1

1. AMBALAJ TASARIMI

1. 1. Ambalaj Nedir?

Günümüz koşullarında her ürün kendi kendini satabilme özellikleriyle donatılmış olmalıdır.

Ürünü koruyan ve tüketiciye sunan ambalaj bu nedenle günümüzde büyük önem

kazanmıştır.

Çağımızda reklam piyasasındaki rekabet ve hareketlilikte ambalaj tasarımı, ve ambalajın

önemi tartışılmaz. Grafik tasarımın en üç boyutlusu olan ambalajın çeşitli işlevleri olmasıyla

da çok çeşitli tanımlarını sıralamak mümkündür.

Ambalajın fonksiyonları açısından birkaç tanımı şöyle yapılmıştır;

Ambalaj; malların iyi şekilde muhafaza edilmeleri ve taşınabilmeleri için konuldukları kap

ve zarflardır.1

Ambalajlama, bir malın son tüketiciye bozulmaksızın ve en az maliyetle ulaştırılmasını

sağlayan bir araçtır.

Başka bir tanıma göre ise; Ambalajlama malların korunabilmesi, tanınabilmesi,

sürüklenebilmesi ve kullanımlarının kolaylaştırılabilmesi için kaplanan, eklentilerden,

süsleme veya etiketlemeden yararlanılmasıdır. Ambalajın reklam ve tanıtım işlevi açısında

yapılmış birkaç tanım ise şunlardır;

Ambalaj, bir satış yerinde reklam aracıdır. Tüketicinin ilgisini çeker ve kapsadığı mala

ilişkin nesnel ve duygusal bilgilenmeyi sağlar. Tüketicinin bir malı evinde her kullanışında,

onunla ilgili İmaj ve tutumları güçlendirme işlevini yerine getirir.

Ambalaj görsel yolla yapılan bir satış görüşmesidir.

Ambalaj içine konan ürünün anlamını taşıyan bir araçtır.2

Kısacası ambalaj "sessiz bir iletişim aracı"dır.3

Kapsamlı olarak ise Ambalajlama, malların taşınmak ve satılmak üzere hazırlanması sanatı,

bilimi ve teknolojisidir.

1 Ambalajın Ticari önemi, İstanbul Ticaret Odası, Hüsnütabiat Matbaası, İst. 1968, s.5. 2 Amb. Arş. GeIiş.İnc. Derg., "Ambalaj Üretimi Artık Evrenseldir" Mövenpic Otelde Yapılan Yaratıcı Amb.

Panelinden, Sayı 22,1995, s.29 3 Gomes Flavio M. "Pazarlama bileşenleri İçinde Ambalaj Ne Derece Önemli?"Çev. Engin Görk Amb.Arş.

GeIiş.İnc. Derg. Sayı 6,1989,s.20

2

Günümüzde ambalaj, artık güçlü ve gerekli bir iletişim aracı olarak görülüyor. Teorik olarak

bir ürünün reklam veya promosyon kampanyasına ihtiyaç duymaktadır.; ancak ürünün tam

kodlan bazında malzeme, şekil, grafik ve görsel unsurlar ambalajda somutlaşıyor. Kısaca

ambalaj içine konan ürünün anlamını taşıyor. Bugün bir ürün yada marka ilk olarak ambalaj

aracılığı ile gösteriliyor ve anlatılacak bilgi ambalajla beyan ediliyor. Ve ambalaj tarafından

telkin edilen anlamlar, tüm pazarlamayı ilgilendiriyor.

Ambalaj reklamda da rol oynayarak içindeki ürünün satışı için çalışıyor. Ürünün tanınma

mücadelesi öncelikle ambalaja teslim edilmiş ve ürünün merkezi iletişim olması olan

ambalaj artık günümüzde gerçekten bir "iletişim kompleksi" dir.4 Bir ürünün başarılı olup

olmaması paketin ürünü satıp satamayacağına bağlıdır. Paketin şekli, kullanım uygunluğu,

grafik, seçilen baskı rengi, baskı kalitesi, boya kalitesi, kullanılan malzemenin kalitesi,

reklam işlevi ve başarıyı doğrudan etkiler.5

Yukarıdaki tanımlar ve açıklamalarda bahsedildiği üzere ambalaj yüzyılımızın tanıtım ve

reklam görevinin büyük bir kısmını omuzlamış ve koruma, taşıma, tanıtma gibi işlevleriyle

de teknik ve estetik bir alan oluşturmuştur. Günümüzde bu kadar gerekli ve önemli bir yere

sahip olan ambalajın geçmişten günümüze gelişimini inceleyeceğiz.

1. 2. Ambalaj Tasarımının Tarihçesi

Bilimsel anlamda ambalajlama yeni bir kavram olmasına karşın, kökeni insanlığın tarihi

kadar eskidir. İlkel insanın yemediği etleri ağaç yapraklarına sararak sakladığım, İçmediği

suyu hayvan derilerine doldurduğu tahmin ediliyor.6

İnsan oğlunun ilk kullandığı ambalajlarda biri vazo olmuştur. Tekniğin ilerlemesine rağmen

vazonun mağara devrindeki karakterini muhafaza ettiğini görüyoruz. Diğer yandan tabiatın

bizzat kendisinde de ambalajı görmek mümkündür. Meyveler ve zahirelerin kabukları bu

konuda güzel birer örnektir.

Bir zamanlar mallar dökme olarak piyasaya sunuluyordu. Sonraları satış usulleri derin şekil

değişmelerine uğradı. Un, şeker, tuz, yağ vs...gibi önemli yiyecek maddeleri, çuval veya

varillerle perakendecilere teslim ediliyordu. Bu maddeler daha sonra basit külah, şişe İle

civardaki müşterilere sunulmaktaydılar.7

4 Amb.Araş. GeIiş.İnc. Dergisi sayı 22, s.29 5 Amb.Arş.Geliş.İnc.Dergisi, sayı 3,1987 s.26 6 Özden Leyla, Şans Artırıcı Bir Pazarlama Aracı: Ambalajlama, İst Üniversitesi İşletme Fak. Pazarlama Ana

Bilim Dalı 1987, s. 116, İst. Doktora,s. 116 7 Ambalajın Ticari Önemi, s: 5

3

Yukarıda da bahsedildiği üzere uygarlaşma sürecinde, yapraklar ve hayvan derileri yerlerini

giderek sepetlere, tahta fıçılara, şişelere en sonucunda metal ve plastik modern koruyucu

ambalajlara bırakmıştır.

Ambalajın tarihçesine geri dönüldüğünde ilginç bir örneği de Mısır'da görüyoruz. Lord

Cornovan ve Howard Carter isimli iki İngiliz arkeolog piramitler ve krallar vadisindeki

araştırmalarındaki buldukları lahitler, mumyalar ve çeşitli eşyalarla hiyeroglifleri alfabe

rahatlığı ile okumalarından sonra hem insanoğlunun 3-4000 yıllık geçmişi, hem de akıl

almaz bir ambalaj olayını gün ışığına çıkarmışlardır.

İki arkeolog gizli dehlizi bulup, Tutank-Amon'un sandukası île karşılaştıkları zaman ( 22

Kasım 1922) belgeleri okuyup değerlendirdiklerinde Firavunun miladdan 1340 yıl önce

yaşadığım tespit ettiler. Yani firavun 3262 yıl ambalajı içinde muhafaza edilmiş ne kendisi

zarar görmüş nede çevresine zarar vermiştir.8 Yukarıdaki örnekte ambalajın kapsamının ne

denli geniş olduğunu görmekteyiz. Mumyalama işlemi fonksiyonları açısından da farklı bir

ambalaj özelliği taşımaktadır. Ambalaj geçmişten günümüze bir çok alanda kullanılmış bir

araç olma durumundadır. Ve insanlığın tarihinden günümüze gelişerek gelmiş ve çağımızda

çok önemli bir konumdadır.

1. 3. Ambalajın Tasarım Olarak Grafikteki Yeri

İçinde yaşadığımız çevrenin, bir bakışta algılayamayacağımız kadar çok ve birbirinden

bağımsız gelişen nesnelerin toplamı olduğunu görmekteyiz. Bu nesnelerin çokluğu ve kendi

aralarında değişen işlevsel ilişkileriyle bir araya gelmeleri bugünkü yapay çevremizin

görüntüsünü biçimlendirmektedir. Böyle bir çevrenin, onu kullananların davranırlarını

büyük ölçüde etkileyeceği bir gerçektir. Bu nedenle endüstri ürünlerinin tasarımı, bir bakıma

kişinin davranışlarının bir tasarımı olmaktadır.9

Bununla ilişkili olarak; Tüketici bir ürünü satın alırken o ürünün ambalajına başka bir deyişle

ürünün ifadesine bakar. Ürün, kullanıcısının toplumsal konumunu sosyal ve politik dünya

görüşünü, teknik anlayış ve yaklaşımlarım eğitim düzeyini ve kültürel bağlılıklarını görsel

olarak iletmek zorundadır.10

8 Aşkın Finiz, "4000 yıllık Bir Ambalaj Hikayesi" Amb. Arş. Geliş. înc. Dergisi,Sayı 20, 1994, s. 15 9 Erhan İlhan, Endüstri Tasarımında Görsel Bildirişim İst Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, Endüstri San.

Fak. İst. 1984,s.89 10 Ertem Hakan, "Ambalaj Tasarımını Oluşturan Genel Esaslar", Amb. Arş. Geliş. İne. Dergisi ,Sayı 18 ,

1993,s.23

4

Günümüzde üretimini tamamlayan bir sektör olarak ambalaj, grafik ürünler içinde de önemli

bîr yer tutmaktadır. Ekonominin dışa açılma çabalan oldukça yeni olan ülkemizde, pazarına

yabancı ürünlerinde girmesiyle ambalaj hem fonksiyonel, hem estetik hem de teknik

kaygılar taşıyan bir sektör olma yolundadır.11

Artık ambalaj sadece teknik yönüyle değil, grafik tasarım olarak günümüz pazarında rekabet

halinde önemli bir yer tutmaktadır. Ambalaj tasarım olarak grafikte yerini almıştır. Ancak

yinede tasarım ve teknik yapı ikisi birlikte iyi bir planlamadan geçip sağlıklı bir şekilde

piyasaya sunulmalıdır.

İyi bir ambalajlama çözümü, her zaman, yapısal ve görsel tasarımı, uyumlu bir bütünlük

içerisinde bîr araya getirilmelidir. Bununla birlikte piyasada, promosyon açısından iyi bir

tasarıma sahip bir çok ambalaj, hatalı yapısal tasarımları nedeniyle hemen bozulmakta,

dolayısıyla da içindeki ürün açısından kötü bir imaj yaratmaktadır. Bunun tersine

rastlamakta mümkündür. Gerek ürün gerekse ambalajı sağlam olmasına karşın görsel

tasannu çekici olmayan bir ürüne, kimse ilgi göstermeyebilir.

Tüketici çoğu kere ürünü ambalajıyla birlikte değerlendirir. Ürünü koruyamayan tüketiciye

yeterli bilgiyi aktaramayan bîr ambalajın başarısını tartışmak boşunadır. Bundan şu sonuç

çıkıyor ki " bir ambalajı ürünü sattıran üründen sonraki en önemli etkendir."

2. AMBALAJIN FONKSİYONLARI

Ambalajın tasarını aşamasında göz önünde bulundurulması gereken kullanımı yönünden

bazı ölçütler vardır. Bu ölçütler ambalaj türüne göre değişim göstermesine rağmen konu

teorik yönden incelendiğinde bazı değişmezler saptanabilir.12

Ambalajın fonksiyonları incelenirken temel fonksiyonlar ve ikinci derece fonksiyonlar

şeklinde bir ayrım literatürde genel kabul görmüş bir tasniftir.

Temel fonksiyon, ambalajlamada kayıtsız yerine getirilmesi gereken fonksiyon olmaktadır.

İkinci derecedeki fonksiyon ise arzu edilmekle beraber ikinci derecede düşünülecek yada

vazgeçilebilecek fonksiyonlardır.

Temel ve ikinci derece fonksiyonların değerlendirilmesinde araştırmacılar iki tip ayrım

yapmışlardır.

11 Grafik Sanat Dergisi, Sayı. 10,1987, s.6 12 Amb. Arş. Geliş. İne. Dergisi, Sayı 18, s.24

5

Birincisi; temel fonksiyon olarak, koruma, depolama ve taşıma, ikinci derece fonksiyon

olarak satış ve kullanımı kolaylaştırmayı ele almaktadırlar. Bunun karşısında bir diğer

değerlendirme şu şekildedir;

Temel fonksiyon olarak koruma, taşıma ve kantite (miktar) ile bilgi verme fonksiyonlarını,

ikinci derece olarak, reklam fonksiyonu ele almışlardır.13 Ancak günümüzde şartlarında

konuyu ele aldığımızda bütün fonksiyonların ayrı ayrı Önemli olduğunu, özelliklede reklam

fonksiyonunun önemini kavramaktayız.

Genel hatlarıyla ambalajın fonksiyonlarını şu başlıklar altında sıralayabiliriz; koruma

fonksiyonu, taşıma fonksiyonu, bilgi verme fonksiyonu, reklam yapma fonksiyonu,

depolama fonksiyonu, kullanım kolaylığı fonksiyonu, kantite fonksiyonu, satış arttırıcı

fonksiyonu.

2. 1. Ambalajın Koruma Fonksiyonu

Ambalajın bu klasik fonksiyonu bir yandan mamulün çarpma, ıslanma,zedeleme gibi fiziki

balamdan olduğu gibi diğer yandan da ürünün, kalitesinin bozulmaması, (ekşime, bozulma,

cürüme, vs. ) gibi kimyevi koruma fonksiyonunu da içine almaktadır. Bu koruma fonksiyonu

ürünün tipine göre seçilen ambalaj malzemeleriyle çözümlenmektedir.14

2. 2. Ambalajın Taşıma Fonksiyonu

Ambalajın taşıma fonksiyonu özellikle büyük partiler halinde sevkiyata sahip olduğu pratik

imkanlar yanında esaslı ölçüde ekonomik imkanlar yaratması imkanını vermesi açısında

önemlidir.15

Taşıma fonksiyonu kendisini mamulün mekan faydasını arttırmada göstermektedir. Mekan

boyutunda sağladığı performansla ambalajı ürünlerin uygun yerde satılmasına olanak

vermektedir.16

Ayrıca taşıma fonksiyonu koruma fonksiyonlarıyla birlikte ele alınmalıdır, özellikle

ambalajın ağırlığı ile birlikte düşünülmeli, hem mamulü korurken hem de taşıma

masraflarını minimumlaştırabilmelidir. Bu fonksiyonu da yine ambalaj malzemeleriyle

değerlendirmek doğru olacaktır.17

13 ÇAKICI Latif. İşletmelerde Ambalaj Sorunları ve Ambalajlama Alanındaki Gelişmeler Ank. Ün. Siyasal Bilimler

Fak. Ank. 1987 s.23 14 Çakıcı, s.23 15 Aydın Mehmet, Ambalaj ve Gıda, Gıda Teknolojisi Demeği Yay. no: 3, Ank. 1981, s.7 16 Gülensoy Baybars, "Ambalaj Nedir?" , Amb. Aıaş.Geliş. İne. Dergisi sayı: 22, 1995, s.34 17 Çakıcı, s.28

6

2. 3. Ambalajın Depolama Fonksiyonu

Depolama kolaylığı sağlama ambalajın bir diğer özelliğidir. Ambalaj olmasaydı, ürünleri

depolama ve sonra fiziksel dağıtıma tabi tutarak tüketiciye iletmek mümkün olmazdı.

Depolama olanağı bu noktada satışa uygun yer ve zamanda dağıtım olanağını beraberinde

getirmektedir.18

2. 4. Ambalajın Bilgi Verme Fonksiyonu

Tüketici ile ambalajı yapılan mamul arasında bir bağ kurabilmek bilgi verme fonksiyonu

sayesinde mümkündür. Bu ilişki, dışarıdan görünmeyi sağladığı ölçüde en iyi şekilde

gerçekleşir. Bazı durumlarda ambalajın kendisi bizzat bilgi verme fonksiyonunu

gerçekleştirir. Şeffaf bir ambalaj içerisindeki mamul ya da ürünün fotoğrafının ya da

resminin bulunduğu ambalajlarda bu işlemi yapabilmektedir.19

2. 5. Ambalajın Reklam Yapma Fonksiyonu

Müteşebbisin ambalaj üzerinde reklam yapmaktan amacı, malına karşı ilgi uyandırmak,

duyulan ilgiyi arttırmaktır. Tecrübeler ve araştırmalar tüketicilerin belirli bir malı peşin

hüküm vermeksizin tercih ederek satın alabildiklerini ortaya koymaktadır.

İşte bu durumu tahrik etmede ambalaj önemli bir rol oynamaktadır. Ambalajın üzerinde yer

alan renk , rengin yanı sıra grafik, yazı ve resim ya da fotoğraf önemli birer reklam yapma

aracıdır. Marka imajının yerleştiği günümüzde müteşebbisin malın hangi tüketici tabakasına

hitap edeceğini bilmesi ve tüketici eğilimlerini tespit etmek için psikolojik, sosyolojik ve

iktisadi araştırmalarda bulunması gerekmektedir.20

2. 6. Ambalajın Satış Arttırıcı Fonksiyonu

Kabul edilmesi gereken bir gerçek ambalajın satış üzerindeki etkisidir. Ambalajın ihmali

durumunda reklam ve diğer satış metotlarının etkilerinin sıfıra bile inebileceği çok önemli

bir gerçektir.

Reklam yapma fonksiyonuyla üzerinde taşıdığı özelliklerle ambalaj tüketicinin satın alma

duygusunu en çok etkileyen etmenlerdendir. Ambalajın satış arttırıcı Özelliğini marka imajı

ile düşünmekte daha doğru olacaktır.21

18 Amb.Araş, Geliş. İne. Dergisi, Sayı.22,1995, s.34 19 Çakıcı, s.,28-29 20 Çakıcı, s. 29-30. 21 Çakıcı,s.18

7

2. 7. Ambalajın Kullanım Kolaylığı Sağlama Fonksiyonu

Ambalajı, tüketicinin mamulü kullanımında sağladığı kolaylıklar ambalajın önemli

fonksiyonlarından biridir. Tüketici aldığı ürünün ambalajının kullanım kolaylığı mutlaka

göz önünde bulundurmaktadır ve satın almadaki kararlarını bu yönde kullanmaktadır.

Örneğin ambalajın kolay taşınabilir olması, kolay açılıp kapanması, içindeki mamulü iyi

muhafaza etmesi veya evde kapladığı mekanın makul olması tüketicinin dikkat ettiği önemli

fonksiyonlardandır.

2. 8. Ambalajın Kantite Fonksiyonu

Kantite ambalajın büyüklüğü ile ilgili bir sorun olup bilinen iktisat ilkesine göre, ambalajı

yapılan paket ne kadar büyük olursa, ünite başına ambalaj masraflarının düşeceğidir. Farklı

ambalaj malzemeleri, büyük veya küçük ambalaj konusunda farklılıklar göstermektedir. Bu

konuda ölçü ambalaj masrafları ile ambalajı yapılan mamule verilen değer arasındaki ilişki

olmaktadır. 22

2. 9. Gıda Ambalajının Türleri

Ambalaj üretiminde kullanılacak malzeme; ürünü üretildiği noktadan, satışa sunulacağı

noktaya kadar olabilecek taşıma risklerinden ve hasardan koruyan, sunum noktasında ise;

ürünün taşıyıcı ambalajdan çıkartıldıktan sonra ya da doğrudan raflara konabilmesini

sağlayacak türden olmak zorundadır. Ambalajin tarihçesine baktığımızda, kullanılan

malzemelerin bazılarının günümüzde de hala kullanılmakta olduklarını, bazı yeni malzeme

ve ambalajlama yöntemlerinin ise; günün gereksinmeleri doğrultusunda kullanıma

girdiklerini gözleriz.

3. AMBALAJIN KULLANIM ALANLARI

Değişen dünya koşullan ve teknolojik gelişmeler insan hayatında birçok şeyi değiştirdiği

gibi, ambalaj sektörünün gelişmesini de bir o kadar etkilemiştir.

Günümüzde tüketici kitle aldığı ürünleri sağlam, korunabilir, kolay kullanılabilir ve farklı

bir tasarımla görmek istiyor. Bu durum ambalajın kullanım sektörlerini harekete geçiriyor

ve ambalajlamada her geçen gün farklı formlar, tasarımlar, farklı malzemeler ve kullanım

biçimleri geliştiriliyor.

8

İnsanın hayat standardının yükselmesi, gelir düzeyi, sosyal ve kültürel yaşantısının

değişmesiyle ürünlerin kendilerim yenileme çabaları da hızlanıyor. Bu doğrultuda ambalajın

kullanım sektörlerini belli başlıklar altında sınıflandırabiliriz.

3.1. Gıda Sektöründe Ambalaj

Ambalaj kullanımı, sektörler bazında incelendiğinde, gıda sektörünün ağırlıklı bir yere sahip

olduğu görülmektedir.

Gıda sektörü tüketicinin birinci derecede ihtiyaçlarım karşılayan bir sektör olmasıyla ve

gelişen dünya pazarında büyük rekabetlerin doğmuş olması dolayısıyla ambalajlamada çok

çeşitli malzeme ve biçim kullanan bir alandır.

İletişim sürecinde reklamın büyük anlam arz etmesi gıda sektöründe ambalaj tasarımını

zorunlu hale getirmiştir. Artık market rafında gıda ürünleri kendi reklamını yapan bir iletişim

aracı görevini üstlenmiştir.

Gıda ambalajlanmasında kullanılan materyaller ise çok çeşitlidir. Cam, plastik, metal ve

kağıt gibi materyaller ağırlıklı olarak birçok çeşit ve şekilde gıda ambalajlarında

kullanılmaktadır.

3. 2. Kimya Sektöründe Ambalaj

Kimya sanayi geniş kapsamlı bir sektördür. İçine kozmetik, ilaç, deterjan v.b. kimyasal

ürünleri almaktadır. Kapsadığı bütün ürünlerin ambalajlamaları günümüz pazarında önemli

bir yere sahiptir. Bu sektörde de yine materyal kullanım alanı geniştir. Örnek olarak

kozmetik ürünlerinde, ilaç sanayinde veya deterjan gibi maddelerde kağıt, cam, plastik,

metal gibi materyaller çok kullanılmaktadır.

Ambalaj tasarımının önemli olduğu bir sektördür. Tüketicinin ilgisini çekmek ve satışını

gerçekleştirmede ambalaj tasarımı en ön planda yer alır.

3. 3. Giyim - Tekstil - Deri Sektöründe Ambalaj

Konuya bütünsel olarak yaklaşıldığında insanını elbisesinin bile kişinin ambalajı olduğunu

söyleyebiliriz. Ayrı bir konu olarak tekstil, deri ve giyim sanayinin tasarımları dışında, bu

ürünlerin ayrıca ambalajlan olduğunu biliyoruz.

Refah düzeyi yükselmiş, ekonomik ve sosyolojik olarak ileri düzeylere gelebilmiş bir

toplumda, bu sektördeki ambalajlamanın da önemi artmaktadır. Marka imajının doğurduğu

9

ve paralelinde gelişen ambalaj tasarımında, hep daha etkili olanı, güzeli ve farklı olanı

yaratma ve üretme çabası bu sektördeki ambalaj tasarımlarını farklı boyutlara taşımıştır.

3.4. Elektrik, Elektronik Araç Sektöründe Ambalaj

Bu sektörün kapsamına beyaz eşya ve elektronik aletler girmektedir. Büyük boyutlu beyaz

eşyalarda genellikle koruyucu, taşıyıcı ve depolama fonksiyonlarını gerçekleştirebilecek

ambalajlar düşünülmektedir. Ancak elektronik eşyalarda ( fon makinası, mutfak robotu, ütü

v.s.) boyutlarının daha küçük olması nedeniyle yukarıda saydığımız fonksiyonların dışında,

rafta durduğu süreç içerisinde tanıtımım yapabileceği ve dikkat çekecek ambalaj tasarımları

yapılmaktadır.

Bu sektörde genellikle eşyaları koruyabilecek ve zarar görmesini engelleyecek materyaller

seçilir. Plastik malzemeler, kartonlar gibi.

3. 5. Diğer Sektörlerde Ambalaj

Yukarıda açıklana sektörler ambalajlamanın en çok kullanıldığı ve önemli olduğu

sektörlerdir. Bunların dışında ambalajlama bir çok alanda karşımıza çıkmaktadır. Diğer

sektörler adı altında aldığımız ambalajlama alanlarında ambalaj tasarımı nisbi olarak daha

ikinci plandadır. Bu sektörleri şu başlıklar alımda sıralayabiliriz:

-Metalik ürünler

-Enerji

-Taşıma araçları

-Cam ve yapı elemanları

-Ağaç ve mobilya23

3. 4. AMBALAJLAMADA GENEL İLKELER

3. 4. 1. Mamulü Koruma İlkesi

Ambarlama ve taşıma sürelerinin ambalajlamada nazara alınması, bilhassa kısa zamanda

bozulan ve iklim değişiklik ve şartlarına tahammülü olmayan mamullerin, klasik örneği

çilek, ambalajlanmasında çok önemlidir. Ambalajın koruma fonksiyonuna ve bununla ilgili

ilkeye önem verilmemesi halinde mamulün kokması, çürümesi, bozulması, telef olması

23 Amb. Araş. Geliş.İnc. Dergisi, sayı:1, s. 23

10

yanında, belki ondan daha önemlisi alıcıların darıltılarak piyasanın kaybedilmesi

tehlikesidir.24

Et ve et mamullerinin korunmasında modifiye atmosferde ambalajlama uygulamalarıyla çok

olumlu sonuçlar alınmıştır.25

3. 4. 2. Gereksiz Masraflardan Kaçınma İlkesi

Ambalajlarda, ambalaja harcanan giderlerin gıda maddesinin kalite ve görünümünü iyi

yansıtacak en ucuz malzeme olması gerekir. Ambalajın depolamayı kolaylaştırıcı niteliği

olmalıdır. Ayrıca depolama koşullarına dayanıklılığı da önem kazanır. Pazarlamanın her

aşamasında nakliye söz konusu olacağından kolay taşınabilir olmalıdır.26

İyi ve iktisadi bir ambalaj için ambalaj sanayi piyasasındaki teknolojik ve iktisadi

gelişmelerin takip edilmesi gerekir. Bu konudaki temel esasları şu şekilde özetlemek

mümkündür:

a. Tam ve yeterli olmayan bir ambalaj ucuz görünmesine rağmen, mamulün kalitesini

düşürerek, zarar marjının artmasına sebep olur.

b. Rasyonel bir ambalaj fiyat bakımından en uygun olan ambalajdır.

c. Bir ambalajın ucuz veya pahalı olduğunu, en sonunda onun kullanılabilirliği, amaca

uygunluğu, diğer bir ifade ile gönderilen yerde mamulün göreceği ilgi tayin edecektir. 27

3. 4. 3. Amaca Uygun Olma İlkesi

Bu ilkenin esası, en elverişli materyalin en doğru ve uygun yerde kullanılmasının

sağlanmasıdır. Gıda ürünlerinin ambalajında aranan özellikler;

- Sağlıklı olması,

- İçindeki ürünün tazeliğini koruyabilmesi,

- Kırılmaz ve dayanıklı olması,

- Ucuz olması,

- İçindeki ürünü göstermesi,

24 Çakıcı, s.35. 25 Mustafa Üçüncü, "Modifiye Atmosferde Ambalajlama Tekniği". Dünya Ambalaj, Sayı 5 (Nisan 1999),

s.27 26 Nihat Aktan, "Yaş Meyve ve Sebzelerin Değerlendirilmesinde Cam Ambalajlar", Türkiye 'de Gıda

Sanayiinde Cam Ambalaj Semineri;Ankara: Cam Pazarlama A.Ş., 1985, s.39. 27 J. Hoffman, Rationelle l'erpackung, Berlin, 1965, s.23.

11

- Pratik olarak açılıp kapanabilmesi,

- Çevre dostu malzeme olması.

- Albenisinin olmasıdır.28

Bu ilkeye göre önemli olan diğer bir nokta, ambalajın şeklinde yapılacak değişmeler

zamandan ve paradan tasarruf sağlayıcı nitelikte olup olmadığının araştırılmasıdır.29

3. 4. 4. İşletme Akışında Rasyonellik Sağlama İlkesi

Bu başlık altında ambalajın, otomasyon ve mekanizasyon yolu ile bir maliyet düşüşü

gerçekleştirip gerçekleştirmediği, ambalajın standartlaştırılması imkanlarının araştırılması

incelenmektedir.

Ambalajlama safhasında rasyonellik, ambalajlama işleminin, istihsal, materyal ve iş akışı ile

uygunluğunun sağlanması olarak ele alınmaktadır. Bunun içinde ambalajı yapan kimsenin

rahatça çalışabileceği ambalaj ambarında düzenleyici tedbirler alınmalıdır.

Rasyonelliğin ışığında en elverişli ambalaj şekli ve ambalaj metodunun tespiti için nakliyeci

ve çeşitli kademelerdeki dağıtım yapan toptancı ve perakendecilerin görüşleri alınmalıdır.30

3. 4. 5. Satışı ve Kullanımı Kolaylaştırma İlkesi

Bu ilke, ambalaja yapılan masrafların mamulün satışım teşvik ve kullanılışım kolaylaştırma,

diğer bir ifade ile ambalajın başarıya ulaşması ile ilgili esasları bünyesinde toplar:

a. Satış sırasında göze çarpıcı ve tüketiciyi cezbedici bir görünümde olması

b. Depolama sırasında ve satış yeri rafında az yer işgal etmesi

c. Tüketiciye içinde bulunan mal hakkında fikir veren bir görünümde olması

d. Tüketiciye içinde bulunan mal hakkında bilgi verici yazılar ihtiva etmesi

e. Yasal kurallar ve kısıtlamalara uygun olması.31

3. 4. 6. Tecrübelerden ve Gelişmelerden Yararlanma İlkesi

Teknolojik bilgi ve metotların araştırılması kadar, piyasa araştırması, piyasanın

gözlemlenmesi ve satış testleri de pratik açıdan o derece önemli olup ele alındıkları takdirde

28 Sinem ahbaz, "Gıda Tüketiminde Yönelimler", Gıda Bitimi ve Teknolojisi, Savı 2 (Nisan-Mayıs-Haziran),

s.66. 29 ÇAKICI; s. 36. 30 Hoffmann, s. 102. 31 Ülgüray, s. 54.

12

en iyi ambalajın bulunması ve ambalajlama ile güdülen amaçlara en iyi şekilde erişmesi

mümkün olur. Hatta bu tatbiki ve ilmi gelişme ve tecrübe mübadelesinin geliştirilmesi için

"Avrupa Ambalajcılık Federasyonu-EPF" özel şekilde ilgilenmekte ve bu? kumlusun en

önemli amaçlarından birisi olarak ele alınmalıdır. Ayrıca Almanya'da 1962 yılından beri

"Rationalisierungsgemeinsohaft Verpackung -RGV"in yıllık olarak düzenlediği

ambalajlama seminerlerinde de fikir ve tecrübe alışverişi yapılmakta ve yararlı olmaktadır.

1969*da kurulan "Dünya Ambalajcılık Organizasyonu-WPO"da yılda bir defa tertiplediği

kongre ve sergileri ile bu amaca yönelmiştir. 41

3. 5. Ambalajdan Beklentiler

Endüstriyel Tasarım Açısından Ambalajlan ayıran fark, bazılarının tüketiciyle doğrudan

ilişkiye girmemesinden kaynaklanır.

Burada ele alınan "Ambalajlama" kullanıcıya satılmak üzere ürünlerin koyulduğu her tür

kap için kullanılmış kolektif bir tanımdır.

3. 5. 1. Üretici Açısından

Bir çok endüstriyel kuruluşta, "ambalaj koruyucudur" düşüncesi İle yola çıkılmıştır.

Ambalajlar yeni gereksinimleri doğurmaktadır: Şampuanlar, konsantre meyve suları, çok

amaçlı temizleyiciler, hazır kek karışımları, dondurulmuş yiyecekler ve daha bir çok değişik

ürünü ambalajlama üreticiler için farklı üretim çeşitleri ortaya çıkarmaktadır. Günümüzde

ürünler ambalajlan ile varolabilmektedir.

3. 5. 2. Dağıtıcı Açısından

Güçlü bir ambalaj, içerdiği ürünlerin sunum noktasına hasarsız ulaşmasını sağlar. Nakliye

ambalajları dönüşümlü malzemeden yapılırken; nakliye sürecinde sağladığı kolaylık ve

güven, sunum noktasında dikkati çekebilecek nitelik ve tüketiciye sağladığı kullanım

kolaylığı gibi özellikleri benimsenmiştir.

Ürün nakliyesinde kullanılan oluklu mukavvalar ekstra ağırlık ekleyici olarak

kullanıldıklarından dolayı, ambalajlama kavramının dışında tutulmaktadır.

"Ürünü riske en açık olduğu süreç olan nakliye ve dağıtımda korudukları için, kartonlar

ambalaj, bu sektörde çok önemlidir.32

32 H.Berger, «Kırnststoflpackııngen und Lebensnıittelgesetz» in. Neue Verpackung, 1959,5. 588 vd.

13

Bu nedenden ötürü de nakliye kartonları dayanıklı, Ambalajın üretimle, tüketim arasındaki

bağlantı kurucu rolüne dikkat edecek olursak, nakliye kartonlarının ne denli önemli

olduklarım da algılayabiliriz.

Çünkü nakliye ambalajlan daima tüketicinin gözünden uzak tutulur.

Sandık ve çuval gibi ambalajlar taşımacılık veya depolamada kullanılır. Hiç bir zaman

raflarda görmediğiniz nakliye ambalajlan da ürünün bir parçasıdır. Herhangi bir yerde

üretilen biranın, uygun bir ambalajı olmadığı takdirde satılabilme olanağı yoktur. Nakliye

ambalajlarının genellikle çok işlevi olan bir kaç tabakası vardır.

Satıcı Açısından: Bakkalın unu koyarak sattığı kesekağıdı bir ambalaj değildir. Ancak bir

kiloluk unları daha önceden tartarak paketlemiş ve etiketlemişse; bu bir ambalajdır. Ambalaj

ürünün, hazırlama aşamasının ve ortaya çıkan ürünün bilgilendirici etiketinin tümünü

kapsar. Dev boyutlu perakende marketleri için, bu tür ambalajlar da renkli ve çekici, sunum

noktasına uygun niteliğe kavuşturulmuştur, Satıcının katkısı olmaksızın daha çok ürünün

satılmasına yardımcı olması beklenir ve ürünle birlikte, tüketicinin evine gider.

3. 5. 3. Tüketici Açısından:

Ambalaj İletişimi sağlar. Genelde alış veriş torbalan ve hediye ambalajlan ambalaj kavramı

içersinde göz ardı edilmektedir. Bunların her hangi bir ürünle doğrudan ilişkilerinin olmadığı

düşünülmektedir. Ancak, torbalar ve ambalaj kağıtlarının tüketici için tanıtıcı özelliklere

sahiptir. Tüketici ürünü ambalajları tüketicinin çöp tenekesine gider. Bu nedenle tek

kullanımlık olmaları sonucunda zayıf malzemeden yapılabilirler.

"Birinci tür kartonlar, Self servis mağaza ve marketlerde, dikkati çekmeyi amaçlarken,

tüketiciyle birlikte evlerine gitmezler. Her türlü kutu, şişe, çanta, paketleme kağıdı ve tıpalı

şişe vb gibi ambalajlar ise tüketiciye ürünleri ulaştırır. Ambalaj; endüstri ile tüketicinin

gereksinimleri , beğeni ve beklentileri arasındaki bağlantı zinciridir.33

4. GIDA MADDELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE KULLANILAN AMBALAJ

MALZEMELERİ

İşlenmiş tüm ürünler içinde gıda ürünleri ambalajlanma ve satışa sunuluş açısından en fazla

dikkat edilmesi gereken maddelerden biridir. Gıda ürünlerinin pazarlama aşamasında ve

tüketiciye taze olarak ulaşmasında yeterli ve fonksiyonel bir ambalajlamanın önemi

33 U. Koppelman, Grundlagen der Verpackungsgestaltung. Ein beitrag zur Marketingorientierten, s. 98.

14

büyüktür. Diğer ülkelerin ülkemizden, işlenmiş gıda maddelerine olan talebinin giderek

arttığı bir dönemde uygun bir ambalajın benimsenmesi gerekli olmaktadır.

İklim değişiklikleri, depolama ve taşınma sırasında meydana gelebilecek zararlardan ürün

ancak ambalajı sayesinde korunabilecektir. Ayrıca buna ek olarak ideal bir ambalaj içindeki

ürünü tozdan, kirden, böceklerden, küften, nemden ve dışarıdan gelebilecek herhangi bir

etmenden de korumalıdır.34

4. 1. Süt ve Süt Ürünleri

4. 1.1. Süt

Süt ve süt ürünleri değerli bir hayvansal protein kaynağıdır. İnsanların beslenmesi açısından

hayvansal kaynaklı proteinlerin yeri ve önemi çok büyüktür. Maalesef ülkemiz süt hayvanı

varlığına oranla düşük miktarda süt üreten bir ülkedir. Gelişmiş ülkeler ve Avrupa Topluluğu

ülkelerinde süt ve süt ürünlerinin kişi başına tüketimi yılda 350 kg civarında bulunmasına

rağmen ülkemizdeki yıllık kişi başına tüketim miktarı bunun %20'sini geçmemektedir. 35

Cam:

1950 yılına kadar genelde süt şişe içerisinde satılmaktaydı. Daha sonra bu oran daha hafif

ambalaj istenmesi nedenleriyle oldukça düşmüştür. ABD'de şişe kullanım oranı %10 kadar

olsa da Avrupa ülkelerinde yüksektir. Ülkemizde ise şişe kullanım oranı ( % 3,5 ) açıkta

satılan süt oranı ( % 94,9 ) yanında oldukça düşük olsa da tetra-pak poşetler içerisinde satılan

süt oranına ( % 1,6 ) göre daha fazladır. Canı şişelerin ağızlan genellikle alüminyum fol yo

ile kapatılmaktadır. Şişe kapağı olarak kullanılan alüminyum folyo 0.040-0.080 mm

kalınlığındadır ve istenirse baskı yapılabilmektedir. Yapışma özelliği olmayan bu folyolar

önce presle kapak haline getirilmekte ve şişelerin ağızlan kapatılmaktadır. Pres sırasında

kalıpların aşınmasını, folyonun yüzeye daha düzgün çalışmasını sağlamak için yüzeye 0.2

gr/m2 food grade kaydırıcı ( mineral yağ ) uygulanır.36

Sütü en iyi değerlendirme yolu, başka bir söyleyişle sütten en iyi yararlanma yolu onu süt

olarak tüketmektir. Bu durumda sütün sağıldığı andaki besin değerine en yakın değerde

34 Gülçin Otaran, Türkiye 'de Gıda Semavimde Cam Ambalaj Semineri, Ankara: Cam Pazarlama A.Ş.

Yayım,1985,s.57. 35 Lütfı Fikri Alpakın, "Süt ve Süt Ürünleri ve Ambalajlan", Dünya Ambalaj ,Sayı 10 (Eylül, 1999 ), s.22. 36 Afife Büyükyılmaz, Gıdaların Koruma Gerekçeleri ve Ambalaj Malzemeleri, İstanbul: Nasaş Yayınlan, s.

4. >6 Gürol Ergin, Türkiye 'de Gıda Sanayiinde Cam Ambalaj Semineri, Ankara; Cam Pazarlama A.Ş. Yayını,

1985, s.47.

15

kullanılması mümkün olmakta, çeşitli besinleri işleme durumunda ise elde edilen ürüne bağlı

olarak sütün yalnızca bir yada birkaç öğesinden yararlanılmaktadır.37

Tetra- Pak:

1940 yıllarında Karton/PE ve KartonAVax türü ambalajlar üzerinde yapılan çalışmalar ve

bu ürünlerin kullanılmaya başlanması sonucunda tetra-pak ambalaj tipi ortaya çıkmıştır.

Önce wax kaplı karton ambalajlar içerisinde piyasaya verilen süte zaman içerisinde wax

geçmeye başlamış ve bu türden vazgeçilmiştir.

1960 yıllarında ortaya çıkan PE kaplı karton ambalajlar bu probleme büyük oranda çözüm

getirmiş ve halen de pek çok ülkede bu ambalajlar kullanılmaktadır. Ardından sütün raf

ömrünü artırmak ve sterilizasyona uygunluğu sonucunda tetra-pak modeli

geliştirilmiştir.Bugün karton /PE/A1. Folya / PE spesifikasyonundaki bu model yaygın

olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde ise tetra-pak türü, cam ambalaja göre fiyat farkından

dolayı daha az oranda kullanılmaktadır. Ülkemizde ise tetra-pak türü, cam ambalaja göre

fiyat farkından dolayı daha az oranda kullanılmaktadır. Fakat fiyat farkına rağmen, süt

İçerisinde ya da açıkta satılan sütün; ısı ve ışıktan hemen etkilenerek bozulması bu ambalaja

doğru eğilimi artırmaktadır.57

Plastikler:

Yiyeceklerin muhafazası bakımından en uygun ambalaj olan plastik kalıplar kolayca

şekillendirilir. Sert ya da yumuşak, esnek ya da saydam olabilirler. Sıvı, kati, elyaf, köpük,

film halinde bulunup, sonsuz sayıda şekil ve renge bürünebilirler. Fiziksel karakterleri onları

kolay deforma olmaktan ve bozulmaktan korur. Zor kırılırlar ve en yüksek üretim çizgisinde

yeterlilik ve uygunluk gösterirler.38

ABD’de plastik şişeler süt ambalajı için büyük bir Pazar teşkil ederler ve en çok LDPE (

ucuz olduğundan ) ve büyük hacimlerde kırılmaya dirençleri nedeniyle HDPE kullanılır.

Cama göre avantajları: hafif olmaları ve daha az yer kaplamalarıdır.39

37 Büvükyılmaz, s.4. 38 Ülgüray, s. 64. 39 Büyükyılmaz, s. 4.

16

4. 1. 2. Süt Ürünleri

4.1.3. Krema

Işık geçirmeyen alüminyum kapaklar süt ürünlerini bozulmaktan koruyor. Tatlı kremalar

için dağıtım zinciri, özellikle bu ürünün talebini az karşılıyor. Lezzetli yiyeceklerin

tüketilmesine kadar ambalaj birimleri uzun süre ışıkla karşı karşıya bulunmaktadır. Ve hiçbir

etki faktörü kremanın kalitesini çok kısa süre içinde ışık gibi olumsuz etkileyemez.

Fravenhof Gıda Maddeleri Teknoloji ve Ambalaj Enstitüsü ( FhILV), süt ürünlerinin

depolanma testlerinin bir çoğunda aralarında farklı ambalajlar içinde ışık etkisi altında

kremanın nasıl bir davranışa sahip olduğunu da araştırdı. Bu arada alüminyum kapakların

kural olarak diğer ambalaj varyasyonlarından daha iyi olduğu sonucuna vardı. Kap artık taze

doldurulmuş tatlı kremalar için çok yaygın ambalaj şeklidir.

Krema kapları için plastik ve alüminyum kapak malzemelerinin karşılaştırılan

değerlendirilmesi, ışık geçirmezliği eğilimi bakımından araştırmanın merkez noktasını teşkil

ediyordu.40

Krema süt ve yağ arası bir yapıdadır. Bünyesinde bulundurduğu yüksek miktardaki yağlar

nedeniyle bozulmaya oldukça müsait bir maddedir. .Kremalar özellikle su kayıplarından

korunması gerekmektedir. Dondurulmuş kremanın raf ömrü korunmaksızın 1-2 gün

kadardır. Kremalarında aynı süt ürününde olduğu gibi PE kaplamalı kartonlar veya tetrapak

tipi modeller içinde saklanması uygundur. Ayrıca PE kaplamalı yağ geçirmez kağıtlarda

kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Folyo/ wax/ Kağıt tipi spesifıkasyonlar ise hem

sızdırmazlık, hem de nem transferine olanak sağlamaması sayesinde diğer türlere göre daha

avantajlı görünmektedir. Toz halindeki kremalar için ideal ambalaj, alüminyum folyolu

malzemedir.

4.1.4. Dondurma

Dondurma süt, katı, krema şeker ve düzenleyici karışımından yapılır ve bu karışım sağlık

koşullarını sağlamak için pastörize edilir. Pastörizasyon sırasında homojene edilerek uygun

bir yapıya ulaştırılır. Ardından tatlandırıcı karıştırılıp dondurulur. Dondurulan karışım

dövülerek yumuşatılır.41

Karton:

40 Işık Sevmeyen Krema, Dünya Ambalaj, Ocak 1999, s. 14. 41 Büyükyılmaz, s. 5.

17

Hafif, ucuz, kolay üretilebilir, üzerine yazı basılabilir ve depolanabilir olması nedeniyle

tüketim mallarının ambalajlanmasında bilinen en eski ambalaj türleridir. Kuru gıdadan pasta

ve dondurmaya kadar bir çok ürünün ambalajı olarak kullanılır. Ürün ne olursa olsun;

geleneksel karton ambalajların tasarlanma yöntemleri aynıdır.42

Dondurmanın ilk ambalaj malzemesi olarak karton kutular görülmektedir. Ekonomik

sonuçlar göz önüne alındığında yüksek satış nedeniyle bu kutular avantajlı görülse de, tekrar

tekrar açılıp kapanmaması, sıcaklık değişikliklerine karşı etkilenmesi nedenleriyle

dezavantajlı duruma düşmektedir.

Alüminyum Folyo Laminelli Kartonlar:

Alüminyum folyo ışık, nem ve ısı radyasyonuna karşı etkili bir materyaldir. Böylece

dondurma ısının muhafaza edilmesi sayesinde oldukça uzun müddet korunabilir.

Alüminyum folyonun diğer bir avantajı da üzerine yapılacak baskı ile çok daha cazip

olmasıdır.43

Plastik Kutular:

Plastik kapların avantajları, darbelere karşı iyi dayanma ve kırılma durumunda bile etrafa

saçılmamasıdır. Hafiftir. Estetik görünüm ve ultraviyole ışığına karşı koruma açısından

çeşitli renklerde üretilebilmesi, şeffaf olması, kısa süreli üretimlerde ekonomik olması, cam

ambalajla karşılaştırıldığında çok çeşitli şekillerde üretilebilme olanağıdır.44

Son yıllarda kullanılan dondurma ambalajlarından biri de plastik kaplardır. Plastik cinsi

olarak PVC, PS ve PE kullanılmaktadır. Bobin halindeki malzeme vakum uygulanarak

porsiyonluk veya istenilen boyutta kap haline getirilmekte dolum yapılıp

ağzı kapatılmaktadır. Bu tür malzemelerin kapakları da genelde plastikten yapılmaktadır.

4.1.5. Margarinler

Uzun Süreli Saklama Koşulları:

Uzun süreli saklamalar için yağ, geçirimsiz malzemelerle sarılmalıdır ve buzdolabında

muhafaza edilmelidir. Karton veya kağıt ambalaj içerisinde koku transferi olabileceğinden

uygun bir malzeme ile lamine edilecek olursa uzun süre korunabilir.

Parşömen Kâğıt:

42 Denison ve Cowthray, s. 9. 43 Büyükyılmaz, s. 5. 44 Sibel Aşan, Ambalaj Üretimleri ve Satın Alma Kılavuzu, Mykene Yayınlan, 1995. s. 108.

18

Geniş çapta kullanılan bu ambalaj malzemesi steril olarak üretilmektedir. Parşömen kağıtlar

yağ geçirmez olmalarına rağmen oksijene karşı geçirimsizliklerinin yetersiz ve ışığa karşı

geçirimli olması nedenleriyle dezavantajlı duruma düşmektedirler. Ancak kısa süreli

saklamalar için uygun olabilirler.45

Alüminyum Folyo ile Laminelli Malzemeler:

Halen Avrupa ve Amerika'da gelişmiş ülkelerde tere yağlar tamamen alüminyum folya/

pergament kağıdı vaks laminasyonu folyolar içinde pazarlanmaktadır. Bu tip ambalaj

yapısının yanında özel metotlarla elde edilmiş PE ve vaks sıvamalı karton kutular veya

antişok PS kutular içinde ağızları alüminyum folyo ile kapatılmış folyolar içinde de

ambalajlanmaktadır. (Resim-3 -4)

4.1.6. Peynir

Beyaz peynir ülkemizde en fazla miktarda üretilen bir peynir çeşididir. Gelişmiş ülkelerde

halk sağlığı için peynir yapılacak sütün pastörize edilmesi zorunludur.

Peynirde Kullanılan Ambalaj Folyoları:

Son yıllarda ülkemizde bazı beyaz peynir ürünleri dahil hemen hemen bütün kaşar peyniri

çeşitleri, gravyer peyniri ve sert yapılı özel peynirler vakumlu PA/PE kaekstrüzyonu bileşik

(Verbund) folyoları içinde ambalajlanmaktadır. Salamura peynir tipleri ise PE torbalar

içinde pazarlanmaktadır. Eritme peyniri için çıplak 12 mikron özel laklı alüminyum folyo

kullanılmaktadır. Lfçgen ve dörtgen tarzındaki bu ambalajların kolay açılması ve ürünün

dışarı alınması için striple (ince bant) donanımı yapılmaktadır. Diğer eritme peyniri çeşitlen

ise antişok PS kaplarda ve üzerleri özel laklı 20-30 mikron kalınlıkta alüminyum folyodan

mamul kapaklarla termik yapıştırılmak suretiyle pazarlanmaktadır.46

4.1.7.Yoğurt

Son yıllarda pek çok ülkede popüler olan yoğurt, düşük ısıdaki sütün mayalandırılmasıyla

yapılır. Ayrıca içerisine meyve veya tatlandırıcı ekleyerek piyasası artırılmaktadır.

Yoğurt Avrupa ve Amerika ülkelerinde genelde polystyren kaplar içerisine konulmakta ve

ağzı laklı alüminyum folyo ile kapatılmaktadır. Kapak folyosunun kolaylıkla kaldırılması

avantajını artırmaktadır, Polystyrenin kırılma özelliğinden dolayı problem olsa da ekonomik

ve pratik olmasından dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. Meyveli yoğurtlarda, meyve

45 Büyükyılmaz, s.6. 46 Alpakın. "Süt ve Süt Ürünleri Ambalajlan", s. 24.

19

asitlerinin alüminyum folyoya etkisini lak önlemektedir. Bir başka ambalajda ise, yoğurt

yine PS ve PVC kaplara konulmakta fakat kapak olarak, PP/PVC spesifıkasyonundaki bir

malzeme kullanılmaktadır. Ambalajlama ise FFS tipi makinalarda yapılmaktadır.

4.2. Et ve Et Ürünleri

Et ve et ürünleri son derece hassas bir gıdadır ve çabuk bozulurlar. Bilindiği üzere, gıda

ürünlerinin ambalajlanmasında kullanılan malzemeler ve prosesler çok önemlidir. Ancak et

ve et ürünleri için ambalajlama ayrıca çok özel bir öneme sahiptir. İşletmelerde sağlık

(Hijyen) ve doğru ısıya uyma gibi koşullara riayet edilmezse modern, yüksek bariyerli

ambalaj folyoları kullanımının bir anlamı kalmaz.

Et ve et ürünlerinin ambalajlanmasında kullanılan ambalaj malzemelerinde İki öneli özellik

vardır. Birincisi korunması zorunlu olan kritik nitelik ve ikincisi gıda maddeleri için

karakteristik olan fonksiyonel özellik. Bunlar çok iyi ayırt edilmelidir. Fonksiyonel

özellikten tipik tat, renk, görünüş ya da herhangi başka bir satış için önemli özellik anlaşılır.

Bu fonksiyonel özelliklere uygun ambalaj tekniği uygulanmalıdır. Bu yapılmadığı zaman

tüketici için tehlike söz konusudur. Et mikro organizmalar için fevkalade uygun bir

beslenme aracıdır.47

Her türlü çıplak, kaplamalı veya laminelli kağıt çeşitleri et sarmak amacıyla

kullanılmaktadır. Yalnız kağıdın nem veya yağa karşı dirençli olması gerekir. Yoksa nem

kartonu zayıflatır ve yağın karton içerisine nüfuz etmesine neden olur. Bunun sonucunda

istenmeyen lekeler ve kokular oluşur, ayrıca et ekşir. Bu nedenle kartonun veya kağıdın

kaplanması gerekir. Kaplama maddesi mum olabilir. Bir başka ambalaj malzemesi olan PE

(Polyetilen) filmlerinin kullanım alanları oldukça fazladır. Nem-Buhar geçirimsiz olan PE

filmler düşük sıcaklıkta ( -51°C ) bile esnekliğini koruyabilir. Yüksek oksijen geçirgenliği

ise taze et ambalajında kullanılmasını sağlamaktadır. 48

Taze etlerin paketlenmesinde, su geçirgenliğinin düşüklüğü, oksijen geçirgenliğinin

yüksekliği ve genel olarak fiyatın uygun olması sebebiyle dünyada en yaygın olarak orta ve

yüksek yoğunluktaki polietilen filmi kullanılmaktadır. Bu gün, sanayide gelişmiş ülkelerde,

düşük yoğunluktaki polietilen film üzerine ilave bazı işlemler uygulanılarak taze et

47 Lütfı Fikri Alpakın, " Et ve Et Ürünleri İşleme ve Ambalajlama Usulleri", Ambalaj Dünyası, Sayı l, 1996,

s.42. 48 Büyükyılmaz, s. 9.

20

paketlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Polietilen film özellikle vinil asetatlar ile

kaplanarak oksijen geçirgenliği, dayanıklılığı ve şeffaflığı yönünden geliştirilmektedir.

Konserve et ürünlerinde genel olarak iki tip paketleme yöntemi uygulanır. Birincisi, ince

teneke veya alüminyum kutular, ikincisi ise, cam kavanozlardır. Kutularda kararmanın

önüne geçilmesi için, iç yüzey anamel tabakası ile kaplanmalıdır. Kutulara et veya etli ürün

doldurulduktan sonra lehim kullanılmaz, kutunun yapılış özelliği nedeniyle çift büküm

uygulanarak kapatılır. Gam kavanozların ağzı, genel olarak bükmeli ve oldukça kalın teneke

kapaklar ile hava geçirmez şekilde kapatılır.49

Kanatlı hayvan etlerinin ambalajlanmasında belirli düzeyde su buharı geçirmeyen, nem

direnci olan ve ürünü sıkıca sarabilen materyaller seçilmeli ve vakum paketleme

uygulanmalıdır.

Bu amaçla shrink filmler, PVDC, PETP, LDPE ve yumuşak PVC torbalar

kullanılabilmektedir. Kanatlı ürünlerin uzun süre depolanması halinde bu materyallerden

düşük oksijen geçirgenliğine sahip olanlar tercih edilmelidir. 50

4.3. Şeker, Çikolata ve Şekerlemeler

4.3.1. Şeker

Şeker beyazdan koyu kahverengiye çeşitli saflıklarda üretilir. Grandi beyaz ve kahverengi

şeker genelde wax kaplamalı karton kutularda paketlenmektedir. Yada plastik torbalar

içerisindeki şeker daha sonra karton kutular içerisine konulmaktadır. Yada direkt film

pencereli karton içerisinde paketlenmektedir. Film olarak PE, Polystyren veya PVC

kullanılmaktadır. Son zamanlarda şeker ambalajında PE kaplı kartonlar yaygınlaşmaya

başlamıştır.

4.3.2. Çikolata ve Çikolata Ürünleri

Çikolata kakao taneciklerinin mayalanması ile elde edilir. Ayrıca kakao çekirdeklerinin

öğütülmesi ile çikolata likörü elde edilir ki bir çok ürün bununla yapılmaktadır. Çikolata

yağları, ekşimeye açık olmasına rağmen koku ve tat transferine açıktır. Dolayısıyla

çikolatanın dışarıdan herhangi bir koku ya da tat almaması gerekir.

Piyasada pek yaygın olmasa da katı ucuz çikolata, bar ve çikolata kaplı şekerleme

ambalajında küçük hacimler için 10 gr/m2'lik büyükler için ise 20 gr/m2'lik gelasin kağıtlar

49 Özlem Sanoğlu, "Et ve Et Ürünlerinin Paketlenmesi", Gıda, Kasım, 1999, s. 14. 50 Şahsene Anar, “Gıdalarda Ambalajın Önemi", Gıda, Kasım, 1999, s. 53.

21

kullanılmaktadır. Başka malzemeler eklenerek üretilmiş çikolata ve ürünlerini ambalajında

ise folyo/ wax / kağıt / wax veya folyo/kağıt/PE gibi pek çok spesifikasyon kullanılmaktadır.

Başka bir çikolata ambalajı ise alüminyum folyo direkt kullanılarak yapılmaktadır.

Alüminyum folyo 0.012 - 0.015 mm kalınlığındadır ve baskılı yada baskısız olarak

üretilebilmektedir.

4.3.3. Kakao

Toz halindeki kakao nem değişikliklerinden korunduğu takdirde oldukça kararlı bir üründür.

Genelde ağzı alüminyum folyo kapaklı kutular içinde satılmakla beraber, daha az miktardaki

satışlar için Al.folyo / Kağıt / PE ve PE kaplı kağıtlar kullanılmaktadır.

4.3.4. Şekerleme

Şekerlemeler, katkı maddeleri şeker ve tatlandırıcıların kombinasyonu ile elde edilir. PE ve

OPP filmler kullanım alanları açısından son zamanlarda selefonun yerini almaya başlamıştır.

PE selefon kadar gaz geçirimsiz ve berrak görünümlü olmasa da yırtılma dayanımının

mükemmel olması, heat seal için uygun olması ve nem geçirimsiz olması nedeniyle

avantajlı olmaktadır. Polipropilen polietilene göre daha berrak ve tok bir

malzemedir.51

Alüminyum folyo laminelli malzemelerde son zamanlarda oldukça yaygın olarak

kullanılmaktadır. Özellikle daha pahalı ve korunmanın çok önemli olduğu şekerlemeler için

FolyoAVax/Kağıt veya Folyo/PE/Kağıt/PE kombinasyonları kullanılmaktadır. Bunun yanı

sıra, yine alüminyum folyo kullanılarak yapılmış pek çok ambalaj malzemesi bulunmaktadır.

4.4. Kabuklu Yiyecekler

Meyve ve fındıklar şekerlemelerde önemli katkı maddeleridir. Ayrıca paketlenerek de satılır.

Fındık ve fıstıklar bünyelerindeki yüksek yağ miktarı nedeniyle oxıdasyon sonucu ekşimeye

ve neme duyarlıdır. Çok fazla nem mikroorganizmaların oluşumuna az miktardaki ise

kırılganlığa ve tat kaybına neden olur. Normal nem oranı %3,5 kadardır ve %2'nin altına

kesin düşmemelidir. % 5.5 - 6'yı geçerse oldukça sulu yumuşak ve az raf ömrüne sahip olur.

İdeal bir ambalajı raf ömrü için sıfır oksijen geçirimsiz olması gerekir ve vakum altında

paketlenmelidir. Ayrıca ürünü fiziksel etkilere karşı da korumalıdır.(Resim-6)

51 Büyükyılmaz, s. 14.

22

Ultraviole ışıklarda doymamış yağlar okside olacağı için ekşime olacaktır. Dolayısıyla

kullanılacak ambalajda bu unsurda göz önüne alınmalıdır. Meyveli şekerlemelerde aynı sert

şekerleme yapısındadır. Fazla nem yapışkanlık yapar. Bu nedenle en önemli dikkat edilmesi

gerekli nokta nem miktarını istenilen oranda tutmaktadır.52

4.5. Su Alkollü - Alkolsüz veya Gazlı İçecekler

4.5.1. Su

Dünyayı oluşturan kıtalar arası içecek alışkanlıkları, ayrılıklar taşısa da, piyasa koşulları

benzerlik gösteriyor, tüm pazarda korkunç bir rekabet hüküm sürüyor çünkü; çok uluslu

büyük firmalar pazarlama gücü ve dağıtım kanalları sayesinde kozları ellerinde tutuyorlar.

Cam şişe, İçecek ambalajlan arasındaki yerini tekrar doldurabilme, geri toplanma ve geri

dönüştürme özelliklerine sahip olması, saydam ve bariyer, saklama özelliklerinin iyi olması

nedeni ile hala koruyor. Ancak kırılganlık ve ağırlığı, içecek ambalajı olarak kullanılan diğer

ambalajlara göre büyük dezavantajdır.53

5.2. Kahve

Kahve toplandığı zaman küçük sulu bir meyvedir. İlk kahve ambalajı olarak kağıt paketler

görülmektedir. Daha sonra iç içe iki kağıt kullanılmış fakat problemlerin tam olarak ortadan

kalkmaması üzerine iç kısma film çekilmiştir. Film malzemeye mükemmel bir gaz

geçirimsizlik özelliği vermiştir. Cam yaygın olarak kullanılır. Fiyatının düşüklüğü ve

kapağın tekrar tekrar açılıp kapatılabilmesi açısından tercih edilmektedir. Plastik kavanozlar

eğer gerekli olan Özelliklere cevap verebilecek yapıda olabilseler, cam ve metal

kavanozların yerini alabilirler. Kahve son zamanlarda vakum altında paketlenmektedir. Bu

işlem için en uygun ambalaj şeklinden biri olan poşetler malzemelerin birleştirilmesiyle

tetrahedral yapıda üretilmektedir.54

4.5.3. Çay

Meşrubat sektörünün en önemli özelliklerinden biri üretimden son tüketime kadar tüm

aşamalarda ilgili diğer sektörlerle yakın iş birliği içerisinde bulunmasıdır. Bu özelliği ilgili

sektörlerin gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bunlar arasında özellikle ambalaj sektörüne

olan katkısı küçümsenmeyecek kadar yüksektir.76

52 Büyükyılmaz, s. 15. 53 Sibel Akçetin, "İçecek Ambalajında Eğilimler", Ambalaj Dünyası, Sayı l, 1996, s. 8. 54 Büyükyılmaz, s. 17. Lütfı Fikri Alpakın, "Meşrubat Sanayi Ürünleri ve Ambalajlan", Dünya Ambalaj, Sayı

9, Eylül, 2000, s.26.

23

Çay; kafein, tannin ve yağ içerir. Çayın ilk ambalaj malzemesi tahtadır. Ardından kağıt

poşetler içerisinde satılmaya başlanmıştır. Bunun yanı sıra cam veya teneke kavanoz ve

kutular ambalaj malzemeleri geniş yer kaplamaktadır. Al. Folyolu fleksible ambalaj

malzemesinin ise avantajları göz önüne alındığında diğerlerinden çok daha önemli hale

gelmektedir. Çay genelde; alüminyum folyo/kağıt/PE spesifıkasyonundaki malzeme ile

ambalajlanmaktadır.(Resim-8)

4.5.4. Alkollü - Alkolsüz ve Gazlı İçkiler

Bu içkiler için kutu olarak kullanılacak ambalaj malzemesinden mukavemet ve geçirimsizlik

özelliklerinin yanında saydamlık ve antioksitlikte aranmaktadır. Performans özellikleri ise

şöyle sıralanabilir.

a. Sünme dayanıklılığı: Çaptaki artış 90 günde %3'ten az olmalıdır.

b. Darbe mukavemeti: 1-2m yüksekten sert bir yüzeye bırakıldığında kırılmamalıdır.

c. Gaz geçirgenliği : 90 günde gaz kaybı en fazla %15, oksijen girişi 90 günde25 ppm'den

az olmalıdır.

Cam şişe veya alüminyum kutular oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Alüminyum

değişik alaşımları kullanım yerlerine göre ayarlanmaktadır.55

4.6. Meyve ve Sebzeler

Gıda sektörünün alt sektörlerinden biri olan yaş meyve ve sebzeler ve işleme sanayi; büyüme

potansiyeli ve ihracat hacmi yüksek olan sektörlerin başında gelmektedir.

Aranılan nitelikleri yönünden yaş meyve ve sebze ürünlerinin ambalajı, içindeki ürünü

ezilme, sallanma ve üzerindeki istifin basıncından koruyacak şekilde sağlam ve sert olmalı

ve özellikle hafif olmalı, havalanma, soğutma, fumigasyon ve benzeri işlemlere uygun ve

içindeki ürünlerin kontrolüne olanak vermeli, boş olduğunda kolay taşınmalı, az yer

kaplamalı, kolay hazırlanabilir, doldurulabilir ve kapatılabilir olmalı, istifleme, taşıma vb.

işlemlere uygunluk açısından sorun çıkarmamalı, içindeki ürüne iyi bir ortam sağlamalı,

işaretlemeye ve etiketlemeye elverişli olmalıdır. Doğal olarak tüm bu nitelikleri yanında

keza ekonomik olması da ön planda tutulmalıdır.

Yaş meyve ve sebze ambalaj kaplan imal edildikleri malzemelere göre kısaca aşağıdaki

şekilde sınıflandırılabilir:

55 Büyükyılmaz, s. 18.

24

1- Çuval yada ağ (file) ambalajlar

2- Ahşap ambalajlar ( sandıklar, paletler, kapaklar)

3- Plastik ambalajlar (Polyetilen, PE, Polipropilen PP, Polisitren PS, Polivinilklorür

PVC, Poliamid P A filmler, levhalar, treyler ve kaplar ).

4- Kağıt esaslı ambalajlar ( sargılık kağıtlar, kağıt torba ve çantalar, karton kutular,

oluklu mukavva kutular, treyler, etiketler, örtüler, kuşaklar ve bantlar).

5- Diğer ambalajlar ( Metaller ve Camlar )56

4.6.1. Taze meyve ve sebzeler

Taze meyve ve sebzelerin değerlendirilmesi aşamalarında cam ambalaj kapları başta gelen

ambalaj malzemeleri olmaktadır.

Cam kapların yaş meyve ve sebze değerlendirilmesinde kullanılması çok eski yıllara

dayanmaktadır. Bu sanayi dalında cam ambalaj daima önde gelen ve aranan bir ambalaj

malzemesi olmuştur.57

4.6.2. Kurutulmuş Gıdalar

Bu gruba çeşitli proseslerden geçirilerek suyu alınmış, kekmiks, çorba ve puding gibi gıdalar

girmektedir. Gıdanın özelliğinden dolayı mükemmel bir su buharı ve özellikle gıda

içerisindeki yağ bileşimlerinden dolayı gaz geçirimsizliği istenmektedir. Gıda içerisindeki

yağ asitleri, oksijenle karşılaştığında oksidasyona neden olur ve bunun sonucunda ekşime,

renk ve tat değişikliği meydana gelir. Hatta bu reaksiyonlar paketleme işlemi bittikten

sonrada bir süre devam eder.Dolayısıyla bu tür aktivitelerin azaltılması gerekmektedir.

Kurutulmuş toz gıdaların paketlenmesi sırasında ortaya çıkan problemlerden biri, eğer

malzeme üzerinde statik elektriklenme olursa, toz halindeki bu gıdaların yapışma

bölgelerinde dağılarak yapışmayı engellemesidir. Bu nedenle heat seal yapılacak kısamda

bir ionomer kullanılması probleme çözüm getirebilir. Gıda korunması için kullanılacak

ambalaj malzemeleri genelde PE kaplı kağıtlar yada LDPE/Al.Folyo/ LDPE/ Kağıt

spesifıkasyonlandır.58

56 Lütfı Fikri Alpakın. "Yaş Meyve ve Sebzeler ve Ambalajları", Dünya Ambalaj, Sayı 19, (Haziran, 2000),

s.23. 57 Aktan, s, 40. 58 Büyükyılmaz, s. 20

25

4.6.3. Meyve ve Sebze Suları

Cam şişelerin kullanımında tekrar doldurmak, geri toplamak ve geri dönüştürmek gibi

vazgeçilmeyecek avantajları vardır. Şeffaf ve bariyer olma, saklama özellikleri iyidir. Çeşitli

şekil ve tiplerde üretilebilmektedir. Meyve ve sebze suları şişelerinde plastik compound'lı

metal taç kapak kullanılmaktadır.

Pet şişe diğer plastiklere nazaran daha dayanıklı daha şeffaf ve su buharı ve karbondioksite

karşı daha bariyer özelliğe sahip bulunmaktadır. Geri dönüşüm imkanları son yıllarda çok

iyi geliştirilmiş bulunmaktadır.

Tetrapak kutuları; malzemeleri bağlayan ve dış ve iç yüzeyde bulunan PE kaplama özel

reçinelerden elde edilmektedir, Tetrapak ambalajlı ürünlerin raf ömrü oldukça uzun

bulunmaktadır.

Metal kutularda önceki yıllarda kullanılan geleneksel üç parçalı kutu üretimi yerini bugünkü

iki parçalı kutu üretim teknolojisine bıraktıktan sonra üretimde verimlilik, maliyet ve

görünüş bakımından büyük bir basan elde edilmiştir. Daha sonra kolay açılan kapaklı

kutuların piyasaya çıkması üretici ve tüketiciye büyük basan sağlamıştır.Stand-up pouches

(dik duran poşet ); meyve suyu ambalajında kullanılan dik duran poşetin yapısı 130gr/m2

triplex folyo olup, 12 mikron PET 9 mikron AJü folyo!90 mikron PE laminasyonu yöntemi

ile gerçekleştirilmektedir. (Resim-12)

Lamine poşetler, meşrubat sektöründe meyve tozu üretim ve tüketiminin hızlı artış trendi

içine girmesinde gerekli ambalaj malzemesinin ülkemizde üretilme imkanının çok iyi olması

önemli rol oynamaktadır. Baskı üst plastik filme reverse (ters) basılmak suretiyle hem dış

etkenlere karşı korunmuş, hem de albeni niteliğini arttırmıştır.59

4.7. Hazır veya Aperatif Yiyecekler

Bu tür yiyecekler normal olarak yemeğin bir bölümünü oluştururlar. Genellikle yemek

aralarında, spor yaptıktan sonra, dinlenirken gibi yemek dışı yenilen yiyecekler denebilir.

Patates, mısır cipsleri, fındık, fıstık, çeşitli krakerler, peynir dilimleri, börekler, sandviçler

ve çeşitli gıdalar bu sınıftandır.60

Kullanış amacına uygun fleksibl ambalaj malzemelerinde aranılan genel özellikler, su

buharı, gaz, koku ve ışık geçirmezliği, rutubete ve yağa karşı mukavemeti, baskı lakları,

59 Alpakın "Meşrubat Sanayi Ürünleri ve Ambalajları", s. 29. 60 Büyükyılmaz, s. 21.

26

mürekkep ve boyaların tutuculuğu, darbeye karşı dayanıklılığı, delinme kabiliyeti ve

yırtılma kolaylığı gibi mekanik ilişkileri, içine konulan ürüne tat ve koku nüfuzu,

ambalajlamada sıkı kapanma ve ihtiyaç anında kolay açılabilme özelliği, kalınlıkları ve

tüketim öncesi yada tüketim sırasında uygulanacak servise hazırlama proseslerine

(dondurma, ısıtma, pişirme, kaynatma ) uyum sağlama şeklinde özetlenebilir.

Son yıllarda ülkemizde bazı peynir ürünleri dahil hemen hemen bütün kaşar peyniri çeşitleri

vakumlu PA/PE koestruzyonlu bileşik folyoları içinde ambalajlanmaktadır. Kap ayran

ambalajında geri dönüşümlü ağzı alü-folyo sıvalı cam şişelerde kullanılmaktadır.

Turşu, sebze ve meyve konserveleri ambalajı olarak cam kavanozları, 0,5 ve 4 kg. teneke

kaplar kullanılmaktadır.

-18°C ve altında dondurma, gıdada mikro organizmaların gelişme ve faaliyetlerini

yavaşlatmak, kimyasal reaksiyonlarını geciktirmek ve enzim hareketlerini önlemek için

kullanılmaktadır. Dondurulmuş gıda ürünlerinde değişik fiziksel ve kimyasal

karakteristiklere haiz fleksibl ambalaj malzemeleri kullanılmaktadır.61

4.7.1. Patates - Mısır Cipsleri

Her sene artan bir oranla en çok satılan yiyecekler arasına giren patates ve mısır cipsleri

%2.0'si su, % 6.7 protein, %37.1 yağ, % 51.5 karbonhidrat ve % 3'ü çeşitli minerallerdir.

Patatesler yıkanıp makinalarda dilimlendikten sonra 90 ~110°C'taki yağ içerisinde kızartılır.

3-5 dakika süren kızartma işleminden sonra fazla yağlar alınır ve tuz eklenir. Paketlemeden

önce cipsler paket içerisinde olacak terlemeyi ve yumuşamayı önlemek için soğutulur. Şekil

verme-doldurma ve yapıştırma yapan makinalarda kullanılmalıdır.

Patates ve mısır cipslerinde ambalaj gıdayı ekşimeye, neme, tat ve koku transferine ya da

değişimine izin vermemek için kullanılır.

Otomatik makinalarda ambalajlama önce selefonla başlamıştır. Laminelli malzemeler

yaygın olarak kullanılmaktadır.

61 Lütfi Fikri Alpakın, "Fast - Food ve Ambalajlan", Dünya Ambalaj, Sayı 23, ( Ekim, 2000), s.28.

Büyükvılmaz. s.22.

27

Film - film spesifıkasyonundaki malzemeler iyi sonuç vermesi neticesinde bu tür lamineli

ambalaj malzemeleri kullanımı daraltmaya başlamıştır. Daha çok dublex PVDC kaplı

selofan filmler kullanılmaktadır.62

4.7.2. Hububat, Ekmek ve Unlu Mamuller

Un genelde ekmek ve ekmek ürünleri ( tost ekmeği, hamburger ekmeği, sandviç ekmeği ve

pide gibi) üretim tesislerine 50 kg'lık bez çuvallar içinde teslim edilmektedir. 63

4.7.3. Granül, Hububat Ambalajı

Pirinç, bulgur gibi granül haldeki hububat türü gıda maddelerinin çabuk bozulmasının en

önemli nedenlerinden biri nemdir. Bu tür gıda maddelerinin bu nedenle, öncelikle nem, daha

sonrada çeşitli böceklerden korunması gerekir. Fazla nem pirinç, arpa yada bulgurun

küflenmesine neden olmaktadır.

Bu tür gıdalar genelde Selofan ya da PE pencereli karton kutular içerisinde satılmaktadır.

Ayrıca şekillendirme ve dolum yapan makinalarda kullanılan PE torbalarda popülerdir.

Bunun yanı sıra son zamanlarda kağıt / PE / Folyo / PE spektide yaygınlaşmaya başlamıştır.

Bir diğer ambalaj türü ise karton kutu içerisine bu spesifikasyonlu ambalajın yerleştirilmiş

halidir.

4.7.4. Patlamış Mısır

Patlamış mısırın oksijen ve nemden korunması gerekmektedir. Patlamış mısırlar genelde

diğer hazır veya aperatif yiyecekler gibi dublex selofan filmden yapılmış poşetler içerisinde

satılır. Henüz patlamış mısırlar ise alüminyum tabaklar içerisindedir. Bu tabaklar içerisine

konulmuş mısırlar yemeğe başlamadan önce patlatılmakta daha sonra paketin kapağı açılıp

mısır yenilmektedir. Alüminyum folyo tabakların avantajı ayrıca bir pişirme tabağına gerek

kalmamasıdır. Ürünün ne olduğunu belirten bir askıda bu tür ambalajı cazip kılmaktadır.

4.8. Un ve Unlu Gıdalar

4.8.1. Un

Genelde un kağıt torbalar içerisinde satılmaktadır. Değişik miktarlarda paketlenmesi yapılan

un, karton kutular içinde satılabilir. Un ve unlu gıdaların her şeyden önce nem ve haşereye

karşı korunması gerekir.64

62 Büyükyılmaz, s. 22. 63 Alpakın, "Fast - Food ve Ambalajlan", s.28. 64 Büyükyılmaz, s. 23.

28

Ayrıca evlerde, fast - food tüketim mahalleri, genel dağıtım merkezlerinde, pastaneler,

tatlıcılar, börekçilerde börek, çörek, pide, pasta, kek ve hamur tatlıları üretiminde

kullanılmak üzere 1,2,4 ve 10 kg'lık baskılı çift katlı kağıt poşet torbalar içinde de

pazarlanmaktadır. Çift katlı söz konusu poşetlerde, içte bulunanlar için 70 gr/m2 esmer kraft

kağıdı veya 70 gr/m2 imitasyon kraft kağıdı, dışta bulunanlar için ise 70 gr/m2 beyaz kraft

kağıdı veya kuşe kağıdı kullanılmaktadır.

Üretimi tamamlanmış olan ekmek ürünlerinin ambalajında PE, PP ya da PP/PE laminasyonu

torbalar veya kağıt torbaların sağlık ve hijyen açısından yasal olarak kullanılma zorunluluğu

uygulamaya konulmuş bulunmaktadır. 65

4.8.2. Bisküvi ve Krakerler

Bisküvit; un, yağ, şeker tatlandırıcı ve renk vericilerin katılmasıyla yapılan hamurdan elde

edilir. Hamur daha sonra istenilen şekilde kesilir ve fırınlanır. Bisküvinin yumuşaklığı

içerisine konulan katkı maddeleri ve unun yapısına göre değişir. Çok fazla bisküvi çeşidi

vardır. Bazılarında şeker, bazılarında yağ oranı fazladır.

Eğer içerisinde meyve varsa, uygun olmayan ambalaj malzemesi gıdalarda mikro organizma

oluşmasına, fındık varsa ekşimeye neden olur.

Krakerler ise aynı bisküviler gibidir fakat tatlandırıcı olarak peynir tuz gibi tatlı olmayan

maddeler katılır.

Nem geçirimsiz selofan, OPP üe kaplı alüminyum folyolar, polistren, bisküvi ve kraker

ambalajında kullanılmaktadır.66

Kutu içinde kutu/ kutu içinde poşet ambalajlama, süper market raflarında bisküvi vb.

ürünlerin ambalajlanmasında kullanılır. Dıştaki ambalaj değişik tür kağıtlar ve lamine

malzemelerden içindeki plastik film, alüminyum yada lamine edilmiş özel kağıt torbalardan

oluşur.8

4.9. Zeytin ve Zeytin Ürünleri

Zeytin içine kimyasal maddelerin katılımıyla hazırlamıştır. Genelde konserve halinde yada

tenekelerde satılmaktadır. plastik poşetlemenin içinde de ambalajlanabilir.

65 Alpakın, “Fast-Food ve Ambalajları”, s. 28. 66 Büyükyılmaz, s. 24.

29

Zeytin yağı sadece zeytinin sıkımından elde edilmektedir. plastik veya cam şişelerde 10 ve

üstü kilolarda ambalajlanması da teneke kutularda olmaktadır.

Zeytin kolonyasının ambalajlanması da ya plastik yada cam şişelerde olmaktadır.

Zeytin sabunu karton ambalajlarda yada plastik ambalajlarda piyasaya sunulmaktadır.

Zeytin şekeri yine karton ambalajlamada kullanılmıştır.

"Plastiğin tercih edilme sebeplerinden biri de hafif olmasıdır. Örneğin l lt. hacmindeki şişe

farklı ambalaj malzemelerinden yapıldığında daha ağır olmaktadır."67

67 ÇAKICI, a.g.e., s. 123.