170170 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым...

170

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің «____»___________2018 жылғы №____ бұйрығына 6-қосымша

Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру

ұйымдары үшін әлеуметтік-саяси білімдер модулінің үлгілік оқу

бағдарламасы

1-тарау. Жалпы ережелер 1. Осы жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру

ұйымдары үшін әлеуметтік-саяси білімдер модулінің үлгілік оқу бағдарламасы

(әрі қарай – бағдарлама) «Білім туралы» Қазақстан Республикасының 2007

жылғы 27 шілдедегі Заңының 5-бабының 5-2) тармақшасына сәйкес әзірленді

және оқытудың мақсатын, міндеттерін, құрылымын, мазмұнын, әдістерін және

технологияларын айқындайды. 2. Осы бағдарлама әрқайсысысының өз пәні, терминологиясы мен зерттеу

әдістері бар төрт ғылыми пәнді – әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану,

психологияны оқытуды көздейді. Аталған ғылыми пәндер арасындағы өзара

әрекет ақпараттық толықтыру; біріктіру; осы пәндердің зерттеу ыңғайларының

әдістемелік тұтастығы; нәтижеге бағытталған оқыту әдістемесінің жалпылығы;

қалыптасқан қабілеттер ретінде нәтижелер типологиясын біртұтас жүйелік

көрсету ұстанымдары негізінде жүзеге асырылады. 3. Әлеуметтік және саяси білімдер тұрғысынан бұл бағдарламаның

ұзақтығы жоғары білім берудің білім беру бағдарламасының құрылымына

сәйкес 240 академиялық сағатты (8 академиялық кредитті) құрайды.

2-тарау. Бағдарламаның мақсаты және міндеттері 4. Бағдарламаның мақсаты – «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананың

жаңғыруы» мемлекеттік бағдарламасында айқындалған қоғамдық сананы

жаңғырту міндеттерін шешу мәнмәтінінде (контекстінде) білім алушылардың

әлеуметтік-гуманитарлық дүниетанымын қалыптастыру болып табылады. 5. Бағдарламаның міндеттері: 1) негізгі әлеуметтанулық, саяси, гуманитарлық ұғымдарды, қоғам мен

оның кіші жүйелерін зерттеуге арналған теориялар мен тәсілдерді меңгеру; 2) қазіргі қоғамның және оның әлеуметтік институттарының жұмыс

істеуінің негізгі принциптері туралы идеяларды қалыптастыру;

171

3) заманауи қоғамның әлеуметтік мәселелерін сипаттау және талдау

дағдыларын дамыту, әлеуметтік процестер мен механизмдердің мәнін өзара

байланысын қалыптастыру; 4) студенттердің әлеуметтік, саяси, мәдени, психологиялық ақпарат

алудың негізгі көздері мен әдістерін игеру; 5) әлеуметтік, саяси, мәдени, психологиялық білімді кәсіптік қызметте

пайдалану дағдыларын үйрету; 6) сыни ойлау дағдыларын қалыптастыру және оны практикада

қолдану мүмкіндігі. 6. Бағдарламаны меңгеру қорытындысы бойынша білім алушы келесі оқу

нәтижелеріне ие болады: оқу пәнінің модулін құрайтын барлық ғылымдар саласының

(әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану, психология) пәндік білімін түсіндіре

және жеткізе алуы (ұғым, ой, теория); 1) әлеуметтік-саяси модуль пәнінің базалық ілім жүйелерінде біріктіру

үдерістерінің өнімі ретінде қоғамның әлеуметтік-этикалық құндылықтарын

түсіндіру; 2) нақты оқу пәні мен модуль пәнінің мәнмәтінінің өзара әрекеттесу

нәтижесінде ғылыми әдістер мен зерттеу тәсілдерін пайдалана білу; 3) оқытылатын пәннің аясында ғылыми ой мен теория мазмұны

негізінде әртүрлі саладағы әлеуметтік қарым-қатынастың жағдайын түсіндіру; 4) әлеуметтік және тұлғаралық қатынастар, тіл, мәдениет, саяси

бағдарламалар, қазақ қоғамының әртүрлі кезеңде дамуы туралы ақпаратты

нақтылау және негіздеу; 5) қазақстандық қоғамда жаңарудағы әлеуметтік, саяси, мәдени,

психологиялық институттардың мәнмәтінінде олардың рөлінің ерекшеліктеріне

талдау жасай алу; 6) қазақстандық қоғамдағы этикалық және құқықтық нормалар,

қоғамдық, іскерлік, мәдени құндылықтар жүйесіне тең келетін түрлі қарым-қатынастағы әртүрлі жағдайларды сараптау;

7) нақты мәселелерді талдау үшін әдіснамалық таңдауды негіздеу

және қоғамды зерттеудің әртүрлі жолдарын айыра білу; 8) ғылымның әлеуметтік-гуманитарлық түрі немесе басқа да

ғылымдар саласында қоғамдағы нақты жағдай қатынасын бағалау, болатын

қауіп-қатерді ескере отырып оның даму болашағын жобалай алу; 9) кәсіби әлеуметтегі, сонымен қатар, қоғамдағы шиеленістерді

шешуде бағдарламалар жасай алу; 10) түрлі қарым-қатынас аясында зерттеу жобалық қызметтерін жүзеге

асыра алу, қоғамдық бағалы ілімді түрлендіру (генерациялау), оны жобалау; 11) әлеуметтік маңызы бар мәселелер бойынша өз пікірін дұрыс білдіре

және дәлелді түрде қорғай білу.

172

3-тарау. Бағдарламаның құрылымы және мазмұны

7. Осы бағдарлама пәннің мақсаты мен міндеттерін, тақырыптық

жоспарын, оқыту әдістерін, оқу нәтижелерін бағалау критерийлерін,

пререквизиттері мен постреквизиттерін шолудан басталады. 8. Пәннің мазмұнын, семинар (практикалық) сабақтарының және білім

алушылардың өзіндік жұмыстарының тақырыптарын қамтитын жоғары және

(немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары үшін әлеуметтік-саяси білімдер модулінің үлгілік оқу бағдарламасының мазмұны осы

бағдарламаға қосымшада келтірілген. 9. Бағдарламаны іске асыру барысында қолданылатын оқыту әдістері мен

технологиялары: 1) студентті оқытудың орталық объектісі ретінде қарастыратын оқыту

әдісі, ол студенттердің де оқыту үрдісіне рефлексивті көзқарасына негізделген; 2) біліктілікке бағытталған оқыту; 3) әртүрлі форматтағы рөлдік ойындар және оқу пікірталастары; 4) кейс-стади (нақты жағдаяттарды сараптау); 5) жобалар әдісі. 10. Бағдарламаның пререквизиттері мен постреквизиттерін жоғары оқу

орнының өзі тағайындайды.

173

Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне № 17651 болып енгізілді

ИС «ИПГО». Копия электронного документа. Дата 05.11.2018.

Жоғары және (немесе) жоғары оқу

орнынан кейінгі білім беру

ұйымдары үшін әлеуметтік-саяси

білімдер модулінің үлгілік оқу

бағдарламасына қосымша

Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары үшін әлеуметтік-саяси білімдер

модулінің үлгілік оқу бағдарламасының мазмұны

Әлеуметтану Пәннің мазмұны Семинар

(практикалық)

сабақтар

тақырыптары

Білім алушылардың өзіндік жұмыстарының

тақырыптары Сағаттар

саны

1-апта: Әлеуметтік әлемді түсінудегі әлеуметтану

Әлеуметтануға кіріспе. Индивид және қоғам. Әлеуметтік орта

мен әлеуметтік мінез-құлық. Әлеуметтік қарым-қатынастар

мен әлеуметтік институттар. Әлеуметтену және бірегейлік.

Әлеуметтік шынайылық пен ақыл-ой. Әлеуметтанулық ойлау.

Әлеуметтанулық қиял. Әлеуметтанулық перспектива.

Әлеуметтану:

ғылымға кіріспе

және басты

ұғымдарды

тұжырымдау

1. Басты үш әлеуметтанулық бағыт

тұрғысынан (құрылымдық, функционализм,

қақтығыс теориясы, символдық

интеракционизм) қоғамдағы кез келген

құбылыс (спорт, кино, отбасы және т.б.) туралы эссе-негіздеме жазыңыз. 2. Қазіргі қоғамды түсінудегі әлеуметтанудың

рөлі туралы эссе дайындаңыз.

«Әлеуметтанулық қиял» түсінігіне анықтама

беріңіз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С.

4

174



Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология). Қазіргі адамға неліктен

«әлеуметтанулық қиялды» меңгеру мен

әлеуметтанулық перспективаны көре алу

маңызды екендігін түсіндіріңіз. 3. Әлеуметтанулық қиялды бағыт ретінде

қолдана отырып, қазақстандық және өзге

қоғамдардағы баспанасыз адамдардың әлеуметтік жағдайын сипаттаңыз.

2-апта: Әлеуметтану теорияларына кіріспе Әлеуметтанулық теория. Макро- және микро-деңгейлер.

Әлеуметтік тәжірибедегі себеп-салдарлық байланыстар. Жеке

мектептер мен бағыттардың дамуы (О. Конт, Э. Дюркгейм, Г.

Спенсер). Құрылымдық функционализм. Қақтығыс

теориялары. Символдық интеракционизм. Рөлдік теориялар.

Әлеуметтанулы

қ теориялардың

даму кезеңдерін

талдау

1. Әр түрлі әлеуметтанулық мектептердің,

ағымдардың, теориялық бағыттардың, негізгі

идеяларын кесте түрінде салыстырыңыз,

өкілдері мен олардың басты еңбектерін

көрсетіңіз (О. Конттың, Г. Спенсердің, Э.

Дюркгеймнің Библиографиялық очерктерін

қараңыз (Ритцер Дж., Степницки Дж.

Әлеуметтану теориясы, Ритцер Дж. Современные социологические теории). 2. Атақты әлеуметтанушы–теоретиктің

(К.Маркс, Э.Дюркгейм, М.Вебер, Г.Зиммель)

ойы туралы баяндама жазыңыз. Негізгі

жұмыстарын айқындаңыз және

әлеуметтанулық теорияларының

тұжырымдарын жазыңыз.

4

3-апта: Әлеуметтанулық зерттеулер Әлеуметтанулық зерттеу дизайны. Зерттеу мәселесі.

Болжамдар. Айнымалылар. Іріктеу. Ақпаратты жинау әдістері.

Сапалық және сандық әдістер. Мәліметтерді талдау.


қ зерттеуді ұйымдастыру

1. Әлеуметтанулық зерттеудің сандық және сапалық әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін салыстырыңыз. Кесте

4

175



және өткізу құрыңыз. 2. Әлеуметтанулық зерттеудің негізгі кезеңдерін сипаттап беріңіз. Әлеуметтанулық әдістердің (сұрау, бақылау, эксперимент, контент-талдау, статистикалық мәліметтерді талдау) ерекшеліктерін талдаңыз. 3. Әлеуметтанулық зертеудің бағдарламасын құру. Тақырып таңдау бойынша (дайындау алгоритмі: зерттеу сұрағын, болжамды айқындаңыз, ұғымдарды тұжырымдап беріңіз; іріктеу жиынтығын есептеңіз).

4-апта: Әлеуметтік құрылым және қоғамның стратификациясы Қоғам, теңдік және теңсіздік. Ашық және жабық қоғам.

Стратификация әр түрлі топтар арасындағы құрылымданған

теңсіздік ретінде. Стратификация және дифференцация

жүйелері. Әлеуметтік стратификация теорияларына қысқаша

шолу (К. Маркс, М. Вебер). Әлеуметтік стратификация

формалары (П. Сорокин). Әлеуметтік мобильділік. Көлденең

және тік мобильділік.

Қазіргі

қоғамдағы

теңдік пен

теңсіздікті

бағалау

1. Стратификацияны зерттеудің әр түрлі

бағыттарын салыстырыңыз, олардың

ерекшеліктерін анықтаңыз (Бринкерхоф Д.,

Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері,

Гидденс Э. Социология). 2. «Халықаралық деңгейдегі теңсіздік

көрсеткіштері» тақырыбы бойынша топтық

жоба (3-4 адаммен бірге отырып, топтарға

бөліңіз) дайындаңыз, мысал келтіріңіз

(Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология).

4

5-апта: Әлеуметтену және бірегейлік Индивид пен қоғам арасындағы қарым-қатынас.

Әлеуметтену және бірегейлік теориялары (Т.Парсонс, Г.Х.Мид). Әлеуметтену кезеңдері. Бірінші реттік әлеуметтену. Екінші реттік әлеуметтену. Әлеуметтенудің ересектік шақтағы

Өмір бойы

жалғасатын

әлеуметтену:

институттар

1. «Қала мен ауылдағы отбасының әлеуметтік

мәртебесінің баланың әлеуметтену үрдісіне

әсері» тақырыбында презентация дайындаңыз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С.

4

176



кезеңі. Гендерлік әлеуметтену. Гендерлік тәртіп. Бірегейлік және тұлға. Әлеуметтік және жеке бірегейлік. Рөлдер және

мәртебелер.

мен үрдістер


Социология). 2. «Әлеуметтену агенттері» тақырыбын қарастырып, әлеуметтенудің әрбір агентін сипаттаңыз. Сіздің әлеуметтануіңіздегі оның рөлін талдаңыз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р.,

Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология). 3. « Жеке адамдар «әлеуметтік тіршілік

иелері» ретінде» тақырыбында эссе-баяндама

жазыңыз.

6-апта: Отбасы және қазіргі заман Отбасы кроссмәдени және тарихи перспективада. Отбасы

типологиясы. Неке мен туысқандық. Отбасының әлеуметтік

қызметтері. Отбасының әлеуметтанулық перспективалары.

Отбасындағы қарым-қатынастардың өзгеруі. Неке мен

отбасының альтернативті формалары. Отбасы мен отбасылық

қарым-қатынастарды салыстырмалы зерттеу.

Отбасы:

типологиясы,

қызметтері,

тұжырымдар

1. Отбасындағы гендерлік рөлдерді (іскерлік

ойын әдісін қолдана отырып) талқылаңыз. 2. «Отбасы қоғамның кішігірім жүйесі

ретінде» тақырыбында презентация дайындау

үшін модельді құру (дайындау алгоритмі:

отбасыны қоғамның кішігірім жүйесі ретінде

қарастырыңыз; негізгі құрылымдық

элементтері мен қызметтерін сипаттаңыз;

отбасыға әсер ететін сыртқы және ішкі

факторларды айқындап беріңіз). 3. Отбасының рөлі мен маңыздылығының

адам өмірінің әр түрлі кезеңінде өзгеруін

қарастырыңыз және талдаңыз. Отбасыңыздың мүшелері негізінде

қарастырыңыз.

4

7-апта: Девиация, қылмыскерлік және әлеуметтік бақылау

177



Девиация мен әлеуметтік бақылау. Девиация туралы

теориялық бағыттарды қысқаша шолу (әлеуметтанулық,

биологиялық, психологиялық, экономикалық,

мәдениеттанулық). Аномия мен қоғам. Деликвенттілік және

қылмыс.

Девианттылық

және

қылмыскерлікті

ң

әлеуметтанулық құрылымдары

1. Дж. Ритцердің еңбектерін қолдана отырып,

суицидтың негізгі түрлерін айтып беріңіз

және талдаңыз. 2. Сараптамалық шолу. Э. Дюркгеймнің «девиация әрбір қоғамның қалыпты құрамдас бөлігі» деген тұжырымына қатысты өз пікіріңізді білдіріңіз. 3. Г.Тардтың еліктеу теориясы мен Эдвин Г.

Сазерландтың дифференциалдық ассоциация

теориясының негізгі идеяларын түсіндіріңіз.

«Әлеуметтік орта адамның девиантты мінез-құлқының қалыптасуына әсер етеді» деген

тұжырыммен келісесіз бе? Әлеуметтанулық

сұрау негізінде алынған келесідей

қорытындыны дәлелдеңіз немесе жоққа

шығарыңыз: «Жоғары сыныпта қатарластар

ішімдік пен нашаны қолдануға әсер етеді».

(Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С.


Социология және т.б.).

4

8-апта: Дін, мәдениет және қоғам Дін: негізгі түсініктер. Дінді әлеуметтанулық талдау.

Әлеуметтік бірлік. Дін және әлеуметтік теңсіздік. Мәдениет

элементтері. Мәдениет және өркениет: ұғымдардың мазмұны

мен ара-қатынасы. Мәдениет әлеуметтануы. Мәдени

көптүрлілік. Құндылықтар, дәстүрлер мен ғұрыптар. Қоғамдық

сананың жаһандануы, ұлттық код, менталдылық пен

дүниетаным: сәйкестік параметрлері. Ұлттық бірегейлік пен

мәдениет. Ұлттық бірегейлікті сақтау.

Дін феномені:

мәдени және

әлеуметтанулық

перспектива

1. Мәдениет элементтерін атаңыз және

сипаттаңыз – тіл, құндылықтар, нормалар,

дәстүрлер және т.б. 2. Әлеуметтік институт ретінде діннің

қызметтерін анықтаңыз. Қоғам мен дін

арасында қандай қарама-қайшылықтар

туындайтынын айқындаңыз (Бринкерхоф Д.,

Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері,

4

178



Гидденс Э. Социология). 3. Мәдени конвергенция мен мәдени

имперализм идеяларының мазмұнын ашыңыз.

(Ритцер Дж., Степницки Дж. Әлеуметтану

теориясы, Ритцер Дж. Современные

социологические теории). 9-апта: Этнос және ұлт әлеуметтануы

Әлеуметтік-этникалық қауымдастықтар. Этникалық

жүйелер. Этнос, халық, ұлт. Этникалық бірегейлік. Ұлттық

бірегейлік. Ұлт-мемлекет. Этникалық топтар мен олардың

өзара тіршілік етуі. Этникалық мүдделер мен эникааралық

қарым-қатынас. Этникааралық және конфессияаралық келісім.

Қазақстан халқы Ассамблеясы. Қоғамды этноәлеуметтанулық

зерттеу.

Қоғамдағы

этникалық

топтар:


зерттеулер

1. «Этнос» «халық», «ұлт», «этникалық топ»

ұғымдарын салыстырыңыз. 2. Этникалық топтар арасындағы өзара

байланысты сипаттаңыз. Презентация

дайындаңыз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега

С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология). 3. «Қазіргі қазақстандық жастардың

құндылықтарын әлеуметтанулық талдау»

тақырыбында эссе-талқылау жазыңыз.

4

10-апта: Білім және әлеуметтік теңсіздік Жаһандық перспективадағы білім беру. Білім беру

әлеуметтік институт ретінде. Ресми білім берудің қызметтері.

Білім беру: әлеуметтік тап, жыныс, этникалық

айырмашылықтар. Білім берудің қолжетімділігі, мәдени

капитал және теңсіздік. Білім берудің әлеуметтанулық

перспективалары. Білім беру мен білімді дәріптеу.


қ дискурстағы

білім беру

1. Қазақстанда тегін білім беру

қолжетімділігінің артықшылықтары мен

кемшіліктерін айқындау мақсатында

салыстырмалы кестені құрыңыз. Топтық

жұмыс (4 адамнан көп емес). 2. Білім адамның мәртебесін айқындайтын

басты фактор болу себебін негізді түрде

түсіндіріңіз. «Креденциализм» түсінігіне

анықтама беріңіз. Негізделген мысалдар

келтіріңіз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

4

179



Социология). 3. «Білім беру және Қазақстанның үшінші

жаңғыруы» эссе-негіздемесін дайындаңыз. 11-апта: Масс-медиа, технологиялар және қоғам

Әлеуметтік жүйедегі бұқаралық ақпарат пен бұқаралық

коммуникациялар. Масс-медиа қызметтері. Бұқаралық сана

мен цифровизация. Бұқаралық коммуникациялар және

әлеуметтік өзара әрекет. Қазіргі заманғы технологиялар.

Технологиялық теңсіздік. Масс-медиа түрлері. Медиалық

жаһандану. Масс-медиа мен технологияларды зертеудің

теориялық бағыттары. Әлеуметтік қадағалау мен бақылау.

Киберлаңкестік. Жеке мәліметтерді қорғау. Масс-медианың

жаңа стандарттардың, мотивацияның, стереотиптердің, мінез-құлық моделінің, өмір салтының қалыптасуына әсері.

Цифрлық

технологиялар

мен әлеуметтік

өзара әрекет

1. Бұқаралық ақпарат пен бұқаралық

коммуникация, қазіргі заманғы ақпараттық

технологиялар адамның күнделікті өміріне

қалай әсер ететіні туралы эссе жазыңыз. 2. Топтағы коммуникацияның негізгі

түрлерін ашып көрсететін схема дайындаңыз

(Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С.


Социология ).

4

12-апта: Экономика, жаһандану және еңбек Тарихи перспективадағы экономикалық даму.

Экономикалық жүйелерді компаративистік талдау. Еңбек

нарығы мен жұмысбастылық құрылымы. Экономиканың

негізгі секторлары. Жаһандық қоғамда еңбек рөлінің өзгеруі.

Еңбектің жаһандық бөлінісі. Қазақстан жаһандық әлеуметтік-экономикалық жүйеде. Рационалдылық мәдениеті. Прагматизм

мен жоспарлау.

Жаһандық

экономика және

еңбек бөлінісі:


талдау

1. Қазіргі заманғы экономикалық жүйелердің

– капитализм, социализм, аралас экономика,

саяси экономиканың - ерекшеліктерін талдап

беріңіз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология). 2. «Қазіргі Қазақстан қоғамының дамуындағы

прагматизмнің рөлі» тақырыбында эссе

дайындаңыз.

4

13-апта: Денсаулық және медицина Денсаулық және медицинаны зерттеудің әлеуметтанулық

бағыты. Денсаулық және қоғам (тарихи перспективада).

Халықаралық перспективадағы денсаулық сақтау. Әлеуметтік

маңызды аурулар. Әлеуметтік шеттелу. Денсаулық сақтаудың

Физикалық

денсаулықтың

әлеуметтік

эпидемиологияс

1. Гендер, әлеуметтік топ, жыныс, этнос, жас секілді денсаулық пен аурудың әлеуметтік сипаттамаларын бағалау маңыздылығын түсіндіріңіз.

4

180



экономикалық және әлеуметтік аспектілері. Денсаулық сақтау

жүйесінің қолжетімділігі. Ғылыми медицина. Халықтың

қартаюы.

ы

2. Дәрігерлер мен медбикелердің әлеуметтік жағдайы мен әлеуметтік мәртебесін талқылаңыз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология). 14-апта: Халық, урбанизация және қоғамдық қозғалыстар

Жаңғыру және урбанизация. Әлеуметтік өзгерістердің

бастаулары. Халық туралы заманауи зерттеулер. Миграция.

Жаһандық урбанизация. Ауылдық жердегі өмір. Қоғамдық

қозғалыстардың бастаулары мен түрлері. Қоғамдық

қозғалыстарға әсер ететін микро- және макро-факторлар.

Қоғамдық қозғалыстың өмірлік циклы.

Қоғамдық

қозғалыстар,

наразылық және

адамдардың

ойлауы: қазіргі

күйі

1. Қоғамдағы урбанизация үрдісі мен

миграцияның өзара байланысын айқындаңыз.

Мысалдар келтіре отырып, Қазақстанның

ерекшелігін көрсетіңіз. 2. Бір мемлекет мысалында демографиялық

дамудың ерекшеліктерін ашыңыз. Орын алған

демографиялық өзгерістер мен олардың

қоғамға әсерін талқылаңыз (Бринкерхоф Д.,

Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э. Социология және т.б.).

4

15-апта: Әлеуметтік өзгерістер: жаңа әлеуметтанулық пікір-таластар Әлеуметтік өзгеріс. Әлеуметтік өзгерістерді зерттеудің

әлеуметтанулық перспективалары. Әлеуметтік өзгерістердің

негізгі құрамдас бөліктері. Гомогенизация және унификация.

Әлеуметтік

әлемдегі

өзгерістер мен

оларды түсіну:


пікір-таластар

1. «Әлемде (соңғы жарты ғасырда) болған

қоғамдық қозғалыстар: қоғамға әсер ету

түрлері, себеп-салдарлық байланыстар мен

қатынастар» тақырыбы бойынша

индивидуалдық презентация. 2. «Әлеуметтік өзгеріс» ұғымына анықтама

беріңіз. Технологиялар мен әлеуметтік

өзгерістердің өзара байланысын зерттеудің

әлеуметтанулық бағыттарын салыстырыңыз:

құрылымдық функционализм пен қақтығыс

теориясы. Жаңа технологиялардың

мүмкіндіктері мен шектеуліктерін

4

181



талқылаңыз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега

С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология және т.б.). 3. Әлеуметтік қозғалыстарды зерттеудің

негізгі әлеуметтанулық бағыттарын

салыстырыңыз: құрылымдық-функционалдық

бағыт, қақтығыс теориясы, символдық

интеракционизм (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р.,

Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э.

Социология және т.б.). Ескерту: 1 академиялық кредит - 30 академиялық сағат Барлығы: 2 академиялық кредит - 60 академиялық сағат

182



Әдебиеттер:

Негізгі: 1. Биекенов К.У., Биекенова С.К., Кенжакимова Г.А. Социология: Уч.пособие. – Алматы: Эверо,2016. – 584с. 2. Әбдірайымова Г.С. Жастар социологиясы: оқу құралы. 2-басылым. – Алматы: «Қазақ университеті», 2012. – 224б. 3. Грушин Б.А. Мнения о мире и мир мнений. М.: Праксис, ВЦИОМ, 2011. 4. Социология. Основы общей теории: учебник / Под ред. Г.В. Осипов, Л.Н. Москвичев. - 2-е изд., испр. и доп. - М.: Норма, 2015. - 912 с. 5. Macionis J. Society: The Basics. Pearson, 2016. 6. Дж. Ритцер, Дж. Степницки. Әлеуметтану теориясы. – Алматы: «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры, 2018. – 856 бет. 7. Гидденс Э. Социология / При участии К. Бердсолл: Пер. с англ. Изд. 2-е, полностью перераб. и доп. М.: Едиториал УРСС, 2005. — 632 с. 8. Ритцер Дж. Современные социологические теории. 5-е изд. — СПб.: Питер, 2002. — 688 с. Қосымша: 1. Giddens A., Sutton Ph. Sociology. Wiley Academic, 2017. 2. Abdiraiymova G.S., Burkhanova D.K. Social structure of society and middle class: textbook / Almaty: Qazaq University, 2015. – 44p. 3. Abdiraiymova G.S., Burkhanova D.K. Sociology of youth / Textbook. – Almaty: Qazaq university, 2016. – 98p. 4. Ritzer G., Stepnisky J. Sociological Theory. – Los Angeles: Sage, 2018. – 802p. 5. Гараджа В.И. Социология религии: Учебное пособие. - 4-е изд., перераб. и доп. - М.: ИНФРА-М, 2014. - 304с. - (Высшее образование.

Бакалавриат). 6. Жаназарова З.Ж. Семья и общество. – Алматы: Қазақ университеті, 2014. – 133 с.

Cаясаттану

Пәннің мазмұны Семинарлық(практикалық)

сабақтардың тақырыптары Білім алушылардың өзіндік

жұмыстарының


Сағаттар

саны

1 -апта: Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде

183



Қазіргі білімдер жүйесіндегі саяси ғылымның алатын орны,

саясаттанудың қалыптасуы мен дамуы, оның негізгі категориялары,

саясаттанудың пәні мен объектісі. Саясаттанудың негізгі парадигмалары

мен мектептері. Саяси шынайылықты зерттеу әдістері. Саяси ғылымның ғылыми-

тапнымдық, әдіснамалық және қолданбалы функциялары.

Саясаттанудың прагматикалық мәні. Маманды кәсіби дайындау

жүйесіндегі саясаттану.

Маманды кәсіби дайындау

жүйесіндегі саясаттану «Менің болашақ кәсіби

қызметім үшін

саясаттанудың маңызы»

тақырыбында дәлелді эссе

дайындау

4

2 -апта: Саяси ғылымның қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдері Адамзат өркениетіндегі саяси идеялардың генезисі. Саяси ойдың

қалыптасуы мен даму тарихының дәуірлік кезеңдері. Ежелгі дәуір ілімдеріндегі саясаттанудың элементтері (Конфуций,

Платон, Аристотель). Орта ғасырдағы саяси идеялар (Августин,

Аквинский, Әл-Фараби). Қайта өрлеу және Ағарту дәуіріндегі саяси идеялардың дамуы.

Саясаттың мәні туралы Макиавеллидің көзқарасы. Ж.Боденнің

мемлекеттік билік егемендігі теориясы. Утопиялық социализм

идеяларындағы мінсіз қоғамдық құрылыс. (Т.Мор, Т.Кампанелла). Табиғи құқық пен қоғамдық келісім теориялары Ағарту дәуірінің

негізгі саяси доктриналары ретінде. Ж.-Ж.Руссоның радикалды

демократизмі. И.Кант пен Г.Гегельдің концепцияларындағы мемлекет

пен азаматтық қоғам концепциялары. Қазақ ағартушыларының саяси

көзқарастары. Консерватизм, либерализм, марксизм концепцияларының

қалыптасуы. Қазіргі саяси ғылымның негізгі бағыттары.

Қазақстандағы саяси ойдың

даму тарихы Саяси ойлар тарихындағы

басқарудың «дұрыс» және

«бұрыс» формалары

бойынша презентация

дайындау

4

3 -апта: Қоғамдық өмір жүйесіндегі саясат Саясат түсінігі. Саясатты анықтаудағы негізгі әдістер. Саясат

мемлекетті басқару өнері ретінде.. Саясат жария үдеріс ретінде. Саясат

компромисс және консенсус ретінде. Саясат функциялары мен оның

Саясаттың табиғаты:

формасы, мазмұны, үдерісі

«Саясаттың негізгі

түсініктемелеріне

салыстырмалы талдау»

4

184



жіктелуі. Саясат құрылымы. Саясатты ұйымдастыру деңгейлері.

Саясаттағы мақсаттар мен құралдар. Саясаттың қоғамның басқа да салаларымен өзара әрекеттестігі.

Саясат және экономика. Саясат және құқық. Саясат, мораль және дін.

Саясаттың әлеуметтік негіздері, саясаттың субъектілері мен

объектілері. Саясаттағы объективтілік пен субъективтілік, оның

қоғамдық дамудағы рөлі. Саясаттың гумандық сипаты. Саяси қызметтің негізгі түрлері мен бағыттары. Қазақстан

Республикасының қоғам модернизациясы кезеңіндегі саясаты.

. тақырыбына кесте

құрастыру

4 -апта: Саяси билік: мәні мен жүзеге асыру механизмдері Саяси биліктің мәні, оны анықтаудағы түрлі әдістер

(бихевиористік, телеологиялық, жүйелік, релятивистік). Биліктің

функциялары. Саяси биліктің объектісі мен субъектісі, қайнар көздері,

қорлары. Биліктің деңгейлері. Билікті жүзеге асырудың түрлері мен әдістері. Саяси және

мемлекеттік билік. Билікті табыстау және биліктің бөлінуі. Саяси

биліктің легитимділігі және оның көздері. Егеменді Қазақстандағы мемлекеттік билік. Негізгі институттар

мен билік тиімділігінің критерийлері.

Қазақстан Республикасындағы саяси

билік институттары

«Биліктің қалыптасуының

тәсілдері мен көздері»

тақырыбына дәлелді эссе

жазу.

4

5- апта: Саяси элиталар және саяси көшбасшылық Элиталардың негізгі теориялары: Г.Моска мен В.Паретоның

элитаның классикалық теориялары, демократиялық элитизм (М.Вебер)

мен элита плюрализмі (Г.Лейпхарт, Р.Даль) концепциялары. Саяси элита түсінігі. Қоғамға әсер ету көздері бойынша саяси

элиталардың жіктелуі: (мұрагерлік, құндылықтық, биліктік,

функционалдық), қалыптасу тәртібі бойынша (ашық және жабық).

Элиталардың айналымы заңы. Саяси элитаның құрылымы (жоғарғы

және орта). Саяси элиталарды таңдау жүйелері. Қазақстан

Республикасындағы саяси элиталардың қалыптасу ерекшеліктері.

Басқарушы элита мен саяси көшбасшылық биліктің

әлеуметтік субъектілері

ретінде

Кейс-стади – саяси

көшбасшылықтың жіктелуі.

Саяси көшбасшылықтың

типін айқындау және өз

таңдауын дәлелдеу.

4

185



Саяси көшбасшылық түсінігі мен табиғаты, оның әлеуметтік

функиялары. Саяси көшбасшылықтың қазіргі теориялары. Саяси

көшбасшылықтың жіктелуі. Саяси көшбасшылықтың сипатын

айқындайтын факторлар. Саяси көшбасшылықтың дамуындағы жаңа

үрдістер. 6- апта: Қоғамның саяси жүйесі

Саяси жүйе түсінігі. Саяси жүйенің құрылымы мен элементтері.

Институционалдық, идеологиялық, коммуникативтік, нормативтік және

мәдени жүйешіктер арқылы саяси жүйенің құрылымына талдау (Т.

Парсонс, Д. Истон, Г. Алмонд және т.б.). саяси жүйелердің типологиясы Саяси жүйенің тиімділігі. Саяси тұрақтылық пен саяси тәртіп,

саяси тұрақтылықтың түрлері. Саяси тәуекелдіктің факторлары.

Қазақстан Республикасының саяси жүйесі.

Саяси жүйенің қызмет ету

механизмі

ҚР стратегиялық

құжаттарын зерттеу

негізінде) «Қазақстанның

саяси жүйесінің даму

келешегі» тақырыбына

жоба дайындау

4

7- апта: Мемлекет және азаматтық қоғам Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі институты ретінде.

Мемлекеттің пайда болу теориялары мен концепциялары. Мемлекеттің

белгілері мен құрылымы. Мемлекеттік құрылыс және басқару

формалары. Мемлекеттің функциялары, олардың қазіргі заман

жағдайындағы трансформациясы. Қазіргі заманғы тәуекелдер

жағдайындағы саяси бағытты әзірлеу. Мемлекет - Қазақстан

Республикасы. Қазіргі заманғы Қазақстандағы демократиялық

мемлекеттіліктің қалыптасуы мен дамуы. Құқықтық және әлеуметтік мемлекет: мәні мен принциптері.

Егеменді мемлекет Қазақстан Республикасының Конституциясы. Әлеуметтік мемлекеттің қалыптасу шарттары.

Азаматтық қоғам: мәні, құрылымы, функциялары. Азаматтық

қоғамның негізгі концепциялары. Азаматтық қоғам қызметінің

бағыттары. Қазақстан Республикасындағы азаматтық қоғамның даму

келешегі

Құқықтық мемлекет пен

азаматтық қоғамның

қалыптасуы

«Қазақстан

Республикасында құқықтық

және әлеуметтік

мемлекеттің қалыптасуы»


жазу

4

186



8 -апта: Саяси режимдер Саяси режим түсінігі мен түрлері. Тоталитаризм тарихи және

саяси феномен ретінде және оның ерекшеліктері. Авторитарлық саяси

режим және оның формалары. Демократияның негізгі теориялары мен

модельдері. Демокртаияның қазіргі формалары. Демократиялық

принциптер мен шаралар. Қазіргі уақыттағы саяси режимдер: батыстағы полиархиялар,

жаңа демократиялар, шығыстық-азиялық режимдер, исламдық режим,

әскери режимдер. Қазақстандағы саяси режим, оның дамуы. Қазақстан

Республикасы саяси жүйесінің демократиялану үдерісі.

Қазіргі әлемдегі саяси

режимдер және олардың

мемлекеттің саяси

жүйесімен байланысы

Саяси режимдердің

жіктелуі. Кейс-стади. Саяси

режим типін анықтау және

өз таңдауын дәлелдеу.

4

9 -апта: Сайлау жүйелері және сайлау Сайлау демократияның міндетті шарты ретінде. Сайлау

жүйелерінің мәні мен сайлау жүйелерінің негізгі түрлері. Сайлау

жүйелерінің қазіргі концепциялары. Мажоритарлы сайлау жүйесі,

оның түрлері мен модификациясы. Пропорционалды сайлау жүйесі,

оның түрлі елдердегі ерекшеліктері. Аралас сайлау жүйелері.

Көпсатылы сайлау. Сайлау шаралары мен салау кампаниялары. Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы заңнама. Қазіргі

Қазақстанның сайлау жүйесі, оны жетілдірудің жолдары мен

бағыттары. ҚР электоралдық үдерістің ерекшеліктері.

Қазіргі сайлау жүйелері

және олардың

ерекшеліктері

«Қазақстан

Республикасындағы

жастардың электоралдық

белсендігін арттыру

жолдары» тақырыбында

жоба дайындау

4

10 -апта: Саяси партиялар, партиялық жүйелер және қоғамдық-саяси қозғалыстар Саяси партиялар: түсінігі, мәні, белгілері мен қызметтері. Саяси

партиялардың типологиясы. Биліктік қатынастар жүйесіндегі саяси

партиялар. Партиялық жүйелер, олардың классификациясы. Партиялық

жүйенің қазақстандық үлгісі. Қоғамның саяси өмірінде қоғамдық-саяси қозғалыстар мен

бірлестіктердің пайда болуы және эволюциясы. Қазақстандық қоғамның

саяси өміріндегі қоғамдық қозғалыстардың алатын орны мен рөлі.

Саяси партиялар және

партиялық жүйелер,

қоғамдық-саяси

қозғалыстар және ұйымдар:

қызмет ету ерекшеліктері

Қазақстан Республикасындағы саяси

партиялар

бағдарламаларының күшті

және әлсіз жақтарына кейс-стади - талдау

4

187



Лоббизм. Мүдде топтары: түсінігі, қызметтері, типологиясы.

Саясаттағы қысым топтар.

11 -апта: Саяси мәдениет пен мінез-құлық Саяси мәдениеттің түсінігі, мәні, құрылымдық компонеттері мен

қызметтері. Саяси мәдениет құрылымындағы саяси дәстүр, саяси миф,

саяси стереотип, саяси символика. Саяси мәдениеттің деңгейлері:

дүниетанымдық, азаматтық, саяси. Қоғамның саяси мәдениеті мен саяси

субмәдениеттердің арақатынасы. Саяси мәдениет типологиясының критерийлері. Саяси

мәдениеттің негізгі үлгілері. Саяси мәдениеттердің батыстық және

шығыстық типтерінің ерекшеліктері. Қазақстан Республикасындағы саяси мәдениет – қазіргі жағдайы

мен даму үрдістері. Саяси әлеуметтену: мәні, кезеңдері, үлгілері мен факторлары.

Саяси мінез-құлық пен саяси ұатысу – түсінігі, негізгі теориялары,

жіктелуі.

Саяси мәдениет, саяси

мінез-құлық және саяси

қатысу.

Саяси мәдениеттің үлгілері

(таңдау бойынша) туралы

талдаулық анықтама

дайындау

4

12 -апта: Саяси сана мен саяси идеология Саяси сана: түсінігі, функциялары, формалары мен деңгейлері.

Қоғам мен саясаттағы идеологияның пайда болуы, алатын орны мен рөлі. Саяси идеологияны анықтаудағы түрлі әдістер. Саяси идеологияның мәні

мен белгіленуі. Қазіргі негігі саяси идеологиялар: либерализм,

консерватизм, марксистік дәстүр мен халықаралық социал-демократия. Қазақстан Республикасындағы сана мен ойлаудың жаңа үлгісінің

стратегиясы, қоғамдық сана модернизациясы. Ұлттық «Мен» және

ұлттық бірегейліктің ішкі өзегін сақтау. Қазіргі заманғы модернизация

үлгілерінің қатерлері. Ұлттық рухты сақтау және Қазақстан

Республикасының болашақ дамуының ұлттық үлгісін құру.

Сана мен ойлаудың жаңа

үлгісін әзірлеу: олардың

Қазақстан Республикасында

жүзеге асуының негізгі

стратегиялары мен

бағыттары

«Рухани-жаңғыру Қазақстан Республикасындағы сана

мен ойлаудың жаңа

моделінің стратегиясы»

тақырыбында жоба-презентация жасау

4

13- апта: Саяси даму және модернизация Саяси даму және оның критерийлері. Саяси модернизация Қазақстан «Саяси модернизацияның 4

188



түсінігі. Саяси модернизацияның мақсаты, оның негізгі сипаттары. Саяси

модернизацияның кезеңдері мен факторлары. Модернизациялық

үдерістегі дәстүрдің рөлі. Қазақстан Республикасының саяси

модернизациясы. Ұлт жоспары – бес институционалдық реформаларды

жүзеге асырудағы 100 нақты қадам. 5 президенттік реформа: кәсіби

мемлекеттік аппарат құру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету,

индустрияландыру және экономикалық өсім, біртектілік пен бірлік, есеп

беретін мемлекетті қалыптастыру. «Қазақстан-2050 Стратегиясы» Қазақстан Республикасының саяси

бағыты ретінде. Күшті мемлекет және Қазақстанның әлемнің ең дамыған

отыз мемлекеті қатарына енуі.

Республикасының тұрақты

дамуын қамтамасыз ететін

стратегиялары мен

модернизация

бағдарламалары

үлгілерін таңдау шарттары

мен негізгі факторлары»

(таңдау бойынша бір

мемлекеттің мысалында)


жазу

14- апта: Саяси шиеленістер мен дағдарыстар Шиеленіс әлеуметтік құбылыс ретінде. Саяси шиеленістер,

олардың мәні, конструктивті және деструктивті қызметтері. Саяси

шиеленістер мен дағдарыстардың типологиясы. Саяси шиеленістердің динамикасы. Саяси шиеленістерді шешу

түрлері мен жолдары. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси шиленістердің

алдын алу технологиялары. Қазіргі жағдайдағы саяси дағдарыстан шығу

тәсілдері. Этносаяси шиеленістер. Этносаралық келісімнің қазақстандық

үлгісі.

Саяси шиеленістер мен

дағдарыстарды шешудің

мәні, түрлері мен жолдары

Саяси шиеленісті реттеу

бойынша жол картасын

дайындау -Кейс-стади

4

15 -апта: Әлемдік саясат және қазіргі халықаралық қатынастар Әлемдік саясат және әлемдік саяси үдеріс. Халықаралық

қатынастар түсінігі және негізгі субъектілері. Халықаралық қатынастар

теориясындағы теориялық әдістер мен негізгі дәстүрлі мектептер. Қазіргі халықаралық тәртіптің тарихи типтері мен

ерекшеліктері. Халықаралық қатынастар жүйелерінің типологиясы

мен олардың қызмет етуінің құрылымдық заңдылықтары. Қазіргі халықаралық қатынастардың дамуының негізгі үрдістері.

Жаһандану және қазіргі

жаһандық қауіп қатерлер «Қазіргі халықаралық

қатынастар жүйесіндегі

Қазақстанның рөлі»

тақырыбында бағдарлама

презентация жасау

4

189



Әлемдік саяси үдерістердің жаһандануы мен қазіргі жаһандық қауіп

қатерлер. Қазіргі халықаралық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан.

Қазақстан сыртқы саясатының басымдық бағыттары – ұлттық

мүдделерді ілгерілету мен аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті

күшейту. Ескерту: 1 академиялық кредит - 30 академиялық сағат Барлығы: 2 академиялық кредит- 60 академиялық сағат


Негізгі: 1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың

Қазақстан халқына Жолдауы. 2014 жылғы 17 қаңтар 2. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Қазақстан Республикасының Президенті

Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 31 қаңтар 2017 3. Назарбаев Н.Ә. Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» 12 сәуір 2017 4. Абсаттаров Р.Б. Саясаттану негіздері. – 2 т.- Алматы: Қарасай, 2011. 5. Heywood A. Politics. - N.-Y.: Palgrave Macmillan, 2013. 6. Мұсатаев С.Ш. Саяси билік: Оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті. – 2014 7. Әлемдік саясаттану антологиясы. "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасы. – Алматы: Қазақстан. – 2005-2009. - Т. 1-9 8. Казахстанский путь - 2050. -3 т./ Под ред. Султанова Б.К. – Алматы: КИСИ, 2014. Қосымша: 1.Бәйділдінов Л.Ә. Теориялық саясаттану. – Алматы, 2005. 2. Булуктаев Ю.О. Политический режим и посткоммунистическая трансформация: теория, методология, практика.- Алматы, 2008. 3. Казахстанская политологическая энциклопедия / Под ред. Т.Т.Мустафина. - Алматы,1998. 4. Управление рисками в сфере внутренней политики Республики Казахстан/ Под. ред. Шаукеновой З.К. - Алматы, 2014. 5. Чеботарёв А.Е. Политическая мысль суверенного Казахстана: динамика, идеи, оценки. Алматы: ИМЭП при Фонде Первого Президента, 2015.

190



Мәдениеттану № Пәннің мазмұны Семинар

(практикалық)

сабақтар


Білім алушылардың өзіндік

жұмыстарының тақырыптары Сағаттар

саны

1-апта:Мәдениет морфологиясы 1 Мәдениет түсінігінің қалыптасу тарихы: мәдениеттің

мәнін және қызметін анықтау ыңғайларының көптүрлілігі.

Мәдениетті аксиологиялық, өркениеттік, құрылымдық,

антропологиялық, экономикалық түсіндіру. Теориялық ыңғайларды шолу: Ф. Боас, Л. Уайт, З. Фрейд,

К. Леви-Стросс, К. Маркс, Э. Тайлор, О. Шпенглер, А. Тойнби,

Л. Гумилев, П. Сорокин, С. Хантингтон және т.б. Ғылыми пән ретіндегі мәдениеттану тарихы: теориялық

ыңғайлар генезисі, іргелі және қолданбалы мәдениеттану,

мәдениетті зерттеудің пәнаралық сипаты, мәдениет

философиясы, теориясы мен әлеуметтануы, мәдени және

әлеуметтік антропология, мәдениет тарихы. Мәдениет

зерттеулеріндегі жаһандық, глокальды және жергіліктік

ыңғайлар. Мәдениет морфологиясы: мәдениеттің кеңістігі мен

уақыты, мәдениеттің негізгі бөлшектері мен паттерндері.

Мәдениетке диахронды және синхронды ыңғайлар. Мәдениет

кеңістігінің ерекшелігі. Архаикалық мәдениеттің негізгі

өлшемдері мен отырықшы және көшпелі мәдениеттер

арасындағы бөлінгіштік (дихотомиялар). Материалдық және

рухани мәдениет. Мәдени формалар мен артефактілердің

олардың әлеуметтік, тарихи, географиялық бөлінуіне қарай

өзгеруі.

Мәдениет

және оның

адамның өмірі

мен

қызметіндегі

орны мен рөлі. Мәдениет мәні

туралы

білімнің,

мәдениет

морфологиясы

мен

анатомиясыны

ң мәдениет

туралы ғылым

үшін мәнін

ашып көрсету. Мәдениеттің

мағынасы,

қызметтері мен

морфологиясы

н анықтауға

ыңғайлардың

«Мәдениет рәміздері және олардың

мәдени коммуникациядағы рөлі мен

маңызы» тақырыбы бойынша жобалық

зерттеу, қорытындыларды презентациялау.

4

191



Мәдениет типологиясы: мәдениет типі түсінігі,

мәдениеттердің тарихи типологиясы, сызықтық және жергілікті

ыңғай. құрылымдар. Мәдениет формаларының көптүрлілігі.

Еуроорталықтық және мәдениеттер типологиясы: оң және теріс

тұстары. Шығыс және батыс. Солтүстік және оңтүстік. Мәдениет

және өркениет.

көптігінің

мәнін бағалау

2-апта:Мәдениет тілі 2 Мәдениет белгілер мен мәндер әлемі ретінде. Мәдениетті ақпараттық-

семиотикалық түсіну. Мәдениет артефактілер әлемі ретінде. Мәдениет

мағыналар әлемі ретінде. Мағыналардың түрлері. Мәдениет белгілер әлемі

ретінде. Мәдениеттің белгілер әлемі типологиясы. Белгілер мен белгілер

жүйесінің негізгі типтері. Табиғи белгілер. Қызметтік белгілер. Иконалық

белгілер. Вербалды-белгілік жүйелер – табиғи шынайы тілдер. Тіл – қарым-

қатынас және мәдениетті тарату тәсілі ретінде. Тіл және ойлау. Тілдің

когнитивті қызметтері. Сепир-Уорф гипотезасы. Мәдениет тілі түсінігі.

Мәдениет тілі мәдениет болмысының тәсілі ретінде. Әлемнің тілдік бейнесі.

Мәдениет тілі белгілер жүйесі ретінде. Мәдениет тілі семиотикалық жүйе

ретінде. Жасанды тілдер және олардың мәдениет дамуындағы рөлі. Сандық

мәдениет тілі. Тілдердің әлеуметтік-мәдени дифференциациясы (бөлінуі). Қазақ тілі және оның тұлғаның мәдени-этникалық бірегейленуіндегі

рөлі. Қазақ тілінің мәдени кеңістігі. Қазақ тілінің коммуникативтік қызметтері.

Жалпы қабылданған тілдік нормалар. Ұлттың мәдени кодының сақталуындағы

қазақ тілінің рөлі.

Мәдениет

морфологиясы мен анатомиясы: олардың

мәдениет

конфигурациясын

зерттеудегі рөлі.

1.

Салыстырмалы

таблица – талдау

жасау техникасы

ретінде (С.Хантингтонның

«Өркениеттер

қақтығысы» жұмысы

негізінде).

«Мәдениет

интеграциясы мен

локализациясы»

мәселесін талдау

үшін салыстырмалы

таблица техникасын

қолдану. Нақты мысалдар

4

192



негізінде мәдениет

рәміздерінің әр түрлі

түрлерін қарастыру

(мифтік рәміздер,

діни рәміздер,

өнердегі рәміздер,

саясаттағы рәміздер

және т.б.) 3-апта. Мәдениет семиотикасы

3 Мәдениетті зерттеулерге құрылымдық, семиотикалық ыңғайлар.

Мәдениеттің мәтіндік концециялары: Р. Барт, Ю. Кристева. Мәдениеттің

семиотикалық концепциялары: Ф. Соссюр, Ю.Лотман, Э. Кассирер, О.

Сулейменов. Мәдени код. Мәдени код түсінігі. Ұлттық мәдениеттің мәдени кодының

қайталанбайтындығы. Мәдениет этосы. Этос және мәдениет коды. Жаһандық

мәдени код типтері: жазуға дейінгі (дәстүрлі), жазбаша (кітаптық) және

экрандық, сандық. Бұқаралық мәдениет коды. Қазақтың дәстүрлі мәдениетінің

коды. Қазақстандық мәдениет коды. Конвенционалды белгілер. Мәдениет рәмізі түсінігі. Мәдениеттің негізгі

рәміздері. Мәдениеттің рәміздері мен архетиптері. Сақ және скиф мәдениетінің

рәміздері. Материалдық мәдениеттегі ғұндардың рәміздері мен белгілері.

Қазақ және түркі мәдениеттің рәміздері мен архетиптері. Заманауи

қазақстандық мәдениет рәміздері. Миф рәміздері. Антикалық мифтер рәміздері. Шығыс мифтері

рәміздері. Сақ мәдениеті мен мифтері рәміздері. Түркі мифтері рәміздері.

Қазақ мифтері рәміздері. Дін рәміздері. Зороастризм рәміздері. Тәңіршілдік рәміздері. Буддизм

рәміздері. Индуизм рәміздері. Иудаизм рәміздері. Христиандық рәміздері.

Ислам рәміздері.

Мәдениет және

өркениет: өзара

байланысы мен

ерекшелігі. Мәдениеттің негізгі

типтерінің негізгі

өлшемдерін салыстыру

(архаикалық,

отырықшы,

индустриалды

мәдениет өлшемдері).

- 3

193



Өнердегі рәміз. Көркем өнер рәміздері. Сәулет өнеріндегі рәміздер.

Музыкадағы рәміздер. Би және балет рәміздері. Саясаттағы рәміздер. Мемлекеттік-саяси рәміздер. Қазақстан

Республикасының мемлекеттік-саяси рәміздері. Ғылым мен техниканың негізгі рәміздері.

4-апта. Мәдениет анатомиясы 4 Мәдениет кеңістігі. Мәдениеттің үшөлшемді моделі. Мәдени формалар.

Мәдени кеңістік құрылымы: парадигмалар, мәдениеттің бет-бейнесі, мәдени

сценарийлер. Белдеулік мәдени формалар: когнитивті парадигмалар,

құндылықтық парадигмалар, реттеуші парадигмалар. Мәдениет формалары: миф, өнер, дін, мораль, философия, құқық,

саясат, ғылым, техника. Рухани мәдениет. Рухани мәдениет типтері. Мифология: мифтердің мәні мен типтері, мифтердің сипатты белгілері,

мифологиялық ойлау логикасы, мифтің қызметтері, заманауи мифология. Дін мәдениеттің қасиетті формасы ретінде. Дін. Діннің негізгі

бөлшектері. Діннің қызметтері. Діни наным-сенімдердің алғашқы формалары:

анимизм, фетишизм, тотемизм, пантеизм, деизм, монотеизм. Буддизм.

Христиандық. Ислам. Діннің қоғамдағы мәдени өмір формаларына әсері.

Қасиетті (сакральды) мәдениет. Қазақ халқының қасиетті (сакральды)

мәдениеті. Өнер генезисі. Өнер антропогенез факторы ретінде. Өнер қызметтері.

Өнер мәдениет айнасы ретінде. Өнер және көркем мәдениет. Әлеуметтік мәдениет. Әлеуметтік мәдениет құрылымы.

«Адамгершілік», «мораль», «этика» түсініктері. Адамгершіліктің қалыптасуы

рухани мәдениет дамуының мәселесі ретінде. Мораль қызметтері. Моральдық

түрткі механизмдері. Адамгершілік мәдениет қарама-қайшылықтары, Әлеуметтік-мәдени құндылықтар жүйесіндегі құқық. Құқық және

мораль. Құқықтың қызметтері. Құқықтық мәдениет. Биліктің құқықтық

Мәдениеттің

көшпелілік типтері:

мәдени мәліметтерді

кодтаудың формалары

мен тәсілдері.

«Қазақстанның

көшпелілік

мәдениеті – қазақ

халқының мәдени

мұрасының маңызды

бөлігі ретінде»

тақырыбында

сараптамалық эссе.

4

194



мәдениеті. Заң шығарудың мәдениеті. Халықтың құқықтық мәдениеті. Саяси мәдениет. Саяси мәдениет қызметтері. Саяси мәдениет типтері.

Мәдениеттегі саясаттың орны. Технологиялық мәдениет. Технология мәдени феномен ретінде.

Технологиялық мәдениеттің қалыптасуы мен дамуы. Технологиялық мәдениет

ерекшеліктері. Техниканың мәні. Техника: техника әлемі, табиғат, адам.

Мәдениет кеңістігіндегі техника әлемі: техника мәдени ортаны жасақтау

құралы ретінде, техника мәдениеттің әлеуметтік тапсырысқа жауабы ретінде,

техника мәдениет құралы ретінде, техника мәдениеттің белгілік жүйесі

ретінде. Мәдениеттегі техниканың бейнесі. Мәдениет тарихындағы

техниканың түрлері. Техникалық прогресс болашағы. Инженерия. Инженерлік қызмет ерекшелігі. Инженерлік мәдениеттің

тарихи эволюциясы. Инженерлік мәдениет орны. Инженерлік мәдениет

көкжиегі. Ғылым мәдениеттің жаңа құбылысы (феномені) ретінде. Ғылым

әлеуметтік-мәдени институт ретінде. Ғылымның тарихи дамуының негізгі

кезеңдері. Ғылымның әлеуметтік-мәдени бағдарлары: ақиқат пен пайда,

автономия және әлеуметтік бақылау, нейтрализм және әлеуметтік

жауапкершілік, ғылым коммерциализациясы (оң және теріс жақтары).

Ғылымның этикалық императиві. Қызметтің мәдени сценарийлері. Мәдени сценарийлердің көптүрлілігі.

Еңбек мәдениеті. Оқу мәдениеті. Мәдениет және білім. Ойын мәдениеті.

Мәдениеттегі ойындық сценарийлер. Бос уақыт мәдениеті. Мәдениет және

қарым-қатынас. Қарым-қатынас түрлері. Этикет. 5-апта. Қазақстан көшпелілерінің мәдениеті

5 Ежелгі Қазақстан аумағындағы архаикалық мәдениет: материалдық

мәдениет ескерткіштері. Материалдық («технологиялық») мәдениеттің негізгі

жетістіктері. Ежелгі әлемнің техникалық жетістіктерінің негізгі ескерткіштері. Көшпелілік (номадизм) мәдениет типі ретінде. Көшпелілік (номадизм)

Сақ, массагет, ғұн,

үйсін және

қаңлылардың мәдени

мұрасы және олардың

3

195



концепциялары. Көшпелілік мәдениет типологиясы. Көшпелілік түрлері мен

жіктеу (көшпелілер мәдениеті). Еуразиялық кеңістік көшпелілері мәдениетінің негізгі белгілері.

Қазақстан аумағындағы ежелгі тайпалар мәдениеті: салт-дәстүрлері, культтері,

наным-сенімдері. Сақ, скифтердің ұлы көшпелілік өркениеттері. Сақ, скиф,

массагет, ғұндардың көшпелілік мәдениеті. Салт-дәстүрлері. Аңызға айналған

кейіпкерлердің бейнелері. Сақ, массагет, скиф, сарматтар өнері: қару-жарақтық, сәндік-қолданбалы, мүсін, сәулет өнері. Сақ, массагет, скифтердің

жауынгерлік өнері. «Шу-батыр» поэмасы. Жазуы. Сақтар мен массагеттердің

мәдени құндылықтары. Көшпелілік мәдениеттегі кеңістік пен уақыт. Табиғат

ескерткіштері мен сақ, массагет, скиф, сармат, ғұндардың материалдық

мәдениет ескерткіштері. Орталық Азия (Қазақстан) көшпелілерінің негізгі

мәдени және техникалық жетістіктері. Сақ ойшылдары (Токсарид, Анахарсис).

Сақ өркениетінің ежелгі грек, ежелгі үнділік және ежелгі қытайлық

өркениетпен мәдени өзара әрекеті. Сақ, массагет, сарматтардың көне

қалалары. Сақ, массагет, скиф, ғұн, сарматтардың қасиетті (сакральды)

мәдениеті.

түркі халықтарының

мәдени мұрасының

қалыптасыундағы рөлі.

6-апта. Арғытүркілердің мәдени мұрасы 6 Ғұндардың көшпелілік мәдениеті. Ғұндардың мифтері мен діни наным-

сенімдері. Қазақстандағы көшпелілік мәдениет дамуының ғұндық кезеңі. Ғұн

жазуы (әліпби, ғұндардың руна жазуы). Ғұн батырлары Еділ (Атилла). Аттила туралы поэма («Атилланың Галлияға бірінші жорығы»). «Эдда» скандинав

эпосындағы Аттила бейнесі («Атли туралы сөз»). «Нибелунгтар туралы сөз».

Испан трагедиясындағы XVI ғасырдағы драматург Кристобала Вируестің Еділ

батыр (Атилла) бейнесі – «Қаһарлы Аттила», Ц. Вернердің романтикалық

драмасы «Аттила, ғұндар патшасы». Фольфганг Франк операсы «Аттила,

ғұндар патшасы». Джузеппе Верди операсы «Аттила». Ағылшын ақыны

Герберттің «Аттила» поэмасы. Француз ғалымы А. Тиерридің «Аттила

тарихы» еңбегі. А. Соловьевтың «Аттила қазынасы» жұмысы. М.

Сақ-массагет, скиф

мәдениетінің антика

әлемі мәдениетімен

мәдени өзара әрекеті

мен бір-біріне әсері Нақты мысал келтіре

отырып, еуразиялық

кеңістіктегі ежелгі

мәдениеттер,

Қазақстанды

«Ұлы Жібек жолы

халықтарының

мәдениетаралық

коммуникациясында

ғы Қазақстан

түркілері»


реферат

4

196



Султанбековтың «Аттила» пьесасы. С. Өтенияздың «Аттила» ғылыми

зерттеуі. Ғұндардың өнері. Ғұндардың аңдық стилі. Көшпелі мәдениет дамуындағы прототүркі кезеңі. Энкида –

прототүркілердің даңқты кейіпкері («Гильгамеш» поэмасы). Прототүркілердің

өмірі мен тұрмысы туралы Аристей Проконнестің «Аримаспея» поэмасы.

Б.д.д. І ғасырдағы прототүркілердің өмірі туралы Хань-Шижунь үйінен

шыққан қытай ханшайымының «Аққудың әні». Үйсін мен қаңлылар мәдениеті. Үйсін мен қаңлылардың құпиялары

(мистерии), би өнері, музыкасы. Ежелгі түркі өркениеті және оның ерекшеліктері. Ежелгі түркілердің

космогониясы мен мифологиясы. Ата-баба культы. Тәңіршілдік.

Тәңіршілдіктің құдайлар пантеоны. Ежелгі түркілердің салт-дәстүрлері мен

рәсімдері. Аруақ культы. Ежелгі түркілердің руна жазуы. Ежелгі түркілердің

қасиетті жазбасы «Алтун битиг» (Алтын кітап). Қазақстан аумағын мекендейтін түркі халықтарының мәдени мұрасы.

Түркі жазуы. Түркілердің көлденең жазуы. Түркі жазуының түрлері:

соғдылық, брахми, манихейлік, ұйғыр. Түркі қағанатының мемлекеттік жазуы. Руна жазуы. Руналық мәтіндер. Түркі кезеңінің мәдени ескерткіштері.

Түркілердің мәдени ескерткіштері: Орхон-енисей, Ленско-Прибалтийлік,

Алтай, Ертіс жағалауындағы, Шығыс-түркістандық, Орта Азиялық (жетісулық

руналар, ферғандық руналар, сырдариялық руналар) және Шығыс еуропалық

ескерткіштер. Орхон-Енисей эпиграфиялық шығармасы. «Күлтегін

ескерткіші», «Тоныкөкке құрмет белгісі», «Білге Қағанға құрмет белгісі».

Оғыз тайпаларының ескерткіштері: «Қорқыт Ата кітабы», «Оғыз-наме».

Ежелгі түркі ақындары Йоллығ-тегін, Тоныкөк. Қағаз жасау технологиясы. Түркілердің ктіап баспасы. Түркі

кітаптарының типтері мен формалары. VI-дан VIII-ші ғасырға дейінгі түркілердің наным-сенімдері: буддизм,

мекендегендердің

мәдени мұрасы мен

жетістіктері туралы

білімді көрсету.

197



манихейлік, христиандық (несториандық). Түркілердің аударма қызметі.

«Майтрисимат» «Даналықты жетілдіру» («Праджняпарамита»), «Патшаларға

нұсқаулық» («Раджвавадака»), «Абхидхармакоша» Васубандху поэмасының

қолжазбасы («Білім қазынасы» Х ғ.), «Трипитака» буддизмнің негізні каноны

буддалық мәтіндерді түркі тіліне аудару. Бешбалык қаласынан шыққан

Шынгко Шелитутунг – буддалық сутралар «Суварнапрабхасаның» түркілік

аудармашысы (Алтын жылтыр). Чисуй тудун, Пратья-шири, Кики түркі

ақындары. Манихейлік әдебиет. Христиандық діни әдебиет. Кошо-Цайдам ескерткіштері. Далалық өркениет. Далалық өркениеттің

негізні құндылықтары. Ежелгі түркілік өркениеттер мен жетістіктер. Кеңістік және уақыт

түсінігі. Техника және көшпелілердің ежелгі технологиялары. Түркі

аймағының мәдени-тарихи байлығы – мәдени мұра ретінде. «Мәдени мұра»

бағдарламасы. Мәдени ескерткіштерді, Қазақстанның ежелгі көшпелілерінің

мәдени ареалы мен қалаларын сақтау мен қалпына келтіруге бағытталған

мәдени саясаттың негізгі бағыттары. «Қазақстанның сакральды географиясы»

бағдарламасы. 7-апта. Орталық Азияның ортағасырлық мәдениеті

7 Жібек жолы: Қазақстан – Шығыс пен Батысты байланыстырушы

ретінде. Орталық Азия аймағындағы мәдениеттер байланысы. Түркі және

қазақ мәдениеті архетипіндегі ирандық компоненттер. Үнді және Орталық

Азия мәдениеті сұхбаты. Үнді мәдениеті мен түркі өркениетінің өзара ықпалы.

Түркі және ислам мәдениеттерінің өзара әсері мен өзара әрекеті. Ортағасырдағы түркі мәдениеті. Философия мен ортағасырлық

ғылымның дамуы. Әл-Фараби: философиялық, әлеуметтік-этникалық және

эстетикалық көзқарастары. Ортағасыр мәдениеті мен ғылымының

қалыптасуындағы әл-Фарабидің үлесі. Математиканың дамуы. Өнер, әдебиет,

сәулет өнері, техниканың дамуы. Ортағасырлардағы Қазақстан мен Орталық

Азиядағы білім.

Түркілердің мәдени

мұрасы қазақ

мәдениетінің

қалыптасуына әсер

ететін фактор ретінде Түркілердің әлемдік

мәдениет пен

өркениеттің дамуына

қосқан үлесі мен

ортағасырлық

«Түркілік Қайта

Өрлеу және оның

әлемдік мәдениет

мұрасындағы орны»


сараптамалық эссе

4

198



Ғылым мен медицина дамуы. Хорезми ұлы ортағасырлық ғалым-математик. Әбу Рейхан Бируни және Ғалам. Әбу Рейхан Бируни математик

және мәдениет тарихшысы ретінде. Әбу Әли ибн Сина және оның «Емдеу

ғылымдары каноны» еңбегі. Орталық Азиядағы қоғамдық және

жаратылыстанулық ғылымдар. Университеттердің дамуы. Қазақстан аумағындағы Ұлы Жібек жолы бойындағы қалалар:

Исфиджаб (Сайрам), Баласагұн, Отрар, Суяб, Тараз, Шаш (Ташкент),

Шымкент. Олардың ортағасырлық Қазақстандағы мәдени өмірдің дамуындағы

рөлі. Орталық Азиядағы қалалық мәдениеттің гүлденуі. Нишапур, Хорасан,

Систан, Термез, Самарқан, Бұхара, Хорезм ғылым, білім, сәулет өнері және

өнер орталықтары ретінде. Орталық Азия қалалары діни (буддизм,

зороастризм, несториандылық, манихейлілік және т.б.) білім беру орталығы

ретінде. Орталық Азия қалаларының сәулет өнері. Орталық Азияның сарайлық

мәдениеті.

Ренессанстың

қалыптасуындағы рөлін

бағалау. Алдыңғы Азия, Иран,

Орталық Азияның әр

түрлі халықтарының

исламдық мәдениеттің

қалыптасуына қосқан

үлесін шынайы түрде

бағалау.

8-апта. Түркілердің мәдени мұрасы 8 Қарахан кезеңіндегі мәдениет. Қарахандар кезеңінің материалдық,

қалалық мәдениеті. Түркі кезеңіндегі техниканың дамуы. Материалдық

мәдениет ескерткіштері. Әл-Қашқари және оның түркі әдебиеті мен тілінің қалыптасуындағы

рөлі. Әл-Қашқари – түркі әлемінің ақыны. Әл-Қашқаридің «Түркі сөздерінің

жинағы» еңбегі. Жүсіп Баласағұн және оның «Құтты білік» еңбегі. Ахмед Үйгінеки,

Сулеймен Бақырғани және олардың түркі мәдениетіне қосқан үлестері. Ахмед

Үйгінеки – «Хибат ал(ул)-хакайык» поэмасының авторы («Ақиқат сыйы»).

Қазақстанда исламның таралуы. Ортағасырлық түркі мәдениетінің ерекшелігі:

ислам және номадизм. Моңғолдық кезең және ортағасырлық Қазақстандағы түркі халықтары

мәдениетінің дамуына ықпалы. Хорезмшах билігі кезіндегі ғылымның дамуы.

Ортағасырдағы

Қазақстандағы түркі

мәдениеті және оның

еуропалық және

исламдық мәдениетке

әсері.

«Түркілердің

мәдени мұрасының

еуропалық және

исламдық әлемге

әсері» тақырыбына

салыстырмалы

таблица жасау.

4

199



Медицина: Зайн әл-Дин Горганидің (Джурджани) «Хорезмшах қазынасы»

кітабы. Хорезмшах кезеңіндегі әдебиет. ХІІ ғасыр ақыны Рашид ад Дин Умари

(1114-1177). Жазушы Низами Арузи Самарканди және оның «Сирек

кездесетіндердің жинағы, немесе Төрт сұхбат» кітабы. Хорезмшах тұсындағы

мәдени өмір (сәулет өнері, керамика). Сопылық Қайта Өрлеу. Ахмет Яссауидің тұлғасы мен қызметі (1093-

1166). «Диуани Хикмет» кітабы. Наджм ад Дин Кубра (1145-1220) және оның

рухани өмір жобасы. «Құдай халқының жолы» трактаты. Сопылық ақын

Нишапурлік Фарид ад-Дин Аттар (1145-1221) және оның «Құстардың

әңгімесі» аллегориялық поэмасы. Самұрық құс бейнесі. Суфизм моңғол

шапқыншылығына дейінгі Орталық Азиядағы қуатты діни қозғалыс ретінде.

Түркілердің мәдени құндылықтары мен дүниетанымына суфизмнің әсері.

Ағартушылық жетістіктерінің жоғалуы. Моңғол шапқыншылығы мәдени апат ретінде. Моңғол билігі кезіндегі

суфизмнің дамуы. Бахауддин Накшбанд (1318-1389) жаңа діни қозғалыстың

негізін салушы ретінде. Суфизмнің накшбандия орденінің ислам әлемінің

рухани өміріне әсері. Суфизм музыкасы мен поэзиясы. Алтын Орда кезеңінің мәдениеті. Материалдық және рухани мәдениет.

Рухани құндылықтар. Өнер. Діни наным-сенімдер. Салт-дәстүрлер. Алтын

Орданың негізгі технологиялық жетістіктері. Ақсақ Темір кезеңіндегі мәдениет. Ақсақ Темірдің (1336-1405) билігі

кезіндегі Орта Азиядағы мәдени және ғылыми өмірдің қайта жандануы.

Сәулет өнері. Шахрисабздағы Ақсарай. Самарқан орталығындағы Бибі-Ханым

мешіті. Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесі. Мұхаммед Тарағай билігі кезіндегі сарайлық мәдениеттің гүлденуі.

Мешіт пен медресе құрылысы. «Ислам бақтарының» жасалуы. Байсунгуренің

кітап сақтау қоймасы және өнерлер орталығы. Өнер және сәулет өнері.

Миниатюра. Фреска өнері. Ұлықбек (Мұхаммед Тарағай) астрономия ғылымының дамуы.

200



Математиканың дамуы. Джамшид әл-Каши (1380-1429) және Әли Кушчи

(1402-1474): астрономия мен математиканың дамуына қосқан үлестері.

Ұлықбек обсерваториясы. «Гургандық зидж» («Астрономиялық таблицалар

жинағы») жинағы – XV ғ. аспан денелері туралы беделді нұсқаулық. Ақсақ

Темір кезеңіндегі білім мен ғылым. Ақсақ Темір кезеңіндегі техниканың

дамуы. Сопылық поэзияның дамуы. Нуриддин Джами (1414-1492) накшбандия орденінің ұлы сопылық ақыны. «Әулиелердің салтанатты

ұлылығынан достықтың жарылуы» жинағы сопы прозасының көрсеткіші

ретінде. Әлішер Науаи (1441-1501) – ұлы түркі ақыны. Шағатай тілінің дамуы.

Камолиддин Бехзад (1450-1537) және мұсылман әлеміндегі көркем сурет

стандарттарының жасалуы. 15 ғ. сәулет өнері. Тимуридтер әулетінің

эстетикасы және оның Ұлы Моғол империясының мәдениетіне әсері. Ұлы

Моғолдар мәдениеті. Үнді-түркі Ренессансы. Сәулет өнері, ғылым,

математика, астрономияның дамуы және моғол мәдениетінің технологиялық

жетістіктері. «Сакральды (қасиетті) Қазақстан» бағдарламасы. Түркі кезеңінің

мәдени ескерткіштерін қалпына келтіру мен сақтау. Қожа Ахмет Яссауи

кесенесі, Көне қала Тараз және өзге де мәдени объектілер қазақ халқының

мәдени бірегейлік пен қазақтардың мәдени мұрасының құраушысы ретінде. 9-апта. Қазақ мәдениетінің қалыптасуы

9 Қазақтардың эпикалық мәдениеті. Қазақ халқының мифтері мен

аңыздары. Қазақ дәстүрлі мәдениетінің қалыптасуы. Халықтық поэзия

формалары. Ақын-жыраулардың музыкалық шығармашылығы. Халық ауыз

шығармашылығындағы агон. Ұлы қазақ билері. Қазақ даласының шешендері.

Қазақ тіліндегі тілдік этикет. Мәдени құндылықтар және батырлар этикасы.

Қару-жарақты игеру шеберлігі. Қазақ сәндік-қолданбалы өнері. Қазақ дәстүрлі

мәдениетінің этикалық құндылықтары. Спорттық ойындар. Қазақ халқының

дәстүрлері, рәсімдері, салттары. Өмірлік кезең салттары: туылу, ер жету, өлім.

Түркі мәдениеті мен

өркениеті және

олардың Ұлы Жібек

жолы халықтарының

мәдениеті дамуындағы

мәдени-өркениеттік

рөлі.

- 3

201



Жерлеу рәсімі. Үйлену рәсімі. Халықтық мерекелер. Наурыз. Халық әндері.

Дәстүрлі билер. Халықтық ойындар. Қазақтардың технологиялық жетістіктері. Ұлттық музей-қорық жобалары: Ботай, Сарайшык, Бозок. Бекет Ата

мәдени объектісі, Ақсу Жабағлы, Көржалғын, Тамғалы мәдени рәміздер және

қазақ халқының мәдени бірегейлегінің географиялық құраушысы ретінде.

Исламның таралу

ерекшеліктерін және

оның қалыптасуының

мәдени бастауларын

сыни тұрғыдан бағалай

білу. 10-апта. XVIII ғ. – ХIХ ғ. соңы аралығындағы қазақ мәдениеті

10 Дәстүрлі дүниетаным дағдарысы. Қазақ Ағартушылығы феномені.

Ш. Уәлиханов және оның шығармашылығы. Абай ұлы қазақ ақыны және

ойшылы ретінде. Шәкәрім шығармашылығы. Ы. Алтынсарин көрнекті

ағартушы және педагог ретінде. Құрманғазы, Тәттімбет, Жаяу Мұса және т.б.

музыкалық шығармашылығы. Қазақ мәдениетіндегі «Зар заман» феномені. Қазақтың қоғамдық ойы

және XIX-XX ғғ. аралығында қазақ әдебиетіндегі негізгі бағыттар. Қазақ

зиялыларының ірі өкілдерінің негізгі идеялары: Ә. Бөкейханов,

А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Т. Рысқұлов және т.б. Сакральды (қасиетті) қазақ мәдениеті. Қазақстан аумағындағы

сакральды мәдениет ескерткіштері. «Мәдени мұра» бағдарламасы. Қазақ халқының мәдени мұрасы. XVIII-ХIХ ғғ. қазақ өнері мен

әдебиеті. Қазақ өнерінің негізгі құндылықтары. XVIII-ХIХ ғғ. қазақ

философиясының негізгі жетістіктері. Этникалық бірегейліктің қалыптасуы

мен қазақ халқының бірігуіндегі қазақ мәдениетінің рөлі. Қазақ тілі және

оның ұлттың мәдени кодын сақтаудағы рөлі.

Ұлы Жібек жолы

халықтарының

мәдениеті: Еуропа,

Ресей халықтарымен мәдени өзара әрекет

формаларын салыстыру

және айқындау:

паттерндері мен

жетістіктері. Түркілердің әлемдік

мәдениеттің дамуына

қосқан үлесі мен

Шығыс-Батыс

сұхбатына әсерін

шынайы тұрғыдан

бағалау. Түркі халықтарының

мәдениет

ескерткіштерін

салыстыра білу және

- 4

202



Орталық-Азиялық және

Таяу Шығыс

аймақтарындағы

халықтардың рухани

дамуына әсерін

айқындау. Орталық Азия қалалық

мәдениетінің даму

ерекшеліктерін сыни

тұрғыдан бағалай білу. Сакральдық

мәдениеттің 100

ескерткіші мен қазақ

даласының мәдени

мұрасына қатысты

білімді көрсете білу. 11-апта. ХХ ғасырдағы қазақ мәдениеті

11 Кеңестік кезеңдегі қазақ мәдениеті. Тоталитарлық-әкімшілік жүйе

және ұлттық мәдениет. Елдің индустриализациясы. Ел

индустриализациясындағы ғылыми-техникалық зиялы қауымның орны мен

рөлі. Мәдени саясаттың қайшы үрдістері. Қазақстандық ғылымның, білім

және мәдениет институттарының қалыптасуы мен дамуы. Қазақ зиялы

қауымының қазақстандық мәдениет пен халықтың мәдени дамуындағы

сабақтастықты сақтаудағы үлесі. ХХ ғ. Қазақстанның белгілі ғалымдары. Қазақ өнерінің дамуы: кескіндеме, мүсін, сәулет өнері, опера, балет, музыка,

ХХ ғ. драматургиясы. ХХ ғ. белгілі опера орындаушылары. ХХ ғ. Қазақстан

әдебиеті. ХХ ғ. кеңестік қазақ жазушылары. Қазақ киносының қалыптасуы

Тарихи өлшемдегі

қазақ мәдениеті: қазақ

халқының мәдени

мұрасы. Қазақ халқының

мәдени мұрасын сыни

тұрғыдан бағалау. Қазақтардың мәдени

мұрасын, мәдени

құндылықтары мен

3

203



мен дамуы. Кеңестік қазақ кинорежиссерлері мен киноәртістері. ХХ ғ.

Қазақстандағы киноиндустрияның дамуы. ХХ ғ. Қазақстандағы

гуманитарлық ғылым. Қазақ халқының руханилығын сақтау, қазақ халқының

ұлттық өзіндік санасын, қазақ халқының рухани құндылықтарын

қалыптастырудағы қазақ гуманитаристикасы мен зиялы қауымының рөлі.

Қазақ мәдениетінің дамуындағы зиялы қауымның шығармашылық үлесі.

батырлар этикасын,

ақындық мұра мен

өнерін, қазақтардың

спорт мәдениетін

бағалау.

12-апта. Қазіргі әлемдік үдерістер аясындағы қазақ мәдениеті 12

Жаһандану және этно-аймақтық мәдениеттердің өзін-өзі бірегейлендіру

мәселесі. Қазақ мәдениеті және түркі әлемі. Қазіргі Қазақстанның

мультимәдени кеңістігіндегі қазақ мәдениетінің орны. Заманауи қазақ

мәдениетіндегі рухани дәстүрлер мен жаңашылдық үдерістер. Әлемнің ұлттық

бейнесі және мәдени репрезентация. Қазақстанның қазіргі өнеріндегі негізгі үрдістер мен бағыттар. Қазақ

мәдениетінің іздерін (паттерн) сақтау, қазақ тілін дамыту мен оның мәдени

кеңістігін кеңейту, қазақ халқының рухани құндылықтарын сақтау мен

ұлықтаудағы гуманитарлық зиялы қауымның рөлі. Заманауи қазақ өнерінің

негізгі жанрлары: әдебиет, кескіндеме, театр, сәулет өнері, музыка, кино,

телеведение. Қазақстандағы заманауи бұқаралық мәдениет. Қазақстандағы шоу

мәдениеттің қалыптасуы мен дамуы. Қазақстанның қазіргі өнерінің

дамуындағы жаңа үрдістер мен медиа-мәдениет қауіп-қатерлері. Қазақстандық киноның заманауи үрдістері. Заманауи қазақ

киноөндірісінің даму болашағы мен мәселелері. Қазақстандық

кинорежиссерлер. Қазақ киножұлдыздары. Ең жақсы қазақ киноленталары.

Қазақстандағы кинофестивальдар. Мереке тойлау мәдениетінің дамуындағы

қазақстандық кинофестивальдардың рөлі. Мәдениетаралық коммуникацияның

дамуындағы қазақстандық кинофестивальдардың орны. Қазақстандық

кинофестивальдар заманауи қазақстандық мәдениет жетістіктерін тарату

алаңы ретінде. Ұлттық бірегейліктің, медиа-мәдениет парадигмасындағы қазақ

Қазақстан мәдениеті:

мәселелері мен

болашағы

«ХХ-ХХІ ғғ. Батыс

Еуропаның жастар

субмәдениеті және

олардың

қазақстандық

жастардың

құндылықтық

жүйесіне әсері»

тақырыбына

презентация жасау.

5

204



халқының ұлттық дүниетанымындағы және ынтымақтастығын

қалыптасуындағы мәселелер мен төзімділік ұстанымдары. Теледидар мәдениет феномені ретінде. Қазақстандағы заманауи

теледидардың дамуы. Қазақстанның телевизиялық драматургиясы. Дәстүрлі қазақ және заманауи қазақ мәдениеті. Қазақ халқының мәдени

коды. Қазақ ұлттық мәдени кодын сақтау мәселесі. Қазақ дәстүрлі

мәдениетінің рухани құндылығы және Қазақстан жағдайындағы батыс

құндылықтарының сіңіру мәселелері. Өнердің коммерциялануы. Қазақ

халқының мәдени бірегейлігін сақтау мен қазіргі қазақстандықтың мәдени-рухани келбетін қалыптастыру, ұлтжандылыққа, өз Отанына, ұлттық

мәдениетіне деген сүйіспеншілік пен құрметке тәрбиелеу, қазақ халқының

рухани мұрасы, рухани құндылықтарын, қазақ халқының мәдени кодын

сақтау, әлемдік мәдениет құндылықтарына қосудағы отандық өнердің рөлі. 13-апта. Жаһандану аясындағы қазақ мәдениеті

13 Жаһандану жағдайындағы қазақ халқының мәдени мұрасын сақтау мәселесі. Қазақстан мұражайлары және олардың мәдени мұраны сақтаудағы

рөлі. Қазақ халқының мәдени мұрасын таратудағы ҚР мұражайлары. Қазақ

халқының мәдени-этникалық жадысын сақтаудағы мұражайлардың рөлі.

«Мәдени мұра» бағдарламасын, мұражай-қорықтар, Қазақстанның мәдени

және табиғи ескерткіштер жобасын жүзеге асыру. Бекет-Ата мәдени объектісі, Ақсу Жабағлы, Көржалғын, Тамғалы

мәдени рәміздер және қазақ халқының мәдени бірегейлегінің құраушысы

ретінде. Қазақстан қоғамының жаңғыруы мен жаһандану жағдайындағы

қазақтардың мәдени, этникалық (ұлттық), діни бірегейлігінің сақталу

мәселесі. Жаңа мәдени парадигмалар мен жаңа рухани бағдарлар. Жаңа

парадигмалды (көпшілікке ортақ) құндылықтық ұстанымдардың

қалыптасуы: бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, білімнің ерекше орынға ие

болуы (культі). Бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, білімнің ерекше орынға ие

Қазақ ұлтының мәдени

коды. Мәдени және

этникалық бірегейлікті

сақтаудағы қазақ

ұлтының мәдени

кодының рөлін

сараптау. Көрсете білу

««Мәдени мұра»

бағдарламасы және

оның маңызы»

тақырыбы бойынша

жобалық зерттеу,

нәтижелерін

презентациялау,

оларды дәлелдеу

және қорғау. Мұражай,

көрмелерге бару.

Аймақтық, мәдени

ескерткіштер мен

көрнекті орындар

бойынша

5

205



болуының (культі) жағымды ұстанымдарына негізделген дұрыс әрекет ету

модельдері мен мәдени өзара қарым-қатынастың қалыптасуына қазақстандық

мәдениеттің әсері мен рөлі. Рухани құндылықтық бағдарлар, жалған,

бүлдіруші құндылықтар мен мінез-құлық және коммуникация модельдеріне

қарсы Қазақстан азаматтарының жаңашылдық әрекет ету модельдерін

қалыптастырудағы отандық өнер мен мәдени институттардың рөлі. Жастар субмәдениеті және рухани, моральдік, эстетикалық және діни

құндылықтар. Білім культі, прагматизм және бәсекеге қабілеттілік, мәдени

бірегейлік пен ынтымақтастық, қазіргі қазақстандық жастар арасында Отанға

деген ұлтжандылықты қалыптастыру мен тәрбиелеудегі мәдени

институттардың рөлі. Қазіргі қазақстандық жастар арасында оң қазақстандық

руханилық пен құндылықтарды қалыптастыру, жалған және таңылған

(мәдени, діни) бірегейлік формаларын жеңу. Қазақстанның басты мерекелері мәдени мұра ретінде. Қазақстандағы

мереке мәдениетінің қалыптасуы. Мәдени паттерндер (іздер) және

қазақстандық мерекелік мәдениеттің рухани құндылықтары. Қазіргі жағдайдағы қала мәдениетінің дамуы. Қала мәдениетінің

негізгі құндылықтары. Астананың архитектуралық келбеті. Астананың

қалалық мәдениетінің семиотикасы. Қазақстандағы мульти-медиа-мәдениеттің қалыптасуы мен дамуы.

Мәдени, ақпараттық қауіпсіздік мәселесі.

сараптамалық

анықтамалар мен

ақпараттық материал

дайындау.

14-апта. Қазақстанның мәдени саясаты 14

Мәдени саясат ұстанымдары: «ҚР Мәдениет туралы заңы».

Қазақстандағы мәдени реформалардың негізгі ұстанымдары. Қазақстандағы рухани жаңғыру үдерістерінің әлеуметтік-мәдени

астарлары. Мәдени саясат модельдері мен қоғамның басты құндылықтар

жүйесінің байланысы. Мәдени саясаттың қазақстандық моделі. «Мәңгілік Ел»

ұлттық идеясының қалыптасуы көпұлтты және поликонфессионалды

қазақстандық қоғам мен оның мәдени қорының бірігуі ретінде. Қазақстан

ХХ ғ. мәдениеті, медиа-мәдениет және

постмодернизм

мәдениеті және

олардың адамның жаңа

құндылықтық

жүйесінің және мінез-

«Ұлттың мәдени

кодын сақтаудағы

қазақ тілі мен қазақ

мәдениетінің рөлі»

тақырыбына эссе-пікірталас.

4

206



Халқы Ассамблеясы және оның қазақстандық қоғамның мәдени

шығармашылығындағы рөлі. Этникааралық және конфессияаралық келісім

мәселесі. Қазақстандық өркениетті әлемдік стандарттар мен паттерндер

деңгейінде ілгерілетудегі қазақстандық мәдениет, қазақстандық зиялы

қауымның рөлі. Әлемнің ұлттық бейнесін қолдау. Заманауи қазақстандық қоғамға

отандастардың мәдени бейімделу мен қосылу (интеграция) мәселесі.

Жаңғыртудың екінші және үшінші толқынының жаңа қауіп-қатерлері

форматында жас ұрпақтың нақты мәдени жағдайға бейімделу (инкультурация)

мәселесі. Жаңа құндылықтық бағдарлардың қалыптасуы, халықтың қоғамдық

санасының жаңғыруы, рационалды өркениетті дүниетанымның жаңа жүйесіне

шығу. Қоғамдық сананы жаңғырудың негізгі бағыттары: бәсекеге қабілеттілік,

прагматизм, білімнің ашықтығы, білімді құрметтеу (культ). Қазақ

мәдениетінің мәдени және өркениеттілік бірегейлік мәселесі.

құлық модельдерінің

қалыптасуындағы рөлі. Нақты мысалдар

арқылы бұқаралық

және заманауи медиа-мәдениеттің негізгі

құндылықтары мен

паттерндері,

постмодернизм

мәдениеті

сипаттамалары туралы

білімді көрсету.

15-апта. «Мәдени мұра» Мемлекеттік Бағдарламасы 15 «Мәдени мұра» Мемлекеттік Бағдарламасы мәдени саясат саласы

ретінде. Дәстүр мен жаңашылдықтың даму реті (динамика), мәдени

тәжірибенің сабақтастық және тарату механизмдері. Мәдениет экологиясы:

қиындықтары мен мәселелері. Қазақстандықтардың экологиялық

мәдениетінің қалыптасуы мен дамуы. Жергілікті тарихты қарастыру

жұмысын жасау мен дамытудағы мәдени институттар, мәдени ұйымдардың

рөлі. Жергілікті тарихты қарастыру, мәдени-тарихи ескерткіштерді және

жергілікті, аймақтық көлемдегі мәдени объектілерді қалпына келтіру мен

сақтаудағы мұражай, білім беру мекемелері мен ұйымдарының рөлі. Табиғи

ескерткіштерді жасау мен сақтау бағдарламасы Қазақстанның мәдени

мұрасының құрамдас бөлігі ретінде. Мәдени мұра бағдарламаларының

дамуындағы ЮНЕСКО халықаралық ұйымдарының рөлі. Мәдени туризмнің дамуы және оның «Туған ел», «Қазақстанның

сакральды географиясы», «Жаһанданған әлемдегі қазіргі қазақстандық

Қазақстандағы саясат

мәдениеті және оның

қазақ халқының мәдени

бірегейлігін сақтау

мәдени стратегиясын

қалыптастыруға

тигізетін әсері.

Кейс форматында

«Медиа-мәдениет

және «Сандық

Қазақстан» моделі:

болашақ қазіргі

заманның аясында»

жағдайды талдау

4

207



мәдениет», «Сандық Қазақстан» жобаларының қалыптасуы мен жүзеге

асырылуындағы рөлі. Мәдени, мәдениеттік зерттеулер әдіснамасы. Қазақстандағы гендерлік саясат. Гендерлік рөлдер және гендерлік

мінез-құлық мәселелері. Гендерлік мәдениеттің негізгі құндылықтары. Қазіргі заманғы қазақстандық мәдениеттің рухани құндылықтарының

негізгі паттерндері. Қазақстанның ең танымал тұлғалары. Қазақстандық

мәдениеттің жүз есімі. Қазақстанның ұмытылмас жүз орны. Қазақ

мәдениетінің жүз рәмізі. «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасы. «100 жаңа

есім» аймақтық жобасы. Қазақстанның дене шынықтыру мәдениеті. Ұлттық спорт түрлері.

Қазақстандағы дене шынықтыру құндылықтары. Жаһандану аясындағы білім беру мәселесі. Интеллектуалды ұлт жаңа

моделін қалыптастыру мәселесі. Қазіргі Қазақстандағы ғылым мен техника.

Компьютерлік сауаттылық және мәдениет. «Сандық Қазақстан» жобасы.

Білімнің толеранттылығы, ашықтығы мәдениеті. Мәдениетаралық және

этникааралық коммуникацияның жаңа құндылықтары. Ескерту: 1 академиялық кредит - 30 академиялық сағат Барлығы: 2 академиялық кредит - 60 академиялық сағат

Әдебиеттер: 1. Назарбаев Н.А. НА пороге ХХI века. – Астана, 2016 2. Назарбаев Н.А. «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания». – Астана, АКОРДА, 2017 / http://www.akorda.kz/ru 3. Назарбаев Н.А. Взгляд в будущее. – Астана, 2017. Негізгі: 1. Аль-Фараби социально-этические трактаты. – Алма-Ата, 1972. 2. Баласагуни Ю. Благодатное знание / пер. С.Н. Иванова. – М., 1983. 3. Бейсенова Г.А. Проблемы глобализации и идентичности – А., Print, 2009. 4. Бейсенова Г.А. Проблемы образовательного знания в диспозитиве культуры. – Алматы: Искандер, 2005.

208



5. Барнард Алан. «Антропология тарихы мен теориясы»/пер. на каз.яз. Под руков. Кульсариева А.Т., Масалимова А.Р. – А., 2017. 7. Всеобщая история живописи. – М., ЭКСМО, 2010. 8. Ғабитов Т.Х. Қазақ мәдениетінің тарихы: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2016. 9. Габитов Т.Х. Казахи: Опыт культурологического анализа. – Saarbrücken: Germany Academic Publishing GmbH & Co. Кg lap lambert. - Heinrich-Böcking-Str. 6-8, 66121. - KG LAP LAMBERT, ГЕРМАНИЯ, 2012. 10. Габитов Т.Х., Абдигалиева Г.К., Исмагамбетова З.Н. Философия культуры: Учебник для студентов вузов и колледжей. – Алматы: Эверо,

2013 11. Ғабитов Т.Х., Затов Қ. Қазақ мәдениетінің рухани кеңістігі. - Алматы: Раритет, 2013. 12. Габитов Т.Х., Муталипов Ж., Кулсариева А. Культурология. - Алматы, Раритет, 2008. 13. Tursun Gabitov. Actual Problems of Kazakh Culture. Kazakh Culture Challenges. - Монграфия. - Саарбрюкен: Ламберт. - Publishing, 2016. 14. Древние цивилизации. - М., 2009. 15. Жолдубаева А.К. Культурология: практикум. - Алматы: Казну им.аль-Фараби, 2014. 16. История культурологии под ред. Огурцова А.П. - М., Гардарики, 2006. 17. Каиржанова А. Palaeoturcica. Мир древних тюрков. – Алматы, 1999. 18. Карабаева А.Г. Эпистемологические этюды. – Монография. - А., Қазак университеті, 2016. 19. Кондыбаев С. Введение в казахскую мифологию. – Алматы. 1999. 20. Курмангалиева Г.К., Нысанбаев А.Н., Соловьева Г.Г., Сейтахметова Л.Н. Наследие аль-Фараби и современная философия

взаимопонимания. – Алматы. 2011. 21. Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. – М-Л, 1951. 22. Маргулан А. Бегазы-дандыбаевская культура Центрального Казахстана. - Алма-Ата, 1979. 23. Масалимова А.Р. Культура и цивилизация. – А., 2005. 24. Махмуд аль-Кашгари Диван Лугат ат-Турк / Пер. З.-А.М. Ауэзова. – Алматы, 2005. 25. Мирзабекова А.Ш. Проблема культурной идентичности в социальной философии. – Монография. – Караганды: Болашак-Баспа, 2006. 26. Мир ценностей аль-Фараби и аксиология ХХI века. Книга.2. – Алматы, 2006. 27. Молдабеков Ж.Ж. Казактану. - Алматы, 2015. 28. Молтобарова К.И. Мәдениеттану. - А, 2018. 29. Наследие аль-Фараби и формирование нового интегрального мировоззрения. коллективная монография./ под общ.ред. з.к. шаукенова. – алматы: ифпр кн рк, 2012. 30. Никонов А.Ю. Алутун билиг. Тенгрианство. – Алматы. 2000.

209



31. Нуржанов Б.Г., Ержанова А.М. Культурология. - Алматы, 2011. 32. Нуржанов Б.Г. Модерн. Постмодерн. Культура. – Алматы, 2012. 33. Раев Д.С. Влияние тюркской цивилизации на средневековую европейскую культуру//Известия КаУМОиМЯ имени Абылай хана, №4 (26),

2016. (с.13-21). 34. Раев Д.С. Тенгрианство как религиозно-духовное мировоззрение тюрков-кочевников//«Тенгрянство и наследие народов Евразии: истоки

и современность»: сборник статей ҮІ-й Межд. науч.-прак. конф. (14-16 июня 2017 г., Астана, Казахстан) 1-ое изд., стер. –Астана: ТОО Мастер

По, -2017. -495 с. (323-327 бб.). 35. Раев Д.С. Қазақтың шешендік өнері: философиялық пайымдау. –Алматы: Ценные бумаги. –2001. –228 б. 36. Сарсенбаева З.Н. Этнос и ценности. – 2-е изд. перераб. и доп. – Алматы: Институт философии, политологии и религиоведения КН

МОНРК, 2018. 37. Старр С.Ф. Утраченное Просвещение: Золотой век Центральной Азии от арабского завоевания до времен Тамерлана. – М.: Альпина

Паблишер, 2017. 38. Стеблева И.В. Поэзия тюрков VI-VIII веков. – М, 1965. 39. Полная энциклопедия живописи. – М., Астрель, 2009. 40. Шәлекенов У.Х. Қазақ өркениеті – Алматы; Қазақ университеті, 2009. Қосымша: 1. Акимбеков С.М. История степей: феномен государства Чингисхана в истории Евразии. – Алматы: ТОО «Институт Азиатских

исследований». 2-е издание, исправленное и дополненное, 2016. 2. Акимушкин О.Ф. Средневековый Иран: культура, история, филология. – СПб, 2004. 3. Акишев К.А. Искусство и мифология саков. - А., 1984. 4. Байпаков К.М. Средневековые города Казахстана на Великом Шелковом пути. – Алматы, 1998. 5. Барманкулов М. Хрустальные мечты тюрков о квадронации. – Алмат, 1998. 6. Бичурин Н.Я. (Иакинф). Средняя Азия и Восточный Туркестан. – Алматы, 1997. 7. Ганиев Р.Т. Восточно-тюркское государство в VI - VIII вв. - Екатеринбург: Издательство Уральского университета, 2006. 8. Геродот История. В 9 кн. Кн.4. – М., 1999. 9. Гумилев Л.Н. Ритмы Евразии: Эпоха и цивилизации. - М., 1993. 10. Гумилев Л.Н. Древние тюрки. – М., 2008. 11. Грушевицкая Т.Г. Культурология: учеб. пособие /Т.Г.Грушевицкая, А.П.Садохин. – М.: Альфа-М: ИНФРА-М, 2015.

210



12. Данильян О.Г. Культурология: учебник /О.Г.Данильян, В.М.Тараненко. – 2-е изд. – М.: ИНФРА-М, 2014. 13. Даукеева С. Философия музыки Абу Насра Мухаммада аль-Фараби. – А., 2002. 14. Делез Ж. Кино. – М.: Ад Маргинем, 2004. 15. Закон о культуре. - А., 2000. 16. Ибраев Ш. Поэтика огузского героического эпоса. – Алматы, 1997. 17. Касымжанов А.Х. Стелы Кошо-Цайдама. – А.: ТОО «Компания Printing Systems», 1998. 18. Касымжанов А.Х. Пространство и время великих традиций. - А., 2001. 19. Кастельс М. Галактика. Интернет. – Екатеринбург: У-Фактория, 2004. 20. Кляшторный С.Г., Султанов Т.И., Казахстан. Летопись трех тысячелетий. – Алама-Ата, 1992. 21. Кляшторный С.Г. Памятники древнетюркской письменности и этнокультурная история Центральной Азии. – СПб, 2006. 22. Кляшторный С.Г. Древние рунические надписи. – М., 1964. 23. Крадин Н.Н., Скрынникова Т.Д. Империя Чингис-хана. - М.: Восточная литература, 2006. 24. Крадин Н.Н. Кочевники Евразии. - Алматы: Дайк-Пресс, 2007. 25. Культурология. Антология. Т. 1-4. - М., 2012. 26. Культурология: учеб. / под ред. А.С.Мамонтова. – 2-е изд., испр. и доп. – М.: Изд-во Юрайт, 2016. 27. Культурология: учебник /под научн. ред. Г.Д.Драча. – 2-е изд., стер. – М.: КНОРУС, 2014. 28. Луман Н. Реальность массмедиа. – М.: Праксис, 2005. 29. Лукиан из Самосаты. Избранная поэзия. – М., 1991. 30. Маклюэн Г.М. Галактика Гутенберга. Становление человека читающего. – М.: Академический проект, 2005. 31. Melikoff I. Ahmad Yesevi and Turkic Popular Islam, Electronic Journal of Oriental Studies - 2003. №6, № 8. 32. Молдабеков Ж.Ж. Интеллектуальная нация. Стратегический курс и культурно-национальные факторы становления. – А.: КазНУ им. аль-Фараби, 2015. 33. Мутанов Г.М., Таджикова К.Х., Хасанов М.Ш., Нурышева Г.Ж., Курмангалиева Г.К., Сейтахметова Н.Л., Сыргакбаева А.С., Джаамбаева

Б.А. / под общ.ред. Г.М. Мутанова. Аль-Фараби и современность: учебное пособие - Алматы: казак университеті, 2014. – 223 с. 34. Нурышева Г. Ж.,Сыргакбаева А.С., Хасанов М.Ш., Джаамбаева Б.А., Мутанов Г.М., Сейтахметова Н.Л. Әл-Фараби және қазіргі заман - А., Қазақ университеті ", 2014г. 35. Орынбеков М.С. Предфилософия протоказахов. - Алма-Ата, 1994. 36. Отенияз Самат Атилла. – Алматы, 2000. 37. Раевский Д.С. Модель мира скифской культуры. – М., 1985.

211



38. Раев Д.С. Қазақ шешендігі адамның рухани болмысы хақында//Адам әлемі. Философиялық және қоғамдық-гуманитарлық журнал. №4

(58), 2013. (75-82 бб.). 39. Раев Д.С. Тюркское влияние на Европейсую культуру в эпоху раннего средневековья//Научный журнал «Austria Science», №8 2017. (20-23 с.). 40. Раев Д.С. Қазақ шешендігі адамның рухани болмысы хақында//Адам әлемі. Философиялық және қоғамдық-гуманитарлық журнал. №4

(58), 2013. (75-82 бб.). 41. Разлогов К.Э. Мировое кино. История искусства экрана. – М.: ЭКСМО, 2011. 42. Рахманалиев Р. Империя тюрков. История великой цивилизации / науч.ред. Н.Н. Цовма. – М.: РИПОЛ классик, 2017. 43. Сарткожа-улы К. Гуннское письмо // Алем. Альманах. Вып.1. – Алма-Ата, 1991. 44. Сегизбаев О.А. История казахской философии: от первых архаичных представлений древних до философии развитых форм первой

половины ХХ столетия: Учебник для вузов. Алматы: Гылым, 2001. 45. Сыргакбаева А.С. Некоторые особенности урбанизма в Казахстане/ ҚазҰУ хабаршысы. Серия: Философия, политология, культурология

сериясы . - Алматы., 2010г. N 1, с. 87-91. 46. Стеблева И.В. Жизнь и литература доисламских тюрков: историко-кульутрный контекст древнетюркской литературы. – М.: Вост.

лит.,2007. 47. Тер-Минасова С. Тіл және мәдениетаралық коммуникация»./ пер на каз.яз. – А, 2018. 48. Фромкин В., Роберт Родман, Нина Хайамс Тіл біліміне кіріспе /пер. На каз.яз.». - А.,2017.- 49. Ли Энн Гек, Гайс Рип Медиа «Этика жас мамандардың тәжірбиесінен» / пер. На каз.яз. – А., 2017. 50. Хантингтон С. Столкновение цивилизаций. // Геополитика: Антология, - М., 2006. 51. Шваб Клаус Мартин «Төртінші индустриалық революция» / пер на каз.яз. – А., 2017.

Психология

№ Пәннің мазмұны Семинар

(практикалық) сабақтар


Білім алушылардың

өзіндік жұмыстарының


Сағатта

р саны

Психологиядағы ұлттық сананы қалыптастыру контекстіндегі тұлға 1 апта: Психологияға кіріспе

212



1 Психология ғылым ретінде. Адам туралы ғылымдар жүйесіндегі

психологияның орны және міндеттері. Заманауи тұлғаның қалыптасуы мен

қоғамдық сананы жаңғырту жағдайындағы психология мен психологиялық

білімдердің мәні. Психологияның әдістері. Психология тиімді өмір сүруге

ықпал ететін ғылым және практика ретінде (бизнес, спорт, денсаулық

сақтау, жарнама психологиясы).

Заманауи

психологияның

салалары

Эссе «Психология

менің өмірімде және

кәсібімде».

4

2 апта: Мен және менің мотивациям 2 Мотивация және өзіндік мотивация. Мотивациялық сфераны жалпы

ұйымдастыру. Мотивтер және қажеттіліктер. Мотив түрлері. Жетекші

мотив.. Жетістікке жету және сәтсіздіктен қашу мотивациясы. Мотивацияны

зерттеу әдістері. Тұлғаның мотивациялық профилі. Тұлғаның мотивациялық

сфераның бұзылуымен байланысты еңбек тиімділігінің төмендеуі.

Еңбек іс-әрекетінің

мотивациясы

Кейс: «Ұйым

қызметкерлерінің

мотивациясын

жетілдіру»

4

3 апта :Эмоциялар және эмоционалдық интеллект 3 Адам өміріндегі эмоцияның рөлі. Эмоцияны түсіну және эмпатияға

қабілеттілік. Эмоцияны реттеудің әдістері мен механизмдері: эмоцияларды

қайта қарастыру және эмоцияларды басу. Эмоционалдық интеллект

анықтамасы. Эмоционалдық интеллект когнитивті қабілет пен тұлғаның

даралық сипаттамасы ретінде. Эмоционалдық интеллект диагностикасы

және дамуы.

Эмоцияның әр түрлі

мәдениеттерде көрінуі

мен сезілуі

Эмоционалдық

интеллектіні дамыту

бағдарламасын құру.

4

4 апта : Адамның ерік қасиеті мен өзін-өзі реттеу психологиясы 4 Психологиядағы ерік түсінігі. Ерікті актінің құрылымы. Шешім

қабылдау және таңдау мәселесі.. Ерік және тұлға. Тұлғаның өзін-өзі реттеу

психологиясы (стресс-менеджмент). Стресс түсінігі. Стресс түрлері.

Стресстің даму кезеңдері. Стресстің белгілері. Стресске жауап берудің жеке стилдері. Стресске тұрақтылық түсінігі.

Тәуелсіз қоғамдағы

тұлғаның «ерік

бостандығы»

тұжырымдамасы.

Кейс «Кәсіби

маманның ерік

қасиеттерінің дамуы»

4

5 апта: Тұлғаның даралық-типологиялық ерекшеліктері 5 Темперамент, мінез және қабілет.

Темперамент анықтамасы. Жүйке жүйесінің қасиеттері темпераменттің

негізі ретінде. Темпераменттің анықтамасы. Темперамент типтері: холерик,

Тұлғалық ресурстар

ұлттық сананы сақтау

мен дамытудың

Қазіргі студенттің

психологиялық

портретін құру.

4

213



сангвиник, флегматик, меланхолик. Темперамент пен мінездің ара

қатынасы. Мінездің анықтамасы. Мінез акцентуациясы және тәрбие.

«Ұлттық мінез» ұғымы. Тұлғаның қабілеті және нышандары.

факторы ретінде.

6 апта: Құндылықтар, қызығушылықтар, нормалар тұлғаның рухани негізі ретінде 6 Әлеуметтік әлемдегі Мен. Мен-концепциясы. Өзін-өзі таныстыру. Адам

өміріндегі құндылықтар. Психологиядағы құндылық түсінігін зерттеу.

Құндылықтар тұлғаның маңызды психологиялық ресурсы ретінде. Тұлғалық

құндылықтар. Қызығушылық әлеуметтік іс әрекеттің жетекші мотиві

ретінде. Мінез-құлық және нұсқаулар. Тұлғаның адамгершілік негіздері.

Тұлғаның рухани әлеуметтенуі.

Тұлғаның

дүниетанымы және

ұлттық бірегейлігі.

«Өмір жолы»

жобасын даярлау

4

7 апта: Өмірдің мәні және кәсіби өзін-өзі анықтау психологиясы 7 Өмірдің мәні, өмірлік мақсаттар және бағдарламалар. Кәсіби маманның

сенімдері мен бағдарлары. Қазақстанның заманауи даму кезеңіндегі кәсіби

тұлғаның құндылықтары мен бағдарлары: бәсекеге қабілеттілік, прагматизм,

сананың ашықтығы, ұлттық бірегейлік. Кәсіби өзін-өзі анықтаудағы жеке

құндылықтар мен мағыналар. Кәсiби өсудегі кедергiлер, оларды болдырмау

және жеңу жолдары. Кәсіби сәйкестілік дағдарысы және эмоциялық қажу

синдромы.

Тұлғалық және кәсіби

жетістікке жету

психологиясы.

Эссе «Менің

мансаптық және

кәсіби өсуім»

4

8 апта : Тұлғаның денсаулық психологиясы 8 Психика мен дененің өзара байланысы және өзара ықпалы. Аурулардың

пайда болуы мен денсаулықты нығайтудың психологиялық факторлары.

Психикалық белсенді заттарды қолдану мен зиянды әдеттер денсаулықты

әлсіріретуші фактор ретінде. Салауатты өмір салты тұлғаның жетістікке

жету негізі ретінде.

Теріс эмоциялар және

денсаулық.

Кейс «Кәсіби

денсаулықты сақтау». 4

Тұлғааралық қарым-қатынас қазақстандық үйлесімді тұлғаның даму факторы ретінде 9 апта: Тұлғаның және топтардың қарым-қатынасы

214



9 Қарым-қатынас түсінігі. Қарым-қатынастың түрлері, формалары,

қызметтері. Тұлғааралық қарым-қатынас ғылыми білімнің пәні ретінде.

Тұлғааралық қарым-қатынас сипаттамалары. Тұлғааралық коммуникация,

өзара әрекеттесу, тұлғааралық қабылдау түсініктері. Тұлғааралық, топаралық

және ұлтаралық қарым-қатынас ерекшеліктері. Қарым-қатынас стильдері.

Көшбасшылық және жетекшілік.

Ұлтаралық қарым-қатынас әлеуметтік-психологиялық

құбылыс ретінде.

Көшбасшылық пен

жетекшілікке

салыстырмалы талдау

жасаңыздар.

4

10 апта: Қарым-қатынастың перцептивті жағы 10 Қарым-қатынастың перцептивті жағы – қарым-қатынас процесіндегі

адамдардың бірін-бірі қабылдауы ретінде. Қарым-қатынастың перцептивті

механизмдері: эмпатия, идентификация, децентрация, аттракция,

толеранттылық, рефлексия, кері байланыс. Тұлғааралық өзара әрекеттесу

кеңістігі. Мен және басқалар.

Тұлғааралық қабылдау

әсерлері. Эссе «Қарым қатынас

процесінде қоршаған

ортаны қабылдау»

4

11 апта : Қарым-қатынастың интерактивті жағы 11 Психологиялық әсер етудің мәні. Психологиялық әсер ету түрлері.

Әсер ету механизмдері: жұқтыру, еліктеу, сендіру. Сендіруді тиімді ету

факторлары. Психологиялық әсер етудің негізгі тәсілдері мен әдістері:

демонстрация, жалған ақпарат тарату, қауесеттерді тарату, қорқыту, БАҚ-тағы манипуляция.

Тұлға және топ

(әлеуметтік-психологиялық ықпал

ету)

«Әлеуметтік

желілердің

жастардағы тәуелді

мінез-құлықты

қалыптастыруға

ықпал етуін талдау»

презентация дайындау

10!

12 апта: Қарым-қатынастың коммуникативті жағы 12 Қарым-қатынас ақпарат алмасу ретінде. Коммуникацияның құрылымы,

негізгі функциялары және түрлері. Коммуникациядағы цифрлық

технологиялар. Коммуникацияның вербалды және вербалды емес құралдары.

Коммуникативтік рөлдердің мәні және қажеттілігі. Коммуникативтік

кедергілер (кәсіби, мағыналық, ұйымдастырушылық, тұлғалық-психологиялық және т.б.). Коммуникацияның жас ерекшеліктері, әлеуметтік-мәдени және гендерлік ерекшеліктері.

Г.Д.Лассуэлл бойынша

заманауи қоғамдағы

коммуникацияны

талдау.

«Қарым қатынастағы


кедергілер және

оларды жеңу»

кестесін құру.

4

Тиімді тұлғааралық қарым-қатынас технологиялары қоғамдық сананы жаңғырту негізі ретінде

215



13 апта :Әлеуметтік-психологиялық конфликт түсінігі және құрылымы 13 Әлеуметтік конфликтілердің табиғаты және шығу себептері.

Психологиялық конфликтілердің түрлері. Конфликтінің конструктивті және

деструктивті функциялары. Конфликтінің даму сатылары. Конфликтінің

қатысушылары мен жүргізушілері, олардың қажеттіліктері, мүдделері мен

мақсаттары. Конфликтінің кеңістік-уақыттық шекаралары. Конфликтінің

типтік кезеңдері. Конфликтінің функциялары мен зардаптары.

Біздің өміріміздегі

конфликтілер. Толерантты мінез-құлықты дамыту

бойынша


ұсыныстар әзірлеу.

4

14 апта :Кәсіби саладағы конфликт жағдайындағы тұлғаның мінез-құлық моделдері 14 Конфликтіні болдырмау технологиясы. Конфликтідегі рационалды

мінез-құлық технологиялары. Конфликтілік мінез-құлықтар:

ынтымақтастық, бәсекелестік, қашу, құтылу, кооперация стратегиялары.

Конфликтілерді шешу көп сатылы процесс ретінде. Манипуляторлардың

типтері. Негізгі манипуляциялық техникалар. Манипуляция процесіндегі

тұлға. Манипуляция жасырын хабарлама ретінде. Келіссөздер - конфликтіні

шешудің тәсілі ретінде.

Еңбек ұжымындағы

конфликтіні реттеудің

механизмдері және

тәсілдері.

Конфликтілік

жағдайда басым

көрінетін мінез-құлық

типін анықтау

бойынша өзін-өзі

диагностикалау

4

15 апта : Тиімді коммуникацияның техникалары мен тәсілдері

15 Тиімді коммуникация ұғымы. Тиімді коммуникация технологиялары

және қағидалары, ережелері, дағдылары, тәсілдері. Тиімді коммуникацияның

шарттары. Әлеуметтік интеллект. Коммуникациядағы имидж және өзіндік

ұсыну. Имидж қалыптастырудың технологиялары. Сыртқы келбет имидждің

бір бөлігі ретінде. Белсенді тыңдау техникалары. Келіссөз процесінің

технологиясы.

Тиімді коммуникация

мен тұлғаның бәсекеге

қабілеттілігінің өзара

байланысы

«Тиімді

коммуникация»

тренинг

бағдарламасын

даярлау.

4

Ескерту: 1 академиялық кредит - 30 академиялық сағат Барлығы: 2 академиялық кредит -60 академиялық сағат


Негізгі: 1. Назарбаев Н.А. На пороге ХХI века. – Астана, 2016. 2. Назарбаев Н.А. «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания». – Астана, АКОРДА, 2017 / http://www.akorda.kz/ru.

216



3. Назарбаев Н.А. Взгляд в будущее. – Астана, 2017. 4. Аронсон Э. Көпке ұмтылған жалғыз [Мәтін] = The Social Animal: әлеуметтік психологияға кіріспе: [оқулық] / Э. Аронсон ; ауд. Д. Д.

Дүйсенбеков [және т. б.]. - 11-бас. - Астана: "Ұлттық аударма бюросы" қоғамдық қоры, 2018. - 407, [2] б. - (Рухани жаңғыру). 5. Годфруа Ж. Что такое психология. Том 1. – М.: Мир, 2005 г. – 496 с. 6. Годфруа Ж. Что такое психология. Том 2. – М.: Мир, 2005 г. – 276 с. 7. Даниел Гоулман. Эмоциональный интеллект. Почему он может значить больше, чем IQ. Изд-во Манн, Иванов и Фербер: 2018. -560 с. 8. Джакупов С.М. Введение в общую психологию. – А.: Қазақ университеті, 2014 9. Ильин Е.П. Психология общения и межличностных отношений. - СПб.: Питер, 2009. - 576 с. ил. - (Серия «Мастера психологии»). 10. Майерс Д. Әлеуметтік психология [Мәтін] = Social Psychology: [оқулық] / Д. Г. Майерс, Ж. М. Туенж ; ауд. Г. Қ. Айқынбаева [және

т.б.]. - 12-бас. - Астана : "Ұлттық аударма бюросы" ҚҚ, 2018. - 559, [1] б.: сур. - (Рухани жаңғыру). 11. Майерс Д. Психология / пер. с англ. И.А. Карпиков, В.А. Старовойтова. – 4-е изд. - Минск: «Попурри», 2009. – 848 с. 12. Психология индивидуальных различий / Под ред. Ю.Б. Гиппенрейтер, В.Я. Романова. – 3-е изд., перераб. и доп. – М.: АСТ: Астрель,

2008. – 720 с. 13. Руденко А.М. Психология в схемах и таблицах: учебное пособие. – М: Феникс, 2016. – 379 с. 14. Шульц Д. Қазіргі психология тарихы [Мәтін] = A History оf Modern Psychology : [монография] / Д. Шульц, С. Э. Шульц ; ауд. Б. Қ. Ақын

[және т.б.]. - 11-бас. - Астана : "Ұлттық аударма бюросы" ҚҚ, 2018. – 447 [1] б.: сур. - (Рухани жаңғыру). Қосымша: 1. Анцупов А.Я, Шипилов А.И. -Конфликтология .- Москва: Юрайт, 2017. 2. Арбузова Е. Н., Анисимов А. И., Шатрова О. В. Практикум по психологии общения. 2008 – 272 с. 3. Виноградова, С. М. Психология массовой коммуникации: учебник / С. М. Виноградова, Г. С. Мельник. – Москва: Юрайт, 2014. – 512 с. 4. Гарнер А., Пиз А. Язык разговора. Издательство: «Эксмо-Пресс» 2006 г. – 224 с 5. Гришина Н.В. Психология конфликта. СПб.: Питер, 2008. — 464 с. ил. — (Серия «Мастера психологии»). 6. Ефимова Н.С. Социальная психология. – Москва: Юрайт, 2017. 7. Ильин Е.П. Психология творчества, креативности, одаренности. – СПб.: Питер, 2011. – 448 с. 8. Маклаков А.Г. Общая психология. Учебник для вузов. Москва: Юрайт, 2018. 9. Маслоу А. Мотивация и личность. — СПб.: Питер, 2008. – 352 с. 10. Наумов В.В. Гридасов М.А. Психология карьерного роста. Изд-во МСШ: 2009- 320 с. 11. Солсо Р.Л. Когнитивная психология. – пер. с англ. –М. «Тривола», М. «Либерия». 2002. – 600 с.

217



12. Э. Берн Игры, в которые играют люди. Люди, которые играют в игры. 2016 – 576 с. 13. Балинт М. Базисный дефект. М.: Когито-Центр, 2002. 256 с. 14. Кохут Х. Анализ самости. Системный подход к лечению нарциссических нарушений личности. М.: Когито-Центр. 2003. 368 с. 15. Фрейд А. Эго и механизмы защиты // Теория и практика детского психоанализа. Пер. с англ. И нем. / М.: ООО Апрель Пресс, ЗАО Изд-во

ЭКСМО-Пресс, 1999. С. 115-244. 16. Шмидбауэр В. Вытеснение и другие защитные механизмы // Энциклопедия глубинной психологии. Т.1. - М.: ЗАО МГ Менеджмент, 1998.

С. 289-295. 17. Выготский Л.С. Проблема воли и ее развитие в детском возрасте // Собр. соч. в 6 т. Т. 2. М.: Педагогика, 1982. С. 454-465. Интернет-ресурстар: 1. http://www.akorda.kz 2. http://azps.ru/ 3. http://psychology.net.ru/articles 4. http://www.psychology-online.net/ 5. http://psynet.narod.ru/main.htm 6. http://psyfactor.org/ Ескерту: 1 академиялық кредит = 30 академиялық сағат Барлығы: 8 академиялық кредит -240 академиялық сағат

170170 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым...

Documents