3. limit
TRANSCRIPT
http://berbagimedia.wordpress.com
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
APERSEPSI
Diketahui fungsi : 1
2)(
2
x
xxxf
Nilai fungsi tersebut untuk x = 1, adalah :
iterdefinistak
0
0
11
211)1(
2
f
Perhatikan nilai fungsi f ( x ) untuk x mendekati 1, sebagai berikut :
Jika nilai x mendekati 1 dari sebelah “kiri”, ternyata nilai fungsi f ( x ) akan mendekati nilai 3. Dalam hal ini dikatakan bahwa : limit fungsi f ( x ) untuk x mendekati 1 dari kiri samadengan 3, dan dituliskan :’
31
3lim
2
1
x
xx
x
Jika nilai x mendekati 1 dari sebelah “kanan”, ternyata nilai fungsi f ( x ) akan mendekati nilai 3. Dalam hal ini dikatakan bahwa : limit fungsi f ( x ) untuk x mendekati 1 dari kanan samadengan 3, dan dituliskan :’
31
3lim
2
1
x
xx
x
Kesimpulan :
Jika x mendekati 1 , maka nilai fungsi 1
2)(
2
x
xxxf akan mendekati 3, dituliskan :
31
3lim
2
1
x
xx
x
x f ( x )
0,5 2,5
0,7 2,7
0,9 2,9
0,99 2,99
0,999 2,999
0,9999 2,9999
0,99999 2,99999
0,999999 2,999999
0,9999999 2,999999899
0,99999999 2,999999989
…
…
1 tak terdefinisi
x f ( x )
3 5
2 4
1,1 3,1
1,01 3,01
1,001 3,001
1,0001 3,0001
1,00001 3,00001
1,000001 3,000001
1,0000001 3,0000001
…
…
1 tak terdefinisi
6. Menggunakan konsep limit fungsi dan turunan fungsi dalam pemecahan masalah.
6.1. Menjelaskan secara intuitif arti limit fungsi di suatu titik dan di takhingga.
6.2. Menggunakan sifat limit fungsi untuk menghitung bentuk tak tentu fungsi aljabar dan trigonometri
http://berbagimedia.wordpress.com
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
D E F I N I S I
kxfax
lim , jika dan hanya jika , untuk x mendekati a , nilai xf mendekati k
A . LIMIT FUNGSI ALJABAR UNTUK x → a Jika xf fungsi aljabar maka xf
axlim dinamakan limit fungsi aljabar .
Langkah-langkah menghitung xfax
lim , jika xf fungsi aljabar, adalah sebagai berikut :
1. Hitunglah nilai af , jika 0
0af , maka afxf
ax
lim
2. Jika 0
0af , maka xf harus disederhanakan terlebih dahulu .
Penyederhanaannya perlu memperhatikan bentuk xf , yaitu :
Jika xf merupakan persamaan aljabar biasa , maka xf difaktorkan terlebih dahulu
Jika xf merupakan bentuk akar , maka xf dikalikan dengan bentuk sekawannya
Hitunglah limit fungsi berikut ini :
1. 2
11
3lim
xx
2. 2
86
2
2
lim
x
xx
x
3. 54
1572
5 2
2
lim
xx
xx
x
4. 1120
lim x
x
x
1. 2
11
3lim
xx
. Untuk x = 3 :
00
02
3
2
9
8
9
11
3
11
11
22
C
x
Jadi 23
211
3 2lim xx
2. 2
86
2
2
lim
x
xx
x . Untuk x = 2 :
0
0
22
82.62
2
86 22
x
xx
Jadi
242422
24
22
86
2limlimlim
2
x
xx
xx
xx
xx
x
3. 54
1572
5 2
2
lim
xx
xx
x. Untuk x = 2 :
0
0
55.45
155.752
54
1572
2
2
2
2
xx
xx
Jadi
6
13
15
352
1
32
551
532
554
1572
5limlimlim
2
2
x
x
xxx
xx
xxx
xx
x
4. 1120
lim x
x
x . Untuk x = 0 :
0
0
110.2
0
Jadi
112
112
0112
112
11201120limlimlim
x
xx
xx
x
x
x
xx
x
x
12
110.2
2
112
02
112
0limlim
x
xx
xx
x
http://berbagimedia.wordpress.com
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
Hitunglah limit fungsi berikut :
1. 1
6
8l
2
im
x
xx
x
2. 1
112
4l
2
im
x
xx
x
3. 2
2
285
32
1lim
xx
xx
x
4. 2
149
2l
2
im
x
xx
x
5. 5
103
5l
2
im
x
xx
x
6. 8
245
8l
2
im
x
xx
x
7. 98
54
1l
2
2
im
xx
xx
x
8. 2712
3
3l
2im
xx
x
x
9. 2
1092
2l
2
im
x
xx
x
10. 82
1252
4l
2
2
im
xx
xx
x
11. 752
642
1l
2
2
im
xx
xx
x
12. 344
32
2
3l
2im
xx
x
x
13. 6136
483
3
2l
2
2
im
xx
xx
x
14. 7
49
7l
2
im
x
x
x
15. 8
64
8l
2
im
x
x
x
16. 5
25
25lim
x
x
x
17. 37
4
4l
2im
x
x
x
18. 65
9
9l
2im
xx
x
x
19. 46
324
8l
2
2
im
xx
xx
x
20. 830
1048
2l
2
2
im
xx
xx
x
B . LIMIT FUNGSI ALJABAR UNTUK x → ∞ Teorema utama limit fungsi aljabar untuk x → ∞, adalah :
01
lim xx
Ada dua bentuk limit fungsi aljabar untuk x , yaitu :
Bentuk hasil bagi , yaitu xg
xf
x lim , hasilnya dapat ditentukan dengan cara membagi suku-
suku xf dan xg dengan x yang pangkatnya paling tinggi .
Misal pangkat tertinggi dari xf adalah m dan pangkat tertinggi dari xg adalah n ,
maka :
Jika nm , maka xg
xf
x lim =
xg
xf
tertinggipangkatkoefisien
tertinggipangkatkoefisien
Jika nm , maka xg
xf
x lim =
Jika nm , maka xg
xf
x lim = 0
Bentuk pengurangan , yaitu xgxfx
lim , hasilnya dapat ditentukan dengan cara
mengalikan xgxf dengan xgxf
xgxf
, sehingga diperoleh bentuk hasil bagi,
kemudian tiap suku dari hasil dibagi dengan x yang pangkatnya paling tinggi.
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
http://berbagimedia.wordpress.com
Hitunglah limit fungsi berikut ini :
1. 242
3865
25
lim
xx
xxx
x
2. 42
110
2lim
x
x
x
3.
xxxxx
6232 22lim
4.
2103 2lim xxxx
1.
54
543
555
5
555
2
5
5
5
25
242
3186
242
386
242
386limlimlim
xx
xxx
x
xx
x
x
x
xx
x
x
x
x
x
xxx
xxx
x
32
6
002
0006
242
3186
54
543
2.
xx
x
x
xx
x
x
x
x
x
x
x
xx
x
x 421
110
42
110
42
110
42
110
22
222limlimlimlim
10001
010
421
110
2
3.
xxxx
xxxxxxxx
xxxxx
x6232
623262326232
22
222222 limlim
xxxx
xxxx
xxxxx
xxxx
x6232
6232
6232
6232
22
22
22
22
limlim
22
2
22
222 6232
9
6232
9limlim
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
xxxxx
x
x
24
9
2
2
22
9
0202
9
62
32
9
62
32
9limlim
x
xx
x
Jika soal di atas dihitung dengan rumus praktis , maka hasilnya adalah :
xxxxx
6232 22lim = 24
9
22
9
22
)6(3
Rumus Praktis :
=
Info :
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
http://berbagimedia.wordpress.com
4.
2103 2lim xxxx
Jika akan dihitung dengan rumus praktis , maka bentuknya diubah menjadi :
21032103 222 limlim xxxx
xxxx
21096 22lim xxxxx
Jadi :
82
16
12
10621096 22lim
xxxxx
Hitunglah limit fungsi berikut :
1. 432
24
624
163lim
xxx
xxx
x
2.
49
82356l
3
2
im
x
xxx
x
3. 1149
7328l
25
34
im
xxx
xxx
x
4. 31227
16103l
23
356
im
xxx
xxxx
x
5. 164
312l
2im
x
x
x
6. xx
x
x63
147l
2im
7. 116
98l
2
im
x
xx
x
8. 429
238l
2
im
x
x
x
9.
1643124l 22im xxxxx
10.
131624l 2im xxxx
11.
1329l 2im xxxx
12. 125183lim
xxx
C . TEOREMA-TEOREMA LIMIT FUNGSI
1. CCax
lim , dengan C = konstanta
2. xfkxfkaxax
limlim , dengan k = konstanta
3. xgxfxgxfaxaxax
limlimlim
4. xgxfxgxfaxaxax
limlimlim
5.
xg
xf
xg
xf
ax
ax
ax
lim
lim
lim , jika 0lim
xgax
6. n
xfxfax
n
ax
limlim
7. nax
n
axxfxf
limlim
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
http://berbagimedia.wordpress.com
Hitunglah limit fungsi berikut dengan menerapkan teorema limit :
1.
67
64
2l
3
5
imx
xx
x 2.
5
212
4lim
x
x
x
3. 23 4121
lim xxx
1. 6
2l7
2l
62
l
2l4
6372
l
62
l
42
l67
64
2l
imim
im
imim
im
imim3
55
3
5
x
xx
xx
xx
xx
xx
xxx
xx
x
62.7
2.62.4
62
l2
lim7
2lim6
2l4
62
l2
l7
2l6
2l4
3
5
3
5
3
5
im
imimim
im
im
xx
x
xx
xx
xx
x
xx
xx
50
132
50
1928
68.7
32.68
62.7
2.62.4
3
5
Jadi : 50
132
67
64
2l
3
5
im
x
xx
x
2. 3
2
9
4
54
4.212
54
l4
l
4l212
4l
54
l4
l
24
l124
l
5
212
4l
imim
imim
imim
imim
im
x
xx
xxx
xx
x
xxx
x
x
x
Jadi : 3
2
5
212
4lim
x
x
x
3. 2323 41
l121
l4121
l imimim xx
xx
xxx
23
1l4
1l1
1l2
1l imimimim x
xxxx
x
331141121
l41
l11
l1
l223
2
3 imimimim
x
xxxx
x
Jadi : 34121
l 23im
xxx
Hitunglah limit-limit fungsi berikut dengan menerapkan teorema limit :
1. 526102
l 34im
xxxx
2. 23131
l 62im
xxxx
3. 4
6
2l
4im
xx
4.
2
15
3l
3
2
imx
x
x
5. 102 241
lim
xx
6.
3
3
2
643lim
x
x
x
7. 34
2
28lim
xx
x
x
8.
3
2
1
16
6lim
xx
x
x
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
http://berbagimedia.wordpress.com
D . LIMIT FUNGSI TRIGONOMETRI
Perhatikan lingkaran L dengan jari-jari 1 satuan. Perhatikan sektor OBC :
xOBxOCOBLOBC2)(
2
1...
2
1
xx .)(cos2
1 2
Perhatikan segitiga OBP :
xxBPOBLOBP sin.cos2
1..
2
1
Perhatikan sektor OAP :
xxxOPOALOAP2
1.1.1.
2
1...
2
1
OAPOBPOBC LLL
xxxxx2
1sin.cos
2
1.)(cos
2
1 2
xx
x
xx
xx
xx
xx
cos.cos.
sin.cos
cos.
.)(cos 2
xx
xx
cos
1sincos
xx
xx
xxx cos
1lim
sinlimcoslim
000
1sin
lim10
x
x
x
Kesimpulan : 1sin
lim0
x
x
x
E . TEOREMA LIMIT FUNGSI TRIGONOMETRI
1sin
lim0
x
x
x , 1
sinlim
0
x
x
x , 1
tanlim
0
x
x
x , 1
tanlim
0
x
x
x
Hitunglah limit fungsi trigonometri berikut :
1. 1cos
32cosl
2
1
im
x
x
x
2. x
x
x 2tan
6
0lim
3. x
x
x 3sin
4tan
0lim
4. 2
2cos1
0lim
x
x
x
5.
86
2tan4
2l
2im
xx
xx
x
1. 1cos
32cosl
2
1
im
x
x
x
, untuk 2
1x diperoleh : 2
10
31
12
1cos
32
1.2cos
1cos
32cos
x
x
Jadi : 21cos
32cosl
2
1
im
x
x
x
2. 31.32tan
2
0l3
2tan
2.3
0l
2tan
6
0l imimim
x
x
xx
x
xx
x
x
O A ( 1 , 0 )
P ( cos x , sin x )
B
C
x x
y
Ringkasan Materi dan Soal-soal Matematika Kelas XI IPA Semester 2
http://berbagimedia.wordpress.com
3. x
x
x
x
x
x
xxx
x
x
xx
xx
x
x 3sin
3
4
4tan
3
4
0l
3sin3
3
4
4tan4
0l
3sin
4tan
0l imimim
3
411
3
4
3sin
3
0l
4
4tan
0l
3
4imim
x
x
xx
x
x
4.
2
2
2
2
2
2
2
sin2
0l
sin211
0l
sin211
0l
2cos1
0l imimimim
x
x
xx
x
xx
x
xx
x
x
21.1.2sin
0l
sin
0l2
sinsin
0l2
sin2
0l imimimim
2
2
x
x
xx
x
xx
x
x
x
xx
x
x
Hitunglah limit-limit fungsi berikut :
1.
xx
x
cos3
2sinl
2
1
im
2.
6
5cos
sinl
4
1
imx
x
3. x
x
x 2
6sin
0lim
4.
x
x
x
3
1tan
8
0lim
5. x
x
x 3sin
4tan
0lim
6. x
x
x
cos1
0lim
7. 2
cos1
0lim
x
x
x
8. x
x
x 2tan
6
0lim
9. 2
coscos
0lim
x
bxax
x
10. 2
2coscos21
0lim
x
xx
x