10/08/58

1

บทท 3

ทฤษฎทเกยวของกบ

การศกษาวฒนธรรม

ทฤษฎววฒนาการทางวฒนธรรม

(Cultural Evolution Theory)

นกทฤษฎคนสาคญ คอ Edward B. Tylor และ Lewis

H. Morgan Tylor ทไดรบการยกยองใหเปนบดาแหง

มานษยวทยา เขาชใหเหนวาในยคดงเดมนน มนษย

จดอยในประเภทคนปาเถอนแตเมอเวลาผานไป

มนษยจะมววฒนาการผานกระบวนการทางสงคมจน

กลายเปนสงคมรงเรอง

10/08/58

2

ฤ ขณะท Morgan ไดใชทฤษฎววฒนาการทาง

วฒนธรรม โดยอธบายลาดบพฒนาการทางสงคม

มนษย ตงแตระดบคนปา ระดบสงคมเพาะปลก

และสงคมอารยะ ซงเรยกวาพฒนาการทางสงคม 3

ขน และไดใหความสนใจเกยวกบครอบครว การ

แตงงาน และการจดระเบยบทางสงคมและ

การเมอง

แนวคดของทงสองมลกษณะคลายคลงกบแนวความคดของนก

มานษยวทยาสวนมากในศตวรรษท 19 ทเชอวามนษย

ทงหลายนนลวนเปนสงมชวตทมเหตผล จงพยายามหาทาง

ปรบปรงตนเองอยเสมอ ดงนน ววฒนาการยอมเรมจากงาย

ไปสยาก จากความไมเปนระเบยบไปสความเปนระเบยบ

เรยบรอย

AgricutureThe machine age

10/08/58

3

ทฤษฎนเวศนวทยาวฒนธรรม(Cultural Ecology Theory)

นกมานษยวทยากลมนทสาคญไดแกจเลยน เอช สจวต (Julian H. Steward), แดร ฟอรด(Dary Forde), คลฟฟอรด กทซ (Clifford Geetz) และมารวน แฮรรส (Marvin Harris)

สจวต ใหความหมายนเวศนวทยาวา คอการ

ปรบตวใหเขากบสภาวะแวดลอม นเวศนวทยาทาง

วฒนธรรม จงหมายถงวธการศกษาหาขอกาหนด

หรอหลกเกณฑทางวฒนธรรม ซงเปนผลกระทบ

จากการปรบตวเขากบสภาวะแวดลอม (ของมนษย

แตละสงคม)

10/08/58

4

นเวศนวทยาวฒนธรรมจงแตกตางไปจาก

นเวศนวทยาสงคม (Social Ecology) เพราะ

นเวศนวทยาวฒนธรรมมงแสวงหากฎเกณฑเพอ

อธบายทมาของลกษณะและแบบแผนวฒนธรรมบาง

ประการทมอยในแตละสภาวะแวดลอม มากกวามง

แสวงหาหลกการทวไปทใชไดกบทกวฒนธรรมและ

สภาพแวดลอม

สงทสาคญทสดในแนวคดนคอ แกนวฒนธรรม (Cultural Core) ซงหมายถง กลมของลกษณะหรอแบบแผนวฒนธรรมทมความสมพนธใกลชดมากทสดกบกจกรรมเพอการดารงชพและการจดการทางเศรษฐกจ ทงนจะมงสนใจการนาวฒนธรรมทางวตถ (ระบบเทคนควทยาทใชหรอเครองมอเทคโนโลย) มาใชแตกตางกนอยางไรและกอใหเกดการจดการทางดานสงคมทแตกตางกนอยางไรในสภาวะแวดลอมทแตกตางกน เพราะสภาวะแวดลอมแตละแหงอาจเปนตวชวยหรอขอจากดใชเทคนควทยาเหลานกได

10/08/58

5

ในขณะทแฮรรส ศกษาการทาสงครามของชนบรรพกาล (Primitive Warfare) โดยอธบายวาสงครามเปนกลไกอนหนงในการปรบจานวนประชากรใหเหลอพอทจะสามารถอาศยอยในระบบนเวศนหนงไดอยางเหมาะสม

กรทซ ศกษาพฒนาการทางประวตศาสตรของ

แบบแผนการเกษตรในอนโดนเซย ไดเขยนหนงสอ

Agricultural Involution (1963) ชใหเหนถงอทธพล

ของระบบนเวศนทมตอโครงสรางสงคม หวใจท

สาคญของแนวคดน กคอ การรวมเอาระบบสงคม

วฒนธรรมและสภาวะทางชววทยาเขาดวยกนใน

การศกษาการพฒนาของสงคม

10/08/58

6

ทฤษฎนเวศวทยาวฒนธรรมเนนวา ความเชอและ

การปฏบตตางๆ ตามระบบวฒนธรรมทดเหมอนไร

สาระ ไมมเหตผล แตอาจมผลในดานการใชทรพยากร

อยางมเหตมผลกได โดยคานงถงระดบของ

เทคโนโลยทใชเฉพาะสถานทดวย

สรป ทฤษฎนเวศวทยาวฒนธรรมน จะชวยให

เขาใจถงความสมพนธระหวางประชากร

สงแวดลอมทางสงคมและลกษณะทางกายภาพใน

สงคมไดอยางชดเจนยงขน

10/08/58

7

ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรม (Cultural Diffusion Theory)

• นกมานษยวทยาในแนวความคดนคอ ฟรานซ โบแอส (Franz Boas) เปนนกมานษยวทยาชาวเยอรมน เนนวาการแพรกระจายทางวฒนธรรมเปนกระบวนการทมลกษณะสาคญของวฒนธรรมหนงแพรกระจายไปสอกวฒนธรรมหนง โดยปรบเปลยนใหสอดคลองกบวฒนธรรมใหม

เอช.จ. บารเนท (H.G. Barnett) นกมานษยวทยาชาวอเมรกนผซงสนใจศกษาในประเดนทเกยวกบนวตกรรม (Innovation) ทถอวาเปนตวแทนจากวฒนธรรมหนงและมการถายทอดไปยงวฒนธรรมอน ในงานเขยนชอ Innovation : The Basis of Cultural Change (1953) บารเนทเชอวา วฒนธรรมเปลยนไปเพราะนวตกรรม แตขณะเดยวกนวฒนธรรมบางวฒนธรรมอาจไมสนบสนนใหเกดมนวตกรรมกได

10/08/58

8

เอฟเวอเรท เอม. โรเจอร (Everett M.

Rogers) ผเขยนงานชอ Diffusion of

Innovations ไดเนนวา การเปลยนแปลงสงคมสวนใหญ

เกดจากการแพรกระจายทางวฒนธรรมจากภายนอกเขามา

มากกวาเกดจากการประดษฐคดคนภายในสงคม และ

นวตกรรม (Innovation) ทถายทอดกนนนอาจเปน

ความคด (Idea) ซงรบมาในรปสญลกษณ ถายทอดได

ยาก หรออาจเปนวตถทรบมาในรปการกระทา ซงจะเหน

ไดงายกวา

โรเจอร ยงไดกลาวอกวานวตกรรมทจะยอมรบกน

ไดงาย ตองมลกษณะ 5 ประการ ไดแก

(1) มประโยชนมากกวาของเดม

• (2) สอดคลองกบวฒนธรรมของสงคมทรบ

• (3) ไมยงยากสลบซบซอนมาก

• (4) สามารถแบงทดลองรบมาปฏบตเปนครงคราวได

• (5) สามารถมองเหนเขาใจงาย

10/08/58

9

• สรป ทฤษฎการแพรกระจายทางวฒนธรรมน จะ

ชวยอธบายวธการ/ขนตอน ของการเผยแพรวฒนธรรม

หนงไปสอกวฒนธรรมหนง ซงจะตองคานงถงขอเหมอน

และขอตางของวฒนธรรมทงสองเปนสาคญ

ทฤษฎโครงสราง- หนาท

ชดท1

18

• สมมตฐาน

สงคมเปนระบบทซบซอนระบบหนง ทม

องคประกอบตาง ๆ หลายสวนทางานรวมกนจน

เกดความมเสถยรภาพ (Stability)

10/08/58

10

10/08/58

11

องคประกอบของทฤษฎ

ชดท1

21

• 1.โครงสรางสงคม(Social structure)เกดจาก

ความสมพนธของพฤตกรรมทางสงคม เชน วถชวต

ภายในครอบครวและระบบเศรษฐกจ เปนรปแบบของ

โครงสรางทางสงคมประเภทหนง ทเกดจากพฤตกรรม

ทางสงคมโดยความรวมมอระหวางกนในครอบครวจน

เกดเปนระบบการผลต การบรโภค การจาแนกแจกจาย

และการบรการทมขนาดใหญ มความเกยวพนระหวางกน

ทวทงสงคม

ชดท1

22

•2. หนาททางสงคม (Social functions) เปน

สวนททาหนาทเชอมโครงสรางสงคมแตละ

สวนเขาดวยกน ทาใหสงคมทงระบบเกดการ

ประสานงานและทางานรวมกน

10/08/58

12

ชดท1

23

• แนวความคดของทฤษฎโครงสราง-หนาท เกด

มาจากนกสงคมวทยาชาวองกฤษ ชอออกสต กองต

(Auguste Comte) ทมองวา การทสงคมจะสามารถ

ดารงอยไดน น จะตองมการเคลอนไหวและ

เปลยนแปลงไปดวยกนทงระบบ

ชดท1

24• นกสงคมวทยาชาวองกฤษ ชอ เฮอรเบรต สเปน

เซอร (Herbert Spencer) ไดเสนอแนวความคดวา

“สงคมมนษยน นมลกษณะเหมอนกบโครงสราง

รางกายของมนษย (Human organism) ทม

สวนประกอบตาง ๆ ทงภายในและภายนอก แตละ

สวนประกอบจะมความความสมพนธซงกนและกน

และทางานรวมกนอยางเปนระบบ”

10/08/58

13

โรเบรต เค เมอรตน(Robert K. Merton)

ชดท1

25

• ชาวอเมรกนทมองวา แตละแบบอยางทางสงคม หรอโครงสรางสงคมจะมหนาทหลายและมหนาทแตกตางกนออกไป ขนอยกบการมองวาจะมองจากจดใด และกบบคคลใด บางแบบอยางทางสงคมหรอโครงสรางสงคมอาจมหนาททชดเจนมากกวาหนาทอน ซงเรยกวา หนาทหลก (Manifest functions)

ชดท1

26

• แบบอยางทางสงคมหรอโครงสรางสงคม

บางสวน อาจมหนาททไมสาคญหรอทาหนาท

สนบสนนมากกวา ซงเรยกวา หนาทรอง

(Latent functions)

10/08/58

14

ชดท1

27

• แตบางแบบอยางทางสงคมหรอโครงสรางสงคมทเกดขนมานนเปนสงทสงคมไมตองการจะเรยกวา หนาททไมมประโยชน(Dysfunctions)

ทฤษฎความขดแยง

ชดท1

28

สมมตฐาน

• สงคม คอ ระบบทมลกษณะซบซอนของความ

ไมเทาเทยมกน (Inequality) และความขดแยง

(Conflict) ซงจะนาไปสการเปลยนแปลงทางสงคม

10/08/58

15

ชดท1

29• เปนทฤษฎทสนบสนนใหทฤษฎโครงสราง-

หนาทมความสมบรณขน กลาวคอ ทฤษฎความ

ขดแยงทางสงคมมแนวความคดวา สงคมนนไมได

มความเปนอนหนงอนเดยวกน แตสงคมนนตงอย

บนพ นฐานของการแบงแยก (Division) อนเกด

จากความไมเทาเทยมกนทางสงคม

ชดท1

30• ในสงคมเกดการแขงขนกนเพราะในสงคมมความขดแยงกนอนเนองมาจากคนกลมตางๆ ในสงคมไดรบผลประโยชนและผลตอบแทนทไมเทาเทยมกน สงตอบแทนและผลประโยชนทคนในสงคมไดรบมความแตกตางกนออกไปตามตาแหนงและหนาททางสงคม

10/08/58

16

ชดท1

31

• นกความขดแยงจงมองวา สงคมมความขดแยงกนอยางตอเนอง ซงเปนสาเหตทาใหสงคมมการเคลอนไหวและเปลยนแปลงตามมา

ประเภทของความยดแยง

ชดท1

32

• 1 ความขดแยงในตนเอง

2 ความขดแยงระหวางบคคล แบงออกเปน

1) ความขดแยงทางความคด

2) ความขดแยงทางธรรมเนยมหรอประเพณนยม

3) ความขดแยงทางระบบ

4) ความขดแยงทางวตถหรอระดบเครองมอ

10/08/58

17

นกทฤษฎทสาคญ

ชดท1

33

• คารล มารกซ• ราลฟท ดาเฮรนดอรฟ

• แลนดอล คอลลนส

ทฤษฎการกระทาระหวางกน

ดวยสญลกษณ

• สมมตฐาน

• การทสงคมดาเนนไปอยางตอเนองนนเปนเพราะม

จดเรมตนมาจากการกระทาระหวางกนของคนในสงคม

และการกระทาของบคคลในสงคมเปนผลมาจาก

ความสมพนธทบคคลมตอผอน

10/08/58

18

ชดท1

35

• การกระทาและการตอบสนองตอบคคลและสถานการณแวดลอมของแตละบคคลจะขนอยกบการนยามความหมายทแตกตางกนของแตละบคคลและแตละสถานการณโดยรอบ

จดเรมตนแนวคด

ชดท1

36

•แมก เวเบอร (Max Weber) นกสงคมวทยาชาว

เยอรมน ใหความสาคญกบการศกษาสงคมโดย

ทาความเขาใจจากจตพสยของคนในสงคม

10/08/58

19

ชดท1

37

• จอรด เฮอรเบรต มด (George Herbert

Mead) ไดใชแนวความคดของเวเบอรมาใชใน

การศกษาสงคมอยางแทจรง เพอคนหาคาตอบวา

บคลกภาพของบคคลนนเกดมาจากประสบการณ

ทางสงคมอยางไร

ชดท1

38

• Mead มความคดวา การแสดงความคดและ การกระทาของมนษยเปนนามธรรม (Abstract) ทแสดงถงประสบการณของแตละคน

10/08/58

20

ชดท1

39

• ตวตน (Self) ภายในทแทจรงของคนเรานนเกดมาจาก

การไดรบเอาบทบาทของผอน (Taking the role of the

other)ทเกดจากกระทาระหวางกนทางสงคม (I)

• แตในการแสดงออกของคนเราในความเปนจรงหรอท

เรยกวา (Me) นนเปนพฤตกรรมทแสดงออกตามคานยม

ของสงคม

ทฤษฎปรากฎการณนยม(Phenomenology)

–สมมตฐาน• มนษยเปนผสรางความหมายตางๆ ในสงคม สรางความแทจรงในสงคม นนคอ กฎระเบยบตางๆ แลวทาความเขาใจรวมกน และยดถอเปนแนวปฏบตในการกระทาระหวางกน แนวความคดน มนษยจงเปนตวสาคญ ใหเกดสงทเรยกวาโครงสรางสงคม

10/08/58

21

ชดท1

41• แตโครงสรางสงคมทมนษยเองเปนคน

สรางขนนนภายหลงทยอมรบกนโดยทวไปแลว

กอาจมผลเปนตวบงคบเปนตวแบบใหมนษย

ตองปฏบตตามได โครงสรางสงคมจงไมใช

เปนสงสมมตขนมากอนอยางทฤษฎอน แตเปน

สงทตามมาทหลงมนษย เปนผลผลตของ

มนษย

จดสนใจของนกทฤษฎปรากฎการณนยม

ชดท1

42

• การดาเนนชวตชวงใดชวงหนง หรอชวตประจาวน ศกษา

คาพด เรองราว ระเบยบแบบแผน การกระทาสงตางๆ ของ

มนษยในชวงนน วาเหตใดเขาจงทาเชนนน เขาทาใหผอน

ยอมรบความหมายและระเบยบหรอโครงการทเขาเสนอนน

อยางไร กลาวอกนยหนง เขาสรางโลกของเขาขนมาไดอยางไร

10/08/58

22

ประพจนสาคญ

ชดท1

43

• ระเบยบแบบแผนของสงคมขนอยกบความนกคดของคนในสงคมนน

• การเปลยนแปลงทางสงคมขนอยกบความตองการหรอความเหนของสมาชกในชมชนนน

• ผนาหรอชนชนสงเกดจากประเพณทปฏบตมาหรอการยอมรบของสมาชกในชมชน

ชดท1

44

• อานาจของคนหรอกลมคนขนอยกบความสามารถใน

การทาใหผอนยอมรบตน

• ปญหาสงคมเกดจากการยอมรบ ของกลมคนทไดรบ

ผลกระทบจากสงทเรยกวาปญหานน

10/08/58

23

ชดท1

45•พฤตกรรมทางสงคมขนอยกบประเพณทปฏบตสบ

ตอกนมา

• เมอมสงอนพงปรารถนาเกดขน สมาชกผไดรบ

ผลกระทบอาจรวมกนพจารณาหาทางแกไข และ

ปรบเปลยนพฤตกรรมของตนได

เนอหาสาระ

ชดท1

46

• สงคมมลกษณะอยางไร มองคประกอบอยางไรบาง สวนไหนสาคญ หรอไมสาคญ สาคญอยางไร สวนไหนสาคญกวาสวนไหน ยอมขนอยกบความคดเหนของคนทอยในสงคมนน

10/08/58

24

แนวทางการศกษา

ชดท1

47

• ทฤษฎปรากฎการณวทยาเปนทฤษฎระดบจลภาค (micro level) การเกบขอมลวจยจงเปนการสงเกตการณชวตของคน ชมชน หรอองคการทศกษา

ชดท1

48• ทฤษฎมวธการวจยโดยเฉพาะของทฤษฎเรยกวา มานษย

วธ (ethno methodology) ซงเปนวธการสงเกตการณ

ชมชนทศกษาโดยทวไปนนเอง แตมวธการเฉพาะททาใน

มานษยวธคอการทาใหชวตปกตหยดชะงกลงชวขณะ

เพอใหคนในชมชนไดคดวา ชวตปกตของเขาเปนอยางไร

ทาไมจงตองเปนเชนนน

10/08/58

25

ชดท1

49

• ดงนน เมอมนษยตองการสงตางๆ จากผอน จงตองเขาส

สมพนธหรอตดตอกบผอน และเนองจากแตละคน

ตองการผลประโยชนตอบแทนมากทสดจากสงทตนนาไป

แลกเปลยนกบผอน จงตองสรางกฎเกณฑหรอระเบยบ

แบบแผนในการแลกเปลยนทดมความยตธรรมขน

ทฤษฎการแลกเปลยน (ปรวรรตนยม)

•สมมตฐาน

• มนษยแตละคนมความตองการหลายอยางในชวต แต

ตวเองไมสามารถจะสนองความตองการของตนทงหมดได

ตองอาศยผอนมาชวยสนองความตองการเหลานน

• นอกจากนนมนษยแตละคนยงตองการผลตอบแทนจาก

การแลกเปลยนสงตางๆ ระหวางกนใหมากทสดเทาทจะ

มากได

10/08/58

26

สาระสาคญ

ชดท1

51

• มนษยแตละคนมความตองการจาเปน (needs) หลายอยางในการ

ดารงชวต

• มนษยตดตอสมพนธกนเพอสนองความตองการจาเปนของตน

• ในการแลกเปลยนสงของกน แตละคนตองการมลคาสงสดสาหรบ

สงของของตน

• ความสมพนธแลกเปลยนจะดารงอยตราบทคสมพนธคดวาตนได

กาไรหรอคดวาการแลกเปลยนมความยตธรรม

1. ใหนสตเลอกสถานการณทางสงคม เชน ขาว บทความ ละคร ทม

ความเกยวของกบวฒนธรรมตามความสนใจ

2. วเคราะหสาเหต และสถานการณโดยใชทฤษฎทเกยวของกบ

การศกษาวฒนธรรม

3. นาเสนอ กลมละ 10-15 นาท

งานชนท 2 (งานกลม)