Cc thit k nghin cu c bn: nh lng v nh tnh

L th Thanh Xun-Vin TYHDP&YTCC (lethithanhxuan@hmu.edu.vn)

Ging cho i tng Sau i hc

H ni ngy 22/2/2013

Mc tiu 1. Trnh by c cc loi thit k nghin cu

c bn trong nghin cu y sinh hc (khi nim, mc ch, ngha, cch tip cn, ng dng).

2. La chn c thit k nghin cu ph hp cho ti ca c nhn/nhm

3. Xc nh c loi ch s o lng, nh gi thch hp cho ti ca c nhn/nhm

Ti liu tham kho

Trng i hc Y H Ni (2012), Phng php Nghin cu Khoa hc trong y hc, Nh xut bn Y hc, 2012

B Y t (2011), Bo co chung tng quan y t Vit nam 2011

WHO (2001), Health research methodology, A guide for training in Research methods

Phn loi thit k nghin cu

KH c bn

NC ng dng

Theo loi hnh NC

Theo bn cht NC

Theo loi thit k NC

nh tnh

nh l-ng

Dc Ngang

Quan st Can thip

Bnh chng

Thun tp

M t

Phn tch

Lm sng

Cng ng

NC hnh ng

lm sng

cng ng

Th nghim

Thit k NCKH y hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

Bnh him

Bnh ph bin

1 ca bnh him

Chm bnh him

NC m t

NC phn tch

Lot bnh nhn

NC ct ngang

Thun tp

Bnh chng

Hi cu

Tng lai

Phng bnh

Gi tr ca cc thit k Nghin cu m t

M t s phn b bnh Hnh thnh gi thuyt

Nghin cu phn tch

M t yu t quyt nh bnh (nguy c/phi nhim) Kim nh gi thuyt

Nghin cu thc nghim

Chng minh trn thc t

CC THIT K NGHIN CU NH LNG

Nghin cu Quan st Nghin cu can thip

Mt s thut ng DTH

Phi nhim (exposure): s tip xc vi yu t nguy c hay tc nhn gy bnh Nguy c (risk): Xc sut xy ra mt hin tng sc kho (bnh tt hay cht) trong mt khong thi gian xc nh. Yu t nguy c (risk factor): l yu t lm TNG nguy c mc bnh. Yu t nguy c c th l yu t l ho, vi sinh vt, yu t mi trng, hnh vi, li sng, di truyn. Yu t bo v (protective factor): yu t lm GIM nguy c mc bnh. VD: tim phng vaccine, dinh dng, vitamine, bin php can thip, hnh vi v sinh, v.v

Nghin cu quan st Mi s kin din ra t nhin (NCV o lng

nhng khng can thip) NC m t: m t s xut hin ca mt

bnh/vn nghin cu NC phn tch: phn tch mi lin quan gia

tnh trng sc khe v cc yu t phi nhim/nguy c

Nghin cu m t (Descriptive study)

L nghin cu hnh thi xut hin ca bnh/ hin tng sc kho theo cc c trng v:

- Con ngi AI? - Khng gian U? - Thi gian KHI NO? ng dng:

M t PHN B mt bnh/ hin tng sc kho Cung cp thng tin lp k hoch v nh gi dch v y t HNH THNH GI THUYT cn nguyn cho cc nghin

cu phn tch.

Nghin cu dch t hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

NC m t

NC phn tch

NC t-ng quan

V d v NC Tng quan (thng tin qun th)

Hm lng mui tiu th (kg/ngi/nm)

T l cht/100.000 dn

V d khc v Nghin cu Tng quan

Lng thuc l tiu th/u ngi dn/nm v t l ung th phi ca dn trong cng ng .

S lng hng cu trung bnh/ml mu lin quan n cao ni sng ca h so vi mt bin.

Hm lng tht tiu th/u ngi dn/nm v t l bnh ung th trc trng ca ngi dn trong t nc

Mc tiu th trung bnh ca thuc chng hen v t vong v hen (New Zealand)

u nhc im NC tng quan

u im + Bc u trong nghin cu phi nhim v bnh + n gin, nhanh, r (s dng s liu sn c) + p dng nhm c th hay qun th Nhc im: + Khng c sn thng tin cho nghin cu (yu t phi

nhim, cc yu t kinh t, x hi) + Khng bit mi lin h gia phi nhim v bnh + Khng o lng c mi lin h thc mc c

th + Ch m t mc phi nhim trung bnh ca qun th

Nghin cu bnh him:

1. NC m t trng hp bnh: Nm 1961, M, c 1 trng hp ph n 40

tui vo vin v nhi mu phi. Ph n ny c tin s dng thuc trnh thai-> gi thuyt: dng thuc trnh thai gy nhi mu phi

2. NC m t chm bnh: Cui nm 1980, 3 bnh vin M c 5 thanh

nin b mc bnh nhim trng m khng p ng khng sinh. NC k lng pht hin ra l 5 ngi ny mc bnh ng tnh luyn i-> gi thuyt v bnh HIV/AIDS

Bnh him

Bnh ph bin

1 ca bnh him

Chm bnh him

Lot bnh nhn

NC ct ngang

Nghin cu dch t hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

NC m t

NC phn tch

NC ct ngang

Nghin cu ct ngang Tnh trng bnh v phi nhim c nh gi

ng thi Hnh nh chp nhanh v tnh trng SK cng

ng v cc yu t nh hng: Bnh cp tnh, mn tnh, tn tt S dng cc dch v y t (d phng, iu tr) Cc iu kin VH, KT, XH Thi quen, li sng Cc ch s sinh hc v sinh l Kin thc, thi v thc hnh

Nghin cu Ct ngang (hin mc)

n b+d a+c

c+d d c E

a+b b a E

D D a: phi nhim v c bnh

b: phi nhim nhng khng c bnh

c: khng phi nhim nhng c bnh

d: khng phi nhim v khng bnh

N Chn mu ngu nhin n

E

E

D

D

D

D

ED

ED

ED

ED

D

D

E

E

E

E

ED

DE

DE

ED

Phn bit gia nghin cu Lot bnh v nghin cu Ct ngang

* o *o* o*oo * * o * o *o* o* *o*o o o*oo*o**o*o*

o* oo * o * oo* o

Nghin cu ct ngang

* * * * * * * ** *

** * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ** *

* * * *

Nghin cu lot bnh

* Ngi c bnh

o Ngi bnh thng

Tnh c t l bnh

Khng tnh c t l bnh

V d khc v Nghin cu Ct ngang

1. Thc trng mc bnh ph khoa v 1 s yu t nh hng n mc bnh ph khoa cho ph n vng ng Thp Mi nm 2010

2. Nhn thc v thc hnh v nui con bng sa m ca cc b m c con di 5 tui ti huyn Tun Gio, Lai Chu trong nm 2010.

u, nhc im ca Nghin cu Ct ngang

Cho bit c t l hin mc (t l suy dinh dng, st rt, lao), hoc gi tr trung bnh ca 1 tham s trong 1 qun th (chiu cao trung bnh)

Cho php thc hin trong thi gian ngn Khng cho php nghin cu t l mi mc Phi nhim v bnh c cng 1 lc nn i khi

khng phn bit r u l nhn, u l qu, Ch gip cho vic hnh thnh gi thuyt Vi bnh him, c mu nghin cu phi rt ln

Thun tp

Bnh chng

Bnh him

Bnh ph bin

1 ca bnh him

Chm bnh him

Lot bnh nhn

NC ct ngang

Nghin cu dch t hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

NC m t

NC phn tch

Bnh chng

Nghin cu bnh chng nh ngha: L mt nghin cu quan st phn tch c

xut pht t 2 nhm ngi: nhm c bnh (nhm ch cu) v nhm khng c bnh (nhm i chng), sau ngc theo dng thi gian xc nh tin s phi nhim trong qu kh.

c im: L mt nghin cu DC Ch c th l mt nghin cu HI CU Xut pht t BNH ch khng phi t phi

nhim

Qun th nghin cu

Nghin cu Bnh - Chng

Nhm bnh

Nhm chng

E

E

ED

ED

ED

ED

E

Qu kh (hi cu)

Thi im nghin cu

(2010)

E

Qun th nghin cu

Qun th i chng

Phn tch s liu trong NC Bnh - Chng

a: c bnh v c phi nhim

b: khng bnh nhng c phi nhim

c: c bnh nhng khng phi nhim

d: khng bnh v khng phi nhim

Chng Bnh

n b+d a+c

c+d d c E

a+b b a E

T sut chnh: OR = a b -- : -- c d

a.d ---- b.c

=

Phin gii kt qu

T s chnh (Odds Ratio - OR): T s gia chnh ca phi nhim trong nhm bnh

v chnh ca phi nhim trong nhm chng OR c th bng 1, ln hn 1 hoc nh hn 1. + Nu OR > 1: YTNC C lin quan n bnh. + Nu OR=1: YTNC KHNG c lin quan n bnh. + Nu OR < 1: YTNC c tc dng BO V

Ht thuc l Bnh Chng OR C 693 320 4,8 Khng 307 680 Tng 1000 1000

Mi lin quan gia tin s ht thuc l ca m v tnh trng non

693 * 680 OR = = 4,8 320 * 307

T l non ph n ht thuc l cao gp 4,8 ln so vi nhng

ngi khng ht thuc l

u, nhc im ca Nghin cu Bnh Chng

Thc hin tng i nhanh, t tn km Thch hp khi nghin cu cc bnh him, Cho php kim nh mt gi thuyt c

hnh thnh t nghin cu ct ngang, Kh la chn nhm i chng D gp sai s nh li Khng tnh c t l mc bnh Khng thch hp vi cc phi nhim him

Hi cu

Tng lai

Bnh him

Bnh ph bin

1 ca bnh him

Chm bnh him

Lot bnh nhn

NC ct ngang

Thun tp

Bnh chng

Nghin cu dch t hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

NC m t

NC phn tch

Nghin cu thun tp nh ngha: L mt nghin cu quan st phn tch c xut

pht t 2 nhm ngi: nhm c phi nhim (nhm ch cu) v nhm khng phi nhim (nhm i chng), sau nghin cu s xut hin ca bnh.

c im: L mt nghin cu dc C th l mt nghin cu tng lai hoc hi cu Xut pht t PHI NHIM (YU T NGUY C)

Thun tp Tng lai

E

E

D

D

D

D

ED

ED

ED

ED

nh gi kt qu NC

(2020)

Thi im nghin cu

(2010)

Ngi khng

c bnh

Qun th

Theo di dc =

Theo di dc =

Thun tp Hi cu

=== Hi cu

Thi im nghin cu

nh gi kt qu NC

E

E

D

D

D

D

ED

ED

ED

ED

Ngi khng

c bnh

Qun th

Phn tch s liu trong NC Thun tp

Nguy c tng i: RR = a c ----- : ----- a+b c+d

D D

n b+d a+c

c+d d c E

a+b b a E

a: c bnh v c phi nhim b: khng bnh nhng c phi nhim c: c bnh nhng khng phi nhim d: khng bnh v khng phi nhim

Phin gii kt qu Nu RR = 1: KHNG c s kt hp gia

phi nhim v bnh. Nu RR > 1: C s kt hp dng tnh hay

nguy c lm TNG mc bnh nhm c phi nhim.

Nu RR < 1 C s kt hp ngc li hay lm GIM nguy c mc bnh nhm c phi nhim.

Ht thuc l Bnh Chng RR C 693 320 2,2 Khng 307 680 Tng 1000 1000

Mi lin quan gia tin s ht thuc l ca m v tnh trng non

693/(693+320) RR = = 2,2 307/(307+680)

nhng ph n ht thuc l, nguy c non cao gp 2,2

ln so vi nhng ph n khng ht thuc l

u, nhc im ca Nghin cu Thun tp

C gi tr khi nghin cu nh hng ca cc phi nhim him gp.

Lm sng t mi quan h v thi gian gia phi nhim v bnh v l nghin cu theo di dc cc i tng cha b bnh.

Cho php tnh ton trc tip t l mi mc bnh c hai nhm c v khng phi nhim.

Khng c hiu qu khi nh gi cc bnh him gp, Rt tn km v kinh ph v thi gian nu l thun tp t-

ng lai.

Hay gp sai s do i tng b cuc trong qu trnh nghin cu.

Nghin cu v mi lin quan vi phi nhim v bnh tt

Phi nhim

Bnh

A B C D

Loi thit k nghin cu no thch hp ti tng thi im A, B, C, D?

Hy in du tr hoc t 1-3 du cng vo bng di y ty theo tnh ph hp ca loi thit k NC, trong tng trng hp c th.

Tng quan

Ct ngang

Bnh Chng

Thun tp

iu tra bnh him

iu tra cc nguy c him

Kim nh nh hng nhiu mt ca yu t nguy c

Xem xt lin quan gia bnh, phi nhim theo thi gian

Tnh trc tip t l mi mc

iu tra cc bnh c thi gian bnh ko di

A: Thch hp vi NC thc nghim, can thip: ngi NC ch ng a yu t nguy c hoc can thip vo xem xt tc ng.

B: Thch hp vi NC thun tp khi ch c yu t nguy c xut hin

C: Thch hp lm NC ct ngang, bnh chng v c thun tp hi cu, t-ng lai hoc kt hp hi cu v tng lai v c yu t nguy c v bnh u xut hin.

D: Thch hp lm nghin cu bnh chng. Tuy nhin, sai s nh li rt hay gp trong trng hp ny

Nghin cu v mi lin quan vi phi nhim v bnh tt

Phi nhim

Bnh

A B C D

p dng ca cc thit k nghin cu quan st

Tng quan

Ct ngang

Bnh Chng

Thun tp

iu tra bnh him ++++ - +++++ -

iu tra cc nguy c him ++ - - +++++

Kim nh nh hng nhiu mt ca yu t nguy c

+ ++ - +++++

Xem xt lin quan gia bnh, phi nhim theo thi gian

++ - + +++++

Tnh trc tip t l mi mc - - + +++++

iu tra cc bnh c thi gian bnh ko di

- - +++ -

Phng bnh

Th nghim

Thit k NCKH y hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

Bnh him

Bnh ph bin

1 ca bnh him

Chm bnh him

NC m t

NC phn tch

Lot bnh nhn

NC ct ngang

Thun tp

Bnh chng

Hi cu

Tng lai

Phng bnh

Nghin cu can thip

Mt nghin cu thc nghim c k hoch. L mt dng ca nghin cu thun tp Khc, tnh trng phi nhim ca cc i tng

nghin cu l do ngi nghin cu ch nh mt cch ngu nhin.

Phng bnh

Thit k NCKH y hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

Bnh him

Bnh ph bin

1 ca bnh him

Chm bnh him

NC m t

NC phn tch

Lot bnh nhn

NC ct ngang

Thun tp

Bnh chng

Hi cu

Tng lai

Phng bnh

Can thip phng bnh Th nghim c tin hnh trn cng ng nhm

phng nga bnh xut hin trong cng ng (phng bnh cp 1 nh bao ph mui i t, gio dc sc kho bng loa i, poster...).

i tng NC: dn c ni chung. C nhiu cch tin hnh thit k nghin cu:

c gi tr v ph bin nht l can thip cng ng c i chng,

n gin v d thc hin nht l can thip trc - sau.

lm sng

cng ng

Th nghim

Thit k NCKH y hc

NC quan st NC can thip

Thng tin qun th

Thng tin c th

NC t-ng quan

Bnh him

Bnh ph bin

1 ca bnh him

Chm bnh him

NC m t

NC phn tch

Lot bnh nhn

NC ct ngang

Thun tp

Bnh chng

Hi cu

Tng lai

Phng bnh

Th nghim cng ng Th nghim tin hnh ti thc a nhm can

thip vo mt nguy c nht nh phng bnh cp I (nh gio dc dinh dng nhm gim cholesterol trong mu phng nhi mu c tim) hoc phng bnh cp II sau sng tuyn (nh chm sc y t, dng thuc gi huyt p khng tng qu, hn ch tai bin mch mu no.

Th nghim lm sng

Tin hnh trong bnh vin: so snh hiu qu iu tr ca 2 hay nhiu phng n iu tr.

C nhiu cch thit k th nghim lm sng:

ngu nhin hoc khng ngu nhin

c i chng hoc khng c i chng

Mt th nghim lm sng c nh gi cao l th nghim lm sng ngu nhin c i chng (Randomized Control Trial)

Th nghim lm sng ngu nhin c i chng

CT

CT

K

K

K

K

TK

TK

TK

TK

nh gi kt qu NC

(2010)

Thi im nghin cu

(2000)

Qun th

Theo di dc =

Theo di dc =

Thuc

Placebo

Phn b ngu nhin

Thuc A tt hn thuc B

Ci thin tnh trng bnh

T l bnh nhn p ng

iu tr tt C Khng

Thuc A C 10 10 =10/20=50%

Thuc B Khng 5 20 =5/25=25%

NGHIN CU NH TNH

Nghin cu nh lng v nh tnh

nh ngha

o lng kch thc, ln, s phn b, s kt hp ca mt s yu t

Xc nh, thm d mt s yu t gip ta hiu su sc v bn cht, nguyn nhn ca vn

NC nh lng NC nh tnh

Cu hi Bao nhiu? Bng no?

T l Lao ca tr em < 5 tui

Tng quan gia ht thuc l v ung th phi

Ci g? Nh th no? Ti sao?

Ti sao ngi dn t n khm bnh Lao ti TYT x?

Lm th no hn ch no ph thai tr v thnh nin?

kt lun cho qun th

Phi chn mu ngu nhin vi c mu ln

Khng cn chn mu ngu nhin, c mu cng khng quan trng lm

Khc nhau v chn mu

Qun th

Mu NC

La chn ngu nhin

Ngoi suy ra qun th thng qua cc tham s mu

Qun th

Mu NC

La chn

c ch ch

Kt lun v qun th

thng qua kin ca cc i tng NC

nh lng nh tnh

(Bao nhiu? Bng no?) (Ci g? Nh th no?

Ti sao?)

Loi thit k no l ph hp nht vi cc vn NC di y? 1. Nghin cu mi lin quan gia mc tiu th coffee

trung bnh/u ngi/nm v t l mc bnh tim mch ca ngi dn ti cc quc gia khc nhau?

2. M hnh bnh tt ca cc BN b chn thng do TNGT vo BV Vit c trong vng 10 nm qua.

3. Nhng ngi ht thuc l c nguy c cao huyt p hn nhng ngi khng ht thuc l hay khng?

4. Nghin cu mi lin quan gia cao HA v s dng ru bia

5. c im lm sng v cn lm sng ca 10 bnh nhn nhi mu c tim ti BV tnh Lao Cai, 2013

Loi thit k no l ph hp nht vi cc vn NC di y?

6. T l tr em di 5 tui b suy dinh dng ti cng ng A l bao nhiu?

7. Thit k no l thch hp NC tc hi ca nhim khng kh do kh thi ca nh my xi mng n khu dn c cui hng gi ch o so vi nh my?

8. nh gi tc hi ca mi trng lao ng trong phn x-ng c ln sc khe ca cng nhn nh my A.

Cc thit k nghin cu c bn: nh lng v nh tnhMc tiuTi liu tham khoPhn loi thit k nghin cuSlide Number 5Gi tr ca cc thit kCC THIT K NGHIN CU NH LNGSlide Number 8Nghin cu quan stNghin cu m t (Descriptive study)Slide Number 11V d v NC Tng quan (thng tin qun th)V d khc v Nghin cu Tng quanu nhc im NC tng quanSlide Number 15Slide Number 16Nghin cu ct ngangNghin cu Ct ngang (hin mc)Phn bit gia nghin cu Lot bnh v nghin cu Ct ngangV d khc v Nghin cu Ct ngangu, nhc im ca Nghin cu Ct ngangSlide Number 22Nghin cu bnh chngSlide Number 24Phn tch s liu trong NC Bnh - ChngPhin gii kt quSlide Number 27u, nhc im ca Nghin cu Bnh ChngSlide Number 29Nghin cu thun tpThun tp Tng laiThun tp Hi cuPhn tch s liu trong NC Thun tpPhin gii kt quSlide Number 35u, nhc im ca Nghin cu Thun tpNghin cu v mi lin quan vi phi nhim v bnh ttHy in du tr hoc t 1-3 du cng vo bng di y ty theo tnh ph hp ca loi thit k NC, trong tng trng hp c th.Nghin cu v mi lin quan vi phi nhim v bnh ttp dng ca cc thit k nghin cu quan stSlide Number 41Nghin cu can thipSlide Number 43Slide Number 44Can thip phng bnhSlide Number 46Slide Number 47Th nghim cng ngTh nghim lm sng Slide Number 50Slide Number 51Slide Number 52Nghin cu nh lng v nh tnhKhc nhau v chn mu Loi thit k no l ph hp nht vi cc vn NC di y?Loi thit k no l ph hp nht vi cc vn NC di y?