FKSD 2. SONBAHAR BULUŞMASI 2. OTURUM 3 EYLÜL 2016 CUMARTESİ 17.00-19.00

1

Aristoteles’te Mükemmel Yaşam (Eudaimonia)

YARD. DOÇ. DR. AYLİN ÇANKAYA

CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ

İnsanın mükemmelliği verilmiş değil edinilmiştir.

S. R. Clark

Nikomakhos’a Etik’in ilk cümlesi şöyle başlar:

Her sanat ve her araştırmanın, aynı şekilde her eylem ve tercihin de bir iyiyi

arzuladığı düşünülür; bu nedenle iyiyi ‘her şeyin arzuladığı şey’ diye yerinde

dile getirdiler. [1094a]

Etik’teki bu giriş cümlesi Aristoteles’in kitabında neyi sorunsal ettiği hakkında

büyük bir ipucu vermektedir ki o da herkesin arzuladığı şey olan iyinin ne ol-

duğudur. Aristotelesçi perspektifte Platoncu bakış açısının aksine iyinin göreli

olarak kişi ve meslek gruplarına göre değiştiği vurgulanır. Bununla birlikte

Aristoteles’in I. Kitapta mesele ettiği sorun kişi ve meslek gruplarının amaçla-

rına göre değişen iyiler değil, insan yaşamının nihai amacı olan en mut-

lu/mükemmel/iyi yaşamın (eudaimonia, well-being) ne olduğudur. Dolayısıy-

la etik, değişen ve farklılaşan iyiler yerine insanların kendisi uğruna peşinden

FKSD 2. SONBAHAR BULUŞMASI 2. OTURUM 3 EYLÜL 2016 CUMARTESİ 17.00-19.00

2

koştukları son amaç olan en iyi üzerine bir araştırma ve sorgulama etkinliğini

içerir.

Nikomakhos’a Etik’in I. ve X. kitapları temele alınarak en iyinin ne olduğu üze-

rine yapılan tartışmalar Aristoteles etiğinin kapsayıcı bir etik olduğunu ileri

sürenlerle akılsalcı (intellektüalist) bir etiğe sahip olduğunu savunanları karşı

karşıya getirir. Aristoteles etiğinin kapsayıcı bir etik olduğu düşüncesinin te-

melinde mükemmel yaşamın tüm erdemleri içine alan bir yaşam olduğu, öte

yandan Aristoteles etiğinin akılsalcı bir etik olduğu düşüncesinin temelinde de

mükemmel yaşamın birden çok değil tek ve mükemmel olan erdemin etkinli-

ğini içeren bir yaşam olduğu tezi yer alır. Metnin her iki yoruma da izin verdiği

iddia edilse de bu çalışma etiğin akılsalcı yorumunu temellendirmeye çalışa-

caktır. Bu bakımdan ele alındığında Aristoteles’te insanı en mutlu/mükemmel

yaşama götürecek olan üç iyi yaşam biçiminden en iyi yaşamın felsefi yaşam

/theoria yaşamı olduğu söylenebilir. Felsefi yaşam insanın kendi başına kendi

işlevini en iyi biçimde gerçekleştirdiği yaşamdır. Çünkü insanın en temel işlevi

nous’u etkin bir biçimde kullanmaktır; nitekim felsefi yaşam da nous’a uygun

yaşamdan başka bir şey değildir. Bu yaşamın etik erdemleri içine alıp almadığı

ayrı bir konu olmakla birlikte etik erdemlerin gerçek anlamda en iyi yaşamı

oluşturmadıkları belirtilmelidir. Ancak bu düşünce onların iyi bir yaşamı oluş-

turmadıklarını değil –çünkü Aristotelesçi bakış açısıyla bu yaşam ikincildir–

yalnızca en mükemmel yaşamın parçası olmadıklarını gösterir.

FKSD 2. SONBAHAR BULUŞMASI 2. OTURUM 3 EYLÜL 2016 CUMARTESİ 17.00-19.00

3

Ön-Okuma Önerileri

Türkçe Metinler

ARISTOTELES

o Nikomakhos’a Etik, çev. Saffet BABÜR, Bilgesu Yayıncılık 2007.

BABÜR, Saffet

o Nous Poietikos (Intellectus Agens) Kavramı, Özne Felsefe ve Bilim Yazıla-

rı 11.-12. Kitap içinde; Çizgi Kitabevi

BEYAZ-ERKIZAN, Hatice Nur

o “Aristoteles” maddesi, Felsefe Ansiklopedisi Cilt I içinde, ed. Ahmet Ce-

vizci, Etik Yayınları 2003.

o Aristoteles Yazıları: Etik ve Politika Üzerine, Sentez Yayınları, 2012.

o Aristoteles Yazıları: Varlık, Bilgi ve Yaşam Üzerine, Sentez Yayınları,

2013.

o Aristoteles Yazıları: Metafizik ya da ‘İlk Felsefe’ Üzerine, Sentez Yayınla-

rı, 2012.

o Aristoteles’ten Nussbaum’a İnsan, Sentez Yayınları, 2012.

ÇANKAYA, Aylin

o De Anima III. 5 Üzerine Bir Tartışma, Özne Felsefe ve Bilim Yazıları 16.

Kitap içinde; Çizgi Kitabevi

o Aristoteles’te Mükemmel Yaşamın Neliği, Özne Felsefe ve Bilim Yazıları

11-12. Kitap içinde, Çizgi Kitabevi

NAGEL, Thomas

o Aristoteles’in Eudaimonia Üzerine Düşünceleri çev: Hatice Nur Beyaz-

Erkızan, Doğu Batı Sayı 4 içinde, Doğu Batı Yayınevi

NUSSBAUM, Martha

o Aristoteles’te İnsanın İşlevi, çev: Hatice Nur Beyaz-Erkızan, Felsefelogos

Sayı:9 içinde.

Özne Aristoteles Özel Sayısı, 2010.

Cogito Aristoteles Özel sayısı.

FKSD 2. SONBAHAR BULUŞMASI 2. OTURUM 3 EYLÜL 2016 CUMARTESİ 17.00-19.00

4

İngilizce Metinler

ARISTOTLE

o The Nicomachean Ethics translated by H. Rackham

DEVEREUX, D. T.

o Aristotle On The Essence Of Happiness, ed. D. J. O’Meare, Studies in

Aristotle, Washington 1981.

o Aristotle on the Active and Contemplative Lives, Philosophy Research

Archieves, 1977.

HEINAMANN, Robert

o Eudaimonia and Self-Sufficiency in the “Nicomachean Ethics”, Phronesis

Vol. 33, No. 1 1988. pp. 31-53

JORDAN, William

o Ancient Concepts of Philosophy, Routlegde 1993.

KENNY, Anthony

o Aristotle On The Perfect Life, Oxford: Clarendon Press 1996.

KRAUT, Richart

o “Aristotle’s Ethics”, The Stanford Encylopedia of Philosophy (Summer

2005 Edition), ed. Edward N. Zalta

http://plato.stanford.edu/archieves/sum2005/entries/aristotleethics/

o Aristotle on the Human Good, Princeton: Primceton University Press,

New Jersey 1991.

NUSSBAUM, Martha Craven

o Aristotle’s De Motu Animalium, Princeton University Press, Princeton

1985.

WILKES, Kathleen Vaughan

FKSD 2. SONBAHAR BULUŞMASI 2. OTURUM 3 EYLÜL 2016 CUMARTESİ 17.00-19.00

5

o The Good Man and The Good For Man in Aristotle’s Ethics, Mind, New

Series, Vol: 87, No. 348. 1978.

ACKRILL, John Lloyd

o Aristotle on Eudaimonia, London : Oxford University Press, 1975