––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанадағы Бейбітшілік және келісім сарайында Қазақстан Респуб ликасының Президенті – Қазақстан халқы Ассам-блея сының Т�рағасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қаты суы мен Қазақстан халқы Ассамблеясының «Бес әлеуметтік бастама – қоғамның әлеуметтік бірлігінің тұғыры» тақырыбында кезекті ХХVI сессиясы болып �тті.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясы Т�рағасының орынбасары – Хатшылық меңгерушісі Леонид Прокопенконы қабылдады, деп хабарлады Президенттің баспас�з қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Мемлекет басшысының өкімдерімен Исламбек Төлеу-бай ұлы Салжанов жəне Виталий Ионо Тварионас Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасарлары болып тағайындалды.

* * *Мемлекет басшысының Жарлықтарымен:Бақыт Амангелдіұлы Дүйсенбаев Қазақстан Республи-

ка сының Корея Республикасындағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметіне тағайындалды,

ол Қазақстан Республикасының Испания Корольдігіндегі Төтен ше жəне өкілетті елшісі қызметінен, Қазақстан Рес-публикасының Дүниежүзілік турист ұйымы жанындағы Тұрақты өкілі, Қазақстан Республикасының Андорра Князьдігіндегі Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметін қоса атқа рудан босатылды;

Константин Васильевич Жигалов Қазақстан Респуб лика-сы ның Испания Корольдігіндегі Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметіне тағайындалды,

ол Қазақстан Республикасының Канададағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметінен, Қазақстан Республикасының Куба Республикасындағы, Доминикан Республикасындағы, Ямайкадағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметін қоса атқарудан босатылды;

Ақылбек Əбсатұлы Камалдинов Қазақстан Республи ка-сының Канададағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметіне тағайындалды.

ТАҒАЙЫНДАУ ХРОНИКА

№81 (29312) 30 С�УІР, ДҮЙСЕНБІ 2018 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/EGEMENKZ

Құрметті отандастар!Қазақстан халқы Ассам б-

леясы сіздерді Қазақстан хал-қының бірлігі күні мен шын жүректен құттықтайды.

Жалпыұлттық бірлік мей-рамының біздің еліміз үшін ерекше мəні мен ма ңы зы бар.

Тəуелсіздік жылдарында қол жеткізген барша табыстарымыз бен жетістіктеріміз – бұл Қазақстан қоғамында бірлік пен келісімді нығайтуға бағытталған дəйекті саясаттың нəтижесі.

«Əралуандық бірлік» қағидасы көпэтносты жəне алуан мəдениетті Қазақстанның негізі болды.

Үйлесімді этносаралық қатынастардың құнды-лы ғын түсіну, ынтымақтастық, өзара қолдау жə не ризашылық сезімі өміріміз бен мəде ни еті міз дің ажы-рамас бөлігі ретінде қоғамымызда бе кем ор нықты.

Бүгін əлеуметтік мемлекет пен ұлттық игіліктің жаңа үлгісін құру аясында біздің бірлігіміз жаңа серпін алды.

«Президенттің бес əлеуметтік бастамасы» – бұл қоғамның əлеуметтік бірлігінің, бейбітшілік пен келісімнің қазақстандық үлгісінің ауқымды тұғыры.

Құрметті қазақстандықтар!Біз «Бірлігі жоқ елдің – болашағы жоқ» де-

ген халық даналығын негіз етіп, Отанымыз – Қазақстан Республикасын нығайтудамыз.

Біз – бір елміз жəне жалғыз Отанымыз бар. Əрқайсымыздың тағдырымыз – Қазақстанның тағдырына байланысты.

Осы нұр шашқан мейрамда, біз баршаңызға зор денсаулық, бақыт пен амандық тілейміз! Осы күн біздің шаңырағымызға қуаныш пен шуақ əкелсін!

Қазақстан халқының бірлігі күнімен шын жүректен құттықтауымызды қабыл алыңыздар!

Туған жеріміз өркендеп, еліміз өрлей берсін!

Қазақстан халқы Ассамблеясының кеңесі

EUR/KZT 396.89 USD/KZT 327.25 RUB/KZT 5.28 CNY/KZT 5.68ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

Кездесуде Мемлекет басшы-сына Қазақстан халқы Ассам-блея сының XXVI сессиясын

өткізуге əзірлік барысы жөнінде баяндалды.

Л.Прокопенко Нұрсұлтан

Назарбаевқа ұйымдастыру-дайын дық жұмыстарының нəти-желері, сондай-ақ Қазақстан халқы Ассамблеясы Кеңесінің кеңей тілген отырысының қоры-тын дысы бойынша қабылданған шешімдер туралы мəлімдеді.

Кездесу соңында Елбасы бірқатар нақты тапсырма берді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ

«2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Мемлекет басшысының ө к і м д е р і м е н А б и л ф а с Мусли мович Хамедов жəне Сергей Викторович Вишняк Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары қызметінен босатылды.

* * *Мемлекет басшысының

Жарлығымен Дулат Хангерейұлы Бақышев басқа жұмысқа ауысу-ына байланысты Қазақстан Республикасының Корея Респуб-ликасындағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметінен бо-сатылды.

* * *Мемлекет басшысының

Өкімімен Ақылбек Əбсатұлы Камал динов басқа жұмысқа ауысуына байланысты Қазақстан Республикасы Сыртқы істер ми-нистрінің орынбасары қызме-тінен босатылды.

Ел ішіндегі татулық пен бірліктің өзіндік ерекше моделін қалыптастырған Қазақстан халқы Ассамблеясының бұл кезекті сес-сиясы 1500-ден астам адамның басын қосты. Алқалы жиынға еліміз дің барлық өңірлерінен

келген Ассамблея мүшелері мен ар дагерлері, республикалық жəне өңір лік этномəдени бірлес тік-тердің төрағалары, Парламент депутаттары, орталық атқа-рушы органдардың, саяси партиялардың, діни бірлес тік-

тердің, үкіметтік емес ұйым-дардың басшылары, ЖОО рек-торлары, шет мемлекеттердің дипломатиялық миссияларының, ғылыми, шығармашыл зиялы қауымның өкілдері жəне БАҚ бас шылары қатысты.

Сессия жұмысы Мемлекеттік Əнұранмен ашылғаннан соң Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары – Хатшылық меңгерушісі Леонид Прокопенко баяндама жасау үшін сөз кезегін Елбасы – Қазақстан х а л қ ы А с с а м б л е я с ы н ы ң

Төраға сы Нұрсұлтан Назарбаевқа ұсынды.

Нұрсұлтан Назарбаев өз сөзін де бірінші кезекте жұрт-ш ы л ы қ т ы А с с а м б л е я н ы ң XXVI сес сиясының ашылуы-мен құт тықтай келіп, ұйымның қоғамдағы маңызды рөлі мен алға қойып отырған міндеттеріне тоқталды.

«Ассамблея құрылған күннен бастап еліміздегі мызғымас бірліктің ұйытқысы, сарқылмас берекенің бастауы болып келеді. Бүгінде ол – еліміздегі татулық

пен тұрақтылықтың ең басты кепілі. Əрдайым елдік істердің ба-сында жүретін Ассамблея менің іргелі бастамаларыма əр уақытта қолдау білдіріп, халқымызға түсіндіру жұмыстарын жүргізуде. Қазақстан сан қырлы жаңғыруға бет бұрған қазіргі таңда Ассам-блея ға да тың міндеттер жүк-те леді», деген Елбасы XXVI сессияның тақырыбы «Бес əлеу-мет тік бастама – қоғамның əлеу меттік бірлігінің тұғыры» деп ата луының өзіндік мəні бар еке нін жеткізді. Сондай-ақ

елдігіміздің бойтұмары – ел бір-лігінің қадір-қасиетінің орны бөлек екенін атап көрсетті.

Одан əрі Мемлекет басшысы дү ние жүзінде көгінде туы, тө-рінде билігі болса да бірлігі қа-шып, бүгіні бұлдыр, болашағы бұлыңғыр болған қаншама мем-лекеттің бар екендігін айта келіп, ынтымағымызды ырыс-бере-кеміздің бастауы етіп алға басып келе жатқанымызды, осы жолдан таймауымыз қажеттігін сөз етті.

(Соңы 2-бетте)

Бірқатар тапсырма берді

1-бап. «2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» 2017 жылғы 30 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2017 ж., № 20, 97-құжат) мынадай өз-герістер мен толықтырулар ен-гізілсін:

1) 1, 2 жəне 6-баптар мынадай редакцияда жазылсын:

«1-бап. 2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет тиісінше осы Заңға 1, 2 жəне 3-қо-сым шаларға сəйкес, оның ішінде 2018 жылға мынадай көлем дерде бекiтiлсiн:

1) кiрiстер – 8 636 675 719 мың теңге, оның iшiнде:

салықтық түсiмдер бойынша – 5 592 394 446 мың теңге;

салықтық емес түсiмдер бойын-ша – 120 224 237 мың теңге;

негiзгi капиталды сатудан түсетiн түсiмдер бойынша – 5 620 000 мың теңге;

трансферттер түсімдері бойын-ша – 2 918 437 036 мың теңге;

2) шығындар – 9 370 297 588 мың теңге;

3) таза бюджеттiк кредиттеу

– 113 475 991 мың теңге, оның iшiнде:

бюджеттiк кредиттер – 236 519 381 мың теңге;

бюджеттiк кредиттердi өтеу – 123 043 390 мың теңге;

4) қаржы активтерiмен жасала-тын операциялар бойынша сальдо – 36 155 287 мың теңге, оның iшiнде:

қаржы активтерiн сатып алу – 36 155 287 мың теңге;

5) бюджет тапшылығы – -883 253 147 мың теңге немесе елдiң iшкi жалпы өнiмінің 1,5 пайызы;

6) бюджеттің мұнайға қатысты емес тапшылығы – -4 330 528 103 мың теңге немесе елдің ішкі жалпы өнімінің 7,6 пайызы;

7) бюджет тапшылығын қар-жыландыру – 883 253 147 мың теңге.

2-бап. 2018 жылға арналған республикалық бюджетте Ресей Федерациясының «Байқоңыр» кешенін пайдаланғаны үшін 38 674 500 мың теңге сомасында жəне əскери полигондарды пайдаланғаны үшін 6 813 260 мың теңге сома-сында жалдау төлемақыларының түсiмдері көзделсiн.»;

«6-бап. 2018 жылға арналған

республикалық бюджетте облыстық бюджеттерден, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерінен транс-ферттер түсімдері:

«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне əлеу-меттік қамсыздандыру мəселе-лері бойынша өзгерістер мен то-лық тырулар енгізу туралы» 2017 жылғы 20 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес жұмыс берушінің міндетті зей-нетақы жарналарын енгізу мер-зімін 2018 жылдан 2020 жылға ауыстыруға байланысты – 49 046 555 мың теңге;

«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ден саулық сақтау мəселелері бойын ша өзгерістер мен толық-ты рулар енгізу туралы» 2017 жыл ғы 30 маусымдағы Қазақстан Рес публикасының Заңына сəйкес жұ мыс берушілердің міндетті əлеуметтік медициналық сақ-тан дыруға аударымдары бойын-ша мөлшерлемелерді азайтуға байланысты – 14 653 852 мың теңге;

(Жалғасы 8-бетте)

Елдігіміздің бойтұмары – ел бірлігі

1 мамыр – Ќазаќстан халќыныѕ бірлігі кїні

Сур

етт

ер П

рези

дент

тің

бас

пас�

з қы

змет

інен

алы

нды

2 30 СƏУІР 2018 ЖЫЛSAIASAT

(Соңы. Басы 1-бетте)

«Ассамблея бейбітшілік пен татулықтың нағыз шырақ шы-сы на айналды. Сол себепті мен ҚХА сессияларына əрдайым өзім қатысамын. Бүгінгі таңда да əлеуметтік интеграция фак-торын пайдалана отырып, біз тұтастығымызды одан əрі нығай-та түсеміз. Əлемдегі мықты мем лекеттер – біртұтас ұлттар еке ні жасырын емес. Олардың бар лығы біртұтас бірегейлікке сүйене отырып жаңғырады. Біз де осы жолға түстік. «Рухани жаң ғыру» бағдарламасының, соның ішінде «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасының мəні де осында. Əлеуметтік бірлік саяса-ты – біртұтас Ұлт қалыптастыру жо лындағы маңызды қадам деп білемін», деді Елбасы.

Мемлекет басшысы «Бес əлеу-меттік бастаманы» іске асырудың негізгі үш факторына тоқталып, еліміздің əлеуметтік саясатының басты ерекшеліктерін атап өтті.

«Біріншіден, жаңа ғасырдың екінші онжылдығының бастапқы сегіз жылына жасалған талдау көрсеткендей, жекелеген мемле-кеттер тарапынан егемен елдердің ішкі ісіне араласуының салдары-нан əлемнің түрлі өңірлерінде болатын дағдарыстардың басқа да себептері бар. Бұл – əлеуметтік бір лік пен интеграцияның бол-мауы. Жаһандық жəне өңір лік тəжірибе көрсеткендей, қалып-тасқан мемлекет – бұл əлеу-меттік бірлік негізі саналы түрде нығайтылатын мемлекет. Біздің жаңа бастамаларымыз, ең алды-мен, осыған арналған.

Екіншіден, қазіргі заманғы экономикалық жəне саяси тео-рия мен тəжірибеде əлеуметтік жəне мə дени капитал артта қалған сала емес, олар өсімнің тұрақты драй верлері деген көзқарас берік ор нықты.

Білімнің жаңа экономикасы, цифрландыру, өндірісті роботтар-мен жабдықтау, технологиялық ин новациялар əлеуметтік жəне мəдени капиталдың мүлде басқа сипатын қажет етуде. Сол себепті біздің жаңа əлеуметтік бастамала-рымыз жаңа экономиканың даму-ына серпін береді.

Үшіншіден, полиэтникалық мемлекет жағдайында əлеуметтік жəне ұлттық саясат өзара тығыз байланысты. Мен ұсынған бес əлеу меттік бастама еліміздің бар-лық азаматтарын қамтиды, бүкіл халқымыздың дамуына септігін тигізеді. Олар тұрғындардың аз қам тылған бөлігі мен жастар үшін ерекше маңызды. Сол се-бепті мен осы мəселені ҚХА сес-сиясында талқылауды ұсындым», деді Елбасы.

Қазіргі таңда Қазақстан əлеу меттік капиталды күшейту арқылы өз болашағына сенім-мен қарап отыр. Осы орайда Мем лекет басшысы нақты мəлі-меттер келтіре отырып, елімізде жүзеге асырылатын əлеуметтік жобалардың негізгі қағидаттарын атап өтті. Мемлекет басшы сы «Бес бастама» қазіргі Қа зақ станның ең маңызды бес əлеуметтік пробле-масын шешуге бағытталғанын айтты.

«Егемен ел болғалы 12 мың шақырым автомобиль жолы са-лынды жəне қайта жөнделді, 2,5 мың шақырымнан астам жаңа темір жол желісі пайдалануға берілді. Соның бəрі экономика-ны дамытуға, еліміздің барлық тұр ғындарының əл-ауқатын арт-тыруға септігін тигізуде. Осы жылдар ішінде заманауи ме-дициналық құралдармен жаб-дық талған 1300-ден астам ау-рухана, емханалар мен амбула-ториялар салынды. Соның нə-ти жесінде өмір сүру ұзақтығы артып, өлім-жітім азайды жəне ана мен балаға қолдау көрсетілді. 1545 жаңа мектеп пен 500-ден астам балабақша – біздің бала-ларымыздың болашағы үшін са лынды. 70 стадион, 36 спорт сарайы, 8 мыңнан астам спорт алаңдары мен залдары ашылды. Бұл дегеніміз – денсаулық кепілі. Музейлер саны 2,7 есе, театр лар саны 1,5 есе, кітапханалар саны 1,4 есе өсті. Осы айтылған бар-лық əлеуметтік, мəдени жəне спорт нысандары бүкіл хал қы-мыз үшін салынып, жұмыс істеп жатыр. Əр қазақстандық елі міздің өркендеуіне үлес қосу да. Өйткені біз еңбек етіп жалақы аламыз, со-дан кейін оны еліміздің дамуына жұмсаймыз», деді Президент.

Сонымен қатар Нұрсұлтан Назарбаев əлеуметтік капиталды күшейтудің арқасында еліміздің болашағы бекемделе түскеніне көңіл аударды.

«Бұл – прагматикалық ақиқат. Себебі əлеуметтік капитал – адам мен қоғамның дамуына же телейтін əлеует. Біз адам ба-сына шаққандағы ішкі жал-пы өнім көлемін арттыру үшін

үл кен жолдан өттік. Ол 600 дол-лардан 10 мың долларға дейін көтерілді. Бұл – əлеуметтік ка-пи талға салынатын инвестиция көлемін арттыруға мүмкіндік беретін база. Бір ғана мысал: биылғы қаңтар айында Дүние-жү зілік экономикалық форумда мемлекеттерді бағалаудың жаңа жүйесі енгізілді. Ол – ішкі жалпы өнімнің өсуіне жəне басқа да он бір параметрге байланыс ты бола-тын инклюзивті даму ин дексі. Бұл индекстің басты көрсеткіші – əл-ауқат деңгейі. Да мушы 74 елдің рейтингінде Қа зақстан 15-орын-да. Меніңше, бұл – лайықты нəтиже!», деді Елбасы.

Бұдан соң Президент əлеу-мет тік бірлікті толық нығайту үшін қандай шаралар қабылдау қажеттігіне тоқталды. «Менің бұған берген президенттік жауа-бым – «Бес əлеуметтік бастама», дей келіп, баспана мəселесінің неліктен бірінші қойылғаны ту-ралы айтып өтті.

«Бəріміз жайлы тұрмыс үшін баспананың алатын орнын жақсы түсінеміз. Сондықтан мен бұл бағдарламаны бірінші орынға қойдым. Жұмыс істейтін кез келген азаматтың жаңа талаптар бойынша ипотекаға қол жеткізе алуы айрықша маңызды. Бұл дегеніміз – біздің миллиондаған аза маттарымыз! Олар мерзімі 25 жыл ға дейін ұзартылған арзан ипотека ала алады. Осыған орай, бастапқы жарна 20 пайыздан ас-пайтын болады, ал бұрын бұл 50 пайыз болған еді», деді Елбасы.

Мемлекет басшысы аталған бастама аясында арзан ипотека ны алдымен жас отбасыларға беруді ұсынды. Сондай-ақ екін ші баста-ма – жалақысы тө мен еңбеккерлер үшін салық жүк темесін азайту бойынша жеке табыс салығын төмендете отырып, 2 миллион-нан астам адамның жалақысы өсірілетінін айтты.

Жоғары білім алудың қол же-тім ділігі мен сапасын арттыруға қатысты үшінші бастама бойын-ша гранттар саны, əсіресе техни-ка лық мамандықтар бойынша арттырылғанын айтып өткен Ел-басы студенттік жатақханалар проблемасын шешу мəселесі бойын ша «Олар жай қонып шы-ғатын орынға ғана емес, жайлы тұрып, білім алуға арналған то-лық базаға айналуы тиіс» деп атап тапсырды.

Төртінші бастама бойын-ша жеңілдетілген шағын несие алатындардың санын екі есе арт-тыру жөнінде Үкіметке тапсырма бергенін айтқан Мемлекет басшы-сы бұл бағдарламаның ауылдық жерлер үшін маңызы зор екенін атап өтті.

«Атамекен» ұлттық кəсіп кер-лер палатасы азаматтарымызды бизнестің қыр-сырына үйретіп, маңызды жұмыс атқаруда. Көп-теген адам кəсіпкерлікті меңгеріп шықты. Енді оларға бастапқы капитал қажет. Шағын несиені бірінші кезекте соларға беру ке-рек», деді Елбасы.

Сонымен қатар бесінші бас-тама – елімізді одан əрі газбен қамту бойынша Орталық жəне Солтүстік Қазақстанға жаңа газ құбырын тарту жобасы биылғы жылдың шілде айында бастау алатынын айтты.

Сөз ретінде Елбасы бес бас-та маны іске асыру үшін қан-ша қаражат жұмсалатынын мəлімдеді.

«Турасын айтқанда, мұның бəрі мемлекет үшін арзанға түс-пей ді. Бес əлеуметтік бастаманы жүзеге асыру үшін жалпы 2,6 триллион теңгеден астам қар-жы бөлуді жоспарлап отырмыз.

Бұл – өте үлкен қаражат, біз дің адамдарымызға, олардың бола-ша ғына бағытталған тікелей ин-вестиция. Мұндай əлеуметтік саясат жалғаса береді», деді Мемлекет басшысы.

«Ең бастысы: олардың барлы-ғы əрбір қазақстандықтың əл-ауқатын жақсартуға бағытталған əрі бүкіл қоғамға арналған. Бұл – жалпыұлттық жобалар. Жер гі лік-ті жерлерде Ассамблея мүше ле рі бұған белсене қатысып, олар дың орындалуын «Нұр Отан» партия-сымен бірлесе ба қы лауға алуы керек», деді Президент.

Сессия барысында Мемлекет басшысы еліміздің ішкі саяса ты-ның стратегиясы дұрыс таң дал-ғанын атап көрсетті.

«Жаһандық этникалық жағ-дай біздің ішкі саясаттағы стра-те гиямыздың дұрыстығын көрсе-тетініне сенімдімін. Біз еліміз дің азаматтарын қандай да бір көз-қарас бойынша ешқашан бөле-жарып көргеніміз жоқ. Осы жыл-дарда бүкіл қоғамды ұйыс ты-ратын біртұтас саясат жүргізу менің мызғымас ұстанымым болды. Бұл барлық азаматтар мен этностарға жаппай қатысты», деген Елбасы осы орайда қазіргі таңда қоғамымыздың бірлігін нығайтуға назар аудару аса маңызды екеніне екпін берді.

«Осы мəселе бойынша негізгі ре сурс – əлеуметтік сала. Бұл – біздің барлығымызға қатысты өмір лік мəні бар сала. ХХІ ға-сыр əлеуметтік, экологиялық, тех ногендік сияқты жаһандық қауіп-қатерлер ешқайда жойы-лып кетпейтінін көрсетіп отыр. Əлемдік дағдарыс мем ле кет-тердің əлеуметтік мүмкін дік те -рін азайтты», деді Мемлекет бас-шысы.

Н ұ р с ұ л т а н Н а з а р б а е в Қазақстан ның көрші елдермен қарым-қатынасына баға бере отырып, еліміз келешекте жүк тасымалының өзінен ғана жылы-на 5 млрд доллар табыс табаты-нын жеткізді.

«Қазақстан мен Ресей арасын-да мемлекетаралық қатынастың үлгісі ретінде өте жақын байла-ныс орнаттық. Біз бұл ұстанымға адал мыз жəне оны сақтауымыз қажет. Өйткені бұл Қазақстанның түбегейлі ұстанымдарына жауап береді. Ресей үшін де дəл солай екеніне сенімдімін», деді Елбасы.

Одан əрі Мемлекет басшы-сы Қазақстан мен Қытай Халық Республикасы арасындағы байланыстардың да қарқынды дамып келе жатқанын сөз етті.

Жиында Нұрсұлтан Назарбаев халықаралық қақтығыстарға се беп болған жағдаяттар

тұрғы сын да да сөз қозғап, əлемдегі эко номикалық санкция-лар мен қа рулы шабуылдарға қатысты пікірін білдірді.

«Экономикалық санкция-лар, протекционизм, терроризм, экстремизм, жекелеген мем-лекеттердегі тұрақсыздық, еге-мен елдерге бағытталған қа ру лы шабуылдар халықаралық құ қық-ты бұзып, жер бетіндегі барша жұрттың ертеңгі күнге деген се німсіздігін қалыптастырып отыр», деді Мемлекет басшысы.

Елбасының сөзіне қарағанда, бұл ахуал кедейшілік, жұмыссыз-дық проблемаларын ушықтырып отыр. Осының салдарынан эко-номика өсімі төмендеуде, ел-дер дің теңсіздігі тереңдеуде. Ал əлеуметтік теңсіздік экстре-мизм ді тудырады, радикалды ре-волюцияларға алып келеді. Осы орайда Н.Назарбаев БҰҰ мə-ліметтеріне назар аударды. Жер бетіндегі халықтардың 14 пайы-зы ашаршылық қиындықтарын сезінуде. Мұның салдарынан əлемде жыл сайын 24 мың адам көз жұмады. Жұмыссыздар саны 200 млн адамға жақындаған.

Елбасы əлеуметтік бас тамала р -ды іске асыру үшін жұм салатын қа ражат Қазақстан қо ғамының бо лашағына арналған тікелей ин вес тиция болып саналатынын атап өтіп, Ассамблеяға бірқатар жаңа міндеттер жүктеді.

«Бірінші. Ассамблея жаңғыру-дың өзекті міндеттерін орындау үшін азаматтық қоғам өкілдерінің қатысу аясын кеңейтуге тиіс. Менің тапсырмаммен «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» заңға өзгерістер енгізілді. Енді жа ңар ған заңды жүзеге асы-ру үшін нақты жоспар керек. Атап айтқанда, этномəдени бір-лестіктер мен Достық үйлері мə дениет, тіл, дəстүр саласын-да жұмыс жүргізіп жатыр. Бұл жұмысты жалғастыра беру қажет.

Үкімет қазақстандық этнос-тар дың мəдениетін дамыту үшін мемлекеттік əлеуметтік тап-сырыс тарды жинақтауға тиіс. Əлеу меттік бірлік жолындағы жұмыстарды ескере отырып, үкі меттік емес ұйымдар үшін берілетін гранттардың тақырып аясы кеңейтілсін.

Дін істері жəне азаматтық қоғам министрлігіне «Нұр Отан мен» жəне Ассамблеямен бірлесіп, «Рухани жаңғыру» бағ-дар ламасы мен жаңа əлеуметтік бастамаларды ілгерілету үшін ғылыми-ағарту жобасын əзір леуді тапсырамын.

Екінші. Жаңғырудың басым-дықтарын, əлеуметтік саясат ты, «Рухани жаңғыру» бағ дар ламасын

ескере отырып, Ас самблеяның 2025 жылға дейінгі даму жоспары мен Концепциясын сапалы түрде жетілдіру қажет.

Үшінші. Ассамблея мемлекет-тік органдармен бірлесіп, қайы-рымдылық жұмыстарын жал-ғастыра беру керек. Тек өткен жылы аз қамтылған 60 мың от-басы мен 8 мың əлеуметтік ұйым көмек алды.

Төртінші. ҚХА-ның «Жаңғы-ру жолы» атты жаңа жастар қозғалысы жастарды жаңғыру аясында біріктіруі керек. Күш-жігерімізді жастардың өзекті стартаптарын қолдауға бағыттау қажет.

Бесінші. Астана, Алматы жəне облыс əкімдері, сондай-ақ Ассамблея аудандар мен ок-руг тердегі Қоғамдық ке лі сім кеңестерін жергілікті бюд жет -ті тиімді пайдалануға жұ мыл-ды рсын. Кеңестер агро өнер-кə сіп секторында ақылды тех-ноло гияларды ілгерілетуге де көмектесуі керек. Бұл жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытуға, менің Жолдауым мен əлеуметтік бастамаларымды іске асыруға қосылатын үлес болмақ.

Алтыншы. Биыл біз елорда-ның 20 жылдығын атап өтеміз. Астана – бірлік пен келісімнің жалпыұлттық үлгісі. Қала əкім-дігі Мəдениет жəне спорт ми-нистрлігімен бірлесіп, «эталонды стандарт» ретінде қабылданатын елордалық Ассамблеяның бағ-дар ламасын əзірлеуі қажет. Астанада Достық үйін ашу мəсе-ле сін шешетін кез келді деп санай-мын. Ол үшін Бейбітшілік жəне келісім сарайы қолайлы болады деп ойлаймын.

Жетінші. Менің тапсырмам бойынша 1 наурыз – Алғыс айту күні Ассамблеяның жаңа муль-тимедиялық порталы ашылды. Ол жалпыұлттық бірігудің ма-ңызды ресурсына айналуы керек. Ақпарат жəне коммуникация-лар министрлігі Ассамблеяның ақпарат кеңістігінде насихатталу-ын қамтамасыз етіп, бейбітшілік жəне келісім тақырыбы бойын-ша əлеуметтік роликтер циклін дайын дауы қажет.

Сегізінші. Қоғамның бірлігі тұрақты ғылыми зерделеуді талап етеді. Ассамблеяның ғылыми-сараптамалық қоғамдастығы, сондай-ақ, менің тапсырмам бойынша құрылған этносаралық қатынастар жəне демография ісі жөніндегі орталықтар нақты осы бағытта жұмыс істеуде. Бұ-ған жетекші жоғары оқу орын-дарындағы 40-тан астам кафедра мен Ассамблея орталық тары да атсалысады. Тек өткен жыл дың

өзінде Ассамблея құры лым-дары ондаған кітап пен жүз деген мақала дайындады. Бұл жұмысты жүйелі түрде үйлестіру керек» деді Елбасы.

Елбасының баяндамасынан кейін сөз Шымкент қаласының «Оқушылар сарайының» ди-ректоры Наталья Романоваға берілді. Өзінің сөзін «Мен бүгін өзімнің пікірлестерімнің ара-сында тұрғаныма қуаныш ты-мын», деп бастаған ол оңтүс тік-қазақстандық ұстаздарға Елба-сы ның бес əлеуметтік бастамасы үлкен қуаныш сыйлағанын айт-ты. «Соңғы 18 жылда Шымкент тұрғындарының саны екі есе өсті. Қазір 1 миллион адамға жуық. Сондықтан көптеген қала тұрғындарына баспана алу қол жетпес арман еді. Енді «7 – 20 – 25» бағдарламасы арқа сында осы арманның орын далуына мүмкіндік берілді. Мен ана жəне педагог ретінде мем лекеттің ата-анаға үлкен қам қорлық жасап отырғанына риза шы лығымды білдіремін» деді ол.

Екінші сөз Ингушетия Респуб-ликасының тұң ғыш президенті, Ресей Федерациясының Батыры, Қазақстанда туып-өскен Руслан Аушевке берілді. «Мен түрлі қыз -меттер атқардым, соның ішінде түрлі əскери бөлімде коман дир, республиканың пре зиденті болу бақыты да басы ма бұйырды. Ал кеше мен өзім үшін аса жауапты жəне құр мет ті жұмыс – Қазақстан хал қы Ассамблеясының Дос-тық елшісі қызметіне тағай ын -да лдым. Қазақстанның бү гінгі та быстарының бəрі бі рін ші ке-зек те Президент Нұрсұлтан Назарбаев пен оның коман да сы-ның еңбегі. Сонымен бірге мен бұл қазақ халқының өз жеріне қуғын-сүргінмен келген барлық халықтарға жасаған қамқорлығы үшін Алланың берген сыйы деп ойлаймын. Сол ниеті үшін қазақ халқы бүгін тыныш əрі бақытты өмір сүріп жа тыр. Мен Достық елшісі ре тінде осы жетістікті басқа жер лер ге жеткізуге тырысамын. Қа зақстан əрқашанда достықтың, төзімділіктің орда сы болып қала беретініне сенімдімін», деді ол өзінің сөзінің аяғында.

Сөз кезегі өзіне берілгенде Бі лім жəне ғылым министрі Ер-лан Сағадиев: «Біздің білім беру жүйесі Ассамблеямен үне мі тығыз байланыста жұмыс істей ді. Қазір көптеген ЖОО-да Ассамблея ка-федралары ашылған. Сондықтан біз ҚХА-мен бірге этностардың ынтымағын қамтамасыз етудеміз. Қазіргі кезде балалар үш тілді еркін меңгеруде. Бұл саясат болашақ бірліктің тұғыры екені

Елдігіміздің бойтұмары –

�діл АХМЕТОВ, Түркі Кеңесі жанындағы Ақсақалдар Кеңесінің мүшесі:

– Қазақстан хал-қы Ассамблеясы – біздің мемлекеттің ішкі-сыртқы саясаттағы берік ірге-тасы. Оның ішінде, елдегі бірлік пен ынты мақ тоқайласатын үлкен қоғамдық институтқа айналды. Кезінде көп этностың қоныстануы мен жеріміздің кеңдігіне бай-ланысты Қазақстанды бөлшектенуі мүмкін мемлекеттердің қатарына жатқызғандардың көп болғаны рас. Алайда Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев мұндай қатердің боларын сезіп, қауіптің алдын алып, аталған ұйымды құрған болатын. Бұл шешім өз-өзін ақтады.

Дана халқымыз «Ырыс қайда барасың,

ынтымаққа барамын» деген нақылды бе-кер айтпаған. Бүгінде ынтымағы берік Қазақстанның жеткен жетістіктері орасан. Ассамблея сессиясында еліміздің бағыт-бағдарына тағы бір көз жеткіздік. Оның ішінде «Президенттің бес əлеуметтік баста-масы» елдегі ынтымақ пен бірлікті жарасты-ра түсері күмəн тудырмайды.

Зулпа ЧУМАКОВА, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, ақын, публицист:

– Ассамблея сессияларына қатысқан сайын ерекше əсерге бөленіп, шабытта-нып кетемін. Мен Ассамблеяның бірінші сессиясына да мүше ретінде қатысқан едім. Ассамблеяның құрылуы, дамуы мен жетістіктері əлі күнге дейін жадымнан өшкен жоқ. Əрине, қазір Ассамблеяның деңгейі жоғарылады, түрлі кеңестер құрылып ел ішіндегі мерейі аспандай түсті. Бұл – Елбасы Н.Назарбаевтың еңбегі деп білемін. Өйткені Қазақстан тəуелсіздік алған тұста

бізбен тағдырлас көп мемлекеттер аб-дырап қалды. Сол сəтте Н.Назарбаев өз халқын бейбіт ші-лікке бастады. Көр-ші елдерде соғыс оты тұтанып, балаларына дейін аш-жалаңаш ж ү р г е н у а қ ы т т а Қазақстан халқы ма-мыражай тір шілік кешіп жатты. Міне, сол татулық пен тұ-тастықтың бастауында тұрған Елбасының идеясы – Қазақстан халқы Ассамблеясы əлем мойындаған институтқа айналды. Бүгінгі сессияда елдің əл-ауқатын жақсартуға бағытталған негізгі басымдықтар туралы тың мəліметтерге қанықтық. Бұл Елбасының ел мерейін асыруға бағытталған игілікті істерінің бір парасы ғана деп білемін. Əрдайым аспанымыз ашық, жұртымыз ты-ныш болсын!

ҚАТЫСУШЫЛАР ЛЕБІЗІ

30 СƏУІР 2018 ЖЫЛ 3SAIASAT

сөзсіз. Соңғы 17 жылда мектепке дейінгі білім беру жұмыстарына мемлекеттен бөлінген қаражат көлемі 54 есе артты. Ал орта білім беруге қажетті қаржы 12 есе, кəсіби-техникалық білімге – 36 есе, жоғары білім беруге – 20 есе өсті. Мұғалімдердің еңбекақысын соңғы рет өсіру 300 мың адам-ды қамтиды», деді. Сонымен бірге Е.Сағадиев министрлік бес əлеуметтік бастаманы іске асыру бойынша жоспар жасап, ол Үкімет қаулысымен бекітілгенін жеткізді. Онда жаңа гранттар берумен қатар сту денттерді жатақханалармен қам ту қарастырылған. Жаңа грант тар саны 20 мың болады. «Осы гранттарды алған эконо-ми каның технологиялық да-муын қамтамасыз етуге тиісті инже нерлерді, химиктерді, ІТ техно логия, робот-техника, нано-технология мамандарын оқуды бітірген соң еңбекке орналастыру жолдары да қарастырылды», дей келіп, жатақханалармен қамту бойынша бүгінгі күннің өзінде 66 мың орынға тапсырыс түскенін атап өтті.

Сөз Солтүстік Қазақстан облыс тық Жастар бастама ор-та лығының ақпараттық-кон су-ль тациялық бөлімінің жетек-шісі Роксана Орынбасароваға берілгенде, ол 2013 жылы Пре-зи денттің бастамасымен ашыл-ған «Жастардың ресурстық орта-лықтарының» бүгінде 200-дей ұйымды біріктіріп, 6 милли-ондай қазақстандық жастарға ұйытқы болып отырғанына тоқталды. «Осы жылдарда біз ондаған мың жастардың өмір-ден өз орнын тауып, жұмыс қа тұруына көмектестік. Қуат ты волонтерлік корпус құр дық, жү з-деген бастаманың қол дау шы-сы болдық. Біз Сіздің сенімді командаңызбыз, бізге Сіздің: «Жастар барлық реформалардың авангарды болуы керек» деген сөзіңіз ұран болды», деді.

Бұдан соң сөз кезегі тиген Қазақстан ұйғырлары респуб ли-ка лық мəдени орталығы Астана фили алының төрағасы Рустам Абду саламов Елбасының өске-лең ұрпаққа қамқорлығын өзінің жеке басының жетістіктерін мы-сал ете отырып баяндады. Отыз бес жастағы бұл жігіт тің екі бірдей магистрлық дəре же сі бар, мемлекеттің ірі ком па ния ларының бірінде бас қару шы топ менеджері ретінде ондаған жылдық тəжірибе жинақтап үлгерген. Бірнеше тіл меңгерген, оның үстіне жеке кəсібі де өрлеп келеді, қайырымдылық жасауға да құлшынысы жоғары.

– Жоғары оқу орнын бітірген соң жолайрығында тұрып, өмір-лік жолымды табуға тырыс тым. Алдымен – Алматы, сонан соң Мəскеу астым. Тіпті алыс шет елге кетуді де ойладым. Бірақ шетте жүріп Отанымызға қажет екенімді сезіндім. 2005 жылы бір дорба қол жүгімді алып жаңа астанамызға жол тарттым. Қазір сол кезде дұрыс таңдау жасағаныма көзім жетті. Шындығында, Астана – арман-дар орындалатын қала! Астанаға ата-анамды, туысқандарымды, достарымды ала келдім, осы жер-де үйлендім, балалы болдым. Енді біздің шағын отбасылық ассамблеямыз бар – бір шаңырақ астында қазақ, ұйғыр, татар жəне славяндар тату-тəтті тіршілік кешіп жатыр. Ал менің балала-рым – қазақстандықтар, халықтар достығын бойларына сіңіре өсіп келеді, – деді Р.Абдусаламов.

– Қазақстан – қамқорлық қанат жайған қоғам. «Жетім көр сең – же-бей жүр» деген ұғым қанымызға сіңген. Осы мінбеде «Біздің елде же тім бала болмасын» деген ұран жиі айтылды. Расында да, жақын-да ғана Ақмола облысында бір ауылдың ақсақалдарының шеші-мі мен балалар үйінен бір ме-зетте 11 бала асырап алынды, – деді сөзін толықтырған Рустам Абдусаламов.

Елбасы осы сəтте жас кəсіп-кер дің сөзін бөліп, елде бала-лар үйлерінің азайғандығын, отбасылық балалар үйлерінің ашы лып, тастанды ларды асырап алушылардың көп теп кезекте тұрғандығын жет кізді. Бүгінде бұл кезекте 1500 отбасы тұр.

Елбасы: «Бұл – ең қайырымды іс. Мен елде «Балалар үйі» деген түсініктің болғандығын қала-май мын. Біз елде балаларын «тірі жетім» атандырып, балалар үйіне тапсыруға мəжбүр болатын жандарға көмектесіп, аналардың жағдайын жасасақ дұрыс болар еді», деп атап өтті.

Ал «Президенттің бес бастама-сы» ішінде қазақстандықтардың тұрғын үй жағдайын жақсартуға бағытталған баптарды Ұлттық банк төрағасы Данияр Ақышев айтып берді. Аталған жоба бойын ша алдымен баспанасы жоқ адамдар қамтылады, ма сыл -дықтың жолын кесу үшін үміт-керлердің табысы есептеледі. Жо баның бастапқы кезеңінде жаңадан салынған үйлердегі пə-тер лерге басымдық беріліп, кей-ін бағдарлама аясы кеңейтіле түседі. Ең бастысы пəтерлердің шектік құны белгіленіп, Астана, Алматы, Ақтау, Атырау сияқты ірі қалаларда пəтердің құны 25 млн теңгеден, ал өзге өңірлерде 15 млн теңгеден асырылмайды.

Мемлекет басшысы осы рет-те құрылысшылардан құры лыс -тың өзіндік құнын əлі де тө мен-детуді талап ету керектігін ес-кертті. Ең бастысы, халыққа, жас отбасыларға баспананың қол-жетімділігін, несие мерзімінің ұза-р тылуынан ай сайынғы тө лемнің азаятындығын жете түсін діру керектігін айтты.

Д.Ақышев банктердің «7 – 20 – 25» бағдарламасына қатысуға құл шынып отырғанын да жет кізді.

– «7 – 20 – 25» мемлекеттік бағ дар ламасы мамыр айында қабылданады. Күні кеше Ұлт тық банктің басқарма отыры сын да бағдарлама операторы – арнайы компанияны құру туралы шешім мақұлданды. Аталған ипотекалық компания «Баспана» деп аталады. Банктер жаңа бағдарламаны іске асыруға дайын, – деді Ұлттық банк төрағасы.

Ал бұдан соң мінбеге көте-ріл ген жазушы, Қаратаудың бау райында дүниеге келген Сергей Лукьяненко қазір Ресей Федерациясының азама-ты. Əкесі – орыс, анасы – семей-лік татар қызы. Қазақстанда ер жетіп, тұрақты мекенін Ресей-ден тапқан. Ол өз сөзінде ел ара лауға құмар екендігін, бірақ қа зақ тың дархан даласы, қар

басқан таулы шыңдары, бал татыған қымызының дəмі мен дом быра үні əрқашан санасын да сақталғандығын айтады.

– Қазақстан халқы, дəстүрі мен мəдениеті менің барлық кітаптарымда көрініс тапты. Орыс тілінде жазылып, əлемнің отыздан аса тіліне аударылған туындыларымда туған елімнің титімдей болса да жұрнағын бей-нелеуге тырыстым. Посткеңестік елдер тəуелсіздіктің алғашқы жыл дарында көптеген қиын-шы лықтарға кезікті. Олардың кө бі тəуелсіздікпен қатар қол жеткізген табиғи байлық пен бас қа да мүмкіндіктерге ие бол-ға нымен, ұқсатып игер ген де рі аз. Ал жетістіктің негізгі кіл ті – халықтар достығы мен тату-лық та еді. Біртұтас ұлт ретінде жұмылған елдердің бірі – Қазақстан. Бұған Ассамблеяға жи нал ған көптеген этностардың ауыз біршілігін, елдегі өрке-ни ет тің нақты мысалын көріп отырмын. Бұнда қонақ ретінде шақырылғаныммен, өзімді жат жұрттық ретінде сезінбеймін. Қазақстан менің – Отаным, – деген жазушы, сөзінің соңын «туған жерім» деп қазақшалап тебіреніп кетті.

Ассамблея сессиясындағы сөз ағынын кезегі келгенде «Алматы ақшамы» газетінің бас редакторы Қали Сəрсенбай жандандырып жіберді. Журналистің əң гімесі Қадыр ақынның «Ең ал дымен – ел қамы, содан кейін – қалғаны» деген тіркесімен бас талды. Оның айтуынша, Алматының жоғары оқу орында рында 140 мыңға жуық студент оқиды. Колледждерде 27 мыңнан аса жас тегін білім алуда. Ал жатақ ханаға нақты қажеттілік 23 мың орынды құрайды. Бұл тапшылықты жою үшін был-тыр шаһарда 2 мың орындық жатақхана салынса, 2020 жылға дейін тағы 20 жатақхана салу жоспарланған. Жоғары оқу орын-дары өз күштерімен қосымша 5 мың орындық жатақхана салуды міндетіне алған.

– Жастар енді пəтер жағаламай алаңсыз білім алатын болады. Қаладағы баланың жағдайы жақсарған соң ауылдағы ата-ана сы алаңдамайды, – деді Қ.Сəрсенбай.

«Президенттің бес əлеуметтік бастамасы» сонау батыстық са-рапшыларды да тəнті қылғанын Ассамблея отырысында байқа-дық. Берлиндегі Шығыс Еуропа жəне халықаралық зерт теу-лер орталығының ғылы ми қызметкері, профессор Беате Эшмент өз сөзінде қоғам дық институт мəртебесіне лайық ты Қазақстан халқы Ассам блея сының

сессиясында баяндама жасау өзіне зор құрмет еке нін атап өтті. Неміс сарапшы сы Ассамблея жұмысы мен Қазақ станның саясатын жіті назарда ұстап отырғанын айтты.

– Қазақстанға алғаш рет тоқсаныншы жылдардың ор-тасында келдім. Ең алғашқы ғылыми бағытым жаңа тəуел сіз мемлекеттегі қазақ пен орыс ұлты өкілдерінің қоңсы қо ныс тануы бол-ды. Сол кезде Батыстың көптеген бақы лау шы лары Қазақстанда мəдени текетірестер болаты-ны, ол орыс жұмысшыларының көтерілісіне ұласатыны туралы сəуегейлік танытып жатты. Алайда бұлардың біреуі де болған жоқ. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тəрізді мен де жүздеген этностың бір шаңырақ астында тату-тəтті тіршілік етеріне сенген батыстық алғашқы ғалымдардың бірі бол-дым, – деген Б.Эшменттің сөзіне Ассамблея отырысына қаты су-шылар ерекше қолдау білдірді.

Маңғыстау облысының IT кəсіпкері Гурбан Иванович «Егер менен АҚШ-тың силикон алқабы мен Қазақстанға тəн ортақ дүниені сұраса, мен ойланбастан креативті адамдар мен Елбасының бес баста-масы деп айтар едім», деп бастады өз сөзін.

«2009 жылы жалақысы мен перспективасы жоғары мұнай саласынан кетіп, IT сала сына келгенде мені ешкім тү сін беді. Алайда уақыт менің таңдауымның дұ рыс екенін көрсетіп отыр. Мен Калифорнияның жоғары тех-нологиялар индустриясының орта лығында болғанда, IT ком-паниялардың капитализациясы жал пы елдің ішкі өнімін жабуға қабілетті екеніне көзім анық жетті.

Маңғыстау облысы «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы аясын-да көптеген жобаларды жүзеге асыруда. Мен бір жыл бұрын бағдарламалауға ар налған өз мектебімді ашып, осы уақытқа дейін 150 оқушыны оқы ттық. Олар болашақта IT компания-ларын ашып, цифрлы Қазақстан құруға өз үлестерін қосатынына бек сенімдімін. Сонымен қатар облыста «Даму» қоғамдық қорының қолдауымен бірегей қаржылық қолдау бағдар ламасы іске қосылды. Бағ дар лама аясында шағын жəне орта кə сіпкерлікпен айналыса тын жан дар үшін 1 пай-ызбен кредит беріледі. Қазірге дейін осы бағдарламаға 200 жо-ба ұсынылды. Сіздің қолдау ы-ңыз бен алға қойған мақсаттарды табыс ты жүзеге асыратынымызға сенімдімін», деді кəсіпкер.

Келесі сөз кезегін алған «Байсерке-Агро» ЖШС директо-ры Кирилл Павлов өзін əртүрлі

салаларда байқап көргенін айтты. «Алайда ауыл шаруашылығына оралдым. Бүгінде жұмыссыз жүрген жандарды көргенде, олар-ды ауыл шаруашылығымен айна-лысуға шақырамын. Қазақстан – аграрлық əлеуеті зор мемле-кет. Алайда жастар аграрлық секторд ы табысты деп санамай-ды. Бұл – қате пікір. Менің ойым-ша, Президенттің бес əлеуметтік бастамасы болашақ ұрпақ үшін қажетті жағдайдың негізін қалады. Үлкен еңбексіз өмірде жеңіс бол-майды, сондықтан талмай еңбек етуіміз керек», деді К. Павлов.

«Қазақша сөйлейік» клубының жетекшісі Оксана Драчева «Президенттің бес əлеуметтік бастамасы» атты Үндеуі жастар үшін өте маңызды деп санайды. «Əлемдік гуманитарлық білімді қазақ тілінде оқуға мүмкіндік беретін «Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасы біздің санамызға құйылатын нəр деп айтуға болады. Мен қазақша үйрету мақсатында «Қазақша сөйлейік» клубын құрдым. Қазір жоба аясында көптеген шетел азаматтары жəне еліміздегі əртүрлі этнос өкілдері қазақ тілін меңгеруде. Үш тілді меңгеру – жарқын болашаққа апа-ратын бірегей жоба», деді Оксана.

Ал Нью-Йорк университетінің профессоры Диаз Мусалимов: «Мен қазір Нью-Йорк универси-те тінде во калдан сабақ беремін. С т у д е н т т е р і м е е л і м і з д е Қазақстан халқы Ассамблеясы институты бар екенін, сондай-ақ Əлем дік жəне дəстүрлі діндер лидерлерінің съезі өтетінін, со-нымен бірге біздің еліміз ядро-лық қаруға қарсы күрестің көш-бас шысы екенін айтсам, олар біз ге үлкен құрметпен қарайды. Сондықтан олар менің бүгін осы сессияда сөз сөйлейтінімді біліп, адамзатқа деген үлкен махаббатыңыз үшін Сізге үлкен алғыстарын білдіріп, жалынды сəлемдерін жолдады», деді.

«Мен алғашқы дипломымды Қазақстанда алдым. Əрі қарай оқуымды АҚШ-та жалғастырып, 10 пайызды құрайтын үздік түлектер қатарына кірдім. Қазақ-стандық білім – шетелдегі ака-демиялық жетістіктің басты ке-пілі. Осы орайда Отанымызды ха лықаралық жарыстарда та-ныстыруға мүмкіндік алуым мені шаттыққа бөлейді. Еліміздің Əнұранын Лас Вегаста Головкин-Альварес жекпе-жегінде орында-дым. Мен шетелде жүргенде елімді қатты сағынамын. Біз дің еліміз – тұрақтылық пен тату-лықтың Отаны екенін мақтан тұтамын», дейді Д.Мусалимов.

Ал Ассамблея мінберіне көтерілген тағы бір танымал тұлға – Қазақстан тарихын-да тұңғыш рет паралимпиада ойындарының жеңімпазы бол-ған Александр Колядин: «Бү-кіл қазақстандықтардың мені қол дағаны үшін алғыс айтқым ке леді. Паралимпиада ойында-рында Қа зақстанды қазір танып қана қой май, сыйлайды. Бұл өте маңызды. Сон дықтан бұл менің ғана жеңісім емес, бүкіл қазақстандықтардың жеңісі. Нұрсұлтан Əбішұлы, біз Сізден көп нəрсені: мақсат қоя білуді, өз халқың мен мемлекетіңнің алдындағы жауапкершілікті сезінуді үйренеміз. Менен «Кедер гілерді қалай жеңесің?» деп жиі сұрайды. Өмірімде көп қиындық болды. Апат, аяғымның ампутациясы, жұмыссыздық... Бірақ мұның бəрі алға қарай жылжуға кедергі келтірген жоқ», деді.

Ассамблея төріне шыққан-д а р д ы ң б і р і – П а в л о д а р

облысында «Ауыл – мемлекет тірегі» жобасының негізін қалап, табысты жүргізіп келе жатқан Дмитрий Корепановтың ата-əжесі Қазақстанға тың игеру жыл-дары келген. Қазір өзі де ауылға оралып, аграрлық салада қомақты табысқа кенелген. Ол Ассамблея сессиясында Елбасының ауыл-ды қолдап, жастарды демеуге бағытталған шараларының оң əсері мол екендігін атап өтті.

– Мен ауылдық жерде тұру дың құрметті əрі мəртебелі екен дігін түйсіндім. Елбасының ұтым ды саясаты арқылы мақса тымызды айқындадық. Ал «Ауыл – мемле-кет тірегі. Қазақстан агра рилерінің болашағы» жоба сы ның мақсаты – ауылды дамыту, жастарды кəсіби бағдарлау. Мек тептерде ауылдық жерге қажетті мамандықтар бой-ынша білім алуға байланысты дəріс өткі земіз. Бүгінгі оқушылар – ертең гі ауылдағы шағын несие алып, өз ісін бастаушылар. Өйт-кені ауыл – мемлекетіміздің тірегі, патриотизмнің бастауы, – дейді ол.

Қарағанды мемлекеттік ме-дицина университетінің 6-курс студенті Вячеслав Литвинов мүмкіндігі шектеулі жандар үшін өздігінен қозғалуға мүмкіндік беретін экзоскелет жобасымен ай-налысып жүргенін айтты.

«Статистика бойынша, халқы-мыздың өмір сүру жасы 6 жылға ұзарып, əлеуметтік жағдайы жоғарлаған. Бұл – Сіздің қамқор-лы ғыңыздың арқасы. Сіздің Үн-деу іңіз дəрігерлер, мұғалімдер жəне өз өмірін жақсартқысы келетін барлық азамат үшін тиімді. Мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған экзоскелетті былтыр Минскіде «ТМД үшін 100 идея» көрмесінде ұсындық. Біздің жоба мыз 10 жылдан бері арбаға таңылған əйелге үміт сыйлады. Қазір ол өзі қимылдап, еркін қоз-ға ла алатын жағдайға жетті. Осы жо баны жүзеге асыру үшін инвес-торлармен бірігіп жұмыс жасап жатырмыз», – деді ол.

Ал өзбек эт номəдени орта-лы ғының тө ра ғасы Шерзод Пу-латов Өзбекстанның Қазақ стан-да ғы жы лын еліміздегі өзбек ұлты үл кен құрметпен қабыл да ғанын атап өтті. Ол: «Астанада Ассам б-лея ның қолдауы мен Лев Гу милев атын дағы ЕҰУ жанында өз бек əдебиетіне арналған Науаи ор-талығы құрылып жатыр. Осы екі туыс елді жақындастыра түсу үшін біздің алдымызда көптеген мақ-саттар мен міндеттер тұр» дей келе, барлық отандастарын осы жолда жұмыс істеуге шақырды.

Сессия соңында сөз алған Қазақстан халқы Ассам блея сы-ның Алматы қалалық Аналар ке ңе сінің мүшесі Малика Таш-бо латова Ассамблея аясында аз қамтылған отбасыларға көмек тесу мақсатында «Қайырымд ы лық үйі» деп аталатын қайы рым дылық жо-басын қолға алып жатқандарын айтып өтті.

Сессия барысында ҚХА Төр-ағасының жаңа орынбасарла-ры тағайындалды. Бұл орайда: «Өздеріңізбен келіскендей, жы-лына бір рет Ассамблея сессия-сында түрлі өңірдің этномəдени бірлестіктері ұсынған ҚХА Төр-аға сының жаңа орынбасарлары ауысу арқылы тағайындалады. Биылғы жылы да Ассамблея Ке ңесі ақылдаса келе маған бұл лауазымдарға «Lituanica» қоғам дық бірлестігінің төрағасы Виталий Ионо Тварионас пен ҚХА мүшесі, меценат Исламбек Төлеубайұлы Салжановты ұсынды», деген Мемлекет бас-шысы көпшіліктің қолдауы негізінде аталған екі азаматты Ассамблея Төрағасының орын-басары лауазымына тағайындау туралы өкімге қол қоятынын жеткізді.

Қазақ руханиятының жана-шыры, қоғамдық, əлеуметтік мəселелерге үнемі қолдау көрсетіп жүретін белгілі меце-нат Исламбек Салжанов Елбасы сенім білдірген жаңа қызметінде ҚХА-ның қайырымдылық істерге ұйытқы болу жəне Президенттің бес əлеуметік бастамасын жүзеге асыру бағыттарындағы жұмыстарына тың серпін əкеледі деп сенеміз.

Сессия жұмысын қоры тын -дылаған Елбасы халықтың бір-лігін жаңарған Қазақстанды өркендетудің басты шарты деп атап, ел тұрғындарын алда келе жатқан Қазақстан халқының бірлігі күнімен құттықтады.

Сессия соңында Қазақстан халқы Ассамблеясының XXVІ сессиясына қатысушылар үндеу қабылдады. Сессия аяқталған соң қатысушыларға арнап салтанатты концерт ұйымдастырылды.

Жолдыбай БАЗАР,Жақсыбай САМРАТ,

Серік ƏБДІБЕК,Мəдина ЖƏЛЕЛҚЫЗЫ,

«Егемен Қазақстан»

ел бірлігі

Артур КАРАПЕТЯН, Республикалық армян мәдени бірлестігінің жетекшісі:

– Е л б а с ы н ы ң Ассамблея сессия-сын дағы баяндама-сынан өте үлкен əсер алып отырмын. Өзекті мəселелер көтерілді, жауаптары да тұшымды. Ежелден қазақ хал-қына тəн бауырмалдық, кең пейілділік лебі бүгін де есіп тұрды.

Елбасының бес əлеуметтік баста-масы халықтың тұтастығына оң əсерін тигізіп, жұмыла көтерген жүктің жеңіл болатындығын айғақтай түседі. Əсіресе жастарға беріліп отырған мүмкіндіктер еліміздің болашағының зор екендігін дəлелдей түседі.

Біздің елімізде Елбасы саясатының

арқасында соғыс атаулы жоқ, аспанымыз ашық. Барлық этностар өз мəдениетін, дəстүрін, ана тілін дамытуға мүмкіндік алып отыр. Біз де қарап қалмай, Президент жолдауларының негізінде жұмыс бағ-дар ламасын жасап, өскелең ұрпақты тəрбиелеудің бағыт-бағдарын айқындап келеміз.

Георгий ИОРДАНИДИ, Алматы облыстық «Элефтерия» грек этномәдени бірлестігінің т�рағасы:

– Мен Ассамблеяның құрылған күнінен бері осы ұйымның мүшесімін. Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде 46 жыл бойы физика пəнінен ұстаздық етіп келемін, профессормын.

Біздің Алматы облысында гректер бір елді мекендерге шоғырланып, тығыз қоныстанған. Біздің халқымызды Қап та-уынан төрт рет күшпен көшірген, соның алғашқысы – 1942 жылы, одан кейін 1944,

1949 жəне 1953 жыл-дары. Менің ата-анам сол мəжбүрлі көштің алғашқысымен ке-ліп, 1942 жылдан бері Қазақстанда тұрды. Біздің отба-сы ның балалары тегіс Қазақстанда ту-ған. Сондықтан біз өзіміздің негізгі Ота-нымыз деп Қазақ-станды танимыз.

Мен Ассамблеяны Қазақстан ха лық-тарының емес, Қазақстан халқы Ассам-блея сы деп атағанда риза болдым. Бұл Қазақстанда тұратын барлық этностардың біртұтас Қазақстан халқы екенін білдіретін атау. Ассамблеяның бүгінгі сессиясы «Президенттің бес əлеуметтік бастамасына» негізделді. Бұл бастамалар халқымыздың əлеуметтік жағдайын жақсарта түсуді көздейтін өте маңызды жоспар деп санаймын.

Сур

етт

ер П

рези

дент

тің

бас

пас�

з қы

змет

інен

алы

нды

4 30 СƏУІР 2018 ЖЫЛBOLASHAǴYMYZ – BIRLIKTE!

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Осыдан екі жыл бұрын Батыс Қазақстан облыстық қазақ дра-ма театрында Қаза қстан Рес пуб-ликасының Мемлекет тік хатшы-сы Гүлшара Əбдіқалықова ның қатысуымен «Мəңгілік ел» – ұлт-тық тарих пен тарихи зерде дегі құбылыс ретінде» атты ха лық -аралық ғылыми-тəжіри бе лік кон-ференция өтті. Қазақ стан халқы Ассамблеясы бастамашы болған бұл шара саяси қуғын-сүр гін жəне ашаршылық құрбан дарын еске алуға арналған халық а ра-лық форум шеңберінде ұйым-дастырылған еді. Сол басқосуға Оңтүстік Кореядан Ханкук уни-верситеті Орталық Азияны зерт-теу институтының профессоры Ким Санг Чел арнайы келді.

– Корей профессорының «Сонау қиын жылдарда Қазақ-стан көптеген ұлт-ұлысқа пана болғанын, өсіп-өркендеуіне жағ-дай жасағандығын жақсы білеміз. Қазақ халқының қонақжай пейілі мен кеңдігінің шапағатын көрген халықтардың ішінде корейлер де бар. Құнарлы қазақ топырағында қазақтан жақсылық көрген ба-уырларымыз тамырын тереңге жіберіп, мəуелі бəйтерекке ай-налды. Ел өмірінің барлық сала-сына белсене араласуда» деген жүрекжарды сөзі есімде қалып еді. Орал қаласында корей диаспо-расы 2012 жылы «Қазақ халқына мың алғыс!» атты ескерткіш те орнатқан. Міне, осындай мей-мандос ұлттың елінде, дəл сол

профессор Ким Санг Чел қызмет жасаған универсиетке жолым түсетінін ол кезде білмеппін, – дейді Рита Бекжанқызы.

Ханкук шет тілдер универ си-тетінде əлемнің 45 тілі оқы ты-лады. Ал Орталық Азия тілдері де-пар таментінде корейлік студент-тер қазақ жəне өзбек тілдерін мең -гереді. Корей студенттеріне қазақ тілін профессор Əлия Құ рыш жа-нова оқытады. Ол мұнда алты жылдан бері қызмет етеді екен.

– Профессордың бірнеше саба ғына қатыстым. Қазақ тілін шет елде оқыту оңай емес. Оны Қазақ станда тұратын өзге ұлт өкіл деріне қазақ тілін үйретумен салыс тыра алмайсыз. Өйткені қазақ стандық өзге ұлт өкілдері тілді білмесе де, көп жайдан хабар дар. Қазақ тілді ортамен, қол да нысымен таныс. Ал шетел-де орта мүлдем бөлек. Алғашқы дең гейдің өзінде фонетикалық ерек ше лікті меңгертудің өзі оңай-ға соқпасы анық, – дейді Рита Сұлтанғалиева.

Бір қызығы, Кореяда қазақ тілін үйреніп жатқан студенттер өздеріне қазақ есімін таңдап ала-ды екен.

– Əрине корей студенттері қазақша есім таңдағанда, қазақ болып кетпейтіні айқын. Бірақ сол тіл үйреніп жатқан жастар-дың ұлтқа деген, сол ұлттың тілі-не деген құр меті ерекше екен. Мұ ны профес сор Əлия Құ рыш-жанова ның да еңбегінің нəти-жесі деп түй дік, – дейді Рита Бекжанқызы.

Сонымен Кореядағы «қазақ-тарды» таныстырайық.

Алмас – БеомдоБеомдо Ханкук универ-

ситетін де білім алып жатыр. Ол 4-курста ақылы топта оқиды. Қазақ ша есімі – Алмас.

Алмас əскерден кейін білімін жалғастырған. Корея елінде сту-денттерге берілетін мемлекеттік грант саны көп болмайды. Грантқа əлеуметтік жағынан əлсіз отбасы-дан шыққан студенттер жəне ең жоғары білім көрсеткішіне ие са-наулы жастар ғана ие бола алады. Студенттердің көпшілігі ақылы түрде білім алады, көбіне сабақтан бос уақытта жұмыс істейді. Алмас та білім алып, еңбек етіп жүрген жастың бірі. Академиялық білім алмасу бағдарламасы бойынша Қазақстанда болған. Бітіру кур-сында екі зерттеу жұмысы бері-летін болса, соның бірі Орта лық Азия елдеріне қатысты бола ды. Алмас зерттеу жұмысын түр кі тілдес халықтардың шығу тари-хы н дағы көк бөріге қатысты аңыз дар бойынша алған екен.

– Алмас қазақ тілінде түсін іп, сөйлей біледі. Көк бөрі тақы ры-бына біраз əңгімелестік. Қазақтың миф-аңыздарындағы көк бөрі, тотемдік ұғымға қатысты зерт-теулерге байланысты да сұрақ-тары көп екен. Ол: «Мен зерттеп

жүрген тақырыптағы ғылыми еңбектер интернет сайттарда тым аз, бұл жөніндегі кітаптардың көбі қазақстандық кітапхана лар да қағаз күйінде жатыр», деп өкі не-ді, – дейді Р.Бекжанқызы. Осы-ған қарап елімізде қолға алынған «Цифр лы Қазақстан» жобасының қай салада да маңызды екенін бағамдауға болады.

Берік – СангхоОрталық Азияны зерттеу инс -

т и тутының докторанты О.Санг-хоның диссертация та қырыбы Қазақ стандағы қалалар дың даму тар ихын, еліміздің тəуелсіздік алған нан кейінгі кезеңдегі əлеу-мет тік жағдайын, экономикасын, мə де ниетін, тілдік саясатын қамту-ға арналған. Қазақ ша есімі – Берік. Ол Қазақстанда білім алып, біздің елдің біраз қаласын аралаған екен.

«Сангхоның Қазақ еліне, тіліне деген сүйіспеншілігі мен құрметі өте жоғары. Қазақ тілін меңгеріп алған. «Қазақстан – менің екінші Отанымдай» дейді өзі. Жас ғалым Орталық Азия, Қазақстан туралы ғылыми еңбектер жазып, екі ел арасындағы халықаралық ғылыми байланысты нығайтуға талпынып жүр» дейді ризашылықпен біздің кейіпкеріміз.

Аяулым – Ан ДжихиАн Джихи есімді корей сту-

дентімен Рита Бекжанқызы Сонг нам ауданында кездесіпті. Өзіне «Аяулым» деген əдемі есім таңдап алған Ан Джихи қазақ тілін үйренуді 2015 жылы бастап-ты. Қазақстанда білім алған. Тіпті тілші ретінде республикалық «Айқын» газетінде тəжірибеден өткен, Кореядағы Пульгокса ұлт тық тарихи ескерткіші мен Түркіс тан дағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесін салыстыра талдаған мақаласы газетке жарияланып-ты. «Қазақстанда оқыған кезде өзара орысша сөйлесетін қазақ жастарын көп көрдім. Қазақ тілін үйрену оңай болмады. Алайда бар талпынысым мен қазақ тілін меңгердім. Қазақ ша мақалам қазақ газетіне шық қан да қатты қуан дым. Одан кейін де бірнеше мақала жазып, редак цияға жіберіп жүрмін», дейді екен Аяулым.

Бір сүйсінерлігі, Ан Джихи қазақ ақын-жазушыларын жақсы біле ді екен. «Айқында» тəжі рибе-ден өтіп жүргенде Тынымбай Нұрмағам бетовтің «Келін» шы-ғар масын оқыпты. «Жай оқып қой май, мазмұнын жете түсініп, шығар ма кейіпкері Тоқтас пен Нұр шат арасындағы жəне ене мен келін арасындағы қарым-қаты-насты, сондағы қазақы тəрбиені ұғып, шығарманың көтерген тақырыбын, жазушының идея-сын дөп басып айтып отыр!» – деп риза болады Рита Бекжанқызы.

Нұрай – Чой ЕнсонЧой Енсонның қазақша есімі

Нұрай. Орталық Азияны зерттеу инс ти тутының ассистент қызмет-кері. Нұрай Орталық Азия елдері тура лы маңызды ақпараттарды ко рей тіліне аударып, институт сайтына жариялап отырады екен. Ғылыми бағытта қазақша-корей-ше сөздік құрастырып жүр екен.

Рита Бекжанқызы оңтүстік-корея лық «қазақ» Нұрайдан «Қазақ тілін үйренуге не түрткі болды?» деп сұраған екен. Сөйтсе

бірде жаңалықтан корей дəрі-герінің қазақ баласына ота жасай-тынын, бірақ ол бала ны Корея-ға əкелгенде, қазақ ша білетін аудармашы табыл май, қиын-дық туғанын естіп ті. «Қазақша білгенімде мен де көмек тесер едім-ау!» деп арман даған Чой Енсон Ханкук униве р си тетіне келіп, Орталық Азия ны тану мамандығына оқуға түсе ді. Про-фессор Əлия Құрыш жано ва дан сабақ алып, қазақ тілін жоға ры деңгейде меңгеріп шыға ды. Жо-ғары деңгейде меңгер гені емес пе, өткен жазда Астанада ЭКСПО халықаралық көрмесінде қыз мет етіпті! Корей павильонын да қазақ-ша сайраған корей қызы тала й ға үлгі болған, көпті таңғалдырған.

– Өз басым Нұрайдың ЭКСПО-ға дайындық кезінде сы нақ тан қалай өткенін естіп таң-ғал дым, – дейді кейіпкеріміз. Чой Енсон сынақ тапсырмалары қазақ тілінде болуын талап етіп, орыс тілінде емтихан тапсырудан бас тартқан. Сөйтіп жалғыз өзі қазақ тілінде емтихан қабылдатқызған қайсар қыз екен. «Қазақстанның Президенті келгенде, дəл қасында тұрып, корей павильонын таныс-тыру құрметіне ие болдым. Бұл қазақ тілін білгенімнің арқасы. Ол күн – мен үшін ерекше та-рихи сəттің бірі» деп мақтанады екен Нұрай.

* * *Оңтүстік Кореяда екі аптадай

болып, қазақ тілін меңгерем деген корей жастарына білгенін үйретіп, өз тəжірибесін де толықтырып қайтқан Рита Сұлтанғалиева осы уақыт ішінде өзі де қазақ мəде-ниеті мен дəстүрін барынша жар-намалап келіпті. Жүрген жерінде ұлттық өрнекті киім киіп, оның мəн-мағынасын түсіндіре жүріпті. «Ұшқан құстың қанаты талатын қашықта жатса да қос елдің, қос ұлттың бір-біріне құрметі, достық бай ланысы осындай нəрселерден құ ра лады» дейді жас ғалым.

ОРАЛ

Нәзира Ж�РІМБЕТ,«Егемен Қазақстан»

Осы ауылда қандай ұлт жоқ дейсіз. Қазақты айтпағанда, əзер-байжаны да, татары да, немісі де, орысы да, украины да осын-да. Бұрын негізгі тұрғындары болған неміс ағайындар атаме-кеніне көшті де, 90-шы жылда-ры Қос танай облысының шал ғай аудан дарынан, тіпті өзге об лыс -тардан көшіп келгендер об лыс орталығына жақын осы ауы лға жайғасты. Ауыл олар дың бар-лығына да құтты қоныс болды. Ауылдастар осы ған шүкір ші лік етеді. Осы ауылда Қадыр мен Ефимия Оңай бековтер алыс-тан емес, 10-15 шақырым жер-дегі Жақсылық деген ауылдан көшіп келген болатын. Қазір Ефимия Ивановна мен Қадыр Тоқтамысұлы да егде жасқа аяқ басты, немерелердің ата-əжесі атанып отыр. Сонда да «қолда өскен түйенің тайлақ аты қ ал-майды» деген ғой, Ефи мия ның «Фима келін» аты қалған жоқ. Оны айсарылықтар ауы лдағы ең

үлгілі келін санай ды, жас түскен келіндеріне, ба ла лары на үлгі етіп айтып отырады.

Фима қаланы қолайлап тұрса, Қадыр оның айтқанынан қара үзіп кетер ме еді, кетпес пе еді, кім білсін. Бірақ Фима өзінің келіншек болып түскен Жақсылық деген аядай ауылы-нан алыс кеткісі келмеді. Мол-даван қызына қазақтың Жақ сы-лық деген ауылы жердің жəн-наты көрінген еді.

– Сонау 70-ші жылдардың ортасында өзімнен үлкен апам комсомолдық жолдамамен осында келді. Мен 1976 жылы сол апамның артынан қонаққа келгенмін. Мектепті бітірген, 17 жастағы қыз едім. Мен сату-шы болып орналасқан дүкенге қазақ жігіті машинамен зат тасиды. Ол зат əкелген са-йын екеуміздің көзіміз түйісіп қала береді. Əлгі жігітті жақсы көріп, ғашық болып қалдым. Келесі жылы Қадыр екеуміз отау құрдық, – дей ді Ефимия Ивановна.

– Қазақ ауылын, отбасын

жа тырқаған жоқсың ба? – дейміз Фима жеңгемізге.

– Қазақ отбасы мені жабыр-қатпай, бөтенсімей, жақсы қарсы алса, мен неге жатырқаймын? Қадыр көп балалы отбасынан екен, мен келгенде ата-енем нің тоғыз баласы бар екен. Жақ-сы лық аққайың тоғайының шетінде, табиғаты тамылжыған жерден орын тепкен шағын ауыл екен. Мені таңғалдырғаны да, қызықтырғаны да, қазаққа сіңіп кетуіме де себеп болған ауылдың табиғатынан бұрын татулығы еді. Бір ауыл бір үйдің адамындай болып сыйласады екен. Мен қазақшаны осы ау-ылда жас келін болып жүргенде үйреніп алғанмын, – дейді Фима.

Жас келін ашықтығымен, еңбекқорлығымен тек ата-ана-сына ғана емес, ауылға сүйкімді келін атанды. Ата-енесін өзі қарап, қолынан аттандырды. Енесі қайтқан соң, атасын ала-қанына салды. Қазақта ата-ана қартайғанда көбіне кіші ұлдың қолында болады ғой. Атасы Тоқтамыс қартайғанда аға йындары «кіші ұлыңның қолына бармайсың ба?» деп сұрапты. Сонда Тоқтамыс ақсақал: «Баланың бəрі бірдей. Қадыр мен Фиманың қолынан шығамын. Өйткені Фиманың менде еңбегі бар, осы уақытқа

дейін мəпелеп бағып-қақты. Енді өлер шағымда кіші ұлдың қолынан шығамын деп кетіп қалғаным жөн бола ма?» депті.

Қадыр мен Фима екі ұл, бір қыз өсіріп, олардан немере сүйіп отыр. Фима қазақтың барлық дəс-түрін сақтайды. Наурыз, Құрбан айт, Ораза айт, қыстағы со ғым-ның шекесі, ата-енесінің əруа-ғы на құран оқытып отырудың ешқайсысын құр жібермейді.

– Қадыр ағаңның ораза ұстағанына 10 жыл болды. Таң алакеуімнен тұрып, сəресісін дайындап беремін, серік болып бірге шəй ішемін. Кешке ауыз-ашарын дайындап отырамын. Енді өзімнің ораза тұтпаған нем қалды? – деп əңгімесінің аяғын əзілге бұрып та қояды Фима жеңгеміз. Ол қазаққа келін еткен тағдырына дəн риза.

– «Молдавияға кеткеніңде қалай болар еді?» дейсің бе? Əй, қайдам, осыдан артық бола қоймас едім, сірə. Өйткені мен Қадыр ды ұнатқан соң оның ата-анасын да, ел-жұртын да, жалпы қазақты жақсы көрдім. Ең бас-тысы сол емес пе? – дейді Фима. Иə, өзі де бақытты болды, қазақ-тың бір отбасын да бақытты етті. Ең бастысы осы болса керек.

Қостанай облысы, Қостанай ауданы

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Тоқмансай ауылының көп эт-носты тұрғындары бір-бірі мен тек қазақ тілінде сөй лесе ді. Неміс пен украин ұлты өкілдерінің ба-лалары осы ауылдағы Тоқмансай орта мектебінде қазақ тілінде оқи ды. Біз осы мектептің түлегі, не міс қызы Диана Кремермен кез десіп, əңгімеге тартқан едік. Ол Тоқ мансай орта мектебін аяқ-та ғаннан кейін, Ақтөбедегі көп салалы Тарлан колледжіне түсіп, үздік дипломмен бітіріпті. Қазір Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе

өңірлік мемлекеттік универ сите-тінде қазақ тілі мен əдебиеті пəні нің оқытушысы мамандығы бойын ша сырттай бөлімде оқиды. Ісі дара, сөзі сара қыз бүгінде Тоқ-мансай ауылдық мəдениет үйі нің меңгерушісі болып қызмет атқа-рады. Диана əкесі неміс, ана сы қазақ болғанымен, өзін толық-қанды қазақ қызымын деп есеп-тейді. Жүрегіне жылу, жанына сенім жəне жүрегіне сезім ұялат-қан қазақ тілін ана тілім деп са-найды.

Тіпті біздің отбасымызда қазақ халқының салт-дəстүрлерін ұс тану тəртібі қалыптасқан. Мен қария лар мен жасы үлкендердің баталарын алып бойжеттім. Осы халықтық дəстүр болашағым-ның жарқын болуына оң септігін

тигізетініне имандай сенемін дейді Диана Витальевна.

Ол Тоқмансай ауылдық мəде-ниет үйінде өзінің алғашқы еңбек жолын бастай отырып, қазақ хал-қы ның өнері мен мəдениетіне қатыс ты көп жайттарға қаны ғып-ты. Оның жанын қазақ музыкасы бесік тей тербетіп, алға қойған ой-мақ сат тарына қанат бітіріпті. Ауыл дық мəдениет үйіндегі сан алуан, қат-қабат істердің басы-қасын да жүрген Диана Кремердің іс-қи мы лына ауыл тұрғындары, оның үл кені мен кішісінің бəрі дəн риза. «Шіркін, Диана! Ауылы-мыз дың көркі мен шырайы ғой бұл қыз. Жүрегі қандай таза, көр кі қан дай, адамгершілігі мен бауыр-мал дығы қандай?!» дейді ауыл-дастары.

Мектепте жəне Тарлан кол лед-жінде оқып жүрген кезінде қазақ тілінде көркем сөз оқудан алдына жан салмаған. Бұл бəсекеде аудан-дық, облыстық жəне рес публи к а-лық байқауларда топ жарған кейіп-керіміз осы мəнер леп оқу өнерін өзінің кейінгі іні-сіңілері нің бойы-на дарытуға да біраз уақы тын сарп етіп жүр. Қазақ тілі құ нары мен шырайы, тіпті қара сөзінің өзі по-эзия сарынындай əсерлі де əуезді естіледі. Оны мəнеріне келтіріп айтудың өзі маған ерекше лəззат сыйлайды, дейді Диана Кремер.

Əңгіме барысында ол бізді Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев жөнінде жазған ой-толғанысымен таныстырды. Оның түйіні былайша өріліпті. «Құр-метті Перзидент, Сіз барша қазақ-стан дықтарды, соның ішінде біз секілді жастарды ұдайы достық пен бірлікке жəне татулыққа ша-қы рып келесіз. Сізге алғысымыз шексіз! Менің мақсатым – туып-өскен Отаным – Қазақстанның одан əрі өсіп-өркендеуі мен гүл-денуі не өз үлесімді қосу. Менің елім мен жеріме деген махаббатым шексіз», деген Диананың жүрек-жарды сөздері жазылыпты онда.

Өсе бер, өрлей бер, қазақтың жиен қызы!

Ақт бе облысы,Алға ауданы,Тоқмансай ауылы

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жақында Махамбет �темісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің қауымдастырылған профессоры, филология ғылымдарының кандидаты Рита Сұлтанғалиева Оңтүстік Кореяның Ханкук шет тілдер университетінде тағылымдамадан  тіп қайтқан еді. Сапардың мақсаты – екі ел ғалымдарының ғылыми әріптестігін нығайтып, шетелдік жоғары оқу орындарымен халықаралық білім кеңістігінде тәжірибе ал-масу болатын. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қостанай қаласының іргесіндегі облыс аттас ауданда Айсары деген ауыл бар. Оны сырттан келгендер ана тіліміз есіктен қарап қалған жылдары Глазунов атандырған екен. Жұрт есін жиғаннан кейін  зінің Айсары деген әдемі атын қайтарып алып жатыр. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––Тоқмансай – үш жүзге тарта түтіні бар, ауызбіршілігі мол, бірнеше этнос  кілдері тұратын ынтымағы жарасқан ауыл. Мұндағы тұрғындардың басым б лігі қазақтар болғанымен, неміс және украин этносының  кілдері де жеткілікті. Олардың бәрінің мемлекеттік тілге деген ынтызарлығы мен құштарлығы кім-кімді де тәнті қыла алады. –––––––––––––––––––––––––––

Ана тілім деп санайды

Айсары ауылының аяулы келіні

Кореядағы «қазақтар»

Сурет «Егемен Қазақстанның» архивінен алынды

30 СӘУІР 2018 ЖЫЛ 5SAIASAT

Алдағы сәрсенбіде Мәжіліс депутаттары газ және газбен жаб дық тауға қатысты заң жо-басы бойынша түзетулерді бі­рінші оқы лымда қарайды деп кү тілуде.

Ал сақтандыру және сақтан­дыру қызметі, сондай­ақ ком­мер циялық емес ұйымдардың қыз меті мәселелері бойынша

тү зетулер екінші оқылымда талқыланады деп жоспарланған.

Жалпы, отырыста валюталық реттеу және валюталық бақылау туралы және оған ілеспе заң жо­ба лары депутаттар назарына ұсы­ны латын болады.

Бұл күнгі жалпы отырыстың күн тәртібінде бірқатар рати­фи ка ция лық құжаттар да бар.

Мә селен, осы күні 1992 жыл ғы 6 шілдедегі ТМД Эконо ми­калық Сотының мәртебесі тура­лы келісімге өз геріс тер ен гізу туралы хаттаманы ратифи ка­циялау туралы заң жобасы қа­ралады. Сондай­ақ Қытаймен Қазақ станға тікелей инвестиция­лар салуды жүзеге асыратын Қы­тай­Қазақстан өндірістік қуат­тары ның ынтымақ тастығы қоры кірісінің жекелеген түрле рін са­лық салудан босату туралы ке лі­сімге қатысты бейінді коми тет ­терге қорытынды әзірлеу мер зімі белгіленбек.

Күн тәртібі нақтыланды–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мәжіліс Төрағасы Нұрлан Нығматулиннің төрағалығымен Палатаның бюро отырысы өтті. Онда алдағы жалпы отырыстың күн тәртібі нақтыланды, деп хабарлады Мәжілістің баспасөз қызметі. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Отырыс барысында инвес­ти циялық саясатты іске асыру, еңбек заңнамасын, энергетика мен экологияны дамыту мәсе­лелері талқыланды.

Шарада Инвестициялар және даму министрі Ж.Қа сым бек, Ұлттық экономика министрі

Т.Сүлейменов, «Қа зақ стандық шетелдік ин вес торлар кеңесі» қауымдас ты ғының басқарма төрағасы А.Прейманис, Инвес­тициялық саясатты іске асыру жөніндегі ке ңес тің бірлескен жұмыс то бы ның тең төрағасы Е . Д о с ы м б е к о в , « Т о т а л ь

Қазақ стан барлау және өндіру» ком паниясының басқарушы ди-ректоры П.Бреан, «КНАУФ» компаниясының өкілі Д.Пропп және т.б. сөз сөйледі.

Еске сала кетейік, Президент жанындағы Шетел инвесторла-ры кеңесі 1998 жылы Мемлекет басшысының Жарлығымен құрылған.

Кеңес құрамына 30­дан ас­там шетелдік компаниялар дың және халықаралық ұйым дар дың басшылары кіреді.

Шетел инвесторлары кеңесінің аралық отырысы

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жұма күні Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаевтың қатысуымен Президент жанындағы Шетел инвесторлары кеңесінің аралық отырысы өтті, деп хабарлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Үкімет үйінде Премьер­Министр Бақытжан Сағынтаев елімізде зияткерлік көлік жүйе­сін енгізу және көлік саласын цифрландыру мәселелері жө­нінде жұмыс кеңесін өткізді.

Басты мақсаты – көлікпен

қатынаудың орташа уақытын қысқарту, тасымалдардың қа­уіпсіздігін және халыққа ақ­параттың қолжетімділігін арт-тыру.

Кеңес барысында Премьер­Министрдің бірінші орынбасары

А.Мамин, Премьер­Министрдің орынбасары А.Жұмағалиев, Ин вестициялар және даму ми­нистрі Ж.Қасымбек, «ҚТЖ» ҰК президенті Қ.Алпысбаев сөз сөйледі, деп хабарлады Пре мьер­Министрдің баспасөз қыз меті.

Цифрландыру мәселелері жөнінде кеңес өткізді

Кездесу барысында екіжақты ынтымақтастықты одан әрі да-мыту мәселелері талқыланды. Асқар Мамин 2018 жылғы нау­рызда Астанаға ресми сапары барысында екі Мемлекет бас-шылары Нұрсұлтан Назарбаев пен Эмомали Рахмон қол жеткізген келісімдер екіжақты қарым­қатынастарды сапалы әрі жаңа деңгейге көтеретінін атап өтті. «Қазақстан мен Тә­жікстан үкіметтерінің алды-на Мемлекеттер басшылары сау да айналымы деңгейін $2 млрд жеткізу міндетін қойды», деп Асқар Мамин аталған тап сырманы орындау үшін қазақстандық тарап қажетті шараларды қабылдауға дайын екенін білдірді.

Тәжікстан Президенті осы жылдың 15 наурызында өткен Орталық Азия мемлекеттері

басшыларының консультативтік кездесуінің нәтижелерін жо­ға ры бағалады. Сонымен бір­ге ол осы форумның өңірлік ын тымақтастықты одан әрі насихаттаудағы маңыздылығын атап өтті. Тәжікстан – Ор та­лық Азия аймағындағы Қазақ­станның екінші негізгі сау-да серіктесі. Нақтырақ айт­қанда, Орталық Азия елде­рімен Қазақстанның тауар ай­налымының 20%­ы осы елге тиесілі.

Сапар барысында Асқар Мамин Тәжікстан Республи­касының Премьер­министрі Кохир Расулзодамен және осы ел Премьер­министрінің бірінші орынбасары Саид Давлаталимен кездесті. Кездесу барысында екіжақты ынтымақтастықтың маңызды мәселелері мен Ор­талық Азия мемлекеттері

басшыларының консультативтік кездесу қорытындысы бойынша Хаттамасын жүзеге асыру жө­ніндегі маңызды мәселелер талқыланды.

Экономиканың әртүрлі са­лаларындағы екі ел арасын­дағы ынтымақтастықтың үде­мелі сипатына тоқтала келе, А.Мамин фармацевтика, құ­рылыс, азық­түлік өнеркәсібі, темір жол, металлургия, ма-шина жасау салаларында 57 перспективалы тауар позиция­лары бойынша Тәжікстанға тасымалдың номенклатурасын кеңейту жөнінде айтты.

Асқар Маминнің Тәжік­станға жұмыс сапары аясында Hyundai County маркасының қазақстандық 300 автобусын, 500 жүк вагонын, 4 маневрлік және магистральдық локомотивті және 5200 тонна Р­65 маркалы рельстерін, сондай­ақ ауқымы 30 мың тонналық Рогун ГЭС­інің құрылысы үшін «Арселор Миттал Теміртау» АҚ өндіретін арматураларды жеткізу туралы коммерциялық құжаттарға қол қойылды.

Екіжақты байланыс жаңа кезеңге көтеріледі

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Асқар Мамин Душанбеге жұмыс сапары ая-сында Тәжікстан Президенті Эмомали Рахмонмен кездесті, деп хабарлады Қазақстан Премьер-Министрінің баспасөз қызметі. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Г.Әбдіқалықова Мемлекет бас шысының «Қазіргі зама науи жаһандық жағдайда ұлттық бір лік дегеніміз – әлеуметтік бірлік, ал қалыптасқан мемле-кет дегеніміз – әлеуметтік мем­лекет», деген сөздерін атап өтті.

– «Президенттің бес әлеумет­тік бастамасы» қоғамды кешенді түрде әлеуметтік жаңғыртудың драйверіне айналуға тиіс. Олар саяси, экономикалық және руха-ни салалардағы ауқымды рефор-малар алгоритмін жалғастыра отырып, түйіндейтін болады. Әлеуметтік бірлікті тұғыр ет-кен ұлттық бірегейлікті нығайту мәселелері әрдайым Қазақстан халқы Ассамблеясының басты назарында болуға тиіс», деді Мемлекеттік хатшы.

Г.Әбдіқалықова келтірген деректерге сүйенсек, 2017 жы­лы ҚХА қоғамдық сананы жаң­ғырту жобалары бойынша 20 рес публикалық және 395 өңірлік іс­шара ұйымдастырған. Екі мың нан астам қайырымдылық іс­шара өткізіліп, көп балалы және табысы төмен 60 мыңға жуық

отбасына, 8 мыңға жуық түрлі ұйымдарға көмек көрсетілген.

«Тәуелсіздік алғалы бері адам капиталын дамытуға қолайлы жағ дай жасау мемлекеттің не­гіз гі стратегиялық міндеті бо-лып саналады. Осы уақыт ара­лығында көптеген жұмыстар атқа рылды. Елбасының «Төр­тін ші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты биыл ғы Жолдауында халықтың тұр мы­сын жақсартуға арналған он нақ ты міндет айқындалды», деді Г.Әбдіқалықова.

Мемлекеттік хатшы Қазақ­стан екі мәрте жаһандық дағда­рысты бастан өткергеніне қара­ма стан, бюджеттік саладағы қыз­меткерлердің жалақысы тұрақ ты төленіп отырғанын атап өтті. Оның сөзіне қарағанда, 2007 жылдан бері әлеуметтік сала­ға бөлінген қаржы бес есеге ұлғайған.

Сонымен қатар Г.Әбдіқалы­қова ҚХА­ның «Рухани жаңғы­ру» бағдарлама сын жүзеге асыру­да ғы рөліне тоқталды. Мем­лекеттік хатшының келтірген дерек теріне сүйенсек, был-тыр елімізде Ассамблеяның

қол дауымен көптеген шаралар өткен. Сондай­ақ ҚХА­ның «Қа­зақстанның 100 жаңа есімі» жо-басына да белсенді қатыс қанын атап өтті.

«Алматы облыстық ҚХА «Ру­хани жаңғыру» жобасы ая сында І.Жансүгіров атын дағы Жетісу мемлекеттік универ ситетімен бірге «Рухы бекем, киелі мекен – Жетісу» атты ғылыми­танымдық экспедиция ұйымдастырды. Нәтижесінде киелі мекендерге бару бағдары құрылды. Туристік бағдарлар бойынша скретч­карта әзірленіп, 255 навигациялық бағыттама орнатылды. Бұл ҚХА­ның «Киелі Қазақстан» жобасы-на қосқан шынайы үлесі», деді Мемлекеттік хат шы.

Отырыс барысында Г.Әбдіқа­лықова құрметті атаққа ие бол­ған ресейлік көрнекті саяси және қоғам қайраткері Руслан Аушевті, Германияның мемлекет және қоғам қайраткері Генрих Цертикті құттықтап, оларға ҚХА Достық елшісінің патентін тап-сырды.

Суретті түсірген Орынбай БАЛМҰРАТ,

«Егемен Қазақстан»

Бірлікке бастайтын жиын–––––––––––––––Қа зақ стан халқы Ас сам блеясының XXV I сессиясы қар-саңында Мем лекет -тік хатшы Гүлшара Әб ді қа лы қованың қаты суымен ҚХА Кеңе сінің кеңей-тілген отырысы өтті. Іс-ша раға ҚХА Төр -аға сының орынба-сары – Хатшылық мең ге рушісі Л.Про-ко пен ко, Ас сам блея мүшелері, қо ғам қай-рат керлері қа тыс ты.–––––––––––––––

Жолдыбай БАЗАР,«Егемен Қазақстан»

Отырыста М.Әшімбаев Ел ба сының партия қызметін жаң ғырту жөніндегі тапсыр-масы бойынша қолға алынған пар тиялық жобаларға кеңінен тоқталды.

Айта кетейік, партия жұ­мысын тыңғылықты сарап тау­дың және халық тарапынан келіп түскен ұсыныстардың нә ти жесінде 20­дан астам пар­тиялық жоба дайындалды. Олар­дың қатарында жұмысы қайта жандандырылған «Ар дагерлерді ардақтайық» және «Кедергісіз келешек» атты екі жоба да бар.

Жиынды ашқан «Нұр Отан» партиясы Төрағасының бі рін­ші орынбасары аталған тың бас тамалардың басым бағыт­тарын сөз етті. Оның айтуын-ша, жаңа партиялық жобалар ұйымға деген сенімді күшейтуге, еліміздегі стратегиялық бағ­дарламалық құжаттарды жү­зеге асыруға жүйелі түрде қа­тысуға, білікті кадрлар тобын қалыптастыруға және партия қызметін жаңғыртып, оның жұмы сына заманауи технология­ларды қолдануға бағытталған.

Партия Төрағасының бірінші орынбасары жаңа жобалардың барлығы Елбасының партия қызметін жаңғырту жөніндегі нақты тапсырмасы бойынша дайындалғанын атап өтті. Соның нәтижесінде алдағы уақытта «Нұр

Отан» партиясында алғаш рет жобалық менеджмент тә жірибесі қолданылмақ. Бұл тә жірибенің әлемдік дең гейде аясы кең. Сол арқылы партияның Ор талық аппа-раты мен барлық фи лиалдарының жұмысы жүйе ленетін болады. Өз сөзінде М.Әшімбаев нұр­отандықтар атал ған бастамалар-ды дереу жү зе ге асырып қана қоймай, көп ұзамай олардың нәтижесін де көрсетуі керектігін айтты. Сон дай­ақ «Нұр Отан» партиясы Төр ағасының бі рінші орынба сары «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасы аясында қолға алынған жобаларға да ерекше на-зар аударды.

Жиында шағын және орта бизнесті қолдауға бағытталған бастамаларды жүзеге асырудың тиімді тетіктері де сөз болды. Атап айтқанда, «Нұр Отан» Бірыңғай геоақпараттық он лайн­қызмет көрсететін портал құруды жоспарлап отыр. Сол арқылы қазақстандық кә сіпкерлер саты-латын немесе жалға берілетін коммерциялық мақсаттағы жер телімдері туралы жан­жақты мәліметтерге қол жеткізбек.

Мектеп асханалары мен спорт алаңдарының жұмысы да пар ­тия назарынан тыс қалған жоқ. Сондықтан жаңа партиялық жо-балар арқылы бұл әлеуметтік нысандардың да жұмысы жан-данып, заман талабына сай қызмет көрсетпек. Партияның бастамасымен «Рухани жаң­ғыру» бағдарламасы аясында

еліміздегі кітапханалар зама науи білім орталығы ре тінде қайта құрылып, кітап қо рының элек-тронды нұсқалары дайындала-тынын да атап өткен жөн.

Отырыста партия хатшысы Тамара Дүйсенова аталған жо­баларды жүзеге асырудың бір­ыңғай алгоритмі туралы айт ты. Партиялық жобалар «Циф р­лы Қазақстан», «Рухани жаң­ғыру» сияқты маңызды бағ­дарламаларды жүзеге асы руға және шағын және орта биз несті қолдауға бағытталған. Соған орай партия мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар-мен, «Атамекен» ҰКП және үкіметтік емес ұйымдармен бір­лесіп жұмыс істемек.

Жиын барысында «Тегін 1000 ІТ­сынып» партиялық жо-басын жүзеге асырудың тиімді тетіктері, осы жоба аясында жы-лына 150 мың қазақстандық мек-теп оқушысы еуропалық білім беру тәсілімен бағдарламалау мен робот техникасының негіз­дерін үйренетіні, сондай­ақ ІТ­орталықтар базасында жылына 35 мың қазақстандық ақпараттық технология саласында білім алып, әлемдік нарықта жұмыс істеуге мүмкіндік алатыны ай-тылды.

Жиында өңірлерден келген өкілдер де сөз алып, жаңа бас ­тамалардың шын мәнінде ая сы кең екенін, сондықтан күш бірік тіріп жұмыс істеу ке ректігін сөз етті.

Шара соңында М.Әшімбаев барша мемлекеттік және жер ­гілікті атқарушы орган өкіл дері­нің назарын жаңа жобалар ды жүзеге асырудың басым ба ғы т­тарына аударды. Сондай­ақ ол барша нұротандықтарға Ел басы айқындап берген мін деттерді абыроймен орындап, көздеген мақсаттарға қол жет кізу үшін тынбай еңбек ету керектігін ай-тып, нақты тапсырмалар берді.

Партиялық жобалар ел игілігіне айналуы тиіс

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Мәулен Әшімбаев партия қызметін жаңғырту жұмыстарына байланысты кеңейтілген отырыс өткізді. Партияның Орталық аппаратында ұйымдастырылған жиынға ұйымның облыстық филиал төрағаларының бірінші орынбасарла-ры, облыс әкімдерінің орынбасарлары, «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының басшылығы және үкіметтік емес ұйым мен бизнес қауымдастық өкілдері қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Мәлімдемеде Қазақстанның 2018 жылғы 27 сәуірде Пхан­мун джом шекара бекетінде Корея Республикасының пре­зиденті Мун Чже Ин мен Ко­рей Халық Демократиялық Рес публикасының басшы-сы Ким Чен Ын арасындағы сам митті құптайтыны және корей аралық диалогті жан дан­дыруға, сондай­ақ жаһандық қауіпсіздікті нығайтуға бағыт­талған келіссөздердің нәтижесін жоғары бағалайтыны атап көрсетілді.

Сонымен қатар мәлім деме­де: «Қазақстан Корей түбегін­дегі жағдайды диалог пен

келіссөздер арқылы реттеу про цесін қолдайды және саяси­дип ломатиялық шешім күрделі халықаралық мәселелерді қа­рас тырудағы жалғыз дұрыс амал болып табылатындығына сенімді. Қазақстан ядролық қарусыздандыру тәжірибесі бар ел ретінде «Корей түбегінің бейбітшілігі, гүлденуі және бірігуі туралы Пханмунджом декларациясын» құптайды және Корей түбегінің ядролық қарусыздану мәртебесіне қол жеткізу бойынша екі ел дің уағдаластығын толық қол­дайды. Осы жылдың басынан бері екі Корея арасындағы

белсенді диалог нәтижесінде корейаралық саммитті өткізу және Пхеньянның ядролық сынақтардан және зымыран-дарды ұшырудан бас тартуы сияқты айтарлықтай табыс­тарға қол жеткізілді», деп жа-зылды.

Бұдан бөлек аталған құжат­та ең ірі ядролық сынақ полиго­нын жабу, ядролық арсеналдан бас тарту, тиісті әскери ин фра­құрылымды жою, ЯҚТШ мен Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шартты іс­ке асырып, ілгерілетуге қатысу ту ралы Қазақстанның шешімі еліміздің табысты және тұрақты дамуының кепіліне, белсенді сыртқы саяси бағыттың негізіне және аймақтық қауіпсіздіктің маңызды факторларының біріне айналуы үлгілі жағдай болып табылатыны атап көрсетілді.

Қазақстан Корей түбегінде келісімнің болғанын қалайды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі Корея Республикасы мен Корей Халық Демократиялық Республикасы (КХДР) ара-сында өткен саммиттің қорытындысына қатысты мәлімдеме жасады. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Ғалым СҮЛЕЙМЕН,«Егемен Қазақстан»

Әз­Наурызда күн мен түн теңе ледi. Табиғат пен Жер­Ана құлпырады. Жан­жануарлар түлейдi. Тал­теректер бүршiк жа-рады. Қазақтың сайын даласын Қызыр баба кезiп, адам баласы-на құт­береке, бақ­дәулет сый-лайды. Қасиеттi қара жер, қара топырақ бусанады. Ұлы даланың төсiнде қызғалдақтар құлпыра өсiп, бел­белестерге қызылды­жа сыл ды кiлем төселедi. Ұлан­байтақ Қазақстанның халқы жетi түрлi дәмнен наурызкөже жасап, ұлттық салт­дәстүр,

әдет­ғұрыптарды сақтап, ай бойы Ұлыстың ұлы күнiн тойлайды.

«Бөбек» орталығында өт кен мерекелік іс­шараның тақырып­тық идеясы – «Рухани жаңғыру: мәңгілікке бастар жол». Көктемгі мей рамның жарқын дәстүрлері осы шара барысында рухани­адамгершілік құндылықтар ас­пектінде көрсетілді. Осы мере-кеге қатысқан балалар үйінің тәр биеленушілері, гимназия мен кол ледж шәкірттері, «Бөбек» орталығының қызметкерлері және басқа да меймандарға құт­тықтау сөздерін арнаған Сара Назарбаева мен Бибігүл Асылова Наурыз мейрамының мәні мен

маңызына ерекше тоқталды. Орталықтың ат шаптырым

аумағында киіз үйлер тігіліп, мол дастарқан жайылды. Шараға қатысушылардың барлығы да наурызкөжеден дәм татып, Шығыс халықтарының басты мейрамы саналатын – Ұлыстың ұлы күні турасында тартымды әңгіменің тиегін ағытты. Одан кейін мерекелік бағдарлама гала­концертке ұласты. Жи­нал ған қауым «Бөбек» орта­лығы өнерпаздарының орын ­дауындағы сан алуан көр­ністерді тамашалады. Халық әндері шырқалды. Театр лан­дырылған көріністер қо йыл ды. Керемет күйлер орындал ды. Кең­байтақ, қонақ жай Қазақ елінде тұрып жатқан өзге де халықтардың ұлттық билері биленіп, тарихи­мәдени компо-зициялар қойылды.

АЛМАТЫ

«Бөбектегі» Наурыз мейрамы–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алматыдағы «Бөбек» ұлттық орталығында Наурыз мей-рамы тойланды. Бұл шараға Қазақстан Республикасының Бірінші ханымы Сара Назарбаева, Білім және ғылым вице-министрі Бибігүл Асылова, аталған министрліктің Балалар құқығын қорғау комитетінің төрағасы Нұрбек Оршубеков қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

6 30 СƏУІР 2018 ЖЫЛ

Жақсыбай САМРАТ,«Егемен Қазақстан»

«Синьхуа» агенттігінің хабары-на қарағанда, Қытай үкіметі ше-телде білім алған жастардың елге оралуын ынталандыру мақсатында жаңа бағдарлама əзірлеуді қолға алған. Соның ішінде олардың жеке бизнестерін ашуына жəне инновация енгізулеріне жеңілдіктер жасалмақ. Бұл туралы ҚХР Мемлекеттік кеңе-сінің отырысында қабылданған рес-ми шешімде айтылған.

Жеңілдіктердің қатарында шетел де оқып келген жастар үшін

жер гілікті жерлердегі сертифи кат-тау про цедураларының оңайлаты-ла тын дығы, тіркелімге тұрудың жеңіл де т ілетіні, сондай-ақ осындай маман дар дың балаларын біліммен қамтамасыз етуге де жағдай жаса-латыны көрсетілген.

Қытай премьері Ли Кэцян өзінің сөзінде шетелде оқыған жас тар-дың негізгі бөлігі қазіргі кезде елге оралып жатқанын атап өткен. Білім министр лігінің мəліметіне қарағанда, 1978 жыл мен 2017 жыл-дар аралығында сыртқа шығып оқығандардың 83,7 пайызы, яғни 3,1 млн адам елге оралған. Ал 2017

жылы елге оралғандар саны 480,9 мың адам болған, бұл 2016 жыл-мен салыстырғанда 11,2 пайызға артық екенін ол өз сөзінде тілге тиек еткен.

Дегенмен бұл елде де аталған проблема орын алып отырғандығы көрініп тұр. Сондықтан да елге оралу-ды ынталандыру бағдарламасы қолға алынған сияқты. Біздің елге де осы тəжірибені пайдалану керек.

Айта кететін жайт, Қытайдың ма-мандарды елге оралту бағдар лама-сында шетелден келген мамандар үшін стартаптарды қаржыландыру, сауда белгілерін тіркеуді жеңілдету, экспортқа өтінім беру процестерін оңтайландыру жəне ғылыми-тех-нологиялық жұмыстарды коммер-цияландыруды қолдау шаралары да қарастырылған. Сонымен қатар елге оралған мамандар үшін толық көмектер көрсетілуі үшін қоғамдық қызметтер жүйесі құрылады екен.

Тарихи кездесуОңтүстік Кореяның президенті

Чже Ин Мун Солтүстік Корея бас-шысы Ким Чен Ынмен кездесті. Келіссөздер Пханмундж шекаралық бекетінде өтті.

Оқиғаны Euronews арнасы тарихи сəтке балап отыр. Өйткені қос корей мемлекеті келіссөздер жүр гізбе гелі он жылдан асқан. Сон дай-ақ Ким Чен Ын 1953 жылдан кейін Оң түстік Корея аумағына келген алғаш қы КХДР басшысы атанып отыр.

Тарихи сəт тікелей эфирден көрсетілді. Ким Чен Ын əуелі елдер-ді бөліп жатқан сызықтан өтіп, оңтүс тіктегі əріптесімен қол алысты. Одан кейін екі мемлекеттің басшы-лары КХДР тарапына өтіп, ресми суретке түсті.

Бұдан соң олар корейаралық сам-мит өткізу үшін Бейбітшілік үйіне барды. Келіссөздер басталмастан бұрын Ким Чен Ын естелік кітабына «Осы сəттен бастап бейбітшіліктің жаңа тарихы, жаңа дəуірі басталады» деген тілегін қалдырды.

Ким Чен Ын келіссөздер ба-рысында қазіргі таңда туындаған мəсе ле лерге тоқталып, саммит жұмы сынан оң нəтиже күтетінін жеткізген. «Арамыздағы тарихтың жаңа сипаттағы тарауы жазыла-ды деп үміттенемін. Бұл – баста-масы ғана. Əлі атқаратын шаруа мол. Осы сəтке жету үшін 11 жыл өтіпті. Келе жатып, неліктен көп уақыт өткеніне таңғалдым», деді ол. Сонымен қатар КХДР басшысы ортақ келісімнің қайта бұзылмауынан жəне ортақ келісімге қол жеткізуден үміттенетінін мəлімдеді.

Оңтүстік Корея президенті Чже Ин Мунның айтуынша, əлем елдері осы саммитке үлкен үмітпен қарап отыр. «Қарусыз аймаққа келуіңіз бөлінудің емес, бейбітшіліктің сим-волы. Осы талабыңыз үшін сізге зор алғыс айтамын. Бүгінгі талқылай-тын мəселелеріміздің маңызы зор. Кейінгі он жылда болмаған келіс-сөз дер жасауға мүмкіндік туды», деді ол.

The Guardian басылымының хабарлауынша, саммитте нақты ешқандай келісімге қол жетпеуі мүмкін. Оңтүстік Кореяның мем-лекет тік хатшысы келіссөздерді рес-ми мəлімдеме жасауға дейін апару өте қиын екенін жеткізген. Əйтсе де, басылым қос кореялық мемлекеттің кездесуге талпынуы игі бастама екенін айтып отыр.

Сондай-ақ жиын барысында Ким Чен Ын Солтүстік Кореяның ядролық қаруды қайта сынамайты-нын, баллистикалық зымырандар ұшырмайтынын айтып уəде бер-ген. Өз кезегінде Оңтүстік Корея президенті мұны əлемдік қауіп-сіздікті нығайту ісіне қосылған үлеске балап отыр. Кездесуде екіжақ-ты қарым-қатынасты жақсарту, бейбітшілік орнату жəне қайта қосы-лудың мүмкіндігі талқыланды.

АҚШ-Франция қатынасының жаңа

белесіФранция президенті Эммануэль

Макрон АҚШ-қа мемлекеттік сапар-мен барып, Ақ үй басшысы Дональд Трамппен кездесті. Жиын барысында екі ел арасындағы қарым-қатынасты

нығайту секілді бірқатар мəселелер талқыланды.

Кездесу кезінде сөз алған Фран-ция президенті өзінің əріптесі Д.Трамппен жеке қарым-қатынасы мықты екенін айта келе, АҚШ-ты Сирия мен Иран мəселесінен тыс қалмауға шақырды. Ақ үйде өткен жиында екі ел президенті бір-бірін құрметтейтінін көрсетті. Олардың ықыласпен қол алысқанын Батыс медиасы қызу талқылап жатыр.

Дегенмен Э.Макронның АҚШ конгресінде сөйлеген сөзі Ақ үй бас шысының сөзімен үндес шық-қан жоқ. Франция президенті өз кезегінде Д.Трамп жүргізіп отыр-ған ұлтшылдық пен бөліну идеясы жаһандық экономиканың дамуы-на кедергі келтіретінін атап өтті. Оның айтуынша, Франция мен АҚШ арасындағы қарым-қатынас еркіндікке, шыдамдылыққа жəне теңдікке негізделген.

Сонымен қатар Э.Макрон ядролық державалар мен Иран арасындағы мəміледен АҚШ тарапы шықпас бұрын жаңа келісім жасау қажеттігіне тоқталды. Оның пікірінше, бұл қадам халықаралық қоғамдастықтың тыныштығын қамтамасыз етеді. Бұдан бөлек, ол жаһандық жылынудың қаупі зор екенін атап көрсетіп, оған қарсы күресуге шақырды.

Естеріңізде болса, АҚШ прези-денті Дональд Трамп былтыр кли-мат тың жылынуына байланыс ты құрылған Париж келісімінен шыға-тынын мəлімдеген болатын. Сон-дай-ақ Иран мен ядролық держа-валар арасындағы ортақ мəмілеге келіспейтінін де айтқан-ды.

Шолуды дайындағанАбай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Ақтау қаласында өткен «Н.Назарбаевтың жаһандық қауіпсі з дікке қосқан үлесі, Каспий маңы елдерінің əлеу мет тік-экономикалық жəне эко ло гиялық аспектілері» атты халық-аралық ғылыми-тəжіри белік конференцияға қатысушылар Каспий теңізі аймағының өзекті мəселелерін талқылады.

Халықаралық ұйымдардың қызмет-керлері, шетелдік жəне қазақстандық ғалымдар, Каспий маңы елдерінің өкілдері, Пəкі стан жəне Македония Респуб лика-сының Төтенше жəне өкілетті елшілері, Түркия, Түрікменстан, Иран Ислам Респуб-ликаларының бас консулдары – барлығы жеті елдің азаматтары қатысқан кон-ференцияда халықаралық қауіп сіздіктің аспектілерін жəне Каспий маңы елдеріндегі мəсе лелерді талқылап, əлем дік ғалым-дардың ғылыми ұйым дарда жүргізген ғылыми-зерт теу лерінің тəжірибесі мен нəти желерін атап өтті. Қазіргі таңда Каспий теңізінің түбін жəне тереңдігін дели мита-циялау, теңіз деңгейінің іргелес учас келерін бөлу, қауіпсіздік саласындағы ынты-мақтастық, төтенше жағ дайлардың алдын алу жəне жою, Каспий теңізінің биоло-гиялық ресурстарын сақтау жəне ұтым ды пайдалану, гидрометеорология саласын-дағы мəселелер шешілді.

– Каспий – трансшекаралық су объектісі. Сондықтан Каспий ма ңы мемлекеттерінің бірлескен күш-жігерінсіз теңізді қорғау мүм-кін емес екенін білесіздер. Кас пий теңізіндегі көмірсутегі ши кі з атының ауқымды көлемін өн діру жоспарлануда. Демек, теңіз аймағын қорғау одан да өзек ті болмақ. Халықаралық ұйым өкіл дерінің жəне Каспий ма ңы мем-лекеттерінің əр кез десуі мем лекеттік орган-дар дың, шаруа шы лық субъекті лерінің, маман дар дың жəне жұрт шы лық тың назарын Каспий теңізінің эко логиялық мəселелеріне ауда руға жəне оларды жан-жақ т ы шешу дің жолдарын айқын дауға мүм кін дік береді, – деді кон фе рен ция ның ашылуында Маң-ғыстау об лысының əкімі Ералы Тоғжанов.

Мамандар Маңғыстау – жылына 600 миллиард долларлық жүк тасымалданатын Қытай мен Еуропа арасындағы маңызды көлік дəліздерінің қиылысында орналасқан орталық алаң десе, Түркияның бас консулы Корхан Кунгер Солтүстік дəліз құрылысы аяқтал ғаннан кейін Қытайдан Еуропаға Транскаспий дəлізі арқылы жүк жеткізу мерзімін ің 4 есе қысқаратынын айтты. Ал Иран Ислам Республикасы бас консулының мінде тін атқарушы Мохаммад Хоссейнголи Нури:

– Қазақстан Президентінің озық сая-саты Қазақстан мен Иран ара сынд ағы ынтымақтастықты арт тырып келеді. Өткен жылдың өзін де Каспий аймағындағы қор ша ған ор таны қорғау сала сын да ғы

ын ты мақтастық туралы, тран зит, кеме арқылы жүк тасы мал дау жəне ба лық шаруа-шы лы ғы бойынша ке лі сім дерге қол қо-йылды. Екі ел дің əскери-теңіз флоты Ақ тау мен Бандар анзали порт тары на сапар шегуі теңіз қауіп сіз дігі сала сындағы жəне Каспий теңізін де бейбітшілік пен тұрақ ты лық ты қамтамасыз етуге жол ашты, – деді.

Конференцияда тек баяндамалармен шектелмей, нəтижелі іске қол жеткізуді мұрат еткен қатысушылар Ақтау қаласынан «Қазақ стан теңіз университетін» ашуды ұсынды жəне өлкедегі іргелі оқу орнының жанынан 1500 орындық жатақхана салу жоспарланды.

– Біздің Президентіміз бар лық жерде инвестициялық жобаларды жүзеге асыру-ды тапсырды. Бұл елдің дамуына аса қажет. Жастарға кампустар, жа та қх аналар салы-нуы керек. Пре зи денттің бағдарламасы осы ба ғыт ты көздейді, – деді Орталық Азия уни верситетінің ректоры Жұма тай Əлиев. Аталған бастама Ел ба сы ның бес əлеуметтік бастамасы ая сында инвесторлардың қол-дауы мен жүзеге асады деп күтілуде.

Конференция соңында дипломаттар мен ғалымдар, конференция қонақтары Халықаралық Жер-Ана күнінің құрметіне шырша отырғызды.

Маңғыстау облысы

Ғалым СҮЛЕЙМЕН,«Егемен Қазақстан»

Отырыста алғашқы болып сөз алған Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынба-сары Ерлан Тұрғымбаев: «Қазақ-стан – Еуразияның дəл ортасында ор наласқан іргелі мемле кет. Сон-дықтан да жыл сайын ше т елдің 3 миллион азаматы осы аумақтан транзитпен өтеді. Тағы 2,5 милли-он адам қызмет бабы, жеке шаруа-сы немесе білім алу үшін біздің республикаға келуде. Солардың 90 пайызы ТМД елдерінің аза-маттары. Əсіресе еңбек мигрант-тары көп. Жасыратыны жоқ, елдегі саяси жəне экономикалық тұрақ тылықтың қалыптасуы, инвес тициялық ахуалдың жақ-саруы, туристік имидждің артуы жəне аса маңызды халық ара-лық шаралардың ұйымдас тыры-луының арқасында Қазақстанға келуге құлшыныс танытып отыр-ған дардың саны жылдан жыл ға көбейіп келеді. Мəселен, был тыр-ғы жылдың өзінде ғана XXVIII қысқы Дүниежүзілік Универ-сиада мен Халықаралық ЭКСПО көрмесін тамашалау үшін ғана 3 миллионнан аса турист біздің елге ат басын бұрды. Сонымен қатар Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тікелей ұйытқы болуымен Астанада халықаралық қаржы орталығы құрылды. Оның негізгі міндеті – қаржылық қызмет сала-сында инвестициялау үшін тар-тымды орта құру арқылы ел эко-номикасына тікелей шетел инвес-тицияларын тартуға жəрдем десу, Қазақстан Респуб ликасының

бағалы қағаз дар нарығын дамы-ту, оның халық аралық капитал нарық тарымен ықпалдасуын қам та масыз ету болып табылады. Осы ұйымның құрылуы инвес ти-циялық инфра құрылымды дамы-туға, инно ва циялық технология-лар мен əлемдік деңгейдегі қаржы қызмет т ерін ұсыну үшін қосымша инфрақұрылымды ынталандыруға жаңа серпін берді», деді.

Құзырлы органдар ұсынған мəліметке сенсек, қазіргі кезде Қазақстанға 30 тəулікке дейінгі уақытқа келген 61 мемлекеттің азаматтарына визаның еш қажеті жоқ. Транзиттік бағытпен жүрген Қытай мен Үндістанның азамат-тары 72 сағат бойы Астана мен Ал маты қалаларын визасыз емін-еркін аралай алады. Эконо мика сы дамыған, саяси тұра қта 56 мем-лекеттің азамат тары шекарадан асқанда миграция лық қызметке арнайы келіп тіркел мейді екен. Оның барлығын онлайн режімде жүзеге асыруға болады.

Қазақстан Ішкі істер министр-лігі Миграциялық қызмет коми-теті төрағасының орынбасары Арман Саданов заңсыз миграция-мен күрестің қалай жүріп жат-қаны жайында əңгімелеп, нақты деректерді алға тартты.

Тағы бір жағымды жаңалық, үстіміздегі жылдың 1 шілдесінен бастап электронды визалар беріле бастайды. Яғни виза алу немесе тіркелу қажеттігі туындаған жағ-дайда əр азамат консулдыққа бар-май-ақ, үйіндегі интернет арқылы осы мəселені оңды шеше алады.

АЛМАТЫ

––––––––––––––––––––––Дін істері және азаматтық қоғам вице-министрі Берік Арын бастаған қазақ-стан дық делегация БҰҰ штаб-пәтерінде (Нью-Йорк қаласы) ұйымдас-тырыл ған, биылғы қазан да Астана қаласында �ткізі-летін �лемдік және дәс-түрлі діндер к�шбасшы-лары ның VI съезіне арнал-ған «Қауіпсіз әлем үшін діндер лидерлері» тақы-ры бындағы «Аррии фор-муласы» бойынша БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің оты-рысына қатысты.––––––––––––––––––––––

Іс-шараны БҰҰ Өркениеттер альянсы мен Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымы жанын-дағы Тұрақты өкілдігі бірлесіп ұйымдастырды.

БҰҰ Өркениеттер альянсы-ның жоғары өк іл і Насир Əбдел Əзиз Ан-Насeрдің жəне Қазақстанның БҰҰ жанын-дағы Тұрақты өкілі Қайрат Омаров тың төрағалық етуі мен өт кен форумға БҰҰ Қауіп сіз-дік Кеңесіне мүше мемле кет-тер дің, үкіметтік емес ұйым дар-дың өкілдері, «Діндер бейбіт-шілік үшін» дүниежүзілік конференциясының бас хатшы-сы Уильям Вендли, БҰҰ жа нын-дағы Діни үкімет тік емес ұйым-дары комитеті нің прези денті Свами Парамеш анан да жəне басқалар қатысты.

Аталған отырыс БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерриштің аты нан сөз сөйлеген Насир Əбдел Əзиз Ан-Насeрдің құт-тық тау лебізімен ашылды.

Қазақстан Республикасы Дін істері жəне азаматтық қоғам вице-министрі – Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшылары съезінің мақсаттары мен мін-деттерін ілгерілету жөніндегі уəкілі Берік Арын Қазақстан Пар ламенті Сенатының Төра -ғасы, Əлемдік жəне дəстүрлі

діндер көшбасшылары съезі Хатшылығының басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың аты-нан презентациялық баяндама жасады.

Б.Арын қатысушыларды Қазақстанның этносаралық жəне конфессияаралық келісім-ді қамтамасыз етудегі тəжі ри-бе сімен таныстыра отырып, Президент Н.Ə.Назарбаевтың БҰҰ жəне басқа да халықаралық ұйымдардың миссиясымен жəне басымдықтарымен үндескен Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көш басшыларының съезін ша-қыру бойынша жаһандық баста-масы туралы толық айтып берді.

Атап айтқанда, вице-ми-нистр бүгінгі жағдайда халық-ара лық қатынастарға деген сенім діліктің тапшылығы, жаңа сын-тегеуріндер мен қауіп-қатерлердің, жергілікті соғыс-тар мен əлемнің бірнеше өңір-леріндегі радикалды қозға-лыс тардың жандануы жəне əлемдегі қауіпсіздік пен тұрақ-тылықты қамтамасыз ету жо-лында діни лидерлер мен əлем-дік саясаткерлердің күш-жіге рін біріктіру қажеттігі бойын ша мəселелер өте өзекті екендігін жеткізді. Сондай-ақ ол БҰҰ-ға мүше мемлекеттер жəне халық-аралық ұйымдарға жаһандық

деңгейде дінаралық диалогты ілгерілету ісіне үлесін қосуға мүм кіндік беретін аталған фо-рум ның жұмысына белсенді қаты сулары арқылы Қазақстан Президентінің бастамасын кеңі-нен қолдайтындарына үміт арта-тынын білдірді.

Жалпы, іс-шараға қатысушы-лар Қазақстанның белсенді сырт-қы саясатын жоғары баға лап, күн тəртібіндегі жаһандық өзекті мəселелерді талқылады, оның ішінде Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшыларының алдағы VI съезінің мазмұндық бөлігі бойынша құнды кеңестер мен ұсыныстар берілді. Сондай-ақ қатысушылар дінаралық диа-логты ілгерілету бойынша өз елдерінің тəжірибесімен жəне діни экстремизм мен терроризм түйткілдерін шешу, бейбіт жəне тұрақты қоғам құру жөніндегі өздерінің көзқарастарымен бөлісті.

Сонымен қатар іссапар шең берінде вице-министр Б.Арынның «Діндер бейбіт-шілік үшін» дүниежүзілік кон-ференциясының бас хатшы-сы Уильям Вендлимен жəне БҰҰ Өркениеттер альянсының жоғары өкілі Насир Əбдел Əзиз Ан-Насeрмен екіжақты кездесулері өтті.

Кездесулерде Б.Арын Съезд Хатшылығының басшысы, Қазақстан Парламенті Сенаты-ның Төрағасы Қ.Тоқаевтың атынан VI Съезге қатысу үшін шақыру хаттарын табыстап, сұх баттасушыларды алдағы форумның күн тəртібімен та-ныстырды. Сондай-ақ Қазақ-станның «Діндер бейбітшілік үшін» ұйымымен жəне Өрке-ниеттер альянсымен ынтымақ-тастығын дамыту мəселелерін талқылады. У.Вендли жəне Н.Ан-Насер ша қыруды риза-шы лықпен қабыл дап, съезд жұмысына өздерінің қатыса-тын дықтарын жеткізді.

Айта кетейік, «Аррии фор-муласы» бойынша отырыстар бейресми түрде өткізіледі. Олар БҰҰ ҚК мүшелеріне икемді рəсім дер негізін пайдалана оты-рып, ашық түрде пікір алм а-суға мүмкіндік береді. Оты-рыс тың осындай форматы Венесуэла елшісі Диего Аррии-дің құрметіне аталған, ол бұл тəжірибені 1992 жылы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде Венесуэла өкілі ретінде қолданған болатын (1992-1993 жылдар).

ДайындағанЖолдыбай БАЗАР,

«Егемен Қазақстан»

Дінаралық татулық – бейбітшілік негізі

Электронды визалар беріле бастайды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алматыда Заңсыз миграциямен күрес ж�ніндегі Ұжымдық қауіпсіздік шарт ұйымы (ҰҚШҰ) мүшелерінің ХХІ отырысы �тті. Оған Қазақстан, Ресей, Беларусь және Тәжікстанның �кілдері қатысып, бірқатар �зекті мәселелер т�ңірегінде әңгіме қозғады. Сондай-ақ осы жиынға ҰҚШҰ Бас хатшысының орынбасары Валерий Семериковтің де қатысқанын атап �ткен ж�н. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

БАСҚА БАСЫЛЫМДАРДАН

Каспий – достық пен келісім айдыны

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Еліміз үшін экономикалық маңызы зор теңіз қақпасы саналатын Каспий мәселесі Елбасының ұдайы назарында. Соңғы жылдары теңіздің қарым-қатынастық, тасымалдау мүмкіндігін пайдалану, сондай-ақ қазақстандық сектордың қауіпсіздігін қамтамасыз ету ж�ніндегі жұмыстар кең қарқын алып, жан-жақты дамып келеді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Жуырда газетіміз ақыл-ойдың сыртқа ағылу к�шіне назар аударып, шетелде оқитын студент жастардың ішінара елге оралмайтындығын мәселе ретінде к�терген еді. («Жастар эмиграцияға кетіп жатыр ма?», «ЕҚ», 10.04.2018 жыл). С�йтсек, мұндай проблема Қытайда да бар екен. Енді к�ршіміз осы мәселені қалай шешіп жатқанына на-зар аударайық. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Елге оралғандарға – жеңілдіктер

ÁLEM & QAZAQSTAN

30 СƏУІР 2018 ЖЫЛ 7

ФОТОКҮНДЕЛІКСАУАЛ САЛМАҒЫ

ДЕПУТАТ ДАБЫЛЫ

СІЗДІ НЕ ТОЛҒАНДЫРАДЫ? ПАРЛАМЕНТШІ ПАЙЫМЫ

ТҮЙТКІЛ

PARLAMENT

Нұржан НҰРСИПАТОВ, Сенат депутаты

Бұл жағдай орталық мемле-кеттік органдардың жергілікті өзін-өзі басқару жұмыстарына мони торинг жасап, бақылау жүр-гіз бей тінін көрсетіп тұр. Бақы-лау жоқтықтың кесірінен осы күн ге дейін тек бес облыста ғана (Алматы, Атырау, Жам был, Қос-танай, Солтүс тік Қазақ стан) жер-гілікті қауым дас тық жи на лысы-ның регламенті белгі ленген. Ал мұн дай регламентсіз жергі лік ті қауымдастық жиналы сы ның леги -тимді құрамын анықтау мүм кін емес. Тек осындай құрам ғана заң бой ынша, даму бағдарламасын бекі тіп, ауылдық округтың бюд-жетін жасауға келісім бере алады.

Демек, осы күнге дейін жер-гілікті атқару органдарының мəліметіндегі даму бағдарламасы мен 2 мың адамнан артық тұрғыны бар ауылдық округ бюджетінің бекітілуі аталмыш бес облыстан басқа өңірлерде заңсыз жасалған. Осыған қарамай оларға бюд-жет қаражаттары беріліп, олар жұмсалып та жатыр.

Сонымен қатар ауылдық округ тердің даму бағдарламасын жасау үшін жергілікті маман-дарды оқытып, методологиялық

көмектер көрсетулер тиісті дең-гейде болмаған дықтан олар əртүрлі жасалып, қайта бекітуге тура келіп тұр. Сөйтіп бюджет қара жаты бөлініп, жұмсалуда, бірақ бағ д арлама əлі бекітілмеген.

Біз осы мəселенің бəрін Премьер-Министр Бақытжан Сағын таевтың аты на депутаттық сауал ретінде жол дап, төмендегі ұсы ныстарды жасадық:

– Үкімет «Жергілікті мемле кет-тік басқару мен өзін-өзі басқару ту-ралы» заң нормаларын орындауда бақылауды күшейтіп жəне лауазым-ды тұлғалардың жауап кершілігін арт тыруы керек. Соны мен бірге жер гілікті атқару органдарының мə-лі меттеріне сын көзбен қарап, олар-ды сараптауды жетілдірген жөн;

– Жергілікті өзін-өзі басқару-дың алғашқы кезеңдерінде жүйелі түрде қателіктер жіберуін бол-дырмау үшін Ұлттық экономика министрлігіне олардың жұмысына мониторинг жəне бақылау жасау функциялары берілсін;

Сонымен бірге біз Үкімет басшы сынан Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту тұжырым-дама сын іске асыру жоспарының мемлекеттік органдар Үкіметке 2018 жылдың 1 ақпанында өткізуге тиісті шаралары туралы ақпарат беруді сұрадық.

�лімжан ҚҰРТАЕВ,Сенат депутаты

ƏКК туралы алғаш рет Қазақстан Президентінің 2006 жылғы «Қазақ-станның əлемдегі бəсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стра-тегиясы» атты Жолдауында айтылып, 2007 жылдап бастап олар құрыла баста-ды. 2012 жылғы 31 қазанда Үкіметтің қаулысымен əлеуметтік-кəсіпкерлік корпорацияларды 2020 жылға дейінгі дамыту тұжырымдамасы мақұлданды. Тұжырымдаманың орындау кезеңі мен күтілетін нəтижелерге сəйкес, оны іске асыруды екі кезеңде атқару қажет.

Бірінші кезеңде (2013-2014 жылдар аралығы) Қазақстан Республикасы-ның қолданыстағы заңнамасына ƏКК қызметіне қатысты мəселелер бо-йынша өзгерістер мен толықтырулар енгі з ілуі тиіс еді. Алайда қазіргі таңға дейін ƏКК қызметіне қатысты заңна-маларда олқылықтар бар. Мəселен, ƏКК-нің заңнамалық тұрғыда құқық-тық статусы анықталмаған, оның мақ-сат тары, міндеттері, функциялары жəне өкілеттіктері айқындалмаған, сондай-ақ Үкімет қаулыларында ƏКК қыз меттеріне қатысты қарама-қай шы-лықтар бар.

Сонымен қатар бірінші кезеңде кор-по рациялардың шығынсыз деңгей ге көтерілуі қамтамасыз етілмеді. Статис-тикалық мəліметтерге сүйенсек, соңғы жылдары көпшілік ƏКК шығын ды бо-лып қалуда. Мəселен, 2014 жыл 12 ƏКК, 2015 жылы 6 ƏКК, 2016 жылы 6 ƏКК жылды шығынмен аяқтаған.

Екінші кезеңде де (2015-2020 жыл-дар) күтілген нəтижелер өз жемі сін бермеді. Мəселен, ƏКК-лердің инвес-тициялық мүмкіндіктерді іздеудегі белсенділігі жеткіліксіз болуда, атап өтсек 2017 жылы «Байқоңыр» мен «Жетісуда» – 2, «Ақтөбе» мен «Есілде» – 3, «Каспий», «Павлодар», «Солтүстік» 4 қана инвестициялық жоба жүзеге асы-рылған. Сонымен бірге ƏКК экс порт қа шығаруға бағдарланған жоба лары ның əлеуеті де төмен дең гейді көрсетіп отыр, сондай-ақ ƏКК қол дауымен құрылған жаңа өндірістер дің біршамасы шығынға ұшырап, тиімсіздігін байқатты.

Өз кезегінде бұл аталмыш тұжы-рым дама қойған міндеттердің орындал-мағанын көрсетті. Сонымен қоса көптеген ƏКК-нің өңірдің даму мəсе-лелерін емес, көпшілік жағдайда ағым-дағы əлеуметтік мəселерді шешетін жергілікті атқарушы органдардың бөлімшелеріне айналып кеткендігі тəжірибеде көрініс табуда.

Осыған сəйкес, əлеуметтік-кəсіп-керлік корпорацияларды өз шығынын өзі өтеуі негізінде əрекет ететін, жеке бизнестің дамуына жəне ісін жаңадан бастап жүрген жас кəсіпкерлерге ықпа лын тигізетін, сондай-ақ қаржы агенттігі статусын алып, мемлекеттік

ресурстарды қолдана отырып қарыз беруді жүзеге асы ратын өңірлік даму институты рет ін де қайта құру қажеттігі туындаған сияқты.

Өңірлік даму институты ретінде тиім ді əрекет етуін қамтамасыз ету үшін ƏКК «өңірлік даму корпорацияла ры» ретінде қайта құрылып, келесідей қыз-мет терді атқарса оң нəтиже берер еді:

1. Өңірлік даму корпорацияларын өңірдегі басым секторларды, яғни индус триялық аймақтарды, агроин-дустриялық аймақтарды, арнайы-эконо микалық аймақтарды, көліктік-логистикалық аймақтарды дамыту бо-йынша ең басты операторға айналдыру;

2. Қаржы агенттігінің статусын алуы жəне экономиканың белгілі бір сала ларын да өңірдегі инвестициялық жоба лар ды жəне инвестициялық сая-сатты жүзе ге асыру аясындағы банктік опера ция лардың жекелеген түрлері бойынша қар жы агенттігінің қызметін жүзеге асыру;

3. Жобаларға өз қаржысымен, жер телімімен, жер қойнауын пайдала ну құқығымен, интеллектуалды менші-гімен кіре отырып шағын жəне орта бизнестің жобаларын қолдауды жүзеге асыруы. Ұлттық компаниялар секілді сатып алудың ерекше жүргізу тəртібін ƏКК сақтау қалуы;

4. Жайлы инвестициялық климат-ты қалыптастыру, инвесторларды іздеу жəне тарту, операциялық қыз-мет көрсету, бастапқы құжаттарын да йын дау, шетелдік инвесторлар жү-гіну леріне шұғыл түрде əрекет етуді қамтамасыз ету, ұйымдастыру, келіс-сөз дерді, кездесулерді жүргізу бойын ша операторлық қызметті жүзеге асыруы;

5. Тиімсіз əлеуметтік мемлекеттік бағ дар ламаларды, сонымен қоса азық-түлік тауарларының өңірлік тұрақ-тан дыру қорын қолдану жəне қалып-тастыру бағдарламасын жүзеге асыру-дан шығуы;

6. Өңірдің ерекшелігін, бəсекелестік əлеуетін, кəсіпкерлік белсенділігін ай-қындау жəне анықтау бойынша опе-раторлық қызметтерді жүзеге асыруы.

7. Қатқыл пайдалы қазбаларды бар-лау жəне өндіру, сонымен қатар бар лау жəне өндіру бойынша тікелей келіс -сөздер жүргізу негізінде конкурс өткіз-беуге қатысты операцияларды жүргізуге шарт жасау құқығын ƏКК-ге беру.

Осындай ауқымды істерді жүзеге асыру үшін алдағы уақытта «Өңірлік даму корпорациялары туралы» сала-лық заң əзірлеп, оны қабылдау арқылы корпорациялардың құқықтық мəрте-бесін, мақсаттарын, міндеттерін, функ-цияларын жəне өкілеттіктерін ай-қындауды заңнамалық тұрғыда бекіту, сондай-ақ салалық нормативтік құқық-тық актілерді толық түгендеу, өзгерістер мен толықтырулар енгізу, сонымен қатар кездесетін қарама-қайшылықтарды жою оң нəтиже беретіні анық.

Құралай ҚАРЕКЕН, Мәжіліс депутаты

Бүгінде Қазақстанда эко-ло гиялық қауіпсіздік ұлт тық қауіпсіздік пен мемле кеттік басымдықтардың страте гия-лық компоненттерінің бірі не айналып отыр.

Еліміздің көптеген аймақ-тарындағы экологиялық қиын жағдай тұрғындардың ден-саулығына нұқсан келтіріп, олардың түрлі ауруларға шал-дығуына жол ашуда. Соның ішінде техногендік əсерлердің кесірінен құрғақшылық туды-ру, топырақтың құнарын жою, су ресурстарын құрту мен лас-тау, табиғаттың генетикалық қорын азайту, өнеркəсіптік

апаттардың көбеюі, радиация таралуының артуы, қауіпті жəне улы қалдықтардың өсуі – міне, осының бəрі эколо-гиямызды барынша бүл -діруде. Мəселен, 2017 жылғы мəлімет бойынша, «Қаз-гидромет» 49 қаланы зерттеп, оның сегізін барынша лас-танған қала қатарына қосты. Олар Жітіқара, Атырау, Бал қаш, Петропавл, Ақтөбе, Қара ғанды, Теміртау жəне Өс-ке мен қалалары.

Бүкілəлемдік экол о ги я-лық форумның 2017 жыл ғы қоры тын ды есебіне қа ра-ғанда Қазақ стан 136 мем -лекеттің ішінде эко ло гия-сы ның таза лығы жөнінен 99 орын алған.

Міне, осы жағдайлар мем лекеттік органдар тара-пынан экологиялық мəсе-лелерге жіті қарауды талап етіп отыр. Еліміздің Эколо-гиялық кодексі 2007 жылы қоршаған орта сапасының мақсатты көрсеткіш терін əзірлеуді өкілетті жəне жер-гілікті атқару органдары-на жүктеген еді. Оны іске асыруға байланысты 2015 жылы Энергетика министр-лігінің бұйрығы да шыққан. Бірақ бұл талаптар қағаз жү зінде ғана қалды. Тек Жам был, Павлодар жəне Шығыс Қазақстан облыс-тары ғана көрсеткіштерді əзірледі, қалғандары бұл іске əлі кіріскен де жоқ.

Сонымен қатар бізде əлі күнге қоршаған орта сапасын рационалды əдіспен анық-тау бойынша біртектілен-ген көрсеткіштер де белгі-лен бе ген. Экологиялық

төлемдер дің тиімділігі де өте төмен. Табиғатты бүл -дірушілерге салынатын айып пұл көлемінің де ық-палы аз.

Біз осы мəселелерді Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаевқа депутаттық са-уалмен жолдап, төмендегі ұсыныстарды іске асыруды сұрап отырмыз:

1. Жергілікті атқарушы ор ган дарға осы жылдың аяғы на дейін қоршаған орта сапа сының мақсатты көрсет-кіштерін əзірлеуді тапсыру;

2. Осы көрсеткіштердің негі зінде өкілетті органға елі міздің əрбір аймағы бо-йын ша қоршаған орта са-пасын анықтау жəне оны оңалту шараларын қарастыру туралы тапсырма беру;

3. Мақсатты көрсет кіш-тер ді нормативтер ретін-де қол дану мүмкіншілігін қарастыру.

Артур ПЛАТОНОВ,Мәжіліс депутаты

Бүгінгі таңда қоғамдық тамақтандыру саласындағы іскерлік қызметтер халықтың наразылығын тудырып жа-татынын жиі естиміз. Біздегі либералды шешімдермен бұл саланың қызметін жылына бір-ақ рет тексеру белгіленген. Алайда тұрғындардың қоғам-дық орындардағы сапасыз астан улануы жиі орын алатын дық-тан олардың қызмет сапасын тексеруді жүйелі жолға қою азаматтарымыздың өмірі мен денсаулығын сақтар еді. Пайда табамыз дегендердің залалы басқаларға тимеуінің жолы осы сияқты.

Өткенде ғана Шымкентте балмұздақтан жаппай уланған 200-дей адам ауруханаларға түсті. Бəрінің де диагнозы ішек инфекциясы мен тамақтың у лы инфекциясы екендігі анық -талды. Балмұздақтың қос па-лары ешқандай рұқсат етіл-меген, санитарлық эпиде мио-логия лық нормаларды сақ-тамаған үйішілік жағдайда дайындалыпты.

Осы оқиғаның дүмпуімен басқа да азық-түлік сауда орындары тексерілгенде қала бойынша 57 орында сани-тарлық жəне гигиеналық нор-малардың бұзылғаны анық-талған.

Осындай оқиға Батыс Қ а з а қ с т а н о б л ы с ы н д а ғ ы

Ақсай қаласының жанындағы Қызыл тал кентінде де болды. Бұл жолы аудандық ауру-ханаға астан уланған 22 бала бірден жеткізілді. Павлодар облысындағы Береке ауылы-ның мектебіндегі асхана-дан да тексерушілер көпте-ген бұзу шылықтар тапты. С о н ы ң і ш і н д е ж е т к і з і л -ген азық-түліктің сапасын көрсеткен ешқандай құжаттар болмаған. Тіпті Аста на ның кейбір мектеп тері нің асхана-ларындағы тамақтың сапасыз екендігін ата-аналар коми-теттерінің өкілдері айтып, да-был көтерді.

Міне, осындай мысалдар-ды жүздеп келтіруге болады. Оларды жоюдың жалғыз жолы

– азық түлік, тамақ жеткізетін, сататын мекемелердің жұмы-сына жіті бақылау орнату. Алдымызда көптеген мерекелер келе жатыр, оның үстіне жазғы каникул күндері де жақын. Бұл уақыттарда мектеп оқушы-лары қоғамдық тамақтан-дыру орта лықтарына жиі ба-ратыны белгілі. Сондықтан біз Премьер-Министрдің орын-басары Ерболат Досаевқа де-пу таттық сауал жолдап, аза-мат тарымыздың, бала лар дың, соның ішінде мектеп оқу -шыларының өмірі мен ден -саулығын сақтау үшін қоғам-дық тамақтандыру орында-ры жұмыстарының сапасын қадағалау шараларын қолға алуды сұрадық.

�лия САПАРОВА,Мәжіліс депутаты

Еліміздің барлық өңірлерінде 2017 жылғы 1 қарашадан мекенжайды тіркеу код тары негізіндегі «Халықты құжат тан дыру жəне тіркеу» ақпараттық жүйесі арқылы мекен-жай мəлі меттерін жаңа форматқа енгізу жө-нін дегі жаңа сервис іске қосылған болатын.

Бұл қызмет жаңа жүйеге мəліметтер енгізу жолымен жүзеге асырылады. Дегенмен жаңа сервис қосылғалы, ин-тернат-мектептер мен қарттар үйлерінде, жатақханаларда тұрып жатқан азамат-тардан тіркеуге қатысты өтініш түскен жағдайда оларды аталған ақпараттық

жүйеге мəліметтер енгізу жолымен тіркеу мүмкіндігі жоқ, өйткені аталған қызмет түрі тек тұрғын үй қорына енетін объектілер тұрғындарын ғана тіркеуді жүзеге асырады.

Ал жоғарыда аталған объектілер катего-риясы мекенжайлық регистр мəліметтеріне сəйкес не денсаулық сақтау мен демалыс объектілеріне, не білім беру объектілеріне немесе коммуналдық қызмет көрсету объек тілеріне жатқызылып, əйтеуір тұрғын үй қорына қатыссыз қалған. Бұл жаңа сер-вис іске қосылғанда мəселе тудырып отыр-ғанын айта кеткен жөн жəне ол əлеу меттік нысандарды тіркеу үшін соңғы бес жарым айдың ішінде келіп жатқан тұрғындарға қатысты болып отыр.

Тұратын жері бойынша тіркелуге қатысты қиындық туғандықтың салдары-нан осы категориядағы азаматтар асырау-шысынан айырылуына байланысты төлене-тін жəрдемақы, мемлекеттік жəрдемақы тағайындауға жəне зейнетақы төлемдерін алуға байланысты кедергілерге ұшырап отыр. Оның үстіне осы санаттағылардың тұрып жатқан мекенжайға дер кезінде тір-келуін реттемеген басшылыққа əкімшілік жауап кершілік те қарастырылған.

Біз осы мəселені Премьер-Министрдің орынбасары Асқар Жұмағалиевке білдіріп, «Халықты құжаттандыру жəне тіркеу» ақ-па раттық жүйесіндегі жылжымайтын мүлік объектілерінің тізімін кеңейтуді сұрадық.

Экология тазалығы – денсаулық кепілі––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жоғары дамыған жаңа ғасырға иек артып отырсақ та Қазақстан Республикасы басқа да кейбір елдермен қатар қоршаған ортаның проблемаларынан арыла алмай отыр.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Жергілікті мемлекеттік басқару және �зін-�зі басқару» ту-ралы Қазақстан Республикасы заңының орындалуы қалай жүріп жатқаны туралы депутаттық сауалға берілген жауапты саралай келе, оның жергілікті атқарушы органдардың берген мәліметтерінің негізінде, дұрыстығын тексерместен жібере салғандығы анықталды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Біздің Үкімет басшысы Б.Сағынтаевтың атына депутаттық са уал жолдауымызға, �леуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың (�КК) қызметін жетілдіру мәселелері себеп болып отыр. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Корпорациялар өңірлік тұрғыда құрылғаны жөн

Жергілікті өзін өзі басқару жіті қадағаланса игі

Қоғамдық тамақтандыруорындарын тексеріп тұру қажет

Қарттар мен мүгедектерді тіркеу проблема тудырмасын

Суретті түсірген Ерлан ОМАР, «Егемен Қазақстан»

8 30 СƏУІР 2018 ЖЫЛRESMІ

(Жалғасы. Басы 1-бетте)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ

«2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына

өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

«Есірткіге тəуелді адамдарды əлеуметтік-психологиялық оңалту орта-лығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесін күтіп-ұстауға арналған шығыстарды беруге байланысты 65 296 мың теңге көзделсін.

Облыстық бюджеттерден, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерінен трансферттердің көрсетілген сомаларының республикалық бюджетке түсімдері Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.»;

2) 13-баптың бірінші бөлігі мынадай мазмұндағы 17-1), 17-2) тармақшалармен жəне 22) тармақшадағы «қаржыландыруға бөлу Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.» деген сөздер «қаржыландыруға;» деген сөзбен ауыстырылып, 23) жəне 24) тармақшалармен толықтырылсын:

«17-1) жаңартылған білім беру мазмұны бойынша бастауыш, негізгі жəне жалпы орта білімнің оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының мұғалімдеріне қосымша ақы төлеуге жəне жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен шығыстардың осы бағыт бойынша төленген сомаларын өтеуге;

17-2) ұлттық біліктілік тестінен өткен жəне бастауыш, негізгі жəне жал-пы орта білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын мұғалімдерге педагогикалық шеберлік біліктілігі үшін қосымша ақы төлеуге;»;

«23) жер учаскелерін мемлекет мұқтажы үшін алып қоюға;24) ауызсумен жабдықтаудың баламасыз көздері болып табылатын сумен

жабдықтаудың аса маңызды топтық жəне оқшау жүйелерінен ауызсу беру жөніндегі көрсетілетін қызметтердің құнын субсидиялауға бөлу Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде айқындалады.»;

3) 17, 19, 20, 22 жəне 24-баптар мынадай редакцияда жазылсын:«17-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2018 жылға арналған резервi

77 542 814 мың теңге сомасында бекiтiлсiн.»;«19-бап. Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму

министрлігінің 2018 жылға арналған шығындарының құрамында мемлекеттік мүлікті сенімгерлік басқару шарты бойынша міндеттемелерді орындауға «ҚазАвтоЖол» ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамына аудару үшін 16 070 847 мың теңге сомасында қаражат көзделгені ескерілсін.

20-бап. 2018 жылға арналған республикалық бюджетте мемлекет кепiлдiк берген қарыздарды өтеу жəне оларға қызмет көрсету үшiн 581 635 мың теңге көзделсiн.»;

«22-бап. 2018 жылғы 31 желтоқсанға үкiметтiк борыш лимитi 12 000 000 000 мың теңге мөлшерiнде белгiленсiн.»;

«24-бап. 2018 жылға Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң мемлекеттік-жекешелік əріптестік жобалары бойынша мемлекеттік міндеттемелерінің, оның ішінде мемлекеттік концессиялық мiндеттемелерінің лимитi 1 726 942 051 мың теңге мөлшерінде белгіленсін.»;

4) көрсетілген Заңға 1, 4 жəне 5-қосымшалар осы Заңға 1, 2 жəне 3-қосымшаларға сəйкес редакцияда жазылсын.

2-бап. Осы Заң 2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан РеспубликасыныңПрезиденті Н.НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда, 2018 жылғы 27 сәуір № 148-VI ҚРЗ

«2018 - 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы»Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы»

2018 жылғы 27 сəуірдегі Қазақстан Республикасының № 148-VI ҚРЗ Заңына

1-ҚОСЫМША«2018 - 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы»

2017 жылғы «30» қарашадағы Қазақстан Республикасының№ 113-VI ҚРЗ Заңына

1-ҚОСЫМША2018 жылға арналған республикалық бюджет

Санаты

Атауы Cомасы, мың теңге

Сыныбы

Iшкi сыныбы

I. Кірістер 8 636 675 7191 Салықтық түсімдер 5 592 394 446

1 Табыс салығы 1 755 200 7001 Корпоративтік табыс салығы 1 755 200 700

5 Тауарларға, жұмыстарға жəне қызметтерге салына-тын iшкi салықтар

2 599 259 285

1 Қосылған құн салығы 2 147 825 2422 Акциздер 99 191 5413 Табиғи жəне басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшiн

түсетiн түсiмдер334 920 868

4 Кəсiпкерлiк жəне кəсiби қызметтi жүргiзгенi үшiн алы-натын алымдар

4 516 090

5 Ойын бизнесіне салық 12 805 5446 Халықаралық сауда мен сыртқы операцияларға са-

лынатын салықтар1 210 617 988

1 Кеден төлемдерi 1 176 225 1442 Халықаралық сауда мен операцияларға салынатын басқа

да салықтар34 392 844

8 Заңдық маңызы бар əрекеттерді жасағаны жəне (неме-се) оған уəкілеттігі бар мемлекеттік органдар немесе лауазымды адамдар құжаттар бергені үшін алынатын міндетті төлемдер

27 316 473

1 Мемлекеттік баж 27 316 4732 Салықтық емес түсiмдер 120 224 237

1 Мемлекеттік меншіктен түсетін кірістер 83 408 1871 Мемлекеттік кəсіпорындардың таза кірісі бөлігінің

түсімдері8 606 709

3 Мемлекет меншігіндегі акциялардың мемлекеттік пакеттеріне дивидендтер

13 744 335

4 Мемлекет меншігінде тұрған, заңды тұлғалардағы қатысу үлесіне кірістер

1 937 716

5 Мемлекет меншігіндегі мүлікті жалға беруден түсетін кірістер

46 863 905

6 Бюджет қаражатын банк шоттарына орналастырғаны үшін сыйақылар

700 000

7 Мемлекеттік бюджеттен берілген кредиттер бойынша сыйақылар

3 393 534

9 Мемлекет меншігінен түсетін басқа да кірістер 8 161 9882 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын

мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуінен түсетін түсімдер

2 693 080

1 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуінен түсетін түсімдер

2 693 080

3 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер ұйымдастыратын мемлекеттік сатып алуды өткізуден түсетін ақша түсімдері

265 270

1 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер ұйымдастыратын мемлекеттік сатып алуды өткізуден түсетін ақша түсімдері

265 270

4 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджетінен (шығыстар сметасынан) қамтылатын жəне қаржыландырылатын мемлекеттік мекеме-лер салатын айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар

10 703 587

1 Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін түсімдерді қоспағанда, мемлекеттік бюджет-тен қаржыландырылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджетінен (шығыстар сметасынан) қамтылатын жəне қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер салатын айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар

10 703 587

5 Гранттар 819 6822 Қаржылық көмек 819 682

6 Басқа да салықтық емес түсiмдер 22 334 4311 Басқа да салықтық емес түсiмдер 22 334 431

3 Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер 5 620 0002 Мемлекеттік материалдық резервтен тауарлар сату 5 620 000

1 Мемлекеттік материалдық резервтен тауарлар сату 5 620 0004 Трансферттердің түсімдері 2 918 437 036

1 Төмен тұрған мемлекеттiк басқару органдарынан трансферттер

318 437 036

1 Облыстық бюджеттерден, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерінен трансферттер

318 437 036

4 Ұлттық қордан трансферттер 2 600 000 0001 Республикалық бюджетке Ұлттық қордан трансферт-

тер2 600 000 000

Функцио-налдық топ

Атауы Cомасы, мың теңге

ƏкімшіБағдар-

лама

II. Шығындар 9 370 297 5881 Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер 407 096 889

101 Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі 7 112 488001 Мемлекет басшысының қызметін қамтамасыз ету

жөніндегі қызметтер4 901 292

002 Мемлекеттің ішкі жəне сыртқы саясатының стратегиялық аспектілерін болжамды-талдамалық қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

211 733

003 Мұрағат қорының, баспа басылымдарының сақталуын қамтамасыз ету жəне оларды арнайы пайдалану жөніндегі қызметтер

496 425

008 Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы кітапханасының қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

959 218

009 Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

528 095

011 Қазақстан Республикасында əйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту

15 725

104 Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң Кеңсесi

2 323 526

001 Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

2 323 526

106 Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық 82 620001 Адамның жəне азаматтың құқықтары мен бостандық-

тарының сақталуын қадағалау жөніндегі қызметтер82 620

107 Қазақстан Республикасы Жоғары Сот Кеңесінің Аппараты

128 478

001 Қазақстан Республикасы Жоғары Сот Кеңесінің қызметін қамтамасыз ету жөнінде көрсетілетін қызметтер

128 478

201 Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi 69 840 268001 Қоғамдық тəртіпті қорғау жəне қоғамдық

қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қылмыстық-атқару жүйесі, табиғи жəне техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу жəне оларды жою саласындағы мемлекеттік саясатты айқындау жəне оның іске асырылуын ұйымдастыру жөніндегі қызметтер

69 840 268

204 Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгi 69 960 692001 Сыртқы саяси қызметті үйлестіру жөніндегі

қызметтер47 781 950

003 Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын делимитациялау жəне демаркациялау

235 338

005 Шетелдік іссапарлар 2 995 806008 Шетелдегі дипломатиялық өкілдіктердің арнайы,

инженерлік-техникалық жəне нақты қорғалуын қамтамасыз ету

92 063

013 Халықаралық ұйымдарда, Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығының жарғылық жəне басқа органдарында Қазақстан Республикасының мүдделерін білдіру

413 316

017 Қазақстан Республикасының халықаралық ұйымдарға, өзге де халықаралық жəне басқа органдарға қатысуы

15 338 781

019 Ақпараттық-имидждік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз ету

3 044 822

020 Орталық Азия елдерінде гендермен байланысты тұрақты даму мақсаттарының ұлттандыруына жəрдем көрсету

58 616

217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi 77 649 321001 Бюджеттік жоспарлауды, орындалуын жəне мемлекеттік

бюджеттің атқарылуын бақылауды қамтамасыз ету жəне экономикалық жəне қаржылық қылмыстар мен құқық бұзушылықтарға қарсы іс-қимыл жөніндегі қызметтер

68 946 210

002 Халықаралық қаржы ұйымдары қаржыландыратын инвестициялық жобалардың аудитiн жүзеге асыру

23 296

019 Жеңілдікті тұрғын үй кредиттері бойынша бағамдық айырманы төлеу

10 331

030 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің ақпараттық жүйелерін құру жəне дамыту

195 252

067 Саяси партияларды қаржыландыру 6 161 347072 Салық əкімшілігі жүйесін реформалау 1 032 810091 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің

объектілерін жəне инфрақұрылымын салу293 500

094 Мемлекеттік активтерді басқару 986 575225 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым

министрлігі32 819 168

130 Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін базалық қаржыландыру

6 250 302

217 Ғылымды дамыту 26 568 866241 Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі 6 905 060

001 Энергетика, атом энергиясы, мұнай-газ жəне мұнай-химия өнеркəсібі жəне қоршаған ортаны қорғау саласындағы қызметті үйлестіру жөніндегі қызметтер

6 905 060

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

34 813 292

001 Стандарттау, метрология, өнеркəсіп, инвестициялар тарту, гео-логия, индустриялық саясатты қалыптастыру, инфрақұрылымды жəне бəсекелестік нарықты, көлік жəне коммуникацияны, құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын дамыту сала-сында мемлекеттік саясатты қалыптастыру жəне іске асыру

11 455 168

222 Тұрғын үй құрылыс жинақ салымдары бойынша сыйлықақылар төлеу

22 997 459

232 Халықаралық ұйымдармен бірлесіп жүзеге асырылатын жо-баларды зерттеулердің іске асырылуын қамтамасыз ету

360 665

243 Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі

28 191 764

001 Экономика, сауда саясатын, тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы саясатты қалыптастыру жəне дамыту, табиғи монополиялар субъектілерінің жəне статистика қызметі саласындағы қызметті peттеу, бəсекелестікті қорғауды қамтамасыз ету, өңірлік даму жəне кəсіпкерлікті дамыту саласындағы қызметті үйлестіру жөніндегі көрсетілетін қызметтер

20 571 759

006 Халықаралық ұйымдармен бірлесіп жүзеге асырылатын жоба-ларды зерттеулердің іске асырылуын қамтамасыз ету

708 370

007 Өңірлердің бəсекеге қабілеттілігін арттыру жəне мемлекеттік басқаруды жетілдіру

161 370

057 Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық жəне даму ұйымымен ынтымақтастығы шеңберінде Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық жəне даму ұйымының бастамалары мен құралдарына қатысуы

429 045

073 Əріптестік туралы негіздемелік келісімдер шеңберінде халықаралық қаржы ұйымдарымен бірлесіп жүзеге асы-рылатын Қазақстан Республикасының орнықты дамуына жəне өсуіне жəрдемдесу жөніндегі жобалардың іске асырылуын қамтамасыз ету

2 650 989

081 Статистикалық ақпаратты ұсынуды қамтамасыз ету 2 567 890096 Қазақстан Республикасы мен Экономикалық

ынтымақтастық жəне даму ұйымының арасындағы ынтымақтастық шеңберінде Қазақстан Республикасының əлеуметтік-экономикалық жағдайына зерттеулер жүргізу

1 102 341

246 Қазақстан Республикасы Дін істері жəне азаматтық қоғам министрлігі

2 036 419

001 Дін істері жəне азаматтық қоғам саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру

1 155 824

002 Діни қызмет саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру 880 595247 Қазақстан Республикасы Қорғаныс жəне аэроғарыш

өнеркəсібі министрлігі3 118 843

001 Қорғаныс, аэроғарыш өнеркəсібі жəне электрондық өнеркəсіп, ақпараттандыру жəне байланыс саласындағы ақпараттық қауіпсіздік (киберқауіпсіздік), жұмылдыру даярлығы жəне жұмылдыру саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру жəне іске асыру, мемлекеттік материалдық резервті қалыптастыру жəне дамыту, бірыңғай əскери-техникалық саясатты жəне əскери-техникалық ынтымақтастықты жүргізуге қатысу, қорғаныстық тапсырысты қалыптастыру, орналастыру жəне орындау саласындағы басшылық

2 855 121

002 Авариялар мен апаттар кезінде шұғыл шақыру ақпараттық жүйесін құру

263 722

406 Республикалық бюджеттiң атқарылуын бақылау жөнiндегi есеп комитетi

1 467 449

001 Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылауды қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

1 260 781

007 Мемлекеттік аудит жəне қаржылық бақылау жүйесін жетілдіру

206 668

623 Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі

6 374 763

001 Мемлекеттік қызмет саласындағы бірыңғай мемлекеттiк саясатты қалыптастыру мен іске асыру

5 500 685

008 Мемлекеттік қызмет саласындағы өңірлік хабты институционалдық қолдау жəне мемлекеттік аппарат-ты кəсібилендіру, мемлекеттік қызмет көрсету сапасын қамтамасыз ету жəне сыбайлас жемқорлықтың алдын алу тетіктерін жетілдіру

625 604

012 Республиканың мемлекеттiк қызмет кадрларын тестілеу жөніндегі қызметтер

248 474

637 Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Аппараты

472 469

001 Қазақстан Республикасы Конституциясының республика аумағында жоғары тұруын қамтамасыз ету

472 469

690 Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы 1 838 478001 Сайлау өткізуді ұйымдастыру 1 086 082002 Сайлау өткізу 752 396

693 Материалдық-техникалық қамтамасыз ету басқармасы

13 928 477

001 Қазақстан Республикасы Парламентінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

13 928 477

694 Қазақстан Республикасы Президентiнiң Іс Басқармасы 48 033 314001 Мемлекет басшысының, Премьер-Министрдің жəне

мемлекеттік органдардың басқа да лауазымды адамдарының қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

48 033 314

2 Қорғаныс 530 758 384201 Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi 46 930 887

060 Табиғи жəне техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу жəне жою саласындағы қызметті ұйымдастыру

46 930 887

208 Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгi 483 827 497001 Қорғанысты жəне Қазақстан Республикасының Қарулы

Күштерін ұйымдастыру саласындағы мемлекеттік сая-сатты айқындау жəне іске асыру жөніндегі қызметтер

2 399 475

047 Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік, жұмылдыру дайындығын қамтамасыз ету

481 428 022

3 Қоғамдық тəртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі

631 450 443

104 Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң Кеңсесi

961 756

003 Мемлекеттік мекемелерді фельдъегерлік байланыспен қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

961 756

201 Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi 188 474 024015 Халықты жеке басты куəландыратын құжаттармен,

жүргізуші куəліктерімен, көлік құралдарын мемлекеттік тіркеу үшін құжаттармен, нөмірлік белгілермен қамтамасыз ету

12 229 797

076 Қоғамдық тəртіпті сақтау жəне қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

128 794 565

077 Қылмыстық-атқару жүйесінің қызметін ұйымдастыру 34 269 874078 Ішкі істер органдарының жедел-іздестіру қызметтерін

жүзеге асыру13 179 788

217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi 6 269 855096 Жедел - іздестіру қызметін жəне сотқа дейінгі тергеп-

тексеруді жүзеге асыру6 269 855

221 Қазақстан Республикасы Əдiлет министрлiгi 46 068 418001 Мемлекет қызметін құқықтық қамтамасыз ету 11 946 381005 Адвокаттардың заңгерлік көмек көрсетуі 1 813 004006 Заңнамалық актілердің жəне халықаралық шарттардың

жобаларына ғылыми құқықтық сараптама76 360

009 Құқықтық насихат 643 693047 Мемлекет мүдделерін білдіру жəне қорғау, сот не-

месе төрелік талқылаулар перспективаларын бағалау жəне жер қойнауын пайдалануға келісімшарттар жəне инвестициялық шарттар жобаларына заңгерлік сарап-тама

18 202 643

050 Қазақстанда құқық қорғау тетіктерін жетілдіру жəне БҰҰ əмбебап кезеңдік шолу ұсынымдарын тиімді іске асыру

27 249

055 Қазақстан Республикасы Заңнама институтының қызметін қамтамасыз ету

339 725

059 Сот төрелігінің секторын институционалды түрде нығайту жобасын іске асыру

7 381 078

065 Сот сараптамалары бойынша қызметтер 5 638 285410 Қазақстан Республикасы Ұлттық қауiпсiздiк комитетi 285 615 952

001 Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету 284 074 065002 Ұлттық қауіпсіздік жүйесін дамыту бағдарламасы 1 541 887

411 Қазақстан Республикасы «Сырбар» Сыртқы барлау қызметі

9 893 568

001 Сыртқы барлауды қамтамасыз ету 9 893 568501 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты 35 772 073

001 Сот органдарының азаматтардың жəне ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сотта қорғауды қамтамасыз етуі

35 772 073

502 Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы 24 761 905001 Қазақстан Республикасында заңдардың жəне заңға

тəуелді актілердің дəлме-дəл жəне бірізді қолданылуына жоғары қадағалауды жүзеге асыру

24 656 360

015 Құқықтық статистикалық ақпаратпен қамтамасыз етудің жедел жүйесін құру

105 545

623 Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі

13 827 037

014 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі бірыңғай мемлекеттік саясатты қалыптастыру жəне іске асыру

13 827 037

681 Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі 19 805 855001 Күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін

қамтамасыз ету19 703 553

002 Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметін дамыту бағдарламасы

102 302

4 Бiлiм беру 496 191 418104 Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң Кеңсесi 372 664

009 «Назарбаев Университеті» ДБҰ-ға нысаналы салым 372 664201 Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi 10 551 321

079 Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің кадр-ларын оқыту, біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау

10 551 321

208 Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгi 11 535 483005 Мамандандырылған білім беру ұйымдарында жалпы білім

беру1 200 611

011 Жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі кəсіптік білімі бар мамандар даярлау

9 679 200

017 Техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында мамандар даярлау

655 672

221 Қазақстан Республикасы Əдiлет министрлiгi 39 813060 Сот-сараптама кадрларының біліктілігін арттыру жəне

оларды қайта даярлау39 813

225 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі

420 785 636

001 Білім беру жəне ғылым саласындағы мемлекеттік саясат-ты қалыптастыру жəне іске асыру

6 708 695

060 «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДБҰ-ға нысаналы салым

20 022 991

092 «Назарбаев Университеті» ДБҰ-ға нысаналы салым 36 273 480098 Мектепке дейінгі тəрбие мен білім беруге қолжетімділікті

қамтамасыз ету3 405 300

099 Сапалы мектеп біліміне қолжетімділікті қамтамасыз ету

159 690 076

203 Техникалық жəне кəсіптік білімі бар кадрлармен қамтамасыз ету

4 600 979

204 Жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар кадрлармен қамтамасыз ету

168 992 971

221 Мектепке дейінгі мемлекеттік білім беру ұйымдары кадрларының біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау

328 551

222 Мемлекеттік орта білім беру ұйымдары кадрларының біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау

8 560 720

223 Техникалық жəне кəсіптік білім беру мемлекеттік ұйымдары кадрларының біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау

226 600

224 Мемлекеттік жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары кадрларының біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау

540 781

226 Өнімді инновацияларды ынталандыру 7 472 207227 Орта білім беруді жаңғырту 3 962 285

226 Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі 30 188 194003 Техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру

ұйымдарында мамандар даярлау жəне білім алушыларға əлеуметтік қолдау көрсету

512 257

005 Денсаулық сақтау ұйымдары кадрларының біліктілігін арттыру жəне оларды қайта даярлау

1 474 092

006 Жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар мамандарды даярлау жəне білім алушыларға əлеуметтік қолдау көрсету

28 201 845

240 Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігі

17 969 268

005 Мəдениеттегі жəне өнердегі дарынды балаларды оқыту жəне тəрбиелеу

1 380 025

006 Мəдениет пен өнер саласындағы техникалық, кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында маман-дар даярлау жəне білім алушыларға əлеуметтік қолдау көрсету

1 351 571

007 Мəдениет пен өнер саласында кадрлардың біліктілігін арттыру жəне оларды қайта даярлау

6 444

038 Спорттағы дарынды балаларды оқыту жəне тəрбиелеу 4 237 904040 Спорт саласында кадрлардың біліктілігін арттыру жəне

оларды қайта даярлау7 012

041 Мəдениет пен өнер саласында кадрлар даярлау 10 986 312242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму

министрлігі150 000

236 Тұрғын үй шаруашылығы саласындағы мамандардың біліктілігін арттыру

150 000

243 Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі

153 376

017 Кəсіпкерлік саласындағы кадрлардың біліктілігін артты-ру жəне оларды қайта даярлау

153 376

247 Қазақстан Республикасы Қорғаныс жəне аэроғарыш өнеркəсібі министрлігі

29 993

005 Ғарыш саласында кадрлардың біліктілігін арттыру жəне оларды қайта даярлау

29 993

501 Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты 460 656017 Сот кадрларына жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруді

ұйымдастыру, қайта даярлау жəне біліктілігін арттыру460 656

502 Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы 1 564 144018 Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің кəсіби деңгейін

жоғарылату жəне жоғары білімнен кейінгі білім беру1 564 144

623 Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі

2 213 970

002 Мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру 798 368013 Мемлекеттік қызметшілерді даярлау, қайта даяр-

лау жəне олардың біліктілігін арттыру бойынша көрсетілетін қызметтер

1 415 602

694 Қазақстан Республикасы Президентiнiң Іс Басқармасы

176 900

011 Медицина ұйымдары кадрларының біліктілігін арттыру жəне қайта даярлау

176 900

5 Денсаулық сақтау 1 074 905 916201 Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi 5 147 145

014 Əскери қызметшілерді, құқық қорғау органдарының қызметкерлерін жəне олардың отбасы мүшелерін ем-деу жəне төтенше жағдай кезінде зардап шеккендерге медициналық көмек көрсету жөніндегі қызметтер

5 147 145

208 Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгi 5 055 952008 Қарулы Күштерді медициналық қамтамасыз ету 5 055 952

225 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі

543 314

019 Балаларды сауықтыру, оңалту жəне олардың демалысын ұйымдастыру

543 314

226 Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі

1 046 037 548

001 Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру

16 330 372

(Жалғасы 9-бетте)

30 СƏУІР 2018 ЖЫЛ 9

013 Денсаулық сақтау жəне халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер

1 631 583

020 Денсаулық сақтау жүйесін реформалау 2 975 000024 «Назарбаев Университеті» ДБҰ-ға нысаналы салым 6 169 954053 Арнайы медициналық резервті сақтауды қамтамасыз

ету жəне денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту15 296 930

061 Əлеуметтік медициналық сақтандыру: қолжетімділікті, сапаны, экономикалық тиімділікті жəне қаржылық қорғауды жақсарту

3 329 680

066 Міндетті əлеуметтік медициналық сақтандыру шеңберінде медициналық көмек көрсету жəне оны сүйемелдеу

475 199

067 Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін қамтамасыз ету

954 709 094

070 Қоғамдық денсаулықты сақтау 45 034 736071 Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік-жекешелік

əріптестік жобалары жəне концессиялық жобалар бойынша техникалық көмек іс-шараларын іске асыру

85 000

694 Қазақстан Республикасы Президентiнiң Іс Басқармасы

18 121 957

028 Қазақстан Республикасы Президенті Іс Басқармасы медициналық ұйымдарының қызметін қамтамасыз ету

18 121 957

6 Əлеуметтiк көмек жəне əлеуметтiк қамсыздандыру

2 607 858 105

212 Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi

1 200 000

266 Нəтижелі жұмыспен қамту жəне жаппай кəсіпкерлік жөніндегі іс-шараларды іске асыру

1 200 000

213 Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтiк қорғау министрлiгi

2 606 658 105

001 Еңбек, халықты жұмыспен қамту, əлеуметтік қорғау жəне көші-қон саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру

4 548 275

027 Азаматтардың жекелеген санаттарын əлеуметтік қамсыздандыру жəне олардың төлемдерін жүргізу

2 570 699 721

034 Еңбекті қорғау саласындағы қолданбалы ғылыми- зерттеулер

98 200

056 Əлеуметтік-еңбек саласын ақпараттық-талдамалық қамтамасыз ету жөнінде көрсетілетін қызметтер, жұмыспен қамту саясатын жаңғырту

1 465 013

058 Республикалық деңгейде халықты əлеуметтік қорғау жəне көмек көрсету, сондай-ақ əлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру жəне инфрақұрылымды дамыту

9 949 533

062 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттеріне мүгедектерді жұмысқа орналастыру үшін арнайы жұмыс орындарын құруға жұмыс берушінің шығындарын субсидиялауға берілетін ағымдағы нысаналы трансферттер

105 567

064 Халықты əлеуметтік қорғау жүйесінің орнықты дамуы: əлеуметтік интеграция жəне инклюзия бой-ынша бағдарламаларды ілгерілету

341 975

065 Мемлекеттік əлеуметтік көрсетілетін қызметтер шеңберінде əлеуметтік жұмыстың тиімді жүйесін дамыту үшін техникалық қолдау

113 824

066 Қазақстан Республикасының орнықты дамуына жəне өсуіне жəрдемдесу шеңберінде бағдарламалық жоба-ларды іске асыру

7 213 133

068 Нəтижелі жұмыспен қамту жəне жаппай кəсіпкерлікті дамыту бағдарламасын іске асыру

12 122 864

7 Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық 229 755 594241 Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі 20 794 006

043 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттеріне «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасы шеңберінде инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалауға, дамытуға жəне (немесе) жайластыруға берілетін нысаналы даму трансферттері

20 794 006

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

208 961 588

227 Қарағанды облысының бюджетіне бұзылу аумағынан тұрғындарды көшіру үшін тұрғын-үй жəне жатақхана құрылысына нысаналы даму трансферттері

2 715 101

228 «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасы шеңберінде іс-шараларды іске асыру

103 842 146

229 Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы шеңберінде тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласындағы іс-шараларды іске асыру

102 404 341

8 Мəдениет, спорт, туризм жəне ақпараттық кеңістiк

150 104 719

225 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі

1 777 135

219 Ғылыми-тарихи құндылықтарға, ғылыми-техникалық жəне ғылыми-педагогикалық ақпаратқа қолжетімділікті қамтамасыз ету

1 777 135

240 Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігі

93 339 232

001 Мəдениет, спорт жəне туристік қызмет саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру

1 637 802

017 Ішкі саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету жəне қазақстандық патриотизмді нығайту

49 905

021 Мемлекеттік тілді жəне Қазақстан халқының басқа да тілдерін дамыту

1 349 236

022 Қолданбалы ғылыми зерттеулер 416 878033 Мəдениет жəне өнер саласындағы бəсекелестікті

жоғарылату, қазақстандық мəдени мұраны сақтау, зерделеу мен насихаттау жəне мұрағат ісінің іске асырылу тиімділігін арттыру

55 699 034

035 Бұқаралық спортты жəне спорттың ұлттық түрлерін дамытуды қолдау

1 293 354

036 Жоғары жетістіктер спортын дамыту 28 588 076043 Ұлттық туристік өнімді қалыптастыру мен оны

халықаралық жəне ішкі нарықта ілгерілету4 304 947

245 Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуни-кациялар министрлігі

48 565 558

003 Мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу 46 893 828005 «Ұлттық ақпараттық кеңістікке

автоматтандырылған мониторинг» ақпараттық жүйесін құру

1 671 730

246 Қазақстан Республикасы Дін істері жəне азаматтық қоғам министрлігі

1 439 418

003 Азаматтық қоғам институттары мен мемлекеттің өзара қарым-қатынасын нығайтуды қамтамасыз ету

1 051 687

005 Жастар саясаты жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру 387 731694 Қазақстан Республикасы Президентiнiң Іс

Басқармасы4 983 376

006 Мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу 477 044015 Щучинск–Бурабай курорттық аймағының

инфрақұрылымын дамыту4 282 576

029 Щучинск –Бурабай курорттық аймағының туристік имиджін қалыптастыру

223 756

9 Отын-энергетика кешенi жəне жер қойнауын пайдалану 77 813 665225 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым

министрлігі400 147

024 Сейсмологиялық ақпарат мониторингі 400 147241 Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі 68 243 716

003 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттеріне газ тасымалдау жүйесін дамытуға берілетін нысаналы даму трансферттері

14 057 974

009 «Қарағандыкөмір» бұрынғы өндірістік бірлестігінің шах-талары жəне көмір тіліктері қызметінің салдарын жою

1 499 102

036 Атомдық жəне энергетикалық жобаларды дамыту 2 834 194041 Жылу-электр энергетикасын дамыту 49 852 446

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

9 169 802

056 Экономика салаларында энергия тиімділігін арттыру-ды қамтамасыз ету

382 525

089 Жер қойнауын ұтымды жəне кешенді пайдала-нуды жəне Қазақстан Республикасы аумағының геологиялық зерттелуін арттыру

8 787 277

10 Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны жəне жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

201 570 227

212 Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi

194 565 996

001 Ауыл шаруашылығы, табиғатты пайдалану жəне жер ресурстарын пайдалану саласындағы жоспарлау, реттеу, басқару

13 820 119

249 Мал шаруашылығын дамыту үшін жəне мал шаруашылығы өнiмiн өндіруге, өткізуге жағдай жасау

22 001 951

250 Қаржылық көрсетілетін қызметтердің қолжетімділігін арттыру

74 416 669

254 Су ресурстарын тиімді басқару 38 352 502255 Өсімдік шаруашылығы өнiмiн өндіруді, өткізуді дамы-

ту үшін жағдай жасау6 754 516

256 Орман ресурстары мен жануарлар əлемін сақтау мен дамытуды басқару, қамтамасыз ету

18 805 325

259 Жер ресурстары туралы ақпаратқа қолжетімділікті арттыру

9 313 209

261 Су бөлу жөнінде уағдаластыққа сəйкес трансшекаралық өзендердің ағындысын шекаралас елдерден келуін қамтамсыз ету

165 637

265 Ауыл шаруашылығы өнiмiн өңдеуді дамыту үшін жағдай жасау

766 074

267 Білімнің жəне ғылыми-зерттеулердің қолжетімділігін арттыру

8 273 133

268 Ирригациялық жəне дренаждық жүйелерді жетілдіру 1 896 861241 Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі 6 123 885

037 Қоршаған ортаның сапасын тұрақтандыру жəне жақсарту

225 991

038 Парниктік газдар шығарындыларын қысқарту 139 972039 Гидрометеорологиялық жəне экологиялық

мониторингті дамыту5 757 922

694 Қазақстан Республикасы Президентiнiң Іс Басқармасы

880 346

007 Ормандар мен жануарлар дүниесін күзету, қорғау, өсімін молайту

880 346

11 Өнеркəсіп, сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі 9 427 453241 Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі 133 200

040 Мұнай-газ химиясы өнеркəсібін жəне жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардағы жергілікті қамтуды дамыту

133 200

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

8 930 572

057 Өнеркəсіп саласындағы технологиялық сипаттағы қолданбалы ғылыми зерттеулер

1 720 939

090 Өнеркəсіп салаларының дамуына жəрдемдесу жəне өнеркəсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету

4 145 004

225 Сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметін жетілдіру іс-шараларын іске асыру

3 064 629

247 Қазақстан Республикасы Қорғаныс жəне аэроғарыш өнеркəсібі министрлігі

363 681

006 Ақпаратты сақтауды қамтамасыз ету 363 68112 Көлiк жəне коммуникация 572 618 342

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

498 777 773

003 Республикалық деңгейде автомобиль жолдарын дамыту 216 255 188013 Жүйелі ішкі авиатасымалдарды субсидиялау 1 877 431015 Əлеуметтік маңызы бар облысаралық қатынастар бой-

ынша теміржол жолаушылар тасымалдарын субсидиялау26 600 000

016 Астана қаласының бюджетіне «Жаңа көлік жүйесі» жобасын іске асыру үшін заңды тұлғалардың жарғылық капиталын ұлғайтуға берілетін нысаналы даму трансферттері

9 060 000

091 Ортақ пайдаланымдағы автомобиль жолдарын жөндеу жəне олардың сапасын жақсартуға бағытталған күтіп-ұстау бойынша жұмыстарды ұйымдастыру

195 640 344

092 Су көлігін жəне су инфрақұрылымын ұстау, дамыту 7 667 597093 Азаматтық авиацияны жəне əуе көлігін дамыту 8 600 000212 Əлеуметтік маңызды қатынастар бойынша жолаушы-

лар тасымалдаушының жəне вагондар (контейнерлер) операторының вагондарды сатып алуын несиелеуде немесе қаржы лизингінде сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялау

7 466 946

213 Қалалық рельстік көліктің дамуын қамтамасыз ету 9 039 420233 Мемлекеттік мүлікті сенімгерлік басқару шарты бой-

ынша міндеттемелерін орындау16 070 847

240 Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы өткізу пункттерін салу жəне реконструкциялау

500 000

245 Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуника-циялар министрлігі

65 744 607

001 Байланыс, ақпараттандыру жəне ақпарат саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыру жəне іске асыру

3 349 717

002 «Электрондық үкіметті», инфокоммуникациялық инфрақұрылымды жəне ақпараттық қауіпсіздікті дамыту

62 394 890

247 Қазақстан Республикасы Қорғаныс жəне аэроғарыш өнеркəсібі министрлігі

8 095 962

008 Ғарыш қызметі саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер 707 752010 Ғарыштық инфрақұрылымның сақталуын қамтамасыз

ету жəне пайдалануды кеңейту7 308 210

014 Ғылыми-технологиялық мақсаттағы ғарыш жүйесін құру 80 00013 Басқалар 201 728 016

204 Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгi 2 062 876006 Өкілдік шығындар 2 062 876

217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi 99 329 215010 Қазақстан Республикасы Үкіметінің резерві 77 542 814099 «Астана» халықаралық қаржы орталығының

əкімшілігі» АҚ-ға нысаналы аударым20 000 000

120 Мемлекеттік-жекешелік əріптестік жобалар бойын-ша мемлекеттік міндеттемелерді орындау

1 786 401

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

52 100 303

061 Техникалық реттеу жəне метрология саласындағы көрсетілетін қызметтер

2 199 051

120 Мемлекеттік-жекешелік əріптестік жобалар бойын-ша мемлекеттік міндеттемелерді орындау

40 018 326

204 Инвестициялар тарту үшін жағдай жасау 8 654 274205 Қазақстан Республикасының инновациялық дамуын

қамтамасыз ету1 228 652

243 Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі

27 958 027

062 Бюджеттік инвестициялық жобалардың техникалық-экономикалық негіздемелерін жəне мемлекеттік-жекешелік əріптестік жобалардың, оның ішінде концессиялық жобалардың конкурстық құжаттамаларын əзірлеу немесе түзету, сондай-ақ қажетті сараптамаларын жүргізу, мемлекеттік-жекешелік əріптестік жобаларды, оның ішінде концессиялық жобаларды консультациялық сүйемелдеу

645 000

065 «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясы» АҚ-ға нысаналы аударым

13 509 654

082 Өңірлерді дамытудың 2020 жылға дейінгі бағдарламасы шеңберінде моноқалаларда жəне өңірлерде іс-шараларды іске асыру

3 428 902

087 «Бизнестің жол картасы-2020» бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы шеңберінде іс-шараларды іске асыру

10 374 471

245 Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуни-кациялар министрлігі

217 657

120 Мемлекеттік-жекешелік əріптестік жобалар бойын-ша мемлекеттік міндеттемелерді орындау

217 657

247 Қазақстан Республикасы Қорғаныс жəне аэроғарыш өнеркəсібі министрлігі

11 759 869

012 Жұмылдыру дайындығы, жұмылдыру жəне мемлекеттік материалдық резервті қалыптастыру іс-шараларын іске асыру

11 759 869

623 Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі

1 337 296

003 Астана қаласының бюджетіне мемлекеттік əкімшілік қызметшілердің еңбекақысын жаңа жүйе бойынша арттыруға берілетін ағымдағы нысаналы трансферттер

1 337 296

694 Қазақстан Республикасы Президентiнiң Іс Басқармасы

6 962 773

008 Қазақстан Республикасы Президенті Іс Басқармасының объектілерін салу жəне реконструкциялау

6 962 773

14 Борышқа қызмет көрсету 597 229 892217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi 597 229 892

013 Үкіметтік борышқа қызмет көрсету 597 229 89215 Трансферттер 1 581 788 525

217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi 1 581 788 525097 Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан

тартылған қаражаттың бір бөлігін қайтару8 443 021

400 Облыстық бюджеттерге субвенциялар 1 573 345 504III. Таза бюджеттік кредит беру 113 475 991Бюджеттік кредиттер 236 519 381

7 Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық 36 669 291241 Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі 2 288 677

042 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерiне жылумен жабдықтау жүйелерін реконструкциялау жəне құрылыс үшін кредит беру

2 288 677

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

34 380 614

224 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерiне жылу, сумен жабдықтау жəне су бұру жүйелерін реконструкция жəне құрылыс үшін кредит беру

34 380 614

10 Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны жəне жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

118 420 149

212 Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi

104 759 007

262 Агроөнеркəсіптік кешен субъектілерін қолдау жөніндегі іс-шараларды жүргізу үшін «Аграрлық несие корпора-циясы» АҚ-ға кредит беру

60 000 000

264 Облыстық бюджеттерге нəтижелі жұмыспен қамтуды жəне жаппай кəсіпкерлікті дамытуға кредит беру

44 759 007

243 Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі

13 661 142

034 Мамандарды əлеуметтік қолдау шараларын іске асы-ру үшін жергілікті атқарушы органдарға берілетін бюджеттік кредиттер

13 661 142

11 Өнеркəсіп, сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі

13 000 000

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

13 000 000

241 Автобустарды, комбайндарды жəне тракторларды жасаудың отандық өндірушілерін қолдау шеңберінде автобустарды, тракторлар мен комбайндарды ли-зингке сату бойынша «Қазақстан Даму банкі» АҚ арқылы кейіннен «ҚДБ-Лизинг» АҚ кредиттеу арқылы «Бəйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ кредиттеу

13 000 000

12 Көлiк жəне коммуникация 12 537 182242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму

министрлігі12 537 182

219 «ҚДБ-лизинг» АҚ арқылы жолаушылар вагон паркін жаңартуын қаржыландыру үшін кейіннен «Қазақстан Даму Банкі» АҚ-ның кредиттеу «Бəйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ кредиттеу

12 537 182

13 Басқалар 55 892 759217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi 581 635

011 Мемлекеттік кепілдіктер бойынша міндеттемелерді орындау

581 635

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

46 000 000

217 Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының жобаларын қаржыландыру үшін «Қазақстан Даму Банкі» АҚ кейіннен кредит беру жолымен, «Бəйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ арқылы кредит беру

12 000 000

220 Ұлттық экономиканың бəсекеге қабілеттілігі мен орнықтылығын қамтамасыз ету үшін «Бəйтерек» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ кредиттеу

10 000 000

СанатыАтауы Cомасы,

мың теңгеСыныбы

Iшкi сыныбы

Бюджеттік кредиттерді өтеу 123 043 3905 Бюджеттік кредиттерді өтеу 123 043 390

1 Бюджеттік кредиттерді өтеу 121 117 2591 Мемлекеттік бюджеттен берілген бюджеттік

кредиттерді өтеу121 117 259

2 Төленген мемлекеттік кепілдіктер бойынша талаптарды қайтару

1 926 131

1 Төленген мемлекеттік кепілдіктер бойынша талап-тарды заңды тұлғалардың қайтаруы

1 926 131

Функционалдық топ

Атауы Cомасы, мың теңгеƏкімші

Бағдар-лама

IV. Қаржы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдо

36 155 287

Қаржы активтерін сатып алу 36 155 287

1 Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер 9 748 145217 Қазақстан Республикасы Қаржы министрлiгi 9 748 145

006 Халықаралық қаржы ұйымдарының акцияларын сатып алу 9 748 1454 Бiлiм беру 223 099

212 Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi

223 099

263 Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының шеңберінде зертхана-лар құру үшін «Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы» КЕАҚ жарғылық капиталын ұлғайту

223 099

10 Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны жəне жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

16 957 929

212 Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгi

16 957 929

241 «Қазсушар» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнының жарғылық капиталын ұлғайту

9 950 929

258 Агроөнеркəсіптік кешенді дамытуды ынталанды-ру жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыру үшін «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі» АҚ жарғылық капиталын ұлғайту

2 880 000

269 Ғылыми ұйымдарды жаңғырту үшін «Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы» КЕАҚ жарғылық капиталын ұлғайту

4 127 000

11 Өнеркəсіп, сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі

169 414

242 Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі

169 414

237 Сынақ зертханасын жаңғырту үшін «Қазақ құрылыс жəне сəулет ғылыми-зерттеу жəне жобалау инсти-туты» АҚ жарғылық капиталын ұлғайту

169 414

12 Көлiк жəне коммуникация 9 056 700245 Қазақстан Республикасы Ақпарат жəне коммуника-

циялар министрлігі3 617 138

004 Цифрлық телерадиохабарды енгізу жəне дамыту үшін «Зерде» ұлттық инфокоммуникациялық холдингі» АҚ жарғылық капиталын ұлғайту

3 617 138

247 Қазақстан Республикасы Қорғаныс жəне аэроғарыш өнеркəсібі министрлігі

5 439 562

007 Нысаналы ғарыш жүйелерін, технологияларды құру жəне оларды пайдалану, сондай-ақ Құрастырма-сынақ кешенін салу үшін «Қазақстан Ғарыш Сапары» ұлттық компаниясы» АҚ жарғылық капиталын ұлғайту

5 439 562

Санаты

Атауы Cомасы, мың теңге

СыныбыIшкi сы-ныбы

Қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер 06 Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін

түсімдер 0

1 Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер

0

1 Қаржы активтерін ел ішінде сатудан түсетін түсімдер

0

Атауы Cомасы, мың теңге

V. Бюджет тапшылығы (профициті) -883 253 147VI. Мұнайға қатысты емес тапшылығы (профициті)

-4 330 528 103

VII. Бюджет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану)

883 253 147

«2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы 2018 жылғы

27 сəуірдегі Қазақстан Республикасының № 148-VI ҚРЗ Заңына 2 – ҚОСЫМША

«2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» 2017 жылғы «30» қарашадағы Қазақстан Республикасының № 113-VI ҚРЗ Заңына 4 - ҚОСЫМША

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына жіберілетін 2018 жылға арналған түсімдердің көлемі

Санаты Сыныбы Iшкi сыныбы

Атауы Сомасы, мың теңге

Барлығы 2 005 183 5611 Салықтық түсімдер 1 885 005 623

01 Табыс салығы 790 826 2151 Корпоративтік табыс салығы 790 826 215

05 Тауарларға, жұмыстарға жəне қызметтерге салынатын iшкi салықтар

1 094 179 408

3 Табиғи жəне басқа ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер

1 094 179 408

2 Салықтық емес түсімдер 135 36304 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын,

сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджетінен (шығыстар сметасынан) қамтылатын жəне қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер салатын айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар

135 363

2 Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджетінен (шығыстар сметасынан) қамтылатын жəне қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер мұнай секторы кəсіпорындарына салатын айыппұлдар, өсімпұлдар, санкциялар, өндіріп алулар

135 363

06 Басқа да салықтық емес түсімдер 01 Басқа да салықтық емес түсімдер 0

3 Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер 42 57503 Жерді жəне материалдық емес активтерді сату 42 575

1 Жерді сату 42 5756 Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін

түсімдер120 000 000

01 Мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер 120 000 0001 Қаржы активтерін ел ішінде сатудан түсетін түсімдер 120 000 000

«2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2018 жылғы

27 сəуірдегі Қазақстан Республикасының № 148-VI ҚРЗ Заңына 3 - ҚОСЫМША

«2018 – 2020 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» 2017 жылғы «30» қарашадағы Қазақстан Республикасының № 113-VI ҚРЗ Заңына 5 - ҚОСЫМША

2018 жылға арналған республикалық бюджетті атқарупроцесінде секвестрлеуге жатпайтын республикалық

бюджеттік бағдарламалардың (кіші бағдарламалардың) тізбесіФункционалдық топ Əкімші Атауы Бағдарлама Кіші бағдарлама04 Білім беру

225 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлiгi099 Сапалы мектеп біліміне қолжетімділікті қамтамасыз ету

100 Балаларды республикалық білім беру ұйымдарында оқыту жəне тəрбиелеу

101 Назарбаев Зияткерлік мектептерінде мемлекеттік білім беру тапсырысын іске асыру

110 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттеріне орта білім беру ұйымдарын жан басына шаққандағы қаржыландыруды сынақтан өткізуге берілетін ағымдағы нысаналы трансферттер

05 Денсаулық сақтау226 Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі

067 Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін қамтамасыз ету100 Əлеуметтік медициналық сақтандыру қорына тегін медициналық

көмектің кепілдік берілген көлемін төлеуге берілетін трансферттер

105 Инновациялық медициналық технологияларды қолдану арқылы медициналық көмек көрсету жəне шетелде емдеу

106 Əлеуметтік медициналық сақтандыру қоры арқылы қаржыландырылатын бағыттарды қоспағанда, əлеуметтік мəні бар аурулармен ауырған науқастарға медициналық көмек көрсету

107 Санитариялық авиация нысанында медициналық көмек көрсету108 Денсаулық сақтау ұйымдарына тегін медициналық көмектің

кепілдік берілген көлемін көрсету бойынша шығындарын өтеу070 Қоғамдық денсаулықты сақтау

100 Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету

RESMІ

231 Алдын ала жəне аралық тұрғын үй қарыздарын беру үшін «Қазақстанның Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» акционерлік қоғамына бюджеттік кредит беру

24 000 000

243 Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі

9 311 124

048 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерiне облыс орталықтарында, Астана, Алматы, Түркістан, Семей қалаларында жəне моноқалаларда кəсіпкерлікті дамытуға жəрдемдесуге кредит беру

9 311 124

(Жалғасы. Басы 1, 8-беттерде)

(Соңы. 10-бетте)

10 30 СƏУІР 2018 ЖЫЛ

101 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттеріне вакциналарды жəне басқа да иммундық-биологиялық препараттарды сатып алуға берілетін ағымдағы нысаналы трансферттер

102 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының бюджеттерiне саламатты өмір салтын насихаттауға берiлетiн ағымдағы нысаналы трансферттер

104 Саламатты өмір салтын насихаттау105 ЖИТС профилактикасы жəне оған қарсы күрес жөніндегі іс-

шараларды іске асыру106 Облыстық бюджеттерге, Астана жəне Алматы қалаларының

бюджеттерiне ЖИТС профилактикасы жəне оған қарсы күрес жөніндегі іс-шараларды іске асыруға ағымдағы нысаналы трансферттер

06 Əлеуметтік көмек жəне əлеуметтiк қамсыздандыру213 Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтік

қорғау министрлігі027 Азаматтардың жекелеген санаттарын əлеуметтік қамсыздандыру

жəне олардың төлемдерін жүргізу100 Ортақ зейнетақыларды төлеу101 Мемлекеттiк базалық зейнетақы төлемдері103 Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында міндетті зейнетақы

жарналары мен міндетті кəсiптiк зейнетақы жарналарының сақталуының мемлекеттiк кепiлдiгі бойынша міндеттеме төлеу

104 Мүгедектігі бойынша берілетін мемлекеттік базалық жəрдемақы105 Асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша берілетін

мемлекеттік базалық жəрдемақы106 Жасына байланысты берілетін мемлекеттік базалық жəрдемақы107 Жерлеуге берiлетiн жəрдемақы108 Мемлекеттік арнайы жəрдемақылар109 Бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты

табысынан айырылу жағдайына төленетін əлеуметтік төлемдерді алушыларға міндетті зейнетақы жарналарын субсидиялау

111 Заңды тұлғаның қызметі тоқтатылған жағдайда, мемлекетке сот жүктеген, адам өмірі мен денсаулығына келтірілген зиянды өтеу

131 Семей ядролық сынақ полигонындағы ядролық сынақтардың салдарынан зардап шеккен азаматтарға біржолғы мемлекеттік ақшалай өтемақылар

132 Жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандары болған ақталған азаматтарға берілетін біржолғы ақшалай өтемақы

133 Бала тууға байланысты берілетін біржолғы мемлекеттік жəрдемақылар

134 Бiр жасқа дейiнгі баланы күту үшін төленетін мемлекеттік жəрдемақылар

135 Мүгедек балаларды тəрбиелеуші ата-аналарға, қамқоршыларға мемлекеттік жəрдемақылар

138 Бала кезінен бірінші топтағы мүгедекке күтімді жүзеге асыратын отбасыларға (адамдарға) мемлекеттік жəрдемақылар

140 «Алтын алқа», «Күміс алқа» белгілерімен марапатталған немесе бұрын «Батыр-ана» атағын алған жəне «Ана даңқы» орденімен марапатталған көп балалы аналарға мемлекеттік жəрдемақылар

143 Арнаулы мемлекеттік жəрдемақылар

(Соңы. Басы 1, 8-9-беттерде)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ

«Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер

мен толықтырулар енгізу туралы

1-бап. «Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» 2008 жылғы 20 қазандағы Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2008 ж., № 17-18, 70-құжат; 2010 ж., № 11, 59-құжат; 2013 ж., № 14, 75-құжат; 2014 ж., № 16, 90-құжат; 2015 ж., № 19-І, 98-құжат; 2017 ж., № 16, 56-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) бүкіл мəтін бойынша «Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)», «облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)», «об-лыстар (республикалық маңызы бар қала, астана)», «Облыс (республикалық маңызы бар қала, астана)», «облыс (республикалық маңызы бар қала, астана)», «Облыстар (республикалық маңызы бар қала, астана)», «облысқа (республикалық маңызы бар қалаға, астанаға)» деген сөздер тиісінше «Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың», «облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың», «облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана», «Облыс, республикалық маңызы бар қала, астана», «облыс, республикалық маңызы бар қала, астана», «Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана», «облысқа, республикалық маңызы бар қалаға, астанаға» деген сөздермен ауыстырылсын;

2) кіріспе мынадай редакцияда жазылсын:«Осы Заң Қазақстан халқы Ассамблеясының мəртебесін, оны қалыптастыру

тəртібін жəне оның қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыруға, мемлекеттік органдардың, ұйымдардың жəне азаматтық қоғам институттарының этносаралық қатынастар саласындағы өзара іс-қимылының тиімділігін арттыруға бағытталған жұмысын ұйымдастыруды айқындайды.»;

3) 1-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын: «1. Қазақстан халқы Ассамблеясы (бұдан əрі – Ассамблея) – заңды тұлға түрінде

құрылмайтын, Қазақстан Республикасының Президенті құратын, қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясатты əзірлеуге жəне іске асыруға ықпал ететін мекеме.»;

4) 3-бап мынадай редакцияда жазылсын:«3-бап. Ассамблеяның мақсатыАссамблеяның мақсаты қазақ халқының топтастырушы рөлін арқау ете отырып,

қазақстандық патриотизм, Қазақстан этностарының азаматтық жəне рухани-мəдени ортақтығы негізінде Қазақстан Республикасында қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету болып табылады.»;

5) 4-баптың 1), 2) жəне 6) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:«1) мемлекеттік органдардың, ұйымдардың жəне азаматтық қоғам институттарының

этносаралық қатынастар саласындағы тиімді өзара іс-қимылын қамтамасыз ету, қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті одан əрі нығайту үшін қолайлы жағдайлар жасау;

2) Қазақстан халқының бірлігін нығайту;»;«6) Қазақстан халқының дəстүрлерін, тілдері мен мəдениетін сақтау жəне дамыту

болып табылады.»; 6) 5-баптың 3) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:«3) тегіне, əлеуметтік, лауазымдық жəне мүліктік жағдайына, жынысына, нəсіліне,

ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешқандай кемсітуге жол бермеушілік;»;

7) 6-бапта:1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:«1) қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету жөніндегі

мемлекеттік саясатты əзірлеуге жəне іске асыруға жəрдемдесу;»;

4) тармақша алып тасталсын;6), 7), 8), 13) жəне 14) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын:«6) елде жəне шетелде қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірліктің қазақстандық

моделін танымал ету;7) қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайтуға бағытталған ағартушылық

жəне баспа қызметін жүзеге асыру;8) этносаралық қатынастар аясында, оның ішінде мемлекеттік тіл мен Қазақстан

халқының басқа да тілдерін қолдану саласында мониторингті жүзеге асыру;»;«13) қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлік мəселелері бойынша мемлекеттік

органдар мен қоғамдық бірлестіктердің диалогын қамтамасыз ететін семинарларды, конференцияларды өткізу, сондай-ақ өзге де іс-шараларды жүзеге асыру;

14) қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайту бойынша мемлекеттік органдармен, ұйымдармен, азаматтық қоғам институттарымен жəне халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау;»;

мынадай мазмұндағы 14-1) тармақшамен толықтырылсын:«14-1) қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлік саласындағы қайырымдылықты,

медиацияны дамытуға жəрдемдесу;»;15) жəне 16) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын:«15) Қазақстан этностарының өз тарихи отанымен байланысын дамытуға

жəрдемдесу;16) Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін, қоғамдық келісім

мен жалпыұлттық бірлікті нығайту жөніндегі өзге де қызмет болып табылады.»;8) 8-бап мынадай редакцияда жазылсын:«8-бап. Ассамблеяның құрылымы1. Ассамблеяның құрылымын Ассамблеяның Сессиясы, Кеңесі, Аппараты

(Хатшылығы), Ассамблеяның атқарушы органы, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың ассамблеялары, Ассамблеяның этномəдени бірлестіктері құрайды.»;

9) 9-баптың 4-тармағының 3) тармақшасы алып тасталсын жəне 4) тармақшасындағы «есептерін тыңдау;» деген сөздер «есептерін тыңдау болып табылады.» деген сөздермен ауыстырылып, 5) тармақшасы алып тасталсын;

10) 10-бапта:2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «2. Кеңес Ассамблеяның республикалық этномəдени бірлестіктерінің, облыс-

тар, республикалық маңызы бар қалалар, астана ассамблеяларының, мемлекеттік органдардың басшылары қатарынан қалыптастырылатын алқалы орган болып табы-лады. Қазақстан Республикасы Президентінің шешімі бойынша Кеңестің құрамына Ассамблеяның басқа да мүшелері енгізілуі мүмкін.»;

4-тармақ мынадай мазмұндағы 4-1) тармақшамен толықтырылсын: «4-1) қоғамдық наградаларды тағайындау жəне олар туралы ережелерді бекіту;»;11) мынадай мазмұндағы 10-1-баппен толықтырылсын:«10-1-бап. Кеңес мүшелерінің құқықтары мен міндеттері1. Кеңестің мүшелері өз қызметін жүзеге асырған кезде: 1) Кеңестің тапсырмасы бойынша орталық мемлекеттік жəне жергілікті атқарушы

органдарда Ассамблеяның мүддесін білдіруге, сондай-ақ олардың консультативтік-кеңесші органдарының құрамдарына кіруге;

2) облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана ассамблеяларының сес-сиялары мен кеңестері отырыстарының жұмысына қатысуға;

3) Кеңестің отырыстарында қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайту бойынша қоғамдық маңызы бар мəселелерді қарау жөнінде ұсыныстар енгізуге;

4) қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайту мəселелері бойынша орталық мемлекеттік органдарға жəне жергілікті атқарушы органдарға Ассамблеяның жұмыс органы арқылы өтініштер жіберуге;

5) Ассамблеяның жұмыс органына қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайтуға қосқан үлесі үшін этномəдени бірлестіктердің мүшелерін, сондай-ақ басқа да адамдарды көтермелеу жөнінде ұсыныстар енгізуге құқылы.

2. Кеңестің мүшесі Кеңестің жұмысына, сондай-ақ Ассамблея ұйымдастыратын іс-шараларға қатысуға міндетті.»;

12) 11-баптың 4-тармағында:1) жəне 1-1) тармақшалар мынадай редакцияда жазылсын: «1) Төраға мен Кеңестің қызметін ұйымдастыру жəне қамтамасыз ету, оның

ішінде олардың қызметін сараптамалық-талдамалық, ақпараттық жəне өзге де түрде қолдап отыру;

1-1) мемлекеттік органдардың, ұйымдардың жəне азаматтық қоғам институттарының қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайту бойынша жұмысын үйлестіру;»;

мынадай мазмұндағы 1-2), 1-3), 1-4) жəне 1-5) тармақшалармен толықтырылсын: «1-2) Ассамблеяның атқарушы органының жұмысын үйлестіру;1-3) Ассамблеяның атқарушы органының үлгілік құрылымын жəне штат санын

келісу;1-4) жеке жəне заңды тұлғалардың жалпымемлекеттік маңызы бар жəне

этносаралық қатынастар саласын қозғайтын өтініштерін қарау;1-5) Ассамблея мен оның құрылымының орталық мемлекеттік жəне жергілікті

атқарушы органдармен өзара іс-қимылын ұйымдастыру;»;2) тармақша алып тасталсын;13) 12-баптың 2-тармағының 1-1) тармақшасы алып тасталсын;14) 13-бапта:1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«1. Ассамблея Төрағасының орынбасарларын Қазақстан Республикасының

Президенті тағайындайды. Этномəдени бірлестіктерден Ассамблея Төрағасының орынбасарларын Кеңестің

ұсынымы негізінде ротациялау қағидатына сəйкес Қазақстан Республикасының Президенті тағайындайды.

Ассамблея Төрағасының орынбасарларын ротациялау кезеңін Қазақстан Республикасының Президентi айқындайды.»;

2-тармақ мынадай мазмұндағы 2-1) тармақшамен толықтырылсын: «2-1) Ассамблея Төрағасының, Ассамблеяның жұмыс органының Сессиялар мен

Кеңес шешiмдерiн іске асыру жөніндегі тапсырмаларын орындайды;»;мынадай мазмұндағы 3-тармақпен толықтырылсын:«3. Қазақстан Республикасының Президенті тағайындайтын Ассамблея Төрағасы

орынбасарларының қызметін Ассамблеяның атқарушы органы қамтамасыз етеді.»;15) мынадай мазмұндағы 13-1-баппен толықтырылсын: «13-1-бап. Ассамблеяның жəне облыстар, республикалық маңызы бар қалалар,

астана ассамблеяларының атқарушы органдары1. Қазақстан Республикасының Президенті құратын, Қазақстан Республикасы

Президентінің жанындағы республикалық мемлекеттік мекеме Ассамблеяның атқарушы органы болып табылады.

Ассамблеяның атқарушы органының қызметі Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін жарғымен регламенттеледі.

Ассамблеяның атқарушы органы қызметінің мақсаты Ассамблеяның жұмыс істеуін ұйымдастырушылық, қаржылық, материалдық-техникалық жəне өзге де қамтамасыз етудің тиімді жүйесін құру болып табылады.

Ассамблеяның атқарушы органының басшысы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тəртiппен лауазымға тағайындалады жəне лауазымынан босатылады.

2. Облыс, республикалық маңызы бар қала, астана əкімі аппаратының жанындағы коммуналдық мемлекеттік мекеме облыс, республикалық маңызы бар қала, астана ассамблеясының атқарушы органы болып табылады.

Облыс, республикалық маңызы бар қала, астана ассамблеясының атқарушы органы қызметінің мақсаты облыс, республикалық маңызы бар қала, астана ассамблеясының жұмыс істеуін ұйымдастырушылық, қаржылық, материалдық-техникалық жəне өзге де қамтамасыз етудің тиімді жүйесін құру болып табылады.

Облыс, республикалық маңызы бар қала, астана ассамблеясының атқарушы

органының басшысы Ассамблея Аппаратымен (Хатшылығымен) келісу бойынша лауазымға тағайындалады жəне лауазымынан босатылады.»;

16) 14-бап мынадай мазмұндағы 8-тармақпен толықтырылсын:«8. Облыс, республикалық маңызы бар қала, астана ассамблеясының аппараты

(хатшылығы):1) облыс, республикалық маңызы бар қала, астана ассамблеясының төрағасы мен

кеңесінің қызметін қамтамасыз етеді; 2) өңірдегі қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайтудың жай-күйі мен

перспективалары туралы ақпаратты тұрақты негізде жинауды жүзеге асырады жəне оны Ассамблея Аппаратына (Хатшылығына) тоқсан сайын береді;

3) өңірдегі қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыру мəселелері бойынша жергілікті атқарушы органдардың жұмысын үйлестіреді, жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен, этномəдени жəне өзге де қоғамдық бірлестіктермен өзара іс-қимыл жасайды;

4) облыс, республикалық маңызы бар қала, астана ассамблеясының атқарушы органының қызметiн үйлестіреді.»;

17) мынадай мазмұндағы 14-1-баппен толықтырылсын:«14-1-бап. Ассамблеяның этномəдени бірлестіктері1. Ассамблеяның этномəдени бірлестіктері – Ассамблеяның мақсаты мен

міндеттерін бөлісетін, осы Заңның жəне Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнің негізінде жұмыс істейтін коммерциялық емес ұйымдар.

Ассамблеяның этномəдени бірлестіктері қызметінің мақсаттары азаматтардың белсенділігі мен өзіндік əрекетін дамыту, олардың дəстүрлерді, тілдер мен мəдениетті сақтау жəне дамыту саласындағы мүдделерін қанағаттандыру болып табылады.

2. Ассамблеяның этномəдени бірлестіктері қоғамдық бірлестіктердің ұйымдық-құқықтық нысанында құрылады жəне Ассамблеяның жергілікті, өңірлік немесе республикалық этномəдени бірлестіктері ретінде жұмыс істеуі мүмкін.

Ассамблеяның жергілікті этномəдени бірлестіктеріне Қазақстан Республикасының бір облысы, оның ішінде республикалық маңызы бар қаласы, астанасы шегінде жұмыс істейтін жəне Ассамблеяның мақсаттары мен міндеттерін іске асыру үшін этнос өкілдерін топтастыратын қоғамдық бірлестіктер жатады.

Ассамблеяның өңірлік этномəдени бірлестіктеріне Қазақстан Республикасы облыстарының, оның ішінде республикалық маңызы бар қалаларының, астанасының жартысынан аз аумағында өздерінің құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) бар жəне Ассамблеяның мақсаттары мен міндеттерін іске асыру үшін эт-нос өкілдерін топтастыратын қоғамдық бірлестіктер жатады.

Ассамблеяның республикалық этномəдени бірлестіктеріне Қазақстан Республикасы облыстарының, оның ішінде республикалық маңызы бар қалаларының, астанасының жартысынан астам аумағында өздерінің құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) бар жəне Ассамблеяның мақсаттары мен міндеттерін іске асыру үшін эт-нос өкілдерін топтастыратын қоғамдық бірлестіктер жатады.

3. Ассамблеяның этномəдени бірлестіктері қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысады, қазақ халқының топтастырушы рөлін арқау ете отырып, азаматтық қағидатында, патрио-тизм, Қазақстан этностарының рухани-мəдени ортақтығы негізінде қазақстандық біртектілікті нығайтуға жəрдемдеседі.

4. Ассамблеяның құрамына қоғамдық аккредиттеу рəсімінен өткен этномəдени бірлестіктер кіреді.

Этномəдени бірлестікті қоғамдық аккредиттеу тəртібі мен ол туралы ережені Кеңес айқындайды.»;

18) 15-бапта:тақырып, 1 жəне 2-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын: «15-бап. Ассамблеяға жəне облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың,

астананың ассамблеяларына мүшелік1. Ассамблеяның жəне облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана

ассамблеяларының құрамы Қазақстан Республикасы азаматтарының – этномəдени бірлестіктер мен өзге де қоғамдық бірлестіктер, мемлекеттік органдар өкілдерінің жəне өзге де адамдардың қатарынан қалыптастырылады.

2. Ассамблеяға мүшелікке кандидатуралар: 1) Ассамблеяның этномəдени бірлестіктерінің жəне өзге де қоғамдық

бірлестіктердің ұсыныстары негізінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың ассамблеялары сессияларының шешімі;

2) Ассамблеяның республикалық, өңірлік этномəдени бірлестіктерінің жəне өзге де қоғамдық бірлестіктердің жоғары органдарының шешімі;

3) Кеңестің шешімі; 4) Ассамблеяның этномəдени бірлестіктерінің жəне өзге де қоғамдық

бірлестіктердің ұсыныстары негізінде Кеңестің, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың ассамблеялары сессияларының шешімімен ротациялау қағидаты бойынша ұсынылады.»;

4-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«4. Ассамблеяның этномəдени бірлестіктерінен облыстардың, республикалық

маңызы бар қалалардың, астананың ассамблеяларына мүшелікке кандидаттар олардың жоғары басшы органдарының шешімімен ұсынылады жəне тиісті аппаратқа (хатшылыққа) енгізіледі.»;

19) 16-баптың 3-тармағының 1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын: «1) қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті, мемлекеттік тілдің мəртебесін

нығайтуға жəне Қазақстан халқының басқа да тілдерінің сақталуына ықпал етуге;»;20) 17-баптың 1-тармағы 5) тармақшасындағы «байланысты тоқтатылады.» деген

сөздер «байланысты;» деген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 6) жəне 7) тармақшалармен толықтырылсын:

«6) осы Заңның 15-бабы 2-тармағының 4) тармақшасында көзделген, Ассамблея мүшесін ротациялау жағдайында;

7) бұрын Ассамблеяға мүшелікке кандидатура ұсынған, Ассамблеяның респуб-ли калық, өңірлік этномəдени бірлестіктерінің жəне өзге де қоғамдық бірлестіктердің жоғары органдарының шешімі бойынша кері шақырып алуға байланысты тоқта ты лады.»;

21) 19-бап мынадай редакцияда жазылсын:«19-бап. Ассамблеяның жəне облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, аста-

на ассамблеяларының қызметін қаржыландыру көздері Қазақстанда қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз етуге

бағытталған, Ассамблея, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың ассамблеялары, Ассамблеяның этномəдени бірлестіктері ұйымдастыратын іс-шаралар Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тəртіппен қаржыландырылады.»;

22) мынадай мазмұндағы 19-1-баппен толықтырылсын:«19-1-бап. Ассамблеяның этномəдени бірлестіктерінің дəстүрлерді, тілдерді,

мəдениетті сақтау жəне дамыту саласындағы қызметін мемлекеттік қолдау 1. Ассамблеяның этномəдени бірлестіктерінің дəстүрлерді, тілдерді, мəдениетті

сақтау жəне дамыту, қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайту саласындағы қызметін мемлекеттік қолдауды мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес жүзеге асырады.

2. Ассамблея мемлекеттік органдарға Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес Ассамблеяның этномəдени бірлестіктерінің дəстүрлерді, тілдерді, мəдениетті сақтау жəне дамыту саласындағы қызметін мемлекеттік қолдаудың негізгі бағыттарын тұжырымдауға жəрдемдеседі.».

2-бап. Осы Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңПрезиденті Н.НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда, 2018 жылғы 27 сәуір№ 149-VI ҚРЗ

Назерке ЖҰМАБАЙ, «Егемен Қазақстан»

Қазақстан халқы Ассам-блея сының кезекті жиыны-на қатысу үшін елордаға ар-найы келген қала мгер оқыр-ман дармен өзінің өмір жолы, шығармашылық ізденіс те-ріне қатысты сүбелі сұх бат жүр гізіп, туған жеріне де-ген жүрекжарды сағынышын жеткізді.

«Бүгін, міне, туған өлкем – Қазақстан жеріне келіп, сіз-дер мен кездесіп, пікірлесіп отыр ғаныма өте қуаныштымын. Мен Қаратау қаласында туға-ным мен, негізгі жұмысым Мəс-кеуде болғандықтан, қазір сол жақтамын. Бірақ туған елім-мен арадағы байланысты еш-қашан үзген емеспін. Үнемі ру хани шығармашылық байла-ныстамыз. Бүгінгі кездесу де осы ойымның айқын айға-ғы. Жалпы, фантастика жан-рындағы əдебиет оқырман үшін өте қызықты деп санаймын. Сондықтан да бұл жанр бо-лашаққа өзгеше ой жүгіртіп, бас қа əлемге көз тіккісі келетін жас тарды үнемі өзіне үйіріп

əке теріне сенемін», дейді жазу-шының өзі.

Жамбыл облысында өмірге келіп, шығармашылық жолын Алматы қаласынан бастаған Сергей Лукьяненконың кітап-та ры 1980-1990 жылдары ара лығында шыға бастады. «Нару ше ние» атты алғашқы ғылыми-фантастикалық хи-каясы «Заря» жур налында жарияланып, сол кезде-ақ оқырманның үлкен қызы ғу-шылығын оятқан болатын. Бүгінде «Аэлита», «Звёз дный мо ст», «EuroCon», «Пла ти но-вый Тарлан», «Corine» пре-мия ларының лауреаты атанып үлгерген фантаст қаламгердің қиялы əлемді шарлап кеткені қашан. Оның кітап беттеріндегі терең ойы мен ұшқыр қиялы оқушысын ешқашан бейжай қалдырмайды. Керісінше, тек қана қиял қармайтын ғажайып əлемнің тылсымына жетелеп, əрдайым оқырманына ғаламат əсер сыйлау мұратынан бір сəт те айныған емес.

Жазушы еңбегі тек кітапхана сөрелерінде ғана емес, бүгінде ки нотеатрлар экранына шығып, қым-қуыт сюжетке құрылған

шытырманға толы оқиғалар көрушісін де ұмытылмас əсерге бөлеп жүр. Əйгілі кинорежис-сер Тимур Бекмамбетовтің шы ғар машылық жұмысына ар-қау болған Сергей Лукьянен ко-ның «Дозор» туындысы сондай шығармалар қатарынан.

Қазіргі таңда есімі Ресей ше карасы емес, əлемдік оқыр-ман дарға жақсы таныс шы-ғармашылық иесінің тағы-лым ды əңгімесін тыңдауға жиналған меймандар арасында елі мізге белгілі жазушылар, жур налистер, ҚХА мүшелері, этно мəдени бірлестіктердің, ғы лыми жəне шығармашылық зиялы қауымының өкілдері, сту денттер жəне тағы басқа қо-нақ тар бар.

Кездесуде жазу өнеріндегі ізденістері жайлы жан-жақты сыр қозғаған қаламгер өзінің «Черновик» атты əңгімесі бойын ша түсірілген осы аттас көр кем фильмінің премьераал-ды трейлерімен көпшілік қау-ымды таныстырып, жақында əлем дік кинопрокатка шығуы жос парланған көркем шығарма жайлы əсерімен бөлісіп, филь м-нің түсірілу барысындағы қызы-қты жайттарын да əңгі ме леді. Сондай-ақ жазушы шы ғар-машылық жүздесуде өзі нің кəсіптік қызметі мен шығар ма-шылық ізденістеріне қатысты қойылған сұрақтарға жауап берді.

Майгүл СҰЛТАН,«Егемен Қазақстан»

«Президенттің бес əлеуметтік бастамасын» қолдауды көздеген басқосуға өңірлердегі Ардагерлер кеңесінің басшылары, қоғам қайраткерлері мен үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері қа тыс-ты. Жиынды жүргізген «Арда-гер лер ұйымы» орталық ке ңе-сінің төрағасы Бақтықожа Ізмұ-хамбетов ең алдымен Елбасы Үндеуін қолдаған ардагерлердің хатын оқыды.

« Бес əлеуметтік бастама» – елі мізге жаңа серпін беретін ауқым ды қадам. Онда көтерілген мə селелер ұрпағымызға жарқын болашақ, тыныш өмір сыйлауға бағытталған. Президент Үндеуі ардагерлер тарапынан да қолдау табуда. Оған өңірлердегі арда-герлер кеңесінен орталық кеңес аппаратына келіп түскен хаттар дəлел», деді Б.Ізмұхамбетов.

Басқосуда сөз алған Шығыс Қазақстан облысы Ардагерлер кеңесінің төрағасы Айтқазы Сейітұлы ақсақалдардың бас-тамасымен «Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойынша өңірде жасалып жатқан игі істерге тоқталып, ендігі міндет Үндеуге белсене үн қосу екенін жеткізді.

«Біз ШҚО ардагерлері Президент бас тамасын Қазақстанның əлеу-меттік мемлекет ретіндегі кон с-титуциялық нормаларын жа ңа мазмұнмен байытқан аса ма-ңызды саяси құжат деп баға-лай мыз. Бұл – барлық қазақ-стандықтарға, соның ішінде ел болашағы жастарға қамқорлық көр сету жолындағы нақты істер бағдарламасы», деді ол.

«Ардагерлер ұйымы» орта-лық кеңесі жанында мемлекет жəне қоғам қайраткерлерінен құ рыл ған жұмыс топтары өңір-лер де Президенттің «Рухани жаң ғыру» бағдарламасы мен «Төртінші өнеркəсіптік револю-ция жағдайындағы дамудың жа-ңа мүмкіндіктері» атты халыққа Жол дауын ел арасында насихат-тап, өз тəжірибелерімен бө лі-сіп, белсенді түрде атсалысып келе жатқанын айтқан Бақ ты-қо жа Ізмұхамбетов «Бес əлеу-меттік бастаманы» да түсін-діру жұмысы басталғанын жет-кізді. «Орталық кеңес аппа-ра тының ұйымдастыруымен бар лық облыстардағы белсенді ардагерлер өңірлерді аралап Президенттің бес əлеуметтік бас тамасын түсіндіру жұмыс та-рын бастап кетті. Олар Үндеу-ге сай баспана алудың жаңа

мүмкіндіктері, жалақысы төмен жұмысшылардың салық жүк-те месін азайту, жоғары білім алудың мүмкіндігі мен сапасын арттыру, шағын несие беруді кө бейту, елді газбен қамтамасыз ету мəселелерін тұрғындарға жет кізуде», деді Ардагерлер ұйы-мының басшысы.

Пленум соңында «Ардагерлер ұйымының» «Президенттің бес əлеу меттік бастамасын» халық ара сында түсіндіру жұмыстарын жал ғастыру жəне Елбасы бас-тамасының тиімді жəне толық жүзеге асырылуын қадағалауға арналған қаулысы қабылданды. Сон дай-ақ аймақтағы бел сенді ардагерлер арнайы сыйлық-тар мен марапатталды. Атап айтқанда, Қызылорда облысы Қазалы аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Оразғали Бекбановқа «Ардагерлер ұйымы» рес публикалық қоғамдық бір-лестігі орталық кеңесінің Құр-мет кітабына енгізілгені туралы куəлік табысталса, орталық ке-ңестің тұрақты комиссиясының төр ағасы, генерал-майор Марат Нағмановқа «Құрмет» төсбелгісі бе рілді. Павлодар облыстық ар-дагерлер кеңесінің төралқа мү-шесі Кенже Кеңесбаев, орта лық кеңес төралқасының мүшесі, ғылым докторы Бекет Тұрғараев «Құрмет» грамотасымен мара-патталды. Осы сияқты өңірдегі 126 ақсақал арнайы сыйлықтарға ие болды.

Жазушының жан сырыЕлбасы Үндеуін белсене насихаттауда–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанадағы Ұлттық академиялық кітапхананың мәжіліс за-лында Қазақстан халқы Ассамблеясының XXVI сессиясының аясында Қазақстанда туып-�скен белгілі жазушы Сергей Лукьяненкомен (Ресей Федерациясы) шығармашылық кез-десу �тті.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада «Бес әлеуметтік бастама – қоғамның әлеуметтік бірлігінің тұғыры» тақырыбымен «Ардагерлер ұйымы» республикалық қоғамдық бірлестігінің IV пленумы �тті.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ДОСТЫҚ ДӘНЕКЕРІПРЕЗИДЕНТТІҢ БЕС ӘЛЕУМЕТТІК БАСТАМАСЫ

RESMІ

30 СӘУІР 2018 ЖЫЛ 11QARJY

– Жанат Бостанұлы, Мем­лекет басшысы өзінің Қазақстан халқына Жолдауында инвес­тициялық ахуалдың одан әрі жақсаруының және қор нарығы дамуының маңыздылығын атап өтті. Сіз қазіргі уақытта қор нары ғының жай­күйін қалай бағалайсыз?

– Қор нарығы ел экономика-сында маңызды рөл атқара оты-рып, инвесторлардан Қазақстан экономикасының түрлі сектор-ларында қызметін жүзеге асы-ратын эмитенттерге капиталды қайта бөлуді қамтамасыз етеді. Бүгінгі күні қор нарығының ин­фра құ рылымы тұтастай алғанда халықаралық талаптарға толы­ғымен сәйкес келеді. Қор биржасы, орталық депозитарий, бірыңғай тіркеуші және клирингтік ұйым сияқ ты нарықтың жұмысын қамтамасыз ететін барлық қажетті институттар құрылып, табысты жұмыс істеуде. Инвесторларды бағалы қағаздар нарығына тарту мақсатында инвесторлардың қор биржасындағы акциялармен және облигациялармен мәмілелерді жа-сау кезінде алынған кірістерін босататын түрлі салықтық жеңіл­діктер, сондай­ақ дивидендтер және бағалы қағаздар бойынша өзге де сыйақы көзделген. Қор нарығында институттық инвес­торлар белсенділігі жетіс пеген жа­ғдайларда бөлшек ин вес торларға ерекше назар аударылды. Атап айтқанда, жаңа технологиялық шешімдер, серпінді сәйкестендіру құралдары және қашықтан қызмет көрсету жүйелері арқылы бөлшек инвесторлардың қор нарығына кіруі айтарлықтай жеңілдетілді. Оңтайлы

сыртқы экономикалық конъюнкту-ра аясында қабылданған шаралар биржа нарығының көрсеткіштерін едәуір жақсартуға мүмкіндік берді. 2018 жылғы 1 сәуірде 2017 жылдың осы күнімен салыстырғанда акция-лар нарығын және KASE борыштық бағалы қағаздарын капиталдандыру 21,1%­ға ұлғайып, 27,2 трлн теңге болды.

KASE­де бағалы қағаздармен сауда­саттықтың жандануы байқа­лады. 2017 жылы сауда­саттық көлемі 3,5 трлн теңге болды және 2016 жылмен салыстырғанда 2,7 есе ұлғайды. Бұл ретте мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы (3,6 есе) және корпоративтік облигациялар нарығы (2,3 есе) барынша өсуді көрсетті.

– Қандай факторлар оның барынша тиімді жұмыс істеуіне кедер гі келтіреді? Мысалы, мем­лекеттік емес бағалы қағаздар секторында инвестициялау үшін сенімді және өтімді құралдардың жетіспеуі проблемасын шешу қалай жоспарлануда?

– Қор нарығын дамытудағы айтарлықтай прогреске қара­мастан, бүгінгі күні бағалы қағаз­дар нарығының толыққанды жұ мыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында шешімді талап ететін бірқатар мәселелер қалу­да. Бағалы қағаздардың отандық нарығының негізгі проблема-лары оның төмен өтімділігі, инвесторлардың жеткіліксіз қаржылық сауаттылығы, эми-тенттер үшін салықтық және өзге де пәрменді ынталандырудың болмауы және соның салдарынан қазақстандық компанияларды бағалы қағаздар нарығы арқылы

капитал тартуға төмен ынталан-дыру болып табылады.

Бұдан басқа, жеке жинақтаушы зейнетақы қорлары кеткеннен кейін қор нарығында белсенділіктің күрт құлдырауы байқалды, оның әсері әлі күнге дейін сезілуде. Сондықтан қазіргі кезде нарыққа жаңа институттық ойыншылардың шығу мәселесі күн тәртібінде тұр. Ұлттық банктің зейнетақы активтерін салымшының таңдауы негізінде жеке қазақстандық бас­қарушы компанияларға беру бой-ынша ұсыныстары қабылданған жағдайда, бұл іске асырылуы мүмкін. Жағымсыз факторлардың қатарына сондай­ақ «Халықтық IPO» бағдарламасының шеңбе­рінде Қазақстан қор биржасын-да халық арасында акцияларды орналастыруды тоқтата тұруды жатқызуға болады.

– Сіз Қазақстанның қор нары­ғында белсенділіктің төмендеуін айқындаған факторлардың бірі на рықтан жеке ЖЗҚ арқы­лы көптеген институттық ин­весторлардың кетуі болғанын атап өттіңіз. Сонымен бірге бұл про блеманы шешкен кезде олар дың нарықтан кетуіне әкел­ген фак торларды ескеру қажет шы ғар?

– Иә, шынында да, қор нары­ғында инвестициялық процестер белсенділігі төмендеуінің және оның

өтімділігінің негізгі фак торларының бірі нарықтан жинақтаушы зейнетақы қорлары және зейнетақы активтерін басқарушылар арқылы институт тық инвесторлардың негізгі класының кетуі болды, олар қазақ стандық эмитенттердің корпо­ративтік бағалы қағаздарына сұра­нысты қалыптастырып, оны ұстап тұрды. Зейнетақы активтерін жеке басқарушылар институтын қалпына келтіру қажеттілігі айқын, бұл қор нарығын жандандыруға қажетті нарықтық бәсекелес ортаны құрады. Алайда бұл жағдайды іске асырған кезде зейнетақы активтерінің кірістілігін жоғалтуға әкелген зейнетақы қорларын реттеудің кемшіліктерін ескерген жөн, бұл жеке зейнетақы қорларының БЖЗҚ­ға бірігуінің бір себебі болды.

Жеке басқарушы компания­лар арқылы институттық инвес­торлардың болуы сауда­саттық көлемін және бағалы қағаздар айналымдылығын, қор нарығының өтімділігін және капиталдануын ұлғайтуға жағдай жасайды.

– Қор нарығын дамыту үшін Ұлттық банк тағы қандай шара­лар қолданып жатыр? Қандай да бір заңнамалық бастамалар жоспарланып жатыр ма?

– Ұлттық банк қор нарығын одан әрі дамыту жөніндегі іс­шараларды белсенді жалғастыруда. Бұл жұмыс мынадай бірнеше бағыт

бойынша жүргізіліп жатыр: кәсіби қатысушылардың қызметін одан әрі ырықтандыру; инвесторлардың және эмитенттердің нарыққа кіруін жеңілдету; бағалы қағаздарды шығаруға және орналастыруға байланысты қағазбастылықты қысқарту; бағалы қағаздарды тір­кеуге жұмсалатын шығыстарды азайту; инвестициялық пай және акционерлік қорлар сияқты ұжым­дық инвестициялар нысандарын одан әрі дамыту.

Бұл ұсыныстарды Ұлттық банк әзірлеген және Парламентте жатқан заң жобаларының бірінің шеңберінде қарастырылатын болады. Сонымен бірге 2017 жылғы желтоқсанда Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің ұлттық қор нарығын да-мыту жөніндегі 2018­2021 жыл­дарға арналған бірлескен іс­қимыл жоспарының қабылдануы маңызды болып табылады. Бұл жоспар қор нарығының жұмысындағы заңнамалық база мен тәсілдерді өзгерту, мемлекеттің экономикаға қатысуын азайту, қор нарығындағы реттеу тәсілдерін ырықтандыру, экономикада нарықтық бәсекелес баға белгілеуді қалыптастыру және зейнетақы активтерін басқа­рушылар институтын құру бө­лігіндегі іс­шараларды көздейді. Болашақта Ұлттық банктің қор нарығын дамыту жөніндегі жос­парлары осы жоспарға сәйкес жүзеге асырылады.

– Ұлттық компаниялардың акцияларын бастапқы жария орналастыру қайта қалпына келгеннен кейін Ұлттық банк қор нарығының жандануын күте ме?

– Айтылған жағдайды айқындау тұрғысында, эконо миканың ба-сым секторларын қаржыландыру және халық үшін инвестициялау объектілерін құру мақсатында «Халықтық ІРО» бағдарламасын қайта қалпына келтіру жағдай­ларын қарастыру аса маңызды. «ҚазТрансОйл» АҚ және «KEGOC» АҚ акцияларын орналас тыру қорытындысы «Халықтық ІРО»

бағдарламасының, оның ішінде халық арасында да айтарлықтай сәтті болғанын көрсетіп отыр, бұл халықтың қаржылық сауатты­лығын арттыру тұрғысынан да, ішкі қор нарығының өтімділігін қамтамасыз ету тұрғысынан да жағымды тәжірибе болып табыла­ды. Мәселен, осы ІРО­ларды өткізу нәтижесінде жеке инвес­торлар саны он есе – 10 000­нан 110 000­ға дейін өсті. Тиісін ше, жекешелендіруді қор биржа сын­дағы квазимемлекеттік компа­ниялардың акцияларын жария орналастыру арқылы жүргізу қор нарығын дамытуға мықты қарқын беріп, нарыққа шетелдік инвес­торларды тарту үшін катализатор болады.

Капиталдың озық әлемдік нарықтары корпоративтік бағалы қағаздарға инвесторлар тарапы-нан болатын сұранысқа қолдау көрсететін ірі квазимемлекеттік компанияларды жария орналас­тыру есебінен табысқа жеткенін тәжірибе көрсетіп отыр.

– Демек, сіз инвесторлар базасы өсу әлеуеті халықтың есе бінен болады деп ойлап, аза­мат тарды нарықтағы инвес­торлардың маңызды класы деп қарастырасыз ғой?

– Халықтың қор нарығындағы әлеуетті инвесторлар ретінде қарастырылатыны сөзсіз. Бүгінгі күні қор нарығына жеке инвес­торлар кіре алады және олардың осы бағытта өсу әлеуеті зор, мұны Қазақстан қор биржасында өткен квазимемлекеттік сектор ком-паниялары IPO­сының нәтижесі көрсетіп отыр.

Қазақстан қор биржасы әлеует­ті инвесторларды нарықта жұмыс істеу қағидаларымен таныстыру жөніндегі кең ауқымды жұмыс жүргізуде, «Биржа симуляторы» сияқты арнайы оқыту жобалары ұйымдастырылды. Бұл жобалар арқылы жаңадан бастаған ин-весторлар қор нарығында сауда жүргізудің негізгі қағидаттарын зерделеп, инвестициялардың бұл түрінің оларға қаншалықты сәйкес келетінін шеше алады.

Қ а р ж ы л ы қ қ ы з м е т т е р д і тұтыну шылардың құқықтары мен мүддесін қорғау Ұлттық банк­тің негізгі міндеттерінің бірі бо-лып табылады және ипотекалық қарыз алушылардың жағдайы ведомство басшылығының үнемі бақылауында. Мемлекет соңғы үш жыл ішінде объективті мән­жайларға қарай қиын жағдайға ұшыраған ипотекалық қарыз алушыларға көмек көрсету бой-ынша бұрын­соңды болмаған ша-раларды қабылдауда.

– Мемлекет басшысының тап-сырмасын орындау шегінде және 2015 жылы ипотекалық кредиттеу нарығында қалыптасқан ахуалға жасалған талдау нәтижелері бо­йынша Ұлттық банк пен Үкімет банктерден 2004­2009 жыл­дардағы кезеңде ипотекалық не-сие алған қарыз алушыларға мем­лекеттік қолдау көрсету тура­лы шешім қабылдады. Проб ­лемалы қарыздардың басым үлесі осы кезеңде берілген қарыз дарға тиесілі, себебі қар­жы дағдарысының салдары-нан кіріс көздерін жоғалтуына және шарттардың талаптары бо­йынша сыйақы мен өсімпұл сома­сының көлемін еңсере алмауы-на байланыс ты несие алушылар қарыздарына қызмет көрсете ал-мады және несие бойынша кепілге берілген жалғыз баспанала рынан айырылу қаупі болды. Осыған байланысты 2015 жылғы сәуірде Ұлттық банк Басқармасы Қайта қаржыландыру бағдарламасын бекітті және оны іске асыруға 130 млрд теңге бөлді, – деп атап өтті Алматы қала сында БАҚ өкілдерінің және қоғамдық бірлестіктер басшы ларының қатысуымен таяу­да өткен қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғауға және ипотекалық несие алушылардың мәселелерін рет-теуге арналған дөңгелек үстел бары сында Қазақстан Ұлттық банкі Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау және сыртқы коммуника-циялар басқармасының бастығы Александр Терентьев.

Бағдарламада негізгі бо-рыш сомасына жылдық 3%­дан аспайтын мөлшерлеме бойын-ша капиталдандырылған сома-ларды шегеріп, қарыз бойынша

негізгі борыш қалдығын қайта қаржы ландыру көзделеді. Қарыз алушының комиссиялар, тұрақ­сыздық айыбы (айыппұл мен өсімпұлдар) бойынша берешегін банктер кешіруге тиіс болғандығы маңызды фактор болды.

– Бүгінгі күні, бағдарламаның нәтижесінде қазақстандық 23 000­нан астам отбасы өзінің жалғыз баспанасын сақтап, ипотекалық несиелер бойынша төлемдерін жеңілдете алды. Ақшаны игерудің револьверлік тетігін ескере оты-рып, қайта қаржыландырылған несиелер саны 2026 жылға дейін шамамен 40 мың болуы мүмкін, – дей отырып А.Терентьев бағ­дар ламаның алдын ала қоры­тындысына түсініктеме берді.

Ипотека нарығына қосымша жүргізілген мониторинг валюталық ипотекалық несие алушылардың ағымдағы экономикалық ахуал кезінде осал болып қалатынын көрсетіп отыр, себебі олардың борыштық жүктемелеріне валю-та бағамдары өзгеруінің әсері сақталуда. Осыған байланысты Мемлекет басшысы өзінің 2018 жылғы 10 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауында Ұлттық банкке халыққа 2016 жылғы 1 қаңтарға дейін берілген валюталық ипотекалық несиелері бойынша мәселені түпкілікті шешуді тап-сырды. Қазақстанда 2016 жылдан бастап осы валютада кірісі жоқ несие алушыларға шетел валю-тасымен ипотекалық кредиттерді беруге заңнамалық тұрғыдан тый-ым салынғаны белгілі. Ұлттық банк Басқармасы 2018 жылғы 27 наурызда Қайта қаржыландыру бағдарламасын жаңа редакция-да бекітті. Жаңартылған бағдар­ламада валюталық ипотекалық несие алушыларға көмек қарас­тырылған, сондай­ақ 2004­2009 жылдар аралығындағы кезеңде берілген несиелерді қайта қаржы­ландыру кезіндегі талаптар жақ­сартылған. Бағдарламаны іске асыру нәтижелері бойынша жеке тұлға лардың жылжымайтын мүлікпен қамтамасыз етілген барлық валюталық ипотекалық несиелері теңгеге ауыстырыла-тын болады деп болжанып отыр. Жеке тұлғалардың 2016 жылғы 1 қаңтарға дейін алынған валюталық ипотекалық несиелерін теңгеге

қайта қаржыландыру 2015 жылғы 18 тамызға белгіленген бағам бой-ынша жүргізілетін болады. Қайта қаржыландыруға 2015 жылғы 18 тамыздан кейін ағымдағы бағам бойынша теңгеге аударылған валюталық несиелер де және сот актілері шығарылған несиелер де жатады. Бағдарламаға енгізілген толықтыру 21 000­нан астам не-сие алушы үшін қарызды өтеуге оңтайлы жағдай жасайды.

Александр Терентьев валюта­лық ипотекалық несие алушыларға банктердің қайта қаржыландыруды 2018 жылғы 30 желтоқсанға дейін жүзеге асыратындығын және несие алушыларға 2018 жылғы 15 желтоқсаннан кешіктірмей өзінің кредитор банкіне несиені бағдарлама шеңберінде қайта қаржыландыру туралы өтініш беру қажеттілігін баса айтты.

Бағдарламаға енг і з ілген өзгеріс тердің екінші блогы 2004­2009 жылдардағы кезеңде не-сие алған ипотекалық несие алушы ларға қолдау көрсетуге бағытталған. Осы блок бойын-ша жеңілдетілген талаптар не-сие алушы борышты 36,5 млн теңгеге дейін өтеген жағдайда несиені қайта қаржыландыру мүмкіндігін көздейді; банктердің несие алушылардың қарыздарды қайта қаржыландырудан банк­тер бас тартуына шағымдарын қарау жөніндегі комиссиялардың шешімдерін міндетті түрде орын-дауы; халықтың әлеуметтік осал топтарына (ХӘОТ) жатпайтын қарыз алушы үшін мемлекеттік баж сомасын кемінде 36 ай мерзімге бөліп төлеу мүмкіндігін беру және т.б. Ұлттық банк бағдарламада несие алушылардың борышын толық өтеу көзделмейтіндігін,

тек несиелерге қызмет көрсету жағдайларын жеңілдететіндігін атап өтті.

Ұлттық банк қаржылық қыз­меттерді тұтынушылардың құ қық­тары мен мүдделерін қор ғау дың тиімді жұмыс істей тін құқықтық тетіктерін қалыптастыруға ерекше көңіл бөлуде. Қаржы нарығындағы ахуалды, оған сыртқы фак тор­лардың әсерін, тұты нушылар өтініштерінің тақырыбы мен себептерін терең талдау негі­зінде заңнамалық деңгейде ипо­текалық несие алушылардың борыштық жүктемесі өсуінің алдын алуға, берешекті сотқа дейін өндіріп алу жөніндегі ашық құқықтық аяны құруға, несие алушылардың қарыздарды алуға және қызмет көрсетуге байланыс­ты шығыстарын төмендетуге бағытталған бірқатар маңызды нормалар қабылданды.

Сонымен, 2015­2017 жылдар аралығындағы кезеңде заңнамаға банктерден несие алушылардың құқықтарын қорғауға бағытталған 40­тан астам түзету енгізілген. Атап айтқанда, банк алдында міндеттемелерін орындамағаны үшін тұрақсыздық айыбы (айып­пұл, өсімпұл) мөлшеріне шектеу­лер, ипотекалық несие шарты бойынша міндеттемені орын-дау кешіктірілген қатарынан күнтізбелік 180 күн өткеннен кейін есептелген сыйақы және тұрақсыздық айыбын төлеуді та-лап етуге тыйым салу, сондай­ақ несие алушының банк шоттарынан ақша алуға шектеулер енгізілді. «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне меншік құқығын қорғауды күшейту және төрелік мәселелері б о й ы н ш а ө з г е р і с т е р м е н

толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңы жо-басы шеңберінде банктерге несие алушыға алимент түрінде түсетін ақшадан берешекті өндіріп алуға тыйым салатын; банктерге жеке тұлғалармен жасалатын банктік несие шарттары бойынша банк несиесін беруге және оған қызмет көрсетуге байланысты банк шотын жүргізгені үшін, сондай­ақ несиені банк шотына есептегені үшін ко-миссия белгілеуге және алуға тый-ым салатын нормалар көзделеді.

Кепіл мүлкін соттан тыс өткізу шеңберінде кепіл берушінің кепілді дербес өткізу тәртібін ен гізу ұсынылады, ол кезеңде банк несие алушыға және кепіл берушіге қатысты берешекті өнді­ріп алу шараларын тоқтата тұрады.

Сонымен қатар 2017 жылы коллекторлық қызметті реттеу­ге байланысты заңнамалық түзе­тулердің үлкен топтамасы қа­былданды. Жаңалықтар бере­шекті өндіріп алудың сотқа дейінгі тәртібі бойынша ашық құқық тық аяны құруға және коллекторлардың борышкерлер-мен өзара іс­қимыл жасау тәртібін белгілеуге мүмкіндік берді.

– Қазіргі кезде Ұлттық банк Қайта қаржыландыру бағдар­ламасының шеңберінде банктер-ге несие алушылардың борышта-ры бойынша олардың меншігіне өткен тұрғын үйді жалға тапсыру құқығын беру бойынша маңызды заңнамалық бастама жасады. Бұл ретте несие берушілердің өздері жалға алушылар болады. Бұл түзету несие алушыларға ұзақ уақыт тұру және оған бұрын тиесілі болған тұрғын үйді жал-дау төлемдерін толық төлеген соң меншігіне қайтару мүмкіндігін

береді, – деп атап өтті Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау және сыртқы коммуникациялар басқармасының бастығы.

Заңнаманы жетілдірудің осы тұрақты процесінің мақса­т ы қ а р ж ы ұ й ы м д а р ы м е н азамат тардың тиімді өзара іс­қимы лы үшін, банктік несие алушылардың құқықтарын қорғау үшін жағдайлар жасау, сондай­ақ ел экономикасының қаржы секторының тұрақты дамуын қамтамасыз ету болып табылады.

Мемлекет қабылдаған ша-ралар проблемалы ипотекалық несие алушылармен ахуалды түпкілікті шешуге мүмкіндік береді және реттеушінің кейінгі қызметі ипотекалық кредиттеуді ынталандыруға және халықтың қаржылық сауаттылығын арт­тыруға бағытталады деп болжа-нып отыр.

Дөңгелек үстелдің қоры­тындысы бойынша бірқатар қо ғамдық бірлестіктердің өкіл­дері Мемлекет басшысына және Ұлт тық банкке банктік несие алу шылардың проблемаларын шешу дегі жұмысы үшін алғыс білдірді.

– Бірлестігіміздің мүшелері атынан және жеке өзімнің атым-нан Президентке халықтың валю-тамен алған ипотекалық несиелері мәселесін шешу жөнінде Ұлттық банк ке дер кезінде тапсырма бер­гені үшін зор алғыс білдіргім келеді. Теңге бағамына түзетулер енгізу себебінен валютамен қа­рыз алушыларға өз қарыздарын жабудың өте қиын екендігін көріп отырмыз. Мемлекет тарапынан, атап айтқанда Ұлттық банктің жүргізіп отырған жұмысы проб­лемалы ипотекалық несие алу-шылар мәселесіне нүкте қояды деп сенеміз, – деп атап өтті «Ел бірлігі» ҚБ­ның төрағасы Шолпан Ризабекова.

– Біз Ұлттық банктің Мемлекет басшысының тапсырмасын іске асыруды бастағанына өте қуа­ныштымыз. Ұлттық банктің ипо­текалық қарыз алушылармен жұмысы өте маңызды және Қайта қаржыландыру бағдарламасы аза-маттарымыз үшін аса қажет, себебі ол азаматтардың баспанасын сақтап қалуға бағытталған, – деп түсініктеме берді дөңгелек үстел барысында «Триумф­5» ҚБ­ның басшысы Қанағат Тәкеева.

Бетті дайындаған Сейфолла ШАЙЫНҒАЗЫ,

«Егемен Қазақстан»

ҰЛТТЫҚ БАНК ХАБАРЛАЙДЫ, ТҮСІНІКТЕМЕ БЕРЕДІ, ТҮСІНДІРЕДІЖанат ҚҰРМАНОВ:

«Қор нарығының рөлі жоғары болуға тиіс» –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Халықтық IPO» бағдарламасын жаңарту және зейнетақы активтерін жеке басқарушы компаниялар арқылы нарықта жаңа институттық инвесторлардың пайда болуы Қазақстандағы қор нарығын жандандыру үшін серпін беруі мүмкін.«Егемен Қазақстан» газетіне берген сұхбатында Ұлттық банк төрағасының орынбасары Жанат ҚҰРМАНОВ хабарлағандай, реттеуші бірқатар заңнамалық бастаманы ұсынып отыр, олар-ды іске асыру бағалы қағаздар нарығының одан әрі дамуына ықпал ететін болады.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Тұрғын үй мәселесіне жауап–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Ипотекалық тұрғын үй қарыздарын қайта қаржыландырудың жаңартылған бағдарламасы валюталық ипотекалық қарыздардың проблемасын түпкілікті шешуге, қарыз алушылардың борыштық жүктемесін төмендетуге және оларға тұрғын үйін сақтап қалу мүмкіндігін беруге арналған. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

12 30 СӘУІР 2018 ЖЫЛ

––––––––––––––––––––––––––Биылдан бастап ұстаздар «Нұр Әлем» болашақтың энергиясы мұражайы қабырғасында ашық сабақ өткізуде. Яғни студент­тер мен оқушылар қауымына дәл осы мұражайдың арнайы жабдықталған лекциялық ау­диториясында дәріс тыңдап, танымын көрме экспонаттары­мен кеңейтуге мүмкіндік туып отыр.––––––––––––––––––––––––––

Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Осы орайда «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясы, Ақмола облысы әкімдігі және «Атамекен» ҰКП ара-сында үшжақты ынтымақтастық ту-ралы меморандумға қол қойылды. Меморандум мақсаты – оқушылар мен студенттер үшін Халықаралық мамандандырылған көрме мұрасының нысандарына мәдени, білім беру турларын ұйымдастыруды қамтиды. Екі жақты келісімнің қалай жүзеге асары пысықталып, түсіндіру шара-сы аймақтардағы білім ошақтарында жалғасын таппақ. Осылайша, сәуір айының 26-сы күні «Нұр Әлем» бола-шақ мұражайында Ақмола облы-сының ұстаздарына ақпараттық тур өткізіліп, мамыр айынан бастап ашық сабақтарға белсенді түрде оқушылар қатыстырылады.

«Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компа ниясының қызметкері Ернұр Кенжебековтің айтуынша, дәрісті әдеттегі дей оқу ғимаратында оқыған-нан гөрі, «Нұр Әлем» сферасын-дағы арнайы жабдықталған лекция-лық аудиторияда өткізу тиімді әрі қызықты. Ең бастысы, студенттер мен оқушылар үшін қалыпты жағдайдағы сабақтардың өзгеше форматта өтуі тың дүние болмақ. «Нұр Әлем» сфе-расы болашақтың энергиясын на-сихаттайтын әлемде баламасы жоқ бірден-бір мұражай. Болашақта өз та-нымын физика, биология, жағрафия, информатика, химия ғылымдары

саласында кеңейтем деген жастар үшін таптырмас мүмкіндік. Ғарыш әлемінің құпияларын зерттеймін деген жас өркендер үшін де мұнда ақпарат жеткілікті.

Өткен жылдың желтоқсан айы нан бастап оқушылар үшін мұр а жайда ашық сабақтар өткізу қолға алын ған

болатын. Нәтижесінде, кө рме мұрасы нысандарымен 17 000-ға жуық оқушы, 4000 студент танысты. Жаңа жоба қазіргі кезде білім ошақтары және жоғары оқу орындарындағы ұстаздар арасында үлкен қызығушылық туғы-зуда. Әсіресе Л.Н.Гумилев атын дағы Еуразия ұлттық университеті дәріс

оқушылары берілген мүмкіндікті пайдаланып қалуда. Аталған оқу ордасындағы туризм кафедрасының о қ ы т у ш ы с ы Ә л и я Н и я з б а е в а алғашқылардың бірі болып бір топ тәлімгерге ағылшын тілінде дәріс оқып, еліміздегі туризм нің даму қарқыны мен деңгейі жайында құнды ақпараттар ұсынды.

Ашық сабақ мүлдем жаңа фор-матта өтті. Студенттер тек ақпарат тыңдап қана қоймай, мұражайды ара лау арқылы дүниетанымын ұлғай-туға мүмкіндік алды. Сабақ бары-сында жалпы ЭКСПО-2017 шарасы жөнінде, алдағы уақытта «Нұр Әлем» мұражайына ішкі және сыртқы турис-терді қызықтыру үшін қандай жұ мыс атқарылуы қажет деген мәселелер төңірегінде талқылаулар болды.

Айта кетсек, ұйымдастыру шы-лардың көздеген мақсаты оқушы-лардың ғылымға деген зейінін арт-тыру, олардың дәріс пен тәжірбиені ұштастыруына мүмкіндік тудыру болып отыр. Осы мақсатта өзге де өңір лермен келісім жасалып, бастама болашақта да жалғасын таппақ.

Шығармашылық пен марафон

Жүгіретін ақынды көрдіңіз бе? Шын мәнінде марафонға қатысып, жүгіруді өмірлік серігі еткен ақынды айтамын. Мен әлі көрмедім, дүние жүзінде де олардың саны көп емес сияқты. Марафон және жа-зушы десе бірден жапон жазушысы Харуки Мураками есімізге түсетіні сөзсіз.

Оның желаяқ ретінде танымал болуы-на жүгіру туралы жазған кітабы да септігін тигізді. Өздері жүгірмесе де жүгіру, мара-фон, желаяқ деген сөздерді өлеңдерінде қолданатын ақындар баршылық. Ағылшын тілінде іздеу жүйесіне жазсаңыз тіпті «жүгіру туралы жазған танымал ақындар» деп, өлеңдерімен бірге біраз ақпаратты шығарып береді екен.

Өзі де жүгірумен айналысатын New York Magazine журналының колумнисі Бред Сталберг (Brad Stulberg) «жүгіру мәтін жазуға ұқсайды: екеуі де қалыптасқан әдетті және сол іске толықтай берілуді талап етеді, ал соңында сіз бұрынғыға қарағанда жақсырақ бола түскеніңізді сезесіз» дейді.

Қай іс болса да, ең қиыны бастау екені белгілі. Мұның шығармашылыққа да, жүгіруге де қатысы бар. Шығармашылық жолы және жүгірумен қызығушылығы қатар басталған Харуки Мураками марафонды жүгіріп өтуді роман жазып шығумен са-лыстырады. Муракамидің жетістікке жету формуласы – тұрақтылық, күн тәртібі және ұстамдылық, яғни артық та, кем де емес, келесі күні жалғастыруға жетерліктей күшің қалатындай жүгіру керек және жұмыс істеу керек.

Соңғы жылдары елімізде марафон да, түрлі спорттық шаралар да көп өткізілгендіктен, саламатты өмір салтына ден қойып, өз денсаулығына жауапкершілікпен қарап жатқандар да, сән қуып, қатарынан қалмай марафонға қатысып жатқандар да көп. Адамды қандай мақсат жетелесе де, ең басты-сы нәтиже, ал бұл жылдан жылға адамдардың ойы өзгеріп, денсаулықты сақтау, ортаны өзгерту, сапалы өмір сүру бағытына ауысып жатқанын көрсетеді.

Не істесек те барлығымызға жақсы кеңес, кәсіби маманның тәжірибесі және қолдау керек. Оны көбіне кітаптардан алатынымыз өтірік емес. Сондықтан жүгіруге арналған екі-үш кітапқа сілтеме жасайын. Спорт журналисі Мэтт Фитцджеральд жүгіру туралы жиыр ма-дан астам кітап жазыпты. Оған қоса триат-лон, тамақтану, фитнес және арықтау тақы-рып тарын да қамтыған. Бәріміз 20/80 деген Парето заңын естіп жүрміз. Яғни 20 пайыз күш-жігеріміз 80 пайыз нәтижеге жеткізсе, ал қалған күшіміз тек қана 20 пайыз нәтиже әкеледі. Осыған ұқсас Мэтт Фитцджеральдтің «80/20 жүгіру» («80/20 Running: Run Stronger and Race Faster By Training Slower») атты кітабы бар. Ол жаттығудың 80 пайызын төмен қарқында өткізу жүгірушінің шар шауы мен жарақат алуын азайтатынын, дегенмен жүктемені өзгерте отырып жаттығу шының жылдамырақ жүгіруіне және оның төзім-ділігі мен шыдамдылығын дамыта түсуіне мүмкіндік жасауға болатынын көрсетеді.

Мүмкін сіз «менің жасым қырықтан (елу-ден, алпыстан) асты, бәрі кеш, жүгіргені несі?» дерсіз. Бірақ оған да жауабымыз бар: Джо Фрил «50-ден кейін» (Fast After 50: How to race strong for the rest of your life) атты кітабында өз тәжірибесімен бөліседі, қартаюды зерттейтін ғалымдардың жұмыстарына сілтеме жасап, елуден асқандар ешнәрсеге қауқары жоқ, теледидар алдында отырып өмірін өткізетін адам емес екенін, спорт пен айналысып, тың әрі қайратты болу дың, ұзақ өмір сүрудің жол-дарын көрсетеді.

Ал сіз АҚШ азаматы Маргарет Хэгертидің 72 жасында жүгіруді бастап, 81 жасында барлық құрлықтағы марафондарға қатысып шыққаны туралы білесіз бе? Не деген жанқиярлық, не деген қайсарлық десеңізші! Тағы бір қызық жайт: 2010 жылдың 5 та-мызында 700 метр тереңдікте 33 шахтер Чилидегі Сан-Хосе шахтасында қалып қояды. Алғашқы 17 күнді жоғарғы жақпен байланыс болмай қараңғылықта өткізеді, содан соң диаметрі 12 сантиметр саңылау тесіп, сол арқылы су мен тамақ жеткізіліп тұрады. Жер бетіне олар 69 күннен кейін шығады. Мұның несі қызық дерсіз?

Асықпаңыз, сол 33 шахтердің ішінде болған Эдисон Пенья жер астында уақытын бос жібермей, жүгірумен айналысады, ол ба-сылып қалмаған бар болғаны бір шақырымдай жерді айналып жүгіре береді. Барлығы оны ақымақ, есі ауысқан деп ойлайды, ешкім оны қолдамайды. 13 қазанда шахтерлер жер бетіне шығады, ал 7 қарашада Эдисон Нью-Йорк марафонына арнайы шақыру алып қатысады да, 5 сағат 40 минут 51 секундта жүгіріп өтеді. Таңғаларлығы, бұған дейін ол ешқашан спорт пен айналыспаған және марафондарға қатыс паған екен. Ал сіз әлі спортпен не шығар ма шылықпен айналыспағаныңызды, дұрыс тамақтана бастамағаныңызды, жаңа тіл үйренбегеніңізді түсіндіретін сылтау іздеп жүрсіз бе?

Шығармашыл адам бәрін жаңа парақтан, таза беттен бастайтыны сияқты, жүгірушінің де қадамы жаңа жолдан басталады. Бірақ екеуі де өздері қалаған нәтижеге қол жеткізеді, де-генмен көңілі толмай қайта бастау да, риза бо-лып, алға қарай жылжу да, «осыған да шүкір» деп өзін жұбату да болады. Күнде марафон жүгірудің қажеті жоқ, марафонды жылына бір рет, әрі кетсе екі рет жүгіресіз. Ең басты-сы, өз күшіңіз бен шегіңізді сезіп, уақытында тоқтап, дем алып, басқа нәрсемен айналысып, қайта қуаттанып, келесі кезеңге өтуге күш-жігеріңіз жеткілікті болсын.

Бақытгүл САЛЫХОВА,педагогика ғылымдарының кандидаты

Мұражайдағы мәнді дәріс«Нұр Әлем» шәкірттерді шақырады

QOǴAM

Себепсіз соғылған дүреШығыс әлемінде Харун Рашитті

білмейтін адам кемде-кем шығар. Сол бір атақты, әділ патшаның мұрагері Мамун медреседе оқып жүрген кезінде өзі ерекше құрмет тұтатын ұлағатты ұстазы ешбір себепсіз дүре соғып қоя береді.

Қараптан-қарап таяқ жеген бала:– Ұстазым-ау, мені неге сон-

ша жазаладыңыз? Мен не істеп қойдым? Бірдеме бүлдірген болсам, айтыңызшы?! – деп реніш білдіреді.

Ұстазы баланың ренішті сөзіне тіл қатпайды. Бала қайта сұраса, ол тіс жармайды. Бұл оқиға Мамунның есінде қалады.

Содан уақыт зымырап өте шыға-ды. Бала Мамунның есейіп, пат ша тағына отыратын кезі туады. Таққа жайғаса беріп, қолына шоқпарын алады, содан соң баяғы дүре соққан ұстазын шақыртады.

Сөйтіп ұстазына бала кезінен жа-уапсыз қалған сұрағын қайта қояды.

– Сол кезде мені неге таяқтың ас-ты на алдыңыз? Қандай кінәм бар еді?

Сақалын қырау шалған қарт ұстаз езу тартып:

– Ұмытпапсың ғой, шырағым, – дейді.

Орнынан атып тұрған патша:– Қалай ұмытамын, айтыңызшы,

қа лай ұмытамын?! Біле-білсеңіз, сол соқ қы сүйегімнен өтіп, жүрегімді жара-ла ды! – деп, қабағын түйіп кіржің д ейді.

– Жарайды, балам, – дейді ақсақал. – Сені ренжіткен болсам кө ңіліңе алма. Бұл дүние кем бол-ғанымен, бір қайыры бар екенін естен шығарма! Ештеме бекерден-бекер болмайды.

Әсілі зұлымдыққа, әділетсіздікке душар болған адамның қандай күй кешетінін және оны ешуақытта ұмытпайтынын білсін деп соқтым. Ешкімге зұлымдық жасамасын дедім. Өйткені зорлық-зомбылық өзің көргендей қанша уақыт өтсе де жүректегі сөнбейтін бір отпен тең!

«Бісміллә»-дан басталған әңгіме

Алматыда оқып жүрген кезіміз еді. Талай ән-жырға арқау болған «Саяхат» автобекетіне шұғыл жетуім керек болды. Такси тоқтатайын деп қол көтеріп едім, ақ түсті «Жигули» жанымнан сырғып өте бере тоқтады.

«Амансыз ба! «Саяхатқа» барасыз

ба?» дедім. Жүргізуші «Отыр!» деген-дей, иегімен алдыңғы орындыққа нұс қады. Көлікке жайғаса бере: «Бісміллә!» деп қалдым. Әдетте әже-лері міз бен аталарымыз айтатын дәс-түр лі сөз ғой. Біздікі де сол сияқты әдет.

Қыр мұрын, ашаң жүзді, ақ са-майлы көлік иесі мұныма риза бо-лып:

– Әп-бәрекелді! «Бісміллә» десең, жолың болады, – деді.

– Мұсылман баласы емеспіз бе, көке, – деп қойдым көңілім көтеріліп.

– Дұрыс айтасың, балам. Оныңа келісемін. Кезінде... өзің білесің, мұндай әңгіме қозғауға болмайтын. Ал енді, такси айдап жүргенім бол-маса, негізі мен физикпін. Физиканы жақсы білетіндер Құдайдың бар екеніне және өмірде ештеңенің кездейсоқ емес екендігіне сенеді.

– Оныңыз рас, көке. Атақты Эйнш-тейннің: «Жаратушы, жалпы, ғаламды тас ойнап отырып жарат паған!» деген сөзі әлі есімде, – дедім мен өзімнің оқығанымды білдіргім келіп. – Сосын мына сөзі қандай ғажап десеңізші: «Өмір сүрудің екі жолы бар. Біріншіден, бұл дүниеде таңғал-дыратын керемет күш жоқ деп ғұмыр кешу. Екіншіден, таңғажайып тылсым күш бар екеніне сеніп өмір сүру».

– Е балам, сол бір тылсым күшті өз көзімізбен көрдік қой, – деп, әлгі кісі бір оқиғаны есіне алып, сыр шер-те бастады. – Ауыл басқарып отыр ған кезіміз. Молданың жазықсыз қама-лып кеткеніне екі жыл болған. Сол кезеңдерде бір тамшы суға жары-май қалдық. Еккен егініміз шықпай қалды. Содан әлгі молда босатыл-ды деген хабар жетті бір күні. Ауыл тұрғындары жиналып, тасаттық берейік, бір Алладан тілемеске шара жоқ десті. Келіспеске амал қайсы. Әлгі молдамыз бастап, ел жотаның төбесіне шықты. Мал сойылып, Құран оқылды, ақсақалдар бата берді. Сол кезде мына қырсықты қара са-ңызшы, орталықтан комиссия келе жатыр деген хабар жетті. Ойбай-ау, енді қайтеміз, жотадағы жұртты көрсе басымыз кетеді ғой деп шыж-быж болдым. Аспанға қайта-қайта қараймын жалтақтап. Бұлттың қарасы көрінбейді. Рәсімді тезірек аяқтасын деп, балаларды төбеге жүгіртемін. Бірақ оған ешкім көне қоятын емес.

– Қызық екен!– Иә-ә, қызықтың көкесі әлі алда.

Соны мен комиссия келді. Оларды бас-тап жүрген бір орыс келіншек екен. Кең сеге кіріп, үстел басына жайғас-ты. Мен жанымды шүберекке түйіп отыр мын. Комиссия құжат тексеруге кірісті.

Кенет терезеден жотадағы жұрт-ты көрген орыс келіншек:

– Ана жақта не болып жатыр? – деп сұрады көңілі елеңдеп.

Амал жоқ шындықты айтуыма тура келді.

Әлгі келіншектің жанындағы аудан дық партия комитетінің нұс-қау шысы, шомбал қара жігіт басын шайқап, ырқ-ырқ етіп күлді де:

– Осы жұрт не болса, соған сенеді, – деді.

Келіншек үн қатқан жоқ. Қайта-дан құжаттарға үңіліп, өз ісін жалғастыра берді.

Содан бір кезде күтпеген жерден аспан тесілгендей жауын құйды да кетті. Ойпырмай, мұндай да болады-ау! Терезеге үңіліп, әлгі жұрт жиылған жота ға қарасам, ешкім жоқ. Бәрі тым-тырақай боп, пана іздеп, ауылға қа рай қашыпты. Бұны енді ешқандай да фи-зи каның заңымен түсіндіре алмайсың.

– Ғажап екен! – Ғажап болғанда қандай! Алладан

сұрасаң береді ғой. Дұға-тілек деген терең ұғым. Оны біз түсіне бермейміз. Қадіріне жетпей жүрміз. «Дұға етпе-сеңдер, тіршілік етудің қандай мәні бар?» деп Құранда айтылған ғой.

– Содан әлгі комиссия мүшелері не айтты?

– Иә, айтпақшы, құжат қарап отырған орыс әйел орнынан атып тұрып, терезенің алдына келді. Сөйтті де, сырттағы жаңбырға таңдана қарап тұрып, менен терезені ашуға бола ма деп сұрады. Неге болмасын?! Оның үстіне комиссия басшысы сұрап тұрса. Әп деп, терезені шалқайтып

аштым да жібердім. Сол кезде та-лайдан бері жаңбыр күтіп жатқан кең даланың хош иісі ішке лап қойды.

Қуанғанынан қолын шапалақтап жіберген орыс келіншек енді:

– Мұндай ғажапты кім көрген! – деп алақанын бұғаттан сорғалап жатқан суға тосты. Сөйтті де:

– Құжаттардың да дұрыс екен-дігіне толық сенімдімін, – деп күлді.

Осы кезде мен: – Көке, «Саяхаттың» алдына да

кеп қалдық, – дедім қызық әңгіменің әсерімен байқамай өтіп кетпейік де-гендей алаңдап.

– Жарайды, балам. Айта берсек, талай оқиғалар еске түседі. Үйдегі апайыңмен осы жерде – «Саяхатта» танысқанбыз. Е-е, ол да бір дәурен екен-ау!..

Қашанда бір қайыры бар мы-нау ғажап дүниеге қараңызшы; сол күннен бастап, таксиге мінген сайын әлгі оқиға есіме түсіп, Ұлы Құдіретке сыйынып отыратын болдым.

Мәлік ОТАРБАЕВ

Ардагерлер үшін тегін сапарлар ұйымдастырылады

––––––––––––––––––––––––––Биылғы 1 мамырдан 31 желтоқ­санға дейін «Жеңіс» республи­калық әлеуметтік және қайы­рым дылық жобасының аясында Ұлы Отан соғысына қатысу шы­лар мен мүгедектер Қазақ стан бойынша және ТМД елд ері н е тегін сапарлар жасай алады.––––––––––––––––––––––––––

Нақтылай айтқанда, «Samruk-Kazyna Trust» әлеуметтік жобаларды дамыту қоры «Жолаушылар тасыма-лы» АҚ-пен бірге Ұлы Отан соғысы-ның ардагерлеріне темір жол көлігі нің қыз меттерін тегін пайдалануға мүм -кін дік беретін арнайы акцияның бас-тал ғанын хабарлайды. Акция шарт -тарына сәйкес Ұлы Отан соғысы ның арда герлері Қазақстан мен ТМД ел-дерін дегі «Жолаушылар тасымалы» АҚ жүзеге асыратын барлық бағы ттар бойынша жол жүруге мүмкін дік ала-ды. Ұлы Отан соғысына қатысу шы лар мен мүгедектерге барлық санат тағы пойыздардың купе вагондары нан, соның ішінде «Туристік» класс вагон-дарынан және «Talgo» пойыздарындағы мүмкіндігі шектеулі адамдарға арналған купелерден орын бөлінеді. Бұдан бөлек, «Жолаушылар тасымалы» АҚ пойыз-дарында Ұлы Отан соғысының қатысу-шыларына жол жүру барысында тегін тамақтану қамтамасыз етіледі. Аталған акция бойынша билеттер алу үшін жеке басын куәландыратын құжаттың түпнұсқасы және Ұлы Отан соғысы мүгедегінің немесе қатысушысының куәлігі болуы керек.

ТМД елдеріне бару үшін тағайын-далған стансаға дейін және кері қайту сапар құжаттары (билеттер) Қазақстан Республикасының аумағында орна-ласқан сауда нүктелерінде ресім деле-ді. Соңғы 3 жылдың ішінде дәстүр лі іс-шараға айналған темір жол көлігі-мен тегін жол жүруді 800-ден астам адам пайдаланған.

«Жеңіс» республикалық әлеумет-тік және қайырымдылық жобасы «Самұрық-Қазына» АҚ компаниялар тобы жүзеге асыратын ардагерлер мен тыл еңбеккерлеріне көмек көрсетуге бағытталған. Ол 2015 жылы Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығына орай басталып, осымен үшінші жыл қатарынан жүргізіліп жатыр. Жобаның басты мақсаты – ардагерлерге тек 9 ма-мыр мерекесінде ғана емес, жыл бойы қамқорлық жасау. ҰОС ардагерлеріне көрсетілетін тұрақты атаулы көмек «Жеңіс» жобасы концепциясының моральдық негізі болып табылады. Жоба аясында еріктілер рейдтері ұйым дас тырылып, сондай-ақ жас ұр-пақ ты тәрбиелеуге және тарихты сақ-тауға бағытталған басқа да іс-шара лар жүзеге асырылады.

Бүгінгі таңда жоба Қазақстанның 30 қаласында іске қосылған.

«Егемен-ақпарат»

ТІРШІЛІК ТҮЙТКІЛДЕРІ

Бір қайыры бар дүние

30 СӘУІР 2018 ЖЫЛ 13RÝHANIAT

Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

...Қазақ мұндайда «мәс саған, без-гелдек» дейді. 96 жасқа қадам басқан қария кешке спектакльде ойнамақ! Біз білетін актерлер дүниедегі бар атақты иеленген даңқына қарамастан, алпыс, жетпіс жастан асқаннан кейін-ақ жасынан серік болған сахнасын жастарға аманаттап, жайлап жы-лыстап жататын еді. Әр сөзі мір дің оғындай нық, құлақ құрышын қан-дыратындай саңқылдаған дауыс-пен сөй леп тұрған Померанцевтің жүзжылдықты түйіндегелі тұрған жа-сына пысқырмастан театрға асығып бара жатқан жан кешті әрекеті та-бан ас тында біздің қарттық тура-лы түсінігіміздің парша-пар шасын шығарды. Киевте туып, әкесі 1938 жылдың зоба лаңына тап болып, амал-сыз Мәскеуге қоныс аударып, ол жерден соғысқа атта нып, жарала-нып қайт қаннан кейін Алматыға жер аударылған анасының соңы нан кел-ген Юрий Поме ранцевтің тағдыры ауыр лау басталғанымен, бақыт пен құрметті қазақ жері нен тапты. ТЮЗ-ден түлеп ұш қан талантты актер М.Лер монтов атындағы акаде мия лық орыс драма театры на орналасқаннан кейін 300-ден астам рөл ойнап, Қазақ-станның халық әртісі, Мем лекеттік сыйлықтың лауреаты атанды. Еуропа нәсілді актердің сахнаға кеудесі на-мыс пен қайратқа толы Абайды алып шыққанын көргендер әлі күнге там санып айтып отырады. Жасы жүзге аяқ басқан Ю.Померанцевтің есімі Қазақстан мәдениетінің Алтын кітабына жазылған.

Сырқаттана қалсақ, салып ұрып жетіп баратындай өз учаскеміздің бас дәрігерін бәріміз бірдей біле бермеуіміз мүмкін, бірақ еліміздің «ең басты дәрігерін» қазақ даласының төртбұрышы түгел танитынына оң қолымызды бе ріп тұрып оңай бәс тіге ала мыз. Кинодан көріп көз таныс болғаныңызбен, есімін білмесеңіз, танысып қойы ңыз, «Біздің сүйікті дәрігер» – Юрий Борисович Поме-ранцев. Бұл актер өнерде жүріп қан ша бейне жасаса да, бізге тек түсірілгеніне былтыр ғана алпыс жыл толған, халықтық фильмге айнала алған қасиетімен отандық кино өндірісінің «алтын қорына» енген «Біз дің сүйікті дәрігер» арқылы жақсы таныс.

«Біздің сүйікті дәрігер» – Шәкен Айманов шеберлігін танытатын шоқтығы биік туындыларының бірі.

ЖолҚазақтың жолы үлкен, үш әріптен

кейіптелген кішкене бойына көп мағына сыйғызған салиқалы да салмақты сөзде­рінің бірі – жол. Қазақтың жолы десек, ол халқымыздың ықылым заман нан бергі бас тан кешкен тарихын білді реді. Сонымен бірге ұлттық жөн­жорал ғымызды, әдет­ғұр пымызды, салт­дәстүрі мізді де осы жол деген сыр­сипаты мол сыр баз сөзбен әдемі айшықтап жатамыз.

Үлкен пәлсафамен астарлағанда, жол – адамзаттың ұлы өмір сапары. «Жол мұраты – жету» болса, тұтас халықтар да, жеке адамдар да мүдделі мақсатына сан асулы шырғалаң жолдардан өтіп барып, сол ұзақ жолда небір қиындық әуселелерін кешіп ба-рып жетпек. Бір сәт Қазақ елінің айырылып қалған аңсарлы тәуелсіздікке көзайым бо-лып қайта қауышқанға дейін қанша тар жол, тайғақ кешуден өткеніне ой жүгіртіп, көзге елестетейікші. Сонда біз қазақ жолының, халық жолының қасиеті мен қасіретін теңдей ұғынар едік. Соған сай салмақтанар едік. Арзан күлкі, артық қылжаңға жол бермес едік.

«Мың шақырымдық алыс жол алғашқы қадамнан басталады» дейді қытайдың қанатты сөзі. «Жол – жүрсе бітеді» деп қайырады қазақ. Ақ тілеулі, кең пейілді халқымыз қашанда ұзақ сапардың басталатын алғашқы қадамына, жол басына айрықша мән берген, соның сәттілігін жақсы ырымға балаған, жақсылыққа жорыған. Қарап тұрсақ, қаз ба-сып, тәй-тәйлап жүріп кетер кішкене баланың тұсауын кесу жоралғысы біздің қазаққа ғана тән, сол періште сәбидің алдағы бүкіл өмір са-парына, ғұмыр жолына сәттілік тілеу емес пе. Сол иір-шиыр бұралаң жолдарда сүрінбеуін, әрбір қадамын нық басуын тілейді.

Иә, адам үшін жолдың ең ұзағы да, ауыры да өмір жолы. Осы жолдың азапқа айналмауы, абыройлы болуы кім-кім үшін де басты мұрат, әрі-беріден соң адамдығына, ар-ожданына сын, қажыр-қайраты мен ақылына серт. Дәл осы арада «Шарлаған жолым жатыр жер бетінде, Көрінер көлеңкесі келбетімде. Қай жерде үзіледі қайран сапар, Түйін боп өмірімнің бір шетінде» деп тебірене толғанған Қасым ақынның жыр жолдарына толқи қосылмасқа шарамыз қайсы?! Мінеки, байқасаңыз, өлең-жырдың да бір өлшемі жол екен-ау. Ендеше, жолдың қадір-қасиетін, біздің күнделікті тыныс-тіршілігімізде қаншалықты қажеттілігін осыдан-ақ біле беріңіз.

Ата қазақтың ең тамаша, қысқа да нұсқа, дәстүрлі ақ тілеуі «Жол болсын!» деген «қазақтың дәл өзіндей қарапайым» сөздермен әдіптеледі. Жол жүретін адамға, алыс жаққа оқуға, қызметке кетіп бара жатқан жастарға ақ жол тілейді. Сол жолдағы қадамы құтты болуын, гүл бітуін тілейді. Бұрынғыдан келе жатқан жол осы. «Жолы болар жігіттің жеңгесі шығар алдынан». Жайсаң да жайдар-ман жігіттердің жақсы көретін, көбірек айта-тын мақалы бұл. «Өзің бір жолы болғыш жігіт екенсің!» деп сүйсінеміз алғыр жігіттерге.

«Жол болсынның» ішінде бәрі бар. Тілек те, ниет те, сәлем де. Қазақтың ата сәлемін де әсіресе ақсақалдар осылай айшықтап жатушы еді, жарықтықтар. Біздің бала кезімізде үлкен кісілер бір-бірімен кездесе қалғанда әуелі «Жол болсын!», «Әлей болсын!» десіп жөн сұрасатын, мал-жанның амандығын білісетін, алдағы сүре әңгімеге осылай бастау жол салатын. Ата-бабадан қалған осы ілтипат, ізеті мол жол-жобаны ұмытып бара жатырмыз ба, қалай өзі?

Жол, жол... Ауыл іргесіндегі орман ішінде жалғыз аяқ жолдар болушы еді. Жалғыз аяқ жолмен өрлеп Қақпақтас деп аталатын шоқы таудың басына шығушы едік. Көз жетер көкжиектерді алғаш со-лай шолған болатынбыз. Жалғыз аяқ жол сүрлеу, соқпаққа жалғасатын. Ат-арбамен шөп шабуға барғанда айдау жолға түсетінбіз. Ауыл-ауылдардың арасында шаңға көмілген қара жолдар жататын. Бұл қазақ тастақты жолды да, батпақты жолды да, қия жолды да, күрпілдек жолды да көрген. Қазақтың кең даласында не көп, жол көп. Олардың атауы сан түрлі. Қатқақ жол, қабырға жол, бұралаң жол, төте жол. Жайлау жолы... «Бір жол бар алыс, алыс та болса жақын. Бір жол бар жа-қын, жақын да болса алыс» деген жол ға қа-тысты мағыналы мақалды шығарған да қазақ.

Бұрынғы замандарда Бурабай-Көкшедегі Хан ордасынан қасиетті Түркістанға бара-тын атақты Абылайдың қара жолы болып-ты. Білетін адамдар сол жол сілемдері әлі де бар, бағдарын сызып, картаға түсіруге бо-лады дейді. Хан Кене бастаған ұлт-азаттық көтерілісінің ізімен ізерлей сапарлаған, жаны жәннатта болғыр марқұм Нұрмұханбет Ысқақов деген азамат ағамыз. «Кенесары ханның жорықты жолдарымен» деген тамаша танымдық кітап жазып, бастырып еді. Міне, осындай тарихи жолдар да бүгінгі де кейінгі ұрпақтың көкірек пен көңіл көзінен әсте таса қалмауы керек деп ойлаймыз.

Атасалтымыздың ғибраттылығы сонда, жолы үлкен кісіні артықша сыйлап, төрге отырғызады. Үйге келген қонақтың жолын береді. Көргенді адам жолдан жаңылмайды. «Әкесі тұрғанда баласы сөйлегеннен без, ағасы тұрғанда інісі сөйлегеннен без» дейтін жолымыз да бар. Қазақтың өз жолы, қазақты қазақ етіп тұрған жол. Осы қазақ жолын әсте ұмытпаған абзал.

Баба тарихымызда «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» болған. Әз Тәукенің низамды жолы. Абылайдың ақ жолы, Кенесарының ерлік жолы, Абайдың даналық жолы, Алаш арыстарының азаттық жолы – бәрі де қазақты жарқын болашаққа бастаған құтты жолдар. Тәуелсіздік жолындағы халқымыз, Көк байрақты еліміз өз жолынан мәңгілік таймауын тілейміз.

ҚорғанбекАМАНЖОЛ,«Егемен Қазақстан»

КИНО

Еліміздің «ең басты дәрігері»

Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Құрылтайда төрағаның есеп беруінен бастап, сурет-шілердің көрмесін ұйым-дастыру, одақтың қар жы лық жүйесіне есеп беру, бух-галтерлік аудит мә се лесі, жаңа секрета риат құра мын сай-лау, одақ тың жаңа басқарма төр аға сын сайлауға дейінгі се гіз мәселе күн тәртібіне қ о й ы л д ы . С у р е т ш і л е р

ода ғы төрағасының міндетін атқарушы Өмірбек Жұба-ния зовтың жарты сағатқа жоспарланған есепті баян-дамасында бүгінгі Одақтың жай-күйі мен тыныс-тіршілігі егжей-тегжейлі баяндалды.

Бүгінде Суретшілер ода-ғы атынан Мәдениет және спорт министрлігіне «Өнер сұхбаты – диалог өнері» атты халықаралық бейнелеу өнерінің фестивалі» жоба-сы, 85 жылдық мерейтойға байланысты іс-шаралар

жобасы жолданған. Алматы қаласының әкімдігіне алты жоба, оның ең бастысы, шаһардың 15 саябағында сәндік-саябақтық мүсіндерді орналастырудың дизайн-жобасы, одақ ауласында Көр ме залын салу, Астана қаласының 20 жылдығына орай кеск індеме өнер і бойын ша симпозиум өткізу жобасы қарауға жіберілген. Сондай-ақ одақ жанынан Жастар бірлестігі құрылған. Мәскеудің Халықаралық конфедерация баспасынан «Қазақстанның бейнелеу өнері», «Еркін Мергенов» және «Дулат Әлиев» атты үш иллюстрациялық альбом ба-сылып шықты. Суретші үшін маңызды саналатын мұндай альбом мен каталогт ің 19-ы өз еліміздегі баспа-лардан да жарық көр ген. Су рет шілер одағы ғылы-ми-рухани орталыққа ай-н а л д ы р у м а қ с а т ы н д а

ұйым дастырылған Аста-надағы Ұлттық музей қорын жасақ тауға да көп жәрдем беріп, қазақ халқының та-рихы мен танымын ай шық-тайтын туындыларды тарту етті. Ә.Қастеев атын дағы Мемлекеттік өнер мұра-жайымен, Астанадағы Қа-рулы Күштер музейімен, Алматыдағы Қарулы Күштер музейімен, Оқушылар са-райымен және тәуелсіз мәртебесі бар барлық заң-ды тұлғалармен бірлесіп жұмыс істеу туралы шарт-тар жасалған. Бір қа тар су-ретшілер та рапы нан дау туғызған Қабан бай батыр көшесіндегі шебер хана лар-дың техникалық паспорты мен пайдалануға енгізу ак-тісі бүгінде толықтай дайын-далған.

Басынан дау-дамай, та-лас-тартыс арылмай тын шырғалаңы мол шығарма-шылық одақтардың арасынан

С у р е т ш і л е р о д а ғ ы н ы ң да төбесінің «шоқтана» көрі нетіні бәріне белгілі шындық. Төрағаны сайлау төңірегінен туындайтын тар-тыс та көп жағдайда дәл осы одаққа тән. Сондықтан алтыбақан алауыздыққа емес, бірлікке, татулыққа шақыр ған сөз бұл жиында да айтылды. Құрылтайға жиылған өнер қайраткерлері, енді қалыптасып келе жат-қан еркін ой иелері осы қағидамен келіскені бо-лар, ұсынылған үш үміт-кер дің ішінен бір жылдан аса «одақ төрағасының мін-детін атқарушы» болып келе жатқан Қазақстанның ең бек сіңірген қайраткері Өмірбек Жұбаниязовт і Қазақ стан Суретшілер ода-ғы ның басқарма төрағасы етіп сайлауға бір ауыздан пәтуаласты.

АЛМАТЫ

Суретшілер одағында – жаңа төраға––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алматыда еліміздегі ең байырғы шығармашылық одақтардың бірі – 85 жылдық тарихы бар Қазақстан Суретшілер одағының кезекті ХVІІІ құрылтайы өтті. Қазақстандағы суретшілер мен өнертанушылардың ба­сын біріктіретін одақтың 1100 мүшесі бар және облыс­тарда 17 бөлімшесі жұмыс істейді. Құрылтайдың ашы­луына Мәдениет және спорт министрлігі Мәдениет және өнер істері департаментінің директоры Әділ Жоламанов қатысып, төрт жылда бір рет өтетін өнер шеберлерінің маңызды шарасының жұмысына сәттілік тіледі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Алло, Юрий Борисович, сәлемет сіз бе? Мереке қар саңында сізбен «Біздің сүйік ті дәрігер» фильмі туралы сөйлеспек едім. Нағыз ұлт тар арасындағы достықты, татулық пен бірлікті бәріміз сол фильмнен көріп өстік. Теле дидардан көрсете қалса, әлі күнге телміре қаламыз. Сіздің жаны ңыздағы шоқ жұл дыздардың – Серке Қожам құлов, Мүлік Сүртібаев, Ер мек Серкебаев секілді қазаққа аяу лы бейнелердің жайнаң қаққан жарқын жүзі бізге соншама ыстық. Сол кезіңізді еске алып, біздің газетке сұхбат бере аласыз ба? – Жақсы, жақсы. Бұл тамаша идея екен. Бірақ бүгін мен «Однажды в Глос тере» деген спектакльде ойнайтын едім. Дәл қазір репетицияға кетіп бара мын, кешке сахнаға шығамын. Қа лыпқа келуім үшін жоқ дегенде жар ты күн уақыт қажет. Сіз маған ертең түскі сағат 13.00­де телефон соғыңыз ... ––––––––––––––––––––––––––––––

«БІЗДІҢ СҮЙІКТІ ДӘРІГЕР» – ШӘКЕН АЙМАНОВ ШЕБЕРЛІГІН ТАНЫТАТЫН ШОҚТЫҒЫ БИІК ТУЫНДЫЛАРЫНЫҢ БІРІ. ...МАХАББАТ ЕШҚАШАН АРХАИЗМГЕ АЙНАЛМАЙДЫ, ЖЕР БЕТІНДЕ ЖАЛҒЫЗ АДАМ ҚАЛСА ДА, ЖАҚСЫЛЫҚ ЖАСАЛА БЕРЕДІ, ТІРШІЛІК МӘНІ ІЗГІЛІКТЕ – ФИЛЬМ ОСЫНЫ АЙТАДЫ. АЛ СҮЙІКТІ ФИЛЬМНІҢ СЮЖЕТІ ҚАЛАЙ ЕДІ?

Уақыт тозаңы таспасын көнерте бастағанымен, фильмнің ескірмей, ел есінде жүруінің бір-ақ қана сыры бар. Бұл фильмнен шытыр-ман оқиға, парасатпен ғана тани-тын терең пәлсапа, толғандыратын тастүйін тақырып іздесеңіз, қатты қателесесіз. Мұның бірі де жоқ. Тек бір-ақ нәрсе бар – шүпілдеп, арна-сынан асып-төгіліп жатқан шексіз мейірім, ізгілік жасауға құштар адам-дар, кейіпкерлердің кеуделеріне сый-май тұрған кішіпейілділік, дарқан даланың құшағы, жұпар иісі ең асыл адами сезімді оятпай қоймайды. Махаббат ешқашан архаизмге айнал-майды, жер бетінде жалғыз адам қалса да, жақсылық жасала береді, тіршілік мәні ізгілікте – фильм осыны айтады. Ал сүйікті фильмнің сюжеті қалай еді?

Алматыға таяу санаторийде жи-ырма жылға жуық жұмыс істеп, 60-қа келген Лавров жасына байланысты зейнеткерлікке шығуға дайындала-ды. Дәрігердің өмірлік ұстанымы біреу ғана: «Адамдардың жүрегін қуанышқа бөлеу оны емдеген сияқты өте маңызды». Ол жай тәнді ғана емдейтін дәрігер емес, жан дәрігері, қия-жықпылы мол адам жанының шипагері. Алпысқа толған мерей-тойына орай Лавровқа шәкірттері

мен әріптестері сыйлық жасамақ бо-лып, өзі емдеген әртістерді жинап, концерт қойып бермекші болады. Бибігүл (Роза Исмаилова), Тәкен (Серке Қожамқұлов) және Мұрат (Мүлік Сүртібаев) ауырып, Лавровтың емін алып шыққан әртістердің бәрін аралап: «Сіз бүгін боссыз ба?» деп сұрай ды. Өкінішке қарай әртістердің бірде-бірі бос емес, ешқайсының қолы тимейді, бәрінің де шаруасы шығып тұр. Ал әртістердің бос болмау себебі, бәрі де сол күні Лавровтай сүйікті дәрігердің мерейтойына барып ән салмақ болғаны фильмнің соңында бір-ақ белгілі болады.

«Біздің сүйікті дәрігерде» Евгений Диордиев, Мүсілім мен Ришат Абдуллиндер, Хадиша Бөккева, Шара Жиенқұлова, Ермек Серкебаев, Бибігүл Төлегенова, Рахия Қойшыбаева, Кәукен Кенжетаев, Мұхтар Бақтыгереев, Қамал Қармысов, Танат Жайлыбеков, Зинаида Морская, Евгений Попов, Валентина Старженская сияқты кілең

өнер саңлақтары таңдалып алына-ды. Әншілер композитор Александр Зацепиннің жан тербейтін әсем әндерін бірінен соң бірі қалықтатады. Бұл Зацепиннің де кинодағы алғашқы дебюті болатын. Мұншама талантты әртістердің кең ауқымын қамтыған музыкалық фильм қазақ кино өнерінде бұрын-соңды болмаған еді.

Белгілі фильмнің елге белгісіз тағы бір сыры бар. Яков Зискинд жазған фильмнің сценарийінде о баста бас кейіпкер Лавров емес, оның орнын-да Әлімжанов деген қа зақ кейіпкер болуы керек еді. Қара тырнағының көбесіне дейін қазақ болып жаралған режиссердің ұлылығы сонда, сценарий-мен танысып шыққан соң: «Бәріңіз мына мәселені мықтап есіңізде ұстаңыздар. Ешқашан қазақ жасы алпысқа келіп тұрып отбасынсыз, соқа басы сорайып, сүрбойдақ болып жүрмейді. Бұл жасқа дейін оның үйленбеуі, бала-шағасы болмауы мүмкін емес. Бас кейіпкерді басқа ұлтқа ауыстырыңдар!»

Сөйтіп әйелінің жоқтығынан қаламын ұстап әлекедей жаланғандарға құрбан болған Әлімжанов экран бетін көрмеген күйі сценарийден сызы лып, орнына Лавров дейтін жа ңа кейіпкер пайда болады. Рөл Юрий Померанцевке жүктеледі. Жұрт

тіксініп қалады. Себебі Юра жақын-да ғана «Даладағы қайың» деген фильмнің сынағына қатысып, режис-сер: «мынандай адамды қайдан тау-ып алғансыңдар, құртыңдар көзін!» деп айғайды салып, түсіру алаңынан аластап жіберген болатын. Н.Сац теа-трында шал-шауқанның рөлін ойнап, көрерменнің шартылдата соғатын шапалағының астында шырайлана күлімсіреп тұратын талантты жігітті бұрын да бірнеше рет байқап жүрген Шәкеннің сұңғылалығы болар: «Юра, еңсеңді түсірме, жаспын деп тартынба. Саған жаңа рөл ұсынамын. Мен бұл рөлге кез келген әртісі шақыра ала-мын, Ленинградтан қалаған актерімді қолқалауыма болады, Москваның «мен» деген жұлдызын шақырсам, сөзімді жерге тастамайтынын білемін. Николай Черкасовке «кел» десем, қазір жүгіріп келгелі тұр, бірақ сен мынаны біл. Тек алматылық актерлер-мен фильм түсіру көптен бергі арма-ным еді, Қазақстанның өнерін жасап

жүрген өз заманымның барлық белгілі әншілері мен актерлерін осы фильміме қатыстырғым келеді», дейді.

Адамға сенім білдіруден артық не бар? Біреу «тек саған ғана сендім» деп тұрса, қайрат-жігерін жинап, тас үгітіп, тау қопармай ма? Режиссер сөзінде тұрады. Ұтқан жері де осы, орыс-қазағы аралас самсаған қазақ-стан дық өнер жұлдыздарын сама-ладай етіп экраннан жамыратты да жіберді. Ешқашан мұндайды көрме-ген ел естен танды. Сырттан тек хат-шы қыздың рөліне Рига театрының әртісі Валентина Старжинская ғана шақырылады. Оның да себебі бар. Дәл фильм түсірілетін кезде Алматыға Ригадағы орыс театры гастрольдік са-пармен келіп, спектаклін тамашалаған Аймановқа Старжинскаяның ойыны ұнап қалады.

Жасы 33-ке енді келген Юра 60 жаста ғы қартты ойнады. Бұрын бірде-бір киноға түсіп көрмеген Юрий өзіне соншама сенім артқан Шәкен ағасы-ның ешқандай сынақсыз басты рөлге бекіткеніне күні бүгінге дейін таң қалады, сол үшін шексіз қарыздар екенін айтады. «Шәкен Кенже таевич-тей адам жоқ және енді тумайды да!» дейді оған деген құр метін қалай асы-рып айтарын білмей қиналып. Осы рөлден кейін театр сахнасында ойнап жүрген талапты жастың жолы ашы-лып, киноға шақыртулар ала бастайды.

«Біздің сүйікті дәрігердің» өзіне тартып тұратын тағы бір сиқыры бар. Басын бұлт қана көлегейлей алатын асқақ Алатау, бауырында тұтаса өскен қалың қарағай мен самырсындар, тау-дан төмен қарай мың бұралып аққан ерке өзендер, сылқ-сылқ күліп ағатын көшедегі арықтар, бәрі-бәрі сол кездегі Алматының аурасын, ахуалын айна-қатесіз береді. Көрерменнің көзге тым ыстық сол Алматыны сағынатыны рас. Бұл – Алматының жастық шағы. Қызықтыратын да, еліктіретін де ару қаланың жастығы екенін білесің. Тіпті аңдап қараған адам 1963 жылғы ала-пат сел жүргеннен кейін құрғап қалған әйгілі Есік өзенінің таңғажайып кадр-ларын да көрер еді бұл фильмнен. Бұл фильмде бәрі сұлу: адам да, табиғат та, сезім де, ән де. Жаны сұлу адам ғана жақсы дүние жасай алатынының белгісі бұл.

«Біздің сүйікті дәрігер» 1958 жылы Ташкентте өткен Азия және Африка елдерінің халықаралық кино-фестивалінде айрықша аталып өтіп, Ш.Айманов пен Е.Серкебаев арнау-лы дипломмен марапатталады. Кеңес Одағының көптеген қалала рындағы кинотеатрларда көрсетіліп, көрермен қазақстандық таланттармен сырттай танысып, тәнті болып жатты. Ақ-қара түсті ескі таспа 2011 жылы қайта өңдеуден өткеннен кейін түрлі-түсті бояумен жұтынып шыға келген «Біздің сүйікті дәрігер» қартаймайтынын көрсетіп, жаңа өміріне қанат қақты.

АЛМАТЫ

14 30 СӘУІР 2018 ЖЫЛSPORT

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алаштың абыройлы азаматы, даңқты балуан, Мәскеу олимпиадасының чемпионы, бүгінде бедел биігіне көтерілген көрнекті тұлға, Қазақстанның Еңбек Ері Жақсылық Үшкемпіровті көптен бері білуші едім. Ол туралы қалам тартып жүргенім тағы бар. Жайсаң ағаның жан сырындай төмендегі мөлтек әңгімелерді «Егемен Қазақстан» оқырмандарына ұсынғанды жөн көрдім.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

«Оқуға осылай түскенбіз»

...Орта мектепті бітірген соң әкей зоотехникалық, мал­ша руашылық саласында оқы­ғанымды қалады. Өйткені өзі де өмір бойы сол салада қызмет еткен адам еді. Содан Қарахан деген досыма еріп «зооветке» оқуға түсу үшін Семейге аттандым. Шабан пойы з Жамбылдан Семейге дейін тура төрт күн жүрді. Жататын жер жоқ. Тамбурда түнеп, тамбурда ұйықтаймыз. Маған қарағанда Қарахан жол жүріп үйренген, аздап орысша біледі. Семейге келіп институтқа құжат тапсырдық. Менікі сол Қара ханға ілесіп жүру. Оған сенгендігім соншалық, әуелі қандай факультетке құжат тап­сырғанымды да білмеппін...

Қарахан күні­түні емтиханға дайындалады. Мен қаланы қыдырып, Ертіске шомылам кеп. Бір күні түс ауа әдетімше Ертіс жағасына барсам, ана­дай жерде бір топ кісі жина­лып, жарыс өткізіп жатыр екен. Жарыстырып отырған қазақ. Шарты – өзеннің арғы жағасына малтып өтіп, қайта жүзіп келу. Жүзуден «ауыл дың чемпионы» деген атым бар, делебем қозып, жарысты ұйым дастырушыға қалтамдағы бес сомымды ұстап жетіп бардым. Ол мені баласы­нып, маңы на жолатпады. Мен жалынамын кеп.

Жалынып қоймаған соң әлгі кісі: «Онда өз обалың өзіңе, ұтылсаң ақшаңды сұрамайсың ғой?» деп жұрттың көзінше тағы бір анықтады да, «бар, ана топқа» деді. Кезегін күтіп тұр ған топқа оныншы болып қосыл дым. Қарсыластарым бой­лары серейген орыс жігіттері. Төбемнен төніп қарайды.

Ұйымдастырушы қолындағы шелегін ұрып даңғыр еткізді. Біз өзенге гүмп­гүмп секірдік. Ә, дегеннен­ақ жұрттың алды­на түстім. Ебіл­дебіл арғы бет­ке жүзіп шығып қарасам, бас­қалары өзеннің ортасынан енді асыпты. Ағынның ығымен төмен қиғаштап кетіппін. Жүгіріп оты­рып өрлеп алдым да, қайта кері тарттым. Жағаға жұрттан бұрын жеттім. Жарыстырушы қазақ арқамнан қағып, «маладесін» қайта­қайта айтып, қырық сом­ды қалтама салды да берді. Мен: «Ертең тағы келейін, қосасыз ба аға?» деймін. «Кел, кел» дейді, ол ойланбастан.

Өстіп шомылып жүргенде алғашқы емтихан да басталды. Химия пәні. Бір ауыз орысша білмеймін. Шалбарымның арты су­су. «Жарыстан» келген бетім. Емтихан алушы Бочкорева де­ген әйел:

– Сен соңғысың ба, басқа ешкім жоқ па? – деп қазақша сұрады.

– Жоқ. – Ал, билетіңді!Билетті алып, Қараханның

қасына барып жайғастым. Аса қиын сұрақ емес. Қарасам Қара­ханның есебі күрделілеу екен. Ты ныш отырмай оны шығарып беріп едім, әлгі әйел көріп қойып, дереу:

– Әй, кәне, бері кел, – деп

қасы на шақырып алды. Қолымда Қараханың билеті.

– Ал, кәне айтшы, білесің бе, мына сұрақты?

Қараханның билетінің сұра­ғына жауап бердім. Өз билетім жайына қалды. Маған «үш» қойды да, қасақана Қараханды «құлатып» жіберді. Оқудан құлаған Қарахан көңілсіз. Киім­кешегін шабаданына салып алып: «кетем» дейді. Мен: «кет­пей тұра тұр, келесі емтиханнан мен де құлаймын, бірге кетеміз» деп, жатып кеп жалынамын. Қара хан көнді. Келесі емтихан био логия пәні. Әдетімше ең соңында бардым.

– Әй, бала неғып жұрттың соңында жүрсің? – деп, емти­хан алып отырған қазақ түрі­ме қарап, миығынан күледі. Таңертеңнен кешке дейін судан шықпай, күнге күйіп, қарайып кеткенбіз.

– Кезегім ең соңынан еді, үлгеріп жеткенім осы болды, ағай.

– Қай облыстан келдің? – Жамбылдан.– Кәне, билетіңді ала ғой. Ағайдың жүзі жылы, қабағы

ашық. Билетті оқысам оп­оңай сұрақтар. Дереу жауап бердім, қосымша сұраққа да мүдірмедім.

– Өй, сен бәрін біліп тұрсың ғой, мә, саған «бес»!

Қарахан бұдан әрі шыда­мады. Апыл­ғұпыл жиналып, кетті де қалды. Семейде жалғыз қалдым. Үш­төрт күннен соң қалған емтихандарды да тапсы­рып, оқуға қабылданғандардың тізімін күтемін ғой. Машинкамен терілген тізім шықты. Үңіліп кеп қараймын. Менің фамилиям жоқ. Сөйтсем тізімнің ең соңына кіп­кішкентай етіп, қолмен «Үшкемпіров Жақсылық» деп жазып қойыпты. Оқуға осылай түскенбіз қарағым!

«Мені күреске шығарған – шаңғы»

Семейде сол жылы қыс қат­ты болды. Ауылдан жеңілдеу киіммен шыққам. Тоңған соң арзандау күпәйке мен жұқа құлақшын сатып алдым. Аяқта керзі етік. Күпәйке мен етікті студент түгіл, қазір жұмысшы кимейді. Оны өзімше белін қынап, түймелерін ауыстырып қадап, сәндеп кием.

Оқу басталды. Денешы­нықтыру пәнінен Микрихов де­ген ұстаз шаңғы жарысын өткі­зеді. Мен жарыспақ түгіл, шаң ғы бір жаққа, өзім бір жаққа ұшып түсем. Шаңғы теппесең «зачет» жоқ. «Зачетің» болмаса сессияға жібермейді. Оның артын да оқудан шығу тұр. Шаңғы тебе алмағанның жазасы – спорт­залда күрес кілемін тігу. Кілем тігуден көз ашпадым. Бар ойым «зачет» алу. Бір күні кілем жа­мап отыр едім ұлты кәріс Лю Вен Хан деген бапкер келіп:

– Не істеп жүрсің? – деді.– Кілем тігіп отырмын, шаң­

ғыдан «зачет» алуым керек. – Күресе білесің бе? Егер ана

баланы жықсаң «зачетыңды» мен­ақ қойдырып берейін.

Түріне қарасам қалжыңның адамы емес сияқты. Қарсыласым өзім құралпы бала. Дереу күресе

кеттім. Әдіс­тәсіл дегенде ша руа м жоқ. Ұстасқан бой­да көтеріп соқтым. Бапкердің өзі менің қалай жыққанымды бай қамай қалды. «Енді мына бала мен күрес, соны жықсаң «зачетың» дайын», дейді.

Бұл бала еркін күресті мең­герген, жоғары курс сту денті екен. Салмағы да ауырлау. Қарап жатқан мен жоқ. Оны да алып ұрдым. Хан ағай «зачетімді» сол күні қойдырып берді де, Микриховқа айтып шаңғы­дан босатып алды. Мені күрес кілеміне шығарған – шаңғы. Дұрысы, шаңғы тебуден қашып, еркін күреске бардым.

«Атаң жаудан қайтпаған, қара бала,

бас қамшыны!»Ұзын­сонар қиындықтарды

жеңіп, Мәскеу олимпиадасында да күресетін болдым. Күндіз­түні дайындалдым. Менің қасымнан Қабден аға Байдосов айналып шықпайды. Елжіреп қарап тұрады да, зор дауысы­мен: «Атаң жаудан қайтпаған, қара бала, бас қамшыны!» деп, жігерімді жанып қояды.

Олимпиада кілеміндегі бірінші қарсыласым – Констан­тин Александру. Екіншісі – Роман Керпач болды. Белдесу алдында Қабден ағам: «Констан­тиннен сенің күресің әлдеқайда артық. Сен алғашқы белдесуді сауат ты өткіз. Күшің бар, тың кезіңде қарсыласыңды ұтып алуды ойла. Тек саспа, ақыл мен күрес, сабырыңды жоғалт па» деп, едәуір демеу сөздер айт­ты. Аға ның сөзі маған кәдім­гі дей қуат беріп кілемге еркін шықтым.

Олимпиададан өзге атақтың бәрін алып қойған Константин Александру нағыз зар күйінде екен. Шабуылды үсті­үстіне үдетті. Көзі от шашады. Күреске емес, төбелеске дайындалып шыққандай. Мен әдіс жасат­падым. Екінші кезең басында есепті 5:1­ге жеткіздім. Үшін­ші кезеңде екеуміз де бір­бір ұпайдан зорға алдық. Тоғы­зыншы минуттың соңына дейін кілемге жаңа шыққандай арпа­лыстық. Александруды 6:2 есебімен ұттым. Константин өте мықты балуан. Осы қалпында мені мен емес, Керпачпен айқас­қанда оны сөзсіз жеңетін еді.

Керпачтың бірінші белдесуі көбінде сәтсіз бітеді. Р.Керпач шүу дегенде венгр Ференц Шерештен бар­жоғы бір жа­рым минутта ұтылып қалды да, менімен күресерде ортаға буыр қанып шықты. Алғашқы кезеңде бір секунд тыным алмай айқастық. Ұпай санын 11:0­ге

жеткіздім. Екінші кезең нің алғашқы екі минуты ішін де Керпач ұпай санын 11:10­ға жеткізді. Тура «танкі». Қор­ғанысқа бұзып­жарып кіреді. Бірақ өкпесі осалдау екен. Үшінші кезеңде шаршап қалды. Белдесу аяқталар тұста оңтайы келіп, екі ұпай алдым. Есеп 13:10. Роман Керпач осы екінші жеңілісінен соң жарыс­тан шығып қалды.

Адам шамадан тыс, өз мүм­кіндігінен жоғары жылдамдықта қимылдап, күш жұмсаса, соңғы ащы тері шығады. Ал одан әрі зорланса ащы тер соңынан иісі мүңкіген аммиак шығады. Бұл адам бойынан бөлінетін ең соңғы сұйық. Одан әрі де­неден дәнеңе шықпайды. Міне Керпачпен күрескенде менің үстімнен «аммиактың» иісі шықты.

Үшінші қарсыласым – Ференц Шереш жас болса да өте сауатты күресетін балуан. Сондықтан мен де барымды салдым. Ференцті 17:6 есебімен еркін ұттым.

Ақтық айқас болгар Павел Христовпен өтті. Ол 1979 жыл­ғы әлем чемпионатында қола медаль алған, тәжірибелі ба­луан. Олимпиададан бұрын да кездескенбіз. Бір­біріміздің қыр­сырымызды жақсы білеміз. 1978 жылы Швецияның Гетеборг қаласында өткен халықаралық жарыстың финалында бел­дескен едік. Павел Христов «көпірге» тұрса, тура темірдей қатып қалады. Христовты «кө­пір ден» құлатқан ешкім жоқ. Бірақ төрттағанға тұрудан да, төрттағаннан жұлып алудан да маған қарағанда әлсіздеу. Павел финалға дейін швед Кенн Андрессонды жеңіп, фин ба­луаны Рейе Хапарантаны 27:0 есебімен еркін ұтып шықты. Бірақ үшінші белдесуде Кон с тан тин Александрудан ұтылып қалды.

Христовтың өзгелерден ерекше бір қасиеті әдістің сан түрін жасайды, ұтылып жатса да жанталаспайды. Қарсыласына өшпенділіктің нышанын да сездірмейді. Күштіні мойындай біледі екен. Белдесу аяқталғанда есеп 12:7 еді. Осылай Олимпиада чемпионы атандым.

Төреші қолымды көтерген сәтті бағып тұрған Қабден ағам жүгіріп келіп, мені қапсыра құшақтаған күйі кілемнен жұлып алып, тұра жөнелді. Жарықтық еңіреп жылап келеді. Мен бол­сам «аға қымыз беріңдерші, қы­мыз ішкім келеді» деппін ғой...

Жазып алғанТөлеген ЖӘКІТАЙҰЛЫ,

журналист

Арман ОКТЯБРЬ,«Егемен Қазақстан»

Сол мақаламызда «Бәлкім, болашақта үлкен додалар да көк Туымызды көкте жел бі­ретіп, Әнұранымызды әлем­ге тыңдататын спорт шыла­рымыздың бірі осы қарша­дай қыз шығар? Жеңістерің көп болсын, Жібек!» деген ізгі тілекті барша оқырмандар атынан жолдаған едік. Күні кеше ғана Біріккен Араб Әмір­ліктерінің астанасы Әбу­Дабиден жеткен сүйінші хабар осы арман­тілегімізді ақиқатқа айнал дырғандай болды. Өйткені

Әбу­Даби қаласында өткен әлем біріншілігінің жасөспірімдер арасында еліміздің атынан өнер көрсеткен «Сағадат Батыр» спорт клубының қос бірдей спортшысы ел сенімін абы­ройлы қорғады. Нақтырақ айт­сақ, Жібек Құлымбетова (32 кило) чемпион атанса, Алина Махамбет (36 кило) қола ме­дальға қол жеткізді. Сон дай­ақ 13 жасар Бекзат Жаман бай (45 кило) жақсы өнер көрсетіп, әлем біріншілігінің қола жүлдесіне ие болды.

Қос спортшы қыздың жат­тық тырушысы Нұрсұлтан О р ы н б а с а р о в ә л е м

чемпио натының жоғары дең­гейде өткенін, жа рысқа әр мем ле кет тің үздік спорт шы­лары ғана қатысқанын айтады. Оның сөзінше, Жібектің таза салма ғы 28 кило. Алайда жарыс ережесіне сай ең кіші салмақ 32 кило болғандықтан, Жібекке өзінен салмағы ауыр спортшы­лармен белдесуге тура келсе де бозкілемде кездес кен үш

қарсыласын да айқын басым­дықпен жеңген.

Жасы 11­ге енді ғана толған Жібек осыған дейін көптеген республикалық, халықаралық жарыстарда топ жарды. Енді әлем біріншілігінің алтын медалі оның арманын одан әрі қанаттандыра түсетіні анық.

АЛМАТЫ

СПОРТ САҢЛАҚТАРЫ

Жақсылықтың жан сыры

ДЖИУ-ДЖИТСУ

Жарайсың, Жібек––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Газетіміздің өткен сандарының бірінде «Жігітті жеңген Жібек» деген тақырыппен джиу-джитсумен айналысуды жастайы-нан жанына серік еткен алматылық мектеп оқушысы Жібек Құлымбетованың ер балалар арасындағы халықаралық тур-нирге қатысып, жеңімпаз атанғанын жазған болатынбыз. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Әли БИТӨРЕ,«Егемен Қазақстан»

Әлем біріншілігінің соңғы тур ойындары алдында Польша құ ра масынан басқа барлық ко­мандалардың Жоғары топқа шы­ғуына мүмкіндіктері бар еді. Ал қазақстандық хоккейшілер Поль шаны жеңгеннен соң ТОП диви зионға өту­өтпеуі ай дын иелері Венгрия­Ұлыбри тания және Словения­Италия құра ма­ларының ойындарына байланыс­ты болды. Өйткені жарыс қо­жайындары британиялықтарды жеңе тін болса, екінші ойынның нәтижесіне қарамай Қазақстан мен Венгрия құрамаларының ұпайы бірдей болып, отандастары­мыз алғашқы ойында Венгрияны жеңгені ескеріліп, топта бірінші орынмен әлем чемпионатының Жоғары тобына жолдама алуға мүмкіндігі бар болатын. Ал егер Италия құрамасы Словенияны жеңетін болса, Қазақстанмен ұпайы теңесіп, жеке кездесу бойын ша отандастарымызды

жеңген италиялықтар бірінші орынмен, қазақстандықтар екінші орынмен келесі топқа өтетін еді. Тіпті Словения мен Италия негіз гі уақытты тең аяқтағанда, біз үшін ең ұтымды нәтиже сол болатын. Өкінішке қарай венгриялық хок ­кейшілер де Ұлыбританиямен негі зі уақытта 2:2 есебімен тең ойнап, ойын соңындағы бул лит сериясында жеңіліп қал ды. Ита­лия құрамасы болса слове ния­лықтардан 4:3 есебімен басым түс ті. Ұлыбритания мен Италия құра малары ТОП дивизионға жол дама алды.

Чемпионат қорытындысы бойынша үш жеңіс, екі жеңілісі бар Қазақстан құрамасының хоккейшілері тоғыз ұпаймен үшінші орында қалып қойып, келесі жылы да І дивизионның «А» тобында ойнайтын бол­ды. Бірінші орынды 11 ұпайы бар Ұлыбритания құрамасы еншіледі. Ал топта ең соңғы орын алған Польша құрамасы «В» тобының І дивизионына сырғыды.

Әли БИТӨРЕ,«Егемен Қазақстан»

Жартылай орта салмақта жұ ды рық тасқан Данияр Елеу­сінов тің жекпе­жегі Геннадий Головкиннің экс­қарсыласы Дэниель Джейкобстың қатысуы­мен болған бокс кешінде өтті. Алдын ала мәлімет бойынша Елеусінов­Кидд айқасы 6 раунд­қа жоспарланған­ды.

Жекпе­жектің бірінші раун­дында екі боксшы бір­бірін бар­лаумен өткізді. Десе де Елеусінов реті келгенде қарсыласын соқ­қының астына алып, біраз тық­сырып бақты. Екінші раундта қандасымыз басымдықты өз қолына алды. Қарсыласына мүл­дем соққы жасауға мүмкіндік бер мей, ринг үстінде өз билігін жүр гізді. Ал үшінші раундқа келген де Елеусінов айқасты ұзаққа соз бай, осы ранудта­ақ аяқтап тастауға бел буды. Америкалық боксшы соққы жасамақшы болып, қолын алға созғанда қорғанысы ашық қалғанын байқаған Данияр, сол қолының ауыр соққысымен қарсыласын есеңгіретіп тас­тады. 10 секундтан соң Кидд кез десуді жалғастыра алатынын айтып, орнынан тұрғанымен, қандасымыз оны қайта соққының астына алды. Алайда америкалық боксшының жұдырықтасуға қауқары қалмағанын байқап, төреші жекпе­жекті тоқтатуға мәжбүр болды. Осылайша Данияр Елеусінов кәсіпқой бокс тағы ман­сабын жарқын жеңіспен бастады.

Кездесуден соң Ноа Кидд жер­гілікті БАҚ өкілдеріне жеңілісінің

себебін айтып берді. «Білесіздер ме, менің қар сыла сым екі Олим­пия ойындарына қатысып, бір рет чемпион болған. Ол өте мықты және тә жі рибелі боксшы. Жалпы жекпе­жекке дайындығым өте аз болды. Тағы үш аптаға жуық дайын далғанымда бүгін басқа ай қасты көретін едіңіздер. Менің жаттығуымның көп бөлігі салмақ қуу мен өтті. Сондықтан күшімнің бі разын сарқып алдым десем де болады. Бұл – ақталғаным емес. Жеңілісімді мойындаймын. Карьерамда бірінші рет үшінші раунд та жеңіліп қалдым. Енді жат тығу залына тезірек оралып, дайындығымды екі есе арттыра­тын боламын», деді америкалық бокс шы.

Ол бүгінге дейін төрт кез­десу өткізіп, үшеуінде жеңіске жетсе, біреуінде тең түскен. 23 жастағы Кидд кәсіпқой бокстың әліппесін осыдан екі жыл бұрын бастаған. Соңғы айқасын өткен жылдың желтоқсан айында өткізіп, қарсыласын техникалық нокаутпен жеңген.

Сонымен қатар RingTV ба­сылы мының журналисі Райан Сонгалия Данияр Елеусінов жекпе­жегін осылай жалғастыра берсе, аз уақыттың ішінде ТОП боксшылардың қатарына ене тінін айтты. «Ол кәсіпқой бокстағы қадамын сәтті бастады. Мен осы күннен бастап оның әр қадамын бақылап отырамын. Ол тез арада үздік боксшылардың қатарына енетініне сенімдімін. Оның жылдамдығы мен рингте еркін қимылдауы мені қатты риза етті», деді ол.

КӘСІПҚОЙ БОКС

Елеусіновтің екпінді жеңісі

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Рио Олимпиадасының чемпионы Данияр Елеусінов кәсіпқой бокстағы тұңғыш жекпе-жегін сәтті бастады. АҚШ-тың Нью-Йорк қаласында орналасқан «Барклайс» аренасында өткен кез-десуде отандасымыз америкалық боксшы Ноа Киддті үшінші раундта техникалық нокаутпен жеңді.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ХОККЕЙ

Жоғары топқа жолы болмады

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Хоккейден Қазақстан ұлттық құрамасы Венгрия астанасы Будапешт қаласында өткен әлем чемпионатының соңғы мат-чында Польша құрамасын 6:1 есебімен жеңгенімен, екінші жыл қатарынан ТОП дивизионға жолдама ала алмады.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

30 СӘУІР 2018 ЖЫЛ 15JARNAMA

Конкурсты өткізу орны: Астана қаласы, Мәңгілік Ел даңғылы, 8, Министрліктер үйі, анықтама теле-фоны (7172) 74-32-45.

Кәсіпорынның орналасқан жері: Алматы қаласы, Түрксіб ауданы, Капальская көшесі, 14.

Кәсіпорынның негізгі қызметінің қысқаша сипат-тамасы: қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы қызметті жүзеге асыру болып табылады.

Кәсіпорын қызметінің мақсаты халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету болып табылады.

Конкурсқа қатысушылар мынадай біліктілік та-лаптарына сәйкес келуге тиіс:

1) медициналық-профилактикалық іс, қоғамдық денсаулық сақтау мамандықтары бойынша жоғары білімнің, «Денсаулық сақтауды ұйымдастыру» («Қоғамдық денсаулық сақтау», «Денсаулық сақтау менеджменті») мамандығы бойынша бірінші (жоғары) біліктілік санатының болуы немесе «Қоғамдық денсаулық сақтау», «Денсаулық сақтау менеджменті», «Менеджмент» немесе «Медицина» (2011 жылға дейін ғылыми-педагогикалық магистратурада оқуын аяқтаған тұлғалар үшін) мамандығы бойынша магистратураның

және денсаулық сақтауды мемлекеттік басқару ор-гандарында немесе денсаулық сақтау ұйымдарында басшылық лауазымдарында кемінде 5 жыл еңбек өтілінің болуы, немесе жоғары экономикалық білімнің «Қоғамдық денсаулық сақтау», «Денсаулық сақтау менеджменті», «Менеджмент» немесе «Медицина» (2011 жылға дейін ғылыми-педагогикалық магистрату-рада оқуын аяқтаған тұлғалар үшін) мамандығы бойын-ша магистратураның болуы және денсаулық сақтауды мемлекеттік басқару органдарында немесе денсаулық сақтау ұйымдарында басшылық лауазымдарда кемінде 5 жыл еңбек өтілінің болуы;

2) мемлекеттік кәсіпорын қызметі саласындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін білуі.

Конкурсқа қатысуға мыналар қабылданбайды:1) бұрын сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық

жасаған адамдар; 2) Қазақстан Республикасының заңнамасында

белгіленген тәртіппен өтелмеген немесе алынбаған соттылығы бар адамдар.

Конкурсқа қатысу үшін мынадай құжаттарды ұсыну қажет:

1) конкурсқа қатысу туралы өтініш;2) мемлекеттік және орыс тілдеріндегі түйіндеме;3) еркін түрде жазылған өмірбаян;4) білімі туралы құжаттардың көшірмелері;5) еңбек кітапшасының немесе еңбек шартының

көшірмесі не соңғы жұмыс орнынан жұмысқа қабылданғаны және еңбек шартының тоқтатылғаны туралы бұйрықтардың үзінді көшірмелері;

6) денсаулық жағдайы туралы анықтама (086/е н.).Конкурсқа қатысушы өзінің біліміне, жұмыс

өтіліне, кәсіби даярлық деңгейіне қатысты қосымша ақпаратты (біліктілігін арттыру, ғылыми дәрежелер мен атақтар беру, ғылыми жарияланымдар тура-лы құжаттардың көшірмелері, сондай-ақ бұрынғы жұмыс орнының басшылығынан ұсынымдар және т.с.) бере алады.

Құжаттар, хабарландыру жарияланған күннен бастап күнтізбелік 15 күн ішінде мына мекенжайға ұсынылуы тиіс: Астана қ., Мәңгілік Ел даңғылы, 8, Министрліктер үйі, 5-кіреберіс. Телефоны 74-32-45.

Конкурсқа жіберілген кандидаттар Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінде әңгімелесуден өтеді.

«Банк ЦентрКредит» АҚ акционерлерінің назарына

2018 жылғы 27 сәуірде өткізілген акционерлердің жылдық жал-пы жиналысындағы дауыс беру қорытындысы туралы хабарлаймыз. Дауыс беруге 136 964 095 дауыс беретін акцияны иеленетін акцио-нерлер мен олардың өкілдері қатысты, бұл қоғамның дауыс беретін акцияларының жалпы санының 85,50%-ын құрайды.

ДАУЫС БЕРУ ҚОРЫТЫНДЫСЫ Күн тәртібіндегі мәселелер Қолдағандар Қарсы

болғандар Қалыс

қалғандар1. «Банк ЦентрКредит» АҚ Басқармасының 2017 жылғы қызмет нәтижелері туралы есебі

136 964 095 жоқ жоқ

2. «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың 2017 жыл бойынша шоғырландырылған және жеке жылдық қаржылық есептілігін бекіту.

136 964 095 жоқ жоқ

3. «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың 2017 жыл бойынша таза кірісін бөлу тәртібін бекіту.

136 964 095 жоқ жоқ

4. «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың Жарғысына және «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың Корпоративтік басқару кодексіне енгізіл-ген өзгерістер мен толық-тыруларды бекіту туралы.

136 964 095 жоқ жоқ

5. Директорлар кеңесінің мүшелерін сайлау туралы

136 964 095 жоқ жоқ

Акционерлер «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың 2017 жыл бойынша таза кірісін бөлудің келесі тәртібін бекіту туралы шешім қабылдады:

• 2017 қаржы жылы үшін «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың жай акция-лары бойынша дивиденд төленбесін;

• 2017 жылғы 30,301 млрд (отыз миллиард үш жүз бір милли-он) теңге сомасындағы таза кіріс Банктің резервтік капиталының құрамында қалдырылсын.

Вниманию акционеровАО «Банк ЦентрКредит»

Сообщаем об итогах голосования на годовом общем собрании ак-ционеров, состоявшемся 27 апреля 2018 года. Присутствовали ак-ционеры и их представители, владеющие 136 964 095 голосующими акциями, что составляет 85,50% от общего количества голосующих акций общества.

ИТОГИ ГОЛОСОВАНИЯВопросы повестки дня За Против Воздер-

жался1. Отчет Правления АО «Банк ЦентрКредит» о результатах деятельности за 2017 год.

136 964 095 нет нет

2. Утверждение консолидиро-ванной и отдельной годовой финансовой отчетности АО «Банк ЦентрКредит» за 2017 год.

136 964 095 нет нет

3. Утверждение порядка рас-пределения чистого дохода АО «Банк ЦентрКредит» за 2017 год.

136 964 095 нет нет

4. Об утверждении измене-ний и дополнений в Устав АО «Банк ЦентрКредит» и Кодекс Корпоративного управления АО «Банк ЦентрКредит»

136 964 095 нет нет

5. Об избрании членов Совета директоров

136 964 095 нет нет

Акционерами принято решение утвердить следующий поря-док распределения чистого дохода АО «Банк ЦентрКредит» за 2017 год:

• дивиденды по простым акциям АО «Банк ЦентрКредит» за 2017 финансовый год не выплачивать;

• чистый доход за 2017 год в сумме 30,301 млрд (тридцать мил-лиардов триста один миллион) тенге оставить в составе резервного капитала Банка.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Кеңсесі Кеңсенің қызметкері Ермек Тілекұлы Шұбатовқа әкесі

Тілек ӘБДІСАҒИТҰЛЫНЫҢқайтыс болуына байланысты орны толмас ауыр қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің рек-тораты мен ұжымы және Қазақстан математиктерінің «Математиканың өзекті мәселелері» ғылыми конференциясының қатысушылары атынан Өзбекстан Ғылым академиясының академигі, физика-математика ғылымдарының док-торы, профессор

Махмуд Салахитдинұлы САЛАХИТДИНОВТЫҢқайтыс болуына байланысты марқұмның отбасына, туған-туыстарына, әріптестеріне орны толмас қайғыларына ортақтасып көңіл айтады. Марқұмның жаны жәннатта, иманы жолдас болсын.

Кұрметті акционерлер! «Шипажайы Көктем» АҚ (Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Медеу ауданы, Ремизовка шағын ауданы, Көктем көшесі, 1 үй, «Bank RBK» АҚ банктегі есепшоты, № ЖСН KZ0982100339812175553, БСН 940640001193, KINCKZKA) артықшылықты және жәй акциялар бойынша 2017 жыл үшін диви-дендтер төлеуге шешім қабылданды. Дивиденд мөлшері бір акция үшін 1 300 теңге. Артықшылықты және жәй акциялар бойынша төлеу мерзімі 2018 жылғы 30 сәуірден бастап 2018 жылғы 31 мамырға дейін.

Уважаемые акционеры! АО «Санаторий Коктем» (Республика Казахстан, город Алматы, Медеуский район, мкр. Ремизовка, ул. Коктем, дом 1, БИН 940640001193, ИИК KZ0982100339812175553, АО «Bank RBK») принял решение о выплате дивидендов за 2017 год, по простым и привилегированным акциям. Размер дивиденда на одну акцию в сумме 1 300 тенге. Срок выплаты дивидендов по простым и привилегированным акциям с 30 апреля 2018 года по 31 мая 2018 года.

Акциялар шығарылымын жою туралы хабарлама «Бағалы қағаздар рыногы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының

30-бабының 5-тармағына және 2018 жылғы 09 сәуірдегі акциялар шығарылымын жою туралы куәлікке (№А5881) сәйкес, «Су спорты түрлерінен республикалық орталық» акционерлік қоғамы жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып қайта құрылуына байланысты акциялар шығарылымын жою туралы хабарлайды.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Қазақстан Республикасы Денсаулық министрлігінің «Масғұт Айқымбаев атындағы Қазақ карантиндік және зооноздық инфекциялар ғылыми орталығы» ШЖҚ РМК директорының

бос лауазымына конкурс жариялайды. Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: adv@egemen.kz

Ұларбек НҰРҒАЛЫМҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Қытайда туып-өсіп, соңғы дәмін тарихи атажұртында татқан қаламгердің қазақ руха-ния тының қоржынына салған қазынасы аз емес. Оған осы жолғы көптомдықтың өзі куә. Өткен жылы ғана Зейнолла Сәнік пен оның қызы Жанат Зейноллақызы бірлесіп жазған ұлттық болмыс пен қазақ хал-қының шығу тарихын кең көлем-де қамтитын «Қазақ этногра-фиясы» кітабы жарық көрген

бола тын. Бұл жолы оқырман қауымға жалпы саны 20 кітаптан тұратын көптомдық ұсынылды. Оның екеуі Шәмшабану Хамза-қызының өлеңдер жинағы болса, қалғаны түгел Зейнолла шығар-машылығы.

Жиында кітаптың беташар лентасын қиған академик Сейіт Қасқабасов қаламгердің нақты деректер, шынайы оқиғалар негі-зінде жазылған шығармалар арқылы қазақ руханиятына сүбелі үлес қосқанын айта келіп, «бұл еңбекті әрмен қарай ғылыми айналымға енгізу керек», – деді. Профессор Серік Негимов

қаламгер шығармаларындағы та-рихи образдар, әдеби-көркемдік ерекшеліктерге баса назар ауда-рып, нақты мысалдармен дәлелді пікірлерін ортаға салды. Ал та-рих ғылымдарының докторы, профессор Жамбыл Артықбаев «Зейнолла Сәніктің еңбектері – этнографтар үшін өте пайдалы рухани қазына. Өйткені, ол кісі шежіре мен дәстүрді жақсы білген. Алдағы уақытта З.Сәніктің еңбегі негізінде 2 томдық «Қазақ этно-графиясы» оқулығын шығарып, ғылыми айналымға енгізіп, сту-дент-магистрлерге оқытуды жо-спарлап отырмыз», деді. Қаламгер шығармашылығының нәтижесі де осы шығар бәлкім. Филология ғылымдарының докторы, про-фессор Дүкен Мәсімханұлының «Зейнолла Сәнік қазақ фолькло-ры мен тарихын терең білген,

көнекөз шежірешілерден көп дүниені көкейге түйіп, қағазға түсірген, мұрағаттардан жинаған дүниелері мен сүбелі еңбегінің жемісі ретінде осы кітаптар жа-рық көрді. Оның әрбір шығар-масы қазақ руханиятына олжа сала тын сом-сом дүниелер. Тұтас инс титут қызметкерлері жабы-лып жасайтын жұмысты бір өзі іс теген», деп қаламгер еңбе гін атап өтті.

Ұлттық академиялық кітап-хананың қолдауымен «Зейнолла Сәнік атындағы мәдениет қоры» ұйымдастырған шараны бел-гілі айтыскер ақын Серікзат Дүйсенғазин жүргізді. Жиын соңында Ақын Шәмшабану Хамзақызы сөз сөйлеп, жастар-дың ұлт мәдениетіне, ғылымға баулу керектігін айтып, жиналған қауымға алғысын білдірді.

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Тасқын тосыннан келу си-патымен, құбылмалы мінезі мен ерекшеленетінін, санаулы уа-қыттың ішінде мал-жан ға, дүние-мүлікке үлкен қа тер төн діруі әбден мүмкін еке нін Сол түстік Қазақстан облы сы тө тенше жағдайлар депар-тамен тінің өкілдері жоққа шығар-майды. Басқарма басшы сының орынбасары Ерік Са рыбаев-тың айтуына қарағанда, су басу ық тималдығы жоғары 60 елді мекенде 63 шақырым топы рақ бекінісі жасалып, 30 шақы рымдай су бұрғыш арналар қа зыл ған. Күнбе-күнгі жағдайдан толық ха-бардар болу үшін аудандар мен Петропавл қаласында бақылау бекеттері орнатылған. Жедел әрекет ету штабы тәулік бойы жұмыс істейді. Облыс бойын ша 16 азаматтық қорғаныс қызметі, 1400 адамнан құралған 14 шұғыл

әрекет ету отряды, 1230 техни-ка, оның ішінде 365 су сорғыш, 80-ге жуық жүзу құралы әзірлік қалпына келтірілген. Инертті ма-териалдар мен жанар-жағармайлар тиісті аймақтарға жеткізілген. Облыс орталығынан 100 мың тек-ше метр қар сыртқа шығарылған. Тосын оқиғаларға байланысты алты бригада әрекет ететін бола-ды. Күрделі жағдай қалыптасса, адамдар № 12,13,14 мектептерге қоныстандырылып, жатын орын-мен, ыстық тағаммен қамтамасыз етіледі.

Биыл қар аз түскендіктен Есіл өзені таси қоймас деп күтілген еді. Алайда Астана, Қара ғанды жақтан босатылған нөпір су Сергеев су қоймасын лықа толтырғандықтан, оны лажсыздан ағызуға тура келген. Покровка ауылы маңындағы судың деңгейі 1108 сантиметрге жетіп отыр. Тасқынның екпіні сейілгенімен қауіптің беті қайтар

емес. Долматово елді мекені аумағында су деңгейі 1250-1300 сантиметрге дейін жетеді деп күтілуде. Новоникольское ауы лына қатынайтын көпірді су алып, қоғамдық көліктер айнал ма жол арқылы қатынауға мәжбүр.

Енді, міне, ағын судың алды облыс орталығына да жетіп, зардабын тигізе бастады. Қала сыртындағы бірқатар сая жай учаскелері су астында қалды. Сай-салаларды қуалай аққан қызыл су халықаралық маңызы бар Челябі-Новосібір тас жолы-ның бір бөлігін шайып кетіп, жеңіл көліктердің жүруіне шек-теу қойылды. Петропавл гидро-торабындағы су деңгейі бір күнде 63 сантиметрге дейін көте рілген. Алдағы күндері бұл көрсеткіш 1060 сантиметр-ге дейін жоғарылайды деген болжам бар. Облыс ор та лығы мен Заречное кенті ара сындағы

жолды жылдағыдай су алса, зардабын көретін – тұр ғын дар. Ондай қауіп бар. Қала сыр-тындағы үйлерде тұрып жатқан адамдарды қауіпсіз жерлерге көшіру ойластырылған.

Ақмола облысының маман-д а р ы м е н т і к е л е й б а й л а -ныс орнатқан жергілікті құт-қарушылар былтырғыдай төтен-ше жағдайдың қайта ланбасына сенімді. Синоптиктер болса көктемнің соңғы айы жауын-ша-шынмен басталып, Есілдегі су деңгейі көтеріледі деген ақпарат таратып отыр. Табиғаттың мұндай құбылысы ахуалды күрт өзгертіп жіберуі ықтимал. Сондықтан су тасқынының зардабын мейлінше азайту, тұрғындардың қалыпты тұрмысын қамтамасыз ету, елді мекендерді қорғау сақтық ша-раларын күшейте түсуді талап етері сөзсіз.

Солтүстік Қазақстан облысы

Жоба мақсаты – спортқа әуес дарынды жастарды анықтау, дене шы нықтырумен айналы-сатын спорт алаңдарына жыл сайын жөндеу жұмыстарын жүргізу және кәсіби жаттықты-рушыларды шақыру арқылы тегін спорттық жат тықтырулар өткізу. Сол арқылы балалардың спортқа қызы ғушылығын артты-ру. Өйткені қазір ұялы телефон-дар мен планшеттерге үңілген ба-лалар аулада ойнамақ түгіл үйден шықпайтын болды.

«Елбасы өзінің бағ дарл а малық мәтінінде: Нақты мақсатқа жетуге,

білім алуға, саламатты өмір салтын ұстануға, кәсіби тұр ғыдан жетілуге басымдық бере отырып, осы жол-да әр нәрсені ұтымды пайдалану – мі нез-құлықтың прагматизмі деген болатын. Бала – біздің бола-шағымыз. Қазақ елінің мықты мемлекет болып қалыптасуы жас-тарға байланысты. Сол се беп ті мемлекет үшін болашақ ұрпақтың дені сау болуы аса ма ңызды», – деді «Нұр Отан» партиясы АҚФ төрағасының бірінші орынбаса-ры Бақыт Сапаров тұсаукесер рәсімінде.

Іс-шара аясында әуесқой

командалар арасында шағын фут-болдан турнир өткізілді. Сайысқа 8 аула командасы қатысты.

«Мемлекеттік саясаттың не-гіз гі бағыттары халық пен бо ла-шақ ұрпақтың денсаулығы мен әлеуметтік жағдайын нығай ту болып табылады. Себебі Қазақ-станның болашағы – дені сау ұрпақ. Аталмыш жоба ұзақ мер зімді болмақ. Турнирлерді жаз және қыс айларында үзбей

іс ке асырып отырамыз. Сол ар-қылы жасөспірімдерді таза ауа-да ойнап, спорттың түр-түрі не қызығушылық танытуын қалып-тастыруына күш саламыз. Бұған аула спортының үлесі зор», – дейді «Олимпионик» Әлеуметтік фонд» ҚҚ президенті Зейнолла Ақан.

Шара соңында жеңімпаздарға «Нұр Отан» партиясы мен ұйым-дастырушылар атынан баға лы сый лықтар табыс етілді.

Ұлт руханиятына үлкен үлес–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанадағы Ұлттық академиялық кітапханада белгілі жазушы, этнограф Зейнолла Сәнік пен оның жары, ақын Шәмшабану Хамзақызының көп томдық шығармалар жинағының таны-стырылымы өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Арнұр АСҚАР,«Егемен Қазақстан»

Екі күнге созылған чемпио-натқа еліміздің 60-тан астам жоғарғы оқу орнынан 700-ден астам студент қатысты. Олар цифр ландыру, ауыл шаруа шылы-ғы, қаржы, әлеуметтік салаға қа-тыс ты 100-ден астам жоба ұсынды.

Кәсіпкерлік, стартап, ин-новация бағытында өткен

сайыста чемпион атанған ко-манда қалдық түрлерін өңдеуге қатысты үш түрлі жоба ұсын-ған. Үш жобаның ішіндегі өндірістік қалдықтарды тұрғын үй құрылысына пайда лануға арналған Cane Home жобасы үздік деп танылыпты. Осы-лайша семейлік студенттер екінші мәрте жеңіске жетіп отыр. Енді олар еліміздің намы-сын АҚШ-тың Калифорния

штаты Сан-Хосе қаласында қазан айында өтетін Enactus World Cup 2018 әлемдік кубо-гында қорғайтын болады.

Тағы бір айта кетерлігі, осы кон-курста Қазақ гуманитарлық-заң инновациялық университетінің командасы қаржылай сыйлықты қанжығаларына байлады. «Қа-зақ станды қалай азықпен қам-тимыз» деген тақырыптағы ар-найы сайыс та жеңімпаз атан-ған командаға 1 миллион теңге сыйақы тапсырылды.

Enactus Kazakhstan National EXPO 2018 ұлттық кубогын-да екінші орынды елордадағы Қазақ гуманитарлық заң уни-в е р с и т е т і н і ң к о м а н д а с ы

иеленсе, Астана қаласы Медицина университеті үшінші орынға та-бан тіреді. Алматыдан келген Қазақ ұлттық аграрлық универ-ситетінің командасы төртінші орынды қанағат тұтты.

Жыл сайын әлемнің түрлі елдерінде өтетін, қорытынды конкурсқа 36-дан астам мемле-кеттен келген оқу орындарының командалары қатысатын Enactus жобасының ақтық кезеңі АҚШ-та өтетінін жоғарыда айтып өттік. Бұл жобаның мақсаты жастардың күш-жігерін, білімін, идеяла-рын пайдаланып кәсіпкерлікті дамыту, жастарды әлеуметтік-экономикалық салаға белсенді түрде тарту болып табылады.

«Біздің ауланың чемпиондары» жобасы іске қосылды–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары М.Әшімбаев ұсынған жобаларды жүзеге асыру аясында партияның Астана қалалық филиалы Сарыарқа аудандық әкімдігімен бірлесіп, «Біздің ауланың чемпиондары» атты жаңа жобаның тұсаукесерін өткізді. Бұл жобаға «Олимпионик» Әлеуметтік фонд» ҚҚ бастамашылық етіп отыр. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Семейлік студенттер жеңімпаз атанды–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жуырда елордада Enactus Kazakhstan National EXPO-2018 студенттік кәсіпкерліктің ұлттық кубогының иегері анықталды. Халықаралық көрме аумағындағы Конгресс орталығында өткен дәстүрлі конкурста Семейдің Қазақ гуманитарлық-заң инновациялық университетінің студенттері жеңімпаз атанды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

САҚТАНСАҢ – САҚТАЙДЫ

Су тасқыны қаупі бар

16 30 СƏУІР 2018 ЖЫЛDIDAR

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Ел газеті «Егемен» Астана қаласының 20 жылдық мерейтойы қарсаңында «Қазақстан – шетелдік фотографтар к�зімен» деп аталатын жаңа айдарды бастады. Бұл айдарда Мәдениет және спорт министрлігі ұйымдастырған халықаралық PHOTO fest.kz фестиваліне қатысқан, Қазақстанның к�ркем келбетін, ұлттық салт-дәстүрін, халқы мен табиғатын бірегей фотосуреттермен айшықтаған фотографтарды жұртшылықпен таныстыру мақсатында олардың маңдайалды жұмыстарына басы-лым бетінен орын ұсынып отырмыз. Заманауи сипатта, жаңаша тұрпатта түсірілген бұл туындылар оқырман к�ңілінен шығады деген ойдамыз. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады

Басқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРƏЛІ

Басқарма төрағасының орынбасары – бас редакторАйбын ШАҒАЛАҚ

Басқарма төрағасының орынбасарыЕрболат ҚАМЕН

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 8 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды.

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар талаптарына сəйкес сертификатталған.

А Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыс телефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)ТАРАЛЫМЫ 206 459 дана

Нөмірдің кезекші редакторыАя ӨМІРТАЙ

MЕКЕНЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті» көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАНЫҚТАМА ҮШІН:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz МАРКЕТИНГ БӨЛІМІ: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kz

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:Астана – astana@egemen.kz Ақтау – mangystau@egemen.kzАқтөбе – aqtobe@egemen.kzТалдықорған – 7su@egemen.kzАтырау – atyrau@egemen.kzКөкшетау – kokshe@egemen.kzҚарағанды – qaragandy@egemen.kzҚызылорда – qyzylorda@egemen.kzҚостанай – qostanai@egemen.kzОрал – bqo@egemen.kzӨскемен – shygys@egemen.kzПавлодар – pavlodar@egemen.kzТараз – taraz@egemen.kzШымкент – oqo@egemen.kzПетропавл – sqo@egemen.kz

Бас редактордың орынбасарларыҚамбар АХМЕТ Сейфолла ШАЙЫНҒАЗЫҒабит ІСКЕНДЕРҰЛЫ

Жауапты хатшы Самат МҰСА

Саясат жəне құқық бөліміЖолдыбай БАЗАР

Экономика бөліміАрнұр АСҚАР

Əлеумет жəне білім бөліміДуман АНАШ

Мəдениет жəне руханият бөлімі Талғат БАТЫРХАН

Спорт бөліміЕрмұхамед МƏУЛЕН

Интернет-редакция бөлімі Дархан ӨМІРБЕК

МЕНШІК ИЕСІ:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамы

­мір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Ресейдің Ямал-Ненец автономиялық округінен өңірге келген делегация мүшелері еңселі оқу ор-нында кездесу өткізіп, экологиялық экспедицияның мақсат-міндеттерімен таныстырды. Осыдан 5 жыл бұрын бастау алған маңызды шараға Ресей, Аустрия, Болгария, Украина, Қытай жəне Куба елдерінен 160-тан астам өкіл қатысыпты. Еріктілер Арктиканың солтүстік бөлігін ауыр металл қалдық тарынан тазартып, ғылыми жұмыстармен шұғылданыпты.

Арктика Еуразия жəне Солтүстік Америка құрлық тарының солтүстік шетін, Солтүстік мұзды мұхитты аралдарымен қоса алғанда түгел қамтитын Жер ша рының солтүстік полюс аймағы саналады. Ауданы – 27 млн шаршы шақырым, оның 15 млн шаршы шақырымын мұхит суы құрайды. Оның құрамына Ресейдің Мурманск, Архангельск, Түмен облыстары, Красноярск өлкесі, Саха Республикасы, Канаданың, АҚШ-тың, Данияның, Норвегияның бірқатар аралдары кіреді.

– Солтүстік Қазақстан мен Ямал-Ненец өңірле-рінің арасында ұқсастықтар аз емес. Сіздер сияқты біз де солтүстік аймақта тұрамыз. Екі тарап ара-сындағы достық қарым-қатынас одан əрі беки түсеріне сенімдімін,– деді жиында Ямал-Ненец автономиялық округі халықаралық сыртқы байла-ныс департаменті директорының бірінші орынба-сары Сергей Урамаев.

Экологиялық экспедиция 15 күнге жалғасады. Үміткерлер экология жəне биология мамандықтары бойынша оқып жүрген студенттерден іріктеліп алынады. Олар ғалымдардан, биологтерден жасақталған экспедиция құрамында Карск теңізінің жағалауында орналасқан, бүгінде ешкім тұрмайтын Вилькицкий аралының тылсым сырларымен та-нысатын болады. Кезінде мұнда ірі өндіріс орын-дары, əскери бөлімдер, метеостансалар болған екен. Осында аумақтың экологиялық жағдайын реттеумен қатар ғылыми зерттеулер жүргізу–экспедицияның басты мақсаты .

«Арктика еріктілері» жобасының жетекшісі Евге ний Рожковскийдің сөзіне қарағанда 5 жыл бойы Белое аралы қоқыстан тазартылыпты. Осылайша арал дың экологиялық паспорты бар-лық талаптарға сəйкестендіріліпті. Ендігі ке-зек – Вилькицкий аралы. Онда тек тікұшақ қана қатынайтын көрінеді. Ұйымдастырушылар экспе-диция мүшелерін жатын орынмен, азық-түлікпен қамтамасыз етеді.

Экологиялық экспедиция сапары шілде айында басталады.Солтүстік Қазақстан облысы

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Аталған көрме оқу шы-ларға ғылыми-техни калық шығармашылықты наси-хаттау, жастар арасын да ин женерлік маман дықт ар-дың дəрежесін көтеру, жас өнертапқыштардың ро бот тех-никасына қы зығушылығын а р т т ы р у м а қ с а т ы н д а ұйым дастырылды. Көрмеге

дарынды қыз жəне ер бала-ларға арналған маман дан-дырылған «Білім-Инно-вация» мектеп-интернатта-ры, «Дарын» мектеп-интер-наты, үш тілде оқытатын ма мандандырылған да-рынды балаларға арналған мектеп оқушыларының, сондай-ақ Жамбыл эко-номика жəне ақпараттық тех нология колледжі сту-денттерінің 15-тен астам

робот-техника модельдері қойылып, келушілердің қы-зығушылығын тудырды.

Жамбыл облыстық білім басқармасының басшысы Рахия Тұрмаханбетованың

айтуынша, облыс көлемінде 30 пайыз мектепті робот-тех никамен қамтамасыз ету жоспарланып, бұл мақ-сатқа 353 миллион тең ге қарастырылып отыр екен.

Сондай-ақ ал дағы уақыт-тарда өңірде робот техни-касымен жаб дық талған мек-тептерде «Робот-техника» үйір месін ашу жоспарла-нуда. Жоспар жүзеге асқан жағдайда, ғылымға құштар оқушылар үйірме арқылы шығармашылық қабілетін дамытатын болады. Мектеп қабырғасынан-ақ робот-техника шеңберінде бағ-дарламалаудың жалпы негіздерін үйреніп, өзде-рінің инженерлік жəне ди-зайндық ойлау жүйесін қа-лып тастырған оқушылар бо-лашақта отандық ғы лымды дамытуға да айрық ша үлес қоса алады.

Жамбыл облысы

Қызғалдақ тақырыбын 12 жыл бойы түсіріп келе жатқан фотограф.Алғашқы түрлі-түсті сурет көрмесін 1985 жылы өткізген.2005 жылы Хасселблад журналының түрлі-түсті фотография

номинациясының жүлдегері. 2012 жылы «Эксперименталды зерттеу-лер» мемлекеттік фотобайқауының жүлдегері. Түркия мемлекеті премьер-министрінің кеңсесінде фотограф, «Инсити» журналында арт-директор қызметтерін атқарған.

ҚАЗАҚСТАН – ШЕТЕЛДІК ФОТОГРАФТАР КӨЗІМЕН БУЫРҚАНҒАН БОЯУЛАР

Қарыштай бер, Қазақстан!

Исмаил ХАЙКИР,

ТҮРКИЯ

БӘРЕКЕЛДІ! ӨҢІР ӨНЕРІҒИБРАТ

Экспедиция бағыты – мұзды Арктика

–––––––––––––––––––––––––––––––––––М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің студенттері Арктика экспедициясына шақырту алды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Ұлттық сана-сезімі қалып-тасқан, ұлттық мүдденің өркен-деуіне үлес қоса алатын, ұлт-тық құндылықтар мен жалпы адамзаттық құндылықтарды өзара ұштастыра алатын ер бала

тəрбиесіндегі өзіндік көз қарас-тарды талқылауға бағыт талған семинардың мəн-маңызы зор.

Облыстық «Ардагерлер кеңесінің» жастардың арасын-да əскери-патриоттық тəрбиені жүргізу комиссиясының төр-ағасы Сергей Алпатанов өмірлік тəжірибесінен мысалдар келтіре

отырып, тағылымды баяндама жасады.

Қалалық Аналар кеңесінің төрайымы С.Убдиянова «Əке мен ұл бала» арасындағы тəр-биенің маңызы зор екенін ай-тады. Осындай шаралар арқылы отбасы құндылығын дəріптеуге мүмкіндік мол.

Семинар соңында оқушылар тақырыпқа байланысты театр-ландырылған көрініс қойды.

АТЫРАУ

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

«Əн – көңілдің» ажары демекші, енді аталған музыкалық аппаратура бар кезде мəдениет үйіне келушілер қатары да арта түсті. Əнмен қоса би би-леуге де мүмкіндік туып отыр. Жергілікті тұрғындар осындай керемет музыкалық аспап сатып əперген жерлестеріне дəн риза. Өйткені ауылдық жердегі ауыр еңбектен кейін кештетіп əн салғанды жақсы көретін белгородтықтар ара-арасында ауылдық клубта концерт қойып жібереді. Аталған мəдениет үйінің ұжымы жастар мен балаларды көптеп тарту үшін əртүрлі мерекелік шаралар мен шығармашалық концерттер ұйымдастырады. Музыкалық аппарату-ра міне осындайда керек.

Жалпы ауылдық округте ардагерлердің «Реченка» жəне жастардың «Ивушка» деген шығармашалық хорлары құрылғандығын айта кету керек. Бұл екі ұжым да ауданда өткен бар-лық мерекелік шараларға қатысып, өз өнер-лерімен көпті тəнті етіп жүр. Ақмола облысы

Ауыл сәні –әнімен

КӨРМЕ

Робот-техника – технология тірегі–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Бүгінгі таңда робот-техника ғылым мен техниканың ең үздік бағыттарының бірінен саналады. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: руха-ни жаңғыру» бағдарламалық мақаласының «Саналы Азамат» жобасы аясында Жамбыл облыстық білім басқармасының ұйымдастыруымен Тараз қаласындағы «Достық үйі» ғимаратында жас �нерпаздардың бірегей экспонаттары қойылған робот-техника к�рмесі �тті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

«Ұлтыңды ойласаң, рухты ұл тәрбиеле»–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Атырауда осы аттас семинар �тті. Қалалық Аналар кеңесі ұйымдастырған шараға зиялы қауым �кілдері мен мектеп оқушылары қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қайрат �БІЛДА,«Егемен Қазақстан»

«Мен бала кезімнен өзімнің жеке көрмемді өткізуді арман-дадым. Міне, енді сол арма-ныма жеттім. Мені əрдайым қолдап жүретін анама алғы-сымды білдіргім келеді. Мұра-жай əкімшілігіне жəне кел-ген қонақтардың барлығына рақмет айтамын», деді суретші Еркебұлан Молдабеков.

Таяуда Қарағанды облыстық бейнелеу өнері мұражайында жас суретшінің жеке көрмесі өткен болатын. Көрмеде түрлі жанр ларда орындалған 30 туынды көрермен наза-рына ұсынылды. Келушілер мұнда дизайнерлік панно, акварельді портреттер, табиғат тақырыбында салынған көркем туындылар сериясын, сондай-ақ авторлық карикатураларды тамашалай алды.

– «Ояну» деген лирикалық атауы бар көрме – біздің

«Жаңа есімдер» жобамыздағы төртінші көрме, – дейді шара жетекшісі, облыстық бей-нелеу өнері мұражайының ғылыми қызметкері Виктория Храпко. – Автор суреттерін алдын ала қарындашпен сы-зып алмас тан, бірден салады. Ол дегеніміз, суретшінің көру қабілеті тамаша жəне график

ретінде мықты маман екенін көрсетеді.

Еркебұлан – «Арт хелп» жастар шығармашылық бір-лес тігінің мүшесі. Бұл қайы-рымдылық ұйымының құра-мында Қазақстанның 16 қала-сының 30-дан астам жас суретшісі бар. Бірлестік мүше-лері өз картиналарын сатып, тапқан қаражатты ауыр дертке шалдыққан балалар қорына ау-дарады.

Еркебұлан Молдабековтің бұл алғашқы жеке көрмесін қайырымдылық сауда-көрмесі деп те атауға болады. Суретшінің картиналары 1500 теңгеден 50 000 теңге аралығында баға-ланды. Ең қымбат туынды – боксшы Геннадий Головкиннің қолы қойылған портрет бол-ды. Суреттерді сатудан түскен қаражатты автор Аружан Саин-ның қайырымдылық қоры на ау-даруды жоспарлап отыр.

ҚАРАҒАНДЫ

Қайырымды суретшінің көрмесі

–––––––––––––––––––––––––––––––Сандықтау ауданының Белгород ауылындағы мәдениет үйінде музыкалық аппаратура мүлдем болмаған еді. Енді оның да орайы келді. Нақты айтқанда, «Белгородское» ЖШС директоры Артем Любимов әртістер мен к�рер мендердің к�ңілінен шығатын музы калық аппаратура сатып алып берді. –––––––––––––––––––––––––––––––