීව වි‍ද6�ව උගත් අයඡේ� ආකල්පයයි.179 මීටාං වඩා� ඡේවන� අදහ� හ� ආකල්ප දරන ඇතා9ම් බටාංහිර උගතුන්ද සිටිනබව ඒ කර9ණා පිළිබඳ ප්‍ රක�ශ්‍රයටාං පත්ව ඇති පර්ඡේ�ෂණා ව�ර්තා� ඟින් ද9කගතා හ9කිය.180 ඡේ බඳු අයඡේ� ආකල්පය නිඡේරEධ සං �ප්‍තිඡේ�දී සංම්පූර්ණාඡේයන් ආ�ව�සං ප���ව�සං කිgය�වළිය නතාරකළහ9කි වනුඡේ� ඒ ඡේවනුවටාං ආ�ව�සං ප���ව�සං කිgය�වළිය ඟින් සිර9රටාං උර�ගනු ලබන ඔක්සිජාන් ඡේවනත් කg යකින් ගතාහ9කි ක් ර ඡේKදයක් ඡේම් අව�ථ�ව වන වි‍ටාං සිර9ඡේරහි ඇරඹී ඇති බ9වි‍න් ඒ තාත්වය තා ආ�ව�සං ප���ව�සංය තාවදුරටාංත් සිර9රටාං අවශ්‍ර6 ඡේන� වන බවයි.

ඇතා9ම්වි‍ටාං නිඡේරEධ සං �පත්ති අව�ථ�ව දක්ව� අනුකgමිකව ක�ලයක් ති�ඡේ� නසං හ� සිර9ර රQප�වචර හ� අරQප�වචර ධ6�න සං �පත්ති ල�භීව වි‍සී ටාං හුර9පුර9දු කර ඇති බ9වි‍න් ආ�ව�සං ප���ව�සං කිgය�වළිඡේයන් බ9හ9රව සිර9රටාං අවශ්‍ර6 ඔක්සිජාන් ව�යුව ලබ� ග9නී ටාං සිර9ර ඡේවනත් කg ඡේKදයක් නිර් �ණාය කර ගන්න� බවයි. අනික් කර9ණා නම් ඡේම් වන වි‍ටාං සිර9ඡේරහි ඡේසංසු පරිව�ත්තීය කටාංයුතුද ඉතා� පහළ න්දග�මී වූ ට්ටාං ක ප9වතී තා ඒව�ටාං අවශ්‍ර6 වන්ඡේන්ද ඔක්සිජාන් ඉතා� සුළු ප� �ණායකි. ඒනිසං� එ ඔක්සිජාන් සුළු ප� �ණාය සිර9ඡේරහි ඇති චෛසංල තුළ සිදුවන රසං�යනික ප�තික් රිය� ඟින් ඡේහE නිර්ව�යු �වසංනය ව9නි කg ඡේKදයක් ඟින් ලබ� ගතා හ9කි පිළිඡේවලකටාං නසං හ� සිර9ර හුර9ව ප9වතී තා මුළු නින් ආ�ව�සං ප්‍ ර��ව�සංඡේයන් ඡේතා�රව ප9වතිය හ9කිය යන තාය ඔවුන් වි‍සින් දරණා ලද බව ඡේපනීයයි. සිතා ඉහළ සං �ධි ට්ටාංම් කර� ළඟ� වීඡේම්දී ඡේ �ළඡේ� �තිෂ්ක ව¹හය තුළ සං�ඥා� සංම්ඡේප්‍�ෂණා ක�ර්යය සිදුවන �න�යු සං�ඥා� සංන්නිඡේKදන පද්ධතියටාං අයත් කිgය�වළිය, �න�යුගතා රසං�යනික සංම්ඡේප්‍�ෂණාය (Chemical

Transmission), ඡේ �ළ චෛසංල තුළ ඇති හඳුන� ඡේන�ගත් රහසිගතා ඡේහEඡේ Eන (Unknown Secret Hormones) ආදී ශ්‍ර�රීරික හ� �නසික අභා6න්තාර ක් රිය�ක�රීත්වයටාං අද�ළ වි‍වි‍ධ ඡේවන�කම් ඇතිවි‍ය හ9කිය. ඊටාං සං �නුප�තිකව ආ�ව�සං ප���ව�සං කිgය�වළිය සං�සිඳු වී ටාං හ9කි ඡේK. ඡේම් අනුව නූතාන බටාංහිර ඡේනEවි‍ද6�ව, චෛවද6 වි‍ද6�ව ඡේහE ජීවවි‍ද6�ව තාව ඡේසං�ය� ඡේන�ගත්තා� වූ කිසියම් කg ඡේKදයක් නිසං� සංම්පූර්ණාඡේයන් ආ�ව�සං ප���ව�සං කිgය�වළිඡේයන් ඡේතා�රව ජීවය රඳව� ග9නී ටාං හ9කිය�වක් තිබිය යුතු බව

425

නිඡේරEධ සං �පත්තිල�භී උතු � සංත් දිනක් තුළ අඛhඩාව ජීවත් වී ඡේපන්වී ඟින් නිරQපණාය ඡේK.181

ව�ක් සං��ක�ර නම් වි‍තාර්ක හ� වි‍ච�ර ඡේදකයි.ව�� නම් වචනයයි.

වචනය බිහිවී ටාං ඡේkතු වනුඡේ� වි‍තාර්කය හ� වි‍ච�රයයි.වි‍තාර්කය නම් තාර්ක�නූසං�රීව නිග නයවලටාං එළඹීඡේම් හ9කිය�වයි. එයද අර්ථවත් නිග නඡේK.වි‍ච�රය නම් වි‍ග\හයයි. ඡේහවත් වි‍�ඡේල්ෂණා හ9කිය�වයි. වි‍ච�රය බුද්ධිපූර්‍ව ප��තුතායකි. ප�ක�ශ්‍රය නම් වචනය බිහි කිරී ටාං �වර�ළ හ� ඊටාං අද�ළ ඡේසංසු ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශි කිgය�ත් කව ශ්‍ර]ද න9ඟිය හ9කිවී හ� ඡේ �ළඡේයහි ගබඩා�වී ඇති නි�චිතා භා�ෂ�වකටාං අයත් වචන අතුරින් වඩා�ත් නිව9රදිව �වකීය ආකල්පය ප�ක�ශ්‍ර කළහ9කි වචන සංමූහය ඡේතාEර� එය නිව9රදිව උච්ච�රණා රීති වලටාං අනුව ගලප� අන6යන් ඡේවතා සංන්නිඡේKදනය කිරී යි. ඡේම් සංඳහ� කිහිප ආක�රයක පරිවර්තාක (Converters) ර�ශියක් උපක�රී ඡේK.182

පළමුව සිතා තුළ යම්යම් හ9ඟීම්, ආඡේKදන හ� ආකල්ප ඇති ඡේK. එය තාවත් අඡේයකුටාං සංන්නිඡේKදනය කළ ඡේන� හ9කි ය. න්ද සිතිවි‍ලි සං�ජුව සං� �න6 පුද්ගල�න්තාර සංන්නිඡේKදනය කළ ඡේන� හ9කි ය. නමුදු එඡේ� කළ හ9කි �නසික ට්ටාංම් ඇතා. එහිදී ඒ සංඳහ� උපක�රී වනුඡේ� උසං� ට්ටාං ටාං දියුණු කරගන්න� ලද ආධ6�ත්මික හ9කිය�වයි. ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති හ� අභිඥා� බලයන් ඇති කර ග9නීඡේ න් උසං� ආධ6�ත්මික ට්ටාං කටාං පත් වූ අයටාං ඡේ ඡේ� සිතිවි‍ලි වලින් සං�ජුව පුද්ගල�න්තාර සංන්නිඡේKදනඡේයහි ඡේයදිය හ9කිය. සං� �න6 පුද්ගලය� �වකීය සිතාතුළ ඇතිවූ සිතිවි‍ලි ආකල්ප ව9නි ඡේද් අන6යන්හටාං ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාං බල�ඡේප�ඡේර�ත්තු වන යම් භා�ෂ�වකටාං පරිවර්තානය කරගතා යුතු ඡේK. ඡේ හිදීද අද�ළ පුද්ගලය�ඡේ� සිතා තුළ ඇතිවූ ආකල්ප නිව9රදි ඡේලසින් යම් භා�ෂ�වකටාං පරිවර්තානය වූව� ය9යි සංQහී කටාං පත්වි‍ය ඡේන�හ9කි බව ඡේපනීයයි. න්ද ඡේක�යිතාරම් උත්සං�හ කළද සිතාතුළ ඇති වූ අදහසංක් ඒ වූ ආක�රඡේයන් යම් භා�ෂ�වක ඇති වචනවලටාං න9ඟී ටාං අපහසුබව හ9 ඡේදන� පිළිගනුලබන කර9ණාක් වන නිසං�ය. ඊ ළඟටාං වචනවලින් අදහසං ප�ක�ශ්‍ර කළ ද එය ශ්‍ර වණාය පුද්ගලය� ඡේත්ර9ම් ගනුඡේ� තා න්ටාං ඇඡේසංන වචනවල අර්ථයයි. වචනවල පවතින්ඡේන් සංම්මුති අර්ථයකි. සංම්මුති අර්ථ නි�චිතාය. එබ9වි‍න් සං� �න6ඡේයන් සිදු කරන්ඡේන් ඡේකඡේනකුඡේ� සිතා තුළ ඇතිවූ අදහසංක් භා�ෂ�වක වචනවලටාං පරිවර්තානය කිරීඡේ න් පසුව සංන්නිඡේKදනය කිරීඡේම්දී එහි මුල් අදහසං අසංන පුද්ගලය� වටාංහ� ගනිතා9යි සංQහී කටාං පත්වි‍ය ඡේන�හ9කි බව ප9හ9දිලි ඡේK. ශ්‍ර වණාඡේ� දී සිදු වනුඡේ� වචන යළි පරිවර්තාක භා�වි‍තාඡේයන් සිතිවි‍ලිවලටාං පරිවර්තානය කිරී කි. ඡේ ඡේ� යඡේ කු වි‍සින් සිය සිතාටාං න9ඟි අදහසංක් භා�ෂ�වක වචන ඟින් ඡේවනත් ඡේකඡේනකුටාං ප�ක�ශ්‍ර කිරී ත් එය එ පුද්ගලය� වි‍සින් වටාංහ� ග9නීඡේම් සංන්නිඡේKදන කිgය�වළියත් තුළ පරිවර්තාක සං9ලකිය යුතු ප� �ණායක් භා�වි‍තා� වී ඇති බව ඡේපනී යයි. ඉහතා දක්වන ලද පරිවර්තාක ඡේයදීඡේම් ක�ර්යභා�රය වි‍තාර්ක හ� වි‍ච�ර යන ඡේදක ඟින් සිදු ඡේK. යම්කිසි අදහසංක්

426

සිතූ ඡේකඡේනහි ප�ක�ශ්‍ර කරන්න�ක් ඡේ න් ඡේපනුනද එකී කිgය�වළිය ඉතා� සං�කීර්ණා සංන්නිඡේKදන කටාංයුත්තාක් වන අතාර ඡේ හි ඡේKගවත්බව නිසං� ඡේ තාරම් දQ එහි ග9] ඡේK ය9යි සං� �න6ඡේයන් සිතා� ගතා ඡේන� හ9කිය. නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම්දී සං �ධිය දියුණු වන බ9වි‍න් ඡේ ඡේ� සිදුවන ව�� සං�ඛ�ර හටාං ග9නීඡේම් කිgය�වළිය සං�සිඳී ටාං පත්ව යයි. ඡේ �ළඡේ� සංන්නිඡේKදන කිgය�වළිය සිදුවී ටාං අද�ළ සං �තා කිgය�ද� ය අධික සං �ධි ට්ටාං කටාං පත්වී නිසං� නතාරවී යයි. ධ6�න සං �පත්ති අතාර උසං� සං �පත්තිය සං�ඥා�ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තිය නිසං� ඊටාං සං ව9දීඡේම්දී පළමුඡේවන් ඡේම් කථන හ9කිය�ව සිදුවී ටාං අද�ළ කිgය�ක�රීත්වය නිර9ද්ධව යයි.183

චිත්තා සං��ක�ර නම් සං�ඥා� (Singnals) හ� ඡේKදන� (Senses) ඡේදකයි.

ය ක් හඳුන� ගනුඡේ� සං�ඥා� නිසං�ය. සං�ඥා�ව නිසං� සං�ජා�නනය නිව9රදිව සිදු ඡේK. සං�ජා�නන කිgය�වළිඡේ� ප��රම්භාක අවධිඡේ� සිටාං සං�ඥා� හ9ඳීනී අවශ්‍ර6 ඡේK. සං�ඥා� හ9ඳිනීඡේම් වි‍වි‍ධ ට්ටාංම් හ� කිgය�ක�රීත්ව පර�සං (Activity

Scales) තිඡේ].184 සං �තා සං�ජා�නන කිgය�වළිය පදනම්ව ඇත්ඡේත් ඡේම් සං�ඥා� හ� ඡේKදන� තාය. සං�ඥා� හ9ඳිනී ඉතා� ප��ථමික ට්ටාංඡේම් සිටාං ඉතා� දියුණු ට්ටාං දක්ව� ඡේපළ ග9සී ඇතා. සිඡේත් �වභා�වය නම් අරමුණු පිළිබඳ සිත් ප9ව9ත් යි.සිඡේතාහි පවතින සං�ඥා� චෛචතාසිකය අරමුණු වහ� හ9ඳින ගනියි.

යම් ඡේහයකින් සිඡේතාහි සං�ඥා�ව න9තිනම් සිතාටාං සිතී මිසං අරමුණු හ9ඳින ග9නී කළ හ9කි ඡේන�ඡේK. යම් ඡේලසංකින් සිඡේතාහි සං�ඥා�ව ඇත්ඡේත්ද එඡේහයින් සිතා අරමුණු හඳුන� ගනියි. ඡේම් නිසං� සිඡේත්ඇති අරමුණු හඳුන� ගන්න� �වභා�වය ඡේහවත් සංලකුණුඡේක�ටාං ගන්න� �වභා�වය සං�ඥා� චෛචතාසිකය නම් ඡේK. සිතාටාං අරමුණු එක් වරක් හමුවූ වි‍ටාං එක ලකුණාක් ගනියි. න9වතා වරක් හමුවූ වි‍ටාං තාවත් ලකුණාක් ගනියි. ඡේ ඡේ� නිතාර හමුවන අරමුණු පිළිබඳ හ9ඳිනී අධිකබව වටාංහ�ගතා යුතුය. ඡේKදන� නම් සිඡේත් ඇති අරමුණු රසං වි‍ඳින �වභා�වයයි. සිතින් සිදුකළ හ9ක්ඡේක් අරමුණු පිලිබඳ සිතී ප ණාකි. අරමුණු වල පි�ය, අපි�ය හ� ධ6�ථ �වභා�වය අනුව සිතාටාං සුඛ,

දුක්ඛ හ� උඡේප්‍ක්ෂ� යන�දී හ9ඟී ක් ඇතිවන බව ප�තා6ක්ෂය. එඡේ� පි�ය ඡේහE අපි�ය ඡේහE ධ6�ථ ඡේහE අරමුණු රසං වි‍ඳ ග9නීම් වශ්‍රඡේයන් සිඡේතාහි පවතින �වභා�වය ඡේKදන� චෛචතාසිකය නමින් හ9ඳින්ඡේK. එබ9වි‍න් ඡේKදන�ව සුඛ ඡේKදන�ව දුක්ඛ ඡේKදන�ව හ� උඡේප්‍ක්ඛ� ඡේKදන�ව යනුඡේවන් ති�වි‍ධ �වරQපයක් ගනු ලබයි. නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම්දී අවසං�න වරටාං නිර9ද්ධ වනුඡේ�ද එඡේ� නිඡේරEධ සං �පත්තිඡේයන් න9ඟ සිටිඡේම් දී පළමු වරටාං ඇති වනුඡේ� ද ඡේම් සං�ඥා� හ� ඡේKදන� න9 9ති චිත්තා සං�ඛ�රය. සං�ඥා� ඡේKදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තියටාං සං ව9දීඡේම්දී පළමුව ව�ක් සං��ක�ර නිර9ද්ධ ඡේK. ඉන් පසුව ක�ය සං��ක�ර නිර9ද්ධ ඡේK. ඉන්පසුව චිත්තා සං��ක�ර නිර9ද්ධ ඡේK. එඡේ� සං�ඥා� ඡේවදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තිඡේයන් න9ඟී සිටිඡේම්දී පළමුව චිත්තා සං��ක�ර උපදියි. ඉන් පසුව ක�ය සං��ක�ර උපදියි. ඉන්පසුව ව�ක් සං��ක�ර උපදියි. සං�ඥා� ඡේවදයිතා නිඡේරEධ සං �පත්තිඡේයන් න9ඟී සිටිඡේම් දී

427

ඇතිවන �පර්ශ්‍ර තුනක් පළමුව හටාං ගනියි. එනම් සුඤ්ඤාතා �පර්ශ්‍ර,

අනිමිත්තා �පර්ශ්‍ර හ� අප්‍පhහිතා �පර්ශ්‍ර යන තුනයි.සං�ඥා� ඡේවදයිතා නිඡේරEධ  සං �පත්තිඡේයන් න9ඟී සිටි උතු �ඡේ� සිතා උපධි වි‍ඡේKකය ඡේකඡේරහි අවනතාව ඇතා.එනම් ක�ය චිත්තා දරථ න9ති බව හ� චිත්තාය සං �හිතාව ප9වතීඡේම් �වභා�වය අධික ලක්ෂණායයි.185

5.7.සුක්ක වි‍ප�සංක අර්හත්වය

ඡේ හිදී සූක්ක වි‍ප�සංක අර්හත්වය ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් කිසිදු ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති ල9බී කින් ඡේතා�රව වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ඡේK මුල පටාංන් අග දක්ව� වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ප ණාක් ආධ�ර ඡේක�ටාං අර්හත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ග9නී යි. ඡේ හිදී සූක්ක වි‍ප�සංක රහතාන් වහන්ඡේ�හටාං කිසිදු සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්යයන් සිදු කළ ඡේන� හ9කි බව දක්ව� තිඡේ]. ඡේලsකික ධ6�න,

සං �පත්ති හ� අභිඥා� ලබ� රහත් බව ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කළ රහතාන් වහන්ඡේ� ඡේකඡේනකු හ� සුක්ක වි‍ප�සංක රහතාන්වහන්ඡේ� ඡේකඡේනකු අතාර අර්හත්ඵලඡේයහි කිසිදු ඡේවනසංක් න9තා. අර්හත්වය ල9බීඡේම්දී එය ඡේලsකික ධ6�න සංහිතාද එඡේ� න9ද්ද යන ග9ටාංළුවක් ප9ණා ඡේන�නගියි. �ර්ගඵල අවඡේබEධය නම් ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�න ල9බී යි. ඡේලsකික ධ6�න උපඡේයEගී වනුඡේ� චිත්තා සං �ධිය ඇතිකර ග9නී ටාංත් එ චිත්තා සං �ධිය උපක�රී කරඡේගන වි‍වි‍ධ වි‍ඡේ�ෂ ඡේලsකිකධ6�න සං �පත්ති සං�ද්ධි හ� අභිඥා� උපදව� ග9නී සංඳහ� ප ණාකි. සුක්ක වි‍ප�සංක රහතාන්වහන්ඡේ� භා�වන�ඡේවහි ආරම්භාඡේයහි පටාංන් �ර්ග ඵල ල�භාය දක්ව� කිසිදු ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්තියක් උපදව� ඡේන�ඡේගන හුදු වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ප ණාක් වඩා� �ර්ගඵල පසංක් කර ගන්න� ලද උතුඡේ කි. එඡේ� ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�න සංතාර එනම් සිK �ර්ග ඵලය කිසිදු ඡේලsකික ධ6�න අභිඥා�වන්ඡේ� උපක�රයක් රහිතාව අවඡේබEධ කර ගන්න� ලද උතු �ය. ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං ඡේලsකික ධ6�න ඡේන�ලබ� හුදු වි‍දර්ශ්‍රන� ව9ඩීඡේ න් ප ණාක් නිර්ව�ණා අවඡේබEධය ල9බිය හ9කි ද9යි සං හර ඡේදඡේනකුහටාං ග9ටාංළුවක් තිඡේ]. එහිදී වි‍ශ්‍ර�ල පිරිසංක් ව9රදි අර්ථකථන නිසං� ඡේන� ඟ යන බව ද9කගතා හ9කිය.

න්ද ඒ පිළිබඳව අදහ� දක්වන බුදුදහ පිළිබඳ ප� �ණා�ත් ක අවඡේබEධයක් න9ති පිරි� වි‍සින් ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති හ� අභිඥා�වක් න9තිව කිසිදු දිඡේනක ඡේලEඡේක�ත්තාර ඟඵල පසංක් කළ ඡේන�හ9කි බව ප�ක�ශ්‍රකර වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ඡේK නිතාරව හිඳන භා�වන�නුඡේයEගීන්ව බිය ගන්ව� ඇති බ9වි‍නි. කිසිදු ඡේලsකික ධ6�නයක් රහිතාව නිවන් අවඡේබEධ කර ගතා ඡේන� හ9ක්ඡේක් නම් සුක්ක වි‍ප�සංක යන නමින් රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ඡේක�ටාංසංක් සංම්බුදු සංසුනතුළ සිටිය ඡේන�හ9කි බව ප9හ9දිලි වි‍ය යුතුය. ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං ඡේබ�ඡේහE ඡේදඡේනකුටාං ග9ටාංළුව ඇති වනුඡේ� චිත්තා සං �ධියක් රහිතාව ඡේකඡේ�

428

ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�න උපදවන්ඡේන් ද යන ක�රණායයි. ඡේම් ග9ටාංළුව ඇතිවී ඇත්ඡේත් චිත්තා ඒක�ග\තා�වය ප�දකකරගත් ඡේලsකික ධ6�න හ� ප�ඥා�ව ප�දක කර ගත් ඡේලEඡේකEත්තාර ධ6�න යනු එක හ9ඩාතාලයක තිඡේබන ඡේදයක්ය යන ව9රදි අවඡේබEධය නිසං�ය. ඡේම් අදහසං ඉතා� ව9රදිය.186 න්ද ඡේලsකිකධ6�න සං �පත්ති හ� අභිඥා� ඇතිකරග9නී ටාං ඡේබඡේහවි‍න් ආධ�ර වන්ඡේන් චිත්තා සං �ධිය බව සංතා6යකි.187 නමුදු ඡේලsඡේකEත්තාර ධ6�න ඇති කර ග9නී ටාං ආධ�රවනුඡේ� ප�ඥා�වයි.චිත්තා සං �ධිය න9තිව ප�ඥා�ව ඡේකඡේ� ල9බිය හ9කිද9යි ඡේකඡේනකුටාං ඡේ හිදී ග9ටාංළුවක් ඇති වි‍ය හ9කිය. එය ඡේබ�ඡේහE ඡේදඡේනකු වි‍සින් වරදව� ගන්න� ක�රණායකි. සංQ අඡේයකු සිතාන්ඡේන් සං �ධිය හ9 වි‍ටාං ඡේපරටුව තිබිය යුතු ය9යි කිය�ය. එය අර්ධ සංතා6යකි. සං �ධිය පූර්ව�ග සං �ධිය ද සං �ධිය පූර්ව�ග ප�ඥා�ව ද, ප�ඥා�ව පූර්ව�ග සං �ධියද ප�ඥා�ව පූර්ව�ග ප�ඥා�වද ඇතිවන බව අවඡේබEධ කර ග9නී ටාං ඒ පිළිබඳ ඡේහ�ඳ ද9නු ක් තිබිය යුතුය. සං �ධිය හ� ප�ඥා�ව ඇතිවී පිලිබඳ සංතාර�ක�ර න6�යක් ඇති බව ඡේත්ර9ම් ගතා යුතුය. එඡේ� තිබිය දී සං �ජාඡේ� බහුලව ව6�ප්‍තාව ඇති තාය නම් අනිව�ර්යඡේයන් ප�ඥා�ව ඇතිවී ටාං සං �ධිය මුල්වි‍ය යුතු බවකි. ඡේ හිඳී සංඳහන් කළ යුතු වූ තාවත් සුවි‍ඡේ�ෂී ව9දගත් කර9ණාක් නම් චිත්තා සං �ධිය හ� ඡේලsකික ධ6�න යනු ඡේදකක් මිසං එකක් ඡේන� වන බවයි. සං �ධිය ධ6�න ඉපිදවී කින් ඡේතා�රව වුව ද තිබිය හ9කිය.ධ6�න,සං �පත්ති හ� අභිඥා� ට්ටාංඡේම්දී නම් සං �ධිය අනිව�ර්යඡේයන් තිඡේ]. එව9නි ආධ6�ත්මික ට්ටාං කින් ඡේතා�රව වුව ද සිඡේතාහි සංQඡේහන ප්‍ ර �ණායකටාං සං �ධිය වර්ධනය වී තිබිය හ9කිය. එබඳු අව�ථ� ක්ෂණික සං �ධිය ඡේහවත් “ඛණික සං �ධිය” නමින් හ9ඳින්ඡේK.ඡේලsකික ධ්‍ ය�න,සං �පත්ති හ� අභිඥා� ඡේන�උපදව� වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන� කරන අයහටාං ඇති වනුඡේ� ද ඡේ ඛණික සං �ධියයි. එබඳු ඡේයEග�වචරඡේයE ඛණික සං �ධිඡේ� ආධ�රඡේයන් �ර්ගඵල අවඡේබEධයටාං ප9මිඡේණාති. ඛණික සං �පත්තිය නම් වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන� කිරීඡේම්දී ප�ඥා�ව මූලික වීඡේ න් ඒ භා�වන�ව ඉදිරියටාං කර ඡේගන ය� සංඳහ� තා�වක�ලිකව සිඡේත් ඇතිවන වි‍ර්ශ්‍රන� සං �ධි තාත්වයකි. ඒ සං �ධිය ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්තියක් ව9නි ඡේදයක් ඡේන�ඡේK. ඡේලsකික ධ්‍ ය�න සං �ධියක ඇත්ඡේත් එක් අරමුණාක සිත් පරම්පර�වක් ඇති කර ග9නී අනුව ලබන යම් චිත්ඡේත්ග\තා�වයකි. නමුදු ඛණික සං �ධිඡේ�දී ඇත්ඡේත් එඡේ� එක අරමුණාකටාං චිත්තා පරම්ප�ර�ව ඡේය�මුකරවීඡේ න් ලබන සං �ධියක් ඡේන�ඡේK. එය කිසියම් ඡේනE ක�යික කිgය�ක�රීත්වය ඡේදසං සිහිය හ� ප�ඥා�ව මූලිකව නිරීක්ෂණාය කිරී තුළින් නිර9ත්සං�හකව උපදින චිත්තාසං �ධියකි.

වි‍දර්ශ්‍රන� සං �ධිඡේ�දී ඡේලsකික සං �ධි උපදව� ග9නී සංඳහ� දරන වQයඡේම්දී ඡේ න් හුඡේදක් එක අරමුණා සං �ධිය උපදව� ග9නී ටාං උත්සං�හ කිරී ප ණාක් ඡේන�ඡේK.188 වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ඡේKදී ඡේයEග�වචරය�ඡේ� උත්සං�හය වනුඡේ� සංතා6�වඡේබEධය ලබ� ග9නී යි. වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ඡේKදී සං �ධිය උපදිනුඡේ� එකී සංතා6�වඡේබEධය පිණිසං ඡේයEග�වචරය�ඡේ� වQය අනුව ප�ඥා�ව මූලිකවය. ප�ඥා�ව ල9බී ටාං දරණා වQයඡේම්දී අතුර9 ඵලයක් ඡේලසං සං �ධිය

429

ල9බී වි‍න� සං �ධිය ඉපිදවී ටාං අමුතු වQය ක් වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ඡේK දී සිදුකරනු ඡේන�ලබනබව කිව යුතුය.189

එබ9වි‍න් සූක්ක වි‍ප�සංක අර්හත්ව ඵල�වඡේබEධඡේ�දී ඒ රහතාන් වහන්ඡේ�ල�හටාං ඇත්ඡේත්ද හුඡේදක් වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ඡේK දී �ර්ගඵල අවඡේබEධය ල9බී ටාං අවශ්‍ර6වන චිත්තා සං �ධිය ප ණාකි. ඒ චිත්තා සං �ධිය ධ6�න සං �පත්තියක් ඡේන� වන නිසං� ඡේලsකික සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්ය පQ සංඳහ� ඡේය�දව� ග9නීඡේම් හ9කිය�වක් සූක්ක වි‍ප�සංක රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� �ර්ග ඵල සිත්වල න9තා. නමුදු �ර්ග ඵල අවඡේබEධයටාං පත්වී සංඳහ� වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන� වඩාන අව�ථ�ඡේK දී �ර්ගඵල ට්ටාංම් ආසංන්නව ඡේ කී ඛණික සං �ධි සිත්හි ඡේයදී ඇති සං �ධි සං� �න6 ඡේලsකික චතුත්‍ථි ධ6�න අව�ථ�ඡේK දී දක්නටාං ල9ඡේබන ධ6�න සං �පත්ති තාර ටාං ප�බල බ9K දක්ව� තිඡේ].නමුදු එය සිඡේතාහි පවතිනුඡේ� ප�ඥා�වටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂතාව ප ණාක් බ9වි‍න් සං� �න6 ඡේලsකික ධ6�න සිත් උපදව� ග9නීඡේ න් පසුව එ සං �ධිය ඡේ න් නි�චලව ඡේන�පවතියි. එය ප�ඥා�ව ඇති වී ටාං බලප�න මුලික චිත්තා ඒක�� රතා�වයක් ප ණාක් ඡේලසංද සං9ලකිය හ9කිය. අර්හත්ව ඵලයටාං පත්වී ටාං ප�ථ අන�ග�මී �ර්ගඵල�වඡේබEධඡේ�දී පටිඝ්‍රාය හ� ක� ර�ගය සංම්පූර්ණාඡේයන් ප්‍ රහ�ණාය කරනු ල9ඡේ]. ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති උපදව�ග9නී ටාං බ�ධ�ක�රී වන්ඡේන් ද ඡේබ�ඡේහEවි‍ ඡේ පටිඝ්‍රාය හ� ක� ර�ගයයි. අර්හත්ව ඵල�වඡේබEධඡේ�දී යටිසිඡේත් නිදන්ගතාව පවතින අභා6න්තාර සං�ඡේයEජාන ධර් පහක්(5) වන රQපර�ග, අරQපර�ග, �න, දිට්ඨි හ� අවි‍ජ්ජා� යන උද්ධම්භා�ගීය සං�ඡේයEජාන ධර් ද ප�හීණාකරන නිසං� අර්හත්ව ඵල�ඡේබEධයටාං පත්වීඡේ න් පසුව ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති උපදව� ග9නි ටාං බ�ධ�වක්ද න9තා. සුක්ක වි‍ප�සංක අර්හත්වයටාං පත් රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර මූඡේල�ත්ච්ඡින්නය. එබ9වි‍න් ප�ඥා� මූලිකව වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන� වඩා� සූක්ක වි‍ප�සංකව අර්හත්ව ඵල�වඡේබEධයටාං පත් වුව ද පසු අව�ථ�වක දි සං ථභා�වන� ව9ඩිඡේ න් ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති උපදව� ග9නිඡේම් හ9කිය�ව වුව ද ඡේ බඳු රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ටාං ඇතිබව අ තාක ඡේන�කළ යුතුය.

සං ථය�නික, සුක්ක වි‍ප�සංකවශ්‍රඡේයන් ද9ක්ඡේවනුඡේ� නිවන් අවඡේබEධ කර ගන්න� කg ඡේදඡේකකි. ඡේ හි ඇති ඡේවනසං, සං ථය�නිකයනටාං ඡේපළහරපQම්ආදී වි‍ඡේ�ෂ ශ්‍රක්ති ඇතා. චතුපටිසංම්හිද� ල�භි රහත්හු ඡේම් ගණායටාං ඇතුළත් ඡේවති. සුක්ක වි‍ප�සංක රහතුන්හටාං එවන් කිසිත් වි‍ඡේ�ෂ බලයක් න9තා. ඡේම් සුක්ක වි‍ප�සංක ශුද්ධ වි‍ප�සංක නමින්දහ9ඳින්ඡේK. ඡේ හි ඡේත්ර9 පිරිසිදු වි‍දර්ශ්‍රකය� යන්නයි.190 ඡේ �වුන්ඡේ� එක බල�ඡේප�ඡේර�ත්තුව, පිරිසිදු ප9තු අරමුඡේණාහි ඇති සං9ටිය යථ��වභා�ව වූ අනිතා6, දුක්ඛ, අන�ත් යන ත් රිලක්ෂණා අවඡේබEධකර ග9නීඡේ න් සංසංර දුකින්මිදී නිවන් ද9කී යි. ඡේම් ආකල්පය ඡේපරද9රිව සිදුඡේකඡේරන භා�වන�ව අයත් වන්ඡේන් ප�ඥා�ව ඡේහවත් වි‍දර්ශ්‍රන�යන්නටාංය. ඡේ හි ඡේයඡේදන ඡේයEගිය� සුක්ක වි‍ප�සංක නමි. සං ථ ය�නිකය�ටාං වඩා� ඡේ �හුඡේ� ඇති ඡේවනසංඡේ �හු ධ6�න ඡේන�ලබ� ඡේසංEව�න් ආදී

430

ගපල ලබ� ග9නී යි. සං ථය�නික හ� වි‍ප�සංය�නික වශ්‍රඡේයන් ඡේල�ඡේකEත්තාර සිත්ද ඡේදය�ක�රයකින් යුතුව ල9ඡේ]. එහිදී සං ථය�නික වශ්‍රඡේයන් ල9ඡේබන ඡේලEඡේකEත්තාර සිත් (40) හතාළිහකි. සුක්කවි‍ප�සංක වශ්‍රඡේයන් ඡේලEඡේකEත්තාර සිත් අටාංකි. ඡේම් ඡේවනසං ග9න ඡේන�සිතා� සං හඡේරක් ධ6�න ඡේන�ලබ� ගපලඡේන�ල9බිය හ9කි යයි කියති. සං �ධි යන්ඡේනහි ඡේත්ර9ම් රැසංක් ඇතා. ධ6�න යන්නත් එයින් එකකි.සිතාක් සං �ධි ඡේන�වී ප�ඥා� පහළ ඡේන�ඡේK. ධ6�න යන්නත් එයින් එකකි. සිතාක් සං �ධි ඡේන�වීප�ඥා� පහළ ඡේන�ඡේK. ඡේ හි ඇති ඡේවනසං නම් සං ථය�නිකය�ටාං, උපච�ර අනුඡේලE ඡේගEතා� භූ ධ6�න වශ්‍රඡේයන්ද වි‍ප�සංන�ය�නිකය�ටාංඋපච�ර අනුඡේලE , ඡේගEතා�භූ �ග වශ්‍රඡේයනුත් එ එක සං �ධිය, අර්පණා� උපච�ර යනඡේදය�ක�රයකින් ප9වඡේතාන බව ඡේ හිදි ප9හ9දිලිඡේK. ධ6�න ඡේන�ලබ� ගපල ඡේන�ල9බිය හ9කි නම්,සං ථඡේහවත් චිත්තා භා�වන� හ�,වි‍දර්ශ්‍රන� ඡේහවත් ප�ඥා� භා�වන� නමින් භා�වන� කg ඡේදකක්ද,සං ථය�නිකවි‍ප�සංන�ය�නිකවශ්‍රඡේයන්දසං ථය�නික ඡේල�ඡේකEත්තාර සිත් හතාළිහක් වශ්‍රඡේයන් හ� සුක්ක වි‍ප�සංක වශ්‍රඡේයන් ඡේල�ඡේකEත්තාර සිත්අටාංක් වශ්‍රඡේයන්ද ඡේම් ඡේදය�ක�රඡේයහි ධර් කg ද9ක්වීඡේ න් කිසිදුඵලක් න9තිවි‍යයුතුය. ඡේ යින් හ9ඡේඟන්ඡේන් ඔවුන්ඡේ� ඒ කිය න ව9රැදි බවයි.191

සුක්ක වි‍ප�සංක රහතාන් වහන්ඡේ�ල� අර්හත්වය අවඡේබEධ කරඡේගන සිටින නමුදු ඒ ඟ ඵල ල�භීබව බ�හිරව ප�ක�ශ්‍රයටාං පත්කරවී සංඳහ� උන් වහන්ඡේ�ල�හටාං ඡේන� හ9කි ය. උන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සිත් ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් වලින් වි‍නිර්මුක්තාය. නමුදු ඒ බව තාවත් අඡේයකුටාං ප�ක�ශ්‍ර කිරි ටාං වි‍ඡේ�ෂ ප�ඡේයEග කිසිවක් උන්වහන්ඡේ�ල�හටාං සිදුකළ ඡේන� හ9කි ය. බුදුරදුන් ධර �න ක�ලඡේ�දී බුදුරදුන් හ� ඡේවනත් රහතාන්වහන්ඡේ�ල� ව9ඩාසිටි බ9වි‍න් සුක්ක වි‍දර්ශ්‍රක රහතාන් වහන්ඡේ�ල� හටාං තා න්වහන්ඡේ�ල�ඡේ� අර්හත්වයටාං සං�ධක ද9ක්වීඡේම් හ9කිය�ව අවශ්‍ර6 තාරම් තිබිණා. නමුදු නූතාන යුගඡේයහි නම් ඡේම් අයුරින් සුක්ක වි‍ප�සංක තාත්වයකින් අර්හත්වයටාං පත්වූ ඡේයEග�වචරඡේයකු හටාං ඒ බව ප්‍ රක�ශ්‍රකළ හ9කිවුව ද උන් වහන්ඡේ�ඡේ� ප�ක�ශ්‍රය ශ්‍ර ද්ධ�ඡේවන් පිලිගතා ඡේහ�ත් මිසං ඡේවනත් කg යකින් ඔප්‍පුකර ද9ක්වීඡේ හි අපහසුතා�වය පවතියි.192

එබ9වි‍න් ඡේලsකික සං ථ ධ6�න ල�භී රහතාන් වහන්ඡේ�ල� න9ති ක�ල වකව�නු වල සුක්ක වි‍ප�සංක රහතාන් වහන්ඡේ�ල� ඡේක�ප ණා ප� �ණායක් ව9ඩා සිටියද උන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� අර්හත්වය නිසි ආක�රයටාං සං �ජායටාං පිළිගතා හ9කි �වරQපයකින් ඉදිරිපත් කළ හ9කි ඡේන�ඡේK. එයටාං ඡේkතුව බ�හිර සං �ජාය වි‍සින් අධ6�ත්මික ගුණාය පිළිගන්න� �වරQපය පිළිබද ඇති ග9ටාංළුවයි. වි‍හ�ර ආර� ආදිඡේ� චිතා�ණාය කර ඇති හ� ප�ති � ආදිඡේයහි ඡේනල� ඇති හ9ඩාය අනුව රහතාන් වහන්ඡේ�ල� බුදුරදුන් ජීව �න ක�ලඡේ�දීවත් ව9ඩා ඡේන�සිටින්නටාං ඇති බවටාං නම් සං9කයක් න9තා. කල�ක�තියක අධ්‍ ය�ත්මික හරය හ9කි තා�ක් ඉහළින් ග9] කළ යුතු බ9වි‍න් බ�හිර රQපයතුළටාං තා න්ටාං හ9කි තාරම් ආධ6�ත් ක ගුණාය ක9ටිකර ඡේපන්වී කළ�කර9ව�ඡේ�

431

අභිඡේයEගයයි. එ අභිඡේයEගය හ9කි තා�ක් උසං� ඡේලසං ජායග9නී ටාං පුර�ණා කලකර9වන් සං ත්ව ඇතිබව ඔවුන් වි‍සින් නිර් �ණාය ඡේක�ටාං ඇති එබඳු කල�ක�ති අනුව ප9හ9දිලිඡේK.සංQ වි‍ටාං සිවුඡේර් රැළි නි�චිතා �වරQපයකින් පවත්ව� ගනිමින් හ9 වි‍ටාං හිසං ඡේක�රැවුළු බ� පුෂ්ටි ත් �වභා�වයකින් සිර9ඡේරහි සං මිතිය රැකගනිමින් හිසං ඉහළින් hඩාල�ක�ර ර�මිදහරක් වි‍හිදුවමින් වි‍හ�රර� , ප�ති � ඝ්‍රාර ආදිඡේ� නිරQපිතා රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� �වරQපඡේයන් ව9ඩාසිටී ටාං නම් ජීව �න රහත් උතුඡේ කුටාං වුව ද අපහසු වි‍ය හ9කි බ9K ඡේන�කිව න�ය. පුර�ණාඡේ� භා�රතාඡේ� හ� ලක්දිව අප�කටාංව ව9ඩා සිටි රහතාන්වහන්ඡේ�ල�ඡේ� ජීවන ඡේතා�රතුර9 පිළිබඳ කර9ණු ඡේසං�ය� බ9ලීඡේම්දී නිරීක්ෂණාය වනුඡේ� උන් වහන්ඡේ�ල� ඇතා9ඡේ කුඡේ� බ�හිර �වරQපය හ� නූතාන යුගඡේ� ව9ඩාසිටින සිල්වත් ගුණාවත් යතිවරයන් වහන්ඡේ� න කඡේ� බ�හිර �වරQපඡේ� කිසිදු ඡේවනසංක් න9තිබවයි. බුදුරදුන් ජීව �න යුගඡේයහි හ� ඊටාං තාද�සංන්න ක�ලවකව�නුවල ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාංදී ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති හ� අභිඥා� ල�භී රහතාන් වහන්ඡේ�ල� බහුලව ව9ඩා සිටි බවටාං සං�ධක තිඡේ].

නමුත් කල්ය�ඡේම් දී කg �නූකූලව එබඳු අධ6�ත්මික ඉසුර9 ත් �වභා�වයක් සංම්බුදු සංසුන තුළ න9තිව ය� ටාං පටාංන් ග9නී ත් සං ඟ එව9නි ඡේලsකික ධ6�නල�භී රහතාන් වහන්ඡේ�ල� න9තිව ඡේග�� තිඡේ]. ප�ච�ත් ක�ල වකව�නුව තුළ සංම්බුදු සංසුන තුළ බහුලව ව9ඩාසිටාං ඇත්ඡේත් සුක්ක වි‍ප�සංක රහතාන් වහන්ඡේ�ල� බවටාං සං�ධක හමුඡේK. මීටාං ඡේkතුව නම් ඡේම් ක�ලවකව�නුව වන වි‍ටාං සං ථ භා�වන� වඩා� දීර්ඝ්‍රා ක�ලීන පළපුර9ද්ද තුළින් වි‍වි‍ධ ඡේලsකික ධ6�න, සං �පත්ති හ� අභිඥා� ට්ටාං ටාං චිත්තා සං �ධිය දියුණු කළ උතු න් හිඟවී යි. වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව බුදු දහඡේම් පදන යි. සං ථ භා�වන� කg බුදරදුන්ඡේ� ඡේසං�ය�ග9නී ක් ඡේන�වීය. බුදු රදුන් වි‍සින්ද සං ථ භා�වන� කg අනුද9න වද�ර� ඇති බව සංතා6යකි. එය අනුද9න වද�ර� ඇත්ඡේත් එ ඟින්ද සිතා එකඟඡේක�ටාං පසුව වි‍දර්ශ්‍රන� කිරීඡේම් පහසුව සංලක�ය. ඒ හ9ර සං ථ භා�වන�ව අනිව�ර්ඡේයන් වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�වටාං පුර්ව�ග ව තිබිය යුතු වූ නිසං� ඡේන�ඡේK. ඡේ ය ඡේන�ද9න ඡේහE නිසි ඡේලසං වටාංහ� ඡේන�ඡේගන ඡේහE ඡේ කල සිටින ඇතා9ඡේ ක් සං ථ භා�වන� වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�වටාං ඡේපර ව9ඩී අනිව�ර්ය කරති. එඡේ� න9තිනම් සං ථ භා�වන� කg වඩාමින් ඡේලsකික ධ6�න ල9බී අනිව�ර්ය කරති. ඇතා9ම් ඡේදඡේනකුටාං එය අවශ්‍ර6 වි‍ය හ9කිය. නමුත් සංQ ඡේදඡේනකුටාං එඡේලසං සිදු කිරී අවශ්‍ර6 න9තා. ඡේම් නිසං� පුද්ගල අව� යතා�ව පිළිබඳව සං9ලකීඡේම් දී මිසං සං ථ භා�වන� වලින් ඡේලsකික ධ6�න සං �පත්ති උපදව� ග9නීඡේම් අවශ්‍ර6තා�වයක් සංQ ඡේදඡේනකුටාං න9තා. එබ9වි‍න් ශුද්ධ වි‍දර්ශ්‍රන�ව ප ණාක් වඩා� �ර්ගඵල වලටාං පත්වීඡේම් කිසිදු ග9ටාංළුවක් තිබිය ඡේන� හ9කිය.193

ලි�ග ඡේවනසං (Gender Defference) ගත් වි‍ටාං ද �තී�, පුර9ෂ වශ්‍රඡේයන් ඡේනE ක�යික �වරQපය අනුව භා�වන� අවශ්‍ර6තා�වයද ඡේදය�ක�ර හ9ඩාතාල ගතාහ9කිය.194 �ති�යකටාං වඩා� පුර9ෂඡේයකුඡේ� නසංද ශ්‍රරීරය ද අභා6න්තාරව

432

හ� බ�හිරව ඡේවන�ය.195 ඉන්‍ද්‍රියන්හි ප ණාක් ඡේන�ව අභා6න්තාර ක් රිය�ක�රීත්වඡේ�ද ඡේම් ඡේවනසං ක9පී ඡේපඡේනන පරිදි පවතියි. ඒ අනුව අර්හත්වයටාං පත් ඡේවන්න� �ති�යක ද පුර9ෂඡේයකුද යන්න තා ඔවුඡේන�වුන්ටාං සංප්‍ප�ය වන සං ථ හ� වි‍ප�සංන� භා�වන�දිඡේයහි ඡේවන�කම් පවතින බවද දතා යුතුය. �ති�යකඡේ� �නසික හ� ශ්‍ර�රීරික �වභා�වය සු ටාංය.196 ඇයඡේ� සං සු ටාංය. ඉන්‍ද්‍රියන්හි පව� ඡේම් සු ටාං �වභා�වය ග9]ව පවතියි.197 එඡේ� �ති�ය සං�ඡේKදීය. �ති�යකඡේ� �නසික අවක�ශ්‍රය පුළුල්ය. නමුදු එය ඡේන�ග9ඹුර9ය. වි‍ශ්‍ර�ල ප�ඡේද්ශ්‍රයක් පුර� ව6�ප්‍තාව පවතියි.198 ග9හ9ණුන්ඡේ� සිර9ඡේර් කිgය�ත් ක වන්ඡේන් ඊ�ටාංâජාන් නම් ඡේහEඡේ Eනයයි.199 ඡේම් ඡේහEඡේ Eනඡේ� කිgය�ක�රීත්වය නිසං� චෛජාව වි‍ද6�ත් ක වශ්‍රඡේයන් �ති�යක තුළ ඡේනE ක�යිකව වි‍ශ්‍ර�ල ඡේවන�කම් රැසංක් අන්තාර්ගතා ඡේK.200 �තී�න්ඡේ� අභා6න්තාර ඡේ �ළ ව¹හය ද සං� �න6ඡේයන් එකිඡේනකටාං ඡේවන� වි‍ශ්‍ර�ල ක�ර්යයන් රැසංක වඩා� ඡේන�ග9ඹුර9 පරිදි කටාංයුතු කිරීඡේම් හ9කිය�ව ද ල9ඡේබන පරිදි සං9කසී තිඡේ].201 ඇතා9ම් �තී�න් තුළ මීටාං වඩා� ඡේවන� ලක්ෂණා වි‍ද6 �න වි‍ය හ9කි නමුදු ඒව� ඔවුන්ඡේ� සුවි‍ඡේ�ෂී අනන6තා�ව පිළිබඳ සංලකුණු මිසං සං �තාය පිළිබඳව යම් අදහසංක් එයින් සංලක� ගතා ඡේන�හ9කියි. පිරිමින්ඡේ� සිර9ඡේර් ක් රිය�ත් ක වන්ඡේන් ඡේටාං�ඡේටාං��ඡේටාංEඡේරEන් නම් ඡේහEඡේ Eනයයි. ඡේම් ඡේහEඡේ Eනඡේයහි බලපQ නිසං� පිරිමින්ඡේ� ඡේනE ක�යික �වභා�වය රළු �වභා�වයක් ගනියි.202 ඡේම් රළු බව සං තුපිටාං ඡේ න් සිර9ඡේර් ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී වර්ධනය හ� අභා6න්තාර ඉන්‍ද්‍රියන් දක්ව� ව6�ප්‍තාව පවතියි.203 පුර9ෂය�ඡේ� ක�ර්යභා�රය වී තිබුඡේන් දඬයඡේ හි ඡේයදී ආහ�ර සංම්ප�දනය, ආරක්ෂ�ව හ� වඩා� ආකg ණාශීලී අන්දමින් ලි�ගික සං�සංර්ගඡේයහි ඡේයදී යි.204 ඊටාං සං �න්තාර ඡේලසං �ති�කඡේ� ක�ර්යභා�රය වී තිබුඡේh පිරිමිය� දඩායම් කර ඡේගඡේනන ආහ�රඡේයන් දර9වන් ඡේපEෂණාය කර ආරක්ෂ� කර ග9නී යි.205 පිරිමිඡේයකුඡේ� ඡේනE ක�යික �වභා�වය සංක�ව ඇත්ඡේත් දඩායක්ක�රඡේයකුටාං උචිතා අයුරිනි.

සං රළු වී ත් ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී ශ්‍රක්ති ත්ව පිහිටාං� තිබී ත් සිර9ඡේරහි හ9ඩාය හ� වඩා� ශ්‍රක්ති ත් හ� රළු �වභා�වයත් නිසං� �වභා�වඡේයන් සියුම් හ9ඟීම් පිරිමින්ටාං ද9නී අඩුය.206 එඡේ� සුමුදු හ9ඟීම් ද9නී ටාං වඩා� ලි�ගික හ9ඟීම් ක්ෂණික ආකg ණාශීලී ඡේලසං බ�හිරව ඡේපන්වයි.207 �තී� ඡේහEඡේ Eනවල බලපQ නිසං� �තී�න්ඡේ� සං සුමුදුය. එඡේ� �තී� සිර9ර න 6ශීලී වුව ද දුබලය.

��ශ්‍රඡේප්‍ශී ශ්‍රක්ති ත් න9තා.208 සිර9ඡේරහි හ9ඩාය පිර9ණු �වභා�වය ගනු ල9බුවද රළු න9තා. ලි�ගික හ9ඟීම්වලටාං වඩා� සියුම් හ9ඟීම් ඡේකඡේරහි සං�ඡේKදීබව ව9ඩිය.209 එඡේ� ආකg ණාශීලී පුර9ෂ�ඡේ� ලි�ගික ක�ර්ඡේ� දී නම් යශීලී අවනතා බවද හ� එ ඟින් �නව වර්ගය�ඡේ� ප9ව9ත් පිණිසං දර9වන් බිහි කිරී යි.210 �ති�යකටාං උපතින් සං�ඡේKදී බව ල9බී තිඡේබන්ඡේන් ඇඡේ� හ� දර9වන්ඡේ� ප9ව9ත් ටාං එල්ල වි‍ය හ9කි අනතුර9 කල් තාබ� හඳුන� ග9නී ටාංය.211 ඒඡේkතුව තා �නව ඡේ �ලව¹හ නිර් �ණාඡේ�දී පිරිමිය�ටාං දික් අවක�ශ්‍රයකුත්, �ති�යකටාං පුළුල් අවක�ශ්‍රයකුත් ල9බී තිඡේ].212 පිරිමිය�ඡේ� ඡේම් �නසික පුළුල්බව උ ඟක්තුළටාං යන්ඡේනකු දකින අවක�ශ්‍රයකටාං සං �නකර

433

ද9ක්වි‍යහ9කිය.213 එය ඡේදපසින් පටුය.එඡේහත් ඉදිරිඡේයන් සී �වක් ඡේන�ඡේපන ට්ටාංඡේම් දිගුවූ පරතාරයක් ඇතා.ඡේම් නිසං� පිරිමින්ටාං සං�ජා�නනය වනුඡේ� යම් කර9ණාක් පිලිබඳව වඩා� ග9ඹුර9 අයුරකිනි.214 ග9ඹුර9වූ වි‍ච�ර පූර්වක අවඡේබEධයක් සීමිතා අරමුණු ඡේකඡේරහි ඇතිකර ග9නී ටාං ඡේම් ඡේkතුව තා පිරිමින්හටාං හ9කිය�ව තිඡේ].215 නමුදු වි‍ශ්‍ර�ල පර�සංයක සං�ජා�නන හ9කිය�වක් පිරිමින්ටාං න9තා. එඡේ� සං�ඡේKදීතා�වය අතින් එක අරමුණාකටාං ඡේසංසු අරමුණුවලටාං වඩා� අධිකව සං�ඡේKදී වි‍යහ9කිය. �තී�න්ටාං එක් අරමුණාක් පිළිබඳව පිරිමින්ටාං තාරම් ග9ඹුරින් වි‍ච�ර පුර්කව ද9කීඡේම් හ9කිය�වක් න9තා.මීටාං ඡේkතුව �තී�න්ඡේ� �නසික අවක�ශ්‍රය පුළුල් වුව ද එය ග9ඹුරින් අඩුවී නිසං�ය.216 ඡේම් නිසං� වි‍ශ්‍ර�ල අරමුණු ර�ශියක් එක් වරටාං ලබ�ගතා හ9කිවුව ද ඒ එකඳු අරමුණාක් ඡේකඡේරහිවත් ග9ඹුර9 අවඡේබEධයක් ලබ�ග9නී ටාං �තී�න් අසං ත්ය.217සං ථ වි‍ප�සංන� වශ්‍රඡේයන් භා�වන� වර්ග ඡේදකක් ඇතා. සං ථඡේ� දී සිදු කරනුඡේ� �නසික ඒක�ග\තා�වය දියුණුකර සිතා සං �ධි ගතා කිරී යි. වි‍ප�සංන� භා�වන�ඡේK දී කරනුඡේ� සිහිය හ� අඛhඩා නිරීක්ෂණා හ9කිය�ව දියුණු කර එතුළින් වි‍දර්ශ්‍රන� හ� �ර්ග ඵල ප�ඥා�ව තු කර ඡේගන නිවන් ද9කී යි. සුක්ක වි‍ප�සංන�ව ව9ඩී ටාං නම් �වභා�වඡේයන් සිතාතුළ යම් අරමුණාක් පිලිබඳව ග9ඹුරින් වි‍ච�ර පූර්වකව සිහිඡේයන් හ� නුවණින් ද9කී ටාං හ9කිය�ව තිබිය යුතුය.218 �තී�න්ඡේ� හ� පුර9ෂයින්ඡේ� ඡේ �ළ ව¹හය නිර් �ණාය වී පවතින ඡේදය�ක�ර හ9ඩාතාල සං9ලකූවි‍ටාං වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව සංඳහ� වඩා�ත් සුදුසු වනුඡේ� පිරිමින් බව ප9හ9දිලි ඡේK. පිරිමින්ඡේ� �නසික ව¹හය �වභා�වඡේයන් ග9ඹුර9 අරමුණුක් වි‍ච�ර පූර්වක ඡේලසං සංලක� බ9ලී ටාං ඡේහ�ඳ පිහිටී කි.219 �තී�න්ඡේ� �නසික ව¹හය පටු ඡේන� ග9ඹුර9 හ� පුළුල් සං�ඡේKදී බවි‍න් යුතුය. එබ9වි‍න් වහ� සිත් වි‍සිරී ටාං හ� උද්ධච්ච කුක්කුච්චයටාං ව9ටී ටාං එය ඡේkතු ඡේK. පුළුල් ප�ඡේද්ශ්‍රයක ඡේන�ග9ඹුර9ව පවතින වි‍සිර9නු සිතා එක්තා9න් කිරී ටාං සුදුසු භා�වන�ව සං ථ භා�වන�වයි.

ඡේම් නිසං� �තී�න්ටාං වඩා�ත් සුදුසු වනුඡේ� සං ථ භා�වන� කg යි. සං ථ භා�වන� කg වඩා� සිතා සං �ධිගතාව අරමුඡේණාහි ඡේන�වි‍සිරී ටාං පත් වූ පසුව වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන� වඩා� වි‍ප�සංන� ඥා�න හ� �ර්ග ඵල ඥා�ණා ඇති කර ගතා හ9කිවනු ඇතා.

පුර9ෂයින්ඡේ� ඡේ �ළව¹හ අනුව සුක්ක වි‍ප�සංන� භා�වන�ව ව9ඩී ටාං වඩා�ත් ඡේයEග6තා�ව ඇති බව ද ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK.220 යම්තාර කටාං �නසික ඒක�ග\තා�වකින් යුතුව කිසියම් අරමුණාක් පිළිබඳ ප9හ9දිලි ග9ඹුර9 ව9ටාංහී ක් ඇති කර ග9නීඡේම් හ9කිය�වකින් යුතු චෛජාව වි‍ද6�ත් ක ඡේ �ළ ව¹හ සං9ක9� ක් ප9වතී සුක්ක වි‍ප�සංන�වටාං අතා6වශ්‍ර6ය.221 එබඳු චෛජාව වි‍ද6�ත් ක ඡේ �ල ව¹හ සං9ක9� ක් තිබී නි�චිතා යම් අරමුණාක් පිළිබඳ සිහිය හ� නුවණා ඇති කර ග9නී ටාං උපක�රයකි.222 සං ථ භා�වන�ව ව9ඩීඡේ න් ඇති වන චිත්තා සං �ධියටාං ඡේ කී චෛජාව වි‍ද6�ත් ක ඡේ �ල ව¹හ සං9කසු ඟින් ඇතිවන �වභා�වි‍ක �නසික ට්ටාං සං �න ඡේK.223 උපතින් පිරිමි

434

ඡේ බඳු චෛජාව වි‍ද6�ත් ක ඡේ �ල ව¹හයක් උර9 කර ඡේගන ප9මිඡේණාති.224

ඡේම් ඡේkතුව නිසං� පුර9ෂයින්ඡේ� �නසික ඒක�ග\තා�ව ඔවුන්ඡේ� ඡේ �ල K යුහඡේ� ග9]ව ඇති ඡේම් සුවි‍ඡේ�ෂී අනන6තා� ලක්ෂණා නිසං� �වභා�වඡේයන් ප9වතී සුක්ක වි‍ප�සංක තාත්වඡේයන් අර්හත්ව ල9බී ටාං උපක�රයකි.225

බුද්ධක�ලඡේ� අර්හත් ඡේ ඡේහණින් වහන්ඡේ�ල� පිළිබඳ ඡේබ�ඡේහE බහුල වශ්‍රඡේයන් ඡේතා�රතුර9 සංඳහන් ඡේK. එඡේ� සං ථ භා�වන� වඩා� ඡේලsකික ධ6�න,

සං �පත්ති හ� අභිඥා� ඇති කර ඡේගන වි‍වි‍ධ සං�ද්ධිවි‍ධ ප��තිහ�ර්යපQඡේම් හ9කිය�ව තිබූ රහත් ඡේ ඡේහණින් වහන්ඡේ�ල� පිළිබඳ ඡේතා�රතුර9 ද9ක්ඡේK.

නමුදු ඡේම් තාත්වය පසු ක�ලීන සං �ජා �ථර තුළදී කg �නූකූලව න9තිව ඡේග�� ඇති බව දක්නටාං ල9ඡේ]. න්ද එඡේලසං හ9කිය� තිබූ ඡේ ඡේහණින් වහන්ඡේ�ල� පසුක�ලීනව භික්ෂුණි සං��ථ�ව තුළ කgමිකව අඩුවී ඡේග�� ඇතිබව ප9හ9දිලිව දක්නටාං ල9ඡේබන නිසං�ය. ඡේ ඡේ� පසු ක�ලීනව භික්ෂුණි සං��ථ�ව තුළ වි‍වි‍ධ සං�ද්ධි ප��තිහ�ර්ය පQඡේම් හ9කිය�ව තිබූ භික්‍ෂුණීන් වහන්ඡේ�ල� අඩුවී ටාං ප්‍ රධ�න වශ්‍රඡේයන් ඡේkතු කීපයක් බලප� තිඡේ]. භික්‍ෂූණී සං��ථ�ව කgමිකව ඡේම් ප�ච�ත් ක�ල වකව�නුව වන වි‍ටාං පිරිහී යමින් ප9වතී එක් ඡේkතුවකි.

අඡේනක් ඡේkතුව නම් ඡේම් ක�ලය වනවි‍ටාං ඡේපර සං �ද්ධි ත්ව ප9වති සං ථ භා�වන� කg යන්හි ප9වති පිරිහී යි. සං ථ භා�වන� කg පිරිහී ත් සං ඟ අර්හත්වයටාං තිබූ �තී�න්ඡේ� චෛජාව වි‍ද6�ත් ක හ9කිය�ව ද න9තිව ය� ටාං ඡේkතුවී තිඡේ].226 න්ද �ති�යඡේ� පුළුල් සං�ජා�නන හ9කිය�ව සං ථ භා�වන� ක් ර ඟින් එක්තා9න්කර එක අරමුණාකටාං ඡේය�මු කරවීඡේම් හ9කිය�ව තිබූ බ9වි‍නි.227ඡේම් නිසං� සං ථ භා�වන� කg පිරිහීය� ටාං සං �නව භික්ෂුණී සං��ථ�ඡේවහි අර්හත්ව �ර්ගඵල අවඡේබEධය න9තිවය� භික්ෂුණීසං��ථ�ව පිරිහී ටාං තුඩුදුන් අප�කටාං ඡේkතුවක්ද වි‍ය හ9කිය. නමුදු ඉදිරිඡේ� සිටාං පිටුපසංටාං දිඡේවන දිගු උ ඟක �වරQපයක �වරQපය ගත් පිරිමින්ඡේ� සං�ජා�නන හ9කිය�ව එඡේ� සං ථ භා�වන� කg පිරිහී ටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව අර්හත්ව �ර්ග ඵලය සුක්ක වි‍ප�සංක තාත්වඡේයන් වුව ද අවඡේබEධයටාං ද9ක්වූ සං� �ර්ථය තා භික්ෂු පර �ර්ථ සංපුර� ග9නී ටාං එතාරම් බ�ධ�ක�රී ඡේන�වූ බවක් ද නිරීක්ෂණාය ඡේK. ඡේම් ඡේkතුව තා පසුක�ලීනව බුදුසංසුඡේන් ව9ඩාසිටි සුක්කවි‍ප�සංක රහතාන් වහන්ඡේ�ල� සියළු ඡේදන� ප�ඡේk භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල�වී ප9හ9දිලි ඡේලසං ක9පී ඡේපඡේන්. ඡේම් නිසං� සුක්ක වි‍ප�සංක අර්හත්වය හ� පිරිමි ඡේ �ල ව¹හය අතාර ඇති සංබඳතා�ව ඇති අපූර9 ග9ලපී නිසං� සුක්ක වි‍ප�සංක අර්හත්වය වඩා� සුදුසු වී තිබුඡේh �තී�න්ටාං වඩා� පිරිමින්ටාං බව ප9හ9දිලි ඡේK. ඒ කර9ණා චෛජාව වි‍ද6�ත් ක ක�රණායකි.228 ඡේම් චෛජාවවි‍ද6�ත් ක කර9ණා පසු ක�ලීන සං �ජාය තුළ සං �ජා වි‍ද6�ව අනුව භික්ෂූ සං��ථ�ඡේK අඛhඩා ප9ව9ත් ටාං වි‍ශ්‍ර�ල අ�ව9සිල්ලක් වි‍ය. පසු ක�ලීන සං �ජාඡේ� වි‍වි‍ධ ක�ල වකව�නු තුළ මුහුණා පQ ටාං සිදුවූ වි‍වි‍ධ සං �ජා ව6සංන බ�ධක කරදර හිරිහ9ර 9ද භික්ෂුණි සං��ථ�ව න9තිව ගිය බවටාං සං�ධක තිඡේ]. එඡේ� ඡේ ඡේලසං න9තිව ගිය භික්ෂූ සං��ථ�ව යළිත්වරක් ප�ති�ෂ�පනය කළ හ9කි වූඡේ� පිරිමි තුළ ග9]ව තිබූ චෛජාව වි‍ද6�ත් ක අනන6තා�වය

435

තාය. එනම් �ති�යකටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව පිරිමිඡේයකුටාං ඕනQ දුෂ්කරතා�වයක් ඡේන�සං9ලී වි‍ඳදර�ඡේගන ප9වි‍දි ජීවි‍තාඡේ� අරමුණා ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කළ හ9කි ට්ටාං ක් තිබූ නිසං�ය.229 ඡේප�දු ජාන ව6වහ�රය අනුව ලක්දිව අවසං�න හරහතාන්වහන්ඡේ� හ� ලියඡේද්ව රහතාන්වහන්ඡේ� ඡේලසං සං9ලඡේකතාත්, අප්‍ රකටාංව පවතින ශ්‍ර�සංනගතා ඡේතා�රතුර9 අනුව ඊටාං පසු ක�ලීනව සුක්ක වි‍ප�සංක අර්හත් ඵල අවඡේබEධයටාං පත්ව ව9ඩාසිටි ඡේබ�ඡේහE අර්හත් භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල� පිළිබඳව සංඳහන්ව තිඡේ].

සංම් � සංම්බුද්ධත්‍වය,පච්ඡේචක බුද්ධත්‍වය හ� අර්හත්වය ල9බී පිණිසං වි‍ප�සංන� භා�වන�ව ව9ඩී අතා6වශ්‍ර6ය.230 �නවඡේ �ලව¹හය ජීවවි‍ද් ය�ත් කව සංක�ව පවතින �වරQපය හ� හ9ඩාය අනුව පුර9ෂඡේයකුටාං �ති�යටාං ව9ඩි ආධ6�ත්මික න9ඹුර9වක් හිමිව තිඡේ].231 එබ9වි‍න් �ති�යටාං වඩා� ව9ඩි සංම්භා�වි‍තා�වක් ඡේ බඳු උසං� ආධ6�ත් ක තාත්වයන්ටාං ප�ඡේKශ්‍රවීඡේම් දී පුර9ෂය�ටාං හිමිවන බව ඡේම් අනුව වටාංහ�ගතා හ9කිය.232 පුර9ෂ ඡේ �ලය K යුහ�ත් කව සංක� වී ඇත්ඡේත් චෛජාවවි‍ද6�ත් කව කිසියම් වි‍ෂයක් ඡේහE අරමුණාක් පිළිබඳව වි‍ඡේ�ෂඥාතා�වයක් ඡේග�ඩානඟ� ගතා හ9කි පරිදිය.233 එඡේ� ඡේම් නිසං� පුර9ෂය�ටාං සංQ ඡේදයක් පිළිබදව ඡේන�ග9ඹුර9 ව9ඩි ඡේËතා�ඵලයක පුළුල් වපසංරියක්තුළ දක්‍ෂතා� �ති�යකටාං ඡේ� ඇතිකරගතා ඡේන� හ9කි ය. �ත් රියකඡේ� සං�ජා�නන හ9කිය�ව චෛජාවවි‍ද6�ත් කව පුළුල්වූ ඡේËතා�ඵලයක් පුර� ව6�ප්‍තාව පවතියි. නමුදු �ති�කටාං යම් අරමුණාක් ඡේහE වි‍ෂයක් පිළිබඳ පුර9ෂඡේයකු ඡේ න් ග9ඹුර9 වි‍ඡේ�ඥාතා�වයක් ඡේග�ඩානඟ� ග9නී අසීර9ය.�ති�ය ඇයටාං ඇතිවන වි‍වි‍ධ හ9ඟීම්, චිත්තා ආඡේKග හ� ආඡේKදනවලදී (Affective)

තාදින් ප�තිච�ර දක්වයි.234 ඊටාං ඡේkතුව චෛජාව වි‍ද6�ත් කව ඇයටාං ඇතිවන හ9ඟීම් හ� භා�ව�ත් ක පක්ෂඡේයහි අධි සං�ඡේKදීතා�වයයි. පුර9ෂය�ටාං මීටාං වඩා� ඡේවන�ය. ඔහුඡේ� සං�ජා�නන තාලය ග9ඹුර9 ඡේ න් භා�ව�ත් කව දුබලය.235

ලි�ගික හ9ඟීම් පව� පුර9ෂය�ඡේ� ඡේබ�ඡේහE දුරටාං ජානඡේන්ද්‍රිය අවටාං ප�ඡේද්ශ්‍රයටාං ප ණාක් සී � වන අතාර �ති�යකඡේ� ජානඡේන්ද්‍රිය, ළ9 හ� සිර9ඡේර් ඇති ඡේබ�ඡේහE සු ටාං සං�ඡේKදී �ථ�න ලි�ගික හ9ඟීම් සංඳහ� ඉතා� භා�ව�ත් ක ප්‍ රතිච�ර දක්වයි.236 �ති�යක හ9ඟීම් වලටාං අධිසං�ඡේKදීතා�වයක් දක්වද්දී පුර9ෂය� ද්‍රව6�ත් ක ඡේභාsතික ඡේද්වල හ9ඩාය පිළිබඳ සං�ජා�නනය කිරී අතින් �ති�යකටාං වඩා� ඉදිරිඡේයන් සිටිනබව ඡේනE චෛවද6 ඡේËතා�ගතා සං�යනික පර්ඡේ�ෂණාවල දී අන�වරණාය වී තිඡේ]. පුර9ෂඡේයකුඡේ� ක� හ9ඟීම් ඡේක්න්‍ද්‍රග තාවී ඇත්ඡේත් ප�ධ�න ඡේලසං ජානඡේන්ද්‍රියටාං සංම්බන්ධව බ9වි‍න් පුර9ෂය�ඡේ� ලි�ගික හ9ඟීම් ඇතිවීඡේම්දී සං�සංර්ගයටාං ව9ඩි න9ඹුර9තා�වයක් දක්වයි.237නමුදු �ති�කඡේ� ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං ලි�ගික හ9ඟීම් ඇඡේ� ඡේද්හය පුර� ව6�ප්‍තාවී ඇති බ9වි‍න් දීර්ඝ්‍රාක�ලීනව පවතින පූර්ව සං�සංර්ග හ9ඟීම්වලටාං පුර9ෂය�ටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව �ති�යක ද9ඩි අභිර9චියක් දක්වන්නීය.238 ඡේනEක�යික සුරක් ෂිතාතා�වය අවශ්‍ර6බවද ජා�නගතා �තී� ඡේහEඡේ Eන නිසං� හටාං ගන්න� ඡේපළඹවී ක් බ9වි‍න් ක්‍ෂණිකව ඇරඹිය හ9කිවූ සං�සංර්ගයකටාං වඩා� ව9ඩි

436

න9ඹුර9වක් ලි�ගික ආඡේKග ආශි තාව ඇති වන ශ්‍ර��ග�රය, නුර�ව ව9නි සු ටාං ආඡේKදන ඡේකඡේරහි �ති�යකතුළ ඇතා.239 පුර9ෂ චිත්තා �වභා�වය අනුව සියළු ලි�ගික ආඡේKදන එක් �ථ�නයක් කර� එල්ලව ඇති බ9වි‍න් ව9ළ9ක්වී පහසුය.240 නමුදු �තී� චිත්තා �වභා�වය අනුව ඇඡේ� ලි�ගික ආඡේKදන පුළුල් ක්ඡේෂ්තා�යක් පුර� ව6�ප්‍තාව ඇති බ9වි‍න් ව9ළ9ක්වී සංඳහ� ප�තිකර් ඡේයදීඡේම්දී පුර9ෂය�ටාං වඩා� ප�ඡේKශ්‍රම්ක�රී වි‍යයුතුය.241 පුර9ෂය� තුළ ලි�ගික ආඡේKග ක් ෂණික හ� ආකg ණාශීලී ඡේලසං තුපිටින් ප9හ9දිලිව ක9පී ඡේපනුනද එයටාං වඩා� තාර ක් ව9ඩි ක�ල ඡේKල�වක් ඡේගන ලි�ගික හ9ඟීම් ඇතිවන �ති�යකඡේ� එ හ9ඟීම් අභා6න්තාරගතාව තීවÊ ට්ටාං ක ඇතා.242 පුර9ෂය�ඡේ� එබඳු හ9ඟීම් ව9ළකී සංඳහ� අවශ්‍ර6 කරන සං �ධි ට්ටාං ටාං වඩා� ව9ඩි සං �ධි ට්ටාං ක් �ති�කටාං එබඳු හ9ඟීම් ව9ළකී සංඳහ� ඡේම් නිසං� අවශ්‍ර6 ඡේK.243 අවශ්‍ර6ඡේයන් උසං� අධ6�ත් ක නිෂ්ඨ�ව කර� සංම්ප��ප්‍තා වීඡේම් උත්සං�හයන් වලදී ක� ර�ග, පටිඝ්‍රා බඳු ආඡේKදන 9ඩිය යුතු හ� ප�හ�ණායකළයුතු බව ප�ධ�න සං�ධකයකි. සං9බවි‍න් ලි�ග ඡේවනසං පව� ඇතිවනුඡේ� ක� ර�ග හ9ඟීම් ඡේකඡේරහි සං�ඡේKදී වන ප� �ණාය අනුවය.ක� ර�ගය නම් භා�ව�ත් ක ආඡේKදන වි‍ඳදර� ග9නීඡේම් ආ�ව�දඡේ� එක්තාර� දිගුවක් ඡේලසංද ප9හ9දිලි කළ හ9කිය.244 ඡේම් භා�ව�ත් ක ආඡේKදන වි‍ඳදර� ග9නීඡේම් ආ�ව�දය සිය සිර9ර පුර� ව6�ප්‍තාව ඇති �ති�යකටාං වඩා� එය එක් ලක්ෂයකටාං ඡේකන්‍ද්‍රගතා වී ඇති පුර9ෂඡේයකුටාං පහසුඡේවන් සිතා හික් ව� ඡේගන උසං� �නසික හ� ආධ6�ත් ක තාත්වයන් කර� ප�ඡේKශ්‍රවීඡේම් හ9කිය�ව තිඡේ].245 ඒ හ9කිය�ව නිසං� එඡේ� හික් වන ලද පුර9ෂයින් ඉහළ ආධ6�ත් ක ට්ටාං ආගමික සං��ථ�වන්තුළ අර්හත්ව බඳු උසං� �නසික ට්ටාංම් සුරක්ෂිතාව දීර්ඝ්‍රා ක�ලීනව පවත්ව� ග9නීඡේම් දී අතිශ්‍රයින් ව9දගත් ඡේK. �ති�යකටාං තා � අවටාං පරිසංරය 180%

ඡේකEණායකින් යුතුව ග\හණාය කර ග9නීඡේම් හ9කිය�ව තිඡේ]. එඡේ� ඒ හ9කිය�ව සං ඟ මිතා�ශීලී, කhඩා�යම් හ9ඟීම්, සං�මූහික කිgය�ක�රකම් ර9චිය ආදී හ9කිය�වන් උපක�රඡේයන් සං�වි‍ධ�නගතාව කිgය�කිරීඡේම් හ9කිය�ව ඇතා.246

ඡේම් හ9කිය�ව පිරිමිඡේයකුටාං �ති�කටාං තාරම් ඡේහ�ඳින් පිහිටාං� න9තා.247ඡේම් ඡේkතුව තා යම් ආගමික පරිසංරයක දී �ති�කඡේ� භූමික�ව ව9දගත් වනුඡේ� ඇය සංතු උසං� ආධ6�ත්මික හ� සං�ජා�නන හ9කිය�ව නිසං� ඡේන�ව ඇඡේ� සං�වි‍ධ�න�ත් ක හ9කිය�ව නිසං�බව ප9හ9දිලි ඡේK.248 ඡේම් අනුව �ති�යකටාං කිසියම් ආගමික සං��ථ�වකදී ව9දගත් භුමික�වක් ඉටු කළ හ9කි වනුඡේ� ඇඡේ� සං�වි‍ධ�න�ත් ක ගති ලක්ණායටාං අද�ළ සං�ජා�නන හ9කිය�ව නිසං� බව තාහවුර9 ඡේK.249 ආගමික�ථ�න ඇසුර9ඡේක�ටාං ප�සං9ල්, ළඳර9 ප�සං9ල් හ� වි‍වි‍ධ ආගමික සං�වි‍ධ�න ආදිය ඉතා� ඡේහ�ඳින් පවත්ව�ඡේගන යQඡේම් හ9කිය�ව �ති�යකටාං චෛනසංර්ගිකව ල9බී තිඡේ]. පුර9ෂය�ටාං හ9කිය�ව ඇත්ඡේත් ඒ �වරQපයටාං වඩා� ඡේවන� භූමික�වක් ඉටු කිරී පිණිසංය. එනම් පුර9ෂය�ඡේ� පටු ග9ඹුර9 ඉදිරි ද�ෂ්ටිය චෛනසංර්ගය චිත්ඡේත්ග\තා�වය හ� සීමිතා අරමුණු ඡේකඡේරහි පවතින වි‍ඡේ�ෂඥාතා�වය භා�වි‍තා� කර උසං� අධ6�ත්මික ට්ටාංම් ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කරග9නී ටාං හ9කිය�ව ල9බී තිඡේ].250 සුක්ක වි‍ප�සංන�ව සංඳහ�

437

ඡේ ය චෛජාව වි‍ද6�ත් ක ව9දගත් පිහිටී කි.251 භා�රතාඡේයහි වුව ද ලක්දිව වුව ද සංම්බුදු සංසුඡේනහි අවසං�න ක�ල වකව�නු තුළ වි‍ශ්‍ර�ල සං�ඛ6�වක් බිහිව සිටිඡේ� සුක්ක වි‍ප�සංක රහතුන් වහන්ඡේ�ල�ය. එඡේලසං බිහිව ඇති සුක්ක වි‍ප�සංක රහතුන් වහන්ඡේ�ල� අතාරින් සංQ ඡේකඡේනකු ප�ඡේk භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල� බව ද9කගතා හ9කිය. එයටාං ඡේkතු ඡේදකක් තිබිය හ9කිය. එනම් ඒ වනවි‍ටාං භික්ෂූණි සං��ථ�ව වි‍ය9කී ඡේග�� තිබී යි. අඡේනක් ඡේkතුව භික්ෂුණීන්වහන්ඡේ� න කටාං සුක්ක වි‍ප�සංන�ව ඟින් අර්හත්වය ල9බී ටාං තිබූ චෛජාව වි‍ද6�ත් ක අපහසුතා�වයයි. ඇතා9ම්වි‍ටාං භික්ෂූණී සං��ථ�ව අභා�වයටාංය� ටාං ඡේkතුවූ අප�කටාං ඡේkතුවක් ඡේලසං සුක්ක වි‍ප�සංක කg ඡේKදය තුළින් අර්හත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කිරී ටාං භික්ෂුණියකටාං ඇති චෛජාව වි‍ද6�ත් ක අපහසුතා�වය ද9ක්වි‍ය හ9කිය.ශ්‍ර �වක පිරිසං ආකර්ශ්‍රණාය වනුඡේ� පර �ර්ථ�ධිග තාත්වය උසං� අධ6�ත්මික සං�වර්ධන පත්ව ඇති පුද්ගල ඡේපsර9ෂය ඡේක්න්‍ද්‍රගතාවය. එහිදී �ති�කටාං වඩා� පුර9ෂඡේයකුටාං ප�මුඛ �ථ�නය පිරින9ඡේම්. න්ද චෛජාව වි‍ද6�ත් ක අනන6තා�ව අනුව ආධ6�ත්මිකව වඩා� ඉහළ  ට්ටාංම් ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කිරීඡේම් වි‍භාව ශ්‍රක්තිය පිරිමිය�ටාං ඇතිබ9වි‍නි.

කළ�තුරකින් �ති�යකටාං ද ඡේම් තාත්වය කර� සංම්ප��ප්‍තා වි‍ය හ9කි වුව ද වඩා� බහුලව සුක්ක වි‍ප�සංක අර්හත්ව සං�ජා�නන ඡේගEචර වනුඡේ� පුර9ෂ ඡේක්න්‍ද්‍රිය බව ඉතා� ප9හ9දිලිව නිරීක්ෂණාය කළ හ9කිය. ඡේම් තාත්වය යටාංඡේත් මූලික භික්ෂූ ප�ති �නයවූ අර්හත්ව පර �ර්ශ්‍රය සුක්ක වි‍ප�සංක තාත්වඡේයන් අධිග අවඡේබEධයටාං පත් වීඡේම් හ9කිය�ව ඇත්ඡේත් භික්ෂූණීන් වහන්ඡේ�ල� හටාං සං�ඡේප්‍ක්‍ෂව භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල�ටාං බව ද9ක්වි‍යහ9කිය.

5.8.සිK පිළිසිඹිය� සංහිතා අර්හත්වය

සං� �න6 අර්හත්වය හ� සිKපිළිසිඹිය�ව අතාර ඡේවන�කම් ඇතා.

සං� �න6 රහතාන් වහන්ඡේ�ටාං �වකීය චිත්තා සංන්තා�නගතා ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් ප්‍ රහීණාය.252 උන්වහන්ඡේ� හ9කිය�ව ලබ� ඇත්ඡේත් තා සිතා තුළ ප�රිශුද්ධිය ඇති කරග9නී ටාං අවශ්‍ර6 ධර් �වඡේබEධය ප ණාකි. නමුදු ධර් අවඡේබEධඡේයහි සී �ව එප ණාකින් සී �කර ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කිය.253 ධර් ඡේබEධඡේ� සී �ව සංම් � සංම්බුද්ධත්වය දක්ව� වි‍හිද යයි. ග�ග�වක ජාලය ඉතා� වි‍ශ්‍ර�ල ප්‍ ර �ණායක් තිඡේබතාත්, ඉන් අවශ්‍ර6 වනුඡේ� පිප�සංය සං�සිඳවී සංඳහ� අවශ්‍ර6 ජාලප� �ණාය ප ණාක්ය යන ක�රණාය ඡේම් සංඳහ� නිදසුන් වශ්‍රඡේයන් ද9ක්වි‍ය හ9කිය. පිප�සංය සං�සිඳව� ග9නී ටාං අවශ්‍ර6 කරනුඡේ� ඇතා9ම්වි‍ටාං ජාලය ඉතා� �වල්පයක් වි‍ය හ9කිය. නමුත් ඒ �වල්ප වූ ජාලඡේයන් පිප�සංය සං�සිඳව� ග9නී ටාං හ9කි වුව ද ග�ග�ඡේවහි ජාලය ඇත්ඡේත් එප ණාක් ඡේන�ඡේK. ඡේ නිදසුන ඟින් කියඡේවනුඡේ� කිසියම් ඡේදයක ඇති උපඡේයEගීතා�ව එහි අව� යතා� සං�තා�ප්‍තා කළ හ9කි වූ සී �වටාං වඩා� ව9ඩිවි‍ය හ9කි බවයි. එඡේ න් ශී සංද්ධර් ය අර්හත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර නිවීඡේම් අවශ්‍ර6තා�ව

438

ඡේපරද9රි කරඡේගන ඡේද්ශ්‍රන� ඡේක�ටාං තිබුණාද ඒ ධර් ඡේයහි ග9ඹුර එප ණාකින් සී � ඡේන� වන බවයි. ඡේවනත් අයුරකින් කිවඡේහ�ත් අර්හත්වය නමින් හ9ඳින්ඡේවනුඡේ� සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා වී යි. නමුදු ඡේ රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� ප�ඥා� ට්ටාං සං� �න6, ජ්ඣි හ� ඉහල වශ්‍රඡේයන් වි‍වි‍ධ අගය පර�සංයන්ටාං අයත් වන බව උන් වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් ඡේක�ටාං ගන්න� ශී සංද්ධර් ය පිළිබඳ ඇති කර ගන්න� වි‍ඡේ�ෂඥාතා�ව අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. ඡේබ�ඡේහEඡේක�ටාං ශී සංද්ධර් ය තා � වි‍සින් ධර් ඡේබEධය ලබ� සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා කිරී ටාං ව6තිඡේර්ක වශ්‍රඡේයන් ද9නග9නීඡේම් අවශ්‍ර6තා�වයක් ඇතිවන අව�ථ�ව එය ඡේවනත් අයටාං ඉග9න්වී සංඳහ� වි‍ද6 �න කුසංලතා�වයක් වශ්‍රඡේයන් සං9ලකිය හ9කිය. ඡේම් අනුව සිK පිළිසිඹිය� කුසංලතා�වය ඉග9න්වී සංඳහ� සං හර රහතුන් වහන්ඡේ�ල�හටාං ඇති සුවි‍ඡේ�ෂී දක්ෂතා�වය වි‍ද6 �න කිරී ක් වශ්‍රඡේයන්ද ද9ක්වි‍ය හ9කිය.254 ඊටාං ඡේkතුව සිK පිළිසිඹිය�ව නිසං� ධර් ය ඉතා� නිව9රදිව අනුන්ටාං වි‍ග\හ කර ඉග9න්වීඡේම් හ9කිය�ව තිඡේබන බ9වි‍නි. සිK පිළිසිඹිය� සංහිතා සංQ රහතාන් වහන්ඡේ� ඡේකඡේනකු ධර් ය ඉග9න්වීඡේම් ගුර9වරඡේයකු වන බවටාං මින් අන�ව9කි පළ කළ ඡේන� හ9කිය. නමුදු ඡේ යින් ප9හ9දිලි කිරී ටාං වQය ක් කරනුඡේ� සං�ර්ථක ගුර9 භූමික�වක් සංඳහ� අවශ්‍ර6 කරන සං�ජා�නන හ9කිය�ව උන්වහන්ඡේ� සංතුවන බවයි. සිK පිළිසිඹිය�ව නම් සං හර රහතුන් වහන්ඡේ�ල� හටාං හිමි වන සුවි‍ඡේ�ෂී සං�ජා�නන හ9කිය�වකි. සංQ රහතාන් වහන්ඡේ� න කටාං ඡේම් සිK පිළිසිඹිය�ව න9තා. ඉන් ප9හ9දිලිවනුඡේ� සිK පිළිසිඹිය�ව අරහත්ව ඵල�වඡේබEධයටාං සුවි‍ඡේ�ෂීත්වයක් ගනු ඡේන�ලබන අතාර �ර්ගඵල අවඡේබEධය ඡේ න් ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණාත්‍වය අතාර සං�ජු සංබඳතා�වක් න9ති බවයි. අව තාරමින් ඡේලsකික ධ6�න ඡේ න් ක්ඡේල්ශ්‍ර යටාංපත් කිරී සං ඟ ඡේහE සිK පිළිසිඹිය�ව සං�ජු සංබඳතා�වයක් ඡේන� 9ති බව ඡේපනී යයි. මින් අදහ� වනුඡේ� සිK පිළිසිඹිය�ව භා�වන�ඡේවන් ලබ� ගතා යුතු ඡේදයක් ඡේන� වන බවයි. ඡේ හි දී ග9ටාංළුවක් ඇතිවි‍ය හ9කිය. එනම් සිK පිළිසිඹිය�ව යම් ඡේකඡේනකුටාං ලබ� ගතා හ9ක්ඡේක් භා�වන�ව තුළින් ඡේන� ඡේවතාත්, එය අනිව�ර්යඡේයන් ල9ඡේබනුඡේ� ඡේලEඡේකEත්තාර භා�වන� �ර්ගය වඩා� �ර්ග ඵල අවඡේබEධය ල9ඡේබන අව�ථ�ඡේK දී බවයි. එඡේ�නම් සිK පිලිසිඹිය�ව භා�වන�වටාං සංබඳතා�වයක් න9ති බව ප�ක�ශ්‍ර කරන්ඡේන් න්ද යන්න පිළිබඳ ග9ටාංළුවක් ඇති වි‍ය හ9කියි.

නමුදු ඡේ හි දී සිහි තාබ� ගතා යුතු ඡේදයක් තිඡේ]. එනම් සිKපිළිසිඹිය�ව ල9ඡේබන්ඡේන් �ර්ගඵල අවඡේබEධය ල9ඡේබන අව�ථ�ඡේKදී වුව ද සිK පිළිසිඹිය�ව ලබ�ග9නී ටාං සිදු කළ යුතු ඡේවන භා�වන�වක් න9ති බවයි. එනම් ඒ �ර්ගඵල අවඡේබEධඡේ� දී සිK පිලිසිඹිය�ව ල9බුණාත්, ඡේ ඡේ� ඡේම් අයුරින් සිK පිළිසිඹිය�ව ලබමි ය9යි අමුතු වQය ක් �ර්ගඵල අවඡේබEධඡේ� දී සිදු කළ යුතු ඡේන� වී යි. නමුදු සං�ජු ඡේලසං සිK පිළිසිඹිය�වටාං සංබඳතා�වයක් න9ති වුව ද සිK පිලිසිඹිය�වටාං වකg අයුරින් උප�ථම්භාක වි‍ය හ9කි ඡේබ�ඡේහE කර9ණු ඇතා. සිKපිළිසිඹිය�ව නම් ධර් ය වි‍ග\හ කිරීඡේම් දක්ෂතා�වයි. න9තාඡේහ�ත් වි‍ශ්‍ර�රද බවයි. එය සං�ජුව සංබඳතා� දක්වතාඡේහ�ත් දක්වනුඡේ� භා�වන�ව සං ඟ

439

ඡේන�ව ද9න උගත්ක සං ඟ බව නම් ප9වසිය හ9කිය. එයටාං ඡේkතුව සිK පිළිසිඹිය�ව ඡේබඡේහවි‍න් ඥා�තීත්‍වයක් දක්වනුඡේ� උගත්ක සං ඟ වන බ9වි‍නි.

ඊටාං ඡේkතුව සිK පිළිසිඹිය�ව ලබ� ග9නී සංඳහ� ඡේවන භා�වන�වක් ඡේන� 9ති වී ත්, �ර්ග ඵල අවඡේබEධයටාං ඡේපර ධර් ය පිලිබඳ ද9න උගඡේතාකුව සිටී ත් ධර් �වඡේබEධය ල9බූ පසු කලින් තිබූ ද9න උගත්ක වඩා�ත් මුහුකුර� ය� තුළින් වි‍ශ්‍ර�රදත්වය ල9බී ත් යන කර9ණු සිK පිළිසිඹිය�ව සංඳහ� ඡේබ�ඡේහE උපක�රී වි‍ය හ9කි බව ප9හ9දිලිව යි. ඡේ හිදී ද9ක්වි‍ය යුතු ව9දගත් කර9ණාක් නම් සිK පිළිසිඹිය�ව ල9බී ටාං රහත් බව ල9බී අතා6වශ්‍ර6 ඡේන� වන බවයි.සං හර9 ඡේසංEතා�පත්ති �ර්ග ඵල අවඡේබEධඡේ� දී සිK පිළිසිඹිය� ල9බී ටාං ව�සංන�වන්තා ඡේවති. තාවත් අය ඡේසංEව�න් �ර්ග ඵල අවඡේබEධඡේ� සිටාං අර්හත්ව �ර්ග ඵල අවඡේබEධය දක්ව� ඇති වි‍වි‍ධ අව�ථ�වන්හි සිK පිළිසිඹිය�ව ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කර ග9නී ටාං සං ත් ඡේවති.255

සිK පිළිසිඹිය�ව නම් අර්ථ, ධම් , නිර9ක්ති හ� පටිභා�න යන සංතාර�ක�ර කුසංලතා�වයි. එය අර්හත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කරග9නීඡේම්දී කිසියම් උතුඡේ කු වි‍සින් අත්පත් කර ග9නී සිKපිළිසිඹිය� සංහිතා අර්හත්වය ඡේ� සං9ලඡේක්. සිK පිළිසිඹිය�ව ල9බී ටාං යම් ඡේකඡේනකුටාං අර්හත්ව �ර්ගඵල අවඡේබEධය අවශ්‍ර6 ඡේන� වන බවටාං නිදසුනක් නම් සංම්බුදු සංසුඡේන් ධර් භා�hඩා�ග�රික ඡේලසං සං9ලඡේකන ආනන්ද හිමියන් ඡේසංEව�න්ව සිටින අව�ථ�ඡේK දී සිK පිළිසිඹිය�ව සංහිතාව සිටී යි.256 ඡේම් ඡේkතුව තා සංම්බුදු සංසුඡේන් ඇතා9ම් භික්ෂූන් වහන්ඡේ�ල� අර්හත්වය ට්ටාං කර� ඡේන�ප9මිණා වුව ද සිK පිළිසිඹිය�වටාං පත්වි‍යහ9කි බව ප�ක�ශ්‍ර කළහ9කිය. නමුදු අර්හත් �ර්ගඵල අවඡේබEධයටාං වඩා� පහළ �ර්ග ඵල ට්ටාංම් වල පවතින සිK පිළිසිඹිය�ව සංහ අර්හත් �ර්ගඵල අවඡේබEධඡේ� දී ල9ඡේබන සිK පිලිසිඹිය�ව එක හ� සං �න ඡේන�වි‍ය හ9කිය. ඡේම් ඡේවනසං ඇතිවනුඡේ� සං�ජා�නන ප9තිකඩා අනුව බව ප9හ9දිලිය. දුක්ඛ නිඡේරEධ ග�මිණී පටිපද� ආර්ය සංතා6ය වඩා� අර්හත්ව �ර්ගඵල අවඡේබEධඡේයන් සියළු ක්ඡේල්ශ්‍ර මුලිනුපුටාං� ද න රහතාන් වහන්ඡේ�ටාං ධර් ය පිළිබඳව ඇතිවන සං�ජා�නනය වි‍වි‍ධ �වරQපඡේයන් තිබිය හ9කිය යන ක�රණාය සිK පිළිසිඹිය�ව නිසං� තාහවුර9 ඡේK. �වකීය දුක්ඛ ප�හීණා වන ට්ටාං දක්ව� එ ධ6 පිළිඡේවතාතුළ දක්වන ලද සං�ජා�නන වි‍වි‍ධත්‍වය තා රහතාන් වහන්ඡේ�ල� වර්ගීකරණාය වී තිඡේ]. එය සං9බවි‍න් අර්හත්වය පිළිබඳව වර්ගීකරණායක් ඡේන�ඡේK. ක් නිසං�ද යත් එඡේ� අර්හත් ඟ ඵලය වර්ගීකරණාය කර ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කි බ9වි‍නි. අර්හත්වයටාංපත් උතු �ඡේ� ධර් වි‍�ඡේල්ෂණා හ9කිය�ව තා එ වර්ගීකරණාය සිදු ඡේK. ඒ නිසං� සිK පිළිසිඹිය�ව යනු කිසිදු �ර්ගඵල වර්ගීකරණායක් ඡේන�ඡේK. නමුදු ඡේ හි සිහි තාබ�ගතා යුතු කර9ණාක් නම් සිK පිළිසිඹිය�ව ල9ඡේබනුඡේ� �ර්ග ඵල අවඡේබEධඡේ� දී බවයි.එය යම් අව�ථ�වක් දක්ව� යටාංපත්ව තිබී ඡේවනත් කර9ණාක් නිසං� එක්වර තුවූ දක්ෂතා�වයක් ව9නිය. සිK පිළිසිඹිය�ව දිගුක�ලයක් ති�ඡේ� සංසංරභාව ග නතුළදී එක් රැ� කර ගන්න� උගත්කම්වල

440

එකතුවකි. එය �නව චිත්තා සංන්තා�නගතාව සං9ඟව පවතින දක්ෂතා�වයකි. ඒ දක්ෂතා�වය තු වනුඡේ� �ර්ග ඵල අවඡේබEධඡේ�දීය. සිK පිළිසිඹිය�වටාං අද�ළ වන සුදුසුකම් යම් පුද්ගලඡේයකුටාං එක් වර තු කරගතා ඡේන�හ9කි දිගු ක�ල�න්තාරයක් ති�ඡේ� කgමිකව වග� කර ගතා යුතු දක්ෂතා� සංමූහයක් බව ඉතා� ප9හ9දිලිව ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. පුද්ගල ඡේපsර9ෂය තා සිK පිලිසිඹිය� හ9කිය�ව ඡේවන� ඡේK. ඡේ �ළඡේ� අවඡේබEධ කිරීඡේම් හ9කිය�ව සං හර පුද්ගලයන්ඡේ� ඡේසංසු පුද්ගලයින්ටාං වඩා� ව9ඩිය. එය හුඡේදක් ද9න උගත්ක ප ණාක් ඡේන�වි‍ය හ9කිය. බුද්ධිය යනුඡේවන් හඳුන්වනුඡේ� බ�හිර ද9න උගත්ක ඡේන�ඡේK. ද9නු පසු ක�ලීනව අසීර9ඡේවන් රැ� කර ලබ� ගතා හ9කිය. නමුදු බුද්ධිය යම් ඡේකඡේනකු අත්පත් කර ගනුඡේ� උපතා සං ඟ යි. එය ඡේ �ළය සංතුවඇති සං�ජා�නන හ9කිය�ඡේK අනන6තා�ව ඡේලසංද හ9ඳින්වි‍ය හ9කිය. සං�ජා�නන හ9කිය�ඡේK අනන6තා�ව සංක�වී ටාං ඡේපsර9ෂ සං�ධකය ද ඡේබ�ඡේහE දුරටාං ඉවහල් ඡේK. මිනිසුන් එක් අඡේයකු තාවත් ඡේකඡේනකුඡේගන් ඡේවන�වනුඡේ� ඡේම් ඡේපsර9ෂ සං�ධකය නිසං�ය. පුද්ගලික අත්ද9කීම් තා ඡේපsර9ෂ අනන6තා�ව ඡේවන� වි‍ය හ9කිය. ආධ6�ත්මික කර9ණු වි‍ෂඡේයහි ඡේකඡේනකුහටාං ලබ�ගතා හ9කි ඡේතා�ර9තුර9 තා පදනම්ව පුද්ගල අනන6තා�ව ඡේක්න්‍ද්‍රකරඡේගන සං�ජා�නන හ9කිය�ඡේK යම් සං�වර්ධනයක් අඡේප්‍ක්ෂ� කළහ9කිය.නමුදු ඡේම් අව�ථ�ඡේKදී පව� ඡේ �ළඡේයහි ජීවවි‍ද6�ත් ක වූ අනන6තා�වය සං�ජා�නනඡේයහි හ9ඩාය තීරණාය කිරීඡේම්දී ඉතා� ව9දගත් සං�ධකයක් ඡේලසං කිgය� කරන බව ප9හ9දිලිව වටාංහ� ගතා හ9කිය.257 සිK පිළිසිඹිය�ව ඡේලසං අර්ථකථනය කරනුඡේ� යම් අඡේයකුඡේ� උත්පත්තිගතා ජීව වි‍ද6�ත් ක අනන6තා�වය තා ඒ පුද්ගලය�හටාං අත්පත් කර ගතා හ9කි සං�ජා�නනය පිලිබඳ හ9ඩාතාලය ඡේලසං ද9ක් වි‍ය හ9කිය. සිK පිළිසිඹිය�ව ඊටාං අද�ළ ජීව වි‍ද6�ත් ක පසුබි ක් න9තිව ලබ� ගතා ඡේන� හ9කිය. සංසංඡේර් දී වි‍වි‍ධ ආක�රඡේයන් ද9න උගත්කම් අත්පත් කර ග9නී නිසං� �නසික ව¹හය ඊටාං අනුගතාව සංක� ඡේK. උපතා ල9බීඡේම් කුසංලය සංක�වීඡේම් දී ඡේ බඳු ජීව වි‍ද6�ත් ක කර9ණු වි‍ශ්‍ර�ල ඡේලසං බලපQම් ඇති කරනු ල9ඡේ]. වර්තා �න ආත් භා�වය තුළදී අර්හත්ව ඵලය අවඡේබEධ කර ග9නී ඡේ න් සිK පිළිසිඹිය�ව ලබ� ග9නී බඳු කර9ණුවල දී උපඡේත් දී ල9බූ ජීව වි‍ද6�ත් ක හ9කිය�ව ප�ධ�න වශ්‍රඡේයන් ඉවහල් ඡේK. ඡේම් අනුව වර්තා �න ආත් භා�වය තුළදී යම් ඡේකඡේනකුටාං උගත්ක ලබ� ගතා හ9ක්ඡේක් ඊටාං අද�ළ ජීව වි‍ද6�ත් ක අනන6තා�වය ඡේග�ඩානඟ� ඡේගන ඇතිනම් ප ණාකි.258

සිK පිළිසිඹිය�වටාං අයත් ඡේ� සං9ලඡේකන අර්ථ, ධම් , නිර9ක්ති හ� පටිභා�න යන ඡේක�ටාං� ව9ඩි දුරටාංත් වි‍�තාර කරන්ඡේන් නම් ය ක වූ අර්ථඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප�තිසංම්භිද�වය.259 යම් ධර් පදයක වචනවලින් ප්‍ රක�ශ්‍ර වන අර්ථය ඡේම් නමින් හ9ඳින්ඡේK.260 ඡේම් අනුව භා�ෂ�වක වචන වන�හී ඡේ වලම්ය.261 ඒ වචනවලින් ප�ක�ශ්‍ර වන ධර් �නූකූල අදහසං අර්ථය අර්ථ පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.262 ප�ලි භා�ෂ�ව ප ණාක් ඡේන�ව ඡේලEකඡේ�

441

ද9නටාං ව6වහ�ර වන ඡේහE �තා භා�ෂ� තාත්වඡේ� ඇති සං� �න6 ඡේප�දුජාන K යවහ�රඡේයන් ඉවත්ව ඇති කිසියම් භා�ෂ�වක වචන ඟින් බුද්ධ වචනය ප්‍ රක�ශ්‍ර කළහ9කිය.263 එවකටාං ප��ඡේද්ශ්‍ර ව6වහ�ර වූ බසංක් වූ ගධ ඡේද්ශ්‍රඡේයහි කථ� ව6වහ�රඡේ� ප9වති ප�ක�තා භා�ෂ�ව �ගධි භා�ෂ�ව ඡේහවත් ප�ලි භා�ෂ�වයි.264 ප�ලි භා�ෂ�වටාං එන ල9බී ඇත්ඡේත් ති�පිටාංක බුද්ධ ඡේද්ශ්‍රන� සං�ග\හ වූ නිසං� ය9යි සං හර පඬිවර9 අර්ථ දක්වති.265 ඒ ඡේකඡේ� වුව ද ඡේලEකඡේ� ඕනQ භා�ෂ� ව6වහ�ර අතින් ඡේප�ඡේහ�සංත් බසංකින් ති�පිටාංක බුද්ධ ඡේද්ශ්‍රන�වල අර්ථය වි‍ග\හ කළහ9කිය.266 ඕනQ භා�ෂ�වක අඩා�ගු වචන සංඳහ� ඒ වචනවලටාං සුවි‍ඡේ�ෂී වූ සංම් තා අර්ථ තිඡේ]. ඒ නිසං� කිසියම් ධර් �නූකූල වි‍ග\හයක් වචන භා�වි‍තා� කර ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාං වQයම් කිරීඡේම් දී ශ්‍ර �වකය�ටාං ඒ වචනවල ඡේප�දු සංම්මුතිය මිසං ධර් �නූකූල වි‍වරණායක් ඒතුළින් උකහ�ගතා ඡේන�හ9කි නම් එබඳ වි‍ග\හයන් අසං�ර්ථක වි‍යහ9කිය.267 ඡේම් ඡේkතුව නිසං� වචනවල සං9ක9� නිසි පරිදි නි�චිතාව හ9කිතා�ක් ආසංන්න වශ්‍රඡේයන් ධර් �නූකූල වි‍ග\හයක් එ ඟින් ප�ක�ශ්‍ර වන පරිදි ඡේපළ ග9�වීඡේම් කුසංලතා�ව අර්ථ පටිසංම්භිද�ව වශ්‍රඡේයන් ද9ක්වි‍ය හ9කිය.268 ඡේ හි වි‍ශ්‍ර�රදබව ඇති තා9න9ත්තා�ටාං ඡේප�දු සංම්මුති අන්තාර්ගතා භා�ෂ�ඡේK වචන ඟින් බුද්ධ ඡේද්ශ්‍රන�ඡේK හරය පිළිබඳව ඡේකඡේතාක් ග9ඹුර9 ධර් වි‍ග\හයක් වුව ද සිදු කළ හ9කිය.269 එඡේ� ධර් ඡේයහි ඇති ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය ධර් පටිසංම්භිද�ය.

එක ධර් කර9ණාක වුව ද ග9ඹුර9 බව ශ්‍ර �වකය� අනුව වර්ගීකරණාය ඡේක�ටාං වි‍වි‍ධ ට්ටාංම් වලින් ප�ක�ශ්‍රයටාං පත් කළ හ9කිය.270 එඡේ� වනුඡේ� තා න්ඡේ� අවඡේබEධ ශ්‍රක්තියටාං අනුව ග\හණාය කර ගතා හ9කි ප� �ණාය සීමිතා බ9වි‍නි.271 එඡේ� යම් කිසි ධර්‍ම වි‍ග\හයක් වි‍වි‍ධ අව�ථ�නූරQපීව වි‍ග\හ කර ද9ක්වීඡේම්දී ඊටාං අද�ළ පසුබි ටාං අනුව වි‍ග\හකරන �වරQපය හ� �වභා�වය ඡේවන� වි‍ය හ9කිය. බුද්ධිය අනුව හ� අවඡේබEධ ශ්‍රක්තිය අනුව පුද්ගලයින්ඡේ� අවඡේබEධ ශ්‍රක්තිඡේ� වි‍වි‍ධ ට්ටාංම් තිබිය හ9කිය. ඒ අව�ථ�වටාං අනුව පුද්ගල ඡේවන�ක තා ධර් වි‍ග\හයක �වරQපය ඡේවන�වි‍ය යුත්ඡේත් එබ9වි‍නි.ඒ වි‍වි‍ධ �වරQපය න�ව ග\හණාය කරඡේගන නිව9රදිව අව�ථ�නුරQපීව කටාංයුතු කළහ9කි පුද්ගලය�හටාං නිව9රදි අර්ථසංම්පන්න ධර් සංන්නිඡේKදනයක නිරතා වි‍ය හ9කිය. ති�පිටාංක ධර් ඡේයහි ඇති ලක්‍ෂණාය නම් වි‍ග\හ කිරීඡේම්දී එක් �ථ�නයක දී වි‍ග\හවන ධර් කර9ණාක් ඡේවනත් �ථ�නයක වි‍ග\හවීඡේම්දී ඊටාං වඩා� ඡේවන� ආක�රයටාං වි‍ග\හ ඡේන�වී යි. එක් �ථ�නයක වි‍ග\හවන ධර් කර9ණාක් තාවත් �ථ�නයක දී වි‍ග\හවනුඡේ� මූලික න6�ය සං �නවන ආක�රයටාංය. එඡේ� එ එකිඡේනක න�ව සං9සංඳියහ9කිවි‍ය යුතුය.ආරම්භාකව වි‍ග\හ වන ධර් කර9ණා 9දදීද එඡේ� අවසං�නඡේ�දීද න�ව ග9ලපී තිබියයුතුය. ධර් ඡේයහි මුල, 9ද හ� අග ග9ලඡේපන ඡේලසං ධර් සංන්නිඡේKදඡේයහි නිරතාවි‍ය යුතුබව ශ්‍ර �වක පිරිසංටාං බුදුරදුන් ඡේද්ශ්‍රන� කර ඇත්ඡේත් එබ9වි‍නි.එය මුතු ඇටාං සංමූහයක් න�ව ග9ලඡේපන ඡේලසං අමුණානලද මුතු �ලයක මුතු ඇටාංවලටාං සං �නය.ඡේ ඡේලසං ග9ලපීඡේ න් පව� නව අර්ථ උත්ප�දනයවන ඡේලසංටාං දක්ව� ධර් ඡේද්ශ්‍රන� සිදුකර තිබී ඉතා� වි‍� ය

442

ජානකය.සංම් � සංම්බුදුවරඡේයකුඡේ� ඡේද්ශ්‍රන� කිසිදු අතිරික්තායක් ඡේහE ඌණාබවක් න9තිව නිසි ප� �ණායටාං නිසි ඡේලසං අවශ්‍ර6 පරිදි ඡේද්ශ්‍රන� කර ඇතා.එය තාවත් අඡේයකුටාං සං��කරණාය කිරීඡේම් ඡේහE සං�ඡේශ්‍රEධන කිරීඡේම් කිසිදු අවශ්‍ර6තා�වයක් න9තා. අතීතාය, අන�ගතාය හ� වර්තා �නය යන ක�ලතා�යටාං ග9ලඡේපන අයුරින් බුද්ධ ඡේද්ශ්‍රන� සං න්වි‍තාව.කල්ඡේගවී ඡේග�� ඡේ කලටාං උචිතා ඡේලසං ය�වත්ක�ලීන කළයුතු බවක් බුද්ධ ඡේද්ශ්‍රන�වල ග9] ඡේන�ඡේK.ඒ නිසං� ඡේ හි ධර් පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් අයුරින් ධර් ඡේයහි ග9]වන ප�ඡේÓදගතා ඥා�නයයි.272 ඒ අර්ථඡේයහි හ� ධර් ඡේ� �වභා�ව නිර9ක්ති සං�ඛ6�තා ශ්‍ර]දඡේයහි ඇති ප�ඡේÓද ගතා ඥා�නය නිර9ක්ති ප�තිසංම්භිද�වයි.273

ඡේ හිදී නිර9ක්තිය ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් වි‍වි‍ධ භා�ෂ� ශ්‍ර��තා�,K ය�කරණා,ඡාන්ද�ශ්‍ර��තා� ආදිඡේයහි ඇති හ9කිය�වයි.274 අල�ක�රශ්‍ර��ත් රය,සං�හිතා6ය,ශ්‍ර��තී�ය හ9කිය�ව ව9නි භා�ෂ�ව භා�වි‍තා�කිරී පිළිබඳ ඇති බුහුටි �වභා�වය නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං ද9ක්ඡේK.275 අටුව�වල ඡේලEකඡේ� ඇති වි‍වි‍ධ භා�ෂ� ද9න ඉඡේගන ග9නී ටාංත් වඩා� ප�ලි භා�ෂ�ව ඉතා� ඡේහ�ඳින් හ9සිරවීඡේම් හ9කිය�ව හ� දක්ෂතා�වය ලබ� තිබී ඡේසංසු භා�ෂ� හ9කිය�ව අත්පත් කර ග9නී ටාංත් වඩා� උද්ධ�තා කර දක්ව� තිඡේ].එඡේ� එ උද්ධ�තාය වූ ප�ලි භා�ෂ� හ9කිය�ව ලබ�සිටී නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං අර්ථ දක්ව� ඇති �ථ�න ඡේබsද්ධ සං�හිතා6යතුළ බහුලව හමුඡේK.ධර් ය වඩා� ඡේහ�ඳින් සංන්නිඡේKදනය කිරී ටාං නම් වි‍වි‍ධ�ක�ර �නව සං �ජාවල ජීවත්වන වි‍වි‍ධ සං �ජා ඡේක�ට්ඨ�ශ්‍ර අතාර සංන්නිඡේKදන කටාංයුතු සිදුකරන වි‍වි‍ධ වූ භා�ෂ� ර�ශ්‍රයක් ද9න සිටී යහපත් ධර් සංන්නිඡේKදකඡේයකුටාං අතා6වශ්‍ර6 ක�රණායක් ඡේලසං ඡේපන්ව� දිය හ9කිය.එක ධර් අදහසංක් පුද්ගලයින් කීප ඡේදඡේනකුටාං සං�ජා�නනය වන �වරQපය කීප අයුරක් වි‍ය හ9කිය.එබඳු අව�ථ�වකදී එක ධර් කර9ණා පිළිබඳ වි‍වි‍ධ ද�ෂ්ටිඡේකEණා හ� වි‍වි‍ධ භා�ෂ�වන්හි ඡේයදී ඇති වි‍වි‍ධ �වරQප අනුව ප9හ9දිලි කළහ9කි නම් වඩා�ත් ව9ඩි මිනිසුන් ඡේක�ටාංසංක් එය ග\හණාය කරගනිතා9යි උපකල්පනය කළ හ9කිය.නිර9ක්ති කුසංලතා�වඡේයහි ඇති ව9දගත්ක නිසං� පටිසංම්භිද� අතාර එය නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං දක්ව� තිඡේ].ඊළඟ පටිසංම්භිද�ව නම් ප�තිභා�න පටිසංම්භිද�වයි.276 සංර්වතා� ඥා�නඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය ප�තිභා�න පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.ඡේසංසු පටිසංම්භිද� තුනවන අර්ථ, ධර් හ� නිර9ක්ති යන ඡේක�ටාං� අතාර සංඡේ Eධ�නයක් හ� ඒක�බද්ධතා�වයක් ඇති කිරී ප�තිභා�න පටිසංම්භිද�ව ඟින් සිදුඡේK.එය එක්තාර� අයුරකින් කළ න�කරණා (Management Skills)

හ9කිය�ව ඡේලසං ද අර්ථ ද9ක්වි‍ය හ9කිය.277 ඡේසංසු පටිසංම්භිද� තුන තිබුණා ද පටිභා�න පටිසංම්භිද�ව න9ති වි‍ටාං එ පටිසංම්භිද� ඟින් සිදුකළ යුතු ක�ර්යභා�රය නිසි පරිදි ඉටු කරව� ග9නීඡේම් දුෂ්කරතා� තු ඡේK.278 එය ඡේසංසු පටිසංම්භිද�වන්ටාං ආඡේලEකයක් සංපයයි. ඡේසංසු පටිසංම්භිද� තුන නිසි පරිදි ඡේ ඡේහයව� අද�ළවන ඡේ� ඡේය�මුකරව� ග9නීඡේම් හ9කිය�වක් පටිභා�න පටිසංම්භිද�වටාං ඇතා.279 ඡේම් ඡේkතුව නිසං� මින් ව9දගත් පටිසංම්භිද�ව පටිභා�න පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය.280

443

චතුර�ය¸ සංතා6ය අවඡේබEධඡේ�දීද ඡේම් සිK පිළිසිඹිය�ඡේK උපඡේයEගීතා�ව ඉතා� ව9දගත් ඡේලසංටාං ඉ� තු ඡේK.281 සිK පිළිසිඹිය� අතාරින් දුක්ඛඡේයහි ප්‍ රඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප�තිසංම්භිද�ව ඡේ� දක්ව� ඇතා.282 ඡේ හි දුකඛය යනු දුක ඡේලසං හඳුන්වන ඡේදය ඡේන�ඡේK. සං� �න6 දුක (Suffering) දුක් ඡේKදන�ව ඡේලසං ද9ක්ඡේK. එය ආඡේKදනීය (Feeling) තාත්වයකි. ඡේ හිදී දුක්ඡේKදන�ව ආඡේKදනීය තාත්වයක දී වි‍ඳීඡේම් ඇති �වභා�වය සංලක� සං� �න6 දුක �නසික ඡේහE ක�යික ඡේKදන�වක් ඡේ� සංලක� තිඡේ]. නමුදු බුදුරදුන් දුක්ඛ ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් දුක යන පදඡේයන් අදහ�වන ඡේලසං ඡේන�ඡේK. සං� �න6 දුකද දුක්ඛ යන්න තුළ සං�ග\හ කළ හ9කි ඡේවතාත්, දුක්ඛ යන්න අතිශ්‍රයින් පුළුල් වූවකි.

සං� �න6ඡේයන් ද�ර්ශ්‍රනික අතින් දුක්ඛ යන්නටාං ලබ� දී ඇත්ඡේත් අතා�ප්‍තිය (Unsatisfaction) යන අර්ථයයි. න්ද අතා�ප්‍තිය යන දුක්ඛ ලක්ෂණාය තුළ සං� �න6 දුක ප ණාක් ඡේන�ව සං� �න6 ව6වහ�රය අනුව සුඛ හ� ධ6�ථ ඡේKදන� ද සං�ග\හ කළහ9කි බව ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. ඡේ හිදී ග9ටාංළුවක් තුවි‍ය හ9කිය. එනම් දුක් ඡේKදන�ව තුළදී නම් එහි අඩා�ගු අතා�ප්‍තිකර �වභා�වය තුපිටින් වි‍ද6� �න බ9වි‍න් පහසුඡේවන් හඳුන� ගතා හ9කිය. එනමුදු සුඛය තුළ අඩා�ගු දුක්ඛ ලක්ෂණාය ද9කගතා හ9කිවනුඡේ� ඡේකඡේ�ද? සුඛය යනු ඡේවන�ක කටාං ලක්වන ඡේදයකි. සුඛය සං9 වි‍ටාංකදී නසංටාං ඡේහE කයටාං ආරක්ෂ�කරගතා ඡේන� හ9කි ය. සුඛය ඡේ ඡේ� ඡේවන�කම්වලටාං ලක්වී දුකකි.

එවි‍ටාං එයින් අඡේප්‍ක්ෂිතා මිහිර රසංවි‍ඳීඡේම් සුන්දර අඡේප්‍ක්‍ෂ� අරමුණුද බිඳී වි‍න�ශ්‍රවී ටාං පත් ඡේK. තාද පිප�සංයක සිටින අව�ථ�වකදී රසං නහර පින�යන සිසිල් බී ක් ප�නය කිරී ටාං ල9බී සං9පයක් ඡේලසං ද9ඡේන්. සිසිල්බී වීදුර9වක් ප�නය කිරී ටාං ල9බී සං9පයක් ඡේලසං යම් ආක�රයටාං ද9නුනද අනුකg ඡේයන් ප�නය කරන සිසිල් බී වීදුර9 ප� �ණාය ව9ඩි කර ඡේගන ගියඡේහ�ත් අවසං�නඡේ� දී ඉන් අපහසුතා�වයකටාං පත්වි‍ය හ9කිය. එවි‍ටාං සං9ප යනුඡේවන් ද9නුන ඡේද් පසුව දුකක් ඡේ� ද9නිය හ9කිය. මින් ප9හ9දිලිවනුඡේ� සං9ප යනුඡේවන් ඡේප�දුඡේK සංම් තාව පවතින ඡේද්තුළ පව� දුකක් ග9]ව ඇති බවයි. ඡේම් දුක්ඛ �වභා�වය අතා�ප්‍තිය ඡේලසං ඡේප�දුඡේK නිර්වචනය කළහ9කිය.ඒ අතා�ප්‍තිය තුළ දුක් ඡේKදන�වද ග9ඡේ]. එඡේ� සං9ප යනුඡේවන් හඳුන්වන ආඡේKදන සියල්ලද ග9]ඡේK.ඡේම් නිසං� දුක්ඛය යන්ඡේනහි සියළු ආඡේKදනවල ග9]ව ඇති අතා�ප්‍තිකර ලක්ෂණාය අන්තාර්ගතා බව සං9ලකිය හ9කිය.

සං� �න6 රහතාන්වහන්ඡේ� න ක් සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හ�ණාය කරනුඡේ� ඡේම් අයුරින් ති� ලක්ෂණා ධර් තා�ව අවඡේබEධ කිරීඡේ නි. එඡේ� වුව ද සිK පිළිසිඹිය�වටාං අයත් අර්ථ පටිසංම්භිද�ව ඟින් දුක්ඛය පිළිබඳ ඉතා� සුක්‍ෂ �වරQප වූ සියළු ආඡේKදන ලක්ෂණා ග9ඹුරින් අවඡේබEධඡේක�ටාං ඡේසංසු අයටාං න�ව වි‍ග\හ කිරීඡේම් හ9කිය�ව ඇතිඡේK.283 දුක්ඛ ලක්ෂණාය පිළිබඳව ඇතිවන පර �ර්ථ ය ග9ඹුර9 ප�ඥා�ව අර්‍ථ පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං දක්ව� තිඡේ].284 එඡේ� දුක්ඛ සංමුදඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය ධර් පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.285

දුක්ඛ සංමුදය නම් තාhහ�ව හ� අවි‍ද6�වයි. තාhහ�ව ක� , භාව හ� වි‍භාව ඡේලසං ති�වි‍ධ�ක�ර ට්ටාං කින් යුතුව දක්ව� ඇතා. ක� තාhහ�ව නම් ප�ච

444

ක� ගුණික ඡේද් ආ�ව�දඡේයහි ඇලී , ඉන්‍ද්‍රියන් පී�ණානය යන කර9ණුයි. භාව තාhහ�ව නම් ශ්‍ර��වතා ද�ෂ්ටිය ඡේකන්‍ද්‍රකරගත් �වකීය ප9ව9ත් පිළිබඳ ඇතිවන සියුම් තා�ෂ්ණා�වයි. ඡේම් තා�ෂ්ණා�ව ඡේකතාරම් බලවත්ද හ� සියුම්ද කිවඡේහ�ත් ප�ච ඕරම්භා�ගීය සං�ඡේයEජාන ධර් ප�හීණා ඡේක�ටාං අන�ග�මී �ර්ග ඵලටාං පත් වූ උතු � තුළ පව� ඡේ ප�ච උද්ධම්භා�ගීය සං�ඡේයEජාන ධර් වලටාං අයත් භාව තාhහ� හ� වි‍භාව තාhහ� පවතින බව දක්ව� තිඡේ].

වි‍භාව තාhහ� නම් උච්ඡේ�ද ද�ෂ්ටිය ඡේපරටු ඡේක�ටාං ගත් ඒ ද�ෂ්ටිඡේ� සියුම්අණු ආක�රවූ �වකීය ප9ව9ත්ඡේ න් ඡේවන්වී තාhහ�වයි. වි‍භාව තාhහ�ව ඇතිවනුඡේ� ප9ව9ත්ඡේම් ඇති දුක්ඛ �වභා�වය නිසං� ප9ව9ත් ක් න9තිනම් ඡේයEග6ය යනුඡේවන් නිසි පිළිඡේවතාක ඡේන�ඡේයදී හුඡේදක් ද�ෂ්ටි ග\හණා වශ්‍රඡේයන් පර�ර්ශ්‍රනය කරමින් ඇතිවන ආශ්‍ර�ව නිසං�ය. ඡේ හි භාව තාhහ�ව හ� වි‍භාව තාhහ�ව අභිධර් කg යටාං රQපර�ග හ� අරQප ර�ග ඡේලසං දක්ව� තිඡේ]. එහි දී රQප�වචර ධ6�නයන්හි ඇලී රQපර�ග ඡේලසංද අරQප�වචර ධ්‍ ය�නයන් වල ඇලී අරQප ර�ග ඡේලසං ද ඡේපන්ව� දී ඇතා. ඡේ හි ඡේන�ඡේයක් ආක�ර අති සුක්‍ෂ හ� ග9ඹුර9 වි‍ග\හ කිරීම් වලටාං අයත් ප�ඡේÓදගතා වි‍ඡේ�ෂඥා ප�ඥා�ව ඇතිවී ධම් පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.286 දුක්ඛඡේ� සංමුදය ඡේලසං සං9ලඡේකන අවි‍ද6�ව පිලිබඳවද ඡේම් ආක�රයටාං ප�ඥා�ව ඇතිවී ධම් පටිසංම්භිද�වයි.287 එඡේ� දුක්ඛ නිඡේරEධඡේයහි ප�ඡේÓද ගතා ඥා�නය නිර9ක්ති ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින් ඡේK. චතුර�ය¸ සංතා6යටාං අයත් ඡේතාවන ආර්ය සංතා6ය ඡේලසං ද9ක්ඡේවන දුක්ඛ නිඡේරEධය නම් නිවනයි.සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප්‍ රහීණාවීඡේ න් සිතා නිවී ටාං පත් ඡේK. එය සිතාටාං ප�තා6ක්ෂ වශ්‍රඡේයන් ඇතිවන තාත්වයකි. ආධ6�ත්මිකව ප ණාක් අත්ද9කිය හ9කි අති සියුම් ඡේනEභා�වයකි.

එබ9වි‍න් නිවන ඉන් බ9හ9රව ඡේභාsතික පරිසංරය තුළ ඡේසංවීඡේ න් කිසිදු ඵලක් න9තිබව බුදු හිමියන් වි‍සින් දක්ව� තිඡේ]. අධ6�ත්මික නිවී ටාං පත්වූ පසු තාව දුරටාංක් �නසික ආතාතියකටාං ලක්ඡේන� වන බ9වි‍න් නිවන් අවඡේබEධයටාං පත්වූ රහතාන් වහන්ඡේ� ජීව �නව සිටියදී ලබන නිවන් රසංය ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණා ධ�තුව වශ්‍රඡේයන් හ9ඳින් ඡේK. එයටාං ඡේkතුව රහතාන් වහන්ඡේ�හටාං කිසිදු �නසික දුක්ඛයක් බල ඡේන�ප�න නමුදු උන් වහන්ඡේ� ඡේ ඡේල�ව ජීව �නව ව9ඩා ව�සංය කරන ක�ල වකව�නුව තුළ උන් වහන්ඡේ� දර�ඡේගන සිටින ප�ච�කන්‍ධ ශ්‍රරීරය නිසං� ශ්‍ර�රීරික දුකකටාං පත්වි‍ය හ9කිය. න්ද ශ්‍රරීරය සංක�ව පවතින්ඡේන් ඡේම් ඡේලEකයටාං අයත් සංතාර ධ�තූන්වලින් බ9වි‍නි.

ධ�තූ ඡේහවත් මූල ද්‍රව6 ඉතා� පහසුඡේවන් ඡේවන�වීම් වලටාං ලක්වී නිසං� සිර9ර9ටාං දුක් ඡේKදන� ඇතිවි‍ය හ9කිය. නමුදු ඒ සියළු දුක් ඡේKදන� තාවදුරටාංත් දුකක් වශ්‍රඡේයන් රහතාන් වහන්ඡේ� වි‍සින් ඡේන� සංලකන නිසං� උන් වහන්ඡේ�ටාං �වකීය ශ්‍ර�රීරික පීඩාන පිළිබඳ �නසික දුකක්,ඡේශ්‍රEකයක් ඡේහE සිත්තා9වුලක් හටාං ඡේන�ගනියි. උන් වහන්ඡේ� ඡේකදිනක ඡේහE පිරිනිවන්පQ වි‍ටාං තාවදුරටාංත් සිර9රටාං ඇති වන දුක්පීඩා� උන්වහන්ඡේ�හටාං න9තා. එබ9වි‍න් රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� සංකන්‍ධ පරිනිවර්ව�ණායටාං අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය ඡේලසං K යවහ�ර කරනු ල9ඡේ]. නිවන පිළිබඳ ඡේම් ආක�රයටාං ඉතා� ග9ඹුර9 වූ වි‍ශ්‍ර�රද

445

වි‍ඡේ�ෂඥා අවඡේබEධයක් ඇතිවී ටාං නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඉවහල්ඡේK.288

ඡේ හිදී නිර9ක්තියටාං අද�ළව දක්ව� ඇත්ඡේත් භා�ෂ�ව6වහ�රය අනුව අති සියුම් වූ නිවඡේනහි �වභා�වය ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාං අද�ළ හ9කිය�වයි.ඡේ ය ඉග9න්වී පිළිබඳ හ9කිය�වක් ඡේ� ද9ක්වි‍ය හ9කිය. සිK වන පටිසංම්භිද�ව නම් දුක්ඛ නිඡේරEධ ග�මිනී ප�තිපද�ඡේවහිප�ඡේÓද ගතා ඥා�නය පටිභා�න පටිසංම්භිද�වයි.289

ඡේම් නිවන් අවඡේබEධය ලබ� ග9නී ටාං අද�ළ ප�තිපද�ව පිළිබඳව අති සුක්ෂ අවඡේබEධකරග9නී ඡේ හිදී පටිභා�න පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හඳුන්ව� තිඡේ].290

චතුර�ර්‍ය සංතා6ය පිළිබඳ නිය අවඡේබEධයක් ඇති කර ග9නී සංඳහ� ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගය කg �නූකූල ඡේලසං ව9ඩිය යුතුය. ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගය ව9ඩීඡේම්දී පටිභා�න පටිසංම්භිද�වටාං අද�ළ කුසංලතා�ව ඇතිවී ටාං පසුබි සං9කඡේසංයි.291 චතුර�ය¸ සංතා6යටාං අයත් වූ ඡේසංසු ආර්ය සංතා6 තුන සංඡේ Eධ�නය වනුඡේ� ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගයටාං අනුවය. එබ9වි‍න් ඡේ ය තුළ පටිභා�න පටිසංම්භිද�වටාං අයත් ලක්ෂණා ග9]ව ඇති බවක්ද නිරීක්ෂණාය ඡේK.292 චතුර�ය¸ සංතා6ඡේ� දුක්ඛ ග�මීණි පටිපද� ආර්ය සංතා6ය වඩාන වි‍ටාං ඡේසංසු සංතා6 තුනද අවඡේබEධවන්නටාං පටාංන් ගනියි.ඊටාං ඡේkතුව �ර්ග සංතා6ය වඩානවි‍ටාං සියළු ආර්ය සංතා6 අවඡේබEධ වී යි. ඡේසංසු සංතා6ය ද9කී සංඳහ� �ර්‍ගය ව9ඩිය යුතුය. දුක්ඛ ග�මිණී පටිපද� ආර්ය සංතා6ය ඡේහවත් ආය¸ අෂ්ටාං��ගික �ර්‍ගඡේයන් ප9හ9දිලිවනුඡේ� එයයි. ඡේසංසු පටිසංම්භිද� න�ව කළ න�කරණා කරමින් කිgය�ඡේවහි ඡේය�දවනුඡේ�ද ඒ අනුව පටිභා�න පටිසංම්භිද�වයි.293 චතුර�ය¸ සංතා6ය පිළිබඳව ඇතිවන ප�ඡේÓදගතා ප�ඥා�ව සිK පිළිඹිය�වයි.294

එඡේ� ඡේkතු ඵල ධර් ය පිළිබඳව ඇති කර ගනු ලබන වි‍ඡේ�ෂඥා ප්‍ රඥා�ව සිKපිළිඹිය�වටාංද සං�ධකයකි.295 එහිදී ඡේkතුඵල ධර් තා�ව පිළිබඳ ඇතිවූ සිK පිළිසිඹිය�වයටාං අයත් ඡේkතුඡේවහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප්‍ රතිසංම්භිද�ව ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය.296 ඡේම් ඡේලEකඡේයහි සංතාර හ� භූතායින්ඡේගන් සංක�ව ඇති සංQ ඡේදයක් එඡේ� සංක� වී ටාං ඉවහල් වී ඇත්ඡේත් ඡේkතු ඵල ධර් තා�ව මිසං නිර් �පඡේයකු ඇති බව ඡේන�ඡේK.297 ඡේම් පිළිබඳව සං� �න6 අර්හත්ව �ර්ගඵලය තුළද ව9ටාංහී ක් ඇතිකරගතා යුතුය.298 නමුදු සිKපිළිසිඹිය�වටාං අයත් අර්ථ පටාංසංම්භිද�ඡේKදී ඡේම් ව9ටාංහී වඩා�ත් සුක්ෂ හ� ග9ඹුර9 ට්ටාං දක්ව� ව6�ප්‍තාව ඡේK.299 �වකීය ධර් අවඡේබEධය සංලසං� ග9නී ටාං අද�ළව ප ණාක් ඡේන�ව තාව ඡේබ�ඡේහE අයඡේ� ධර් �වඡේබEධය ඇතිකරවී ටාං ඉවහල්වන තාරම් ග9ඹුර9 හ� සුක්ෂ ට්ටාං කින් ලබ�ගන්න� ප�ඥා�ව අර්ථ පටිසංම්භිද�ව ඡේ� ඡේ හි දක්ව� ඇතා.300

එඡේ� ඡේkතුඵලඡේ� ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය ධර් පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්වි‍ය හ9කිය.301 ඡේම් ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය නම් එක් ඡේkතුවක් තාවත් ඡේkතුවකටාංද එහි ඵලය තාවත් ඡේබ�ඡේහE ඡේkතු හ� ඵලයන්ටාංද ඡේkතු ප�තා6 වි‍ය හ9කි බව සුවි‍සි හ� පට්ඨ�න ධර් ඡේ� ද9ක්ඡේK.302 එහි ඡේkතු ප�තා6 සූවි‍�සංක් අතාර අඡේනEන6 ඡේkතු ප�තා6 සං ව�ය පිළිබඳ අති ග9ඹුර9 න6�යය ර�ශියක් ප9හ9දිලිකර ද9ක්

446

ඡේK. ඡේම් ඡේkතු හ� ඵල අතාර සංබඳතා�ව අති සුක්ෂ හ� ග9ඹුර9 ඡේලසං එහි වි‍�තාර ඡේK. ඡේ ඡේ� වි‍වි‍ධ ඡේkතු හ� ඵල අතාර සංබඳතා�ව ප�ඡේÓදගතාව ග9ඹුර9 වි‍�ඡේල්ෂණා ඟින් න6�ය�නූකූලව ප9හ9දිලි වන බ9වි‍න් ද්වි‍තීය පටිසංම්භිද�ව ධර් නම් ඡේK.303 ධර් පටිසංම්භිද�ඡේK න6�යය ප�ඡේÓදගතාය.304 තා�තීය පටිසංම්භිද�ව නම් නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�වයි. නිර9ක්ති නම් භා�ෂ�ත් ක වි‍� රහයයි. එහි �වභා�ව නිර9ක්ති ශ්‍ර]දඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය නිර9ක්ති ප්‍ රතිසංම්භිද�ව ඡේලසං වි‍�තාර ඡේකඡේර්. නිර9ක්තිඡේ�දී වඩා�ත් ව9දගත් වනුඡේ� භා�ෂ�ත් කව එය වි‍ග\හ කිරී යි. අතිශ්‍රය ග9ඹුර9 හ� සියුම් �නසික ධර් තා� වි‍�ඡේල්ෂණාය කිරීඡේම්දී ඒ සංඳහ� ඡේය�ද� ගන්න� භා�ෂ�ව කු ක් වුව ද අද�ළ භා�ෂ�ඡේK භා�ෂ� ය ප�ඡේයEග හ� ප�ක�ශ්‍රන හ9කිය�ව පිළිබඳ වි‍ශ්‍ර�රද බව අතිශ්‍රය ව9දගත්ය. න්ද වචන භා�වි‍තාඡේ� දී එ වචනවලටාං ඡේප�දු සංම් තාඡේ� ලබ� දී ඇති අර්ථය ඡේ න් එ අර්ථය ඟින් වි‍�ඡේල්ෂණාය කළයුතු ධර් තා�වල කිgය�ක�රීත්වය වඩා�ත් නිව9රදිව වි‍ග\හකළ යුතු �වරQපය පිළිබඳව භා�ෂ�ත් ක අධ6නයන් ඟින්ද ප9හ9දිලිව වටාංහ� ගතා යුතුය.

භා�ෂ�ව භා�වි‍තාඡේ� දී ඡේකඡේනකු තුළ ඇතිවන ප�වීණාත්වය නිර9ක්ති වි‍ශ්‍ර�රද ඥා�ණාය ඟින් ප�කටාං කරවයි. එබ9වි‍න් නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඟින් ඡේkතුඵල වි‍�ඡේල්ෂණායටාං අද�ළ නිව9රදි භා�ෂ� භා�වි‍තාය පිළිබඳ වටාංහ� ග9නීඡේම් ප9තිකඩා මූර්ති ත් කරන බව සං9ලකිය හ9කිය. එඡේ� ඉහතා වි‍�තාර කළ ක�රණා තුන පිළිබඳව ඇති කර ගන්න� වූ වි‍ඡේ�ෂඥා ඥා�ණාය පටිභා�න පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය. එබ9වි‍න් ඡේසංසු පටිසංම්භිද� තුන පිළිබඳව ඇති කර ගනු ලබන ඥා�නඡේ� ප�ඡේÓද ගතා ඥා�නය පටිභා�න ප්‍ රතිසංම්භිද�ව ඡේලසං නිර්වචනය කළහ9කිය.305

ඡේල�ව වි‍ද6 �න සංQ සං��ක�ර ධර් යක් ඇතිව ඇත්ඡේත් ප�තා6 ධර් යන්හි සං ව�ඡේයනි.306ඡේම් ප�තා6 ධර් යන්හි ප�තා6 සං ව�ය පිළිබඳව සිහි නුවණින් ද9කී නිසං� ඒ පිළිබඳව සිK පිළිසිඹිය� ඥා�නය ඇති ඡේK.307යම් ධර් යක් හටාංග9නී , ඉපදී ප�තා6 සං ව�යඡේයන් සිදුවන බව ප9හ9දිව හඳුන� ග9නී සිKපිළිසිඹිය�ව අනුව ප9හ9දිලිව අවඡේබEධ ඡේK.308 ඡේම් අනුව ප�තා6 ධර් යන්හි ඉපදී ද එඡේ� වි‍ඡේ�ෂඡේයන් පහළ වී ද, යන ඡේම් ධර් යන්හි ප්‍ රඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං ප9හ9දිලි ඡේකඡේර්.309

සං� �න6 රහතාන් වහන්ඡේ� න ක වුව ද අර්හත්ඵල අවඡේබEධඡේ� දී ප�තා6 ධර් කිgය�ක�රීත්‍වය පිළිබඳව ඇති කර ගන්න� ද9නු ප�දක කරඡේගන �වකීය චිත්තා සංන්තා�නගතා සංකල ක්ඡේල්ශ්‍රධර්‍මයන් ප�හීණා කර ගන්න� නමුදු ඒ පිළිබඳව ඇති කර ගත් සුවි‍ඡේ�ෂී වූ වි‍ශ්‍ර�රද වි‍ඡේ�ෂඥා ද9නු ක් ලබ� ග9නී සංඳහ� ද9න උගත්ක ක් ද තිබිය යුතුය. ඡේ ඡේ� ඒ පිළිබඳව පසුක�ලීනව ඇති කරගන්න� ද9න උගත්ක ප�දක කරඡේගන ඡේ ව9නි සුවි‍ඡේ�ෂී වූ වි‍ශ්‍ර�රද ඥා�ණායක් අත්පත් කරගතා හ9කිය.310 අර්ථපටිසංම්භිද�ඡේK ව9දගත්ක එයයි.311 එඡේ�ය යම් ධර් යක් ප�දක කරඡේගන තාවත් ධර් යක හටාංග9නී ඉපදී ප�තා6ය සං ව�ය අනුව හටාංග9නී , ඉපදී , වි‍ඡේ�ෂඡේයන්

447

ඉපදී හ� පහළවී ආදී ධර් කර9ණු පිළිබඳව ඇති කරගන්න� වූ වි‍ඡේ�ෂඥා වි‍ශ්‍ර�රදඥා�ණාය ධර් පටිසංම්භිද�ව නම් ඡේK.312 ඡේම් වි‍ශ්‍ර�රද ඥා�ණාය ඟින් වි‍වි‍ධ ධර් යන්හි ප�තා6 වී පිළිබඳව ධර් �නූකූලව ධම් තා� �වරQප වි‍ඡේ�ෂඥා ද9නු ක් ලබ�ගතා හ9කිය. එ අවඡේබEධය තා න්ටාං ධර් අවඡේබEධය ඇතිකරග9නී ටාං ප ණාක් ඡේන�ව තාවත් පිරිසංකටාං ධර් ය පිළිබඳව අවඡේබEධයක් ලබ�දී ටාංද උපක�රවත් ඡේK.ඡේ ව9නි වි‍ශ්‍ර�රද ද9නු ක් ල9බූ පුද්ගලඡේයකුහටාං ඉග9න්වීඡේම් හ9කිය�ව ඉතා� ඉහළ ට්ටාං කින් තිඡේ]. ප�තා6 ධර් පිලිබඳ ඇතිකරගනු ලබන භා�ෂ�ව පිළිබඳ ද9නු නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං සං9ලඡේක්.313 එහි �වභා�ව නිර9ක්ති ශ්‍ර]දඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය නිර9ක්ති ප�තිසංම්භිද�වයි. ධර් ය වි‍�ඡේල්ෂණාය කර ඇති භා�ෂ�ව ප�ලි ඡේහE අන් බසංක් වුව ද එහි ඇති වි‍ශ්‍ර�රද පරිචය නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඇතිකරග9නී ටාං උපක�රීඡේK.314 එඡේ� ඡේම් පටිසංම්භිද� තුන පිළිබඳව න� කළ න�කරණා හ9කිය�වක් ප9වතී පටිභා�න පටිසංම්භිද�වයි.315 ඥා�නඡේයහි ප්‍ රඡේÓද ගතා ඥා�නය පටිභා�න ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසංටාං වි‍ග\හ ඡේK.316 ප�තා6 ධර් යන්හි කිgය�ක�රීත්වය ඉහතා ධර් තා� අනුව සිදු වන බව හ9ඳින වටාංහ�ඡේගන එය එඡේ� ඉග9න්වීඡේම් හ9කිය�ව පටිභා�න පටිසංම්භිද�වයි.317

ජාර� රණාඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං වි‍ග\හ ඡේK.318 රණාය සංම්මුතියටාං අනුව හ� ක්ෂණිකව සිදුවන උත්ප�ද, �ථිති හ� ව6ය යන සං��ක�ර කිgය�ක�රීත්වය අනුව සිදුවන්න� වූ රණාය යනුඡේවන් ඡේදඡේක�ටාංසංකටාං ඡේබද� වි‍ග\හ ඡේකඡේර්. ඡේම් සියළු ආක�රඡේ� රණා පිළිබඳව ඇති කරගන්න� වි‍ඡේ�ෂඥාතා�ව වි‍ශ්‍ර�රද බව අර්ථ පටිසංම්භිද�වයි.319 ජාර� රණා ධර් යන්හි හටාංග9නී සංමුදය නම් ඡේK. ඒ අනුව ජාර� රණා සංමුදඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය ධර් පටිසංම්භිද�ය.320 ජාර� රණාය සංමුදයටාං ඡේkතුව තාhහ�ව හ� අවි‍ද6�වයි. තා�ෂ්ණා�ව හ� අවි‍ද6�ව නිසං� යළිත් පටිසංන්ධි වි‍ඤ්ඤා�ණා නමින් එ චුති චිත්තාය උත්ප�ද අව�ථ�වටාං පත් ඡේK. ජාර� රණායටාං ඡේkතුව නම් ඡේ ඡේ� උත්ප�දවන පටිසංන්ධිය ඡේK. ඒ නිසං� ජාර� රණා සංමුදය දුර9කිරී ටාං නම් පටිසංන්ධිය ඇතිවන කර9ණා ප�හීණා කළ යුතුබව ද9න හ9ඳිනගතා යුතුය. ඒ පිලිබඳව ඇති කර ගනු ලබන වි‍ශ්‍ර�රද වි‍ඡේ�ෂඥාතා�වය ධර් පටිසංම්භිද�වයි.321 ඡේ කී ඡේkතු වූ තාhහ�ව ඇතිවනුඡේ� වි‍ඳීඡේම් ක9 9ත්තා හ� ඡේලEලත්‍වය නිසං�ය.322 ඉන්‍ද්‍රිය ආඡේKදන වි‍ඳී ටාං ඇති ඡේලEල �වභා�වය නිසං� තාhහ�ව ඇති ඡේK. එඡේලසං වි‍ඳී ටාං ඡේkතුව සංත්‍ව පුද්ගල හ� ත්‍ව ඡේකන්‍ද්‍රීයව ඉන්‍ද්‍රීය සං�ජා�නන සං9ලකී යි. ඡේම් ආක�රඡේයන් අවි‍ද6�ව තාhහ�ව හටාංග9නී ටාංත් තාhහ�ව අවි‍ද6�ව හටාං ග9නී ටාංත් සංමුදය වශ්‍රඡේයන් ප�ඡේතා6�පක�ර ඡේK. එඡේ න් ජාර� රණා නිඡේරEධඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.323 ජාර� රණා නිඡේරEධය නම් නිර්ව�ණා ධ�තුව පිළිබඳ ඇති කරගන්න� අවඡේබEධයයි.ඡේම් අයුරින් ජාර� රණා නිඡේරEධ ග�මිනී ප�තිපද�ඡේවහි ප�ඡේÓද ගතා ඥා�නය ධර් පටිසංම්භිද�ය. �ර්ග සංතා6ය යනු ඡේම් අවඡේබEධයයි. එඡේ� ඡේම් අර්ථ, ධර්

448

පිළිසිඹිය� ඡේදකටාං භා�ෂ�ත් ක වශ්‍රඡේයන් වි‍�ඡේල්ෂණා ක�ර්යයක් ඉටු කරනුඡේ� නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�වයි.324 එහි �වභා�වි‍ක වූ නිර9ක්ති ශ්‍ර]දඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය නිර9ක්ති ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං අර්ථ ද9ක්ඡේK.එඡේ� ඒ සියලු �ථ�න වල දී ඥා�නඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය පටිභා�න ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය.325

ඡේම් අයුරින් ධර් කර9ණු රැසංක් පිළිබඳව ඇතිවූ වි‍ශ්‍ර�රද වි‍ඡේ�ෂඥා ප්‍ රඥා�ව සිK පිළිසිඹිය�වටාං අයත් ඡේK.326 එ ධර් කර9ණු අතාර ජා�තිඡේයහි,

භාවඡේයහි, උප�ද�නඡේයහි, තා�ෂ්ණා�ඡේවහි, ඡේKදන�ඡේවහි, �පර්ශ්‍රඡේයහි,

ෂඩා�යතානඡේයහි, න� රQපඡේයහි, වි‍ඥා�නඡේයහි, සං��ක�රයන්හි වි‍ඡේ�ෂඥා බව ප්‍ රධ�න ඡේක�ටාං ද9ක්වි‍ය හ9කිය.327 ඉහතා ද9ක්වූ ධර් වල ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.328 එඡේ� එ ධර් යන්හි හටාංග9නී පිළිබඳව ඇතිවූ වි‍ශ්‍ර�රද ප�ඥා�ව ධර් පටිසංම්භිද�වයි. ඡේම් අනුව ජා�ති සංමුදඡේයහි, භාවසංමුදඡේයහි, උප�ද�න සංමුදඡේයහි, තා�ෂ්ණා� සංමුදඡේයහි, ඡේKදන� සංමුදඡේයහි, �පර්ශ්‍රසංමුදඡේයහි, ෂඩා�යතානසංමුදඡේයහි, න� රQපසංමුදඡේයහි, වි‍ඥා�න සංමුදඡේයහි, සං��ක�ර සංමුදඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නයධර් පටිසංම්භිද� ඡේලසං ද9ක්ඡේK.329 නිඡේරEධය නම් නිවනයි. සංමුදය නම් ඡේkතුව න9ති කිරී නිවනටාං ඟයි. නිවන පිළිබඳ ඇතිවූ වි‍ශ්‍ර�රද ප�ඥා�ව අර්ථ පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය. ඡේම් අනුව ජා�ති නිඡේරEධඡේයහි, භාවනිඡේරEධඡේයහි, උප�ද�න නිඡේරEධඡේයහි,

තා�ෂ්ණා� නිඡේරEධඡේයහි, ඡේKදන� නිඡේරEධඡේයහි, �පර්ශ්‍ර නිඡේරEධඡේයහි, ෂඩා�යතාන නිඡේරEධඡේයහි, න� රQප නිඡේරEධඡේයහි, වි‍ඥා�න නිඡේරEධඡේයහි, සං��ක�ර නිඡේරEධඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං ඡේපන්ව� දිය හ9කිය.එඡේ� එ ධර් කර9ණු වි‍�ඡේල්ෂණායටාං ඡේය�ද� ගන්න� භා�ෂ�ව පිළිබඳව ඇති වි‍ශ්‍ර�රද ප�ඥා�ව නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�වයි.330 කිසියම් ධර් කර9ණාක් වි‍�ඡේල්ෂණාය කිරීඡේම් හ9කිය�ව හ� එහි පූර්ණාත්‍වය රඳ පවතිනුඡේ� එ කර9ණා වි‍ග\හ කිරී ටාං භා�වි‍තා�කරන භා�ෂ� ප�වීණාතා�ව තාය. එබ9වි‍න් එබඳු ප�සං�තා භා�ෂ� භා�වි‍තාය එක් පටිසංම්භිද�වක් ඡේලසංටාං දක්ව� තිඡේ].331

�වභා�ව නිර9ක්ති ශ්‍ර]දඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය නිර9ක්ති ප�තිසංම්භිද�ව ඡේලසං ඡේම් අනුව හඳුන�ගතා හ9කිය.332 සියළු අව�ථ�වන්හි දී ඡේම් පටිසංම්භිද� තුන පිළිබඳ ප9වතිය යුතුවූ ඥා�නඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය පටිභා�න ප�තිසංම්භිද�ව ඡේ� ද9ක්වි‍ය හ9කිය.333 එඡේ න් ඡේම් සංම්බුද්ධ ශ්‍ර�සංනඡේයහි ව9ඩා සිටි රහතාන් වහන්ඡේ�ල� සුත්තාය, ඡේගය6, ඡේවය6�කරණාය, ග�ථ�ය, උද�නය, ඉතිවුත්තාකය,

ජා�තාකය, අ]භූතාධම් ය, ඡේවදල්ලය යන ධර් කර9ණු පිළිබඳව වි‍ශ්‍ර�රද භා�වයටාං පත්වී ධර් පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හඳුන්වනු ල9ඡේ]. ධර් ඡේද්ශ්‍රන� � රවණාය වීඡේම්දී එහි අර්ථය පිළිබද ඇති කර ගත් වි‍ශ්‍ර�රද වි‍ඡේ�ෂඥා ප�ඥා�ව අර්ථ සංටිසංම්භිද�වයි. යම් ධර් කර9ණාක නිසි අර්ථය සිදුවන ආක�රය ඡේවන�ය. එඡේ න් එය බ�හිර �වරQපඡේයන් ඡේපඡේනන ආක�රය ඊටාං වඩා� හ�ත්පසින් ඡේවන�ය. යම් කිසිඡේවකු ඉතා� නි�චිතා, ග9ඹුර9 හ� සියුම් ඡේලසංත් ධර් ය පිළිබඳව ද9න හඳුන� ග9නී අර්ථ පටිසංම්භිද�ව ඡේK. අර්ථ

449

පටිසංම්භිද�ව ල9බීඡේම්දී ය ක බ�හිර �වරQපයටාං වඩා� එහි ග9]ව ඇති අÓ යන්තාර හරය ඉතා� සියුම් ඡේලසං හඳුන� ග9නී ටාං ල9ඡේ]. භා�ෂ�ව භා�වි‍තා� කර ඡේසංසු පටිසංම්භිද� න�ව කිgය�ත් කවී නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං අර්ථකථනය කර ඇතා.ඡේම් අනුව නිර9ක්ති ශ්‍ර]දඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය නිර9ක්ති ප�තිපම්භිද�ව ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය.334 සියලු තා9න්හි ඥා�නඡේයහි ප්‍ රඡේÓදගතා ඥා�නය පටිභා�න ප�තිසංම්භිද�වයි.335 කුසංල කර් ය කු ක්ද යත් යම් කඡේලක රQප�ලම්බන ඡේහE ධර් �ලම්බන ඡේහE යළි කිසියම් අරමුණුක් පිළිබඳව ඡේසං�ම්න� සංහගතා ඥා�න සංම්ප�යුක්තා ක� �වචර කුශ්‍රල චිත්තාය ඉපදී ධර් පටිසංම්භිද�වයි. එබඳු අව�ථ�වල දී �පර්ශ්‍රය වුව ද සිතාතුළ අවි‍ක්ඡේෂ්පය හටාං ගනියි. ඡේම් ධර් කුශ්‍රල ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK. ඡේ බඳු ධර් වල ප්‍ රඡේÓද ගතා ඥා�නය ධර් පටිසංම්භිද�වයි. මීටාං අද�ළ වි‍ප�කය පිළිබඳව ප්‍ රඡේÓදගතා ඥා�නය අර්ථ පටිසංම්භිද�වයි.336 යම් නිර9ක්තියක් නිසං� ඒ ධර් යන්හි ප�ඥාප්‍තිය ප9නවී තිඡේ]ද එහි භා�ෂ� ය �වභා�ව නිර9ක්ති ශ්‍ර]දඡේයහි ප�ඡේÓදගතා ඥා�නය නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.337 වි‍වි‍ධ ඥා�න ඟින් ඊටාංඅද�ළ අර්ථය ප�ක�ශ්‍ර කිරීඡේම්දී ඥා�නයටාං අද�ළ අර්ථ නිව9රදිව අවඡේබEධ කර ග9නී ටාං ඡේ න් ප�ක�ශ්‍ර කිරී ටාංද හ9කිය�ව තිබී පටිභා�න පටිසංම්භිද�ව නම් ඡේK. එඡේ� ඡේසංසු පටිසංම්භිද�වන්ටාං අවශ්‍ර6 කරන ප�තා6 සංම්පත්තිය ද සංලසං� ඡේදමින් ඡේසංසු පටිසංම්භිද� ක�ර්යඡේයහි ඡේය�දවන හ9ඩාය අනුවද ඡේම් පටිසංම්භිද�ව පටිභා�න පටිසංම්භිද�ව නමින් හ9ඳින්ඡේK.ඡේ හිදී වි‍වි‍ධ පටිසංම්භිද�වන් පිළිබඳ වි‍ශ්‍ර�රද ප�ඡේÓදගතා වි‍ඡේ�ෂඥා ප�ඥා�වක් ඇති ඡේK. ඡේම් සියළු හ9ඳිනීම් වලින් ප9හ9දිලිවනුඡේ� යම් ධර් කර9ණාක් පිළිබඳව අර්ථයටාං අද�ළව ඇතිවන වි‍ඡේ�ෂඥාතා�ව, ප�ඡේÓදගතා ප�ඥා�ව හ� වි‍ශ්‍ර�රදබව අර්ථ පටිසංම්භිද�ව නිසං� ල9ඡේබන බවයි. එඡේ� වි‍වි‍ධ ධර් තා�වලටාං අනුව කිසියම් ධර් තා�වක් සං��ඡේල්ෂණාය හ� වි‍�ඡේල්ෂණාය කරව� බ9ලී ධර් පටිසංම්භිද�ව ඡේලසංටාං ද9ක්ඡේK.338 එඡේ� ඡේම් ඡේදය�ක�ර පටිසංම්භිද� පිළිබඳ භා�ෂ� කුසංලතා� සංහිතා ප�ඥා�ව නිර9ක්ති පටිසංම්භිද�ව නම් ඡේK. ඡේම් පටිසංම්භිද� තුන ඊටාං අද�ළ ක�ර්යභා�රවල ඡේය�දව� ග9නීඡේම් වි‍ශ්‍ර�රදබව පටිභා�න පටිසංම්භිද�වයි.339

5.9.හසිතුප්‍ප�දය හ� සං�ජා�නනය

හසිතුප්‍ප�දය නම් හ�සං6 උත්ප�දනයයි. වි‍වි‍ධ හ�සං6 වර්ග තිඡේ].

සං� �න6 පුහුදුන් අය සින� නඟන්ඡේන් කිසිදු ප9හ9දිලි අර්ථයක් සංලක�ඡේගන ඡේන�ඡේK. අනුන්ටාං සින�වී සංඳහ� ඡේ න් අනුන්ව හ�සං6යටාං ලක්ඡේක�ටාං ප්‍ රීතිවී ටාං පව� සං� �න6 පුහුදුන් නුෂ6 වර්ගය� ඡේන�ප9කිඡේලන බව වටාංහ�ගතා හ9කිය. නමුදු අර්හත්ව �ර්ගඵල අවඡේබEධයටාං පත් වූ රහතාන් වහන්ඡේ�ල�, පච්ඡේචක බුදුවර9 එඡේ� සංම් � සංම්බුදුවර9 ආදී උසං� උතු න් වහන්ඡේ�ල� තා න් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සිත්හි පහළ වන හ�සං6යටාං අනුන්ඡේ�

450

ව9රදි අඩුප�ඩු ඡේන�ව බුද්ධි ය කර9ණාක් ප�දක කර ගනු ලබන බව ධර් �නූකූලව ඉතා� ප9හ9දිලිය. හසිතුප්‍ප�දය යනු අර්හත්වය �ර්ග ඵල ල�භී උතු න්ඡේ� සිතා තුළ ඇතිවන ඡේන�කිලිටි වූ ආනන්ද ය �වභා�වය ඡේලසං හඳුන�ගතා හ9කිය. සංම් � සංම්බුද්ධ ඡේහE පච්ඡේචක බුද්ධ වනුඡේ�ද රහත් �ර්ග ඵලය අවඡේබEධඡේක�ටාං ගත් උතු න්ය. එබ9වි‍න් හසිතුප්‍ප�දය ක්ෂීණා�� රවයන්ටාං අයත් ඡේදයක් ඡේලසං සං9ලකිය හ9කිය. ඒ හ9ර ඡේසංසු ආර්යයන් වහන්ඡේ�ල� හ� පුහුදුන් පුද්ගලයින්ඡේ� සින�ව එබඳු උසං� බුද්ධි ය පවසංරියක් ඇති ඡේදයක9යි ඡේහE එඡේ� ඡේන�ඡේවතා9යි ප9හ9දිලිව අර්ථ ද9ක්වී පිණිසං සංම් තායක් න9තා. අර්හත්ඵලය නම් සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා කිරී යි.

එඡේ� ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා කල උතු � වි‍ෂඡේයහි සිඡේත් ර�ග, ද්ඡේවෂ හ� ඡේ Eහ සිතිවි‍ලි න9තා. එබ9වි‍න් උන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සිත්හි ඇතිවන ආනන්ද ය හ�සං6 ලක්ෂණාය තුළ ග9]ව ඇත්ඡේත් බුද්ධි ය �වභා�වයක් බව උපකල්පනය කරගතා හ9කිය. හසිතුප්‍ප�දය යන වචනඡේයන් අර්ථ ද9ක්ඡේවන්ඡේන් සින�ව ඉපදවී යි. සින�ව හුදු සින�වක් ප ණාක්ද ඡේන� එඡේ� නම් බුද්ධි ය ප9තිකඩාක් සංහිතා සින�වක් ද යන ක�රණාය එහි සං�ඡේKදී භා�වයටාං ඡේබඡේහවි‍න් බලප�යි. රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සිටාං ඡේසංEව�න් ආර්ය ශ්‍ර �වකය� දක්ව� අනුක් ර ඡේයන් ඊටාං පහළ �ර්ගඵල ල�භී වූ උතු න්තුළ සින�ව ඇතිවනුඡේ� එකී �ර්ගඵල ප�තිඡේKධයටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව බුද්ධි ය ප9තිකඡේඩාහි බලපQ සංහිතාව බව සිතිය හ9කිය. සින�ව රසං නිෂ්පත්තියටාං අද�ළය ඡේදයක්ද ඡේK. ඡේම් අනුව සින� රසංය හ�සං6 රසංය ඡේලසං ද දක්ව� තිඡේ]. එඡේ� සින�ව නඟන පුද්ගලය�ඡේ� ඇති බුද්ධි ට්ටාං අනුව ඒ සින�ව උසං� ඡේහE පහත් ට්ටාං දක්ව� වර්ගීකරණායකටාං ලක්වි‍ය හ9කිය. එ වර්ගීකරණාය ඇති වනුඡේ� බුද්ධි ට්ටාංඡේම් ඇති ඡේවනසං නිසං�ය. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� හුදු රසං වි‍න්දන �ධ්‍ යයක් ඡේලසං හඳුන�ඡේගන ප9වති සින�ඡේවහි බුද්ධි ය ප9තිකඩා සින�ඡේK වර්ගීකරණාය ඡේකඡේරහි බලපQ හ9කිබව අවධ�රණාය කළ යුතුය. සින�ව පිළිබඳ වි‍වරණාය අවසං�නඡේ� වි‍සං�ගතා බව න 9ති ගුණාය වි‍ඡේ�ෂඡේයන් ඇතිවී බුද්ධි ය ප9තිකඩා ඉහළ ට්ටාං ක රඳ� ප9ව9ත් ටාං ඉවහල්ඡේK. සින�ව ජානිතා කරවීඡේ හිල� වි‍වි‍ධ රසං�යනික ද්‍රව6 නසංටාං බලපQම් කරන බ9K නූතාන ඡේනE වි‍ද6�ඥායින් වි‍සින් ඡේසං�ය� ඡේගන තිඡේ].340 සින�වටාං ඡේkතු වන ඡේ �ළඡේ� රසං�යනික ඡේවන� කම් පිළිබඳව උනන්දු වන අයකුටාං සින�ඡේK ග9]වන බුද්ධි ය ලක් ෂණාය නිර්ණා�යකයක් ඡේලසං ගතා හ9කිය. වි‍ච�ර පූර්වක ආකල්ප සින�ඡේK තා�ර්කික ආක�තිය ඡේග�ඩා න9ඟීඡේම් ක�ර්යඡේ� දී ඡේබඡේහවි‍න් උපක�රී වි‍ය හ9කිය. හ�සං6තුළින් බුද්ධිය වි‍කසිතා වන ආක�රය පිළිබඳ පර්ඡේ�ෂණා ක�ර්යඡේ� නිරතාවන්ඡේනකුටාං සින�ඡේK තා�ර්කික ආක�තිය තුළින් වි‍ද6 �න වන ඡේවනත් ලක් ෂණායක් ඡේහE සං9ලකිල්ලටාං ගතා හ9කිය. ජීව වි‍ද් ය�ඡේවහි හ� බටාංහිර සං�යනික ඡේනE වි‍ද6�ඡේවහි ඡේම් පිළිබඳව පර්ඡේ�ෂණා ද9නටාං ත් සිදු වී තිඡේ]. ඡේකඡේ� වුවත් සියලු කර9ණු ඡේහE දත්තා ග\හණාය කරනු ලබන්ඡේන් නසින් මිසං අඡේනක් ඉන්ද්‍රියකින් ඡේන�ඡේK. ශ්‍ර�රීරිකව සිදු වන රසං�යනික ඡේවන� ක ක් යනු හුඡේදක් නඡේසංහි වන ඡේවන� කඡේ හි

451

පිළිබිඹුවකි. ඡේම් නිසං� සිනහව ව9නි ඡේදයක ජීව වි‍ද6�ත් ක ප9තිකඩා ඡේසං�ය� ය9ඡේම් දී නඡේසංහි කිgය�ක�රීත්වය ද එහි සිදුවන ක් ෂණික බුද්ධි ය අරගලය ද අ තාක කළ ඡේන� හ9කිය. හසිතුප්‍ප�දඡේ� නිය අගය රඳ� පවතිනුඡේ� එය හුඡේදක් ජීව වි‍ද6�ත් ක කිgය�වළියකටාං එහ� ගිය බුද්ධි ය පසුබි ක් තුළ සිදු වන්නක් බ9වි‍නි. යඡේ කුඡේ� බුද්ධි ට්ටාං ඉහළ ය� ටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂව ඒ පුද්ගලය� වි‍සින් සිදු කරන සං�ජා�නන කිgය�වළිඡේ� ව9ඩි වටින�ක ක් ග9] ඡේK.

එවි‍ටාං එබඳු පුද්ගලඡේයකුඡේ� ක�යික,ව�චික හ� �නසික කිgය�ක�රීත්වය තුළ ඡේම් ඡේවනසං ප9හ9දිලිව ද9කගතා හ9කිය. බුද්ධි ට්ටාං ඟින් යම් පුද්ගලඡේයකුඡේ� �නසික කිgය�ක�රීත්වය 9නවි‍න් ප�ලනය ඡේK. එඡේ� එබඳු පුද්ගලඡේයකු වි‍සින් යම් අරමුණාක් ඡේකඡේරහි දක්වන ආකල්ප ඡේසංසු අය එබඳු අරමුණුක් ඡේකඡේරහි දක්වන ආකල්පවලටාං වඩා� ඡේවන� ඡේK. ඡේම් ඡේවන�කම් වන�හී පිරීහීඡේම් ලකුණා ඇති පහළ අගයක් දක්වන ඡේවන�ක ක් ඡේන�ඡේK.

ඡේම් ඡේවනසං ධන�ත් ක ඡේවනසංකි. සං�ජා�නන ප9තිකඩා ධන�ත් ක ඡේවනසංකටාං සං�ඡේප්‍ක්‍ෂකව දක්වන සං�චලතා�ව ඒ පුද්ගලය�ඡේ� සියළු  ඡේනE ක�යික හ9සිරීම් රටාං�ඡේK ඡේප�දු ධන�ත් ක ට්ටාං කදි ටාං නිරQපණාය කරයි.

හසිතුප්‍ප�දය ඉහළ ආර්ය ට්ටාං වන අර්හත්වඡේ� ඇඟවුම් ක�රකය ඡේK.

හසිතුප්‍ප�දය ඟින් සං� �න6 හ�සං6 ට්ටාං ටාං වඩා� අඩු ක�යික සං�චලතා�වක් ප�දර්ශ්‍රනය කළද එහි අන්තාර්ගතා සං�ජා�නන ප�බලතා�ව අධිකය.එබඳු සං�ජා�නන ප�බලතා�වයක් නිසි අයුරින් ග\හණාය කිරී ටාං නම් � රහණායකරගන්න� පුද්ගලය�ද අද�ළ සං�ජා�නන ට්ටාං ටාං ප9මිණා සිටිය යුතුය.

න9තාඡේහ�ත් එබඳු සං�ජා�නන ප�බලතා�වක් සංහිතා පුද්ගලයින්ඡේ� එබඳු බ�හිර සං�ජා�නන ලක්ෂණා පිළිබඳ ප�භා� ත් ඡේලසං කටාංයුතු කිරීඡේම් හ9කිය�වක් ප9වතිය යුතුය.341 රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� මුවඟටාං න9ඡේඟන ප�සංන්න බවටාං හසිතුප්‍ප�ද ය9යි ව6වහ�රව පවතියි.එ ප�සංන්නතා�ව උන්වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් පළකරනුඡේ� අනුන්ටාං ප�දර්ශ්‍රන වී සංඳහ�ද න9තාඡේහ�ත් හුඡේදක් උන්වහන්ඡේ�ල�ඡේ� චිත්තා අභා6න්තාරඡේ� හටාං ගත් ප�සංන්න බව නිසං� ඇතිවූ සියුම් ඡේසං�ම්නසං උන්වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් ඳර� ගන්න� වූ එක්තාර� �වරQපයක් ඡේලසංටාං ද යන්න පිළිබඳව ග9ඹුරින් වි‍ සිය යුතුව ඇතා. තා න්වහන්ඡේ�ල�ඡේ� හසිතුප්‍ප�දයටාං අරමුණු වූ යම් ඡේදයක් පිලිබඳව බුද්ධි ඡේගEචර අවධ�නයක් ඡේය�මු වනු ද9කීඡේම් ක9 9ත්තා ඡේපරද9රිව ඇතිවූ සින�වක් නම් හසිතුප්‍ප�දඡේයහි ධර් සංන්නිඡේKදන ලක්ෂණා ග9]ව ඇතා9යි ප9වසිය හ9කිය.

එඡේ� ඡේන� 9තිව රහතාන් වහන්ඡේ�ල� හසිතුප්‍ප�දය පහළ කරනුඡේ� උන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සිඡේත් යම් අරමුණාක් පිළිබඳ ඇතිවූ සියුම් ඡේසං�ම්නසං ඡේපරද9රිව නම් හුඡේදක් තාhහ� ආශ්‍ර�ව ඡේපරටුකරගත් වි‍ඳීඡේම් ඡේච්තාන�වකින් ඡේතා�ර නිර�මිසං සිඡේත් ඇතිවූ අපhහිතා චිත්තා �වභා�වයක් බවද ප9හ9දිලිව ප්‍ රක�ශ්‍ර කළහ9කිය.342

සින�ව ඡේභාsතික ඇසින් නිරීක්ෂණාය කළ හ9කි වුව ද සින�ව ඡේභාsතික කිgය�ක�රීත්වයකටාං ප ණාක් සී � ඡේන�කළ යුත්තාකි. සින�ව ව9නිඡේදයක් ඡේදසං

452

නඡේසංහි කිgය�ක�රීත්වය මුළු නින් අ තාර කර ද � ඡේභාsතිකව ප ණාක් බලන්ඡේනක් බරපතාල මුළ�වකටාං ව9ඡේටාංයි. ජීව වි‍ද6�ඡේවන් ඡේහE ඡේවනත් බ�හිර නිරීක්‍ෂකඡේයකු සං9ලකිලි ත් වන්ඡේන් ඡේභාsතික සින�ව ග9න ප ණාක් නම් එ වි‍�ඡේල්ෂණාය අතිශ්‍රයින් සී � සංහිතා ඡේK. ඡේ ඡේභාsතික සින�ව නම් ඡේදඡේතා�ඡේලහි චලනයයි. එවි‍ටාං දසංන් ඡේදපළ වි‍වරව ද9ක්ඡේවන ට්ටාං ටාං ඡේදඡේතා�ල ඉහළටාං එසංඡේවයි. ඡේදඡේතා�ඡේලහි ඡේදඡේකළවර ඳක් උඩු අතාටාං න9ඹුර9වී කම්මුල්වල සිදු වන ඡේප්‍ශිවල චලනය සින�ව ඡේලසං අර්ථ දක් වන්නටාං හ9කි නම් සංම් � සංම්බුදුජා�ණාන් වහන්ඡේ�ඡේ� මුවි‍න් න9ඡේඟන න්ද� මිතාය ද, ය කු අව න් කරනු පිණිසං නඟන අපහ�සං�ත් ක සිනහව ද එක සං�සිද්ධියක අදියර ඡේදකක් ඡේලසං සං9ලකිය යුතු ඡේK. එඡේහත් ඒව� එකිඡේනකින් ඡේබ�ඡේහE ඡේසංයින් ඡේවන� බව අ තාක කළ හ9කි ඡේන� ඡේK. සංම් � සංම්බුදු වර9න්ඡේ� සින� න9ඟී අතිශ්‍රයින් ක�ර9ණික හ� බුද්ධි ය වපසංරියක් තුළ සිදු ඡේකඡේරන්නක් ඡේලසං ප9හ9දිලි කළ හ9කිය. ඊටාං සං �න ඡේහE ආසංන්න වි‍යහ9කි ට්ටාංඡේම් බුද්ධි ය වපසංරියක වූ සින�වක් කිසිදු ඡේවනත් ක්ෂීණා�සංïවයන් වහන්ඡේ� න කටාං න9ඟිය ඡේන� හ9කිය. හ� කර9ණා�වද හ� ප�ඥා�වද ඡේ බඳු හසිතුප්‍ප�දයක් තුළ ග9] ඡේK. රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� හසිතුප්‍ප�දයටාං වඩා� පච්ඡේචක බුදුවර9න්ඡේ� හසිතුප්‍ප�දය තුළ කර9ණා� හ� ප�ඥා� ලක්ෂණා ග9] ඡේK. එඡේ� පච්ඡේචක බුදුවර9න්ඡේ� හසිතුප්‍ප�දයටාං වඩා� සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� හසිතුප්‍ප�දය තුළ හ�කර9ණා� හ� හ� ප�ඥා� ලක්ෂණා ග9] ඡේK. ඡේ යටාං අද�ළව ප�ජා�නන, ආඡේKදන හ� චර්ය� යන කිgය�ක�රීත්ව ට්ටාංම් බලප�නුලබන බව ඡේපන්ව� දිය හ9කි ඡේK. පුද්ගල චෛචතාසික ට්ටාං අනුව හසිතුප්‍ප�දය පව� වි‍වි‍ධ වන බව ඡේම් අනුව පහසුඡේවන් වටාංහ� ගතා හ9කිය.

සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණාව වීතාර�ගී වීතාඡේදEසං හ� වීතාඡේ Eහ වන ට්ටාං ටාං ළඟ� වූ උතු න්හි සිත්තුළ පව� ඇතිවන හසිතුප්‍ප�දඡේ� වි‍වි‍ධ  ට්ටාංම් පවතියි.

ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා බඡේK කිසිදු ඡේවන�ක ක් න9ති වුව ද ප�ඥා�ඡේවහි වි‍ශ්‍ර�රත්‍වය තා බුද්ධි ට්ටාංම්හි ඡේවනසංක් පවතින බව පිළිග9නී ටාං සිදු ඡේK. සින�ව සං�ජු ආත් ප�ක�ශ්‍රනයකි. හසිතුප්‍ප�දඡේයහිද ඒ ලක්ෂණා ඇතා. රහතුන්ඡේ�, පඡේ� බුදුවර9න්ඡේ� සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� සිත්හි ඇතිවූ ඡේසං�ම්නසං පිළිබඳ ආත් ප්‍ රක�ශ්‍රනයක් ඡේලසං හසිතුප්‍ප�දය ද9ක්වී ටාං හ9කිය. හසිතුප්‍ප�දය නම් සින�ඡේK ඡේලEඡේකEත්තාර ට්ටාං ප�ක�ශ්‍රයටාං පත්වී ත් ඡේලසං සං9ලකිය හ9කි ඡේK. සින�ව පිළිබඳව කවර නිර්ණා�යක ප9වතිය ද බුද්ධි ට්ටාං උසං� පුද්ගලඡේයකුඡේ� සින�ඡේK ඇති ඉහළ ආධ6�ත්මික කුසංලතා�ව හසිතුප්‍ප�දය තුළින් ප�ක�ශ්‍රයටාං පත්වී ව9ළකිය ඡේන� හ9කි ය. සින�වටාං ඇති හ9කිය�ව නුෂ6ඡේයකු හටාං මිසං ඡේසංසු කවර ගණාඡේ� ඡේහE සංඡේතාකුහටාං උපතින් පිහිටාං� න9තා. ඡේම් ඡේkතුව නිසං� සංත්ව ඡේලEකය තුළ සින� න9ඟිය හ9කි එක සංත්‍ව වර්ගය� නුෂ6ය� බව දක්ව� තිඡේ]. ඡේම් හ9කිය�ව මිනිසං�හටාං ල9බී තිඡේබන්ඡේන් මිනිසං�ඡේ� �තිෂ්ක ධ�රිතා�ව සංත්‍ව ඡේලEකඡේයහි ඡේසංසු සංත්‍ව වර්ගවලටාං වඩා� අධිකව පවත්න� බ9වි‍නි.343 ඡේම් ඡේkතුව නිසං� ඡේසංසු සංත්‍ව වර්ගය� අතුරින් ඒ හ9කිය�ව ඇති එක සංත්‍ව වි‍ඡේ�ෂය මිනිසං� බව ප9හ9දිලිව ඡේපනී යයි.344 මිනිසං�

453

උපතින් ලබ� ඇති ඒ සින� න9ඟීඡේම් හ9කිය�ව වර්ධනය ඡේහE ර්ධනය කළ හ9කිද යන්න පිළිබඳව �නව ඇගයුම් ඉතා� ඡේKගවත්ව ඡේවන�ඡේවමින් යයි.345 අනුන්ව ඡේහළ� ද9කීඡේම් ඡේහE පහත් කර සං9ලකීඡේම් අභිප��යක් න9තිව ඇති කර ගනු ලබන සින�ව ඡේබ�ඡේහE ඡේ� ඡේ� ෂ්ඨ බව ප9හ9දිලිව කිව යුතුය.346 මිනිසං� බුද්ධි ය ට්ටාං අතින් උසං�වී ටාං සං �නුප�තිකව �නවය� නඟන සින�ඡේK ට්ටාං ච අනුකgමිකව ඉහළටාං යනු ඇතා.347 හසිතුප්‍ප�ද යන්න ද එඡේලසං බුද්ධි ට්ටාං ඉහළටාං ප9මිණි පසුව බ�හිරව ප�ක�ශ්‍රයටාං පත්වන කිසියම් සං�ඡේක්තා�ත් ක �නව කිgය�ක�රක ක් බව සං9ලකිය හ9කිය.

හසිතුප්‍ප�දය තාර ටාං උසං� �නසික හ9කිය�වක් උර9 කර ඡේගන න9ති නමුදු සං� �න6 පුහුදුන් ට්ටාං අභිබවනය කළ සින� නඟන්න� වූ පුද්ගලයින් සිටිය හ9කිය. සංQ අව�ථ�වකදී හසිතුප්‍ප�දය ඉහළ �නසික ට්ටාං මූර්ති ත් කර ඡේපන්වන්නක් ඡේලසං සං9ලකිය හ9කිය. හසිතුප්‍ප�දය න 9ති අති ප�රිශුද්ධ සින� න9ඟිය හ9කි �නසික ට්ටාං කටාං අවතීර්ණාවි‍ය ඡේන�හ9කි ඡේලසං අව බුද්ධි ට්ටාං ක පසුවන අය ද ඡේම් අතාරතුර හිඟ න9තා.

හසිතුප්‍ප�දය සං ඟ සින�ව පිළිබඳ ඡේබsද්ධ අර්ථකථනය තුළ ද9කිය හ9කි තාවත් සුවි‍ඡේ�ෂී ලකුණාක් පිළිබඳව ඡේ හිදී අවධ�නය ඡේය�මු ඡේK. එනම් සින�ව හුඡේදක් ��ශ්‍රඡේප්‍ශී චලනයකටාං ප ණාක් සි �වූ ඡේදයක් ඡේන� වූ බවයි. එඡේ� ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී චලනඡේයහි වුව ද බ�හිරව ද9කිය හ9කි කිසියම් ප� �ණා�ත් ක ඡේවනසංක් පව� සං�ජා�නන ට්ටාංඡේම් උසං� පහත් බවටාං අනුගතාව ඇතිවි‍ය හ9කි බවයි.348 ��ශ්‍රඡේප්‍ශීවල චලනය අධික වූ සින�ව වඩා� පහළ  ට්ටාංඡේම් සං�ජා�නන සංහිතාව සින� න9ඟීඡේම් ක�ර්ය සංඳහ� ඡේ න් ��ශ්‍රඡේප්‍ශී චලන හ9කි තා�ක් අව ට්ටාංඡේම් චලන වඩා� ඉහළ හ� ප�ශ්‍ර�තා ට්ටාංඡේම් සං�ජා�නන සංඳහ� ද ද9කගතා හ9කිබව ඡේපනී යයි.349 සින� න9ඟීඡේම්දී උපඡේයEගී වන ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලනය හ9කි තා�ක් අඩුවී ටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව වඩා� උසං� ආධ්‍ ය�ත්මික හ9කිය�වන් නිරQපණාය ඡේK. එඡේ� සින� සිඡේම්දි උපඡේයEගී වන ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී සං�චලනය හ9කි තා�ක් අධික වී ටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂව වඩා� දුර්වල �නසික ට්ටාං ක් ඇති බව ද නිරීක්ෂණාය කළ හ9කි වනු ඇතා.350 ඡේම් ඡේkතුව තා යඡේ කුඡේ� සින�ව බ�හිරව නිරීක්ෂණාය කිරි තුළින් ඡේබ�ඡේහEදුරටාං ඒ පුද්ගලය�ඡේ� ආධ6�ත්මික හ9කිය�ව පිළිබඳ දළ නිග නයක් ලබ�ගතා හ9කි බව ද ඡේපනී යයි.නමුදු සංQ අව�ථ�වකදී ඡේම් තාත්වය ඡේප�දු න9ති බවද සිහි තාබ� ගතා යුතු ඡේK. න්ද සංQ පුද්ගලඡේයකු එක හ� සං �න ඡේන�ඡේවන්න�ක් ඡේ න් යඡේ කුඡේ� ආධ6�ත්මික ගුණාවත්කම් බ�හිර සං�ධක තා තීරණාය කිරී එතාරම් බුද්ධි ඡේගEචර කටාංයුත්තාක් ඡේන� වන බ9වි‍නි.351

බ�හිර චර්ය�ව තා පිහිටාං� �නසික ගුණාවග�ව තීරණාය කිරීඡේම් බටාංහිර ෆ්‍ ඡේර�යිඩිය�නු ආකල්පය දළ වශ්‍රඡේයන් මිසං මුළු නින් අද�ළකරග9නී එතාරම් ප�ඥා�ඡේගEචර ඡේන�වන්ඡේන් ඡේම් ඡේkතුව නිසං�ය.352 ඡේලsකික ධ6�න උපදව� පරචිත්තා වි‍ජා�නන ඥා�ණාය ඡේන�ල9බූඡේවකුහටාං අනුන්ඡේ� සිත් ද9නග9නීඡේම් ශ්‍රක්තියක් න9ති බ9වි‍න් බ�හිර චර්ය� තා පදනම්ව හ9ර සිතින් සිතා පිරිසිඳ බල� ප9හ9දිලිව ද9නග9නීඡේම් හ9කිය�වක් න9තා.353 එබ9වි‍න් යම් තාර කටාං වත්

454

චර්ය�ව �නසික ට්ටාං තීරණාය කිරීඡේ හිල� අද�ළ කරග9නීඡේම් හ9කිය�වක් පවතින බවද ඡේ හිදී අ තාක කළ යුතු න9තා.354

දක් වි‍කසිතා වූ ඡේනත්සංර ඇති සං9ඡේලන ඡේතා�ල් ඇති හ�සං6 ‘�මිතා’ නම් ඡේවයි. ඡේකටිඡේයන් ද9ක්වුවඡේහ�ත් �මිතා යනු ඡේදඡේනතාටාං වඩා�ත් බරවූ සින� න9ඟී කි. ඡේ හි ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී සං�චලනය ඉතා� අල්ප බව ඡේපඡේන්. දQසින් සින� ඡේසංන්න�ක් ඡේ න් බ�හිරව ප�දර්ශ්‍රනය ඡේK. ඡේසං�ම්නසං උතුර� හ9ඡේලන ඡේදඡේනතින් යුතු එඡේහත් ඡේදඡේතා�ල් සං�චලනය ඉතා� අව ට්ටාං ක පවතින සියුම් හදවතාකින් යුතු සින� න9ඟී ක් ඡේලසං හ9ඳිනගතා හ9කිය. න්ද� මිතාය යනු අපඡේබ�ඡේහE වි‍ටාං එකිඡේනක� ඡේකඡේරහි ප�සංන්න බව පළ කිරී සංඳහ� ආඡේKණිකව නඟන්ඡේනකි. �මිතා යන්නටාංත් වඩා� අඩු ට්ටාං ක් න්ද �මිතාය යන්න තුළ ග9] ඡේK. �මිතාඡේයහි ප ණාටාංවත් ඡේදඡේතා�ල්හි ��ශ්‍රඡේප්‍ශී චලනයක් ඡේ හි ඡේන� ද9ක්ඡේK. ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී චලනයක් ඇත්ඡේත් න9ති ප්‍ ර �ණායටාං ඳ සින� න9ඟී ක් දි�ඡේK. ඡේ බඳු වූ සින� උපදවනුඡේ� උසං� �නසික හ� අධ6�ත් ක ට්ටාං කටාං පත්වූ උතු න් බව වි‍�ව�සංයක් තිඡේ].

බුද්ධ, ප�ඡේතා6ක බුද්ධ, හ රහත් උත්තා ඡේයE ද, හ� කර9ණා�ඡේවන් න්ද� මිතාය පළ කරති. එ කිgය�ව කරනු ලබන්ඡේන් හසිතුප්‍ප�ද චින්තාය නම් අඡේkතුක කිgය� සිඡේතානි. අඡේkතුක කිgය� සිතාක් පිළිබඳ ආභිධර්මික වි‍වරණාය නම් එය වි‍ප�ක ඡේන� උපදවන, එඡේ න් කිසිදු කර් යක වි‍ප�කයක් ද ඡේන� වන සිතාක් යනුඡේවනි. හසිතුප්‍ප�දය නම් සින�ව අර්ථදක්වන න� ය ඡේන�ව එබඳු සින�වකටාං ඡේkතුවූ සිතා හඳුන්වන න� යක් ඡේලසං ද9ක්වි‍ය හ9කිය. හසිතුප්‍ප�දය අඡේkතුක කිgය� සිතාක් වූ නිසං� එයින් කිසිදු ප�තිඵලයක් ඡේහE කර් ඵල වි‍ප�කයක් ඡේගන ඡේන�ඡේදයි. ඡේසං�ම්නසං ප ණාක් ඇති කරව� චිත්තා සං9හ9ල්ලුව ප ණාක් ඡේගනඡේදයි. රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සිඡේත් හසිතුප්‍ප�දය චිත්තා ඉපදීඡේම් දී ඇතිවන ඡේසං�ම්නසං ධ්‍ ය�න ට්ටාං ක දී සිඡේත් ඇති වන පහන් �වභා�වයකටාං ආසංන්නය. එඡේ� වුවත් ඒ සිත් ඡේලEඡේකEතාර ඡේන� වන බ9වි‍න් ඡේලsකික ධ6�න සිත්හි ඇති වි‍න්දනීය �වභා�වය හසිතුප්‍ප�ද සිතා තුළ න9තා. රහතාන් වහන්ඡේ�ල� නම් සියළු වි‍න්දනීය �වභා�වයන් ප�හ�ණාය කළ උතු න්ය. වි‍ඳී නම් ක්ඡේල්ශ්‍ර සිතාටාං උර� ගන්න� �වභා�වයයි. එය තීන්තා ඡේප�වන කඩාද�සියකටාං තීන්තා උර�ගන්න�ක් පරිදි සිදු ඡේK. බ�හිර වි‍න්දනීය තාත්වයන් ඡේකඡේරහි තා�ෂ්ණා�ව නිසං� ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් සිතාටාං උර�ග9නී සිදුඡේK. ඡේම් උර�ගන්න� �වභා�වය තා�ෂ්ණා�වයි. ඒ උර� ගන්න� �වභා�වයකටාං අනුව සිඡේත් සංක�වී අවි‍ද6�ව නිසං� සිදු ඡේK. ඡේම් සිඡේත් උර� ගන්න� �වභා�වය අධිකව ප9වතී නිසං� සිතාටාං න9ඡේඟන හ�සං6ඡේ�දී ද9ඩි වි‍න්දනීය ලක්ෂණා ඇති ඡේK. එබඳු හ�සං6යන්වල දී හ�සං6ය සං ඟ වි‍ඳීඡේම් අධික වූ ආශ්‍ර�වක් හටාංගනියි. ඡේකඡේනකුඡේ� සිතා ඇතුළටාං උර� ගන්න� වූ හ�සං6 මුසු වි‍න්දනීය �වභා�වයක් සංක� වනුඡේ� ඒ අනුවය. හසිත්තුප�දය නම් රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� හ�සං6යයි. එහි ආඡේKදන �වභා�වයක් න9ති ප ණාටාං සියුම්ය. එහිදී ආඡේKදනය න9තිබව ඡේහE සියුම්

455

බඡේK ප� �ණායටාං නිර්ඡේKදීය ලක්ෂණා ඇති ඡේK. නිර්ඡේKද ගුණායකටාං චිත්තා �වභා�වය පත්වී අර්හත්ව �ර්ග ඵල අවඡේබEධඡේ�දී සිදු ඡේK. අර්හත්වයටාං පත්වූ උතු � තුළ සිඡේත් ඇත්ඡේත් හුඡේදක් බුද්ධි ය කිgය�ක�රීත්වයක් ප ණාකි.355 භා�ව ය වශ්‍රඡේයන් එ උතු � ර�ගය හ� ද්ඡේKශ්‍රය සංම්පුර්ණාඡේයන් දුර9 කළ අඡේයකු බ9වි‍න් එතු �ඡේ� සිඡේතාහි හසිතුප්‍ප�දය සං ඟ ඇතිවනුඡේ� නිර්ඡේKදීය ලක්ෂණා සං ඟ මුසු වුන භා�ව ය සං�ඡේKදනයන්ය. එ සං�ඡේKදන තුළ වි‍ඳීඡේම් හ9කිය�ව න9තා. වි‍ඳී න9ති කළ ඡේහE අඩු කළ ප ණාටාං එබඳු භා�වයන්හි බුද්ධි ය අ�ශ්‍රය වඩා� දියුණු ඡේK.

සිඡේත් ඇති වි‍ඳීඡේම් ලක්ෂණා අධික වූ තාර ටාං සින�ඡේK ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී සං�චලනය අධික භා�වය ඉතා� ප9හ9දිලිව ද9කගතා හ9කිය. ඡේ බඳු අව�ථ� වලදී එබඳු සින�වන්හි තුපිටාං �වභා�වය අසං�වරශීලී ලක්ෂණා ප9හ9දිලිව ඉ� තු කරවයි. අනුන්ඡේ� වරදක් ද9ක හ�සං6 ඡේහE උපහ�සංය පිණිසං සින�සීඡේම් දී වඩා�ත් බහුලව ද9කිය හ9කි වනුඡේ� ඡේ බඳු �වරQපඡේ� සින� ඡේK. ඡේ බඳු හ9ඩාඡේ� සින�වන්හි �වරQපය ඉතා� රළුය. නමුදු ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලනය ඉතා� අව ට්ටාං ක පවතින සින�වන්හි බුද්ධි ය ගුණාය අධිකය. එඡේ� එබඳු සින� න9ඟී ටාං නම් සිඡේත් වි‍ඳීම් ට්ටාං නිර්ඡේKදය දක්ව� සියුම් කර ඡේහE ප්‍ රහ�ණාය කර තිබිය යුතු ඡේK. ඡේ බඳු නිර්ඡේKදී උතු න් වහන්ඡේ�ල� ඡේබ�ඡේහEවි‍ටාං සින� නඟනුඡේ� ඡේදඡේතා�ඡේලහි ඡේහE ඡේදකම්මුඡේලහි සං�චලනයන් ඟින් ඡේන�ඡේK. එබඳු සින�වන්හි ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලනයන් සිදු වුව ද එය ඉතා� අල්ප ට්ටාං කිනි. ද9නටාං ඉහළ ආධ6�ත්මික ට්ටාං නිර9පණාය ඡේකඡේරනුඡේ� හසිතුප්‍ප�දය ඟිනි. න්ද හසිතුප්‍ප�දය සිදු කළ හ9ක්ඡේක් අර්හත්වයටාං පත් වූ උතු න්ටාං ප ණාක් බව දක්ව� තිබී නිසං�ය. ඡේම් හසිතුප්‍ප�ද චිත්තාඡේයන් ප ණාක් සින�ව උපදවන්ඡේන් පූර්ණා වි‍මුක් තිය ලද රහතුන් වහන්ඡේ�ල� ප ණි. ඒ ඡේkතු තා එබඳු සින�"සිතා"සංහ"හසිතා" ඡේලසං දක් වනු ල9ඡේ]. ඡේ යින් ප9හ9දිලිවනුඡේ� හසිතුප්‍ප�දය සිතා හ� හසිතා වශ්‍රඡේයන් ඡේදඡේක�ටාංසංකටාං ඡේබදිය හ9කි බවයි. අර්හත්වය ල9බූ උතු න් වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් මුහුඡේh දක්වන න්ද�මිතාය �වරQපය හ� අව�ථ�නූරQපීව ද්වි‍වි‍ධ හ9ඩායකින් දක්ව� තිඡේ]. "සිතා" යනුඡේවන් හඳුන්වන්ඡේන් ප�සංන්න බවද සුහදතා�ව ද ඡේසං�ම්නසං ද පළ කිරී ටාං ඇ� ඡේදක ප ණාක් ඳක් වි‍ව�තා ඡේක�ටාං පළ කරන සින�ව ය. දත්වල අග දක් ව�, හඬ ඡේන� නඟ� පළ කරන සිනහව "හසිතා" ඡේලසං හඳුන්වනු ල9ඡේ]. අර්හත්වය ල9බූ උතු න් වහන්ඡේ�ල� සිය ඡේසං�ම්නසං බ9හ9රටාං ප�ක�ශ්‍ර කිරී උඡේදසං� ඡේදය�ක�ර �වභා�වඡේයහි සින� ප�කටාං කරන බව සංඳහන්ය. ඡේම් සින� වර්ග ඡේදක හසිතුප්‍ප�ද සිතාටාං අයත් ඡේලසං උපකල්පනය කළ හ9කිය. මින් සිතා නම් සින� න9ඟී සංඳහ� ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලනය ඡේදඡේනත් අවටාං ප�ඡේද්ශ්‍රයටාං ප ණාක් සී �කර ඇති අතාර හසිතා නම් සින�ඡේKදී එ ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලනය හඬ ඡේන� න9ඡේඟන පරිදි දත්වල අග දක්ව� ප�දර්ශ්‍රනය කිරී දක්ව� පුළුල්ඡේක�ටාං ඇති බව ඡේපනී යයි. ඡේ හිදී එක් අව�ථ�වකදී අව ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලනය තුළින් �වකීය භා�ව ය හ9ඟීම් සංන්නිඡේKදනයටාං දක්වන ලද දක්ෂතා�වය නිසං� හසිතා නම්වූ සින�ඡේවහි ඇති

456

සුවි‍ඡේ�ෂීත්වය වඩා�ත් ප9හ9දිලිව ක9පී ඡේපඡේනයි.356 ඡේ හිදී සිතා හ� හසිතා යන ඡේදය�ක�ර ��ශ්‍රඡේප්‍ශීවල සං�චලනයටාං ඉවහල් වූ එක හසිතුප්‍ප�ද සිතින් ඡේ ඡේහයවන ලද අර්හත්වයටාං පත් උතු �ඡේ� කිgය� සිතා එකක් බව ඡේපනී යයි. එනමුදු ඡේදය�ක�ර ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලන ඡේ හිදී වි‍ද6 �නය. නමුදු එඡේලසං වූ ප ණාකින් සිතා ඡේහE හසිතා ඡේදය�ක�ර සින� එකිඡේනක උසං� ඡේහE පහත් ට්ටාං කටාං ඡේන�ව9ඡේටාංයි.357

රහතාන් වහන්ඡේ� වි‍සින් සින� පහළ කිරීඡේම්දී ඇති කර ගනු ලබන සිතා හසිතුප්‍ප�ද චිත්තාය ඡේලසං හ9ඳින්ඡේවන නමුදු ඡේ�ඛ පුද්ගලයින් ඡේහවත් තාව ත් පරිපූර්ණා අවඡේබEධයටාං ඡේන�පත් අයඡේ� සින� පිළිබඳ වර්ගීකරණායක් ද ව6තිඡේර්කව දක්ව� ඇතා. පූර්ණා වි‍මුක් තිය ඡේන� ලද පුද්ගලඡේයE ඡේ හි දක්ව� ඇති සින� වර්ගීකරණායටාං අයත් ඡේන� වන තාවත් ඡේබ�ඡේහE ආක�රවලින් සින�ඡේසංන බව ඉතා� ප9හ9දිලිව ද9කගතා හ9කිය. ඒ සංQ වි‍ටාංක දී එ සින� සං ඟ ඔවුන්ඡේ� �නසික හ� අධ6�ත්මික වත් පිළිඡේවත් සංම්බන්ධව පවතින බව අ තාක ඡේන� කළ යුතුය. එ සින� සංඳහ� ප�දක වන්ඡේන් හුඡේදක් හසිතුප්‍ප�ද චින්තාය න 9ති අඡේkතුක කිgය� සිතා ඡේන�ඡේK. උසං� �නසික හ� ආධ6�ත්මික ට්ටාං ක සිතා පවතින අව�ථ�වල දී ඇති වන සින�වන්හි ��ශ්‍රඡේප්‍ශී සං�චලනය අව ට්ටාං ක පවතින උසං� සින� වර්ගයන්ටාං අයත් සින� බව ඡේත්ර9ම්ගතා හ9කිය. රහත් ඵලයටාං පත් ඡේන� වූ ඡේසංEව�න් ඟඵලල�භී ආර්යන්වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සිටාං අන�ග�මී ඟඵල ල�භී ආර්යන් වහන්ඡේ�ල� දක්ව� ආර්ය පුද්ගලයන්ටාං ඇතිවන සින� එබඳු උතු න්ඡේ� සිත්හි කිgය�ත් ක වන චිත්තා ආඡේKගවල �වභා�වය අනුව වි‍චලනය වි‍යහ9කි බව ඡේ හි අර්ථයයි.358 නමුදු සං� �න6ඡේයන් පහළ �ර්ග ඵලය වන ඡේසංEව�න් ට්ටාංඡේ හි ඇති සං�ජා�නන හ9කිය�ව අනුව පහළ ආර්යන් වහන්ඡේ�ල�ටාං හිමි සින�ව ද අනුකgමිකව වඩා� උසං� ඟඵල ල�භී ආර්ය ට්ටාං ටාං ළග�වීඡේම්දී අනුකgමිකව සින�ඡේK බුද්ධි ය ප9තිකඩා වඩා� උසං� තාලයකටාං පරිවර්තානය වන ඉහළ  ට්ටාංම්වල ඳ සින�වද ද9ක ගතා හ9කි බව ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. ඡේසංEව�න් �ර්ග ඵලඡේයහි සිටාං සංක�ද�ග�මී හ� අන�ග�මී යනුඡේවන් �ර්ගඵල කීපයක් ඇති බ9වි‍න් සින�ඡේවහි ප�ඡේÓද ඊටාං අනුගතාව කීහිප ආක�රයකින් ද9කගතා හ9කි බව ඡේම් අනුව ඡේපනී යයි. එක් එක් �ර්ග ඵල ට්ටාංම්වල චිත්තා �වභා�ව තීරණාය වනුඡේ� ඊටාං අද�ළ වි‍ඳීඡේම් �වභා�වය අනුවය. එබ9වි‍න් සින�වද එහි වි‍ඳීඡේම් �වභා�වයටාං අනුව කgමිකව අනුවර්තානය වන බව ඡේම් අනුව ඡේපනී යයි. ඕල�රිකව සින�සීඡේ හි නිරතා වනුඡේ� පුහුදුන් මිනිසුන්ය. න්ද ඔවුන්ඡේ� වි‍ඳීඡේම් �වභා�වය ඉතා� රළු හ� ද9ඩිවන බ9වි‍නි. යම් කිසිඡේවකුඡේ� සිඡේත් ඇති වි‍ඳීඡේම් හ9කිය�වටාං සං �නුප�තිකව සින�ඡේK �වභා�වය ඊටාං අනුගතාව කgමික ඡේලසං අනුවර්තානය වි‍යහ9කි බව ඡේම් අනුව න�ව ප9හ9දිලි ඡේK. සං� �න6 මිනි� ප�ජා�ව අතාර හ�සං6ය උපහ�සංය හ� අපහ�සංය ආදී වශ්‍රඡේයන් සින�ඡේK ප�ඡේÓද ර�ශියක් පවතිනුඡේ� ඡේම් න6�යයටාං අනුව බව මින් ප9හ9දිලි ඡේK. හ�සං6 යනුඡේවන්

457

හඳුන්වන සින� න9ඟී ටාං වඩා� උපහ�සංය යනුඡේවන් හඳුවන සින� න9ඟීඡේම් දී කිසියම් සං �ජා දුබලතා�වයකටාං ඡේහE පුද්ගල දුබලතා�වකටාං එඡේරහිව න9ඡේඟන වි‍ච�ර පූර්වක සින� න9ඟී ක් ප�කටාං ඡේකඡේර්. එඡේ� එය අපහ�සංය නමින් හඳුන්වන සින�වටාං වඩා� ශිෂ්ටාං බවක් ද පළ ඡේකඡේර්. නමුත් අපහ�සංය නම් මුළු නින් අනුන්ව ගර්භා�වටාං ලක් කිරීඡේම් පහත් ඡේච්තාන�ව මුල්කර ඡේගන ඇති වි‍ය හ9කි සින� න9ඟී කි. එය සිදු කරනුඡේ� එතාරම් නුවණා දියුණු ඡේන�වූ ප�පී ඡේච්තාන�වන් වලින් යුතු මිනිසුන් බව ඡේපනී යයි. ඡේම් සින� න9ඟීම්වලටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව හසිතුප්‍ප�දය ප�ඥා�ව මුලික සින� වර්ගයක් ඡේලසං ප9හ9දිලිව ක9පී ඡේපඡේනන අතාර එහි �මිතා හ� න්ද �මිතා ලක්ෂණා වි‍ද6 �න වි‍යහ9කි වුව ද අපහසිතා හ� අතිහසිතා ලක්ෂණා නම් කිසිඡේ�ත් වි‍ද6 �න ඡේන� වන බව ප9හ9දිලිව ද9ක ගතා හ9කිය. එඡේ� හසිතුප්‍ප�දඡේයහි සිතා හ� හසිතා යන ලක්ෂණාවලින් යුතු සින�ව වි‍ද6 �න වි‍ය හ9කි වුව ද හ�සං6, උපහ�සංය හ� අපහ�සංය යන ති�ත්ව ව9දQර9ම් සින� වර්ග කිසිඡේ�ත් අන්තාර්ගතාව ඡේන�පවතින බවද ඡේපනී යයි. සං� �න6 පුහුදුන් පුද්ගලඡේයකුටාං උපහ�සංය හ� අපහ�සංය ඡේ න් හ�සං6 නමින් හඳුන්වන සින�ව තුළ එතාරම් ප�බල ඡේදEෂයක් ඡේන�ඡේපනන නමුදු රහතාන්වහන්ඡේ�න කඡේ� සින�ව වූ හසිතුප්‍ප�දයටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව හ�සං6 තුළ වි‍ශ්‍ර�ල ඡේදEෂ සංහගතා තාත්වයන් නිරීක්ෂණාය ඡේK.

ආර්ය වි‍නය අනුව හ�සං6ය හ9ඬී කටාංත් නර්තානය උ තුඡේවන් සිදු කරන ද9ඟලිල්ලකටාංත් උප � කර ඇත්ඡේත් එබ9වි‍නි. ඒ නිසං� හසිතුප්‍ප�දය නමින් හඳුන්වන රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� සින�වටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂව සං� �න6 හ�සං6 හ9ඬී ක් හ� සං �න බව දතා යුතුය.එවි‍ටාං උපහ�සංය හ� අපහ�සංය යන සින�වන්වලටාං හිමිවන �ථ�නය සිතා�ගතා ඡේන�හ9කි තාරම් පහළ ට්ටාං කටාං පහතා ව9ඡේටාංන බව ප9හ9දිලිව ඡේපනී යයි. ඉහතා සංඳහන් ප�ක�ශ්‍රඡේයහි ආර්ය වි‍නය යන්න අර්හත්ව �ර්ග ඵල අවඡේබEධයටාං පත්වී ටාං ඇති �ර්ග ප්‍ රතිපද�ව අවසංන්කර ඇති උතු න් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� තාත්වය හ� ඡේ�ඛ උතු න්ඡේ� කිgය�පිළිඡේවතා යන ඡේදය�ක�ර �වභා�වයන් ගතා හ9කිය. එඡේ� ග9නීඡේම්දී ඡේ�ඛ උතු න් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� සින�ව වි‍හසිතා හ� උපහසිතා යන ට්ටාංම් ඡේදකක් තුළින් ප�ක�ශ්‍රයටාං පත්වී තිඡේ]. එය හසිතුප්‍ප�දය තාරම් මුල් ඡේපඡේල් සින�වක් ඡේන�ඡේවතාත්, ඊටාං ආසංන්න ට්ටාං ක පවතින සින� වර්ගයක් බව උපකල්පනය කළ හ9කිය. ඡේම් හසිතා, වි‍හසිතා හ� උපහසිතා යන සින�වර්ග තුන අතාරින් හසිතා යන සින�වර්ගය ප ණාක් රහත් �ර්ගඵල අවඡේබEධයටාං පත්වූ උතු න් වහන්ඡේ�ල�ටාං ඇතිවනබව දක්ව� තිඡේ]. න්ද හසිතුප්‍ප�ද කිgය� සිතා උපදනුඡේ� රහතාන් වහන්ඡේ�ල�හටාං ප ණාක් වන බ9වි‍නි. හසිතා න 9ති සින� වර්ගය ඇති වනුඡේ� හසිතුප්‍ප�දය න 9ති කිgය� සිතා ඡේkතුඡේක�ටාං ඡේගනය. හසිතුප්‍ප�ද කිgය� සිතා හ9ර9ණුවි‍ටාං ඊටාං අ තාරව සිතා තුළ ඇතිවන ඡේලEභා මූල සිත් ද, ඡේ Eහ මූල සිත් දර� ශියක් සං� �න6 පුද්ගලයකු ඡේ� සින�වටාං මුල් ඡේK. යම් පුද්ගලඡේයකුඡේ� සිත් තුළ පවතින ර�ග�දී අකුශ්‍රල ඡේච්තාන� ඡේහE ද�න�දී කුශ්‍රල ඡේච්තාන� ඡේkතුඡේක�ටාං ඡේගන ඊටාං අද�ළ සින� වර්ග ඒ පුද්ගලය�ඡේ� චිත්තා සංන්තා�නය තුළ පහළ ඡේK. ඡේම්

458

සින�වන් "වි‍හසිතා", "උපහසිතා", "අපහසිතා" සංහ "අතිහසිතා" වශ්‍රඡේයන් හඳුන්වනු ල9ඡේ]. ඒ සින�වල අන්තාර්ගතාවනුඡේ� වි‍ඳීඡේම් අධික ආශ්‍ර�වයි. වි‍ඳී අනුකgමිකව අඩු වන �වභා�වයටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂ ඡේලසං ඔවුන්ඡේ� සින�ඡේK ඕල�රික �වරQපය සුඛු �වරQපයකටාං පරිවර්තානය වන බව ප9හ9දිලි ඡේK. ඒ නිසං� සින�ඡේK �වභා�වය චිත්තා අභා6න්තාරිකව ඇතිවන වි‍ඳීඡේම් හ9ඩාතාලය අනුව ඡේවන� වි‍ය හ9කි බව ඡේම් අනුව අවඡේබEධ ඡේK.359 වි‍ඳීඡේම් �වභා�වය අඩුවන තාර ටාං සින�ඡේK සුඛු �වරQපය අධික වන බව හ� වි‍ඳීඡේම් �වභා�වය ව9ඩි වන තාර ටාං සින�ඡේK ඕල�රික �වරQපය අධික වන බව මින් ඡේපනී යයි.360

දක් ඡේපඡේනන දත් ඇති හ�සං6 ‘හසිතා’ නම් ඡේවයි. ධුර න�ද ඇති හ�සං6ය‘ වි‍හසිතා’ නම් ඡේවයි. වි‍වි‍ධ සින�සීම් අතාර මිහිරි හඬක් න9ඡේඟන සින�ව "වි‍හසිතා" නම් ඡේK. වි‍හිසිතා සින�ඡේKදී අ�ග සං�චනලයක් සිදු ඡේන�ඡේK.

මිහිරි න�දයක් පතුරවන අතාර එය හුඡේදක් සිහින් ශ්‍ර]දයක් මිසං ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී සං�චලනයක් ඡේන�ඡේK. එඡේ� "උපහසිතා" යනු හි� හ� උරහි� සං9ඡේලන සිනහවයි. එහි ශ්‍ර]දය හ� මුහුඡේh ��ශ්‍ර ඡේප්‍ශී සං�චලනය අන්තාර්ගතාය.

එප ණාක් ඡේන�ව හිසං හ� උරහිසං යන ශ්‍රරීර�වයව පව� උපහසිතාඡේ� දී සං�චලනය වන බව දක්ව� තිඡේ]. අර්හත්වයටාං පත් ඡේන�වූ එඡේහත් වි‍මුක් ති �ර්ග� ථ ඡේහE �ර්ගඵලල�භී නුෂ6යන් "වි‍හසිතා" හ� "උපහසිතා" යන සින�වන් පළ කරන බ9K සංඳහන් ඡේK. ඉන් අදහ� වනුඡේ� ඡේ�ඛ පුද්ලයින් හ� ඡේ�ඛ �ර්ග ප�තිපද�වටාං පිවි‍සි පුද්ගලයින්ය. රහතාන් වහන්ඡේ�ල� වි‍සින් සිදු කරන සිතා හ� හසිතා වර්ගඡේ� සින� න9ඟී ටාං වි‍මුක්ති �ර්ග�ථ හ� ඡේ�ඛ පුද්ගලයින් අසං ත්ය. ඡේ�ඛ හ� ඡේ�ඛ ඟටාං පිවි‍සි පුද්ගලයින්ඡේ� චිත්තා සංන්තා�නය සුඛු �වරQපයකටාං පරිවර්තානය ඡේවමින් පවතින බ9වි‍න් සිතා හ� හසිතා ඡේලසං හ9ඳින්ඡේවන රහතුන්ඡේ� සින� වර්ගීකරණාය තුළ උප වර්ගයක් වූ වි‍හසිතා හ� උපහසිතා යන ට්ටාංම්වල සින� න9ඟී ටාං ඡේ�ඛ හ� ඡේ�ඛ  �ර්ග�ථ පුද්ගලයින් සං ත්ය. වි‍මුක්ති �ර්ග�ථ හ� ඡේ�ඛ පුද්ගලයින් සින�සීඡේම් දී හි� හ� උරහි� යන ශ්‍රරීර��ග ඡේසංලවුව ද ඔවුන්ඡේ� සින�න9ඟීම් පුහුදුන්ඡේ� ප ණා රළු හ� ඕල�රික ඡේන�ඡේK. පුහුදුන් අයද සින� න9ඟීඡේම්දී හි�, උරහි� හ� ඡේවනත් ශ්‍රරීර��ග සං�චලනය ඡේ න් රළු ඕල�රික ශ්‍ර]ද නිකුත් කරන නමුදු එය ඡේ�ඛ හ� ඡේ�ඛ �ර්ග�ථ පුද්ගලයින්ටාං වඩා� ප9හ9දිලි ඡේලසං ඡේවන�ය. යම් පුද්ගලඡේයකු උසං� ආධ6�ත්මික ට්ටාං කටාං ප�ඡේKශ්‍රව සිටින බව සින� න9ඟීඡේම්දී එකී සින� සිතා හ� හසිතා ට්ටාංම්වල සින�වලටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව ද9න ගතා හ9කිය. හසිතුප්‍ප�දය නම් සිතා හ� හසිතා යන ද්වි‍ �වරQප සින�සීම් ඇතිකරන කිgය�සිතා හඳුන්වන න� ය වන බ9වි‍න් ඊටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව වි‍හසිතා හ� උපහසිතා ද්වි‍ �වරQප සින�සීම් ඇති කරන සිත් කුසංල ඡේලසං හඳුන�ගතා හ9කිය. උපහසිතා හ� වි‍හසිතා යන ද්වි‍ �වරQප සින�සීම් සිදු කරනුඡේ� ඡේ�ඛ හ� ඡේ�ඛ �ර්ග�ථයින් බ9වි‍න් එ සින�සීඡේම් චිත්තාය කුශ්‍රල චිත්තායක් ඡේලසං සං9ලකිය හ9කිය. එඡේ� ඊටාං වඩා� පහළ ට්ටාංම්වල සින� වර්ග ඡේ� සං9ලකිය හ9කි අපහසිතා හ� අති හසිතා යන සින�

459

ඡේදවර්ගය පුහුදුන් පුද්ගලයින් වි‍සින් සිදුකරන බ9වි‍න් ඒ සින� න9ඟීම් සිදු කරනුඡේ� අකුශ්‍රල චිත්තායකින් බව කිව හ9කිය. "අපහසිතා" යනු ඇ� වලින් කඳුළු ගලන සින� වර්ගයකි. ශ්‍ර�රීරික අවයව සියල්ල ඡේසං�ලවමින්, දඟලමින් කරන සින�වර්ගය "අතිහසිතා" ඡේලසං හඳුන්වනු ල9ඡේ]. ගණික�වන්, නිළියන්,

නිරQපික�වන් ව9නි ක� ය පිණිසං සිර9ර හුව� දක්වන ව�ත්තීය ට්ටාංමින් සිර9ර ප�ධ�න ඡේක�ටාං රැකිය�ඡේK ඡේයඡේදන අය ඡේ බඳු සින�සීම්වල නිරතා වන බව ඡේපඡේන්.361 ඊටාං ඡේkතුව එබඳු සිර9ර හ� ශ්‍රරීර අවයව සං�චලනය ඡේක�ටාං නඟන සින�වල ක� සං�ඥා�ව අධිකව පවතින බ9වි‍න් එබඳු සින� දකින අයඡේ� ක� �ශ්‍ර� වර්ධනය වි‍ය හ9කි බ9වි‍නි. එබඳු සින� නඟන අයඡේ� අඡේප්‍ක්ෂ�ව ද එය බ9වි‍න් ඔවුන් එඡේ� සින� නඟනුඡේ� ව�ත්ති ය ට්ටාංමින් බව ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK. ඉහළ  ට්ටාංඡේම් සින�සීම් අතාර අඡේkතුක කිgය� සිතාක් වනහසිතුප්‍ප�ද චිත්තාඡේයන් ජානික කරවනු ලබන්ඡේන් සිතා, හසිතා යන සින�වන් ප ණි.ඡේ හි දීඡේ� ෂ්ඨ සින�ව ඡේලසං හඳුන�ගත් හසිතුප්‍ප�ද ගුණාය සංම්බන්ධ වන්ඡේන් ඡේබ�ඡේහE ඡේසංයින් සිතා, හසිතා ව9නි සින�වන්ටාං ය. ඒ සංඳහ� හසිතුප්‍ප�ද චිත්තායටාං අ තාරව ඡේවනත් කිgය� සිත්ද ඡේබ�ඡේහE ඡේසංයින් ද�යක වි‍ය හ9කිය. ඡේම් අනුව සින�ඡේවහි බුද්ධි ය ප9තිකඩා, ආභිධර්මික වි‍වරණායන්ටාං පටාංහ9නි වන්නක් ඡේන�ඡේK. ජීව වි‍ද6�ව ඡේහE ඡේවනත් ශ්‍රරීරය හ� සංම්බන්ධ වි‍ද6�වක් ඡේහE අනුසං�රඡේයන් සින�ව ප9හ9දිලි කිරී ටාං උත්සං�හ ගන්න� වි‍ටාං ඡේම් වි‍වරණාය ද තා�ර්කික ආක�ති ද සං9ලකිල්ලටාං ගන්ඡේන් නම් වඩා�ත් ඡේහ�ඳ වි‍ග\හයක් එ ඟින් ලබ� ගතා හ9කිය.362 �කඣ - ශීර්ෂ යන ඡේ �වුන්ඡේ� චඤ්චල වී සංහිතා වූ හ�සං6 ‘උපහසිතා’ ඡේහවත් අව හසිතා නම් ඡේවයි. කඳුළු පිර9ණු ඇ� ඇති සින�ව ‘අපහසිතා’ නම් වි‍ක්ෂිප්‍තා වූ ශ්‍රරීර�වයව ඇති හ�සං6 ‘අතිහසිතා’ නම් ඡේK. ඡේම් ෂඩ් ඡේභාදයන් අතුඡේරන් පිළිඡේවළින් සිතා හ� සංහිතා යන හ�සං6ය උත්තා ජානයන්ඡේ� ද ධ6ඡේයහි හ�සං6 වූ වි‍හසිතා හ� උපහසිතා ධ6 ජානයන්ඡේ� ද අන්තාඡේයහි වූ හ�සං6ය වූ අපහසිතා හ� අතිහසිතා නීචයන්ඡේ� ද ඡේK යයි කියන ලදි. ඡේ හි හ�සං6 යන වචනය සං9කසී සංඳහ� භා�වි‍තා� වන ‘හ�’ ධ�තුව සං තාළ කිරීඡේ හි හ� සින�ඡේයහි ව9ඡේට්. ඡේ හි සින�ඡේයහිය. සිනහව සංම්බන්ධඡේයන් සං��ක�තා භා�ෂ� ව6වහ�රය තුළ ඊටාං සං �න අර9ත් දනවන වි‍ශ්‍ර�ල වචන සං�ඛ6�වක් ඡේයදී ඇති බව ඡේපනී යයි. උපහ�සංය හ� අපහ�සංය ඉන් ඡේදකක් ප ණාකි. ඊටාං අ තාරව සින�වටාං පර්ය�ය වචන ඡේලසං හ�සං, න්දහ�සං, අනුහ�සං, අවහ�සං, පරිහ�සං, සං�හ�සං,

අට්ටාංහ�සං, හසිතා, �මිතා, න්ද�මිතා, � ය, උත්� ය, වි‍හ�සං, වි‍හසිතා,

වි‍හසංන, න්ද හ�සං6, හ�සං6, ප �හසිතා, ප �හ�සං ආදී වදන් රැසංක් සං�හිතා6 හ� භා�ෂ� ව6වහ�රඡේයහි පවතියි.363

5.10.පරිනිර්ව�ණාය හ� සං�ජා�නනය

460

නිර්ව�ණාය (Nirvāna) යනු නිවන යන්නටාං සං��ක�තා බසින් ඡේයඡේදන පදයයි. ප�ලි බසින් නි]බ�න යනුඡේවන් හඳුන්වයි.364 සංත්වය� භාවඡේයන් භාවයටාං වි‍යන තාhහ�ව න9 9ති ඡේගතුඡේ න් නික්මී නි]බ�න ඡේK. ඒ අනුව නි +

ව�න = නිබන = නි]බ�න ඡේලසං ඡේම් වචනය සංක�ව ඇතා. එනම් නි =

නික්මී , ව�න = තා�ෂ්ණා�ව ඡේම් අනුව ව�න න9 9ති තා�ෂ්ණා�ඡේවන් නික්මී නි]බ�නයයි.365 එහි සං��ක�තා �වරQපය නම් නිර්ව�ණා යන්නයි. ඡේම් අනුව ව�න න9 9ති තා�ෂ්ණා�ව දුර9 කිරී නිර්ව�ණාය ඡේලසං හඳුන්ව� දී තිඡේ]. ඡේම් සංඳහ� නිර් +ව�න ඡේලසං නිර් යන පදය එකතු වීඡේ න් ව�න යන පදඡේ� ප්‍ රතිවි‍ර9ද්ධ අර්ථය ඡේගන නිර්ව�න යන තානි වචනය සංQඡේදයි. නිර්ව�න හ� නිර්ව�ණා යන වචන ඡේදක නි]බ�න යන්න අර්ථවත් කිරී සංඳහ� සි�හල භා�ෂ�ඡේK භා�වි‍තා� ඡේK. නිර්ව�ණාය යනුඡේවන් හඳුන්වනුඡේ� චිත්තා සංන්තා�නඡේ� නිවී ය. එහිදී නිර්ව�ණා යන්නටාං සංම්පූර්ණාඡේයන් යන අර්ථය ඡේදන පරි යන උපසංර්ග පදය එකතු වී පරි + නිර්ව�ණාය +  පරිනිර්ව�ණාය ඡේලසං සංQදී තිඡේ].

එනම් ක්ඡේල්ශ්‍ර වලින් සිතා සිතා නිදහ�කර ග9නී යි. එයද ක්ඡේල්ශ්‍ර යටාංපත් කිරීඡේ න් ඡේන�ව මුළු නින් ප�හ�ණාය කිරීඡේ නි. එනම් පරිනිර්ව�ණාය යනු සියළු දුක් වලින් නිදහ� වූ, සංද�ක�ලික සං9පය වූ ධර් තා�වයයි. දුක �වභා�ව ඡේක�ටාං ඇති සං�සං�රඡේයන් නිදහ� වී ටාං ඇති එක ග පරිනිර්ව�ණායයි.

නිවන වචනඡේයන් ප�ක�ශ්‍රකල ඡේන�හ9කි ධර් තා�වක් ඡේK. එය ද9කීඡේ න් ප ණාක් සංම්පූර්ණාඡේයන් අවඡේබEධ කර ගතා හ9කිය. නිවඡේනහි �වභා�වය වි‍�තාර කිරීඡේම්දී පහතා කර9ණු ද9ක්වි‍ය හ9කිය. ඒව� නම් පරිනිර්ව�ණාය අනන්තා සුඛ ගුණාඡේයන් යුක්තාව පර �ර්ථ වශ්‍රඡේයන් ඇති ධර් තා�වක් (කිසිවක් ඡේන� 9ති හි� බව ඡේන�ඡේK) බවයි. එඡේ� පරිනිර්ව�ණාය සංද�ක�ලික වන බ9වි‍න් හටාං ග9නී ක් ඡේහE අභා�වයක් ඡේහE ඡේන� 9ති ධර් තා�වයකි.

පරිනිර්ව�ණාය සංටාංහනක් (රQපයක්) ඡේන� 9ති ධර් තා�වක් බව දක්ව� ඇතා.

එඡේ� පරිනිර්ව�ණාය ඡේ ඡේලEකඡේ� ඡේහE ඡේවනත් ඡේලEකයක ඡේහE දිශ්‍ර�වකඡේහE ඡේන� පිහිටාංන ධර් තා�වයකි. එඡේ� පරිනිර්ව�ණාය ඡේබ�ඡේහE සංත්වයන් අවඡේබEධයටාං පත් �ථ�නය උවත් තා � ඡේකඡේරහි එක සංත්වඡේයකු වත් න9ති ධර් තා�වකි. එඡේ න් පරිනිර්ව�ණාය ඡේබ�ඡේහE සංත්වයන් ප9මිඡේණාන නමුත් ප9මිණීඡේ න් පූර්ණාත්වයක් ඡේහE ඡේන�ප9මිණීඡේ න් ඌනත්වයක් ඡේහE න9ත්තා� වූ ධර් තා�වයකි. පරිනිර්ව�ණාය තා � ඡේකඡේරහි කිසි වි‍ඳිය යුතු සුවයක් ඡේන� 9තිව පර සුඛයක් වූ �ර්ගඵල ඤා�නඡේයන් ප ණාක් ප�ත් යක්ෂව ද9කිය හ9කි නව ප9රණි ආදී වශ්‍රඡේයන් ඡේ]දයක් ඡේන� 9ති ධර් තා�වයකි. (වර්ෂ අසං�ඛය කටාං ඡේපර දක්න� ලද නිර්ව�ණායත් ඡේම් ශ්‍ර�සංනඡේ�දී දක්න� ලද නිර්ව�නයත් අතාර ඡේÓදයක් ඡේන� 9තා) නිවන් අවඡේබEධ කිරී නම් චතුර�ර්ය සංතා6ඡේයහි දුක්ඛ ආර්ය සංතා6ය අවඡේබEධ කිරී යි.

චතුර�ර්ය සංතා6ය සුතා ද9නු ල9බී සංඳහ� ඡේන�ව භා�වි‍තායටාං ගතායුත්තාකි.

චතුර�ර්ය සංතා6 අවඡේබEධ කළ යුතු ඡේක�ටාංසං දුක්ඛ සංතා6 ප ණි. තා�ෂ්ණා�ව අවඡේබEධය සංඳහ� ඡේන�ව ‘පහ�තා]බ�’ ප�හ�රණාය කිරී ටාං ඇති ක�රණා�වකි.

වි‍මුක්තිය ඡේහවත් නිඡේරEධ සංතා6ය ඇත්ඡේත් අවඡේබEධය පිණිසං ඡේන�ව

461

“සංච්චික� තා]බ�” සං�ක්‍ෂ�ත් කිරී ටාංය. �ර්ග සංතා6ය අවඡේබEධ කිරී ටාං ඡේන�ව “භා�ඡේවතා]බ�” ව9ඩී ටාංය. ඡේම් අනුව චතුර�ර්ය සංතා6යටාං අයත් එක් එක් ආර්ය සංතා6ය ඟින් ඡේවන් ඡේවන් ක�තා6 ඉටු කරනු ල9ඡේ]. ඡේම් ක�තා6 අවසං�න වි‍ග\හයටාං අනුව පදනම් වනුඡේ� ඡේම් ඡේලEකඡේයහි වි‍ද6 �න දුක්ඛ �වභා�වය දුර9 කිරී සංඳහ� ඡේයEග�වචරය�ටාං ඟ ඡේපන්වී පිණිසංය. ඒ නිසං� චතුර�ය¸ සංතා6 අවඡේබEධයටාං පත්වී යනුඡේවන් පය¸�ය ඡේලසින් දක්ව� ඇත්ඡේත් සිK සංතා6යටාං අයත් සංතා6ය වල ඡේවන් ඡේවන්වූ ක�තා6 ඉටුකිරී අදහ� කිරී සංඳහ� බව අවඡේබEධ කරගතා යුතු ඡේK. සිK �ර්ග ඵල අවඡේබEධය ල9බීඡේම්දී යඡේ කු පරිනිර්ව�ණායටාං පත්වනුඡේ� ඡේම් අවඡේබEධය පදනම් කරඡේගනය. ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාය ල9බූ අව�ථ�ඡේKදී ඒ උතු � තුළින් පුද්ගල සං�ඥා�ව තාර ක්දුරටාං ඡේහE ප�හ�ණාය වී යන බ9වි‍න් ඡේසංEව�න් �ර්ගඵල අව�ථ�වටාං පත් වූ උතු �ඡේ� සිටාං අර්හත්ව �ර්ග ඵලයටාං පත් වූ උතු � දක්ව� ආර්ය �ර්ගඵල ල�භී උතු න් වහන්ඡේ�ල� ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාය සං ඟ නිෂ්පුද්ගල සං�ඥා�වද අවඡේබEධයටාං සං ත් වන බව වටාංහ� ගතා හ9කිය.366

චතුර�ර්ය සංතා6ය එක්ව ව6වහ�රඡේ� ඡේයදී තිබුණා ද එහි අර්ථ හතාරක් ග9]ව ඇති බව වටාංහ� ගතා යුතු ඡේK. චතුර�ර්ය සංතා6ඡේ� අර්ථ හතාරකි. දුක ඡේත්ර9ම් ගතා යුත්තාකි. සං� �න6ඡේයන් ඇතිවන ඡේද�ම්න� සංහගතා ඡේද්වල් දුක් ඡේලසං ගිනිය ඡේන� හ9කි ය. ද්ඡේKෂ සං�ඥා�ව පහළ වී බියක් ඇතිවන වි‍ටාං ඒ බියටාං ප�තිච�ර ද9ක්වී සංඳහ� වි‍වි‍ධ කිgය�ක�රකම්වල නිය9ලී හ9ර ඒ බිය ප්‍ රහ�ණාය කිරී ටාං කිසිවක් ඡේන� කරන බව පුහුදුන් මිනිසං�ඡේ� �වභා�වයයි.

බියක් ඇති වී දුකකි. ඇතා9ම්වි‍ටාං බියටාං පත්වී නිසං� හ�ද �පන්දනය ඡේKගවත් වී ශ්‍ර�රීරික පරිව�ත්තික කිgය�ක�රකම් අධික වීඡේ න් වි‍වි‍ධ ඡේරEග�බ�ධ පව� ඒ පුද්ගලය�ටාං ව9ළඳිය හ9කිය. ඒ අතාර ඡේනEක�යිකව ඒ පුද්ගලය� බියටාං ප�තිකිgය� කරනු ප ණාක් ද9කිය හ9කිය. දුක්ඛ සංතා6ය ඡේලසං අවඡේබEධ ඡේක�ටාං යුත්ඡේත් එවන් ක�රණා� ඡේන� වන වග සිතාටාං ගතා යුතුය. දුක ද9නී ඡේන�වවි‍මුක්තියටාං අරමුණා ඡේක�ටාං දුක ඡේත්ර9ම් ග9නී , නිසංර9 බව ඡේත්ර9ම් ග9නී , දුක්ඛ ආර්ය සංතා6යයි. දුක්ඛ�ර්ය සංතා6ය අවඡේබEධ�ත් ක දහ කි. සංමුදය සංතා6ය ප�හ�රණාය කළ යුතු දහ කි. �ර්ගය ව9ඩිය යුතු දහ කි. නිඡේරEධය සං�ක්‍ෂ�ත් කළ යුතු දහ කි. එද� ඡේබEසංතුන් ඡේබE 9ඩා ව9ඩා සිටිමින් නිවන සං�ක්‍ෂ�ත් කරගනිමින් සංම්බුද්ධත්වයටාං පත් වූ ඡේ�ක. යඡේථEක්තා නිවන අ�ග ඡේදකක් ඡේ� වි‍�තාර ඡේකඡේර්. ඡේම් අ�ග ඡේදක නම් ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ නි]බ�න හ� අනුප�දිඡේ�සං නි]බ�න යන ලක්ෂණා ඡේදකයි.367 එද� බුදුන් වහන්ඡේ� ඡේබE 9ඩා දී ලබ� ගත්ඡේත් ඡේසංEප�දිඡේ�සං නි]බ�නයයි. උන්වහන්ඡේ� සංසංර කළ කුසංල අකුසංලයන්ටාං අනුරQපව ලත් ඡේදති� හ� පුරි� ලකුණු වලින් යුතු සිර9රක් තාබ�ඡේගන, ප9ව9ත් ත් සං ඟ අවුර9දු 35 දී නිවන් අවඡේබEධ කළහ. බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� අවුර9දු 80 දී අනුප�දිඡේ�සං නි]බ�නඡේයන් පිරිනිවන් පQ ඡේ�ක. ඒ අනුව උන්වහන්ඡේ�ටාං පරිනිර්ව�ණාය

462

ඡේදකක් ප9ව9තිනි. ක්ඡේල්ෂ පරිනිර්ව�ණාය ඡේහවත් ඡේකඡේල� න9තිකිරී හ� �කන්ධ පරිනිර්ව�ණාය ඡේහවත් �කන්ධ අවසංන් කිරී ඡේහවත් සංසංර අවසංන්ඡේක�ටාං න9වතා නූපදින තාත්වඡේයන් පිරිනිවන් පQ ය.368 ඡේබsද්ධ අපඡේ� පර අඡේප්‍ක්‍ෂ�ව වි‍ය යුත්ඡේත් සංසංර ග න ඡේකලවර කිරී ය. බුදුන් වහන්ඡේ� ඡේපන්ව� ඡේදන සංසංර අතිශ්‍රය බියකර9 වූවකි. “සං�සං�ඡේර�ඝ්‍රා� හ]භාය� ‘ සංසංර හ� සං9ඩා දිය පහරක් ඡේ නි. සං9ඩා දිය පහරටාං හසු වුවඡේහ�ත් පිළිඡේවලකටාං ගසං� ඡේගන ඡේන�යයි. යඡේ ක් අඡේප්‍ක්‍ෂ� කරන අයුර9 ගසං�ඡේගන ඡේන�යයි.

සං9ඩාදිය පහරටාං අවශ්‍ර6 ඡේලසං පුද්ගලය� ගසං�ඡේගන යයි.කු න සං �ජා, ආර්ථික ට්ටාං ක සිටියත් ඡේම් සංසංර ග නටාං හසුවී සිටින බව ඡේපඡේන්. පරිනිර්ව�ණාය නම් නිවී ටාං අවක�ශ්‍ර ල9බී යි. නිඡේවනුඡේ� සියළු ඡේKදයිතා සං�ඥා� වලිනි.

ආඡේKග�ත් ක පසුබි ක් ඇතිවනුඡේ� ඡේ කී ඡේKදයිතා �වභා�වය නිසං�ය. ඡේලEක සංම්මුතියටාං අයත් ඡේද්වලින් වි‍ඳීඡේම් හ9කිය�ව ඇතිව සිටී ඡේලEක සංම්මුතිගතා ද්‍රව6�ත් ක අරමුණු පිළිබඳ එකී ඡේKදයිතා අඛhඩා ඡේලසංටාං පවතීව� ය9යි සිතාටාං ඡේහ�ර� ප��ර්ථනය කිරී කි. ඡේවන�වන ඡේලEකයටාං අයත් ඡේවන�වල ඉන්‍ද්‍ රියබද්ධ අරමුණු ඡේන�ඡේවන� ඡේKව� ය9යි ප��ර්ථන� කරමින් ඒව� ඡේකඡේරහි අසීමිතාව ඇලී ග9ලී ව�සංය කිරී ටාං ය� සිතා ඡේKදන�වටාං පත් කරව� ග9නී කි. න්ද ඡේභාsතික ද්‍රව6 හ� අරQප ධර් ඡේලසං හඳුන්වනු සිතා ආශි තා ඡේKදයිතා ධර් තා� ඡේKගවත්ව ඡේවන�වීඡේම් කිgය�වළියකටාං නතුව පවතියි.

ඡේන�ඡේවන� ඡේවතා9යි සිතා� ඒ ඡේකඡේරහි සිතා ඇලී ග9ලී පවත්ව� ග9නී ටාං වQයම් කිරී කිසිද� ඉටු ඡේන� වන ප��ර්ථනයකි. එ සිතුවි‍ල්ල එඡේ� රඳව� ගතා හ9කි නම් අගඡේන්ය. නමුත් සංතා6 නම් ඊටාං වඩා� ඡේබ�ඡේහE ඡේසංයින් ඡේවන� ඡේK.

සං9බවි‍න් එඡේලසං ඡේලEක සංම්මුතිය ඡේන�ඡේවන�ව පවත්ව� ග9නී අසීර9ය.

එබ9වි‍න් ඡේවනසංකටාං ලක්ඡේන�වී පවතීව� ය9යි සිතා රඳව� ග9නී ටාං උත්සං�හ කළද ඡේKගවත්ව ඡේවන�වන අරමුණාක සිතා දිගින් දිගටාං රඳව� පවත්ව� ග9නී ටාං වQයම් කිරී නිසං� දුක්ඛ ලක්ෂණාය හටාං ගනියි. බුදු දහ උපඡේද� ඡේදනුඡේ� ප�ඥා�ඡේවන් ඡේම් දුක්ඛ ලක්ෂණාය 9නවි‍න් අවඡේබEධ කරග9නී ටාංයි.369

පරිනිර්ව�ණාය පිළිබඳ වි‍ෂය ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනඡේ� ඉතා�ව9දගත් තා9නක් ගනී. පරිනිර්ව�ණාය පිළිබඳ හීනය�නිකයින් සංහ හ�ය�නිකයින් අතාර ඡේවන�කම් පවති.370 පරිනිර්ව�ණාය පිළිබඳ සංහ පරිනිර්ව�ණාය යනු භා�ව රQපයක් ද න9තාඡේහ�ත් අභා�වරQපයක් ද යන්න පිළිබඳ බුදු දහඡේම් සංQ සංම්ප්‍ රද�යක් සංQඡේහන තාරම් වි‍ සී ක් කරතිඡේ].371 ඡේµරව�ද තාව�ද අනුව පරිනිර්ව�ණාය පහතා සංඳහන් පරිදි වි‍�තාර වී තිඡේ]. පරිනිර්ව�ණාය ප�ලි ත් රිපිටාංක සංම්ප�ද�යටාං අනුව සංත්ත්වය� තුන් ආක�ර දුක් වලින් පීඩා� වි‍ඳින බව ද9ක්ඡේK.372 ඉන් පළමු ව9න්න නම් දුõඛ දුõඛතා�වයි. ඡේ හිදී ඡේභාsතික සංහ �නසික ඡේkතු නිසං� උපන් ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් ඡේගන හ9ර දක්ව� තිඡේ]. ඡේදව9න්න සං�සං�ර දුõඛතා�නම් ඡේK. එහිදී උපතා සංහ වි‍න�ශ්‍ර �වභා�වය ඇති ඡේලEකඡේ� ව�තූන් නිසං� උපන්ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් දක්ව� තිඡේ]. ඡේතාව9න්න වි‍පරිණා� දුõඛතා�වයි. එහි දී සං9පය දුකටාං ඡේපරලී නිසං� උපන් ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් යන් දක්ව�

463

ඇතා. චතුර�ර්ය සංතා6ය පිළිබඳ ඥා�නඡේයන් ද, ආර්යඅෂ්ටාං��ගික �ර්ගයඅනුග නය කිරිඡේ න් ද හීනය�න සංම්ප�ද�යටාං අනුව ඡේ ක්ඡේල්ශ්‍රවලින්සංද�ක�ලිකව වි‍මුක්තිය ලබ�ගතා හ9ක.373 ඡේ ය නිර්ව�ණාය වන අතාර නිර්ව�ණාය ක්ඡේල්ශ්‍ර� භා�ව රQපයක් සංහසුඛ රQපයක් ඡේලසං හීනය�නය දක්ව� තිඡේ]. ඡේබ�ඡේහE හීනය�න නික�යන් නිර්ව�ණාය අභා�ව�ත් ක බව පිළිගනියි.මිළින්දප��නඡේ�දී න�ගඡේ�න හිමියන් ප9හ9දිලිව ප�ක�ෂ කර ඇත්ඡේත් නිඡේරEධයටාං පත්වී නිර්ව�ණාය බවයි. සංත්ත්වය� ඉන්ද්‍රියන් පිනවීඡේම් සංහ වි‍ෂයන් උපඡේභාEග කිරිඡේ හි ඇලී සිටි නිසං� නිරන්තාරඡේයන් දුකටාං පත් ඡේවයි. එඡේහත් ඥා�නවන්තා ආර්‍ය ශ්‍ර �වකය� ඡේම්ව� සං ඟ කිසි වි‍ඡේටාංකත් ඡේන�ඇඡේලයි. එඡේ� එය සංතුටාංක් ඡේලසංද ඡේන�ගනී. එහි ප�තිඵලය නම් ඔහුඡේ� තාhහ�වන9තිවී යි. තා�ෂ්ණා� නිඡේරEධය (තාhහ�ව න9තිවී ) සං ග උප�ද�න සංහ භාව නිඡේරEධය ඡේවයි. එවි‍ටාංපුනර්භාවඡේයන් බ9ඳුනු සියලු දුක් නවති. ඡේ ඡේ� තාhහ�ධික ක්ඡේල්ශ්‍රයන්ඡේගන් නිඡේරEධයටාං පත්වී නිර්ව�ණායි. නිර්ව�ණාඡේයන් පසුව පුද්ගලත්වය සංම්පුර්ණාඡේයන් න9තිවී යයි. එයටාං ඡේkතුව පුද්ගලත්වය තාන� රැකී ටාං කිසිවක් ඉතිරි ඡේන�වී යි. සං�සං�රඡේ� හටාංගන්න� සියලු ව�තුන් කර් ය නිසං� ඡේහE ඡේkතුවක් නිසං� ඡේහE සං�තු අනුව ඡේහE හටාංගනී.

එඡේහත් නිර්ව�ණාය ඡේම් කිසිවක් නිසං� උපදින්නක් ඡේන�ඡේK. එය ඡේkතු රහිතා ති�ක�ල�තීතා, ඉන්ද්‍රය�තීතා, වචනඡේයන් වි‍�තාර කළ ඡේන�හ9කි පද�ර්ථයකි.

නිර්ව�ණාය ප�තා6ක්ෂ කර ග9නී ටාං කg යක් ඇතාත් එය ඉපදවී ටාං කg යක් ඡේන� 9තා. එහි උත්ප�දක ඡේkතුව ද9ක්වි‍යඡේන�හ9කි අතාර උත්ප�ද රහිතා ඡේK.

එයටාං ඡේkතුව නිර්ව�ණාය නිර්ගුණා වී යි. එය අතීතා, වර්තා �න, අන�ගතා ක�ලයන්ටාං අයත් ඡේන� වන අතාර ඉන්ද්‍රිය ඡේගEචර ද ඡේන�ඡේK. පරිනිර්ව�ණාය ඡේµරව�දයටාං අනුව වි‍ග\හ කිරීඡේම්දී ප�ලි මූල�ශ්‍ර භා�වි‍තායටාං ගනු ල9ඡේ].

ඡේµරව�දී ද��ටිය අනුව, බුදුන් වි‍සින් ය ක් පිළිබඳව ධර් ය ඡේදශ්‍රන� කරණා ලද නම් එහිපර ඉලක්කය නිර්ව�ණායයි. යම් වි‍ටාංක අවි‍ද6�ව සංම්පුර්ණාඡේයන් න9තිකර ද න ලදද එවි‍ටාංරහතුන් ලබන තාත්ත්වය නිර්ව�ණායයි. නිර්ව�ණාය ඡේම් ඡේලEකඡේ�දී ලබ�ගතා යුත්තාකි. නිර්ව�ණායවන�හි �නසික සංහ ඡේභාsතික ජීවි‍තාඡේ� පර නිඡේරEධය වන අතාර එය ල9බීඡේ න් පසු පුද්ගලත්වය සියලු අයුරින් න9තිවී යයි. නිර්ව�ණාය නම් නිවීය� යි. පහනක ආඡේලEකය පවතින්ඡේන් පහන් ව9ටියත් ඡේතාලුත් පවත්න� ඡේතාක්ය. ඡේම්ව� වි‍න�ශ්‍ර වී ය�ඡේ න් පහඡේන් ආඡේලEකය න9තිවී යයි. ඡේ ඡේලසං තා�ෂ්ණා� ආදී ක්ඡේල්ශ්‍රයන් වි‍න�ශ්‍ර වීඡේ න් යම් වි‍ටාංක ඡේම් ඡේභාsතික ජීවි‍තාඡේ� පර ඉලක්කයටාං පත්ඡේවයිද එවි‍ටාං එයනිර්ව�ණාය යයි කියනු ල9ඡේ]. ඡේµරව�දයටාං අනුවද නිර්ව�ණාය අභා�ව�ත් කයි. නමුදු හ�ය�නයටාං අනුව නිර්ව�ණාය මීටාං වඩා� ඡේවන�ව අර්ථ දක්ව� ඇතා. හීනය�නිකයින් වි‍සින් දක්වන නිර්ව�ණාය ව��තාවි‍ක වශ්‍රඡේයන් නිවන ඡේලසං හ�ය�නිකයන් පිළි ඡේන�ගන්න� අතාර එය හුඡේදක් ක්ඡේල්ශ්‍ර ආවරණාඡේයන් ප ණාක් ක්ෂයවී ඡේලසං සංලකයි.

ඡේඥාය�වරණාඡේ�ප9ව9ත් ඉතිරිව තිඡේබන්ඡේන්ය. හ�ය�නිකයන්ටාං සංර්වඥාතා�වය (නිර්ව�ණාය) යනු ඡේ ඡේදය�වරණාය දුර9 කිරි ඡේK. එඡේ� නිර්ව�ණාය

464

පිළිබඳ ඡේµරව�ද සංහ හ�ය�න තාව�දවල සං �නතා�ද වි‍ද6 �න ඡේK.ඒව� නම් ඡේ ය වචනවලින් ප�ක�ශ්‍ර කල ඡේන� හ9කි ය. ඡේ ය අසං�ඛතා ධර් යකි.

එනිසං� උත්පත්තියක්, වි‍න�ශ්‍ර වී ක්, පරිවර්තානය වී ක් ඡේන� 9තා. ඡේ හි අනුභූතිය තා � වි‍සින් ලබ� ගතා යුතුය.ඡේ ය අතීතා, වර්තා �න, අන�ගතා යන තුන් ක�ලයටාං අයත් බුදුවර9න් සංඳහ� එකක් ඡේK. එඡේ� සං ඡේK.

�ර්ගය තුලින් නිර්ව�ණාය ල9බිය හ9ක. නිර්ව�ණාඡේයන් පසුව පුද්ගලත්වය සංම්පුර්ණාඡේයන් න9තිවී යයි.374

පරිනිර්ව�ණාය නම් ඡේලEඡේකEත්තාර ධර් යකි.“කතාඡේම් ධම් � ඡේල�කුත්තාර� චත්තා�ඡේර� ච අරිය �ග� චත්තා�රි ච සං� ඤ්ඤාඵල�නි, අසං�ඛතා� ච ධ�තු ඉඡේ ධම් � ඡේල�කුත්තාර�” ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් සිK ආර්ය �ර්ගද සිK සං� ඤ්ඤාඵලද අසං�ඛතා ධ�තු සං�ඛ�තා නිර්ව�ණායද ඡේල�ඡේකEත්තාර ධර් යන්ටාං අයත් ඡේදයක් ඡේලසංය. ඡේ හි අදහසං නම් නිර්ව�ණාය හුඡේදක් ප�ඥාප්‍ති �තා�යක් ඡේන� වන බවයි. සං� �න6 ඡේලEක ව6වහ�රඡේයහි සිද්ධවන ඡේද් ඡේල�ඡේකEත්තාර ඡේ� ඡේන� ද9ක්ඡේවන බ9වි‍නි.

නිර්ව�ණාය සංතාර ඟඵල ඥා�ණාවලින් ප�තා6ක්ෂ වශ්‍රඡේයන් අවඡේබEධ කළයුතු සියුම් ධර් යකි. එඡේ� ඡේම් අවඡේබEධය නම් ප�තිඡේKධ අවඡේබEධයයි. ඇ� ඇති අය බ�හිර ඡේලEකඡේ� යම් යම් ඡේද් ඡේදඡේනතින් නරඹන්න�ක් ඡේ� සංතාර ආර්ය �ර්ගඵල ඥා�ණා සංම්ප�දනය කළ ආර්යයන් වි‍සින් ඒ ඒ සංතාර �ර්ගඵල ඥා�ණා න9 9ති ඡේදඡේනත්වලින් නිර්ව�ණාය ද9ක ප�තා6ක්ෂ කරගතා යුතුය. ඡේ ඡේ� ආර්ය උතු න්ටාං නිර්ව�ණාය ප�තා6ක්ෂ වශ්‍රඡේයන් ද9කගතා හ9කිය. ජා�ති අන්ධයන්ටාං ඡේ ඡේල�ව ඇති බ�හිර ව�තූන් ද9කගතා ඡේන� හ9කි ය. ඒව� පවතින බව ප9වසුවද ඒව�ඡේ� සංටාංහන්,වර්ණා හ� හ9ඩා තාල ආදිය ද9න ග9නී ටාං ජා�ති අන්ධයින්ටාං ඡේන� හ9කි ය. ඒ හ� සං �නව ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හ�ණාඡේයහි අසං ත්වූ පුහුදුන් ජානය�ටාං නිවන් පවතින නමුදු එය පවතින බව ද9කගතා ඡේන� හ9කි ය. ජා�ති අන්ධයින් ව�තූන් පවතින නමුදු ද9කී ටාං ඡේන�හ9කි බ9වි‍න් ඒව� ඡේන�පවතිතා9යි ප�ක�ශ්‍ර කිරී නිව9රදි ඡේන�ඡේK. එපරිදි පුහුදුන්හටාං නිවන ද9කග9නී ටාං ඡේන�ල9බුණා ප ණින් නිවන න9තා9යි ප�ක�ශ්‍ර කිරී ද නිව9රදි න9තා.

ඒ නිසං� අන්ධ පුහුදුන්ද නිවන අනු �න වශ්‍රඡේයන් වත් ඡේන�දතා හ9කි වුව ද කල6�ණා පුහුදුන්හටාං නිවන පවතින බව අනු �න කළ හ9කිය. ඟඵල ඉපදවී පිණිසං අරමුණු කරනුඡේ� නිවනයි. නිවන න9තිව ඟඵල අවඡේබEධයක් ඡේන�ල9ඡේ]. වි‍ඳීඡේ හි ඡේල�ල්බව ඡේහවත් තා�ෂ්ණා�ව රහිතා බව නිවනයි. ඡේ යින් අදහ� වනුඡේ� නිර්ව�ණා�වඡේබEධ කිරී සංඳහ� සියළු වි‍ඳීම් ප්‍ රහ�ණාය කර ද9මිය යුතු බවයි. නිර්ව�ණාය ශ්‍ර�න්තා �වරQපඡේයන් එකක් වන නමුදු අව�ථ�නුරQපීව ප�ක�ශ්‍ර කිරීඡේම් හ9ඩාතාල සංලක� ද්වි‍�වරQපී ඡේලසං ප්‍ රක�ශ්‍ර ඡේකඡේර්. එනම් ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය හ� අනුප�දිඡේ�ෂ නිර්ව�ණාය ඡේලසංයි.කර් ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හ�ණාය කිරීඡේ න් ඟඵල අවඡේබEධයටාං පත්වී හ� පඤ්ච�කන්‍ධ ඡේ�ෂවී ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණායයි. ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා වුව ද ඒ උතු � ජීවත්ව සිටින තුර9 පඤාච�කන්‍ධ දර� සිටීඡේම්දී �න�යු ආඡේKග ඡේහවත්

465

සං�ඡේKදන� වි‍ඳීඡේම් �වරQපයක් න9තිවුව ද ඡේKදන� ද9ඡේනන බ9වි‍න් එහි උප�දිඡේ�ෂය ඇතා. එබ9වි‍න් ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා වුව ද ජීවි‍ඡේත්න්‍ද්‍රිය පවතින ඡේතාක් එය ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය යන නමින් හ9ඳින්ඡේK.375 ජීවි‍ඡේත්න්‍ද්‍රිය අවසංන් වීඡේ න් පසු �කන්‍ධ පරිනිර්ව�ණායටාං ප9මිඡේණාන නිසං� එබඳුවූ අව�ථ�ව අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය යන නමින් හ9ඳින්ඡේK. තාවත් අයුරකින් ද9ක්වුවඡේහ�ත් අර්හත් ළුලය ලබ� ජීවත්ව සිටී ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණායයි.376 එඡේ� අර්හත්ඵලය අවඡේබEධකළ උතු � ජීවි‍තාය අවසංන්කර කළුරිය කිරී අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණායයි.377 ඡේ ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාය හ� දිට්ඨධම් පරිනිර්ව�ණා යන නම් වලින් ද අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය �කන්‍ධ පරිනිර්ව�ණාය හ� සංම්පර�යික නිර්ව�ණාය යන නම්වලින්ද හ9ඳින්ඡේK.378

එඡේ න් පරිනිර්ව�ණාය සුඤ්ඤාතා, අනිමිත්තා හ� අප්‍පhහිතා යයි ත් රිවි‍ධ ඡේක�ටාං ද සං9ලකිය හ9කිය. ආරම් ණා හ� සංම්ප�ඡේයEග වශ්‍රඡේයන් ර�ග,

ද්ඡේKෂ හ� ඡේ Eහ වලින් ශූන6 නිසං� පරිනිර්ව�ණාය සුඤ්ඤාතා ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK.

සං�ඛථතා ධර් යන් පලිඡේබEධ සංහිතාඡේK. සං�ඛතා ධර් වි‍වි‍ධ පළිඡේබEධයන් නිසං� නිරතුර9 ඡේලEක සංත්‍වය� පීඩානයටාං පත්වනබව ඡේපඡේන්. එබ9වි‍න් ශ්‍ර�න්තා සුඛයක් ලබ� ග9නී ටාං ඡේන� හ9කි ය. අසං�ඛතා සං�ඛ6�තා පරිනිර්ව�ණාය එබඳු සියළු පලිඡේබEධ වලින් ශූන6ය. ඒ නිසං� සුඤ්ඤාතා ඡේK. ර�ග, ද්ඡේKෂ හ� ඡේ Eහ වශ්‍රඡේයන් නිමිති සංලක� ග9නීම්වලින් ඡේතා�ර නිසං� අනිම්ත්තා ඡේලසංද හ9ඳින්ඡේK.

සං�ඛතා ධර් නිමිත්තා සංහිතාය. සියළු ඉපදී ටාං මුල්වන ර�ග, ද්ඡේKෂ හ� ඡේ Eහ අකුසංල මූල නිමිත්තා යනුඡේවන් හ9ඳින්ඡේK. එඡේ� ඒ නිමිත්තා සියළු ක්ඡේල්ශ්‍රවලටාං, ජාර� රණාවලටාං, සියළු අනර්ථ වලටාං ඡේkතු සං�ධක ඡේK.

එව9නි නිමිත්තා රහිතා නිසං� අසං�ඛතා සං�ඛ6�තා පරිනිර්ව�ණාය අනිමිත්තා ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK. ර�ග, ද්ඡේKෂ හ� ඡේ Eහ වශ්‍රඡේයන් ප�ණීධි රහිතා නිසං� අප්‍පණිහිතාය.

ඡේ හි සංඳහන් ප�ණිධි නම් ප��ර්ථන�, ආශ්‍ර�, පිප�සං�ව යන අර්ථ ඡේගන ඡේදන පදයකි. සං�ඛතා ධර් ප�ණිධි සංහිතා ඡේK. ප��ර්ථන�, ආසං�, පිප�සං� ප�ණිධි සංහිතා නිසං� එයින් නිරතුර9 ආශ්‍ර�, දුක් උපදවයි. අසං�ඛතා සං�ඛ6�තා පරිනිර්ව�ණාය ප්‍ රණිධි රහිතාඡේK.379 ඒ නිසං� අප්‍පණිහිතා නමින් හ9ඳින්ඡේK. ඡේKදයිතා සුඛ හ� ශ්‍ර�න්ති සුඛ ඡේලසංටාං සුඛය ඡේදවදQර9ම් ඡේK. සංසංර භාව ග න පුර� ඉන්‍ද්‍රිය ප්‍ රීණානය පිණිසං අවශ්‍ර6 සියළු ඡේද් ල9බී ඡේKදයිතා සුඛයයි. එය වි‍දුලියක් ඡේ� ක්ෂණිකය. ක්ෂණාකයින් ඇතිව බිඳී යයි. සියළු ඡේKදයිතා අනිතා6ය. එඡේ� අනන්තා දුක්ඛයක් උපදවී ටාං සං ත්ය. ඒ නිසං� ඡේKදයිතා සුඛයද දුක්ඛඡේයහි අන්තාර්ගතා කර ද9ක්වි‍ය හ9කිය. ඡේම් නිසං� වි‍ඳීම් ප�ධ�න ඡේක�ටාං ඇති සියල්ල දුක්ඛයටාං අයත් බ9K ප9හ9දිලි ඡේK. එඡේ� නම් දුක්ඛඡේයහි අවසං�නයක් ද9කී ටාං නම් වි‍ඳීම් �වභා�වය සිතින් ඉවත් කළ යුතු බ9K න�ව අවඡේබEධ ඡේK. වි‍ඳීම් න9ති බව ප ණාක් සුවයක් ඡේ� පිළිගතා හ9කි බව ඡේම් අනුව ඡේපනී යයි. පරිනිර්ව�ණාඡේයහි ඇත්ඡේත් අඡේKදයිතා සුවයකි. එනම් සියළු වි‍ඳීම් සිතින් ප�හ�ණාය කළ වි‍ටාං ඉතිරි වනුඡේ� ඡේම් අඡේKදයිතා �වභා�වයයි. වි‍ඳීම්හි

466

අන්තාර්ගතා කිසිදු පළිඡේබEධයක් ඡේම් අඡේKදයිතා �වභා�වඡේයහි න9තා. කිසිදු වි‍ඳී ක් න9ති බ9වි‍න් එඡේ� ඡේවන�වී ටාං කිසිවක් ඉතිරිවන්ඡේන්ද න9තා. ඡේවන� ඡේන� වන බ9වි‍න් පරිනිර්ව�ණාය සුවයකි. ශ්‍ර�න්තිය නම් ඡේම් අඡේKදයිතා සුවයයි.

ශ්‍ර�න්ති සුවය නිසං� ප9මිණිය� වූ තු ප9මිඡේණාන ක්ඡේල්ශ්‍ර දුක්ඛඡේයන් ද සංතාර අප�යික දුක්ඛඡේයන්ද නිදහ�වී ටාං ල9ඡේ]. ඡේම් සියළු දුක්ඛ ඇති වනුඡේ� වි‍ඳී නිසං�ය.වි‍ඳීඡේ න් මිඳී ටාං ල9බී ඡේ හිදී සුවයක් වශ්‍රඡේයන් සංලක� ඇත්ඡේත් අඡේKදයිතා �වභා�වයතුළ කිසිදු වි‍න්දනීය ලක්ෂණායක් ග9]ව න9ති බ9වි‍නි.

ය ක් සුඛ ඡේහE දුක්ඛ වශ්‍රඡේයන් ව9ටාංඡේහන්ඡේන් වි‍ඳී ඇතිඅව�ථ�ව තුළදීය.

එය ඡේන�වි‍ඳීන්ඡේන් නම් සුව ඡේහE දුක්ඛ වශ්‍රඡේයන් කිසිදු ද9න හ9ඳිනී ක් ඡේන�ල9ඡේ].එඡේ� ඒ ශ්‍ර�න්තා �වභා�වය කිසිවි‍ඡේටාංක යළි ඡේන�ඡේපරඡේලන තාත්වයකි. ඡේම් නිසං� එය අචල සුවයක9යි කියනු ල9ඡේ]. සං9ප ය9යි සං� �න6 ඡේලEක ව6වහ�රය අනුව හ9ඳින්ඡේවන ඡේද් තුළ ද ඡේවන�වී හ� වි‍ඳීම්වල ඇති අහිතාකර ලක්ෂණා අන්තාර්ගතා බ9වි‍න් ඒව�ද දුක්ඛඡේයහි අන්තාගතා හ9ඩාතාල ඡේ� සංලක� ඇතා. පරිනිර්ව�ණාඡේයහි ශුන6 හ� අනිමිත්තා හ� අප්‍පණිහිතා යන ලක්ෂණා ඡේතාවර්ගය වි‍ද6 �නය. සංකල සං��ක�රවලින් ශුන6 බ9වි‍න් පරිනිර්ව�ණාය ශූන6 ඡේලසං ද, කිසිදු සං��ක�ර නිමිත්තාක් ඡේන�ගන්න� නිසං� අනිමිත්තා ඡේලසංද, තා�ෂ්ණා� ප�ණිධි රහිතා නිසං� අප්‍පණිහිතා ඡේලසං ද සං9ලකිය හ9කිය. ති�පිටාංකඡේ� ඡේන�ඡේයක් �ථ�නවල පරිනිර්ව�ණාය ද9ක්වී සංඳහ� පර්ය�ය පද ර�ශියක් භා�වි‍තා� කර තිඡේ].ඒව�යින් පහතා සංඳහන් න� යන් සුවි‍ඡේ�ෂී ඒව� ඡේලසං ඡේපන්ව� දිය හ9කිය. එනම් අසංඞ්ඛතා, අන්තා,අන�සංව, සංච්ච, ප�ර, නිපුණා, සුදුද්ද�සං, අජාර, ධුව, අපඡේලEකිතා,

අනිද�සංන, නිප්‍පපඤ්ච, සංන්තා,අ තා, පණිතා, සිව, ඡේ³ , තාhහක්ඛය,

අච්ඡාරිය, අ]භූතා, අනීතික, අනීතිකධම් , නි]බ�න, අබ6�පච්ඣ, වි‍ර�ග, සුද්ධි,

මුත්ති, අන�ලය, දීප, ඡේල්න, තා�ණා, සංරණා, පර�යන යනුඡේවන් සං�යුක්තා නික�ඡේ� අසංඞ්ඛතා සං�යුක්තාඡේයහි ඡේම් නම් වි‍ග\හකර දක්ව� තිඡේ]. ඡේම් වදන්වලින් පරිනිර්ව�ණාඡේයහි ඡේ� ෂ්ඨ හ� උසං� බව පිළිබඳව වි‍ග\හ කර ඇතා. නිර්ව�ණාය 9නවි‍න් ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කරග9නී නම් පරිනිර්ව�ණායයි. ඡේ යටාං වඩා� ඡේවන� අර්ථයකින්ද පරිනිර්ව�ණාය යන්න භා�වි‍තා� වී තිඡේ]. එනම් සංම් � සංම්බුදුරදුන්,

පච්ඡේචක බුදුරදුන් හ� රහතාන් වහන්ඡේ�ඡේ� රණාය හ9ඳින්වී සංඳහ� පරිනිර්ව�ණාය යන වචනය භා�වි‍තා� කර තිඡේ]. බුදු, පඡේ� බුදු හ� හ රහතුන්ඡේ� සංම්මුති රණාය පරිනිර්ව�ණාය ඡේලසං හඳුන්වනුඡේ� එය යළිඳු හටාං ග9නී ක් රහිතාව සිදුවන රණායක් බ9වි‍නි. එඡේ� උන් වහන්ඡේ�ල� ඡේසංEප�දිඡේ�ෂ පරිනිව�රණා ලබ� සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණා කර ඇති බ9වි‍න් උන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� �කන්ධ ප�චකය ප ණාක් ඉතිරිව ඇති අතාර රණායටාං පත්වීඡේම්දී ප�ච�කන්ධ දුක්ඛඡේයන් ද උන් වහන්ඡේ�ල� නිදහ� වන බ9වි‍න් එ රණාය අනුප�දිඡේ�ෂ පරිනිර්ව�ණාය ඡේ� හඳුන්ව� ඇති බවයි. ඡේම් අනුව බුදු, පඡේ� බුදු හ� හ රහතුන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� මිය ය� පරිනිර්ව�ණාය ඡේලසං ද9ක්වීඡේම් අර්ථය නම් එය නිර්ව�ණා�වඡේබEධය සං ඟ සංම්බන්ධ කිරී බව ප9හ9දිලි ඡේK. ඡේම් නිසං� නිවන පරිනිර්ව�ණාය ඡේලසං හ9ඳින්වීඡේම් කිසිදු වරදක් ද

467

ඡේන�ඡේපඡේන්. පරිනි]බ�න යන ප�ලි වචනඡේ� අර්ථය පිරිනිවී , සංම්පූර්ණා සං9නසී ටාං පත්වී , සංසංර දුකින් නිදහ�වී , රහතුන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� රණාය යන අදහ�වල භා�වි‍තා� ඡේK. ඡේ හි සංඳහන් වූ පරි + නි]බ�න = පරිනි]බ�න යන වදනය සංක�ව පවතිනුඡේ� පරි යන උපසංර්ගය භා�වි‍තාඡේයනි. ඡේම් පරි යන උපසංර්ගඡේයහි අර්ථය නම් සංම්පූර්ණාඡේයන් යන අදහසංයි. එවි‍ටාං නි]බ�න යන්න පරි උසංර්ගය ඡේයදූ වි‍ටාංකදී එහි අදහසං පරිපූර්ණා නිවී ඡේහE සංම්පූර්ණා නිවී යන අර්ථය ඡේගනඡේදයි. පරිනිර්ව�ණාය යන වචනඡේයන් හුඡේදක් රහතාන්වහන්ඡේ�ල�ඡේ� රණාය ප ණාක් අදහ� ඡේවතා9යි සං9ලකී සං�වද6 බව ඡේම් අනුව ප9හ9දිලි ඡේK.380 රහතාන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� රණායටාං පරිනිර්ව�ණාය යන්න භා�වි‍තා� වනුඡේ�ද උන්වහන්ඡේ�ල� සංකල ක්ඡේල්ශ්‍ර ප�හීණාකළ නිසං�ය.381

එඡේ� අවසං�න වශ්‍රඡේයන් උන් වහන්ඡේ�ල�ඡේ� ඉතිරිව ඇත්ඡේත් ප�ච�කන්ධය දර� සිටීඡේම්දී ඇතිවන ක�යික ඡේKදන�ව ප ණාක් බ9වි‍න් ඒ ක�යික ඡේKදන�ව ද රණාඡේයන් පසුව තාව දුරටාංත් ඉතිරි ඡේන� වන බ9වි‍න් එ රණාය පරිනිර්ව�ණාය ඡේලසං හඳුන්ව� දී තිඡේ].382 එබ9වි‍න් පරිනිර්ව�ණාය යනුඡේවන් හඳුන්වනුඡේ� හුඡේදක් බුදු පඡේ� බුදු හ� රහතුන්ඡේ� රණාය ප ණාක් ඡේලසං සං9ලකී නිව9රදි ඡේන� වන බව ඡේත්ර9ම් ගතා හ9කිය. බුදු, පඡේ� බුදු හ� රහතුන් ආදී ඡේම් සියළු ඡේදන� වහන්ඡේ� අර්හත්ව ඟඵල අවඡේබEධය ල9බූ උතු න්ය. එඡේ� නම් ති�වි‍ධ වර්ගීකරණා රටාං�වකටාං අනුව බුද්ධ, පච්ඡේචක බුද්ධ හ� හ රහත් ඡේලසං නම්කර ද9ක් වුව ද ඡේම් උතු න් වහන්ඡේ�ල� අර්හත්වය ශ්‍ර�ක්ෂ�ත් කළ උතු න් බ9වි‍න් ඒ සියළු රහතුන් වහන්ඡේ�ල� වි‍ෂඡේයහි පරිනිර්ව�ණායටාං පත්වී යන ව6වහ�ර කළ හ9කිය.383 නමුදු නූතාන ව6වහ�ර රටාං�ව වන වි‍ටාං ඡේ හි අර්ථය සංQඡේහන තාරම් ඡේගවී ඡේග�� ඇතා. ඊටාං ඡේහ�ඳ නිදසුන නම් නූතානඡේ� බහුලව පරිනිර්ව�ණාය යන්න ව6වහ�ර වනුඡේ� සංම් � සංම්බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ�ඡේ� කළුරිය කිරී අර්ථ ද9ක්වී පිණිසං බව ප9හ9දිලිව ද9කිය හ9කිය.384

පරිනිර්ව�ණාඡේයහි �වභා�වි‍ක නිඡේරEධ හ� අනුත්ප�ද නිඡේරEධ ය9යි තාවත් ප�ඡේÓදයන් ඡේදකක් දක්ව� තිඡේ]. එහි �වභා�වි‍ක නිඡේරEධය නම් ක්ඡේල්ශ්‍ර �වභා�වි‍කව ඇතිව �වභා�වි‍කව න9තිව ය� යි. ඒ අව�ථ�ඡේKදී න9තිව ගියද යළි යළිත් ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් �වභා�වි‍කව ඉ� තුඡේK. �වභා�වි‍ක නිඡේරEධඡේයහි ලක්ෂණා නම් එය ජීව වි‍ද6�ත් කව කිසියම් හ9ඟී ක් ඇතිවී , ප9වතී හ� න9තිවී යන අව�ථ�වල ඇති පසුබි ටාං සං �න ඡේලසං ඇතිවී යි. සිඡේතාහි ර�ග සං�ඥා�වක් ඇති වී ටාං තුඩු ඡේදන �තී�, පුර9ෂ සං�ඥා� ඇති වුවඡේහ�ත් ඊටාං අනුරQපව ර�ගයක් ඇතිඡේK. ර�ග සං�ඥා�ව �වභා�වි‍කව ජීව වි‍ද6� පසුබි නිසං� ඇති ඡේK. ශ්‍ර�රීරික �තී�, පුර9ෂ ඡේහEඡේ Eන හ� ඡේ �ළඡේයහි රසං�යනික ක් රිය�ක�රීත්වය නිසං� සං�ජා�නනයවන සං�ඥා�ව ඇලීම්, වි‍ඳීම් සංහිතාව ඇතිඡේK.ර�ග සං�ඥා�වක් ඇතිවී ටාං ඡේkතුව ඡේ යයි. එඡේ� ඡේ ඡේ� සං�ඥා� ඇති වූ පසුව එය සිඡේත් රඳ�පවතින යම්ක�ලයක් තිඡේ]. එය ප9වතී න9තිව යයි.

යළියළි උප�ථම්භාන උපකg ඡේය�ද� එ ර�ග සං�ඥා�ව සිඡේත් රඳ�ප9ව9ත්වී

468

පිණිසං වQයම් ඡේන� කරන්ඡේන් නම් එය සිඡේතාහි පවතිනුඡේ� අව ක�ලයකි.

එඡේ� වරක් ඇති වී, ප9වතී එය න9තිවී යළි හටාංග9නී, ප9වතී යළි න9තිවී �වභා�වි‍ක ජීව වි‍ද6�ත් ක ඡේනE ක�යික ධර් තා�වයකි. ද්ඡේKෂයද එපරිදිය.

යඡේ කුටාං තා �ටාං සංතුර9වූ අඡේයකු හදිසිඡේ� ද9කී නිසං� සිතාටාං ද්ඡේKෂය තුවි‍ය හ9කිය. පසුව ඒ පුද්ගලය� සිය දර්ශ්‍රන පථඡේයන් බ9හ9රවී නිසං� ද්ඡේKෂය �වභා�වි‍කව න9තිව යයි. යළිත් අව�ථ�වකදී මුණාග9සී නිසං� යළිත් සිඡේත් ද්ඡේKෂය ඇති ඡේK. ඡේම් අයුරින් දිනපතා� ද9ක යළි ඡේවන්වන පුද්ගලඡේයකු පිළිබඳ ද්ඡේKෂය සිඡේත් ඇති වීඡේම් හ� න9තිවීඡේම් අව�ථ� රැසංක් ඇති ඡේK.

ඡේ හිදී ද්ඡේKෂය න9තිවනුඡේ� ප�හ�ණාය වීඡේ න් ඡේන�ඡේK. යළි සංතුර9 පුද්ගලය� ද9කීඡේ න් ද්ඡේKෂය තුව එනුඡේ� එබ9වි‍නි. ඡේ යද �වභා�වි‍ක නිඡේරEධයයි. යම් අව�ථ�වකදී ය�ඥා�වක්, ඇදහී ක් ව9නි ඡේදයක් නිසං� තා �ඡේ� ඡේරEගය සුව වූඡේ� ය9යි සිතා� කිසියම් ද�ෂ්ටියක් ඡේකඡේරහි සිඡේත් ඇල් ක් ඇති වි‍ය හ9කිය.

එය ඡේ Eහය ඇති වී යි. ඡේ Eහඡේ� ගති ලක්ෂණාය නම් සංතා6 මුව�කර අසංතා6 ඉ� තු කරන ලක්ෂණායයි. ඇදහීම් හ� ය�ඥා� පවත්වද්දී සිතා තුළ ඡේ Eහය හටාං ගනියි. එබඳු �ථ�නවලින් හ� පුද්ගලයින් ඇසුරින් ඡේවන්ව සිටීඡේම්දී ඡේ Eහය න9තිව යයි. යළිත් ඒ අව�ථ� හ� පුද්ගලයින් හමුවී නිසං� හටාංගනියි. ඡේම් අයුරින් වරින් වර ඡේ Eහය ඇතිව න9තිව යයි. ඒ ඡේ Eහය න9තිව යනුඡේ� ප�හ�ණාය වීඡේ න් ඡේන�ව ඡේ Eහයටාං සංප්‍ප�යවන අව�ථ� හ� පුද්ගලන් සං ඟ පවත්වන සංබඳතා�ව න9ති වීඡේ න් බව ඡේපඡේන්. එබ9වි‍න් ඡේ Eහය න9තිවනුඡේ� �වභා�වි‍ක නි ඡේරEධයටාං අනුව බව ප9හ9දිලි ඡේK. ඡේම් අයුරින් ර�ග, ද්ඡේKෂ හ� ඡේ Eහ යන ති�වි‍ධ අකුසංල සං�ඥා� සිතාටාං න9ඟීඡේම්දී හ� �වභා�වි‍කව සිතින් ඉවත්ව ය�ඡේම්දී ඇති න9තිවන අව�ථ�ව ක්ඡේල්ශ්‍ර ප්‍ රහ�ණායවී ක් ඡේලසං සං9ලකිය ඡේන� හ9කි ය. එබ9වි‍න් එ අව�ථ�ව �වභා�වි‍ක නිඡේරEධය ඡේලසං හ9ඳින්වි‍ය හ9කිය. වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන� වඩා� එය වර්ධනයකරඡේගන �ර්ග ඥා�න ලබන අව�ථ�ඡේKදී සංකළ ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් යන් ප�හ�ණාය කර නිර්ව�ණා අවඡේබEධය ල9බූ පසුව එක් එක් වි‍මුක්ති �ර්ගඵලයටාං සං�ඡේප්‍ක්ෂකව ඇතා9ම් ක්ඡේල්ශ්‍රධර් ඒ උතු � තුළ හටාං ඡේන�ගනියි385 නිදසුනක් ඡේලසං ඡේසංEව�න් �ර්ගඵල ඥා�ණාඡේයන් නිර්ව�ණා අවඡේබEධය ල9බූ උතු � තුළ සංක්ක�ය දිට්ඨි, වි‍චිකිච්ඡා� හ� සීල]බතා පර �සං න9 9ති සං�ඡේයEජාන ධර් ප�දක කර හටාංගන්න� වූ වි‍වි‍ධ ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් යළි හටාං ඡේන�ගනියි. වි‍ඡේ�ෂ වශ්‍රඡේයන් ඡේසංEව�න් උතු � ඉන් පසුව ආර්ය �ර්ගය හ9ර ඡේවනත් කිසිදු ද�ෂ්ටි ඡේ�වයක් ඡේන�ලබන ඡේකඡේනකු බවටාං පත්වන බව ධර් ඡේ� දක්ව� තිඡේ]. ඡේසංEව�න් ආර්ය ශ්‍ර �වකය� අප�යග�මී බඡේවන් අත්මිඡේදනුඡේ� අප�යග�මී බවටාං පමුණුවන ද�ෂ්ටි පර� �සං හ� වි‍චිකිච්ඡා� ධර් යන්ඡේගන් ඡේතා�ර නිසං�බව සංඳහන්ය.386

ඡේ ඡේ� ක්ඡේල්ශ්‍ර ධර් වලින් සිතා වි‍නිර්මුක්තා කරග9නී ටාං ඉඩා ප��තා�ව සං9ලඡේසංනුඡේ� වි‍දර්ශ්‍රන� භා�වන�ව ඟින් සිතා තුළ ඇති වි‍ඳීඡේම් �වභා�වය ඡේන�වි‍ඳීඡේම් �වභා�වයකටාං පරිවර්තානය කිරී ඟිනි. එය පහසුඡේවන් ඉටු

469

කළහ9කි කිgය�වළියක් ඡේන�ඡේK. හත් ඡේවඡේහසංක් හ� වQය ක් දර� චෛධර්ය සංම්පන්නව අත්පත්කර ගතා යුතු නිෂ්ටාං�වකි. ඒ සංඳහ� අනුග නය කළයුතු �ර්ගය ආර්ය අෂ්ටාං��ගික �ර්ගයයි. එයටාං 9දුම් පිළිඡේවතා ය9යිද කියනු ල9ඡේ]. ඊටාං ඡේkතුව ශ්‍ර��වතා හ� උච්ඡේ�ද යන ද්‍වි අන්තාවලින් එක් අන්තායකටාං ඡේන�ව9ටී ධ6�ථව සංතා6 අවඡේබEධය ලබ�ගන්න� බ9වි‍නි. ඡේ ශ්‍ර��වතා අන්තාය අත්තාකිල ථ�නු ඡේයEගය යටාංතාටාංද උච්ඡේ�ද ව�දය ක� සුඛල්ලික�නු ඡේයEගය යටාංතාටාං ද සං�ග\හවී තිඡේ]. ඡේසංEව�න් �ර්ග ඵල ල�භාය අවඡේබEධ වීඡේම්දී ප�හ�ණාය කරන සං�ඡේයEජාන ධර් තුනටාං අයත් සීල]බතා පර� �සංඡේ�දී ඡේ කී ද්වි‍ අන්තාග�මී කරවන �වභා�වයටාං පත්ඡේන�වී නිව9රදි ආර්ය �ර්ගයටාං ප�ඡේKශ්‍රව කටාංයුතු කිරීඡේම් හ9කිය�ව අත්පත් කර ග9නී ටාං හ9කිය�ව ල9ඡේ].

එබ9වි‍න් පළමු ආර්ය භූමියටාං ප�ඡේKශ්‍රවූ ඡේ �ඡේහ�ඡේත් පටාංන් එහි අවසං�නය වූ අර්හත්ව ඵල අවඡේබEධය දක්ව� නිව9රදි පිළිඡේවතාටාං අනුව පිළිපදින අඡේයකු බවටාං ආර්ය ශ්‍ර �වකය� පත්ඡේK.ඡේ හි පරිනිර්ව�ණාය ඡේලසං හඳුන්වනුඡේ� 9නවි‍න් නිවී යි. ඡේහවත් නිවන න� ඡේලසං අත්පත් කරඡේගන නිවනටාං ප9මිණා ව�සංය කිරී යි. සං� �න6ඡේයන් පරිනිර්ව�ණාය ඡේ� හ9ඳින්ඡේවනුඡේ� සංම් � සංම්බුදුවර9න්ඡේ� ජීවි‍තාය අවසංන්ව සංකන්ධ ප�චකඡේයහි බිඳීය� යි. සං� �න6 අඡේයකුඡේ� නම් ඡේ ය සංම්මුති රණාය ඡේලසං හ9ඳින්ඡේK. සං� �න6 පුද්ගලඡේයකු රණායටාං පත්වීඡේම්දී ඒ පුද්ගලය�ඡේ� ජීවි‍තාය එකී භාවයටාං අවසංන් වුව ද ඔහුඡේ� සංසංර භාව ග න එතාකින් අවසංන් ඡේන�ඡේK. ඒ පුද්ගලය� ඡේකඡේල� සංහිතාව මියගිය බ9වි‍න් මිය ය�ඡේම්දී අවසංන් චුති සිතා නිර9ද්ධ වනව�ත් සං ඟ පණුඡේවකු එක් තා9නක් අත්හ9ර තාවත් තා9නක් අල්ල� ගන්න�ක් ඡේ� කිසිදු අතාරක් ඡේන�තාබ� තාවත් �ථ�නයක් අල්ල� ඡේගන පටිසංන්ධි වි‍ඤ්ඤා�ණාය පහළ කරනු ල9ඡේ]. ඡේ ය චිත්තාක්‍ෂණා ඡේදකක් අතාර ක�ල ප��න්තාරයකි.

සං� �න6ඡේයන් චිත්තාක්‍ෂණා ඡේදකක් අතාර ඇති ක�ල ප��න්තාරය ඡේන�ගිනිය හ9කිවූ තාරම් කුඩා� හ� ක්ෂණික ඡේK.ඒ සංඳහ� උප �වක් ඡේහE ද9ක්වි‍ය ඡේන�හ9කි බව බුදුරදුන් පව� ඡේද්ශ්‍රන� කර තිඡේ].387 සං හර9 වි‍වි‍ධ නික�ය�න්තාර තාව�ද කර පින්න� ඡේගන අන්තාර�භාවයක් ග9න කතා� බහ කළ ද ඡේµරව�ද සංම්ප�ද�යටාං අනුව එඡේ� චිත්තාක්ෂණා ඡේදකක් අතාර ක�ලප්‍ ර�න්තාරයක් ඡේහE තාවත් එක් භාවයකටාං අයත් චිත්තා චෛචතාසික ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කි ය. චුති හ� පටිසංන්ධි චිත්තාක්ෂණා අතාර ක�ලය තුළ තාවත් චිත්තා චෛචතාසික පරම්පර�වක් ඇති වන්ඡේන් නම් ඡේන�අනු �නව එය තාවත් එක් භාවයක් වි‍ය යුතුය.388 පිරිසිදු ඡේµරව�දී අර්ථකථනය අනුව අන්තාර�භාවයක් ඡේහE ඇතා9මුන් දක්වන ආක�රයටාං චුති චිත්තාය හ� පටිසංන්ධි වි‍ඤ්ඤා�ණාය අතාර කිසියම් ක�ලපර�සංයක වූ තාවත් භාවයකටාං අයත් චිත්තා චෛචතාසික පරම්පර�වක් ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කි ය. ඡේම් අනුව ඡේකඡේනකු මිය ය�ඡේ න් පසුව නව උපතාක් ඡේසං�යන ක�ලසී �වක් සංම්භාඡේKසී නමින් ධර්‍ම�නූකූලව ද9ක්වි‍ය ඡේන�හ9කි බව වටාංහ� ගතා යුතුය.389 ඡේම් නව අර්‍ථකථන ඉදිරිපත් කරන අයඡේ� අදහඡේ� අන්ද ටාං යම් ඡේකඡේනකුඡේ� රණා�සංන්න චිත්තා වීථිඡේ� අවසං�න සිතා ඡේහවත් චුති චිත්තාය නිර9ද්ධවීඡේ න් අනතුර9ව පටිසංන්ධි වි‍ඤ්ඤා�ණාය ඡේහවත්

470

නව භාවයක උපතා ල9බී සංඳහ� ප�දක වන සිතා ඉපඡේදන ක�ලසී � අතාරතුර නව උපතාක් ඡේසං�යන භාවඡේ� කිසියම් �ථ�නයක සිටාං තා�වක�ලිකව රැඳීසිටාං නව උපතාක් ඡේසං�යන ගන්ධ]බඡේයකු පිළිබඳ අදහසං එක්තාර� අයුරකටාං ආත් ව�දී �වරQපයකටාං පරිවර්තානය වූ මුල්බුදුදහ ක හ9ඩාතාල තු කර වි‍ය හ9කි බව වටාංහ�ග9නී ව9දගත්ය.390 සං9බවි‍න් මුල් බුදු දහ තුළ ඡේම් ආත් ව�දී �වරQපයක් න9තා. සිදු වී ඇත්ඡේත් මුල් බුදු දහ තුළ K යවහ�ර වූ ඇතා9ම් වචන වරදව� අර්ථග\හණාය කර ග9නී ටාං ඡේ කල වසංන පිරි� ඡේපළඹී යි. න්ද දිගු ක�ලයක් ති�ඡේ� ඡේම් වචන භා�වි‍තා�වී නිසං� ක�ලය�ඡේ� ඇවQඡේ න් ඒව� සංඳහ� දී ඇති නිය අර්ථය ගිලිහීය� ත් සං ඟ ඊටාං අද�ළ වචන සංඳහ� නූතාන යුගයටාං ඔබින අර්ථ ග9න්වී ටාං මුල් බුදු දහ ග9ඹුරින් ඡේන�හද�ළ ඇතා9ම් පිරි� ඡේපළඹී යි.391 ඡේම් නිසං� ඡේkතුඵල පදන ක් තා පිහිටාං� සිටාං සිය ජීවන දර්ශ්‍රනය ඉදිරිපත් කරන බුදු දහඡේම් හරය ආත් ව�දඡේයන් නසං දූෂිතාකර ගත් සුළු පිරිසංක් වි‍සින් වරදව� ග\හණාය කර ග9නීඡේ න් බුදු දහඡේම් හරය ඡේවනුවටාං තුපිටාං ඔපය ග9න ප ණාක් සංලක� මුල් බුදු දහඡේම් ව6වහ�ර වූ වචනවලටාං අත්තාඡේනE තික අර්ථගන්ව� බුද්ධ ඡේද්ශ්‍රන�ව ආත් ව�දී �වරQපයකින් වි‍ග\හ කිරී ටාං ඡේපළඹී තිඡේ].392 එබ9වි‍න් නිවන හ� පරිනිර්ව�ණාය පිළිබඳ ඇති නිව9රදි අර්ථ ග\හණාය කරග9නී ටාං ඡේම් ආත් ව�දී �වරQප ඡේබsද්ධ අර්ථකථන අසං ත්ව ඇතා.393

බුදුරජා�ණාන් වහන්ඡේ� සංම්බන්ධව සං�කච්ඡා� කරන වි‍ටාං ඒ සංඳහ� ව9දගත් වන අව�ථ� පරිනිර්ව�ණා තුනක් වශ්‍රඡේයන් දක්ව� ඇතා. එනම් ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාය, �කන්‍ධපරිනිර්ව�ණාය, ධ�තු පරිනිර්ව�ණාය යනු එ පරිනිර්ව�ණා තුනයි.394 ඡේ යින් ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාය හ� �කන්‍ධ පරිනිර්ව�ණායටාං අද�ළ ඡේතා�රතුර9 ඉහතා වි‍ශ්‍ර�ල වශ්‍රඡේයන් සං�කච්ඡා�වටාං ලක් වි‍ය. එනමුදු එහිදී ධ�තු පරිනිර්ව�ණාය පිළිබඳව සංඳහන් ඡේන�වි‍න. එබ9වි‍න් ඡේ කී පරිනිර්ව�ණා යන වදනටාං අයත්වන එ ධ�තු පරිනිර්ව�ණාය පිළිබඳවද අර්ථ ද9ක්වී අවශ්‍ර6 බව ඡේපනී යයි. ධ�තු පරිනිර්ව�ණාය යනු නි�චිතා ක�ල සී �වකටාං පසුව ඡේම් ඡේලEක ධ�තුව තුළ තාව දුරටාංත් බුදුරදුන්ඡේ� ශ්‍ර�රීරික ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� ද�ෂ6 �න ඡේලසං වි‍ද6 �න ඡේන�වී සිදුවන අන්තාර්ධ�නයයි.

අන්තාර්ධ�නය ඡේලසං හඳුන්වනු ල9බූවද ඡේම් ධ�තු පරිනිර්ව�ණාඡේ�දී බුදුරදුන්ඡේ� ධ�තූන්වහන්ඡේ�ල� ක්ෂණිකව අන්තාර්ධ�න ඡේන�ඡේK.ඊටාං නියමිතා කg ඡේKදයක් තිඡේ]. බුදුරදුන් ඡේ� ක්ඡේල්ශ්‍ර පරිනිර්ව�ණාය ගය�ඡේK ජාය ශී හ� ඡේබEධි මූලඡේ� දී සිදු වි‍ය. �කන්‍ධ පරිනිර්ව�ණායකුසින�ර� නුවර ල්ල, රජා දර9වන් ඡේ� උපවත්තාන සංල් වනඡේ� දී සිදු වි‍ය.395 ධ�තු පරිනිර්ව�ණායඅන�ගතාඡේ� ක�ලඡේ�දී කිසියම් දිඡේනක සිදු වි‍ය හ9කි බව ප�ක�ශ්‍රයටාං පත් කර ඇතා.396

ඡේගsතා බුදුසංසුනටාං වසංර පන් දහසංක් කල් සංම්පුර්ණා වූ කල්හි ඡේවසංක් පුර පසංඡේළ��වක ඡේප�ඡේහE දිනශී ල�ක�ඡේK පූජා6�ථ�න වශ්‍රඡේයන් ඡේබ�ඡේහE ඡේ� ප්‍ රසිද්ධියටාං පත්ව ඇති යිය�ගනය, 9දිරිගිරිය, ක9ලණිය, දීඝ්‍රාව�පිය, ඡේ�ර9වි‍ල , ගිරිහඬු සංQය, ඡේජ්තාවනය, අභායගිරිය, ථූප�ර� ය ආදී ඡේබ�ඡේහE �තූපයන්හි

471

ව9ඩා සිටින සංර්වඥා ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� අහසංටාං ප9නන9ගී අනුර�ධපුර ර9වන්ව9ලි හ� සංQඡේ� ඡේද්‍රEණායක් ප ණාවූ ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� ව9ඩා සිටින �ථ�නයටාං එක් රැ� වන බව සංඳහන්ය.397 ධ�තු නිදන් කළ දිනඡේ� පටාංන් ඒ දක්ව� ධ�තු ගර්භාය තුළ ද9ල්ඡේවමින් ප9වති සි�හ ඡේතාල් පහන් එදින නිවී යයි. එකල්හි ර9වන්ව9ලි හ� සංQඡේ� ධ�තු ගර්භායටාං රැ� වූ ඒ සියලු සංර්වඥා ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල�අහසංටාං ප9න න9ගී එක නූලක අමුණාන ලද මුතු ඇටාං ඡේපළක් ඡේ න් න�ගදීපඡේ� ර�ජා�යතාන චෛචතා6ය ඡේවතාව9ඩා කර අප බුදුරදුන් ඡේදව9නි වරටාං ලක්දිවටාං ව9ඩා කළ අව�ථ�ඡේK ව9ඩා හිඳ න�ගයින්ටාං දහම්ඡේදසූ 9ණික් පුටුව තා තා9න්පත් ඡේවති. එහි දී අප� �ණා දිව6 න�ගයින් ඡේ� හත් වූ වන්දන� පුද සංත්ක�ර ලබන සංර්වඥා ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� 9ණික් පුටුවත් සං ගින් අහසංටාං ප9න න9ගී දඹදිව ගය�ඡේK ජාය ශී හ� ඡේබEධිමූලයටාං ව9ඩා කරති. එකල්හි දඹදිව හ� ඡේලEකඡේ� තාව ඡේබ�ඡේහE රටාංවල්වල ව9ඩා සිටින සංර්වඥා ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� ද දිව6 ඡේලEකයන්හි බÐk ඡේලEකයන්හි න�ග ඡේලEකයන්හි ව9ඩා සිටින සංර්වඥා ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� ද ඒ ඒ �ථ�නයන් ඡේගන් අහසංටාං ප9න න9ගී දඹදිව ගය�ඡේK ජාය ශී හ� ඡේබEධි මූලයටාං ව9ඩා කරති. ඒත් සං ග සුවි‍ශ්‍ර�ල වූ චජාú�සංනයක් ඡේප�ඡේළ�ව පළ�ඡේගන ඉහළටාං තු ඡේවයි. එවි‍ටාං සියලු සංර්වඥාධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� වජ් ර�සංනය තා තා9න්පත් ඡේවති. පසුව ඒ සියලු ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� එකටාං එක් වී බුදුර9ව ව� ගනිති. ලල�ටාං ධ�තුව ලල�ටාං ධ�තුව තිබූ තා9න පිහිටාංයි.398 අකුධ�තු ඡේදන අකු ධ�තු ඡේදන තිබු තා9න පිහිටාංයි. සංතාර දළද� සංතාර දළද� තිබූ තා9න පිහිටාංයි. ශී ව��ථී ධ�තුව ශී ව��ථි ධ�තුව තිබූ තා9න පිහිටාංන බවත් සියලු ඡේක්ශ්‍ර ධ�තු හ� ඡේලE ධ�තු ඡේපර ඒ ධ�තු තිබූ �ථ�නයන්හි පිහිටාංන බවත් ඡේබsද්ධ සං�හිතා6�ගතා ග\න්ථවල සංඳහන් ඡේK.399

මු� ඇටාං, කඩාසංහල්, අබ ඇටාං යන ප� �ණායන්ටාං ක9ඩී බිඳී ඡේවන් වී ගිය න9ළි දහසංයකඅ�ථි ධ�තු ඡේපර ඒ ධ�තු තිබූ �ථ�නයන්හි ඡේන�වරදව� පිහිටාංයි.

ඒත් සං ග ඡේදති� හ�පුර9ෂ ලක්‍ෂණා හ� අසූවක් අනුව6�ඡාන ලක්‍ෂණාද පහළ ඡේවයි. එද� බුදුරදුන් බුදු වූ දිනඡේ� දී ඡේ න් ඡේ දිනත් දසං දහසංක් සංක්වළ ඒක�ඡේලEක කරමින්බුද්ධ ශ්‍රරීරඡේයන් සංවණාක් රැ� වි‍හිඡේදයි. සියලු දිශ්‍ර� බබළයි. වඩා වඩා�ත් බබළයි.ඡේ ය දකින දිව6 බÐk ඡේයE “ අද අප බුදුන් ඡේ� ධ�තු පරිනිර්ව�ණාය සිදු ඡේK” යයි කිය� වහ වහ� දිව ල්, දිවගඳ ඡේගන ඡේබ�ඡේහE ඡේදKබඹුන් ද සං ගින් දඹදිව ජාය ශී හ� ඡේබEධීන්වහන්ඡේ� ඡේවතා වහ වහ� රැ� ඡේවති.එකල්හි ඒ බුදුර9ව අහසංටාං ප9න න9ගී ය � හ� ඡේපළහර දක්ව� අහසින් බ9සං වජාú�සංනය තාව9ඩා සිටිති. ඒ ත් සං ග ධ�තු ශ්‍රරීරඡේයන් හත් වූ ගිනි ජා�ල�වක් හටාං ඡේගන ආද�හනය ඡේවයි.ඡේ ය දකින ඡේද්වතා�ඡේවE “ ඡේම් අප බුදුන් දකින අවසං�න වතා�වයි. අදින් පසු අපටාං ධ�තුන් වහන්ඡේ�න ක් වත් ද9ක බල� ග9නී ටාං ඡේන�හ9කි ඡේK. අඡේහE මුළු ඡේල�ව හි� වී ගිඡේ�ය. අඳුර9 වීගිඡේ�ය. බුද්ධ�ඡේලEකය නිවී ගිඡේ� ය”යි කිය� හත් වූ දුකටාං පත් ව හඬ� ව9ඡේටාංති.ඡේම් ආද�හනඡේ� දී අබ ඇටාංයක් තාරම් කුඩා� වූ සංර්වඥා ධ�තුන් වහන්ඡේ� න ක් වත් ඉතිරිඡේන�ඡේවයි. සියලු ධ�තු

472

ආද�හනය ඡේවයි.400 අළු වත් ද9ලිවත් ඉතිරි ඡේන�ඡේවයි. සියලු ධ�තු ද9වීගිය කල්හි හත් වූ ගිනි කඳ අතුර9දහන් වී යයි ඡේ ඡේ� ධ�තු පරිනිර්ව�ණාය සිදු වන බව දතායුතු යි.401ඡේබsද්ධ සං�හිතා6ඡේයහි ග\න්ථ�ගතා ඡේතා�රතුර9 අනුව ධ�තු පරිනිර්ව�ණාය පිළිබඳව වි‍�තාර දක්ව� ඇත්ඡේත් එපරිදිය. මින් ප9හ9දිලි වනුඡේ� බුදුන් වහන්ඡේ�ඡේ� අධිෂ්ඨ�නය උන් වහන්ඡේ� ඡේ� පරිනිර්ව�ණාඡේයන් පසුව වුව ද බලවත් වන බවයි. බුදුන් වහන්ඡේ� වි‍සින් ඡේද්ශ්‍රන� කර වද�ළ උතුම් ශී සංද්ධර් ඡේයහි ගම්භීරතා�වය හ� ශ්‍රක්තිය ප�ච�ත් ක�ලඡේ� දී බුදුන් වහන්ඡේ� ඡේ� ශ්‍ර�රීරික ධ�තුන් වහන්ඡේ�ල� ටාං පව� හිමි කර දී ඇති බවක් ඡේම් ඟින් පිළිබිඹු ඡේK. නමුදු ඡේ හි දී අ තාක ඡේන� කළ යුත්තාක් ද ඇතා. එනම් බුදුන් වහන්ඡේ�ඡේ� ශ්‍ර�රීරික ධ�තු යනු කිසිඡේ�ත් තාවත් සංම් � බුදුවරයන් වහන්ඡේ� න කඡේ� ශ්‍ර�රීරික ධ�තු වලටාං හ9ර ඡේවනත් කිසිදු උතුඡේ කුඡේ� ශ්‍ර�රීරික ධ�තු වලටාං සං �න කර ද9ක්වි‍ය ඡේන� හ9කි බවයි. එබ9වි‍න් බුදුන් වහන්ඡේ� ඡේ� ශ්‍ර�රීරික ධ�තු හ� ප�රිඡේභාEගික ධ�තු වලටාං හිමි වන සුවි‍ඡේ�ෂී �ථ�නය කිසි ඡේ�ත් ලඝු කර ද9ක්වි‍ය ඡේන�හ9කි බව ඡේපන්ව� දිය හ9කියි.

473

1 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 59-65

2 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-47

3 ය� පඡේනතා�තාදනන් තාර� ‘‘ඡේසං� චක් ඛුන� රQප� දි� ව�’’............ ද� සිතා� ඉන් ද්‍රියසං�වරසීල�, තාත් ථසො��ති ප�තිඡේ �ක් ඛසං�වරසීඡේල ඨිඡේතා� භික් ඛු.චක් ඛුන� රQප� දි� ව�ති ක�රණාවඡේසංන චක් ඛූති ලද් ධඡේව�හ�ඡේරනරQපද� සංනසං ත් ඡේථන චක් ඛුවි‍ඤ් ඤා�ඡේණාන රQප� දි� ව�. ඡේප�ර�ණා� පන�හු ‘‘චක් ඛු රූපං� නපංස් �ති, අචිත් තකත් ත�, චිත් ත� න පංස් �ති, අචක් ඛුකත් තා�, ද් ව�ර�රම් ණාසංඞ් ඝ්‍රාට් ඡේටාං පන චක් ඛුපසං�දවත් ථුඡේකන චිත් ඡේතාන ප� සංති. ඊදිසී පඡේනසං� ‘ධනුන� වි‍ජ් ඣතී’තිආදීසු වි‍ය සංසංම් භා�රකථ� න� ඡේහ�ති, තා� � චක් ඛුවි‍ඤ් ඤා�ඡේණාන රQප�දි� ව�ති අයඡේ ඡේවත් ථ අත් ඡේථ�’’ති.න නිමිත් තා� ග�හීතිඉත් ථිපුරිසංනිමිත් තා� ව� සුභානිමිත් තා�දික� ව� කිඡේලසංවත් ථුභූතා� නිමිත් තා� නගh හ�ති, දිට් ඨ ත් ඡේතාඡේයව සංh ඨ�ති.න�නුබ6ඤ් ජාන� ග�හීති කිඡේලසං�න� අනුඅනුබ6ඤ් ජානඡේතා� ප�කටාංභා�වකරණාඡේතා�අනුබ6ඤ් ජානන් ති ලද් ධඡේව�හ�ර� හත් ථප�දසිතාහසිතාකථිතාවි‍ඡේල�කිතා�දිඡේභාද� ආක�ර� නගh හ�ති, ය� තාත් ථ භූතා�, තාඡේදව ගh හ�ති, ඡේචතියප] බතාව�සී හ�ති� සංත් ඡේථඡේර� වි‍ය.බුද්ධඡේඝ්‍රාEෂ හිමි, පරි. උත්තාර�නන්ද හිමි, (2004), වි‍�තාර�ර්ථ සංන්න සංහිතා වි‍ශුද්ධි �ර්ගය, සීල නිද්ඡේද්සංය, ශී ධර්ඡේ Eදය පිරිඡේවන, ව9ල්ලවත්තා, පි. 1-84

4 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 262-265

5 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 2,3

6 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 148

7 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 264-266

8 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 30,31

9 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 147-152

10 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 265-268

11 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 2,3

12 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 208-211

13 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-47

14 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 267-269

15 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 30,31

16 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 29-32

17 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 200-202

18 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 268-270

19 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-47

20 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 210

21 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 1-3

22 - එ - පි. 43-4723 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක

ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 269-271

24 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-47

25 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 156

26 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-47

27 - එ -28 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක

ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 270-27229 ශී ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර,

පි. 43-4730 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න

ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 29-3331 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4732 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක

ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 272-27633 අ. නි. ii, (1956), චතුක්ක නිප�තාය, අනුඡේසං�තා සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�

: 19, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 12-1434 - එ -35 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4736 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග , අම්බලන්ඡේග�ඩා,

1960, පිටු 1 - 5737 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4738 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 115 -11839 අ. නි. ii, (1956), චතුක්ක නිප�තාය, අනුඡේසං�තා සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�

: 19, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 12-1440 - එ -41 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 59-6742 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4743 අ. නි. ii, (1956), චතුක්ක නිප�තාය, අනුඡේසං�තා සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�

: 19, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 12-1444 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 5745 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4746 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 5747 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4748 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 5749 ග �ච්චි ලීල�නන්ද, (2006), Atkinson Williom Warker, Your Mind and How to Use It, A Manual of Practical

Psychology, මිනි� නඡේ� හි ය, වි‍ඡේජ්සූරිය ප�ඨක පදන , පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි.43-5050 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4751 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 5752 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-47

53 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග , අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 57

54 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-47

55 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග , අම්බලන්ඡේග�ඩා, 1960, පිටු 1 - 57

56 ග �ච්චි ලීල�නන්ද, (2006), Atkinson Williom Warker, Your Mind and How to Use It, A Manual of Practical Psychology, මිනි� නඡේ� හි ය, වි‍ඡේජ්සූරිය ප�ඨක පදන , පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි.43-50

57 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-47

58 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග , අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 57

59 වි‍ ලව�සං හිමි බද්ඡේද්ග , (1955), ඡේබsද්ධ සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 14-3760 Norman, (1942), Essence of Tipitaka, London, pp. 23-8961 Law B.C, (1933), A history of Pali Literature, Voi 1, London, pp.13-9662 වි‍ ලව�සං හිමි බද්ඡේද්ග , (1955), ඡේබsද්ධ සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 25- 4663 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

30-3664 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 5765 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 1 වන චිත්තා ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි.

43-4766 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 5767 චන්‍දවි‍ ල හිමි ඡේර්ර9ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච සංමුප්‍ප�ද වි‍වරණාය, සංම්බද්ධ ජායන්ති ධර්‍ම පු�තාක අ�ක

8, අනුල මුද්‍රණා�ලය, රද�න, පි. 282-29868 ඡේkවඡේ� සුජිත් නිශ්‍ර�න්තා, (2012), සං9බQව හ� �ය�ව, ඇ�. ඡේග�ඩාඡේ� සංහ සංඡේහEදරඡේයE, ඡේක�ළඹ, පි.

126-12869 චන්‍දවි‍ ල හිමි ඡේර්ර9ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච සංමුප්‍ප�ද වි‍වරණාය, සංම්බද්ධ ජායන්ති ධර්‍ම පු�තාක අ�ක

8, අනුල මුද්‍රණා�ලය, රද�න, පි. 282-29870 ඡේkවඡේ� සුජිත් නිශ්‍ර�න්තා, (2012), සං9බQව හ� �ය�ව, ඇ�. ඡේග�ඩාඡේ� සංහ සංඡේහEදරඡේයE, ඡේක�ළඹ, පි.

126-12871 චන්‍දවි‍ ල හිමි ඡේර්ර9ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච සංමුප්‍ප�ද වි‍වරණාය, සංම්බද්ධ ජායන්ති ධර්‍ම පු�තාක අ�ක

8, අනුල මුද්‍රණා�ලය, රද�න, පි. 282-29872 ඡේkවඡේ� සුජිත් නිශ්‍ර�න්තා, (2012), සං9බQව හ� �ය�ව, ඇ�. ඡේග�ඩාඡේ� සංහ සංඡේහEදරඡේයE, ඡේක�ළඹ, පි.

122-12973 සු �ගල හිමි කන්නි හර, (1965), ප�ලි භා�ෂ� වි‍ ර්ශ්‍රනය, ඡේක�ළඹ, පි. 17-3574 පඤ්ඤා�නන්ද හිමි ගලඡේගදර, (1965), ප�ලි භා�ෂ�ව හ� ව�� වි‍ද6�ව, ඡේක�ළඹ, පි. 21-4375 ලලඡේ�කර ජී.පී, (1968), ල�ක� ප�ලි සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 19-4376 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1957), ප�ලි සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 14- 4277 උදිතා හිමි හිත්තා9ටිඡේ�, (1956), ති�පිටාංක පරීක්ෂණාය, �තාර, පි. 23-3478 ජායඡේ�කර ආනන්ද හ� ජායඡේ�කර චිතා��, (1970), තුලන�ත් ක ව�� වි‍ද6�ව, ඡේක�ළඹ, පි. 23-13479 වි‍කg ග ඡේ� චන්‍ද්‍ර�, ගයිගර් වි‍ල්ඡේහම්, (1989), ප�ලි ව6�කරණාය, පන්නිපිටිය, පි. 12-4580 ඡේkවඡේ� සුජිත් නිශ්‍ර�න්තා, (2012), සං9බQව හ� �ය�ව, ඇ�. ඡේග�ඩාඡේ� සංහ සංඡේහEදරඡේයE, ඡේක�ළඹ, පි.

130-13881 අඡේ]න�යක ඔලිවර්, ති�පිටාංක සං�හිතා6 ඉතිහ�සංය, (1983), 1 වි‍නය පිටාංකය, ඡේක�ළඹ, පි. 10-5182 Winternitz M, (1933), A History of Indian Literature, Vol 2, Culcutta, pp. 21-8783 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බලන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 5784 ඡේkවඡේ� සුජිත් නිශ්‍ර�න්තා, (2012), සං9බQව හ� �ය�ව, ඇ�. ඡේග�ඩාඡේ� සංහ සංඡේහEදරඡේයE, ඡේක�ළඹ, පි.

130-13885 වි‍ ලව�සං හිමි බද්ඡේද්ග , (1955), ඡේබsද්ධ සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 09-3786 ඡේසංE ර�සි හිමි උඩාගලඡේද්ණිඡේ�, ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය හ� සං �ජා දර්ශ්‍රනය, රද�න, 1987. පිටු 23-7687 ශී ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර් ය, ඡේබsද්ධ සං��ක�තික ධ6�ථ�නය, ඡේදහිවල, පි.

8

88 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238

89 ශී ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර් ය, ඡේබsද්ධ සං��ක�තික ධ6�ථ�නය, ඡේදහිවල, පි. 55-128

90 වි‍ ලව�සං හිමි බද්ඡේද්ග , (1955), ඡේබsද්ධ සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 24-4591 De Silva Padmasiri, (1979), An Introduction to Buddhist Psycholoy, London, pp. 32-10592 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 4193 - එ - 94 චින්තාක රණාසි�හ, (2005),  �නව වි‍ද6�ඡේK ල��ඡේක්ය පතුල වි‍නිවි‍දි ඡේදඡේනතා, ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න

සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි. 58  95 . නි, (2006), හ�සීහ න�ද සුත්තා, ති�පිටාංක බුද්ධ ජායන්ති ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය,

ඡේක�ළඹ, පි. 82 96 චින්තාක රණාසි�හ, (2005),  �නව වි‍ද6�ඡේK ල��ඡේක්ය පතුල වි‍නිවි‍දි ඡේදඡේනතා, ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න

සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි. 58  97 පුද්ගල පුඥාප්‍ති ප�කරණාය, (2006), නිද්ඡේදසං, නිද්ඡේදසංව�ඡේර�, එකක නිද්ඡේදඡේසං�, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක

ග\න්ථ �ල� : 47, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 262-27698 ආනන්ද හිමි උඩුහ�වර, (2000), ති�පිටාංකඡේයන් ඡේහළිවන බුද්ධ චරිතාය, ඇ�. ඡේග�ඩාඡේ� සංහ

සංඡේහEදරඡේයE, ඡේක�ළඹ, පි. 6899 - එ - 69100 Vnrat, (1980), odhisattva Bhumi,Wogihara Tokyo, p.89101 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 41102 Dayal Har, (1975), The Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanskrit Literature, Delhi, pp. 23- 219103 Dutt S, (1960), Early Buddhist Monachim, Delhi, pp. 31-48104 Dewy John, (1955), Experience and Education, London, pp. 23-78105 Haszra K.L, (1953), History of Theravada, Landon, pp. 30-87106 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 41107 Dayal Har, (1975), The Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanskrit Literature, Delhi, pp. 21-45108 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 41109 Dayal Har, (1975), The Bodhisattva Doctrine in Buddhist Sanskrit Literature, Delhi, pp. 23- 219110 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 41111 කතා ක්ච භික්ඛඡේව සංන්‍ධින්‍ද්‍රිය� ඉධ� භික්ඛඡේව අරියසං�වඡේක� සංද්ඡේද� ඡේහ�ති සංද්දහති තාථ�ගතා�සං ඡේධි� ඉතිපි

ඡේසං� භාගව� අර�හ සංම් � සංම්බුද්ඡේධ� වි‍ජ්ජා�චරණා සංම්පන්ඡේන� සුතාඡේතා� ඡේල�කවි‍දූ අනුත්තාඡේර� පුරිසංධ සං�රථි

සංත්‍ථ� ඡේද නු�සං�න� බුද්ඡේධ� භාගව�‘ති.සං. නි. v (1), (2001), වි‍භා�ග සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 350

112 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද් රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 40,41

113 සං. නි. v (1), (2001), වි‍භා�ග සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 350114 - එ -115 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 40,41116 දී. නි. i, (2006), සීල�කන්ධ ව�ගය, සීහන�ද සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ  �ල�: 7,

බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 356-386117 සං. නි. v (1), (2001), වි‍භා�ග සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 350118 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 40,41119 දී. නි. i, (2006), සීල�කන්ධ ව�ගය, සීහන�ද සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ  �ල�: 7,

බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 356-386120 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 40,41

121 දී. නි. i, (2006), සීල�කන්ධ ව�ගය, සීහන�ද සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ  �ල�: 7, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 356-386

122 Gerhardt R., (1994), Methods for General and Molecular BacteriologyAmerican, Society forMicrobiology, Washington, D.C., USA, pp. 54-197

123 සං. නි. v (1), වි‍භා�ග සුත්තා, සං�යුක්තා නික�ය සං�ඡේශ්‍රEධක hඩාලය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, 2001, පිටුව 350

124 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද් රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 40,41

125 දී. නි. I, (2005), සං� ඤ්ඤාඵල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 87126 තා� ඡේඛ� පන භාගවතා�සං ඡේග�තා � එව� කල6�ඡේණා� කිත්තා සංද්ඡේද� අ]භූ�ගඡේතා� ඉතිපි ඡේසං�

භාගව�දී. නි. I, (2005), සං� ඤ්ඤාඵල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 86

127 සං. නි. v (1), වි‍භා�ග සුත්තා, සං�යුක්තා නික�ය සං�ඡේශ්‍රEධක hඩාලය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, 2001, පිටුව 350

128 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 40,41

129 තා� ඡේඛ� පන භාගවතා�සං ඡේග�තා � එව� කල6�ඡේණා� කිත්තා සංද්ඡේද� අ]භූ�ගඡේතා� ඉතිපි ඡේසං� භාගව�දී. නි. I, (2005), සං� ඤ්ඤාඵල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 86

130 සං. නි. v (1), (2001), වි‍භා�ග සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, පි. 350131 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේ�න�රත්න

ආර්.ඇ�.ඒ.ඇම්.ඊ.මුද්දරග ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්‍රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 40,41132 “ඉධ තාථ�ගඡේතා� ය ක ප�ථිහීර� කඡේරEති අසං�ධ�රණා� සං�වඡේකහි, උපරි ක�යඡේතාE අ�ගික්ඡේඛන්

ධ�පවත්තාති, ඡේහට්ඨි ක�යඡේතා�, උදකධ�ර� පවත්තා�ති,ඡේහටාංඨි ක�යඡේතා� අගගිකඡේඛන්‍ධ� පවත්තාති, උපරි ක�යඡේතාE උදකධ�ර� පවත්තාති, පුරත්‍ථි ක�යඡේතාE අ�ගක්ඡේඛන්‍ධ� පවත්තාති,පචඡි � ක�යඡේතාE උදකධ�ර�පතාත්තාති,ක�යඡේතාE අගගික්ඡේඛන්‍ධ� පවත්තාති.......(ඡේ හි තාථ�ගතා ඡේතා ශ්‍ර �වකයන් හ� අසං�ධ�රණා වූ ය ක ප ��තිහ�ර්ය ය ඡේකඡේරයි.උඩුකයින් ගිනි කඳ පවත්වයි, යටි කයින් දිය දහර පවත්වයි, යටි කයින් ගිනි කඳ පවත්වයි, පසු පසින් දිය දහර පවත්වයි, පසු පසින් ගිනි කඳ පවත්වයි)පටිසංම්භිද� �ග, (1957), හ� ව�ග ඥා�න කථ�, ඡේක�ළඹ, පි. 21-49

133 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 4 වන වීථි ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-45

134 චන්දවි‍ ල හිමි ඡේර්ර9ක�ඡේන්, (1959), සූවි‍සි ගුණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 21-49135 ඡේල� කූපඡේතා� ඡේල� කූපඡේතා� අ�ගිඛඡේකන්‍ධපවත්තාති, ඡේලE කුපඡේතා� ඡේලE කුපඡේතාE උදකධ�ර�

පවත්තාතිජානන� වhණා�න� නීල�න�, පීතාක�න�, ඡේලEහිතාක�න�, ඕද�තා�න� ඤ්ජිට්ඨ�න�පභා�සංර�න�( සිර9ඡේරහි එක් ඡේරE කූපකින් ගිනි ධ�ර�වක්ද තාවත් ඡේරE කූපකින් ජාලධ�ර�වක්ද යන�දී වශ්‍රඡේයන් මුළු සිර9ඡේර් ඇති සංQ ඡේරE කූපයකින් ඡේ ඡේ� සිදුවන්න�ක් ඡේලසං බල� සිටින අයටාං ද9කගතා හ9කි අයුරින් ය ක ප��තිහ�ර්ය සිදු ඡේකඡේර්.ඒ අතාර සිර9ර පුර� නීල,පීතා,ඡේලEහිතා,සුදු ආදී ෂඩ් වර්ණා බුද්ධ ර�මිය වි‍හිදුවන්නක් ඡේලසං ඡේපඡේන්.)පටිසංම්භිද� �ග, (1957), හ� ව�ග ඥා�න කථ�, ඡේක�ළඹ, පි.21-49

136 භාගව� චවක ති, නි මිඡේතා� තිටාංඨති � නිසීදති ව� ඡේසංය6� ව� කඡේපපති ( බුදුහු සංක් න් ඡේකඡේරති. නිර්මිතා බුදුහු සිටිති. හිඳිති. සංයනය ඡේහE ඡේකඡේරති )

පටිසංම්භිද� �ග, (1957), හ� ව�ග ඥා�න කථ�, ඡේක�ළඹ, පි.21-49137 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 4 වන වීථි ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-

45138 - එ -139 - එ - 140 Fiechter A., Verlag Springer, (2009), Advances in Biochemical Engineering/Biotechnology, Vol.1-,

Berlin, Germany, pp. 79-198141 - Do - 34-76142 Schlegel H. G., Doelle H.W., Fiechter A., Yamada H., Shimizu S., (1985), Biotechnology, Ullmann’s

Encyclopedia of Industrial Chemistry, 5th Edition, Vol. A4, 107-170 VCH, Weinheim, Germany, pp. 45-156

143 Fiechter A., Verlag Springer, (2009), Advances in Biochemical Engineering/Biotechnology, Vol.1-, Berlin, Germany, pp. 59-98144 Schlegel H. G., Doelle H.W., Fiechter A., Yamada H., Shimizu S., (1985), Biotechnology, Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, 5th Edition, Vol. A4, 107-170 VCH, Weinheim,

Germany, pp. 45-156145 Ausubel F M., Brent R., Kingston R. E., Moore D. D., Seidman J.G., Smith J. A., Struhl K.,

(2010), Current Protocols in Molecular Biology, Looseleaf Service, Wiley-Liss, New York, USA, pp. 34-132

146 Lederberg J., (1992), Encyclopedia of Microbiology, Vol. 1-4, Editor-in-Chief, Academic Press Inc.,

Orlando, FL, USA, pp. 39-192147 Walker G. C.& Kaiser D., (1993), Frontiers of Microbiology, American Society for

Microbiology, Washington, D.C., USA, pp.23-178148 Ausubel F M., Brent R., Kingston R. E., Moore D. D., Seidman J.G., Smith J. A., Struhl K.,

(2010), Current Protocols in Molecular Biology, Looseleaf Service, Wiley-Liss, New York, USA, pp. 34-132

149 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 4 වන වීථි ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-45

150 Gerhardt R., (1994), Methods for General and Molecular BacteriologyAmerican, Society forMicrobiology, Washington, D.C., USA, pp. 52-142

151 - Do -34-79152 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 4 වන වීථි ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-

45153 දී. නි. i, (2006), සීල�කන්ධ ව�ගය, සීහන�ද සුත්තා, ආනන්ද චෛ ති�ය හිමි බලන්ඡේග�ඩා, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්‍ථ  �ල�: 7, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 356-386154 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 4 වන වීථි ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-

45155 දී. නි. i, (2006), සීල�කන්ධ ව�ගය, සීහන�ද සුත්තා, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ  �ල�: 7,

බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 356-386156 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 4 වන වීථි ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 43-

45157 . නි i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, මූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717158 Nynaponika Thera, (1998), Abhidhamma Studies, Colombo, pp.21-43159 ශී ධර්‍මව�ශ්‍ර හිමි �තාර, (1956), 4 වන වීථි ප�දය, අභිධර්‍මචන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටාංන් මුද්‍රණා�ලය, �තාර, පි. 34-

47160 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 13-16161 Gerhardt R., (1994), Methods for General and Molecular BacteriologyAmerican, Society for Microbiology, Washington, D.C., USA, pp. 52-142162 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717163 - එ -164 - එ - 165 Gerhardt R., (1994), Methods for General and Molecular BacteriologyAmerican, Society for Microbiology, Washington, D.C., USA, pp. 52-142166 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717167 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717168 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන

ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238

169 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717

170 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238

171 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717

172 තාඡේය�ඡේ ආවුඡේසං� වි‍සං�ඛ සංඞ්ඛ�ර� ක�යසංඞ්ඛ�ඡේර� චිත්තාසංඞ්ඛ�ඡේර�ති. . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 706

173 Brock T D., Madigan M.T, (1991), Biology of Microorganisms, 6th Edition, Prentice-Hall International Inc., New Jersey, USA, pp. 61-230

174 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717

175 Brock T D., Madigan M.T, (1991), Biology of Microorganisms, 6th Edition, Prentice-Hall International Inc., New Jersey, USA, pp. 63-231

176 Rehm H.J., Reed G., (1993), Biotechnology, 2nd, Completely Revised Edition, Vol. 1- 12, VCH,Weinheim, Germany, pp. 57-198177 Brock T D., Madigan M.T, (1991), Biology of Microorganisms, 6th Edition, Prentice-Hall

International Inc., New Jersey, USA, pp. 63-231178 Rehm H.J., Reed G., (1993), Biotechnology, 2nd, Completely Revised Edition, Vol. 1- 12, VCH,Weinheim, Germany, pp. 57-198179 Brock T D., Madigan M.T, (1991), Biology of Microorganisms, 6th Edition, Prentice-Hall

International Inc., New Jersey, USA, pp. 63-231180 Rehm H.J., Reed G., (1993), Biotechnology, 2nd, Completely Revised Edition, Vol. 1- 12, VCH,Weinheim, Germany, pp. 57-198181 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717182 Drews G., Springer, Berlin Verlag, (1983), Mikrobiologisches Praktikum, Germany, pp. 34-

173183 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717184 Drews G., Springer, Berlin Verlag, (1983), Mikrobiologisches Praktikum, Germany, pp. 28-

152185 . නි. i, (2001), ප�ථ භා�ගය, මූල පhණා�සංකය, හ� ය ක ව�ග, චූල ඡේවදල්ල සූතා�ය, බුද්ධ ජායන්ති

ති�පිටාංක ග\න්ථ �ල� : 10, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, න9වතා මුද්‍රණාය, පි. 702 -717186 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 13-16187 ශී ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර් ය, ඡේබsද්ධ සං��ක�තික ධ6�ථ�නය, ඡේදහිවල,

පි.35-128188 Varma V.P, (1973), Early Buddhism and It’s Origins, Helhi, pp.32-96189 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 18190 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන

ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි. 23-235191 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 18192 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන

ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238193 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 18194 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174195 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23196 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174197 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23

198 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174

199 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23200 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174201 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23202 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174203 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23204 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174205 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23206 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174207 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23208 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 40-159209 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23210 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174211 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23212 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174213 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23214 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174215 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23216 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 40-159217 Melissa Hines, Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, 2012, pp. 15-23218 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 40-159219 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23220 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 40-159221 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23222 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174223 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23224 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174225 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23226 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174227 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23228 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174229 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23230 ධම් ලඞ්ක�ර හිමි මුද්දරග , (1954), සි�හල පඤ්ඤාත්ති වි‍භා�ගය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ මුද්

රණා�ලය, ඡේදවඡේලඡේප�ළ, පි. 19-40231 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23232 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174233 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23234 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174235 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23

236 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174

237 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23238 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174239 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23240 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174241 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23242 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174243 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23244 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174245 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23246 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174247 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23248 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174249 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23250 ආරියරත්න චන්‍ද්‍රව�ශ්‍ර, Allan Pease & Babara Pease, (2008), පිරිමි ග9හ9ණු ඡේ තාරම් ඡේවන� ඇයි?, Why

Men don’t listen and Women can’t read maps, වි‍ඡේජ්සූරිය ග\න්‍ථ ඡේක්න්‍ද්‍රය, පු�චි ඡේබ�රැල්ල, පි. 23-174251 Melissa Hines, (2012), Sex Differences in Human Behavior, Oxford University Press, London, pp. 15-23252 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132253 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132254 චතා� ඡේසං�පටිසංම් භිද� – අත් ථපටිසංම් භිද�, ධම් පටිසංම් භිද�, නිර9ත් තිපටිසංම් භිද�, පටිභා�නපටිසංම් භිද�.

දුක් ඡේඛ ඤා�ණා� අත් ථපටිසංම් භිද�, දුක් ඛසංමුදඡේය ඤා�ණා�ධම් පටිසංම් භිද�, දුක් ඛනිඡේර�ඡේධ ඤා�ණා� අත් ථපටිසංම් භිද�, දුක් ඛනිඡේර�ධග�මිනිය� පටිපද�ය ඤා�ණා� ධම් පටිසංම් භිද�, තාතා� ධම් නිර9ත් තා�භිල�ඡේපඤා�ණා� නිර9ත් තිපටිසංම් භිද�, ඤා�ඡේණාසු ඤා�ණා� පටිභා�නපටිසංම් භිද�. අය� සංච් චව�ඡේර�.පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද�වි‍භාඞ්ගය, ඛුද්දක නික�ය සං�ඡේශ්‍රEධක hඩාලය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 22- 187

255 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

256 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

257 Balows A., Truper H.G., Dworkin M., Harder W., Schleifer K.H., (1992), The Prokaryotes, A Handbook on the Biology of Bacteria, Vol. 1-2, Springer-Verlag, Berlin, Germany, pp. 34-143

258 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

259 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

260 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

261 බුද්ධත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1956), ප�ලි සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 24-128262 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189263 සු �ගල හිමි කන්නි හර, (1965), ප�ලි භා�ෂ� වි‍ ර්ශ්‍රනය, ඡේක�ළඹ, පි. 24-78264 ශී නිව�සං හිමි යිලQඡේK, (1995), ප�ලි ව6�කරණා වි‍වරණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-46265 ජායඡේ�කර ආනන්ද සංහ ජායඡේ�කර චිතා��, (1970), තුලන�ත් ක ව�� වි‍ද6�ව,ඡේක�ළඹ, පි. 23-234266 පඤ්ඤා�නන්ද හිමි ගලඡේගදර, (1965), ප�ලි භා�ෂ�ව හ� ව�� වි‍ද6�ව, ඡේක�ළඹ, පි. 30-77

267 ධම් රතාන හිමි උතුර�වල, (1994), ප�ලි ව6�කරණා තාර�ගණී, ක9ලණිය, පි. 12-47268 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132269 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189270 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132271 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189272 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132273 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189274 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132275 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, ඛුද්දක නික�ය සං�ඡේශ්‍රEධක hඩාලය, බුද්ධ

ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189276 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132277 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189278 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132279 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189280 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132281 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189282 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132283 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති

මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189284 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132285 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති

මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189286 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132287 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති

මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189288 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132289 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති

මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189290 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132291 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති

මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189292 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ

ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132293 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති

මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

294 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

295 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

296 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

297 පට්ඨ�නප්‍පකරණාය i, (2006), බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 50, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. xxiii-lxxvii

298 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 22-185

299 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

300 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

301 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

302 පට්ඨ�නප්‍පකරණාය i, (2006), බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 50, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. xxiii-lxxvii

303 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

304 පට්ඨ�නප්‍පකරණාය i, (2006), බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 50, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. xxiii-lxxvii

305 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

306 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

307 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

308 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

309 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

310 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

311 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

312 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

313 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

314 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

315 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

316 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

317 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

318 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

319 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

320 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

321 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

322 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, ඛුද්දක නික�ය සං�ඡේශ්‍රEධක hඩාලය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

323 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

324 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

325 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

326 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

327 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

328 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

329 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

330 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, ඛුද්දක නික�ය සං�ඡේශ්‍රEධක hඩාලය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

331 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

332 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

333 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

334 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

335 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

336 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, ඛුද්දක නික�ය සං�ඡේශ්‍රEධක hඩාලය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

337 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

338 පටිසංම්භිද� �ග, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භාඞ්ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල�, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 23-189

339 වි‍භාඞ්ගප්‍පකරණාය ii, (2006), පටිසංම්භිද� වි‍භා�ගය, බුද්ධ ජායන්ති ති�පිටාංක ග\න්‍ථ �ල� : 43, බුද්ධ ජායන්ති මුද්‍රණාය, ඡේක�ළඹ, පි. 118-132

340 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast Saccharomyces,

Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp. 17- 78341 Balows A., Truper H.G., Dworkin M., Harder W., Schleifer K.H., (1992), The Prokaryotes, 2nd

Edition, A Handbook on the Biology of Bacteria, Vol. 1-2, Springer-Verlag, Berlin, Germany, pp. 34-143

342 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි. 207,208

343 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast Saccharomyces, Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp. 21- 79344 Hespell, R. B, (1987), Biotechnology and modifications of the rumen microbial ecosystem. Proceedings of the Nutrition Society 46:407-413, pp. 45-154345 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast

Saccharomyces, Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp.21- 79346 Hespell, R. B, (1987), Biotechnology and modifications of the rumen microbial ecosystem. Proceedings of the Nutrition Society 46:407-413, pp. 45-154347 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast Saccharomyces,

Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp. 21- 79348 Hespell, R. B, (1987), Biotechnology and modifications of the rumen microbial ecosystem. Proceedings of the Nutrition Society 46:407-413, pp. 45-154349 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast Saccharomyces, Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp. 21- 79350 Do 351 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන

ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238352 Schlegel H.G., Doelle H.W., Fiechter A., Yamada H., Shimizu S., (1985), Biotechnology,

Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, 5th Edition, Vol. A4,107-170 VCH,Weinheim,

Germany, pp. 21-56353 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන

ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238354 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි.

207,208355 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන

ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238356 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast

Saccharomyces, Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp. 21- 79357 සිරි ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග ,

ඡේක�ළඹ,පි.207,208358 අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන

ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි.21-238359 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast

Saccharomyces, Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp. 21- 79360 සිරි ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පිටු

207,208361 Broach J. R., Jones E.W., Pringle J. R., (1990), The Molecular Biology of the Yeast

Saccharomyces, Vol. 1-2, Cold Spring Harbor Laboratory, New York, USA, pp. 21- 79362 Baltz R.H., Hegemann G.D., (1993), Industrial Microorganisms, American Society for Microbiology, Washington, D.C., USA, pp. 32-231363 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි.

207,208364 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1998), ප�ලි සි�හල අක�ර�දිය, ඡේබsද්ධ සං��ක�තික ධ6�ථ�නය,

ඡේදහිවල, පි. 317, 318365 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි. 253-

272366 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 175367 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි. 253-

272368 ධම් රතාන හිමි න�ර�වි‍ල, පඤ්ඤා�ඡේලEක හිමි හ9ඩිපන්නල, (1956), භා�රතීය දර්‍ශන, ප්‍

ර�තා�වන�ව,ක9ලණිය වි‍ද6�ල�ක�ර යන්තා��ලය, ක9ලණිය, පි. 94-108369 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 193370 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි. 253-

272371 ධම් රතාන හිමි න�ර�වි‍ල, පඤ්ඤා�ඡේලEක හිමි හ9ඩිපන්නල, (1956), භා�රතීය දර්‍ශන, ප්‍

ර�තා�වන�ව,ක9ලණිය වි‍ද6�ල�ක�ර යන්තා��ලය, ක9ලණිය, පි. 94-108372 සිරි ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග ,

ඡේක�ළඹ,පි.253-272373 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 212374 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි. 253-

272

375 ධම් රතාන හිමි න�ර�වි‍ල, පඤ්ඤා�ඡේලEක හිමි හ9ඩිපන්නල, (1956), භා�රතීය දර්‍ශන, ප්‍ ර�තා�වන�ව,ක9ලණිය වි‍ද6�ල�ක�ර යන්තා��ලය, ක9ලණිය, පි. 94-108

376 Pande C.G, (1957), Studies in the Origins of Buddhism, Alahabad, pp. 14 - 48377 සිරි ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග ,

ඡේක�ළඹ,පි.253-272378 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 214379 ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි. 253-

272380 ධම් රතාන හිමි න�ර�වි‍ල, පඤ්ඤා�ඡේලEක හිමි හ9ඩිපන්නල, (1956), භා�රතීය දර්‍ශන, ප්‍

ර�තා�වන�ව,ක9ලණිය වි‍ද6�ල�ක�ර යන්තා��ලය, ක9ලණිය, පි. 94-108381 සිරි ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ,පි.

253-272382 ධම් රතාන හිමි න�ර�වි‍ල, පඤ්ඤා�ඡේලEක හිමි හ9ඩිපන්නල, (1956), භා�රතීය දර්‍ශන, ප්‍

ර�තා�වන�ව,ක9ලණිය වි‍ද6�ල�ක�ර යන්තා��ලය, ක9ලණිය, පි. 94-108383 සිරි ඡේසංEමි�සංර හිමි �පලග , (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, සී/සං ඇම්.ඩී.ගුණාඡේ�න සංහ සං �ග ,

ඡේක�ළඹ,පි.253-272384 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 209385 ධම් රතාන හිමි න�ර�වි‍ල, පඤ්ඤා�ඡේලEක හිමි හ9ඩිපන්නල, (1956), භා�රතීය දර්‍ශන, ප්‍

ර�තා�වන�ව,ක9ලණිය වි‍ද6�ල�ක�ර යන්තා��ලය, ක9ලණිය, පි. 94-108386 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 197387 Pande C.G, (1957), Studies in the Origins of Buddhism, Alahabad,pp. 23 - 89388 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 1 - 57389 Warder A.K, (1970), Indian Buddhism, New Delhi, pp. 23- 129390 චන්‍දරතාන හිමි ලබුඡේkන්ඡේග�ඩා, (1968), ප�ලි අට්ඨකථ� සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 01- 31391 ධම් රතාන හිමි න�ර�වි‍ල, පඤ්ඤා�ඡේලEක හිමි හ9ඩිපන්නල, (1956), භා�රතීය දර්‍ශන, ප්‍

ර�තා�වන�ව,ක9ලණිය වි‍ද6�ල�ක�ර යන්තා��ලය, ක9ලණිය, පි. xvii392 චන්‍දරතාන හිමි ලබුඡේkන්ඡේග�ඩා, (1968), ප�ලි අට්ඨකථ� සං�හිතා6ය, ඡේක�ළඹ, පි. 02- 47393 බුද්ධදත්තා හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේµරව�ද ඡේබsද්ධ දර්ශ්‍රනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සං �ග ,

අම්බන්ඡේග�ඩා, පි. 184394 සු ඞ්ගල වි‍ල�සිනී, (1928), ඡේkව�වි‍තා�රණා සං��කරණාය, සං යවර්ධන ප�ක�ශ්‍රන, ඡේක�ළඹ, පි. 17-32395 Andersen Dines, (1955), A Pali Reader, Copenhagen, London, pp. 19 - 73396 Adhikaram E.W, (1947), Pali Reader, Colombo, pp. 22-97397 “බුදුන්ඡේ� ශ්‍රරීර ධ�තු ඡේලEකඡේයන් අතුර9දහන් වී යන ආක�රය ග9නද මුඛ පරම්පර�ගතා කථ�වක්

අටාංඨකථ�වල ඇතුළත්වී තිඡේ].එ අන්තාර්ධ�නවී ටාං ධ�තු පරිනි]බ�ණා යයි කියති. ශ්‍ර�සංනය අවසංන් වන වි‍ටාං ඡේ තාම්බපhණි දීපඡේයහි වූ ධ�තු එක් රැ� වී හ� ඡේච්තියටාං යති, හ� ඡේච්තිඡේයන් න�ගදීපඡේ� ර�ජා�යතාන ඡේච්තියටාංද එතා9නින් හ� ඡේබEධි පල්ලඞ්කයටාංද යති. න�ග භාවනඡේයන්, ඡේද්වඡේලEකඡේයන්ද බÐk ඡේලEකඡේයන්ද ධ�තූහු හ� ඡේබEධිපල්ලඞ්කයටාං යති. අබ9ටාංක් ප ණා වූ ඡේහE ධ�තු අතාරතුරදී ඡේන�නසිත්. හ�ඡේබEධිපල්ලඞ්කඡේයහි රැ� වූහ�හු රන් කඳක් ඡේ න් එකටාං ඝ්‍රාන වී සංවණාක් රැ� වි‍හිදුවති. ඒ ර�මීහු දශ්‍රසංහ�ශ්‍ර ඡේලEක ධ�තුව පුර� සිටිත්. ඉක්බිති දසං දහසංක් සංක්වළ ඡේද්වතා�ඡේවE ප9මිණා අද ශ්‍ර�ක6යන්වහන්ඡේ� පිරිනිවන් ප�න ඡේ�ක අද ශ්‍ර�සංනය අවසංන් ඡේK. ඡේම් අපඡේ� අවසං�න ද9ක් යයි බුදුන් පිරිනිවි‍ දවසංටාං වඩා� හත් වූ අනුකම්ප�වක් දක්වති. අන�ග�මීන් හ� ඛිණා�සංවයන් හ9ර ඡේසං�ඡේසංE �වභා�වඡේයන් සිටින්නටාං ඡේන�හ9කි ඡේවති.ධ�තූන් ඡේකඡේරන් ඡේත්ඡේජාE ධ�තුව න9ඟිටාං බÐk ඡේලEකය දක්ව� ඉහළටාං යයි. අබ9ටාංක් ප ණාවූ ඡේහE ධ�තුවක් ඉතිරිව තිඡේබන තුර9 එක ගිනි ජා�ල�වක් ඡේවයි. සියලු ධ�තු අවසංන්වූව�ටාං පසු නිවී යයි.”අදික�රම් ඊ.ඩා], (1963), ප9රණි ලක්දිව ඡේබsද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් අට්ඨකථ�වලින් අන�වරණා වන ල�ක�ඡේK බුදු සං ඡේ� තාත්වය, ඡේජ්.ඡේක්.ජී.ජායවර්ධනය සංහ සං �ග , ඡේක�ළඹ, පි. 299 - 310

398 Winternitz M, (1933), A History of Indian Literature, Vol II, Culcutta, pp. 21-78399 Pande C.G, (1957), Studies in the Origins of Buddhism, Alahabad, pp. 34 - 177400 Hazra K.L, (1982), History of Theravada, New Delhi, pp. 39- 141401 සු ඞ්ගල වි‍ල�සිනී, (1928), ඡේkව�වි‍තා�රණා සං��කරණාය, සං යවර්ධන ප�ක�ශ්‍රන, ඡේක�ළඹ, පි. 23-45