«Ө.А. ЖОЛДАСБЕКОВ АТЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКА

ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ АКАДЕМИЯСЫ» КӨП ПРОФИЛДІ ОҚУ-

ҒЫЛЫМИ ӨНДІРІСТІК КЕШЕНІ МЕКЕМЕСІ

УЧРЕЖДЕНИЕ «МНОГО ПРОФИЛЬНЫЙ УЧЕБНО-

НАУЧНО-ПРОИЗВОДСТВЕННЫЙ КОМПЛЕКС

«АКАДЕМИЯ ЭКОНОМИКИ И ПРАВА ИМЕНИ У.А. ДЖОЛДАСБЕКОВА»

«БЕКІТЕМІН»Оқу әдістемелік жұмыс жөніндегі проректор _________Ж.Ж.Алишпанова

«______»________________ 2011 ж.

«ИНФОРМАТИКА»ПӘННІҢ ОҚУ-ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Мамандық: 050115 «Экономика және құқық негіздері», 050117 «Казақ тілі мен әдебиеті», 050509 «Қаржы», 050503 «Құқықтану»

Талдықорған, 2010

Пәннің оқу-жұмыс бағдарламасы жалпы беретін пәндер кафедрасының аға оқытушысы Т.Е. Кенжебеков және Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2005 ж. 11 мамыр № 289 12 шілдедегі № 480 бұйрығымен бекітілген және күшіне енгізілген Типтік бағдарламаның негізінде құрастырылған.

______________________ Оқытушының қолы

Жалпы білім беретін пәндер кафедрасының отырысында қарастырылған

Хаттама № _____ «_____» _____________________________________________ 2011 жыл

Кафедра меңгерушісі: _____________________________________ ____________________

Пәннің пререквизиттері:Информатика – ЭЕМ арқылы информацияны жинау, сақтау, түрлендіру, жеткізу және

оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін ғылым. Компьютерлік сауаттылық деп ЭЕМ-ді пайдалана отырып оқу, жазу, есептеу, сурет салу және информация іздеу жолдарын меңгеруді айтады. Бұл білімдер студенттердің күнделікті және болашақта Лабораториялықіс-әрекеттерде қолданылуы барасында жүзеге асады.Пәннің постреквизиттері:

Студенттер мектептен мына пәндермен таныс болуы керек: «Информатика», «Есептеу техникасы». Осы аталған пәндер студенттердің «Информатика» пәнін ары қарай толықтырып, жетік білім алуына қажет болады.Курстың қысқаша сипаттамасы

«Информатика» термині латын тілінен аударғанда түсіндіру, баяндау деген мағынаны білдіреді. Жалпы алғанда информация – таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілген

әлемнің, заттың бейнесі болып табылады. Ақпарат алу дегеніміз – бізді қоршаған құбылыстар мен нысандардың өзара байланыстары, құрылымы немесе олардың бір-біріне

қатысуы жөнінде нақты мағлұматтар мен мәліметтер алу деген сөз. Сонымен, информация – белгілі бір нәрсе туралы таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілетін мағлұматтар.

ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ1. КіріспеИнформатика пәні, объектілері және оны құрайтын бөлімдері. Информацияның

физикалық және математикалық аспектілері. 2. Информатиканың нeгізгі түсініктері.Информатика ғылым және техниканың бірлестігі. Kaзіpгi информатика құрылымы.

Ғылым жүйесіндегі информатиканыц орны. Акпарат, оның түрлері мен касиеттері. Акпараттың бейнеленуінің әртүрлі деңгейлері Мәліметтерді тасушылар. Мәліметтермен операциялар.

3. Дискретті математиканың негізіФункция, катынас және жиын. Логика негізі, логикалық ойларды айту, логикалық

байланыстар, акикаттылық кестелері. Графтар және ағаштар: ағаштар, бағытталмаған графтар, бағытталған графтар.

4. ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктеріКомпьютер архитектурасының тарихы және оған шолу. Компьютердің логикалық

элементтері: логикалық вентилдер, триггерлер, санауыштар, регистрлер. Мәліметтің компьютер жадында бейнеленуі: биттер, байттар, сөздер; сандық мәліметтің бейнеленуі және сандық жүйелер; таңбалы бейнелеу және косымша кодпен бейнелеу; биттермен Heгізгi операциялар; сандық емес мәліметтердің бейнеленуі. Машинаны ұйымдастыру: Фон-Нейман принципі, баскару құрылғылары, команда жүйелері мен типтері. Енгізу-шығару және тоқтату. Компьютер жадысының ұйымдастырылуы. Жады иерархиясы. Heгізгi жадтың ұйымдастырылуы және операциялары. Виртуалды жады. Енгізу-шыгару құрылғылары. Кәзіргі аппараттарды камтамасыз етуге шолу.

5. Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдауEceптi шешудің стратегиялары. Шешімді іздеу және оның алгоритмдері. Алгоритм

концепциялары мен қасиеттері. Алгоритмдерді өңдеу стратегиялары. Мәліметтер құрылымы: карапайым типтер, массивтер, жолдар. Блок-схема алгоритмнің графикалық өнделуі. Блок-схемалардың әртүрлі түрлері. Алгоритмдерді өңдеу. Heгізгi есептегіш алгоритмдер: ақырғы автоматтар; Тьюринг машиналары; онай және қиын шешілетін есептер. Алгоритмнін талданылуы: күрделіліктің стандартты класстары. Уакыт және жады көлемі бойынша шығындар.

6. Бағдарламалау тілдерімен танысу

Бағдарламалау тілдеріне шолу: бағдарламалау тілдерінің тарихы.Бағдарламалаудың негізгі кұрылғылары: жоғары денгейлі бағдарламалаутілінін семантикасы мен синтаксисінің нeгiздepi; айнымалылар, ернектержәне меншіктеу; карапайым енгізу-шығару; тармақталу және интерактивтіоператорлар. Бағдарламалаудың парадигмдері. Процедуралықбағдарламалау. Модулдік және құрылымдық бағдарламалау концепциялары. Объектіге-бағытталған бағдарламалау.

7. Операциялық жүйелер мен желілердің негіздеріҚaзipгi қолданбалы программамен қамтамасыз етуге шолу. Операциялың жүйелердің негізгі концепциялары. Операциялық жүйелердің даму тарихы. Типтік операциялық жүйелердің жұмыс icтeyi. Операциялық жүйелердің декомпозициялау әдістері: монолитті, кеп деңгейлі, модулді, микроядролық моделдер. Процесстерді басқару. Жоспарлау және диспетчеризациялау. Файлдык жүйелер. Утилиттер. Драйверлер. Жeлiлep мен телекоммуникациялар. Желілік кауіпсіздік. Web - клиент-сервер архитектурасыныңмысалы.

8. Графика және ИнтернетГрафикалық программамен қаматамасыз етудің иерархиясы. Қарапайым түсті

моделдер: RGB, HSB, CMYK. Графикалық жүйелер. Раастрлік және векторлық графика жүйелері Бейне ақпараттарды шығару құрылғысы. Графикалық редакторлар, графиктік коммуникациялар, интернеттің шығуы мен тарихы. Интернеттің теориялық негіздери Интернет кызметтері. Акпаратты кауіпсіздіктер және оларды құрушылар. Ақпарат кауіпсіздігіне қауіп төндіргіштер және олардың классификациясы. Архиваторлар. Антивирустік бағдарламалар.

ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАР ТАҚЫРЫБЫНЫҢ ЖОБАЛАУ ТІЗІМІ

1. Санау жүйесі. Базис және санау жүйесінің негізі. Бүтін және бөлшек сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне аудару.

2. Есептерді алгоритмизациялау негізі. Алгоритмдер (типтері, қасиеттері). Алгоритмді жасау әдістері. Сызықты, тармақты және циклдік алгоримдерге мысал.

3. Жүйелі программалық алгоритмдер негізі (архиваторлар, антивирусты программалар, утилиттер).

4. Қолданбалы программалық құралдармен жұмыс істеу.5. Интернет-технологиялармен жұмыс істеу.

ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ1. Макарова Н. В., Матвеев Л. А., Бройдо В. Л. и др. Информатика / Под ред. Макаровой

Н. В. М., 2003.2. Информатика / Под ред. С. В. Симоновича. - СПб., 2004.3. Моисеев А.В. Информатика. - М.: Академия, 1998.4. Аветисян Р.Д., Аветисян Д.Д., Теоретические основы информатики. - М.: Наука, 1997.5. Аладьев В.3. и др. Основы информатики. -М.: Филин, 1999.6. Балапанов Е.К. Новые информационные технологии: 30 уроков по

информатике. Алматы, 2001.7. Воройский Ф.С. Информатика. Новый систематизированный толковый словарь-

справочник. - М., 2001.8. Рекомендации по преподаванию информатики в университетах. //Санкт-

Петербургский университет, 2002. - 372с.9. Рекомендации по преподаванию программной инженерии и информатики

в университетах. // Интернет-Университет Информационных технологий. Москва, 2007.

10. Романовский И.В. Дискретный анализ. - 3-е изд. - СПб.: Невский Диалект; БХВ Петербург, 2003.

11. Асанов М.О., Баранский В.А., Расин В.В. Дискретная математика: графы, матроиды, алгоритмы. - Ижевск: НИЦ «Регулярная и хаотическая динамика», 2001.

12. Ахо А., Хопкрофт Д., Ульман Д. Структуры данных и алгоритмы. - М.:Вильяме, 2001.13. Таненбаум Э. Архитектура компьютера. СПб.: Питер, 2002.14. Столингс У. Структурная организация и архитектура компьютерных систем. М.:

Вильяме, 2002.15. Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных. СПб: Невский диалог, 2001.16. Бондарев В.М., Рублинецкий В.И., Качко Е.Г. Основы программирования .-

Харьков: Фолио; Ростов н/Д: Феникс, 1997.17. Кнут Д. Искусство программирования, 3-е изд. - М: Вильяме, 2001. 18. Бадд Тимоти Объектно-ориентированное программирование в действии. -

СПб.: Питер, 1997.19. Таненбаум Э. Современные операционные системы. СПб.: Питер, 2002. 20. Столлингс У. Операционные системы. Внутреннее устройство и принципы

проектирования. М.: Вильяме, 2002. 21. Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы.

СПб.: Питер, 2002.22. Таненбаум Э. Компьютерные сети. СПб.: Питер, 2002. 23. Воронцов П.Г. Компьютерная графика. СПб., 2000. 24. Порев В. Компьютерная графика. СПб., 2002. 25. Практикум по экономической информатике. Учебное пособие. / Подред. Шуремова Е.Л., Тимаковой Н.А., Мамонтовой Е.А. - М:Перспектива, 2000.

Косымша:1. Экономическая информатика: Учебник / Под ред. Косарева. В.П. - М.:Финансы и

статистика, 2004.2. Атовмян И.О. Архитектура вычислительных систем. М.: МИФИ, 2002.3. Гуров В.В., Ленский О.Д., Соловьев Г.Н., Чуканов В.О. Архитектура, структура и

организация вычислительного процесса в ЭВМ типа IBM PCM.: МИФИ, 2002.4. Таха X. Введение в исследование операций. -М.: Вильяме, 2001.5. Йордон Э., Аргила Карл. Структурные модели в объектно-

ориентированном анализе и проектировании. -М.:ЛОРИ,1999.6. Гуськов А. Спецификация объектно-ориентированных языков

программирования. - М., 2004. - 464 с.7. Смит С. Методы объектно-ориентированного анализа и

проектирования. - СПб., 2005. - 532 с.8. Федосеев Л. Основы программирования в объектно-ориентированной среде.-М., 2005.

-378 с.9. Дьяконов В. Компьютерная математика. Теория и практика. М: Горячая

линия - Телеком, 2001.10. Ю.Щербаков А.Ю. Введение в теорию и практику компьютерной

безопасности.- М, 2001.

Студенттердің жоғарыда көрсетiлген әдебиеттерден басқа, әдебиеттердi оқу материалдарын Интернеттен таңдап алуларына академиялық құқықтары бар.

Оқушылардың оқу үрдісіндегі жетістіктерін бақылау және бағалау құралдары (жазбаша бақылау тапсырмалары, тесттік тапсырмалар, емтихан сұрақтары, т.б.)

Тапсырма №1Келесi ондық сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: 35; 1024; 1135.Тапсырма №2Келесi екiлiк сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: а) 11110101000100000100111100101000; Тапсырма №3Келесi екiлiк сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз:а) 10001010101011001100110000000111; Тапсырма №4Екiлiк санақ жүйесiн қолдана отырып, екi сан қосындысын табыңыз: а) 75+44; б)158+36; Тапсырма №5Екiлiк санақ жүйесiн қолдана отырып, екi сан қосындысын табыңыз: а)144+56. б) 124+12Тапсырма №6Екiлiк есептеудi қолданып, екiге дейiн толықтырып қосу жолымен алып тастауды орындаңыз: а)75-44; б)-15-36; Тапсырма №7Екiлiк есептеудi қолданып, екiге дейiн толықтырып қосу жолымен алып тастауды орындаңыз: а)14-56; б) 124+12Тапсырма №8Екiлiк есептеудi қолданып, бөлудi орындаңыз: а) 75 : 5; б) 54 : 6; Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.Тапсырма №9Екiлiк есептеудi қолданып, бөлудi орындаңыз: а) 56 : 14. б) 64 : 8; в) Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.Тапсырма №10Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз:а) 11358; б) 10АF16. Тапсырма №11Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз:а) 3510; б) 102410;

Тест тапсырмалары.?Өңдеу сатысында информация... болып бөлінеді:- жоспарланған, нормативті-анықтамалы, оперативті және есепке алу- алғашқы, екінші, аралық, нәтижелілік- ішкі, сыртқы, кіріс, шығыс+ мәтіндік және графикалық

?Информацияның ең кішкентай өлшем бірлігі:- файл- байт+ бит- ярлык

- программа

?Жедел жадтың өлшем бірлігі- герц- волть- кв.мм.+ байт- ампер

?Жүйелік блокқа қанадай құрылғы кірмейді- микропоцесссор- модем- принтер - контролерлер- оперативті жады

?Тұтынушыларға қажетті жұмыстарды тікелей орындауды қамтамасыз ететін программалық жабдықтау денгейі:- негізгі - жүйелік- қолданбылы (прикладной)- базалық- қызметтік (служебный)

?Ашық тұрған терезеден басқа терезееге ауысу үшін мына пернелерді қатар басу керек:- Alt+Page Down- Alt+Page Up- Alt+Enter+ Alt+Tab-Alt+BackSpace

?Мәзір қатарына нелер көрсетілген-файлды жабу+ файл, түзету, түр, қою, формат- файл, мәліметтер қоры, түр, қою, формат, сервис, терезе, анықтама- файл аты- Сервис, кесте, перзентация, анықтама

?MS WORD. Дайын суретті мәтінге қою үшін менюдің... пункті пайдаланады- таблица- окно- Спарвка+ вставка- Файл

?WORD. Дұрыс жазу ережесі қандай командалармен тексеріледі+ сервис-правописание - вид правописание- файл-предварительный просмотр- файл печат- окно правописание?Excel. Кесте аймағын бекіту- көшірілетін кесте бөлігін белгілеуге негізделген- кестенің бойымен жылжу барысында көрініп тұру үшін кесте бөлігін бектітуге негізделген- кестені тігінен бөлуге негізделген- кесте бөлігінің өшіріліп қалмауын қадағалауға негізделген- кестені енінен бөлуге негізделген?Компьютерлік желі ол-- бірігіп есеп шығару үшін бірнеше ЭЕМ-ді біріктіру- үлкен ЭЕМ-ға байланысты каналдармен қосылған комплекс терминалдары- компьютерлік желілерде ақпаратты өңдеу технологиясы- мультимедиялық компьютер принтерімен, модемімен және факсімен+ бір орталық орналастырылған компьютерлер тобы?Түиіндері орталық тораппен сызықтар арқылы байланысқан топология:- сатылық- шиналық- көлемдік- тізбектік+ жұлдызша?ACCESS ДББЖ-сы деректер базасының қандай түрлері құрастырылады- желілік- реляциялық- ағаш тәріздес- шиналық- иерархиялық?ACCESS. Деректер қоры құрлымымен анықтайтын объектіні қалай атайды- сұраныс - кесте - парақ- форма- есеп беру?Калькулятор бағдарламасының қалыпты режімінде 10+9*2 өрнегінің нәтижесі-10- 9- 36+ 28- 18?Dos-тың әр командасынан кейін... басу керек:

- тышқанды шерту- [enter]- [Backspase]- [Ctrl]- [Shift]?Windows. Терезені жабуды «Жылдам» орындау пернесі:- Del - Ctrl+Del- Shift+Del+ Alt+F4?Алмастыру буфері арқылы файлды көшіргенде келесіні орындау керек:- Правка-Копировать-Вставить- Файл-Копировать- Правака-Вырезать-Вставить+ Правка-Копировать, Правка втавить- Окно-Копировать?WORD-ты қандай компания құрды- Borland- Macintosh- Pascal- Intel+ Microsoft?Экранга формула және қалып қатарын шығарып/алып тастау үшін:-Сервис-Настройка-Вид командасын орнындап, қажетті қанат белгілерді орнатамыз-Правка-Параметры-Вид командасын орындап қажетті қанат белгілерін орнатамыз-Вид-Параметры командасын орындап қажетті қанат белгілерін орнатамыз-Сервис-Параметры-Вид командасын орындап қажетті қанат белгілерін орнатамыз-Сервис-Вид командасын орындап қажетті қанат белгілерін орнатамыз?MS Excel. Ерекшелеленген ұяшықтардағы деректерді автоматты жинақтау үшін сайман тақтада..... басу керек- Функция шебері+ Автоссумерование- Азаю ретімен- Өсу ретімен- Анықтама?Excel. Абсолютті адрестеу келесі мүмкіндікті береді:-Жаңа орынға байланысты формулада тек ұяшық бағананың адресін өзгерту-Жаңа орынға байланысты формулада тек ұяшық бағананың адресін өзгертпеу- Жаңа орынға байланысты формулада тек ұяшық қатардың адресін өзгерту- Жаңа орынға байланысты формулада ұяшықтың адресін өзгерту-Көшіру кезіінде формулада ұяшықтың адресін өзгертпеу? MS WORD-та алмасу буферінде фрагментті көшіру келесі пернелер арқылы орналасады:+ Shift-Insert- Shift-Del

- Ctrl-Insert- Ctrl-D- Ctrl-L?Бас менюдегі қай пунк бойынша Excel-де функция шеберін іске қосуға болады:+ Қою (Вставка)- Формат- Түзеу- Сервис- Түр?Қағазға жазылған ақпараттың кез-келген түрін оптикалық негізге сүйене отырып компьютерге жылдам енгізетін құрылғы не?+ сканер- принтер- модем- пернетақта- плоттер?Аналқы тақша дегеніміз не?- мәтіндік және графикалық ақпараттарды компьютердің жедел жадынан - қағазға басып шығаруға арналған құрылғы- көптеген жартылай өткізгішті элементтерден тұратын және компьютерде барлық

есептеулер мен ақпарат өңдеуге жұмыстарын жүргізетін электрондық микросхема- мәтіндік және графикалық ақпартты кескіндеуге арналған құрылғы+ процессор, жедел жад микросхемалары, шина және басқа да құрылғылар орналасқан

дербес компьютердің негізгі тақшасы?Кез келген ЭЕМ-нің негізгі құраушылары қандай?- тек процессор және енгізу-шығару құрылғысы- тек процессор+ процессор, жедел есте сақтау құрылғысы, енгізу-шығару құрылғысы- тек жедел есте сақтау құрылғысы және процессор- процессор, жедел есте сақтау құрылғысы, қысымды түрлендіргіш?Жүйелік блоктың құрамына не кірмейді? - Сканер- Аналық қондырғы+ ОСҚ, ТСҚ (ОЗУ, ПЗУ)- Тактілік жиіліктің генераторы- Қатты диск?Магниттік диск неден тұрады?+ Сызықтардан- Бағанадан - Сегменттерден- Ұяшықтардан- Жолдардан (концентрических окружностей)?Windows ортасында жұмыс жасау барысында қай терезе белсенді деп аталады?- Өлшемі бойынша ең кіші терезе

+ Тақырыбы басқа терезелерден ерекшеленіп тұрған терезе - Өлшемі бойынша ең үлкен терезе - Тышқан көрсеткіші орналасқан терезе- Центрінде тұрған терезе?Word мәтіндік редакторының қандай командаларының көмегімен құралдар тақтасына қажет пернелерді шығаруға болады? - Формат – насторйка – вкладка команды

- Сервис – настройка – вкладка панели инструментов- Вид – настройка – вкладка команды- Файл – вкладка команды- Сервис – настойка – вкладка команды

?Қаріпті ауыстыру командасы? - Абзацтың басында shifr+End пернесін басу қажет

- Пішім – абзац - Түзету – қаріп + Пішім – қаріп - Ctrl+End

?MS Word. Кестесінің соңғы ұяшығына қатар қосу үшін қолданылатын перне? - SHIFT + Caps Lock - TAB - SHIFT - Delete - Caps Lock?Парақ параметрлері қай мәзір арқылы өзгертіледі? - терезе

- түзету- формат- сервис+ файл

?Ағымдағы ұяшықтағы деректерді Жатық мәзір командаларының көмегімен көшіруді қалай жүзеге асыруға болады? - формат менюіндегі Выравнивание командасының көмегімен және Правка менюіндегі Копировать командалары арқылы

- формат менюіндегі Копировать командасының көмегімен және Правка менюіндегі Ячейка командасы арқылы

- Правка менюіндегі Копироватьжәне Вставить командасы арқылы- Данные менюәіндегі Вырезать және Вставить командалары арқылы- Вставить менюіндегі Копировать командасының көмегімен және Правка менюіндегі

Ячейка командасы арқылы?Windows операциялық жүйесінде жұмыс істейтін, арнайы аппаратты да, бағдарламалық қамтамасыздандыруды да қажет етпейтін, екі компьютерді қарапайым қосу қалай аталады? - тізбектей

- жалпы- арналы- сервистік

+ тікелей?Web сайттарды құру үшін, қай бағдарламаалау тіліне ұқсас гипермәтіндік тіл қолданылады? - HTML

- Java- Cи- HTTP- Pascal

?Access деректерді сақтау үшін қолданылатын деректер қорының объектісі қалай аталады? - форма

- кесте- сұраныс- парақ- есеп беру

?Access. Ұзындығы 255 символдан аз болатын мәтіндік деректерді сақтау үшін қолданылатын деректер типін көрсетіңіз? - сандық

- санағыш- мәтіндік- дата/уақыт- логикалық

?Тышқан параметрлерін келтіру (настойка) қолданылатын команда? - Пуск – настойка – панель управление - мышь

- сервис - настойка- Пуск - выполнить- Справка - мышь- Пуск – настойка – мышь

?Каталогтар не үшін арналған? - архивтік деректер құру үшін

- файлдарды вирусқа тексеру- информация жіберу- файлдармен жұмыс істеу ыңғайлы және оның тұрақтылығында- желі бойынша информация жіберу

?Қолданбалы программалар терезелері монитор бетіне қалай орналасады? - тек оң жағында

- тек жоғарыда- тек сол жағында- кез келген жерде- орналаспайды

?Компьютеді іске қосу үшін пайдаланылытын батырма:- PAUSE BREAK+ POWER -WAKE UP- RESET- SLEEP

?ДЭЕМ-ның жүйелік блогы неден тұрады:- микропроцессор, пернетақта- ЖЕСҚ, ТЕСҚ, қоректендіру блогы қамтиды- микропоцессор, ақпаратты енгізу құрылғысы, ақпаратты шығару құрылғысы- перефериялық құрылғы+ микропоцессор ОЕСҚ, ТЕСҚ, қоректену блогы, енгізу шығару порттары?Калькулятор программасын іске қосу.- файл- открыть - контекстік меню – найти- F4 пернесі+ пуск – программы – стандартные – калькулятор- мои документы - калькулятор?Дискетадан файлды жойғанда:- буферге жою+ нақты жою- портфельге жою- бумаға- корзинаға жою?Сілтеуіш (Проводник) программасы менюінің қандай командаларының көмегімен папкалар құруға болады?

- түр (вид), құру (создать)+ файл, құру (создать)- түзету (правка), папка- сервис, құру- анықтама (справка), құру?Accsses. Қай режимде өрістің типі өзгертіледі? + конструктор режимінде- динамикалық меню режимінде- кесте шебері режимінде- кесте режимінде- сұраныста?Windows. Егер терезе объекті толық көрінбесе, терезе бойында ... көмегімен қозғалуға болады- пуск- меню+ жылжыту сызығының- атауының (заголовка)- сілтеуші (курсор)?Word редакторында мәтінді өңдеу кезінде бір абзацтан екі абзац жасау үшін орындалатын әрекеттер:- меңзерді абзацтың соңына қойып, Insert пернесін басу керек - меңзерді абзацтың соңына қойып, Home пернесін басу керек - меңзерді абзацтың соңына қойып, Delete пернесін басу керек - меңзерді абзацтың соңына қойып, Tab пернесін басу керек

+ меңзерді абзацтың соңына қойып, Enter пернесін басу керек ?EXCEL. Парақтардың аттары мына маңайда ораласқан+ терезенің төменгі жағында- терезенің оң жақ бөлігінде- тақырып жолында- қалып жолында- формулалар қатарында?Қай белгі санның нөлге бөлінбейтіндігін дегенді білдіреді?- # ЧИСЛО?.- # ИМЯ?.- #ЗНАЧ?.- ####...##.+ #ДЕЛ/О?.?EXCEL. легенде дегеніміз:- диограмма шаблоны- график құруға арналған масштаб+ диограммада көрсетілген мәліметтер қатары атын көрсетіп тұратын диограмма элементі- суреттер мен графиктер бар файл аты- диограммасы бар жұмыс кітабы?EXCEL. Бағаналар мынадай ретпен белгіленеді?- А-Я содан соң АА-АЯ, содан соң БА-БЯ және т.с.+ А-Z содан соң АА-АZ, содан соң ВА-ВZ және т.с.- А1-Z1 содан соң В2-Z2 содан соң ВА3-ВZ3 және т.б.- 1-256, содан соң 257-500 содан соң 501-1000 және т.б.- А1-1Zсодан соң 1АА-1АZ содан соң 1ВА-1ВZ және т.б.?Word редакторында құрылған кестенің 4 бағанадан тұратын болса, олардың қайсысы іріктеуді жүргізуге болады?- тек 4-бағана бойынша- тек 1-бағана бойынша- тек 3 және 4 бағаналар бойынша+ кез келген бағаналар бойынша- тек 2-бағана бойынша?Word редакторында жасалынған енгізулерді қайталау үшін қолданылатын пернелер комбинациясы:- Alt + Esc+ Ғ4- Ctrl + X- Ctrl + V- Alt + Z

Емтихан сұрақтары

1. Информатика Лабораториялықғылым ретінде. Информатиканың объектісі, даму тарихы.

2. Windows XP-дің стандартты қосымшалары.3. Информатика - ғылым мен технологиялардың бірлігі. Жаңа информатиканың

құрылымы.4. Стандартты қолданбалы бағдарламалар.5. Информатиканың әлеуметтік құрылымы және этикалық аспектілері.6. Диаграммалармен жұмыс. Графикалық объектілермен жұмыс.7. Санау жүйелері. Ақпараттарды бейнелеудің әр түрлі деңгейлері.8. Мәліметтердің жай және құрылымдық типтері.9. Үздіксіз және үзілісті ақпараттар. Ақпараттардың өлшем бірліктері. 10. Windows-тің қызметші бағдарламалары. Мультимедианың стандартты құралдары.11. Позициялық санау жүйелері. Ақпаратты кодтау.12. Microsoft Access – деректер қорын басқару жүйесімен жұмыс. 13. Есептеуіш техниканың даму тарихы. Есептеуіш техниканың алғашқы даму кезеңдері.14. Мәліметтерді электрондық кесте құралдарымен өңдеу.15. Электронды есептеуіш техниканың жаңа тарихының бастамасы. ЭЕМ буындары.16. Дербес компьютердің құрылымы. ЭЕМ қызметінің логикалық негіздері. 17. Комплексті мәтіндік құжаттар құру. Microsort Word объектілерін басқару тәсілдері.18. Дербес компьютердің базалық конфигурациясы. Жүйелік блоктың ішкі құрылымы.19. Қарапайым мәтіндік құжаттар. Microsort Word мәтіндік процессоры .20. Дербес компьютердің қосымша құрылғылары.21. Формулаларды енгізу. Кестелермен жұмыс.22. Дербес компьютерлердің операциялық жүйелерінің атқаратын қызметтері.23. Қолданушының интерфейсін және автоматты түрде іске қосуды қамтамасыз ету. 24. Файлдық жүйелерді ұйымдастыру. Қосымшаларды орнату және өшіру.25. Ақпараттық жабдықпен өзара әрекет. Компьютердің қызмет жасауы.26. Excel құжатын баспадан шығару.27. Операциялық жүйелердің қосалқы функциялары.28. Деректер және оларды өңдеу.29. Windows XP операциялық жүйесімен жұмыс істеу негіздері.30. Деректер құрылымы. Деректер қорымен жұмыс.31. Windows-ты басқару тәсілдері және негізгі объектілері.32. Диаграммалар және графиктер құру.33. Windows-тың файлдары мен бумалары. Файлдар құрылымымен жұмыс.34. Электрондық кестенің негізгі ұғымдары. Электрондық кестенің мазмұны.35. Windows-тың қосымшаларын орнату және өшіру. Құрылғыларды орнату.36. Енгізу-шығару құрылғыларын баптау.37. Windows-ты көркемдеу элементтерін баптау.38. Электрондық кестені есептеу жұмыстарында қолдану.39. Windows-тың басқару элементтерін баптау. Шрифттерді баптау.40. Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын қалыптастыру.41. Windows-тың анықтамылық жүйелері.42. Компьютерлік графикаға кіріспе. Графиктік мәліметтерді таныстыру негіздері.43. Windows ХР операциялық жүйесін бағыттау.44. Графикамен жұмыс жасау құралдары. Векторлық графикамен жұмыс жасау

құралдары.45. Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар. Интернет, компьютерлік

қауіпсіздік.

46. Microsort Word мәтіндік процессорында мәтінмен жұмыс жасау, өңдеу тәсілдері.47. Құжаттарды өңдеуді автоматтандыру.48. Компьютерлік желілер. Негізгі түсініктер.49. Интернет желісіне қосылу. Компьютерлік қауіпсіздік мәселелері.50. Санау жүйелері. Ақпараттарды бейнелеудің әр түрлі деңгейлері.51. Құжаттарды электрондық формаға түрлендіру. Құжаттарды автоматты аудару.52. Комплексті мәтіндік құжаттар құру. Microsort Word объектілерін басқару тәсілдері.53. Операциялық жүйелердің қосалқы функциялары.54. Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын қалыптастыру.55. Формулаларды енгізу. Кестелермен жұмыс.56. Диаграммалармен жұмыс. Графикалық объектілермен жұмыс.57. Ақпарат, оның түрлері және қасиеттері.58. Microsoft Access – деректер қорын басқару жүйесімен жұмыс.59. Диаграммалар және графиктер құру.60. Графикамен жұмыс жасау құралдары. Векторлық графикамен жұмыс жасау

құралдары.

«Ө.А. ЖОЛДАСБЕКОВ АТЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ

АКАДЕМИЯСЫ» КӨП ПРОФИЛДІ ОҚУ-ҒЫЛЫМИ ӨНДІРІСТІК КЕШЕНІ

МЕКЕМЕСІ

УЧРЕЖДЕНИЕ «МНОГО ПРОФИЛЬНЫЙ УЧЕБНО-НАУЧНО-

ПРОИЗВОДСТВЕННЫЙ КОМПЛЕКС«АКАДЕМИЯ ЭКОНОМИКИ И ПРАВА

ИМЕНИ У.А. ДЖОЛДАСБЕКОВА»

Жалпы білім беретін пәндер кафедрасы

СИЛЛАБУС

Пән: Информатика Мамандық: 5В030100 «Құқықтану», 5В050900 «Қаржы».

КҮНДІЗГІ ОҚУ НЫСАНЫорта білім негізінде арнаулы орта білім негізінде

Курс 1 1Семестр 1 1Кредит 3 2Лекциялар 15Семинарлар 30 15ОСӨЖ 45 15СӨЖ 45 105Емтихандар 1 1Межелік бақылау 2 2

Талдықорған, 2011

2. Оқытушы туралы дерек:

Тегі аты-жөніСӨЖ өткізу уақыты және

орны Байланыс ақпараттыры

e-mail, тел.

Кенжебеков Токтар Есенжолұлы

Бекітілген графикке сәйкес201,202,206 ауд 3 ғимарат

toktark @ mail . ru 245700

3. Пәннің пререквизиттері:Информатика – ЭЕМ арқылы информацияны жинау, сақтау, түрлендіру, жеткізу және

оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін ғылым. Компьютерлік сауаттылық деп ЭЕМ-ді пайдалана отырып оқу, жазу, есептеу, сурет салу және информация іздеу жолдарын меңгеруді айтады. Бұл білімдер студенттердің күнделікті және болашақта Лабораториялықіс-әрекеттерде қолданылуы барасында жүзеге асады.

4. Пәннің постреквизиттері:Студенттер мектептен мына пәндермен таныс болуы керек: «Информатика», «Есептеу

техникасы». Осы аталған пәндер студенттердің «Информатика» пәнін ары қарай толықтырып, жетік білім алуына қажет болады.5. Курстың қысқаша сипаттамасы

«Информатика» термині латын тілінен аударғанда түсіндіру, баяндау деген мағынаны білдіреді. Жалпы алғанда информация – таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілген әлемнің, заттың бейнесі болып табылады. Ақпарат алу дегеніміз – бізді қоршаған құбылыстар мен нысандардың өзара байланыстары, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мағлұматтар мен мәліметтер алу деген сөз. Сонымен, информация – белгілі бір нәрсе туралы таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілетін мағлұматтар. Курстың мақсаты: Қазіргі ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін және олардың даму

перспективаларын зерттеу; Компьютердің, ақпараттық жүйелердің және компьютерлік желілердің ақпараттық және

бағдарламалық қамсыздандырылуларының қазіргі жағдайын, даму перспективаларын зерттеу.

Курстың міндеттері: Компьютерлік технологияны қолданудың ерекшеліктері мен нақты мүмкіндіктерін

түсіну, олардың даму және жетілдіру тенденцияларын білуі, компьютерлік техниканы пайдаланушы ретінде талаптарды нақты тұжырымдай білуі.

Инженерлік-экономикалық ақпараттарды өңдеу, беру, талдау, құрылымдау, формальдау әдістерін білу керек.

Корпаративтік желілермен бүкіл әлемдік ауқымды Интернет желісінің қызметін және жергілікті компьютерлік желінің қызметтерін пайдалан білу іскерлігі.

Компьютердің көмегімен инженерлік-экономикалық және басқару есептерін шығаруға арналған бағдарламаларды өңдеу және алгоритмдерді жазу әдістерін меңгеру.

Қазіргі есептеу техникаларының байланыс жүйелерін пайдалануға байланысты жұмыс істеу дағдыларының болуы, жаңа ақпараттық технологиялардың даму перспективалары мен негіздерін білу, тиімді басқару шешімдерін қабылдауға арналған ақпараттық ресурстарды бағалай білу іскерлігі.

Қазіргі заманға сай компьютерді қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету және оны белсенді пайдалан білу.

білуі керек:

- ақпараттық жүйелердің мән бағыттарының модельдері мен әдістерін, атап айтқанда

экономика, қаржы, менеджмент және басқа бизнес қызмет салаларының;- ақпараттық жүйелерді жобалаудың жаңа модельдері, әдістері мен технологиясын;- топ қызметіне қатысу негіздері мен технологиясын;- мемлекеттік шешімдерді, үкімдерді, бұйрықтарды, стандарттарды, ақпаратты

технология мазмұнын және негізгі мәселелерін, негізгі ақпараттық үрдістердің моделдерін;- таңдалған бағыт бойынша шетелдік тәжірибені.Қолдана білулері керек:1. проблемаларды анықтау және түсіну жүйелік концепцияны пайдалану;2. жаңа инструментальдық құралдарды пайдаланып программа жасау;3. ақпараттық жүйелердің техникалық құжаттарын жасауды;4. басқару мүшелеріндегі детерминделген және кездейсоқ құбылыстар мен үрдістерді

талдауға, есептеуге, оңтайландыруға арналған математикалық моделдер мен әдістерді; Дағдысы болуы керек;- ақпараттық жүйелердің ақпараттық және программалық кешендерін пайдалануды ;- қажетті ақпаратты Интернет арқылы және баспа көздерінен іздеп табуды.

Компетентті болуы керек:- компьютерлік технологиялардың дамуының жаңа тенденциясында және олардың

ғылыми зерттеу, жобалау – құрастырушылық, өндірістік – технологиялық ұйымдастырушы – басқару қызметтерінің қолдану жолында;

- кәсіби қызмет объектілеріне ақпараттық қауіпсіздендіруді қамтамасыз ету әдістері мен тәсілдерінде;

- еңбекті қорғау және тіршілікті қауіпсіздендіру нормалары мен ережелерінде.

6. Курсқа қатысушы студенттерге қойылатын талаптар

Сабақтарды жібермеу (әрбір жіберілген сабақ – қорытынды бағадан 5 балл кемиді); Лекцияларға кешікпеу; Сабақ кезінде ұялы телефондарды өшіріп қою; Компьютерлер жадында сақталатын файлдарды және бөтен бағдарламалық

құжаттарды өшірмеу және оларды пайдаланбау; Оқу процесіне белсенді қатысу.

Академиялық тәртіптің және әдептанудың саясаты: Төзімді болу, басқа біреулердің ойын сыйлай және тыңдай білу; Рұқсат берілмеген қағазды материалдарды көшіруге болмайды.

Аудиториялық оқу түрлері: лекциялық; Лабораториялықсабақтар; лабораториялық жұмыстар.

Бақылау түрлері:Ағымдағы бақылау (сабаққа қатысу, Лабораториялықжұмыстарды орындау).Межелік бақылау (семестр басынан бастап 8-ші аптада және 15-ші аптада).Қорытынды бақылау (межелік бақылау, курс соңында – емтихан).

Күтілетін нәтижелер: ұсынылып отырған курсты меңгеру студенттер – ақпаратты өңдеу, беру, талдау, құрылымдау, формальдау әдістерін; қазіргі есептеу техникаларын, байланыс жүйелерін пайдалануға байланысты жұмыс істеу дағдыларын; бүкіл әлемдік ауқымды Интернет желісінің қызметін және жергілікті компьютерлік желілердің қызметтерін белсенді түрде пайдалана білетін болады. 7. Күнтізбелік –тақырыптық жоспар

орта білім негізінде күндізгі

№Тақырыптың аты

Сағат саныДәріс Семинар

сабақтарыСОӨЖ СӨЖ уақыты

1Кіріспе 1 2 3 3 1 апта

2Информатиканың нeгізгі түсініктері. 2 4 6 6 2-3 апта

3Дискретті математиканың негізі 2 4 6 6 4-5 апта

4ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктері

2 4 6 6 6-7 апта

5Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдау

2 4 6 6 8-9 апта

6Бағдарламалау тілдерімен танысу 2 4 6 6 10-11 апта

7Операциялық жүйелер мен желілердің негіздері

2 4 6 6 12-13 апта

8Графика және Интернет 2 4 6 6 14-15 апта

БАРЛЫҒЫ 15 30 45 45

№ Тақырыптың аты

Орта арнаулы білім негізінде күндізгі

Сағат саны

Дәріс Семинар сабақтары

СОӨЖ СӨЖ уақыты

1

Кіріспе 1 1 13 1 апта

2Информатиканың нeгізгі түсініктері. 2 2 13 2-3 апта

3Дискретті математиканың негізі 2 2 13 4-5 апта

4ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктері

2 2 13 6-7 апта

5Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдау

2 2 13 8-9 апта

6Бағдарламалау тілдерімен танысу 2 2 13 10-11 апта

7Операциялық жүйелер мен желілердің негіздері

2 2 13 12-13 апта

8 Графика және Интернет2 2 14 14-15 апта

БАРЛЫҒЫ 15 15 105

8. Семинар тақырыптары1 тақырып. Информатиканың нeгізгі түсініктері.

1. Тілдер объектілерді және процестерді бейнелеу әдістері

2. Компьютерлік графика түснігі

2 тақырып. Дискретті математиканың негізі1. Компьютердің негізгі блоктарын ұйымдастыру элементтері2. Компьютордың жадысын ұйымдастыру3. Командалар және адрестеу жүйесі4. Есептеу процесін ажырату

3 тақырып. ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктері1. Операциялықжүйелер және программалау жүйелері2. Программалау жүйесінің программалық тілдік және информациялық жабдықталуы3. Компиляторлар және интерпретаторлар4. Қазіргі заманғы программалық құралдар

4 тақырып. Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдау1. Программалауды үйрететін тілдерді шолу, жалпы бағыттағы программалау тілдері2. Негізгі алгоритмдер3. Массивтерді өңдеудің негізгі алгоритмдері4. Объектіге бағытталған программаларды шолу

5 тақырып. Бағдарламалау тілдерімен танысу1. Ақпаратты өңдеу құралдары2. Мәтіндік редакторлар, кестелік процессорлар3. Деректер базасын басқару жүйесі4. Баспалық жүйелер

6 тақырып. Операциялық жүйелер мен желілердің негіздері1. Ауқымды және жергілікті желілер2. Ақпараттақ және сәйкес программалық қамсыздандыру3. Негізгі технологияларды шолу4. Деректерді тасымалдау әдістеріне шолу

7 тақырып. Графика және Интернет 1. Ұйымдастыру шаралары, инженерлі техникалық және басқада ақпаратты сақтау

әдістері2. Ақпараттық процеске рұқсатсыз кірісуден сақтану3. Жерглікті компьютерлік желілерде ақпаратты қорғау4. Жерглікті компьютерлік желілерде ақпаратты қорғау

9. Лабораториялық сабақ жоспары

Лабораториялық жұмыс №1.Тақырыбы: «Санау жүйесі. Базис және санау жүйесінің негізі»Тапсырма:

Сандарды екілік, сегіздік, ондық, оналтылық санау жүйелеріне ауыстыру

Лабораториялық жұмыс № 2.Тақырыбы: «Бүтін және бөлшек сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне аудару»

Тапсырма:1. Оналтылық санау жүйесінен ондық санау жүйесіне санды ауыстыру.2. Ондық санау жүйесінен сегіздік санау жүйесіне санды ауыстыру.3. Сегіздік санау жүйесінен екілік санау жүйесіне санды ауыстыру.

Лабораториялық жұмыс №3.Тақырыбы: «Есептерді алгоритмизациялау негізі»Тапсырма:

1. Алгоритмнің келесі үзіндісінің нәтижесінде алынатын Х айнымалысының мәнін анықтаңыз, егер де А=2 және В=2 болса

2. Мына формуламен берілген Ү функциясының мәнін есептеу алгоритмін құру керек:3. Келесі шарттың орындалу барысында А мәніне 1 санын меншіктеуді қамтамасыз

ететін алгоритмді өңдеп шығарыңыз

Лабораториялық жұмыс №4.Тақырыбы: «Алгоритмдер (типтері, қасиеттері). Алгоритм жасау әдістері. Сызықты, тармақты және циклдік алгоритмдерге мысал»Тапсырма:

1. Алгоритмнің келесі үзіндісінің нәтижесінде алынатын М айнымалысының мәнін анықтаңыз

2. Массив элементтерінің қосындысын қамтамасыз ететін алгоритмді құрыңыз

Лабораториялық жұмыс №5.Тақырыбы: «Архиваторлар»Тапсырма.

1. Архивтiк файлдардың мазмұнын көру, сол сияқты архив iшiнде орналасқан файл мазмұнын көру.

2. Файлдарды архивтеудің қажеттілігі. 3. Архивтен шығару, қысу

Лабораториялық жұмыс №6.Тақырыбы: «Антивирустық прграммалар. Утилиттер»Тапсырма:

1. Вирустан сақтанудың тәсілдерін игеру;2. Вирустарды емдей білу;3. Файлдарды архивке енгізуді игеру;4. Файлдарды архивтен шығара білу.

Лабораториялық жұмыс №7.Тақырыбы: «Жоғары сапалы Dr. Web программасының көмегiмен вирусқа қарсы тексеру жүргiзу»Тапсырма:

1. Жоғары сапалы Dr. Web программасының көмегiмен. 2. doc-кеңейтiлуiмен берiлген [С:] локальдық дискiде вирусқа қарсы тексеру жүргiзу.

Лабораториялық жұмыс №8.Тақырыбы: «Қолданбалы программалық құралдармен жұмыс істеу»

1. Мәтіннің көшірмесін алу және жылжыту.

2. Word редакторы терезесінің стандартты элементтері 3. Кесте құру. Word-тың графикалық мүмкіндіктері. 4. Құжатты баспаға шығару

Лабораториялық жұмыс №9. «MS Excel кестелік процесорда математикалық функциялар көмегімен есептеу жүргізу.»

1. Кестелік процессордың негізгі түсініктері. 2. Мәліметтерді енгізу және редакциялау. Мәліметтер форматы. Абсолюттік және

салыстырмалы адрестер. 3. ЕхсеІ-дің графикалық мүмкіндіктсрі. 4. Диаграммалар құру, өзгерту, түзету, Диаграммаға атауларды кірістіру

Лабораториялық жұмыс №10.Тақырыбы: «Сан форматтары. Стандартты функциялар. Электрондық кестедегі берілгендерді баспаға шығару»Тапсырма:

1. Берілгендерді қорғау;2. Стандартты функцияларды пайдалану;3. Жұмыс кітабын қағаз бетіне басып шығару.

Лабораториялықжұмыс №11.Тақырыбы: Жолдар, бағандар, блоктармен операциялар

Тапсырма:1. Жолды, бағанды, блоктарды, жұмыс кітабының бетін белгілеу;2. Берілгендерді жылжыту, көшіру, өшіру;3. Кесте ұяшықтарын автотолтыру.

Лабораториялық жұмыс №12.Тақырыбы: «Интернет технологияларымен жұмыс істеу»Тапсырма:

1. Кең ауқымды және жергілікті желілер.2. WEB жүйесімен қатынас құру тәсілі.3. Интернет желісінің ұйымдастырылу принциптері

10. СӨЖ тапсырмалары

№ Тақырып атауы Тапсырмалар Орындау және есеп беру

нысандары

1 Кіріспе 1. Ақпараттық модельдеу. Түрлері. 2. Негізі ұғымдар.

Реферат

2 Информатиканың нeгізгі түсініктері.

1. Компьютерлердің түрлері және жіктелуі. 2. Даму дәрежелері мен тарихы

Реферат

3 Дискретті математиканың негізі

1. Компьютерлік ойын түрлері. Ойын ерекшеліктері. Олармен жұмыс жасау ережелері. 2. Компьютерлік графиканың маңызы. 3. Қазіргі кездегі графиканың пайдалану мүмкіндігінің ерекшеліктері. Түрлері. Қасиеттері

Реферат

4 ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктері

1. Енгізу шығару құрылғылары 2. Дербес компьютердің перифериялық

құрылғылары. 3. Компьютердің сыртқы және ішкі

құрылғылары. 4. Дербес компьютерді программалық

қамсыздандыру.

Реферат

5 Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдау

1. Деректер қоры жүйесімен жұмыс.2. Ақпараттық жүйедегі дерекетр қоры,

олардың қолданылу ережелері.

Реферат

6 Бағдарламалау тілдерімен танысу

1. Компьютерлік желілер. Желі түрлері. Пайдалану ерекшеліктері. Олардың маңызы

2. Web-құжаттары. Құжаттармен әр түрлі әрекеттер орындау. Құжаттардың маңыздылығы

3. Web-құжаттарын құру, олармен жұмысты орындау.

4. Web-құжаттарын баспаға беруді ұйымдастыру

Реферат

7 Операциялық жүйелер мен желілердің негіздері

1. Деректерді сығу қажеттілігі және оныңмаңыздылығы.2. Деректерді сығу ережелері мен кезеңдері

Реферат

8Графика және Интернет

1. Автоматтандыруды жүзеге асыру негіздері.2. Құжаттарды автоматтандырудың ерекшелігі.3. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын автоматтандыру құралдарын дайындау. Олармен жұмыс жасаудың ерекшеліктері

Реферат

11. Межелік бақылауға арналған тапсырмалар 1 межелік бақылауға арналған тапсырмалар Жоба тақырыптары

1. Internet Explorer бағдарламасы. 2. Microsoft Word мәтіндік редакторымен жұмыс. 3. Қазіргі кездегі Интернет-технологиялар 4. Windows XP операциялық жүйесі. 5. Дербес компьютердің перифериялық құрылғылары. 6. Компьютердің сыртқы және ішкі құрылғылары. 7. Дербес компьютерді программалық қамсыздандыру.8. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер. 9. Компьютерлік вирустар және антивирустық бағдарламалар.

10. WWW-бүкіләлемдік компьютерлік тор. 11. Windows жүйесінің графикалық интерфейсі.12. Дербес компьютердің видеоқұрылғылары.13. Деректерді архивтеу. Архивтеудің әйгілі бағдарламалары. 14. Сканерлер. 15. Қазіргі дербес компьютердің құрылысы (архитектурасы). 16. Мультимедиа құралдары. 17. Материнская плата және чипсеттер. 18. Дербес компьютердің негізгі шиналары. 19. MS Excelкестелік процессоры. 20. Глобальдық компьютерлік желілер. 21. Дербес компьютердің контроллерінің түрлері.22. Локальдық компьютерлік желілер. 23. Microsoft Access бағдарламасында 24. Принтерлер25. Операциялық жүйелердің даму тарихы. 26. Қатты дисктер. 27. CD-ROM дисководы. 28. Norton Commander. 29. MMX –технологиялары.30. CorelDraw векторлық редакторы. 31. Деректер қорын басқарудың жаңа жүйелері.32. Реляциялық деректер қоры. SQL-реляциялық деректер қорының стан дартты тілі.33. Модемдер. 34. Microsoft Office-тегі макростар.35. Енгізу шығару құрылғылары

2 межелік бақылауға арналған тапсырмалар Ауызша сұрау1. Қандай жүйелерді позициялы және позициясыз деп атайды? Мысал келтіріндер.2. Санау жүйесінің негізі деп нені айтады?3. Санау жүйесінің екінші негізі есептеуіш техникада маңызы неде?4. ЭЕМ архитектурасында неге екілік санау жүйесінен он алтылық санау жүйесіне көшті?5. Ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне ауысудын қандай әдістерін білесіндер?6. Екілік санау жүйесіндегі арифметикалық операциялардың қандай орындалу тәртібін

білесіндер? 7. Компьютерге дейінгі есептеу техникасының даму тарихы.8. Ч.Бэббиджтің негізгі ашулары неден тұрады?9. Нейман фонындағы ЭЕМ архитектурасының принциптері неден тұрады?10. Қазіргі заманғы есептеуіш техникасындағы Нейман фонының принциптерімен

байланысқан шектеулер игеріледі?11. Буын бойынша ЭЕМ классификациясы неден тұрады?12. ЭЕМ функционалды классификациясы қандай?13. ЭЕМ техникалық базаларының даму перспективалары қандай? Олардың құрылымдық

ұйымдастырылуы?14. «ЭЕМ архитектурасы» терминіне толық сипаттама беріңіз? 15. Нейман фоны принципі бойынша құрылған ЭЕМ құрылымдық сұлбасы қалай

бейнеленеді?16. Неймандық архитектурада қалай ұйымдастырылады:• сақталатын бағдарлама принциптері;• тізбектей орындалатын операция принциптері;

• оперативті жады ұяшықтарына кіретін мүмкіндіктер?17. Шиналы архитектура принциптерінде құрылған ЭЕМ құрылымдық сұлбасы қалай

көрінеді?18. ЭЕМ шиналық архитектурадан Нейман фонына ауысу принциптері қалай

ауыстырылады?19. Шина мәліметтері деген не? Адрес шинасы деген не? Басқару шинасы деген не?20. Видеожады не үшін керек?21. Неймандық құрылымдық ЭЕМ негізгі жұмыс циклі неден тұрады?22. Нақты ЭЕМ-ға тәуелсіз қандай ақпаратты өңдеу команда топтары стандартты болып

табылады?23. ЭЕМ командаларының құрылымы қандай?24. Бір-, екі- және үшадресті командалар немен айрықшаланады?25. «Алгоритм» ұғымы туралы түсінік.26. Алгоритмге анықтама беріңіз?27. Есептеуіш алгоритмге, ақпаратты өңдеу алгоритмі және ақпаратты өңдеугн

бағытталмаған алгоритмге мысал келтіріндер.28. Орындаушы деген не? Мысал келтіріндер.29. Алгоритмді усынудың түрлерін сипаттаңыздар.30. Алгоритмді ұсынудыағы тілдің маңызы қандай? «Алгоритмдік тіл» деп нені айтады?31. Дискреттік алгоритмнің қасиеті неде?32. Компьютерлік вирус дегеніміз не?33. Компьютерлік вирустың түрлері. 34. Компьютерлік вирустан сақтану әдістері35. «Детекторы» атты антивирустық программалардың атқару қызметі. 36. Компьютерлік вирустан сақтанудың қорғану әдістері.   37. Операциялық жүйе деген не?38. Операциялық жүйе функцияларын көрсетіңіздер?39. Әр-түрлі операциялық жүйеде қолданылатын қолданушы интерфейсі туралы айтып

беріндер.40. Файлдың компьютердін дискіне сақталу ұйымын сипаттап беріңіз.41. Операциялық жүйенің файлдық құрылымға қызмет көрсетуін көрсетіңіз?42. Файлдың қысқа атының және ұзын атының қалыптасуының ережелерін түсіндіріңіз.43. Қосымшаларды орнату операциясының мәні неде?44. Қосымшаларды жоюдың қауіпі неде?45. Ядра құрамына қандай модульдер кіреді?46. Қандай программалар резидентті деп аталады?47. Растрлы графиканың векторлы графикадан айырмашылығы?48. Фрактальная графиканың векторлы графикадан айырмашылығы?49. Түсті модельдерді атап шығыңыз?50. Үшөлшемді графика нені оқытады?51. Мультимедиа дегеніміз не?

12. Емтихан сұрақтары және тапсырмалары.1. Информатика Лабораториялықғылым ретінде. Информатиканың объектісі, даму

тарихы.2. Windows XP-дің стандартты қосымшалары.3. Информатика - ғылым мен технологиялардың бірлігі. Жаңа информатиканың

құрылымы.4. Стандартты қолданбалы бағдарламалар.5. Информатиканың әлеуметтік құрылымы және этикалық аспектілері.6. Диаграммалармен жұмыс. Графикалық объектілермен жұмыс.

7. Санау жүйелері. Ақпараттарды бейнелеудің әр түрлі деңгейлері.8. Мәліметтердің жай және құрылымдық типтері.9. Үздіксіз және үзілісті ақпараттар. Ақпараттардың өлшем бірліктері. 10. Windows-тің қызметші бағдарламалары. Мультимедианың стандартты құралдары.11. Позициялық санау жүйелері. Ақпаратты кодтау.12. Microsoft Access – деректер қорын басқару жүйесімен жұмыс. 13. Есептеуіш техниканың даму тарихы. Есептеуіш техниканың алғашқы даму кезеңдері.14. Мәліметтерді электрондық кесте құралдарымен өңдеу.15. Электронды есептеуіш техниканың жаңа тарихының бастамасы. ЭЕМ буындары.16. Дербес компьютердің құрылымы. ЭЕМ қызметінің логикалық негіздері. 17. Комплексті мәтіндік құжаттар құру. Microsort Word объектілерін басқару тәсілдері.18. Дербес компьютердің базалық конфигурациясы. Жүйелік блоктың ішкі құрылымы.19. Қарапайым мәтіндік құжаттар. Microsort Word мәтіндік процессоры .20. Дербес компьютердің қосымша құрылғылары.21. Формулаларды енгізу. Кестелермен жұмыс.22. Дербес компьютерлердің операциялық жүйелерінің атқаратын қызметтері.23. Қолданушының интерфейсін және автоматты түрде іске қосуды қамтамасыз ету. 24. Файлдық жүйелерді ұйымдастыру. Қосымшаларды орнату және өшіру.25. Ақпараттық жабдықпен өзара әрекет. Компьютердің қызмет жасауы.26. Excel құжатын баспадан шығару.27. Операциялық жүйелердің қосалқы функциялары.28. Деректер және оларды өңдеу.29. Windows XP операциялық жүйесімен жұмыс істеу негіздері.30. Деректер құрылымы. Деректер қорымен жұмыс.31. Windows-ты басқару тәсілдері және негізгі объектілері.32. Диаграммалар және графиктер құру.33. Windows-тың файлдары мен бумалары. Файлдар құрылымымен жұмыс.34. Электрондық кестенің негізгі ұғымдары. Электрондық кестенің мазмұны.35. Windows-тың қосымшаларын орнату және өшіру. Құрылғыларды орнату.36. Енгізу-шығару құрылғыларын баптау.37. Windows-ты көркемдеу элементтерін баптау.38. Электрондық кестені есептеу жұмыстарында қолдану.39. Windows-тың басқару элементтерін баптау. Шрифттерді баптау.40. Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын қалыптастыру.41. Windows-тың анықтамылық жүйелері.42. Компьютерлік графикаға кіріспе. Графиктік мәліметтерді таныстыру негіздері.43. Windows ХР операциялық жүйесін бағыттау.44. Графикамен жұмыс жасау құралдары. Векторлық графикамен жұмыс жасау құралдары.45. Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар. Интернет, компьютерлік

қауіпсіздік.46. Microsort Word мәтіндік процессорында мәтінмен жұмыс жасау, өңдеу тәсілдері.47. Құжаттарды өңдеуді автоматтандыру.48. Компьютерлік желілер. Негізгі түсініктер.49. Интернет желісіне қосылу. Компьютерлік қауіпсіздік мәселелері.50. Санау жүйелері. Ақпараттарды бейнелеудің әр түрлі деңгейлері.51. Құжаттарды электрондық формаға түрлендіру. Құжаттарды автоматты аудару.52. Комплексті мәтіндік құжаттар құру. Microsort Word объектілерін басқару тәсілдері.53. Операциялық жүйелердің қосалқы функциялары.54. Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын қалыптастыру.55. Формулаларды енгізу. Кестелермен жұмыс.56. Диаграммалармен жұмыс. Графикалық объектілермен жұмыс.

57. Ақпарат, оның түрлері және қасиеттері.58. Microsoft Access – деректер қорын басқару жүйесімен жұмыс.59. Диаграммалар және графиктер құру.60. Графикамен жұмыс жасау құралдары. Векторлық графикамен жұмыс жасау құралдары.

Тапсырма №1Келесi ондық сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: 35; 1024; 1135.Тапсырма №2Келесi екiлiк сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: а) 11110101000100000100111100101000; Тапсырма №3Келесi екiлiк сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз:а) 10001010101011001100110000000111;

Тапсырма №4Екiлiк санақ жүйесiн қолдана отырып, екi сан қосындысын табыңыз: а) 75+44; б)158+36;

Тапсырма №5Екiлiк санақ жүйесiн қолдана отырып, екi сан қосындысын табыңыз: а)144+56. б) 124+12 Тапсырма №6Екiлiк есептеудi қолданып, екiге дейiн толықтырып қосу жолымен алып тастауды орындаңыз: а)75-44; б)-15-36;

Тапсырма №7Екiлiк есептеудi қолданып, екiге дейiн толықтырып қосу жолымен алып тастауды орындаңыз: а)14-56; б) 124+12

Тапсырма №8Екiлiк есептеудi қолданып, бөлудi орындаңыз: а) 75 : 5; б) 54 : 6; Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.

Тапсырма №9Екiлiк есептеудi қолданып, бөлудi орындаңыз: а) 56 : 14. б) 64 : 8; в) Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.

Тапсырма №10Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз:а) 11358; б) 10АF16.

Тапсырма №11Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз:а) 3510; б) 102410;

13. Қолданылған әдебиеттер тізімі.1. Макарова Н. В., Матвеев Л. А., Бройдо В. Л. и др. Информатика / Под ред. Макаровой

Н. В. М., 2003.2. Информатика / Под ред. С. В. Симоновича. - СПб., 2004.3. Моисеев А.В. Информатика. - М.: Академия, 1998.4. Аветисян Р.Д., Аветисян Д.Д., Теоретические основы информатики. - М.: Наука, 1997.5. Аладьев В.3. и др. Основы информатики. -М.: Филин, 1999.6. Балапанов Е.К. Новые информационные технологии: 30 уроков по

информатике. Алматы, 2001.7. Воройский Ф.С. Информатика. Новый систематизированный толковый словарь-

справочник. - М., 2001.8. Рекомендации по преподаванию информатики в университетах. //Санкт-

Петербургский университет, 2002. - 372с.9. Рекомендации по преподаванию программной инженерии и информатики

в университетах. // Интернет-Университет Информационных технологий. Москва, 2007.

10. Романовский И.В. Дискретный анализ. - 3-е изд. - СПб.: Невский Диалект; БХВ Петербург, 2003.

11. Асанов М.О., Баранский В.А., Расин В.В. Дискретная математика: графы, матроиды, алгоритмы. - Ижевск: НИЦ «Регулярная и хаотическая динамика», 2001.

12. Ахо А., Хопкрофт Д., Ульман Д. Структуры данных и алгоритмы. - М.:Вильяме, 2001.13. Таненбаум Э. Архитектура компьютера. СПб.: Питер, 2002.14. Столингс У. Структурная организация и архитектура компьютерных систем. М.:

Вильяме, 2002.15. Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных. СПб: Невский диалог, 2001.16. Бондарев В.М., Рублинецкий В.И., Качко Е.Г. Основы программирования .-

Харьков: Фолио; Ростов н/Д: Феникс, 1997.17. Кнут Д. Искусство программирования, 3-е изд. - М: Вильяме, 2001. 18. Бадд Тимоти Объектно-ориентированное программирование в действии. -

СПб.: Питер, 1997.19. Таненбаум Э. Современные операционные системы. СПб.: Питер, 2002. 20. Столлингс У. Операционные системы. Внутреннее устройство и принципы

проектирования. М.: Вильяме, 2002. 21. Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы.

СПб.: Питер, 2002.22. Таненбаум Э. Компьютерные сети. СПб.: Питер, 2002. 23. Воронцов П.Г. Компьютерная графика. СПб., 2000. 24. Порев В. Компьютерная графика. СПб., 2002. 25. Практикум по экономической информатике. Учебное пособие. / Подред. Шуремова Е.Л., Тимаковой Н.А., Мамонтовой Е.А. - М:Перспектива, 2000.

Косымша:1. Экономическая информатика: Учебник / Под ред. Косарева. В.П. - М.:Финансы и

статистика, 2004.2. Атовмян И.О. Архитектура вычислительных систем. М.: МИФИ, 2002.3. Гуров В.В., Ленский О.Д., Соловьев Г.Н., Чуканов В.О. Архитектура, структура и

организация вычислительного процесса в ЭВМ типа IBM PCM.: МИФИ, 2002.4. Таха X. Введение в исследование операций. -М.: Вильяме, 2001.5. Йордон Э., Аргила Карл. Структурные модели в объектно-

ориентированном анализе и проектировании. -М.:ЛОРИ,1999.6. Гуськов А. Спецификация объектно-ориентированных языков

программирования. - М., 2004. - 464 с.

7. Смит С. Методы объектно-ориентированного анализа и проектирования. - СПб., 2005. - 532 с.

8. Федосеев Л. Основы программирования в объектно-ориентированной среде.-М., 2005. -378 с.

9. Дьяконов В. Компьютерная математика. Теория и практика. М: Горячая линия - Телеком, 2001.

10. Ю.Щербаков А.Ю. Введение в теорию и практику компьютерной безопасности.- М, 2001.

11. Хоггер К. Введение в логическое программирование: Пер. с англ. – М.: Мир, 1988.12. Арсак Ж. Программирование игр и головоломок.- М.: Наука, 1990.13. Вирт Н. Алгоритмы+структуры данных=программы.- М.: Мир, 1985.14. Йордон Э., Аргила Карл. Структурнае модели в объектно- ориентированном анализе и

проектировании / Пер. с англ. П. Быстрова.- М.: ЛОРИ, 1999.15. Ковальски Р. Логика в решении проблем: Пер. с англ..- М.: Наука, 1990.16. Куширенко А. Г, Лебедев Г. Программирование для математиков. Новосибирск:

Наука, 1991.17. Ларман К. Применение UML и шаблонов проектирования. М., 2002.18. Простое и сложное в программировании / Под ред. С. Гоншорека. –М.: Наука, 1988.19. Плоткин Б. Универсальная алгебра, алгебраическая логика и базы данных.-

Новосибирск : Наука, 1991.Студенттердің жоғарыда көрсетiлген әдебиеттерден басқа, әдебиеттердi оқу материалдарын

Интернеттен таңдап алуларына академиялық құқықтары бар.

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Ө.А. ЖОЛДАСБЕКОВ АТЫНДАҒЫ ЭКОНОМИКА

ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ АКАДЕМИЯСЫ

Министерство образования и науки Республики

Казахстан

АКАДЕМИЯ ЭКОНОМИКИ И ПРАВА

ИМЕНИ У.А. ДЖОЛДАСБЕКОВА

Жалпы білім беретін пәндер кафедрасы

СИЛЛАБУС

Пән: Информатика Мамандық: 5В030100 «Құқықтану», 5В050900 «Қаржы».

СЫРТТАЙ ОҚУ НЫСАНЫорта білім негізінде арнаулы орта білім негізінде

Курс 1Семестр 1Кредит 3Лекциялар 6Семинарлар 4ОСӨЖ 2СӨЖ 129Емтихандар 2Межелік бақылау 2

Талдықорған, 2011

2. Оқытушы туралы дерек:

Тегі аты-жөніСӨЖ өткізу уақыты және орны Байланыс ақпараттыры

e-mail, тел.

Кенжебеков Токтар Есенжолұлы Бекітілген графикке сәйкес201,202,206 ауд 3 ғимарат

toktark @ mail . ru 245700

3. Пәннің пререквизиттері:Информатика – ЭЕМ арқылы информацияны жинау, сақтау, түрлендіру, жеткізу және

оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін ғылым. Компьютерлік сауаттылық деп ЭЕМ-ді пайдалана отырып оқу, жазу, есептеу, сурет салу және информация іздеу жолдарын меңгеруді айтады. Бұл білімдер студенттердің күнделікті және болашақта Лабораториялықіс-әрекеттерде қолданылуы барасында жүзеге асады.

4. Пәннің постреквизиттері Студенттер мектептен мына пәндермен таныс болуы керек: «Информатика», «Есептеу

техникасы». Осы аталған пәндер студенттердің «Информатика» пәнін ары қарай толықтырып, жетік білім алуына қажет болады.5. Курстың қысқаша сипаттамасы

«Информатика» термині латын тілінен аударғанда түсіндіру, баяндау деген мағынаны білдіреді. Жалпы алғанда информация – таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілген әлемнің, заттың бейнесі болып табылады. Ақпарат алу дегеніміз – бізді қоршаған құбылыстар мен нысандардың өзара байланыстары, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мағлұматтар мен мәліметтер алу деген сөз. Сонымен, информация – белгілі бір нәрсе туралы таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілетін мағлұматтар. Курстың мақсаты: Қазіргі ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін және олардың даму

перспективаларын зерттеу; Компьютердің, ақпараттық жүйелердің және компьютерлік желілердің ақпараттық және

бағдарламалық қамсыздандырылуларының қазіргі жағдайын, даму перспективаларын зерттеу.

Курстың міндеттері: Компьютерлік технологияны қолданудың ерекшеліктері мен нақты мүмкіндіктерін

түсіну, олардың даму және жетілдіру тенденцияларын білуі, компьютерлік техниканы пайдаланушы ретінде талаптарды нақты тұжырымдай білуі.

Инженерлік-экономикалық ақпараттарды өңдеу, беру, талдау, құрылымдау, формальдау әдістерін білу керек.

Корпаративтік желілермен бүкіл әлемдік ауқымды Интернет желісінің қызметін және жергілікті компьютерлік желінің қызметтерін пайдалан білу іскерлігі.

Компьютердің көмегімен инженерлік-экономикалық және басқару есептерін шығаруға арналған бағдарламаларды өңдеу және алгоритмдерді жазу әдістерін меңгеру.

Қазіргі есептеу техникаларының байланыс жүйелерін пайдалануға байланысты жұмыс істеу дағдыларының болуы, жаңа ақпараттық технологиялардың даму перспективалары мен негіздерін білу, тиімді басқару шешімдерін қабылдауға арналған ақпараттық ресурстарды бағалай білу іскерлігі.

Қазіргі заманға сай компьютерді қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету және оны белсенді пайдалан білу.

білуі керек:

- ақпараттық жүйелердің мән бағыттарының модельдері мен әдістерін, атап айтқанда

экономика, қаржы, менеджмент және басқа бизнес қызмет салаларының;- ақпараттық жүйелерді жобалаудың жаңа модельдері, әдістері мен технологиясын;- топ қызметіне қатысу негіздері мен технологиясын;- мемлекеттік шешімдерді, үкімдерді, бұйрықтарды, стандарттарды, ақпаратты

технология мазмұнын және негізгі мәселелерін, негізгі ақпараттық үрдістердің моделдерін;- таңдалған бағыт бойынша шетелдік тәжірибені.Қолдана білулері керек:1. проблемаларды анықтау және түсіну жүйелік концепцияны пайдалану;2. жаңа инструментальдық құралдарды пайдаланып программа жасау;3. ақпараттық жүйелердің техникалық құжаттарын жасауды;4. басқару мүшелеріндегі детерминделген және кездейсоқ құбылыстар мен

үрдістерді талдауға, есептеуге, оңтайландыруға арналған математикалық моделдер мен әдістерді;

Дағдысы болуы керек;- ақпараттық жүйелердің ақпараттық және программалық кешендерін пайдалануды ;- қажетті ақпаратты Интернет арқылы және баспа көздерінен іздеп табуды.

Компетентті болуы керек:

- компьютерлік технологиялардың дамуының жаңа тенденциясында және олардың ғылыми зерттеу, жобалау – құрастырушылық, өндірістік – технологиялық ұйымдастырушы – басқару қызметтерінің қолдану жолында;

- кәсіби қызмет объектілеріне ақпараттық қауіпсіздендіруді қамтамасыз ету әдістері мен тәсілдерінде;

- еңбекті қорғау және тіршілікті қауіпсіздендіру нормалары мен ережелерінде.

6. Курсқа қатысушы студенттерге қойылатын талаптар Сабақтарды жібермеу (әрбір жіберілген сабақ – қорытынды бағадан 5 балл кемиді); Лекцияларға кешікпеу; Сабақ кезінде ұялы телефондарды өшіріп қою; Компьютерлер жадында сақталатын файлдарды және бөтен бағдарламалық

құжаттарды өшірмеу және оларды пайдаланбау; Оқу процесіне белсенді қатысу.

Академиялық тәртіптің және әдептанудың саясаты: Төзімді болу, басқа біреулердің ойын сыйлай және тыңдай білу; Рұқсат берілмеген қағазды материалдарды көшіруге болмайды.

Аудиториялық оқу түрлері: лекциялық; Лабораториялықсабақтар; лабораториялық жұмыстар.

Бақылау түрлері:Ағымдағы бақылау (сабаққа қатысу, Лабораториялықжұмыстарды орындау).Межелік бақылау (семестр басынан бастап 8-ші аптада және 15-ші аптада).Қорытынды бақылау (межелік бақылау, курс соңында – емтихан).

Күтілетін нәтижелер: ұсынылып отырған курсты меңгеру студенттер – ақпаратты өңдеу, беру, талдау, құрылымдау, формальдау әдістерін; қазіргі есептеу техникаларын, байланыс жүйелерін пайдалануға байланысты жұмыс істеу дағдыларын; бүкіл әлемдік ауқымды Интернет желісінің қызметін және жергілікті компьютерлік желілердің қызметтерін белсенді түрде пайдалана білетін болады.

7.Күнтізбелік –тақырыптық жоспар

№ Тақырыптың аты

орта арнаулы білім негізінде сырттай

Сағат саны

Дәріс Семинар сабақтары

СОӨЖ СӨЖ уақыты

1 Кіріспе

1 1

1

16

2Информатиканың нeгізгі түсініктері. 16

3Дискретті математиканың негізі

1 1

16

4ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктері

16

5Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдау

1

1

1

16

6Бағдарламалау тілдерімен танысу

116

7Операциялық жүйелер мен желілердің негіздері 1

1

16

8 Графика және Интернет 117

БАРЛЫҒЫ 6 4 2 129

8. Семинар тақырыптары1 тақырып. Информатиканың нeгізгі түсініктері.

1. Тілдер объектілерді және процестерді бейнелеу әдістері2. Компьютерлік графика түснігі

2 тақырып. Дискретті математиканың негізі1. Компьютердің негізгі блоктарын ұйымдастыру элементтері2. Компьютордың жадысын ұйымдастыру3. Командалар және адрестеу жүйесі4. Есептеу процесін ажырату

3 тақырып. ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктері5. Операциялықжүйелер және программалау жүйелері6. Программалау жүйесінің программалық тілдік және информациялық жабдықталуы7. Компиляторлар және интерпретаторлар8. Қазіргі заманғы программалық құралдар

4 тақырып. Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдау5. Программалауды үйрететін тілдерді шолу, жалпы бағыттағы программалау тілдері6. Негізгі алгоритмдер7. Массивтерді өңдеудің негізгі алгоритмдері8. Объектіге бағытталған программаларды шолу

5 тақырып. Бағдарламалау тілдерімен танысу5. Ақпаратты өңдеу құралдары

6. Мәтіндік редакторлар, кестелік процессорлар7. Деректер базасын басқару жүйесі8. Баспалық жүйелер

6 тақырып. Операциялық жүйелер мен желілердің негіздері5. Ауқымды және жергілікті желілер6. Ақпараттақ және сәйкес программалық қамсыздандыру7. Негізгі технологияларды шолу8. Деректерді тасымалдау әдістеріне шолу

7 тақырып. Графика және Интернет 5. Ұйымдастыру шаралары, инженерлі техникалық және басқада ақпаратты сақтау

әдістері6. Ақпараттық процеске рұқсатсыз кірісуден сақтану7. Жерглікті компьютерлік желілерде ақпаратты қорғау8. Жерглікті компьютерлік желілерде ақпаратты қорғау

9. Лабораториялық сабақ жоспары

Лабораториялық жұмыс №1.Тақырыбы: «Санау жүйесі. Базис және санау жүйесінің негізі»Тапсырма:

Сандарды екілік, сегіздік, ондық, оналтылық санау жүйелеріне ауыстыру

Лабораториялық жұмыс № 2.Тақырыбы: «Бүтін және бөлшек сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне аудару»Тапсырма:

1. Оналтылық санау жүйесінен ондық санау жүйесіне санды ауыстыру.2. Ондық санау жүйесінен сегіздік санау жүйесіне санды ауыстыру.3. Сегіздік санау жүйесінен екілік санау жүйесіне санды ауыстыру.

Лабораториялық жұмыс №3.Тақырыбы: «Есептерді алгоритмизациялау негізі»Тапсырма:

1. Алгоритмнің келесі үзіндісінің нәтижесінде алынатын Х айнымалысының мәнін анықтаңыз, егер де А=2 және В=2 болса

2. Мына формуламен берілген Ү функциясының мәнін есептеу алгоритмін құру керек:3. Келесі шарттың орындалу барысында А мәніне 1 санын меншіктеуді қамтамасыз

ететін алгоритмді өңдеп шығарыңыз

Лабораториялық жұмыс №4.Тақырыбы: «Алгоритмдер (типтері, қасиеттері). Алгоритм жасау әдістері. Сызықты, тармақты және циклдік алгоритмдерге мысал»Тапсырма:

1. Алгоритмнің келесі үзіндісінің нәтижесінде алынатын М айнымалысының мәнін анықтаңыз

2. Массив элементтерінің қосындысын қамтамасыз ететін алгоритмді құрыңыз

Лабораториялық жұмыс №5.

Тақырыбы: «Архиваторлар»Тапсырма.

1. Архивтiк файлдардың мазмұнын көру, сол сияқты архив iшiнде орналасқан файл мазмұнын көру.

2. Файлдарды архивтеудің қажеттілігі. 3. Архивтен шығару, қысу

Лабораториялық жұмыс №6.Тақырыбы: «Антивирустық прграммалар. Утилиттер»Тапсырма:

1. Вирустан сақтанудың тәсілдерін игеру;2. Вирустарды емдей білу;3. Файлдарды архивке енгізуді игеру;4. Файлдарды архивтен шығара білу.

Лабораториялық жұмыс №7.Тақырыбы: «Жоғары сапалы Dr. Web программасының көмегiмен вирусқа қарсы тексеру жүргiзу»Тапсырма:

1. Жоғары сапалы Dr. Web программасының көмегiмен. 2. doc-кеңейтiлуiмен берiлген [С:] локальдық дискiде вирусқа қарсы тексеру жүргiзу.

Лабораториялық жұмыс №8.Тақырыбы: «Қолданбалы программалық құралдармен жұмыс істеу»

1. Мәтіннің көшірмесін алу және жылжыту. 2. Word редакторы терезесінің стандартты элементтері 3. Кесте құру. Word-тың графикалық мүмкіндіктері. 4. Құжатты баспаға шығару

Лабораториялық жұмыс №9. «MS Excel кестелік процесорда математикалық функциялар көмегімен есептеу жүргізу.»

1. Кестелік процессордың негізгі түсініктері. 2. Мәліметтерді енгізу және редакциялау. Мәліметтер форматы. Абсолюттік және

салыстырмалы адрестер. 3. ЕхсеІ-дің графикалық мүмкіндіктсрі. 4. Диаграммалар құру, өзгерту, түзету, Диаграммаға атауларды кірістіру

Лабораториялық жұмыс №10.Тақырыбы: «Сан форматтары. Стандартты функциялар. Электрондық кестедегі берілгендерді баспаға шығару»Тапсырма:

1. Берілгендерді қорғау;2. Стандартты функцияларды пайдалану;3. Жұмыс кітабын қағаз бетіне басып шығару.

Лабораториялықжұмыс №11.Тақырыбы: Жолдар, бағандар, блоктармен операциялар

Тапсырма:1. Жолды, бағанды, блоктарды, жұмыс кітабының бетін белгілеу;2. Берілгендерді жылжыту, көшіру, өшіру;

3. Кесте ұяшықтарын автотолтыру.

Лабораториялық жұмыс №12.Тақырыбы: «Интернет технологияларымен жұмыс істеу»Тапсырма:

1. Кең ауқымды және жергілікті желілер.2. WEB жүйесімен қатынас құру тәсілі.3. Интернет желісінің ұйымдастырылу принциптері

10. СӨЖ тапсырмалары

№ Тақырып атауы Тапсырмалар Орындау және есеп беру

нысандары

1 Кіріспе 1. Ақпараттық модельдеу. Түрлері. 2. Негізі ұғымдар.

Ауызша сұрау

2 Информатиканың нeгізгі түсініктері.

1. Компьютерлердің түрлері және жіктелуі.

2. Даму дәрежелері мен тарихы

Реферат

3 Дискретті математиканың негізі

1. Компьютерлік ойын түрлері. Ойын ерекшеліктері. Олармен жұмыс жасау ережелері.

2. Компьютерлік графиканың маңызы. 3. Қазіргі кездегі графиканың пайдалану

мүмкіндігінің ерекшеліктері. Түрлері. Қасиеттері

Реферат

4 ЭВМ-нің архитектурасының негізгі түсніктері

Баяндама

5 Есептеудің алгоритмдік шешімі, алгоритмдік күрделілікті талдау

1. Деректер қоры жүйесімен жұмыс.2. Ақпараттық жүйедегі дерекетр қоры,

олардың қолданылу ережелері.

Дискуссия

6 Бағдарламалау тілдерімен танысу

1. Компьютерлік желілер. Желі түрлері. Пайдалану ерекшеліктері. Олардың маңызы

2. Web-құжаттары. Құжаттармен әр түрлі әрекеттер орындау. Құжаттардың маңыздылығы

3. Web-құжаттарын құру, олармен жұмысты орындау.

4. Web-құжаттарын баспаға беруді ұйымдастыру

Ауызша сұрау

7 Операциялық жүйелер мен желілердің негіздері

1. Деректерді сығу қажеттілігі және оныңмаңыздылығы.2. Деректерді сығу ережелері мен кезеңдері

Коллок-виум

8Графика және Интернет

1. Автоматтандыруды жүзеге асыру негіздері.

2. Құжаттарды автоматтандырудың ерекшелігі.3. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын автоматтандыру құралдарын дайындау. Олармен жұмыс жасаудың ерекшеліктері

Дискуссия

11. Межелік бақылауға арналған тапсырмалар 1 межелік бақылауға арналған тапсырмалар Жоба тақырыптары

1. Internet Explorer бағдарламасы. 2. Microsoft Word мәтіндік редакторымен жұмыс. 3. Қазіргі кездегі Интернет-технологиялар 4. Windows XP операциялық жүйесі. 5. Дербес компьютердің перифериялық құрылғылары. 6. Компьютердің сыртқы және ішкі құрылғылары. 7. Дербес компьютерді программалық қамсыздандыру.8. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелер. 9. Компьютерлік вирустар және антивирустық бағдарламалар.10. WWW-бүкіләлемдік компьютерлік тор. 11. Windows жүйесінің графикалық интерфейсі.12. Дербес компьютердің видеоқұрылғылары.13. Деректерді архивтеу. Архивтеудің әйгілі бағдарламалары. 14. Сканерлер. 15. Қазіргі дербес компьютердің құрылысы (архитектурасы). 16. Мультимедиа құралдары. 17. Материнская плата және чипсеттер. 18. Дербес компьютердің негізгі шиналары. 19. MS Excelкестелік процессоры. 20. Глобальдық компьютерлік желілер. 21. Дербес компьютердің контроллерінің түрлері.22. Локальдық компьютерлік желілер. 23. Microsoft Access бағдарламасында 24. Принтерлер25. Операциялық жүйелердің даму тарихы. 26. Қатты дисктер. 27. CD-ROM дисководы. 28. Norton Commander. 29. MMX –технологиялары.30. CorelDraw векторлық редакторы. 31. Деректер қорын басқарудың жаңа жүйелері.32. Реляциялық деректер қоры. SQL-реляциялық деректер қорының стандартты тілі.33. Модемдер. 34. Microsoft Office-тегі макростар.35. Енгізу шығару құрылғылары

2 межелік бақылауға арналған тапсырмалар Ауызша сұрау

1. Қандай жүйелерді позициялы және позициясыз деп атайды? Мысал келтіріндер.2. Санау жүйесінің негізі деп нені айтады?3. Санау жүйесінің екінші негізі есептеуіш техникада маңызы неде?4. ЭЕМ архитектурасында неге екілік санау жүйесінен он алтылық санау жүйесіне

көшті?5. Ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне ауысудын қандай әдістерін білесіндер?6. Екілік санау жүйесіндегі арифметикалық операциялардың қандай орындалу тәртібін

білесіндер? 7. Компьютерге дейінгі есептеу техникасының даму тарихы.8. Ч.Бэббиджтің негізгі ашулары неден тұрады?

9. Нейман фонындағы ЭЕМ архитектурасының принциптері неден тұрады?10. Қазіргі заманғы есептеуіш техникасындағы Нейман фонының принциптерімен

байланысқан шектеулер игеріледі?11. Буын бойынша ЭЕМ классификациясы неден тұрады?12. ЭЕМ функционалды классификациясы қандай?13. ЭЕМ техникалық базаларының даму перспективалары қандай? Олардың құрылымдық

ұйымдастырылуы?14. «ЭЕМ архитектурасы» терминіне толық сипаттама беріңіз? 15. Нейман фоны принципі бойынша құрылған ЭЕМ құрылымдық сұлбасы қалай

бейнеленеді?16. Неймандық архитектурада қалай ұйымдастырылады:

• сақталатын бағдарлама принциптері;• тізбектей орындалатын операция принциптері;• оперативті жады ұяшықтарына кіретін мүмкіндіктер?

17. Шиналы архитектура принциптерінде құрылған ЭЕМ құрылымдық сұлбасы қалай көрінеді?

18. ЭЕМ шиналық архитектурадан Нейман фонына ауысу принциптері қалай ауыстырылады?

19. Шина мәліметтері деген не? Адрес шинасы деген не? Басқару шинасы деген не?20. Видеожады не үшін керек?21. Неймандық құрылымдық ЭЕМ негізгі жұмыс циклі неден тұрады?22. Нақты ЭЕМ-ға тәуелсіз қандай ақпаратты өңдеу команда топтары стандартты болып

табылады?23. ЭЕМ командаларының құрылымы қандай?24. Бір-, екі- және үшадресті командалар немен айрықшаланады?25. «Алгоритм» ұғымы туралы түсінік.26. Алгоритмге анықтама беріңіз?27. Есептеуіш алгоритмге, ақпаратты өңдеу алгоритмі және ақпаратты өңдеугн

бағытталмаған алгоритмге мысал келтіріндер.28. Орындаушы деген не? Мысал келтіріндер.29. Алгоритмді усынудың түрлерін сипаттаңыздар.30. Алгоритмді ұсынудыағы тілдің маңызы қандай? «Алгоритмдік тіл» деп нені айтады?31. Дискреттік алгоритмнің қасиеті неде?32. Компьютерлік вирус дегеніміз не?33. Компьютерлік вирустың түрлері. 34. Компьютерлік вирустан сақтану әдістері35. «Детекторы» атты антивирустық программалардың атқару қызметі. 36. Компьютерлік вирустан сақтанудың қорғану әдістері.   37. Операциялық жүйе деген не?38. Операциялық жүйе функцияларын көрсетіңіздер?39. Әр-түрлі операциялық жүйеде қолданылатын қолданушы интерфейсі туралы айтып

беріндер.40. Файлдың компьютердін дискіне сақталу ұйымын сипаттап беріңіз.41. Операциялық жүйенің файлдық құрылымға қызмет көрсетуін көрсетіңіз?42. Файлдың қысқа атының және ұзын атының қалыптасуының ережелерін түсіндіріңіз.43. Қосымшаларды орнату операциясының мәні неде?44. Қосымшаларды жоюдың қауіпі неде?45. Ядра құрамына қандай модульдер кіреді?46. Қандай программалар резидентті деп аталады?47. Растрлы графиканың векторлы графикадан айырмашылығы?48. Фрактальная графиканың векторлы графикадан айырмашылығы?

49. Түсті модельдерді атап шығыңыз?50. Үшөлшемді графика нені оқытады?51. Мультимедиа дегеніміз не?

12. Емтихан сұрақтары және тапсырмалары.1. Информатика Лабораториялықғылым ретінде. Информатиканың объектісі, даму

тарихы.2. Windows XP-дің стандартты қосымшалары.3. Информатика - ғылым мен технологиялардың бірлігі. Жаңа информатиканың

құрылымы.4. Стандартты қолданбалы бағдарламалар.5. Информатиканың әлеуметтік құрылымы және этикалық аспектілері.6. Диаграммалармен жұмыс. Графикалық объектілермен жұмыс.7. Санау жүйелері. Ақпараттарды бейнелеудің әр түрлі деңгейлері.8. Мәліметтердің жай және құрылымдық типтері.9. Үздіксіз және үзілісті ақпараттар. Ақпараттардың өлшем бірліктері. 10. Windows-тің қызметші бағдарламалары. Мультимедианың стандартты құралдары.11. Позициялық санау жүйелері. Ақпаратты кодтау.12. Microsoft Access – деректер қорын басқару жүйесімен жұмыс. 13. Есептеуіш техниканың даму тарихы. Есептеуіш техниканың алғашқы даму кезеңдері.14. Мәліметтерді электрондық кесте құралдарымен өңдеу.15. Электронды есептеуіш техниканың жаңа тарихының бастамасы. ЭЕМ буындары.16. Дербес компьютердің құрылымы. ЭЕМ қызметінің логикалық негіздері. 17. Комплексті мәтіндік құжаттар құру. Microsort Word объектілерін басқару тәсілдері.18. Дербес компьютердің базалық конфигурациясы. Жүйелік блоктың ішкі құрылымы.19. Қарапайым мәтіндік құжаттар. Microsort Word мәтіндік процессоры .20. Дербес компьютердің қосымша құрылғылары.21. Формулаларды енгізу. Кестелермен жұмыс.22. Дербес компьютерлердің операциялық жүйелерінің атқаратын қызметтері.23. Қолданушының интерфейсін және автоматты түрде іске қосуды қамтамасыз ету. 24. Файлдық жүйелерді ұйымдастыру. Қосымшаларды орнату және өшіру.25. Ақпараттық жабдықпен өзара әрекет. Компьютердің қызмет жасауы.26. Excel құжатын баспадан шығару.27. Операциялық жүйелердің қосалқы функциялары.28. Деректер және оларды өңдеу.29. Windows XP операциялық жүйесімен жұмыс істеу негіздері.30. Деректер құрылымы. Деректер қорымен жұмыс.31. Windows-ты басқару тәсілдері және негізгі объектілері.32. Диаграммалар және графиктер құру.33. Windows-тың файлдары мен бумалары. Файлдар құрылымымен жұмыс.34. Электрондық кестенің негізгі ұғымдары. Электрондық кестенің мазмұны.35. Windows-тың қосымшаларын орнату және өшіру. Құрылғыларды орнату.36. Енгізу-шығару құрылғыларын баптау.37. Windows-ты көркемдеу элементтерін баптау.38. Электрондық кестені есептеу жұмыстарында қолдану.39. Windows-тың басқару элементтерін баптау. Шрифттерді баптау.40. Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын қалыптастыру.41. Windows-тың анықтамылық жүйелері.42. Компьютерлік графикаға кіріспе. Графиктік мәліметтерді таныстыру негіздері.43. Windows ХР операциялық жүйесін бағыттау.44. Графикамен жұмыс жасау құралдары. Векторлық графикамен жұмыс жасау құралдары.

45. Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар. Интернет, компьютерлік қауіпсіздік.

46. Microsort Word мәтіндік процессорында мәтінмен жұмыс жасау, өңдеу тәсілдері.47. Құжаттарды өңдеуді автоматтандыру.48. Компьютерлік желілер. Негізгі түсініктер.49. Интернет желісіне қосылу. Компьютерлік қауіпсіздік мәселелері.50. Санау жүйелері. Ақпараттарды бейнелеудің әр түрлі деңгейлері.51. Құжаттарды электрондық формаға түрлендіру. Құжаттарды автоматты аудару.52. Комплексті мәтіндік құжаттар құру. Microsort Word объектілерін басқару тәсілдері.53. Операциялық жүйелердің қосалқы функциялары.54. Деректер қорының негізгі түсініктері. Деректер қорын қалыптастыру.55. Формулаларды енгізу. Кестелермен жұмыс.56. Диаграммалармен жұмыс. Графикалық объектілермен жұмыс.57. Ақпарат, оның түрлері және қасиеттері.58. Microsoft Access – деректер қорын басқару жүйесімен жұмыс.59. Диаграммалар және графиктер құру.60. Графикамен жұмыс жасау құралдары. Векторлық графикамен жұмыс жасау құралдары.

Тапсырма №1Келесi ондық сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: 35; 1024; 1135.Тапсырма №2Келесi екiлiк сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: а) 11110101000100000100111100101000; Тапсырма №3Келесi екiлiк сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз:а) 10001010101011001100110000000111;

Тапсырма №4Екiлiк санақ жүйесiн қолдана отырып, екi сан қосындысын табыңыз: а) 75+44; б)158+36;

Тапсырма №5Екiлiк санақ жүйесiн қолдана отырып, екi сан қосындысын табыңыз: а)144+56. б) 124+12 Тапсырма №6Екiлiк есептеудi қолданып, екiге дейiн толықтырып қосу жолымен алып тастауды орындаңыз: а)75-44; б)-15-36;

Тапсырма №7Екiлiк есептеудi қолданып, екiге дейiн толықтырып қосу жолымен алып тастауды орындаңыз: а)14-56; б) 124+12

Тапсырма №8Екiлiк есептеудi қолданып, бөлудi орындаңыз: а) 75 : 5; б) 54 : 6; Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.

Тапсырма №9

Екiлiк есептеудi қолданып, бөлудi орындаңыз: а) 56 : 14. б) 64 : 8; в) Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.

Тапсырма №10Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз:а) 11358; б) 10АF16.

Тапсырма №11Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз:а) 3510; б) 102410;

13. Қолданылған әдебиеттер тізімі.1. Макарова Н. В., Матвеев Л. А., Бройдо В. Л. и др. Информатика / Под ред. Макаровой

Н. В. М., 2003.2. Информатика / Под ред. С. В. Симоновича. - СПб., 2004.3. Моисеев А.В. Информатика. - М.: Академия, 1998.4. Аветисян Р.Д., Аветисян Д.Д., Теоретические основы информатики. - М.: Наука, 1997.5. Аладьев В.3. и др. Основы информатики. -М.: Филин, 1999.6. Балапанов Е.К. Новые информационные технологии: 30 уроков по

информатике. Алматы, 2001.7. Воройский Ф.С. Информатика. Новый систематизированный толковый словарь-

справочник. - М., 2001.8. Рекомендации по преподаванию информатики в университетах. //Санкт-

Петербургский университет, 2002. - 372с.9. Рекомендации по преподаванию программной инженерии и информатики

в университетах. // Интернет-Университет Информационных технологий. Москва, 2007.

10. Романовский И.В. Дискретный анализ. - 3-е изд. - СПб.: Невский Диалект; БХВ Петербург, 2003.

11. Асанов М.О., Баранский В.А., Расин В.В. Дискретная математика: графы, матроиды, алгоритмы. - Ижевск: НИЦ «Регулярная и хаотическая динамика», 2001.

12. Ахо А., Хопкрофт Д., Ульман Д. Структуры данных и алгоритмы. - М.:Вильяме, 2001.13. Таненбаум Э. Архитектура компьютера. СПб.: Питер, 2002.14. Столингс У. Структурная организация и архитектура компьютерных систем. М.:

Вильяме, 2002.15. Вирт Н. Алгоритмы и структуры данных. СПб: Невский диалог, 2001.16. Бондарев В.М., Рублинецкий В.И., Качко Е.Г. Основы программирования .-

Харьков: Фолио; Ростов н/Д: Феникс, 1997.17. Кнут Д. Искусство программирования, 3-е изд. - М: Вильяме, 2001. 18. Бадд Тимоти Объектно-ориентированное программирование в действии. -

СПб.: Питер, 1997.19. Таненбаум Э. Современные операционные системы. СПб.: Питер, 2002. 20. Столлингс У. Операционные системы. Внутреннее устройство и принципы

проектирования. М.: Вильяме, 2002. 21. Олифер В.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы.

СПб.: Питер, 2002.22. Таненбаум Э. Компьютерные сети. СПб.: Питер, 2002. 23. Воронцов П.Г. Компьютерная графика. СПб., 2000. 24. Порев В. Компьютерная графика. СПб., 2002.

25. Практикум по экономической информатике. Учебное пособие. / Подред. Шуремова Е.Л., Тимаковой Н.А., Мамонтовой Е.А. - М:Перспектива, 2000.

Косымша:1. Экономическая информатика: Учебник / Под ред. Косарева. В.П. - М.:Финансы и

статистика, 2004.2. Атовмян И.О. Архитектура вычислительных систем. М.: МИФИ, 2002.3. Гуров В.В., Ленский О.Д., Соловьев Г.Н., Чуканов В.О. Архитектура, структура и

организация вычислительного процесса в ЭВМ типа IBM PCM.: МИФИ, 2002.4. Таха X. Введение в исследование операций. -М.: Вильяме, 2001.5. Йордон Э., Аргила Карл. Структурные модели в объектно-

ориентированном анализе и проектировании. -М.:ЛОРИ,1999.6. Гуськов А. Спецификация объектно-ориентированных языков

программирования. - М., 2004. - 464 с.7. Смит С. Методы объектно-ориентированного анализа и

проектирования. - СПб., 2005. - 532 с.8. Федосеев Л. Основы программирования в объектно-ориентированной среде.-М., 2005.

-378 с.9. Дьяконов В. Компьютерная математика. Теория и практика. М: Горячая

линия - Телеком, 2001.10. Ю.Щербаков А.Ю. Введение в теорию и практику компьютерной

безопасности.- М, 2001.11. Хоггер К. Введение в логическое программирование: Пер. с англ. – М.: Мир, 1988.12. Арсак Ж. Программирование игр и головоломок.- М.: Наука, 1990.13. Вирт Н. Алгоритмы+структуры данных=программы.- М.: Мир, 1985.14. Йордон Э., Аргила Карл. Структурнае модели в объектно- ориентированном анализе и

проектировании / Пер. с англ. П. Быстрова.- М.: ЛОРИ, 1999.15. Ковальски Р. Логика в решении проблем: Пер. с англ..- М.: Наука, 1990.16. Куширенко А. Г, Лебедев Г. Программирование для математиков. Новосибирск:

Наука, 1991.17. Ларман К. Применение UML и шаблонов проектирования. М., 2002.18. Простое и сложное в программировании / Под ред. С. Гоншорека. –М.: Наука, 1988.19. Плоткин Б. Универсальная алгебра, алгебраическая логика и базы данных.-

Новосибирск : Наука, 1991.Студенттердің жоғарыда көрсетiлген әдебиеттерден басқа, әдебиеттердi оқу материалдарын

Интернеттен таңдап алуларына академиялық құқықтары бар.

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚАМСЫЗДАНДЫРУ КАРТАСЫ

№Әдебиеттер атауы Авторы Дана

1Алгоритмдеу және программалау тілдері: Оқу құралы.-Алматы: Экономика, 2008.-325 б.

Заурбеков Н.С., Жұмажанов Б.Ж. 10

2 Самоучитель полезных программ / 2008.-752 с.

Левин А. 8

3 Информатика и информационные технологии/,2008.-592 с.

Ю.Д.Романов, И.Г. Лесничая, В.И. Шестаков и др.;

5

4 Алгоритмдеу және программалау тілдері: Оқу құралы.-Алматы: Экономика, 2008.-325 б.

Заурбеков Н.С., Жұмажанов Б.Ж. 10

5 Компьютерлик моделдеу негиздери, 2007.-70 б.

К.М. Беркинбаев, Н.Т.Ажиханов, А.Н.Нуруллаев, Г.Ж.Ниязова.

50

6 Информатика: Оқулық.-Алматы: Зан әдебиеті, 2007.-421 б.

Беркінбаев К.М. 20

7 Компьютерлік лингвистикаға кіріспе: Алматы: Қазақ университеті, 2007.-204 б.

Жұбанов А.Қ. 10

8 Компьютерлік өңдеуді автоматтыруда инновациялық технологияларды пайдалану: Оқу құралы.-Алматы: Заң әдебиеті, 2007.-100 б.

Хакімова Т. 10

9 "Информатика" жалпы курсының дәрістері мен зертханалық жұмыстары: Оқу құралы.-Алматы: Қазақ университеті, 2007.-190 б.

Урмашев Б.А., Нажипқызы М. 8

10 Mathcad 11/12/13 в математике.2007.-958 с.

Дьяконов В.П. 5

11 Информатика 2007.-272 с. Жукова Е.Л., Бурда Е.Г. 5

12 Информатика для юристов и экономистов 2007.-688 с.

Под ред. С.В. Симоновича 5

13 Информатика. 2007.-400 с. А.Н. Гуда, М.А.Бутакова, Н.М.Нечитайло и др.;

15

14 Mathcad 14/ 2007.-704 с. Кирьянов Д. 2

15 Информатика негіздері/ 2006.-296 бет. Жапарова Г.Е 200

16 Ақпараттану: Оқу-әдістемелік кешені. I - бөлім.-Талдықорған: 2006.-155 б.

Байғожанова Д.С. 5

17 Ақпараттану: Оқу-әдістемелік кешені. 2- бөлім.-Талдықорған: 2006.-195 б.

Байғожанова Д.С. 5

18 Компьютерлік өңдеудің мүмкіндігін жоғарылату: Оқу құралы.-Алматы: Қазақ университеті, 2006.-65 б.

Хакімова Т. 10

19 Практикум по программи-рованию, 2006.-34 с.

Беркинбаев К.М., Нуруллаев А.Н. 15

20 Информатика.,2006.-285с. Каймин В.А. 10

21 Практикум по лабораторным работам по курсу "Информатика" /2006.-136 с.

Урмашев Б.А. 15

22 Интернетке кіріспе "Бүкілдүниежүзілік өрмек": Әдістемелік құрал.-Алматы: ЖТИ, 2005.-28 б.

Балапанов Е.К., Бөрібаев Б., Дүзбаева Р.М., Мамырбек Ғ.Д.

5

23 Windows ХP операциялық жүйесі. Лабораториялық практикум: Оқу құралы.-Алматы: ЖТИ, 2005.-147 б.

Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дүзбаева Р.М., Мадьярова Г.А.

10

24 Операционная система Wihdows XP:Лабораторный практикум/2005.-147 с.

Балафанов Е.К.Бурибаев Б. и др 15

25 Введение в специальность программиста 2005.-208 с.

Гвоздева В.А. 22

26 Информационные системы.2005.-656с. Избачков Ю.С., Петров В.Н. 10

27 Mickrosoft Office 2003 2005.-280 с. Кеннемер Б. 3

28 Mathcad 12.,2005.-576с. Кирьянов Д.В. 3

29 Информационная безопасность/2005.-336с .

В.П.Мельников,С.А.Клейменов и др .

20

30 Информатика. 2005.-511с. Острейковсий В.А. 20

31 Информатика. 2005 .-319с. Острейковсий В.А. 14

32 Информатика/2005.-448с. Соболь Б. В. ,Галин А.Б., Панов Ю.В., Рашидова

Е.В. , Садовой Н. Н

12

33 Компьютер глазами хакера.2005.-336с. Фленов М.Е. 3

34 Работа с базами данных в Delphi. /2005.-640с.

Хомоненко А.Д., Гофман В.Э. 12

35 Информатика: Оқу құралы.-Алматы: Ғылым, 2004.-360 б.

Камардинов О. 10

36 Access жүйесімен жұмыс істеу: Лабораториялық практикум: Оқу құралы.-Алматы: ЖТИ, 2004.-146 б.

Абдуллина В.З., Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б.

15

37 Основы информатики 2004.-284с. Джапарова Г.А. 80

38 Информатика для инженеров.2004 .-272с.

Конев Ф.Б. 20

39 Active Direkory для Windows Server 2003. /2004.-512с.

Реймер С., Малкер М. 5

40 Admin 911. Peectp Windows 2000. [Текст], 2003.-352с.:ил.

Айвенс К..-Перевод с англ. яз.-М.:ЭКОМ,

5

41 Информатика. 2003.-304с. Балдин К.В., Уткин В.Б. 1042 Акпараттык жуйелер теориясы.2002.-184

бет.Байшоланова К.С. 5

43 Элементарная информатика. 2002.-22с. Дубовиченко С.Б. 20

44 Элементарная информатика.Операционная система MS DOS.-2002.-25с.

Дубовиченко С.Б. 20

45 Элементарная информатика. Командные файлы MS DOS.-2002.-26с.

Дубовиченко С.Б. 25

46 Элементарная информатика. Программа Norton Commander.-2002.-26с. .

Дубовиченко С.Б. 30

47 Элементарная информатика. Дубовиченко С.Б. 20

Программирование на Turbo Basic.-2002.-29с.

48 Элементарная информатика. Операторы Turbo Basic.-2002.-46с.

Дубовиченко С.Б. 20

49 Прикладная информатика: Практикум 2002.-223 с.

Е.А.Гришина, С.К.Койпыш, М.Г. Манюк и др.

5

50 Паскаль тілінде программалау.-Алматы: Данекер, 2001.-110 б.

Тойкенов Ғ.Ш. 15

51 Компьютерные сети и Интернет. 2001.-194с

Дубовиченко С.Б. 20

52 Windows./2001.-656с. Симонович С., Евсеев Г., Алексеев 6

53 Компьютерлік технология негіздері курсына арналған практикум: Әдістемелік оқу құралы.-Алматы: Абай атынд.Алматы Мемл.Университеті, 2000.-235 б.

Исаев С.Ә., Мұхамеди А.Н., Ахметова О.С.

50

54 Windows компьютерде жұмыс істеп үйренейік.-Алматы:2000.-80 б.

Алтай М.Б., Бөлеген Г.С. 10

55 Microsoft Office 2000: Автоматизация и Интернет возможности.- 2000.-352 с.

Джекобсон Р. 20

56 Переход на Windows 2000./ 2000.-448с. Пасечник А., Богумирский Б. 20

57 Информатикадан 30 сабак.1999.-436 бет. Балапанов Е.К., Борибаев Б. 60

58 Windows 95/98 операциялык жуйесi.1999.-134 бет

Алматы:Республикалык гылыми-эдiстемелiкорталыгы.

9

59 Word 97 матiн редакторы. [Матiн]:лабораториялык практи-кум. Жогары сынып окушыларына арналган оку куралы, 1999 - 86 бет

Алматы:Республикалык гылыми-эдiстемелiк орталыгы

12

60 Компьютерные системы и сети/ 1999.-464 с.

В.П. Косарева , Л.В. Еремина. 10

61 Информатика 1999.-511 с. Острейковсий В.А. 15

62 Практическая информатика/ 1999.-480 с. Симонович С.В., Евсеев Г.А. 10

ДӘРІС

Дәріс №1. КІРІСПЕАқпараттану – бұл адамның қызмет атқаратын әр түрлі салаларында ақпараттарды

қолдану, түрлендіру, сақтау, жинау және алу жөніндегі мәселелерді үйрететін - жас ғылыми пән.

Генетикалық информатика есептеу техникасымен, компьютерлік жүйелермен және желілермен байланысты, өйткені тек компьютерлер ғана ақпараттық процесстерге бірмезгілде қажетті ақпараттарды автоматты түрде өңдеуге және сақтауға мүмкіндік туғызатын ғылыми тәсіл ретінде қолданылады.

Орыс тілінде бұрыннан қолданып келе жатқан «информатика -термині ғылыми әдебиеттер арқылы берілетін ғылыми ақпараттың жалпы қасиеттері мен құрылымдарын үйрететін кіші-гірім нақты аймақпен байланысты.

Бұл ақпараттық-аналитикалық қызмет, дәл бүгінгі күні кез-келген салаға әсіресе кітапханалық істерді, кітап басып шығару және тағыда басқа көптеген салалардағы жұмыстарды жүзеге асыруда өте қажет. Академик А.П. Ершов айтқандай қазіргі жағдайдағы информатика термині “орыс тіліне жаңа және кең мағынада фундаментальды жаратылыстану ғылымдарының атауы тәрізді ақпараттарды өңдеу және беру процесстерін үйрететін” термин ретінде енгізілді.

1978 жылғы информатика бойынша халықаралық конгрессте “Информатика түсінігі административтік және әлеуметтік ықпал ету, коммерциялық, өндірістік кешендерде және сол сияқты ұйымдастырушылық аспектілер, математикалық қамтамасыз ету, машиналар, құрал жабдықтар және ақпараттарды өңдеу жүйесін материалдық-техникалық қамтамасыз ету, қолдану және жасаумен байланысты аймақтарды қамтитындығы”- атап көрсетілен.

Қазіргі заманғы ақпараттанудың құрылымы.Қолданбалы ақпараттық технологияларды бір жағымызға қалдыра отырып, қазіргі

заманғы информатиканың құрамдас бөліктерін, яғни “ядросын” сипаттаймыз. Бұл бөліктердің әрқайсысы өзіндік ғылыми пәнмен салыстыра отырып қарастыруға болады: олардың арасындағы өзара қатынас шамамен, классикалық матеметикадағы математикалық анализ, геометрия және алгебраның арақатынасы сияқты – олар әрқайсысы өзіндік жеке пән болғанымен, бірақ, күдіксіз бір ғылымның бөлігі болып табылады.

Теориялық ақпараттану – математика тараулары қатарынан тұратын, информатиканың бір бөлімі. Ол математикалық логикаға сүйенеді және өзіне алгоритмдер теориясы, және автоматтар, ақпараттар теориясы және кодтау теориясы, граматика және формальдық тілдер теориясын, амалдарды зерттеу және де басқа тарауларды қамтиды.

Есептеу техникасы –Сөз техникалық бөлшектер және электрондық схемалар жөнінде емес(бұлар информатиканың сыртында жатыр), ал олар құрылғылардың өзара әсерлесу принциптерін және функционалдық мүмкіндіктерінің атауларын анықтайтын есептеу (компьютерлік) жүйелердің архитектурасы деп аталатын деңгейдегі принциптік шешімдер жөнінде болып отыр. Бұл аймақтағы қойылатын классикалық шешімдердің принциптік мысалдарына жататындар: – бірінші буындағы компьютерлердің неймандық архитектурасы кейінгі бундағы ЭЕМ-нің шиндік архитектурасы, ақпараттарды параллельді өңдеу(көппроцессорлы) архитектурасы.

Бағдарламалау (программалау) - қызметі, бағдарламалық қамтамасыз ету жүйелерін жасаумен байланысты.Мұнда біз заманға сай бағдарламалаудың негізгі тарауларын атап өтеміз: бағдарламалық қамтамасыз ету жүйесін жасау және қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуді жасау.

Жаңа бағдарламалау тілдерінің жасалуы және оларға жүйелік талдау жүргізілудің ішінен, ең негізгілерінің бірі - интерфейстік жүйенің жасалуы (мысалы, жалпыға белгілі операциялық қабықша және Wіndows жүйесі ) болып табылады. Ал, қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етудің ішінен ең көп көпшілікке белгілісі – мәтіндерді өңдеу жүйелері, электрондық кестелер (кестелік процессорлар), мәліметтер базасын басқару жүйелері болып табылады. Ақпараттық жүйелер – әртүрлі күрделі жүйелерде ақпараттар ағынын талдау бойынша және ақпараттарды іздеу мен сақтау принциптерінде олардың тиімділігін, құрылымын зерттеуге қатысты мәселелерді шешумен байланысты информатиканың бір тарауы.

Жасанды ақыл-ой (интеллект) – психологиямен, физиологиямен, лингвистикамен және де басқа ғылымдармен тоғысып байланысатын күрделі мәселелерді шешетін информатиканың бір аймағы. Адам сияқты ойлауды компьютерге қалай үйретуге болады? Адамның қалай ойлайтындығы жөнінде біз көп біле бермейміз, алайда, жасанды ақыл-ой бойынша жүргізілген зерттеу жұмыстарының жүргізілуінің жарты ғасырлық тарихы

болғанымен, әлі де болса принциптік мәселелер қатары шешілмей отыр. Сондықтан, мұндай аймаққа қатысты жете зерттеулердің негізгі бағыты – ой-пікірді модельдеу, компьютерлік лингвистика, машиналық аударма, эксперттік жүйелерді құру, бейнелерді тану және тағы басқалар болып табылады.

Дербес жағдайда, интеллектуалдық интерфейстік жүйе мен адам арасындағы өзара қатынасты жасау тәрізді құнды қолданбалы мәселелерді шешу, жасанды ақыл-ой аймағындағы жұмыстардың табысты болуынан тәуелді.

Дәріс №2. ИНФОРМАТИКАНЫҢ НEГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ.Дәстүрлі түрде қалыптасқан (техникалық, жаратылыстану, гуманитарлық және т.б.)

ғылым жүйесіндегі информатиканың алатын орнын қарастыралық. А.П.Ершовтың анықтамасы бойынша: информатика – бұл “Іргелі жаратылыстану ғылымы” (фундаментальная естественная наука). Ал, академик Б.Н.Наумов информатиканы - “ақпараттардың жалпы қасиеттерін, процесстерді, әдістер мен оларды өңдеу құралдарын үйрететін жаратылыстану ғылымы” ретінде анықтады. Іргелі ғылымдар - дегеніміз не және жаратылыстану ғылымдары - дегеніміз не? – осыны анықтап алайық. Іргелі ғылымдарға - әртүрлі қызметте және көптеген ғылым саласында қолданылатын негізгі түсініктері жалпы ғылыми сипатта болатын ғылымды жатқызуға болады. Мысалы, әр түрлі ғылымдардың ішінде математика және философия тәрізді пәндердің іргелі ғылымға жататынына ешқандай күмән жоқ. “Ақпарат”, “ақпараттарды өңдеу процесстері” – деген түсініктердің де жалпығылыми мәні бар болғандықтан, информатика пәнін де осы іргелі ғылымдарның қатарына жатқызуға болады.Жаратылыстану ғылымдарына – физика, химия, биология және тағы да басқа ғылымдар кіреді. Олар біздің түсінігімізден тәуелсіз болып табылатын әлемнің объективті мәні бар істермен байланысты. Информатикадан оған – әртүрлі табиғи жасанды, биологиялық, қоғамдық жүйелерде ақпараттарды өңдеу заңдылығының бірлігін қамтитындығы жатады. Информатика ғылымы өзіне тән қасиеті арқылы әлеуметтік аймақты жетілдіру мен дамытуға себепші болатын гуманитарлық (қоғамдық) ғылымдарды да қамтиды.

Сол себепті, информатика ғылымы жоғарыда кескінделгені сияқты ғылыми білімнің кешендік, пәнаралық аймағы болып табылады.

4. Информатиканың педагогикалық-психологиялық, әлеуметтік, құқықтық және эстетикалық аспектілері

Бүгінгі күні білім беру жүйесінде информатиканы оқытуды енгізіп, оның әдістемесін жасау – педагогикалық және психологиялық ғылымдардың алдына көптеген өзекті мәселелер қойып отыр. Бұл мәселелердің негізгілеріне компьютерлік техниканы қолдану қажеттілігін жатқызуға болады.

Компьютер - қаншалықты оқу процесінде негізгі рөл атқарғанымен, ол оқытушыны айырбастай алмайды. Информатиканы оқыту әдістемесінде - компьютер оқушыларға қарым-қатынас жасауда басқарушы әрекетін орындайды, оқыту мәселелерін таңдап алады, оларды шешу жолдарын бақылайды және оқушыларға көмек беру мөлшері мен сипатын анықтайды.

Психологиялық теорияларды жете зерттеуге, білім саласында информатика пәнін оқыту әдістемесінде, оқытуды жобалау және жаңа ақпараттық технологиямен қамтамасыз етуге байланысты мәселерді шешуде, олардың өзектілігін анықтап беруде компьютер ерекше зор рөл атқаруда. Кейбір мәліметтер компьютерді қолданып оқытудың, әсіресе оқушылардың білім алу барысында және бастапқы қарым-қатынасты модельдеу барысында таптырмайтын құрал екендігін көрсетіп отыр. Ақпараттар мен жұмыс жасау қаншама пайдалы болса, соншалықты кері әсері де болуы мүмкін. Бала интернеттегі қызыққа бір берілген соң, одан өзін алып шығу қиынға соқпақ. Сондықтан, бастауыш сыныптарға

информатика элементтерін пән аралық байланыс негізінде оқытудың жүргізілуінде техникалық, гигиеналық және эргономикалық талаптардың бар мүмкіншіліктерін пайдаланған жөн.

Экономикалық ақпараттанудың педагогикалық-психологиялық, әлеуметтік, құқықтық және эстетикалық аспектілері.

Сонымен қатар, экономикалық ақпараттанудың педагогикалық-психологиялық, әлеуметтік, құқықтық және эстетикалық аспектілері қарастырылып оларға жеке-жеке анықтамалар беріледі.

Дәріс №3. ДИСКРЕТТІ МАТЕМАТИКАНЫҢ НЕГІЗІКомпьютерді программалармен қамтамасыз ету үшін жүйелік, сервистік және

қолданбалы программалар қолданылады. Программа - магниттік тасымалдаушыда (дискіде) файл түрінде сақталып, әрбір

адамның командасы бойынша компьютер жадына жүктеліп, орындауға арналған машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Көптеген мәселелер өзара байланыста бір-бірімен біріге отырып жүмыс істейтін программалар кешендерінің көмегімен шешіледі.

Алдын ала келісім (соглашение) нақты программа арқылы орындалатын әрекеттер (функциялар) жиынының және әр функцияның орындалу вариантын анықтайды.

Үнсіз келісім (по умоланию) егер жүмыс істеп отырған адам айқын түрде нүсқамаса, көрсетілген немссе басқа әрекеттің, яғни функцияның нақты атқарылу параметрлерін (басқа да варианттары болғанда) алдын ала тағайындайды.

Интерфейс - программалық жабдык пен жүмыс істсйтін адам арасындағы сүхбат жүргізу шарттары мен келісімдер жиыны.

Программалық жасақтама - информациялык технологиялардың елеулі бір бөлігі. Программасыз кез келген аппаратура жәй элементтер жиыны болады да, ол ешнәрсе істей алмайды. ЭЕМ программалары екі топқа бөлінеді, олар:

1) жүйелі программалық жасақтама;2) қолданбалы (кәделі) программалық жасақтама.

Жүйелі программалар ЭЕМ-нің аппараттық жабдықтар жүмысын басқарып, жмыс істеп отырған адамдЫ қолданбалы программалармен байланыстырады.Жүйелі программалық жасақтаманы бірнеше топқа жіктеуге болады:

1) операциялық жүйелер;2) утилиттер;3) сервистік программалар.

Операциялық жүйелер - компьютерді басқаруға арналған қолданбалы программалармен байланысы бар нақты пограмма. Дербес компьютерлер үшін ке тараған операциялык жүйелерге MS (PC) DOS,WІNDOWS 98, WІNDOWS 2000, WІNDOWS NT, OS/2, UNІX жатады.Дербес компьютерлерге арналған операциялық жүйелерде барлығы да тек бір адамдық болып табылады

WІNDOWS 98,WІNDOWS NT, OS/2, UNІX көп мақсатты жүйелер болып саналадыКөптеген ІBM - үйлесімді компьютерлер дискілік MS DOS операциялық жүйесі мен

көп терезелі WІNDOWS графикалық операциялык жүйесін пайдаланады.Белгілі бір қосымша қызмет атқаруға керекті программалар тобы утилиттер болып табылады. Оларға мысал ретшде антивирустік (вирустерге қарсы) программаларды мәліметтерді архивтеу (кысу) программаларын, компьютердің жұмыс істеу қабілетін (диагностика) тексеретш программаларды (тест программалары) айтуға болады.

Сервистік программалар - әрбір адамның операциялык жүйемен жүмыс істеуін жеңілдететін программалар тобы.Қолданбалы программалар арқылы біздер өз есептерді. шығарамыз. Мүндай программалар "қолданбалы (приложение) деп те аталады. Қолданбалы программалар Са

алуан, оларға қарапайым программадан бастап күрделі есептерді шығара алатын куатты мамандандырылған жүйелерді (мәтіндік процессор, графикалық редактор, баспаханальіқ жүйелер т.б.), ғылыми мәселелерге арналған және жалпы көпшілікке қызмет ету кешендерін де жатқызуға болады.

Қолданбалы (кәделі) программалық жасақтама - белгілі бір мамандық саласында нақты есептер шығара алатын программалар жиыны. Олар белгілі бір мақсатта пайдаланылатын және әмбебап болып екіге бөлінеді.Белгілі бір мақсатта пайдаланылатын программалық жасақтама әр адамның нақты есептерін шығаруға арналған, сондықтан оны пайдалану аймағы да шектеулі. Мүндай программаларды жүмыс иесі өзі жасайды немесе оның талабы бойынша маман программалаушылар жасап береді.

Дербес компьютерлердің кең тарауына басты себеп олардың алдын ала дайындалған әмбебап программалық жабдықтамаларының кең таралуы еді, бүл программалар тек бір есепті шығарып қана коймай, белгілі бір мамандық саласында есеп жүмыстарын түгел автоматтандыруды немесе информацияның белгілі бір түрлерін өңдеуді түгел қамти алатын болды.Әртүрлі информацияларды өңдеуге мүмкіндік беретін әмбебап программалық жасақтың негізгі түрлері мыналар:

- мәтін редакторлары;- графикалық редакторлар;- электрондық кестелер;- оқыту және ойнау программалары;- информациялық жүйелер және т.б.Мәтіндік информацияларды даярлау мен өңдеуге арналған программалар мәтін

редақторы деп аталады. Өмірде кез келген ЭЕМ-де жүмыс істейтін адамдар әртүрлі ессп-қисаптар мен қүжаттар дайындау, мақала және басқа жазбалар жазу сияқты мәтін дайындаумен айналысады. Мәтін редакторлары экранда мәтіндерді түзетуге, қателерін -ытында табуға, абзацтардың сол жақ, оң жақ шеттерін туралауға, мәтіндерді дискілерде ұзақ уақыт сақтап, қажет болғанда бірден тауып алуға, бірнеше алфавитта (латын, орыс, казак) катар пайдалануға, кұжаттарды қағазға бірнеше дана етіп басып шығаруға мүмкіндік береді. Кең тараған мәтін редакторларына Місіrosoft Word, PageMaker, WordPerfect т.б. жатады.

Электрондық кестелер жүйесінде миллионная аса торлар (ұялар) болады, олар першлермен информацияны енгізу арқылы немесе формулалар өрнегін есептеу нәтижесі бойынша компьютерде жазу арқылы толтырылады. Мұнда кестелік мәліметтерді түзету, оларды дискілерде жазып сақтау, түрлендіру, қағазға басып алу сияқты көптеген әрекеттер өте жылдам орындалады. Кең тараған электрондык кесте жүйелері Lotus 1-2-3, SuperCalc, QuatroPro, Excel сияқты программалар жатады.

Ойын программалары дербес ЭЕМ-дердегі қызғылықты, кез келген жан әуестенетін топқа жатады. Дербес компьютерлердің кеңінен тарауына да себепші болған ойын программалары еді. Компьютерлік ойындар - демалудың жаңа технологиясы. ЭЕМ-де ойнағанда онымен шектен аса әуестснудің зиян екенін есте сақтаған жөн.

Іс программалары қызметте керекті әртүрлі информация-ларды дайындау, сақтау және өңдеу үшін кеңінен қолданылып жүр. Бүлар іс қағаздарын жүргізуді компьютрлсндіру кезінде қүжаттар дайындау , жүмыс кестелер ін жасау , кезекшілік графиктерін салу сияқты әрекеттерде де өте ыңғайлы болып табылады.Информацияның көптеген түрлерін сақтау, іздеу, жалпы үйымдастыру жүмысында информациялық жүйелер қолданылады. Бұларға мәліметтер базасы, кітапханада информация іздеу жүйелері, театрларда, әуе жолында және темір жолдағы билет сату мен оларға тіркеу тәсілдері жатады. ЭЕМ желілері мен информациялық коммуникациялар негізіндегі осы сияқты жүйелерді жасау мен дамыту қоғамымызды информацияландыру бағдарламасының ірге тасын қалайды.

Болашағы бар информациялық құралдарға білімдер базасы мен эксперттік жүйелерді жатқызуға болады. Олардың көмегімен кейбір мамандық салаларында эксперттер тәртібін модельдеу арқылы медициналық тақырыптардан

консультациялар мен әртүрлі қызмег салаларынан анықтамалар беру, технологтар мен конструкторларға көмек беру істерін жүзсеге асыруға болады.Әмбебап программалық жасақтың дамуының арқасында күрделі біріктірілген (интегралданған) жүйелер жасалынып жатыр. Олар бірыңғай командалар жүйесі арқылы бір форматты пайдалана отырып мәтін редакторын, электрондық кестелерді, графикалық редакторды, мәлімеггер базасын басқару жүйесін, калькуляторды және тағы басқаларды біріктіріп, бір интерфейс арқылы осылардың барлығын да пайдалану мүмкіндігін береді. Біріктірілген жүйелердің ішінде кең таралып, белгілі болғандарына Framework, Symphony, Master және т.б. жатады. Мүны өзі қоғамымызда информацияландыру процестерін дамытудың негізі болады деп толығынан айта аламыз. Операциялық жүйелермен жұмыс істеу негіздері

Бұрынғы компьютерлерде кең тараған MS-DOS операциялық жүйесі болатын. Бұл жүйе бір адамның жұмыс істеуіне арналған және ол бір мезгілде бір ғана мақсатты жүзеге асыратын және оның жедел жады не бары 640 Кбайтқа тең болатын. Бұл жүйенің ең соңғы варианттары қолданбалы программаларға бір Мбайттан артық жедел жадын қолдануға және программалардың бірінен екіншісіне ауысуының мүмкіндігін беретін сервистік программалармен толықтырды.

Сондықтан бұл жүйемен тек қана маман программалаушылар тікелей жұмыс жасай алады, ал басқа кез келген адам компьютермен қалауынша жұмыс жасай алмады. Осыдан барып, адам мен операциялық жүйе арасындағы байланысты жеңілдету үшін әр түрлі жүйелік қабықшалар (қоршаулар) пайда болды. Олардың ішінде ең кең тарағаны NORTON COMMANDER болды

80-ші жылдардың ортасында MS-DOS операциялық жүйесін MS фирмасы ІBM сияқты компьютерлерге арналған көп мақсатты операциялық жүйелермен алмастырды, олардың бірі WІNDOWS операциялық жүйесі болды. Кейін WІNDOWS графикалық ортасының жаңа версиясы WІNDOWS 3.1 бірте-бірте бұрынғы мәтіндік программалық қоршауларды қатардан ығыстырып шығарды. Бұл ортаның 80486 сериялы процессордың шығуына байланысты графикалық мүмкіндігі мол WІNDOWS 3.1 және WІNDOWS 3.11 версиялы ОЖ жүзеге асырылды. Осылайша WІNDOWS 95, WІNDOWS 98, WІNDOWS 2000 және WІNDOWS NT операциялық жүйелері пайда болды. Қазіргі операциялық жүйелердің мүмкіндіктері MS-DOS жүйесіне қарағанда өте жоғары. WІNDOWS жүйесінің негізгі функциялары

Кез келген операциялық жүйе сияқты Wіndows келесі мәселелердің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:

- компьютерлердің барлық аппараттық құрал-жабдықтарын басқару;- файлдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;- қолданбалы программаларды іске қосу.

Сонымен қатар Wіndows жүйесінде:- бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін;- әр түрлі программалар арасында мәліметтер алмасуды;- масштабталатын шрифтерді қолдауды;- мультимедиа мүмкіндіктерін пайдалануды;- бырыңғай анықтамалық жүйе жұмысын қамтамасыз ете алады.

WІNDOWS жүйесінің негізгі ұғымдары

WІNDOWS жүйесінің ең негізгі ұғымдарының бірі – Терезе болып табылады. WІNDOWS сөзінің нақты аудармасы «терезелерң деген сөзді білдіреді.

Терезе дегеніміз – экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, мұнда әртүрлі программалар орындалады, кез келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және басқару іс-әрекеттері жүргізіледі. WІNDOWS терезесі экранды толығымен, жартылай немесе белгілі бір бөлігін ғана қамтуы мүмкін. Терезенің периметрі бойынша өтетін тік және көлденең сызықтарды - терезе шекаралары деп атаймыз. Терезенің жоғарғы жағында тақырып

жолы орналасады. Тақырып жолына сол жағында жүйелік меню түймешіктері, ал оң жағында терезенің аймағын өзгертуге арналған түймешіктер орналасақан. Тақырып жолынан төменірек меню жолы бар, ал одан төмен орналасақан төртбұрышты аудан терезенің жұмыс аймағы деп аталады. Мұнда әртүрлі ақпараттар болады: айталық, орындалатын программа, өңделуге арналған мәліметтер, басқа кішігірім терезелер және т.б.

Экран бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш түрлі болады:- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;- қалыпты күйдегі терезе, ол экранның белгілі бір бөлігін алып тұрады;- пиктограмма(белгі) түрінде, яғни терезе кішірейтіліп белгіге айналған.Шартбелгі дегеніміз - бұл экран бетіндегі кішірейтілген бейне ол дисплей

экранындағы программаны, терезені, функцияларды, файлдарды және т.б. мәліметтерді бейнелеп тұруы мүмкін. Экранда келесі түрдегі шартбелгілер кездеседі:

- қосымша (қолданбалы) программалр шартбелгісі; - белгілі бір топтар шартбелгісі;- функциялар шартбелгісі;Жарлықтар (shortcut) дегеніміз – белгілі бір объектімен тікелей қатынас жасауды

іске асыратын командалық файл.Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желідегі дискінің ішіндегісін көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан программаларда іске қосуға, файлды жылдам ашуға болады және т.б. Жарлықты пайдаланғанда негізгі объектілердің өздері (файлдар, каталогтар және т.б.) өз орындарында ешбір өзгеріссіз тұрады. Ал сол объектілермен қатынас жасау shortcut файлында сақталған ақпараттың көмегімен іске асырылады

Бумалар (folder) дегеніміз – экранда каталогтарды (WІNDOWS 98) және программалық топтарды (WІNDOWS 3.1) белгілеу үшін қолданылады. Мұның мағынасы: каталог пен программалар тобы белгілі бір объектілерді орналастыруда қолданылатын контейнер болып табылады. Бума – каталог, директорий ұғымының баламасы болып табылады. Каталог – ол файлдарға арналған контейнер, программалық топ – жеке программаларға арналған контейнер тағы с.с. Мұндац контейнерлер әр объектілер үшін әртүрлі болуы мүмкін. Бірақ, олармен атқарылатын амалдар біртектес бола береді (Мысалы, жою, көшіру және т.б.).

Дәріс №4. ЭВМ-НІҢ АРХИТЕКТУРАСЫНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮСНІКТЕРІ

Тізбекті қатынасты жады. Жадына ұйымдастыру тәсілдері. Жадының көлемін ұлғайту тәсілдері. Дербес компьютерді бағдарламалық қамтамасыз ету.Қазіргі заманғы бағдарламалық қамтамасыз ету (БҚ)-компьютерде ақпаратты автоматтандырып өңдеуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін бағдарламалар жиынтығы. Мақсаты мен жүзеге асыратын қызметтеріне қарай кез келген бағдарлама екі топтың біріне: БҚ-ның жүйелік (жалпы) және қолданбалы (арнайы) тобының біріне жатады.Жүйелік БҚ-ға:

операциялық жүйелер мен оларды пайдалану интерфейсі; бағдарламалау жүйелері; техникалық қызмет көрсету бағдарламалары жатады.

Негізгі жады

ПЗУтұрақты е.с.қ.

ОЗУоперативтіе.с.қ.

Сыртқы жады

НЖМДҚатты магниттік диск жетегі

СНГМДИілгіш магнитті диск жетегі

Математикалық соопроцессор

микропроцессор

Арифметикалық логикалық

Инт

ерф

ейст

ік ж

үйе

Микропроцессор- дербес компьютердің орталық блогы болып табылады. Ол машинаның барлық блогының жұмыстарын ұйымдастыру, басқару үшін арналған. Микропроцессор құрамына; арифметикалық логикалық құрылғы, микропроцессорлық жады, басқару құрылғысы, интерфейстік жүйе енеді.Басқару құрылғысы-машинаның барлық блоктарына көрсетілген уақыт мезгілінде басқару сигналдарын жібереді. Кейде оны басқару импульстары деп те атайды. Ондай импульстарды ол тактілік тактілік импульстар генераторынан алады.Арифметикалық логикалық құрылғы.Сандық және символдық информациялар мен арифметикалық және логикалық операциялар жүргізеді.Жалпы дербес компьютердің типі онда оналастырылған микропроцессордың үлгісімен анықталады.Мысалы, алғашқы шығарылған 8086,8088 номерлі IBM PC компьютерлерінде INTEL фирмасы дайындаған осы үлгілі 16 разрядты микропроцессорлар пайдаланылды. Олардың адрестік шинамен интерфейсі 20 разрядты және осыған сәйкес ОЕСҚ-ң көлемі 1 мбайт болатын.

Жүйелік шина таймер

Видео адаптер

Принтер адаптері

Желілік адаптер

Байланыс каналы

Микропроцессорлық жады

Басқару құрылғысы

Пернетақта интерфейсі

пернетақта

монитор

принтер

ОЕСҚ (оперативті есте сақтау құрылғысы)- арифметикалық-логикалық операцияларды орындау алдында және орындау процесінде берілгендер мен программалар уақытша сақталатын ішкі жадтың негізгі бөлімі. Оның көлемі адрестік шинаның разрядтылығына байланысты. Кестеде IBM PC типті кейбір компьютерлердің шығарылу жылдары микропроцессорларының үлгілері мен разрядтылығы, ОЕСҚ-ң сыйымдылығы көрсетулі.

№ жыл Компьютер типі

Микропроцессор үлгісі

разрядтылығы Адрестік шинаның разрядтылығы

ОЕСҚ

1 1981 IBM PC, PC, ХТ

8086,8088 16 20 1 Мбайт

2 1983 IBM PC, АТ 80286 16 24 16 Мбайт

3 1985 IBM PC, АТ 80386,80386 DX 32 32 4 Гбайт

4 1989 IBM PC, АТ 80486,80486 DX-50

32 32 4 Гбайт

Компьютер жұмысының жылдамдығы үшін, оған балама етіп, электрондық схемалардың жұмыс ритмін ұйымдастыратын электр импульстерінің тактілік жиілігі алынған. Импульстің көзі – түрлі сигналдар арасындағы үзілістерді ұйымдастырушы микросхемадан тұратын импульс генераторы (генератор-өндіруші). Кәзіргі кездегі кәсіби компьютерлерде пайдаланылатын микропроцессорлар, типіне қарай, 4-50 МГц шамасындағы тіпті 100МГц тактілік жиілікпен жұмыс істей алады.(1МГц=1000000такт/с).

Математикалық амалдарды орындауға арналған қосымша процессор да бар. Одан бөліп көрсету үшін біріншісін орталық процессор деп атайды.Орталық процессор- ЭЕМ негізгі блогы, оның негізінде деректерді өңдеу және нәтижені есептеу жүреді.Әдетте орталық процессор бірнеше аппаратура бағанын ұсынады және температурасы, ылғалдылығы қалыпты электромагниттік өтулерден және шаңнан сақталған жеке жерде орналасады.

Дәріс №5. ЕСЕПТЕУДІҢ АЛГОРИТМДІК ШЕШІМІ, АЛГОРИТМДІК КҮРДЕЛІЛІКТІ ТАЛДАУ

4.1 Алгоритм және оның қасиеттері. алгоритмнің формальды орындалуыАлгоритм – математика мен есептеу техникасының ілгері ұғымдарының бірі.

Күнделікті тұрмыста алгоритмдерді кең түрде қолданамыз. Мысалы: Сандарды қосу - қосу алгоритмі деп аталатын қосу ережесі бойынша орындалады. Бізге квадрат теңдеудің түбірлерін табу алгоритмі, ауданды есептеу алгоритмі т.б. белгілі.

Сонымен, алгоритм – еркіндікке жол бермейтін нақты жарлық, яғни есептерді шығару тәсілі немесе есептерді шығару тәсілдерінің математикалық көрінісі. Алгоритм ұғымының мәнін ашатын негізгі қасиеттері мен ерекшеліктері туралы қысқаша мағлұматтар келтірейік.

1-ден: алгоритм (дискретті) информациялармен атқарылатын әрекеттерді тағайындау және өрнектеу үлгісі, олай болса, алгоритмге тиісті әрекеттер де үздікті. Бұл қасиет орындалатын іс-әрекеттің қатаң түрде бірінен кейін бірінің орындалуы болып табылады;

2-ден: алгоритмнің бірмәнділігі немесе түсініктілігі - әрбір ұйғарым бірмәнді түсіндірілуі керек;

3-ден: алгоритмнің анықтығы – барлық ұйғарымдар, жарлықтар атқарушыға анық болуы қажет;

4-ден: алгоритмнің жалпылығы – көпшілікке бірдейлік қасиеті, яғни бастапқы мәліметтер мәнінің жиынына арналған есептерді шығару мүмкіндігі.

5-ден: алгоритмнің нәтижелілігі - қадамдардың шектелген санынан кейін қажетті қорытынды алу мүмкіншілігі.

Әрбір алгоритм біршама бастапқы мәліметтердің болуын талап етеді және белгілі бір іздеген нәтижені алуға жеткізеді. Мысалы, қосу алгоритмі үшін бастапқы мәліметтерге қосылғыштар (сандар) жатады да, ал нәтижесі қосынды болады(ол да сан). Бұдан әрбір алгоритм дегеніміз – бұл бастапқы мәліметтерді пайдаланып, іздеген нәтижеге жеткізетін іс-әрекеттердің тізбегінің дәл орындалуы жөніндегі ереже. Мұндай әрекеттер тізбегінің орындалуы – алгоритмдік процесс, әрбір әрекет оның қадамы. Сонымен қатар, біз ЭЕМ-де есептерді шешу кезеңдерінің құрылымын келесі түрде береміз:

Алгоритмнің формальды орындалуы. Алгоритмнің формальды атқарылуын кесіндінің ортасын табу, ойлаған санды табу алгоритмдерін құру мен оларды атқару негізінде түсіндіруге болады.

Алгоритмнің формальды атқарылуы – бұл келесі үш ұғымның өзара байланысына байланысты: бастапқы ақпарат (есеп шарты) – алгоритм сипаты (есепті шешу процесі) – атқарушы. Есеп шарты ұғымы бізге бұрыннан таныс. Ал, есепті шешу процесі біз пайдаланатын мысалдарда екі кезеңнен тұрады:

1-ші кезең - алгоритмді құру;2-ші кезең - алгоритмді атқару.1-ші кезең атқарушыдан шығармашылықпен жұмыс жасауды талап етеді және

атқарушы тек адам болуы шарт. Ол адам алгоритм құруды қажет ететін саладан терең білімді, әрі берілген есепті тиянақты талдай білетін және алгоритм мен (командаларының да) құру әдістерін жетік меңгерген болуы тиіс.

2-ші кезең - атқарушыдан алгоритм командаларын формальды атқаруды талап етеді, яғни есепті шешу алгоритмі дайын болса, оны атқару ешқандай ойлау процесін қажет етпейді, тек алгоритм командаларының дәлме-дәл орындалуына саяды. Міне осы жағдайда алгоритмді атқару міндетін адамға емес, машинаға жүктеуге болады.

Атқарушы берілген алгоритм бойынша есептің шешімін табу үшін, әрбір алгоритм командасы атқарушының командалар жүйесіне енуі қажет.

Команданың атқарушыға түсініксіз болу себебі, атқарушының қажетті білімінің болмауымен байланысты. Мысалы, 4-ші сынып оқушысына квадрат теңдеуді шешу алгоритмі түсініксіз. Өйткені квадрат теңдеудің түбірлерін табу туралы оның әлі білімі жоқ. Қажетті құралдардың болмауынан команданың орындалмауы мүмкін. Мысалы, логарифмді есептеу командасы 10-сынып оқушысына түсінікті болғанымен қолында логарифмдік сызғыш, инженерлік микрокалькулятор немесе логарифмдер таблицасы болмаса, команданы орындай алмайды. “Түсінікті”- команда орындалмауы мүмкін. Мысалы, егер бөлгіш 0-ге тең болса, “Бөлуді орындау керек”- командасы орындалмайды. Осылардың бәрі алгоритм әрқашан да оны атқаруға қабілетті арнайы атқарушыға негізделіп құрылуы керектігін дәлелдейді, яғни атқарушының командалар жүйесі берілген алгоритмнің барлық командасын өзіне қамтуы тиіс.

Сонымен алгоритмдеу дегеніміз – кез-келген есептерді шығару үшін программа құру барысында қандай да бір ережелерге қасиеттерге сүйене отырып, оның орындалу ретін рет-ретімен жазу. Мысалы:

”Cтуденттің сабаққа келу” - алгоритмін құру:

1) ояну;2) бет-қолын жууы;3) ертеңгі ас ішуі;4) киінуі;

5) көлікке мінуі;6) оқу ғимаратына келуі;7) киім өткізуі;8) аудиторияға кіруі және т.б.

Алгоритмдер және берілу тәсілдері

Алгоритмдер келесі үш түрде беріледі: қара сөзбен, графиктік және аналитикалық.Жоғарыда келтірілген “Cтуденттің сабаққа келу” – бұл алгоритмнің бұл қара сөзбен

берілуіне мысал бола алады.Алгоритмді графиктік түрде құру үшін блок- схемаларды құрудың негізгі элементтері

болып табылатын келесі түріндегі геометриялық кескіндер қолданылады:

- - алгоритмнің басы және соңын білдіреді;

- - ерілген мәліметтерді енгізу және нәтижені шығару;

- - меншіктеу немесе әрекетті орындау;

- берілген шартты тексеру;

- - қайталану командасы.-Алгоритмдерді жобалауда қазіргі технологиялардың негізгі әдістері:

Құрылымдық жобалау әдісі. Кез келген алгоритм үш базалық құрылым комбинацияларынан тұрады:

- сызықтық алгоритм;- тармақталу алгоритмі;- қайталану алгоритмі;

Сызықтық алгоритмдер дегеніміз – іс-әрекеттің қайталанбай бірінен соң бірінің тізбектеле орындалуы;

Тармақталу алгоритмі - іс-әрекеттің орындалуы қандай да бір шартқа тәуелді орындалады ал, кейбір іс-әрекеттер өтіп кетуі де мүмкін;

Қайталану алгоритмі дегеніміз –бір немесе бірнеше іс-әрекеттің бірден көп рет орындалуын айтамыз.Алгоритм жазбасының пішіні мынадай түрге енеді:      Алг алгоритмнің аты (түрлері көрсетілген алгоритмдер және    нәтижелер тізімі)           Басы түрлері көрсетілген аралық шамалар тізімі                      Енгізу                                Командалар сериясы                      Шығару           Соңы      Айнымалы шамаларды жазу үшін алгоритмде шаманың атымен аталатын белгілеулерді пайдаланылады. Шаманың аты әріптерден, әріптер мен сандардан, сөздерден тұруы мүмкін.    Шамаларды түрлері бойынша сандық және мәтіндік деп бөлінеді.

ДӘРІС №6. БАҒДАРЛАМАЛАУ ТІЛДЕРІМЕН ТАНЫСУПрограммалау тілдерінің даму тарихы, кезеңдері

Дүние жүзіндегі алғашқы програмисті Аду Лавлейс болып табылған. Ол аналитикалық машинаны бағалай біліп өте жоғары баға берген. Программалау тілдер тарихында революция кезеңі болып арнайы символдар көмегімен машина командасын кодтау жүйелері табыла бастаған. Кодтау жүйесін Пенсилвания университетінің қызметшісі Джан Маучли ұсынған. Маучлидің ұсынған кодтау жүйесі өзінің қызметкері Грейс Мюррей Хопперді қызықтырады. Ол бүкіл өмірін компьютермен программалауға арнаған. Хоппер әлемнің алғашқы үлкен цифрлық (сандық) компьютерінің әлемдегі үшінші программисті болып табылады. Компьютерлік ғасырдың таңында машиналық код адам мен компьютердің жалғыз құралы болып табылады.

Компилятор және интерпретаторлар 1951 жылы Дүние жүзіндегі алғаш компиляторды құрастырған. Бұл терминді

Хоппер өзі енгізген. Хоппер копилия торы біріктіру командаларының функциясын орындаған және транциляция кезінде подпрограмма компьютер жадының бөлінуінің жоғары дәрежедегі командаларының машина кодына түрленуі.1954 жылы Хоппер өзінің тобымен программалау тілі және компилятордан жүйе құраған ол кейіннен МАТН-МАТLС атына ие болды. 1958 жылы FLOW-MATІC компилятор дүниеге келеді. Фотран ғылыми қосымшаларға арналған тен. FLOW-MATІC –сауда мәліметтер есебін өңдеудің алғашқы тілі болып табылған. Бұл салада жұмыс істеу Кобал тілінің құрылуына апарған 50ж. ортасы программалау саласында дамыған процесс кезі болып сипатталады. Машина командаларанда программалаудың ролі (қызметі) азая бастады. Жаңа типтері пайда бола бастады.

1954 жыды ABN программистер тобымен құрастырған ең алғаш Фотран тілі дүниеге келді. 60 жылдарында Дармутск колледжінің математика факультетінің қызметкері Томос Курц және Джон Кемени ағылшын тілінің жай сөздерінен тұратын ерекшелінген жаңа программалау Бейсик тілін шығарды. Бейсик тілі 1964 жылы дүниеге келді. «Жаңа тілід бастауыштарға арналған универсалды символдық кодң деп атаймыз. Бүгінгі таңда универсалды бейсик тілі дүние жүзінде Э.Е.М. қолданушылардың арасында кең тарады. Вейсик тілін персаналды (дербес).Компьютердің құрылған тілі ретінде қолдана бастады.Оны салада 70 жылдарда кеңінен пайдалана бастады.Программалау тілдерін әр түрлі салада қолдануға болады.Олардың таңдауы тұтынушыға ыңғайлы болғанымен берілген есепке және компьютерге жарамдылығымен анықталады.Есептер компьютерге әр түрлі болып беріледі.

Стандартты функциялар мен процедураларСтандартты функциялар мен процедуралар программалау тілінің құрамына кіреді.

Паскаль тілі программа жазылу барысында жиі қолданылатын көптеген стандартты функциялар мен процедуралармен қамтамасыз етіледі. Функция деп – аты бар және нәтижеден (мәнінен) тұратын инструкциялардың тізбегін айтамыз. Функцияның мәні оның атымен байланысты. Сондықтан да функциялардың аттарын өрнектерде пайдаоануға болады. Функцияны жариялау келесі түрде болады:Меншіктеу операторы       Меншіктеу   операторы   барлық   тілдерде   пайдаланылатын негізгі оператор болып табылады.       Меншіктеу операторының жалпы жазылу түрі төмендегідей:W:=Е.        Мђнда: W - айнымалы атауы, ":=" меншіктеу белгісі, Е-арифметикалық өрнек.

      Мысалы: К:=19.36; М:="завод";Џ1:=3.5+sqrt(sqrt(x)+1);Y1:=3.5+sіn(x)Бос оператор       Бос оператор ешқандай да амал орындамайды. Бос оператор қалдырылып кеткен (жоқ оператор) оператордың орнын белгілеу үшін пайдаланылады. әдетте бос оператор орнына нүктелі үтір ";" қойылады. Мысалы:S:=А;  R:=5;М:=19.36;Мұнда үшінші оператор бос оператор болады.Мәліметтерді  енгізу операторы      Енгізу операторы READ (READ-ағылшынша оқу дегенді білдіреді) пайдаланылады.      Енгізу операторының жалпы тџрі (форматы) төмендегідей:READ(а1,а2,...n);      Мұңдағы а1,а2,...,аn - айнымалы атаулары, оларды енгізу операторының параметрлері деп те атайды.Мәліметтерді шығару операторы     Паскаль тілінде нәтижені экранға шығару үшін WRІTE (жазу) операторы пайдаланылады:WRІTE(а1,а2, ...,аn);      Мұндағы а1,а2,...,аn - жай айнымалылар немесе апострофтар ішіне алынған символдар тобы болуы мүмкін. Мысалы, егер В=17.15 болып, WRІTE ('В =', В)командасы орындалғанда, экранда В=17.15 дерегі көрінеді.Нақгы сан үшін формат екі саннан тұрады:І-сан - санға берілетін барлық орын,ІІ-сан - үтірден кейін алынатын бөлшек бөлік саны.

Деректер қоры ақпараттық жүйелердің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ақпараттық жүйелер өз алдына басқару функциясын орындау үшін әр алуан деңгейдегі жұмысшыларды ақпаратпен жабдықтайтын объект туралы ақпаратты жинау, тасымалдау, қайта өңдеу бойынша қатынас жүйесін білдіреді.

Деректер қоры - деп компьютер жадында сақталған, арнайы түрде ұйымдасқан өзара байланысқан мәліметтер жиынын айтады.

Ақпараттық жүйелердің мысалына : банктік жүйелер, кәсіпорындарда автоматты түрде басқару жүйелері, авиация немесе теміржол билеттерін мейрамхана нөмірлерін алдын ала белгілеу және т.с.с. жатады.Деректер қорының түрлері мен модельдері

Иерархиялық модельдерді – мәліметтер арасындағы байланысты реттелген графтар арқылы сипаттауға болады. Қандай да бір программалау тілінде иерархиялық деректер қоры құрылымын сипаттау үшін тармақ мәліметтер типі пайдаланылады.

Желілік – мәліметтердің желілік моделі мәліметтер элементтерінің еркін графтар түріндегі өзара байланысын білдіреді. Желілік деректер қорының схемасын сипаттауға 2 тип пайдаланылады : жазба және байланыс. Реляциялық – мәліметтердің реляциялық моделін ІВМ фирмасының қызметкері Эдгар Кодд ұсынған және ол қатынас ұғымына негізделеді.

Қатынас деп картеж деп аталатын элементтер жиынын айтамыз. Қатынасты бейнелеудің көрнекі формасы 2 өлшемді кесте болып табылады.

Деректердің реляциялық моделі Кестелерді байланыстырудың негізгі және қосымша кестелері болады. Негізгі және қосымша кестенің байланыс өрістері қалай анықталуына тәуелді. Жалпы жағдайда 2 кесте арасында келесі 4 негізгі байланыстар түрі орнатылуы мүмкін: 1:1, 1:К, К:1, К:К.

Сұраныстардың теориялық тілдері. Реляциялық есептеулер Қарастырылатын мәселелер: Сұраныстардың теориялық тілдері. Реляциялық

деректер қорын басқару жүйесінде қатынастарға амалдар орындау үшін Эдгар Кодд ұсынған тілінің 2 тобы пайдаланылады:

- реляциялық алгебра- реляциялық есептеу.

Қатынастарға орындалатын амалдарды 2 топқа бөледі:1-ші топты жиындарға қолданылатын амалдар құрайды. Олар: біріктіру , қиылыстыру, шегеру,бөлу,декарттық көбейту. 2-ші топты қатынастарға қолданылатын арнайы амалдар. Олар: жобалау, біріктіру және таңдау. QBE және SQL тілдері жөнінде мағлұматтар

Мазмұны : QBE және SQL тілінің сипаттамасы. Қарастырылатын мәселелер: Базада сақталынған мәліметтерді қолымен бар

деректер қорының басқару жүйесімен кестедегі мәліметтерді біртіндеп қарап және жөндестіру арқылы өңдеуге болады. Сұраныс – сақталынған мәліметтерді өшіру немесе модификациялау, таңдау бойынша амалдарды анықтайтын арнайы түрде сипаттайтын талап болып табылады.Сұраныстарды орындау нәтижесі жауап деп аталатын жаңа кесте немесе жаңартылған кесте болып табылады

Программалы-аппаратты қамтамасыз ету әдістері. Желілердегі аппараттық жүйелер

Мазмұны : Программалы-аппаратты қорғау жүйелеріне мысалдар келтіру. Клиент-сервер архитектурасы. Іnternet және Іntranet-тегі аппараттық жүйелер.

Қарастырылатын мәселелер: Программалы-аппаратты қамтамасыз ету әдістерінің негізгі ұғымына желілер жатады.

Желілер жергілікті (локальді) және глобальды деп бөлінеді. Желілердегі программалы қамтамасыз етуді 2 топқа бөлуге болады:

- компьютер салаларымен басқару- компьютерлер арасында мәліметтер алмасуын басқару.

Ақпараттық жүйелердін тиімді жұмыс жасауы олардын архитектурасына байланысты болады. Қазіргі уақытта клиент-сервер архитектурасы перспективті. Бұл архитектура коорпаративті деректер қоры және дербес деректер қоры қосатын компьютерлік желі. Соған қатысты бұл архитектура таратылған деректер қорының бар болуын шамалайды. Коорпаративті деректер қоры компьютер серверде, ал дербес деректер қоры коорпаративті деректер қорының клиенттері болып табылатын бөлімдер қызметкерлерінің компьютерлерінде орналасады. Ақпараттық жүйелердің клиент-сервер архитектурасы бойынша ұйымдасуының артықшылығы орталықтардан сақтау, қызмет көрсету үйлесімдігі, жалпы коорпаративті ақпарат ұйымы болып табылады.

ДӘРІС №7. ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР МЕН ЖЕЛІЛЕРДІҢ НЕГІЗДЕРІКомпьютерлік желілер. Интернет жөнінде негізгі түсініктер

Ақпаратты бір компьютерден екінші компьютерге тасымалдау үшін дискет қолданылады. Бұл әдіс өте тиімсіз /ыңғайсыз/. Егер ақпарат көлемі өте үлкен болған жағдайда ол ақпаратты дискетпен тасымалдау  іс жүзінде мүмкін емес.  Ең тиімдісі, бірнеше компьютерлерді кабель арқылы жалғап, бірлесіп жұмыс істеуге мүмкіндік беру. Компьютерлерді бұлай жалғастыру компьютерлік желі деп аталады.  Компьютерлік желі - бұл әртүрлі ресурстарды (программалар, құжаттар және принтерлер) бірге пайдалана алатын, бір-біріне жалғасқан компьютерлер  тобы.            Компьютерлерді желіге ондағы ресурстар мен ақпарат алмасуды бірге пайдалану үшін жалғайды. Компьютер ресурстары: ақпараттық және  техникалық болып

екіге бөлінеді. Ақпараттық ресурстарға - программалар мен мәліметтер, ал техникалық ресурстарға - принтерлер, модем, сканерлер жатады.       Компьютерлік желі

Компьютерлік желілерді пайдалану:Һ ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;Һ желінің бір ДК-де сақталу есебінен бір ақпараттың /көшірмесі пайда болуының/ қосарлану мүмкіндігінің жойылуы;Һ ақпарат сақталу сенімділігінің жоғарылауы;Һ ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;Һ ұйымның бөлімшелер мен қызметкерлері арасындағы  жедел жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Компьютерлік желілерді аппарттық-программалық қамтамасыз ету   Байланыс арналарының сипаттамасы. Әртүрлі физикалық ортадағы желі объектілерінің қарым-қатынас процесі  байланыс арналары арқылы жүргізіледі.       Байланыс арналарының ең негізгі сипаттамасы:

-желіде 1 секунд ішінде жіберілген мәліметтерді жіберу жылдамдығы ақпараттың бит санымен анықталады,

- сенімділік (ақпарпатты еш нұқсансыз, жоғалтпай жеткізу мүмкіндігі);- құны (бағасы);- дамуы болып табылады.

  Телефон желісіне қарағанда электр кабель байланысының жылдамдығы жоғары. Виттік жұп кабелі әрі арзан,  әрі мәліметтерді тарату жылдамдығы жоғары, бірақ, кедергілерден қорғалмаған. Коаксиалды (экрандалған) кабель ең күшті кедергі сақтандырғыш болып табылады.  Кәдімгі телефон арналарына қарағанда электр кабельдерін пайдалану қымбатыраққа түседі. Сол себепті өте алыс емес қашықтыққа (жергілікті желілерде) электр кабельдері қолданылады. Оптоталшықты волоконды кабель - бұл байланыстың ең жақсы тџрі, бірақ ол өте қымбат (оның құны өте жоғары).Каоксиалды кабель. Интернет желісіне қосылу

Іздеуді ұйымдастыру       Шексіз көптеген ақпарат беттеріндегі ақпараттар ағымынан керекті ақпаратты іздеу кез-келген Интернет желісінің пайдаланушылары үшін өте маңызды. Интернет желісі өте жылдам дамуда, сол себепті  жүз миллиондаған Web-беттері мен файлдардың арасынан керекті ақпаратты табу қиындап барады. Керекті ақпаратты іздеу үшін арнайы іздеу серверлері пайдаланылады, олар Интернеттің  он миллиондаған сервелерінде сақталынып тұрған Web-беттер мен файлдар туралы азды-көпті ақпараттардан тұрады.       WWW жүйесінде іздеуді келесі жолдармен ұйымдастыруға болады:

Һ гипербайланыс бойынша навигация;Һ адрес бойынша іздеу;Һ іздеу серверлерін пайдалану.

    Гипербайланыс бойынша навигация - серверлер ішінде немесе басқа серверлерге керекті ақпаратқа гиперсілтеме бойынша көшудің есебінен кіруге мүмкіндік алатын   Web-серверді дұрыс таңдаумен шектеледі.       Адрес бойынша іздеуде керекті ақпарат орналасқан ақпараттық беттің электрондық адресі енгізіледі. Гиперсілтемеге өту керек болмағандықтан, іздеудің бұл тџрі жылдамырақ жұмыс істейді.

       World Wіde Web  гипермәтіндік жүйеде  ақпартты іздеу процесінде іздеу серверлері пайдаланылады, іздеу серверінің кілттік сөзі (ізделініп отырған ақпараттың негізгі сөзі) қатесіз  енгізілуі керек. Нәтижесінде іздеу шартын қанағанттандыратын Web

беті мен  серверлер тізімі шығады. Тек керекті құжат немесе сервер таңдалғаннан кейін ғана  керекті ақпаратқа өтуі мүмкін.

Ақпарат қорғау дегеніміз – ақпарттың машиналық тасымалдаушы да сақталатынын қамтамасыз ету және оған бекітілмеген рұқсатты болдырмайды.

1) Резервтеу қажеттілігі әртүрлі жағдайлардан туады. Мысалы, қатты диск толығымен тролып қалуы мүмкін, оған жаңа ақпарат жазу үшін ескіні бұзу керек немесе компьютермен жұмыс жасауда дискіде ақпарат толылығымен бұзылуы немесе бүлінуі жүруі мүмкін. Ол келесі әр алуан себептерден болуы мүмкін: - компьютерлік вирустардың әрекет етуі; - файлдармен дұрыс әрекет орындамау немесе файлды кездейсоқ жою; - дискіні немесе қатты диск дисководының физикалық бұзылуы; - кейбір адамдардың әдейі әрекет етуі;Файлдарды резервтеу файлдарды бір компьютерден 2-ші компьютерге (егер олар желіге қосылмаса) ауыстыру кезінде пайдаланылады. Файлдарды резервтеу деп ақпарат машиналық тасымалдаушыда олардың көшірмесін құруда және резервтелген файлдарда өзгеріс болған жағдайда оны жүйелі түрде жаңарту айтылады..Бұл әдісте резервтеу бір немес бірнеше файлдарды немес ыайлдық құрылымды қарапайым көшіру болып табылады. Бұл әдістің негізгі ерекшелігі көшірмені қолданбалы программаларда ешқендай бейнелеусіз пайдалана беріледі. MS-DOS қарапайым көшіру Copy, Xcopy,Dіsccopy командалар көмегімен орындалады. Файл резервтеу деп жеке файлдар, файлдар топтамасы, файлдық құрылымның немес басқа ақпарат тасымалдаушы барлық дискінің резервтік көшірмесін жылдам алу түсіндіріледі. Қолданбалы программаларда резервтелген файладарды пайдалану үшін оларды алдын ала сақталған файлда ашып алу керек. Резерв файлдарын ашып алу прцесі файлдарды қалпына келтіру деп аталады. Файлдарды резервтеу және қалпына келтіру үшін бір-біріне ұқсас 2 программалық өнім: MS фирмасының MS Backup утилитасы және Symantee фирмасының NortonBackup утилитасы пайдаланылады. MS Bascup утилитасын 2 вариантта пайдалануға болады:

- MS-DOS ортасында жұмыс жасау үшін MS Backup for MS-DS утилитасы пайдаланылады;

- Wіndows ортасында жұмыс жасау үшін MS-DS for Wіndows утилитасы пайдаланылады;

MS Bascup утилитасы:- Дискетадағы, қатты дискідегі және ақпарат тасымалдаушы басқа құрылғыларда

сақталатын файлдарды сығу (архивтеу, компрестеу);- Өлшемі, сыйымдылығы 1 дискетадан асып кететін файлдарды резервтеу;- Файлдардың резервтік көшірмесін негізгі (түп нұсқамен) файлмен салыстыру;- Дискінің файлдық құрылымындағы орнын сақтап қалуға мүмкіндік жасайды;

MS DOS –та утилита жұмысқа MS Bascup командасының көмегімен жүктеледі, ал MS BascupBackup for Wіndows утилитасы Bascup пиктограммасы немесе MW Bascup программасы жүктеледі.Архивтелген файлдар көшірмесінің негізгі ерекшелігі ақпаратты машиналық тасымалдаушыда кішірейтілген архивтік көшірмесін алу мақсатында файлдарды сығу болып табылады. Осындай резервтеуде бір немес бірнеше сығылған файлдар жиынтығын білдіретінбір архивті файл құрылады. Сығылған файлдың өлшемі файл түп-нұсқадан 2 ден-10 есе аз болады. Оның сығылу дәрежесі 1-ден файлдың типімен, 2-ден архиватор программасына тәуелді. Көп сығылатын деректер қоры, текстік файлдар, ал аз сығылатын программалық файлдар (exe, com).

Файлдарды архивтік файлдарға жазу процесі- архивтеу (жинақтау), ал файлды архивтен шығару – разархивация (ашу) деп аталды, ал архивті файл архив болып табылады. Файлдары архивтеуді архиватор- программалар және NC проргаммалық қабықшасының көмегімен орындауға болады. Архиватордың атқаратын функциялар:

- файлды архивке орналастыру;- файлды архивтен шығару;- архив мазмұнын қарау;- файлдарды архивке жіберу және архивтен шығару (жіберуден кейін файл өшіп

қалады);- каталогтарды архивтеу;- архивтігін толықтығын тексеру;- бұзылған архивтерді қалпына келтіру;- пароль көмегімен архивтерді қорғау;

MS-DOS ортасында жұмыс жасайтын архиватор-программалар ARJ, PKZІP/PKUNZІP және RAR Wіndows ортасында жұмыс жасау үшін WіnZіp, WіnRar архиваторларын пайдалануға болады.Файлдарды қалпына келтіру Дискіден қате өшірілген, файлдық құрылымда логикалық қателердің пайда болу салдарынан бұзылған (бүлінген), логикалық дискіде деффект пайда болудан бұзылған файлдардықалпына келтірудің бірнеше тәсілдері бар. Осы мақсаттар үшін MS-DOS, Norton Utіlіtes пакетініңжәне Wіndows 95 қызметші программаларның утилиттері пайдаланылады. Файлдарды қалпына келтіру деп файлдардың бастапқы мазмұнын бастапқы формада қайта құру түсініледі. Файлдарды қалпына келтірудің нақты жағдайы резервті көшірмелерден файлдарды шығару, архивтен шығару және «прогрң вируспен бүлінген файлдарды «емдеуң болып табылады. Дискідегі файлдардың сақталғандығын қамтамасыз ету үшін және қалпына келтіру үшін жүйелі түрде профилактикалық жұмыстар жүогізу керек, яғни:

- дикілерді дефрагментациялауды орындау;- дискілер бетін тестілеуді орындау;- дискідегі бос жад көлемін бақылау;- дискілердің файлдық құрылымынң бүтіндігін тексеру;

Файлдарды және дискіні дефрагментациялау үшін MS-DOS –та DEFRA 6 командасын және SoeadDіsk Norton утилитасын пайдалануға болады. Магниттік дискілерді тестілеуде физикалық және логикалық дефектілер шығады. Логикалық дефект файлдық құрылымның бұзылуын туғызады. Магниттік дискілерді тестілеу үшін және ақпаратты қалпына келтіру үшін SCANDІSK клмандасы және Norton Dіsk Doktor утилитасы пайдаланылады.

Ақпаратқа рұқсатты шектеуОл программалық және техникалық құралдармен қамтамасыз етіледі: пароль пайдалану, файлдарды шифрлеу, файл өшіргеннен соң оларды түбірімен жою, электорндық кілтті пайдалану, ЭЕМ-рын арнайы қорғау орындаушымен даярлау. Ақпараттық рұқсатты шектеу дегенміз- оған санкционирленбеген рұқсат жоқтығын білдіреді. Пароль пайдаланушының ЭЕМ-нің желісіне құқығын шектеу, бір компьютерде әр алуан логикалық дискімен, каталогпен және файлдармен жұмыс жасау үшін және пайдаланушылар рұқсатты шектеу үшін пайдаланылады.

Дәріс №8. ГРАФИКА ЖӘНЕ ИНТЕРНЕТ1. Компьютерлік желілер. Интернет жөнінде негізгі түсініктер

Ақпаратты бір компьютерден екінші компьютерге тасымалдау үшін дискет қолданылады. Бұл әдіс өте тиімсіз /ыңғайсыз/. Егер ақпарат көлемі өте үлкен болған жағдайда ол ақпаратты дискетпен тасымалдау  іс жүзінде мүмкін емес.  Ең тиімдісі, бірнеше компьютерлерді кабель арқылы жалғап, бірлесіп жұмыс істеуге мүмкіндік беру. Компьютерлерді бұлай жалғастыру компьютерлік желі деп аталады.  Компьютерлік желі - бұл әртүрлі ресурстарды (программалар, құжаттар және принтерлер) бірге пайдалана алатын, бір-біріне жалғасқан компьютерлер  тобы.

Компьютерлерді желіге ондағы ресурстар мен ақпарат алмасуды бірге пайдалану үшін жалғайды. Компьютер ресурстары: ақпараттық және  техникалық болып екіге бөлінеді. Ақпараттық ресурстарға - программалар мен мәліметтер, ал техникалық ресурстарға - принтерлер, модем, сканерлер жатады.

Компьютерлік желіКомпьютерлік желілерді пайдалану:

– ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;– желінің бір ДК-де сақталу есебінен бір ақпараттың /көшірмесі пайда болуының/

қосарлану мүмкіндігінің жойылуы;– ақпарат сақталу сенімділігінің жоғарылауы;– ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;– ұйымның бөлімшелер мен қызметкерлері арасындағы  жедел жылдам, қағазсыз ақпарат

алмасу мүмкіндігін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. 2. Компьютерлік желілерді аппарттық-программалық қамтамасыз етуБайланыс арналарының сипаттамасы. Әртүрлі физикалық ортадағы желі объектілерінің

қарым-қатынас процесі  байланыс арналары арқылы жүргізіледі.Байланыс арналарының ең негізгі сипаттамасы:

– желіде 1 секунд ішінде жіберілген мәліметтерді жіберу жылдамдығы   ақпараттың бит санымен анықталады,

– сенімділік (ақпарпатты еш нұқсансыз, жоғалтпай жеткізу мүмкіндігі);– құны (бағасы);– дамуы болып табылады.

Телефон желісіне қарағанда электр кабель байланысының жылдамдығы жоғары. Виттік жұп кабелі әрі арзан,  әрі мәліметтерді тарату жылдамдығы жоғары, бірақ, кедергілерден қорғалмаған. Коаксиалды (экрандалған) кабель ең күшті кедергі сақтандырғыш болып табылады.  Кәдімгі телефон арналарына қарағанда электр кабельдерін пайдалану қымбатыраққа түседі. Сол себепті өте алыс емес қашықтыққа (жергілікті желілерде) электр кабельдері қолданылады. Оптоталшықты волоконды кабель - бұл байланыстың ең жақсы тџрі, бірақ ол өте қымбат (оның құны өте жоғары).

Каоксиалды кабель.3. Интернет желісіне қосылуІздеуді ұйымдастыруШексіз көптеген ақпарат беттеріндегі ақпараттар ағымынан керекті ақпаратты іздеу кез-

келген Интернет желісінің пайдаланушылары үшін өте маңызды. Интернет желісі өте жылдам дамуда, сол себепті  жүз миллиондаған Web-беттері мен файлдардың арасынан керекті ақпаратты табу қиындап барады. Керекті ақпаратты іздеу үшін арнайы іздеу серверлері пайдаланылады, олар Интернеттің  он миллиондаған сервелерінде сақталынып тұрған Web-беттер мен файлдар туралы азды-көпті ақпараттардан тұрады.

 WWW жүйесінде іздеуді келесі жолдармен ұйымдастыруға болады:– гипербайланыс бойынша навигация;

– адрес бойынша іздеу;– іздеу серверлерін пайдалану.

Гипербайланыс бойынша навигация - серверлер ішінде немесе басқа серверлерге керекті ақпаратқа гиперсілтеме бойынша көшудің есебінен кіруге мүмкіндік алатын   Web-серверді дұрыс таңдаумен шектеледі.

Адрес бойынша іздеуде керекті ақпарат орналасқан ақпараттық беттің электрондық адресі енгізіледі. Гиперсілтемеге өту керек болмағандықтан, іздеудің бұл тџрі жылдамырақ жұмыс істейді.

4. Novell ЖЕЖ тарату нұсқалары. Novell Net Ware жергілікті есептеуіш желісі. Net Ware желілік операциялық жүйесінің мінездемесі.Дәрістің қысқаша мазмұны: Novell Net Ware жұмыс сервисынан және жұмыс станцияларынан құрылады.

Файлдық сервермен жұмыс станциялар арасын желілік сегменттер біріктіреді. Желілік сегмент ретінде коксильді кабелді не бұралмалы провод пайдаланылады.Желілік сегменттің максимальды ұзындығы шамамен 185 метрге тең. Ал керек

жағдайларда арнаулы пайдаландыратын құрылғылар арқылы желілік сегментті бес есе арттыруға болады.

Жұмыс станцияларға қойылатын талаптар:оперативті жады 8-16 Мбайт;қатты диск 650-800Мбайт; Novell Net Ware операциялық жүйесінің мінездемесі. Novell Net Ware жүйесі

келесідей модульдерден тұрады: операциялы жүйе орталығы; желілік утилиттер; желілік қоршам.

Novell Net Ware желілік операциялық жүйелердің версиялары.Novell Ware 2.х-286 микропроцессорларға арналған версиясы;Novell Ware 3.х- бұл версия 386, 486 микропроцессорлы файл-серверлер жұмысына

арналған;Novell Ware 4.х-386, 486 және Pentium микропроцессорлы файл-серверінің жұмысына

арналған. World Wіde Web  гипермәтіндік жүйеде  ақпартты іздеу процесінде іздеу серверлері

пайдаланылады, іздеу серверінің кілттік сөзі (ізделініп отырған ақпараттың негізгі сөзі) қатесіз  енгізілуі керек. Нәтижесінде іздеу шартын қанағанттандыратын Web  беті мен серверлер тізімі шығады. Тек керекті құжат немесе сервер таңдалғаннан кейін ғана  керекті ақпаратқа өтуі мүмкін.

5. World-Wide-Web (Бүкіл әлемдік ақпараттық жүйе).World-Wide-Web жөнінде негізгі мәліметтер.World-Wide-Web-Интернеттің қарқынды дамып келе жатқан технологияларының бірі.

Оның мәнісі мынада: ол ақпаратты түрлі компьютерлерде орналасқан жекелеген мәтіндік, графикалық және тағы басқа файлдар түрін ұсынады. Бұл файлдар өзара гипербайланыстар арқылы біріктірілген.

WWW жүйесінде ақпарат іздеуді ұйымдастыру:– Іздеу серверлерін пайдалану;– Адрес бойынша іздеу;– Гипербайланыс бойынша навигация;

концентратор

Станция Станция Станция 12 дейін

WWW біртұтас пайдаланушы интерфейсі арқылы әр түрлі ресурстармен байланыса алатын бағдарлама-клиенттердің бір түрімен (Web-браузер немесе навигатор) жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

«ИНФОРМАТИКА»ПӘНІ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Информатика – ЭЕМ арқылы информацияны жинау, сақтау, түрлендіру, жеткізу және оны пайдалану заңдылықтары мен тәсілдерін зерттейтін ғылым. Компьютерлік сауаттылық деп ЭЕМ-ді пайдалана отырып оқу, жазу, есептеу, сурет салу және информация іздеу жолдарын меңгеруді айтады. Бұл білімдер студенттердің күнделікті және болашақта Лабораториялықіс-әрекеттерде қолданылуы барасында жүзеге асады.

«Информатика» термині латын тілінен аударғанда түсіндіру, баяндау деген мағынаны білдіреді. Жалпы алғанда информация – таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілген әлемнің, заттың бейнесі болып табылады. Ақпарат алу дегеніміз – бізді қоршаған құбылыстар мен нысандардың өзара байланыстары, құрылымы немесе олардың бір-біріне қатысуы жөнінде нақты мағлұматтар мен мәліметтер алу деген сөз. Сонымен, информация – белгілі бір нәрсе туралы таңбалар мен сигналдар (белгілер) түрінде берілетін мағлұматтар.Курстың мақсаты:

Қазіргі ақпараттық технологиялардың мүмкіндіктерін және олардың даму перспективаларын зерттеу;

Компьютердің, ақпараттық жүйелердің және компьютерлік желілердің ақпараттық және бағдарламалық қамсыздандырылуларының қазіргі жағдайын, даму перспективаларын зерттеу.

Курстың міндеттері: Компьютерлік технологияны қолданудың ерекшеліктері мен нақты мүмкіндіктерін түсіну, олардың даму және жетілдіру тенденцияларын білуі, компьютерлік техниканы пайдаланушы ретінде талаптарды нақты тұжырымдай білуі. Инженерлік-экономикалық ақпараттарды өңдеу, беру, талдау, құрылымдау, формальдау әдістерін білу керек. Корпаративтік желілермен бүкіл әлемдік ауқымды Интернет желісінің қызметін және жергілікті компьютерлік желінің қызметтерін пайдалан білу іскерлігі. Компьютердің көмегімен инженерлік-экономикалық және басқару есептерін шығаруға арналған бағдарламаларды өңдеу және алгоритмдерді жазу әдістерін меңгеру. Қазіргі есептеу техникаларының байланыс жүйелерін пайдалануға байланысты жұмыс істеу дағдыларының болуы, жаңа ақпараттық технологиялардың даму перспективалары мен негіздерін білу, тиімді басқару шешімдерін қабылдауға арналған ақпараттық ресурстарды бағалай білу іскерлігі. Қазіргі заманға сай компьютерді қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз ету және оны белсенді пайдалан білу.

Оқу процесі дәріс, семинар сабақтары, практикумдар және студенттердің өзіндік жұмысын қарастырады. Бақылау нысаны ретінде студенттермен топтық, жеке жұмыстар, тестілеу және емтихан жатады.

Дәрістер, ереже бойынша, нақты қарастырылған проблемалық және жалпылай шолу материалдарын, сондай-ақ оларды шешу (орындау) ретін қарастырады. Бірінші дәріс – курстың жалпы ережелері мен бағыттарын қамтитын шолу дәрісі болып табылады. Сабақ тақырып және онда қамтылған проблемаларды таныстырумен, сонымен қатар, сабақтың мақсатының ашылуымен басталу керек. Сабақ басталармас бұрын студенттердің ойын сергіту сабақ жүргізудің маңызды бастамасы болып табылады, себебі, студент назарын (ойын) тікелей сабақ мазмұнына аудару әрқашанда сәтті бола бермейді. Жалпы айтқанда, оқу процесінде «Сыни тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясы қолданылады. Сыни тұрғысынан ойлау дегеніміз не? «Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасы бойынша ол:

- шыңдалған ойлау, кез-келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни көзбен қарау;

- күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға сыни көзбен қарау;

- үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын үйренушінің сеніміне негізделген құрылым.

Сыни тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы бойынша сабақ құрылымы үш кезеңнен тұрады: 1) қызығушылықты ояту; 2) мағынаны ажырату; 3) ой толғаныс.

Ақпараттандыру жүйесін ары қарай дамыту процесін оқып үйренудің ақпараттық ресурсы болып табылатын оқытуға арналған программалық құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Студенттер үшін Лабораториялықжәне өз бетімен жұмыстар – ЖОО-да оқыған жылдардың барлығында да өздері толықтырып отыра алатын және нәтижелік сынаққа дайындалуға көмектесетін мәліметтер қоры болып табылады. Өз бетімен жұмыс істеу әрбір студенттің өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара жүргізуі болып саналады.

Семинар және Лабораториялықсабақтар тақырыптық жоспарға сәйкес дәріс сабақтарында қарастырылған тараулар мен тақырыптар бойынша жүргізіледі. Оқытылатын курстың Лабораториялықзор мәні болғандықтан, Лабораториялықжәне лабораториялық сабақтарда компьютер оқу құралы ретінде студенттердің дербес танымдық белсенділігінің операциялық жағын қалыптастыруға зор мүмкіндік береді. Біріншіден, компьютер студенттің қандай да бір әрекетті үйренуге оны орындаудың нормативтік тәсілмен өз тәсілін салыстыруына шынайы жол ашады. Екіншіден, ЭЕМ кез-келген әрекеттің нәтижесін көрнекі түрде алға тартып, оны орындау шарттарын көрсетеді. Үшіншіден, компьютер оқу құралы ретінде студенттердің негізгі әрекетін қайта құрып, мысалы, шешім іздеуге немесе алынған нәтиженің дұрыстығын бақылауда оқу материалын операциялау тәсілін едәуір өзгертеді.

Студенттерге консультация берудің бірден-бір тәсілі - әр студентпен жеке жұмыс жасау болып саналады. Мұндай сабақтар, әдетте, СОӨЖ сабақтарын жүргізуде көзге түседі. Бұл сабақтың мақсаты – студенттерге оқу және ғылыми әдебиеттерді өз бетінше оқуға, күрделі теориялық сұрақтарға дұрыс жауап іздеуге баулу.

Сонымен, компьютерлік технологияны қолдану кезінде Лабораториялықнемесе өздік жұмыстардың оқу материалының негізгі көлемі мұғалім емес, компьютер арқылы алынуы тиіс.

Студенттердің алған білімдері аралық бақылауда (тестілеу), межелік бақылауда (жоба жұмыстарын қабылдау), емтиханда қорытындыланып отырады. Тестілеу әдісі жүргізілген тараулар (жеке тақырыптар) бойынша, тьютор белгілеген уақытта жүргізіледі. Жоба әдісі студенттердің дербес танымдық белсенділігін қалыптастыруға зор ықпал етеді. Сонымен қатар, оқу процесінде бұл әдісті қолданудың ерекшелігі – ол студенттердің өзіндік талпыныс, ізденіс жасай алу қабілеттерін дамытып, логикалық ой-өрістерін кеңейтуге мүмкіндік береді. Өзіміз байқағандай, білім беруде жоба әдісін пайдаланудың негізгі стратегиясы – студенттің тұлғасын жан-жақты дамытуға көңіл бөлу.

ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҰМЫС

Лабораториялық жұмыс №1.Тақырыбы: «Санау жүйесі. Базис және санау жүйесінің негізі»

Тапсырма №1Келесi ондық сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: 35; 1024; 1135.Тапсырма №2

Келесi екiлiк сандарды сегiздiк және он алтылық санақ жүйелерiне ауыстырыңыз: а) 11110101000100000100111100101000; б) 10001010101011001100110000000111; Тапсырма №3Екiлiк санақ жүйесiн қолдана отырып, екi сан қосындысын табыңыз: а) 75+44; б)158+36; в)144+56. Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.Тапсырма №4Екiлiк есептеудi қолданып, екiге дейiн толықтырып қосу жолымен алып тастауды орындаңыз: а)75-44; б)-15-36; в)14-56.Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.

Лабораториялық жұмыс № 2.Тақырыбы: «Бүтін және бөлшек сандарды бір санау жүйесінен басқа санау жүйесіне

аудару»Тапсырма №1Екiлiк есептеудi қолданып, бөлудi орындаңыз: а) 75 : 5; б) 54 : 6; в) 56 : 14. Ондық жүйеге оларды ауыстыру жолымен есептеу нәтижесiн тексерiңiз.Тапсырма №2Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз: а) 3510; б) 102410; в) 11358; г) 10АF16. Тапсырма №3Келесi сандарды сақтау үшiн қажеттi, еске сақтау көлемiн есептеп шығарыңыз: а) 12, 123456789; б) 1456123,13 бiрлiк және екiлiк дәлдiкпен.Тапсырма №4Әртүрлi кодтауды қолдануда сiздердiң оқу тапсырмаларыңыздың толық адресiн жазудан тұратын ақпараттар санын есептеу.Тапсырма №5Екiлiк кодтау барысында еске сақтау тетiгiнде түрлi түстi картина алатын көлемдi есептеңiз:а) 256 түстi қолдану арқылы 2х4 см өлшемдi:б) 15 000 түстi қолдану арқылы 5х6 см өлшемдi:Әрбiр квадраттық сантиметр 24х24 нүктеден тұратынын есепке алыңыз.Тапсырма №6Оперативтiк жадыға орналасқан қандай көлем 16-биттiк адрестiк ұйымнан тұратын ОЗУ деп аталады?

Лабораториялық жұмыс № 3.Тақырыбы: «Есептерді алгоритмизациялау негізі»

Бұл тапсырмалар құрылымы сызықтық және тармақталу болатын алгоритмдерді синтездеу және талдау есептерін қамтиды.

Алгоритмдерді талдау компьютермен есептер шығару барысында жүретін процесстер негізінде орындалады, және де ол алгоритмдегі қатені жою және іздеу тәсілдерінің бірі болып табылады.

Алгоритмдерді талдаудың құралы ретінде мәндер кестесі қызмет етеді.Тапсырма №1. Алгоритмнің келесі үзіндісінің нәтижесінде алынатын Х айнымалысының мәнін анықтаңыз, егер де А=2 және В=2 болса:

. . . . . . . .Егер A≥B Онда X:=2;Әйтпесе

X:=3:Соңы – Егер;. . . . . . . .

Тапсырма №2. Мына формуламен берілген Ү функциясының мәнін есептеу алгоритмін құру керек: 2+1

Y=eX + cos (X2+1)+ln(X2+1).Тапсырма №3. Келесі шарттың орындалу барысында А мәніне 1 санын меншіктеуді қамтамасыз ететін алгоритмді өңдеп шығарыңыз:

Х айнымалысы (0;1) аралығында жатады.Тапсырма №4. Мына формуламен берілген Ү функциясының мәнін есептеу алгоритмін құру керек:

Y=(X+1)-arcsin(X+1)+X+1.Тапсырма №5. Келесі формуламен берілген Ү функциясының мәнін есептеу алгоритмін құру керек:

Y=e0.5∙X-1-sin(0.5∙X-1)+cos(0.5∙X-1).Мысал

Егер енгізу кезінде айнымалылар келесі мәндерге ие болса, алгоритмнің орындалу нәтижесінде баспаға не шығатынын анықтау керек: А=2.5; В=0.5.

1. Басы;2. Енгізу (А,В);3. Х:=А-В;4. Ү:=А+В;5. Z:=YX;6. Z:=(10*A-Z)1/2/(Z+1);7. Шығару (A, B, X, Y, Z);8. Соңы.

Есепті шешу алгоритмі псевдокод түрінде көрсетілген және 8 жолдан тұрады. Есептеу процесінде бес айнымалы қолданылады: A, B, X, Y, Z. Басы командасы компьютер процессоры берілген есепті шешуге кірісті дегенді білдіреді. Енгізу (А,В) А жадысының ұяшығына 2.5 санын, ал В жады ұяшығына – 0.5 санын жазуға мүмкіндік береді. Алгоритмнің үшінші жолында Х:=А-В меншіктеу операциясы жазылған. Компьютерде ол келесі түрде жүзеге асады: А және В ұяшықтарының мәндері процессорға бағытталады, осы жерде азайту операциясы орындалады. Осы әрекеттің орындалу нәтижесі Х ұяшығына жазылады. Осыған сәйкес Ү:=А+В меншіктеу операциясы орындалады: А және В ұяшықтарының мәндері қайтадан процессорға қарай бағытталады, қосу операциясының нәтижесі Ү ұяшығына тіркеледі. Бесінші әрекетті орындағаннан кейін Z ұяшығына 9 саны жазылады. Ал алтыншы әрекетің орындалуы кезінде процессорға A және Z ұяшықтарының мәндері (2.5 және 9) бағытталатын болады. Одан кейін меншіктеу операторының оң жағында орналасқан әрекеттер ережеге сәйкес орындалады, яғни: көбейту, азайту, квадрат түбірден шығару, қосу, бөлу. Алынған нәтиже (0.4) Z ұяшығына алдыңғы мәннің (9) орнына жазылады.

Шығару (A, B, X, Y, Z) – X, Y және Z айнымалыларының мәндерін баспаға шығаруға мүмкіндік береді. Соңы командасы компьютер процессоры есепті шешуді аяқтайды деген сөз. Есеп алгоритмін талдау барысындағы мәндерді кесте түрінде көрсетейік. Мәндер кестесі

Жады Шарт НәтижеA=2.5B=0.5X=2Y=3

2.5 0.5 2 3 0.4

Z=9, 0.4

Лабораториялық жұмыс №4.Тақырыбы: «Алгоритмдер (типтері, қасиеттері). Алгоритм жасау әдістері. Сызықты,

тармақты және циклдік алгоритмдерге мысал»

Бұл тапсырмалар құрылымы циклдық болатын алгоритмдерді синтездеу және талдау есептерін қамтиды.

Алгоритмнің берілу тәсіліне (псевдокод, күрделі схема, қарапайым схема) қарамастан алгоритмді талдауды мақсатқа сай күрделі схема түрінде жүргізу керек, себебі онда орындалатын әрекеттер тізімі қамтылады және олардың орындалу тізбегі көрсетіледі. Талдаудың негізгі құралы ретінде мәндер кестесі қалады.

Тапсырма №1. Алгоритмнің келесі үзіндісінің нәтижесінде алынатын М айнымалысының мәнін анықтаңыз, егер де а) A=1, B=5, C=1; в) A=3, B=9, C=2; д) A=5, B=2, C=-1; б) A=2, B=-6, C=-2; г) A=2, B=7, C=1; е) A=6, B=12, C=3; . . . . . . . .

Егер A≥B Онда X:=2;Әйтпесе X:=3:Соңы – Егер;. . . . . . . .

Тапсырма №2. Массив элементтерінің қосындысын қамтамасыз ететін алгоритмді құрыңыз: N

C= Xi. i=1

Тапсырма №3. Төменде схемасы көрсетілген алгоритмнің орындалу нәтижесінде баспаға не шығатынын анықтаңыз:

Басы

Берілгендер тізімі

X,Y,А,В

X,Y-ті енгізу

X,Y- шығару

A:=XB:=0

A>Y

B:=B+2

A:=A+1

B:=B*A

A,B-шығару

Соңы

Тапсырма №4. Берілген бір өлшемді массив N элементтері {Ai} үшін келесі түрлендіруді орныдайтын алгоритмдерді өңдеңіз:

Ai максимал мәнін есептеңіз; Aj болатын элементтердің минимал мәнін есептеңіз;

Тапсырма №5. Y=f(X) функциясының X1, X2, …, XN нүктелеріндегі мәнін есептеп шығаратын алгоритм құрыңыз:

Y= Xi-e-xi; Y=(sin2Xi-cosXi

2)Pxi. Деректер типтері (тұрақтылар, айнымалылар, операциялар, функциялар)Тапсырма №1. Тек келесі символдарды қолданып, 4 символдан тұратын ұзыңдығы бар және Паскаль тіліне жазуға болатын атау санын есептеңіз. Тапсырма №2. Атау 1-тапсырма ережелерімен құрылсын дейік. Параметрмен берілген, атаудың дұрыс құрылғандығын тексеретін функцияны жазыңыз. Егер функция ережеге сәйкес құрылған болса, онда оның мәні TRUE болады. Кері жағдайда мәні – FALSE болады. Тапсырма №3. Файлдардың аттары ′ Т ′ символынан, басқарушы нольдерді ескергендегі файлдың реттік номерінен, ′ а ′ немесе ′ b′ символдарынан және ′ dat ′ кеңейтпесінен (расширение) тұрады. Алфавиттік ретте барлық файлдардың аттарына (100-ді қоса алғанда) программа (бағдарлама) жазыңыз.Тапсырма №4. Көп пәтерлі үйдің тұрғындары туралы келесі ақпараттарды қамтитын айнымалыларды сипаттаңыз:

1) әр аудандағ пәтер саны;2) әр пәтердегі тұрғындардың орташа саны;3) пәтерде жануарлардың болуы;4) әр пәтердегі тұрғындар саны.

Тапсырма №5. Үш символдан кем болмайтын, a және b әріптерінің көмегімен 14 атау құрастыру программасын (бағдарламасын) жазыңыз.Мысал

+

2-тапсырманың Паскаль тіліндегі шешімінің бір нұсқасы: function prov_imja(s:string):boolean; var i:integer; f:boolean; begin f:=true; for i:=2 to 4 do f:=f and (s[i] in [‘4’, ‘8’, ‘9’, ‘A’, ‘B’]); prov_imga:=(length(s)=4) and (s[1] in [‘A’, ‘B’]) and f; end.

Лабораториялық жұмыс №5.Тақырыбы: «Архиваторлар. Архивке файлдарды орналастыру»

1. Архивтiк файлдардың мазмұнын көру, сол сияқты архив iшiнде орналасқан файл мазмұнын көру.

2. Файлдарды архивтеудің қажеттілігі. 3. Архивтен шығару, қысу

Архиваторлар - дискідегі орынды үнемдеу үшін файлдың көлемін кішірейтіп сақтауга мүмкіндік беретін программалар тобы.

ARJ архиваторы ирограммасын пандалану ARJ программасын орындай алатын бірнеше функциялар бар. ARJ программасы функциясын көрсету команда кодын және оның режимін енгізу жолымен жүзеге асырылады. Команда коды бір әріптен тұрады, ол бірден программа атынан кейін көрсетіледі. Мысалы, А (add) - архивке файл енгізу, Т (test)-архивті мәтін аркылы тексеру, Е (exctract) - файлды архивтен шыгарып бастапқы қалыпқа келтіру, D (delete) - архивтегі файлды жою. Архивтік файл дегеніміз - қысылған күйде бір файлға енгізілген, қажет болғанда бастапқы күйінде шығарып алуға болатын бір немесе бірнеше файлдың жиынтығы.

Жұмыстың орындалу әдiстемесi1. WinRar бағдарламасын жүктеу.2. File менюi командаларының көмегiмен С:\ дискiсiн таңдаңыз.3. Каталогтар терезесiнде Windows\Command бумасын ашыңыз.4. .COM кеңейтiлуiмен берiлген файлдарды таңдаңыз (SpaseBare түймешiгi немесе File менюi командалары көмегiмен).5. Add түймешiгiн басыңыз. 6. Enter archive name…(Архив атын енгiзiңiз) диалогтық терезеде Аrchive командалық қатарға myarch архивiнiң атын енгiзiңiз. <ОК> түймешiгiн басыңыз.7. Архивтiк файлдарды қарап шығыңыз (архивтiк файлдың атына курсорды орналастырыңыз, Enter түймешiгiн басыңыз.)8. Архивтiк файлдар (Info – түймешiгi) жөнiнде ақпараттарды қарап шығыңыз.Есеп беруде .COM кеңейтiлуiмен берiлген файлдардың қосынды өлшемiн және архивтiк файл өлшемiн, сол сияқты архив, сығылу дәрежесi қанша файлдан тұратындығын көрсетiңiз. Тапсырма №2. Өзiнiң жұмыстық бумасынан файлдарды Zip-архивiне орналастыру.

Жұмыстың орындалу әдiстемесi1. Өзiңiздiң жұмыстық дискiде тәжiрибе үшiн Менiң тәжiрибем және Менiң архивiм екi бумасын құрыңыздар.2. Менiң тәжiрибем бумасына кез келген каталогтан бiрнеше файлдарды көшiрiңiз.3. WinZIP- программасын жүктеңiз.4. WinZIP- программасы терезесiнде құрал саймандар панелiнен New түймешiгiн басыңыз немесе File менюiнен – New Archive (Файл – Жаңа архив ) командасын орындаңыз. 5. Ашылған терезеден айталық, Менiң архивiм - деп аталатын жаңа архив сақталатын буманы таңдаңыз.

6. Файл аты аймағында архив атын енгiзiңiз. Айталық, архив myarch деп аталатын болсын.Файл типi аймағында Zip files типi орнатылған болуы керек.7. Add Dialog жалаушасын орнатыңыз. (Архивке қосу терезесiн ашу). <ОК> түймешiгiн басыңыз.8. Add диалогтық терезесi ашылады.9. Add(Архивке қосу) диалогтық терезесiнде Action (Действие-Iс әрекет) ашылатын тiзiмде Add (and replase) files (Файлдарды толықтыру және ауыстыру (Добавлять и заменять файлы)) пунктiн таңдаңыз.10. Compression (Степень сжатия-Сығу дәрежесi) ашылатын тiзiмде Normal (обычное-кәдiмгi) пунктiн таңдаңыз.Folders (Папки)- басқару элементтерi тобында Include Subfolders (Включая вложенные папки) жалаушасын орналастырыңыз. 11. Архивке қосылған файлдарды таңдаңыз: Ctrl+A түймешiгi комбинациясының - барлық файлдарды таңдау; Shift түймешiгiмен тышқанның сол жақ түймешiгiн бiрлестiкте –файлдар тобын таңдау.12. Add (Добавить в архив) командалық түймешiктi шерткенде – архивтеу процесi басталады.13. WinZIP-архивтеу аяқталғаннан кейiн myarc.zip архивтiк файл терезесiн көремiз. Бұл терезеде архив мазмұны, архивтен бұрынғы және соңғы файлдар өлшемi, архивте файлдардың сығылу дәрежесi. көрсетiлетiн болады. Есеп беруде, архивтiк файл мазмұны көрсетiлген экран фотография түрiнде көрсету талап етiледi.

«Көп томдық архивтер құру»Тапсырма. WinRar программаларының көмегiмен solid – С:\ Windows\COMMAND. Размер тома — 1213800 каталогының барлық файлдары сиып кететiн көптомдық архив құру.

Жұмыстың орындалу әдiстемесi1. WinRaR бағдарламасын жүктеңiз.2. File менюi командаларының көмегiмен С:\ дискiсiн таңдаңыз.3. Каталогтар терезесiнде Windows\Command бумасын ашыңыз.4. Барлық файлдарды белгiлеңiз(клавиша Grey+).5. Add түймешiгiн басыңыз. Enter archive name…(Архив атын енгiзiңiз) диалогтық терезеде Аrchive командалық қатарға arcl архивiнiң атын енгiзiңiз.Volume size қатарында 1213800 томының өлшемiн таңдаңыз.Solid archiv – жалаушасын орнатыңыз. <ОК> түймешiгiн басыңыз.10. Архивтiк файлдарды қарап шығыңыз (архивтiк файлдың атына курсорды орналастырыңыз, Enter түймешiгiн басыңыз.)11. Архивтiк файлдар (Info – түймешiгi) жөнiнде ақпараттарды қарап шығыңыз.12. Есеп беруде архивтен құрылған томдардың саны және соңғы томның өлшемi, сол сияқты архив, сығылу дәрежесi қанша файлдан тұратындығын көрсетiңiз.

Лабораториялық жұмыс №6.Тақырыбы: «Антивирустық прграммалар. Утилиттер»

Тапсырма:1. Вирустан сақтанудың тәсілдерін игеру;2. Вирустарды емдей білу;3. Файлдарды архивке енгізуді игеру;4. Файлдарды архивтен шығара білу.

Қазіргі кездегі вирустар екі топқа бөлінеді:- Резиденттік (компьютер жадында тұрақты сақталатын) вирустар;

- Резиденттік емес вирустар.Вирустар мынадай файлдарға жұғуы мүмкін:

Бірден орындалатын файлдар, белгілі бір іс-әрекет істейтін кеңейтілулері (заты) .сот және .ехе болып келген файлдар, сондай-ақ басқа программаларға қажет кезінде қосылатын оверлейлік файлдар. Файлдарды зақымдайтын мұндай вирустарды файлдық деп атайды. Вирус жұққан файлдар өздерінің кері әсерін жұмыс істейтін, іске косылған сәттерде жасайды. Ең қауіпті вирустарға резиденттік түрде жедел жадта сақталып, орындалатын әрбір программаны зақымдап отыратындары жатады. Ал, егерде олар AUTOEXEC.BAT және CONFIG.SYS арқылы іске қосылған сайын вирустар өз әсерлерін тұрақты қайталап жүргізіп отырады.

Операциялық жүйенің жүктеуіші мен қатты дискінің еи басты мәлімет жуктеу жазбасыБұл аумақтарды зақымдайтын вирустар «жүктегіш» (загрузочная) не.месе Boot -вирустар деп аталады.

Мұндай вирустар өз қызметін компьютерді іске қосқанда, яғни операциялық жүйені жүктегенде бірден бастайды және әрдайым компьютердің жедел жадында тұрақты сақталады. Бұлардың таралу тәсілі - компьютерге салынған дискеттердің алғашқы жолдарына жазылған жүктегіш мәліметіне зақым келтіру болып табылады. Әдетте мүндай вирустар екі бөліктен тұрады, өйткені дискеттің жүктеуіш жазбасы өте шағын көлемнен тұрады, сондыктан вирус бірден түгелдей олардың ішіне орналаса алмайды. Вирустың екінші бөлігі дискінің түпкі каталогының соңына немесе мәліметтер кластерлеріне жазылып қалады.

Құрылғылар драйверлері, яғни CONFIG.SYS файлының шеткері кұрылғылар көрсетілетін Оеүізе деген сөз тұрған жолында жазылған файлдар. Ондай файлдағы вирус сол құрылғыны іске қосқан сайын қызметке кіріседі. Бірақ драйверді бір компьютерден екінші компьютерге көшіру өте сирек болағындықтан, мұндай вирустар көп тарала қоймаған. DOS жүйелік файлдарына (МS DOS.SYS және ІО.SYS) да вирус жұқтырылуы теория жүзінде мүмкін болганымен, олардың таралуы іс жүзінде өте сирек кездеседі.

Әдетте әрбір вирус түрі файлдың бір немесе екі типіне (түріне) ғана «жұғады». Көбінесе бірден орындалатын файлдарға «жұғатын» вирустар жиі кездеседі. Дискінің жүктегіш аймағын зақымдайтын вирустар екінші орында деп айтуға болады. Шеткері құрылғылар драйверлерін зақымдайтын вирустар сирек кездеседі, әдетте олар бірден орындалатын файлдарға да зиянын тигізеді.Файлдықжүйені өзгертетін вирустар

Соңғы кезде вирустың жаңа түрлері - дискідегі файлдық жүйені өзгертетін вирустар көбейіп таралуда, оларды қысқаша DIR-вирустар деп атайды. Мұндай вирустар оз мәтінін дискінің белгілі бір бөлігіне (әдетте дискінің соңғы кластеріне) жасырын жазып қояды да, осы дискінің файлды орналастыру кестесіне (ҒАТ) файлдың соңы ретінде белгілейді.

Барлық .СОМ және .ЕХЕ типті файлдар үшін - каталогтағы файлдың алғашқы мәліметі көрсетілген орынға вирус жазылған қате орын көрсетіліп, ал дұрыс көрсеткіш - таңбаланған (кодталған) түрде каталогтың пайдаланылмайтын бөлігіне жасырылады. Сол себепті кез-келген программаны іске қосқанда дискіден бірінші вирус оқылады да, ол тұрақты ЭЕМ жедел жадында сақталып файлдарды өндейтін DOS программаларына жабысады. Бірақ жалпы көрініс каталог дұрыс жұмыс атқарған сияқты болып сырт көзге мұның әсері білінбей тұрады. Тек вирусы бар дискеттерден программалық файл оқитын сәттерде оның нақты көлемі қысқарып небәрі 512 нс 1024 байт қана болып қалады. Бірақ атқарылуға тиіс вирусы бар әрбір программа іске қосылғанда оның дұрыс емес екендігі байқалмайды. Міне осылай «ауырган» дискілерді дұрыс қалпына келтіру үшін тек арнайы антивирустік программалар қажет (мысалы, Aidstest программасының соңғы нұскалары).«Көрінбейтін» және өздігінен өрбитін вирустар

Өзін жай көзге сездірмес үшін кейбір вирустар жасырынудың қилы-қилы тәсілдерін пайдаланып жүр. Осындайлардың екі түрін - «көрінбейтін» және өздігінен өрбитін вирустарды қарастырайық. «Көрінбейтін» вирустарКөптеген резиденттік вирустар былай жасырынуды әдетке айналдырған, олар DOS жүйесінің вирус жұққан файлдарды шақыруын өзгертпей дұрыс күйінде қалдырады. Бірақ бұл эффект тек вирус жұққан компьютерлерде файлдар мен дискілерді жүктеуіш аймақтарының өзгеруін байқау киын емес.

Өздігінен өрбитін вирустар.Вирустардың жасырыну жолының екінші тәсілі - өзін-өзі аздап өзгертіп, өрбіп

толықтырып алып отыруы. Көптеген вирустар жасайтын кері әсерін байқатпас үшін өз көлемінің бірсыпырасын шарттаңбаланған жасырын күйде сақтайды. Бірте-бірте өрби отырып, олар таңбалану тәсілін де, таңбаланған алғашқы бөлігін де аздап өзгертіп отырады. Осының арқасында вирусты іздеп табатын тұрақты байттар тізбегі болмай, оларды ұстайтын детектор-программалар жұмысы қиындайды.

Лабораториялық жұмыс №7.Тақырыбы: «Жоғары сапалы Dr. Web программасының көмегiмен вирусқа қарсы

тексеру жүргiзу»Тапсырма:

1. Жоғары сапалы Dr. Web программасының көмегiмен. 2. doc-кеңейтiлуiмен берiлген [С:] локальдық дискiде вирусқа қарсы тексеру жүргiзу.

Жұмыстың орындалу әдiстемесi1. Dr.Web (Iске қосу — Программалар — Dr. Web) бағдарламасын жүктеңiз.2. Дискiлер ағаша(Дерево дисков) басып отырып С:\ дискiсiн таңдаңыз.3. Орнату (устанока) түймешiгiн басыңыз жәнеТексеру(проверка) қосымшасында Жадты тексеру, Жүктемелiк секторларды тексеру -жалаушаларын орнатыңыз, Типтер қосымшасында *.doc кеңейтiлуiмен берiлген файлдарды көрсетiңiз.4. Жалпылық (общие) қосымшасында жоғары сапалы Dr. Web программасын орнатыңыз.5. Статистика түймешiгiн басып отырып, программа жұмысының қорытынды нәтижесiн көрiңiздер.6. Есеп беруде, Статистика терезесi бейнесiнен тұратын экранның суретiнiң бейнесi түрiнде бейнелеңiздер.Тапсырма №2. Жоғары сапалы Dr. Web программасының көмегiмен [С:] дискiдегi барлық файлдарды вирусқа қарсы тексеру жүргiзу. Белгiсiз вирустарды ұстап алған режимде архивтiк файлдарды тексеру.

Жұмыстың орындалу әдiстемесi1. Dr.Web (Iске қосу — Программалар — Dr. Web) бағдарламасын жүктеңiз.2. Дискiлер ағаша(Дерево дисков) басып отырып С:\ дискiсiн таңдаңыз.3. Орнату (устанока) түймешiгiн басыңыз жәнеТексеру(проверка) қосымшасында эвристикалық анализ-жалаушаларын орнатыңыз. 4. Типтер қосымшасында Орнату түймешiгiн басып отырып, Барлық файлдар, архивтiк файлдар жалаушаларын орнатыңыз. 5. Есеп беру тiзiмi түймешiгiн басып отырып, программа жұмысының қорытынды нәтижесiн көрiңiздер.6. Есеп беру тiзiмi терезесi бейнесiнен тұратын экранның суретiнiң бейнесi түрiнде бейнелегенiңiз жөнiнде есеп берiңiздер.

Лабораториялық жұмыс №8.Тақырыбы: «Қолданбалы программалық құралдармен жұмыс істеу»

1. Мәтіннің көшірмесін алу және жылжыту.

2. Word редакторы терезесінің стандартты элементтері 3. Кесте құру. Word-тың графикалық мүмкіндіктері. 4. Құжатты баспаға шығару

Мақсаты:- Word мәтіндік редакторын іске қосу;- Оның терезесінің стандартты элементтерімен жұмыс жасау;

2.3.1. Word редакторын іске қосу және онымен жұмыс істеуді аяқтау. Орнатылған Word редакторын іске қосу бірнеше жолмен орындалады:

• Басты менюдің Іске қосу-Программалар-Windows Word (Стандарттытобының ішінде де болуы мүмкін) қатарында тышқанды шерту арқылы.

• Windows жүйесінің Менің компьютерім немесе Сілтеуіш (Проводник) терезелерінің бірін пайдалану арқылы (Program Files – Microsoft Office – Winword бумасы Winword.exe файлы).

• Жұмыс үстіндегі Word редакторының жарлығында тышқанды екі рет шерту арқылы (жарлық болмаса, басқа тәсілді қолдану керек) т.б.

Редактормен жұмысты аяқтау (доғару) кез-келген стандартты тәсілдермен жүргізіле береді, мысалы:

- Файл-Шығу (Выход) меню командаларын таңдау арқылы;- Редактор терезесінің тақырып жолынан оң жақ жоғарғы бұрышындағы Жабу

батырмасын (X) басу арқылы;- Тікелей Аlt+Ғ4 пернелерін басу арқылы т.б.Егер программамен жұмысты аяқтау барысында мұның алдында өзгертіліп, бірақ

дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша сұхбаттасу терезесін шығарып өзгертілген құжатты дискіге жазу (Иә-Да) керектігін, ал жазбасаңыз (Жоқ-Нет) оны да растап беруіңізді өтінеді. Қалауыңыз бойынша, редакторда ары қарай жұмыс істей беруіңізге де (Болдырмау-Отмена) болады.

2.3.2. Word редакторының терезесімен танысуWord редакторының негізгі терезесінде Windows жүйесіндегі стандартты көптеген элементтер бар. Солардың ішіндегі Word редакторына тән қосымша элементтерді қарастырып өтейік.

Қалып-күй қатары.Қалып-күй немесе қалып катары негізгі терезенің төменгі жағында орналасқан, онда

теріліп жатқан құжат жөнінде бірсыпыра мәліметтер бар. Қалып қатары көрінбей тұрса, Сервис-Параметрлер командасын орындап, оның Сыртқы түр (Вид) астарлы бетіндегі Терезе тобының Қалып қатары (Строка состояния) атты жалаушасын көтеріп қою қажет. Енді оның элементтерін қарастырып өтейік.

Элемент Нені көрсетедіСтр1 Теріліп немесе түзетіліп жатқан терезедегі бет нөмірі (1-бет)Разд.1 Терезедегі мәтін бөлігі нөмірін көрсетеді, бұл элемент бөліктерден тұратын Басты құжат

(Главный документ) үшін ғана қажет;На 17,1 см Курсор тұрған ағымдағы жолдан сол беттің жоғарғы шетіне дейінгі қашықтык, курсор

экранда көрініп тұрғанда ғана көрсетіледі;Ст21 Осы беттің жоғарғы шетінен курсорға дейінгі қатарлар саны, курсор көрініп тұрғанда ғана

көрсетіледі;КолЗЗ Осы беттің жоғарғы шетінен курсорға дейінгі қатарлар саны, курсор көрініп тұрғанда ғана

көрсетіледі;ЗАП Макрокомандаларды жазу (запись) режимі іске қосылған екпінді күйде екенін көрсетеді,

бұл режимді іске қосу тышқанмен ЗАП батырмасын көрсетіп тұрып, оны екі рет шерту

арқылы орындалады;ИСПР Түзетулерді (исправления) белгілеу режимі екпінді күйде, олар құжаттық соңғы

нұсқасына қандай өзгерістер енгізілгенін білдіреді, бұл режимді де іске қосу немесе алып тастау тышканды екі шерту жолымен жүргізіледі;

вдл Белгілеулерді кеңейтетін (Расширить выделения) ±8 арқылы кеңейтуге болатынын (бір символға, сөзге, сөйлемге т.б.) көрсетіп тұрады. Белгіленген көлемді кішірейту -Shift+Ғ8 арқылы, ал белгілеуді тоқтату - ЕSС арқылы орындалады;

ЗАМ Символдарды ауыстыру (заменить) режимі екпінді күйде тұрғанын көрсетеді, символдарды сыналап енгізу тәртібі (вставка) орындалса, ол солғын түске боялады. Бір тәртіптен екіншісіне ауысу ЗАМ батырмасында тышқанды екі рет шерту арқылы жүргізіледі.

Сағат(Windows NT 3.51)

Windows NT 3.51жүйесінде үстіміздегі уақыт көрсеткіші,Windows 95 немесе Windows NT 4,0 жүйесінде уақытбұдан төменірек тапсырмалар тақтасында көрініп тұрады.

Қалып қатарында мұнан басқа қара түске боялып белгілі бір режимнің іске қосылып тұрғанын, ал солғын түсті болса - іске қосылмағанын білдіріп тұратын жұмыс тәртібі индикаторлары бар (2-сурет), олар:

2-сурет.Цифрлық таңбалары бар көлденең және тік жылжыту белдеулері мәтін ішіндегі

курсор тұрған орынды бағдарлау мүмкіндігін береді. Бірақ бұл жылжу белдеулері Word редакторында бұрынғыдан маңыздырақ қосымша функциялар атқарады.

Көру режимдерінің батырмалары қалып-күй қатары маңындағы көлденең жылжу алабының сол жақ шетінде орналасады да, олар мыналардан тұрады:

- Кәдімгі режим (обычный режим) батырмасы;- Электрондық құжат режимі;- Беттерді белгілеу (структура) режимі;

Саммандар тақтасыСаймандар (инструменттер) тақтасы командалар мен іс-әрекеттерді жылдам орындау

үшін ең ыңғайлы жағдай жасайды. Оны пайдалану тышқан қол тетігінің немесе соған ұқсас басқа аспаптың көмегімен жүргізіледі. Саймандар тақтасының белгілі бір командасын орындау сол командаға сәйкес батырманы тышқанмен шерту аркылы орындалады. Төменгі кестеде меню қатарының төменгі жағында Стандартты әрекеттерді ғана атқаруға арналған Саймандар тақтасы орналасқан. Бұл тақтадан басқа Word редакторында бірсыпыра әрекеттерді атқаратын тақталар (Форматтау, Сурет салу, Көмек алу, т.б.) бар. Нақты тақталар мен олардың әртүрлі батырмаларының атқаратын қызметін жұмыс барысында курсорды сол батырма белгісінің оң жақ төменгі бұрышына алып барып тексеру кажет немесе көмек алу арқылы да білуге болады.

2.3.3. Word редакторында құжат ашуWord ортасында бұрын дискіге жазылған құжатты ашу үшін Құжатты ашу (Открытие

документа) сұхбат терезесі қолданылады. Бұл терезе Файл ашу (Файл открыть) командасын орындағанда немесе батырмасын шерткенде экранға шығады. Сұхбат терезесіндегі диск немесе бума таңдау мүмкіндігін беретін батырманы шерткенде диск немесе бумалардың тізімі шығады. Керекті буманы не дискіні таңдап алған соң, ашылуға тиіс құжатты тізімнен іздейміз. Соны таңдап алып тышқанды екі рет шертеміз - немесе Ашу батырмасын шертеміз.

Азат жол басы

Сол жақ шеті

табуляция

Оң жақ шеті

Саймандар тақтасының "Стандартты" тобының батырмалары

1. - Жаңа кұжат құру.2. - Құжатты ашу.

3. - Құжатты сақтау.

4. - Жабу.5. - Баспаға шығару.6. - Алдын-ала қарау

7. - Қатесін тексеру.

8. - Қиьшалу.

9. - Көшірмесін алу.10. - Буферден қою.11. - Форматтық қылқалам

12. - Болдырмау

13. - Қайтару.

14. - Гилерсілтеме қосу.15. - Веб тақтасы.

16. - Кесте. жояе шеқара.17. - Кестені қосу.

18. - Ехсеl кестесін қосу.19. - Бағаналар.

20. - Сурет салу.21. - Құжаттың схемасы.

22. - Басылмайтын белгілер.23. - Масштаб24. - Көмекші

Тапсырмалар:1. Word мәтіндік редакторын іске қосыңыз да, меню қатарының көмегімен

бұрын сақтаулы тұрған құжатты ашыңыз (ол кұжаттың алдында белгісі немесе файл атынын типі doc. болуы керек).

1.1. Терезенің стандартты элементтерімен танысыңыз және ашылған құжатгың неше беттен тұратынын, басқа да осы құжатқа байланысты мәліметтерді қалып-күй қатарынан анықтаңыз. Дәл осы мәліметтерді Сервис-Статистика командаларының көмегімен орындауға болатынына көз жеткізіңіз.

1.2. Мәтін соңына екі жол сөз қосып, файлды Файл - Қалай сақтау керек... командасы көмегімен МЕН деген атпен сақтаңыз.

1.3. Мәтіні Кәдімгі режимінен Электрондыц құжат, Құрылым, Бетті белгілеу режимдеріне ауыстырыңыз, қандай өзгерістер болғанын түсіндіріңіз.

1.4. Саймандар панелінің барлық батырмаларын алып тастаңыз, сонан кейін Стандартты және Форматтау тобының батырмаларын іске қосыңыз, қандай өзгерістер болғанын айтып беріңіз.

1.5. Терезедегі көлденең және тік белдеулерді алып тастаңыз және қайта экранға шығарыңыз.

1.6. Он жақ жоғарғы бұрыштағы басқару батырмалары арқылы мәтінді кішірейтіңіз, үлкейтіңіз, жасырып қойыңыз, қайта қалпына келтіріңіз. Болған өзгерістерді түсіндіріңіз.

1.7. Ашылып тұрған құжат терезесін жабыңыз, сонан кейін программадан шығыңыз.

2. Word мәтіндік редакторын іске қосыңыз да, Абай Құнанбаевтың бір өлеңінің үш шумағын жазып шығыңыз:

Болмасаң да ұқсап бақБір ғалымды көрсеңіз.Ондай болмақ қайда деп,Айтпа ғылым сүйсеңіз.

2.1. Сол мәтінді АБАЙ деген атпен дискіге жазып сақтап қойыңыз. 2.2- Көлденең белдеу арқылы бірінші шумақтың алдынан 2 см, екінші

шумақтың алдынан 3 см, ал ұшіншісінің алдынан 2 см бос орын қалатындай етіп өзгертіңіз.2.3. Мәтіннің көрсетілу масштабын Тур-Масштаб командасы арқылы 75%, сонан

кейін 100% етіп өзгертіңіз. Сол команданы орындау барысында Произвольный деген өрісті тышқанмен шертіп, оған 110 санын енгізіңіз. Қандай өзгерістер болғанын түсіндіріңіз.

2.4. Мәтінді тағы да дискет бейнесі тұрған батырма арқылы қайталап дискіге жазыңыз.2.5. Файл - Құру командасы арқылы терезедегі Обычный сөзін, онан кейін ОК батырмаларын таңдап, жаңа терезе ашыңыз да Мұқағали Мақатаевтың мынандай шумақ өлеңін жазып шығыңыз:

Көзің ңайда көшеден мені іздеген,Сөзің қайда екеуміз егіз деген?Терезеңнің алдында келіп тұрмын Кептердей қысты күні жем іздеген.

Бұл мәтінді Менің құжаттарым бумасынан тысқары С: дискісінің түбіріне Махаббат деген атпен сақтаңыз.Бұл терезеден бұрынғы Абай терезесіне Терезе командасы аркылы көшірініз де, Word редакторынан

Лабораториялықжұмыс №9.Тақырыбы: «MS Excel кестелік процесорда математикалық функциялар көмегімен

есептеу жүргізу.»

1. Кестелік процессордың негізгі түсініктері. 2. Мәліметтерді енгізу және редакциялау. Мәліметтер форматы. Абсолюттік және

салыстырмалы адрестер. 3. ЕхсеІ-дің графикалық мүмкіндіктсрі. 4. Диаграммалар құру, өзгерту, түзету, Диаграммаға атауларды кірістіру

Максаты: - Электрондық кестенің негізгі түсініктерімен танысу; - Кесте құру:Windows жүйесінде «Іске қосу» - Прогриммалар – MS ЕХСЕL командасын орындаса,

экранда ЕХСЕL электрондық кестесінің терезесі пайда болады.Ескерту: Мәзір жүйесінің командасына өтуді сипаттау үшін - символы

қолданған.ЕХСЕL терезесі төмендегі қатарлардан тұрады:Бірінші қатар - ЕХСЕL - дің мәзірі орналасқан қатар.Екінші және үшінші қатарлар - Стандартты және Форматтау саймандарының

панельдері.Төртінші қатар - енгізу-түзету қатары немесе формулалар қатары. Бесінші қатардан

терезе соңына дейін электрондық кестенін жұмыс аймағы орналасады. Жұмыс аймағындағы жолдар мен бағандар белгілі бір тәртіппен белгіленеді.

Терезенің ең төменгі қатары - қалып-күи қатары. Төменгі қатардың сол жак шетінде ЕХСЕL жұмыс режимінің сілтемесі орналасқан. ЕХСЕL кестесі берілгендердің енгізілуін күтіп тұрған жағдайда дайын режимінде тұрады да, индикатор Дайын деген сөзді көрсетіп турады.

1-Тапсырма. ЕХСЕL программасын іске қосыңыз. 2- Тапсырма. Экранмен жұмыс.Көрініс - Саймандар панельдері командасын орыңдаңыз. Тышқан курсорын басу

арқылы экран бетіне шығарылып қойылуы қажетті саймандар панелдерін орнатыңыз.Сервис - Параметрлер ... терезесін ашып, оның Көрініс кондырмасында Формула

қатары, Қалып-күй қатары, Көлденең айналдыру жолағы, Тік айналдыру жолағы, Парақтар тізімін жалаушалармен активтендіріңіз.

3-Тапсырма. Электрондық кестенің негізгі түсініктерімен танысу.Электрондық кестенің жұмыс аймағы жолдар мен бағандардан тұрады. Жолдардың

саны - 65536, ал бағандар саны - 256. Баған мен жолдың қиылысқан жерінде орналасқан тор ұяшық деп аталады.

Жол нөмірі - көлденен орналасқан қатарлардың сол жақ шетінде жазылған нөмірімен белгіленеді.

Ұяшық көрсеткіші - жұмыс істеуге дайын ағымдық ұяшықты көрсетіп тұрған тік төртбұрышты таңба.

ЕХСЕL электрондық кестесі беттерден (255 бет) тұратын кітап тәрізді. Экранда кітаптың ең үстіңгі ашық тұрған беті көрініп турады. Беттің төменгі шетінде қалған беттердің нөмірлері бейнеленеді. Кітап бетін тышқан курсорымен ашу мумкіндгі бар.

4- Тапсырма. Электрондық кесшеге берілгендерді енгізу және түзету,Кез-келген ұяшыққа мәтін, сан, формула енгізуге болады. Жолдар мен бағаналардың өлшемдерін өзгертуге болады:

1-тәсіл. Тышқан курсорын өзгертілетін баған атауының (қатар нөмірінің) бөлу сызығының үстіне алып барып, курсор - түріне енген кезде, сол жақ пернені басып, қажет өлшемге дейін кеңейтеміз де, пернені қоя береміз.

2-тәсіл. Формат – Жол - Мөлшер (размер) және Формат – Баған - Мөлшер командаларын орындау керек.

Егер енгізілетін мәтін цифрдан басталатын болса, онда оны ' таңбасымен бастау қажет. Сандарды енгізу =, +, - таңбаларынан немесе бірден цифрді енгізуден басталады. Ондық бөлшек сандардың бүтін бөлігімен, бөлшек бөлігі үтір арқылы ажыратылып жазылады. Егер ұяшыққа формула енгізілетін болса, формуланы = таңбасынан бастап енгізу қажет.

А1 ұяшығына «Менің аты - жөнім» деген мәтінді енгізіңіз;

81 ұяшығына аты - жөніңізді енгізіңіз;А2 ұяшығына «Туылған жылым» деген мәтінді енгізіңіз;В2 ұяшығына туылған жылыңызды енгізіңіз;В3 ұяшығына ағымдық жылды енгізіңіз;А4 үяшығына «Менің жасым» деген мэтінді енгізіңіз;В4 ұяшығына «=ВЗ-В2» формуласын енгізіңіз; 2030 - шы жылы қай жаста болатыныңызды есептеңіз; Бос ұяшыққа ағымдық күн мен уакытты енгізіңіз. Тапсырманы орындау нәтижесінде кесте пайда болады.5-тапсырма. Сақтау, Жабу, Құру, Ашу командаларын пайдалану, Электрондық

кестемен іс-әрекет орындау барысында Файл менюінің төмендегідей командалары колданылады:

Сақтау (Сохранить) - жұмыс кітабын файл түрінде ағымдық дискіге жазып сактау;Жабу (Закрыть) -жұмыс кітабын экраннан алып, оны жауып тастау;Құру (Создать) - жаңа жұмыс кітабын ашу;Ашу (Открыть) - дискіде жазылған жұмыс кітабын ашып, экранға шыгарады.Құру, Ашу, Сақтау командалары Стандартты саймандар панелінін сәйкес

батырмаларымен де орыидалады.1. Файл - Сақтау командасы арқылы дайындалған кестені «ЛЖ1» деген атаумен сақтаңыз.2. Кестені экраннан алып тастаңыз.3. Экранға «ЛЖ1» файлын қайтадан шақырыңыз.

6- тапсырма. ЕХСЕL-мен жұмысты аяқтау.ЕХСЕL-мен жұмысты аяқтап, одан шығу үшін төмендегі келтірілген тәсілдердің бірін пайдалану керек:1-тәсіл: Файл - Шығу командасын беру.2-тәсіл: ЕХСЕL терезесінің Терезені жабу түймесін басу;3-тәсіл: АLТ+Ғ4 пернелерін басу.1. Жаңа файл құрып, одан 1-тәсілмен шығыңыз.2. «ЛЖ1» файлын жауып, ЕХСЕL -ден 2-тәсілмен шығыңыз.

Лабораториялық жұмыс №10.Тақырыбы: «Сан форматтары. Стандартты функциялар. Электрондық кестедегі берілгендерді баспаға шығару»

1. Берілгендерді қорғау;2. Стандартты функцияларды пайдалану;3. Жұмыс кітабын қағаз бетіне басып шығару.

1-тапсырма. "ЗЖЗ" файлын экранга шығарыңыз.2-тапсырма. Берілгендерді корғау.

Ұяшықтардағы берілгендерді, жұмыс кітабының бетіндегі берілгендерді, жұмыс кітабындағы берілгендерді өзгертуден қорғау үшін сәйкес түрде:

Формат - ұяшық -Қорғау,Сервис - Қорғау - Парақты қорғау,Сервис - Қорғау - Жұмыс кітабын қорғау командаларын орындау керек.

Берілгендерден қорғауды алып тастау үшін, осы командаларды Қорғауды алып тастау деп өзгертіп, орындау керек.

1. "ЗЖЗ" файлының берілгендерін өзгерістен толық қорғаңыз және берілгендердің толық қорғалғанын тексеріңіз, сосын берілгендерден қорғауды алып тастаңыз.

2. Жұмыс кітабының 1-бетіндегі берілгендерді толық қорғаңыз, қорғалғанын тексеріңіз, қорғауды алып тастаңыз.

3. Жұмыс кітабын өзгеріс енгізуден толық қорғаңыз, қорғалғанын тексеріңіз, қорғауды алып тастаңыз.

4. Ұяшықтардағы берілгендерді жеке-жеке қорғаңыз, тексеріңіз, қорғауды алып тастаңыз.

3-тапсырма. Сан форматтары. Стандартты функциялар.Сан форматтары ұяшықтағы сандарды әртүрлі форматта бейнелеуге болады.

Мысалы 100 саны:- 100.00р - ақша түріндегі форматта;- 10000% - проценттік форматта;- 1.00Е+02 - ғылыми форматта (экспоненциал түрде)Форматтау саймандар панелінің сәйкес батырмалары арқылы немесе Формат ұяшықСан... командасы арқылы сандарды әртүрлі формата бейнелеуге болады.

Алдымен форматы өзгеріске ұшырайтын ұяшықты ағымдық ету керек. Экранға шыққан сұхбат терезесінен керекті сандық форматты таңдау керек. (9-сурет). Жаңа форматты енгізу кезінде ұяшықтағы санның тек бейнелеу тәсілі өзгереді, ал сан мәнІ езгермейді.Егер ұяшыққа сан #### түрінде жазылса, онда оның цифрлар саны баған еніне сыймағандығынан деп білу керек.

9-сурет.

Стандартты функциялар.Ехсеl-дің стандартты функциялары у=f(х) түрінде жазылады, мұндағы х-аргумент, f -

функщи. Аргумент - сан, ұяшық адресі т.б. бола алады.Ехсеl-дің кейбір стандартты функциялары:

SQRT(х) - х санынан квадрат түбір табу функциясы;МАХ(тізім) - тізімде берілген сандардың ішінен ең үлкен санды тауып беру функциясы, мысалы:

мах(45, 25, 58, 76, 47, 13)=76; SUM(тізім) - тізімде берілген сандарды сандарға қосып беру функциясы; т.б.Осы сияқты жиі пайдаланатын функциялар жадқа арнайы жазылып койылған және олар үшін саймандар панелінде арнайы батырма - функция шебері бар. Функция шеберін шақыру арқылы ЕХСЕL стандартты функциялар тізімін оқуға және қолдануға мүмкіндік бар.

Функция шеберін шақыру үшін:1-тәсіл. Стандартты саймандар панелінің Функция шебері батырмасын қосу арқылы;2-тәсіл. Енгізу - Функция... командасын орындау арқылы.

Функция шеберінің батырмасын басқан кезде экранға функциялар атаулары екі қадамнан тұратын сұхбат терезесі шығады. (10 және 11-суреттер).

10 -сурет

11 – сурет

Функция шеберінің 2-ші қадамында таңдалған функцияның аргументін енгізумүмкіндігін орындаймыз. Бұл терезе формулалар тақтасы деп аталады.Сан 1 (Число 1) мәтіндік өріске сан, ұяшыққа сілтеме, формула немесе басқа функция енгізуге болады.1. Жаңа файл ашыңыз.2. К бағанасына үтірден кейІн 2 таңбасы жазылатын әртүрлі ондық бөлшександарды енгізіңіз.3. L бағанасына ғылыми форматтағы сандарды енгізіңіз.4. М бағанасына проценттік форматтағы сандарды енгізіңіз.5. Төменгі операцияларға функция шеберін пайдаланыңыз.6.Кестені форматтаңыз.

1) К бағанасындағы сандардың қосындысын есептеңіз.2) L бағанындағы сандардың ең үлкен және ең кіші мәндерін табыңыз.3) М бағанындағы сандардың арифметикалық ортасын есептеңіз. Нәтижеде 12-суреттегідей кесте алынуы керек.

12 –сурет

4-тапсырма. Жұмыс кітабын "ЗЖ4" файлы түрінде днскіге сактаңыз 5-тапсырма. Жұмыс кітабын қағаз бетіне шығару5.1. Файл - Алдын-ала көру... командасы арқылы немесе Стандарты саймандар панелінің арнайы батырмасы арқылы берілгендердің қағаз бетіндегі көрінісін көріңіз. Өзгерту қажет жағдайда, өзгерістер енгізіңіз.5.2. Файл - Парақтың параметрлері командасын орындап, сұхбаттықтерезедегі Парақ (Страница) бетінің параметрлерін тағайындау.5.3. Принтерді іске қосыңыз, қажет жағдайда оны сәйкес түрде дербес компьютерге тағайындаңыз.5.4. Файл - Парақтың параметрлері командасын орындап, Колонтитулдар ... бетінің жоғарғы орта тұсына оныц нөмірін, төменгі оң бұрышына аты-жөніңізді жазыңыз.5.5. Стандартты Сапмандар панелінің Баспага шыгару батырмасы арқылы немесе Файл - Баспаға шығару командасын орындап, жұмыс кітабын қағаз бетіне шығарыңыз.

Лабораториялықжұмыс №11.Тақырыбы: Жолдар, бағандар, блоктармен операциялар

1. Жолды, бағанды, блоктарды, жұмыс кітабының бетін белгілеу;2. Берілгендерді жылжыту, көшіру, өшіру;3. Кесте ұяшықтарын автотолтыру.

Блок - тік төртбұрышты түрдегі қатарласа орналасқан ұяшықтар. Ол бірнеше ұяшықтан, толық жолдан, толық бағаннан тұра алады. Мысалы: А5:В10 блогы А5 үяшығынан басталып, В10 ұяшығымен шектелген ұяшыктар блогы.

Жолды белгілеу - жол нөмірі көрсетілген санга тышқан көрсеткішін апарып, тышқанның сол пернесін басу арқылы белгілейміз.

Бірнеше жолды белгілеу - қатар нөмірлеріне сәйкес әріпті (әріптер комбинациясын) тышқан пернесін басулы күйінде ұстап, курсорды жылжыту арқылы белгілейміз.

Блокты белгілеу - тышқан пернесін блоктың алғашқы ұяшығына апарып басамыз да, оны сол басулы күйінде ұстап, блоктың ең соңғы ұяшығына жеткізу арқылы белгілейміз.

Жұмыс аймағын белгілеу - тышқан курсорын баған атаулары мен жол нөмірлерінің қиылысына апарып, оны бір рет басу арқылы белгілейміз.

1 - Тапсырма. Бір-бірімен бөлек жатқан блоктарды белгілеу үшін: - алғашқы ұяшықты немесе қатар орналасқан ұяшықтардан тұратын бір блокты

белгілеп алу;- CTRL пернесін басулы күйінде ұстап тұру;\Һ- келесі бөлек орналасқан ұяшықты немесе блокты белгілеу;- CTRL пернесін қоя беру.2 - Тапсырма. Белгілеуді алып тастау үшін - тышқан курсорын блоктан тыс кез -

келген ұяшыққа жеткізіп, оны бір рет басу.1. А1:А10 блогын белгілеңіз.2. С1:В10 блогьш белгілеңіз.3. В1:В5 және Н1:Н10 блоктарын белгілеңіз.4. Жұмыс аймағын тугел белгілеңіз.5. Белгілеуді алып тастаңыз.

3- Тапсырма. Ұяшықпен, блоктармен операциялар.Ұяшықпен және блоктармен операциялар бірнеше тәсілмен орындалады, тек ең алдымен өзгеріске ұшырайтын ұяшықты немесе блокты белгілеп алу керек.

1 - тәсіл. Стандартты саймандар панелінің батырмалары (қиып алу, көшіру, енгізу) арқылы;

2 - тәсіл. Түзету - Қиып алуТүзету – Көшіру Түзету - Орналастыру Түзету - Өшіру Түзету - Тазалау Түзету - Толтыру Командаларының қажеттілерін орындау арқылы;

3 - тәсіл. Тышқан курсоры арқылы;4 – тәсіл. Контексті - тәуелді мәзірді шақыру арқылы.

Контексті – тәуелді мәзір тышқанның оң жақ пернесін басу арқылы шақырылады. 4-Тапсырма. Кесте ұяшықтарын автотолтыру.Автотолтыру арқылы ұяшықтың көшірмесін, кейбір тізбектерді (арифметикалык және

геометриялық професияны, күн, жыл тізбегін, апта, ай аттарын, т.б.) кестеге жылдам енгізуге болады. Бастапқы ұяшықтарды блокпен белгілеу керек. Тышқан керсеткіші блоктың оң жақ төменгі бұрышында топтыру маркеріне айналады. Толтыру маркерін керекті ұяшыққа дейін алып бару керек. Автотолтыру оңға қарай немесе төмен қарай орындалады.

Ескерту: Егер тышқан көрсеткіші толтыру маркеріне айналмаса, оны төмендегі эрекет арқылы орнатыңыз. Сервис - Параметрлер... терезесін ашып, оның Түзету кондырмасында Ұяшықтарды тасымалдау, Ұяшықтардың мәндерін автотолтыру командаларын жалаушалармен белсендіріңіз.

1. «ЛЖ1» жұмыс кітабының 2-ші бетін ашыңыз. Ол үшін тышқан көрсеткішін Лист 2 парақ атауына алып барып, тышқанның сол жақпернесіп басамыз.

2. А1 ұяшығына 1993 санын енгізіңіз.3. А2 ұяшығына 1994 санын енгізіңіз.4. А1:А2 блогын белгілеңіз. Толтыру маркерін АІО ұяшығана дейін алып барыңыз.5. А1 ұяшығын белгілеп, толтыру маркерін Е1 ұяшығына дейін алып барыңыз.6. В1: Е1 блогын тазалаңыз.7. В1: В12 блогына ай атауларын енгізіңіз.8. С1 :С7 блогына апта атауларын енгізіңіз.9. Д1: Д7 блогьша агымдық күннен басталған күндер тізбегін енгізіңіз.10. Е1:Е7 блогына төмендегі сандар тізбегін ешізіңіз: 11, 20, 30, 100, 130, 150,220.11. Берілгендерді толық оңға қарай 2-орынға жылжытып, А1:А12

блогындағы ұяшықтарды номірлеңіз.12. Н1:Н7 блогына С1:С7 блогындагы сандардың квадратын есептеу

формуласын жазыңыз.13. Парақтар беттеріне атаулар қойыңыз. Ол үшін тышқан көрсеткішін парақ атауына

алып барып, контексті - тәуелді мәзірді шақырыңыз. Көрсетілген командалар тізімінен Атын өзгерту пунктін таңдаңыз және пернетақтадан «кесте» атауын теріп, енгізіңіз. Тышқан көрсеткішін парақтың бірінші бетіне алып барып, беттің атауын өзгертіңіз.

Лабораториялық жұмыс №12.Тақырыбы: «Интернет технологияларымен жұмыс істеу»

1. Кең ауқымды және жергілікті желілер.2. WEB жүйесімен қатынас құру тәсілі.3. Интернет желісінің ұйымдастырылу принциптері

Мақсаты:- ІР, URL - адрестермен жұмыс жасап үйрену;- Internet Explorer - WWW-ке арналған броузер арқылы жұмыс жасауды

игеру;- Хаттамалармен жұмыс жасауды игеру.

1. ІР-адрестер мен URL - адресттерЖеліге қосылған әрбір компьютердің нүктелермен бөлінген 4 ондық саннан тұратын -

әрқайсысы 0-ден 255-ке дейінгі аралықта - жеке физикалық адресі (ІР- адрес) болады, Желідегі компьютерлер бір-бірін осы сандар көмегімен тауып алады. Мысалы, 194.84.93.29 немесе 128.29.15.124 желіге тұрақы қосылған компьютер осындай бекітілген адрес алады. Ал, желіге телефон арқылы уақытша ғана қосылатын компьютер сол сеансқа арналып уақытша ІР-адрес алады, ол динамикалық ІР-адрес деп аталады.

Осындай адрестеу тәсілі 2564=4,3 млрд. адрес алу мүмкіндігін береді. Егер нақтылап айтар болсақ, мұндай физикалық 32-разрядты екілік сан түрінде (4 байт) желіде айналыста болады.

Құжаттар үшін адрестің екінші түрі - URL -адрес (Uniform Resource Locator - Ықшамдалған ресурстар көрсеткіші) қолданылады, мұндай адрес те желідегі әрбір құжатқа меншіктеледі.

ХаттамаларХаттамалар өміршең болуы үшін оның компьютерлер арасындагы мәлімет алмасу ісі

қабылданған жалпы стандарттар негізінде жүргізілуі тиіс.Әр түрлі құрылғылар мен программалар арасында мэлімет алмасу қашан және қандай түрде атқарылатыны жайлы ережелер жиыны хаттама деп аталады. Туүрлі-түрлі компьютерлер мен операциялақ жүйелер үшін әр түрлі авторлар жазған программалардың өзара сәйкесті түрде дұрыс жұмыс істеуін осы хаттамалар жүзеге асырады. Хаттамалар мынадай топтарға жіктеледі:

■ Базалық хаттамалар (ТСР мен ІР) Интернет компьютерлері арасында кез-келген типтегі электрондық хабарларды физикалық түрде тасымалдауға жауап береді. Бұлар бір-бірімен өте тығыз байланыста жұмыс істейтін болғандықтан, оларды көбінесе бірге жазылатын ТСР/ІР (Transmission Control/Internet Protocol - тасымалдауды басқару хаттамасы/ желі аралық хаттама) терминімен белгілейді.

Интернет ТСРЛР хаттамасын пайдаланады. Бұл хаттама тасымалданатын мәліметтерді калай пакеттерге бөлу керектігін, олардың қалай құрылатынын, қажетті компьютерге сол пакеттердің жеткенін қалай бақылауға болатынын, мәліметті тасымалдау кезінде қате кетсе, оны қалай дұрыстайтынын және де басқа шаралар қалай жүргізу қажет екендігін анықтайды. Негізінде, Интернет ТСР/ІР хаттамасы мен біртұтас ІР-адрестер кеңістігін пайдаланатын мыңцаған жеке желілерді бір-бірімен байланыстырып тұрады. Мұндағы желілердің барлығы да теқ құқықты, басқару мен қаржы жағынан тәуелсіз болып саналады;

■ Қолданбалы хаттамалар жоғарғы деқгейде боп есептеледі, бұлар Интернеттің арнайы қызмет баптарының - НТТР (Нурег Техt Transfer Protocol –гипермәтінді тасымалдау хаттамасы) хаттамасының, ҒТР (File Transfer Protocol - файлдарды тасымалдау хаттамасы) хаттамасының, TELNET (алыстан қатынасу) хаттамасының, электрондық поштаның SМТР жзне РОР 3-тәрізді хаттамаларының, т.б. жұмысын қамтамасыз етеді.

ҒТР компьютерлер арасында екілік және мәтіндік файлдарды тасымалдау мүмкіндігін береді. Ол «ежелгі» қолданбалы хаттамаға жатады, өйткені ДК тұтынушыларының ең алғашқы талаптарының бірі - осындай қызықты программалар мен құжаттар алмасу болатын.

Осы әрекеттерді ҒТР хаттамасы атқарады. Атаулар мен ресурстар көрсеткішерінің домендік жуйесі.

Желі компьютерлерінің физикалық адрестерін пайдалану ыңғайсыз (адамдардың ұзақ цифрлар тізбегін есте сақтауы қиын), сол себепті физикалық адрестерге сәйкес әріптерден тұратын мағынасы бар символдық (домендік) адрестер жасалған. Домендік адрестің жазылу ережесі мынадай: Хаттама://компьютер аты. Домен аты[/киталог/подкаталог/файл аты)

Бірінші болып қолданылатын хаттама көрсетіледі, мысалы, http. Келесі компьютер аты жазылады да, одан кейін домен аты тұрады, мысалы, Microsoft.com. Адрес соңында кейде сервердегі каталог (бума) аттары мен файл (Web-парақтар) жазылады, мысалы, /mpress/сpnew.htm ТІк жакша ішіндегі адрес бөлігі жазылмаса да болады. БІрнеше нақты адрестерден мысал келтірейік:http :// www . microsoft . com http :// www . elitehouse . nursat . kz ftp :// mathsoft . com http :// www . translate . ru / ras / cpnew . htm

DNS Аймақтың домен аттары

kz Қазақстанkg Қырғызстанru Ресей

Домен аттары 2-4 сөздерден тұрады, ең оң жақтағы жоғарғы (шеткі) домен мемлекет атына сәйкес келеді немесе мекеме типін (АҚШ-тағы) көрсетеді.Қызмет бабына карай қойылған домен аттарыДомен Мекеме типі

com Коммерциялық ұйымдарedu Білім мекемелеріgov Мемлекеттік ұйымдарmil Әскери ұйымдарorg Басқа мекемелер net Желіні басқару мекемелері int Халықаралық ұйымдар

1. Аттардың домендік жүйесі Аттардың домендік жүйесі (Domain Name System, DNS) домендік аттарды санмен

жазылатын ІР-адреске түрлендіреді. Осындай түрлендіру ісін атқаратын компьютерлер DNS-серверлер деп аталады.

DNS жүйесі жасалғанға дейін домендік аттарды ІР-адреске ауыстыруға қажетті акпарат hosts файлында сақталатын еді.

Ноst: (хост) - басты компьютер. Internet Explorer - WWW-ке арналған броузер

Броузерлердің негізгі атқаратын қызметтері:Құжат сақталған Web-сервермен байланыс орнату, жинақталған құжаттыңбарлық бөліктерін жүктеу.

HTML тілдерінің тэгтерін команда ретінде орындау (интерпретациялау),Web-парақтарды броузер жұмыс ІстеЙтіи компьютердің мүкіндіктеріне сәйкес

бейнелеу және форматтау.

Web -парақтардың құрамына кіретін мультимедиалық және басқа объектілерді бейнелеуге арналған, сондай-ақ программаны объектілердің жаңа типтеріне лайықтауға мүмкіндік беретін кеңейту механизмі жабдықтарын көрсету.

Web-парақтарды іздеу жолын автоматтандыру қамтамасыз ету және бурында жұмыс істеген Web-парақтармен қатынас құруды жеңілдету.

Басқа Интернет қызметтерімен жұмыс істеуге арналған ішкі және жеке(автономды) құралдармен қатынас құруды ұйымдастыру.

Internet Explorer программасы Web-парақтарды қарауға арналған. Ол бейнелейтін ақпараттың дыбыстық және бейне сүйемелдеулерімен қоса парақтарды құрастырушылар жинақталған барлық жаңа мүмкіндіктерді қамтиды. Internet Explorer программасымен танысу үшін компьютерде Интернетпен байланыс орнатылуы тиіс.

Тақырыптан кейінгі жолда меню орналасқан. Менюдің көмегімен Internet Explorer программасының кез-келген командасын таңдау мұмкіндігі бар.

Саймандар тақтасының төменгі жағында өзіңіз қарағыңыз келетін парақ адресін енгізуге арналған өріс орналасқан. Адрес енгізуге арналған өріс орнына Web -парақтарға бірқатар сілтеме бар тақтаны орналастыруға болады. Сілтеме (Ссылка) - бұл Интернет желісіндегі кандайда бір Web-парақтың адресі бекітілген белгіше. Сілтемелер тақтасын шығару үшін тышқан көрсеткішін Сілтемелер өрісіне орналастырып шерту қажет.

Қайтадан адрес енгізу өрісін шығару үшін Адрес өрісінде тышқанды шертеміз.Қалып-күй қатары (Строка состояния) дәл сол мезетте Internet Explorer программасы

орындаған эрекеттерді көрсетуге (индикациялауға) арналған. Internet Explorer -де кәсіби жұмыс істеу үшін осы қатардағы жазуды міндетті түрде дұрыс талдай білу қажет. Интернетпен жұмыс кезінде калып-күй қатарына акпараттар көзінің адрестері, күту режимі жөнінде, тапсырыс берген құжаттың дайындығы және басқа да пайдалы мәліметтер үнемі шығып тұрады.

Internet Explorer программасымен жұмыс істеудің негізгі принциптеріИнтернет желісіндегі акпараттық ресурстарды іздеу және қарауды жеңілдету үшін Іпіегпеі; Ехріогег броузерімен жұмыс істеудің бірқатар тәртібін меңгеру қажет. Интернет желісін қарауды үй парағын, яғни Internet Explorer іске қосылған кезде ашылатын алғашқы парақтан бастауға болады.

Басқа параққа ауысу үшін осы парақгағы кез - келген сілтемені тандау қажет. Парақтың белгілі бір элементі сілтеме екендігіне көз жеткізу үшін оған тышқан көрсеткішін орналастырамыз. Сілтеме көрсеткіш орналасқан мезетте таңбаға (қолдың суреті) айналады да, қалып-күй қатарында сол сілтеме көрсететін ресурстың адресі шығады. Сілтеме - сурет, көлемді бейне немесе ерекшеленген мәтін болуы мүмкін. Сол мезетте навигатор терезесіндегі Web-парақ екпінді (активті) деп аталады.

Интернет ресурстарын қарау. Интернет желісінен қандайда бір ресурсты (мәліметті) алу үшін, адрестік қатарға оның URL адресін енгізіп, мысалы http://www.bilim.kz немесе ftp://ftp.ifmo.ru одан кейін Ауысу (Переход) батырмасын немесе Enter пернесін басу қажет.

Қажетті адрестер анықтамалықтан алынады немесе тұтынушының адрестер құрылымын өз түсінігі бойынша анықтау арқылы, әйтпесе Интернетте ақпаратты іздеудің арнайы құралдары көмегімен жасалады. Тұтынушы URL-ді адрестік қатарға енгізе бастағанда, қажетті адресті таңдап алуға мүмкіндік беретін соған ұқсас адрестердің тізімі беріледі. Ресурс адресі дәл сондай болмаса да, Internet Explorer ұқсас адрестердің ішінен қажетгісін іздеуді орындайды (соңынан түзетіп алу керек). Web-парақка ауысқан соң, оның ішінен нақты мәтінді Тузету (Правка) менюінен Осы парақтан табу (Найти на этой страннце) бөлімін таңдау арқылы тауып алуға болады. Соңғы қаралған Web-парақтарды ашу. Қаралған парақтардың ішіндегісоңғысына оралу үшін саймандар тақтасындағы Артқа (Назад) батырмасын, ал бұл батырманы басқанға дейінгі парақты қайта көру ушін Алға (Вперед) батырмасын шерту

керек. Бұрында қараған бірқатар парақтардың тізімін шығаруға да болады. Ол үшін Алға немесе Артқа батырмасының тұсындағы төмен бағытталған бағыттауышты басу керек.

Үйдегі Web-параққа ауысу. Internet Explorer программасын іске қосқан кезде ашылатын параққа ауысу үшін Үйге (Домой) батырмасын басу жеткілікті.

Таңдалған парақтар тізімін Web-параққа ауысу. Таңдалған парақтар тізіміндегі қажетті Web-параққа ауысу үшін Таңдағандар (Избранное) батырмасын басу қажет.

Бұрын қаралған Web-парақтардың тізімін шығару. Соңғы кезде ашылған парақтарға сілтемелер журналда сақталып тұрады. Бұрын қаралған парақтардың тізімдерін шығарып оған жылдам ауысу ушін - Журнал батырмасын басамыз. Журналда сонымен бірге сол компьютерде навигатор көмегімен ашылған файлдар мен бумалар тізімі беріледі. Навигатор терезесінде қажетті Web-парақты көрсету үшін соған сәйкес сілтемеде тышқанды шерту жеткілікті.

Web-парақ ашылмаған жағдайда орындалатын әрекет. Web-парақтың ашылуын өте көп уакыт күту қажет болған кезде Тоқтату (Остановить) батырмасын басу керек. Web-парақты ашуға мүмкіндік жоқтығы жөніндегі мәлімет алу немесе парақтың соңғы нұсқасы жүктелгендігіне көз жеткізу үшін Жаңарту (Обновить) батырмасын басамыз.

Жиі оқылатын парақпен қатынас құруды жеңілдету. Қажетті Web-парақты қараған соң, оларға жасалған сілтемелерді келешекте сол парақтарды ашуды жеңілдету мақсатында сақтап қоюға болады. Қажетті Web-параққа көшетін сілтемені сақтауға мүмкіндік беретін үш тәсіл бар.

Web-параққа көшетін сілтемені - сілтемелер тақтасына қосу. Сілтемелер тақтасы адрестік қатардың тұсында орналасқандықтан, жиі қолданылатын Web-парақтарта жасалған сілтемелерді оған орналастыру ыңғайлы. Парақты шақыру үшін оған жасалған сілтемені таңдау жеткілікті. Парақты сілтемелер тақтасына қосудың біркеше тәсілдері бар:

- Таңдалған парақтың белгішесін адрестік қатардан сілтемелер қатарына тасымалдау;- Web-парақтағы сілтемені сілтемелер тақтасына тасымалдау;- Сілтемені Таңдамалар (Избранное) тізімінен Сілтемелер бумасына

тасымалдау;- Егер сілтемелер тақтасы жоқ болса, Түр (Вид) менюінен Саймандар

тақтасы (Панель инструментов) командасын таңдап, Сілтемелерқатарында тышқанды шертеміз.

Үй парағын ауыстыру. Үй парағы – бұл Internet Explorer программасын іске қосқан сайын бірінші оқылатын парақ. Бұл парақтың тұтынушы жиі ұолданатын парақ болғаны абзал. Үй парағы ретінде кез - келген ақпаратты жылдам іздеп тауып алуға болатын, мысалы http://www.bilim.kz (Білім беру сұрақтарына қатысты Сорос-Қазақстан Қорының сайтын) парағын алуға болады.

Үй парағы үшін келесі әрекеттерді орындау қажет:- Internet Explorer программасын іске қосқан сайын ашылуға тиісті параққа ауысу;- Сервис менюінен Шолушы қасиеті (Свойства обозревателя) бөлімін таңдау.- Жаппы (Общие) ішкі бетіне өту;Үй парағы (Домашняя страница) тобында Ағымдағымен (С текущей)

батырмасын RASP.HTM файлына төмендегідей өзгерістер енгізіңіздер:<НТМL><НЕАD> <Н2 АLIGN=»СЕNTER»>Менің алғашқы парағым </Н2><ТITLE> Алғашқы НТМL файлы </ТITLЕ> </НЕАD><ВODY BGCOLOR=»#ҒҒҒҒҒҒ»ТЕХТ=»#330066"><Р ALIGN»CENTER»> <FONT COLOR=»#00808’’SIZEЕ=»7"><В>Сәрсенбі күнгі </В> </FONT> <BR><IMG SRC=>> DOG.JPG>>></BODY></HTML>

<ІМG> тэгінІң бірсыпыра атрибуттары бар, оларды косымша көрсетуге болады. Атрибуттар ІМG тэгінен кейін кез-келген реттілікпен орналаса береді.

Сурет атрибуттары

Атрибут Жазылу форматы Атқаратын қызметіALT <ІМG

SRT=» WAGON.GIF»ALT=»сурет»>

Сурет көрсетілмейтін броузер оның орнына сурет аты (ол жайлы түсінік беретін мәтін ретінде) көрсетіледі

BORDER <ІМGSRT=» WAGON.GIF»BORDER =»3’’>

Сурет қоршап тұратын жақтау сызығының калындығын пиксельмен береді

ALIGN <ІМGSRT=» WAGON.GIF»ALIGN =TOP>

Мәтінге байланысты суреттің орналасуын көрсетеді, төменгі сөздердің бірін мән ретінде қабылдайды: ТОР - жоғары (мәтін суреттің жогарғы жагында), MIDDLE-ортада, BOTTON-төмен, LEFT-сол жакта (сурет жолдың сол жақ шетінде), RIGHT-оң жақта (сурет жолдың оң жак шетінде)

HEIGHT <ІМGSRT=» WAGON.GIF»HEIGHT =111>

Суреттің биіктігін пиксельмен немесе терезе биіктігінің пайызымен береді

WIDTH <ІМGSRT=» WAGON.GIF»WIDTH =220>

Суреттің енін пиксельмен немесе терезе енінің пайызымен береді

VSPACE <ІМGSRT=» WAGON.GIF»VSPACE =»8’’>

Суреттің жоғарғы және төменгі жактарындагы бос аймақ мөлшерін пиксельмен береді

HSPACE <ІМGSRT=» WAGON.GIF»HSPACE =»8’’>

Суреттің сол және оң жақ шеттеріндегі бос аймақ мөлшерін пиксельмен береді