บทท 1

ความเปนมาและความสำาคญของปญหา

ผปวยจตเวช หรอเรยกวา ผทมอาการปวยทางจต หมายถง ผทมความบกพรองหรอมปญหาทางสขภาพจต (Mental Illness) เปนผทมปญหากบสงคมไมสามารถหรอมความบกพรองในการปฏบต หนาทความรบผดชอบของตน มการปรบตวในชวตประจาวนทลมเหลว เปนการเจบปวยเรอรง มโอกาส กลบเปนซาไดงาย เกดผลกระทบทสาคญ คอ ถกทาลายหรอการเสอมสภาพ (Impairment) การไร ความสามารถหรอขอบกพรอง (Disability) ความพการ (Handicap) ทาใหผปวย จตเวชมขอจากด ในการดแลตนเอง ตองไดรบความ ชวยเหลอจากผอน สงผลใหสงคมมทศนคตทไมด ตอผปวยจตเวช ผปวยจตเวชเกดความรสกดอยใน คณคาตนเอง ขาดความมนใจ รสกวาสงคมรอบตว ไมยอมรบ เกดการ แยกตวจากสงคม เปนภาระให ครอบครวมากขน (อภชาต อภวฒนพร, 2556) โรคจตเวชแบงออกได หลายประเภท โดยถอเอาสาเหตและอาการเปนตวกาหนดโรคนนๆ โรคจตเวชทพบบอยไดแก โรคจตเภท โรคซมเศรา โรคอารมณสองขว โรคกงวลทว โรคออทสซม ความผดปกตทเกดจากการใชสารเสพตดและโรคสมองเสอม แตโรคจตเวชทพบบอยทสดคอ โรคจตเภท ซงพบรอยละ 1 ของประชากร ผปวยจตเวช มสาเหตทวไปของการเกดโรคคอ 1) พนธกรรม มกพบวาญาตทมผปวยเปนโรคจตเวชมกจะมโอกาส เปนโรคสงกวาบคคลอนทวไป และ 2) พนอารมณทตดตวมาของบคคล ซงจะมผลตอสภาพจตใจและ บคลกภาพ สวนปจจยทเรงใหเกดอาการนนมมากมายโดยเฉพาะความเครยด ซงปจจบนการเปลยนแปลง อยางรวดเรวของสงคม ทงทางดานเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม ตลอดจนการสอสารทไรพรมแดน นามาสปญหาสงคมทสงผลตอสขภาพจต การเจบปวยดวยโรคทางจตเวชนบเปนปญหาทมความรนแรง ซงสงผลกระทบตอบคคลทเจบปวย ครอบครว และชมชน การดแลผปวยจตเวชในปจจบน เนนการจาหนายผปวยกลบสครอบครวโดยเรวทสด รวมถงการลดระยะ

เวลาการรกษาในโรงพยาบาลใหสนลง (Deinstitutionalization) ขอมลของผปวยโรคทางจตเวชในระดบประเทศพบวาในป พ.ศ. 2552 – 2556 มอตราปวย 2,266.01, 2,346.22, 2,608.85, 2,848.52 และ 2,977.14 ตอประชากรแสนคน ตามลาดบ จากสถตดงกลาวจะเหนไดวาอตราผปวยจตเวชมแนวโนมเพมสงขนอยางชดเจน กลาวเฉพาะ ในจงหวดสรนทร มอตราปวยในชวงเวลาเดยวกน คอ 3,718.13, 5,033.51, 4,667.14, 2,272.76 และ 1,495.40 ตอประชากรแสนคนตามลาดบ แมวาอตราปวยของผปวยจตเวชในชวงเวลาดงกลาวม แนวโนมลดลง แตกมความรนแรงของปญหา คอ อตราการฆาตวตายทสงถง 6.77 ตอประชากรแสนคน ซงเกนเกณฑทประเทศกาหนด คอ 6.30 ตอประชากรแสนคน (กรมสขภาพจต, 2557) ปญหาสขภาพจต ไมใชปญหาเฉพาะบคคลและครอบครวเทานน แตมผลกระทบทงทางตรงและทางออม ไดแก สญเสย ทรพยากรบคคล เกดปญหากบสงคม (กษมา พลดวงนอก, 2551) และสญเสยงบประมาณทงในการดแล ผปวยทมปญหาทางจต ซงตองไดรบการดแลรกษาเปนเวลานาน โดยผปวยทางจตสวนใหญเปนผปวย ทมรายไดนอย จงตองเปนภาระของรฐบาล และไดรบการชวยเหลอจากภาครฐอยางมาก (สกาวรตน พวงลดดา, 2556) แตปญหาทเกยวกบผปวยสขภาพจตตาง ๆ สามารถทจะแกปญหาดงกลาวนนได หากประชาชน หรอชมชนมสวนรวม ซงทผานมาการดาเนนงานดแลผปวยสขภาพจตในระดบชมชน สวนใหญเปนหนาทรบผดชอบของหนวยงานสาธารณสขในพนท

ปจจบน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ มผปวยจตเวชในความรบผดชอบทงสน 17 ราย พบวามปญหาความรนแรงทเกดในป 2559 คอความรนแรงจากการทารายรางกายของคนในครอบครว จานวน 10 ครง ความรนแรงจากปญหายาเสพตด ผปวยจตเวชไมรบประทานยารกษา เกดอาการทางจต ทาใหเกดอาการคลมคลง อาละวาด การทาลายทรพยสนและทารายผอน จานวน 1 คน ความรนแรงจากปญหาเมาสราอาละวาด เสพยาบา เกดการใชอาวธปนประดษฐยงขมข จานวน 4 ราย ความรนแรงจากปญหาการเสพยาบา ทาใหเกดอาการหแวว

ประสาทหลอน กลวคนมาทาราย จานวน 4 ราย จากปญหาดงกลาวขางตน ทาใหเกดปญหาความรนแรงขน สงผลกระทบตอบคคลในครอบครวและชมชนตาบลแจนแลน ผวจยจงไดมความสนใจในการศกษาเพอหาแนวทางพฒนาการดแลผปวยจตเวชอยางเปนระบบ เพอการพฒนาการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนโดยชมชน และเปนการดาเนนงานสขภาพจตแบบมสวนรวมของทกภาคสวนตอไป

คำาถามการวจย

การพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน ตาบลแจนแลน อาเภอ กฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ เปนอยางไร

ประโยชนของงานวจย

ไดแนวทางในการการพฒนาการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนในชมชน และเปนการดาเนนงานสขภาพจตแบบมสวนรวมของทกภาคสวนใน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

วตถประสงคในการวจย

เพอพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนในชมชน และเปนการดาเนนงานสขภาพจตแบบมสวนรวมของทกภาคสวน

ความสำาคญของการวจย

การวจยการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชน โดยการมสวนรวมของชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ ครงนม ความสาคญ คอ สาหรบพนททมบรบทใกลเคยงกบพนททาการศกษาในครงน สามารถนาความรท ไดรบจากการวจย หรอระบบทไดรบการพฒนาการดแลผปวยจตเวชในครงน ไปประยกตใชกบพนทของ ตนได

ขอบเขตของการวจย

การวจยเรอง การพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ กลมตวอยางในการวจย จานวน 25 คน ประกอบดวย ผนาชมชน 9 คน,อสม. 9 คน,ตารวจ 2 นาย,เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2 คน ,นายกองคการบรหารสวนตาบลแจนแลน 1 คน ,เจาหนาทพฒนาชมชน อบต.แจนแลน 2 คน ระยะเวลาในการวจยตงแตเดอนตลาคม 2559 ถงเดอน ธนวาคม 2559

นยามศพทเฉพาะ

1. ผปวยจตเวช หมายถง ผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทย วาเปนผปวยจตเวช (รหส วนจฉยโรค ICD -10 = F00 – F29) ตงแต 1 ปขนไปทงทรบการรกษาอยางตอเนองและขาดการรกษา ซงการศกษาครงนศกษาในผปวยจตเวชทกกลมวย

2. การดแลผปวยจตเวชโดยชมชน หมายถง กจกรรมหรอการดาเนนการตางๆ ของชมชน เพอใหผปวยจตเวชไดรบการรกษาอยางตอเนองและทวถง รวมทงสงเสรมใหผปวยสามารถใชชวตอยใน สงคมไดอยางปกตสข

3. การพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชในชมชน หมายถง กรอบแนวคดในการดาเนนงาน โครงการ กจกรรม จากการมสวนรวมของชมชนโดยเครอขายผดแลผปวยทใชในการดาเนนการดแล ผปวยจตเวชในชมชน

4. การมสวนรวมของชมชน หมายถง การทประชาชนไดมโอกาสเขารวมในการดาเนนงาน พฒนา ตงแตกระบวนการเบองตน จนกระทงถงกระบวนการสนสด ประชาชนทมสวนรวมนนเปน ผมสวนไดสวนเสยในชมชน ทมความคดเหนสอดคลองกบมความรบผดชอบรวมกน เมอดาเนนการ พฒนาและเปลยนแปลงไปในทศทางทตองการ เพอใหบรรลถงการเปลยนแปลงทพงประสงค

บทท2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงน เปนการพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนในชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแจนแลน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ โดยการมสวนรวมของชมชนรวมกบกระบวนการสนทนากลมซงผวจยไดศกษาคนควาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงน

2.1 แนวคดและทฤษฎการดแลผปวย2.2 การมสวนรวมของชมชน

2.2.1 แนวคดและทฤษฎการมสวนรวมของชมชน2.2.2 ความหมายการมสวนรวมของชมชน2.2.3 รปแบบของการมสวนรวม2.2.4 ขนตอนการมสวนรวม2.2.5 ระดบของการมสวนรวม

2.3 ความรเกยวกบโรคจตเวชและผปวยจตเวช2.3.1 ความหมายของผปวยจตเวช2.3.2 อาการสาคญและการดาเนนโรคจตเวช

2.4 งานวจยทเกยวของ

2.1 แนวคดและทฤษฎการดแลผปวย

ผวจยไดศกษาเอกสารเกยวกบแนวคดและทฤษฎการดแลผปวย โดยมผใหคานยามไวดงน

ทฤษฎการดแลของวตสน (Watson’s caring theory) กลาววาเปาหมายของการพยาบาลตามทฤษฎการดแลมนษยคอ ใหบคคลมภาวะดลยภาพของกาย จต  และจตวญญาณ  ซงกอใหเกดการเรยนร  การเหนคณคา และการดแลเยยวยาตนเอง การดแลตามแนวคดของวตสนเปนอดมคตหรอเปนขอกาหนดทางศลธรรมเพอดารงไวซงคณคา และศกดศรของความเปนมนษยกระบวนการดแลเกดขนเมอมปฏสมพนธระหวางพยาบาลและผรบบรการ  ซงตางกเปนบคคลองครวมของกาย-จตใจ-จตวญญาณทมประสบการณชวตประกอบกนเปนสนามปรากฏการณเฉพาะทบคคลทงสองเขาถงจตใจกน( Transpersonal  Caring ) มการรบร ตรงกนในการตดสนใจเลอกปฏบตสงทด  และเหมาะสมทสดในสถานการณนนเพอตอบสนองความตองการทางสขภาพของผรบบรการ  จงเปนการทางานรวมกนอยางเสมอภาพ ( Coparticipant ) และปจจยการดแล 10 ประการ และกระบวนการปฏบตการดวยความรกเพอการดแล (Clinical caritas process) ถอเปนกรอบการทางาน (Framework) และเปนความเชอหลก (Core) ในการปฏบตการพยาบาล โดยวตสนอธบายวา การดแลตองเชอมโยงกบความรก (คาวา “Caritas” มาจากภาษาละตนซงมความหมายถงความรกของมนษย และความเออเฝอเผอแผ (Charity) การดแลไมไดมาจากพฤตกรรมหรอความรสกเพยงเทานนหากแตกอปรขนมาจากความเปนมนษย การดแลจงไมใชสงทเปนนามธรรม และไมไดเปนเพยงปรชญา แตการดแลคอสงทปฏบตและสมผสได (Erikkson, 1994; Watson, 2008)

การนาของปจจยการดแล 10 ประการ (Ten carative factors) / กระบวนการปฏบตการดวยความรกเพอการดแล (Clinical caritas process) ไปใชในการพยาบาล สามารถสรปรายละเอยดไดดงน

1) สรางระบบคานยมการเหนแกประโยชนของผอน และมเมตตาตอเพอนมนษย / ปลกฝงการปฏบตดวยรกและความเมตตาและมจตใจทสงบมนคงทงกบตนเองและผอน ใหเสมอนเปนพนฐานของความรกททสต  : พยาบาลตองหมนสารวจความคด ความเชอของตนเอง เพอใหเกดความเขาใจในความเปนคนทไมเหนแกตว พงพอใจในการเปนผให เนนการใหคณคาและศกดศรความเปนมนษยแกกนและกน มความเมตตาและเหนแกประโยชนของผอน พยาบาลตองตระหนกวาผปวยแตละคนตางกมมมมองของชวตทแตกตางกน มปฏกรยาตอบสนองตอชวตและความเจบปวยทแตกตางกน อนเกดจาก คานยม ความเชอ วฒนธรรม และปรชญาชวตทแตกตางกน ทาใหผปวยบางรายสามารถยอมรบความจรงได แตบางรายไมอาจยอมรบได พยาบาลจงตองยดมนในคานยมเหนแกประโยชนของผอนและมความเมตตาตอเพอนมนษย ทาใหพยาบาลมพฤตกรรมทแสดงถงความเขาใจ และยอมรบผปวยตามมมมองของเขา เคารพในความเปนบคคลของผปวยไมวาผปวยจะอยในสภาพนารงเกยจสกเพยงใด มความอดทนและเพยรรอคอยเวลา เพอใหผปวยไดคนพบตนเอง และยอมรบตอสภาพของตนตามทเปนจรง ไมทอดทงผปวย ชวยใหผปวยรสกวามใครสกคนอยกบเขาเสมอ ดแลเอาใจใสอยางจรงใจ เสยสละโดยไมหวงผลตอบแทน ปฏบตสงทดทสดใหกบผปวยและตอบสนองความตองการของผปวยทนท โดยคานงอยเสมอวาผปวย คอ เพอนมนษยคนหนงทตองการความชวยเหลอและความรก

2) สรางความศรทธาและความหวง / มชวตอยกบความจรง สรางความหวงและศรทธาทเปนไปไดและเชอในความเปนไปแหงอตวสยของชวตบนโลก ทงของตนเองและผอน : พยาบาลคอผทเขาใจธรรมชาตของชวต ทตองมทงความสขและความทกข ชวตอยไดดวยพลงของศรทธาและความหวง เปรยบเสมอนอานาจทชวยใหผปวยมกาลงใจและมความเขมแขงพอทจะเผชญกบความทกข พยาบาลทคงไวซงความศรทธาและความหวงในชวตจะชวยเสรมสรางใหผปวยมความศรทธาและความหวงในการดารงชวตตามสภาพทเปนจรงของตน แตกอนเราเชอวายาเปนสงเดยวเทานนททาใหหาย

โรค แตปจจบนคนสวนใหญเรมมความเชอในสงทเหนอธรรมชาตวามอทธพลตอภาวะสขภาพของผปวย และไดพสจนกนจนเปนทยอมรบ เชน การทาสมาธ การฝกสต การทาจตบาบด เทคนคการใหคาปรกษา พฤตกรรมบาบด เปนตน และเนองจากความศรทธาความหวงเปนกระบวนการทไมเคยสนสด แมหมดหวงไปแลวกยงสามารถสรางความหวงใหมได พยาบาลจงตองปลกฝงความหวงใหกบผปวยอยเสมอ และควรเปนความหวงทเหนเปนรปธรรมและมความเปนไปได สวนความศรทธาในศาสนานน พยาบาลควรประเมนดวาผปวยมความเชอเกยวกบความการมชวตอยางไร สมพนธกบความศรทธาทมตอศาสนาหรอไม พยาบาลจงควรจะใหผปวยมสทธเลอกวธการสรางศรทธาและความหวงความเชอของเขา

3) ปลกฝงความไวตอความรสกของตนเองและผอน/ ปลกฝงการปฏบตทางจตวญญาณ และการหลอมรวมตนเอง ใหกาวพนอตตาแหงตน : พยาบาลตองเปนผทรจกความรสกของตนเองและไวตอความรสกของผอน วตสนสงเสรมใหมการระบายความรสกออกมาอยางทเปดเผยอนเปนพฤตกรรมทสาคญเพอกาวพนอตตาแหงตน และชวยใหการดแลประสบความสาเรจ หนทางทพยาบาลจะพฒนาใหตนเองมพฤตกรรมทไวตอความรสกของตนเองและผอนคอ การรตวอยเสมอถงความรสกทเกดขนกบตนในขณะนน ซงมจดเรมตนทการมองเขาไปในตนเอง และรบร ตนเองตามสภาพทเปนจรง พยาบาลทมการพฒนาตนเองใหไวตอการรบร ตนเอง กจะสามารถรบรความรสกของผอนไดเปนอยางด และเขาใจการมองโลก เขาใจวฒนธรรม ความเชอ และคานยมของผปวยทอาจแตกตางกบพยาบาล ถาหากพยาบาลไมมพฤตกรรมการดแลตามลกษณะดงกลาว การดแลนนกประสบกบความลมเหลวไดมาก พยาบาลยงตนตวอยเสมอตอความรสกของตวเองทอาจมผลกระทบตอผปวย เพอจะไดรบรและเขาใจความรสกทงของตนเองและผปวย และนาไปใชประโยชนตอการดแลผปวยนนเอง

4) สรางสมพนธภาพการชวยเหลออยางไววางใจ / สรางสมพนธภาพ คงไวซงสมพนธภาพแหงการชวยเหลออยางไววางใจ เพอการดแล:

พยาบาลตองสรางใหเกดความไววางใจระหวางพยาบาลและผปวย โดยการใหการเกอหนนดแล เอาใจเขามาใสใจเรา ใหความรสกอบอน โดยอาศยการสอสารทมประสทธภาพ ความเขากนไดระหวางพยาบาลกบผปวย ความเหนอกเหนใจและความอบอนใจ เปนองคประกอบพนฐานทสาคญของการสรางสมพนธภาพในการชวยเหลอและไววางใจซงกนและกน ดงมรายละเอยดดงน

4.1) การสอสารอยางมคณภาพเปนเครองมอบาบดเยยวยาทสาคญ เพราะสภาพจตใจของผปวย มกแฝงไวดวยความผดหวงลกๆ ทแอบซอนไวภายใน การบอกกลาวทมากหรอนอยเกนไปจะทาใหกระทบกระเทอนจตใจของผปวยไดงาย ในบางครงผปวยอาจพบกบความขดแยงระหวางความตองการกาลงใจจากการสนทาน และความตองการทจะไดรบทราบขอเทจจรงเกยวกบการเจบปวย การบอกความจรงเรวเกนไป อาจทาใหผปวยเกดความไมมนคงทางจตใจ และถาชาเกนไป ผปวยอาจจะสงสยหรอทราบไดเองจากอาการททรดลง ทาใหผปวยไมไววางใจพยาบาล พยาบาลจงควรใหขอมลทเปนจรงกบผปวยเปนระยะๆ อยางเหมาะสม การไดรบขอมลทเพยงพอจะทาใหผปวยเกดการตอบสนองทเหมาะสมมความไววางใจและมสมพนธภาพทดกบพยาบาล

4.2) ความเขากนไดกบผปวย (Congruence) การทพยาบาลจะสามารถเขากบผปวยได ยอมขนกบลกษณะของพยาบาลทเปนอยในขณะนน (Nurse’s being) พยาบาลทไวตอความรสกของตนและกลาเปดเผยความรสกนนออกมา จะยงกระชบสมพนธภาพระหวางพยาบาลและผปวย ทาใหรจกกนและปรบตนใหเขากนไดมากยงขน แตถาพยาบาลแอบซอนหรออาพรางความรสกไวภายใน โดยเฉพาะความรสกกลว เบอหนาย หรอความรสกทางดานลบอนๆ จะกลบยงเปนอปสรรคตอสมพนธภาพระหวางพยาบาลและผปวย เพราะพยาบาลจะถายทอดความรสกเหลานนออกมาในหลายรปแบบ เชน ตองการใหผปวยพก หรอแนะนาใหผปวยปฏบตศาสนกจ เพอเลยงการมปฏสมพนธกบผปวยระยะสดทาย เปนตน

ในสถานการณเชนนพยาบาลจะเปนผทาลาย สมพนธภาพเสยเอง ซงมผลกระทบดานลบตอคณภาพการดแล

4.3) ความเหนอกเหนใจ เปนการรบสมผส (Sense) กบโลกภายในของผปวยเสมอนหนงวาเปนโลกภายในของตน กลาวงายๆ กคอ การรจกเอาใจผปวยมาใสในใจตน เพอจะรบรวาผปวยมความรสก“ ”อยางไรเมอตองประสบกบสถานการณตางๆ ทงความเจบปวย ความทกข ความสข จะไดเขาใจและตอบสนองตอความรสกของผปวยอยางถกตองเหมาะสม ทงดวยคาพด กรยาทาทาง และการแสดงออกทางพฤตกรรม

4.4) ความรสกอบอนใจ การมปฏสมพนธอยางอบอนระหวางพยาบาลและผปวยชวยสงเสรมสมพนธภาพและพฒนาการเจรญเตบโตทางอารมณของผปวย ซงพยาบาลสามารถถายทอดความรสกอบอน โดยแสดงออกทางวาจาและกรยาทาทาง เชน การสนทนา การพดในระดบเสยงเหมาะสม ยมแยม มทาทเปนมตร เปดเผย ผอนคลาย เปนตน

5) สงเสรมและยอมรบความรสกทางบวกและทางลบ / สงเสรมใหมการแสดงความรสกออกมาทงทางบวกและลบ แลกเปลยนความรสก และเตรยมตวเองเพอรบความรสกทงในทางบวกและลบ : อารมณหรอความรสกเปนศนยกลางของบทบาทในการแสดงพฤตกรรมของมนษย ซงมอทธพลตอความคด การตดสนใจ และพฤตกรรม จงจาเปนอยางยงทพยาบาลควรไดมโอกาสแสดงออกถงความรสกทงทางบวกและทางลบ สาหรบปจจยการดแลประการนจงมงไปทความรสกของพยาบาล เพราะในสถานการณปจจบนพยาบาลมกมพฤตกรรมปกปองความรสกของตนโดยเฉพาะความรสกทางดานลบ ซงพยาบาลมกจะอาพรางไวเพอกอใหเกดภาพพจนทดกบตนเอง แตพฤตกรรมดงกลาวนอกจากจะไมกอใหเกดประโยชนแกผปวยแลว ยงกอใหเกดความขดแยงของสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบผปวย เพราะพฤตกรรมทพยาบาลแสดงออกไมใชความจรง ขาดความจรงใจ แตถาพยาบาลสามารถแสดงออกถงความรสกของตนเองตามทเปนจรง ไมวาจะเปนดานบวกหรอลบ พยาบาลจะคอยๆ พฒนาในการรจกตนเอง และยอมรบตนเองตามทเปนจรง พยาบาลทสามารถยอมรบ

ตนเองไดทงทางบวกและลบจะมใจเปดกวางในการยอมรบความรสกของผปวยทงทางบวกและลบไดเชนกน

6) ใชวธการแกปญหาและตดสนใจอยางเปนระบบ เพอการตดสนใจ / ใชตนเองและทกวถแหงความร ใหเปนเสมอนสวนหนงของกระบวนการดแล เชอมตอกบความสามารถทางศลปะแหงการพยาบาลดวยความรก : การนาวธการทางวทยาศาสตรมาใชในการแกปญหาเปนเรองสาคญ ปจจบนพบวากระบวนการพยาบาลเปนองคประกอบหลกของการศกษาและการปฏบตการพยาบาล เพอแกปญหาโดยวธการทางวทยาศาสตรอยางเปนระบบและอยางตอเนอง การนากระบวนการพยาบาลมาใชในการดแลผปวย มจดมงหมายเพอชวยเหลอผปวยและผเกยวของไดรบการดแลทมประสทธภาพ พยาบาลจาเปนตองอาศยวธการทางวทยาศาสตร (Scientific problem solving) มาชวยในการตดสนใจ เพอแกไขปญหาและชวยเหลอผปวย โดยเรมจากการประเมนปญหา ทงทางดานรางกาย จตสงคม และจตวญญาณ พยาบาลจงตองรจกประเมนโดยการถาม พดคย และสงเกต ทงจากตวผปวยและญาต เพอใหไดขอมลครอบคลมทงองครวมของผปวย และนามาวางแผนการพยาบาล โดยนาขอมลและปรากฏการณตางๆ มาใชในการวางแผน ใหมากทสด โดยเฉพาะขอมลดานจตสงคม ความเชอ และความผกผนทางใจของผปวย ซงเปนแหลงของความหวงและกาลงใจสาหรบผปวย เพราะการใชขอมลดานรางกายอยางเดยวไมเพยงพอสาหรบผปวย หลงจากนนจงนาแผนทไดวางไวมาปฏบตและประเมนผลตามจดมงหมายทกาหนดไว นอกจากนพยาบาลยงตองทาการศกษาวจยเกยวกบประสบการณและสถานการณการพยาบาลตางๆทเกยวของ โดยใชการวจยเชงคณภาพแนวปรากฏการณวทยา (Phenomenology) (Watson, 1988)

7) สงเสรมการเรยนการสอนทเขาถงจตใจผอน / สงเสรมการสอน การเรยนรประสบการณ ซงระหวางกนของพยาบาลและผปวย ใหความสนใจกบความเปนหนงเดยวของชวตและความหมายแบบอตวสย ใหความใสใจและอยกบกรอบอางองของผอน : การใหขอมลขาวสารเปนจดเรมตน

สาหรบพยาบาลในการกระตนใหผปวยเกดการเรยนร แตการเรยนรยงมอะไรทมากไปกวานน ประสบการณของผปวยคอสงสาคญทพยาบาลตองเรยนรและทาความเขาใจ พยาบาลจงตองอยทงในบทบาทของผเรยนและผสอนเพอทจะทราบปญหาของผปวย ทงโดยการสงเกตและเรยนรจากผปวย โดยเฉพาะการสรางความรสกรวมในสถานการณของผปวย พยาบาลทมสวนรบรในความรสกของผปวยจะทราบวาควรสอนและบอกผปวยอยางไร และเวลาใดทจะเหมาะสม เพอลดความวตกกงวลจากความไมแนนอนของโรคและเหตการณทจะเกดขนในอนาคต และเปนการชวยใหผปวยเกดความสมดล คอรบรตอเหตการณ (Open awareness) สามารถประคบประคองสถานการณ และมกลไกในการเผชญกบปญหา ซงเปนกญแจสาคญในการชวยเหลอผปวยใหสามารถเผชญกบความเครยด อนเนองมาจากความเจบปวยไดได นอกจากนนพยาบาลไมควรปดบงความจรงกบผปวย แมการปดบงความจรงอาจกอใหเกดประโยชนในผปวยบางรายและในบางเวลา แตถงอยางไรผปวยจะสามารถรบรความจรงไดเอง จากการสงเกตพฤตกรรมของบคคลรอบขาง การเปลยนแปลงของรางกายและวธการรกษา การไมปดบงความจรงตอกนทาใหผปวยมโอกาสดารงชวตตามแบบแผนทตองการได

8) ประคบประคอง สนบสนน และแกไขสงแวดลอมดานกายภาพ จตสงคม และจตวญญาณ / สรางสรรค สภาพแวดลอมแหงการบาบด : สงแวดลอมคอสงทชวยการปองกน ประคบประคอง แกไขปญหาดานกายภาพ จตใจ สงคม วฒนธรรม และวญญาณ พยาบาลตองประเมนและเอออานวยความสามารถปรบตวของผปวยเพอใหประคบประคองความสมดลของสขภาพ ภายใตสงแวดลอมทางกายภาพและสงคม เปนปจจยททาหนาทในสวนภายนอกของบคคลสวนจตใจและจตวญญาณเปนปจจยททาหนาทภายในบคคล สงแวดลอมสาหรบผปวยทงภายในและภายนอก มความสาคญอยางยงตอกระบวนการดารงชวตและการฟ นหายของผปวย เชน ประสบการณเกยวกบการเจบปวย สภาพแวดลอมในหอผปวย ระบบสงคม ขนบธรรมเนยมและวฒนธรรม การสนบสนนของผดแล ครอบครว

ญาตมตร รวมทงบคลากรในทมสขภาพ เปนตน การจดสงแวดลอมใหผปวยรสกสขสบาย สะอาด ปลอดภย และเปนสวนตว มอทธพลตอความผาสขของผปวย ชวยบรรเทาความเจบปวด ความทกขทรมาน ชวยใหผปวยรสกวาตนเองยงมคณคา มอตมโนทศนในทางทดตอตนเอง อนเนองมาจากการเอาใจใสประคบประคองดแลของพยาบาล สงทพยาบาลควรปฏบตไดแก - ลดสงรบกวนหรอสงกระตนภายนอก สนใจทานอน ลกษณะของเตยง และการจดสงของใหผปวยหยบใชสะดวก - บรรเทาความไมสขสบายตางๆ เชน การประคบรอนเยน การทาสมาธ การฝกผอนคลายกลามเนอ ใหยาบรรเทาปวด พาไปสมผสธรรมชาต ฟงดนตร สนทนากบผปวยอน เปนตน - จดสงแวดลอมใหเปนสดสวน ใหเวลาและความเปนสวนตวในการปฏบตศาสนกจ ในการอยกบครอบครว หรอในการผอนคลายอารมณ - ปองกนและกาจดสงแวดลอมทอาจเปนอนตรายกบผปวยทงดานเทคนค เครองมอเครองใชและสภาพจตใจ เชน อบตเหตจากอปกรณการดแลรกษา การตดเชอในโรงพยาบาล

9) พงพอใจทจะชวยเหลอเพอตอบสนองความตองการของบคคลอน / ชวยเหลอโดยมงตอบสนองความตองการของบคคล : พยาบาลตองตอบสนองความตองการทกดาน โดยเรมจากความตองการระดบพนฐานกอน และคอยๆเพมความตองการทสงขน จากความตองการทางชวภาพ ทางกาย-จต ทางจต-สงคม และทางดานสมพนธภาพภายในระหวางบคคล ไปจนถงความตองการดานการยอมรบ วตสนอธบายวาความตองการเปนสงทคกบมนษยเสมอมาไมมทสนสดตงแตเกดจนกระทงตาย เปนแรงผลกดนทกอใหเกดพฤตกรรมตางๆ ทพยายามใหบรรลถงความตองการนน ความตองการของผปวยกเชนเดยวกบบคคลทวไป จะแตกตางกนบางกตรงทวาผปวยตองการการดแลดานจตใจอยางมาก และมความตองการดานจตวญญาณสง การใหผปวยไดสมหวงในชวตโดยการตอบสนองความตองการอยางดทสดในสงทเปนไปได จะทาใหผปวยเกดความผาสก และพฒนาการเจรญเตบโตภายในใหมความกลมกลนกบผอน สงแวดลอม และจากไปอยางสงบสงทพยาบาลควรปฏบตไดแก ตอบสนองความตองการ

ทางดานชวภาพ เพอใหผปวยสามารถดารงชพอยได ตอบสนองความตองการทางดานจตสรร เพอใหผปวยคงไวซงการปฏบตหนาทของรางกาย ตอบสนองความตองการทางดานจตสงคมเพอใหผปวยรสกวาตนเองมคณคา ตอบสนองความตองการภายทงภายในบคคลและความตองหารทตองหลอมรวมกนของคนสองคน เปนการชวยใหผปวยมพลงภายในตน โดยการตอบสนองความตองการดานจตวญญาณ การผกพนทางใจกบโรคจกรวาลกบผอน และกบสงศกดสทธทตนนบถอ

10) ยอมรบสงทเกดขน-พลงทมอย / เปดรบพลงทางจตวญญาณ สงลกลบและยงไมมคาอธบายอนเกยวกบการมชวต ความตาย : ปจจยการดแลและกระบวนการปฏบตการดวยความรกเพอการดแลขอนถอวาเปนสงสาคญและเขาใจยากทสด ทงนเพราะศาสตรสมยใหมไมสามารถใหคาตอบไดถงความสาคญของชวตและการเสยชวต เพราะการมชวตไมใชเพยงการอยและแกไขปญหาหากแตการมชวตยงเปนความลกลบซบซอนทตองตงอยบนพนฐานของความเชอ ดวยความมสตแหงวามรก พยาบาลตองยอมรบในปาฎหารย (Allow for a miracle) (Watson, 2008) ผปวยมกจะมความสบสน วาวน วตกกงวลตอสภาพทตองมชวตอยระหวางความเปนกบความตาย ความเจบปวยทประสบกบความเจบปวดและความทกขทรมาน ทาใหผปวยไขวควาทจะคนหาความหมายของชวต ถาหากไมไดรบการดแลประคบประคองทด ผปวยมกจะปกเสธความเจบปวย พลงจตวญญาณเปนปจจยทสาคญทจะชวยใหบคคลสามารถเขาใจความหมายของชวตตามสถานภาพของการเปนมนษยทตองมเงอนไขและขอจากดบางประการ โดยเฉพาะขอจากดทวามนษยทกคนตองประสบกบความตาย พยาบาลเปนแหลงทมคณภาพและเปนความแขงแกรงสาหรบผปวยระยะสดทาย เปนผทอยใกลชดและใหการดแลชวยเหลอผปวยอยตลอดเวลา พยาบาลจงตองคนหาความหมายของชวตจากประสบการณของตนในแตละวน มความเขาใจในชวตและความเปนไปของโลก มพลงสตปญญา พลงจต และพลงกายทไดจากปรชญา ความเชอ วฒนธรรม การศกษา และประสบการณชวตของพยาบาล เพอถายเทพลงนใหกบผปวยและสนบสนน

ชวยเหลอผปวยในการเสรมสรางพลงใหแกตนเอง เพอบาบดเยยวยาตนเอง และพฒนาแกนทอยภายในตน (inner self) ใหแขงแกรง สาหรบเผชญกบภาวะของโรค ความทกขทรมานและความตาย เพอรกษาความกลมกลนทงภายในและภายนอกตนใหคงอยจวบจนถงวาระสดทายของชวต และไดจากไปอยางสงบ สงทพยาบาลควรปฏบต ไดแก ชวยผปวยใหคนพบคณคาของประสบการณในอดต ความศรทธาในศาสนา ปรชญาและสงทดงาม โนมนาใหผปวยคนหาแกนของชวต เขาใจชวต และกาหนดเปาหมายชวตในระยะเวลาทมอยจากด แนะนาและใหโอกาสผปวยแสดงออกซงความเชอทางศาสนา แสดงความรกและมสมพนธภาพกบครอบครวหรอผทเปนแหลงของความหวงและกาลงใจ นา ผปวยใหคนพบแหลงพลงจตวญญาณของตน คนพบสจธรรมของชวต และนาเขาสการใชระยะเวลาในชวงสดทายของชวตอยางมคณคา

2.2 การมสวนรวมของชมชน

2.2.1 แนวคดและทฤษฎการมสวนรวมของชมชน

ทฤษฎทเกยวกบการมสวนรวมม 5 ทฤษฎ ซง อคน รพพฒน (อางถงใน ยพาพร รปงาม, 2545) ไดสรปไวดงน 1) ทฤษฎการเกลยกลอมมวลชน (Mass Persuation)              Maslow (อางถงใน อคน รพพฒน, 2527, หนา 7-8) กลาววาการเกลยกลอม หมายถง การใชคาพดหรอการเขยนเพอมงใหเกดความเชอถอและการกระทา ซงการเกลยกลอมมประโยชนในการแกไขปญหาความขดแยงในการปฏบตงานและถาจะใหเกดผลดผเกลยกลอมจะตองมศลปะในการสรางความสนใจในเรองทจะเกลยกลอม              โดยเฉพาะในเรอง ความตองการของคนตามหลกทฤษฎของ Maslow ทเรยกวา ลาดบขน ความตองการ (hierarchy of needs) คอความตองการของคนจะเปนไปตามสาดบจาก นอยไปมาก มทงหมด 5 ระดบ ดงน

              1.1) ความตองการทางดานสรระวทยา (physiological needs) เปนความตองการ ขนพนฐานของมนษย (survival need) ไดแกความตองการทางตานอาหาร ยา เครองนงหม ทอยอาศย ยารกษาโรคและความตองการทางเพศ              1.2) ความตองการความมนคงปลอดภยของชวต (safety and security needs) ไดแกความตองการทอยอาศยอยางมความปลอดภยจากการถกทารายรางกาย หรอถกขโมยทรพยสนหรอความมนคงในการทางานและการมชวตอยอยางมนคงในสงคม              1.3) ความตองการทางดานสงคม (social needs) ไตแก ความตองการความรกความตองการทจะใหสงคมยอมรบวาตนเปนสวนหนงของสงคม              1.4) ความตองการทจะมเกยรตยศชอเสยง (self-esteem needs) ไดแก ความภาคภมใจความตองการดเดนในเรองหนงทจะใหไตรบการยกยองจากบคคลอนความตองการตานนเปนความตองการระดบสงทเกยวกบความมนใจในตวเองในเรองความสามารถและความสาคญของบคคล              1.5) ความตองการความสาเรจแหงตน (self-actualization needs) เปนความ ตองการในระบบสงสดทอยากจะใหเกดความสาเรจในทกสงทกอยางตามความนกคดของตนเองเพอจะพฒนาตนเองใหดทสดเทาทจะทาไดความตองการนจงเปนความตองการพเศษของบคคลทจะพยายามผลกดนชวตของตนเองใหเปนแนวทางทดทสด

2) ทฤษฎการระดมสรางขวญของคนในชาต (National Morale)            คนเรามความตองการทางกายและใจถาคนมขวญดพอผลของการทางานจะสง ตามไปดวย แตถาขวญไมดผลงานกตาไปดวยทงนเนองจากวาขวญเปนสถานการณทาง จตใจทแสดงออกในรปพฤตกรรมดางๆ นนเอง การจะสรางขวญใหดตองพยายามสราง ทศนคตทดตอผรวมงานเชน การไมเอารดเอาเปรยบ การใหขอเทจจรงเกยวกบงานการเปดโอกาสใหแสดงความคดเหน เปนตนและเมอใดกตามถาคนทางานมขวญด

จะ เกดสานกในความรบผดชอบอนจะเกดผลดแกหนวยงานทงในสวนทเปนขวญสวนบคคล และขวญของกลมดงนนจะเปนไปไดวาขวญของคนเราโดยเฉพาะคนมขวญทดยอมเปนปจจยหนงทจะนาไปสการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ไดเชนกน (ยพาพร รปงาม, 2545, หนา 8) 3) ทฤษฎสรางความรสกชาตนยม (Nationalism)              ปจจยประการหนงทนาสการมสวนรวมคอการสรางความรสกชาตนยมให เกดขน หมายถงความรสกเปนตวของตวเองทจะอทศหรอ เนนคานยมเรองผลประโยชนสวนรวมของชาต มความพอใจในชาตของตวเอง พอใจเกยรตภม จงรกภกดผกพนตอ ทองถน (ยพาพร รปงาม, 2545, หนา 8) 4) ทฤษฎการสรางผนา (Leadership)

การสรางผนาจะชวยจงใจใหประชาชนทางานควยความเตมใจเพอบรรลเปาหมายหรอวตถประสงครวมกนทงนเพราะผนาเปนปจจยสาคญของการรวมกลมคนจงใจไปยงเปาประสงคโดยทวไปแลวผนาอาจจะมทงผนาทดเรยกวาผนาปฎฐาน (positive leader) ผนาพลวต คอ เคลอนไหวทางานอยเสมอ (dynamic leader) และผนาไมมกจ ไมมผลงานสรางสรรค  ทเรยกวาผนานเสธ (negative leader) ผลของการใหทฤษฎการสรางผนาจงทาใหเกดการระดมความรวมมอปฏบตงานอยางมขวญกาลงใจงานมคณภาพมความคดรเรมสรางสรรค และรวมรบผดชอบ ตงนน การสรางผนาทดยอมจะนาไปสการมสวนรวมใน กจกรรมตาง ๆ ดวยดนนเอง (ยพาพร รปงาม, 2545, หนา 8)

5) ทฤษฎการใชวธและระบบทางการบรหาร (Administration and method)

การใชระบบบรหารในการระดมความรวมมอเปนวธหนงทงายเพราะใชกฎหมายระเบยบ แบบแผน เปนเครองมอในการดาเนนการ แตอยางใดกตามผลของความรวมมอยงไมมระบบใดดทชดในเรองการใชบรหาร เพราะธรรมชาตของคนถาทางานตามความสมครใจอยางตงใจไมมใครบงคบกจะทางานดวยความรกแตถาไม ควบคมเลยกไมเปนไปตามนโยบายและความจาเปนของรฐเพราะการใชระบบบรหารเปนการใหปฏบต

ตามนโยบายเพอใหบรรลเปาหมายเพมความคาดหวงผลประโยชน (ยพาพร รปงาม, 2545, หนา 8-9)

2.2.2 ความหมายการมสวนรวมของชมชน

ความหมายของการมสวนรวมในชมชน จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ ไดมผใหคานยามเกยวกบความหมายไวดงน

ผช.ดร.ชนรตน สมสบ กลาววา การมสวนรวม (participation) คอเปนผลมาจากการเหนพองกนในเรองของความตองการและทศทางของการเปลยนแปลงจะตองมมากจนเกดความคดรเรมโครงการเพอการปฏบตเหตผลแรกของการทมคนมารวมกนไดควรจะตองมการตระหนกวาการกระทาทงหมดททาโดยกลม ผนาชมชน หรอกระทาผานองคกร (organization) ดงนนผนาชมชนองคกรจะตองเปนเสมอนตวนาใหบรรลถงความเปลยนแปลงได (ยพาพรรปงาม, 2545, หนา 5) การมสวนรวมในการพฒนาชมชนเปนสงสาคญทจะทาใหชมชนเกดการพฒนาซงมปจจยหลายอยางททาใหชมชนเกดการพฒนา เชน การมสวนรวมหลกการพฒนาชมชน กระบวนการพฒนาชมชน เปนตนสงเหลานจงเปนเรองทสาคญทตองใชในงานพฒนาชมชนและคนกมสวนสาคญทสด เพราะคนเปนศนยกลางหลกในการพฒนาทจะทาใหชมชนมการพฒนาไปในทางทดการมสวนรวมเปนหวใจของการพฒนาชนบทไมมประเทศไหนทพฒนาโดยปราศจากการรวมมอของประชาชน (ผช.ดร.ชนรตน สมสบ, 2539 : 20)

เฉลยว บรภกด และคณะ (2545) (อางถงใน อรทยทองขนเส, 2557)ไดอธบายไววาการมสวนรวมหมายถงการเขารวมอยางแขงขนของกลมบคคลทมสวนไดสวนเสยในทกขนตอนของโครงการพฒนาชนบทการมสวนรวมตงเปนไปในรปทผรบการพฒนาเขามามสวนกระทาใหเกดการพฒนามใชเปนผรบบรการตนเองทงนเปนการเกอหนนใหเกดการพฒนาทแทจรงและถาวรการมสวนรวมของประชาชนไมหมายความเพยงการดงประชาชนเขามาทากจกรรมตามทผนาทองถนคดหรอจดทาขนเพราะแทจรงแลวในหมบานหรอชมชนตางๆมกจกรรมและวธดาเนนงานของตนอยแลวประชาชนมศกยภาพทจะพฒนาหมบานของตนเองไดแตผบรหารการ

พฒนามกไมสนใจสงทมอยแลวโดยพยายามสรางสงใหมๆ ขนมาเพอใหไดชอวาเปนความคดหรอโครงการของตน

โคเฮน และอฟฮอฟ  (Cohen and Uphoff. 1981 : 6)  ไดใหความหมาย  การมสวนรวมของชมชนวา  สมาชกของชมชนตองเขามามสวนเกยวของใน  4  มต  ไดแก   1.  การมสวนรวมการตดสนใจวาควรทาอะไรและทาอยางไร 2.  การมสวนรวมเสยสละในการพฒนา รวมทงลงมอปฏบตตามทไดตดสนใจ 3.  การมสวนรวมในการแบงปนผลประโยชนทเกดขนจากการดาเนนงาน 4.  การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ            โดยสรางโอกาสใหสมาชกทกคนของชมชนไดเขามามสวนรวมชวยเหลอและเขามามอทธพลตอกระบวนการดาเนนกจกรรมในการพฒนารวมถงไดรบผลประโยชนจากการพฒนานนอยางเสมอภาค  องคการสหประชาชาต  (United  Nation. 1981 : 5)  และรเดอร  (Reeder. 1974 : 39)  ไดใหความหมายเจาะจงถงการมสวนรวม  วาการมสวนรวมเปนการปะทะสงสรรคทางสงคม  ทงในลกษณะการมสวนรวมของปจเจกบคคล  และการมสวนรวมของกลม(โคเฮน และอฟฮอฟ, 1981 อางในสธ  วรประดษฐ, 2555)

ณฐพร แสงประดบ (2527) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวาการมสวนรวมหมายถงการเกยวของทางดานจตใจและอารมณของบคคลหนงในสถานการณกลมซงผลของการเกยวของดงกลาวเปนเหตเราใจใหการกระทาบรรลจดมงหมายของกลมนนทาใหเกดความรสกรวมรบผดชอบกบกลมดงกลาวนอกจากนยงไดกลาวถงปจจยทมผลตอการมสวนรวมไดแกความศรทธาทมตอความเชอถอตวบคคลความเกรงใจทมตอตวบคคลทเคารพนบถอหรอมเกยรตยศตาแหนงทาใหการมสวนรวมเปนไปดวยความเตมใจ(ณฐพร แสงประดบ, 2527)

เรนมาศ รกษาแกว(ม.ป.ป.) ไดใหความหมายไววาการมสวนรวม (Participation) ตามพจนานกรมองกฤษฉบบออกฟอรด ไดใหคานยามไววา เปนการมสวน “ (รวมกบคนอน) ในการกระทาบางอยางหรอบางเรอง คาวาการมสวนรวม โดยมากมกจะใชในความหมายตรงขามกบคาวา ”การเมนเฉย “ (Apathy)” ฉะนน คาวาการมสวนรวมตามความหมายขาง

ตน จงหมายถงการทบคคลกระทาการในเรองใดเรองหนงหรอในประเดนทบคคลนนสนใจไมวาเขาจะไดปฏบตการเพอแสดงถงความสนใจอยางจรงจงหรอไมกตามและไมจาเปนทบคคลนนจะตองเขาไปเกยวของกบกจกรรมนนโดยตรงกไดแตการมทศนคต ความคดเหน ความสนใจ หวงใยกเพยงพอแลวทจะเรยกวาเปนการมสวนรวมไดและยงไดใหคาจากดความของการมสวนรวมของประชาชนวา การมสวนรวมของประชาชน หมาย“ ”ถง การทกลมประชาชนหรอขบวนการทสมาชกของชมชนทกระทาการออกมาในลกษณะของการทางานรวมกนทจะแสดงใหเหนถงความตองการรวม ความสนใจรวมมความตองการทจะบรรลถงเปาหมายรวมทางเศรษฐกจและสงคมหรอการเมองหรอการดาเนนการรวมกนเพอใหเกดอทธพลตอรองอานาจ มตชนไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออมหรอการดาเนนการเพอใหเกดอทธพลตอรองอานาจทางการเมอง เศรษฐกจการปรบปรงสถานภาพทางสงคมในกลมชมชน สจนต ดาววระกล (2527) ไดใหความหมายของการมสวนรวมวากระบวนการททาใหบคคลสมครใจเขามามสวนรวมในการตดสนใจเพอตนเองและมสวนดาเนนการเพอใหบรรลถงวตถประสงคตามทตองเอาไวทงนตองไมใชการกาหนดกรอบความคดจากบคคลภายนอกหรอองคกรทบคคลไดเขามามสวนรวมในการดาเนนงานกจกรรมในขนตอนใดขนตอนหนงหรอทกขนตอนรปแบบการตดสนใจของบคคลในการจดการเกยวกบทรพยากรและปจจยการผลตทมอยจะตองทาเพอประโยชนตอการพฒนาชวตในทกๆดานของตนเองทเปนอยใหดขนกวาเดม

องคการอนามยโลก (WHO) ไดใหความหมายของการมสวนรวมของชมชนวา หมายถงกระบวนการซงบคคลและครอบครวมสวนรวมรบผด

ชอบในเรองสขภาพอนามยและสวสดการ รวมทงชมชนทอาศยอย โดยเนนเรองการพฒนาความรความสามารถของประชาชน ในการพฒนาชมชนของตนเอง ซงการมสวนรวมของชมชนมความสาคญตอการพฒนาสขภาพอนามยดงน - การนาเทคโนโลยทางการแพทยเพยงอยางเดยวมาใช ไมสามารถแกปญหาสข ภาพในชมชนไดเทากบการดแลตนเอง - การจดบรการทางการแพทย และสาธารณสข ไมสอดคลองหรอไมเปนทยอมรบในชมชนกอใหเกดการสญเสยเปลาเนองจากประชาชนไมมารบบรการ - ชมชนมทรพยากรมากมาย ทงดานวสด อปกรณ กาลงคน สามารถนามาใชซงจะทาใหชมชนยอมรบและเขาถงการบรการ - ประชาชนมสทธและหนาททจะมสวนรวมในการตดสนใจ เกยวกบกจกรรมทจะสงผลตอสขภาพและความเปนอยของตนเอง

2.2.3 รปแบบของการมสวนรวม

อรทย ทองขนเส, 2557 ไดกลาววา การมสวนรวมทดาเนนการอยโดยทวไปสามารถสรปไดเปน 5 รปแบบ (แนวความคดและหลกการการมสวนรวมของประชาชน, 2547) ไดแก

1) การรบรขาวสาร (Public information) การมสวนรวมในรปแบบนประชาชนผมสวนไดสวนเสยและบคคลหรอหนวยงานทเกยวของจะตองไดรบการแจงใหทราบถงรายละเอยดของโครงการทจะดาเนนการรวมทงผลกระทบทคาดวาจะเกดขนทงนการไดรบแจงขาวสารดงกลาวจะตองเปนการแจงกอนทจะมการตดสนใจดาเนนโครงการ

2) การปรกษาหารอ (Public consultation) เปนรปแบบการมสวนรวมทมการจดการหารอระหวางผดาเนนการโครงการกบประชาชนทเกยวของและไดรบผลกระทบเพอทจะรบฟงความคดเหนและตรวจสอบขอมลเพมเตมหรอประกอบการจดทารายงานการศกษาผลกระทบสงแวดลอมนอกจากนการปรกษาหารอยงเปนอกชองทางหนงในการกระจายขอมลขาวสารไปยงประชาชนทวไปและหนวยงานทเกยวของเพอใหเกด

ความเขาใจในโครงการและกจกรรมมากขนและเพอใหมการใหขอเสนอแนะเพอประกอบทางเลอกในการตดสนใจ

3) การประชมรบฟงความคดเหน (Public meeting) มวตถประสงคเพอใหประชาชนและฝายทเกยวของกบโครงการหรอกจกรรมและผมอานาจตดสนใจในการทาโครงการหรอกจกรรมนนไดใชเวทสาธารณะในการทาความเขาใจและคนหาเหตผลทจะดาเนนโครงการหรอกจกรรมในพนทนนหรอไมการประชมรบฟงความคดเหนมหลายรปแบบรปแบบทพบเหนกนบอย ไดแก

3.1) การประชมในระดบชมชน (Community meeting) การประชมลกษณะนจะตองจดขนในชมชนทไดรบผลกระทบจากโครงการโดยเจาของโครงการหรอกจกรรมจะตองสงตวแทนเขารวมเพออธบายใหทประชมทราบถงลกษณะโครงการและผลกระทบทคาดวาจะเกดขนและตอบขอซกถามการประชมในระดบนอาจจะจดในระดบทกวางขนไดเพอรวมหลายๆชมชนในคราวเดยวกนในกรณทมหลายชมชนไดรบผลกระทบ

3.2) การประชมรบฟงความคดเหนในเชงวชาการ (Technical hearing) สาหรบโครงการทมขอโตแยงในเชงวชาการจาเปนจะตองมการจดประชมรบฟงความคดเหนในเชงวชาการโดยเชญผเชยวชาญเฉพาะสาขาจากภายนอกมาชวยอธบายซกถามและใหความเหนตอโครงการการประชมอาจจะจดในทสาธารณะทวไปผลการประชมจะตองนาเสนอตอสาธารณะและผเขารวมประชมตองไดรบทราบผลดงกลาวดวย

3.3) การประชาพจารณ (Public hearing) เปนการประชมทมขนตอนการดาเนนการทชดเจนมากขนเปนเวทในการเสนอขอมลอยางเปดเผยไมมการปดบงทงฝายเจาของโครงการและฝายผมสวนไดสวนเสยจากโครงการการประชมและคณะกรรมการจดการประชมจะตองมองคประกอบของผเขารวมทเปนทยอมรบมหลกเกณฑและประเดนในการพจารณาทชดเจนและแจงใหทกฝายทราบทวกนซงอาจมาจากการรวมกนกาหนดขนทงนรปแบบการประชมไมควรจะเปนทางการมากนกและไมเกยวของกบนสยของกฎหมายทจะตองมการชขาดเหมอนการตดสนในทาง

กฎหมายการจดประชมจงอาจจดในหลายวนและไมจาเปนวาจะตองจดเพยงครงเดยวหรอสถานทเดยวตลอดไป

3.4) การรวมในการตดสนใจ (Decision making) เปนเปาหมายสงสดของการมสวนรวมของประชาชนซงในทางปฏบตทจะใหประชาชนเปนผตดสนใจตอประเดนปญหานนๆไมสามารถดาเนนการใหเกดขนไดงายๆอาจดาเนนการใหประชาชนทไดรบผลกระทบเลอกตวแทนของตนเขาไปนงในคณะกรรมการคณะใดคณะหนงทมอานาจตดสนใจรวมทงไดรบเลอกในฐานะทเปนตวแทนขององคกรททาหนาทเปนผแทนประชาชนในพนทซงประชาชนจะมบทบาทชนาการตดสนใจไดเพยงใดนนขนอยกบองคประกอบของคณะกรรมการพเศษนนวาจะมการวางนาหนกของประชาชนไดเพยงใด

3.5) การใชกลไกทางกฎหมายรปแบบนไมถอวาเปนการมสวนรวมของประชาชนโดยตรงในเชงของการปองกนแกไขแตเปนลกษณะของการเรยกรองและปองกนสทธของตนเองอนเนองมาจากการไมไดรบความเปนธรรมและเพอใหไดมาซงผลประโยชนทตนเองคดวาควรจะไดรบโดยในปจจบนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดใหหลกการเรองการมสวนรวมของประชาชนไวในหลายมาตราซงประชาชนสามารถใชสทธของตนตามรฐธรรมนญทงในรปของปจเจกและในรปขององคกรตามทไดระบไวในพระราชบญญตตางๆทไดบญญตขนจากมาตรการดงกลาวขางตนเชนพระราชบญญตขอมลขาวสารของทางราชการ พ.ศ. 2540

2.2.4 ขนตอนการมสวนรวม

โกวทย พวงงาม (2545, หนา 8) ไดสรปถงการมสวนรวมทแทจรงของประชาชน ในการพฒนา ควรจะม 4 ขนตอน คอ              1) การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาของแตละทองถน กลาวคอถาหากชาวชนบทยงไมสามารถทราบถงปญหาและเขาใจถงสาเหตของปญหาในทองถนของตนเปนอยางดแลว การดาเนนงานตาง ๆเพอแกปญหาของทองถนยอม ไรประโยชนเพราะชาวชนบทจะไมเขาใจและมองไมเหนถงความสาคญของการดาเนนงานเหลานน

              2) การมสวนรวมในการวางแผนดาเนนกจกรรม เพราะการวางแผนดาเนนงาน เปนขนตอนทจะชวยใหชาวชนบทรจกวธการคด การตดสนใจอยางมเหตผลรจกการ นาเอาปจจยขาวสารขอมลตาง ๆ มาใชในการวางแผน              3) การมสวนรวมในการลงทนและการปฏบตงาน แมชาวชนบทสวนใหญจะมฐานะยากจน แตกมแรงงานของตนทสามารถใชเขารวมไดการรวมลงทนและปฏบตงานจะทาใหชาวชนบทสามารถคดตนทนดาเนนงานไดดวยตนเองทาใหไดเรยนรการดาเนน กจกรรมอยางใกลชด              4) การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลงาน ถาหากการตดตามงานและประเมนผลงานขาดการมสวนรวมแลวชาวชนบทยอมจะไมทราบดวยตนเองวางานททาไปนนไดรบผลด ไดรบประโยชนหรอไมอยางใดการดาเนนกจกรรมอยางเดยวกนใน โอกาสตอไปจงอาจจะประสบความยากสาบาก

มงคล จนทรสอง (2544) ไดกาหนดรปแบบและขนตอนของการมสวนรวมของบคคลไววาองคประกอบรปแบบของการมสวนรวมมอย 3 ดานดงน

1. การมสวนรวมจะตองมวตถประสงคหรอจดมงหมายทชดเจนการใหบคคล

2. เขารวมกจกรรมจะตองมวตถประสงคและเปาหมายทชดเจนวาจะทากจกรรมนนๆไปเพออะไรผเขารวมกจกรรมจะไดตดสนใจถกวาควรจะเขารวมหรอไม

3. การเขารวมจะตองมบคคลหรอกลมเปาหมาย การทจะใหบคคลเขามามสวนในรวมกจกรรมนนจะตองระบกลมเปาหมายดวย อยางไรกตามโดยทวไปบคคลกลมเปาหมายมกถกจากดโดยกจกรรมและวตถประสงคของการมสวนรวมอยแลวเปนพนฐาน

ฟอรนารอฟ (Fornaroff, 1980 : 104)  เสนอวากระบวนการมสวนรวมของชมชน มขนตอนการมสวนรวม  ดงน

         1.  การวางแผนรวมถงการตดสนใจในการกาหนดเปาหมาย   กลวธ  ทรพยากรทตองใช  ตลอดจนการตดตามประเมนผล         2.  การดาเนนงาน          3.  การใชบรการจากโครงการ         4.  การมสวนรวมในการรบผลประโยชน อภญญา  กงสนารกษ (2544 : 14 – 15) ไดนาเสนอขนตอนการมสวนรวมของชมชนวา ชมชนตองมสวนรวมใน  4  ขนตอน  คอ

          1.  การมสวนรวมในการรเรมโครงการรวมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาภายในชมชน รวมตดสนใจกาหนดความตองการและรวมลาดบความสาคญของความตองการ           2.  การมสวนรวมในขนการวางแผน กาหนดวตถประสงค วธการ แนวทางการดาเนนงาน รวมถงทรพยากรและแหลงวทยากรทจะใชในโครงการ           3.   การมสวนรวมในขนตอนการดาเนนโครงการ ทาประโยชนใหแกโครงการ  โดยรวมชวยเหลอดานทนทรพย  วสดอปกรณ  และแรงงาน              4.   การมสวนรวมในการประเมนผลโครงการ เพอใหรวาผลจากการดาเนนงานบรรลวตถประสงคทกาหนดไวหรอไม โดยสามารถกาหนดการประเมนผลเปนระยะตอเนองหรอประเมนผลรวมทงโครงการในคราวเดยวกได

เรนมาศ รกษาแกว (ม.ป.ป) การแบงระดบขนการมสวนรวมของประชาชนอาจแบงไดหลายวธขนอยกบวตถประสงคและความละเอยดของการแบงเปนสาคญโดยมขอพงสงเกตคอ ถาระดบการมสวนรวมตาจานวนประชาชนทเขามสวนรวมจะมากและยงระดบการมสวนรวมสงขนเพยงใดจานวนประชาชนทเขามสวนรวมกจะลดลงตามลาดบระดบการมสวนรวมของประชาชนเรยงตามลาดบจากตาสดไปหาสงสด ไดแก

1. ระดบการใหขอมลเปนระดบตาสดและเปนวธการทงายทสดของการตดตอสอสารระหวางผวางแผนโครงการกบประชาชนม

วตถประสงคเพอใหขอมลแกประชาชน โดยวธการตาง ๆ เชนการแถลงขาวการแจกขาวสาร และการแสดงนทรรศการ เปนตนแตไมเปดโอกาสใหแสดงความคดเหนหรอเขามาเกยวของใด ๆ

2. ระดบการเปดรบความคดเหนจากประชาชนเปนระดบขนทสงกวาระดบแรก กลาวคอผวางแผนโครงการจะเชญชวนใหประชาชนแสดงความคดเหนเพอเปนขอมลในการประเมนขอดขอเสยของโครงการอยางชดเจนมากขน เชนการจดทาแบบสอบถามกอนรเรมโครงการตาง ๆหรอการบรรยายและเปดโอกาสใหผฟงแสดงความคดเหนเกยวกบโครงการนน ๆ เปนตน 3. ระดบการปรกษาหารอ เปนการเจรจาอยางเปนทางการระหวางผวางแผนโครงการและประชาชนเพอประเมนความกาวหนาหรอระบประเดนขอสงสยตาง ๆ เชน การจดประชมการจดสมมนาเชงปฏบตการ และการเปดกวางรบฟงความคดเหน เปนตน

4. ระดบการวางแผนรวมกนเปนระดบการมสวนรวมทผวางแผนโครงการกบประชาชนมความรบผดชอบรวมกนในการวางแผนเตรยมโครงการและผลทจะเกดขนจากการดาเนนการโครงการเหมาะทจะใชสาหรบการพจารณาประเดนทมความยงยากซบซอนและมขอโตแยงมากเชน การใชกลมทปรกษาซงเปนผทรงคณวฒในสาขาตาง ๆทเกยวของการใชอนญาโตตลาการเพอแกปญหาขอขดแยงและการเจรจาเพอหาทางประนประนอมกนเปนตน

5. ระดบการรวมปฏบตเปนระดบทผรบผดชอบโครงการกบประชาชนรวมกนดาเนนโครงการเปนขนการนาโครงการไปปฏบตรวมกนเพอใหบรรลผลตามวตถประสงคทวางไว

6. ระดบการควบคมโดยประชาชนเปนระดบสงสดของการมสวนรวมโดยประชาชน เพอแกปญหาขอขดแยงทมอยทงหมด เชนการลงประชามตแตการลงประชามตจะสะทอนถงความตองการของประชาชนไดดเพยงใดขนอยกบความชดเจนของประเดนทจะลงประชามตและการกระจายขาวสารเกยวกบขอดขอเสยของประเดนดงกลาวใหประชาชนเขาใจอยาง

สมบรณและทวถงเพยงใดโดยในประเทศทมการพฒนาทางการเมองแลวผลของการลงประชามตจะมผลบงคบใหรฐบาลตองปฏบตตามแตสาหรบประเทศไทยนน รฐธรรมนญฉบบปจจบนบญญตใหผลของการประชามตมทงแบบทมขอยตโดยเสยงขางมากและแบบทเปนเพยงการใหคาปรกษาแกคณะรฐมนตรซงไมมผลบงคบใหรฐบาลตองปฏบตตามแตอยางใด (มาตรา 165)

โกวทย พวงงาม (2545, หนา 8) ไดสรปถงการมสวนรวมทแทจรงของประชาชน ในการพฒนา ควรจะม 4 ขนตอน คอ              1) การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาของแตละทองถน กลาวคอถาหากชาวชนบทยงไมสามารถทราบถงปญหาและเขาใจถงสาเหตของปญหาในทองถนของตนเปนอยางดแลว การดาเนนงานตาง ๆเพอแกปญหาของทองถนยอม ไรประโยชนเพราะชาวชนบทจะไมเขาใจและมองไมเหนถงความสาคญของการดาเนนงานเหลานน              2) การมสวนรวมในการวางแผนดาเนนกจกรรม เพราะการวางแผนดาเนนงาน เปนขนตอนทจะชวยใหชาวชนบทรจกวธการคด การตดสนใจอยางมเหตผลรจกการ นาเอาปจจยขาวสารขอมลตาง ๆ มาใชในการวางแผน              3) การมสวนรวมในการลงทนและการปฏบตงาน แมชาวชนบทสวนใหญจะมฐานะยากจน แตกมแรงงานของตนทสามารถใชเขารวมไดการรวมลงทนและปฏบตงานจะทาใหชาวชนบทสามารถคดตนทนดาเนนงานไดดวยตนเองทาใหไดเรยนรการดาเนน กจกรรมอยางใกลชด              4) การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลงาน ถาหากการตดตามงานและประเมนผลงานขาดการมสวนรวมแลวชาวชนบทยอมจะไมทราบดวยตนเองวางานททาไปนนไดรบผลด ไดรบประโยชนหรอไมอยางใดการดาเนนกจกรรมอยางเดยวกนใน โอกาสตอไป จงอาจจะประสบความยากสาบาก สานกมาตรฐานอดมศกษาและทบวงมหาวทยาลย (2545, หนา 116) ยงได กลาวถงการมสวนรวมในขนตอนของการพฒนา 5 ขน

ดงน              1) ขนมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาในชมชนตลอดจนกาหนดความตองการของชมชน และมสวนรวมในการจดลาดบความสาคญของความตองการ              2) ขนมสวนรวมในการวางแผนพฒนาโดยประชาชนมสวนรวมในการกาหนด นโยบายและวตถประสงคของโครงการกาหนดวธการและแนวทางการดาเนนงานตลอดจนกาหนดทรพยากรและแหลงทรพยากรทใช

              3) ขนมสวนรวมในการดาเนนงานพฒนา เปนขนตอนทประชาชนมสวนรวมในการสรางประโยชนโดยการสนบสนนทรพย วสดอปกรณและแรงงานหรอเขารวม บรหารงาน ประสานงานและดาเนนการขอความชวยเหลอจากภายนอก              4) ขนการมสวนรวมในการบผลประโยชนจากการพฒนาเปนขนตอนทประชาชนมสวนรวมในการรบผลประโยชนทพงไดรบจากการพฒนาหรอยอมรบผลประโยชนอนเกดจากการพฒนาทงดานวตถและจตใจ

              5) ขนการมสวนรวมในการประเมนผลการพฒนา เปนขนทประชาชนเขารวมประเมนวาการพฒนาทไดกระทาไปนนสาเรจดามวตถประสงคเพยงใด

2.2.5 ระดบของการมสวนรวม

นรนทรชย พฒนพงศา (2546, หนา 17) ไดกลาวถงระดบของการมสวนรวมดาม หลกการทวไปวาแบงเปน 5 ระดบ คอ              1) การมสวนรวมเปนผใหขอมล ของตน/ครอบครว/ชมชนของตน              2) การมสวนรวมรบขอมลขาวสาร              3) การมสวนรวมตดสนใจ โดยเฉพาะในโครงการทตนมสวนไดเสยโดย แบงเปน 3 กรณแลวแตกจกรรมในตนอยในขนตอนใดตอไปน                  3.1) ตนมนาหนกการตดสนใจนอยกวาเจาของโครงการ

                3.2) ตนมนาหนกการตดสนใจเทากบเจาของโครงการ

                  3.3) ตนมนาหนกการตดสนใจมากกวาเจาของโครงการ

              4) การสวนรวมทา คอรวมในขนดอนการดาเนนงานทงหมด

              5) การมสวนรวมสนบสนน คออาจไมมโอกาสรวมทา แตมสวนรวมชวยเหลอ ในดานอน ๆ             นอกจากนยงไดมการแบงระดบของการมสวนรวมเปนระดบของการมสวนรวมตามแนวทางพฒนาชมชน เปนการมสวนรวมในการแกปญหาทเกดขนในชมชนโดยได แบงไวดงน              1) รวมคนหาปญหาของตนใหเหนวาสงใดทเปนปญหารากเหงาของปญหา              2) รวมคนหาสงทจาเปนของตนในปจจบนคออะไร                  2.1 รวมคดชวยตนเองในการจดสาดบปญหา เพอจะแกไขสงใดกอนหลง                  2.2 วางแผนแกไขปญหาเปนเรอง ๆ                  2.3 รวมระดมความคด ถงทางเลอกตาง ๆ และเลอกทางเลอกทเหมาะสมเพอ แกไขปญหาทวางแผนนน                  2.4 รวมพฒนาเทคโนโลยทจะนามาใช                  2.5 รวมดาเนนการแกไขปญหานน ๆ                  2.6 รวมตดตามการดาเนนงานและประเมนผลการดาเนนงาน                  2.7 รวมรบผลประโยชน/หรอรวมเสยผลประโยชนจากการดาเนนงาน

2.3 ความรเกยวกบโรคจตเวชและผปวยจตเวช

2.3.1 ความหมายของผปวยจตเวช นพ.เจษฎา โชคดำารงสข อธบดกรมสขภาพจตกลาววา โรคทาง

จตเวชเปนโรคเรอรงและเปนโรคทางสมอง อยางหนงททาใหผปวยควบคม

ตนเองไดไมดตองดแลตวเองอยางตอเนองและอยภายใตการดแลของแพทยสาเหตของการเกดโรคมาจากหลายปจจยดวยกน การดแลผปวยจตเวชนนมอย 2 ประการสาคญ คอ ตองดแลไมใหขาดยาเปนอนขาด และครอบครวหรอคนรอบขางตองชวยกนดแลผปวยใหใชชวตอยรวมกนไดอยางปกต เพราะหากเกดสภาพแวดลอม ทแปลกแยกหรอกดดน กดกนรงเกยจ อาจเพมปญหาตอการรกษามากยงขน ทาใหผปวยเกดความกดดนปลกตว หรออาละวาดขนมาได ประกอบกบ ตองใหความรก ความหวงใยเอาใจใสดแลอยางใกลชด ไมใหผปวยขาดยา (หนงสอพมพแนวหนา, 2557)

สมาคมสายใยครอบครว ใหความหมายไววา โรคจตเวช คอ กลมอาการทางจตใจหรอพฤตกรรมททาใหบคคลนนเกดความทกขทรมาน หรอมความบกพรองในกจวตรตางๆ โรคจตเวชแบงออกไดเปนหลายประเภท โดยถอเอาสาเหตและอาการเปนตวกาหนดโรคนนๆไดแก

1. โรคจตเภท (Schizophrenia)2. โรคซมเศรา (Depression)

3. โรคอารมณสองขว (Bipolar Disorder)4. โรคกงวลไปทว (Generalized Anxiety Disorder)5. โรคออทสซม (Autistic Disorder)6. ความผดปกตทเกดจากการใชสารเสพตด (Substance-related

Disorder)7. โรคสมองเสอม (Dementia) ซงแบงเปนหลายชนด เชน อลไซเม

อร (Alzheimer’s Type)สชาต พหลภาคย, 2547 ใหความหมายวา โรคจตเปนความผด

ปกตของสมองอยางหนงอาการทสาคญคอมความผดปกตในการคด (Thinking) มความผดปกตในการรบรมอารมณทไมเหมาะสมหรออารมณทอการวนจฉยตองอาศยอาการเปนหลกและการวนจฉยตองอาศยอาการหลายๆอาการทเกดขนพรอมกนมากกวาจะใชอาการใดอาการหนงเพยงอยางเดยว (สชาต พหลภาคย, 2547 อางใน สกญญา ละอองศร (2559))

ศ.นพ.มาโนช หลอตระกล (2557) ใหความหมายไววา โรคจตเกดจากโรคทางรางกายหรอสารตางๆ นน สวนใหญแลวเมอรกษาโรคทางรางกาย หรอหยดการใชสารหรอยาตางๆ แลวอาการกจะหายหรอดขน โรคจตเภทและโรคจตหลงผดนนจะคอนขางเรอรง สวนโรคจตทเกดจากโรคอารมณแปรปรวน และโรคจตชนดเฉยบพลนมกเปนไมนาน โรคจตนนแบงออกเปนหลายชนดมาก แตละชนดยงอาจแบงออกเปนกลมอาการยอยๆ ลงไปอก อยางไรกตามพอจะจดเปนกลมใหญๆ ได 6 กลม ดงน

1. โรคจตเภท2. โรคจตหลงผด3. โรคจตทเกดจากโรคอารมณแปรปรวน4. โรคจตชนดเฉยบพลน5. โรคจตทเกดจากโรคทางรางกาย6. โรคจตทเกดจากสารตางๆ หรอยา

2.3.2 อาการสาคญและการดาเนนโรคจตเวช

อาการของโรคจตจะคอยๆเกดขนเปนชวงระยะเวลานานโดยทบคคลนนหรอครอบครวเขาใจวาเปนความเจบปวยธรรมดาเชนปวดศรษะนอนไมหลบแตยงทางานไดตามปกตหลงจากนนจงเรมมอาการซมคดมากไมมสมาธพดมากเกดขนแบบคอยเปนคอยไปแตบางคนอาจเกดอาการผดปกตอยางทนททนใดและมอาการรนแรงมอาการประสาทหลอนหลงผดความคดเปลยนไป (สชาต พหลภาคย, 2547) สวนใหญจะมอาการเดนๆ อยางนอย 2 กลมอาการทแตกตางกนคอกลมอาการดานบวก (Positive syndrome) มอาการประสาทหลอนหลงผดมความคดสบสนและกลมอาการดานลบ (Negative syndrome) มการตอบสนองทางอารมณนอยกวาปกตสหนาเฉยเมยขาดความกระตอรอรนซมเศราแยกตวออกจากสงคมโดยทวไปแบงการดาเนนโรคออกเปน 3 ระยะดงน (พนศร รงสขจ และคณะ, 2547 อางใน สกญญา ละอองศร, 2559)

1) ระยะเรมมอาการ (Prodomal phase) ระยะนเปนระยะทเรมมอาการแตไมแสดงอาการเดนชดสวนใหญการเปลยนแปลงจะคอยเปน

คอยไปมกมปญหาในดานหนาทความรบผดชอบหรอดานสมพนธภาพการเรยนหรอการทางานระยะนอาจมอาการนานเปนเดอนๆถงปและจะแสดงอาการผดปกตชดเจนขน

2) ระยะอาการกาเรบ (Active phase) ในระยะนมความผดปกตโดยแสดงอาการทางจตมากขนอยางเหนไดชดเชนหแววประสาทหลอนหลงผดและมพฤตกรรมแปลกๆเปนดนสวนใหญมอาการกาเรบรนแรงเปนระยะเมอมปจจยสงเสรมเชนผปวยโรคจตมอาการเจบปวยเปนระยะเวลานานและปฏเสธการรกษาเมอผปวยโรคจตเขารบการรกษาชาเนองจากผปวยและครอบครวรอดอาการนานเกนไปและมการดมสราหรอใชสารเสพตด

3) ระยะอาการหลงเหลอ (Residual phase) เปนระยะทเกดขนหลงจากไดรบการรกษาและผปวยกนยาอยางตอเนองในระยะนผปวยมอาการทางจตสงบลงแตยงมความหลงเหลออยโดยเฉพาะผทปวยนานพบวากลมอาการดานบวก (Positive symptoms) เรมลดลงขณะทกลมอาการดานลบกลบมอาการมากขน (Negative symptoms)

2.4 งานวจยทเกยวของ

จราภรณ นพคณขจร และจระพรรณ สรยงค (2551) ไดศกษาผลของโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบานตอความเครยดในการดแลของผดแลผปวยโรคจตเภทและความรวมมอในการรกษาดวยยาของผปวยโรคจตเภทโรงพยาบาลสวนปรง จงหวดเชยงใหมการวจยนเปนการวจยแบบกงทดลองแบบสองกลมวดกอนการทดลอง หลงการทดลอง และระยะตดตามผล 1 เดอน กลมตวอยางเปนผปวยทไดรบการวนจฉยเปนโรคจตเภทและผดแลผปวยโรคจตเภททมารบยาแทนผปวยทแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลสวนปรง จงหวดเชยงใหม โดยแบงกลมตวอยางเปน 2 กลม คอกลมทไดรบโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบาน 15 ราย กลมทไดรบการ

ดแลตามปกต15 ราย โดยจดใหกลมตวอยางมความคลายคลงกนในเรองเพศ อาย และการศกษา เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย 1) เครองมอดาเนนการวจย ไดแกโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบานของ ภทราภรณ ทงปนคา และคณะ (2548) 2)เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลแบงออกเปน 3 สวน ไดแก 1) แบบสอบถามขอมลทวไป 2) แบบวดความเครยดในการดแลผปวยโรคจตเภท ซงสรางขนโดย อจฉราวรรณ ตรยวง และภทราภรณ ทงปนคา 3) แบบสอบถามความรวมมอในการรกษาดวยยาของผปวยจตเภท ของ สาธพร พฒขาว (2541) วเคราะหขอมลโดยใช สถตเชงพรรณนา วเคราะหความแปรปรวนสองทางเมอมการวดซา (two-way repeated measures analysis of variance) และการทดสอบคาทชนด 2 กลมทเปนอสระตอกน (independent t-test)ผลการศกษาพบวา 1.คาเฉลยคะแนนความเครยดในการดแลของผดแลทไดรบโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบานในระยะกอนการทดลองกบระยะหลงการทดลองสนสดทนทแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 และ ในระยะกอนการทดลองกบระยะตดตามผล 1 เดอนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สวนในระยะหลงการทดลองสนสดทนทกบระยะตดตามผล 1 เดอน พบวาไมมความแตกตางทางสถต2.คาเฉลยคะแนนความเครยดในการดแลของผดแลหลงการเขารวมโปรแกรมสนสดทนท และในระยะตดตามผล 1 เดอน ตากวากลมทไมไดรบการเขารวมโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบานอยางมนยสาคญทางสถตท .0013. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาของผปวยโรคจตเภททผดแลไดรบโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบานในระยะกอนการทดลองกบระยะหลงการทดลองสนสดทนทแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 และ ระยะกอนการทดลองกบระยะตดตามผล 1 เดอนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .001 สวนในระยะหลงการทดลองสนสดทนทกบระยะตดตามผล 1 เดอน พบวาไมมความแตกตางทางสถต4. คาเฉลยคะแนนความรวมมอในการรกษาดวยยาของผปวยโรคจตเภททมผดแลได

รบโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบานหลงจากผดแลเขารวมโปรแกรมสนสดทนท และในระยะตดตามผล 1 เดอน มากกวากลมผปวยโรคจตเภททผดแลไมไดรบการเขารวมโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชทบานอยางมนยสาคญทางสถตท .001

ธาราทพย อทศน และคณะ (2551) ศกษาการพฒนารปแบบการใหบรการผปวยจตเวชทศนยสขภาพโรงพยาบาลชมชนรองกวาง จงหวดแพร ทาการวจยแบบการวจยกงทดลอง โดยการจดกจกรรมเพอสงเสรมใหผปวย ผดแล และครอบครว ไดมความรในการดแลตนเอง และสามารถจดการกบอาการทางจตไดเหมาะสม ซงรปแบบการใหบรการประกอบดวย 1) การตดตามการรบยาตอเนอง 2) การใหความรของผปวยและญาต/ผดแล โดยการสอน แจกเอกสาร แผนพบ มเนอหาเกยวกบโรคและอาการของโรคจตเวช การปฏบตตวของผปวยและญาต/ผดแล/คนในครอบครว ความรเรองยา การรกษา รวมถงแหลงชวยเหลอ 3) การทากลมผปวย/ญาต/ผดแล และครอบครว 4) การเยยมบาน ระยะเวลาในการใหบรการแตละครงนาน 3 ชวโมง โดยเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงจากผปวยจตเวช และผดแล ทเขารบบรการแบบผปวยนอกของโรงพยาบาลรองกวาง เกบขอมลระหวางเดอนตลาคม 2548 - มถนายน 2549 เครองมอประกอบดวย 2 สวน คอ ขอมลทวไป และ แบบสอบถามระดบความพงพอใจ กบความรเรองโรคทางจตเวช โดยวดกอนและหลงการใหบรการผปวยจตเวชทศนยสขภาพชมชน ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางทเขารวมโครงการเปนผปวยจานวน 28 คน และผดแล จานวน 7 คน สวนใหญเปนเพศหญง ภายหลงใหการบรการ เมอเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนระดบความพงพอใจ ของผปวยทเปนโรคจตเวชและผดแล พบความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) เปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนระดบความรเรองโรคจตเวช พบความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

พมพาภรณ แกวมา และพรทพย ธรรมวงค (2552) ไดศกษาผลของโปรแกรมการดแลผปวยเชงรกในชมชนตอคณภาพชวตและความสามารถ

โดยรวมของผปวยโรคจตจากเมทแอมเฟตามนทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลสวนปรง การวจยนเปนการวจยกงทดลอง กลมตวอยาง คอ ผปวยโรคจตจากเมทแอมเฟตามน ทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลสวนปรงระหวางเดอน มกราคม ถง เดอนธนวาคม 2544 จานวน 11 คน มการคดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑทกาหนด เครองมอทใชในการวจยประกอบดวยแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แบบประเมนผปวยกอนใหการดแล (PACT) โปรแกรมการดแลผปวยเชงรกในชมชน แบบประเมนอาการทางจต(BPRS) แบบวดความสามารถโดยรวม (GAF) และแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลกฉบบยอ (QOL) ผลการวจยพบวา คะแนนคณภาพชวต และคะแนนความสามารถโดยรวมในระยะหลงทดลองมากกวาคะแนนกอนการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (p<.05)

สทธศกด นรด (2555) ไดศกษาการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชแบบมสวนรวมในชมชน บานหนองบวตาคง หม 4 ตาบลก อาเภอปรางคก จงหวดศรสะเกษ พบวา กอนพฒนา กลมตวอยางมคะแนนเฉลยการปฏบตในการดแลผปวยจตเวชอยในระดบปานกลาง (2.10 คะแนน) จงไดจดรปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชน ซงประกอบดวยกระบวนการประชมเชงปฏบตการ และประยกตใชแผนททางเดนยทธศาสตรในการจดกจกรรม 4 ดาน ประกอบดวย ดานรากฐาน กระบวนการ ภาคเครอขาย และประชาชน ผลการดาเนนงานตามรปแบบ พบวา หลงการพฒนากลมตวอยางมคะแนนเฉลยการปฏบตในการดแลผปวยจตเวชอยในระดบสง (2.41 คะแนน)

สมใจ วนจกล, นตยา สขชยสงค (2556) ไดศกษาเรอง ประสทธผลการใชโปรแกรมกระบวนการมสวนรวมของชมชนในการสรางเสรมสขภาพและการดแลตนเองของผปวยโรคเรอรงผลการวจยพบวาผปวยโรคเรอรงมคะแนนเฉลยพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพพฤตกรรมการดแลตนเองภายหลงการใชโปรแกรมกระบวนการมสวนรวมของชมชนสงกวากอนการเขารวมโปรแกรมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.01 ดงนนโปรแกรมกระบวนการมสวนรวมของชมชนจากการวจยครงนสามารถนาไปประยกตใชในการสรางเสรมสขภาพผปวยโรคเรอรงในชมชนไดโดยมงเนน

กระบวนการมสวนรวมของชมชนเปนหลกสงสาคญคอการประสานงานและการสนบสนนใหชมชนมสวนรวมตลอดโครงการและสามารถนาโปรแกรมไปประยกตใชในการสงเสรมสขภาพประชาชนกลมอนๆได

เสาวภา ศรภสตโต และอรสา วฒนศร (2556) ไดศกษาการพฒนากระบวนการดแลตอเนองผปวยจตเภทโดยทมสหสาขาและเครอขายผดแล โรงพยาบาลกาแพงเพชรมกลมตวอยางเปนผปวยจตเภททกคนทอยในเขตอาเภอเมองและอาเภอโกสมพนคร จานวน 467 คน เกบขอมลโดยใชแบบบนทกการตดตามดแลผปวยจตเภทในชมชนทผวจยสรางขน แบบประเมนความสามารถโดยรวม (GAF scale) และแบบประเมนคณภาพชวตขององคการอนามยโลกชดยอ ฉบบภาษาไทย ผลการวจยพบวา ภายหลงการพฒนากระบวนการดแลตอเนองผปวยโรคจตเภทมอาการกาเรบซา และอาการกาเรบรนแรงตองสงตอลดลงอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ผลลพธของการใชกระบวนการดแลตอเนอง ไดแก การรบประทานยาสมาเสมอ การเขารวมกจกรรมในชมชน ระดบความสามารถโดยรวม และคณภาพชวต เพมขนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 สวนการใชยาและสารเสพตดลดลงแตไมมนยสาคญทางสถต

ดร.ฐตวนต หงษกตตยานนท, ผศ.ลกขณา ยอดกลกจ และคณะ (2557) ไดศกษาเรองรปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนจงหวดนนทบร พบวา รปแบบการดแลผปวยในชมชนม 2 องคประกอบคอการมอาจารย/พยาบาลวชาชพและนกศกษาพยาบาลวชาชพใหการดแลทบานและเพอประเมนปญหาและการจดทาโครงการชวสดใสและรณรงคไมใหดมแอลกอฮอลเพอลดปจจยเสยงทางสงแวดลอมในชมชนการมอาจารยs หรอพยาบาลวชาชพและนกศกษาพยาบาลใหการดแลทบานมผปวยและครอบครวเขารวมโครงการ 10 ครอบครวผลการดาเนนงานในระยะเวลา 6 เดอนพบวาผปวย 8 คนมการทาหนาททวไปและสมรรถภาพทางจตดขนมผปวย 2 คนดมแอลกอฮอลซามอาการทางจตตองสงรกษาทโรงพยาบาลศรธญญาฯเนองจากสภาพแวดลอมในชมชนเสยงตอการกลบเปนซาอนเนองจากการดมแอลกอฮอลขอเสนอแนะคอรฐบาลควรรบผด

ชอบกาหนดนโยบายคมครองใหผปวยไดรบการรกษาโดยจดใหมทมสหสาขา เชน พยาบาลวชาชพอาจารย/นกศกษาหรอใหการดแลผปวยทบานโดยพยาบาลวชาชพควรไดรบคาตอบแทนจากระบบประกนสขภาพในขณะเดยวกนมมาตรการควบคมการซอ-ขายดมแอลกอฮอลในชมชนอยางเครงครด

เปรมฤด ดารกษ และคณะ (2557) ศกษาการมสวนรวมของชมชนในการดแลผปวยจตเภทเรอรงซบซอนอาเภอหนองจก จงหวดปตตานกลมตวอยางจานวน 50 คน พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง มอายระหวาง 25–34 ป นบถอศาสนาอสลาม สถานภาพสมรสค จบการศกษาระดบมธยมศกษา อาชพรบจาง สถานภาพทางสงคมเปนอาสาสมครสาธารณสข รองลงมามความสมพนธเปนบดา/มารดา สวนการมสวนรวมของกลมตวอยางในการดแลผปวยจตเภทเรอรงซบซอน 7 กจกรรม สรปไดเปน 3 วงจร คอวงจรท 1 เชอมโยงสายใย เปนการถายทอดตามเจตคต ความรสก ความคดตอผปวยจตเภทเรอรงซบซอน วงจรท 2 รอยใจรวมกน เปนการแลกเปลยนเรยนร ถายทอดประสบการณการดแลผปวยจตเภทเรอรงซบซอนในชมชน วงจรท 3 ผกพนตองใจ เปนการคนหาการมสวนรวมของชมชนในการดแลผปวยจตเภทเรอรงซบซอน ในการรวมคด รวมทา รวมวางแผน รวมกนเปนเจาของ โดยเนนผปวยเปนศนยกลางและสอดคลองกบบรบทของพนท

สมพงษ จนทรโอวาท, สภาพร สโพธ (2557) ไดศกษาเรองการพฒนารปแบบการมสวนรวมของชมชนในการดแลผปวยโรคเรอรง : กรณศกษาเครอขายบรการสขภาพแกดา จงหวดมหาสารคาม ผลการวจยพบวาสถานการณคณภาพชวตของผปวยโรคเรอรงใน CUP แกดาพบวาระดบคณภาพชวตผปวยโรคเรอรงสวนใหญอยในระดบปานกลางรอยละ 81.69 ระดบดรอยละ 11.27 และระดบไมดรอยละ 7.04 (2) การมสวนรวมของชมชนในการดแลผปวยโรคเรอรง CUP แกดาจงมโครงการการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาระบบการดแลตอเนอง CUP แกดาโครงการอบรมการมสวนรวมของ

ชมชนในการจดการโรคเรอรง 6 กลมโรค เพอใหเกดการดแลผปวยแบบองครวมและใชชมชนเปนฐาน (3) โครงการทชมชนมสวนรวมไดแกการพฒนาศกยภาพทมสหวชาชพเพอใหการดแลผปวยไดอยางครอบคลมทกดานการพฒนาระบบฐานขอมลโรคเรอรงเพอการวางแผนดแลสขภาพของผปวยโรคเรอรงและการพฒนาระบบสงตอมประสทธภาพรวดเรวปลอดภยและการพฒนาตอยอดนวตกรรมการดแลตอเนองผลการประเมนความพงพอใจของผปวยโรคเรอรง 6 กลมโรคอยในระดบมากมคาคะแนนเฉลย 4.05

สธกาญจน ไชยลาภ และองสนา วรยโกศล (2557) ไดศกษาการตดตามเยยมผปวยจตเวชในชมชนภายหลงกลบคนสสงคม กลมตวอยางคอ ผเจบปวยทางจตภายหลงจากกลบไปในชมชนเขตบางซอจานวน 50 คน คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑทกาหนด โดยใชแบบบนทกขอมลสวนบคคล แบบประเมนทกษะการดแลตนเอง ทกษะในการทางานทกษะทางดานสงคม และทกษะการใชชวต พบวา ผปวยจตเวชสวนใหญมอาการทางจตทควบคมตนเองได ระดบทกษะในการดแลตนเองพบวาอยในระดบด โดยททกษะในการดแลตนเองไดทาไดดทสดคอเรองการรบประทานอาหาร ระดบทกษะในการทางานพบวาตองไดรบความชวยเหลอในบางครงโดยททกษะในการทางานททาไดดทสดคอความรบผดชอบตองานทไดรบมอบหมายระดบทกษะทางดานสงคมพบวาอยในระดบปานกลาง โดยททกษะทางดานสงคมททาไดดทสดคอเรองการแตงกายไดเหมาะสม และทกษะการใชชวตในชมชนพบวาทาไดในระดบปานกลางโดยททกษะการใชชวตในชมชนทผปวยทาไดดทสดคอการรจกดแล เปด-ปด เครองใชภายในบานได ทกษะทง 4 ดานมความสมพนธกนทางบวกอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ผเจบปวยทางจตทรบประทานยาสมาเสมอมระดบทกษะทง 4 ดานสงกวากลมทไมไดรบประทานยาสมาเสมอ และมระดบความสมพนธระหวางทกษะทง 4 ดานสงกวากลมทไมไดรบประทานยาสมาเสมอดวย

ทศนะ เปลยนเอก, องสมารนทร ไชยราช และคณะ (2558) ไดศกษาเรองการมสวนรวมของชมชนในการดแลผปวยตดเตยงและผปวยระยะสดทายเขตรบผดชอบรพ.สต.บานหนองฮางตาบลธาตอาเภอวานรนวาส

จงหวดสกลนคร ผลการวจยพบวา หลงจากประชมผมสวนเกยวของในชมชนวางแผนการแกไขปญหาจงเกดโครงการแกไขปญหา 2 โครงการไดแก 1) โครงการอบรมเชงปฏบตการนกจดการสขภาพในการดแลผสงอายผพการและผปวยโรคเรอรงขยายผลสชมชนและไดอสม. จตอาสาทพรอมในการดแลผปวยในชมชน 154 คนและ 2) โครงการคนตาบลธาตไมทอดทงกนเยยมบานผสงอายผพการและผปวยโรคเรอรง (ตดเตยง) มการเยยมบานแบบบรณาการโดยทมหมอครอบครว /อสม./จตอาสาทผานการอบรม/นาชมชน/ทองถนสปดาหท 3 ของเดอน ปรกษาแพทยทางไลนcoc เปนรายกรณ และไดจดตงกองทนดแลผปวยระยะสดทายตาบลดวยเงนบรจาคจากคนในชมชนและจดหาอปกรณทจาเปนสาหรบดแลผปวยคอถงออกซเจน เสานาเกลอ แพมเพส Walking ทนอนลมซงมคณะกรรมการบรหารกองทนเปนคนในชมชนเพอใหเกดความเปนเจาของ

วาสนา นามเหลา (2559) ไดศกษาปจจยทมผลตอภาระการดแลของผดแลผปวยจตเภททมารบบรการในโรงพยาบาลจตเวชสระแกวราชนครนทรกลมตวอยางเปนผดแลผปวยจตเภททพาผปวยมารบการรกษาทแผนกผปวยนอกโรงพยาบาลจตเวชสระแกวราชนครนทร จานวน 100 ราย คดเลอกกลมตวอยางดวยวธการสมแบบงาย เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมถนายน ถงเดอนสงหาคมพ.ศ. 2558 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบสอบถามขอมลสวนบคคลแบบวดความรเกยวกบการดแลผปวยโรคจตเภท แบบประเมนการรบรสมรรถนะแหงตนแบบประเมนสมพนธภาพในครอบครว และแบบประเมนภาระการดแล ผลการวจยพบวา กลมตวอยางมภาระในการดแลของผดแลผปวยจตเภทอยในระดบนอย(𝑥 = 49.86) อาย การรบรสมรรถนะแหงตน และสมพนธภาพในครอบครว มความสมพนธกบภาระการดแลผปวยจตเภทอยางมนยสาคญทางสถต (r = -.22, r = -.24, r = -.29, p < .05 ตามลาดบ)ทงสามตวแปรสามารถรวมกนทานายความแปรปรวนของภาระการดแลของผดแลผปวยจตเภทไดรอยละ 12 (R2

adj = 0.12, p < .05)

โดยอายของผดแลมอทธพลตอภาระการดแลผปวยจตเภทมากทสด(β = -0.23) รองลงมาคอสมพนธภาพในครอบครว (β = -0.22)

ณฐตกา ชรตน (2559) ศกษาสาเหตและแนวทางการปองกนการกลบเปนซาของผปวยจตเภทในชมชนเขตโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานปเหลงทประสบเหตการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตกลมตวอยาง คอ ผปวยจตเภทในเขตรบผดชอบของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานปเหลง 5 ราย ญาต/ผดแล 5 ราย ผนาชมชนและหนวยงานทเกยวของ 12 ราย โดยการสมภาษณเชงลก การสงเกตแบบมสวนรวมและการบนทกภาคสนาม ผลการศกษา พบวา สาเหตการกลบเปนซา คอ 1) ผปวยขาดความรเกยวกบโรค ยาจตเวช และสถานบรการดานสขภาพจต 2) ขาดความตระหนกในการรบประทานยา 3) การใชสารเสพตด 4) ความเครยดของผปวย 5) ญาตหวาดกลว เบอหนาย ทอแทในการดแล 6) สงแวดลอมและเศรษฐกจ แนวทางการปองกนการกลบเปนซาคอ 1) ใหความรทครอบคลม ไดแก สาเหตอาการ วธการรกษา ยาและผลขางเคยง การสงเกตอาการกาเรบ สถานพยาบาลทรกษา และควรใหขอมลเปนรายกรณ2) สรางความตระหนกในการรกษาอยางตอเนอง 3) ลด ละ เลกสารเสพตด 4) จดการอารมณใหเปน 5) ชมชนรวมดแลอยางกลยาณมตร 6) ไมสรางตราบาปใหกน

พศสมย บญเลศ, เทดศกด พรหมอารกษ และคณะ (2559) ไดศกษาเรองการพฒนารปแบบการดแลสขภาพอยางตอเนองสาหรบผสงอายกลมตดบาน ตดเตยงในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานดงมนตาบลสงหโคก อาเภอเกษตรวสย จงหวดรอยเอดผลการวจยพบวา การพฒนารปแบบการดแลผสงอายตดบานตดเตยงมการพฒนาแนวทางการดแลอยางเปนระบบมระบบตดตามประเมนผลอยางตอเนองทมเจาหนาทและทมสหวชาชพทเกยวของรวมกบการพฒนาแนวทางสนบสนนการดแลสขภาพอยางตอเนองพฒนาชองทางการสงตอและเชอมโยงกบเครอขายและรปแบบการดแลผสงอายตดบานตดเตยงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานดงมนแบงเปน 3 ระยะคอระยะท 1 พฒนาศกยภาพดานความรและ

ทกษะการดแลตอเนองกลมผสงอายตดบานตดเตยงแกผดแลหลกและอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานระยะท 2 ฝกปฏบตจรงในชมชนและวางแผนการดแลตอเนองและระยะท 3 สรปและประเมนหลงการปฏบตและผเกยวของมความพงพอใจตอรปแบบการดแลผสงอายตดบานตดเตยงโดยรวม คดเปนรอยละ 78.6

สกญญา ละอองศร (2559) ไดศกษาการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานคอนสวรรค ตาบลไผ อาเภอรตนบร จงหวดสรนทร ผลการวจยพบวา กระบวนการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนนนเปนการพฒนาและรวมกนเรยนรผานการประชมเชงปฏบตการ การสนทนากลม ในการรวมคด รวมวเคราะห รวมวางแผน จนไดรปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนโดยการมสวนรวม 4 ดาน คอ ดานประชาชนดานภาคเครอขายดานกระบวนการ และดานการพฒนาและเรยนร ผลการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชน หลงการพฒนากลมตวอยางมคะแนนเฉลยการปฏบตในการดแลผปวยจตเวชและความรอยในระดบมากซงโดยรวมเพมขนจากกอนการพฒนาอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) และผลการประเมนสมรรถภาพผปวยจตเวชหลงการพฒนาผปวยจตเวชมคะแนนการประเมนสมรรถภาพเพมขนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p-value=0.368)

สนเงน สขสมปอง, สาวตร แสงสวาง และคณะ (2559) ไดศกษาเรองความชกของโรคจตเวชในสงคมเมองและปจจยทเกยวของ ผลการศกษาพบวาความชกของโรคทางจตเวชทพบบอยในสงคมเมองคอกลมโรควตกกงวล (Anxiety disorder), โรคทางอารมณ (Mood disorder), โรคจตเวชเนองมาจากสารเสพตด (Substance abuse disorder) ตามลาดบและในประเทศไทยพบความชกของโรคจตเวชรอยละ 14.3 โดยพบความผดปกตจากพฤตกรรมการดมสรามากทสด รองลงมาคอ โรคทางอารมณ โรควตกกงวล และโรคจตตามลาดบ ปจจยทเกยวของกบการเกดโรค ไดแก ปจจยดานความยากจน, การอพยพยายถน, การใชสารเสพตด, ความหนาแนนของประชากร, เพศ, อายและพฒนาการตามวย

กรอบแนวคดการวจย

การพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธเปนการวจยเชง

- การพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

ตวแปรตาม(Dependent) - ผปวยจตเวชในชมชน

- การรบรขอมล, การมสวนรวมและการคนขอมลของคณะทางานและเครอขายการดาเนนงาน

ตวแปรอสระ (Independent)

ปฏบตการ (Action research ) โดยการประชมชแจง คนขอมลและใหความรแกคณะทางานและเครอขาย มตวแปรอสระ ไดแก ผปวยจตเวชในชมชน การรบรขอมล การมสวนรวมและการคนขอมลของคณะทางานและเครอขายการดาเนนงาน สงผลใหเกดตวแปรตาม คอ การพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน โดยมตวแปรควบคม ไดแก ผวจยวทยากรผใหความร การประชมชแจง และการใหความร แกคณะทางาน และเครอขายการดาเนนงาน ดงภาพท ............

ภาพท ........กรอบแนวคดการวจย

บทท 3

วธดำาเนนการวจย

การวจยเรองนใชรปแบบการวจยเชงปฏบตการ (Action Research) ในการพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ โดยใชกระบวนการสนทนากลมซงมลาดบขนตอนของการวจยดงน

3.1 รปแบบการวจย 3.2 ประชากรและกลมตวอยาง3.3 เครองมอทใชในการวจย 3.4 การสรางเครองมอ

3.5 การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ3.6 การเกบรวบรวมขอมล 3.7 การจดกระทาและการวเคราะหขอมล3.8 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

3.1 รปแบบการวจย

การวจยครงนเปนวจยเชงปฏบตการ (Action Research) เพอใหครอบครว ชมชน และผมสวนไดสวนเสย ซงประกอบดวย ผนาชมชน, อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน, ตารวจ, เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแจนแลน, นายกองคการบรหารสวนตาบลแจนแลน, เจาหนาทพฒนาชมชน อบต.แจนแลน ประกอบดวย 1)การประชมชแจง คนขอมลและใหความรแกคณะทางานและเครอขาย ประกอบดวย เพอวเคราะหสถานการณปญหาความรนแรงในพนท การถอดบทเรยน การแลกเปลยนประสบการณในแตละหมบาน และหาแนวทางแกไขปญหารวมกน 2) การจดอบรมการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนในชมชน โดยวทยากรจากโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชกฉนารายณรวมกบจตแพทยจากโรงพยาบาลขอนแกน ใชเทคนคกระบวนการสนทนากลม (Focus Group Discussion) มาประยกตใชในการวจยเชงปฏบตการตามแนวคดของ Kemmis และ McTaggart3.2 ประชากรและกลมตวอยาง

3.2.2 ประชากร ประชากรทใชในการวจยครงน คอ บคคลทมสวนเกยวของกบการดแลผจตเวชในพนท ตาบลแจนแลน ประกอบดวย ผนาชมชน, อาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน, ตารวจ, เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแจนแลน, นายกองคการบรหารสวนตาบลแจนแลน, เจาหนาทพฒนาชมชน อบต.แจนแลน จานวน 25 คน

3.2.3 กลมตวอยาง การศกษาครงนไดคดเลอกกลมตวอยาง แบบเจาะจง (Purposive Sampling) คอ ผนาชมชน 9 คน ,อสม.9 คน,ตารวจ 2 นาย,เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล 2 คน

,นายกองคการบรหารสวนตาบลแจนแลน 1 คน ,เจาหนาทพฒนาชมชน อบต.แจนแลน 2 คน

3.3 เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวย 3.3.1 เครองมอทใชในการพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวช

ฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน เปนแบบบนทกการสนทนากลมตามททมวจยไดตงขน โดยใชเกบขอมลจากกลมตวอยาง จานวน 25 คน ซงดดแปลงประเดนคาถามจากงานวจยของสทธศกด นรด (2555) แบบบนทกสงเกตการปฏบตงานใชในการสงเกตการปฏบตงานแตละขนตอน และสงเกตพฤตกรรม ผเขารวมประชมของการประชมกลมยอย (Focus Group) โดยกรอบเนอหาทใชในการสงเกต แบบมสวนรวมของผเขารวมประชมทกคนตามประเดนตาง ๆ ดงน

3.3.1.1 การเสนอแนวคดในขณะประชม 3.3.1.2 การรวมอภปรายในขณะประชม

3.3.1.3 การเปนทปรกษากลมในขณะประชม 3.3.1.4 สามารถชวยวเคราะหปญหา 3.3.1.5 สามารถชวยสรปประเดนสาคญ

3.3.1.6 เสนอตวรบผดชอบ 3.3.1.7 ชนาเพอนรวมกลม

3.3.2 แบบทดสอบความรเกยวกบโรคจตเวช และการดแลผปวย จานวน 20 ขอทผวจย สรางขน โดยใชเกบขอมลกบกลมตวอยางจานวน 25 คน ในการดแลผปวยจตเวช การใหคะแนนความรเรองโรคจตเวชและการดแล ขอคาถามเปนแบบ 2 ตวเลอก คอ ถก และ ผด จานวน 20 ขอ โดยมเกณฑใหคะแนนดงน

ตอบถก ให 1 คะแนน ตอบผด ให 0 คะแนน สวนการจาแนก คะแนนระดบความร โดยประยกตจากการวดคะแนนระดบความร Learning for Mastery ของ Bloom (1968) ซงคานวณคารอยละแลวแบงคะแนนออกเปน 3 ระดบ คอ

มความรระดบมาก หมายถง ไดคะแนนรอยละ 80 ขนไป (16 – 20 คะแนน)

มความรระดบปานกลาง หมายถง ไดคะแนนรอยละ 60 – 79 (12 – 15 คะแนน)

มความรระดบนอย หมายถง ไดคะแนนนอยกวารอยละ 60 (0 – 11 คะแนน)

3.3.3 แบบบนทกรายงานเหตการณ การเกดจตเวชฉกเฉนในชมชน

3.4 การสรางเครองมอ

การวจยในครงน ไดมการสรางเครองมอ โดยมรายละเอยดดงน วธการสรางเครองมอ ผวจยไดดาเนนการสรางเครองมอและการเกบรวบรวมขอมล ดงน

3.4.1 ศกษาแนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวของกบโรคจตเวชและ การดแลผปวยจตเวช

3.4.2 สรางขอคาถามตามขอบเขตและวตถประสงคของการวจย 3.4.3 ตรวจสอบขอคาถามและแกไขขอความใหถกตอง ชดเจนตาม

โครงสราง และเนอหา 3.4.4 นาขอคาถามไปหาคาความเชอมน (Reliability) และปรบปรง

ขอคาถาม 3.4.5 นาแบบทดสอบไปเกบกบกลมตวอยาง

3.5 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

3.5.1 ขอมลการพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน ใชการตรวจสอบความถกตองของขอมลทไดจากการสงเกต และการสมภาษณ โดยยดเทคนคการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation Techniques) ทงทางดานขอมล (Data) ดานผศกษา (Investigator) และดานวธการ (Methodological) ในการเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ และเชงคณภาพ

3.5.2 ความรเรองโรคจตเวช และการปฏบตในการดแลผปวยจตเวช หาคาความเชอมนโดยวธของคเดอร - รชารดสน (Kuder – Richardson: KR) ใชสตร KR-20 โดยมขอคาถามทงหมด 20 ขอ ไดคาความเชอมนเทากบ 0.73 3.6 การเกบรวบรวมขอมล

การพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนในชมชน เปนการวจยเพอพฒนาการดาเนนงาน สขภาพจตในชมชนโดยใชการวจยเชงปฏบตการ ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ และเชงคณภาพ โดยมขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน

3.6.1 การเกบขอมลโดยใชการสงเกตแบบมสวนรวม แบบบนทกการสนทนากลม และการสงเกตการณ การมสวนรวมในการดาเนนงานทเกยวของในการวจย

3.6.2 ใชแบบแบบทดสอบความรเกยวกบโรคจตเวช และการดแลผปวย จานวน 20 ขอทผวจย สรางขน โดยใชเกบขอมลกบกลมตวอยางจานวน 25 คน

3.6.3 เกบขอมลจากแบบบนทกรายงานเหตการณ การเกดจตเวชฉกเฉนในชมชน จากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

3.7 การจดกระทำาและการวเคราะหขอมล

ผวจยไดกระทาการวเคราะหขอมล ดงน 3.7.1 ตรวจสอบความถกตองของขอมลทได ดาเนนการเกบรวบรวม

ขอมลจากแบบ บนทกการสนทนา และแบบสงเกตการสนทนากลมใน3.7.2 รวบรวมขอมลทไดมาศกษาทาความเขาใจ จดหมวดหม ตาม

ขอบเขตของ ขอมลและกาหนดกจกรรมใหสอดคลองกบความมงหมายของการวจย

3.7.3 นาขอมลทจดเกบเปนหมวดหม ความมงหมายของแตละกจกรรม มาวเคราะห ตามชนดของขอมล นาไปสการสรปผลและการสะทอนผลการพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนในชมชน

3.7.4 ขอมลทไดจากแบบทดสอบความรเกยวกบโรคจตเวชและการดแล ทาการวเคราะหขอมลในโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป3.8 สถตทใชในการวเคราะหขอมล

3.8.1 นาขอมลทไดจากการจดบนทกการสนทนากลม การสงเกตการณมสวนรวม มาจดหมวดหม และสรปประเดนสาคญ แลวนาเสนอดวยการอธบาย บรรยาย และอภปราย ตามสภาพความเปนจรง และตามปรากฏการณ ทเกดขนจรง ซงทงหมดเปนการวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis)

3.8.2 วเคราะหคณลกษณะพนฐานของกลมตวอยางและความรเกยวกบโรคจตเวชและการดแล โดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) นาเสนอ ความถ รอยละ คาเฉลย คาสงสด คาตาสด และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

บทท 4ผลการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเพอพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนแบบมสวนรวมในชมชน ตาบลแจนแลน อาเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ เปนการวจยเชงปฏบตการ โดยใชการวจยเชงปฏบตการ พรอมทงใชกระบวนการสนทนากลม เปนเครองมอในการสราง และพฒนาแนวทางการดแลผปวยจตเวช ฉกเฉนในชมชน ซงมการรวบรวมขอมลทงเชงปรมาณ และขอมลเชงคณภาพ เลอกกลมตวอยางในการวจยแบบเจาะจง ประกอบดวย ผนาชมชน ,อสม ,ตารวจ,เจาหนาทจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแจนแลน ,นายกองคการบรหารสวนตาบลแจนแลน,เจาหนาทพฒนาชมชน อบต.แจนแลน จานวน 25 คน ผลการวเคราะหขอมลผลการวจย

4.1 คณลกษณะทางประชากร ตาราง 4.1.1 แสดงจานวน รอยละของกลมตวอยางจาแนกตามคณลกษณะทางประชากรดานเพศ

คณลกษณะทางประชากร จานวน (คน) รอยละ 1.เพศ

ชาย 15 60หญง 10 40

2.อาย (ป) จานวน (คน) รอยละตากวา 35 1 435 - 40 5 2041 -45 4 1646 - 50 5 2051 – 55 6 2456 - 60 4 16

มากกวา 603. ระดบการศกษา จานวน (คน) รอยละประถมศกษามธยมศกษาตอนตน 4 16มธยมศกษาตอนปลาย 10 40ปวส/อนปรญญา 4 16ปรญญาตร 6 24สงกวาปรญญาตร 1 4

4.2 การเปรยบเทยบความรเกยวกบโรคจตเวช และการดแลผปวยจตเวชในชมชนกอน และหลงการพฒนา

การเปรยบเทยบความร และการดแลผปวยกอน และหลงการพฒนา ผวจยไดสารวจจานวนผปวยจตเวชในชมชนแลว จงไดทาการประเมนการปวยของผปวยจตเวชกอน และหลงเรมกระบวนการวจย โดยใชเครองมอทดดแปลงมาจากเทคโนโลยการดแลผปวยจตเวชของกรมสขภาพจต (2541) และสมพร รงเรองกลกจ (2547) ประกอบดวยรายการประเมน 13 ขอ โดยขอคาถามเปนลกษณะแบบเลอกตอบ 5 ระดบ (ระดบ 1-5) มผลการเปรยบเทยบ ดงน

ตาราง 4.2.1 การเปรยบเทยบผลตางของคาเฉลยความรเกยวกบโรคจตเวชและการดแลผปวยจตเวชในชมชนกอนและหลงการพฒนา (n = 25)

ผลการเปรยบเทยบความร

และการดแลการดแลผ

X SD Mean diff of D

P-value

ระดบ

ปวยจตเวชในชมชน

กอนการพฒนา 15.49

2.38

ปานกลาง

หลงการพฒนา 16.40

1.61 0.91 <

0.001 มาก

ผวจยไดจดการประชมชแจง คนขอมล และใหความรแกคณะทางานและเครอขาย เพอหาปจจยแหงความสาเรจ วเคราะหปญหา และอปสรรคในการดาเนนงาน เพอใหเกดแนวทางการดแลผปวยแบบมสวนรวมของชมชน และมความตอเนองในการดแลผปวยจตเวชในชมชน ซงจากการจดเวทประชม ชแจง คนขอมล และใหความรแกคณะทางานและเครอขาย พบวา ปจจยความสาเรจในการดาเนนงานทผานมาของการดาเนนงานตามรปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนหลงการพฒนาปจจยความสาเรจของการดาเนนงานตามรปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนนนมดงน

4.2.1 การมสวนรวมในชมชนโดยทกภาคสวนในชมชนการมสวนรวมในชมชนโดยทกภาคสวนในชมชนควรเขามาม

สวนรวมในการดแลผปวยจตเวชมการจดกจกรรมรวมกนในชมชนรวมถงการแสดงออกถงความรกความหวงใยแกผปวยซงจะสงผลใหผปวยจตเวชมอาการดขน โดยปจจยความสาเรจของการดาเนนงานดแลผปวยจตเวชในชมชนบานสเหลยมนน คอการทชมชนเขามามบทบาท และมสวนรวมในการดแลผปวยจตเวช

4.2.2 การมกจกรรมรวมกนของคนในชมชนจากการจดเวทประชม ชแจง คนขอมล และใหความรแก

คณะทางานและเครอขาย พบวา การใหประชาชนในชมชนมกจกรรมรวมกนรวมถงผปวยจตเวช เชน กจกรรมอบรมสมาธกจกรรมออกกาลงกายในชมชน (ราไมพลอง) รวมกจกรรมกบชมชนจะชวยสงผลใหผปวยจตเวชสามารถอยรวมกบบคคลในสงคมอนได โดยการทชมชนจดใหมกจกรรม

รวมกนจะสงผลใหผปวยจตเวชลดความเครยดสามารถดาเนนชวตในชมชนไดอยางปกตสข และสงผลถงอาการของผปวยจตเวชใหดขนได

4.2.3 การตดตามเยยมบานผปวยจากเครอขายการดแลผปวยจตเวชในชมชนอยางตอเนอง

และการจดตงเครอขายการดแลผปวยจตเวชในชมชน พบวา การตดตามเยยมผปวยจตเวช และการจดตงเครอขายเครอขายจาเปนตองมความเขมแขง แบงหนาทรบผดชอบในการดแลผปวยจตเวชแตละคนอยางชดเจนจะสงผลใหเกดความสาเรจในการดแลผปวยจตเวช โดยการทชมชนมเครอขายทจะดาเนนการตดตามเยยมผปวยจตเวชอยางสมาเสมอจะสงผลใหผปวยจตเวชไดรบการประเมนอาการอยางตอเนอง และวางแผนในการดแลใหดยงขนอนจะสงผลถงอาการของผปวยทมแนวโนมทดยงขน

4.2.4 การใหความรเกยวกบโรคทางจตเวชการใหความรเกยวกบโรคทางจตเวช การดแล และการอย

รวมกบผปวยจตเวชในชมชนจะชวยสงผลใหผปวยจตเวชในชมชนไดรบการดแลอยางตอเนองตามหลกวชาการอนจะสงผลใหผปวยมอาการทดขน การใหความรกจะสงผลใหคณะทางาน เครอขายประชาชน มแนวคดทศนคตการปฏบตทดตอผปวยจตเวชในชมชนและมความรเกยวกบโรคทางจตเวชมากขน สามารถดแล และใชชวตรวมกบผปวยจตเวชใหเปนไปตามหลกวชาการได

4.2.5 การตงกฎเกณฑของชมชนในการดแลผปวยจตเวช กฎเกณฑในชมชนสามารถใชบงคบการกระทาอนจะสงผล

ถงอาการของโรคทางจต เชน การหามจาหนายเครองดมทผสมแอลกอฮอลแกผปวยจตเวช การจาหนายเครองดมทผสมแอลกอฮอลชวงเวลา 17.00 น. – 21.00 น. งดจาหนายในวนพระ วนสาคญทางพระพทธศาสนา และหามขายเครองดมทผสมแอลกอฮอลใหแกเดกอายตากวา 20 ป เปนตน ซงการตงกฎเกณฑในชมชนนนจะสงผลใหชมชนมคานยมทดตอการดแลผปวยจตเวช ซงจะสงผลใหชมชนมคานยมทดในชมชน และทาใหผปวยจตเวชลดโอกาสเสยงจากการกาเรบของอาการได

4.2.6 การประเมนสมรรถภาพของผปวยจตเวชจากการสมภาษณญาตผปวย

การประเมนสมรรถภาพของผปวยจตเวชจากการสมภาษณญาตผปวย พบวา การทมการประเมนสมรรถภาพผปวยจตเวชเปนระยะๆ นน สงผลใหสามารถประเมนอาการผปวย และเฝาระวงอาการกาเรบไดด ทาใหญาตสามารถประเมนอาการผปวย อาการความรนแรง และเฝาระวงอาการกาเรบไดด ชวยลดอาการกาเรบได เนองจากญาต และเครอขายทดแล สามารถดแล แกไขอาการตางๆทจะนาไปสอาการกาเรบได

4.2.7 ระบบการตดตามผปวยผดนดระบบการตดตามผปวยผดนด สบเนองจากมการจดเวท

ประชม ชแจง คนขอมล และใหความรแกคณะทางานและเครอขาย เพอแลกเปลยนขอคดเหน การแกไขปญหา การตดตามผปวยผดนดรบยา จดตงเครอขายการดแลผปวยจตเวชในชมชนขน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลแจนแลนจงไดประสานงาน เพอขอความรวมมอจากโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชกฉนารายณ รวมกบจตแพทยจากโรงพยาบาลขอนแกน จดอบรมการดแลผปวยจตเวชฉกเฉนในชมชน ซงผวจยไดชแจงวตถประสงคของการวจยใหทราบแลวคณะผวจยจงไดเสนอแนวคดในการตดตามผปวยทผดนดรบยา และชวยใหเครอขายผดแลผปวยตดตามไดเรวขน โดยผดาเนนงาน และเครอขายไดมความคดเหนตรงกนวา ควรนาระบบการสอสารทางระบบอนเทอรเนตผานระบบแอพลเคชน Line, Facebook มาใชตดตอประสานงาน โดยขอความรวมมอจากผรบผดชอบงานสขภาพจตและจตเวชใหสงขอมลผปวยทไมไปรบยาตามนด ตรวจสอบขอมล และแจงกลบทกวน เพอเจาหนาทสาธารณสขจะไดแจงตอเครอขายผทรบผดชอบผปวยเฉพาะราย หรอญาตผปวย

จากการทผวจยไดจดการประชมชแจง คนขอมล และใหความรแกคณะทางานและเครอขาย เพอหาปจจยแหงความสาเรจ การวเคราะหปญหา และอปสรรคในการดาเนนงาน โดยการเปรยบเทยบความร และการดแลผปวยกอน และหลงการพฒนา เพอใหเกดแนวทางการดแลผปวยแบบมสวน

รวมของชมชน และมความตอเนองในการดแลผปวยจตเวชในชมชน พบวา ปจจยความสาเรจในการดาเนนงานทผานมาของการดาเนนงานตามรปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนหลงการพฒนาปจจยความสาเรจของการดาเนนงานตามรปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชน ไดแก การมสวนรวมในชมชนโดยทกภาคสวนในชมชน การมกจกรรมรวมกนของคนในชมชน การตดตามเยยมบานผปวย การใหความรเกยวกบโรคทางจตเวช การตงกฎเกณฑของชมชนในการดแลผปวยจตเวช การประเมนสมรรถภาพของผปวยจตเวชจากการสมภาษณญาตผปวย และระบบการตดตามผปวยผดนด

บทท 5สรปผลอภปรายผลและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจยครงนผวจยจะไดสรปผลตามสวนตางๆดงน5.1.1 คณลกษณะของประชากรพบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศ

หญงรอยละ 65.70 มอายระหวาง 49 – 55 ปรอยละ 40.00 อายเฉลย 48 ป (SD = 7.78) อายสงสด 65 ปและอายนอยทสด 30 ปสวนใหญมสถานภาพครอยละ 85.70 ระดบการศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลายรอยละ 48.60 มอาชพเกษตรกรรมรอยละ 74.30 เปนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบานรอยละ 48.60 รองลงมาคอ ผดแลผปวยรอยละ 31.40 ตามลาดบ

5.1.2 การดาเนนงานพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนบานแจนแลน ตาบลแจนแลน จงหวดกาฬสนธ กระบวนการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนเปนกระบวนการเรยนรวมกนโดยใชการสนทนากลมในการรวมคดรวมวเคราะหและรวมวางแผนหาแนวทางในการแกไขปญหาเปนกระบวนการทพฒนาแกนนาของชมชน ไดแก กลมผนาชมชนอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน สมาชกองคการบรหารสวนตาบล ญาตทดแลผปวยจตเวช ผนาตามธรรมชาต เจาหนาทสาธารณสขทาใหชมชนเกดความรความเขาใจในการดแลผปวยจตเวชในชมชน

กระบวนการสนทนากลมทาใหชมชนไดรวมกนคนหาปญหาวางแผนและดาเนนการดแลผปวยจตเวชในชมชนทาใหไดแผนงานโครงการทเกดขน ไดแก การสรางและดาเนนงานเครอขายผดแล

ผปวยจตเวชการอบรมใหความรเกยวกบการดแลผปวยจตเวชในชมชน การตดตามเยยมบานผปวยจตเวชอยางสมาเสมอ การจดกจกรรมออกกาลงกายในกลมผปวยจตเวช และการสรางกฎเกณฑเกยวกบผปวยจตเวชขนในชมชนบานแจนแลนระบบการตดตามผปวยขาดนดพรอมทงไดรปแบบในการพฒนาการดแลผปวยจตเวชในชมชนโดยมกจกรรมการดาเนนการปฏบตใน 4 ดานคอ ดานประชาชน ดานภาคเครอขาย ดานกระบวนการและดานการพฒนาและเรยนร

5.1.3 กลมตวอยางมระดบการปฏบตในการดแลผปวยจตเวชในชมชนในระดบประชาชนและระดบกระบวนการกอนการพฒนาอยในระดบนอยหลงการพฒนาอยในระดบมากสวนระดบภาคเครอขายและระดบการเรยนรและพฒนากอนการพฒนาอยในระดบปานกลางหลงการพฒนาอยในระดบมากโดยรวมแลวกอนและหลงการพฒนามระดบการปฏบตการดาเนนการดแลผปวยจตเวชในชมชนอยในระดบมากและระดบความรเกยวกบโรคจตเวชและการดแลผปวยจตเวชในชมชนหลงการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนอยในระดบมาก

5.1.4 ผลการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนหลงพฒนามการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนทง 4 ดาน รวมทงความรในการดแลผปวยจตเวชซงโดยรวมเพมขนจากกอนพฒนาอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 ผลการประเมนสมรรถภาพผปวยจตเวชแยกตามระดบพบวาผลการประเมนสมรรถภาพผปวยจตเวชหลงการพฒนาผปวยจตเวชมคะแนนการประเมนสมรรถภาพเพมขนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p-value chi2=0.368) ซงกอนการพฒนานนผปวยจตเวชทมผลการประเมนอาการอยในระดบท 1 อาการรนแรงจานวน 2 รายหลงการพฒนาผปวยมอาการดขน 2 รายคอผปวยทมผลการประเมนอาการอยในระดบ 1 เปลยนเปนผปวยทมผลการประเมนอาการอยในระดบ 2 และผ

ปวยทมผลการประเมนอยในระดบ 2 เปลยนเปนผปวยทมผลการประเมนอาการอยในระดบ 3 ผปวยและไดรบการตดตามเยยมบานโดยเจาหนาทสาธารณสขทกราย

5.1.5 ปจจยความสาเรจของการดาเนนงานดแลผปวยจตเวชในชมชน คอการมสวนรวมของชมชนการออกกฎเกณฑการสรางและดาเนนงานเครอขายดแลผปวยจตเวช รวมถงการไดรบการสนบสนนจากภาคเครอขายอยางเพยงพอและตอเนองชมชนมความรกความสามคคมการแบงหนาทในการดแลผปวยจตเวชอยางชดเจนมการตดตามเยยมอยางสมาเสมอมการจดกลมผปวยจตเวชเพองายในการจดการดแลการใหผปวยไดเขารวมกจกรรมของชมชนและตลอดจนประชาชนในชมชนมความตระหนกมความรเกยวกบการดแลและชวยเหลอผปวยจตเวชเบองตนในชมชน

5.2 อภปรายผล

ผลการดาเนนการวจยในครงนโดยใชกระบวนการสนทนากลมรวมกบการประชมเชงปฏบตการในการสรางการมสวนรวมของชมชนทาใหเกดความรความเขาใจในการจดทาแผนการระดมสมองวางแผนและดาเนนการดแลผปวยจตเวชในชมชนทาใหไดกจกรรมโครงการทเกดขนในไดแกการเยยมบานผปวยโดยเครอขายดแลผปวยจตเวชในชมชน, ออกกาลงกายในชมชน, การสรางและดาเนนการของเครอขาย, ระบบการตดตามผปวยขาดนดรบยา, การจดเกบขอมล, อบรมใหความรเกยวกบผปวยจตเวชแกแกนนาและเครอขายดแลผปวยจตเวช, การเฝาระวงอาการผปวยซงผลทเกดขนจากกระบวนการททกคนไดรวมกนสรางและพฒนาขนในครงนทาใหเกดความรความเขาใจในบทบาทหนาทและสามารถรบทราบถงศกยภาพของชมชนในการจดการกบปญหาโดยการใชการสนทนาพดคยการคนขอมลแกกลมทมสวนเกยวของการบรณาการงานรวมกบกจกรรมโครงการอนในชมชนซงสงผลดตอการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนดวยรวมถงไดทราบถงพลงของการมสวนรวมของชมชนในการจดการกบปญหาผปวยจตเวชอาการกาเรบผปวยจตเวชไมไดรบการดแลอยางถก

ตองและสมาเสมอและสงคมไมยอมรบผปวยจตเวชพรอมกนนยงไดรปแบบการพฒนาการดแลผปวยจตเวชทชมชนรวมกนสรางขนในครงนซงในรปแบบทสรางขนนจะประกอบไปดวยแนวคดในการมสวนรวม 4 ดาน คอ ดานประชาชน ดานภาคเครอขาย ดานกระบวนการและดานการเรยนร และพฒนาชมชน

ผลการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนบานแจนแลน ตาบลแจนแลน จงหวดกาฬสนธ พบวากลมแกนนามสวนรวมในการดาเนนการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชทง 4 ดานซงโดยรวมเพมขนกวากอนการพฒนาในดานการมสวนรวมใน 4 ดานนนไดสอดคลองกบผลการศกษาของสทธศกด นรด (2555) ทไดศกษาการมสวนรวมในการพฒนาการดแลปวยจตเวชในชมชนตาบลก อาเภอปรางคก จงหวดศรษะเกษ พบวาการประยกตใชแผนททางเดนยทธศาสตรรวมกบการสนทนากลมยอย ทาใหชมชนมสวนรวมตงแตขนตอนการวางแผนการลงมอปฏบต และการประเมนผลสงผลใหชมชนมสวนรวมในการดาเนนการดแลผปวยจตเวชในชมชนทง 4 ดาน เชนเดยวกบณฐธารย อดชมพสย (2549) ทไดศกษาการมสวนรวมของแกนนาชมชนในดานการจดการปองกนปญหาสขภาพจตจงหวดนครพนม พบวา การสรางการมสวนรวมของแกนนาในชมชนในดานการปองกนปญหาสขภาพจตโดยใชกระบวนการมสวนรวมรวมกบเทคนค A-I-C สงผลใหการปองกนปญหาจตเวชในชมชนเพมขนและเชนเดยวกนกบผลการศกษาของนยนาดวงศร (2551) ทไดศกษาการมสวนรวมของครอบครวและชมชนในการดแลผปวยโรคจตเรอรงในชมชน : กรณศกษาเทศบาลตาบลคาเขอนแกวอาเภอคาเขอนแกว จงหวดยโสธร พบวา ครอบครวผปวยโรคจตเรอรงในชมชนและแกนนาชมชนมความสามารถในการระบปญหาการดแลและการคนหาวธการดแลผปวยโรคจตเรอรงในชมชนดวยการจดตงเครอขายมการกาหนดบทบาทหนาทของแตละบคคลภายหลงการดาเนนงาน 3 เดอนผปวยจตเวชเรอรงในชมชนไดรบการดแลดขนครอบครวและชมชนใหการยอมรบและเขาใจทเกดขนมกจกรรมการดแลดขนครอบครวและชมชนใหการยอมรบและเขาใจ

ปญหาทเกดขนซงการศกษาดงกลาวไดสอดคลองกบรปแบบทเกดจากกระบวนการศกษาในครงนคอกระบวนการหาปญหารวมกนการหาแนวทางแกไขรวมกนและการดาเนนกจกรรมทจะแกปญหารวมกนในชมชนซงสอดคลองกบการการศกษาของบวทองสถาน (2550) ไดศกษารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนกรณศกษา : โรงพยาบาลเกษตรสมบรณจงหวดชยภมพบวารปแบบการดแลผปวยจตเวชเรอรงในชมชนคอประชมเชงปฏบตการทงเจาหนาทและอสม. จากนนเจาหนาท และอสม. รวมกนคดกรองผปวยจตเวชและจดลาดบผปวยจตเวชเปนผปวยทมปญหาซบซอนและผปวยทมปญหาไมซบซอนโดยผปวยระดบท 2 และ 3 เปนผปวยทมปญหาไมมากไดรบการดแลจากการมสวนรวมในชมชนซงกจกรรมตางๆในชมชนไดจากการประชมเชงปฏบตการผมสวนไดสวนเสยในชมชนและเจาหนาทสาธารณสขหลงจากไดรบการดแลแบบมสวนรวมจากชมชนผปวยมอาการทเลาลงและยงสอดคลองกบผลการศกษาของประไพ บวคอม (2552) และกรองจต วลยศร (2551) ซงพบวา การมสวนรวมของชมชนตอการดแลผปวยจตเวชสงผลใหผปวยจตเวชไดรบการดแลอยางตอเนองและมอาการทเลาลงได นอกจากนผลการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนโดยมการประเมนสมรรถภาพผปวยจตเวชดวยนนสงผลใหมการดแลและเฝาระวงอาการผปวยจตเวชไดดขน ซงจากการประเมนสมรรถภาพผปวยจตเวชหลงการพฒนารปแบบมผปวยจตเวชทมผลการประเมนสมรรถภาพในระดบดขนสอดคลองกบการวจยของสทธศกด นรด (2555) พบวาการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชแบบมสวนรวมในชมชนตาบลก จงหวดศรสะเกษ โดยการประยกตใชการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมรวมกบแผนททางเดนยทธศาสตรการใชกระบวนสนทนากลมยอยในการจดทาแผนและเกบรวบรวมขอมลในการดแลผปวยจตเวชในชมชนซงแสดงใหเหนวาการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมและแผนททางเดนยทธศาสตรสามารถทาใหกลมเปาหมายมแผนปฏบตการและรปแบบในการดแลผปวยจตเวชในชมชนทเหมาะสมสงผลใหการปฏบตในการดแลผปวยจตเวชในชมชนหลงการพฒนาเพมขนกวากอนการพฒนาอยาง

มนยสาคญทางสถตทระดบ 0.05 และยงสงผลผปวยจตเวชภายหลงการพฒนาผปวยมอาการดขน 1 รายคอผปวยทมอาการอยในระดบ 2 เปลยนเปนผปวยทมอาการเปนระดบท 3 จานวน 1 ราย

ปจจยความสาเรจในการดาเนนการดแลผปวยจตเวชในชมชนคอการมสวนรวมในชมชน,การมกจกรรมในชมชนโดยทมผปวยจตเวชรวมดวยทกครง, การตดตามเยยมจากเครอขายการดแลผปวยจตเวชในชมชนอยางตอเนอง, การจดตงเครอขายการดแลผปวยจตเวชในชมชนและมผรบผดชอบชดเจน, และการตงกฎเกณฑของชมชนในการดแลผปวยจตเวชซงสอดคลองกบงานวจยของนยนาด วงศร (2551) ณฐธารย อดชมพสย (2549) และกรองจต วลยศร (2551) ประไพ บวคอม (2552) สทธศกด นรด (2555) พบวาการดแลผปวยจตเวชทดนนจะตองประกอบไปดวยการมสวนรวมการจดตงเครอขาย และการมผรบผดชอบรวมถงการมกจกรรมรวมกนในชมชนเปนตนจะเหนไดวาการพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนครงนซงประกอบดวยกจกรรมการประชมเชงปฏบตการโดยการมสวนรวมในกระบวนการสนทนากลมเรมตงแตการรวมคด รวมตดสนใจ รวมรบผลประโยชน และรวมการประเมนผล ซงสงผลทาใหการดาเนนการดแลผปวยจตเวชในชมชนมการพฒนาและเปลยนแปลงดานตางๆทดขน ทาใหเกดการมสวนรวมระหวางประชาชนองคกรเครอขายทเกยวของทงในและนอกชมชนในการจดทาแผนและการนาแผนไปปฏบตในชมชนทาใหเกดการผสมผสานแนวคดและบทบาทขงทกฝายเพอใหเกดการเสรมพลงกนในการดแลผปวยจตเวชในชมชนดงนนจงควรนารปแบบทเกดการพฒนาการดแลผปวยจตเวชในครงนไปประยกตใชกบการดาเนนงานดแลผปวยจตเวชในชมชนอนตอไป

5.4 ขอเสนอแนะ

การดาเนนงานพฒนารปแบบการดแลผปวยจตเวชในชมชนโดยใชกระบวนการประชมเชงปฏบตการรวมกบกระบวนการสนทนากลมการตดตามประเมนผล และการถอดบทเรยนเพอพฒนารปแบบการดแลผปวย

จตเวชในชมชนบานแจนแลน ตาบลแจนแลน จงหวดกาฬสนธ ควรพจารณาสงตางๆ ดงตอไปน

5.4.1 ขอเสนอแนะจากผลการศกษา5.4.1.1 การใหชมชนมสวนรวมในการวเคราะหสถานการณสภาพ

การณและอปสรรคในการดาเนนงานดานการดแลผปวยจตเวชใหชมชนผมสวนเกยวของมารวมวเคราะหและคนขอมลใหแกชมชนทราบสงผลใหการจดกระบวนการดแลผปวยจตเวชในชมชนไดผลดขน

5.4.1.2 การมเครอขายการดแลผปวยจตเวชอนนอกชมชนมารวมเปนเครอขายใหเกดการเรยนรและพฒนารวมกนทงในและนอกชมชนสงผลตอการตดตอประสานงานดานตางๆสะดวกขน เชน การขอความชวยเหลอการขอขอมล เปนตน

5.4.1.3 การตดตามเยยมผปวยจตเวชเปนการสรางความสมพนธระหวางผเยยมกบผปวยรวมถงญาตดวยนนผทมหนาทเยยมผปวยในแตละรายคนเปนบคคลทมสมพนธทดกบผปวยรวมถงครอบครวอยแลวเพอเกดความไววางใจและมความรสกทเปนมตรซงสงผลถงการดแลรกษาผปวยจตเวชไดด

5.4.1.4 การใชแบบบนทกการตดตามเยยมบานผปวยจตเวชมสวนสาคญในการตดตามประเมนอาการของผปวยเบองตนไดเปนอยางด เชน การวางแผนใหการชวยเหลอกรณเรมมอาการกาเรบการกนยา เปนตน

5.4.1.5 การประเมนสมรรถภาพผปวยจตเวชในการดาเนนชวตประจาวนเพอคดแยกระดบของผปวยทาใหงายตอการเลอกจดกจกรรมทเหมาะสมในการดแลผปวยจตเวชแตละระดบไดดขน

5.4.1.6 การตงกฎเกณฑของชมชนในการดแลผปวยจตเวชนนเรองหามจาหนายเครองดมแอลกอฮอลใหกบผปวยจตเวชชวยลดโอกาสเสยงจากการกาเรบอาการของโรคไดอกทงชวยใหผปวยมลดความเครยดความกงวลใจของญาตสงเสรมคานยมทดในชมชน

5.4.2 ขอเสนอแนะสาหรบการวจยครงตอไป

5.4.2.1 ควรมการศกษาถงปจจยทมผลตอการมสวนรวมของชมชนในการดแลผปวยจตเวชและผลกระทบทเกดจากปจจยตางๆตอการดาเนนงานดแลผปวยจตเวชในชมชน

5.4.2.2 ควรศกษาในผปวยเฉพาะรายโดยเฉพาะผปวยทมระดบความสามารถในการดารงชวตในระดบท 1 หรอผปวยจตเวชทมปญหาซบซอนเพอใหทราบถงปญหาของการดแลผปวยรายบคคลและนาขอมลจากผปวยแตละบคคลมาวเคราะหรวมกนในชมชนหรอเครอขายเพอหาแนวทางแกไขปญหารวมกน