20TH LATIN SUMMER SCHOOL

JANUARY 20-24, 2014 Education Building, University of Sydney

LEVEL 1B Instructors: BARBARA TWOMEY THOMAS WILSON

TtHhEe EeAaRrLlYy KkIiıNnGgSs OoFf RrOoMmEe Selections from Eutropius Eutropius was a Roman historian who lived in the 4th century A.D. He wrote a summary of Livy’s famous history of Rome (Ab urbe condita), condensing Livy’s 142 volume work into a mere ten books. These passages deal with some of the early kings of Rome. Romulus Romanum imperium a Romulo exordium habet, qui Reae Silviae,

Vestalis virginis, filius et Martis cum Remo fratre editus est. is urbem

exiguam in Palatino monte constituit XI Kal. Maias, Olympiadis

sextae anno tertio, post Troiae excidium. condita civitate, quam ex

nomine suo Romam vocavit, haec egit. multitudinem finitimorum in

civitatem recepit, centum ex senioribus legit, quos ‘senatores’

nominavit propter senectutem. tum, cum uxores ipse et populus suus

non haberent, invitavit ad spectaculum ludorum vicinas urbi Romae

nationes atque earum virgines rapuit. commotis bellis propter

raptarum iniuriam Caeninenses vicit, Antemnates, Crustuminos,

Sabinos, Fidenates, Veientes. haec omnia oppida urbem cingunt. et

cum orta subito tempestate non comparuisset, anno regni tricesimo

septimo ad deos transisse creditus est et consecratus.

exordium, -i: beginning edo edidi: produce, give birth to exiguus, -a, -um: small constituo, constitui: establish XI Kal.Maias: April 21 excidium, -i: destruction, fall condo,condidi: to establish, found civitas,-is: state ago, egi: do, achieve, accomplish multitudo, -inis: crowd finitimus, -i: neighbour recipio, recepi: receive, welcome lego, legi: to choose propter (prep): because of senectus, -tutis: old age spectaculum, -i: show, spectacle ludus, i: game vicinus, -a, um: nearby, local commotis bellis: with war stirred up raptarum iniuriam: the hurtful

abduction cingo, cinxi: surround orta… tempestate: with a storm

having sprung up compareo, comparui: to be visible tricesimo septimo: thirty-seventh transeo, transii: go over, cross consecro, consecravi: to make

holy, deify

Numa Pompilius postea Numa Pompilius rex creatus est, qui bellum quidem nullum

gessit, sed non minus civitati quam Romulus profuit. nam et leges

Romanis moresque constituit, et annum descripsit in decem menses, et

infinita Romae sacra ac templa constituit. morbo decessit

quadragesimo et tertio imperii anno.

civitas,-is: state prosum, profui: to help constituo, constitui: establish describo, descripsi: prescribed infinitus,-a,-um: timeless decedo, decessi: depart, die Priscus Tarquinius deinde regnum Priscus Tarquinius accepit. hic numerum senatorum

duplicavit, ludos Romanos instituit, qui ad nostram memoriam

permanent. vicit idem etiam Sabinos et non parum agrorum urbis

Romae territorio iunxit, primusque triumphans urbem intravit. muros

fecit et cloacas, Capitolium inchoavit. tricesimo octavo imperii anno

per Anci filios occisus est.

duplico, duplicavi: double ludus,-i: game parum (adv): a small amount iungo, iunxi: join cloaca,-ae: drain inchoo, inchoavi: begin.

Servius Tullius post hunc Servius Tullius suscepit imperium, genitus ex nobili femina,

captiva tamen et ancilla. hic quoque Sabinos subegit, montes tres,

Quirinalem, Viminalem, Esquilinum, urbi adiunxit, fossas circum

murum duxit, primus omnium censum ordinavit, qui adhuc per orbem

terrarum incognitus erat. sub eo Roma habuit capita LXXXIII milia

civium Romanorum cum his, qui in agris erant.

suscipio, suscepi: take over genitus (p’cple gigno): born subigo, subegi: subdue fossa,-ae: ditch ordino, ordinavi: organise adhuc (adv): til then incognitus,-a,-um: unknown

MARTIAL

Marcus Valerius Martialis (known to us as Martial) was a Roman poet of the first century A.D., the Silver Age of Roman literature. He wrote twelve

books of epigrams- generally short poems, often humorous and often addressed to his friends and acquaintances. His poems tend to be quite simple,

but they give us an interesting insight into everyday life in ancient Rome.

cur non mitto meos tibi, Pontiliane, libellos?

ne mihi tu mittas, Pontiliane, tuos! Martial VII.3

exigis ut nostros donem tibi, Tucca, libellos.

non faciam: nam vis vendere, non legere. Martial VII. 77

quid recitaturus circum das vellera collo?

conveniunt nostris auribus magis. Martial IV.41

Cum tua non edas, carpis mea carmina, Laeli.

Carpere vel noli nostra vel ede tua. Martial I.91

languebam: sed tu comitatus protinus ad me

venisti centum, Symmache, discipulis.

centum me tetigere manus Aquilone gelatae:

non habui febrem, Symmache, nunc habeo. Martial VI.53

cur: why libellus: a little book mitto misi (3): send ne: so that you don’t mihi: to me (dative) exigo: demand ut: that nostros: our tibi: to you (dative) dono: to present (-em is 1st person) faciam: future tense vendo: sell lego: read quid: why recitaturus: about to recite circum: around vellus: scarf collum: neck convenit: suits auris: ear magis: more cum: while edo: publish carpo: to criticize carmen: poem vel … vel: either … or langueo: be sick comitatus: accompanied by protinus: straight away centum: one hundred tango (tetigi): touch manus: hand Aquilo: the north wind gelatus: frozen febris: fever

GREEK AND ROMAN MYTH Selections from Hyginus (very slightly adapted)

Hyginus’ Fabulae or Genealogiae are short summaries of myths from earlier sources. These stories were part of every Roman’s basic knowledge. They were possibly, but probably not, written by Augustus’ freedman Gaius Iulius Hyginus (c. 64 BC – AD 17). Although some modern editors mock them for their (relatively) simple language and mistakes (Hyginus’ Greek wasn’t very good!) they are still useful in summarising material which is otherwise completely lost. THESEUS APUD MINOTAURUM

Theseus posteaquam Cretam venit, ab

Ariadne Minois filia est adamatus adeo, ut

fratrem proderet et hospitem servaret; ea

enim Theseo monstravit labyrinthi exitum,

quo Theseus cum introisset et Minotaurum

interfecisset, Ariadnes monitu licium

revolvendo foras est egressus eamque,

quod fidem ei dederat, in coniugio secum

habiturus avexit.

ARIADNE

Theseus in insula Dia tempestate retentus

cogitans, si Ariadnen in patriam portasset,

sibi opprobrium futurum, itaque in insula

posteaquam = postquam Minois – genitive of Minos, king of Crete adamatus = amatus adeo ut – so much that prodo prodere prodidi (3) – betray servo -are (1) ≠ servio, -ire (4) Ariadnes – Greek genitive of Ariadne monitus –ūs (4 m) – warning licium -i (2 n) – thread revolvendo – by rolling up foras – outside aveho avehere avexi (3) – carry away retentus – held back Ariadnen – Greek accusative of Ariadne futurum – understand esse – “thinking that shame would fall on him(self), if…”

Dia dormientem reliquit; quam Liber amans

inde sibi in coniugium abduxit. Theseus

autem cum navigaret, oblitus est vela atra

mutare, itaque Aegeus pater eius credens

Theseum a Minotauro esse consumptum in

mare se praecipitavit, ex quo Aegeum

pelagus est dictum. Ariadnes autem

sororem Phaedram Theseus duxit in

coniugium.

(ab)duco in coniugium – to take (away) in marriage navigo -are (1) – sail obliviscor oblivisci (3 dep) – forget; oblitus est he forgot vela -orum (2 n pl) – sails ater –tra –trum – black praecipito -are (1) – throw headlong pelagus -i (1 m) – sea

MEDEA

Aeetae Medea et Idyiae filia cum ex Iasone

iam filios Mermerum et Pheretem

procreasset summaque concordia viverent,

obiciebatur ei hominem tam fortem ac

formosum ac nobilem uxorem advenam

atque veneficam habere. Huic Creon

Menoeci filius rex Corinthius filiam suam

minorem Glaucen dedit uxorem. Medea

cum vidit se erga Iasonem bene merentem

tanta contumelia esse affectam, coronam

procreo -are (1) – bear children obicio obicere obieci – reproach someone with something formosus –a –um – beautiful advena -ae (1 m or f) – foreign veneficus –a –um – poison-making (used as a noun here) Menoeci – genitive of Menoiceus Glaucen – Greek accusative of Glauce erga + acc. – towards mereo -ere (2) – deserve contumelia –ae (1 f) – insult, abuse corona –ae (1 f) – crown

ex venenis fecit auream eamque muneri

filios suos iussit novercae dare. Creusa

munere accepto cum Iasone et Creonte

conflagravit. Medea ubi regiam ardere

vidit, natos suos ex Iasone Mermerum et

Pheretem interfecit et profugit a Corintho.

venenum –i (1 f) – poison muneri – predicative dative – “as a gift” noverca –ae (1 f) – step-mother conflagro –are (1) – to burn up regia = domus regia – palace

ACHILLES

Thetis Nereis cum sciret Achillem filium

suum, quem ex Peleo habebat, si ad

Troiam expugnandam isset, periturum,

commendavit eum in insulam Scyron ad

Lycomedem regem, quem ille inter virgines

filias habitu femineo servabat nomine

mutato; nam virgines Pyrrham nominarunt,

quoniam capillis flavis fuit et Graece

rufum "pyrrhon" dicitur. Achivi autem cum

rescissent ibi eum occultari, ad regem

scio scire scivi (4) – know ad Troiam expugnandam – to fight at Troy periturum – understand esse – “knew that he would die” commendo -are (1) – entrust habitu femineo – in woman’s clothing capillis flavis fuit – “he had tawny hair” Graece – in Greek rufus –a –um – redhead rescisco -sciscere –scivi (3) – learn, find out occult -are (1) – hide, conceal

Lycomeden oratores miserunt, qui

rogarent, ut eum adiutorem Danais mitteret.

Rex cum negaret apud se esse, potestatem

eis fecit, ut in regia quaererent. Qui cum

intellegere non possent, quis esset eorum,

Ulixes in regio vestibulo munera feminea

posuit, in quibus clipeum et hastam, et

subito tubicinem iussit canere armorumque

crepitum et clamorem fieri iussit. Achilles

hostem arbitrans adesse vestem muliebrem

dilaniavit atque clipeum et hastam

arripuit. Ex hoc est cognitus suasque

operas Argivis promisit et milites

Myrmidones.

orator –oris (3 m) – speaker, spokesman potestatem eis fecit – “he gave them permission” intellego intellegere intellexi (3) – understand, figure out regium vestibulum – courtyard of the palace clipeum –i (2 n) – shield hasta –ae (1 f) – spear tubicen tubicinis (3 m) – trumpeter cano canere cecini (3) – sing, play instrument crepitus –ūs – clatter fieri iussit – “ordered that … be made” arbitror -ari (1 dep.) – think, suppose, believe dilanio dilaniare (1) – tear to pieces arripio arripere arripui (3) – seize, take hold of est cognitus – he was recognised

CLYTAEMNESTRA

Clytaemnestra, Tyndarei filia,

Agamemnonis uxor, cum audisset ab Oeace

Palamedis fratre Cassandram sibi paelicem

paelex –icis (3 f) – concubine

adduci, quod ementitus est, ut fratris

iniurias exsequeretur, tunc Clytaemnestra

cum Aegistho filio Thyestis cepit

consilium, ut Agamemnonem et

Cassandram interficeret, quem

sacrificantem securi cum Cassandra

interfecerunt. At Electra Agamemnonis filia

Orestem fratrem infantem sustulit, quem

demandavit in Phocide Strophio, cui fuit

Astyochea Agamemnonis soror nupta.

ORESTES

Orestes Agamemnonis et Clytaemnestrae

filius postquam in puberem aetatem venit,

studebat patris sui mortem exsequi; itaque

consilium capit cum Pylade et Mycenas

venit ad matrem Clytaemnestram, dicitque

se Aeolium hospitem esse nuntiatque

Orestem esse mortuum, quem Aegisthus

populo necandum demandaverat. Nec

multo post Pylades Strophii filius ad

Clytaemnestram venit urnamque secum

quod ementitus est – a lie which he told exsequor exsequi (3 dep.) – avenge consilium –i (2 n) – plan, plot securis –is (3 f) – battle-axe, headsman’s axe tollo tollere sustuli (3) – take away, steal demand -are (1) – entrust, send away for protection puberem aetatem – age of adulthood studeo –ere (2) – desire, be eager Mycenas – to Myceneae nuntio -are (1) – announce, proclaim necandum demandaverat – had handed over to be killed nec multo post – not long afterwards

affert dicitque ossa Orestis condita esse;

quos Aegisthus laetus hospitio recepit. Qua

occasione capta Orestes cum Pylade noctu

Clytaemnestram matrem et Aegisthum

interficiunt. Quem Tyndareus cum

accusaret, Oresti a Mycenensibus fuga data

est propter patrem; quem postea furiae

matris exagitarunt.

affero afferre attuli (irreg.) – bring, bring to os ossis (3 n) – bone conditus –a –um – contained (in the urn) hospitium –i (2 n) – hospitality qua occasione capta – seizing this opportunity fuga –ae (1 f) – flight, escape, exile propter + acc. – because of exagito –are (1) – harass, torment

EQUUS TROIANUS

Achivi cum per decem annos Troiam capere

non possent, Epeus monitu Minervae

equum mirae magnitudinis ligneum fecit

eoque sunt collecti Menelaus Ulixes

Diomedes Thessander Sthenelus Acamas

Thoas Machaon Neoptolemus; et in equo

scripserunt DANAI MINERVAE DONO

DANT, castraque transtulerunt Tenedo.

Id Troiani cum viderunt arbitrati sunt hostes

abisse; Priamus equum in arcem Minervae

monitus –ūs (4 m) – warning, suggestion ligneus –a –um – wooden collectus –a –um – gathered Danai –orum (2 m pl) – the Danai, the Greeks dono – predicative dative, “as a gift” castra –orum (2 n pl) – camp transfero transferre transtuli (irreg.) – transfer, move across Tenedo – to Tenedos arx arcis (3 f) – citadel

duci imperavit et, ut magno opere

feriarentur, edixit; id vates Cassandra cum

vociferaretur inesse hostes, fides ei habita

non est. Quem in arcem cum statuissent et

ipsi noctu lusu atque vino lassi

obdormissent, Achivi ex equo aperto a

Sinone exierunt et portarum custodes

occiderunt sociosque signo dato receperunt

et Troia sunt potiti.

ferior feriari (1 dep.) – celebrate edico edicere edixi (3) – proclaim, decree vates vatis (3 m or f) – prophet, prophetess vociferor vociferari (1 dep.) – shout out loudly statuo statuere statui (3) – set up lusu – by playing lassus –a –um – tired, worn out obdormio -ire (4) – fall asleep aperio (4) – open apertus –a –um – having been opened Troia sunt potiti – they took possession of Troy

CcAaTtUuLlLlUuSs Gaius Valerius Catullus is one of Ancient Rome’s most accessible poets. He lived in the first century B.C. and was strongly influenced by Greek lyric poets, such as Sappho. He had a relationship with a woman whom he nicknamed Lesbia (after Sappho’s birth place), and many of his poems reflect the ups and downs of their relationship- from passionate love, to bitterness and despair. To Lesbia, about kisses carmen 5 Vivamus mea Lesbia, atque amemus,

rumoresque senum severiorum

omnes unius aestimemus assis!

soles occidere et redire possunt:

nobis cum semel occidit brevis lux, 5

nox est perpetua una dormienda.

da mi basia mille, deinde centum,

dein mille altera, dein secunda centum,

deinde usque altera mille, deinde centum.

dein, cum milia multa fecerimus, 10

conturbabimus illa, ne sciamus,

aut ne quis malus invidere possit,

cum tantum sciat esse basiorum.

l.1 vivamus, amemus and aestimemus are all present subjunctive.

Translate as ‘let us...’. severis: strict, severe

l.3 unius... assis; gen.case. trans ‘as worth one as’ (an as was one of the smallest coins the Romans had) aestimare (-avi): to estimate, to reckon

l.4 occidere usually means to die; here, referring to the sun it means to set.

l.5 Catullus is here using lux (light) as a metaphor for life. semel: once

l.6 dormienda: trans ‘which must be slept through’ perpetuus, -a, -um:everlasting

l.7 da: the imperative from do, dare: to give basium (nt, 2): a kiss

l.9 usque: still l.11 conturbare (-avi): to throw into confusion

ne sciamus is a negative purpose clause. Trans ‘so that we do not know [how many there are]’

l.12 quis malus; literally ‘someone who [is] malicious’ or ‘some malicious person’ invidere (invidi): to be jealous

l.13 tantum; usually means so many; here ‘how many’ (understand ‘there are’)

Odi et amo carmen 85 Odi et amo. quare id faciam, fortasse requiris.

nescio, sed fieri sentio et excrucior.

An Invitation to Dinner Carmen 13 cenabis bene, mi Fabulle, apud me

paucis, si tibi di favent, diebus-

si tecum attuleris bonam atque magnam

cenam, non sine candida puella

et vino et sale et omnibus cachinnis; 5

haec si, inquam, attuleris, venuste noster,

cenabis bene; nam tui Catulli

plenus sacculus est aranearum.

sed contra accipies meros amores, 10

seu quid suavius elegantiusve est:

nam unguentum dabo, quod meae puellae

donarunt Veneres Cupidinesque;

quod tu cum olfacies, deos rogabis,

totum ut te faciant, Fabulle, nasum. 15

l.1 odi: I hate (the perfect odi is translated as present)

quare = cur fortasse: perhaps

l.2 fieri sentio means something like ‘I feel it happening’ excrucior: to be tortured (-or is 1st person)

l.1 cenabis: much of this poem is in the future tense. apud me: at my place

l.2 paucis… diebus: in a few days di= dei- the gods

l.3 si tecum attuleris: if you bring with you l.4 non sine: not without (i.e. with)

candidus, a, um: pretty l.5 sal, is (m): wit

omnibus cachinnis: all sorts of laughter l.6 inquam… venuste noster: I tell you… my charming friend l.9 plenus, a, um: full

sacculus, i (m): purse aranea, ae (f): cobwebs

l.10 contra accipies: in return you will receive merus, a, um: pure, undiluted

l.11 seu (conj): or quid suavius elegantiusve: or something sweeter or more refined

l.12 unguentum, i (n): perfume l.13 donarunt=donaverunt: gave l.14 olfacio, ere: smell

cr)

r[s! t ;tP

i "o

0

P - ,

\t

CAPITVLVM PRIMVM

.zz/;

IMPERIVM ROMANVM

R6ma in Italid est. Italia in Europa est. Graecia in Eu-

r6pd est. Italia et Graecia in Europd sunt. Hispania

quoque in Europd est. Hispania et Italia et Graecia in

Eur6pd sunt.Aegyptus in Europl non est, Aegyptus in Africa est.

Gallia n6n in Africa est, Gallia est in Europa. Syria non

est in Europa, sed in Asia. Arabia quoque in Asia est.

Syria et Arabia in Asia sunt. Germania non in Asia, sedin Europa est. Britannia quoque in Europa est. Germa-nia et Britannia sunt in Eur6pd.' Estne Gallia in Europd? Gallia in Europa est. EstneRdma in Gallie? Rdma in Gallia non est. Ubi est Roma?ROma est in Italia. Ubi est ltalia? Italia in Europa est.Ubi sunt Gallia et Hispania? Gallia et Hispania in Eu-rdpd sunt.

Estne Nilus in Europa? Nilus in Europa n6n est. Ubiest Nilus? Nilus in Africa est. Rhenus ubi est? Rhenusest in Germdnid. Nilus fluvius est. Rhenus fluvius est.

CAP. I

u

-a -a:I ta l ic . .inltalia

est sunt:Italia in Eurdpa esr;Italia et Graecia inEuropa sunt

e s t - n e . ?-ne = . .?

-

( a

@

rr' l 5.-->)O

Nilus fluvir.rs est;Nilus et Rhenus fluviisunt

parvus e magnus

fluvizs magnas/parvasfluvii magn//parv7

-a -ae:Corsica insula est;Corsica et Sardiniainsulae sunt

insulc magnay'parvainsulae magnae/parvae

-um -a:Brund.isium oppidumest,Brundisium et T[scu-lum oppida sunt

oppidummagnum/pafvum

oppidd magnd/parvd

Graecus -a -um

Rdmanus -a -um< Rdma

Nilus et Rhenus fluvii sunt. Danuvius quoque fluviusest. Rh€nus et Denuvius sunr fluvii in Germdnia. Tibe-ris fluvius in Italia est.

Nilus fluvius magnus est. Tiberis non est fluviusmagnus) Tiberis fluvius parvus est. Rh6nus non est flu-vius parvus, sed fluvius magnus. Nilus et Rhenus ndnfluvii parvi, sed fluvii magni sunt. Danuvius quoquefluvius magnus est.

Corsica rnsula est. Corsica et Sardinia et Sicilia insu-lae sunt. Britannia quoque insula est. Italia insula nonest. Sicilia insula magna est. Melita est lnsula parva.Britannia non insula parva, sed rnsula magna est. Siciliaet Sardinia non rnsulae parvae, sed insulae magnaesunt.

Brundisium oppidum est. Brundisium et Tlsculumoppida sunt. Sparta quoque oppidum est. Brundisiumest oppidum magnum. Tirsculum oppidum parvum est.Delphi quoque oppidum parvum est. Tlrsculum etDelphi non oppida magna, sed oppida parva sunt.

Ubi est Sparta? Sparta est in Graecia. Sparta estoppidum Graecum. Sparta et Delphi oppida Graecasunt. T[lsculum non oppidum Graecum, sed oppidumRdmanum est. T[lsculum et Brundisium sunt oppidaRomana. Sardinia insula Romana est. Creta, Rhodus,Naxus, Samos, Chios, Lesbos, Lemnos, Euboea suntinsulae Graecae. In Graecia multae insulae sunt. In Ita-lia et in GraeciA sunt multa oppida. In Gallia et in Ger-

mania multr sunt fluvii. Suntne multr fluvii et multaoppida in Arabia? In Arabia non multi, sed pauci fluviisunt et pauca oppida.

Num Creta oppidum est? CrEta oppidum non estl

Quid est Creta? Creta insula est. Num Sparta insula est?Sparta non est insula! Quid est Sparta? Sparta oppidumest. Rhenus quid est? Rhenus est magnus fluvius. Numoceanus Atlanticus parvus est? Non parvus, sed magnusest oceanus.

Ubi est imperium Romanum? Imperium Romanumest in Europa, in Asia, in Africa. Hispania et Syria etAegyptus pr6vinciae Romanae sunt. Germenia non estprovincia Romana: Germania in imperio Romdno nonest. Sed Gallia et Britannia sunt provinciae Romanae.In imperio Romano multae sunt provinciae. Magnumest imperium Romanum!

LITTERAE ET NVMERII et II numerr sunt. III quoque numerus est. I, II, IIInumeri Romani sunt. I et II sunt parvr numeri. cIf,magnus numerus est.

A et B litterae sunt. c quoque littera est. A) B, c sunttr€s litterae. A est littera prima (r), n littera secunda (rr),

20

II

CAP I

sunt-ne ?paucr -ae -a e multr -ae

-a: multi/paucl fluvii,multae/paucae rnsulae,multay'pauca oppida

numCrEIa . .est? : est-neCr€ta. . ?

num. . ? . . ndn . . . : numRoma in Graecia est?R6ma in Graecia zrin est

rmperium Romanazln imperio Rdmano

r = lnus ( l)II : duo (2)rrr : tr€s (3)clc (M) = mille (1000)

A : ' d 's = 'be'C : 'ce'tres : rrr (3)

50

z5

) )

30

60

III40

45

65

100

105

70

75

80

85

90

CAP. I

Latrnus -a -um : Ro-manus

o : 'd€'r : 'delta'

vocAbulum: in vocabulicapitulffin primum(capI): ln capitulo primri

mille = cIc/t'l (1000)sex = vr (6)

unus -a -um : t ( l )

(numerus) singularis: t;p l l rd l is : I I , ru

fluvias magnzsfluviimagni

-us -l

exemplumexempla

rnsula magnarnsulae magnae

-a -4e

l 0

c littera tertia (III). r l ittera Graeca esr. c esr litteraLatina. C et D litterae Latinae sunt. r et a sunt litteraeGraecae.

Fluoius et oppidum vocabula Latina sunt. Ubi quoquevocebulum Latinum est. In vocebulo ubi sunt trEs litte-rae. In capitulo primo mille vocabula sunt.

In vocabulo lnsula sex litterae er trEs syllabae sunt:syllaba prlma ln-, secunda -su-, tertia -la. In vocabulonon sunl tr€s Iitterae et llna syllaba.

Quid est III? III numerus Rdmanus est. I quid est? |littera Graeca est. Num c littera Graeca est? Non litteraGraeca, sed littera Latina est c. Estne s littera prima? Bnon littera pnma, sed secunda est. Quid e{ non? Nonest vocabulum Latinum. Non, sed, magnus, numeras vo-cabula Latina sunt. VocAbulum quoqu,e vocabulum Lati-num estl

GRAMMATICA LATINASingulais et pluralis[A] Nilus fluvizs magnzs esr.

Nilus et RhEnus fluvii magnl sunt.'F luv izs ' s ingular is est . 'F luv iT ' p lura l is est . S ingule-

ris: -zs. Plurdlis: -r.Exemplum: numerus, numeri.I parvus numerus est. I et tI parvi numeri sunt.

[B] Corsica insula magna esrCorsica et Sardinia rnsulae magnde sunt.

'Insula' singularis est. ' lnsulae' pllralis est. Singularis: -a.Pl0ralis: -ae.

Exempla: littera, litterae; provincia, provincrae.R littera Latina est. A et n linerae Latlnae sunt. Gallia est

provincia Romanc. Gallia et Hispania provinciae R6manaesunt.[C] Brundisium opptdum magnum esl.

Brundisium et Sparta oppida magnd sunt.'Opprdum' singularis est. 'Oppida' plurdlis est. Singularis:

-um. Pluralis: -a.Exempla: vocabulum, vocabula; exemplum, exempla.Litterq est vocabulzm LatTnum, nOn Graeczrn. Littera et

numerus ndn vocabula Graeca, sed Latina sunt.

PENSVM ANilus fluvi- est. Nilus et Rhenus fluvi- -. Creta insul- -.Creta et Rhodus insul- sunt. Brundisium oppid- -. Brundi-sium et Thsculum oppid- -.

Rhenus fluvi- magn- est. Tiberis est fluvi- parv-. Rhenuset Denuvius non fluvi- parv-, sed fluvi- magn- sunt. Sardi-nia insul- magn- est. Melita rnsul- parv- est. Sardinia etSicilia ndn insul- parv-, sed insul- magn- sunt. Brundisiumnon oppid- parv-, sed oppid- magn- est. Tlsculum et Del-phi non oppid- magn-, sed oppid- parv- sunt.

Creta insul- Graec- est. Lesbos et Chios et Naxus suntinsul- Graec-. In Graecia mult- insul- sunt. In Gallid suntmult- fluvi-. In Italia mult- oppid- sunt. In Arabia suntpauc- fluvi- et pauc- oppid-.

R et s litter- Latin- sunt. c quoque litter- Latin- est. Multiet pauci vocabul- Latin- sunt. Ubi quoque vocabul- Latln-est. I et II numer- Rdman- sunt. III quoque numer- Roman-est.

PENSVM BSicilia - est. Italia rnsula - est. RhEnus - esr. Brundisium- est. Sicilia et Sardinia - magnae sunt. Melira insula -est. Britannia ndn - parva, sed - - est. Brundisium non -

oppidumm Bnumoppida magna

-um -a

pensumpensa

Vocabul.a:fluviusinsulaoppidumoceanusrmperrumprdvlnclanumeruslitteravocdbulum95

l l

capirulumsyllabaexemplumpensummagnusparvusGraecusRomanusLarinusmultipauclunusduotressexmillepnmussecundusteruusestsuntlnetsednonquoque-ne?ubi?num?quid?grammatrcasingularispllralis

-, sed - magnum est. Esr- Brundisium in Graecia? Brun-disium - est in Graecia, - in Italia. - esr Sparta? Sparta estin Graecia: Sparta oppidum - esr. Delphi - oppidum Grae-cum est. Euboea, Naxus, Lesbos, Chios - Graecae sunt. InGraecia sunt - insulae.

Quid est rrr? rrr - est. - esr A? R littera est. A, B, c -Latinae sunt. - r littera Latrna est? r - littera -, sed littera- est. Insula - Latlnum est.

PENSVM CUbi est Roma?Estne Sparta in Italia?Ubi est ltalia?Ubi sunt Syria et Arabia?Estne Aegyptus in AsiS?Ubi sunt Sparta et Delphi?Ubi est Brundisium?Quid est Brundisium?Num Creta oppidum est?Estne Britannia insula parva?Quid est Tiberis?Quid est o?Num a littera Latina est?Estne II magnus numerus?

CAPITVLVM SECVNDVM

FAMILIA ROMANA

r Illius vir Romdnus est. Aemilia femina RdmanaMarcus est puer Romanus. Quintus quoque puermanus est. Il l ia est Duella Romana.

Marcus et Quintus non viri, sed pueri sunt. Vin suntIulius et Medus et Davus. Aemilia et Delia et Syra suntfeminae. Estne femina lulia? NOn femina, sed parvapuella est Iulia.

Iulius, Aemilia, Marcus, Quintus, Ill ia, Syra, Da-vus, Delia Medusque sunt familia Romana. Ill ius paterest. Aemilia est mater. IDlius pater Marci er Quinri est.I0lius pater Iuliae quoque esr. Aemilia est mater Marciet Quinti et Ill iae. Marcus fil ius Ill i i est. Marcus fil ius

est. Quintus quoque fil ius Ill i i et Aemiliaeest. Iulia est fil ia Ill i i et Aemiliae.

Quis est Marcus? Marcus puer Romanus est. Quispater Marci est? Iuhus pater Merci est. Quae esr marer

unus (I) vlrduo (II) viri

unus puerduo pueri

- q u c : c l - :: et M€dus

Iul ius o

CAP. II

M€dus-qze

Aemilianulter

l 0

Dater I' l

l 5

M[rcus Quintus IuliaJ-tlius frlius fiLta

quis? quae?qzrs est Marcus?qzae est Iul ia?qars est pater Marci?quae e{ mater Merci?

MEDVSDAWS ^

I 2 t 3

lr-

CAP I]

qui?qrzr sunt filii?

II l ia-que

filiae que

duo : rr (2)

duo duae duo:dun servrduae anci l laeduo oppida

cuiusi ' I r - r l i i , Aemi l iae

quo r / I , I I , I I Iquor {ilii i,quot f i l iae?quot oppida?'

cen rum : c ( 100 )

Marci? Mater Mdrci est Aemilia. Quae est Illia? Illiaest puella Romana. Quae mater Illiae est? Aemilia md-ter Ill iae est. Pater Iuliae est Iulius. Ill ia fil ia h]li i est.

Qui sunt filii I[lii? Filii Illii sunt Mercus et Quintus.Marcus, Quintus Iuliaque sunt tres liberi. Liberi suntfil i i fi l iaeque. Marcus et Quinrus et Iulia sunt liberi Iuliiet Aemiliae. In familia Illii sunt rrEs liberi: duo filii etuna fil ia.

Estne Medus fil ius Iulii? Medus fil ius Iulii non est,Medus est servus Iii l i i. Il l ius dominus Medi est. Itl iusdominus servi est. Ddvus quoque servus est. Medus etDavus duo servi sunt. hilius est dominus Medi et Davi.Iulius dominus servorum est et pater liberorum.

Estne Delia fil ia Aemiliae? Delia non est fil ia Aemi-liae, Delia ancilla Aemiliae est. Aemilia domina Deliaeest. Aemilia domina ancillae est. Syra quoque ancillaest. Delia et Syra duae ancillae sunr. Aemilia dominaanci l larum est.

Cuius servus est Devus? Davus servus Ill i i est. Cuiusancilla est Syra? Syra est ancilla Aemiliae.

Quot liberi sunt in familia? In familia Ill i i sunt tr€sliberi. Quot fil i i et quot fil iae? Duo fil i i et una fil ia.

Quot servr sunt in familia? In familia sunt centum servr.In familia lDlii sunt multi servi, pauci liberi. h-rlius estdominus multdrum servorum.

'Duo'et ' t res' numeri sunt. 'Centum'quoque nume-rus est. Numerus servdrum est centum. Numerus libe-

rorum est tres. Centum est magnus numerus. Ties par-

vus numerus est. Numerus servorum est magnus. Nu-

merus liberorum parvus est. In familia hllii magnus

numerus servorum, parvus numerus liberorum est.Medus servus Graecus est. Delia est ancilla Graeca.

In familia IDlii sunt multi servi Graeci multaeque ancil-lae Graecae. Estne Aemilia femina Graeca? Aemilia non

est fEmina Graeca, sed Romana. Iulius non vir Graecus,sed Romanus est.

Sparta oppidum Graecum est. Sparta, Delphi Thscu-lumque tria oppida sunt: duo oppida Graeca et lnumoppidum Romanum. In Graecia et in Italia magnus nu-merus oppidorum est. In Gallia est magnus numerusfluviorum. Fluvii Galliae magni sunt. Magnine sunt flu-vii Africae? In Africa lnus fluvius magnus est: Nilus;ceteri fluvii Africae parvr sunt. Suntne magnae insulaeGraecae? Creta et Euboea duae insulae magnae sunt;ceterae insulae Graecae sunt parvae. -

Quis est Corn€l ius? Cornel ius dominus Romanus est.I t l ius et-Cornel ius duo domini RomAni sunt. Medusnon est servus Cornelii. M€dus servus htlii est.

Cornelius: "Cuius servus est Medus?"Iul ius: "Medus servus meus est."Corn€l ius: "Estne Davus servus tuus?"I l l ius: "Dlvus quoque servus meus est.

sunt MCdus et Davus et c€ter i multr . . . "70 Cornel ius: "Estne Del ia anci l la tua?"

45

CAP II

magnus numerus servo-rum = multi servi

parvus numerus libero-lurn = pauciliberi

mul tae-que

Ires t r la:tres liberitr€s lltter4etria oppida

magnus numerus oppl-dorum : mul ta oppida

magnus numerus fluvi-orum : mul t i f luv i i

magnl-ne

ceten -ae -a

( irrnel ius

20

50

II

5 5

60

III35

meus -a -um

tuus -a um

T4

40

l 5

CAP II CAP II

Itlius: "D€lia est ancilla mea, et Syra quoque ancilla

mea est. Ancillae meae sunt Delia et Syra et ceterae

multae. Familia mea magna est."Cornelius: "Quot servt sunt in familia tua?"I[lius: "In familia mea sunt centum servl"

Cornelius: "Quid?"Ill ius: "Numerus servdrum meorum est centum."

Cornelius: "Centum servi! Magnus est numerus ser-

vorum tuorum!"

GRAMMATICA LATINAM ascullnum, fAmintnum, neutrum[A] 'Servzs ' est vocabulum mascul inum.[B] 'Anci l la ' est vocabulum femininum.[C] 'Oppidzrz' est vocabulum neutrum.

Exempla:[A] Vocdbula masculina: filius, dominus, puer, vir; fluvius,dceanus, numerus, l iber, t itulus. Masculinum: -us t_D.[B] Vocabula fEminina: femina, puella, filia, domina; rnsula,prdvincia, littera, familia, pagina. Femininum: -a.[C] Vocdbula neutra: oppidum, imperium, vocabulum, capi-tulum, exemplum, p€nsum. Neutrum: -aru.

Genettztus[A] Masculinum:

Iulius dominus servr (Davi) est.Illius dominus serv1rum (Davi et M€df est.'Servi ' genetlvus est. 'Serv1rum, quoque genetivus est.'Servr' genetivus singularis est.,servorum' est genetrvus plu-

ralis. Genetivus: singularis -1, plurelis -orum[B] F€mininum:

Aemilia domina ancillae (Syroe) est.Aemilia domina anclllarum (Syrae et D€lice) est.'Ancil lae' genetivus singuleris est.,Ancil laruz; est geneti_

vus pluralis. Genetivus: singuleris -ae, pluralis -arum.[C] Neutrum:

D est prima littera vocabull ,dominus,Numerus vocabul1rum masnus esr.'Vocabuli' genetivus singularis est. ,Vocabulorum, est ge_

netivus pltralis. Genetivus: singularis -1, plirelis lrum.

PENSVM AMdrcus fili- Iulii esr. Iulia fili- I[lii esr. I[lius est vir Ro-man-. Aemilia femin- Roman- est. I0lius domin-, Aemiliadomin- est. M€dus serv- Graec- est, Delia est ancill_

75

95

100

105

1 1 0

l l 5

t20

masculrnum (m) < mas-calus = vir

femininum (f < feminaneutrum (n) = ndnm,ndn/

-als

-a

-um

genetivus fu,en)

ancillaeancilldrum

-ae -arum

vocabulrvocabu,lorum

ecce duo libri -----+

lnus liberduo libri

novus -a -um eantlquus -a -um

pagtna

LIBER TWS LATINVS 80

Ecce duo libri Latini: liber antiquus et liber novus.LINGVA LATINA est primus liber tuus Latinus. Tituluslibri tui est 'LTNGVA LATINA'. Liber tuus non antlquus,

sed novus est.In t-INcvR LATINA sunt multae paginae et multa capi- 85

tula: capitulum primum, secundum, tertium, cEtera.'IMrERIVM RoMANvM'est titulus capituli primi. Tituluscapituli secundr est 'FAMILIA RoMANA'. In capitulo se-

cundo sunt sex peginae. In pagina prima capituli se-

cundi multa vocdbula nova sunt: oir, fEmina, puer, pu- 90

ella, familia, cetera. Numerus vocabuldrum Latrnorummasnus estl

l 6 t 7

lr7

VocdbulantnavrrfEminapuerpuellafamiliapatermaterfiliusfiliatlDerlSCTWSdominusancilladominalibertituluspaglnaantiquusnovusceterlmeustuuscentumduaetna-quequis?quae?qui?cuius?quot?masculinumfEmininumneutrumgenetivtls

Graec-. Sparta oppid- Graec- est.Illius pater Marc- est. Mercus est filius Iuli- et Aemili-.

Medus servus Iuli- est: Illius est dominus serv-. Ifllius domi-nus M€d- et Dav- est: I[lius dominus serv- est. Numerusserv- magnus est. Delia est ancilla Aemili-: Aemilia do-mina ancill- est. Aemilia domina D€li- et Syr- est: Aemiliadomina ancill- est. In familid hlli- est magnus numerusserv- et ancill-. Aemilia mater Marc- et Quint- et Iuli- est.Marcus, Quintus Itliaque sunt liberi llli- et Aemili-. Nu-merus liber- est tres. Numerus serv- est centum.

In pdgind prima capitul- secund- multa vocabula novasunt. Numerus capitul- non parvus est.

PENSVM BMarcus - Rdmanus est. Ifllius - Rdmanus est. Aemilia est- Romana. Iulius est - Marci et Quinti et llliae. In - Iuliisunt tr€s -: duo - et una liberorum est Aemilia.

- est Devus? Ddvus est - Iulii. Illius - Devr est. - estSyra? Syra - Aemiliae est. Aemilia est - Syrae.

Cornelius: "- servl sunt in familia tua?" Itllius: "In familia- sunt - (c) servi." Cornelius: "Familia - magna est!"

'LINGVn LATINA' est titulus - tui Latini.

PENSVM CQuis est Quintus?Qui sunt M€dus et Ddl'us?Marcusne quoque serlrrs IDlii est?Cuius filia est Ifllia?Quot liberi sunt in familid Illii?Quot servi in familid sunt?Num Syra domina est?Quae est domina ancillarum?Estne Cornelius vir Graecus?Num'puella' vocabulum masculinum est? Quintus Marcum videt. Marcus non videt Quintum.

Quintus: "Quid? Marcus puellam pulsat - et rrder!"

CAPITVLVM TERTIVM

I SCAEI{A

PVER IMPROBVS

PRIMAIulia, Marcus, Qutntus.

Iulia cantat: "Lalla." Iulia laeta est.Marcus: "St!" Mdrcus laetus non est.Ill ia cantat: "Lalla, lalla."Marcus: "Ssst!" Marcus iratus est.I[l ia cantat: "Lalla, lalla, lalla."Marcus Illiam pulsat.Iam Illia ndn cantat, sedMarcus ndet: "Hahahae!"

CAP. I I I

hllia plorat

Marcus ridet

Quintus Marcaz videt

Marcus Quintzz nonvidet

"Uhuhu!"l0

MARCVS QVINTVS

Marcus Illiam pulsar

l 8 t9

CAP III

Quintus Marcaz pulsat

mamma: ma te r

Marcus Quinterz pulsat

Iulia Aemilicm vocat

Aemilia venit

interrogat * respondel

? quia

Iuliam

im-probus -a -ume probus -a -um

20

Quintus rratus est et Marcum pulsat! Iam non ridetMarcus. MArcus iratus pulsat Quintum.

Illia: "Ubi est mater?" Ill ia Aemiliam non videt.Iulia Aemiliam vocat: "Mater! MArcus Quintum

pulsat! "Mdrcus (iratus): "St!" Marcus Iuliam pulsat.

IDlia plorat et Aemiliam vocat: "Mamma! Mam-ma!Marcus me pulsat!" 20

Aemilia venit.

SCAENA SECVNDAPersonae: Aemilia, Iulia, Marcus, Qumtus.

Aemilia interrogat: "Quis m€ vocat?"

Quintus respondet: "Ill ia te vocat."Aemilia Quintum interrogat: "C[r Ill ia plorat?"

Quintus respondet: "Iulia plorat, quia Mdrcus eampulsat. "

Aemilia: "Quid? Puer parvam puellam pulsat?

Cur Marcus IDliam pulsat?"

Quintus: "Quia lDlia cantat."Aemilia: "O Iulia, mea parva filial Marcus puer pro-

bus non est; Marcus est puer improbus!"

Quintus: "Iulia puella proba est."Aemilia Quintum interrogat: "Ubi est Itl l ius? Clr

non venit?" Aemilia Iulium non videt.Respondet Marcus: "Pater dormit."

Quintus: "Mater non te, sed m€ interrogat!"Aemilia: "St, pueril Ubi est pater?"

Quintus: "Pater non hic est, sed Marcus hrc est."

Quintus Iulium vocat: "Pater! Pa-ter!"

Iul iusdormit

I[l ius Quintum non audit neque venit. Cur Ill ius

Quintum non audit? h-rlius eum non audit, quia dormit.Marcus: "Hahae! Pater dormit neque te audit."

45 Aemilia: "F[. Duer!" Aemilia irata est. Mater fil iumverberat: tuxtax, tuxtax...

Marcus plorat: "Uhuhl!"Iulius eum audit. Iam non dormit

35

CAP III

cir lulius non venit?

Quintus Illizm vocat

ne-que = et non(ne- : n6n)

ezrn : QulntizmIuLius dormrt

verberat = pulsat etpulsat ( ' tux- tax ' )

eum: Marcum

l 5

40

II

25

cur

2 l

tF-

CAP. I I I

eum-que = et eum(: Quintum)

eum'. Marcum

mater Marcum verberat,quia Marcus puer im-probus est

luLia n6n laeta est

CAP. I I I

SCAENA TERTIAPersdnae: Iulius, Aemilia, Iulia, Marcus, Qulntus.

Quintus: "Pater venit."Aemilia Quintum non audit, quia Mdrcus plorat.Ill ius Quintum videt eumque interrogat: "C[r Mer-

cus plorat?"

Quintus respondet: "Marcus plOrat, quia meter eumverberat. "

IDlius: "Sed clr mater Marcum verberat?"

Quintus: "Marcum verberat, quia puer improbus est.Mdrcus parvam puellam pulsat!"

I[lia: "Mamma! Pater hrc est." Aemilia Ifll ium videt.Aemilia: "Tirus Mdrcus lil ius improbus est!"h-rlius: "Fu, puer! Puer probus n6n pulsat puellam.

Puer qui parvam puellam pulsat improbus est!"Iulius iratus puerum improbum verberat:

tuxtax. tuxtax.. .Marcus plorat. Quintus laetus est et ridet. I[l ia laeta

ndn est neque ridet. Cur non laeta est Iulia? Non laetaest, quia MArcus pldrat. Iulia est puella proba!

Puer ridet. Puella plorat. Quis est puer qui ridet?70 Puer qui ridet est Mercus. Quae est puella quae plorat?

Puella quae plorat est Itlia.Marcus, qui puellam pulsat, puer improbus est. Pu-

ella quam Marcus pulsat est Itlia. hllia Aemiliam vocar.Aemilia, quam hilia vocat, mater hberdrum est. Aemi-

zs lia puerum verberat. Puer quem Aemilia verberat estMdrcus.

Quem vocat Quintus? Quintus Illium vocat. IUlius,quem Quintus vocat, pater liberdrum est. Iulius Quin-tum non audit. Quem audit I[lius? Itlius Mdrcum

80 audit. Puer quem Illius audit est Mdrcus.Puella quae cantat laeta est. Puella quae

est laeta. Puer qui puellam pulsat improbus

GRAMMATICA LATINAN 'minatiztus et acaisathns[A] Masculinum.

M6rcas ridet. Quintus Marcum pulsat.Marcus Quintam pulsat. Quintas pl6rat.'Mircars ' nominat ivus est . 'Mercetm' accr lsat ivus est .

'Quintzzz' est accUsetivus,'Qulntzs' ndminativus. Nominati-vus: -us (-r). Accusitivus'. -um.

Exempla: I[lias, Illiaz; filizs, filian; puer, pserum; eum.[B] Femininum.

IDlia cantat. Marcus Il l iaru pulsat.I[lia Aemiliam vocar. Aemilia venit.'Iulio, Aemilio' nominativus est. 'hlliam, Aemiliarn 'acc[-

sativus est. NominAtivus: -a. Acctlsativus: -az.Exempla: puello, puellam; pala, parvam; eam.

III

50

qurElaepuer qai ridetpuella qnae pldrat

quemquampver quem Aemiliaverberat

puella qzcrn Marcuspulsat

quem? liliumQuintaz

nominativus (nrrn)acctsdtivus (acc)

Mdrczs QuintzsMdrcum Quintrm

AemiliaAemiliom

55

60

6585

90

95Il l iolnliam

22

-a-am

23

CAP I I I CAP II I

-aI-eI

l,lominatfu.tus;MarcusQuintusIn l iaAemilia"QuisQuintus" I I l iaMarcusAemi l iaMarcusI I l iusIu l ius"l)uer probuslu l rus r ratus

Accusatlztus:II l iamMarcumAemiliamQuintumme

teeampuerum

parvam puellampuerum improbum

Verbum:pulsat .v idet .vocatlnterrogat:vocat?"respondet:v0cat.pulsat . "verberat.plorat.audi t .ven l I .

n i ln pulsat !"

verberat.

Vocabula naoascaenapersonamammalaetuslratusproDusimprobuscantatpulsatploratridetv idetvocatvenl tln lerrogatrespondetdormitauol tverberatmeteeumcamnequelamc u r lqu lad !hicq u lquaequemquamnomrnauvusaccusat lvusvcrbum

Verbumlilia cantat. Marcus nler. IDlius dormtt.'Cantat ' verbum est . 'Cantat ' , ' r idet ' , 'dormi t ' t r ia verba 100

sunt .Exem pla : canrat, pulsat, plor at, vocrztJ interro gat, v erber at

(-at); rldet, videt, respondeL (-et); dormil, venil, audit (-xt').

PENSVM BPuella -: "Lalla." Puella - canrat est Iulia. I l l ia - est.Puer improbus puellam -. Puella -: "Uhuhu!" pssl - '"Hahahae!" Puer - ridet est Marcus. Iulia Aemiliam -:"Mamma!" Aemilia -, et Quintum -: "Cur Il l ia pl6rat?"Qurntus -: "lulia plorat, - Marcus eam pulsat." Aemilia:"Marcus puer - non est, puer - est! Ubi est pater?" AemiliaIulium non -. Quintus: "Pater non - ss1." Quintus l l l ium-: "Pater!" Iulius Quintum non . - Iulius Quintum nonaudit? It l ius eum ndn audit, quia -. Marcus plorat, - Ae-milia eum verberat. Iulius Marcum audit; - Iulius non dor-mit. - Aemilia verberat? Aemilia Marcum -. Puer - Ae-milia verberat improbus est. Iulia laeta ndn est - ridet

PENSVM CQuis I l l iam pulsat?( ,ur lu l la n lorat lQuintusne quoque ll l iam pulsat?Quem Quintus pulsat?Cur Aemilia venit?Quis Iu l ium vocat?(lur Iulius Quintum nOn audit?Quem audi t I l l ius?Cur Marcus plorar?Ridetne Il l ia?Num 'Marcus' accusativus est?Num ' l u l i am ' nomina t i vus es t :Qu id es t ' do rm i t ' ?

usa

-um-ameumeammete

-a t-e t- l t

1 0 5

I l 0

PIJNSVM AC[r Merc- I l l iam pulsat? Marcus I l l i - pu lsat , quia I l l i -cantat . I [ l ia p l< l r - , quia Marcus e- pulsat . Iu l ia : "Mamma!Marcus - pulsat." Aemilia puell- aud- et ven-. MlterQuint- videt et e- interrog-: "Quis m€ voc ?" Quint- re-spond-: "Iulia - vocat "

I0 l ius d

2

Contents

1.

Nouns and Cases

pp. 2-6

2.

Prepositions

p. 7

3.

Verbs

pp. 9-16

4.

Nouns and Gender

pp. 17-18

5.

Adjectives

pp. 19-22

6.

Infinitives and Imperatives

pp. 23-25

3

Nouns and Cases

The case of a noun indicates its function in a sentence. There are five main cases in Latin. They each have a wide range of uses.

In a simple sentence:

Nominative: is used for the subject of a sentence, i.e. the person (or thing) doing the verb.

Accusative: is used for the object of a sentence, i.e. the person (or thing) to whom the action is being done.

Genitive: is used to indicate possession; in English it is usually indicated by of or ‘s.

Dative: has several uses, such as the indirect object ; in English it is usually indicated by to or for.

Ablative: has a wide range of uses, it can usually be translated as by, with, from, in or because.

The other two cases are the vocative which is used to address people, and the locative which is used very rarely to denote place.

The case of a Latin noun or pronoun can be determined by its ending (in English this is only evident in the changes which pronouns undergo e.g he, him, she, her.)

Latin nouns are grouped into one of five categories, called declensions. Each declension has its own particular endings for cases. The majority of Latin nouns fall into the first 3 declensions

Latin nouns also have a gender, either masculine, feminine or neuter.

4

sing. 1st Declension 2nd Declension 3rd Declension

Nom puell a serv us rex

Acc puell am serv um reg em

Gen puell ae serv i reg is

Dat puell ae serv o reg i

Abl puell serv o reg e

plural

Nom puell ae serv i reg es

Acc puell as serv os reg es

Gen puell arum serv orum reg um

Dat puell is serv is reg ibus

Abl puell is serv is reg ibus

Nouns of 2nd declension singular take endings for the vocative which are different to the nominative (for all other nouns the nominative and vocative endings are the same).In the 2nd declension words ending in –us end in –e in the vocative (e.g. servus, serve); words ending in –ius end in –i (e.g. filius, fili)

The dictionary entry for a noun will provide the nominative singular, genitive singular and gender of the noun. This information is sufficient to determine the noun's declension and therefore what endings the noun will take in each case.

The genitive is provided so we may remove the termination to create the stem, on which the other ends are placed. Hence in the above table we have regem not rexem e.g we take the genitive regis, remove ‘is’, then add our accusative singular 3rd dec masculine ending ‘em.’

The nominative of a noun in the 3rd declension may take a wide range of endings. Here are some examples: urbs, urbis (f), civis, civis (m), mare, maris (n), homo, hominis (m), imperator, imperatoris (m), feles, felis, (f).

5

Practice

Can you sort the following nouns into the correct declension? (tick the correct box)

Noun 1st Declension 2ndDeclension 3rd Declensionagricola: farmeramicus: friendaqua: waterdeus: goddominus: masterepistula: letterequus: horsegens: familyhomo: humanimperator: generallex: lawmiles: soldiermons: mountainurbs: cityvia: street

Can you identify the case and number (sg/pl) of the following nouns? Where there is more than onepossibility, list them all.

amicum:

viis :

Change the following nouns into the form indicated in brackets.

imperator (ablative pl

dei :equorum :domino :

Agricolam:aquae :epistulas :

agricola (genitive sg)amicus (dative pl)aqua (accusative sg)deus (nominative pl)dominus (ablative sg)epistula (genitive pl)equus (dative sg)gens (accusative pl)

6

Read the following sentences. Identify the case and number of the underlined words. Then translate.

i. agricola epistulam ad amicum suum scripsit.

(scripsit: wrote)

ii. imperator equum per vias urbis equitabat.

(equitabat: was riding)

iii. milites leges deorum non audiverunt.

(audiverunt: listened to)

iv. equus imperatoris aquam non bibit.

(bibit: drinks)

v. agricola militibus pecuniam dedit et cum amicis suis ex urbe discessit.

Hercules et Leo

Translate the following story

.magnum leonem Hercules audit. leo ecaverna venit. Hercules non est perterritus.leo salit et Herculem petit. heros est fortis.‘pestis!’ inquit Hercules. heros sagittamconicit. leonem sagitta pulsat, sed monstrumnon secat.

‘eheu!’ inquit Hercules, et leonem vituperat.heros fustem tenet et leonem verberat. leoridet; leo quoque est fortis. Hercules estiratus. ‘pestis! furcifer!’ clamat et leonemstrangulat.

Vocabulary

venit: comesperterritus: frightenedsalit: jumpspetit: attacksfortis: bravesagittam: arrowconicit: shootssed: butsecat: cutseheu: oh no, alasvituperat: cursesfustem: clubtenet: grabsverberat: beatsridet: laughsquoque alsoiratus: angryfurcifer: scoundrelclamat: shouts

7

Galli et Romani

Translate the following story.

Galli in Gallia habitant. inter Gallos Brennusregnat. copias Gallorum parat et ad agrosRomanorum festinant. copiae BrenniRomanos magnopere terrent. Galli gladiis ethastis pugnant: tandem Romanos superant.Brennus muros Romae oppugnat. Romanicibum non habent et Gallos timent. tandempecuniam Brenno dant et oppidanos Romaeservant.

Vocabulary

Galli: the Gaulsinter: amongregnat: rulescopias: troops, forcesparat: preparesagros: lands, fieldsfestinant: hurrymagnopere: greatlyterrent: frightengladiis: swordshastis: spearspugnant: fighttandem: at lastsuperant: overpowermuros: wallsoppugnant: attackcibum: foodtiment: be afraiddant: giveoppidanos: villagersservant: save

8

Prepositions

Prepositions are words which refer to place, time or movement. In Latin, they change the case of thenoun which they govern.

eg: nos ad forum festinamus.

We are hurrying to the forum.

multi servi in foro erant.

There were many slaves in the forum.

In these sentences ad and in are prepositions; ad is followed by the accusative case (forum), in bythe ablative (foro). Below is a list of common prepositions and they case which follows them.

Prepositions with the accusative Prepositions with the ablative

ad to, atante beforeapud at, near, amongcircum aroundcontra againstextra outsideinter between, amidstintra withinper throughpone behindpost after, behindpraeter besideprope nearpropter because oftrans acrossultra beyond

a(b) by, fromcum withde down from, aboute(x) out of, fromprae before, in front ofpro before, on behalf ofsine without

The prepositions in, sub, and super are followed by the accusative when they refer to motiontowards something, but by the ablative when they refer to a fixed location.

eg canis in mensam salit.

The dog jumps onto the table. (motion)

canis in mensa stat.

The dog is standing on the table. (fixed location

+ accusative + ablativein into, onto in, onsub /subter up (from beneath) below, beneathsuper over upon, on top of

9

Roman Coin (Augustus Caesar)

10

Verbs Person

In English, verbs change their endings depending on who is doing the action. Compare, for instance,the following sentences:

I like learning Latin.

She likes learning Latin.

Latin verbs behave in the same way. For example:

ego linguam Latinam disco.

I am learning Latin.

tu linguam Latinam discis?

Are you learning Latin?

mater mea linguam Latinam discit.

My mother is learning Latin.

You can see that each of these sentences has a different subject, and each verb has a differentending. The different endings depend on the person doing the action; 1st person refers to ‘I’ or ‘we’(the person doing the action is speaking), 2nd person refers to ‘you’ in either the singular or plural(the person doing the action is being spoken to) and 3rd person refers to ‘she’, ‘he’, ‘it’ or ‘they’ (theperson doing the action is a third party, being spoken about rather than to).

A good way to think about the 1st, 2nd and 3rd person is to imagine you are in a room. You would referto yourself in the 1st person , if someone joins you, you would refer to them in the 2nd person, and ifanother person enters the room, to them (in your conversation with your first visitor) in the thirdperson. For the plural, consider yourself to be in a group, and each of the visitor’s also to be in agroup (hence you would need we, you (pl) and they).

The different personal endings can be seen in the table below:

Number Person Ending

Singular1st o2nd s3rd t

Plural1st mus2nd tis3rd nt

In Latin, verbs belong to one of four conjugations. We add the personal endings above to theparticular verb stem. The stems are made by subtracting ‘re’ from the infinitive. They are shown inthe table below (for the third conjugation we subtract ‘ere’)

11

Conjugation Stem1st ama2nd mone3rd reg4th audi

For the 3rd conjugation, an i is added for the 2nd person singular, 3rd person singular, 1st person plural,and second person plural. The third person plural adds a ‘u’ instead, hence we have : rego, regis,regit, regimus, regitis regunt.

The verb ‘to be’ in Latin is irregular. It is conjugated as shown below :

Number Person Verb form

Singular1st sum2nd es3rd est

Plural1st sumus2nd estis3rd sunt

We can use the difference in stems to determine what conjugation a verb is.

Practice

Give the conjugation for the following verb. Note the second conjugation has a long e (denoted by)

Verb Conjugation Verb Conjugation

clamare: to shout hab re: to have

currere: to run man re: to stay

dare: to give mittere: to send

dormire: to sleep scire: to know

ducere: to lead sed re: to sit

festinare: to hurry venire: to come

12

Give the person, number and meaning of the following verbs

Person and Number Meaningaudit 3rd, sing He/she/it hears

festino

manemus

currit

habeo

sciunt

clamant

trahitis

mittimus

das

Verbs also change their ending according to tense. Latin has six tenses; 1 present, 3 past and 2future. We have already met the present.

The three past tense verbs are the imperfect, perfect and pluperfect. In these terms, perfect has theliteral meaning completed, hence the imperfect refers to an action that is not complete, the perfectan action that has been completed, and the pluperfect an actions that has already been completed.

We may translate them in the following way

Tense Example TranslationImperfect regebat He/she/it was rulingPerfect rexit He/she/it ruledPluperfect rexerta He/she/it had ruled

We create the imperfect by taking the same stem we used for the present, to which we add bam,bas, bat, bamus, batis, bant. For the 3rd and 4th we insert an e, between the stem and the ending.Hence, amabatis, monebatis, regebatis, audiebatis.

The imperfect of the verb to be is also irregular. It is conjugated eram, eras, erat, eramus, eratis,erant.

13

Practice

Choose the right verb to complete the following sentences, then translate amo audit amat pugnantvidebamus audiebatis erat oppugnabant

i. ego ancillam bonam __________ ii. Galli urbem Romae __________ iii. Daedalus in insula captivus __________ iv. ‘patrem vestrem heri __________, pueri? v. Galli cum hastis et gladiis semper __________ vi. puella amicum patris numquam __________. (numquam = never) vii. senatorem cotidie __________. (cotidie = everyday) viii. rex patrem senatoris __________

Daedalus et Icarus

Daedalus et Icarus in insula captivi sunt; de vitadesperant. tandem Daedalus consilium capit.‘optimum consilium capio!’ dicit. ceram et pennasparat, et magnas alas facit.

ubi alae paratae sunt, Daedalus Icaro osculum dat,et eo alas tradit. pater et filius volant per auras et exinsula fugiunt. ‘volamus, pater, volamus!’ clamatIcarus laetus.

impavidus Icarus altius volat, et sol ceram alarummollit. magnopere timet Icarus, et ‘pater, cado!’clamat. alae Icari dissolvunt et ille ad terram cadit.Daedalus circumspectat, sed pater filium non vidit

‘Icare,’ dicit, ‘Icare! ubi es Icare? te non video!’subito fractas alas filii in undis aspicit, et multislacrimis clamat ‘eheu! Icarus meus mortuus est!’

Vocabulary

insulade vita desperatconsilium capitoptimusdicitcerapennaalafacitubiparatusosculum:eotraditvolataurafugitclamataltiussolmollitdissolvitcaditcircumspectatviditubitesubitoaspicitunda

14

Number Person Perfect endings

Singular1st i2nd isti3rd it

Plural1st imus2nd istis3rd erunt

Present tense Perf. Stemamo (I love)audio (I hear)clamo (I shout)deleo (I destroy)dormio (I sleep)festino (I hurry)porto (I carry)scio (I know

amavaudivclamavdelevdormivfestinavportavsciv

Present tense Perf. Stemdo (I give)doceo (I teach)duco (I lead)facio (I make)habeo (I have)maneo (I stay)mitto (I send)sum (I am)traho (I drag)venio (I come

deddocuduxfechabumansmisfutraxv n

15

Practice

How would you translate the following Latin verbs?

i. delevi

ii. festinavistis

iii. misit

iv. scivimus

v. dedistis

vi. duxerunt

Can you sort the following verbs into the correct categories?

amo dabas audivitdocueramus ducebant clamatisdelevi feceras dormithabebamus festinavistis manserant

Present Imperfect Pluperfect Present

16

Translate the following stories. For Perseus and Acrisius identify 1 present tense verb, two imperfectand two perfect. From Horatius et Soror, identify two present, imperfect, perfect and plurperfect.

Perseus et Acrisius

Haec est fabula de Perseo. Perseus filius eratIovis, maximi deorum. avus Persi Acrisius erat.Acrisius Perseum timebat et eum necarecupiebat. rapuit Perseum, eum in arca ligneainclusit, et arcam in undis iecit. undae magnaeerant, sed Perseus non territus erat; in arcadormiebat.

Iuppiter haec vidit, et filium servare cupiebat.fecit undas tranquillas, et arcam ad insulamduxit. insulae Coriolanus rex erat. mox servusarcam ligneam inv nit, et Perseum ad aulamCoriolani duxit. rex Perseum benigne excepit etdixit ‘casa mea est casa sua’. Perseus probeneficio Coriolano multas gratias egit. mox duoviri amici erant et Perseus per multos annos inaula Coriolani habitavit.

Vocabulary

haecfabulaIovismaximusdeusavustimetnecarecupitrapitarcaligneusincluditicitterritusservarerexmoxinvenitaulabenigneexcipitcasabeneficiumgratiasvirannus: year

17

Horatius et soror

Horatius, postquam tres fratres Curiatiosinterfecerat, ad Romam redibat, trium hostiumspolia ferens, et laudes ab omnibus accipiebat.sed soror eius, quae desponsa uni Curiatiorumfuerat, ante portam eum vidit.

ubi vestem sponsi agnoverat, quam ipsa fecerat,solvit crines et flens sponsum mortuum nomineappellavit.lacrimae sororis movent Horatii iram: igiturgladio puellam transfigit, quia patriam non satisamabat.

Vocabulary

frater: brotherinterficit: to killredit: to returnhostis: enemyspolia: spoils (of war)ferens: carryinglaus: praiseaccipit: to receiveomnes: everyonesoror: sistereius: hisquae: whodesponsa: engagedportam: gatevestem: cloakipsa: she herselfsolvit: to loosencrines: hairflens: weepingsponsum: fiancénomen: nameappellat: to calllacrima: tearira: angerigitur: and sogladius: swordtransfigit: to stabquia: becausepatria: countrysatis: enough

18

Gender and Nouns

There is no easy way to predict the gender of a Latin noun; often the meaning of a word will give you

a clue to its gender, such as femina or puella (feminine) and filius or vir (masculine), but there is noparticular reason why urbs (city) should be feminine, nor sol (sun) masculine.

It is also important not to confuse gender with declension; most first declension words (ending in –a)

are feminine, but not all (e.g. poeta, agricola, athleta, nauta, pirata); likewise most seconddeclension words (ending in –us) are masculine, but not all (e.g. pinus, alvus); words of the thirddeclension can be of any gender.

Up til now all the nouns we have seen have been either masculine or feminine. There are some

significant differences in the endings of neuter nouns. Compare the following tables:

2nd declension (n) 3rddeclension (n)

Singular

Nom templum corpus

Acc templum corpus

Gen templi corporis

Dat templo corpori

Abl templo corpore

Plural

Nom templa corpora

Acc templa corpora

Gen templorum corporum

Dat templis coporibus

Abl templis coporibus

Notice three things about the behaviour of neuter nouns:

• the accusative form is always the same as the nominative (in both singular and plural)• the nominative and accusative plural always ends in –a• all other cases follow the normal pattern of the 2nd or 3rd declenson (there are no neuter words inthe 1st declension)

Compare these endings to English words such as:

• referendum (pl. referenda)

• addendum (pl. addenda)

• agenda (lit ‘things’ which need to be done)• data (sg datum)

• opera (from the Latin opusmeaning work)

There is a large group of 3rd declension neuter nouns which end in –us. this can be confusing as theylook like 2nd declension words in the nominative, but behave quite differently. If you want to check

the gender or declension of a noun looking it up in a dictionary will help.

19

Below is a list of common neuter nouns

2nd declension 3rd declensionbellum, i (nt):

consilium, i (nt):

donum, i (nt):

periculum, i (nt):

praemium, i (nt):

regnum, i (nt):

saxum, i (nt):

vinum, i (nt): wine

animal, is (nt): animal

corpus,or is (nt): body

iter, itineris (nt): journey

litus, oris (nt): shore

mare, is (nt): sea

nomen, nominis (nt): name

tempus, oris (nt): time

vulnus, eris (nt): wound

Identify the neuter nouns in the following sentences and give their case and number

i. consilium regis erat bonum.

_______________________________________________________

ii. puellae dulci donum dedi.

_______________________________________________________

iii. milites inter multa pericula pugnant.

_______________________________________________________

iv. nox erat et per omnes terras dormiunt animalia.

_______________________________________________________

v. dux Romanorum multa vulnera acceperat. (dux = leader)

_______________________________________________________

20

Nouns and Adjectives

Adjectives are words that describe nouns. In Latin they decline (i.e. they change their endings) tomatch the case, number and gender of the noun they are describing. The relationship between anoun and an adjective is termed ‘agreement.’

Latin adjectives fall into two categories:

1st/2nd declension adjectives have differentmasculine, feminine and neuter forms, and follow thepatterns of the 1st and 2nd declensions

3rd declension adjectives have the samemasculine and feminine forms, but different neuter forms,and follow the pattern of the 3rd declension

1st/2nd declension adjective with a noun of the 1st or 2nd declension.

Masculine Feminine Neuter

Singular

Nom servus bonus ancilla bona templum bonumAcc servum bonum ancillam bonam templum bonumGen servi boni ancillae bonae templi boniDat servo bono ancillae bonae temple bonoAbl servo bono ancilla bona temple bono

Plural

Nom servi boni ancillae bonae templa bonaAcc servos bonos ancillas bonas templa bonaGen servorum bonorum ancillarum bonarum templorum bonorumDat servis bonis ancillis bonis templis bonisAbl servis bonis ancillis bonis templis bonis

3rd declension adjective with a third declension noun

Masculine Feminine Neuter

Singular

Nom pater fortis mater fortis corpus forteAcc patrem fortem matrem fortem corpus forteGen patris fortis matris fortis corporis fortisDat patri forti matri forti corpori fortiAbl patre forti matre forti corpore forti

Plural

Nom patres fortes matres fortes corpora fortiaAcc patres fortes matres fortes corpora fortiaGen patrium fortium matrium fortium coporum fortiumDat patribus fortibus matris fortibus coporibus fortibusAbl patribus fortibus matris fortibus coporibus fortibus

Notice that when an adjective describes a noun from the same declension, it will generally have thesame ending as the noun. However when an adjective describes a noun from a different declension,it will generally have a different ending to the noun. For example:servus bonus, servus fortispuellae bonae, puellae fortestemplum bonum, templum forte

21

Practice

Complete the following sentences by putting the correct ending on each adjective. Then translateeach sentence (some vocab is given to the right)i. servus __________ (tired) ad __________ (big) villam redibat.

ii. puella __________ (sweet) puerum __________ (brave) amabat.

iii. coquus __________ (cruel) cenam pessimam ancillis __________ (beautiful) paravit.

iv. uxores __________ (happy) amicorum __________ (angry) in taberna multum vinum bibebant.

v. mercator __________ (wise) navem __________ (good) matribus __________ (tired) ostendit.

vi. amicus __________ (happy) uxori __________ (lucky) villam __________ (huge) dedit.

vii. mercator __________ (good) regi __________ (cruel) ancillas __________ (sweet) venderenolebat.

viii. mater __________ (angry) coqui __________ (lucky) __________ (big) navem invenire nonpoterat.

ix. pueri __________ (beautiful) regem __________ (good) in villa __________ (huge) interfecit.

x. puellae __________ (wise) ad forum cum servis __________ (brave)

Vocabulary

amicus, i (m): friendancilla, ae (f): slave girlcoquus, i (m): cookmater, tris (f): mothermercator, is (m): merchantnavis, is (f): shippuella, ae (f): girlpuer, i (m): boyrex, gis (m): kingservus, i (m): slaveuxor, is (f): wifedulcis, e: sweet

felix (gen=felicis): luckyfessus, a, um: tiredfortis, e: braveingens (gen=ingentis): hugeiratus, a, um: angrylaetus, a, um: happymagnus, a, um: bigpulcher, chra, chrum: beautifulsapiens (gen=sapientis): wisevilla, ae (f): housebonus, a, um: goodcrudelis, e: cruel

22

More About Adjectives: Positives, Comparatives and Superlatives

All Latin adjectives have three degrees of strength, known as the positive, comparative andsuperlative, just as in English we have ‘good, better, best’.

eg ego sum fortis.

frater meus fortior est.My brother is braver. (or ‘quite brave’)

pater tuus fortissimus est.Your father is the bravest. (or ‘very brave’)

Most adjectives follow this same pattern:

Positive Comparative Superlative

ingens ingentior, ius ingentissimus, a, um

iratus, a, um iratior, ius iratissimus, a, um

laetus, a, um laetior, ius laetissimus, a, um

tristis, e tristior, ius tristissimus, a, um

Comparative adjectives follow the same pattern of endings as 3rd declension nouns, except for theneuter nominative and accusative which ends in –ius. Superlatives follow the same pattern as 1st or2nd declension nouns, depending on the gender of the word they are describing.

egmons ingentior villa ingentior templum ingentius

mons ingentissimus villa ingentissima templum ingentissimum

Positive Comparative Superlative

celer, era, erum(swift)

celerior, ius celerrimus, a, um

liber, bera, berum (free) liberior, ius liberrimus, a, um

pulcher, chra, chrum (beautiful) pulchrior, ius pulcherrimus, a, um

23

As do adjectives ending in ilis

Positive Comparative Superlative

facilis, e facilior, ius facillimus, a, um

difficilis, e difficilior, ius difficillimus, a, um

similis, e similior, ius simillimus, a, um

But some are irregular.

Positive Comparative Superlative

bonus, a, um melior, ius optimus, a, um

malus, a, um peior, ius pessimus, a, um

magnus, a, um maior, ius maximus, a, um

parvus, a, um minor, minus minimus, a, um

multus, a, um multus, a, um multus, a, um

prope (adverb) propior, ius proximus, a, um

24

Verbs: Infinitives and Imperatives

The infinitive is the basic form of a verb, without r person or number. It is the act of doing the verb,i.e ‘to run’.

As we have seen infinitives can end in are, re, ere, or ire and help us to identify the conjugationof a verb. There are actually six different types of infinitives in Latin. At the moment you willprobably only come across two of them, but it is useful to see the full table anyway:

1st Conjugation

Present Perfect FutureActive portare portavisse portaturus esse

Passive portari portatus esse portatum iri

2nd Conjugation

Present Perfect FutureActive doc re docuisse docturus essePassive doc ri doctus esse doctum iri

3rd Conjugation

Present Perfect FutureActive trahere traxisse tracturus essePassive trahi tractus esse tractum iri

4th Conjugation

Present Perfect FutureActive audire audivisse auditurus essePassive audiri auditus esse auditum iri

You will often see infinitives used with the following verbs:

constituo, constitere: to decide to…cupio, cupire: to desire to…iubeo, iub re: to order to…malo, malle: to prefer to…nolo, nolle: to not want to…possum, posse: to be able to…tempto, temptare: to try to…volo, velle: to want to…

Some of these verbs have some quite irregular forms in the present tense, which you can see in thetables on the following page.

25

posse velle nolle malle

Singular1st possum Volo nolo malo2nd potes Vis non vis mavis3rd potest vult non vult mavult

Plural1st possumus volumus nolumus malumus2nd potestis vultis non vultis mavultis3rd possunt volunt nolunt malunt

Notice that possum is a compound of esse (to be) and the adjective potis, meaning bale or capable.Likewise nolo andmalo are compounds of volo.

Identify the infinitives in the following sentences and translate them

i. tu laborare non vis._______________________________________________________ii. in villa man re nolo.

_______________________________________________________iii. vinum bibere volumus.

_______________________________________________________iv. visne meam villam videre?

_______________________________________________________v. iuvenes in bello non perire debent.

_______________________________________________________vi. Troiani ad domum redire non possunt.

_______________________________________________________vii. eheu! anulum meum non invenire possum!

_______________________________________________________viii. dux gladiatorum nos iubet in litore manere et dormire.

_______________________________________________________ix. dum parentes mei absunt, constitui ad theatrum contendere.

_______________________________________________________x. ubi de morte puellae audiverunt, milites lacrimare inceperunt.

_______________________________________________________

26

Imperatives

The imperative is the form of the verb used when giving an order. In Latin they are formed by takingthe –re off the present active infinitive.

To make an imperative plural, add we add –te. eg

pater, specta pompam! Dad, look at the parade!

servi, diligentius laborate! Slaves, work harder!

salvete discipulae! Hello students! (lit. ‘be healthy’)

Infinitive Imperative (sg) Imperative (pl)1st conjugation portare porta portate

2nd conjugation doc re doce docete

3rd conjugation trahere trahe trahite

4th conjugation audire audi audite

To tell some not to do something, Latin uses the word noli(te) with the infinitive: eg

noli festinare! Don’t hurry!

nolite me necare! Don’t kill me!

Identify the imperatives in the following sentences and translate them.i. me adiuva!_______________________________________________________ii. date mihi pecuniam!_______________________________________________________iii. noli dormire!_______________________________________________________iv. pessime puer! me ad patrem statim duce!_______________________________________________________v. magister ‘salvete’ inquit ‘discipulae. sedete.’_______________________________________________________vi. nolite Romanos interficere!_______________________________________________________vii. heus! iuvenes! portate equum meum ad urbem!_______________________________________________________viii. noli eum audire, mater! temptabat tuam pecuniam auferre!_______________________________________________________ix. dominus ‘serve,’ inquit, ‘scribe epistulam ad uxorem filii mei.’_______________________________________________________x. nolite timere! leones vos non nocere possunt, quod dormiunt._______________________________________________________