1 5 upz pronesia intelektuale ligjerta i v 2015

8/19/2019 1 5 Upz Pronesia Intelektuale Ligjerta i v 2015

http://slidepdf.com/reader/full/1-5-upz-pronesia-intelektuale-ligjerta-i-v-2015 1/82

niversiteti

i

Prizrenit

„ kshin Hoti

“

Lënda: E DREJTA E PRONËSISË INTELEKTUALE

Tema: Nocioni, kategoriimi, !!o"et d#e $%rimet e &ronë'i'ë inte!ekt%a!eLig"ërata ()II

:

Prof.ass PHD. Berat AqifiTetor 2 0 1 5



(* Nocioni i Pronë'i'ë inte!ekt%a!e

+* Kategoriimi i &ronë'i'ë• ormat e &ronë'i'ë inte!ekt%a!e, 'i&a' të

dre"të' amerikane

• -i'torik% i #.i!!imit të &ronë'i'ëinte!ekt%a!e

• SISTE/I I PRONËSISË INTELEKTUALE• PRONËSIA INDUSTRIALE

) K%&timi i &ronë'i'ë ind%'tria!e



SISTE/I I PRONËSISË INTELEKTUALE

E DREJTA E

PRONËSISË

INTELEKTUALE

E DREJTA EPRONËSISE

INDUSTRIALE

E DREJTA EAUTORIT DHE TË

DREJTAT TJERA TË

PËRAFËRTA



Ndarja e të drejtave subjektive civile Varësisht nga e!ementet e &ër$a'#këta që kanë

dhe varësisht nga ra&orti 0ë eki'ton ndërmjet

të drejtave dhe detyrimeve, të dre"tat'%$"ekti.e ci.i!e nda#en në:

(* Të dre"tat '%$"ekti.e ci.i!e a$'o!%te,

+* Të dre"tat '%$"ekti.e ci.i!e re!ati.e*



re a a 'o % e Absolute

janë ato to drejta subjektive:

(* 1e&ro"në nda" të g"it#ë.e – ergo omne', pra të drejtës së titullarit i

përgjigjet detyrimi i të gjithë personave tjerë;

2. Nuk është i përaktuar dhe nuk dihet numri i personave përgjegjës;2* Det3rimi i &er'ona.e &ërg"eg"ë' ë'#të g"it#monë negati., që

nënkupton se qëndron në përmbajtje nga ndonjë veprim i aktuar me të ilin

do të pengohej titullari në autori!imet që ka.

4* Ra&orti i tit%!!arit nda" &er'ona.e t"erë n%k ë'#të i konkreti%ar

&ara&raki'#t, andaj edhe paraprakisht nuk është i shprehur në para;

5* Det3rimi i të g"it#ë &er'ona.e nda" tit%!!arit të 'ë dre"të' ë'#të i&!otë;

"* N%k ."etër'o#en me ka!imin e ko#ë';

#. Të dre"tat a$'o!%te n%k &ara'#kr%#en6$. Kërke'a të të dre"tat a$'o!%te kri"o#et me '#ke!"en e të dre"të'a$'o!%te6%ër këtë arsye prodhojnë të ashtuquajturat padi reale, e kjo do të thotë

mundësinë e ngritjes së padisë në kuptimin material, ndaj &dokujt, ndaj

personit më parë të paaktuar që e shkel këtë të drejtë.



Të Dre"tat Re!ati.eNë da!!im nga të dre"tat a$'o!%te, te të drejtat relative:

(. Det3rimi i &ërket .etëm &er'ona.e të cakt%ar6

+* Det3rimi ë'#të &oiti. që nënkupton se personi përgjegjës duhet të ndërmerrnjë veprim ose të jep di&ka;

2* Ra&orti ndërmjet titullarit të së drejtës me personat tjerë ë'#të &ara&raki'#ti dit%r d#e i konkreti%ar6

'* A%toriimi i tit%!!arit të së drejtës është detyrim për '%$"ektin t"etër;

(* Det3rimi g"it#monë ë'#të i konkreti%ar d#e i n"o#%r6

"* )e kalimin e kohës së parashikuar me ligj ."etër'o#en,

#. *etyrimi është në pik të +undit pasuror m%nd të '#&re#et në e7ektin&a'%ror, vlerën monetare;

$. Kërke'a 'i&a' rreg%!!it ë'#të e n"ë!!o"'#me me autori!imin nga e drejtasubjektive ose me të ashtuquajturat kërkesa;

. Kërke'a nga të dre"tat re!ati.e kri"o#et, 'i&a' rreg%!!it, në &o atë ko#ëk%r kri"o#et ed#e a%toriimi, domethënë kur krijohet vet e drejta -pasi

kërkesa është gjithmonë e drejtuar kah personi konkret kurse në të dre"tëna$'o!%te, 'i8 t#ek'%am, kërke'a kri"o#et .etëm me '#ke!"en e të dre"ta.e.



L!o"et e të dre"ta.e '%$"ekti.e ci.i!e a$'o!%te

Varësisht nga objekti i së drejtës, të drejtat subjektive ivileabsolute ndahen në:

(* Të dre"tat 'endore 9rea!e, 0ë për objekt i kanë sendet.

/ë kr3e'or"a nga këto ë'#të:

•. e dre"ta e &ronë'i'ë e nga k"o rr"ed#in të dre"tat t"era 'endore 'i edre"ta e 'er.it%tit d#e e &eng%t*

/ëto të drejta përaktohen në mënyrë taksative me ligje po!itive.

+* Të dre"tat &er'ona!e* janë të drejta të karakterit personal dhe për

objekt kanë:•. të mirat &er'ona!e a'#t% 0ë n%k #3në në k%adër të &a'%ri'ë 'ë

&er'onit d#e në rreg%!! n%k tra'#ëgo#en*



Të dre"tat &er'ona!e nda#en në:(* Të dre"tat &er'ona!e nga marrëd#ëniet 7ami!"are d#e 'tat%'et

&er'ona!e, të ilat kanë të bëjnë me statusin juridiko ivil të personit, të

ilat ndryshe quhen edhe të drejta personale jo0pronësore, si& janë:

mo'#a mad#ore, otë'ia "%ridike, otë'ia e .e&rimit, e dre"ta &ër të0enë tra'#ëgimtar !ig"or etj. /ëto të drejta quhen personale për +aktin

apo kuptimi i +jalës personale tregon lidhjen që ka kjo e drejtë me një person të aktuar.

+* Të dre"tat e &er'ona!itetit të ci!at &ër o$"ekt i kanë .!erat e&er'ona!itetit, të parashikuara edhe me kushtetutë, si& janë: e dre"ta nëintegritetin &er'ona!, mora! d#e '#&irtëror, në !irinë e !ë.i"e', !irin emendimit d#e të '#&re#%rit, në &%në, g"ed#"en e &ro7e'ionit, etj.

1. Të dre"tat e a%torit e 0ë "anë ato të dre"ta të ci!at &ër o$"ekt kanë&rod%ktin e mend"e' d#e '#&irtit të n"eri%t, si& janë: puna shkenore,

vepra letrare, piktura, skulptura etj.



•Të dre"tat &er'ona!e "o)&ronë'ore•Këto tri gr%&e të të dre"ta.e 0%#en ed#e të dre"ta &er'ona!e "o)&ronë'ore.

Ato 0%#en kë'#t% &ër ar'3e 'e n%k m%nd të '#&re#en në mën3rë&ronë'ore*•

bjekti i tyre paraqet .!erë mora!e, e jo materiale.•*isa prej tyre, mund të shprehen edhe në mënyrë pronësore, por vetëm

pjesërisht dhe indirekt.

•%ërve& ilësisë së përmendur se objekti i tyre nuk mund të shprehet apo

m%nd të '#&re#et .etëm tërt#orai dhe pjesërisht në mënyrë

pronësore, të drejtat personale kanë edhe atë ilësi se "anë të !id#%ra&ër &er'ona!itetin.



• Pronë'ia Inte!ekt%a!e 9PI i re7ero#etkri"ime.e mendore: '#&ik"e.e, .e&ra.e

!etrare d#e arti'tike, 'im$o!e.e, emra.e,ima#e.e, dia"në.e të &ërdor%ra nëa7ariëm*

• 3itullarët e këtyre të drejtave mund t4i ndalojnëtë tjerët që t4i përdorin krijimet e tyre pa

autori!im paraprak, ose mund të lejojnë

sh+rytë!imin dhe përdorimin e tyre nëshkëmbim të kompensimit material për

përpjekjet dhe investimet e tyre gjate gjithë

krijimtarisë.



• Ndarja e %ronësisë intelektuale• %ronësia intelektuale ndahet në dy degë:

(* &ronë'inë ind%'tria!e5 dhe

+* të dre"tën e a%torit.

•. Në Pronë'inë Ind%'tria!e $ë"në &"e'ë:

•.

e dre"ta !id#%r me Patentat,•. dia"nët ind%'tria!,

•. markat tregtare d#e markat e '#ër$ime.e,

•. emrat tregtarë, indikacionet 9treg%e'it g"eogra7ike,

•. .arietetet e re"a $imore,•. ti&ogra7itë e 0ar0e.e të integr%ara, d#e

•. m$ro"t"a nga konk%rrenca e "o!o"a!e*



1. Nocioni i Pronësisë intelektuale

/reaionet e mendjes së njeriut, gjegjsisht intelektit

paraqesin objekt -lëndë i mbrojtjes së pronësisë intelektuale.

Pronë'ia inte!ekt%a!e në a'&ektin e &ërg"it#'#ëm,&ër7a0ë'on të dre"tat 0ë da!in nga akti.itetet inte!ekt%a!e

nga ind%'tria, '#kenca, !iterat%ra d#e arti* /reaionet dhe vlerat, mund të jenë të natyrës dhe karakterit:

'#kencor,arti'tik, &or ed#eekonomik 9komercia!, në +usha të ndryshme.



+* Kategoriimi i &ronë'i'ë

Në &ërg"it#ë'i &ronë'ia m%nd të kategorio#et në tri gr%&e në

$aë të o$"ektit të &ronë'i'ë:•Pronë'ia m$i 'endet e !%a"t'#me•Pronë'ia m$i 'endet e &a!%a"t'#me d#e•Pronë'ia inte!ekt%a!e

%ronësia intelektuale kryesisht ndahet në dy grupe të mëdha dhe ate:•Pronë'ia ind%'tria!e d#e•E dre"ta e A%torit d#e dre"tat t"era të &ëra7ërta*/ohëve të +undit këtyre grupimeve i shtohet edhe:

• e dre"ta e konk%rrencë' "o!o"a!e*

Pronë'ia inte!ekt%a!e ë'#të !!o" i .e8antë i &ronë'i'ë 'ë&a&rek'#me e ci!a $%ron d#e kri"o#et nga &otencia!i d#e 7%0ia

kreati.e e mend"e' 'ë n"eri%t*



ormat e &ronë'i'ë inte!ekt%a!e, 'i&a' tëdre"të' amerikane3ri +ormat kryesore të pronësisë intelektuale, sipas të drejtës amerikane

janë:•&atentat,

•co&3rig#t' -të dre"tat e a%torit dhe

•'#en"at o'e markat tregtare -trade mark'.

/ëtyre +ormave kyqe, autori T#oma'' ;* ie!d, ua shton edhe: 'ekretet

tregtare ) $ine'ore-trade 'ecret'.



2*-i'torik% i #.i!!imit të &ronë'i'ë inte!ekt%a!e•6ana+illa e përdorimit të noionit të termit pronësi intelektuale

daton nga v* (<<<*, kur në 7erne të 6virës themelohet 7uroja

+ederale !vierane për pronësi intelektuale 9=%rea% 7edera! de !a&ro&riete inte!!ect%e!!e.• *uke kaluar përmes /onventës së %arisit 9(<<2 dhe asaj të

7ernës 9(<<> 0 të +urni!uara me (<?2., me emërtim të kombinuar

7yroja e bashkuar ndërkombëtare për mbrojtjen e pronësisëintelektuale -(?>@ me 'e!i në ;"ene.ë do të kurorë!ohet me

themelimin e Organiatë' $otërore &ër &ronë'i inte!ekt%a!e9IPO në 1* (?>B*, e trajtuar si një agjeni e /ombeve të

bashkuara.,• Ndonëse e drejta e pronësisë intelektuale paraqet një të drejtë të re,

institutet e saj datojnë shumë më herët.• 8ktualisht e drejta e pronësisë intelektuale është mja+të e !hvilluar,

tejet e rëndësishme dhe dinamike.



E dre"ta e &ronë'i'ë inte!ekt%a!e ) &ër7'#inë

normat "%ridike, me të ci!at rreg%!!o#et:tërë'ia e moda!itete.e d#e 7orma.e të '#%mta

të kri"imtari'ë '#&irtërore, me 8Cra't kri"%e'ite t3re, kanë a%toriime të cakt%ara me !ig", të

karakterit mora! d#e &a'%ror ekonomik 6

gjegjësisht kjo e drejtë është sublimim, emërtim

apo emërues i përbashkët për të drejtën e

pronësisë industriale dhe të drejtën e autorit.



PRONËSIA INDUSTRIALE K%&timi i &ronë'i'ë ind%'tria!e

Në doktrinën dhe praktikën moderne me &ronë'i ind%'tria!enënk%&to"më gr%m$%!!in e të dre"ta.e të &ërcakt%ara me nenin*( të

Kon.entë' 'ë Pari'it &ër m$ro"t"en e &ronë'i'ë ind%'tria!e.

Lëndë e m$ro"t"e' sipas /onventës së 9agës të /on+erenës së

revi!ionit e vitit 2( janë: &atenti, '#7r3të%e'it e mode!it, dia"niind%'tria!, markat e 7a$rika.e d#e tregtare, markat '#ër$3e'e, emri

tregtar, '#en"at e &re"ard#"e' g"eogra7ike d#e !%7timi i konk%rencë'

"o!o"a!e*Në ko#ën më të re, në pronësinë industriale inkorporohen edhe KNO)

-O që nuk është mbrojtur me të drejta ek!lu!ive, për arsye se pronari

i kësaj dije dhe përvoje disponon me ate, deri në momentim e dhënjes të

të tjerëve.



-ISTORIKU I LE;JISLAIONIT PëR PRONëSINëINDUSTRIALE•Lig"i i &arë në historinë e pronësisë industriale ka qenë Lig"i m$imono&o!et i Ang!i'ë 9'tat%te o7 mono&o!' i .itit (>+2.

•<i konventa më të rëndësishme ndërkombëtare me të ilat rregullohet

mbrojtja e pronësisë industriale është Kon.enta e Pari'it &ër m$ro"t"ene &ronë'i'ë ind%'tria!e e .ititi (<<2; 8ran!hmani për rregullimin

ndërkombëtar të vurratës së mallrave dhe shërbimeve i vitit (<?( i lidhur

në )adrid dhe i njohur si FAran#mani i /adriditG6 8ran!hmani përdeponimin e mostrave dhe modeleve i vititi 2( i n=jerur në 9agë dhe i

njohur si >Aran#mani i -agë'G si dhe /arrë.e'#"a &ër t#eme!imin ein'tit%tit &ër Patentë me 'e!i në -agë i lidhur në vitin '# në 9agë.

•

Në ?) pronësia industriale për herë të parë është rregulluar me Lig"inm$i &ronë'inë ind%'tria!e i .itit (??25.

•%oashtu edhe ?ep. @ <hqipërisa ka n=jerrur Aigjin mbi pronësinë

industriale .

•Në Ko'o.ë ende nuk kemi të n=jerrur Aigj mbi pronësinë industriale.



Të Drejtat e utorit

!u"ti#i i te drejtës së

autorit

1$



Të Dre"tat e A%torit•@ drejta e autorit është e drejtë subjektive ivile, dhe bën pjesë nëgrupin e të drejtave absolute.

•E dre"ta e a%torit &ër7'#inë të g"it#a &rod%ktet e '#&irtitn"erëor, e 'idomo' ato nga 7%'#a e !etër'i'ë, '#kencë' d#e artit*•

/ëto produkte të shpirtit të ligji i quan edhe vepër e autorit.•/on+orm Lig"it Nr* +@@4H45, Për të Dre"tat e A%torit d#e tëDre"tat e T"era të Përa7ërta, i miratuar nga /uvendi i /osovës me

datën 2 qershor 2BB", sipas nenit 5 e drejta e autorit konsiderohet: Edre"ta e a%torit ë'#të e dre"të e &o'a8me, e ci!a i takon a%torit 'i'%$"ekti të &ronë' inte!ekt%a!e m$i .e&rën e .et*•Të dre"tat e a%torit n%k kanë të $ë"në .etëm me idenë, &or ed#eme rea!iimin, të '#&re#%rit, mën3rën e rea!iimit të .e&rë'*



Si&a' &o këti" Lig"i, Për të Dre"tat e A%torit d#e tëDre"tat e T"era të Përa7ërta, në nenin e > t#ek'o#et 'edre"ta e a%torit &ërm$an:a* a%toriimet ek'k!%i.e &er'ona!e &ër të m$ro"t%r&acen%e'#mërinë e .e&rë' 'ë a%torit d#e &er'ona!itetin e a%torit9në .i"im: të dre"tat mora!e të a%torit6$* a%toriimet ek'k!%i.e ekonomike &ër të m$ro"t%r intere'at

ekonomike te a%torit6c* a%toriimet t"era të a%torit*Si&a' nenit B të këtij Aigji: E dre"ta e a%torit i takon a%torit me.etë 7aktin e kri"imit të .e&rë'*

Në përputhje me nenit $ të këtij Aigji i ili ka të bëj me Veprat e)brojtura, konsiderohen:

1e&ra të a%torit "anë kri"imet inte!ekt%a!e orig"ina!e në !ëmin e!etër'i'ë, të '#kencë' d#e artit, 0ë "anë të '#&re#%ra në 87arëdo

mën3re, në'e me këtë !ig" n%k &ara'#iko#et ndr3'#e*



• Të dre"tat e a%torit "anë të dre"ta 0ë % n"i#en &er'ona.e tëcakt%ar &ër kri"imtaritë e t3re:

•

në 7%'#ën e !etër'i'ë,• '#kencë' d#e• artit*

• Poa'#t% &ër7'#i"në në me' t"era'#: romanet, &oeitë, kom&oimet

m%ikore, 'k%!&t%rat, &ikt%rat, .iatimet, kri"imet kinematogra7ike,arkite)kt%rën, koreogra7inë, 7otogra7inë d#e kri"imet t"era tëng"a'#me*

• K"o degë e Pronë'i'ë Inte!ekt%a!e &ër7'#inë ed#e tëa'#t%0%a"t%ra të dre"ta të t"era të &ëra7ërta me të dre"tën e a%torit6

• e dre"ta e arti'të.e inter&ret%e' -këngëtarët, mu!ikantët tjerë, valltarët,

aktorët dhe të tjerët të ilët interpretojnë vepra;

• &rod%centët e 7onograme.e, &rod%centët e 7i!ma.e dhe

organiatat tran'met%e'e.



KONKURRENA JOLOJALE•Për.e0 të dre"ta.e të de7in%ara të &ronë'i'ë ind%'tria!e,ko#ë.e të 7%ndit !%7timi i konk%rrencë' "o!o"a!e !!ogaritet 'i

degë e &o'a0me e 'i'temit "%ridik 0ë rreg%!!o#et me !ig"e të&o'a0me*•%or +atkeqësisht ndodhë jorallë që pjesëmarrësit në treg në

momente të ndryshme të reali!imit të qëllimeve të tyre ti

harrojnë regullat themelore të mirësjelljes dhe kështu vijnë nëkundërshtim me doket e mira a+ariste si dhe me dispo!itat

ligjore.

• Në të vërtetë të gjitha këto +orma që paraqiten në ekonominë e

tregut dhe vijnë në kundërshtrim me konkurenën jolojale dhe tëndërgjegjshme quhen me një emër, .e&ra të konk%rencë' "o!o"a!e*



niversiteti i Prizrenit

„ kshin Hoti

“

Lënda: E DREJTA E PRONËSISË INTELEKTUALELig"ërata III,I1 d#e 1

:

Prof.ass PHD. Berat AqifiTetor/Nëntor 2 0 1 5



E DREJTA E PRONËSISË INDUSTRIALEPronë'ia ind%'tria!e ë'#të nocion k%m%!ati., 0ë ngërt#en në .ete të

dre"tat me të ci!at &rod#%e'it i m$ro"në nga konk%rrentët e t3reintere'at e t3re $ine'ore, &oitën në treg d#e m"etet e de&on%ara në#%!%mtime, #.i!!im d#e &romo.ime*• Në pronësinë industriale bëjnë pjesë:

•Patentat6 ri'itë teknike6 mode!et6 knoë#oë•S#en"at m$ro"të'e 9markat, .%rratat6•Dia"ni ind%'tria!6•S#en"at e indikacionit ) &re"ard#"e' g"eogra7ike, d#e•S#en"at e &re"ard#"e'6

•Ti&ogra7itë e &rod#ime.e .../uptohet se ky klasi+ikim nuk është statik dhe i vetmi.

%ronësia industriale është termin teknik, ndërkombëtarisht i pranuar për

të drejtën subjektive, e ila kë të bëjë me '#&ik"et, &ër&arimet teknike;

markat e ma!!ra.e dhe ato të shërbimeve, mode!et dhe mo'trat;

'#en"at e &re"ard#"e' 'ë &rod%kte.e*



Përm$a"t"a e nocionit G&ronë'i ind%'tria!eGështë përaktuar me dispo!itën e nenit (@ &ika + të Kon.entë' 'ë

Pari'it për mbrojtjen e pronësisë industriale nga .iti (<<2, sipas sëilës, m$ro"t"a e &ronë'i'ë ind%'tria!e, ka &ër o$"ekt a&o !ëndë:• &atentat,•mode!et &ër '#7r3tëim,•mo'trat ind%'tria!e o'e mode!et,•markat tregtare o'e të 7a$rika.e,•markat '#ër$3e'e, e•mrin tregtar d#e '#en"at o'e emrat e &re"ard#"e',

&aranda!imit d#e• !%7timit të konk%rrencë'•Cushëveprimtaria shtrirëse e pronësisë industriale, në esenë ka

karakter interdisiplinar..



NDARJA E PRONESISE INDUSTRIALE)irëpo, po ta vejmë mirë+illi në spikamë &ështjen në trajtim, del që pronësia

industriale parësisht dhe kryesisht ndahet në + 7%'#a re!e.ante.

Në 7%'#ën e &arë bëjnë pjesë para së gjithash: markat e ma!!ra.e d#e markat'#ër$3e'e, të ilat i ndajnë mallrat dhe shërbimet e një +irme; ndërsa

në 7%'#ën e d3të bëjnë pjesë: m$ro"t"a e '#en"a.e g"eogra7ike d#e të '#en"a.etë &re"ard#"e' 'ë ma!!ra.e.

/$ro"t"a e '#en"a.e të da!!imit ka për qëllim, që ta stimulojë konkurrenën.

)odalitetet e tjera të pronësisë industriale janë: shpikjet0risitë -patentat, modeletindustriale dhe mostrat.

E dre"ta e &ronë'i'ë ind%'tria!e, 'i &"e'ë e 'ë dre"të' inte!ekt%a!e, ndërka0,ë'#të tërë'i e di'&oita.e "%ridike, me të ci!at rreg%!!o#en marrëd#ëniet, në tëci!at marrin &"e'ë '%$"ektet "%ridike 0ë kanë të $ë"në me 8ë'#t"et, di'&oitat

d#e in'tit%tet e &ronë'i'ë ind%'tria!e .@ drejta e pronësisë industriale në realitet paraqet tërësinë e normave juridike, me

të ilat rregullohen 1 grupe dukurishë dhe marrëdhëniesh, që ndërlidhen me

shpikjet, shenjat e dallimit, parandalimin, rrjedhimisht lu+timin e konkurrenës

jolojale, modelet dhe mostrat, markat e mallrave dhe të shërbimeve, inovaionet

teknike dhe knoë0hoë.



Të dre"tat e &ronë'i'ë ind%'tria!eTë dre"tat e &ronë'i'ë ind%'tria!e "anë:•E dre"ta e '#&ik"e' ) ri'i'ë -&atenta,mode!et e do$i'#me, to&ogra7itë e

rrat#ë.e të integr%ar, knoë)#oë6•E dre"ta e '#en"a.e da!!%e'e -markat ).%rratat, emrat e &re"ard#"e'

9$%rimë'i'ë, d#e '#en"at g"eogra7ike6E dre"ta e konk%rrencë' -!%7timi i

konk%rrencë' "o!o"a!e*



E DREJTA E PRONËSISË INDUSTRIALE NËKUPTI/IN O=JEKTI1

• E dre"ta e &ronë'i'ë ind%'tria!e në k%&timin o$"ekti. &ara0etgr%m$%!! norma.e "%ridike 0ë rreg%!!o"në marrëd#ëniet "%ridikenë a'&ekt të kri"ime.e inte!ekt%a!e në !ëminë e ind%'tri'ë*

• /ëto norma janë të për+shira në burimet të së drejtës së pronësisë

industriale në aspektin +ormal, duke +illuar që nga /ushtetuta, ligjet./odet ivile etj.

• )irëpo në të shumtën e rasteve në disa sisteme juridike burim kryesor

i drejtë së pronësisë industriale janë ligje të posaqme nga kjo lëmi si:

Lig"i &ër &ronë'inë ind%'tria!e, !ig"i &ër Patentin, Lig"i &ër /arkattregtare, Lig"i &er /ode!et d#e /o'trat etj.

• %oashtu edhe shumë norma rregullohen edhe me akte nënligjore si dhe

/onventa ndëkombëtëre, marrëveshje, kontrata etj.

Ë Ë Ë



E DREJTA E PRONËSISË INDUSTRIALE NËKUPTI/IN SU=JEKTI1 E dre"ta e &ronë'i'ë ind%'tria!e në k%&timin '%$"ekti.de7ino#et 'i e dre"të e kri"%e'it të .e&rë' konkreteind%'tria!e, në '7erën ind%'tria!e, në ra&ort të kri"imit të ti"e n"o#%r me të dre"tën o$"ekti.e* %ërmbajtja e drejtës së

pronësisë industriale në aspektin subjektiv mvaret ngarregullat juridike në drejtën e pronësisë industriale në

kuptimin objektiv.

Karakteri'tikat kr3e'ore të dre"të' 'ë &ronë'i'ë ind%'tria!e

në k%&timin '%$"ekti. "anë:•Të dre"tat e &a'%ri'ë 0ë 'i&a' rreg%!!it &ër$ë#en nga tëdre"tat ek'!%i.e të '#7r3të%e'it të kri"imtari'ë, të ilat

barten për së gjalli 9inter .i.o' dhe në rast vdekje -morti'

ca%'a, por janë të ku+i!uara për nga koha..



Karakteri'tikat kr3e'ore të dre"të' 'ë &ronë'i'ë ind%'tria!e nëk%&timin '%$"ekti.

•Të dre"tat mora!e o'e &er'ona!e të ci!at i m$ro"në intere'at &er'ona!e tëshpikësve dhe krijuesve, kurse nuk barten inter vivos, kurse pjesërisht barten

pas vdekjes, por sipas shumë legjislaioneve janë me kohë!gjatje të paku+i!uara

• Në aspekt të përmbajtjes të të drejtës të pronësisë industriale në kuptimin

subjektiv ka pasur shumë dallime nëmes të drejtës së pronësisë industriale në

sistemin kontinental të së drejtës dhe atij anglo0amerikan sidomos në të drejtat

morale të krijuesve, të ilat nuk i për+shinte sistemi anglo0amerikan.

)irëpo, Lig"i i ri =ritanik i 'ë dre"të' 'ë a%torit, mo'trë', mode!it d#e&atentë' i .itit (?<<, e !gjëroi përmbajtjen e të drejtave intelektuale dhe morale

të krijuesve dhe !buluesve.

• 3ë drejtat intelektuale dhe morale të krijuesve dhe !buluesve përaktohet se

nuk janë të bartëshme për së gjalli, kurse në rast vdekje mund të trashëgohen.

RAPORTI I T DREJT S S PRON SIS INDUSTRIALE /E



RAPORTI I T DREJT S S PRON SIS INDUSTRIALE /EDE;ËT TJERA TË SË DREJTËS•@ drejta e pronësisë industriale si shkenë merret me studimin e

rregullave juridike dhe marrëdhëniet që lindin në ba!ë të tyre, dhe ate de

lega lata dhe de lege +arenda, në korni!a naionale, historike, poashtudhe në planin ndërkombëtar.

•<ot, e drejta e proneësisë industriale është degë e posaqme e së

drejtësqë rregullon marrëdhëniet juridike, parasegjithash ato pasurore, të

pjesës nga spektri i të mirave intelektuale.•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën e a%torit d#e të dre"tatt"era të &ëra7ërta*•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën e konk%rrencë'•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën ci.i!e•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën e kon'%matorit•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën tregtare•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën e &%në'•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën k%'#tet%e'e•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën admini'trati.e•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën ndërkom$ëtare &%$!ike

•Ra&orti i 'ë dre"të' &ronë'i'ë ind%'tria!e me të dre"tën &ena!e



=URI/ET JURIDIKE TË PRONËSISË INDUSTRIALE

7urimet juridike të pronësisë industrial mund ti klasi+ikojmë në dy grupedhe ate:

• =%rime "%ridike a%tonome d#e

• =%rime "%ridike ndërkom$ëtare*

Në $%rimet "%ridike a%tonome $ë"në &"e'ë:• k%'#tet%ta,

• !ig"i,

• aktet nën!ig"ore,

• &raktika g"30ë'ore,• akonet d#e

• rreg%!!at e &ërg"it#'#me të degë.e t"era të 'e dre"të'*



Lig"et e a&!ik%e'#meLig"et e a&!ik%e'#me te ci!at e rreg%!!o"në 7%'#ën e &ronë'i'ë

inte!ekt%a!e në Ko'o.ë "anë 'i .i"o"në: Lig"i Nr* +@@4H4? &ër Patenta i datë' +B S#tator +@@4,

Lig"i Nr* @+HL)45 &ër Dia"n Ind%'tria! i datë' +( Nëntor +@@5,

Lig"i Nr* @+)L)54 &ër /arka Tregtare i datë' +2 S#k%rt +@@>,

Lig"i Nr* +@@4H45 &ër të Dre"tën e A%torit d#e të Dre"ta.e t"era tëPëra7ërta, '#&a!!%r +@@>6

Lig"i Nr* @+HL)?< &ër /$ro"t"en e 1arietete.e =imore, '#&a!!%rnga Rreg%!!or"a Nr* +@@<H+4 e datë' (> /a" +@@<

Lig"i Nr* +@@?H@2)L)(B@ &ër /a'at Doganore &ër /$ro"t"en e tëDre"ta.e të Pronë'i'ë Inte!ekt%a!e, '#&a!!%r me anë të Dekretit tëPre'identit DL @@4 +@(@ i datë' < Janar +@(@*

• KODI DO;ANOR I KOSO1ËS, +@@<



=URI/ET JURIDIKE NDERKO/=ETAREDok%menti më i ."etër d#e $%rim kr3e'or i 'ë dre"të'ndërkom$ëtare të &ronë'i'ë ind%'tria!e &ara0et :0 Kon.enta e Pari'it &ër m$ro"t"en e Pronë'i'ë Ind%'tria!e të datës 2B

mars $$1 të ndryshuar në 7ruksel më ' dhjetor BB, në Dashington më 2 qershor

, në 9agë më " nëntor (?+5 në Aondër më 2 qershor 1', në Aisbonë më 1 tetor

($ dhe në <tokholm më ' korrik "#, e ndryshuar më 2$ shtator (?B?6

)TRIPS ) /arrë.e'#"a në !id#"e me 8ë'#t"et tregtare e të dre"ta.etë &ronë'i'ë inte!ekt%a!e -<htoja E e )arrëveshjes e )arruakëshit që +ormoj

rgani!atën 7otërore të 3regtisë, qe u nënshkrua me )arrëveshjen e )arokos me ( prill te

vitit ';

) Traktatin e $a'#kë&%nimit &ër &atenta i reali!uar ne Dashington me

qershor #B, i amendamentuar me 2$ shtator #, i modi+ikuar me 1 shkurt $', dhe me

1 tetor 2BB;

0 Traktati i =%da&e'tit 0 3raktati i 7udapestit për njohjen ndërkombëtare te

depo!itës se mikro0organi!mave për qëllime te proedurave te patentës, e reali!uar ne

7udapest me 2$ prill ##, e ila është amandamentuar me 2" shtator $B;

) Organiata $otërore e &ronë'i'ë ind%'tria!e 9IPOet"



Kon.enta &ër t#eme!imin e Organiatë' $otërore &ër&ronë'inë ind%'tria!e 9IPO,/onventa për themelimin e rgani!atës botërore për pronësinë industriale është

nënshkruar në /on+erenën diplomatike për pronësi industriale, në Stok#o!!m më(?>B, me qëllim të avanimit të mbrojtjes së pronësisë industriale me ka do të n=itej

aktiviteti kreativ dhe do të mundësohejadministrimi më i plotë të Dnioneve të ba!uara

në pronësinë industriale, Dnioni i %arisit dhe disa unione tjera të posaqme, si dhe në

lëminë e të drejtës së autorit0Dnioni i 7ernës.

Organiata $otërore e &ronë'i'ë inte!ekt%a!e 9IPO, është agjension i speiali!uar

në /7, e përkushtuar në normimin dhe !hvillimin ndërkombëtar të së drejtës së

pronësisë industriale.

%ër këtë qëllim ajo ka krijuar disa komisione, për të ndihmuar shtetet anëtare të saj, në

koordinimin e përpjekjeve për !hvillim dhe avanim të mëtejmë të normave

ndërkombëtare në këtë +ushë.

*ivi!ioni i të drejtës së pronësisë industriale, u o+ron përkrahje pune këtyrekomisioneve të organi!atës botërore të pronësisë intelektuale si në vijim:•komi'ionit &ër të dre"tën e &atentit6•komi'ionit &ër të dre"tën e marka.e tregtare, dia"nit ind%'tria! d#e tëindikacione.e a&o '#en"a.e g"eogra7ike6 d#e

• komi'ionit kë'#i!!ëd#ënë' &ër 7%0iimin e të dre"ta.e të 'ë dre"të' ind%'tria!e*



Si&a' Kon7erencë' 'ë t#eme!imit të IPO)' a"o i&ërm$anë të dre"tat 0ë kanë të $ë"në !id#%r me:

• kri"ime nga !iterat%ra, arti d#e '#kenca6• inter&retime arti'tike, .e&rimtari radio)re&etitore d#e '#ënime anore6

• $%!ime '#kencore6

• ino.acione në tëg"it#a !ëmitë të .e&rimtari.e n"erëore6

• market tregtare d#e emrat tregtare 'i d#e '#ënimi I &rod#ime.e,&re"ard#"a e &rod#ime.e6

• m$ro"t"a nga konk%rrenca "o!o"a!e6 d#e dre"ta t"era 0ë "anë re%!tat Iakti.itete.e në '7erën e &ronë'i'ë ind%'tria!e, '#kencë', !iterat%rë', artite t"era*

• Anëtare e IPO)' m%nd të $ë#e" 0do '#tet anëtare e Unionit të Pari'it,=ernë' d#e 0do /arrë.e'#"e t"etër ndërkom$ëtare 0ë!!imi i 'ë ci!ë' i'#tea.an'imi i të dre"ta.e në !ëminë e m$ro"t"e' 'ë &ronë'i'ë ind%'tria!*

• Se!ia e IPO)' ë'#të në ;"ene.ë d#e 'i&a' g"end"e' 'ë .itit (??<, (B(

'#tete "anë anëtare të IPO)'*



TRIPS ) /arrë.e'#"a në !id#"e me 8ë'#t"et tregtare e tëdre"ta.e të &ronë'i'ë inte!ekt%a!e

• rrvatja për rregullim multilateral të mbrojtjes të të drejtave

nga prona intelektuale në kuadër të raundit Druguase0

negoiatash, ka re!ultuar në nënshkruarjen e TRIPS )

/arrë.e'#"a në !id#"e me 8ë'#t"et tregtare e të dre"ta.etë &ronë'i'ë inte!ekt%a!e -3rade ?elated 8spets o+

Fntelletual %roperty ?ights.

• )e dallim nga G8330i dhe G83<0i thelbi e të ilës është në

liberali!imin e tregtisë me mallra dhe me shërbime,

respektivisht, TRIPS $ao#et në &o!itikën e m$ro"t"e' të "a'#tme tregtare të të dre"ta.e të &ronë' inte!ekt%a!e.



T%&P' ( )arrëveshja në lidhje #e *ështjet

tre+tare e të drejtave të "ronësisë intelektuale

Në marë.e'#"en e a'&ekte.e tregtare të të dre"ta.e të &ronë' inte!ekt%a!e, në&ër&%t#"e me k!a%%!ën &ër kom$ më të &ri.i!ig"%ar d#e tra"tim naciona!, "anëd#ënë rreg%!!a d#e di'&oita &ër :

• m$ro"t"e të të dre"ta.e të a%torit d#e të dre"tat e ng"a"'#me, në të ci!at marrin&"e'ë &rogramet kom&"%terike d#e e dre"ta &ër 0iramarr"e të t3re6 m$ro"t"e të

të dre"ta.e të '#të&i.e te!e.ii.e d#e të egek%t%e'.e d#e &rod#%e'.e të'#ënime.e me ë6

• m$ro"t"a e .%!a.e d#e '#en"a e &rod#imit tregtare6• m$ro"t"a e '#en"a.e g"eogra7ike, 0ë kanë domet#ënie të .e8antë në tregtinë me

.erë d#e &i"e a!koo!ike6•

m$ro"t"e të mode!e.e d#e mo'tra.e ind%'tria!e6• m$ro"t"a e &atenta.e6• m$rot"a e '#ema.e 9to&ogra7ike ko!ona integr%e'e,

• m$rot"a e të d#ëna.e të $e'%e'#me6 o'e m$ro"t"a e 'ekrete.e tregtare d#ekno)#o6 dhe

• të '#mang%rit e konk%rencë' "o!o"a!e të kontrata.e &ër !icenca*



NATRA JURIDIKE E TË DREJTËS SËPRONËSISË INDUSTRIALE

• Aidhur me natyrën juridike të të drejtës së pronësisë

industriale ek!istojnë disa teori të ilat seila më vehte

tenton ta spjegojë ate.

• Ndonëse lëmi e re e paraqitur vetëmse para dy shekujve qënga paraqitja e dokumenteve të para në +ormë ligjeve,

prapseprap nuk ek!iston ende ndonjë pëlqim lidhur me

natyrën juridike lidhur me %F.

• *isa autorë %F e trajtojnë si krijimtari të intelektit të njeriut,

e disa si të drejta personale që i takojnë të drejtave sendore,

porprapseprap mbisundon mendimi se %F është e drejtë '%igeneri'*



• Në historikun e +unksionit të spjegimit të natyrës juridike të

drejtavë të %F kanë ek!istuar disa teori, ku ne do ti veqojmë

disa nga ato që kontribuan për krijimin e një koneptimodern të %F.

• Këto teori "anë:

•Teoria /ono&o!i'tike•Teoria e të dre"të' nat3rore o'e e &ronë'i'ëinte!ekt%a!e

•Teoria Kontrakt%e'e•Teoria e 'im%!imit d#e teoria e '#&ër$!imit

•Teoria e k!iente!ë'

•Teoria e të dre"ta.e "omateri"a!e



Teoria /ono&o!i'tike• K"o ë'#të n"ë ndër teoritë më të ."etra*

• Si&a' teori'ë mono&o!i'tike dhe raportit kontraktuesnëmes të shpikësit dhe shtetit, '#&ikë'i o'e $%!%e'i në$aa .%!!netare e &%$!ikon &ërm$a"t"en e $%!imit të .et,k%r'e në kt#im '#o0ëria o'e '#teti i garanton të dre"ta

ek'k!%i.e &ër '#7r3tëimin e $%!imit të .et &ër ko#ë tëcakt%ar*

• %as kalimit të atij a+ati, !bulimi ishte i lirë për sh+rytë!im

dhe ishte në pronësi të të gjithë shoqërisë, dmth paraqiste të

mirë publike.

• 3eoria monopolistike edhe sot është në përdorim përarsye se

të drejtat nga %F paraqesin të drejta eksklu!ive, absolute dhe

monopolistike.



(* Teoria e të dre"të' nat3rore o'e e &ronë'i'ë inte!ekt%a!e K"o teori ni'et nga 7akti 'e $%!%e'i gëon të dre"tën e &rone'i'ë të&ak%7i%ar nga re%!tatet e &%në' 'ë ti" inte!ekt%a!e*@ drejtë moralë është e shoqërisë që ta njoh këtë të drejtë dhe që ti ndalojë

personat e tretë të ilët do ti kundërshtojë nëse ato do ta sh+rytë!ojnë !bulimin,

markën ose shenjat etj, pa lejen e !buluesit ose bartësit të asaj të drejte.

%ër+aqsues tipik F kësaj teorie është Crana, ndonëse u paraqit së pari në

Gjermani në shek.HFH. 3eoria e të drejtës natyrore ose e pronësisë intelektuale bëri shumë ndikim

rreth lindjes së teorisë mbi të drejtat personale, e ila modelet dhe markat i

llogaritë si të drejta jotrupore që janë të lidhur me personalitetin që i ka krijue

me anë të intelektit dhe a+tësive të veta.

/jo teori kritikohet, për arsye se nuk bënë dallim ndërmjet të drejtës së pronësisë së sendeve trupore dhe të drejtën e disponimit me sendet e

patrupshme, gjegjësisht F bara!on të mirat jomaterijale që janë objet F

mbrojtjes juridike me noionin sende jotrupore5 që paraqesin pjesë të drejtës

ivile.



2. Teoria Kontrakt%e'e K"o teori ni'et nga 7akti 'e Patenta &ara0et kontratë nëme'

$%!%e'it d#e '#o0ëri'ë, e ci!a 'i k%ndër.!erë i "e& $%!%e'it m%ndë'itë k%7i%ar ko#ore &ër '#7r3tëimin e $%!imit*

/jo teori është shumë e a+ërt me ate monopolistike.

K"o teori $ao#et në di'a &arime d#e ate:

•Kontrata në me' '#tetit d#e $%!%e'it6

•A7ati i k%7i%ar i $%!imit nga ana e $%!%e'it d#e '#7r3tëim i !irë i

$%!imit &a' 'kadimit të a7atit6

/ëtë teori sot e për+aqëson doktrina 8merikane mbi patentën, por tëmodi+ikuar lidhur me patentën, se patenta nuk ka karakter juridiko0

publik, por paraqet të drejtë të pastër private.



2* Teoria e 'im%!imit d#e teoria e '#&ër$!imit•

K"o teori ni'et nga 7akti 'e $%!%e'it d%#et ti !e"o#endi'a !e#të'ime 0ë do ta nMi'in në #%!%mtimin d#ekri"imit të ino.acione.e d#e $%!ime.e*

• /jo do të !gjidhet në ate mënyrë që !buluesi ka të

drejtë eksklu!ive në eksploatimin e !bulimit në një

periudhë të aktuar.

• @ përa+ërt me këtë teori qëndron edhe teoria e

shpërblimit, e ilë niset nga interesi i shoqërisë dhe!bulimit.

• )ënyra më e mirë e arritjes së saj është mbrojtja e

patentit.



'. Teoria e k!iente!ë'• /jo paraqet një ndër teoritë më modern së bashku me ate të drejtës

jomateriale.

• K"o teori ni'et nga 7akti i a'&ektit të 7%nk'ionitekonomik, k%r'e "o nga &ërm$a"t"a e di'a !!o"e.e tëdre"ta.e nga &ronë'ia ind%'tria!e*

• @ përbashkët e të gjitha llojeve të pronësisë industrial është se të

gjitha janë të orientuara nga ana e rritjes së qarkullimit dhe +itimit.

• <ipas kësaj teorie, të dre"tat e &ronë'i'ë ind%'tria!e "anë tëorient%ara ka# 7itimi i k!iente!ë' o'e k!ientë.e, g"eg"ë'i'#t kri"imittë &oicionit ekonomik në "etën a7ari'te &ërme' rrit"e' 'ë0ark%!!imit të ma!!ra.e të .eta, të ci!at .etëm $artë'i i at3re tëdre"ta.e m%nd ti !ë'#o" në 0ark%!!im*

• %ër+aqsuesi më eminent i kësaj teorie është Ro%$ier*



(. Teoria e të dre"ta.e "omateri"a!e /jo është një ndër teoritë më të përhapura në botë.

K"o teori ni'et nga 7akti 'e të dre"tat "omateri"a!e kanë .!erën e .et të

&a.ar%r, at#erë k%r nda#en nga $%!%e'i* kreatori o'e a%tori d#e n%kanë të .ar%ra &ër nga ko#a d#e #a&'ira*

• /ëto mund të reali!ohen, kurse mbasandej në thelb mos të ndërrohen psh.

- patenta0 e drejta jomaterijale; një makinë e ndërtuar sipas atij patenti0e drejtë materijale..

• /y lloj i drejtave natyrore të pronësisë industriale i bie në po!itë që shpeshherë objet i

keqpërdorimit dhe lëndimit edhe nga pasojat e konkurenës jolojale.

• <ipas mendimit të autorëve që për+aqsojnë këtë teori, të gjitha keqkuptimet dalin nga bara!imi

i të mirave jomateriale me sendet jotrupore -re' incor&ora!e'*• %ër sendet jotrupore vlejnë ligjet që vlejnë edhe për ato trupore, përarsye se veprojnë në

hapsirë dhe kohë.

• )ospranimi i dallimit nëmes sendeve jotrupore dhe i të drejtave jomaterijale sjell deri te ajo seedrejta e pronësisë industriale të përaktohet si e drejtë e sendeve jotrupore, që nuk i përshtatet

natyrës së kësaj të drejte.

• /jo teori thekson se e drejta e pronësisë industriale ka veprime eksklu!ive apsolute në ba!ë të

ligjit dhe së bashku me të drejtën e autorit +ormon kategori të posaqme të së drejtës – të drejtën

jomateriale. %ër+aqsues tipik i kësaj teorie është /ohler.



LLOJET E Të DREJTA1E Të

PRONESISE INDUSTRIALE) K%&timi i &ronë'i'ë ind%'tria!e

Në doktrinën dhe praktikën moderne me

Pronë'i ind%'tria!e nënk%&to"më

gr%m$%!!in e të dre"ta.e të &ërcakt%ara

me nenin*( të Kon.entë' 'ë Pari'it &ërm$ro"t"en e &ronë'i'ë ind%'tria!e.



Lëndë e m$ro"t"e' 'i&a' Kon.entë' 'ë -agë' tëKon7erencë' 'ë Re.iionit e .itit (?+5 janë:

•&atenti,

•'#7r3të%e'it e mode!it,

•dia"ni ind%'tria!,

•

markat e 7a$rika.e d#e tregtare,•markat '#ër$3e'e,

•emri tregtar,

•'#en"at e &re"ard#"e' g"eogra7ike d#e

• !%7timi i konk%rencë' "o!o"a!e*Në ko#ën më të re, në pronësinë industriale inkorporohen edhe KNO)

-O që nuk është mbrojtur me të drejta ek!lu!ive, për arsye se pronari i

kësaj dije dhe përvoje disponon me ate, deri në momentin e dhënjes të të

tjerëve.



Karakteri'tikë e të g"it#ë kët3re të dre"ta.e ë'#të 'eato m%nd të gr%&o#en në d3 gr%&e*

• Në gr%&ën e &arë bëjnë pjesë ato të ilët juridikisht janë të

mbrojtura, gjegjësisht regjistrohen dhe ate: Patenta,mode!et, dia"ni ind%'tria!, '#en"at &ër &re"ard#"en e

&rod#ime.e, '#en"at g"eogra7ike, to&gra7i"a e rret#e.eintegra!e d#e emrat në '%aa të internetit.

• Në gr%&in e d3të bëjnë pjesë ato të ilët nuk mund të

regjistrohen dhe ate: 'ekreti a7ari't 9tregtar, g"eg"ë'i'#t

in7ormacionet e &a$%!%ara d#e knoë)#oë* • /ëto mund të mbrohen vetëm përmes rregullave të

mbrojtura nga ndikimi i konkurrenës jolojale.

P t ti



Patenti• Noioni patent vjen nga +jala latine patere, që në gjuhen angle!e , do të

thotë 0 to !a3 o&en ose ) ta .e'# në di'&oicion &ër .!erë'im d#ein'&ektim &%$!ik*

• /y noion rendomë i re+erohet të drejtës që dikush e ka +ituar si

rrjedhojë e invenionit ose shpikjes së ndonjë risie në proqes të

prodhimit, punës; shpikjes së makinës, mjetit, ose modaliteti tjeter të

risimtarisë tekniko0teknologjike.

• Patenti ë'#të e dre"të e ci!a &rano#et &ër '#&ik"e0ë $ë#en nga 7%'#a të ndr3'#me teknike*

• %atenti pranohet nëse shpikja është e re, ka nivel dhe përmbajtjeinventive dhe nëse në pikëpamje industriale është i aplikueshëm.

• Në rregulativat e vendeve të ndryshme ek!istojnë lloje të ndryshme të

patentëve.

Patentimi 'i&a' të dre"të' A%'tra!iane



Patentimi 'i&a' të dre"të' A%'tra!ianeNë A%'tra!i eki'to"në d3 !!o"e &atentë'#*•&atentët 'tandardë -që kanë mbrojtje a+atgjatë deri në +@

."etë; dhe•&atentët ino.ati.ë -që kanë mbrojtje relativisht të lirë dhe të

shkurtër deri në < ."etë.

•Patentët ino.ati.ë në .itin +@@( i kanë ë.endë'%ar tëa'#t%0%a"t%rit• &atenta të .eg"e! -&att3 &atent'.

•Pateni i .ogë! ndërkaq është e drejtë, me të ilën mbrohet

shpikja e re, në industrinë e apllkueshme, i ili ka nivelinventive, gjegjësisht i ili është re!ultat i punës e ila e

tejkalon sh+rytë!imin rutinor të gjendjes së teknikës, nga ana e

ekspertëve, por që nuk ka nivel inventive F ili kërkohet për

patentë.

N%k tra"to#en 'i '#&ik"e d#e n%k m%nd të



N%k tra"to#en 'i '#&ik"e d#e n%k m%nd të&atento#en, kategoritë e më&o'#tme kreati.e:•$%!imet,•teoritë '#kencore,•metodat d#e mode!et matematikore6•Kreacionet arti'tike6•

P!anet, rreg%!!at d#e &roced%rat &ër %'#trimin e.e&rimtari'ë inte!ekt%a!e6•Programet kom&"%torike6•Skemat d#e in7ormacionet6

•1e&rimet e t"era '#&ikë'e, &%$!ikimi d#e &ërdorimi i tëci!ë.e, do të i'#te k%ndër rendit &%$!ik o'e mora!it-di'&oitat e nenit B d#e < të Lig"it &ër &atentim tëKo'o.ë'.



• Patentimi 'i&a' !ig"it &ër &atentim të Ko'o.ë'•

S#&ik"e sipas këtij ligji, do të thotë ide e një shpikësi, që mundëson!gjidhjen e një probleml spei+ik, në një +ushë të teknologjisë.

• S#&ik"e mund të jetë një produkt ose proes ose mund të ketë të bëj

me një produkt dhe një proes.

•

<ipas nenit (* të Lig"it &ër &atentim, '#&ik"e e &atent%e'#mekon'idero#et, &do shpikje, që bëhet në ilëndo +ushë teknike, që është

risi, që ka shkallë risie dhe që është e !batueshme në industri.

• S#&ik"et e &atent%e'#me, m$ro#en me &atentë*

•

S#&ik"a ë'#të e $at%e'#me në ind%'tri, nëse lënda -objekti i sajmund të prodhohet ose përdoret në &+arëdo lloj veprimtarie, duke

për+shirë në ve&anti $%"0ë'inë, artianatet, &e'#kimin d#e'#ër$imet -neni 5* i !ig"it.



• %atentimi sipas dispo!itave të Lig"it &ër &atentim tëKo'o.ë', &ër$ënë të dre"të &ronë'ie*

• 3itullari i patentimit e ka të drejtën e sh+rytë!imit tëshpikjes së mbrojtur.

• Ido personi tjetër i ili nuk e ka pëlqimin e titullarit

-&ronarit të patentimit i ndalohet që të prodhojë,o+roj për shitje, të shesë, përdorë e eksportoje,

importojë dhe mbajë në depo për qëllime të tilla -të

mësipërme produktin e +ituar, në ba!ë të shpikjes sëmbrojtur -neni* 4( të !ig"it &ër &atentim tëKo'o.ë'.



E dre"ta &ër të '#7r3të%ar '#&ik"en em$ro"t%r me &atentim ka!o#et me anën e

kontratë' &ër !icencë*

•Patentimi m%nd të "etë '%$"ekt i ka!imit

9$art"e' 'ë &!otë o'e të &"e'ëri'#ëm*

•Kontrata &ër !icencë d#e kontrata &ër$art"en 9ka!imin e &atentit, !id#ën mek%'#tet d#e mën3rën e &ara'#ik%ar me Lig"in&ër marrëd#ëniet det3rimore*



E dre"ta në &atentë ndër&ritet në këto

ra'te:• Në ra't të mo'&age'ë' 'ë tak'a.e të cakt%ara6

• Në ra't të #e0"e' dorë nga e dre"ta nga ana e$artë'it të 'ë dre"të'6

• Në ra't të an%!imit të 'ë dre"të' 'ë &ran%ar6

• S#&a!!"en n%!e të .endimit m$i &ranimin e 'ëdre"të'6 d#e

• Në ra't të .dek"e' 'ë $artë'it të 'ë dre"të'



• /ur +lasim për njohuritë të mëparshme e përbëjnë: edhe



përmbajtja e aplikaionit për patentë kombëtare ashtu si& është

dorë!uar, si d#e &a' pranimit të ?epublikës së /osovës në 3raktatin

e bashkëpunimit për patenta dhe /onventën @vropiane të patentave,

përmbajtja e të gjitha aplikaioneve për patentë ndërkombëtare dhe@vropiane me e+ekt për /osovën, datat e dorë!imit të të ilave janë

të më hershme se sa data e aplikaionit.

• <ikur në LPK poashtue edhe në disa ligje në rajon, rregullohet në

mënyrë të njëjtë kur kemi të bëjmë me ate se lidhur me ri'inë segjithë ajo që ka është qasje nga ana e opinionit botëror me shpalljen,

shqyrtimin, tregimin ose përdorimin kosiderohet se paraqet pjesë

përbërëse të gjendjes teknike.

• Nga kjo re!ulton se: ligjëdhënësi edhe në /osovë nuk bënë ku+i!imna kohë, ose aspekt gjeogra+ik ose të mënyrës të ilës in+ormata

relevante i është bërë në qasje publikut, gjegjësisht ka pranuar

noionin apsolut mbi risinë.

• /jo qasje është karakteristike për të drejtën patentuese europiane.



L!o"et e &atenta.e

• Në rregulativat e vendeve të ndryshme ek!istojnë lloje të ndryshme

të patentëve. Në 8ustrali psh. ek!istojnë dy lloje patentësh.• &atentët 'tandardë -që kanë mbrojtje a+atgjatë deri në +@ ."etë;

dhe

• &atentët ino.ati.ë -që kanë mbrojtje relativisht të lirë dhe të

shkurtër deri në < ."etë.• %atentët inovativë në vitin 2BB i kanë !ëvendësuar të ashtuquajturit

0&atenta të .eg"e! -&att3 &atent'.

• %ateni i vogël ndërkaq është e drejtë, me të ilën mbrohet shpikja e

re, në industrinë e apllkueshme, i ili ka nivel inventive, gjegjësisht iili është re!ultat i punës e ila e tejkalon sh+rytë!imin rutinor të

gjendjes së teknikës, nga ana e ekspertëve, por që nuk ka nivel

inventive i ili kërkohet për patentë.



N%mri më i mad# i !eg"i'!acione.e naciona!e&ër.e8 mode!e.e '#7r3të%e'e d#e &atenta.e të.eg"ë! n"o#in këto !!o"e të &atentë.e:

• Patenta e $e'%e'#me• Patenta &!otë'%e'e d#e• Patenta e .ar%r*



• Si&a' n"ë kriteri%mi t"etër &atentat nda#en në:

(* Patenta të kri"%ar nga '#&ikë' indi.id%a!6+* Patenta të kri"%ar nga më '#%më '#&ikë'6 d#e

2* Patentë të da!%r nga marrd#ënia e &%në'*

•. Fnstitutin &atent të $e'%e'#ëm e njohin shumë ligje naionale për

patenta si: Gjermania, 9olanda, Greqia, 7elgjika, 7ra!ili, <uedia,

%olonia /anada etj.

•. 6buluesit e shpikjes ose risisë të besueshme shpeshherë i takon

shpërblim të njëhershëm, që e përaktojnë me marrëveshje !buluesi

dhe organi kompetent shtetërorë -i mroitjes ose sigurisë.



S#7r3tëimi d#e kom&en'imi. 8utoriteti kompetent ka të drejtën eksklu!ive për të

përdorur shpikjen sekrete.

2. <hpikësi ka të drejtë për kompensim për shpikjen

sekrete të mbrojtur, pavarësisht se a është përdorur shpikja

apo jo.1. <huma e kompensimit do të përaktohet në përpjesëtim

me vlerën e tregut të shpikjes.

'. Në rast të mos arritjes së marrëveshjes për

kompensim, shpikësi, mund të kërkojë nga gjykatakompetente përaktimin e shumës së kompensimit.

P d d#ë i ë t të ë # ik"



Proced%ra &a' d#ënie' 'ë &atentë' &ër '#&ik"e'ekrete

. Nëse autoriteti kompetent për mbrojtjen kombëtarepërakton se shpikja nuk është më sekret, ai do të

përjell tek 6yra dosjen që ka të bëjë me shpikjen.

2. 6yra me kërkesën e aplikuesit, +illon ose për+undon

proedurën e dhënies së patentës për shpikjen e ila

nuk është më sekrete.

/$ro"t"a "a'#të .endit

%ersonat +i!ik dhe juridik vendor, mund të kërkojnëmbrojtjen e shpikjes sekrete jashtë vendit vetëm me

autori!im të autoritetit kompetent për siguri

kombëtare.

(*4 PROEDURA E D-ËNIES SË PATENTËS



Për m$ro"t"en e$%!ime.e me rëndë'i të &o'a0me ë'#të 7aa e &ara0it"e' 'ë

$%!imit në organin kom&etent '#tetëror*

Në Ko'o.ë k"o $ë#et &ara APK, në '#tete t"era $ë#et &ara ente.e &ër&atenta, ente &ër &ronë'i inte!ekt%a!e et"*

Proced%ra &ër d#ënie d#e n"o#"e të &atëntë' në Ko'o.ë rreg%!!o#et me LP në

n"ë &roced%rë të &o'a0me admini'trati.e*

8plikimet për patentë regjistrohen në ?egjistrin e patentave, ?egjistrin eerti+ikatave suplementare dhe ?egjistrin e për+aqësuesve të autori!uar të

përaktuara me akt nënligjor dhe janë publike.- Neni 4B*

3aksat për marrjen dhe mirëmbajtjen e patentës dhe erti+ikatës suplementare

paguhen brenda a+atit të aktuar me këtë ligj.<huma dhe llojet e tari+ave përaktohen me akt nënligjor, kurse në raste nëse

taksat përkatëse nuk janë paguar para proedurës së dhënies së patentës, aplikimi

për patentë do të konsiderohet i tërhequr, ndërsa në rast të mospagimit të tari+ës

për mbajtjen në +uqi të një patente, kjo e +undit do të skadojë.

A&!ikimi &ër &atentë



A&!ikimi &ër &atentë%roedura për njohjen e së drejtës së patentës, +illon me

dorë!imin e aplikaionit në 6yrë. 8plikaioni dorë!ohet në

gjuhët !yrtare të ?epublikës së /osovës, përve& nëse parashihet ndryshe me këtë ligj ose një traktat ndërkombëtar

detyrues për /osovën. -Neni 4?Përm$a"t"a e a&!ikacionitKon7orm Nenit* 5@ a&!ikacioni &ër &atentë d%#et të&ërm$a":(* kërke'ën &ër n"o#"en e &atentë'6

+* &ër'#krimin e '#&ik"e'62* n"ë o'e më '#%më kërke'a &atentore64* .iatimet të ci!at i re7ero#en &ër'#krimit të &atentë' d#ekërke'a.e &atentore6

5* a$'traktin e '#&ik"e'*

A&!ikacioni d%#et të &ërm$a"ë ed#e:



A&!ikacioni d%#et të &ërm$a"ë ed#e:

•a%toriimin &ër &ër7a0ë'im nga a&!ik%e'i, në'ea&!ikacioni ë'#të dorë%ar nga n"ë &ër7a0ë'%e'6

• &ërkt#imin në g"%#ët 3rtare të Re&%$!ikë' 'ë

Ko'o.ë' i a&!ikacionit, në'e a&!ikacioni ë'#tëdorë%ar në g"%#ë të #%a", "o më .onë 'eg"a'#të 9> m%a" nga data e dorëimit e

&ërcakt%ar nga 3ra6

•dë'#mi &ër &age'ën e tari7ë' &ër a&!ikim*



E!ementet 0enë'orë të &ara0it"e', 'i&a' Lig"it 0ë

&!otë'o#et në a&!ikacion të .e0anta "anë:kërke'a d%#et të &ërm$a"ë kërke'ë &ër n"o#"en e 'ë dre"të' k% '#ëno#et

data e dorëimit të a&!ikacionit &ër &atentë, do të "etë data në të

ci!ën a&!ik%e'i ka &ara0it%r këto dok%mente:

. ekja ekspliite me të ilën kërkohet njohja e së drejtës së patentës;

2. in+ormaionin që identi+ikon aplikuesin dhe mundëson kontaktimin me të;

1. përshkrimin e shpikjes, edhe nëse përshkrimi i tillë nuk përputhet metë gjitha kërkesat e përaktuara me këtë ligj dhe me akt nënligjor.

'. 8plikaioni për patentë për të ilën është përaktuar data e dorë!imit do të

regjistrohet në ?egjistrin e aplikimeve për patentë që mbahet nga 6yra.



S#&a!o'"a e '#&ik"e'



S#&a!o'"a e '#&ik"e'

Aidhur me aplikaionin për patentë duhet të shpalosetshpikja në mënyrë të qartë dhe të plotë, në mënyrë që

ajo të mund të reali!ohet nga personi që ka njohuri

nga ajo +ushë aplikaioni duhet të shoqërohet me

prova për e+ektin se mostra e materialit të tillë ka

qenë e depo!ituar në instituionin kompetent jo më

vonë se në datën e dorë!imit të aplikaionit për

patentë.<i instituion kompetent i ekur konsiderohet një

instituion që është në përputhje me kushtet e

përshkruara nga Traktati i =%da&e'tit.

Kërke'at &atentore



Kërke'at &atentoreKërke'at &atentore &ërcakto"në o$"ektin &ër të

ci!in kërko#et m$ro"t"a.8to duhet të jenë të qarta, të përmbledhura, dhe të

mbështetura në përshkrimin e shpikjes.

/ërkesat patentore mund të jenë të pavarura dhe të

varura.

Kërke'at &atentore të &a.ar%ra përmbajnë

karakteristikat e reja dhe thelbësore të shpikjes.

Kërke'at &atentore të .ar%ra &ërm$a"në karakteristikat spei+ike të shpikjes si& është

përaktuar në kërkesën patentore tjetër të varur

ose të pavarur.



5* A$'traktiA$'trakti '#ër$en .etëm &ër 0ë!!ime të in7ormata.e teknike d#e n%k

merret &ara'3'# &ër 0ë!!ime t"era:

•në .e8anti &ër të dë'#m%ar 7%'#ën e m$ro"t"e' 'ë kërk%ar , ku

njohuri të mëparshme përbëjnë edhe përmbajtja e aplikaionit për

patentë kombëtare ashtu si& është dorë!uar, si dhe pas pranimit të?epublikës së /osovës në 3raktatin e bashkëpunimit për patenta dhe

/onventën @vropiane të patentave,

•&ërm$a"t"a e të g"it#a a&!ikacione.e &ër &atentë ndërkom$ëtare

d#e E.ro&iane me e7ekt &ër Ko'o.ën,

•datat e dorëimit të të ci!a.e "anë të më #er'#me se sa data e

aplikaionit dhe të ilat janë botuar në këtë datë ose pas kësaj date

> E dre"ta e &ër&arë'i'ë në n"o#"en e 'ë



>* E dre"ta e &ër&arë'i'ë në n"o#"en e 'ë

dre"të' 'ë &atentë'

Për&arë'ia e a&!ikimit të më#er'#ëm nëse të

njëjtën shpikje e kanë bërë dy ose më shumëshpikës pavarësisht nga njëri tjetri, përparësi në

njohjen e së drejtës së patentës ka aplikuesi,

aplikaioni i të ilit ka datë të më#er'#me të

dorëimit që vlen prej datës së dorë!imit të

aplikaionit në 6yrë.



E dre"ta e &ër&arë'i'ë

Lig"i &ërcakton k%'#tet &ër d#ënien e &ër&arë'i'ë k% 'i&a' nenit >2të këti" !ig"i &ara'#i#et:

(* do &er'on 7iik o'e "%ridik, o'e tra'#ëgimtari i ti" !ig"or, i ci!i në

ndon"ë '#tet anëtar 0ë ë'#të &a!ë e Kon.entë' 'ë Pari'it, o'e O=T)

'ë, ka dorë%ar a&!ikacion të rreg%!!t &ër &atentë n"i#et në

Ko'o.ë e dre"ta e &ër&arë'i'ë në a7atin &re" d3m$ëd#"etë 9(+

m%a".e &re" datë' 'ë dorëimit të a&!ikacionit të &arë, me k%'#t0ë të ketë kërk%ar n"o#"en e 'ë dre"të' 'ë &ër&arë'i'ë me

0ë!!im të dorëimit të a&!ikacionit në Ko'o.ë &ër të n"ë"tën '#&ik"e*



+* Dorëim i rreg%!!t i a&!ikacionit kon'idero#et

a&!ikacioni, data e dorëimit, e të ci!it ë'#tëa&ro.%ar në &a"tim me !ig"et kom$ëtare të

'#tete.e anëtarë të Unionit të Pari'it o'e anëtarë

të O=T)'ë, në të ci!in ë'#të dorë%ar a&!ikimi

o'e në &a"tim me marrë.e'#"et ndërkom$ëtare

të !id#%ra ndërm"et '#tete.e anëtarë, 87arëdo 0ë

të "etë re%!tati i a&!ikacionit*



2* A&!ikacioni i më.on'#ëm &ër &atentë 0ë ë'#të dorë%ar në

të n"ë"tin o'e &ër të n"ë"tin '#tet, kon'idero#et 'i a&!ikim i &arë,

&ër ne.o"a të &ërcaktimit të 'ë dre"të' 'ë &ër&arë'i'ë, në &"e'ën 0ë ka

të $ë"ë me !ëndën e '#&ik"e' 'ë a&!ikacionit të &arë, në'e në

datën e dorëimit të a&!ikacionit të më.on'#ëm, a&!ikacioni i

&arë 0ë ka '#ër$3er &ër &ërcaktimin e të dre"të' 'ë&ër&arë'i'ë, ë'#të tër#e0%r, re7%%ar o'e #ed#%r &o'#të &ara 'e të

"etë $ërë e n"o#%r &ër &%$!ik%n d#e n%k ka &rod#%ar e7ekte

"%ridike*

A&!ikimi i &arë &ër &atentë n%k m%nd të '#ër$e"ë më 'i $aë &ër

kërke'ë të 'ë dre"të' 'ë &ër&arë'i'ë*

Det3rimet e a&!ikimit &ër &atentim



Det3rimet e a&!ikimit &ër &atentim•A&!ik%e'i &ër &atentim, i ci!i ka &ër 0ë!!im ta '#7r3tëo"ë të dre"tën e&ër&arë'i'ë nga &aragra7i (* i këti" neni në Ko'o.ë, d%#et 0ë në 3rë të

dorëo"ë:(* kërke'ën &ër n"o#"en e të dre"të' 'ë &ër&arë'i'ë 0ë &ërm$an të d#ënatkr3e'ore &ër a&!ikimin e &arë, përparësia e të ilit kërkohet, numrin dhe datën

e dorë!imit të aplikaionit, shtetit anëtar të Dnionit të %arisit ose anëtar të 730

së në të ilin është dorë!uar aplikaioni ose për të ilin është dorë!uar, më së voni

deri d3 9+ muaj nga data e dorë!imit të aplikaionit në /osovë, d#e +* ko&"en e a&!ikacionit të &arë e .ërtet%ar nga organi kom&etent i '#tetit anëtartë Unionit të Pari'it o'e anëtar të O=T)së, në të ilin ose për të ilin është dorë!uar

aplikaioni, më së voni deri në mbarimin e a+atit prej nëntëdhjetë -B ditësh prej

datës së dorë!imit të kërkesës për dhënien e të drejtës së përparësisë, ose katër -'

muaj nga data e dorë!imit të aplikaionit në /osovë, apo gjashtëmbëdhjetë -" muaj

nga data më e hershme e kërkesave të së drejtës së përparësisë, varësisht nga ajo se ila

prej a+ateve të ekura skadon më herët. 9Neni >2 •A&!ik%e'i &ër &atentë m%ndet, të kërko"ë d#ënien e të dre"të' 'ë '#%më7i'#të të&ër&arë'i'ë në $aë të di'a a&!ikime.e të dorë%ara më #erët në n"ë o'e më '#%më'#tete anëtarë të Unionit të Pari'it o'e anëtarë të O=T)'ë*



N"o#"a e 'ë dre"të' 'ë &atentë' Nëse është përaktuar që aplikaioni për patentë përmbush të gjitha

kërkesat !yra n=jerr vendimin për njohjen e së drejtës së patentës

dhe e regjistron patentën në ?egjistrin e patentave.

Vendimi pas skadimit të a+atit prej tetëmbëdhjetë 9(< muajve nga

data e dorë!imit të aplikaionit, ose nëse kërkohet përparësia, nga

data me e hershme përparësisë me kusht që tari+at përmirëmbajtjen e patentës, vendimit, publikimit, erti+ikatës dhe

spei+ikaionit të jenë paguar sipas nenit '$ të këtij ligji, nga aplikuesi

apo brenda dy -2 muajve nga marrja e njo+timit të 6yrës.

Patenta e n"o#%r &rod#on e7ekte "%ridike nda" &a!ë.e të treta ngadata e &%$!ikimit në =%!etinin 3rtar**eri sa të n=irret vendimi, +usha e mbrojtjes përaktohet sipas

përmbajtjes së kërkesave patentore, ashtu si& janë aplikuar. -Neni B4

• P%$!ikimi i &atentë' 'ë reg"i'tr%ar



• P%$!ikimi i &atentë' 'ë reg"i'tr%ar0 6yra publikon patentën pas vendimit për

njohjen e të drejtës së patentës.-%ërmbajtja e publikimit të patentës së

regjistruar përaktohet me akt nënligjor.

• erti7ikata e &atentë') Pronarit të &atentë' i !ë'#o#et certi7ikata e&atentë' &a' datë' 'ë !ë'#imit të .endimit k%,

&ërm$a"ta d#e 7orma e certi7ikatë'&ërcakto#et me akt nën!ig"or*

1 5 upz pronesia intelektuale ligjerta i v 2015

Documents