21. yüzyılda su yönetimi 2013 yaz okulu 3-7 haziran 2013
DESCRIPTION
21. Yüzyılda Su Yönetimi 2013 Yaz Okulu 3-7 Haziran 2013. Temel Kavramlar ( Su ve Ekoloji , Baskılar , Kalite Parametreleri ) Y.Doç.Dr. Emre Alp ODTÜ- Çevre Mühnedisliği Bölümü. Çevre Etiği. Doğa ile insan arasındaki etik ilişkiyi açıklayan felsefedir - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
21. Yüzyılda Su Yönetimi2013 Yaz Okulu
3-7 Haziran 2013
Temel Kavramlar (Su ve Ekoloji, Baskılar,
Kalite Parametreleri)
Y.Doç.Dr. Emre AlpODTÜ- Çevre Mühnedisliği Bölümü
Çevre Etiği
Doğa ile insan arasındaki etik ilişkiyi açıklayan felsefedir
Hukuk, sosyoloji, din bilim, ekonomi, ekoloji, çoğrafya v.b., onlarca disiplin üzerinde etkisi vardır.
Cuyahoga Nehri, Ohio –22 Haziran, 1969
Çevre Etiğinin Kökleri Dünya Günü, 22 Nisan 1970 Makaleler:
Lynn White: "The Historical Roots of our Ecologic Crisis" (Mart 1967)
Garrett Hardin's "The Tragedy of the Commons" (Science, 162(1968):1243-1248.)
Garett Hardin: "Exploring New Ethics for Survival", Kitaplar
Aldo Leopold: A Sand County Almanac, Toprak Etiği," (1949).
Rachel Carson, Sessiz Bahar (Silient Spring), 1962
Leopold (A Sand County Almanac,1949):
“Bir şey, canlılar topluluğunun bütünlüğünü, istikrarını ve güzelliğini korumayı sürdürdüğü zaman doğrudur. Bunun tersini yapmaya yöneldiğinde ise yanlış.”
“Toprak etiğini, topluluğun sınırlarını yalnız insan değil, karaları ve suları, bitki ve hayvanları, yani tüm toprağı kucaklayacak şekilde genişletmek olarak tanımlar”
“Toprak etiği, elbette bu kaynakların değiştirilmesini, kullanılmasını ve yönetilmesini durduramaz, fakat doğal ortamlarında varolma haklarını teslim eder.
Kanun ve Yönetmelikler
Çevre Kanunu9 Ağustos 1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunu
(Değişiklik: 26/4/2006)
AmaçBu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olançevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma
ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır.
Çevre Kanunu
Tanımlar
Çevre: Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,
Çevre korunması: Çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini, bozulmasını ve yok olmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye, çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların bütününü,
Çevre kirliliği: Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkiyi,
ifade eder
Su Kalitesi ve Kirliliği
SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ(Resmi Gazete Tarihi: 31.12.2004 Resmi Gazete Sayısı: 25687,
Değişiklik:13/2/2008) Amaç ve Kapsam Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, Ülkenin yeraltı ve
yerüstü su kaynakları potansiyelinin korunması ve en iyi bir biçimde kullanımının sağlanması için, su kirlenmesinin önlenmesini sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek üzere gerekli olan hukuki ve teknik esasları belirlemektir.
Su Kalitesi ve Kirliliği SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ(Resmi Gazete Tarihi: 31.12.2004 Resmi Gazete Sayısı: 25687,
Değişiklik:13/2/2008) Madde 3 - Bu Yönetmelikte geçen; (Değişik:RG-13/2/2008-26786)Alıcı ortam: Atıksuların deşarj
edildiği veya dolaylı olarak karıştığı göl, akarsu, kıyı ve deniz suları ile yeraltı suları gibi yakın veya uzak çevreyi,
Atık: Her türlü üretim ve tüketim faaliyetleri sonunda, fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özellikleriyle karıştıkları alıcı ortamların doğal bileşim ve özelliklerinin değişmesine yol açarak dolaylı veya doğrudan zararlara yol açabilen ve ortamın kullanım potansiyelini etkileyen katı, sıvı veya gaz halindeki maddelerle atık enerjiyi ifade eder.
Noktasal Kirleticiler: Belli bir noktadan alıcı ortama giren miktarı rahatlıkla ölçülebilen kirleticiler Endüstriyel ve evsel atıksu Yayılı Kirleticiler: Yayılı, belirlenmesi zor, aralıklı
ve arazi kullanımı ile ilgili. Meteorolojik ve başka nedenler tetikliyor
Sulama geri dönüş suları Tarımsal yüzey akış suyu Kentsel yüzey akış suyu Atmosferik çökelme Terk edilmiş maden sahaları Kar erimeleri …
Baskılar
Fiziksel özellikler de değişiklik Debi değişimleri Nehir yatağının bozulması
Şehirleşme Yabancı türlerin istilası .. .. ..
Baskılar (devam)
Yüzey Sularının Bütünlüğü
Yüzey sularının bütünlüğü
Yüzek sularının bütünlüğü nasıl ölçülmeli? Bütüncül değerlendirme
Biyolojik bütünlük Kimyasal bütünlük Fiziksel bütünlük
Biyolojik Bütünlük Biyolojik bütünlük organizmaların çeşitlilik
özellikleri ve fonksiyonel birimleri ile referans habitatlar arasında benzerlik gösterebilmesi (karşılaştırılabilen) ve dengeli bir yaşamı destekleyen ve sürdürebilmeleri için gerekli şartların bütünüdür
Biyolojik bütünlük bozulmamış referans alanlar ile karşılaştırılır.
Biyolojik Bütünlük
Su kütlesi farklı türleri barındırabilmeli Türlerin dağılımı:
Meteoroloji, çoğrafi konum, yükseklik, göl ve akarsu morfolojisi, insanlar tarafından yapılmış akarsu habitatındaki değişiklikler .
Çeşitlikik indeksi Biyolojik İndeksler Ekosistem üzerindeki baskıların göstergesidir Kirlenmemiş ekosistemlerde tek bir türün değil
çeşitli türlerin yaşaması beklenir Su kütlesindeki tahribat Türlerin dağılımını etkiler
Dayanıklı organizmalar sayı olarak artış gösterir Az dayanıklı organizmalar sayıları azalır
Biyolojik kriter ve Kimyasal kriter Uygulama ve yorum açısından farklılık gösterir Kimyasal kriterler su kullanım amacına yönelik
sınır değerleri belirtir Biyolojik kriterler ekosistemin sağlık seviyesini
gösterir
Biyolojik Değerlendirme Biyolojik değerlendirme su kalitesinin bütüncül
anlamda göstergesidir Ekosistem üzerindeki değişimler ve baskılar
hakkında fikir verir Barajlar Toksik maddelerin varlığı Evsel atıksular Yayılı kirlilik Dere yatağında yapılan tahribatlar Şehirleşme Kimyasal kazalar ...
Index of Biotic Integrity (IBI)
Index of Biotic Integrity (IBI): Türlerin dağılımını ve çeşitliliğinin göstergesidir.
IBI sayısı referans ekosistemler ile karşılaştırılır. Balık örnekleri electrically shocking yöntemi ile toplanır IBI skorunun 12 olması hiç bir balık türünün gözlenmediğini belirtir 5 farklı sınıfda değerlendirme yapılır Kimyasal kriterlerin yerini almaz, kimyasal kriterler ile birlikte
yorumlanması gerektiğinden tamamlayıcı özelliği vardır IBI skoru kimyasal parametrelerin ölçüm sonuçları ile
ilişkilendirilebilir
Index of Biotic Integrity (IBI)
Index of Biotic Integrity (IBI)
Invertebrate community Index (ICI) Invertebrate community Index (ICI):
IBI indeksine benzer şekilde hesaplanır Makro omurgalıların çeşitliliğini ölçer. Dere yataklarından ve kenarlarından toplanır.
Invertebrate community Index (ICI)
.
Radikal, 12.8.2007
Milliyet, 8.9.2008
CNNTURK, 10.11.2008
Örnek ÇalışmaPestisit Kazası: Biyo değerlendirme ve hukuki yaptırım
Problem: • 2000 yılında Rock Creek’da (Potomac Nehri,
Maryland ve the District of Columbia) 150000 balık ölümü gözlendi
• Balık ölümlerinin ardından Maryland Çevre Müdürlüğü su ve sedimanda analizler yaparak yüksek miktarlarda toksik maddeler belirlediler
• Ölçümler sonuçları özellikle pestisit fabrikası civarında yüksek miktarlarda toksik madde gözlemlendi
• Fabrika ile ilgili soruşturma başlatıldı
Delil, Tahribat ve İyileşme:
Örnek ÇalışmaPestisit Kazası: Biyo değerlendirme ve hukuki yaptırım
Yüzey sularının Fiziksel Bütünlüğü
Yüzey sularının Fiziksel Bütünlüğü
Ölçülebilen kirlilik olmasa bile ekosistem fiziksel özelliklerdeki tahribat sonucu bozulabilir
Fiziksel bütünlük akarsuların dinamik dengesinin zaman içinde ekolojik hayatı tahrip edecek şekilde şekilde bozulmamasıdır
Akarsular ile ilgili fiziksel parametreler, paternler ve profiller ölçülür ve değerlendirmeler sonucu fiziksel bütünlük belirlenir.
Doğal akarsularda erozyon ve çökelme arasında dinamik bir denge vadır.
Yüzey sularının Fiziksel Bütünlüğü Fiziksel faktörler su kütlesinin bütünlüğünü
ektiler Hidrojeoloji, jeomorfolojik özellikler, dere
yatağı özellikleri, kıyı bölgelerinde gel git özellikleri
Coğrafi konum ve yüksekliksıcaklık
IBI ve ICI indekslerine göre daha az maliyet ile değerlendirme yapılabilir
Fiziksel Bütünlüğü etkileyen Parametreler
Debi Mevsimsel Dereler Debi değişimleri Deşarjların baskın olduğu dereler
Fiziksel Bütünlüğü etkileyen Parametreler
Hidrolik Derinlik: en en düşük: 0.30 m Hız: en düşük: 0.25 m/s
Habitat Parametreleri: Eğim ve hız:
Dağ akarsuları Dağ eteği Vadi akarsuları Ova ve kıyı şeritleri
Sığlık/havuz oranı, Besin: Dere yatağının bileşenleri Gömülme oranı: İnce sediman tarafından
örtülü alan
Fiziksel Bütünlüğü etkileyen Parametreler
Kimyasal Bütünlük
Kimyasal Kirleticiler Biyolojik olarak parçalanabilen organikler,
çözünmüş oksijen ve sediman oksijen ihtiyacı Besinler (azot, posfor) Toksik kirleticiler Tuzluluk pH Askıda katı madde
Organik Maddelerin Su Kalitesi Üzerine Etkileri Organik maddenin parçalanması sonucu oksijen
tüketilir ve CO2 , H2O üretilir Yüksek miktarlarda organik maddenin varlığı
oksijen seviyelerini ekosistem için tehlike yaratabilecek düşük seviyelere kadar indirebilir
Biyokimyasal oksijen ihtiyacı KOİ
Noktasal ve yaylı kirlilik kaynaklarının ektileri
Çözünmüş Oksijen
ÇO Standardı 1. seviye: balık ölümlerini engelleyecek
değer 2. Seviye: Balık ve sucul yaşamın sorunsuz
yaşamasına olanak veren değer 3. Seviye: Balıkların sorunsuz olarak
beslenme, üreme ve gelişimlerini sağlaması için gerekli değer
BALIK YAŞAMININ DESTEKLENMESİ AMACIYLA KORUMA VE İYİLEŞTİRME GEREKSİNİMİ BULUNAN TATLI SULARIN KALİTESİ HAKKINDA 18 TEMMUZ 1978 TARİHLİ KONSEY DİREKTİFİ (78/659/EEC)
Para-Metreler
Salmonid Sular Cyprinid Sular Analiz yada inceleme Metodları
Minimum örnekleme ve ölçüm frekansları
Gözlemler G I G I
1. Isı(C)
1. Bir termal boşaltımın aşağı noktasında ölçüler ısının (karışım bölgesinin kıyısında) etkilenmemiş bölge ısısından şu miktarlardan daha fazla aşmamalıdır:
Termometri Haftalık, termal boşaltım noktasının hem üst kısmında hem de alt kısmında
Isıda ani ve yüksek değişikliklerden kaçınılmalıdır.15 C 3 C
2. Termal boşaltımlar, termal boşaltım noktasının aşağısında (karışım bölgesinin kıyısında) aşağıdaki ısıları geçmemelidir.21,5 10 28 1010 C ısı sınırı yalnızca üreme için soğuk suya gereksinim duyan türlerin yetiştirilmesi dönemlerinde ve bu türleri içerebilecek sularda uygulanacaktır.Ancak ısı sınırları toplam sürenin %20’sinde daha yüksek olmamalıdır.
2. Çözül-müş Oksijen(mg/l)
% 50 9 % 50 9Oksijen konsantrasyonu 6 mg/l’nin altına düşerse, Üye Devletler 7 (3). Madde hükümlerini uygulayacaklardır. Yetkili otorite bu durumda mutlaka bu istasyonun balık nüfusunun dengeli gelişimi için zararlı sonuçlara neden olmayacağını kanıtlamalıdır.
% 508 %1005
% 50 7Oksijen konsantrasyonu 4 mg/l’nin altına düşerse, Üye Devletler 7 (3). Madde hükümlerini uygulayacaklardır. Yetkili otorite bu durumda mutlaka bu istasyonun balık nüfusunun dengeli gelişimi için zararlı sonuçlara neden olmayacağını kanıtlamalıdır.
Winkler metodu yada spesifik elektrodlar (elektro-kimyasal metod)
Aylık, en azından bir örnek örnek alma günündeki düşük oksi-jen şartla-rını temsil etmelidir.Ancak, eğer gün içinde bü-yük deği-şiklikler-den şüphe-leniliyorsa, bir günde en azından iki örnek alınmalıdır.
Besin maddelerinin etkileri Nitrifikasyon denitrifikasyon:
Azot farklı formlarda bulunur: Azot gazı (N2) Organiz Azot (NH4
+, NH3)
NH4++OH NH3+H2O (pH<7~ionized
ammonium, pH>9~nonionized ammnonia)
Nitrit (NO2-)
Nitrat (NO3-)
Nitrifikasyon: 2 aşamalı reaksiyon NH4+ NO2
- NO3-
Denitrifikasyon: NO3- N2