20152018 bilgi toplumu stratejisi ve eylem plani
DESCRIPTION
eylem planıTRANSCRIPT
-
2015-2018
BLG TOPLUMU STRATEJS VE
EYLEM PLANI
BLG TOPLUMU DARES BAKANLII
Aralk 2014
-
T.C.
KALKINMA BAKANLII
2015-2018
BLG TOPLUMU STRATEJS VE EYLEM PLANI
Aralk 2014
Ankara
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 1
NDEKLER
NDEKLER ........................................................................................................................................1
EKLLER LSTES ..................................................................................................................................1
TABLOLAR LSTES ...............................................................................................................................3
KUTULAR LSTES .................................................................................................................................3
KISALTMALAR .....................................................................................................................................4
I. GR ...........................................................................................................................................9
II. BLG TOPLUMU STRATEJSNN ODAI: BYME VE STHDAM ................................................. 16
III. KRESEL DURUM VE YNELMLER ............................................................................................. 21
IV. TRKYENN MEVCUT DURUMU VE POTANSYEL ..................................................................... 39
V. STRATEJLER VE 2018 HEDEFLER ............................................................................................... 67
1. Bilgi Teknolojileri Sektr .......................................................................................................... 67
2. Genibant Altyaps ve Sektrel Rekabet .................................................................................... 68
3. Nitelikli nsan Kayna ve stihdam ............................................................................................. 70
4. Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Topluma Nfuzu ....................................................................... 71
5. Bilgi Gvenlii ve Kullanc Gveni .............................................................................................. 72
6. Bilgi ve letiim Teknolojileri Destekli Yeniliki zmler ............................................................ 73
7. nternet Giriimcilii ve e-Ticaret ............................................................................................... 75
8. Kamu Hizmetlerinde Kullanc Odakllk ve Etkinlik ..................................................................... 76
VI. EYLEM PLANI ............................................................................................................................. 79
VII. UYGULAMA, KOORDNASYON, ZLEME VE DEERLENDRME .................................................... 202
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 2
EKLLER LSTES
ekil 1 - Trkiyenin Bilgi Toplumuna Ynelik Temel Politika Metinleri, 1999-2013 ............................ 10
ekil 2 - Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Plannda (2006-2010) Eksenler tibaryla Baar Oranlar,
Haziran 2012 ..................................................................................................................................... 12
ekil 3 - Hizmet Alm Sresince Grlen Kii/Kurulu Says ve Kiilerin Kurulu Trne Gre
Dalm ............................................................................................................................................ 13
ekil 4 - Proje ve Katlmclk Portal Ziyareti ve Ziyaret Says, 2013 .................................................. 14
ekil 5 - ABD ve ABde Ortalama Emek Verimlilii Bymesi ve Kaynaklar, Yzde, 2003-2007 ........... 17
ekil 6 - 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisinde Eksenler ve Odak ...................................................... 20
ekil 7 - OECD lkelerinde Sabit Genibant Abone Penetrasyonu, Aralk 2013 ve Mbps Bana
Ortalama Genibant Maliyeti, Eyll 2012 .......................................................................................... 24
ekil 8 - Kresel e-Ticaret Pazar Hacmi, 2009-2012 ............................................................................ 35
ekil 9 - Ktalar Ayrmnda e-Devlet Gelimilik Dzeyi, 2003-2012 .................................................... 37
ekil 10 - Krlmlar Baznda Trkiye BT Pazar, 2006-2013.................................................................. 39
ekil 11 - lkelerde GSYH ve BT Pazarnn GSYH'ye Oran, 2011 ......................................................... 40
ekil 12 - Genibant Abonelerinin Teknoloji Baznda Dalm, 2006-2013.......................................... 43
ekil 13 - BT Sektr stihdam, 2006-2011 ....................................................................................... 46
ekil 14 - OECD lkelerinde BT stihdamnn Toplam stihdama Oran, 2010 ..................................... 47
ekil 15 - BT Alannda n Lisans ve Lisans Mezunu Saylar, 2006-2012............................................. 48
ekil 16 - Trkiye ve ABde Son Ay inde Bilgisayar ve nternet Kullanm, 2006-2014 .................. 50
ekil 17 - Hanelerde nternet Eriimi Olmamasnn Nedenleri, 2014 .................................................. 51
ekil 18 - BT Cihaz Sahiplii Karlatrmas, 2012.............................................................................. 52
ekil 19 - 6-15 Ya Grubu ocuklarn nternet Kullanm Amalar, 2013 ............................................. 54
ekil 20 - Belediyelerde Kullanlan Akll Kent Uygulamalar, 2013 ...................................................... 57
ekil 21 - Trkiyede nternetten Yaplan Kartl deme lemleri Tutar ve lem Says, 2009-2013 .... 61
ekil 22 - Kamu BT Yatrmlar, 2006-2013 ........................................................................................ 62
ekil 23 - e-Devlet Kaps Kullanc ve Hizmet Says, 2008-2013 ......................................................... 63
ekil 24 - ABde e-Devlet Hizmeti Sunan nternet Sitelerinin evrimii Kullanlabilirlik Oranlar, 2013 64
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 3
TABLOLAR LSTES
Tablo 1 - Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesine likin Hizmet Alm Projesi ktlar .................... 12
Tablo 2 - Seili lkelerin Genibant Hedefleri .................................................................................... 25
Tablo 3 - Bilgi Teknolojileri Sektr Hedefleri .................................................................................... 68
Tablo 4 - Genibant Altyaps ve Sektrel Rekabet Hedefleri .............................................................. 70
Tablo 5 - Nitelikli nsan Kayna ve stihdam Hedefleri ....................................................................... 71
Tablo 6 - Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Topluma Nfuzu Hedefleri ................................................. 72
Tablo 7 - Bilgi Gvenlii ve Kullanc Gveni Hedefleri........................................................................ 73
Tablo 8 - Bilgi ve letiim Teknolojileri Destekli Yeniliki zmler Hedefleri ...................................... 75
Tablo 9 - nternet Giriimcilii ve e-Ticaret Hedefleri ......................................................................... 76
Tablo 10 - Kamu Hizmetlerinde Kullanc Odakllk ve Etkinlik Hedefleri ............................................. 78
Tablo 11 - Eksenler tibaryla Eylem Listesi......................................................................................... 79
Tablo 12 - Eylemlerin Eksenlere ve Sorumlu Kurululara Gre Dalm .............................................. 82
KUTULAR LSTES
Kutu 1 - Makroekonomik Projeksiyonlar ve Frsatlar Raporu Sonular .............................................. 18
Kutu 2 - Avrupa iin Saysal Gndem ................................................................................................. 28
Kutu 3 - Bilenler Bilmeyenlere Bilgisayar retiyor ............................................................................ 53
Kutu 4 - FATH Projesi ....................................................................................................................... 54
Kutu 5 - T.C. Kimlik Kart Projesi ........................................................................................................ 65
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 4
KISALTMALAR
2N kinci Nesil
3D Boyutlu (Three Dimensional)
3N nc Nesil
4N Drdnc Nesil
5N Beinci Nesil
AB Avrupa Birlii
ABD Amerika Birleik Devletleri
ADSL Asimetrik Saysal Abone Hatt (Asymmetric Digital Subscriber Line)
AKKY Ak Kaynak Kodlu Yazlm
AKS Adres Kayt Sistemi
API Uygulama Programlama Arayz (Application Programming Interface)
Ar-Ge Aratrma ve Gelitirme
ARBS Aratrmac Bilgi Sistemi
B2B letmeden letmeye (Business to Business)
B2C letmeden Tketiciye (Business to Consumer)
B2G letmeden Kamuya (Business to Government)
BDDK Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu
BMER Babakanlk letiim Merkezi
BT Bilgi ve letiim Teknolojileri
BKM Bankalararas Kart Merkezi
BM Birlemi Milletler
BTE Bilgisayar ve retim Teknolojileri Eitimi
BT Bilgi Teknolojileri
BTAP Bilgi Toplumu Aratrmalar Program
BTK Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu
BTYK Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu
C2C Tketiciden Tketiciye (Consumer to Consumer)
CBS Corafi Bilgi Sistemleri
CEPT Posta ve Telekomnikasyon dareleri Avrupa Konferans (European
Conference of Postal and Telecommunications Administrations)
Dolar ABD Dolar
DSL Saysal Abone Hatt (Digital Subscriber Line)
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 5
EBA Eitim Biliim A
EITO Avrupa Bilgi Teknolojileri Gzlemevi (European Information Technology
Observatory)
EMO Elektrik Mhendisleri Odas
ENoLL Avrupa Yaayan Laboratuvarlar A (European Network of Living Labs)
epSOS Avrupa Hastalarna Ynelik Akll Hizmetler (Smart Open Services for
European Patients)
eSENS Avrupa apnda Entegre Elektronik Hizmetler Projesi (Electronic Simple
European Networked Services)
Eurostat Avrupa statistik Ofisi (The Statistical Office of the European Union)
FATH Frsatlar Artrma ve Teknolojiyi yiletirme Hareketi
FCC Federal letiim Komisyonu (The Federal Communications Commission)
G-20 20 Maliye Bakan ve Merkez Bankas Bakan Grubu (The Group of Twenty
Finance Ministers and Central Bank Governors)
GML Corafi aretleme Dili (Geography Markup Language)
GPS Kresel Konumlama Sistemi (Global Positioning System)
GSM Global Mobil Haberleme Sistemi (Global System for Mobile
Communications)
GSYH Gayri Safi Yurtii Hsla
HBYS Hastane Bilgi Ynetim Sistemleri
IaaS Hizmet olarak Altyap (Infrastructure as a Service)
IBM International Business Machines Corporation
ICANN nternet Tahsisli Saylar ve simler Kurumu (Internet Corporation for
Assigned Names and Numbers)
IDC International Data Corporation
IMT-2000 Uluslararas Mobil Telekomnikasyon Standartlar (International Mobile
Telecommunications-2000)
INSPIRE Avrupa Topluluu iinde Meknsal Bilgi Altyaps (Infrastructure for Spatial
Information in the European Community)
ISCO Uluslararas Standart Meslek Snflamas (International Standard
Classification of Occupations)
IP nternet Protokol (Internet Protocol)
ITU Uluslararas Telekom Birlii (International Telecommunications Union)
DN nternet Deiim Noktas
KS l Koordinasyon ve zleme Sistemi
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 6
LEMOD l Envanter Sistemi Oluturulmas Projesi
KUR Trkiye Kurumu
KBM Kamu Biliim Merkezi
KBS Kent Bilgi Sistemi
KDV Katma Deer Vergisi
KHK Kanun Hkmnde Kararname
KEM Kamu nternet Eriim Merkezi
KOB Kk ve Orta lekli letmeler
KOSGEB Kk ve Orta lekli letmeleri Gelitirme ve Destekleme daresi
Bakanl
K Kamu-zel birlii Modeli
LTE 4N Mobil Teknolojisi (Long Term Evolution)
M2M Makinalar Aras letiim
MAKS Meknsal Adres Kayt Sistemi
MERNS Merkezi Nfus daresi Sistemi
MERSS Merkezi Sicil Kayt Sistemi
MGI McKinsey Global Institute
MIT Massachusetts Institute of Technology
MYK Mesleki Yeterlilik Kurumu
NACE Avrupa Topluluunda Ekonomik Faaliyetlerin statistiki Snflamas
(Statistical classification of economic activities in the European Community)
ODT Orta Dou Teknik niversitesi
ODT Teknokent ATOM ODT Animasyon Teknolojileri ve Oyun Gelitirme Merkezi
OECD Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat (Organisation for Economic
Cooperation and Development)
V zel letiim Vergisi
OTT erik Datmn nternet zerinden Yapan Hizmet Salayclar (Over the
Top)
TV zel Tketim Vergisi
SYM lme, Seme ve Yerletirme Merkezi
PaaS Hizmet olarak Platform (Platform as a Service)
POS Sat Noktas (Point of Sale)
PTT Trkiye Posta Telgraf Tekilat Genel Mdrl
RRC Blgesel Radyo Konferans (Regional Radiocommunication Conference)
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 7
RTK Radyo ve Televizyon st Kurulu
SaaS Hizmet olarak Yazlm (Software as a Service)
SAN-TEZ Sanayi Tezleri Program
SGK Sosyal Gvenlik Kurumu
SODES Sosyal Destek Program
SOME Siber Olaylara Mdahale Ekibi
STK Sivil Toplum Kuruluu
TAKBS Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi
TBMM Trkiye Byk Millet Meclisi
TCMB Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas
TGB Teknoloji Gelitirme Blgesi
TGBD Teknoloji Gelitirme Blgeleri Dernei
TB Telekomnikasyon letiim Bakanl
TM Trkiye hracatlar Meclisi
TNAP Trkiye Network Altyap Platformu
TOBB Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii
TOK Toplu Konut daresi Bakanl
TRT Trkiye Radyo ve Televizyon Kurumu
TSE Trk Standardlar Enstits
TUCBS Trkiye Ulusal Corafi Bilgi Sistemi
TUENA Trkiye Ulusal Enformasyon Altyaps Ana Plan
TBSAD Biliim Sanayicileri Dernei
TBTAK Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu
TK Trkiye statistik Kurumu
TRKAK Trk Akreditasyon Kurumu
TRKSAT Trksat Uydu Haberleme Kablo TV ve letme Anonim irketi
UMEM Uzmanlam Meslek Edindirme Merkezleri
UMTS Evrensel Mobil Telekomnikasyon Sistemi (Universal Mobile
Telecommunications System)
UNCTAD Birlemi Milletler Ticaret ve Kalknma Konferans (The United Nations
Conference on Trade and Development)
USOM Ulusal Siber Olaylara Mdahale Merkezi
VAE Veri Ak Eriimi
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 8
WRC Dnya Radyokomnikasyon Konferans (World Radiocommunication
Conference)
YASAD Yazlm Sanayicileri Dernei
YASED Uluslararas Yatrmclar Dernei
YAPA Yerel An Paylama Almas
YK Yksekretim Kurulu Bakanl
YPK Yksek Planlama Kurulu
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 9
I. GR
1. Bilgi, tarih boyunca toplumlarn zenginliinin en nemli kayna olmutur. Daha fazla ve daha nitelikli bilgiye sahip olan ve bilgiyi etkin bir siyasal, ekonomik ve sosyal rgtlenme ile doru
biimde kullanabilen toplumlar dierlerinin nne geerek daha yksek bir refah seviyesine
erimitir.
2. zellikle 20nci yzyln ortalarndan itibaren elektronik alannda yaanan gelimeler bilginin elde edilmesi, depolanmas, ilenmesi ve iletilmesi asndan bir r am ve bilgi toplumuna
dnm srecini de nemli lde hzlandrmtr. Son yllarda ise bilgi ve iletiim teknolojileri
ekonomik ve sosyal hayatn tm alanlarnda kullanlan genel amal bir teknoloji haline
gelmitir. Bu srete bilgi ve iletiim teknolojilerinin bizatihi kendisi bilgi ierii ve katma deeri
yksek bir sektr olarak belirmi, bu teknolojilerin dier sektrlerde kullanm da yeni bilgilerin
retilmesine, yeni ve daha etkin i yap yntemlerinin gelitirilmesine, retim faktrlerinin
retkenliinin artmasna, yeni i ve uzmanlk alanlarnn ortaya kmasna imkn salamtr.
3. Bu gelimeler ekonomik, sosyal ve bireysel yaam youn biimde etkilemektedir. lke ekonomileri arasndaki rekabet de bu gelimelerden etkilenmekte; bilgi ve iletiim
teknolojilerini ve bilgiyi etkin kullanan lkeler uluslararas rekabet avantaj kazanmaktadr.
4. Dijital dnm, bilgi toplumu aktrleri olarak ifade edilebilecek bireyler, giriimler, kamu kurumlar ve sosyal kurumlar yeni dzenin ruhuna uygun niteliklere sahip olma basksyla kar
karya brakmaktadr. Bu adan, bilgi retme motivasyonu yksek, gnlk hayatnda ve karar
alma srelerinde bilgiyi doru ekilde yorumlayp ileyebilen, sistematik dnme yetenei
gelimi, kendisini ve yaad evreyi sorgulayan ve srekli/hayat boyu renen bireylerin ve
kurumlarn arlkta olduu bir toplum yaps n plana kmaktadr.
5. Bireylerin, toplumlarn ve kurumlarn dinamik ve kendi kendini oaltan bir dnm srecinden getii bilgi toplumu ann mevcut hukuk dzeni ve kamu politikalar ile
ynetilmesinde glkler ortaya kmakta, yeni politika yaklamlarna ve politikalara ihtiya
duyulmaktadr. Bu erevede, hemen tm lkeler, gerek bilgi toplumunun sunduu frsatlardan
istifade etmek gerekse bilgi toplumuyla birlikte ortaya kan risklerden kanabilmek amacyla,
siyasi/idari, ekonomik ve sosyal politikalarn gzden geirmekte ve bilgi toplumuna ynelik
btnlkl ve yerine gre tematik politika ve stratejiler ortaya koymaktadr. Birlemi Milletler
(BM), Avrupa Birlii (AB), Ekonomik birlii ve Kalknma Tekilat (OECD) gibi uluslararas ve
uluslar st yaplar tarafndan da bilgi toplumunu anlamaya ve bilgi toplumu dnmn
ekillendirmeye ynelik almalar yrtlmektedir.
6. Trkiyede BTteki gelimelere ve bu teknolojilerin ekonomik ve sosyal yaama etkilerine ilikin politika ve strateji araylar 1990l yllarn ikinci yarsndan itibaren srekli olarak gndemde
olmutur.
7. Trk kamu ynetiminde politika tercihlerini ortaya koyan bir dizi politika metni ve arac bulunmaktadr. Birincil ve ikincil mevzuat dzenlemeleri, Hkmet Program, Kalknma Plan,
Orta Vadeli Program, Orta Vadeli Mali Plan, Yllk Program, Bte ve Yatrm Program, kamu
kurumlarnn stratejik planlar, tematik strateji ve eylem planlar, blge ve imar planlar, idari
teamller ve nihayet ynetim tercihleri ile ynetim geleneklerini bu metin ve aralar arasnda
saymak mmkndr.
8. Trkiyenin bilgi toplumuna ynelik politika, strateji, hedef ve uygulamalar yukarda saylan politika metinleri ve aralarnda, bu ara ve metinlerin mahiyetinin el verdii llerde ele
alnmtr. Dier taraftan, Trkiye Ulusal Enformasyon Altyaps Ana Plan - TUENA (1999), e-
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 10
Trkiye Giriimi Eylem Plan (2000), e-Dnm Trkiye Projesi Ksa Dnem Eylem Plan (2003-
2004), 2005 Eylem Plan ile Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan (2006-2010) hususiyetle bilgi
toplumu politika alanna ynelik hazrlanan politika belgeleridir. Bu almalarda temel politika
metinlerindeki bilgi toplumu tercihleri detaylandrlm ve bilgi toplumu alanndaki politika ve
stratejiler belirli bir btnlk ierisinde bir arada ele alnmtr.
ekil 1 - Trkiyenin Bilgi Toplumuna Ynelik Temel Politika Metinleri, 1999-2013
9. Bu almalardan TUENA ve e-Trkiye Giriimi Eylem Plan uygulanma imkn bulamazken, 2003 ylndan bu yana Kalknma Bakanl koordinasyonunda yrtlen strateji ve eylem
planlarnn uygulanmasnda bir sreklilik salanmtr. Bu dnemde bilgi toplumuna
dnmn toplumun tm kesimlerini kapsayarak ulusal fayda ve katma deeri artracak
ekilde gerekletirilmesi amacyla strateji ve hedefler belirlenerek eylem planlar hayata
geirilmi; uygulamada ise alana gre farkllk arz eden gelimeler kaydedilmitir.
Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan (2006-2010)
10. Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan (2006-2010) Trkiyenin dnyadaki gelimelere paralel olarak bilgi toplumuna dnm hedefini gerekletirmeye ynelik almalarn orta vadeli bir
programa balad temel bir politika metni olarak kabul edilmi ve 2006/38 sayl Yksek
Planlama Kurulu karar ile 28.07.2006 tarihinde uygulamaya konmutur.
11. Bahse konu strateji, bilgi ve iletiim teknolojilerinin toplumun tm kesimlerine yaylmas suretiyle oluturulacak a etkisi zerinden sonu alma yaklam zerine bina edilmitir. Bu
nedenle, Bilgi Toplumu Stratejisinde bilgi toplumu perspektifinden ekonomik ve sosyal tm
kesimleri, btncl bir yaklamla gz nnde bulunduran stratejik bir ereve ortaya
konmutur.
12. Bilgi Toplumu Stratejisi ile 4 aktr grubuna ynelik belirlenen 7 temel stratejik ncelik eksenindeki strateji, hedef ve eylemler ortaya konmutur. Buna gre, kamu kesimi, zel kesim,
bireyler ve bilgi ve iletiim teknolojileri sektrn kapsayan aadaki stratejik ncelik alanlar
zerinde odaklanlmtr:
Sosyal Dnm: Vatandalarn gndelik ve i yaamlarnda bilgi ve iletiim teknolojilerinin etkin kullanm ile ekonomik ve sosyal faydann artrlmas amalanmtr.
Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Dnyasna Nfuzu: Bir yandan, KOBlerin bilgisayar sahiplii ve internet eriimi artrlarak e-ticaret yapmaya tevik edilmeleri, dier yandan
stratejik nem tayan sektr ve blgelere ilikin bilgi ve iletiim teknolojileri ihtiyacnn
belirlenerek bu ihtiyac karlamak zere sektre zel verimlilik programlarnn hayata
geirilmesi hedeflenmitir.
1999
TUENA
2000
e-TRKYE GRM
2003-2004
KISA DNEM EYLEM PLANI
2005
2005 EYLEM PLANI
2006-2010
BLG TOPLUMU
STRATEJS VE EYLEM PLANI
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 11
Vatanda Odakl Hizmet Dnm: Kamu hizmetlerinin bilgi ve iletiim teknolojilerinin yardmyla, kullanm youn ve getirisi yksek hizmetlerden balamak zere elektronik
ortama tanmas ve ayn zamanda i srelerinin kullanc ihtiyalar dorultusunda
yeniden yaplandrlarak hizmet sunumunda etkinliin salanmas amalanmtr.
Kamu Ynetiminde Modernizasyon: Bilgi ve iletiim teknolojilerinin yardmyla, verimlilii ve vatanda memnuniyetini ncelikli olarak gzeten, lke koullarna uygun rgt ve sre
yaplanmalarna sahip etkin bir e-devlet oluumunun hayata geirilmesi hedef olarak
belirlenmitir.
Kresel Rekabeti Bilgi Teknolojileri Sektr: Bilgi teknolojileri hizmetleri alannda proje odakl hizmetler ve kamu zel sektr ibirlikleriyle sektr yetkinliklerinin gelitirilerek d
pazarlara alm, paket yazlmda ise rekabet avantajnn daha yksek olduu sektrel
zmlere odaklanlmas amalanmtr.
Rekabeti, Yaygn ve Ucuz letiim Altyap ve Hizmetleri: letiim altyap ve hizmetlerinin gelitirilebilmesi ve yaygn kullanmnn salanmas iin telekomnikasyon sektrnde
hizmet ve altyaplarda etkin rekabet ortamnn tesis edilmesi, bu yolla hzl, gvenli, srekli
ve kaliteli iletiim hizmetlerinin uygun maliyetlerle sunulmasnn yan sra yeni teknolojilere
dayal telekomnikasyon altyaplarnn kurulmas amacyla uygun ortam yaratlmas
hedeflenmitir.
Ar-Ge ve Yenilikiliin Gelitirilmesi: Dnya pazarlarnda talebi giderek artan, yeniliki ve yksek katma deerli bir sektr olarak bilgi ve iletiim teknolojileri sektrnde Ar-Ge
faaliyetlerine ncelik verilmesi ve bu alanda rne dnecek yeni teknolojilerin
desteklenmesi ncelik olarak belirlenmitir. Dier taraftan, Ar-Ge ve yenilikilik
faaliyetlerinin gelitirilmesi ve etkinletirilmesinde bilgi ve iletiim teknolojilerinden azami
lde faydalanlmas da amalanmtr.
13. Bilgi Toplumu Stratejisi, bahse konu 7 eksende, 38 kamu kurumunun sorumlu olduu 111 eylem ile hayata geirilecek, 36s temel gsterge olmak zere 117 gsterge ile gelimelerin
takip edildii btncl bir program olarak uygulamaya konmutur.
14. Bilgi Toplumu Stratejisinin uygulanmas, deerlendirme raporlar ve istatistiki raporlama olmak zere iki ekilde takip edilmitir. 2008-2010 dneminde periyodik olarak hazrlanan
deerlendirme raporlarnda, Eylem Planndaki gelimeler szel olarak ifade edilmi ve Kalknma
Bakanl tarafndan gelitirilen metodoloji erevesinde eylemlerdeki ve Eylem Planndaki
geliim dzeyi saysal olarak tespit edilmitir. Kalknma Bakanl tarafndan, eylemlerden
sorumlu kurulularn katklar ile Mays 2008-Mart 2010 dneminde 5 adet Deerlendirme
Raporu ve Mart 2013 itibaryla da kapan raporu hazrlanarak kamuoyuyla paylalmtr. Bilgi
Toplumu Stratejisindeki gelimeleri takip etmek zere belirlenen 117 gstergedeki gelimelerin
takip edildii istatistiki raporlama almalar 2009 ylnda balam ve 2009, 2010 ve 2011
yllarnda 3 adet Bilgi Toplumu statistikleri yayn hazrlanarak kamuoyuyla paylalmtr.
15. Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Plannda, Haziran 2012 itibaryla yzde 64,1 baar elde edilmitir. Eylemlerde kaydedilen ilerleme oranlar, eksenler itibaryla aadaki ekilde
gereklemitir.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 12
ekil 2 - Bilgi Toplumu Stratejisi Eylem Plannda (2006-2010) Eksenler tibaryla Baar Oranlar,
Haziran 2012
Kaynak: Kalknma Bakanl, Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan (2006-2010) Nihai Deerlendirme
Raporu, 2013
Yeni Strateji ve Eylem Plannn Hazrlk Sreci
16. Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan (2015-2018) iki aamal bir hazrlk srecinden geilerek oluturulmutur.
17. lk aamada kavramsal ereve belirlenerek bir hizmet alm gerekletirilmitir. Bu kapsamda 2012 Kasm-2013 Ekim dneminde Stratejinin ve Eylem Plannn hazrlanmasnda
faydalanlacak altyap almalar yrtlm; bu almalarn sonular mevcut durum, kresel
eilimler, makroekonomik etkiler ve ihtiya tespiti olmak zere drt ana grupta dokmante
edilmitir.
Tablo 1 - Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesine likin Hizmet Alm Projesi ktlar
Ana ktlar Destek almalarna likin ktlar
- Mevcut Durum Raporu - Kresel Eilimler ve lke ncelemeleri Raporu - Makroekonomik Projeksiyonlar ve Frsatlar Raporu - htiya Tespiti ve neriler Raporu - Proje ve Katlmclk Portal
- Odak Grup almalar ve Raporlar - Atlye almalar ve Raporlar - lerleme Raporlar
18. Hizmet alm erevesinde Trkiyenin bilgi toplumu aktrlerinin hazrlk srecine katlmlarn salamak ve tevik etmek adna ynl bir katlm sreci iletilmitir. ncelikle, alma
boyunca dzenlenen 24 adet odak grup ve 20 adet atlye almas ile kamu kesimi, zel kesim,
STKlar ve niversitelerden ok sayda katlmc gerek serbest biimde gerekse oluturulan
dokmanlara gr beyan etmek suretiyle sre boyunca birikimlerini, gr, deerlendirme
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 13
ve yorumlarn ifade etme frsat bulmutur. kinci olarak, hizmet alm sresince ihtiya
duyulan konularda ilgili kesim ve kiilerle ilave grme ve toplantlar yaplmak suretiyle
almada ihtiya duyulan katk szlm ve ktlara yanstlmtr.
ekil 3 - Hizmet Alm Sresince Grlen Kii/Kurulu Says ve Kiilerin Kurulu Trne Gre Dalm
* Hizmet alm srecinde gerekletirilen odak grup ve atlye almalar ile birebir yaplan grmelerin
toplamn iermektedir.
19. Ayrca, hem retilen her trl ktnn kamuoyuyla paylalmas hem de isteyen kesimlerin katklarn almaya yanstabilmesi iin almann balamasndan bir ay sonra bir Proje ve
Katlmclk Portal oluturulmutur. Bilgitoplumustratejisi.org adresinden yayn yapan bu
portalda ktlar yaymlanm, ilgili kesim ve kiilerin grlerini ortaya koyabilecekleri, bilgi ve
belge paylaabilecekleri katlmc ve ak bir platform srekli hazr tutulmutur. Bu suretle,
sadece sonu belgeleri deil, ayn zamanda bu strateji belgesi hazrlanrken oluturulan arka
plan dokmanlarnn oluturulmas aamasnda da ilgili kesimlerin katklarn almaya
yanstmas salanmtr.
745
301
Grlen kii says
Grlen kurulu says
Kamu kesimi% 48
zel kesim % 29
Sivil Toplum
Kuruluu% 17
niversite% 6
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 14
ekil 4 - Proje ve Katlmclk Portal Ziyareti ve Ziyaret Says, 2013
20. kinci aamada ise Kalknma Bakanlnn nclnde ve koordinasyonunda, hizmet alm kapsamnda yaplan almalar ve retilen ktlar da gz nnde bulundurularak Strateji ve
Eylem Plan tasla oluturulmu; 2014 yl ierisinde ilgili kesimlerin taslak belge zerindeki
grleri alnarak deerlendirilmi ve Strateji ve Eylem Planna nihai hali verilmitir.
2015-2018 Dnemi Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan
21. 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan byme ve istihdam odanda ve sekiz ana eksende hazrlanmtr. Odak ve kapsamn belirlenmesinde be ana unsur belirleyici olmutur.
Bunlar; Trkiyenin bilgi toplumu alannda geldii aama ve devam eden ihtiyalar, Trkiyenin
temel sorunlar ve nndeki frsatlar, Onuncu Kalknma Plan bata olmak zere ulusal, tematik
ve blgesel politika belgeleri ve Avrupa Birliinin Avrupa in Saysal Gndem giriimi bata
olmak zere uluslararas arenadaki politika tercihleridir.
22. Bu erevede, 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan eksenleri aadaki ekildedir:
1) Bilgi Teknolojileri Sektr
2) Genibant Altyaps ve Sektrel Rekabet
3) Nitelikli nsan Kayna ve stihdam
4) Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Topluma Nfuzu
5) Bilgi Gvenlii ve Kullanc Gveni
6) Bilgi ve letiim Teknolojileri Destekli Yeniliki zmler
7) nternet Giriimcilii ve e-Ticaret
8) Kamu Hizmetlerinde Kullanc Odakllk ve Etkinlik
813
19.139
1.458
27.450
0
5
10
15
20
25
30
Tekil ziyareti says Toplam ziyaret says
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 15
23. 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan, bu yapsyla, Onuncu Kalknma Plannda tanmlanan bilgi toplumu politikalar ve hedeflerinin detaylandrld; bu politikalarn hayata
geirilmesine ynelik strateji ve eylemlerin belirlendii bir politika arac olarak tasarlanmtr.
Sonu olarak, 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan ile Onuncu Kalknma Plannn
lkemizin 2023 hedeflerinin gerekletirilmesine ynelik kurgusuna, byme ve istihdam
odanda, bilgi toplumu politikalar ile salanacak katk resmedilmektedir.
24. Strateji ve Eylem Plan yedi ana blmden olumaktadr. Giri blmnde bilgi toplumu dnmnn ana hatlar ifade edildikten sonra Trkiyenin bu alanda gemite yrtt
almalar ile bunlarn sonularna ve stratejinin hazrlk srecine yer verilmitir. kinci blmde
Stratejinin Trkiyenin byme ve istihdam hedefleri ile balantsna ve bu hedeflere nasl
hizmet edeceine deinilmitir. nc blmde dnyada bilgi toplumuna dnm
erevesinde mevcut durum ve ynelimlere yer verilirken drdnc blmde Trkiyenin bu
alanda mevcut durumu tespit edilmi ve nndeki frsatlar ortaya konmutur. Beinci blmde
Trkiyenin 2018 ylna kadar uygulamay ngrd politika ve strateji tercihleri ile
hedeflerine yer verilmi, altnc blmde de bu hedeflere ulalmas iin hayata geirilecek
eylemler tanmlanmtr. Yedinci blmde ise Stratejinin uygulanmasnn takibi ve
koordinasyonuna ilikin yaklam ortaya konmutur.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 16
II. BLG TOPLUMU STRATEJSNN ODAI: BYME VE STHDAM
25. Bilgi ve iletiim teknolojileri ekonomik, sosyal ve bireysel yaam youn olarak etkilemektedir. Says milyar bulan internet kullancs, internet ortamnda giderek daha fazla zaman
geirmekte, renme, elenme, alveri ve sosyal faaliyet ihtiyalarn burada karlamakta,
hayat dijitallemektedir. Ekonomilerde mevcut retim, tketim, birikim ve blm sreleri
dnmekte; yeni rn ve hizmetlerin pay ve etkisi artmakta; i dnyasnn rekabet gc
asndan bu teknolojilere sahip olma ve bu teknolojileri etkin biimde kullanabilme yetenei
daha belirgin hale gelmekte; i modelleri ve igc piyasas deiime uramaktadr. Bilgi ve
iletiim teknolojilerini ve bilgiyi etkin kullanan lkeler uluslararas rekabet avantaj kazanmakta,
kresel rekabet koullarnda bu aratan etkin olarak yararlanamayan lkeler ise yarn dnda
kalmaktadr.
26. OECD lkelerinde, 2012 yl itibaryla toplam katma deerin yzde 5,85ini, istihdamn ise yzde 3,68ini oluturan BT sektr, katma deeri yksek, dinamik ve nitelikli istihdam oluturan bir
sektrdr. BT sektrnn geliimi bu sektrn GSYHye yapaca dorudan katknn yan sra,
dier sektrlerin geliimi iin de kritiktir. BT rn ve hizmetlerinin dier sektrlere nfuzu;
ekonominin geneli ve tm sektrler iin yenilik sistemlerinin etkinlemesi, yeni
rn/hizmetlerin retilmesi, tedarik, retim, sat gibi tm srelerde maliyet avantaj,
verimlilik art elde edilmesi ve yeni pazarlara eriimi mmkn klmaktadr.
27. BTin geleneksel sektrlere nfuzu ile bu sektrlerdeki mevcut rn ve hizmetlerin iinde BT pay artmaktadr. rnein, geleneksel imalat sanayi alanlarndan otomotiv sektrnde yazlm
giderek daha nemli bir girdi ve maliyet kalemi haline gelmekte, st seviye hibrit aralarda
milyonlarca satr yazlm kodu yer almaktadr. Finans, lojistik, ulatrma, enerji, salk, afet
ynetimi gibi alanlarda internet ve BT uygulamalar hizmet retimi ve sunumunun asli unsuru
haline gelmitir.
28. Hayatn dijitallemesi eiliminin bir sonucu olarak saysal ierik hzla bymektedir. Geleneksel endstrilerin bilgi teknolojileri ile dnm ve hayatn saysal ortama kaymas ile birlikte artan
veri hacminin, verimlilik, maliyet, hizmet sunumu ve rn gelitirme gibi alanlarda yenilikiliin
yeni kaynaklarndan biri olaca ngrlmektedir.
29. Bilgi ve iletiim teknolojileri ile i yap biimlerinin kkl bir ekilde deiime uramasyla birlikte, meslek tanmlar deimekte, bir yandan baz meslekler ortadan kalkarken, dier
yandan nitelikli insan gc a ortaya kmaktadr. zellikle otomasyon sistemlerinin
yaygnlamas ve bireylerin elence, alveri, tketim, haber alma gibi konularda
alkanlklarnn deimesi baz sektr ve mesleklerde i kaybna yol amaktadr. Buna karn,
BTi youn olarak kullanan, bilgiye dayal sektrlerin ve i kollarnn domas ve yeni pazarlara
eriim imkn, yeni istihdam olanaklar yaratmaktadr.
30. BTteki gelimeler siber gvenlik uzman, veri analisti, sosyal medya uzman gibi pek ok yeni meslein ortaya kmasna yol amaktadr. BT sektr yannda, dier sektrlerde de BT
uzman istihdamnn toplam istihdam ierisindeki paynn giderek artt grlmektedir. te
yandan, pek ok meslek de byk bir dnm geirmekte ve neredeyse BTi etkin biimde
kullanmadan icra edilemez hale gelmektedir. Benzer ekilde, temel BT becerileri pek ok
meslek iin nemli bir tercih nedeni haline gelmekte, bu durum bireylerin BT becerilerini
kazanmasn zorunlu klmakta, BT ile ilikili istihdamn toplam istihdam iindeki pay nemli
lde artmaktadr.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 17
31. BT uzmanlarna ve BT ile ilikili yeteneklerin varlna duyulan ihtiya giderek artmaktadr. rnein, ABde 2010-2015 dnemi iin yaplan senaryo bazl tahminlerde BT tabanl
yeniliklerin sektrlere hzl nfuz ettii senaryoda 669 bin nitelikli eleman a olaca
ngrlmektedir.
32. Verimlilik, lkelerin rekabet gc ve kii bana gelirdeki artn nemli bir gstergesi konumundadr. BT kullanmnn verimlilik zerindeki etkisi son 20 ylda ok sayda almaya
konu olmutur. Bu kapsamda Avrupa Komisyonu tarafndan 2010 ylnda yaplan bir almada,
2003-2007 yllar arasnda, Amerika Birleik Devletlerinde (ABD) emek verimliliindeki yzde
1,8lik yllk ortalama bymenin 0,50 puanlk ksmnn BT sermayesindeki derinlemeden, 0,56
puanlk ksmnn ise BT kaynakl toplam faktr verimliliinden geldii ortaya konulmutur. Ayn
dnemde, AB yllk yzde 1,85lik benzer bir emek verimlilii bymesi gstermesine ramen,
bu bymeye BT sermayesindeki derinleme 0,27 puanlk, BT kaynakl toplam faktr
verimlilii ise 0,31 puanlk katk salayabilmitir.
ekil 5 - ABD ve ABde Ortalama Emek Verimlilii Bymesi ve Kaynaklar, Yzde, 2003-2007
Kaynak: Avrupa Komisyonu, Avrupann Saysal Rekabetilii Raporu, 2010
33. lkemizde de BTin ekonomiye olan etkilerini ortaya koyan almalar bulunmaktadr. TBSAD tarafndan 2012 ylnda yaptrlan bir almada, BT yatrmlarnn GSYHdeki paynda yzde
1lik artn kii ba geliri yzde 1,6-1,8 civarnda artrd ifade edilmektedir. 2012 ylnda
YASED tarafndan hazrlatlan baka bir almada ise BT sektr byklnn GSYH iindeki
paynn gelimi lkeler ortalamasna gelebilmesi iin 2011 yl itibaryla 15,2 milyar dolar daha
byk olmas gerektii ifade edilmektedir. Sektrn bu bykle ulamas halinde BTin
salad verimlilik art nedeniyle ekonominin genelinde 12,2 milyar dolar dzeyinde ek
byme salanaca belirtilmitir.
34. Bilgi Toplumu Stratejisi hazrlklar kapsamnda ayr bir almayla, belli alanlarda BT sektrnn geliimine ve bu teknolojilerin nfuzuna ynelik politikalarn ekonomik byme ve
istihdama olan katks ele alnmtr. Bu kapsamda, yrtlecek baz programlarn ekonomi
zerindeki etkisi, yatrm, tketim, ihracat ve ithalat zerindeki dorudan etkilerini girdi olarak
alan bir kresel makroekonomik model vastasyla incelenmitir. Bu dorudan etkiler, dnya
0,50,27
0,56
0,31
0,19
0,13
0,09
0,21
0,46
0,93
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
ABD AB
BT Kaynakl Olmayan TFV
BT D Sermaye
nsan Sermayesi
BiT Kaynakl TFV
BT Sermayesi
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 18
rnekleri, hedef pazarlar, mevcut uygulamalar erevesinde yaplan analizlerle hesaplanmtr.
(Kutu 1)
Kutu 1 - Makroekonomik Projeksiyonlar ve Frsatlar Raporu Sonular
Bilgi Toplumu Stratejisinin Yenilenmesi Projesi kapsamnda hazrlanan almalardan biri
Makroekonomik Projeksiyonlar ve Frsatlar Raporudur. Raporun amac Trkiyenin mevcut durumu,
kresel eilimler ve lkeye zel durumlarn ortaya kard frsatlarn belirlenmesi ve bunlarla ilgili
senaryolarn oluturularak makroekonomik etkilerinin hesaplanmasdr. Raporda Oxford Ekonomik
Modelinden istifade edilmitir. Analizler, BTin ekonominin genelinde yaratt retkenlik etkisinin
olmad, dk retkenlik etkisinin olduu veya yksek retkenlik etkisinin olduu varsaymlar
altnda yaplmtr.
Raporda 5 senaryo ngrlmtr:
1- Trkiyenin blgesel veri merkezi olmas ve bulut biliimin yaygnlatrlmas,
2- Trkiyenin geni apl yeni nesil genibant yatrmlar yapmas
3- Frsatlar Artrma ve Teknolojiyi yiletirme Hareketi (FATH) Projesinin yerli BT sektrnn
geliimine destek vermesi
4- Trkiyenin blgesel e-ticaret merkezi olmas
5- ncelikli yazlm alanlar etrafnda kmelenme salanmas (savunma, salk, mobil
uygulamalar/oyun)
Bu 5 senaryonun sonular aadaki grafikte zetlenmektedir:
ekil - Senaryo Baznda Yatrm-Getiri Oran
* Senaryo 3te retkenlik varsaymlar yerine dk ve yksek katma deer varsaymlar yaplmtr.
Bu almann sonularna bakldnda, birim yatrm bana salanacak GSYH art itibaryla en
yksek getirinin blgesel e-ticaret merkezi olma ve ncelikli yazlm alanlar etrafnda kmelenme
senaryolar ile birlikte salanaca grlmektedir. FATH Projesinin ise eitime yaplan uzun dnemli
bir yatrm olmas dolaysyla, nmzdeki 10 ylda ekonomi zerindeki etkilerinin snrl olaca
deerlendirilmektedir. Dier yandan elde edilen sonularda, FATH Projesi yatrmlarnn geri
dnnn artrlmas amacyla yerli katma deerin ykseltilmesine ynelik tedbirlerin alnmas
4,3
5,55,9
2,2
2,83,1
0,5
1,3
5,8
77,4
7,88,3
8,7
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
retkenlik Etkisi Olmadan Dk retkenlik Etkisi Yksek retkenlik Etkisi
Senaryo 1
Senaryo 2
Senaryo 3 *
Senaryo 4
Senaryo 5
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 19
35. 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan ile hayata geirilecek eylemlerin; biliim sektrnn gl ve rekabet gc yksek bir yapya kavuturulmas, BTin dier sektrlere
nfuzunun artrlmas ve internet giriimlerinin geliimlerine uygun bir ekosistemin
oluturulmas suretiyle ekonomide byme ve istihdam artn desteklemesi ngrlmektedir.
Dier yandan; genibant altyaplarnn tesisi, yetkin biliim personelinin teminine ynelik
almalar, bilgi toplumuna dnm srecinin gerektirdii hukuki altyapnn hayata geirilmesi
suretiyle bilgi gvenlii ve kullanc gveninin tesisi, yeniliki biliim zmlerinin kent hayat,
yeil biliim, e-salk, bilginin etkin kullanm gibi alanlarda hayata geirilmesi ve kamu
hizmetlerinde kullanc odakllk ve etkinliin salanmas gibi destekleyici almalar ile biliim
sektrnn ekonomiye katksnn etkin biimde aa karlmas salanacaktr.
gerektii grlmektedir.
5 senaryo dhilinde, 2013 yl fiyatlaryla 10 yllk sre zarfnda (2014-2023) yaplacak 24 Milyar
TLlik yatrmn 52-86 milyar TLlik GSYH art getirecei hesaplanmtr. Dolaysyla bu senaryolar
dhilinde yaplacak 1 TLlik yatrm 2,2-3,6 TLlik GSYH art salayabilecektir. 2010 yl itibaryla 183
bin kii olan BT sektr istihdamnn, sadece ngrlen 5 senaryonun yrtlmesi durumunda
dahi, yzde 27lik art ile 233 bin kiiye ulaabilecei ngrlmektedir.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 20
ekil 6 - 2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisinde Eksenler ve Odak
Bilgi Toplumu Stratejisi (2015-2018)
Genibant Altyaps ve Sektrel Rekabet
Bilgi Teknolojileri Sektr
BTin Topluma Nfuzu Nitelikli nsan Kayna ve stihdam
BT Destekli Yeniliki zmler
Bilgi Gvenlii ve Kullanc Gveni
Kamu Hizmetlerinde Kullanc Odakllk-Etkinlik nternet Giriimcilii ve
e-Ticaret
Eksenler
Byme ve stihdam
8 Ek
sen
72 E
ylem
26 S
orum
lu K
urum
30
Gs
terg
e
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 21
III. KRESEL DURUM VE YNELMLER
Bilgi Teknolojileri Sektr
36. BT sektr ekonomik ve sosyal hayatn tm alanlarn etkileyen yatay bir sektr haline gelmitir. Hayatn dijitallemesi ile birlikte BT rn ve hizmetlerine olan bamllk artmaktadr.
Sektr, dier sektrlerde yeni rn ve hizmetlerin ortaya kmasna, yeni ve daha etkin i yap
yntemlerinin gelitirilmesine ve retkenliin artmasna imkn salamaktadr. BT sektrnde
ortaya kan katma deerin paylamnda lek ekonomisi ve teknolojiye dayal rekabet
faktrleri belirleyicidir. BT sektr en fazla Ar-Ge yatrm yaplan ve giriim sermayesi eken
sektr konumundadr.
37. BT sektrnn dnya ekonomisindeki pay 2007 ylnda yaklak 1,5 trilyon dolar iken 2011 yl itibaryla bu rakam yaklak 1,7 trilyon dolar olarak gereklemitir. Bu byklk dnya
ekonomisinin yzde 2,5ine karlk gelmektedir. Pazar ierisinde BT hizmetlerinin pay yzde
33, paket yazlmn pay yzde 18 ve iletiim ekipmanlarn da ierecek ekilde donanmn pay
yzde 49dur.
38. Yksek gelitirme maliyetlerinden dolay lek ekonomisine dayal kresel paket yazlm pazar kresel oyuncularn hkimiyetindedir. Paket yazlm pazarnda yerel oyuncularn faaliyetleri
zel yazlm gerektiren ya da mteriye yaknln nemli olduu alanlarla snrl kalmaktadr.
39. Kresel BT hizmet ihracatnn toplam hizmet ihracat ierisindeki pay, UNCTAD verilerine gre on ylda iki kata yakn artarak, 2011 yl itibaryla yzde 5,7ye ulamtr. Gelimekte olan
lkeler, paket yazlm sektrnden farkl olarak, BT hizmetleri sektrnde dnya ticaretinden
nemli paylar alabilmektedir. Bu pay, zellikle dnyada lider konumda olan Hindistann
etkisiyle, 2000 ylnda yzde 14,2 iken 2011 yl itibaryla yzde 30,4 olmutur. BT hizmet
ihracatnda Hindistann yan sra in ve srail gibi lkeler de nemli gelimeler kaydetmektedir.
40. Donanma olan kresel talep artyor olmasna ramen, verimlilik art ve artan rekabetle birlikte fiyatlar dmekte ve donanm sektrnn dnya ekonomisindeki pay azalmaktadr.
Donanm retiminde in ak ara liderliini srdrmekte olup, Asya lkeleri kresel donanm
retimini domine etmektedir. Bununla birlikte Trkiyenin yakn corafyasnda, donanm
pazarndaki payn artran lkeler de mevcuttur. Dou Avrupa lkelerindeki donanm retimi,
toplam retimin yzde 5'ini amasa da nemli gelime gstermi, 1996-2008 yllar arasnda
Macaristan, ek Cumhuriyeti, Polonya ve Slovakya gibi lkelerin donanm ihracat yllk yzde
30 civarnda artmtr. Bu lkelerin ihracatlar, ihracat kmelenmeleri oluturma politikalarnn
bir sonucu olarak, Macaristan'da iletiim, ek Cumhuriyetinde bilgisayar ekipmanlar, Polonya
ve Slovakyada tketici elektronii gibi alt sektrlerde younlamtr.
41. Geleneksel endstrilerin BT ile dnm ve hayatn saysal ortama kaymas BTye olan talebi artrmaktadr. Artan talep ve deien ihtiyalara bal olarak BT sektr ierisinde bulut biliim,
byk veri, oyun, mobil uygulamalar ve gvenlik gibi alanlar ne kmaktadr.
42. Bulut biliim, BTin kullanmnda etkinliin ve kullanm younluunun artmasna ve zellikle yeni giriimlerin yksek miktarda BT yatrmlar gerekmeksizin hayata geirilmesine imkn
tanmaktadr. Dier taraftan, sunulan bulut biliim hizmetleri kalitesinin tanmlanabilir ve
llebilir olmas ve yasalarla gvence altna alnmasna ynelik araylar devam etmektedir.
Gelimi lkeler, kamuya zel bir bulut hizmeti gelitirmekte ya da zel sektrden hizmet
alarak kamu bilgi sistemlerini buluta tamaktadr. Kamuda bulut biliim hizmetleri kullanmnn
yaygnlamas, KOBlere ynelik bulut biliim pazarnn olgunlamas asndan da kritik bir
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 22
nem tamaktadr. Kresel BT hizmetleri pazar ierisinde en fazla gelimesi beklenen alan
bulut biliim hizmetleri pazardr. 2012 yl itibaryla 40 milyar dolar byklnde olan pazarn,
yllk ortalama yzde 24 byme ile 2016 ylnda 98 milyar dolara ulamas beklenmektedir.
43. Sosyal hayatn dijital ortama kaymas ve yeni nesil mobil cihazlarla birlikte oyun sektrnn bymesi ve bu kapsamda evrimii konsol oyunlar, mobil/tablet oyunlar ve sosyal oyunlarn
paynn artmas beklenmektedir. Sosyal ve mobil oyunlar, pazara giri bariyerinin dk olduu
alanlar olup, byk irketler yannda bireysel gelitiriciler de bu pazardan pay alabilmektedir.
44. Akll cihaz kullanmndaki arta paralel ekilde, 2008-2011 yllar arasnda yllk yzde 48 byyen mobil uygulama pazarnn nmzdeki dnemde de hzl bymesini srdrecei ve
2016ya kadar tketici yazlm harcamalarnn yarsnn mobil uygulamalardan oluaca tahmin
edilmektedir. Mobil uygulama pazar, reklam sektr ve e-ticaret iin de giderek nemi artan
bir platform sunmaktadr.
45. nmzdeki on yl iinde saysal ortamdaki veri hacminin 44 kat artmas beklenmektedir. Bu byk hacimli veri verimlilik, maliyet, hizmet sunumu ve rn gelitirme gibi alanlarda nemli
potansiyel barndrmaktadr. Nitekim OECD byk veriye dayal yenilikilii bymenin yeni
kaynaklarndan biri olarak nitelendirmektedir. Byk veri pazarnn nmzdeki senelerde
ylda yaklak yzde 60 byyerek 2016 ylnda 53,4 milyar dolar seviyesine ulaaca
ngrlmektedir. zellikle ilikisel olmayan veri taban sistemleri ile i zeks ve veri analitii
uygulamalarna olan talep artacaktr. Gelimi lkeler, eitim ve istihdam politikalarnda byk
verinin beraberinde getirdii nitelikli insan gc ana zm aramakta, bu alana ynelik Ar-
Ge programlarna nemli kaynaklar ayrmaktadr.
46. nternet ortamnda gven, gvenlik ve mahremiyetin salanmas ihtiyac ve gittike gelien siber gvenlik tehditleri, bu alana ayrlan kaynaklar artrmakta; yeni teknoloji, sre ve i
modellerini tetiklemektedir. Siber gvenlik alannda giderek artan sayda firma mobil risk
ynetimi, gvenlik aklarnn denetimi, saysal kimlik ve yetkilendirme ynetimi gibi farkl
alanlarda yeni rn ve hizmetler sunmaktadr. Ayrca, kiilerin ve irketlerin saysal ortamdaki
verilerini kontrol edebilmesi ve bu verilerden fayda salayabilmesine ynelik yeni firmalar
ortaya kmaktadr. 2012 ylnda 38,3 milyar dolar seviyesinde olan bilgi gvenlii hizmetlerine
ynelik kresel harcamalarn 2015 ylnda 49 milyar dolar aaca tahmin edilmektedir.
47. BT son on yldr tm patent bavurular ierisindeki yzde 35-40lk payn korumaktadr. BT sektr Ar-Ge faaliyetlerine ayrlan kaynak itibaryla da dier sektrlerin nnde yer almakta
olup, bu sektrn 300 milyar dolara yakn Ar-Ge harcamalar tm dnyada yaplan zel sektr
Ar-Ge harcamalarnn yaklak bete birini oluturmaktadr. Kresel BT Ar-Ge harcamalarnn
yarsndan fazlas, yaklak bete birini lke dnda olmak zere, ABD firmalar tarafndan
yaplmaktadr. Dier yandan, Asyann BT Ar-Ge harcamalar ierisinde paynda art
gzlenmektedir. BT, giriim sermayesi yatrmlarnn yarsndan fazlasn eken ana odak
olmaya devam etmektedir.
Genibant Altyaps ve Sektrel Rekabet
48. nternetin hayatn her alanna nfuz ettii gnmzde internete olan talep artmtr. nternet kullanm oranlarndaki art, video ierik orannn ykselmesi, yeni teknolojilere gre deien
ihtiyalar ve yaknsamann da etkisiyle artan veri trafii, daha yksek bant genilii ihtiyac ve
talebini dourmu olup bu talep srekli olarak artmaktadr. Hem kullanc saysnn artmas hem
de internetin her alanda var olmas zellikle de mobilitenin etkisiyle dnya genelinde veri
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 23
trafiini artrmtr. 2012-2017 dneminde dnya genelindeki veri trafiinin yaklak kat
artmas beklenmektedir. Dier yandan dnya genelinde internet veri trafiinin ierisindeki
mobil internet veri trafiinin pay giderek artmaktadr. 2012-2017 dneminde mobil internet
veri trafiinin 13 kat artmas beklenmektedir. Bu durum yksek hz ve kalite salayan yeni nesil
eriim ebekelerinin gerekliliini ortaya karmtr.
49. Mevcut genibant ebekelerinde kullanlan bakr kablo altyaps yerini IP tabanl yeni nesil eriim ebekelerine brakmaktadr. Yeni nesil eriim ebekelerinde sabit altyapda fiber
teknoloji; mobil altyapda ise LTE ne kan ve yaygnl artan teknolojiler olarak
grlmektedir.
50. Artan bant genilii ihtiyacn karlamak iin fiber altyapya gei bariz bir eilim olarak ortaya kmtr. Yksek maliyetine ramen salad hz ve kalite avantajlarndan dolay fiber teknoloji
sabit genibant hizmetleri ierisindeki payn giderek artrmaktadr. Temmuz 2012 itibaryla
dnya apnda 100 milyon fiber internet abonesi bulunmaktadr. zellikle Uzakdou lkeleri,
ulusal genibant stratejileri dorultusunda belirledikleri hedeflere ulaabilmek iin fiber
altyapya arlk vermitir. Tm genibant balantlar ierisindeki fiber balant oranlarna gre
2013 yl itibaryla Japonya yzde 69,7, Gney Kore ise yzde 64,5 ile bu alanda dnya lideri
konumundadr.
51. Genibant altyaplarndaki yaygnlk ve artan hz sayesinde, eitli iletmeciler tarafndan sunulan telefon, internet ve yayn ieriinin bir arada sunulduu oklu hizmetler
yaygnlamakta; piyasalar arasndaki geiler sebebiyle rekabet artmaktadr.
52. Mobil veri trafiindeki byk art mobil pazarda da yeni nesil eriim ebekelerine olan ihtiyac gndeme getirmi ve 4N haberleme teknolojilerinden LTEyi ne karmtr. Dnya genelinde
Mart 2014 itibaryla yaklak 250 milyon LTE abonesi mevcut olup bunlarn yzde 80i ABD,
Japonya ve Gney Korededir. Ayn dnem itibaryla yzn zerinde lkede LTE hizmeti aktif
olarak verilmektedir. LTEdeki bu geliim hz 3N-4N arasndaki geiin 2000li yllarda yaanan
2N-3N arasndaki geiten daha hzl gerekletiini gstermektedir. Bu saynn 2017 ylnda
dnya genelinde 1 milyara ulamas beklenmektedir. zellikle artan akll cihaz sahipliinin bu
sonuta etkisi bulunmaktadr. Gelimi lkelerde 2012 yl itibaryla akll telefon sahiplii yzde
56,3 gibi yksek bir orandayken gelimekte olan lkelerde bu oran yzde 14,5te kalmtr.
53. Elektronik haberleme sektrnde sunulan hizmetlerin yksek maliyetinden kaynaklanan sorunlarn almas, tketicilerin eriim maliyetlerinin drlmesi ve sektrn bymesi iin
kalc ve etkin rekabet ortamnn salanmasnda altyapya dayal rekabet n plana kmaktadr.
Hizmete dayal rekabet baz avantajlar salamasna ramen, altyapya dayal rekabet,
iletmecilere ebeke ve maliyet kontrol salamas, sermaye yaratmas ve ngrlebilir bir
gelecek sunmas bakmndan tercih edilmektedir. Dnya genelinde dzenleyici kurulularn da
altyapya dayal rekabeti salamaya ynelik dzenlemeler yaptklar grlmektedir.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 24
ekil 7 - OECD lkelerinde Sabit Genibant Abone Penetrasyonu, Aralk 2013 ve Mbps Bana
Ortalama Genibant Maliyeti, Eyll 2012
Kaynak: OECD Genibant Portal
54. Yeni nesil eriim ebeke altyap maliyetlerinin yksek olmas ve yatrm yapan iletmeci asndan yatrmn geri dnnn uzun yllar almas, bu altyaplara ynelik devlet desteini
gndeme getirmektedir. Dorudan devlet desteiyle altyapnn yapld (Avustralya, Katar,
Singapur ve Brezilya vb.) lkeler olduu gibi, ksmi yatrm desteinin olduu (Gney Kore,
Fransa ve Malezya vb.) lkeler de bulunmaktadr. Yaygn ve yksek kaliteli genibant eriiminde
dnya lideri konumunda olan Gney Korede 2012 sonu itibaryla sabit genibant abonelerinin
toplam hane saysna oran yzde 96, mobil genibant abonelerinin toplam nfusa oran ise
yzde 100dr. Toplam nfusu 50 milyon olan Gney Korede 2012 sonu itibaryla 13,2 milyon
fiber internet abonesi bulunmaktadr. Gney Kore hkmeti 2008-2012 dneminde gelitirdii
bir politika kapsamnda Ar-Ge giriimlerine fon salayarak ve Ar-Ge almalar, pilot hizmetler
ve teknolojiler, pilot proje uygulamalar, ekirdek teknoloji gelitirme ve evre
koordinasyonuna ynelik almalara dhil olarak altyap kurma almalarna destek olmutur.
Bu dnemde verilen 2,3 milyar dolarlk destek yaklak 69 milyar dolar yatrm yaplmasn
salamtr. Dorudan veya ksmi devlet destei uygulanan lkelerde ayrca yatrmcnn nn
amak iin mkerrer yatrmlarn nlenmesi, dzenleme muafiyetlerinin getirilmesi, kaz
maliyetlerinin drlmesi ve spektrum politikalarnda yenilik gibi mevcut dzenlemelerde
deiikliklere gidilmitir.
55. Birok lke ulusal genibant stratejileri dorultusunda iddial hedefler belirlemektedir. Bunlar arasnda ne kan rnekler aada gsterilmektedir:
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
1,6
1,8
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Dier Fiber Kablo DSL Maliyet
Sabi
t G
eni
bant
Abo
ne P
enet
rasy
onu,
Yz
de
Mbp
s Ba
na
Ort
alam
a G
eni
bant
Mal
iyet
, A
BD D
olar
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 25
Tablo 2 - Seili lkelerin Genibant Hedefleri
lkeler Hedef Yl Hz Aklama
ABD 2020 100 Mbps (ndirme Hz), 50 Mbps (Ykleme Hz)
En az 100 milyon nfus iin hedeflenmektedir.
AB 2020 100 Mbps Hanelerin en az yzde 50si iin hedeflenmektedir.
Avustralya 2016 100 Mbps 2020 itibaryla yzde 93lk kapsama oran hedeflenmektedir.
Gney Kore 2020 10 Gbps Tm haneler iin hedeflenmektedir.
Brezilya 2014 5 Mbps
30 bin 803 km uzatma ieren altyapyla 2014te 40 milyon hane halk ve 4283 belediye kapsanmaldr.
Katar - 100 Mbps
Hanelerin yzde 95inin, iyerleri ve resmi dairelerin ise yzde 100nn kapsanmas hedeflenmektedir.
56. Mobil iletiimin temel kayna olan spektrumun etkin ve dengeli kullanmna ihtiya duyulmaktadr. Spektrum politikalar mobil iletiim sektrndeki rekabeti etkileyebilecek
nemdedir. AB, lkelerin spektrum politikalarna ilikin kararlarnda rekabetin zarar grmemesi
ynnde bir yaklam vurgulamaktadr. ABDde ise FCC, hazrlad Ulusal Genibant Plannda
spektrumun bir ksmnn teknoloji tarafsz olarak kullanma almasn nermitir.
57. erik datmn internet zerinden yaparak son kullancya ulaan hizmet salayclar (OTT) hem yaygn kullanlan hizmetleri sunmakta hem de veri trafiinin byk ounluunu
oluturmaktadr. Deien telekomnikasyon pazar yapsnn etkisiyle de herhangi bir
yetkilendirme ve ykmlle tabi olmadan hizmet veren OTTler, dnya telekomnikasyon
sektrnden ald pay giderek artrmakta, sektrde altyap ileten ve iletmek isteyen
yatrmclar finansal adan zor durumda brakmaktadr. Dnya genelinde hzla artan veri
trafiine ramen gelirler ayn oranda artmamaktadr. Bu durumun olumasnda sektrdeki kr
marjnn giderek dmesinin ve lisans creti, vergi, vb. maliyetleri olmayan OTTlerin sektrden
giderek artan oranda pay almasnn etkisi vardr. Gelirlerde, veri trafiindeki arta paralel
olacak ekilde bir art olmamas, altyap yatrm yapan telekomnikasyon firmalarnn yeni ve
maliyet gerektiren yatrmlarn engellemekte, altyap yaygnlndaki ilerlemeyi
yavalatmaktadr.
Nitelikli nsan Kayna ve stihdam
58. BT ile ekonomilerin ihtiya duyduu insan kayna ve istihdam arasnda dorudan ve dolayl ilikiler bulunmaktadr. BT baz i alanlarnn ortadan kalkmasna neden olurken yeni i
alanlarnn ortaya kmasna imkn tanmaktadr. BT uzaktan alma ve esnek alma
biimlerinin gelimesini salamtr. Bu sayede igcnde verimlilik artlar grlrken
engelliler, ev kadnlar ve renciler gibi kesimler iin daha iyi bir yaam dengesi ve iletmeler
iin de dk maliyetler salanabilmektedir. Dier yandan, BT destekli otomasyon sistemleri
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 26
ve yeni i modellerinin ortaya kmas mevcut insan kaynann yetkinliklerinin gelimesini
zorunlu klmaktadr.
59. BT, otomasyonu yaygnlatrmasyla dk eitimli igcnn istihdamnda ve rutin ilemler gerekletiren orta seviyede eitimli kii istihdamnda azalmaya sebep olmakla birlikte, eitimli
igc asndan yeni i kollarnn ortaya kmasna neden olmutur. 2012 ylnda 30 lke
dikkate alnarak yaplan bir aratrmaya gre internetin geliimiyle beraber kaybolan 1 iin
karl olarak 3,1 yeni iin ortaya kt grlmtr. Trkiyenin de iinde bulunduu 8 lke
(Trkiye, Arjantin, Macaristan, Malezya, Meksika, Fas, Tayvan, Vietnam) iin bu oran 3,2 iken
Rusya, Hindistan ve inde 3,5tir.
60. BT sektrnde nitelikli insan gc talebi dnya genelinde artmaktadr. Buna paralel olarak BT sektrndeki istihdam art dier sektrlere oranla daha yksek gereklemektedir. 2009-2011
dneminde AB lkelerinde istihdam edilen toplam kii says yzde 0,2 azalrken, BT
sektrnde yzde 2,1lik istihdam art meydana geldii grlmektedir. OECD lkelerinde ise
2009 yl itibaryla zel kesim istihdamnn yzde 6sn oluturan BT sektrnde 1995-2009
dneminde yllk yzde 0,8 istihdam art gereklemi olup bu rakamn toplam zel kesim
istihdam artndan yksek olduu grlmektedir.
61. BT sektrnde salanan bu artn kaynann yazlm ve BT hizmetleri olduu grlmektedir. OECD lkelerinde, donanm istihdam giderek azalan bir eilim gstermekte, yazlm ve BT
hizmetlerinin istihdam giderek artmaktadr. 1995-2009 yllar arasnda OECD lkeleri genelinde
yazlm ve BT hizmetlerinde yzde 2lik bir istihdam art yaanrken ayn dnemde donanm
sektrnde yzde 1,9luk azalma olmutur. lke rneklerine bakldnda 2008-2011 yllar
arasnda ngilterede donanm sektr yzde 6,5 istihdam kayb yaanrken Almanyada yazlm
ve BT hizmetlerinde yzde 3lk istihdam art olmutur.
62. BT sektrndeki artan igc talebine karn arzn bu konuda nitelik ve nicelik olarak yetersiz kald grlmektedir. ABde 2010-2015 dnemi iin yaplan senaryo bazl tahminlerde BT
alannda ihtiya duyulan niteliklerde insan kayna arznn salanamayaca ngrlmtr.
2015 ylnda, dk ekonomik bymenin esas alnd senaryoda 86 bin 500 nitelikli eleman
a tahmin edilirken BT tabanl yeniliklerin sektrlere ok hzl nfuz ettii senaryoda bu
an 669 bin olmas beklenmektedir.
63. gc talebindeki artn nitelik ve nicelik olarak karlanabilmesi amacyla lkeler kendi koullarn dikkate alan stratejiler gelitirmektedir. Avrupa iin Saysal Gndem kapsamnda
nitelikli igc yetitirmeye ynelik eylemlere yer verilmekte, ye lkeler ise bu dorultuda
kendi stratejilerini belirlemektedir. rnein, Avusturya BT eitiminin kalitesini artrmay,
rencilere dijital yetkinlik kazandrmay, e-yetenekleri gelitirmeyi ve e-ierme faaliyetlerine
arlk vermeyi temel hedefler olarak belirlemitir. Ayrca, AB Dijital ler iin Byk Koalisyon
Program ile nitelikli BT uzmanlarnn arznn artmasn ve nitelik uyumazln en aza indirmeyi
hedeflemektedir. Program kapsamnda, BT alannda kariyerin cazibesinin artrlmas ve eitim
programlarnn oluturulmas, renci ve iverenlerin beklentileri dorultusunda mesleki
eitimdeki ve niversitelerdeki mfredatn gzden geirilmesi gibi faaliyetlere yer
verilmektedir. rlandada nitelikli BT uzman ve ynetici an gidermek amacyla kamu
kurumlar ve meslek birlikleri ibirlii ile bir eylem plan hazrlanmtr. Bu kapsamda, ksa
vadede, staj programlar, i arayan kiilere destek program oluturulmas, uzun vadede ise
lisans blmlerinde eitim grenlerin matematik yeteneinin gelitirilmesi, lisans eitimlerinin
zel sektr ibirlii ile glendirilmesi gibi eylemlere yer verilmitir.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 27
64. BT alannda sektrn yapsn ve ileyiini deitiren yeni alanlardaki mesleklere olan talep artacaktr. Bu kapsamda byk veri alannda veri bilimcileri, bilgi gvenlii alannda siber
gvenlik uzmanlar ve eitli sektrlerdeki akll uygulamalar gelitirecek uzmanlar gibi talebin
yksek olaca alanlar gze arpmaktadr.
65. BT alanndaki eitimin gelitirilmesi yannda lkeler eitim politikalarnda biliim teknolojileri yetkinlikleri genel seviyesini artrmak amacyla farkl yaklamlar da benimseyebilmektedir.
Bunlardan en dikkat ekeni ABDde orta retim dzeyinde yazlm kodu gelitirmeyi
zendirmeye ynelik olarak balatlan programdr.
66. BTin istihdam piyasasna olan bir dier etkisi i bulma platformlar zerinden i arayanlarla iverenleri buluturmasdr. Bu sayede iin gerektirdii niteliklere uygun eleman hzl ve etkin
ekilde bulunabilmektedir. Bu platformlarn kullanm yaygnlnn dnya genelinde artmakta
olduu gzlenmektedir.
Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Topluma Nfuzu
67. BTin kullanm dnya genelinde hzla yaygnlamaktadr. Ne var ki kullanm younluu ve nitelii asndan blgeler ve lkeler arasnda belirgin farkllklar bulunmaktadr. 2012 yl
itibaryla, internet kullanm oranlar Avrupada yzde 73,1, Amerika'da yzde 61,8, Asya-
Pasifik'te yzde 30,1, Afrika'da ise sadece yzde 16,8'dir. Dier yandan, dnya genelinde 3
milyarn zerinde insan henz internetle tanmamtr.
68. Pek ok lke BTin kullanmn yaygnlatrmak iin kapsaml politikalar yrtmektedir. Gelimekte olan lkeler eriim altyapsnn yaygnlatrlmasna, cihaz ve eriim fiyatlarnn
drlmesine, bireylere temel BT becerilerinin kazandrlmasna odaklanrken, gelimi
lkeler bireylerin saysal yetkinliklerinin gelitirilmesine, dezavantajl kesimlerin BT ile
tanmasna ve ierik ve uygulama ekosisteminin gelimesine ynelik almalar yrtmektedir.
69. Telemerkezler, bireylerin eriim imknlarnn artrlmasnda ve saysal becerilerinin gelitirilmesinde pek ok lkede etkili bir ara olarak kullanlmaktadr. ounluu gelimekte
olan lkelerde olmak zere farkl adlar altnda faaliyet gsteren yaklak 500 bin telemerkezden
ylda ortalama 1 milyar insan faydalanmaktadr. Bu merkezler zellikle eitim amacyla gelimi
lkelerde de kullanlmaktadr. rnein, ngilterede 2010-2012 dneminde 4 binin zerinde
telemerkezde eriim imkn sunulmu ve yaklak 1,2 milyon insana bu merkezlerde eitim
verilmitir.
70. lkelerde son dnemde internete eriimin yasal gvence altna alnmas ynnde bir eilim ortaya kmtr. AB, elektronik haberleme hizmetlerine iyi kalite ve makul fiyatlarda eriimin
yasal gvence altna alnmasn bir hedef olarak benimsemitir. Bu kapsamda, Finlandiya
genibant eriimini kanuni hak olarak tanyan ilk lke olmutur. 2009 ylnda karlan bir
kanunla en az 1 Mbps hznda makul fiyatlarla genibant eriim hizmeti sunulmas iletmeciler
asndan yasal bir zorunluluk haline getirilmiken bu hakka konu olan internet hznn 2015
ylnda 100 Mbpse karlmas gndemdedir.
71. Bireylerin hayatlarnn ak ierisinde BTten faydalanma istei mobil teknolojilerin cazibesini artrm; bu kapsamda mobil cihaz sahiplii yaygnlam ve internete eriim mobile kaymtr.
Pil ve ekran teknolojilerindeki gelimeler ile konum bazl akll uygulamalarn hzlandrd mobil
devrim akll telefon sahipliini Bat Avrupa ve Kuzey Amerika lkelerinde yzde 70 dzeyine
ulatrmtr. Akll telefon, tablet, e-kitap okuyucu gibi yeni nesil BT cihazlarnda rekabetin
artmas fiyatlarda azaltc bir etki yapmaktadr. rnein akll telefonlarn fiyatlarnda 2017
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 28
ylna kadar dnya genelinde yllk yaklak yzde 8 dzeyinde bir azalma beklenmektedir.
Fiyatlardaki bu de paralel olarak kii bana den BT cihaz saysnn 2015 itibaryla Kuzey
Amerika'da 5,8, Japonya'da 5,4, Bat Avrupa'da 4,4 olmas ngrlmektedir. 2010-2013
dneminde sabit genibant abone says dnya genelinde yllk ortalama yzde 10 artarken
mobil genibant abone says yllk ortalama yzde 40 art gstermitir.
72. Sosyal alar internet kullanmnda en ok ilgi eken ve en etkili kullanlan platform haline gelmitir. 2012 yl itibaryla internet kullanclarnn yzde 82'si sosyal alar kullanm ve
haftada ortalama 6 saatlik sreyi bu platformlarda geirmitir. Bireylerin iletiim, elence ve
sosyalleme gibi amalarla kulland bu kanallardan; irketler ve kamu idareleri iletiim,
reklam, tantm, hizmet sunumu, karar alma srelerine katlm gibi amalarla
yararlanmaktadr. Alternatif bir iletiim mecras haline gelerek bireylerin kendilerini ifade
imknlarn artran bu alar, dnya genelindeki pek ok toplumsal olayda nemli bir ilev
stlenmektedir.
Kutu 2 - Avrupa iin Saysal Gndem
Avrupa Birliinde, bilgi toplumuna ynelik politikalarn belirlenmesi ve ye lkeler arasnda
egdmn salanmas amacyla e-Avrupa Giriimi (1999), Lizbon Stratejisi (2000), e-Avrupa
2005 (2002) ve i2010: Byme ve stihdam iin Bilgi Toplumu (2005) giriimleri uygulanmtr.
Topluluk bnyesinde 2010 ylna kadar uygulanm olan bu giriimlere ramen, blnm saysal
pazar, genibant altyapda eksikler, yetersiz saysal okuryazarlk ve beceriler, birlikte alabilirlik
eksiklii, yetersiz Ar-Ge ve inovasyon faaliyetleri, sosyal sorunlarn zmnde BTten yeteri kadar
yararlanlmamas, siber sular ve artan gvensizlik riski gibi sorunlarn beklenen dzeyde
alamamas nedeniyle, bilgi toplumuna dnmde beklenen ilerlemeler gerekletirilememitir.
Sz konusu sorunlarn almas amacyla 2010 ylnda Avrupa Komisyonu tarafndan Avrupa iin
Saysal Gndem (Digital Agenda for Europe) Giriimi hayata geirilmitir. Avrupa iin Saysal
Gndem, ABnin akll, srdrlebilir ve kapsayc bymeyi hedefleyen Avrupa 2020 Stratejisinin
7 temel giriiminden birisidir.
Genibant internet hznn ABdeki hanelerin tamam iin en az 30 Mbps, yars iin ise 100 Mbps
olmas, dzenli internet kullanmnn tm bireylerde yzde 75e ve dezavantajl bireylerde ise
yzde 60a karlmas, bireylerin yzde 50sinden fazlasnn e-devlet hizmetlerini kullanmas, kamu
BT Ar-Ge yatrmlarnn iki katna karlmas, bireylerin yzde 50sinin evrimii alveri yapmas,
KOBlerin yzde 33nn evrimii satn almas/sat yapmas Giriimin 2020 yl iin ana hedefleri
arasndadr.
73. BTin eitim-retimin tm aamalarnda eriim ve verimlilii artrc bir unsur olarak kullanlmasna ilikin pek ok yaklam gelitirilmektedir. rgn eitim kapsamnda, okullarda
biliim altyaps kurulmakta, saysal ders ierikleri retilmekte, aralarnda Hindistan, Peru ve
Portekizin de bulunduu pek ok lke rencilere bilgisayar datmaktadr. BT destekli eitim,
eitimin kalitesini artrmasnn yannda rencilerin saysal becerilerinin geliimine de katk
salamaktadr. Yaygn eitim kapsamnda, diplomal ve BT destekli uzaktan eitim programlar
zellikle yksekretimde hzla yaygnlamaktadr. Dier yandan, milyonlarca insan bilgi ve
becerilerini gelitirmek amacyla niversiteler, bu alanda zellemi irketlerce yrtlen e-
renme platformlar veya sosyal paylam sitelerinden yararlanmaktadr.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 29
74. BT, bireylerin gnlk yaamlarnda kkl deiikliklere yol amakta; bu dnmn yansmalar haber alma, elence, eitim, kltr, alveri, kamu hizmeti gibi alanlarda tketim
ve hizmet alma alkanlklarnda grlmektedir. Haber alma amacyla radyo, gazete, televizyon
gibi geleneksel medya kanallarn kullananlarn oran azalrken interneti ve sosyal medya
kanallarn kullananlarn oran hzla artmaktadr. Saysal mziin kresel mzik piyasasndaki
pay 2006 ylnda sadece yzde 10 iken, 2013 ylnda yzde 44'e ykselmi olup, ayn orann
2016 ylnda yzde 53 olmas beklenmektedir. Benzer ekilde e-kitap pazar hzla
bymektedir. 2017 itibaryla ABD'de e-kitap satlarnn basl kitap satlarn gemesi
beklenmektedir.
75. Hemen her alanda karlalan bu dnm bata ocuklar olmak zere bireyler asndan eitli riskleri de beraberinde getirmekte ve BTin topluma nfuzuna olumsuz etki
edebilmektedir. Uygunsuz ierik, oyun bamll, sanal zorbalk, nefret sylemi,
dezenformasyon gibi BTin bilinsiz veya ktye kullanmnn yol at riskler artmaktadr.
Dier yandan, bata sosyal alar ve oyunlar olmak zere youn BT kullanmnn yol at i
performansnn dmesi, zamann iyi deerlendirilememesi, aile ii iletiimin gerilemesi ve
beden salnn bozulmas gibi olumsuz yansmalar da grlmektedir. Bu durum bireylerin
bilinli BT kullanmna ynelik kapsaml politikalarn gelitirilmesi ihtiyacn dourmutur.
Bilgi Gvenlii ve Kullanc Gveni
76. Bilgi toplumu dnm bireysel ve toplumsal riskler yannda siber saldrlar, biliim sular, kiisel verilerin izinsiz kullanm, veri hrszl, kullanclarn istismar gibi nemli sorunlar da
beraberinde getirmitir. Bu sorunlar ekonomik kayp, kullanclarda gven eksiklii ve
hizmetlerde kesinti gibi sonular dourabilmekte; bilgi toplumuna dnm srecini
yavalatmaktadr.
77. Bu kapsamda lkeler, BT'in daha yaygn ve gvenli kullanmn temin edebilmek amacyla bilgi gvenlii, kiisel verilerin korunmas, biliim sularyla mcadele ve gvenli internet gibi
alanlarda ulusal stratejiler gelitirmektedir. Bu ulusal abalar yannda BTin yaygn kullanm ve
zellikle internetin kresel yaps gerei bahse konu alanlarda uluslararas ibirlii de
zorunluluk haline gelmitir. Dier taraftan uluslararas kurulular uluslararas ibirliinin temini,
saldrlara etkin ve annda mdahaleyi salayacak hukuki, kurumsal ve teknik altyap ile
koordinasyon mekanizmalarnn tekil edilmesine ynelik rehber ilke, strateji ve eylem planlar
hazrlamaktadr.
78. Son yllarda gerek lkeler gerekse irketler arasndaki kresel lekteki rekabet sanal dnyaya tanmtr. lkeler, istihbarat kurulular veya irketlerin kendilerine tehdit veya rakip olarak
grd muhataplarna ynelik kontrol altna alma, bilgi szdrma, zarar verme gibi faaliyetleri
sklkla gndeme gelmektedir. Wikileaks, Stuxnet, Prizma gibi ok boyutlu uluslararas etkileri
olan rnekler mevcuttur. Yaplan bir aratrmaya gre kresel dzeyde faaliyet gsteren
irketlerin siber saldrlar neticesinde 100 bin dolarn zerinde ekonomik zarara urama oran
2007 ylnda yzde 5 seviyelerinde iken bu oran 2013 ylnda yzde 40a ulamtr. Bunun
neticesinde lkeler ulusal gvenliin bir bileeni olarak bilgi gvenliini ele almakta, ellerindeki
bilgi varlklarn saldrlara kar korumak amacyla nlemler almakta, siber savunma ve saldr
ekipleri oluturmaktadr.
79. lkelerin korumas gereken bilgi varlklar arasnda kritik bilgi altyaplar giderek nem kazanmakta; lkeler bu altyaplara ilikin zel nlemler almaktadr. Kritik altyaplarn kapsam
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 30
ve tanm, BTin insan yaamnda daha fazla yer almasyla birlikte zel sektr elindeki bilgi
altyaplarn da kapsayacak ekilde genilemekte ve bu alanda kamu-zel ibirliini (K) esas
alan karar alma ve koordinasyon modelleri ortaya kmaktadr. ABD, 2013 ylnda kard
Ulusal Altyap Koruma Plan ile kritik bilgi altyaplarnn korunmasna ilikin kapsaml tedbirler
alm, bu alanda ilgili taraflarn ibirliine vurgu yapmtr.
80. Gnmzde kiisel verilerin korunmas, bilgi toplumuna dnmn salkl biimde gerekleebilmesi iin zlmesi gereken nemli bir mesele olarak grlmektedir. BT
hizmetlerinden faydalanan bireylere ait byk aptaki kiisel veri, hizmet sunum srecinde
kayt altna alnmakta, ilenmekte ve nc taraflarla paylalabilmektedir. nmzdeki
dnemde giderek gelien ve eitlenen hizmet ve teknolojiler yoluyla kiisel verilerin
ilenmesinin katlanarak artaca ngrlmektedir. Ancak bu durum kiisel verilerin izinsiz
kullanm ynndeki endielere ve kullanc gveninin azalmasna neden olmaktadr. Bu
kapsamda lkeler kiisel verilerin toplanmas, ilenmesi, kullanm ve paylamna ilikin
kurallar ieren ulusal veri koruma mevzuatlarn oluturmaktadr. Dier yandan uluslararas
kurulular lkelerin veri koruma mevzuatnn gelimesi amacyla rehber ilkeler hazrlamaktadr.
81. Kiisel verilerin korunmas, kresel BT hizmetlerinin yaygnlamas ve lkeler arasnda artan veri trafii nedeniyle sosyal ve iktisadi adan uluslararas nemi haiz bir konuma gelmektedir.
Bu erevede, lkelerin veri koruma hukuki altyaplarnn uyumlatrlmas abalarnn artt
dikkat ekmektedir. BT hizmetleri alannda korumac yaklam gden baz lkeler veri koruma
mevzuatlarn sklatrarak yabanc irketlerin yerel pazarlarna eriimini zorlatrmakta, bu
yolla yerel BT irketlerine avantaj salamaya almaktadr. BT hizmetleri ihracats lkeler ise
ilikide olduu pazarlarn veri koruma alanndaki gereksinimlerini karlamaya ynelik tedbirler
almaktadr. Youn kiisel veri kullanm olan salk, sigorta, finans gibi geleneksel hizmetlerde
de yurtd pazarlara eriim iin veri koruma mevzuat nem arz etmektedir.
82. AB Veri Koruma Direktifi kiisel verilerin korunmas alannda tm dnyada kabul gren bir ereve sunmaktadr. Sz konusu Direktif kiisel verilerin kazara kaybn, yetkisiz kiilerin eline
gemesini ve bu kiilerce yasad bir biimde imha edilmesini nlemek amacyla uygun teknik
ve kurumsal nlemlerin alnmasna ynelik hkmler iermektedir. Sosyal alar, bulut biliim,
lokasyon bazl hizmetler ve akll kart gibi teknolojik gelimeler ve kresellemenin getirdii
zorunluluklar dikkate alnarak sz konusu Direktifin gncellenmesi almalar srmektedir.
83. e-Salk, akll ebekeler, akll ulatrma gibi BT uygulamalarnn kullanmnn yaygnlamas ile bilgi gvenlii gnlk yaamn srdrlmesi iin vazgeilmez bir noktaya gelmektedir. Dier
yandan, nesnelerin interneti, byk veri, mobil teknolojiler, yaknsama, bulut biliim, d
kaynak kullanm gibi teknolojik gelime ve eilimlerin de etkisiyle BT gvenlii ve kullanc
gveninin salanmas daha da zorlamaktadr. Bu nedenle hizmetlerin kesintisiz ve kaliteli
sunumu ve hizmetten faydalananlarn veri mahremiyetinin temini iin lkelerin gl bir
hukuki, kurumsal ve teknik altyapya sahip olmalarnn nemi artmaktadr.
84. nternet zerindeki ilemlerin ekonomik deerinin artmas, internetin anonim yaps, saldr aralarnn ucuzlamas ve bunlara eriimin kolaylamas, sulular arasndaki ibirliinin
kolaylamas ve artmas gibi nedenlerle nmzdeki dnemde yeni su trlerinin ortaya
kmas ve siber sularda artn devam etmesi beklenmektedir. Dier yandan, biliim suu
haricindeki dier sularn ilenmesinde internet etkin bir haberleme kanal olarak giderek
artan oranda kullanlmaktadr. lkeler siber sularla mcadele kapsamnda adli ve kolluk
birimlerinin kapasitelerini glendirmekte, ceza hukuku sistemine biliim sularn dhil
etmekte ve bu sularn karmakl ve snr aan boyutlar nedeniyle uluslararas ibirlii
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 31
araylarn artrmaktadr. Bununla birlikte, lkelerin yaklam ve mevzuat farkllklar nedeniyle
uluslararas ibirliinde zorluklar yaanmaktadr.
85. nternetin gvenli kullanm kapsamnda lkeler genellikle kullanclar bilinlendirme, eitim verme, farkndalk kampanyalar dzenleme gibi yntemleri benimsemektedir. te yandan,
istenmeyen ieriin yayndan kaldrlmas ve internetin reglasyonu kapsamndaki karar alma
mekanizmalarna STKlar ve meslek birliklerinin dhil edilmesine ynelik rnekler dikkat
ekmektedir.
86. nternetin gvenli kullanmna ilikin almalarn dnya genelinde yaygnlk kazand gzlenmektedir. nternet zerinde zellikle ocuklarn maruz kald bir takm riskleri azaltmak
amacyla birok lke, gvenli internet programlarn uygulamaya koymaktadr. BTde yaanan
gelimeler, gnmzde eriim, ierik ve barndrma hizmet salayclarnn tanmlanmasnda
geleneksel yaklamlarn etkinliini azaltmaktadr. Snr tesi BT hizmetlerinin giderek
yaygnlamas ile bu alanda dzenleme yapmak ve yaptrm uygulamak zorlamaktadr. Bu
kapsamda devletler yaptrmlar hayata geirebilmek iin snr tesi ibirliklerine ihtiya
duymaktadr.
Bilgi ve letiim Teknolojileri Destekli Yeniliki zmler
87. BTin eitli alanlarda kullanlmas ve yaknsayan teknolojiler bu teknolojilere dayal yeniliki zmleri n plana karmtr. BT toplumun kent yaam, evre, eitim, salk, enerji vb.
alanlardaki temel sorunlarna zm bulunmasnda, odanda vatandalarn olduu bir
anlayla yeni hizmetlerin sunulmasnda ve bilgi tabanl dk karbon ekonomisine dnm
srecinde anahtar role sahiptir. Bu alanlarda sunulan yeniliki zmler, yalnzca bir
teknolojinin deil BTle ilgili pek ok ileri teknolojinin birlikte kullanld hizmetler olacaktr.
nmzdeki dnemde n plana kan nemli bir unsur da retilen byk miktardaki saysal
verinin nitelikli kullanm ve retilen nitelikli bilgiye eriimin kolaylatrlmasdr.
88. Gnmzde 7 milyar civarnda olan dnya nfusunun yzde 52si kentlerde yaamaktadr. Dnya genelindeki bu ehirleme oran ykselme eilimindedir. Bu hzl ehirleme konut,
altyap, ulam, eitim, salk, gvenlik gibi hizmetlerin kaliteli ve srdrlebilir biimde
sunulmasn giderek gletirmektedir. Gelimi lkeler ehirlerde sunulan pek ok hizmetin
sunumunu ve takibini kolaylatran, kalitesini artran ve gerek zamanl bilgiye dayal karar
almay mmkn klan CBS tabanl akll kent uygulamalarn hayata geirmektedir.
89. Vatandalarn ihtiyalarnn daha etkin kanallar araclyla tespit edildii, bu ihtiyalara uygun BT rn ve hizmetlerinin gelitirildii ve bunlarn gerek hayatta, ihtiya sahibi kesimler
tarafndan test edildii yaayan laboratuvarlar yaklam, akll kent uygulamalarnda yaygn
olarak kullanlmaktadr. Yaayan laboratuvar uygulamalar zerine bilgi ve tecrbe paylam
amacyla lkeler bir araya gelmektedir. rnein 2006 ylnda bu amala Avrupa Yaayan
Laboratuvarlar A (ENoLL) kurulmutur.
90. Akll kentler evre alannda da nemli kazanmlar salamaktadr. Avrupada nemli ehirlerin yesi olduu EUROCITIES tarafndan da akll kentler iin, en dk enerji kullanm ile en
yaanabilir evreyi sunabilme vurgusu n plana karlmaktadr. zellikle akll elektrik
ebekeleri ve akll binalar bu alandaki nemli gelimelerdir. ABde tketilen elektriin yzde
40dan fazlas binalarn aydnlatma, stma ve soutmasnda kullanlmaktadr. AB tarafndan
topluluk programlar kapsamnda desteklenen akll bina pilot projelerinden yzde 20 enerji
tasarrufu saland grlmtr. Akll kentler alannda gelimi ve gelimekte olan ok sayda
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 32
lke kamu bankalar, aratrma fonlar veya dorudan kamu yatrmlar yoluyla yksek miktarda
kamu kayna ayrmaktadr.
91. Kresel sera gaz salmnn 2010-2020 dneminde yzde 30 civarnda artmas ngrlmektedir. 2012 yl itibaryla BT sektrnn kresel karbon salmnn toplam salmn yzde 2-3lk ksmn
oluturduu tahmin edilmekte olup bu oran BT kullanmnn yaygnlamasyla beraber gn
getike ykselmektedir. Veri miktarnn artmas ve bulut biliim uygulamalarnn yaygnlamas
veri merkezlerine olan talebi artrmtr. Veri merkezlerinin BT sektrnn toplam karbon
emisyonu iindeki orannn 2007 ylndaki yzde 13 oranndan 2020 ylna kadar yzde 22ye
kmas beklenmektedir. Artan enerji maliyetlerini ve sera gaz salmn drmek amacyla veri
merkezleri alannda standartlar belirlenmektedir. Ayrca, kresel veri merkezi firmalar enerji
ihtiyalarn yenilenebilir enerji kaynaklarndan temin etmeye ynelmektedir.
92. Sera gaz salm konusundaki uluslararas gelimelerin yansmas olarak lkelerin bu alandaki hedefleri ve mevzuat dzenlemeleri, irketleri retim srelerini iyiletirme ve enerji
verimliliini artrma konusunda BT destekli zmlere yneltmitir. Yeil biliim iklim
deiiklii ile mcadele ve enerji verimlilii alannda kilit sektr konumunda olup Kresel e-
Srdrlebilirlik Giriiminin 2008 ylnda yapt almaya gre, BTin bata tamaclk, bina,
enerji gibi sektrler olmak zere tm sektrlerden kaynaklanan kresel sera gaz salmn yzde
15 azaltabilecei ngrlmektedir. BTin tm sektrlerde salayaca enerji verimlilii ile 2020
ylna kadar yaklak 600 milyar Avroluk tasarruf yaratlabilecei tahmin edilmektedir. Bunun
yannda, BT rnlerinin evreye duyarl bir ekilde retilmesine ve ekonomik mrn
tamamlam e-atklarn olumsuz evresel etkilerinin en aza indirilmesine ynelik almalar da
arlk kazanmaktadr.
93. Enerji verimliliinde BTin bir dier nemli rol yenilenebilir kaynaklardan retilen enerjinin elektrik ebekesine dhil edilmesidir. Datk halde bulunan ve kesintili enerji salayan bu
kaynaklardan elde edilen enerjinin planl ve sreklilik salayacak ekilde ebekeye dhil
edilmesinde akll ebeke uygulamalar nemli katk salamaktadr. Gelimi lkeler elektrik, su,
doalgaz gibi datm ebekelerinde verimli, srekli, gvenilir ve kaliteli hizmet iin akll
uygulamalar gelitirmektedir. AB 2003-2012 dneminde datm ebekelerine ynelik 300 akll
uygulamann gerekletirilmesi iin toplam 5,5 milyar Avro kaynak ayrmtr.
94. Hzla artan nfus ve ortalama yaam sresinin uzamasna paralel olarak lkelerin salk hizmetleri alanndaki harcamalar artmaktadr. Dnya genelinde salk harcamalarnn GSYHye
oran 1995 ylnda yzde 8,8 iken 2010 ylna gelindiinde yzde 10,4e kmtr. Bu oran Kuzey
Amerikada 2010 ylnda yzde 17,2 olarak gereklemitir. zellikle artan salk harcamalarn
kontrol altna almak, salk hizmetlerinde verimlilii ykseltmek, verilere ve analizlere dayal
kararlar vermek, vatandalara sunulan hizmetlerin kalitesini ve kapsamn artrmak amacyla e-
salk hizmetlerinin kullanlmas dnya genelinde nemli nceliklerden biri olarak
grlmektedir.
95. Gelimi lkelerde elektronik salk kaytlarnn retimi ve paylam ile teletp alannda nemli gelimeler kaydedilmitir. lkeler aras elektronik salk kaytlarnn ve elektronik reetelerin
paylam amacyla Trkiyenin de dhil olduu 23 Avrupa lkesinin katlmyla epSOS Projesi
hayata geirilmitir. Teletp uygulamalar kronik hastalarn uzaktan izlenmesi, nfus younluu
dk blgelere salk hizmetinin ulatrlmas ve takibi maliyetli vakalarda nemli frsatlar
sunmaktadr. Danimarka, sve, Norve ve Finlandiya ulusal dzeyde teletp uygulamalarn
gerekletirmi lkeler olarak ne kmaktadr. Ayrca ABde kronik hastalarn takibi amacyla
eitli teletp projeleri desteklenmektedir.
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 33
96. Mobil teknolojilerin gelimesiyle salk hizmetlerine ilikin sreler de dnme uramaktadr. Mobil cihazlardan alnan hasta verileri elektronik salk kaytlarna dntrlp
salk hizmetleri daha dk maliyetlerle daha etkin bir ekilde sunulabilmektedir. 2010-2012
dneminde mobil salk uygulamalar pazar 13 kat bymtr. 2015 ylnda akll telefon
kullanclarnn yzde 30unun mobil salk uygulamas kullanaca tahmin edilmektedir.
97. 2020 ylna kadar 50 milyar cihazn birbiri ile balantl olaca tahmin edilmektedir. Sensr ve gelien ip teknolojilerinin gnlk hayattaki pek ok canl ve cansz varla entegre edilmesi ve
bunlarn birbirleriyle olan iletiimi (makinalar aras iletiim - M2M) etrafmzdaki nesneleri
yaayan bir bilgi sisteminin unsuru haline getirmektedir. Nesnelerin interneti olarak
adlandrlan bu yap bilginin analizi ve otomasyon alanlarnda nemli frsatlar sunmaktadr.
Bilginin analizinde nesne veya verinin konum ve zaman bazl takibi ve sensr tabanl karar
destek sistemleri ne kmaktadr. rnein, cep telefonu sinyali ve aralardan alnan GPS
verisiyle insan hareketliliinin en youn olduu blgeler gerek zamanl olarak izlenebilmekte
ve bu verilere dayal olarak ticari kararlar alnabilmektedir.
98. Nesnelerin interneti uygulamalarnn olgunlamas ve her sektrde yaygnlamas byk hacimli saysal verinin retilmesine neden olmaktadr. Ayrca, zellikle perakende sektrnde
firmalarn mteri davranlar ile ilgili toplad veriler, her sektrde artan multimedya
kullanm ve sosyal alarda retilen verilerin ynetilmesi ve analiz edilmesi ihtiyac yeni
teknolojilerin gelimesine ve byk veri kavramnn ortaya kmasna yol amtr. Hzla artan
byk veriden ekonomik ve sosyal fayda retmek amacyla, lkeler ve irketler bu alana byk
ilgi gstermekte ve Ar-Ge almalar bata olmak zere, yksek miktarda kaynak ayrmaktadr.
Byk veri pazarnn nmzdeki senelerde ylda yaklak yzde 60 byyerek 2017 ylnda
53,4 milyar dolar seviyesine ulaaca ngrlmektedir. Bu byme beraberinde yeni i
kollarnn olumasna ve istihdama katk yapmaktadr. MGI tarafndan salk, kamu ynetimi,
perakende, imalat ve kiisel konum bilgisi alanlar byk verinin kullanlabilecei nemli
dnm alanlar olarak nitelendirilmektedir.
99. Veri toplama ve analizlerinde salad avantajlarla, tarm arazileri zerindeki bitki rtsnn ve sulanabilir alanlarn tespiti, arazi kullanmnn planlanmas, rekolte tahmini, lleme ve
erozyon etkisinin belirlenmesi gibi alanlarda CBS ve uzaktan alglama teknolojilerinden nemli
lde faydalanlmaktadr.
100. BTin nemli kullanm alanlarndan birisi de afet ynetimidir. Afet ncesi planlama, erken uyar sistemleri, afet sonras hasar tespiti ve yardm organizasyonu gibi temel konularda sensrler ve
mobil teknoloji tabanl byk veri uygulamalar ile CBS altyaplar yaygn olarak
kullanlmaktadr. Japonyada uydu haberlemesi ve sensr bazl olarak afet erken uyar sistemi
kurulmu; bunlara dayal olarak deprem, dev dalga gibi afetlerden ksa sre nce devreye giren
yangn nleme, bilgilendirme, tahliye gibi mekanizmalar oluturulmutur. Dnya genelinde,
afet annda kontrol salayacak etkin bir ynetim mekanizmasnn oluturulmas amacyla
almalar yrtlmekte, almalarn odan ise afet srasnda ve sonrasnda etkin bilgi
paylam oluturmaktadr.
101. BT, kltrel mirasa ve bilimsel bilgiye eriim konusunda nemli frsatlar sunmaktadr. ABDde 2007 ylnda ktphanelerin yzde 38i e-kitap hizmeti verirken bu oran 2011 ylnda yzde
67ye kmtr. Ayrca ktphaneler kullanclarn deien kullanm alkanlklarna uyum
salayarak internet ve sosyal alar zerinden daha fazla hizmet sunmaya balamlardr.
Bilimsel bilgiye ak eriim konusunda Avrupada Aratrma Sonularna Ak Eriim Platformu
kurulmu, bu platform ile akademisyenlerin cretsiz sunduu yaynlarn tek noktadan
-
2015-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan - Aralk 2014 34
sunulmas almas devam etmektedir. Ayrca, Avrupa Mevcut Aratrma Bilgi Sistemi
kapsamnda aratrmaclara, yrtlen bilimsel aratrmalarn knyeleri ile tamamlanan
projelerin sonular sunulmaktadr.
nternet Giriimcilii ve e-Ticaret
102. nternet araclyla gerekleen ekonomi, dier bir tabirle internet ekonomisi 2000li yllarn bandan bu yana nemli bir byme sergilemektedir. nternet, ncelikli olarak perakende,
finans, seyahat, eitim, elence ve ulatrma sektrlerinde internet tabanl yeni i modellerinin
ortaya kmasn salam; pek ok sektrdeki ekonomik bymeyi ve dnm nemli lde
etkiler hale gelmitir. rnein, internet