20 prowadzenie ksiąg rachunkowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

0

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI

Anna Rudzińska

Prowadzenie ksiąg rachunkowych 341[02].Z4.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005


1

Recenzenci: mgr Krystyna Kielan mgr Jolanta Rychlicka Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr Andrzej Zych Korekta: mgr Joanna Fundowicz Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z4.04. Prowadzenie ksiąg rachunkowych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ekonomista.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005


2

SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE 42. WYMAGANIA WSTĘPNE 63. CELE KSZTAŁCENIA 74. MATERIAŁ NAUCZANIA 84.1. Podstawowe wiadomości z zakresu rachunkowości 4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów

8899

104.2. Pojęcie i zakres ksiąg rachunkowych 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów

1111121213

4.3. Istota konta księgowego, budowa i rodzaje 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów

1414151517

4.4. Funkcjonowanie kont bilansowych 4.4.1. Materiał nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzające 4.4.3. Ćwiczenia 4.4.4. Sprawdzian postępów

1818191921

4.5. Funkcjonowanie kont wynikowych 4.5.1. Materiał nauczania 4.5.2. Pytania sprawdzające 4.5.3. Ćwiczenia 4.5.4. Sprawdzian postępów

2222222224

4.6. Kartoteka ilościowo-wartościowa 4.6.1. Materiał nauczania 4.6.2. Pytania sprawdzające 4.6.3. Ćwiczenia 4.6.4. Sprawdzian postępów

2525252526

4.7. Podzielność kont 4.7.1. Materiał nauczania 4.7.2. Pytania sprawdzające 4.7.3. Ćwiczenia 4.7.4. Sprawdzian postępów

2727272828

4.8. Zestawienie obrotów i sald 4.8.1. Materiał nauczania 4.8.2. Pytania sprawdzające 4.8.3. Ćwiczenia 4.8.4. Sprawdzian postępów

2929292931

4.9. Błędy księgowe i sposoby ich poprawiania 4.9.1. Materiał nauczania 4.9.2. Pytania sprawdzające

323232


3

4.9.3. Ćwiczenia 4.9.4. Sprawdzian postępów

3334

4.10. Kontrola dokumentów księgowych 4.10.1. Materiał nauczania 4.10.2. Pytania sprawdzające 4.10.3. Ćwiczenia 4.10.4. Sprawdzian postępów

3535363638

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 396. LITERATURA 44


4

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej prowadzenia ksiąg rachunkowych.

W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej, − zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć i że zdobyłeś wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

− literaturę uzupełniającą.

W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące ksiąg rachunkowych, zasad ich otwierania, prowadzenia i zamykania. Szczególną uwagę poświęcono kontom księgowym. Zakres treści kształcenia obejmuje także zasady sporządzania bilansu próbnego, czyli zestawienia obrotów i sald, który pozwala na uchwycenie błędów, powstałych w czasie księgowania operacji. Nauczysz się poprawiać te błędy za pomocą korekty oraz storna czarnego i czerwonego.

Znajdziesz tutaj również informacje na temat kontroli dokumentów księgowych. Dowiesz się na czym polega kontrola merytoryczna, formalna i rachunkowa dokumentów. Nauczysz się wystawiać faktury korygujące, poprawiać błędy, powstałe w dokumentach, wystawianych przez jednostkę gospodarczą dla innych komórek tej samej jednostki.

Przy wyborze odpowiednich treści pomoże Ci nauczyciel, który wskaże najważniejsze kroki prowadzenia ksiąg rachunkowych, potrzebne do wykonywania czynności określonych wybranym zawodem ekonomicznym.

Z rozdziałem „Pytania sprawdzające” możesz zapoznać się: − przed przystąpieniem do rozdziału „Materiał nauczania” – poznając przy tej okazji

wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

− po zapoznaniu się z rozdziałem „Materiał nauczania”, aby sprawdzić stan swojej wiedzy, która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń. Kolejnym etapem będzie wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie

i utrwalenie informacji o pozyskiwaniu źródeł finansowania. Wykonując ćwiczenia przedstawione w poradniku lub zaproponowane przez nauczyciela, poznasz zasady funkcjonowania kont aktywnych i pasywnych, nauczysz się także zakładać i prowadzić kartotekę ilościowo-wartościową.

Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może sprawić Ci trudność. W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

Na końcu każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją wiedzę. W tym celu: − przeczytaj pytania i odpowiedz na nie,


5

− podaj odpowiedź wstawiając X w odpowiednie miejsce, − wpisz TAK jeśli Twoja odpowiedź na pytanie jest prawidłowa, − wpisz NIE jeśli Twoja odpowiedź na pytanie jest niepoprawna. Odpowiedzi NIE wskazują na luki w Twojej wiedzy, informują Cię również jakich

informacji na temat prowadzenia ksiąg rachunkowych jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do treści, które nie są dostatecznie opanowane. Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości o prowadzeniu ksiąg rachunkowych będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel posłuży się zestawem zadań testowych zawierającym różnego rodzaju zadania.

W rozdziale piątym tego poradnika jest zamieszczony zestaw zadań testowych, który zawiera: − instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu, − przykładową kartę odpowiedzi, w której, w przeznaczonych miejscach, wpisz odpowiedzi

na pytania; będzie to stanowić dla Ciebie trening przed sprawdzianem zaplanowanym przez nauczyciela.


6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi oraz pojęciami z zakresu prawa, − posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, − korzystać z różnych źródeł prawa, w tym z Ustawy o rachunkowości, − prowadzić ewidencję zdarzeń gospodarczych, − rozróżniać typy operacji gospodarczych, − posługiwać się terminologią dotyczącą aktywów, − klasyfikować aktywa trwałe i obrotowe, − identyfikować źródła finansowania, − sporządzać uproszczony bilans, − sporządzać dowody księgowe, − stosować procedury przygotowania dowodów do księgowania, − dokonywać archiwizacji dowodów księgowych, − korzystać z różnych źródeł informacji, − wykorzystywać technologię informacyjną.


7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − nazwać akt prawny regulujący prowadzenie rachunkowości, − wyjaśnić pojęcie rachunkowości, − zdefiniować przedmiot oraz podmiot rachunkowości, − wyjaśnić funkcję informacyjną, kontrolną, analityczną i dowodową rachunkowości, − scharakteryzować cechy rachunkowości, − dokonać podziału rachunkowości ze względu na jej odbiorców, − omówić nadrzędne zasady rachunkowości, − nazwać elementy księgi rachunkowej, − nazwać cechy księgi rachunkowej, − wyjaśnić elementy księgi rachunkowej, − nazwać składniki konta księgowego, − nazwać elementy konta teowego, − wyjaśnić pojęcie obrotu i salda konta, − rozróżnić rodzaje kont księgowych, − obliczyć obroty i salda konta księgowego, − wyjaśnić zasady funkcjonowania kont bilansowych i wynikowych, − sporządzić bilans zamknięcia jednostki gospodarczej, − założyć kartotekę ilościowo-wartościową dla zapasów, − dokonać podzielności poziomej i pionowej kont księgowych, − poprawić błędy księgowe za pomocą storna czarnego i czerwonego, − sporządzić zestawienie obrotów i sald na podstawie sald kont księgowych, − określić cechy prawidłowego dowodu księgowego, − sklasyfikować dowody księgowe według różnych kryteriów, − wyjaśnić istotę kontroli merytorycznej, formalnej i rachunkowej dowodów księgowych, − dokonać kontroli wewnętrznych i zewnętrznych dowodów księgowych, − wystawić fakturę korygującą.


8

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Podstawowe wiadomości z zakresu rachunkowości 4.1.1. Materiał nauczania

Głównym aktem prawnym, regulującym prowadzenie ksiąg rachunkowych jest Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r., (jednolity tekst DzU z 2002 r., nr 76 poz. 694).

Rachunkowość jest systemem ewidencji gospodarczej odzwierciedlającej w formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze oraz sytuację majątkową i wyniki działalności podmiotów gospodarczych.

Przedmiotem rachunkowości są określone zjawiska i procesy gospodarcze, występujące w jednostkach gospodarczych.

Podmiotami rachunkowości są natomiast jednostki, prowadzące rachunkowość. Cechy rachunkowości:

– wyrażanie wszystkich procesów gospodarczych w mierniku pieniężnym, – dokonywanie zapisów księgowych tylko na podstawie dokumentów źródłowych, – stosowanie kont do rejestracji operacji gospodarczych, – opracowanie zakładowego planu kont w celu określenia informacji o działalności

gospodarczej jednostki, – stosowanie zasady podwójnego zapisu do rejestracji operacji gospodarczych, – przeprowadzanie inwentaryzacji, w celu potwierdzenia wiarygodności rejestracji operacji

gospodarczych i stanu finansowo-majątkowego.

Funkcje rachunkowości: – funkcja informacyjna – polega na dostarczaniu informacji do podejmowania decyzji

w procesie zarządzania; jest ona szczególnie ważna dla dyrekcji jednostki gospodarczej, a także dla organów zewnętrznych (głównie poprzez sprawozdania finansowe),

– funkcja kontrolna – polega na ochronie i zabezpieczeniu mienia, w celu wychwycenia nadużyć oraz racjonalnego wykorzystania posiadanych zasobów,

– funkcja analityczna – polega na interpretacji danych liczbowych dostarczanych przez rachunkowość, co pozwala na ocenę działalności danej jednostki gospodarczej,

– funkcja dowodowa – wyraża się w wykorzystaniu urządzeń oraz dowodów księgowych jako wiarygodnych dokumentów w postępowaniu sądowym i podatkowym.

Podział rachunkowości ze względu na odbiorców informacji:

– rachunkowość finansowa, która tworzy informacje o działalności gospodarczej przede wszystkim dla potrzeb odbiorców zewnętrznych (banków, organów skarbowych, władz lokalnych, akcjonariuszy itp.),

– rachunkowość zarządcza, która jest nastawiona na tworzenie informacji dla potrzeb wewnętrznych jednostki gospodarczej i daje podstawy do podejmowania decyzji w zakresie przyszłej działalności.

Nadrzędne zasady rachunkowości:

1) kontynuacji działania – której założeniem jest, że jednostka gospodarcza będzie kontynuowała, w dającej się przewidzieć przyszłości, swoją działalność w tym samym zakresie lub bez istotnych zmian,


9

2) memoriałowa – według której osiągnięte przychody i poniesione koszty zalicza się do okresu, w którym faktycznie wystąpiły, niezależnie od wpływu należności i zapłaty zobowiązania,

3) współmierności przychodów i kosztów – zgodnie z którą na wynik finansowy wpływają zrealizowane w danym roku obrotowym przychody i poniesione dla nich koszty,

4) ostrożności /ostrożnej wyceny/ – według której wycena aktywów i pasywów jednostki musi być dokonana tak, aby nie został zniekształcony wynik finansowy,

5) istotności – wyodrębnia w ewidencji te operacje gospodarcze, które mają istotne znaczenie dla oceny sytuacji majątkowej, finansowej, rentowności jednostki i podejmowania decyzji,

6) ciągłości – przewiduje stałe stosowanie tych samych, przyjętych przez jednostkę metod, w celu zapewnienia porównywalności danych i informacji liczbowych,

7) periodyzacji – mówi o tym, że wszystkie operacje należy zapisywać w księgach rachunkowych.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaki akt prawny reguluje prowadzenie ksiąg rachunkowych? 2. Co to jest rachunkowość? 3. Co jest przedmiotem i podmiotem rachunkowości? 4. Jakie cechy posiada rachunkowość? 5. Jakie funkcje pełni rachunkowość? 6. Jak dzieli się rachunkowość ze względu na jej odbiorców? 7. Jakie znasz nadrzędne zasady rachunkowości? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie Ustawy o rachunkowości określ, co jest podstawą zapisów w księgach rachunkowych (podaj rozdział oraz artykuł).

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z ustawą o rachunkowości, 2) zanotować najważniejsze informacje z odnalezionego artykułu.

Wyposażenie stanowiska pracy: – ustawa o rachunkowości, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Zgodnie z zasadą memoriałową określ w jakich miesiącach będą ujęte: − przychód w przypadku pierwszym, − koszt w przypadku drugim. 1. Jednostka gospodarcza sprzedała produkty w październiku, a otrzymała zapłatę

w styczniu następnego roku;


10

2. Jednostka gospodarcza w grudniu zapłaciła czynsz za wynajem pomieszczeń za przyszły rok.


1) określić na czym polega zasada memoriałowa, 2) przyporządkować przychód i koszt do odpowiedniego okresu sprawozdawczego.


Przedsiębiorstwo wyprodukowało 1 000 krzeseł po 20 zł za jedną sztukę. Podmiot gospodarczy sprzedał 800 krzeseł po 25 zł za sztukę. Ile wyniósł zysk ze sprzedaży krzeseł?


1) obliczyć ile wyniosły koszty produkcji, 2) obliczyć ile wyniosły przychody ze sprzedaży, 3) obliczyć ile wyniosły koszty uzyskania przychodów, 4) porównać przychody i koszty ich uzyskania, ustalić jaki zysk osiągnęło przedsiębiorstwo

ze sprzedaży krzeseł, 5) wskazać zasadę rachunkowości, zgodnie z którą rozwiązałeś zadanie.

Wyposażenie stanowiska pracy: – ustawa o rachunkowości, – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić akt prawny, regulujący prowadzenie ksiąg rachunkowych? 2) wyjaśnić pojęcie rachunkowości? 3) nazwać przedmiot i podmioty rachunkowości? 4) określić cechy rachunkowości? 5) określić funkcje rachunkowości? 6) dokonać podziału rachunkowości? 7) omówić nadrzędne zasady rachunkowości?


11

4.2. Pojęcie i zakres ksiąg rachunkowych 4.2.1. Materiał nauczania

Księgi rachunkowe to dokumentacja księgowa obejmująca zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald. Odzwierciedlają aktywa, pasywa, przychody i koszty przedsiębiorstwa. Stanowią podstawę do sporządzenia sprawozdania finansowego.

Księgi rachunkowe prowadzi się w języku polskim i w walucie polskiej. Obejmują one:

1) dziennik, który służy do zapisywania w porządku chronologicznym, dzień po dniu, danych o operacjach gospodarczych. Zapisy w dzienniku muszą być kolejno numerowane, a sumy zapisów (obroty) liczone w sposób ciągły,

2) konta księgi głównej (ewidencji syntetycznej), w której obowiązuje ujmowanie operacji zgodnie z zasadą podwójnego zapisu. Konta księgi głównej służą do ujęcia zapisów w porządku systematycznym, na kontach przewidzianych w zakładowym planie kont. Na danym koncie księgi głównej zapisów dokonuje się w kolejności chronologicznej,

3) konta ksiąg pomocniczych (ewidencji analitycznej), służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu zapisów konta księgi głównej. Prowadzi się je w porządku systematycznym jako: – wyodrębnione księgi (kartoteki, zbiory danych) w ramach kont księgi głównej, – wyodrębniony system kont, uzgodniony z zapisami kont księgi głównej,

4) wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz) – sporządzają go jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony Ustawą o rachunkowości,

5) zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz zestawienia sald kont ksiąg pomocniczych – zestawienie obrotów i sald księgi głównej sporządza się na koniec każdego miesiąca. Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienia sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych, a na dzień inwentaryzacji zestawienia sald inwentaryzowanej grupy składników majątkowych.

Księgi rachunkowe powinny być:

− trwale oznaczone nazwą jednostki, − wyraźnie oznaczone co do roku obrotowego, − przechowywane starannie w ustalonej kolejności.

Księgi rachunkowe powinny być prowadzone: − rzetelnie – aby dokonane w nich zapisy odzwierciedlały stan faktyczny, − bezbłędnie – dane powinny być kompletne, pozbawione błędów formalnych

i rachunkowych, − sprawdzalnie – tak, aby możliwe było stwierdzenie poprawności dokonanych w nich

zapisów, − bieżąco – gdy pochodzące z nich informacje umożliwiają terminowe sporządzenie

sprawozdań finansowych, deklaracji podatkowych oraz dokonanie rozliczeń finansowych.


12


Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie elementy obejmują księgi rachunkowe? 2. Do czego służy dziennik? 3. Do czego służą konta księgi głównej? 4. Do czego służą konta ksiąg pomocniczych? 5. Jakie jednostki sporządzają inwentarz? 6. Kiedy sporządza się zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej oraz kont ksiąg

pomocniczych? 7. Jakie cechy powinny posiadać księgi rachunkowe? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zaznacz czy zdanie jest prawdziwe (P), czy fałszywe (F): P F 1. Księgi rachunkowe można prowadzić w walucie europejskiej EURO. 2. Zapisy w dzienniku muszą być kolejno numerowane. 3. Konta księgi głównej dotyczą ewidencji syntetycznej i analitycznej. 4. Konta ksiąg pomocniczych służą uszczegółowieniu zapisów kont księgi

głównej. 5. Inwentarz sporządzają wszystkie jednostki gospodarcze.


1) przeczytać uważnie zdania, 2) zaznaczyć znakiem P – jeżeli zdanie jest prawdziwe, F – jeżeli zdanie jest fałszywe.

Wyposażenie stanowiska pracy: – zestaw ćwiczeń, – ustawa o rachunkowości, – literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Dopasuj odpowiednią literę do odpowiedniej cyfry: Księgi powinny być prowadzone: co oznacza: 1. 2. 3. 4.

rzetelnie bezbłędnie sprawdzalnie na bieżąco

A.

B.

C.

D.

tak, aby możliwe było stwierdzenie poprawności dokonanych w nich zapisów aby dokonane w nich zapisy odzwierciedlały stan faktyczny gdy pochodzące z nich informacje umożliwiają terminowe sporządzenie sprawozdań finansowych, dane powinny być kompletne, pozbawione błędów formalnych i rachunkowych


13


1) zastanowić się, co oznacza rzetelne, bezbłędne, sprawdzalne i bieżące prowadzenie ksiąg rachunkowych,

2) połączyć cechy prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych z odpowiadającymi im definicjami.

Wyposażenie stanowiska:

– zestaw ćwiczeń, – ustawa o rachunkowości, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) nazwać elementy księgi rachunkowej? 2) określić do czego służy dziennik? 3) określić, do czego służą konta księgi głównej? 4) określić, do czego służą konta ksiąg pomocniczych? 5) nazwać, jakie jednostki sporządzają inwentarz? 6) omówić, kiedy sporządza się zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej

oraz kont ksiąg pomocniczych? 7) omówić, jakie cechy powinny posiadać księgi rachunkowe?


14

4.3. Istota konta księgowego, budowa i rodzaje 4.3.1. Materiał nauczania

Do ewidencji operacji gospodarczych służy specyficzne urządzenie, jakim jest konto księgowe. Konto to sposób grupowania zapisów księgowych w jednostce gospodarczej, sumuje zapisy z danego rodzaju, zgodnie ze specyficznymi potrzebami jednostki oraz zasadami rachunkowości. Służy rejestrowaniu zmian, jakie zachodzą w działalności przedsiębiorstwa.

Graficzny układ konta przedstawia tabela 1. Tabela 1. Graficzny układ konta Dt Nazwa konta Ct

Data Nr dowodu Treść Kwota Data Nr dowodu Treść Kwota

Dla celów dydaktycznych stosuje się tzw. konto teowe, które przedstawia rysunek 1.

Rysunek 1. Konto teowe

Dt Ct Wn Nazwa konta Ma

Zapisywanie operacji po stronie Debet (Winien) konta określa się jako: debetowanie

konta, obciążenie konta, zapisywanie w ciężar konta. Zapisywanie operacji po stronie Credit (Ma) konta nosi nazwę kredytowania konta,

uznania konta lub zapisania na dobro konta. Budowę konta teowego przedstawia rysunek 2.

Rysunek 2. Budowa konta teowego

Dt Ct Wn Nazwa konta Ma

Obroty Wn

Obroty Ma

Saldo Dt Saldo Ct

Obroty konta to ogólna suma zapisów po stronie Dt i Ct. Wyróżnia się dwa obroty:

debetowy (po stronie Dt) i kredytowy (po stronie Ct). Różnica między wyższymi, a niższymi obrotami nosi nazwę salda konta, które przyjmuje nazwę wyższego obrotu.


15

Konto posiada saldo początkowe Sp (wartość składnika na początek okresu sprawozdawczego) oraz saldo końcowe Sk (wartość składnika na koniec okresu). Saldo końcowe danego konta jest jednocześnie saldem początkowym tego konta w okresie następnym.

Rodzaje kont księgowych:

− konta bilansowe – na których zapisuje się operacje gospodarcze wpływające na aktywa i pasywa (składniki bilansu), np. „Środki trwałe”, „Materiały”, „Kapitał zapasowy”, „Kredyty bankowe”,

− konta wynikowe – służące do rejestrowania operacji gospodarczych kształtujących wynik finansowy, np. „Koszty finansowe”, „Pozostałe przychody operacyjne”, „Usługi obce”;

− konta korygujące – stosowane w celu korekty wartości niektórych kont bilansowych i wynikowych, np. „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”, „Umorzenie środków trwałych”,

− konta rozliczeniowe – służące do rozliczania złożonych operacji gospodarczych, np. „Rozliczenie zakupu”, „Rozliczenie kosztów rodzajowych”.


Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest konto księgowe? 2. Jak zbudowane jest konto teowe? 3. Co to jest obrót i saldo konta? 4. Jak nazywa się zapisywanie operacji gospodarczych po stronie Dt? 5. Jak nazywa się zapisywanie operacji gospodarczych po stronie Ct? 6. Jakie znasz rodzaje kont księgowych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 Posługując się odpowiednią terminologią, nazwij wskazane strzałką, elementy konta

„Materiały”. Dt Materiały Ct

…………

5 000 680 520

93 710

140 60

…………

………… 6 360 5 357 1 003

………… …………


1) nazwać zapisy po stronie Dt, 2) nazwać zapisy po stronie Ct.

Wyposażenie stanowiska pracy: – ustawa o rachunkowości, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


16

Ćwiczenie 2 Posługując się odpowiednią terminologią, nazwij wskazane strzałką, elementy konta

„Kredyty bankowe”. Dt Kredyty bankowe Ct

…………

200 3 000

10 000 5 200

300

…………

………… …………

3 200 12 300

15 500

…………


1) nazwać zapisy po stronie Dt, 2) nazwać zapisy po stronie Ct.


Ustal i nazwij saldo konta „Kasa”, jeżeli: − obroty Dt wynoszą 6 200 zł, − obroty Ct wynoszą 5 300 zł.


1) odjąć od wyższych obrotów obroty niższe, 2) nazwać saldo konta, zgodnie z zasadą, że saldo konta przyjmuje nazwę wyższych obrotów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4

Przyporządkuj podane konta do odpowiedniej grupy: B – bilansowe, W – wynikowe, K – korygujące, R – rozliczeniowe.

1. Środki trwałe 2. Długoterminowe aktywa finansowe 3. Umorzenie środków trwałych 4. Rachunki bankowe 5. Kredyty bankowe 6. Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami 7. Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 8. Wynagrodzenia 9. Rozliczenie niedoborów 10. Materiały 11. Odchylenia od cen ewidencyjnych

materiałów

12. Rozliczenie zakupu 13. Przychody ze sprzedaży materiałów 14. Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu 15. Usługi obce 16. Zyski nadzwyczajne 17. Kapitały zasadnicze 18. Przychody przyszłych okresów 19. Rozliczenia międzyokresowe kosztów 20. Koszty finansowe 21. Zużycie materiałów i energii 22. Wyroby gotowe


17


1) przeczytać uważnie nazwy kont, 2) zastanowić się jakie konta zalicza się do bilansowych, jakie do kont wynikowych, kont

korygujących i kont rozliczeniowych, 3) wpisać obok nazwy konta, symbol oznaczający grupę kont.

Wyposażenie stanowiska: – zestaw ćwiczeń, – ustawa o rachunkowości, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) zdefiniować konto księgowe? 2) omówić budowę konta teowego? 3) wyjaśnić pojęcie obrotu konta? 4) wyjaśnić pojęcie salda konta? 5) nazwać inaczej zapisywanie operacji gospodarczych po stronie Dt? 6) nazwać inaczej zapisywanie operacji gospodarczych po stronie Ct? 7) omówić rodzaje kont księgowych? 8) obliczać obroty i saldo końcowe konta księgowego?


18

4.4. Funkcjonowanie kont bilansowych 4.4.1. Materiał nauczania

Konta bilansowe służą do zapisywania zmian w aktywach i pasywach bilansu. Konta bilansowe dzieli się na trzy grupy:

− konta aktywne – na których zapisuje się zmiany w majątku (aktywach) jednostki gospodarczej, np. „Wartości niematerialne i prawne”, „Produkty gotowe”,

− konta pasywne – stosowane do zapisywania zmian w pasywach, np. „Kapitał zapasowy”, „Kredyty bankowe”,

− konta aktywno-pasywne – których jedynym przykładem są konta rozrachunków, np. „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami”, „Rozrachunki z tytułu VAT”.

Funkcjonowanie kont aktywnych:

1. Saldo początkowe zapisuje się po stronie Dt. 2. Zwiększenie obrotów zapisuje się po stronie Dt. 3. Zmniejszenie obrotów zapisuje się po stronie Ct. 4. Saldo końcowe zapisuje się po stronie Ct.

Funkcjonowanie kont aktywnych przedstawia rysunek 3. Rysunek 3. Funkcjonowanie kont aktywnych

Dt Konto aktywne Ct Sp)

Zwiększenie obrotów

(+)

Zmniejszenie

obrotów (-)

(Sk

Funkcjonowanie kont pasywnych:

1. Saldo początkowe zapisuje się po stronie Ct. 2. Zwiększenie obrotów zapisuje się po stronie Ct. 3. Zmniejszenie obrotów zapisuje się po stronie Dt. 4. Saldo końcowe zapisuje się po stronie Dt.

Funkcjonowanie kont pasywnych przedstawia rysunek 4. Rysunek 4. Funkcjonowanie kont pasywnych

Dt Konto pasywne Ct

Zmniejszenie obrotów

(-)

(SpZwiększenie

obrotów (+)

Sk)


19

Funkcjonowanie kont aktywno-pasywnych: 1. Saldo początkowe zapisuje się po stronie Dt (należności) lub Ct (zobowiązania). 2. Zwiększenie obrotów zapisuje się po stronie Dt (należności) lub Ct (zobowiązania). 3. Zmniejszenie obrotów zapisuje się po stronie Ct (należności) lub Dt (zobowiązania). 4. Saldo końcowe zapisuje się po stronie Ct (należności) lub Dt (zobowiązania).

Funkcjonowanie kont aktywno-pasywnych przedstawia rysunek 5. Rysunek 5. Funkcjonowanie kont aktywno-pasywnych

Dt Konto aktywno-pasywne Ct Sp) należności

Zwiększenie obrotów należności (+)

Zmniejszenie obrotów

zobowiązań (-)

zobowiązania (Sp

Zmniejszenie obrotów należności (-)

Zwiększenie obrotów

zobowiązań (+)

Sk) zobowiązania należności (Sk 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak dzielą się konta bilansowe? 2. W jaki sposób funkcjonują konta aktywne? 3. W jaki sposób funkcjonują konta pasywne? 4. W jaki sposób funkcjonują konta aktywno-pasywne? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Saldo początkowe konta „Środki trwałe” wynosi 10 260 zł. Zapisz zmiany na tym koncie, które wystąpiły na skutek następujących operacji gospodarczych: 1. Zakupiono maszynę o wartości 4 200 zł i przyjęto ją do użytkowania. 2. Przekazano nieodpłatnie szkole podstawowej komputer o wartości 2 400 zł. 3. Wskutek pożaru uległy zniszczeniu maszyny produkcyjne o wartości 1 300 zł.


1) zapisać saldo początkowe zgodnie z zasadą funkcjonowania kont aktywnych, 2) zapisać zwiększenie po stronie Dt i zmniejszenie po stronie Ct obrotów na koncie „Środki

trwałe”.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


20

Ćwiczenie 2 Ustal saldo końcowe konta „Kredyty bankowe”, jeżeli saldo początkowe wynosi 17 800

zł oraz w bieżącym okresie wystąpiły poniższe operacje dotyczące konta „Kredyty bankowe”: 1. Zaciągnięto kredyt na spłatę zobowiązań w wysokości 5 000 zł. 2. Spłacono ratę kredytu w wysokości 1 000 zł.


1) zapisać saldo początkowe na koncie „Kredyty bankowe” zgodnie z zasadą funkcjonowania kont pasywnych,

2) zapisać zmiany na koncie „Kredyty bankowe” (zwiększenie obrotów po stronie Ct, zmniejszenie po stronie Dt),

3) obliczyć obroty po obu stronach konta, 4) porównać obroty Dt i Ct, a różnicę zapisać jako saldo końcowe.

Wyposażenie stanowiska pracy: – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3

Saldo początkowe konta „Rozrachunki z pracownikami” wynosi 4 000 zł (Dt) i 7 000 zł (Ct). W bieżącym okresie wystąpiły następujące operacje gospodarcze: 1. Wypłacono pracownikowi zaliczkę na zakup materiałów w kwocie 1 000 zł. 2. Pracownik zakupił materiały o wartości 400 zł. 3. Pracownik zwrócił część niewykorzystanej zaliczki w kwocie 600 zł. Ustal salda końcowe na koncie „Rozrachunki z pracownikami”.


1) otworzyć konto „Rozrachunki z pracownikami” zapisując salda początkowe, 2) zapisać zmiany na tym koncie dotyczące należności i zobowiązań, 3) obliczyć obroty po stronie Dt i Ct, 4) porównując obroty po obu stronach konta ustalić saldo końcowe należności i zobowiązań.


Spółka akcyjna ABC zajmuje się produkcją czapek. 1. Na podstawie uproszczonego bilansu (patrz tabela) otwórz konta. 2. Wpisz zmiany na kontach dotyczące następujących składników bilansu:

a) Środki trwałe zwiększyły się o 10 000 zł, Rachunki bankowe zmniejszyły się o 10 000 zł.

b) Rozrachunki z odbiorcami zmniejszyły się o 2 000 zł, Kasa zwiększyła się o 2 000 zł. c) Wartości niematerialne i prawne zwiększyły się o 1 500 zł. Rachunki bankowe

zmniejszyły się o 1 500 zł. d) Kasa zmniejszyła się o 450 zł, Materiały zwiększyły się o 450 zł.


21

e) Produkcja w toku zmniejszyła się o 780 zł, Produkty gotowe zwiększyły się o 780 zł. f) Rozrachunki z dostawcami zwiększyły się o 600 zł, Materiały zwiększyły się

o 600 zł. g) Kredyty bankowe zwiększyły się o 50 000 zł, Rachunki bankowe zwiększyły się

o 50 000 zł. h) Rozrachunki z dostawcami zmniejszyły się o 300 zł, Rachunki bankowe zmniejszyły się

o 300 zł. 3. Ustal salda końcowe. 4. Sporządź bilans zamknięcia.

Aktywa Kwota (w zł)

Pasywa Kwota (w zł)

A. Aktywa trwałe 1. Środki trwałe 2. Wartości niematerialne i prawne

B. Aktywa obrotowe 1. Materiały 2. Produkcja w toku 3. Produkty gotowe 4. Kasa 5. Rachunki bankowe 6. Rozrachunki z odbiorcami

180 00017 000

9 0002 5001 500

70016 000

7 200

A. Kapitały własne 1. Kapitał akcyjny

B. Kapitały obce 1. Kredyty bankowe 2. Rozrachunki z dostawcami

200 000

30 0003 900

Suma bilansowa 233 900 Suma bilansowa 233 900


1) zapisać salda początkowe kont aktywnych i pasywnych po odpowiednich stronach, 2) zapisać zmiany w obrotach na kontach, 3) obliczyć obroty kont po stronie Dt i Ct, 4) porównując obroty po obu stronach kont ustalić salda końcowe, 5) sporządzić bilans zamknięcia.

Wyposażenie stanowiska pracy: – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.4.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) sklasyfikować konta bilansowe? 2) określić zasady funkcjonowania kont aktywnych? 3) określić zasady funkcjonowania kont pasywnych? 4) określić zasady funkcjonowania kont aktywno-pasywnych? 5) sporządzić bilans zamknięcia?


22

4.5. Funkcjonowanie kont wynikowych 4.5.1. Materiał nauczania

Konta wynikowe służą do ewidencji operacji gospodarczych, które kształtują wynik finansowy. Są to: – konta kosztów, – konta przychodów, – konta strat, – konta zysków, – konto „Wynik finansowy”.

Zasady funkcjonowania kont wynikowych:

1. Konta wynikowe nie posiadają sald początkowych. 2. Koszty i straty nadzwyczajne księguje się po stronie Dt. 3. Przychody i zyski nadzwyczajne księguje się po stronie Ct. 4. Salda kont wynikowych przenosi się na konto „Wynik finansowy”.

Funkcjonowanie kont kosztów i strat oraz przychodów i zysków przedstawia rysunek 6.

Rysunek 6. Funkcjonowanie kont wynikowych

Koszty Straty nadzwyczajne

Przychody Zyski nadzwyczajne

Poniesione koszty (straty)

Przeniesienie kosztów (strat)

Przeniesienie przychodów

(zysków)

Osiągnięte przychody

(zyski)

Jeżeli saldo konta kosztów i strat nadzwyczajnych jest wyższe niż saldo konta

przychodów i zysków nadzwyczajnych, powstaje strata netto, natomiast gdy saldo konta kosztów i strat jest niższe niż saldo konta przychodów i zysków, mamy do czynienia z zyskiem netto. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie konta zalicza się do wynikowych? 2. W jaki sposób funkcjonują konta wynikowe? 3. Kiedy powstaje zysk netto, a kiedy strata netto? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Określ, w których z podanych zdarzeń gospodarczych występuje koszt, strata, przychód lub zysk. 1. Sprzedano za gotówkę środek trwały. 2. Otrzymano fakturę od dostawcy za wykonane usługi. 3. Zakupiono materiały (WB).


23

4. Przekazano w formie darowizny materiały. 5. Spłacono ratę kredytu bankowego. 6. W czasie pożaru uległy zniszczeniu materiały. 7. Otrzymano odszkodowanie za zniszczone materiały. 8. Stwierdzono w magazynie nadwyżkę materiałów. 9. Naliczono wynagrodzenia pracownikom. 10. Wypłacono wynagrodzenia pracownikom.


1) wpisać do tabeli, które z podanych zdarzeń gospodarczych wskazują na poniesienie kosztu, straty, przychodu lub zysku.

Nr zdarzenia gospodarczego Koszt Strata Przychód Zysk

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Zapisz na odpowiednich kontach i po odpowiednich stronach następujące koszty i przychody: 1. Przychody finansowe 1 000 zł. 2. Zużycie materiałów i energii 750 zł. 3. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 160 zł. 4. Pozostałe przychody operacyjne 200 zł. 5. Koszty finansowe 600 zł. 6. Zyski nadzwyczajne 700 zł. 7. Pozostałe koszty operacyjne 200 zł. 8. Straty nadzwyczajne 800 zł.


1) przypomnieć sobie zasady funkcjonowania kont kosztów i przychodów i zgodnie z nimi zapisać po odpowiednich stronach kont koszty i przychody,

2) obliczyć przychody i zyski, 3) obliczyć koszty i straty, 4) ustalić, czy wynik finansowy jest zyskiem czy stratą, odejmując koszty od przychodów.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


24

4.5.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) nazwać zasady funkcjonowania kont wynikowych? 2) określić, kiedy powstaje zysk netto, a kiedy strata netto? 3) nazwać przykłady kont wynikowych?


25

4.6. Kartoteka ilościowo-wartościowa 4.6.1. Materiał nauczania

Pomocnym urządzeniem księgowym do prowadzenia ewidencji zapasów jest kartoteka ilościowo-wartościowa, której wzór przedstawia tabela 2.

Kartoteka ilościowo-wartościowa przeznaczona jest do rozliczania przepływu towarów i materiałów w magazynach. W kolejnych kolumnach zapisuje się stan początkowy towarów i materiałów, symbol i numer dowodu, na podstawie którego dokonuje się zapisu, ilość i wartość przychodu i rozchodu towarów i materiałów oraz stan końcowy. Tabela 2. Kartoteka ilościowo-wartościowa

Stan początkowy Przychód Rozchód Stan końcowy

Lp.

Data

Symbol i numer dowod

u Ilość Wartość Ilość Wartość Iloś

ć Wartość Ilość Wartość


Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jakim celu prowadzi się kartotekę ilościowo-wartościową? 2. Z jakich elementów składa się kartoteka ilościowo-wartościowa? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przedsiębiorstwo „CUKIEREK” zajmuje się wyrobem słodyczy. Zapisz w kartotece ilościowo-wartościowej zmianę stanu materiałów, która nastąpiła w wyniku następujących operacji gospodarczych: 1. Przyjęto do magazynu 30 kg cukru po 1,50 zł/kg (PZ). 2. Wydano do zużycia 10 kg cukru po 1,50 zł/kg (RW). 3. Rozchód sprzedanego cukru 15 kg po 1,55 zł/kg (WZ).


1) sklasyfikować poszczególne operacje jako rozchód lub przychód, 2) zapisać je w odpowiednim miejscu w kartotece.

Wyposażenie stanowiska pracy: – kartoteka ilościowo-wartościowa, – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


26

Ćwiczenie 2 Sklep „MOTYLEK” zajmuje się sprzedażą odzieży sportowej. Zapisz w kartotece

ilościowo-wartościowej zmianę stanu towarów, która nastąpiła w wyniku następujących operacji gospodarczych: 1. Przyjęto do sklepu 30 par szortów po 15 zł/szt. (według raportu sklepowego). 2. Wyksięgowano wartość sprzedanych szortów w ilości 10 par po 15 zł/szt. 3. Sprzedano 5 par szortów po 25 zł/szt.


1) sklasyfikować poszczególne operacje jako rozchód lub przychód, 2) zapisać je w odpowiednim miejscu w kartotece.

Wyposażenie stanowiska pracy: – kartoteka ilościowo-wartościowa, – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.6.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wyjaśnić, w jakim celu stosuje się kartotekę ilościowo-wartościową? 2) określić, z jakich elementów składa się kartoteka ilościowo-wartościowa? 3) zakładać i prowadzić katrtotekę ilościowo-wartościową?


27

4.7. Podzielność kont 4.7.1. Materiał nauczania

Konta księgowe mogą być dzielone i łączone. Dzielenie kont występuje wówczas, gdy chce się uzyskać bardziej szczegółowe informacje dotyczące zapisów na koncie.

Wyróżnia się dwa rodzaje podzielności kont: − podzielność poziomą, − podzielność pionową.

Podzielność pozioma polega na tym, że konta ogólne (syntetyczne) dzieli się na konta szczegółowe (analityczne). Zapis na koncie syntetycznym powtarza się na koncie analitycznym, w związku z tym obroty debetowe i kredytowe konta syntetycznego muszą być odpowiednio zgodne z sumą obrotów debetowych i kredytowych wszystkich kont analitycznych, prowadzonych do tego konta. Saldo konta syntetycznego powinno być równe sumie poszczególnych sald na kontach analitycznych. Przykład prowadzenia analityki przy zastosowaniu podzielności poziomej kont przedstawia rysunek 7. Rysunek 7. Schemat podzielności poziomej kont

Rozrachunki z dostawcami

2) 480 1 500 (Sp 600 (1 320 (3

Dostawca A Dostawca B Dostawca C

780 (Sp 600 (1

2) 480 120 (Sp 600 (Sp 320 (3

Podzielność pionowa polega na tym, że część zapisów z jednego konta syntetycznego jest

ujmowana na innym koncie syntetycznym, które są tzw. kontami korygującymi. Przykład przedstawia rysunek 8.

Rysunek 8. Schemat podzielności pionowej kont

Środki trwałe

Umorzenie środków trwałych

wartość

początkowa

zużycie


Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Na czym polega pozioma podzielność kont? 2. Na czym polega podzielność pionowa kont? 3. Jakie są zasady dokonywania zapisów księgowych?


28

4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Jesteś właścicielem sklepu spożywczego. 1. Zaproponuj nazwy kont analitycznych do konta „Towary”. 2. Jakie konto analityczne można założyć do konta „Środki trwałe” (podzielność pionowa

kont)?


1) ustalić asortyment swojego sklepu, 2) wypisać nazwy kont analitycznych do konta „Towary”, 3) podać nazwę konta analitycznego w przypadku podzielności pionowej do konta „Środki

trwałe”.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Do których z podanych kont syntetycznych poprowadziłbyś analitykę, gdybyś był właścicielem zakładu produkującego zabawki? – Środki trwałe, – Materiały, – Towary, – Rozrachunki z odbiorcami, – Rachunki bankowe, – Kredyty bankowe, – Rozrachunki z dostawcami, – Rozrachunki z ZUS.


1) zastanowić się, do których kont syntetycznych warto prowadzić konta analityczne, 2) zaproponować nazwy kont analitycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.7.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wyjaśnić na czym polega podzielność pozioma kont? 2) wyjaśnić na czym polega pionowa podzielność kont? 3) zaproponować nazwy kont analitycznych do kont syntetycznych?


29

4.8. Zestawienie obrotów i sald 4.8.1. Materiał nauczania

Jednym ze sposobów sprawdzania poprawności zapisów na kontach jest zestawienie obrotów i sald, czyli tzw. bilans próbny (tabela 3), pozwalające na wykrycie błędów związanych z naruszeniem zasady podwójnego zapisu. Zawiera ono: − symbole lub nazwy kont, − salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za miesiąc oraz salda na koniec

miesiąca, − sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za miesiąc oraz sald na koniec

miesiąca. Tabela 3. Zestawienie obrotów i sald

Saldo początkowe Obroty Saldo końcowe Lp. Nazwa konta Dt Ct Dt Ct Dt Ct

Σ = Σ Σ = Σ 4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jakim celu sporządza się zestawienie obrotów i sald? 2. Jak inaczej nazywa się zestawienie obrotów i sald? 3. Jakie dane zawiera zestawienie obrotów i sald? 4.8.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Sporządź zestawienie obrotów i sald na podstawie zapisów na kontach:

Środki trwałe Materiały Produkcja w toku 800

11 300

80 15

29

70 29

30

811 0 811

395 29 366

99 30 69

Rozrachunki


30

Wyroby gotowe z odbiorcami Rachunki bankowe 90 30

80 18

40 15

3

110 40

31 42 15 24

120 0 120

98 58 40

150 112 38

Kapitał zasadniczy Kapitał zapasowy Kredyty bankowe

600 700 42 15

150

0 600

600 0 700

700 57 93

150


Kasa

Długoterminowe aktywa finansowe

80 31 3

18 11

15

0 80

80 34 29 5

15 0 15


1) sporządzić zestawienie obrotów i sald, 2) wpisać nazwy kont, 3) wpisać obroty i salda końcowe, 4) podsumować salda końcowe.


Oblicz salda końcowe kont, mając dane:

Obroty (w zł) Salda końcowe (w zł) Lp. Nazwa konta Dt Ct Dt Ct 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Środki trwałe Materiały Produkty gotowe Kasa Rachunki bankowe Kapitały zasadnicze (podstawowe) Rozrachunki z dostawcami Kredyty bankowe

9 000 3 315 2 250

375 2 550

0

1 200 900

0 300 225

90 1 800

11 700

4 425 1 050


31


1) w przypadku kont aktywnych odjąć obroty Ct od obrotów Dt, wynik wpisać jako saldo końcowe po stronie Dt,

2) w przypadku kont pasywnych odjąć od obrotów Ct obroty Dt, wynik wpisać jako saldo końcowe po stronie Ct,

3) obliczyć sumę sald końcowych.

Wyposażenie stanowiska: – zestawienie obrotów i sald, – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.8.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wyjaśnić, w jakim celu sporządza się zestawienie obrotów i sald? 2) określić, jak inaczej nazywa się zestawienie obrotów i sald? 3) wyjaśnić, jakie dane zawiera zestawienie obrotów i sald? 4) sporządzić zestawienie obrotów i sald?


32

4.9. Błędy księgowe i sposoby ich poprawiania 4.9.1. Materiał nauczania

Sposób poprawiania błędów księgowych zależy od momentu, w którym ten błąd zostanie zauważony (przed albo po zamknięciu miesiąca) oraz od stosowanej techniki.

W przypadku techniki ręcznej, gdy błąd zostanie zauważony przed zamknięciem miesiąca można stosować tzw. korektę. Błędny zapis należy przekreślić, powinien on jednak zostać czytelny. Obok należy dokonać poprawnego zapisu wraz z datą i podpisem osoby poprawiającej.

W przypadku, gdy błąd stwierdzi się po zamknięciu miesiąca oraz w technice komputerowej, w celu poprawy błędu stosuje się tzw. storno. Wyróżnia się dwa rodzaje storna: − storno czarne – które polega na tym, że błędny zapis powtarza się po przeciwnych stronach

kont, na których są błędy, przy użyciu liczb dodatnich, a następnie księguje poprawnie; − storno czerwone – które polega na tym, że zapis błędny powtarza się kolorem czerwonym,

oznaczającym liczby ujemne (w technice komputerowej stosuje się liczby ujemne) po tej stronie, na której wystąpił błąd, a następnie księguje się w sposób prawidłowy.

Przykład 1

Zakupiono materiały za gotówkę za kwotę 30 zł. Operację tę zaksięgowano na odpowiednich kontach (Dt – Materiały, Ct – Kasa), lecz w niewłaściwej kwocie 300 zł. 1) Należy zapisać kwotę 300 zł na koncie „Materiały” po stronie Dt oraz na koncie „Kasa” po stronie „Ct”. 2) Następnie powtórzyć błędny zapis po stronie Ct na koncie „Materiały” oraz po stronie Dt na koncie „Kasa”. 3) Zapisać poprawną kwotę 30 zł po stronie Dt na koncie „Materiały” oraz po stronie „Ct” na koncie „Kasa”.

Materiały Kasa 1) 300 2b) 30

300 (2a 2a) 300 300 (1 30 (2b

Przykład 2

Poprawimy operację gospodarczą z przykładu 1 za pomocą storna czerwonego. 1) Należy zapisać kwotę 300 zł na koncie „Materiały” po stronie Dt oraz na koncie „Kasa” po stronie „Ct”. 2) Następnie powtórzyć błędny zapis kolorem czerwonym po tych samych stronach, na których wystąpił błąd

(po stronie Dt na koncie „Materiały” oraz po stronie „Ct” na koncie „Kasa” ) lub otoczyć go ramką. 3) Zapisać poprawną kwotę 30 zł po stronie Dt na koncie „Materiały” oraz po stronie „Ct” na koncie „Kasa”.

Materiały Kasa 1) 300 2a) 300 2b) 30

300 (1 300 (2a

30 (2b 4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz techniki poprawiania błędów księgowych? 2. Na czym polega korekta i kiedy można ją stosować? 3. Na czym polega storno czarne i w jakich przypadkach można je stosować? 4. Na czym polega storno czerwone i w jakich przypadkach można je stosować?


33

4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

W firmie „KORAL”, która prowadzi usługi w zakresie informatyki, w bieżącym okresie wystąpiły następujące operacje gospodarcze: 1. Sprzedano za gotówkę program komputerowy 1 000 zł (Dt – Kasa, Ct – Pozostałe

przychody operacyjne). 2. Zakupiono komputer do sprzedaży (WB) o wartości 5 000 zł (Dt – Środki trwałe, Ct –

Rachunki bankowe). 3. Wystawiono fakturę za drukarkę na kwotę 560 zł (Dt – Rozrachunki z odbiorcami, Ct –

Przychody ze sprzedaży towarów). Operacje te zostały błędnie zaksięgowane, należy dokonać poprawy błędnych zapisów.

Rachunki bankowe Towary Środki trwałe

1) 1 000

100 (1 2) 5 000

Kasa Rozrachunki

z dostawcami

Usługi obce 2) 5 000

560 (3 3) 560


1) przeanalizować dokonane zapisy, 2) dokonać poprawy błędnych zapisów za pomocą storna czarnego lub czerwonego, 3) zapisać poprawne wartości po odpowiednich stronach kont.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Otrzymano fakturę od dostawcy za zakupione materiały na kwotę 5 000 zł. Operację tę zaksięgowano na koncie „Materiały” po stronie Dt oraz na koncie „Kasa” po stronie Ct.

Popraw błąd za pomocą storna czarnego.


1) otworzyć konta „Materiały” i „Kasa”, zapisując na nich dane podane w treści zadania, 2) dokonać poprawy za pomocą storna czarnego na koncie „Kasa”, 3) otworzyć odpowiednie konto i dokonać na nim prawidłowego zapisu.

Wyposażenie stanowiska pracy: – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla nauczyciela.


34

4.9.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić sposoby poprawiania błędów księgowych? 2) wyjaśnić na czym polega poprawianie błędów księgowych za pomocą

korekty? 3) wyjaśnić na czym polega poprawianie błędów księgowych za

pomocą storna czarnego? 4) wyjaśnić na czym polega poprawianie błędów księgowych za pomocą

storna czerwonego? 5) poprawić błędy księgowe za pomocą storna czarnego? 6) poprawić błędy księgowe za pomocą storna czerwonego?


35

4.10. Kontrola dokumentów księgowych 4.10.1. Materiał nauczania

Każdy zapis w księgach rachunkowych musi opierać się na odpowiednim, rzetelnym i prawidłowym dokumencie.

Dokument uznaje się za sporządzony prawidłowo w przypadku, gdy: − dokonane w nim zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty, − zapisy w nim wprowadzane są kompletne i poprawne (tzn. wskazane są strony

uczestniczące w operacji, zawierają datę wystawienia dowodu oraz datę wystąpienia operacji, przedmiot operacji, jej wartość i ilość, podpisy osób odpowiedzialnych za prawidłowe dokonanie operacji),

− jest sprawdzony pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym, − jest oznaczony numerem, umożliwiającym powiązanie go z zapisami księgowymi

dokonanymi na jego podstawie.

Dokumenty, na podstawie których rejestruje się operacje gospodarcze nazywa się dowodami księgowymi.

Podział dowodów księgowych:

1) z punktu widzenia wystawcy dowodu: a) dowody własne – wystawiane przez własne komórki organizacyjne. Wśród dowodów

własnych wyróżnia się: dowody wewnętrzne (wystawiane dla innych komórek, na potrzeby własnej firmy, np. PZ – przyjęcie zakupu) oraz dowody zewnętrzne (wystawiane dla innych osób, np. faktury dla kontrahentów),

b) dowody obce – wystawiane przez inne jednostki, np. wyciąg bankowy. 2) z punktu widzenia techniki ewidencji:

a) dowody źródłowe – które po raz pierwszy rejestrują określone operacje gospodarcze, np. KP – kasa przyjęła,

b) dowody wtórne – sporządzone na podstawie dowodów źródłowych, np. raport kasowy;

Dowody księgowe kontroluje się pod względem:

− merytorycznym, czyli sprawdzenie, czy wszystkie dane podane w dokumencie odpowiadają rzeczywistości,

− formalnym, czyli sprawdzenie, czy dowód jest kompletny, czy zawiera wszystkie niezbędne dane,

− rachunkowym, czyli sprawdzenie, czy dowód nie zawiera błędów arytmetycznych.

Błędy w wewnętrznych dowodach księgowych poprawia się przez skreślenie błędnego zapisu (przy czym skreślony zapis musi pozostać czytelny) i wpisanie poprawnego z datą poprawki i podpisem osoby do tego upoważnionej. Nie wolno skreślać pojedynczych cyfr, ani liter.

Błędy w dowodach obcych oraz dowodach własnych zewnętrznych poprawia się poprzez wystawienie dowodu korygującego, który należy wysłać do kontrahenta.


36


Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń. 1. Kiedy dokument uznaje się za sporządzony prawidłowo? 2. Jaki dokument nazywa się dowodem księgowym? 3. Jak dzieli się dowody księgowe z punktu widzenia osoby wystawiającej dowód? 4. Jak dzielą się dowody księgowe z punktu widzenia techniki ewidencji? 5. Na czym polega merytoryczna kontrola dokumentów? 6. Na czym polega kontrola formalna dowodów księgowych? 7. Na czym polega kontrola rachunkowa dowodów księgowych? 4.10.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Sprawdź pod względem formalnym i rachunkowym raport kasowy, sporządzony na podstawie dowodów KP i KW.

Raport kasowy za okres od 01.09.2005r. do 30.09.2005r. Nr raportu kasowego RK 9/2005

Lp. Nr dokumentu

Data Opis Dt Ct Kontrahent Podpis kontrahenta

1. KW 1/9/05 02.09 Zaliczka na zakup materiałów

60,00 Nowak Adam

2. KP 1/9/05 05.09 Wpłata należności od firmy X

160,00 Kowalski Jan

3. KP 2/9/05 16.09 Zwrot zaliczki 15,00 Nowak Adam 4. KP 3/9/05 27.09 Na wypłatę

wynagrodzeń 4 000,00

5. KW 3/9/05 28.09 Lista płac 9/05 1 500,00 Nowak Adam

Obroty 4 160,00 1 585,00 Przeniesienie z poprzedniego raportu

980,00 900,00

Stan kasy 5 140,00 2 485,00


1) przyjrzeć się dokładnie raportowi kasowemu, 2) odszukać błędy w dowodzie księgowym (czy znajdują się na nim wszystkie informacje,

czy nie ma błędów arytmetycznych itd.), 3) poprawić błędy zgodnie z zasadami poprawiania błędów w wewnętrznych dowodach

księgowych.

Wyposażenie stanowiska pracy: – raport kasowy, – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


37

Ćwiczenie 2 Sprawdź pod względem merytorycznym, formalnym i rachunkowym fakturę wystawioną

przez Hurtownię Sprzętu AGD „ALFA” dla sklepu „BETA” za zakup towarów.


1) przeanalizować dokładnie fakturę, 2) zwrócić uwagę na błędy powstałe podczas wypisywania dokumentu, 3) wystawić fakturę korygującą.

Wyposażenie stanowiska pracy: – faktura VAT, – faktura korygująca VAT, – kalkulator, – literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

FAKTURA VAT nr 12345/2005 KOPIA/ORYGINAŁ

Data wystawienia: 2005-09-27 Data sprzedaży: 2005-09-27 Termin płatności: 14 dni Forma płatności: przelew

Sprzedawca Hurtownia Sprzętu AGD „ALFA” ul. Jasna 65 71-123 Szczecin tel/fax: 091-456 78 90 NIP: 851-123-45-67 nr rachunku bankowego: PKO BP O/Szczecin, 1111117778890056123 Nabywca Sklep „BETA” ul. Słoneczna 3 70-556 Szczecin tel/fax: 091-444 55 66 NIP: 852-098-76-54

Lp. Nazwa towaru Ilość Cena Wartość netto

Stawka VAT

Kwota VAT

Wartość brutto

1. 2. 3.

Suszarka do włosów Toster Elektroniczna waga kuchenna

5 3 2

53,00 123,00 150,00

265,00 369,00 300,00

22% 7%

22%

58,30 25,83 44,00

323,30 394,83 366,00

Ogółem według stawek VAT: 369,00 565,00

7% 22%

25,83 102,30

394,83 667,30

RAZEM: 934,00 128,13 1 062,13 Do zapłaty: 1 062, 13 zł Słownie: tysiąc sześćdziesiąt dwa złote, trzynaście groszy

.......................................................... .......................................................... Podpis osoby upoważnionej do wystawiania faktury VAT

Podpis osoby upoważnionej do odbioru faktury VAT


38

4.10.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić cechy prawidłowego dowodu księgowego? 2) określić, kiedy dokument jest dowodem księgowym? 3) określić podział dowodów księgowych z punktu widzenia osoby

wystawiającej dowód? 4) określić podział dowodów księgowych z punktu widzenia techniki

ewidencji? 5) wyjaśnić na czym polega merytoryczna kontrola dokumentów? 6) wyjaśnić na czym polega kontrola formalna dowodów księgowych? 7) wyjaśnić na czym polega kontrola rachunkowa dowodów księgowych? 8) przeprowadzić korektę dowodów wewnętrznych? 9) przeprowadzić korektę dowodów zewnętrznych? 10) Wystawić fakturę korygującą?


39

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ TEST PRAKTYCZNY INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z treścią zadania. 4. Część praktyczna sprawdza Twoje umiejętności z zakresu prowadzenia ksiąg

rachunkowych. Zadanie rozwiąż na karcie odpowiedzi. 5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 6. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 7. Pamiętaj, że będziesz oceniany za wszystkie czynności opisane w poleceniach. 8. Na rozwiązanie zadania masz 90 minut. Powodzenia Zadanie

Na podstawie zapisów na kontach hurtowni artykułów spożywczych: 1. Sporządź bilans otwarcia. 2. Określ rodzaj każdego konta. 3. Zaproponuj konta analityczne do kont „Towary” i „Rozrachunki z odbiorcami”. 4. Określ jaką metodę poprawiania błędów zastosowano w przypadku operacji 6. 5. Sporządź zestawienie obrotów i sald. 6. Sporządź bilans zamknięcia.

Środki trwałe

Długoterminowe aktywa finansowe

Towary

Materiały

Sp) 30000 3) 1000

300 (12

Sp) 10000 700 (15 Sp) 6000 3000 (31500 (9

Sp) 500 6a) 2000

400 (12000 (6

2000 (6a

Rozrachunki z odbiorcami


Kasa

Rachunki bankowe

Sp) 2000 2) 5000 8) 2000

2500 (7

16) 3000 6) 2000 6a) 2000

5000 (Sp2000 (6a

100 (11

Sp) 350013) 15014) 900

50 (4 Sp) 8000 7) 2500 19) 100

3000 (161000 (17

200 (18

Kapitał zasadniczy

Kredyty bankowe Zużycie materiałów

i energii Przychody ze

sprzedaży towarów 45000 (Sp

1000 (5

17) 1000 10000 (Sp 1) 400 400 (20d 20a) 7000 5000 (22000 (8

Wartość sprzedanych towarów w cenie

Rozrachunki z tytułu


40

nabycia Koszty finansowe Przychody finansowe wynagrodzeń 3) 3000 9) 1500

4500 (20g

18) 200 15) 700

900 (20i 20c) 1000 900 (14100 (19

700 (10

Wynagrodzenia

Usługi obce Pozostałe przychody

operacyjne

Wynik finansowy 10) 700 700 (20e

11) 100 100 (20f 20b) 150 150 (13 20d) 400 20e) 700 20f) 100 20g) 4500 20h) 350 20i) 900

7000 (20a150 (20b

1000 (20c

Pozostałe koszty

operacyjne

4) 50 12) 300

350 (20h


41

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko……………………………………………………………………..................... Prowadzenie ksiąg rachunkowych 1. Sporządź bilans otwarcia.

AKTYWA Kwota PASYWA Kwota

Suma bilansowa Suma bilansowa 2. Określ rodzaj każdego konta (bilansowe: aktywne (A), pasywne (P), aktywno-pasywne

(A-P); wynikowe: koszty (K), przychody (Prz), wynik finansowy (WF))

Rodzaj konta Lp. Nazwa konta Bilansowe / wynikowe A, P, A-P / K, P, WF 1. Środki trwałe 2. Długoterminowe aktywa finansowe 3. Towary 4. Materiały 5. Rozrachunki z odbiorcami 6. Rozrachunki z dostawcami 7. Kasa 8. Rachunki bankowe 9. Kapitał zasadniczy 10. Kredyty bankowe 11. Zużycie materiałów i energii 12. Przychody ze sprzedaży towarów 13. Wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia 14. Pozostałe koszty operacyjne 15. Koszty finansowe 16. Przychody finansowe 17. Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 18. Wynagrodzenia 19. Usługi obce 20. Pozostałe przychody operacyjne 21. Wynik finansowy 3. Zaproponuj konta analityczne do kont „Towary” i „Rozrachunki z dostawcami”.


42

Konta analityczne do konta „Towary”: − ……………………………………………………………………………………………….. − ……………………………………………………………………………………………….. − ……………………………………………………………………………………………….. Konta analityczne do konta „Rozrachunki z dostawcami”: − ……………………………………………………………………………………………….. − ……………………………………………………………………………………………….. − ……………………………………………………………………………………………….. 4. Określ jaką metodę poprawiania błędów zastosowano w przypadku operacji 6

(podkreśl prawidłową odpowiedź): a) storno czarne, b) storno czerwone.

5. Sporządź zestawienie obrotów i sald

Obroty Saldo konta Lp. Nazwa konta Dt Ct Dt Ct 1. Środki trwałe 2. Długoterminowe aktywa finansowe 3. Towary 4. Materiały 5. Rozrachunki z odbiorcami 6. Rozrachunki z dostawcami 7. Kasa 8. Rachunki bankowe 9. Kapitał zasadniczy 10. Kredyty bankowe 11. Zużycie materiałów i energii 12. Przychody ze sprzedaży towarów 13. Wartość sprzedanych towarów w cenie nabycia 14. Pozostałe koszty operacyjne 15. Koszty finansowe 16. Przychody finansowe 17. Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 18. Wynagrodzenia 19. Usługi obce 20. Pozostałe przychody operacyjne 21. Wynik finansowy


43

6. Sporządź uproszczony bilans zamknięcia

Aktywa Kwota Pasywa Kwota

Suma bilansowa Suma bilansowa


44

6. LITERATURA 1. Bartel T., Chałupczak J., Potulska E., Stec K.: Zasady rachunkowości. Zbiór zadań,

ODDK, Gdańsk 2002 2. Bień W.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Difin, Warszawa 2005 3. Dębski S.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Cz. 1 i 2. WSiP, Warszawa 1997 4. Gierusz B.: Podręcznik do samodzielnej nauki księgowania. ODDK, Gdańsk 2002 5. Matuszewicz J.: Rachunkowość od podstaw. WSiP, Warszawa 2001 6. Ossowska M., Szczypa P.: Podstawy rachunkowości. Fundacja na rzecz Uniwersytetu

Szczecińskiego, Szczecin 2000 7. Szwajor J.: Podstawy księgowości, Podręcznik ze zbiorem ćwiczeń. WE Hermes, Kielce

2002 8. Szwajor J., Drej S.: Dokumenty księgowe w praktyce gospodarczej. WE Hermes, Kielce

2002 9. Waśniewski T., Gos W.: Rachunkowość w przedsiębiorstwie. ZSB, Szczecin 2000 10. Wiśniewska J.: Moja firma. WSiP, Warszawa 1998 Literatura powinna być na bieżąco aktualizowana.

20 prowadzenie ksiąg rachunkowych

Education