w$bh$m odkmz h$jm 4 oh›xr azwdmx: h•$Óu …...mr> h$

167
hm{_r ^m^m ‡mWo_H$ odkmZ [mR≤>`H´$_ [arjU Aß H$ hm{_r ^m^m odkmZ oejm H{$›– Q>mQ>m _yb^yV AZwgßYmZ gßÒWmZ, dr. EZ. [wad _mJ©, _mZIwX©, _wß]B© 400 088 z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z z odkmZ odkmZ odkmZ odkmZ odkmZ hbH$m-\w $bH$m H$m`©-[wpÒVH$m H$jm 4 b{oIH$m: O`lr am_Xmg oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU Hw$_ma o_l

Upload: others

Post on 13-Jul-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

hm_r m^m ‡mWo_H$ odkmZ [mR≤>`H´$_[arjU AßH$

hm_r ^m^m odkmZ oejm H$›–Q>mQ>m _yb yV AZwgßYmZ gßÒWmZ, dr. EZ. [wad _mJ©, _mZIwX©, _wß]B© 400 088

odkmZodkmZodkmZodkmZodkmZhbH$m-\w$bH$m H$m`©-[wpÒVH$m

H$jm 4

boIH$m: O`lr am_Xmgoh›Xr AZwdmX: H•$ÓU Hw$_ma o_l

Page 2: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

hbH$m-\w$bH$m odkmZ

H$m`©-[woÒVH$m

H$jm 4

[arjU AßH$, 2002

boIH$m _wª` g_›d`H$

O`lr am_Xmg AaqdX Hw$_ma

oh›Xr AZwdmX g_›d`H$ (‡mWo_H$ odkmZ)

H•$ÓU Hw$_ma o_l O`lr am_Xmg

emY [•> oZ_m©U

gwnMÃm dX \$m°oO`m XmhmXdmbm

oS>OmBZ Edß oMÃmßH$Z$ ‡H$meH$

H$aZ h°S>m∞H$ hm_r ^m^m odkmZ oejm H$›–

Q>mQ>m _yb^yV AZwgßYmZ gßÒWmZ

_w–H$ dr. EZ. [wad _mJ©, _mZIwX©

A_rV Am∞\$gQ> oS>OmBZg© E S> q‡Q>g© _wß]B© 400 088

16, hZw_mZ BßS>pÒQ≠>`b BÒQ>Q>

Or. S>r. Aß]H$a _mJ©, dS>mbm

_wß]B© 400 031

© hm_r ^m^m odkmZ oejm H$›–, 2002

‡H$meH$ H$r [yd© AZw_oV H$ o]Zm ‡ÒVwV [wÒVH$ m BgH$m H$mB© mJ, Bb∑Q≠>m∞oZH$, mßoÃH$, \$mQ>mH$m∞q[J m oH$gr r A›` Í$[ _| ‡H$moeV

`m gßJ´hrV Zht oH$`m Om gH$Vm &

`h [wÒVH$ Bg eV© [a ]Mr OmVr h° oH$ ‡H$meH$ H$s [yd© AZw_oV H$ o]Zm h dmoUp¡`H$ Vm°a [a [wZn]©H´$s, CYma m oH$am` [a m oH$gr

^r A›` Vm°a [a Zht Xr OmEJr VWm BgH$ dV©_mZ ÒdÍ$[ _| oH$gr r Vah H$m H$mB© [nadV©Z Zht oH$`m OmEJm$&

Page 3: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

iii

‡ÒVmdZm

_ma Xe _| em`X hr H$mB© Egm oXZ hm O] H$ht [a oH$gr Z h_mar oejm ‡Umbr, ImgH$a ÒHy$br oejm H$s

AmbmMZm Z H$s hm$& ]h˛V gmar ]wamB`m±ß Am°a H$o_`m± gß^dVï oejUVa H$maUm| g CÀ[›Z hmVr h¢ oOZH$

g_mYmZ H$ obE gm_moOH$ Am°a amOZroVH$ [hb H$s OÍ$aV h° & boH$Z Hw$N> g_Ò`m`| [mR>≤`H´$_ H$s [wÒVH$m|,

A‹`m[Z Edß _yÎ`mßH$Z [’oV`m| g C[Or hmVr h¢ & BgobE oZa›Va ZdrZ [mR>≤`H´$_ H$ odH$mg H$s AmdÌ`H$Vm

h° oOgg BZ H$o_`m| H$m Xya oH$`m Om gH$$&

Xe _| [mR≤`H´$_m| _| gwYma Edß ZdrZrH$aU H$ ‡`mg hmV ah h¢ & bJ^J ha XeH$ _| H$›– Edß am¡`

ÒVam| [a [mR>≤`H´$_m| _| [nadV©Z H$ obE [hb hmVr ahr h° & Hw$N> Òdm`ÀV gßÒWmAm| Z A[Z obE AbJ [mR≤>`-

[wÒVH|$$Am°a OÍ$ar gm_oJ´`m± ^r V°`ma H$s h¢ & Bg_| H$mB© gßXh Zht oH$ ‡mB_ar, o_oS>b Edß gH$ S>ar ÒVa [a

[mR≤`>H´$_ H$m ]hVa ]ZmZ H$s oXem _| CÎbIZr` ‡JoV h˛B© h°$& Xe _| ÒHy$b [mR≤>`H´$_ H$m ÒdÍ$[ gVV

odH$ogV hmVm J`m h° VWm AmO `h H$ht ¡`mXm ‡mgßoJH$ Edß AmYwoZH$ hm J`m h°$& Xw^m©Ω` g oejU Ï`dÒWm

_| ]m¯ H$maUm| g Am` ımg H$s dOh g ` C[bp„Y`m± AmgmZr g oXImB© Zht XVt & ‡m`: [mR>≤`H´$_ H$ C‘Ì`,

[mR≤>`-[wÒVH$m| Edß A‹`m[Z [’oV`m| _| dmÒVodH$ Í$[ g A_b _| Zht bm` OmV & BZ XmZm| H$ ]rM EH$

A›Vamb o_bVm h° $&

hm_r ^m^m [mR≤>`H´$_ _| h_Z Bg A›Vamb H$m oOVZm hm gH$, H$_ H$aZ H$m ‡`mg oH$`m h° & Bg EH$

H´$mßoVH$mar [mR≤>`H´$_ H$ Í$[ _| bZm em`X CoMV Zht hmJm ∑`m|oH$ BgH$ C‘Ì` dht h¢ Om o[N>b H$B© XeH$m| g

ndo^›Z oejm od^mJm| VWm EOp›g`m| ¤mam AZH$ na[mQ>m~ Am°a bIm| H$ Í$[ _| gm_Z bm` J` h¢ & h_mam

Ao^‡m` EH$ ]h˛aßJrZ Am°a H$mÎ[oZH$ [mR≤`H´$_ H$m Z_yZm V°`ma H$aZm Zht h° oOg H$mB© A[Zm hr Z gH$ ]pÎH$

EH$ A¿N> Am°a gdm™JrU [mR≤>`H´$_ H$ oZ_m©U H$m ‡`ÀZ H$aZm h° Om Ï`mdhmnaH$ hm VWm$A_b _| bmZ `mΩ` hm &

`hm± Ï`mdhmnaH$ H$m `h _Vb] H$Xmo[ Zht h° oH$ dV©_mZ pÒWoV H$m Og H$m Vg ÒdrH$ma H$a ob`m Om` &

hm_r ^m^m [mR≤>`H´$_ H$s [wÒVH$m| _| AZH$ J°a[aÂ[amJV odMmam| H$m ÒWmZ oX`m J`m h° Om h_mar —oÔ> _| OÍ$ar

h¢ & h_mam odÌdmg h° oH$ [mR>H$ BZ ZdrZ [hbwAm| H$m Òd`ß XI|J Am°a AZw^d H$a|J & ]h˛V gab Am°a ghO

pÒWoV`m| _| ^r EH$ [mR≤>`H´$_ H$m ‡mÍ$[ V°`ma H$aZm VWm Cg [a AmYmnaV [wÒVH$m| H$m oZ_m©U H$aZm H$mB©

AmgmZ H$m_ Zht h° & Xe _| oejm H$s OoQ>b g_Ò`mAm| H$s [•>^yo_ _| `h H$m_ Am°a ^r H$oR>Z h° & `h Vm

H$db g_` hr ]Vm`Jm oH$ ∑`m hm_r ^m^m [mR≤>`H´$_ ghr oXem _| EH$ ghr ‡`mg h°? `oX hm±, Vm oH$g hX

VH$?†

AaodßX Hw$_ma

h

Page 4: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

iv

[wÒVH$ H$s ^yo_H$m

_r ^m^m [mR>≤`H´$_ H$s [wÒVH _mbm Bg H$›– _| H$B© dfm~ H$ AZwgßYmZ Edß jÃ-H$m`© H$ AZw^dm| H$m

[naUm_ h° & Bg Xm°amZ H$›– _| H$B© [na`mOZmAm| [a H$m`© oH$`m J`m$& [na`mOZmAm| H$ AßVJ©V [R>Z-

[mR>Z _| AmZ dmbr AZH$ g_Ò`mAm| [a AZwgßYmZ oH$`m J`m$O°g, N>mÃm| H$s Òdm^modH$ YmaUm`|, ^mfm> VWm

oMÃm| H$s g_P, N>mÃm| H$s gmßÒH•$oVH$ odo^›ZVm H$ H$maU [R>Z-[mR>Z _| AmZ dmbr H$oR>ZmB`mß, BÀ`moX$& hm_r

^m^m odkmZ oejm H$›– H$ g^r dV©_mZ Edß [yd© gXÒ`m| Z oH$gr Z oH$gr Í$[ _| Bg_| `mJXmZ oX`m h°$&

‡mWo_H$ ÒHy$b H$ N>mÃm| H$ obE ‡ÒVwV [mR>≤`H´$_ H$s ‡aUm Bg H$›– _| ‘S>m`ΩZmqOJ boZ™J BZ ‡mB_ar

gmBßg’ Zm_H$ [na`mOZm [a VrZ gmb VH$ h˛E H$m`© g o_br h° & Bg [mR>≤`H´$_ _| oZÂZoboIV g_Ò`mAm| [a

odMma oH$`m J`m h°$&

Jm±dm| _| pÒWV ‡mWo_H$ [mR>embm H$ N>mà ‡H•$oV H$ H$ar] hmV h¢$& [∂S>>-[m°Ym| Edß Ord-O›VwAm| H$

]ma _| C›h| H$m\$s OmZH$mar hmVr h° & boH$Z CZH$s `h OmZH$mar gwÏ`dpÒWV Zht hmVr Am°a d A[Z AZw^d

H$m gm\$-gm\$ H$h Zht [mV$& [mR≤>`H´$_ H$m CZH$s Bg OmZH$mar g H$mB© _Vb] Zht ahVm$& Xygar Ama eha

H$ oeojV Kam| H$ ]¿M A∑ga ‡mH•$oVH$ [nade H$s C[jm H$aV h¢$& Eg _| CZH$s oejm H$db oH$Vm]m| VH$

gro_V ah OmVr h°$& gßj[ _| H$h| Vm g^r N>mà Z Vm ‡H•$oV H$m R>rH$ ‡jU H$aZm OmZ [mV h¢ Am°a Z hr A[Z

AZw^d H$m Ï`∑V H$aZm grI [mV h¢ Om ndkmZ H$s oejm H$ obE ]h˛V OÍ$ar h¢$&

hm_r ^m^m ‡mWo_H$ odkmZ [mR≤>`H´$_ H$m C‘Ì` N>mÃm| Am°a oejH$m| H$m _OXma Am°a AW©[yU© AoYJ_

AZw^dm| _| gßbΩZ H$aZm h°$& [mR≤>`H´$_ gab Am°a ‡H$aUmZwgma gßJoR>V oH´$`mH$bm[m| VWm A‰`mgm| [a AmYmnaV

h°$& BZ [wÒVH$m| H$m$C[`mJ _| bmZ H$ [hb N>mÃm| H$m Ì`m_[Q> `m Xyga N>mÃm| H$s ZmQ>]wH$ g ghr Odm] CVma

bZ dmbr _mZogH$Vm g _w∑V hmZm MmohE$& ‡À`H$ H$jm H$ obE [mR≤>`-[wpÒVH$m, H$m`©-[wpÒVH$m VWm oejH$-

[wpÒVH$m H$m Ao^‡m` ha Vah g kmZmO©Z H$m ]∂T>mdm XZm h°$& hbH$m-\w$bH$m odkmZ og\©$ [∂T>Z H$ obE Zht h°

]pÎH$ A_b _| bmZ H$ obE h°$&

oH$gr ^r A¿N> [mR≤`H´$_ H$m JoVerb hmZ H$ gmW Cg_| AmbmMZmAm| H$ AmYma [a odH$ogV hmZ H$s

JwßOmBe hmZr MmohE$& gmW hr gmW [mR≤`H´$_ H$m N>mÃm| Edß oejH$m| H$s OÍ$aVm| H$ AZwgma [nadV©Zr` ^r hmZm

MmohE & H•$[`m A[Z odMmam| Edß ]h˛_yÎ` gwPmdm| g h_| AdJV OÍ$a H$am`|$&

O`lr [email protected]

hm

Page 5: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

v

Am^ma-H$WZ

_¢ BZ g^r H$ ‡oV Am^ma ‡H$Q> H$aZm Mmhˇ±Jr-

AaodßX Hw$_ma, oO›hm|Z hm_r ^m^m [mR≤>`H´$_ H$s Ztd aIr Am°a oZa›Va CÀgmhd’©Z oH$`m &

gwoMÃm dX oOgZ [ya _Zm`mJ g oH´$`mH$bm[m| Am°a A‰`mgm| H$m [arjU oH$`m$&

oMÎS≠>›g ES> gmgm`Q>r, ZyVZ odX≤`m _ßoXa Am°a EQ>m∞o_H$ EZOu g›Q≠>b ÒHy$b _wß]B© VWm oddH$ hmB©ÒHy$b MßS>rJ∂T>

H$ ‡YmZmMm`©, H$_©Mmar Am°a N>mà oO›hm|Z [mR≤`H´$_ H$ [arjU _| CÀgmh[yd©H$ ^mJ ob`m$&

H$aZ h°S>m∞H$ oO›hm|Z [wÒVH$ H$s oS>OmBZ Am°a CgH$m oMÃmßH$Z oH$`m, H$B© A¿N> odMma oXE VWm ÈoMH$a \$sS>]°H$

‡XmZ oH$`m$&

Q>rQ>mam_ Jmßd, H°$Wb oObm (hna`mUm), [a_mUw D$Om© H$›–r` odX≤`mb` _wß]B© Am°a oddH$ hmB©ÒHy$b MßS>rJ∂T> H$

]¿M, oO›hm|Z Hw$N> ]o∂T>`m oMÃm| H$m `mJXmZ oH$`m$&

hm_r ^m^m H$›– H$ gXÒ`, AmZßX K°gmg, AoúZr H$m›ha, Ama. Eg. H$maJmßdH$a, aIm dV©H$, gß‹`m VwbgrXmg,

godVm bmS>J, dr. Or. Jß^ra Am°a dr. EZ. [wamohV$oO›hm|Z _a AZH$ gße` Xya oH$E$& ]ªVmda _hmOZ, oMÃm

ZQ>amOZ, Or. ZmJmOw©Z, ¡`mÀÒZm odOm[yaH$a, H$. gw]´_ `_, [yoU©_m ]wQ> Am°a gwJ´m MwZmdmbm Z S≠>m‚Q> H$ ]ma _|

]h˛_yÎ` gwPmd oXE$&

[r. Ama. \$S>Udrg, gr. Eg. [dma VWm Xyga A›` oO›hm|Z ‡emgoZH$ gh`mJ ‡XmZ oH$`m, Am°a EZ. Eg.

oWJb VWm Or. _Ûr oO›hm|Z \$mQ>mH$mq[J _| _XX H$s$&

adr›– [Q>dY©Z, \$m°oO`m XmhmXdmbm Am°a Jm°ar [mQ>rb oO›hm|Z [wÒVH$ H$ AßoV_ MaU _| gh`mJ oX`m$&

Q>mQ>m _yb^yV AZwgßYmZ gßÒWmZ H$ E_. E_. Omhar Am°a H$. Eg. H•$ÓUZ,

H$mbm]m ]Yembm H$s ]r. Ì`m_bm, ^maVr` ‡m°⁄moJH$s gßÒWmZ _wß]B© H$ Eg. H$. Xmg, ^m^m [a_mUw AZwgßYmZ

H|$– H$ oZdV©_mZ dr. A]´mh_, ]m∞Â] ZMwab ohÒQ≠>r gmgmBQ>r H$ AmBOH$ H$oh_H$a VWm ›`y BßJobe ÒHy$b _wa]mS>

H$ Or. dr. Omer, oO›hm|Z odefk gbmh Xr$&

Q>mQ>m _yb^yV AZwgßYmZ gßÒWmZ H$m ÒHy$b Am∞\$ _°W_°oQ>∑g oOgZ A[Zr Hß$fl`yQ>a gwodYmAm| H$ BÒV_mb H$s

AZw_oV Xr$&

_ar [wÃr amohUr, [wà hna˚Mß– VWm Xyga H$B© XmÒV Om H$oR>ZmB`m| _| _XXJma ah$&

O`lr am_Xmg

Page 6: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

AZwdmXH$ H$m oZdXZ

_¢ ‡m. AaodßX Hw$_ma H$ ‡oV Am^mar hˇ± oOZH$ oZa›Va CÀgmhd’©Z g hm_r ^m^m [mR≤>`H´$_ H$ AßVJ©V ‡mWo_H$ ÒHy$b H$

obE hbH$m-\w$bH$m odkmZ, H$jm 4 H$s BZ [wÒVH$m| H$m oh›Xr gßÒH$aU gß^d hm gH$m h°$& [mR≤>`H´$_ H$s BZ [wÒVH$m| H$m

AZwdmX H$aV g_` _¢Z oh›Xr ^mfm H$ Òd^md VWm CgH$s _yb ‡H•$oV H$m ‹`mZ _| aIZ H$s H$moee H$s h°$& BgH$ gmW hr

AZwdmX H$ Xm°amZ oh›Xr H$ Ï`m[H$ gm_moOH$ Edß gmßÒH•$oVH$ gamH$mam| H$m ^r ‹`mZ _| aIZ H$m ‡`ÀZ oH$`m h°$& ]¿Mm| H$

obE obIZm Omoha h° H$mB© gab H$m_ Zht h°$& ghr _m`Z _| H$hm Om` Vm BgH$ obE ]¿Mm| H$s ^md^yo_ VWm CZH$

d°MmnaH$ YamVb [a CVa H$a obIZ H$s OÍ$aV [∂S>Vr h°$& _¢Z A[Zr Ama g BZ ]mVm| H$m [yam I`mb aIZ H$m ‡`ÀZ

oH$`m h°$oH$ ^mfm-e°br VWm ‡ÒVwVrH$aU ]¿Mm| H$ [yU©V`m AZwHy$b hm oOgg d ghO hr odf`-dÒVw g IwX H$m Om∂S> gH|$$&

H$odVmAm| H$ ‡oV ]mb _Z H$ AZ›` bJmd H$m ‹`mZ _| aIV h˛E [wÒVH$m| _| Hw$N> ÒdaoMV H$odVmAm| H$m OJh Xr J`r h°$&

‡ÒVwV H$m`© _| hm_r ^m^m H$›– H H$B© AH$mXo_H$, d°kmoZH$ Edß ‡emgoZH$ gXÒ`m| H$m gh`mJ o_bm h°$& g]H$m

Zm_mÎbI H$aZm g_rMrZ Zht hmJm$& _¢ CZ g^r H$ ‡oV Am^mar hˇ±$& _¢ Bg [wÒVH$ H$s boIH$m S>m∞. O`lr am_Xmg H$

‡oV Am^mar hˇ± oO›hm|Z AZwdmX H$s [mßSw>obo[ H$m Ajae: AdbmH$Z oH$`m Am°a AZH$ gwPmd oXE$& AßV _| _¢ ‡m. oXZe

e_m© (^maVr` ‡m°⁄moJH$s gßÒWmZ, _wß]B©) H$ ‡oV Am^ma ‡H$Q> H$aZm Mmhˇ±Jm oO›hm|Z [wÒVH$ H$s [mßSw>obo[ H$m Am⁄m[m›V

[∂T>m VWm AZH$ aMZmÀ_H$ gwPmd oXE$&

gwYr [mR>H$m| H$ oH$gr ^r aMZmÀ_H$ gwPmd H$m odZ_´ Edß ghf© ÒdmJV h°$&

H•$ÓU Hw$_ma o_l

[email protected]

vi

Page 7: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

odf`-gyMr‡ÒVmdZm ........................................................................ iii[wÒVH$ H$s ^yo_H$m ................................................................ ivAm^ma-H$WZ ...................................................................... vAZwdmXH$ H$m oZdXZ............................................................... vi

BH$mB©> 1Amg_mZ Am°a _m°g_

[mR> 1 gyaO, hdm, ]mXb Am°a ]agmV.....................................3

[mR> 2 oXZ Am°a amV H$m Amg_mZ.......................................36

BH$mB©> 2hdm

[mR> 3 _O hdm H$ gßJ......................................................49

[mR> 4 hdm _| ∑`m h°?......................................................64

Page 8: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

BH$mB© 3[mZr

[mR> 5 [mZr H$ _OXma Ib .........................................75

[mR> 6 [mZr Am°a OrdZ..............................................93

[mR> 7 [mZr Am°a h_...............................................102

BH$mB©> 4^mOZ

[mR> 8 h_mam ^mOZ Ohm± g AmVm h° .................................117

[mR> 9 h_ma eara _| ^mOZ.............................................137

[mR> 10 MrO| Om \|$H$ Xr OmVr h¢.........................................148

Page 9: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

BH$mB© 1Amg_mZ Am°a _m°g_

[mR> 1 gyaO, hdm, ]mXb Am°a ]agmV[mR> 2 oXZ Am°a amV H$m Amg_mZ

Page 10: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

2

_yÎ`mßH$Z erQ> (BH$mB© 1)

gßdJ©> g_ßH$ oQ >fl[Ur

AdbmH$Z ...............................................................................................................

...............................................................................................................

g_P ...............................................................................................................

...............................................................................................................

_m°oIH$ mfm (]mVMrV) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oboIV ^mfm (bIZ) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oS>OmBZ H$ H$m°eb ...............................................................................................................

...............................................................................................................

[na_mUmÀ_H$ H$m°eb ...............................................................................................................

...............................................................................................................

H$m © _| CÀgmh...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Y° © Am°a EH$mJ´Vm...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

ÒdVßà qMVZ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Xyga N>mÃm| g gh`mJ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

J•hH$m © gß[mXZ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Page 11: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

3

....................................................................

....................................................................

....................................................................

JwÈdma

10 ÒHy$b H$m g_mamh!

9:30 Wm∂S>-]h˛V ]mXb, Wm∂S>m Ja_

hdm Zht Mb ahr

gm\$, Ja_, Z_

[mR> 1gyaO, hdm, ]mXb Am°a ]agmV

oXZ H$m AmßH$∂S>m ^aZ H$m EH$ CXmhaU

_m°g_ H$m hmb1. _m°g_ ∑`m h°? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 4)H$. oI∂S>H$s H$ ]mha XIm$Am°a BZ Mmam| gdmbm| H$ Odm] obIm$&(1) AmO Amg_mZ gm\$ h° m ]mXb N>mE h˛E h¢? ............................................

(2) AmO _m°g_ Ja_ h° m R>ßS>m?...........................................................

(3) hdm ]h ahr h° m W_r h°? .............................................

(4) AmO ]agmVr oXZ h° m gyIm?...........................................

H$b H$m _m°g_ ∑`m AmO O°gm hr Wm m AbJ Wm?............................................................................................................................................................................................................................

H$B© Am°a ]mV Om Vw_ AmO H$ _m°g_ H$ ]ma _| H$hZm MmhV hm?............................................................................................................................................................................................................................

I. H$hmZr H$m erf©H$- .................................................................................................................................................

2. _m°g_ H$m H°$b|S>aH$. hm± ]Vm`m J`m h° oH$ _hrZ H$ _m°g_ H$m H°$b|S>a H°$g am Om`$&

(1) gmb Am°a _hrZ obIm(2) _hrZ H$s VmarI obIm

I. AmO H$ _m°g_ H$ ]ma _| obIm$& ZrM oXE JE e„Xm| H$m ‡`mJ H$am$&oIbr Yy[ ]mXb EH$X_ Zht Hw$N> EH$ g\$X ]mXbHB© ]mXb Iwbm Amg_mZ Amg_mZ ya ]mXbm| g TH m]agmV Zht WmSµr ]agmV ^mar ]agmV

CÓU/JwZJwZm RßSm VoSµV PßPm

hdm Mb ahr h° emßV na_oP_ ]agmV

Z_ ewÓH ]hwV hr Ja_

H mB© Img KQZm (O°g NwQ≤Qr, À`m°hma,`m ÒHy b H m g_mamh) XO© H am&

Page 12: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

_m°g_ H$m _m[gH H°$b|S>a ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•.4) _hrZm....................gmb .....................

aoddma

gm_dma

_ßJbdma

]wYdma

JwÈdma

ewH´$dma

eoZdma

4

Page 13: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

5

Page 14: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

6

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

_m°g_ H$m _m[gH H°$b|S>a ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•.4) _hrZm....................gmb .....................

aoddma

gm_dma

_ßJbdma

]wYdma

JwÈdma

ewH´$dma

eoZdma

Page 15: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

7

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

____________________________________________________________________________________

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

Page 16: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

8

3. Ja_ m R>ßS>m (H$m`©-[wpÒVH$m [•> 4-5)H$. AJa VwÂhma [mg Vm[_m[r (W_m©_rQ>a) h° Vm Bg VmobH$m H$m am$&

VmarI g_` Vm[_mZ

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

Vm[_mZ H$s BH$mB© ∑`m h°? .......................................................................................................................................

Mw›Zy Z Om Vm[_mZ Zm[ W, C›h| ZrM H$ J´m\$ _| oXImAm$&N>h ]O gw]h H$m Vm[_mZ [hb g hr N>m`mßoH$V oH$`m h˛Am h°$&

g_` Vm[_mZ (oS>J´r gpÎg`g)

6:00 gw]h 80

9:00 gw]h 120

12:00 Xm[ha 200

3:00 Vrga [ha 240

6:00 em_ 210

9:00 amV 180

12:00 amV 150

3:00 ^ma 110

∑`m oXZ a H$ Xm°amZ Vm[_mZ ]Xbm?..................................................................................................................

g]g AoYH$ Vm[_mZ H$] Wm?................................................................................................................................

g]g H$_ Vm[_mZ H$] Wm? ....................................................................................................................................

Page 17: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

9

g_`

50

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

....

....

....

....

....

....

..

....

....

....

....

....

....

..

....

....

....

....

....

....

..

....

....

....

....

....

....

..

....

....

....

....

....

....

..

....

....

....

....

....

....

..

....

....

....

....

....

....

..

....

....

....

....

....

....

..

6 ]

O g

w]h

Vm[_mZ Om Mw›Zy Z Zm[ W

Vm[

_mZ

V

m[_m

Z

Vm[

_mZ

V

m[_m

Z

Vm[

_mZ

(0C)

Page 18: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

10

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

...............................................................................................................

AJb [•> [a oX` J` J´m\$ _| Vm[_mZ H$m N>m`mßoH$V H$am$&

ha oXZ aoS>`m m Q>brodOZ [a _m°g_ H$s na[mQ>© gwZH$a m AI]ma [∂T>H$a Bg J´m\$ H$m am$&

`mX ah oH$ AI]mam| _| ]rV h˛E oXZ H$m Vm[_mZ oX`m J`m hmVm h°$&

VmarI AoYH$V_ Vm[_mZ

Page 19: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

11

50

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

Vm[_

mZ (oC)

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

VmarI

AoYH$V_ Vm[_mZ

Page 20: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

12

4. hdm ]h oH$g Ama? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 5-6)

H$. EH$ gyIr [ÀVr H$m _gbH$a Qw>H$∂S>m| H$m D$[a H$s Ama \|$H$m$& XIm, hdm oH$g Ama Mb ahr h°$&I. _a ]Zm` h˛E dmV-gyMH$ H$m oMÃ-

Vra H$s Zm|H$ Wr-Cg oXem _| oOg Ama hdm ]h ahr WrCg oXem _| oOYa g hdm Am ahr Wr

D$[a H$ A[Z ]Zm` h˛E oMÃ _| hdm H$s oXem H$m oXImAm$&hdm ........................ g Am ahr Wr$ (oXem)

5. hdm g VaßJ| ]ZVr h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 7)$CZ VaßJm| H$m EH$ oMÃ oO›h| _¢Z ]Zm`m -

Page 21: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

13

6. Amg_mZ Am°a ]mXb ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 7)

VmarI Am°a g_`...............................................................VmarI Am°a g_`...............................................................

dU©Z H$ e„X dU©Z H$ e„X

]mXb......................................................................................]mXb...................................................................................

Amg_mZ...............................................................................Amg_mZ..............................................................................

VmarI Am°a g_`...............................................................VmarI Am°a g_`...............................................................

dU©Z H$ e„X dU©Z H$ e„X

]mXb......................................................................................]mXb...................................................................................

Amg_mZ...............................................................................Amg_mZ..............................................................................

Page 22: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

14

gmMm, Oam gmMm!VwÂhmar g_P g ]mXb oH$Z MrOm| g ]Z hmV h¢?.......................................................................................................................................................................

]mXb oH$gH$s dOh g Amg_mZ _| _ßS>amV h¢?.......................................................................................................................................................................

7. AmO oH$VZr ]mnae h˛B©? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 8)H$. h_ma dfm©_m[r H$m oMÃ-

h_ma dfm©_m[r H $ ]mha aI OmZ H$s VmarI Am°a CgH$m g_` ...........................................

VmarI/g_` ObÒVa (o_br_rQ>a)

.........................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

................................................................................................................

Page 23: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

15

dfm© H$m J´m\$dfm© H$m J´m\$dfm© H$m J´m\$dfm© H$m J´m\$dfm© H$m J´m\$

∑`m oH$gr oXZ [mZr H$m ÒVa Zht ]Xbm?.......................................................................................................................................................................

∑`m oH$gr oXZ [mZr H$m ÒVa KQ>m?.......................................................................................................................................................................

VmarI Am°a g_` VmarI Am°a g_` VmarI Am°a g_` VmarI Am°a g_` VmarI Am°a g_`

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

......

......

......

......

...

A[Z dfm©_m[r ¤mam XO© ObÒVa H$m J´m\$ _| N>m`mßoH$V H$am$&[m

Zr H

$s D

±$MmB

© (o_

br_

rQ>a)

Page 24: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

16

∑`m ha Q>mbr H$ [mZr H$ ÒVa _| h [nadV©Z H$ar] EH$ ]am]a Wm?

....................................................................................................................................................................................

8. Z_ Am°a gyI oXZ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 9)

H$. oH$gr EH$ [a ghr H$m oZemZ bJmAm$&

_ar g_P g oXZ Z_ W (VmarI| obIm)

............................................ ........................................... ..........................................

_wP H$mB© Z_ oXZ Zht o_bm

I. oH$gr EH$ [a ghr H$m oZemZ bJmAm$&

_¢ g_PVm hˇß oH$ gyI oXZ W (VmarI| obIm)

............................................ ........................................... ..........................................

_wP H$mB© gyIm oXZ Zht o_bm$&

A‰`mgZm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm1. ]agmV

Page 25: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

17

2. Bß–YZwf H$ aßJ

Page 26: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

Ja_ oXZm| H$m bmb g VWm R>ßS> oXZm| H$m Zrb aßJ g aßJm$&CZ oXZm| H$m aßJm Om Z Vm ]h˛V Ja_ h¢ Am°a Z hr ]h˛V R>ßS>$&]agmV H$ oXZm| H$m [oQ≤>Q>`m| g oXImAm$&

gmb ^agmb ^agmb ^agmb ^agmb ^a

Page 27: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

H$ obE _m°g_H$ obE _m°g_H$ obE _m°g_H$ obE _m°g_H$ obE _m°g_

Page 28: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

20

ÈoMH$a ‡ÌZgmb H$ AßV _| [•> 18-19 [a oX` J` MmQ>© H$m [yam H$aZ H$ ]mX ‡ÌZ 1-4 H$ CÀVa Xm$&1. gmb H$ oH$Z _hrZm| _| Om∂S>m [∂S>Vm h°?..............................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................

2. gmb H$ oH$Z _hrZm| _| Ja_r [∂S>Vr h°?...............................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................

3. gmb H$ oH$Z _hrZm| _| ]agmV hmVr h°?..............................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................

4. gmb H$ oH$Z _hrZm| _| VwÂhma ÒHy$b _| Ib m o[H$oZH$ H$m Am`mOZ hmVm h°?........................................

.............................................................................................................................................................................................................

5. Hw$N> \y$bm|, \$bm| Am°a VaH$mna`m| H$s gyMr ]ZmAm Om h_| Ja_r (Iar\$) _| o_bVr h¢, Am°a Hw$N> OmOm∂S> (a]r) _| o_bVr h¢$&

Ja_r (Iar\$)_hrZ-.........................................

\y$b-................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

\ b-................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

VaH$mna`mß-................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

Page 29: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

21

Om∂S>m (a]r)_hrZ-....................................................

\y$b-................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

\ b-................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

VaH$mna`mß-................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

................................................... ................................................... ...................................................

Page 30: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

22

6. oH$g Vah H$ oXZm| _| (Ja_, R>ßS>m, erV, ]agmV, dJ°ah) _| Vw_ gyVr, Zm`bmZ, D$Z m flbmpÒQ>H$H$ H$[∂S> [hZmJ?

oXZ H$ Vah oOg Vah H$ H$[∂S> h_ [hZV h¢________________________ _________________________________________

............................................................ ....................................................................................................

............................................................ ....................................................................................................

............................................................ ....................................................................................................

............................................................ ....................................................................................................

............................................................ ....................................................................................................

............................................................ ....................................................................................................

7. Vm[_mZ H$_ [a BZ_| g ∑`m-∑`m hmVm h°? (ghr H$m oZemZ bJmAm)_∑IZ o[KbVm h°

VwÂh| R>ßS>H$ bJVr h°

VwÂh| H$m\$s [grZm AmVm h°

Zmna`b H$m Vb O_ OmVm h°

Vw_ _hrZ H$[∂S> [hZV hm$&

8. oH$gr ]h˛V Ja_ oXZ _| ∑`m-∑`m hm gH$Vm h°?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

9. oH$gr ]agmV H$ oXZ ∑`m-∑`m hm gH$Vm h°?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 31: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

23

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

10. ]agmV H$ oXZ BZ_| g Vw_ ∑`m-∑`m Zht H$amJ?

11. BZ_| g H$m°Z-gr MrO| Cg oXZ g]g ]o∂T>`m hm|Jr oOg oXZ Iy] hdm Mb ahr hm?

12. ]VmAm, hdm oH$g-oH$g Vah h_ma obE C[`mJr h°$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

13. Vy\$mZ _| ∑`m-∑`m ]mV| hm gH$Vr h¢?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

ZXr _| V°aZm

oMQ≤>R>r obIZm

[ew MamZm

]mha IbZm

ImZm [H$mZm

T>a gma H$[∂S> YmZm

[mb dmbr Zmd MbmZm

ZoX`m| H$m g_w– H$s Ama ]hZm

[dZM∑H$s H$m H$m_ H$aZm

H$[∂S>m| H$m OÎXr gyIZm

oMo∂S>`m| H$m C∂S>Zm

Page 32: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

24

14. oH$g Vah H$ _m°g_ _| _Nw>Amam| H$m g_w– _| OmZm IVaZmH$ h°? ..........................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

H$jm _| MMm©1. VwÂhmar g_P g gmb H$ oH$g g_` _m°g_ g]g A¿N>m hmVm h°? Vw_ Egm ∑`m| _mZV hm?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. AbJ-AbJ Vah H$ OmZda ]h˛V Ja_ m ]h˛V R>ßS> _| oH$g Vah ]Vm©d H$aV h¢? d em›V hmV h¢`m goH´$`? ∑`m d ahZ H$m oR>H$mZm Ty>±∂T>V h¢?Ja_ oXZ-.......................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

R>ßS> oXZ- ..........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

Page 33: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

25

3. ]m∂T> ∑`m hmVr h°? ∑`m Vw_Z m VwÂhma _mVm-o[Vm Z ]m∂T> XIr h°? ∑`m Vw_Z Xygar OJhm| [a ]m∂T>AmZ H$s I]a gwZr h°? ]m∂T> H$] Am°a oH$Z OJhm| [a Am`r Wr? ]m∂T> AmZ H$s dOh ∑`m Wr? CgH$]mX ∑`m h˛Am?...............................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

4. gyIm ∑`m hmVm h°? ∑`m Vw_Z m VwÂhma _mVm-o[Vm Z H$^r gyI H$m AZw d oH$`m h°? ∑`m Vw_ZXygar OJhm| [a gyI H$s I]a gwZr h°? gyI H$] Am°a oH$Z OJhm| [a [∂S> W? gyI H$ H$maU ∑`m W?CgH$ ]mX ∑`m hAm?.....................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 34: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

26

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?1. A[Z hm± [∂S>Z dmbr Ja_r H$ obE Bg MmQ>© H$m [yam H$am$&`oX OÍ$aV g_Pm Vm Bg_| MrOm| H$m Om∂S>m m oZH$mbm$&

]agmV H$mBßVOma

[mZr H$s H$_r

_¿N>aXmZroH´$H$Q>

[`

[mZr bÒgr

OÎXr CR>Zm

]mha gmZm

Vmam| ^aramV

Am_ H$m ag(_¢Jm eH$)

odMmaerb

_p∑I`m| H$m^Z^ZmZm

H$m ©

Yyb g ^am

hb OmVZm

YmZ am[Zm

[grZm AmZm

o]Obr Zht

amV _| JmZm

^mOZ

am`VmIa]yOm

AmdmO

AZw d

_m°g_

gyIm

by

_O

Nw>oQ≤>Q>`mß Ja_r

Xm[ha H$sP[H$s

Page 35: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

27

Om∂S>m

A] Om∂S> H$ obE MmQ>© ]ZmAm$&

Page 36: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

28

]mbm Am°a obIm1. oH$gr _m°g_ H$ obE A[Zr IwX H$s H$mB© H$odVm m JrV obIm$& VwÂh| H$odVm _| VwH$]›Xr ]ZmZ H$sOÍ$aV Zht h°$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. A[Z XmÒV H$m oH$gr Vy\$mZ H$ ]ma _| ]VmAm$& Vy\$mZ H$ ]ma _| VwÂhmam XmÒV Om ‡ÌZ [yN>, CZH$CÀVa Xm$&AmAm, e„Xm| g Ib|1. d e„X oOZH$m _Vb] ‘[dZ’ hmVm h°-.......................................................................................................................................................................

ZrM oX` J` e„Xm| H$m H$_Oma [dZ g VO [dZ H$ H´$_ _| bJmAm$&

PßPm MH´$dmV g_ra Vy\$mZ.......................................................................................................................................................................

2. BZH$ obE e„X ]VmAm$&hbH$s na_oP_ ]agmV .............................................................................................................................................

]agmV H$ gmW oJaZ dmb ]\©$ H$ _hrZ Qw>H$∂S> .....................................................................................................

Amg_mZ g ÈB©Xma O_ hE [mZr H$m oJaZm ...........................................................................................................

H$∂S>mH$ H$s R>ßS> [∂S>Zm ....................................................................................................................................................

o]Obr H$s M_H$ H$ gmW hmZ dmbr AmdmO...........................................................................................................

Page 37: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

29

3. ha Vah H$ oXZ H$m Cg oXZ Om hmVm h°, Cgg o_bmAm$&]agmVr oXZ H$mB© [aN>mB™ ZhtJa_ oXZ Vw_ ]h˛V Xya VH$ XI gH$V hmAmg_mZ _| ]mXb N>mE H$[∂S> gyIZ _| ¡`mXm g_` bJVm h°Hw$ha H$m oXZ Kr AmgmZr g ]hVm h°

[yN>m Am°a _mby_ H$am1. gmb H$ oH$Z _hrZm| _| oH$gmZ ]rO ]mV h¢$? ∑`m|?2. [Vm H$am oH$ VwÂhma BbmH$ _| _Zm` OmZ dmb oH$›ht [mßM À`m°hmam| H$ _m°H$ [a _m°g_ Am_ Vm°a [aH°$gm ahVm h°?3. by Am°a Am±Yr ∑`m h¢? _m°g_ H$s Agm_m›` pÒWoV`m| H$ obE A[Zr mfm _| e„X _mby_ H$am$&

_mby_ H$am

1. _mZ bm VwÂhma [mg Xm ]aVZ h¢, EH$ Mm°∂S>m Am°a Xygam gßH$am$& Am°aVw_Z CZ XmZm| ]aVZm| H$m ]mha ]agmV _| D$[a _w±h H$aH$ Iwbm aIoX`m$& XmZm| ]aVZm| _| BH$Q≤R> [mZr H$s D±$MmB© g_mZ hmJr m o^›Z?∑`m|?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. _mZ bm oH$ XmZm| ]aVZm| _| EH$ g›Q>r_rQ>a H$s D±$MmB© VH$ [mZr h°$&XmZm| _| _m°OyX [mZr H$s _mÃm ]am]a hmJr m o^›Z?

3. _mZ bm oH$ Vw_Z Xm g_mZ ]aVZm| _| g EH$ H$m N>V [a Am°a Xyga H$m Iwb _°XmZ _| aIm h°$& CZ_|EH$oÃV ]mnae H$ [mZr H$s _mÃm g_mZ hmJr m o^›Z?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

[mÌd©—Ì`

Page 38: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

30

4. _w›Zr Am°a CgH$s XmÒV dfm© Z 11 AJÒV H$m A[Zm dfm©_m[r ]mha aIm$& C›hm|Z Xg oXZm| VH$amO ]agmV Zm[r Am°a C›h| h J´m\$ o_bm$&

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

......

......

......

......

......

..

AJ

ÒV 1

2

AJ

ÒV 1

3

AJ

ÒV 1

4

AJ

ÒV 1

5

AJ

ÒV 1

6

AJ

ÒV 1

7

AJ

ÒV 1

8

AJ

ÒV 1

9

AJ

ÒV 2

0

AJ

ÒV 2

1

VmarI

Ob

ÒVa

_| [n

adV©Z

(o_

br_

rQ>a)

]agmV

Page 39: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

31

Bg J´m\$ H$s ghm`Vm g BZ gdmbm| H$ Odm] Xm$&H$. 12AJÒV H$m C›h| [mZr H$s gVh _| oH$VZm [nadV©Z o_bm?......................................................................

I. 13AJÒV H$m C›hm|Z oH$VZr ]agmV XO© H$s?................................................................................................

J. 14AJÒV H$m C›hm|Z oH$VZr ]agmV XO© H$s?................................................................................................

K.C›hm|Z oH$g oXZ 24 o_br_rQ>a ]agmV XO© H$s?...........................................................................................

M.oH$g oXZ C›hm|Z g]g ¡`mXm ]agmV XO© H$s?................................................................................................

N>. oH$Z oXZm| _| C›hm|Z g]g H$_ ]agmV XO© H$s m Cg oXZ ]agmV EH$X_ Zht h˛B©?.............................

O. VwÂhmar g_P g 20 AJÒV H$m ∑`m hAm?.......................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................

P. 11AJÒV Am°a 21 AJÒV H$ ]rM oH$VZr ]agmV hB©?...............................................................................

Q>. oH$g oXZ C›hm|Z 6 o_br_rQ>a ]agmV XO© H$s?...............................................................................................

5. _m°g_ H$m MmQ>©- AJb [•> [a h°$&

oXImAm Am°a ]VmAm1. H$mB© MrO Om VwÂh| gmb H$ oH$gr Img _m°g_ m g_` _| hr o_bVr h°, Cg H$jm _| bmAm$& CgH$jm H$m oXImAm Am°a CgH$ ]ma _| ]VmAm$&

H$mB© ‡ÌZ [yN>m1. _m°g_ H$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$&_a ‡ÌZ-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 40: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

32

5. _w›Zr, dfm© Am°a IweuX Z H$m`©-[wpÒVH$m H$[•> 33 [a AJÒV _hrZ H$ Xm g·mh H$ _m°g_H$m MmQ>© ]Zm`m$& o\$a C›hm|Z h oXImZ H$ obEoH$ oH$g-oH$g oXZ Yy[ Wr Am°a oH$g-oH$g oXZZht, h oMÃ ]Zm`m$&

BZ VmarIm| H$m H$mQ> H$a AbJ H$am$&

H$. BZ VmarIm| H$m Xm g_yhm| _| ]mßQ>m,oOZ oXZm| _| Yy[ Wr Am°a oOZ oXZm| _| Yy[Zht$Wr$&

∑`m _w›Zr Am°a CgH$ XmÒVm| Z oMÃ _| H$mB© JbVr H$s?.......................................................................................

C›hm|Z 18 Am°a 23 H$m Jmb g ]mha ∑`m| aIm?...............................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

I. A] BZ VmarIm| H$m Xm mJm| _| ]mßQ>m, ]mnae H$s VmarI| Am°a o]Zm ]mnae H$s VmarI|$&

ZrM H$ Jmb _| ]mnae H$s VmarI| AßXa obIm$& o]Zm ]mnae H$s VmarIm| H$m Jmb H$ ]mha obIm$&

22

Yy[

17

25

16 13

14

19

21

12

24

15

18

20 23

]mnae

Page 41: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

____________________________________________________________________

........................................................................................................................................

eoZdma ........................................................................................................................................

aoddma

gm_dma

_ßJbdma

]wYdma

JwÈdma

ewH´$dma

]mnae

19

Yy[ Zht Wr

]mnae h˛B© O]oH$ gyaO oZH$bm Wm

hdm MbVr ahrM_H$sbm gyaO

Amg_mZ _| Hw$N> Mrb|

]mXb N>mE ah]mnae Zht

]mnae]mnae Zht

]mnae

[ya oXZYy[

20

25

24

23

22

21

12

13

14

15

16

17

18

Yy[r

[ya oXZ Yy[

Yy[r]mnae

ÒHy$b Zht

Yy[ ZhtoXZ a ]mnae

Yy[[ya oXZ Ja_r ahr

_am Mfl[b Im J`m

]agmVrgyaO oZH$bm

Iwbm Amg_mZ

]mnae Zht

8-11

93

9

93

72

.......................................................................................................................................................

Page 42: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$
Page 43: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

35

]mnae

Yy[

J. ]mnae dmbr VmarIm| H$m Xm ohÒgm| _| N>mßQ>m$& o]Zm Yy[ H$s ]mnae dmbr VmarI| VWm Yy[ Am°a]mnae XmZm| dmbr VmarI|$&A] gmMm! ZrM oX` J` oMÃ _| BZ VmarIm| H$m Vw_ H$hm± obImJ?K. A] CZ VmarIm| H$m bm O] ]mnae Zht Wr Am°a C›h| Xm ohÒgm| _| N>mßQ>m-Yy[ dmbr Am°a o]Zm]mnae H$s VmarI| Am°a o]Zm Yy[ Am°a ]mnae dmbr VmarI|$& ZrM H$ oMÃ _| BZ g^r VmarIm| H$mghr OJh _| bJmAm$&

Page 44: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

36

Om∂S> _| EH$ h‚V VH$

VmarI gy mX` H$m g_` gy`m©ÒV H$m g_`

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

Jm°a g XIm Amg_mZ _|1. oZH$b ahm h° gyaO!H$. gyaOoH$g oXem _| CJm?.........................................................................................................................................

`hoH$g oXem _| Sy>]m?...................................................................................................................................................

I. gy mX` Am°a gy m©ÒV H$ g_`Ja_r _| EH$ h‚V VH$

VmarI gy mX` H$m g_` gy`m©ÒV H$m g_`

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

[mR> 2oXZ Am°a amV H$m Amg_mZ

∑`m gyaO amO EH$ hr g_` CJm?..............................................................................................................................

∑`m`h amO EH$ hr g_` Sy>]m?...................................................................................................................................

Ja_r Am°a Om∂S> _| gy`mX` VWm gy`m©ÒV H$ g_` H$ ]ma _| Vw_ ∑`m H$h gH$V hm?.....................................................................................................................................................................................................................................................................

Page 45: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

37

oH$gr oXZ Ja_r _| VWm oH$gr oXZ Om∂S> _| gy`m©ÒV Am°a gy`mX` H$ ]rM H$ g_` H$m BZ Jmbm| _|N>m`mßoH$V H$am$&

Ja_r Am°a Om∂S> _| oXZ H$s bÂ]mB© H$ ]ma _| Vw_ ∑`m H$h gH$V hm?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Ja_rVmarI-.............................

Om∂S>mVmarI-.............................

10 11

7

8

9

11 1 2

3

4

5

4

5

7

8

9

10

1 2

3

6 ]O em_ 6 ]O gw]h

12 ]O amV

12 ]O Xm[ha

10 11

7

8

9

11 1 2

3

4

5

4

5

7

8

9

10

1 2

3

6 ]O em_ 6 ]O gw]h

12 ]O amV

12 ]O Xm[ha

Page 46: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

38

2. [aN>mB™ H$m Ib

H$. ......................

g_` _ar [aN>mB™ H$s bÂ]mB©

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

I. VwÂhmar Vrbr oH$VZr bÂ]r h°?........................................................................................

[aN>mB`m| H$ oZemZ bJmZ H$ ]mX Vrbr hQ>mAm Am°a A[Zr [aN>mB™ H$m J´m\$ hm± oM[H$mAm$&

Page 47: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

39

VwÂhmar Vrbr H$s [aN>mB™ H$] g]g bÂ]r o_br?....................................................................................................

VwÂhmar Vrbr H$s [aN>mB™ H$] g]g N>mQ>r o_br?....................................................................................................

∑`m VwÂhma Vrbr H$s [aN>mB™ H$^r Vrbr H$ ]am]a Wr? ........................................................................................

AJa Zht Wr Vm AZw_mZ bJmAm oH$ h H$] ]am]a hmJr-.................................................................................

∑`m Xyga N>mÃm| H$s Vrob`m| H$s [aN>mB`m| H$s bÂ]mB`mß r VwÂhma Vrbr H$s [aN>mB`m H$s bÂ]mB`mßoOVZr hr Wr?..................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

`oX Zht, Vm ∑`m|? ........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

J.h_Z BZ MrOm| H r [aN>mB`mß ]Zm`t....................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

A[Zr Vrob`m| H$s [aN>mB`mß Zm[m VWm C›h| ZrM H$s VmobH$m _| XO© H$am$&

VmarI- .............

g_` _ar Vrob`m| H$s [aN>mB`m| H$s bÂ]mB©

Page 48: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

40

3. Mbm, XI| Mß–_m ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 16)H$. Mß–_m H$m XIm$& ∑`m h CJVm Am°a S>y]Vm h°?Mß–_m oH$g oXem _| CJm? ................ Mß–_m oH$g oXem _| Sy>]m?.................

I. ZrM oX` J` [ßMmßJ _| VmarI| ImZm| _| am$& ha amO Mß–_m H$s e∑b H$m oMÃ ]ZmAm$&

_hrZm-............................

aoddma gm_dma _ßJbdma ]wYdma JwÈdma ewH´$dma eoZdma

Page 49: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

41

oH$Z VmarIm| H$m Vw_Z ]mbMß– XIm?.........................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

oH$Z VmarIm| H$m Vw_Z A’©Mß– XIm?.........................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

oH$Z VmarIm| H$m Vw_Z A’m©oYH$ Mß– XIm?..............................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

oH$Z VmarIm| H$m Vw_Z [yU©Mß– XIm? ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

∑`m Vw_Z H$^r oXZ _| Mß–_m H$m XIm?

CgH$s e∑b H$m oMÃ ]ZmAm$&

oH$Z VmarIm| H$m Vw_Z Mß–_m H$m o]ÎHw$b Zht XIm? ∑`m|?.............................................................................................................................................................................................

4. Vmam| ^ar amV ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 16-18)

H$. Hw$N> Zjà (Vmam_ßS>b) oO›h| _¢Z Amg_mZ _| [m`m$& ..................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

I. EH$ KßQ> ]mX Vmam_ßS>b H$m ∑`m h˛Am?.............................................................................................................................................................................................

J. Vma oO›h| _¢Z [m`m- ..............................................................................................................................................

K. Jh oO›h| _¢Z [m`m- ..............................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!ObVm h˛Am Xr[H$ oXZ g ¡`mXm amV H$m M_H$sbm ZOa AmVm h°$& _w›Zr Z H$hm oH$ Xr[H$ amV _| ¡`mXmameZr XVm h°$& Bg ]ma _| VwÂhmar ∑`m am` h°?............................................................................................................................................................................................................................................................................................

Mw›Zy H$m H$hZm h° oH$ oXZ _| r Vma Amg_mZ _| hmV h¢ boH$Z Vw_ C›h| XI Zht gH$V$& Bg ]ma _| Vw_∑`m gmMV hm?............................................................................................................................................................................................................................................................................................

Page 50: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

42

A‰`mgZm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm1. ]w’ [yoU©_m, Xeham (odO` Xe_r), Xr[mdbr, hmbr, ]H$arX Am°a JwÈ ZmZH$ O`ßVr H$ À`m°hmam|[a Mß–_m H$s H$bmAm| H$m oMÃ ]ZmAm$&

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?1. BZ_| Xm g_mZVm | Am°a Xm o^›ZVm | ]VmAm$&H$. gyaO Am°a Mß–_mgyaO Am°a Mß–_m Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$-(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

gyaO Am°a Mß–_m Am[g _| o^›Z h¢ ∑`m|oH$-(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

I. EH$ N>∂S>r Am°a CgH$s [aN>mB™EH$ N>∂S>r Am°a CgH$s [aN>mB™ Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$-(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

EH$ N>∂S>r Am°a CgH$s [aN>mB™ Am[g _| o^›Z h¢ ∑`m|oH$-

(1) ...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

Page 51: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

43

J. CJVm h˛Am Mß–_m Am°a AmH$me _| D±$Mm pÒWV Mß–_mCJVm h˛Am Mß–_m Am°a AmH$me _| D±$Mm pÒWV Mß–_m Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$-(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

CJVm h˛Am Mß–_m Am°a AmH$me _| D±$Mm pÒWV Mß–_m Am[g _| o^›Z h¢ ∑`m|oH$-(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

K. gy mX` Am°a gy m©ÒV

gy mX` Am°a gy m©ÒV Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$-(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

gy mX` Am°a gy m©ÒV Am[g _| o^›Z h¢ ∑`m|oH$-(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

]mbm Am°a obIm

1. Mß–_m, gyaO Am°a Vmam| H$ ]ma _| Hw$N> H$odVm`| mX H$am$& Hw$N> Z`r H$odVm`| ]ZmAm$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 52: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

44

[yN>m Am°a _mby_ H$am

1. Zm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm dmb A‰`mg _| Vw_Z À`m°hmam| H$ oXZm| [a Mß–_m H$s e∑b H$m oMÃ]Zm`m h°$& Hw$N> Xyga Img oXZ [Vm H$am O] Mß–_m H$s Img oVoW`m| [a À`m°hma _ZmV h¢$&

2. ZjÃm| (Vmam_ßS>bm|) H$ ]ma _| Hw$N> H$hmoZ`mß _mby_ H$am$&

_mby_ H$am1. ]m`t Va\$ Xr h˛B© KQ>ZmAm| H$m Xm`t Ama oX J g_` g o_bmAm$& bÂ]m oXZ, N>mQ>r amV

N>mQ>m oXZ, bÂ]r amV Om∂S>mgyaO OÎXr CJVm h°gyaO Xa g CJVm h° Ja_rgyaO OÎXr Sy>]Vm h°gyaO Xa g Sy>]Vm h°

2. ]m`t Va\$ Xr h˛B© KQ>ZmAm| H$m Xm`t Ama oX J g_` g o_bmAm$&[yU©Mß– CJVm h° gy mX` H$ Amg[mg[yU©Mß– Sy>]Vm h°]mbMß– CJVm h° gy m©ÒV H$ Amg[mg]mbMß– Sy>]Vm h°

3. ]m`t Ama Xr J`r KQ>ZmAm| H$m Xm`t Ama H$s XmZm| oXemAm| g o_bmAm$& gyaO CJVm h° gyaO Sy>]Vm h° Mß–_m CJVm h° [ya] Mß–_m Sy>]Vm h° gy`m©ÒV H$ Vwa›V ]mX [yU©Mß– [pÌM_ gy`m©ÒV H$ R>rH$ [hb [yU©Mß– gy`m©ÒV H$ Vwa›V ]mX ]mbMß–

Page 53: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

45

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

4. ZrM H$ oX` h˛E ‡oV¿N>Xm| _| ‡À`H$ [a EH$ Vmam ]ZmAm$&

(H$, 0)(J, 5)(N>, 6)(W, 9)(\$, 8)(`, 13)(\$, 15)

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

Vw_Z H$m°Z-gm Vmam_ßS>b ]Zm`m h°, Bg [Vm H$aZ H$ obE A[Zr [mR≤>`-[wpÒVH$m _| [•> 17 [a XIm$&

`hm± Vmam_ßS>b H$m Zm_ obIm-...............................

`hm± EH$ Xygam Vmam_ßS>b oX`m J`m h°$& ZrM oX` J` J´m\$ H$ ‡oV¿N>Xm| [a Vmam ]ZmAm$& †

(K, 4)(Q>, 2)(O, 7)(P, 12)(T>, 10)(Q>, 7)(P, 7)

H I J K M N > O P Q > R> S >T> V W X Y [

`hm± [a Vmam_ßS>b H$m Zm_ obIm-..........................................................................

H I J K M N > O P Q > R> S >T> V W X Y [

Page 54: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

46

10:02>amV 11:00 amV 8:20 gw]h 4:55 em_ 1:07 Xm[ha 3:30 ^ma 7:40 gw]h 12:36 Xm[ha 5:05 em_ 7:00 gw]h

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

oXZ Am°a amV H$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g [mAmJ?

_a ‡ÌZ-...........................................................................................................................................................................

5. oXZ H$ CZ g_`m| H$m Jmbm| _| Kam oOg g_` oMÃ obE JE hm|J$&

.......................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Page 55: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

47

BH$mB© 2[mR> 3 _O hdm H$ gßJ[mR> 4 hdm _| ∑`m h°?

hdm

Page 56: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

48

_yÎ`mßH$Z erQ> (BH$mB© 2)

gßdJ©> g_ßH$ oQ >fl[Ur

AdbmH$Z ...............................................................................................................

...............................................................................................................

g_P ...............................................................................................................

...............................................................................................................

_m°oIH$ mfm (]mVMrV) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oboIV mfm (bIZ) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oS>OmBZ H$ H$m°eb ...............................................................................................................

...............................................................................................................

[na_mUmÀ_H$ H$m°eb ...............................................................................................................

...............................................................................................................

H$m`© _| CÀgmh

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Y°`© Am°a EH$mJ´Vm

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

ÒdVßà qMVZ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Xyga N>mÃm| g gh`mJ...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

J•hH$m`© gß[mXZ...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Page 57: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

49

ha Ama hdm hr hdm!

1. ha MrO H$ AßXa hdm ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 24)

H$. W°br H$ oMÃ-Iwb _w±h H$ gmW ]ßX _w±h H$ gmW

W°br H$ rVa ∑`m h°? ...................................................................................................................................................

I. ∑`m h˛Am, O] Vw_Z W°br H$m A[Zr hWbr [a _mam?.......................................................................................................................................................................

J. A[Z VrZm| oJbmgm| H$ oMÃ ]ZmAm$& Ohm± hdm hm, Cg N>m`mßoH$V H$am$&oJbmg 1 oJbmg 2 oJbmg 3

∑`m oJbmgm| H$ rVa H$s hdm dhm± h_em ahVr h°? ................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................

∑`m hdm ]mha g rVa OmVr h°?.................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

W°br H$m _w±h O] Iwbm hm Vm Cg o[MH$mZm AmgmZ hmVm h° boH$Z O] CgH$m _w±h ]›X hm Vm Egm H$aZmH$oR>Z h°$& Egm ∑`m|? .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

[mR> 3_O hdm H$ gßJ

Page 58: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

50

\$Q≤Q> H$s AmdmO ∑`m| hB©?.............................................................................................................................................

Bg Vah H$s AMmZH$ AmdmO [°Xm H$aZ H$ Hw$N> Xyga VarH$ ]VmAm$&.............................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

_mZ bm oH$ VrZm| oJbmgm| _| hdm H$s OJh [mZr am h°$& oH$g oJbmg g [mZr ]mha Am Jm$&...................................................................................................................................................................................................................

hdm Am°a [mZr H$ ]hZ H$ VarH$m| _| ∑`m \$H©$ h°?............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

2. hdm H$m Vw_ oZMm∂S> gH$V hm ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 25)

∑`m h˛Am O] Vw_Z [Â[ H$m _w±h ]›X H$aH$ o[ÒQ>Z H$m X]m`m?...........................................................................

.............................................................................................................................................................................................

∑`m hAm O] Vw_Z o[ÒQ>Z H$m N>m∂S>m?........................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

∑`m hmVm oX Jw„]ma, \w$Q>]mb Am°a gmBoH$b H$ Q>m`a _| [mZr, ]mby, m Vw∂S>-_w∂S> H$mJO a hmV?............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

3. hdm MbVr h° Am°a MrOm| H$m YH$bVr h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 26)

H$.MrO| oO›h| _¢Z hdm H$ gmW MbV XIm h° ..........................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

I. EH$ ]∂S> g Iwb AI]ma m X‚Vr H$ gmW Xm°∂S>Z [a _wP Om _hgyg h˛Am.............................................................................................................................................................................................

J. ∑`m h˛Am O] Vw_ [dZ-MIu [a hdm H$s \yß$H$ _mar?............................................................................................................................................................................................

Page 59: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

51

Vw_Z Am°a H$hm± [oh` H$m hdm _| Ky_V XIm h°?............................................................................................................................................................................................

.

4. Hw$N> AmH•$oV`m| H$m hdm AmgmZr g C∂S>m b OmVr h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 27)H$. H$m°Z-g ]rO hdm ¤mam AmgmZr g C∂S>m obE OmV h¢?

]rO AZw_mZ [arjU

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................

CZ ]rOm| H$ oMÃ Om AmgmZr g C∂S>$& ]VmAm, VwÂhmar g_P g d AmgmZr g ∑`m| C∂S>$&

]rO H$m oMÃ `h AmgmZr g ∑`m| C∂S>m

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

.........................................................................................................................

∑`m `h AmgmZr g C∂S>m?∑`m `h AmgmZr g C∂S>Jm?

Page 60: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

52

CZ ]rOm| _| ∑`m AßVa h° Om AmgmZr g C∂S> VWm d Om AmgmZr g Zht C∂S>?.....................................................

....................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................

I. ]rO [a Vw_ ∑`m oM[H$m gH$V hm oOgg dh hdm H$ gmW C∂S>H$a Xya VH$ Om`?....................................................................................................................................................................................................................

_a C∂S>Z dmb ]rO H$m oMÃ-

J. [jr Om _¢Z XI h¢-

C∂S>V ...............................................................................................................................................................................

JmVm bJmV ...................................................................................................................................................................

CVaV .............................................................................................................................................................................

K. d oH$VZr Xya OmV h¢?

H$mJO H$s e∑b H$m Zm_ AZw_mZ [arjU`h oH$VZr Xya OmEJm? `h oH$VZr Xya J`m?

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................

M. ∑`m Vw_Z Ky_Z dmbr _N>br ]Zm`r? ........................................

o]Zm Vh oH$`m H$mJO

T>rbm-T>mbm Vw∂S>m-_w∂S>m H$mJO

H$gH$a Vw∂S>m-_w∂S>m H$mJO

Page 61: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

53

∑`m [oj`m|, _N>ob`m| Am°a hdmB© OhmOm| H$s e∑bm| _| g_mZVmE± hmVr h¢?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

5. hdm g ]wb]wb ]ZV h¢

H$. gmX [mZr Am°a gm]wZ H$ [mZr _| ]ZZ dmb ]wb]wbm| _| ∑`m AßVa h°?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

_wP g]g ]∂S>m ]wb]wbm o_bm-

(oH$g Vah H$ gm]wZ g? EH$ oJbmg _| BgH$m oH$VZm?).......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

AZw_mZ bJmAm, BZ ]wb]wbm| H$ AßXa ∑`m h°$& ............................................................................................

.......................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

∑`m hmJm oX dZÒ[oV`m| H$ ]rO Xya Z OmH$a [m°Y H$ Amg[mg hr oJa OmE±?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 62: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

54

6. hdm g AmdmO [°Xm hmVr h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 29)

H$. AmdmO [°Xm H$aZ H$ obE Vw_Z A[Z eara H$ H$m°Z-g ohÒg BÒV_mb oH$E?Yr_r AmdmO.....................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

OmaXma AmdmO...............................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

I. ∑`m Vw_Z H$mJO H$s grQ>r ]Zm`r? hm±/Zht

7. hdm g gßJrV [°Xm hmVm h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 29- 31)

H$. _¢ D±$M VmaÀd H$ Òda _| Jm gH$Vm h±$........................ _¢ ZrM VmaÀd H$ Òda _| Jm gH$Vm h±$.....................

I. AmdmO H$m VmaÀd oH$g_| ¡`mXm h°? (oH$gr EH$ [a ghr H$m oZemZ bJmAm)

Imbr ]mVb

[mZr gohV ]mVb

J. gßJrV H$s b` [°Xm H$aZ dmb ]mVbm| H$m oMÃ (C¿MV_ Am°a oZÂZV_ VmaÀd [°Xm H$aZ dmb ]mVbm|[a oZemZ bJmAm)-

K. oH$gr Imbr ]mVb H$ _w±h [a \$Q> h˛E Jw„]ma H$m ItMH$a a]a]¢S> bJmAm$& AbJ-AbJ Vah H$sAmdmO| oZH$mbZ H$ obE Bg W[H$s _mam, aJ∂S>m Am°a ItMm$&M. ∑`m H$mB© qIMm h˛Am a]a ]¢S> oH$gr Imbr ]aVZ H$ Mmam| Ama bJm OmZ [a ¡`mXm VO AmdmOH$aVm h°? hm±/Zht

Page 63: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

55

O. _a IwX H$ ]Zm` ]mO H$m oMÃ

N>. gßJrV H$ Hw$N> ]mO oO›h| _¢Z XIm m gwZm h°-

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 64: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

56

]m±gwar aUqghm oJQ>ma drUm oM_Q>m gßVya _•XßJ_KQ>_ ogVma _h˛da ehZmB© gmaßJr I∂S>Vmb hma_moZH$mVmZ[yam BH$Vmam V]bm hma_moZ`_

6.....................................................................

1...........................................................................

2............................................................................

4...........................................................................

3...........................................................................

9...........................................................................

11.................................................. 13..................................................

12..................................................

5....................................................................

7...........................................................................

10...........................................................................

8...........................................................................

]mOm| H$ oMÃm| H$ ZrM CZH$ Zm_ obIm-

Page 65: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

57

oMÃ _| oXIm` J` ]mOm| H$m g_yhm| _| N>mßQ>m$& ha ]mO H$m Zm_ ghr OJh obIm$& g_PZ H$ obE [hbMma oX J h¢$&

∑`m H$mB© Egm ]mOm r h° Om EH$ g ¡`mXm g_yhm| _| aIm Om gH$Vm h°?]mOm| H$ oOZ ohÒgm| _| hdm hmVr h°, C›h| N>m`mßoH$V H$am$&

14..................................................

[rQ>Zm

\yß$H$Zm Vma N>∂S>Zm

1

2

3

15..................................................

16..................................................

18............................................................

4

17...........................................................................

Page 66: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

58

2. oH$gr ]mO H$s H$Î[Zm H$am Om hdm MbZ [a ]OZ bJ$&

A‰`mg

Zm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm

1. hdm _| MbVr h˛B© H$mB© MrO-CgH$m oMÃ ]ZmAm oOgg bmJ OmZ gH|$ oH$ dh JoV_mZ h°$&

Page 67: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

59

ÈoMH$a ‡ÌZ

1. Vw_ O] gyIr o_Q≤Q>r [a [mZr S>mbV hm Vm ∑`m ]wb]wb CR>V oXImB© XV h¢? ∑`m|?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. Hw$N> OJhm| H$ Zm_ ]VmAm Ohm± Vw_Z ]wb]wb XI h¢$&

.......................................................................................................................................................................

3. oH$gr oXZ O] hdm W_r hm, Cg oXZ Iwb N>mV H$ gmW Xm°∂S>Zm AmgmZ h° `m ]ßX N>mV H$ gmW? ...

.......................................................................................................................................................................

4. _mZ bm Vw_ XmZm| Jw„]ma \|$H$V hm$& ]mha hdm W_r h°$&H$m°Z-gm Jw„]mam VO MbJm?

5. VwÂhma [mg H$mJO H$ Xm [›Z h¢$& EH$ ghr gbm_VAm°a Xygam EH$ J|X H$s e∑b _| Vw∂S>m-_w∂S>m$& oX hdm ]hVr h° Vm H$m°Z ¡`mXmXya VH$ Om Jm?

6. Hw$N> ]rOm| H$ Zm_ ]VmAm oO›h| hdm A[Z gmW ]hm b OmVr h°$&

.......................................................................................................................................................................

H$jm _| MMm©

1. oOZ OJhm| _| hdm hm, CZ [a ghr H$m oZemZ bJmAm$& A[Z oejH$ H$m ]VmAm oH$ Vw_ h H°$gOmZV hm$&

]ßX Amb_mar

o_Q≤Q>r _|

[mZr _|

VwÂhma eara H$ AßXa

B™Q> _|

2. ∑`m H$mB© OJh Egr r h° Om o]ÎHw$b Imbr h°, Am°a Ohm± hdm VH$ Zht h°? AZw_mZ bJmAm$& ..........

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 68: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

60

3. _mZ bm Vw_ [mZr g ar o[MH$mar H$m _w±h ]ßX H$aH$ o[ÒQ>Z X]mV hm$& ∑`m o[ÒQ>Z AmJ OmEJm?∑`m h hdm g ar o[MH$mar g AbJ h°? ∑`m|?.................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?

1. BZ_| Xm g_mZVm | Am°a Xm o^›ZVm | ]VmAm$&

H$. hdm Am°a [mZr

hdm Am°a [mZr Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

hdm Am°a [mZr EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$

(1) ...................................................................................................................................................................................

(2) ................................................................................................................................................................................

I. hdm Am°a o_Q≤Q>r

hdm Am°a o_Q≤Q>r Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

hdm Am°a o_Q≤Q>r EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

2. BZ MrOm| H$ g_yhm| H$m XIm$&

H$. Jw„]mam, ]wb]wbm, \w$Q>]mb, oH´$H$Q> H$s J|X

oH´$H$Q> H$s J|X ]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$

.......................................................................................................................................................................

I. oJX≤Y, _|T>H$, oVVbr, hdmB© OhmO

_|T>H$ ]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$

.......................................................................................................................................................................

h

Page 69: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

61

AmAm, e„Xm| g Ib|

1. hdm ∑`m H$a gH$Vr h°? h H$a gH$Vr h°

JoV H$aZm, YH$bZm, X]mZm, oZMm∂S>Zm, ]hZm, ]wb]wb ]ZmZm, JmZm ...

` g^r e„X dJ©-[hbr _| obIm$& hdm Am°a ∑`m H$a gH$Vr h°?

dJ©-[hbr _| Am°a ¡`mXm g ¡`mXm e„X Om∂S>m oOVZ Vw_ Om∂S> gH$V hm$&

]w

]

Jm

oZ

Zm

Zm

Zm

Zm

h

h

gg

J

X

Y

Page 70: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

62

2. hdm H$ ]ma _| _ar H$odVm.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

3. hm± Hw$N> AmdmOm| H$ e„X oX` J` h¢$& Bgr Vah Hw$N> Am°a e„Xm| H$ ]ma _| gmMm$& Egr AmdmO|oZH$mbZ H$s H$moee H$am$&Ym± R>m± gm± YÂ_ Y∂S>m_ ^Z≤ gZ≤ Q>Z≤ PZ≤.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

_mby_ H$am

1. Hw$N> ]mOm| _| Vw_ A[Z eara H$ rVa g hdm \yß$H$H$a gßJrV oZH$mbV hm$& Hw$N> Xyga ]mOm| _| Vw_eara H$ ]mha _m°OyX hdm H$m BÒV_mb H$aV hm$& ZrM oX` J` ]mOm| H$m BZ Xm mJm| _| ]mßQ>m$&

]m±gwar V]bm ehZmB© oJQ>ma drUm hma_moZ`_ gmaßJr grQ>r

eara H$ ^rVa geara H$ ^rVa geara H$ ^rVa geara H$ ^rVa geara H$ ^rVa g hdm \y ß$H$V hm hdm \y ß$H$V hm hdm \y ß$H$V hm hdm \y ß$H$V hm hdm \y ß$H$V hm

eara H$ ]mha _m°OyX hdmeara H$ ]mha _m°OyX hdmeara H$ ]mha _m°OyX hdmeara H$ ]mha _m°OyX hdmeara H$ ]mha _m°OyX hdm

Page 71: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

63

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

1. hdm H$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g [mAmJ?

_a ‡ÌZ- ........................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Page 72: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

64

hdm _| ∑`m h°?

hdm _| Hw$N> h° OÍ$a!

1. hdm H$B© Vah H$s J°gm| g ]Zr h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 35)

H$. hdm H$B© Vah H$s J°gm| g ]Zr hmVr h°$& BZ dm∑`m| H$m [yam H$aZ H$ obE A[Zr [mR≤>`-[wpÒVH$m H$[•> 35 [a XIm$&

hdm _| H$m°Z-gr J°g g]g ¡`mXm _mÃm _| [m`r OmVr h°? ..................................................................................

CgH$ ]mX hdm _| Xygar g]g ¡`mXm _mÃm _| [m`r OmZ dmbr J°g H$m°Z-gr h°? ........................................

I. Jw„]ma H$ gmW gmS>m dmQ>a H$s ]mVb H$m oMÃ-

[mR> 4

2. gOrd J°gm| H$m BÒV_mb H$aV h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 36)

H$. g^r Ord-O›Vw Am°a [∂S>-[m°Y hdm g .................................... bV h¢ Am°a ..................................................

]mha N>m∂S>V h¢$&[∂S>-[m°Y ¡`mXm ....................................... ]ZmV h¢ oOVZr oH$ d BÒV_mb H$aV h¢$&

Page 73: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

65

I. _¢ BVZr Xa VH$ A[Z _w±h Am°a ZmH$ ]›X aI gH$Vm hˇ±$&

[hbr H$moee Xygar H$moee Vrgar H$moee Mm°Wr H$moee [mßMdt H$moee

............................ .............................. ........................... ............................ .................................

gmMm, Oam gmMm!

g^r gOrdm| H$m Am∑grOZ H$s OÍ$aV hmVr h°$& _N>ob`mß Am∑grOZ H°$g bVr h¢?

_a AZw_mZ-....................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

3. h_ma eara H$ AßXa hdm ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 37)

H$. _¢ BVZr Xa VH$ \yß$H$ gH$Vm hˇ±-

[hbr H$moee Xygar H$moee Vrgar H$moee Mm°Wr H$moee [mßMdt H$moee

............................ .............................. ........................... ............................ .................................

I. O] Vw_Z Jw„]ma H$m _w±h N>m∂S>m Vm H°$gm _hgyg oH$`m?............................................................................................................................................................................................

Vw_Z ∑`m gwZm? .............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Jw„]ma H$s hdm H$hm± J`r? ............................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

Jw„]ma _| OmZ g [hb hdm H$hm± Wr? ......................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

EH$-EH$ H$aH$ Vw_ oH$VZ Jw„]ma a gH$V hm$& h gmar hdm H$hm± g Am`Jr?............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Page 74: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

66

4. Vah-Vah H$s J°g| H$hm± g AmVr h¢? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 37-38)

H$. OrodV [∂S>-[m°Y ............................................ ]ZmV h¢$& Ord-O›Vw ........................................... ]ZmV h¢$&

I. Hw$N> g∂S> ahr MrO| Om J°g| N>m∂S>Vr h¢-............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Vw_Z H°$g AZw_mZ bJm`m oH$ J°g| hdm _| h¢?........................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

g∂S> ahr MrO g h J°g oZH$bVr h° Om Vw_ gyßK Zht gH$V- ..............................................................................

............................................................................................................................................................................................

J. _¢ BZ OJhm| H$m CZH$s JßY g [hMmZ gH$Vm hˇ±-............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

MrO| oO›h| _¢Z agmB© _| gyßKm-............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

K. A[Zr agmB© _| Vw_ H$m°Z-gm B™YZ ‡`mJ H$aV hm? ........................................................................................

O] ÒQ>md Ob ahm hm, Cg g_` ∑`m VwÂh| oH$gr MrO H$s JßY o_bVr h°? ....................................................

...........................................................................................................................................................................................

_¢Z ObVr Vrbr H$s JßY ............................................. goHoßS ~mX gyßKr

M. Hw$N> VarH$ oOZg Oharbr J°g| ]ZVr h¢-............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

A[Z Ka m ÒHy$b H$ Mmam| Ama EH$ M∑H$a bJmAm$& Hw$N> VarH$ _mby_ H$am oOZg Oharbr J°g| hdm _|o_b ahr hm|$&............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Page 75: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

67

5. hdm Yyb Am°a YwAmß ]hmH$a b OmVr h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 39)

H$. _¢Z gyaO H$s ameZr/Q>mM© H$s ameZr _| Om XIm$ ................................

............................................................................................................................................................................................

I. OJh Ohm± _¢Z Pm∂S>z bJm`m$ ..................................................................................................................................

_¢Z Yyb _| Om [m`m$ ......................................................

............................................................................................................................................................................................

J. _mby_ H$am oH$ hdm oH$VZr JßXr h°$&

ÒWmZ Ohm± h_Z H$mS>© bQ>H$m`m oH$VZ oXZ ]mX h_Z Om [m`m

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

H$mS>© Egm ∑`m| oXImB© XV h¢? .......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

6. hdm CZ MrOm| H$m T>mVr h° oO›h| Vw_ Zht XI gH$V ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 40-41)

H$m°Z ¡`mXm N>mQ>m h°, [amJH$U m Jb H$s Iamßg H$m OrdmUw?

.......................................................................................................................................................................

H$m°Z ¡`mXm N>mQ>m h°, Jb H$s Iamßg H$m OrdmUw m gXu H$m odfmUw?

.......................................................................................................................................................................

]VmAm oH$ BZ_| g ha EH$ H°$g hdm _| o_b OmVm hmJm-

Yyb ..................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

]mby............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

\$\y±$Xr ................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Page 76: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

68

[amJH$U............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

OrdmUw............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

odfmUw ..............................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

A‰`mg

Zm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm

2. d Hw$N> MrO| Om _hH$Vr XVr h¢

1. d Hw$N> MrO| Om ]X]y H$aVr h¢

Page 77: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

69

3. AJa Vw_ MrOm| H$m Z [m|N>m Vm CZ [a Yyb O_ OmVr h°$& ∑`m|?.......................................................................................................................................................................

4. Hw$N> VarH$ ]VmAm oOZg Yyb hdm _| o_bVr h°$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

5. Hw$N> VarH$ ]VmAm oOZg YwAmß Am°a Oharbr J°g| hdm _| o_bVr h¢$&............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

6. ∑`m hdm _| [mZr _m°OyX hmVm h°? Vw_ H°$g OmZV hm?....................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

7. BZ_| g H$m°Z-gr J°g| Vw_ gyßK gH$V hm?ZmBQ≠>mOZAm∑grOZH$m]©Z S>mB©Am∑gmBS>ObdmÓ[o_Q≤Q>r H$ Vb H$s dmÓ[

8. [mR≤>`-[wpÒVH$m H$ [•> 40-41 [a oX` h˛E oMÃ g AZw_mZ bJmAm oH$ H$m°Z-H$m°Z g amJ hdm g\°$bV h¢$&............................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

9. BZ gy˙_Ordm| H$m ]∂S> g N>mQ> H$ H´$_ _| bJmAm$&gXu-OwH$m_ H$m OrdmUw, [mob`m H$m odfmUw, \$\yß$Xr, Jb H$s Iamßg H$m OrdmUw, Bß‚bwEßOm H$m odfmUw $............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

ÈoMH$a ‡ÌZ1. Vw_ H$db Hw$N> gH|$S> VH$ hr bJmVma \yß$H$ _ma gH$V hm$& ∑`m|?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. BZ_| oOZH$ obE VwÂh| Jhar gmßg bZ H$s OÍ$aV hmVr h°, CZ [a ghr H$m oZemZ bJmAm$&

Xm°∂S>ZmMbZmV°aZm

ImZmoMÎbmZmobIZm

grQ>r ]OmZmJmZm

Page 78: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

70

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?1. ZrM Xr J`r ha Cg KQ>Zm [a ghr H$m oZemZ bJmAm oOgg H$mB© ‡XyfUH$mar MrO hdm _| o_b ahrhm$&

KQ>Zm Oharbr J°g| Yyb YwAmß gy˙_Ord

H$. Yyb ^ar g∂S>H$ [a ]°bJm∂S>r OmVr h°......................................................................................................................................................................

I. Yyb ^ar g∂S>H$ [a Q≠>H$ OmVr h°......................................................................................................................................................................

J. AmX_r WyH$Vm h°......................................................................................................................................................................

K. [m°Ym ]∂T>Vm h°

2. H$m°Z h° g]g AbJ?H$. hdm,[mZr, ImZm, o_R>mB`mß.............................................................................

]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$ .........................................................

..........................................................................................................................................................................................

I. Am∑grOZ, H$m]©Z S>mB©Am∑gmBS, >[mZr, ObdmÓ[.............................................................................

]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$ .........................................................

..........................................................................................................................................................................................

J. J°g|, Yyb, YwAmß, IaJme, N>mQ>-N>mQ> gOrd.............................................................................

]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$ .........................................................

..........................................................................................................................................................................................

]mbm Am°a obIm

1. hdm Om _¢ gmßg bVm hˇ±

(Om hdm Vw_ amO gmßg bV hm, CgH$ ]ma _| gmMm$& h gm\$ h¢ JßXr? Egm Vw_ ∑`m| gmMV hm? H$m°Z-gr MrO| hdm H$m gm\$ m JßXm ]ZmVr h¢? VwÂh| gm\$ hdm o_b, BgH$ obE Vw_ ∑`m H$a gH$V hm?).......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 79: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

71

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

AmAm, e„Xm| g Ib|

1. BZ JßY dmb e„Xm| H$ AW© [Vm H$am$& ]m`t Ama oX` J` e„Xm| H$m Xm`t Ama H$s MrOm| g o_bmAm$&

Xm oXZ H$s [H$mB© h˛B© Jm rVbr Om ahr o_M©Am_Jwbm][wamZm ImZ H$m VbBÃfl`mO

_rR>rg∂S>m O°gmH$∂S>dmVr˙U\$b O°gm

[yN>m Am°a _mby_ H$am$

1. ∑`m Vw_Z A[oeÔ> [XmWm~ H$m ObmV XIm h°? B›h| Obm ∑`m| XV h¢? ∑`m B›h| ObmZ g H$mB©ZwH$gmZ hmVm h°?

2. Hw$N> Xyga VarH$ [Vm H$am oOZg Oharbr J°g| hdm _| o_bVr h¢$&

3. ∑`m Vw_Z YwE± Am°a J°gm| H$s dOh g bmJm| H$m ]r_ma [∂S>V gwZm h°?

Page 80: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

72

_mby_ H$am

1. Mw›Zy EH$ d°kmoZH$ g o_bm Om ‡XyfU Zm[ ahrWr$& CgZ Mw›Zy H$m J´m\$ oXIm`m$oOg_| EH$eha Am°a Cgg Wm∂S>r Xya pÒWV Jmßd _| CgH$ ¤mamZm[r J`r ‡XyfU H$s _mÃm XO© h°$&

eha

_|

Ka

H$ A

ßXa

Jmßd

_|

K

a H$

AßXa

eha

_|

Ka

H$ ]

mha

Jßd

_|

Ka

H$ ]

mha

_____________________________________________________________________________________

500

400

300

200

100

0

YwEß

Am°a

Oha

rbr J

°gm| H

$m ^

ma

Y

wEß A

m°a O

harb

r J°g

m| H$m

^ma

YwEß

Am°a

Oha

rbr J

°gm| H

$m ^

ma

Y

wEß A

m°a O

harb

r J°g

m| H$m

^ma

YwEß

Am°a

Oha

rbr J

°gm| H

$m ^

ma(_

m`H´m

o J´∞_/

KZ

_rQ

>a _|)

BZ Mmam| OJhm| [a ‡XyfU H$ ∑`m H$maU hm gH$V h¢?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

oH$Z OJhm| [a hdm g]g gm\$ Wr? ∑`m Vw_ ]Vm gH$V hm oH$ Egm ∑`m| Wm?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

H$m°Z ¡`mXm ‡XyofV Wm, Jmßd H$m Ka m eha H$m Ka? ∑`m Vw_ ]Vm gH$V hm oH$ Egm ∑`m| Wm? ..........

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

hdm _| o_bZ dmbr odo^›Z J°gm| H$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g [mAmJ?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

‡XyfU ‡XyfU ‡XyfU ‡XyfU ‡XyfU

ÒWmZÒWmZÒWmZÒWmZÒWmZ

Page 81: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

BH$mB© 3[mZr

[mR> 5 [mZr H$ _OXma Ib![mR> 6 [mZr Am°a OrdZ[mR> 7 [mZr Am°a h_

Page 82: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

74

_yÎ`mßH$Z erQ> (BH$mB© 3)

gßdJ©g ßdJ©g ßdJ©g ßdJ©g ßdJ© g_ßH$g_ßH$g_ßH$g_ßH$g_ßH$ oQ>fl[UroQ>fl[UroQ>fl[UroQ>fl[UroQ>fl[Ur

AdbmH$Z ...............................................................................................................

...............................................................................................................

g_P ............................................................................................................... .

...............................................................................................................

_m°oIH$ ^mfm (]mVMrV) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oboIV ^mfm (bIZ) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oS>OmBZ H$ H$m°eb ...............................................................................................................

[na_mUmÀ_H$ H$m°eb ...............................................................................................................

H$m`© _| CÀgmh

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Y°`© Am°a EH$mJ´Vm

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

ÒdVßà qMVZ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Xyga N>mÃm| g gh`mJ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

J•hH$m`© gß[mXZ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Page 83: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

75

[mR> 5 [mZr H$ _OXma Ib

gmMm, Oam gmMm!∑`m Vw_ ZXr H$m CÎQ>r oXem _| ]hm gH$V hm? dU©Z H$am$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

[mZr Om-Om H$aVm h°

1. [mZr ZrM ]hVm h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 47)

H$. _¢Z [mZr H$m oH$g Vah Oma g ]hm`m-.......................................................................................................................................................................

I. _¢Z BZ OJhm| [a [mZr H$s Ymam`| XIt-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

[mZr H$s Ymam H$m oMÃ

Page 84: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

76

2. [mZr MrOm| H$m ]hm b OmVm h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 47-49)

H$. [mZr H$s Ymam _| [ÀVr

]._¢Z [ZMIu BZ MrOm| g ]Zm`r............................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

O] _¢Z Bg oJaVr [mZr H$s Ymam ZrM [H$∂S>H$a aIm ............................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

3. V°aZm, Sy>]Zm m Kwb-o_b OmZm? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 48-49)

H$.

MrO `h V°aJr, Sy>] OmEJr m Kwb-o_b OmEJr?

AZw_mZ [arjU

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................

Hw$N> V°a ahr MrOm| H$m ‹`mZ g XIm$& CZH$ oMÃ ]ZmAm$&

Page 85: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

77

[ZMIu H$m Z_yZmA[Zr oH$Vm] g Bg [•> H$m H$mQ> H$a AbJ H$am$& [ZMIu ]ZmZ H$ obE BgH$m BÒV_mb H$am$&([mR≤>`-[wpÒVH$m H$m [•> 47 XIm)

Page 86: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$
Page 87: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

79

I.

–d V°aJm, Sy>]Jm m Kwb-o_b OmEJm?

AZw_mZ [arjU

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

MrO| Om [mZr _| V°at-..........................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

MrO| Om [mZr _| Sy>] J`t-...........................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

MrO| Om [mZr _| Kwb-o_b J`t- ..............................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................

∑`m Egm r h˛Am oH$ Hw$N> MrO| [hb V°at Am°a o\$a ]mX _| Sy>] J`t?.................................................................

................................................................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

∑`m Vw_ oH$gr [ÀWa H$m [mZr [a V°am gH$V hm? H°$g?........................................................................................

................................................................................................................................................................................................................

∑`m Vw_ hdm g a Jw„]ma H$m [mZr _| Sw>]m gH$V hm? H°$g? .............................................................................

...............................................................................................................................................................................................................

Page 88: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

Zm_ ∑`m h [mZr _| Kwb-o_b J`r? gm\$ `m

ohbmV g_` ohbmZ H$ ]mX EH$ KßQ> ]mX JßXbm?

R>mg-

1...............................................................................................................................................................................................................................

2...............................................................................................................................................................................................................................

3..............................................................................................................................................................................................................................

–d-1...............................................................................................................................................................................................................................

2...............................................................................................................................................................................................................................

3..............................................................................................................................................................................................................................

Kmb gwImZ H$ ]mX-

Zm_ aßJ JßY gyIZ [a ∑`m ]Mm?

...........................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................

5. [mZr D$[a r M∂T>Vm h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 49)

H$.gm_oJ`mß Om _¢Z [mZr _| Sw>]m`t-........................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

_¢Z Om [m`m- ...............................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

[mZr H$ ]mha Í$_mb H$m ohÒgm Jrbm H°$g hm J`m?.............................................................................................................................................................................................

H$m°Z-gr MrO| OÎXr Jrbr hwB™ ?......................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

H$m°Z-gr MrO| Xa g Jrbr hwB™ ? ...........................................................................................................................

4. [mZr MrOm| H$m Kmb XVm h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 49)

80

Page 89: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

I. Ò`mhr H$m Io∂S>`m _| M∂T>Z _| bJm g_`1 g|Q>r_rQ>a 2 g|Q>r_rQ>a 3g|Q>r_rQ>a N>ma VH$

AZw_moZV g_` .................................. ................................. ................................. ..............................

dmÒVodH$ g_` .................................. ................................. ................................. ..............................

J. o_Q≤Q>r H$ oJbmg _| _¢Z Om XIm-...........................................................................................................................................................................................

6. [mZr ObdmÓ[ _| ]XbVm h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 50)H$. Jrb Ì`m_[Q> m ÒbQ> [a _¢Z Om [m`m-...........................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

I. XmZm| oJbmgm| _| [mZr H$s D±$MmB© (o_br_rQ>a _|)oJbmg VmarI

T>H$m h˛Am oJbmg

Iwbm h˛Am oJbmg

_¢Z Xm oJbmgm| _| Om XIm- .........................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

VmarIVmarIVmarIVmarIVmarI

oJb

mg _

| [mZ

r H$s

D±$M

mB© (

o_b

r_rQ

>a)oJ

bmg

_| [

mZr H

$s D

±$MmB

© (o_

br_

rQ>a)

oJb

mg _

| [mZ

r H$s

D±$M

mB© (

o_b

r_rQ

>a)oJ

bmg

_| [

mZr H

$s D

±$MmB

© (o_

br_

rQ>a)

oJb

mg _

| [mZ

r H$s

D±$M

mB© (

o_b

r_rQ

>a)

81

[mZr H$s D±$MmB`mß-[mZr H$s D±$MmB`mß-[mZr H$s D±$MmB`mß-[mZr H$s D±$MmB`mß-[mZr H$s D±$MmB`mß-60

50

40

30

20

10

0

Page 90: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

82

7. ObdmÓ[ [mZr _| ]XbVr h° ([mR≤ -[wpÒVH$m [•> 50)H$. erVb [ H$s ]mVb_¢Z ]mVb H$ ]mha Om XIm-........................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

]mVb [m|N>Z H$ ]mX ∑`m dh o\$a g Jrbr hm J`r?∑`m h [mZr erVb [ H$s Vah aßJrZ Am°a _rR>m h°?...........................................................................................

[mZr H$hm± g Am`m?........................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Vw_ Egm ∑`m| gmMV hm?...............................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

I. Xm oJbmgAZw_mZ- H$m°Z-g oJbmg ]mha Jrb hm|J?............................................................................................................................................................................................

‡jU- H$m°Z-g oJbmg ]mha Jrb h˛E?............................................................................................................................................................................................

∑`m H$[∂S>m Jrbm h°? .....................................................................................................................................................

VwÂhmar g_P g [mZr oJbmg H$ rVa g AmVm h° m ]mha g?............................................................................................................................................................................................

Egm Vw_ ∑`m| g_PV hm?.............................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

8. [mZr g dmÓ[ (Am°a o\$a dm[g [mZr)! ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 51)H$. Xm ]aVZ_a XmZm| ]aVZm| H$ oMÃ-

Page 91: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

83

oXZ H$ AmoIa _| _¢Z Om [m`m-

∑`m flbmpÒQ>H$ erQ> A^r r Jrbr h°?.........................................................................................................................

∑`m AßXa H$ ]aVZ _| aI Hß$H$∂S>-[ÀWa A^r r gyI h¢?.....................................................................................

AZw_mZ bJmAm oH$ Egm ∑`m| hAm hmJm ....................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

I. C]bVm [mZrT>∑H$Z [a [mZr H$hm± g Am`m?....................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

]aVZ _| A] H$_ m AoYH$ [mZr h°, m CVZm hr [mZr h°?............................................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm![mZr O] dmÓ[ _| ]XbVm h° Vm H$hm± OmVm h°?.........................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

O] EH$ odemb _hmgmJa gyaO H$ ¤mam Ja_ hmVm h° Vm H$ar] 10,000,000,000,000, 000(EH$ bmI Ia]) brQ>a [mZr dmÓ[ _| ]Xb OmVm h°$& ∑`m hmJm oX h [yar dmÓ[ R>ßS>r hmH$a [mZr _| ]XbOm`?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

_a ‡`mJ H$m oMÃ-

Page 92: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

84

Ob-MH´$

VwÂhmar [mR≤>`-[wpÒVH$m H$ [•> 52 [a [mZr H$ AUw H$m H´$_ gߪ`m 1 g 22 VH$ H$m g\$a-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

oMÃ _| 22 H$ ]mX AUw H$m ∑`m hm gH$Vm h°?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 93: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

85

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

BZ OJhm| _| [mZr H$m AUw dmÓ[ H$m ohÒgm Wm-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

BZ OJhm| _| [mZr H$m AUw –d H$m ohÒgm Wm-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

A‰`mg

Zm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm

1. ]hVm [mZr

Page 94: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

86

2. [mZr Om Z ]h ahm hm

3. _mZ bm oH$ Xygar Am°a Vrgar ]mVb _| H$ar] CVZm hr [mZr h° oOVZm [hbr ]mVb _| h°$& XygarAm°a Vrgar ]mVb _| ObÒVa H$m oMÃ ]ZmAm$&

1 2 3

Page 95: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

87

ÈoMH$a ‡ÌZ1. Hw$N> MrOm| H$ Zm_ ]VmAm oO›h| Vw_Z [mZr _| ]hV XIm h°$&...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

2.[mZr g Vw_ H$m°Z-g Ib Ib gH$V hm? ..........................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

3. oH$›ht VrZ MrOm| H$ Zm_ ]VmAm Om [mZr [a V°aVr h¢, Am°a d VrZ Om [mZr _| Sy>] OmVr h¢$&

MrO| Om V°aVr h¢ MrO| Om Sy>] OmVr h¢

.................................................................. ..................................................................

.................................................................. ..................................................................

.................................................................. ..................................................................

4. Hw$N> R>mg, –d Am°a J°gm| H$ Zm_ ]VmAm Om [mZr _| Kwb OmV h¢$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

5. Hw$N> R>mg, –d Am°a J°gm| H$ Zm_ ]VmAm Om [mZr _| Zht KwbV$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

6. oX Vw_ Wm∂S> [mZr H$m C]mbV ahm Vm Hw$N> g_` ]mX [mZr H$_ hm OmVm h°$& h [mZr H$hm± MbmOmVm h°?............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

7. Vw_Z Hw$ham H$hm± XIm h°? h oH$g MrO H$m ]Zm Wm?..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

8. Jrb H$[∂S> O] gyIV h¢ Vm [mZr H$hm± Mbm OmVm h°? .....................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Page 96: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

88

9. _mZ bm, Vw_Z VrZ Jrbr H$_rO| ]mha Yy[ _| aIr h¢$& [hbr H$_rO Vh H$s h˛B© h°, Xygar H$_rO\°$br h° Am°a Vrgar H$_rO EH$ flbmpÒQ>H$ H$s W°br _| aIr h°$& VrZm| _| g H$m°Z-gr H$_rO [hb gyIJr,CgH$ ]mX H$m°Z-gr gyIJr, Am°a g]g ]mX _| H$m°Z-gr gyIJr?...................................................................

..............................................................................................................................................................................................

10. AZw_mZ bJmAm oH$ H$m°Z OÎXr dmpÓ[V hmJm-H$. Ja_ [mZr m R>ßS>m [mZr?..............................................................

I. H$[ _| aIm [mZr m VÌVar _| aIm [mZr?...............................................................

J. T>H$s hB© VÌVar _| aIm [mZr m Iwbr hB© VÌVar _| aIm [mZr?..............................................................

K. hdm MbZ dmbr OJh H$m [mZr m em›V OJh H$m [mZr?>..............................................................

11. VwÂh| Ja_ gmS>m H$s ]mVb [a [mZr H$s ]y±X| oXImB© X|Jr m R>ßS> gmS>m H$s ]mVb [a?.............................................................................................................................................................................................

12. Hw$N> Xyga –d-..............................................................

.............................................................................................................................................................................................

H$jm _| MMm©1. ∑`m [mZr H$^r ZrM g D$[a H$s Ama M∂T>Vm h°? BZ_| [mZr ZrM g D$[a H$s Ama M∂T> ahm h° mD$[a g ZrM H$s Ama?

H$. PaZm..................................................................... I. ZXr.........................................................................

J. dmÓ[Z..................................................................... K. ]agmV.....................................................................

M. \$m°dmam..................................................................... N>. ]hVm Zb...............................................................

O. Hw$Eß g [ß[ ¤mam [mZr oZH$mbm.............................................................................................................................

P. D±$Mr Q>ßH$s _| [mZr M∂T>m`m...................................................................................................................................

Q ................................................................... R.....................................................................

S..................................................................... T>...........................................................................

Page 97: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

89

2. oX hdm | Z Mb| Vm ∑`m ]agmV hmJr? ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. dÒVwAm| H$m YmZ Am°a gm\$ H$aZ H$ obE h_ [mZr H$m BÒV_mb H$aV h¢$& ∑`m Vw_ gm\$-g\$mB© H$obE oH$gr Xyga –d H$m BÒV_mb H$a gH$V hm? ∑`m| m ∑`m| Zht?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?

1. BZ_| Xm g_mZVm | Am°a Xm o^›ZVm | ]VmAm$&H$. Ob Am°a ObdmÓ[

Ob Am°a ObdmÓ[ Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

Ob Am°a ObdmÓ[ EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

I. ]\©$ Am°a [mZr

]\©$ Am°a [mZr Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

]\©$ Am°a [mZr EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

2. H$m°Z h° g]g AbJ?

H$. [mZr, Z_H$, S>rOb, ehX.......................................................................

]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$ .................................................................

...........................................................................................................................................................................................

I. [ÀWa, H$mßM, flbmpÒQ>H$, MrZr.......................................................................

]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$ .................................................................

...........................................................................................................................................................................................

Page 98: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

90

J. bH$∂S>r, bmhm, _∑IZ, Vb

................................. ]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................

]mbm Am°a obIm

]agmV _| EH$ oXZ _¢ h_ Ib.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

AmAm, e„Xm| g Ib|

`hm± Hw$N> oH´$`m[X e„X oX` J` h¢$& e„X oH$gH$m oOH´$ H$aV h¢- hdm, [mZr, m hdm Am°a [mZr XmZm|H$m? CXmhaU Xm$& VwÂhma obE EH$ CXmhaU oX`m J`m h°$&

N>bH$mZm........................................................... ............................................................................................... (hdm)......................................................... ......................................................... ......................................................... ([mZr)

\yß$H$Zm.......................................................... ........................................................................................................(hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

]hZm.......................................................... ......................................................................................................... (hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

Q[H Zm......................................................... ........................................................................................................(hdm )......................................................... .....................................................................................................................([mZr)

(hdm H$ obE ‡`mJ Zht hmVm)

Mw›Zy H$m V] JwÒgm Am J`m O] _w›Zr Z CgH$ D$[a [mZr N>bH$m`m$&

Page 99: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

91

nagZm..................................................................................................................................................................(hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

oJaZm.................................................................................................................................................................. (hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

oN>∂S>H$Zm......................................................... .................................................................................................... (hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

oZWmaZm......................................................... ..................................................................................................... (hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

[ImaZm......................................................... ......................................................................................................(hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

C]bZm......................................................... ......................................................................................................(hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

C\$ZZm......................................................... ...................................................................................................... (hdm ).......................................................... ....................................................................................................................([mZr)

2. BZ oH´$`m[X e„Xm| H$ gmW dm∑` ]ZmAm$& ∑`m VwÂhma dm∑` O_rZ, [mZr m hdm _| MbZ dmbrMrOm| H$m oOH´$ H$aV h¢?

bw∂T>H$Zm .......................................................................................................................................

o\gbZm....................................................................................................................................... O_rZV°aZm.............................................................................................................................................

gaH$Zm.......................................................................................................................................... [mZrIZm...............................................................................................................................................

CS>Zm............................................................................................................................................. hdmJmVm bJmZm..................................................................................................................................

[yN>m Am°a _mby_ H$am

1. [mZr H$ Ib ∑`m hmV h¢? ∑`m Vw_Z [mZr H$m H$mB© Ib Ibm m XIm h°? maV H$ odo^›Z mJm| _|Ib OmZ dmb [mZr H$ Ibm| H$ ]ma _| _mby_ H$am$&

2. Hw$N> À`m°hmam| H$ ]ma _| [Vm H$am oOZ_| [mZr H$m C[`mJ hmVm h°$&

Page 100: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

92

_mby_ H$am

1. _a EH$ brQ>a H$ ]aVZ H$m oMÃ-

2. EH$ brQ>a [mZr H$m dOZ ............................................................ oH$bmJm_ hmVm h°$&3. _w›Zr H°$g _mby_ H$a gH$s oH$ o_Q≤Q>r H$m H$mB© ohÒgm ∑`m [mZr _| Kwb J`m Wm?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

oXImAm Am°a H$hm

1. A[Zr H$jm _| m Amg[mg [mZr Ty>±∂T>m$& H$Î[Zm H$am Am°a EH$ H$hmZr H$hm oH$ oH$g Vah g h [mZrOb-MH´$ H$m ohÒgm hm gH$Vm h°$& (`h [mZr H$hm± g Am`m hmJm? h H$hm± Om Jm?)

H$jm m Amg[mg H$s dh OJh Ohm± _wP [mZr o_bm-.........................................................................................

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

1. [mZr H$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g [mAmJ?

_a ‡ÌZ-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 101: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

93

[mR> 6[mZr Am°a OrdZ

OrZ H$ obE [mZr

1. gOrdm| _| [mZr ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 57-59)

H$. _¢Z [oÀV`m| Am°a [ßIwo∂S>`m| H$m _gbZ [a Om XIm-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

I. Z_H$ g aJ∂S> h˛E H$H$∂S>r m ]¢JZ-g_` _¢Z Om XIm

...................... ...........................................................................................................................................

...................... ...........................................................................................................................................

...................... ...........................................................................................................................................

J. Yy[ _| aI \y$b Am°a [pÀV`mß-

d H°$g oXImB© XV h¢?....................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

Vw_ Egm ∑`m| g_PV hm oH$ d A] AbJ Vah H$ oXImB© XV h¢? ......................................................................

.........................................................................................................................................................................................

K. [m°Y H$s [pÀV`m| H$ Mmam| Ama b[Q>r EH$ W°br-[m°Y H$m Zm_ ...................................................................................................................................................................

_¢Z Om XIm ...................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

‹`mZ aIm!

O] Vw_ H$mB© [ÀVr m \y$b Vm∂S>m Vm Bg ]mVH$m ‹`mZ aIm oH$ d°gr H$B© Xygar r ]Mr h˛B©hm|$& oH$gr ]JrM H$m ZÔ> _V H$am, m [m°YH$m _V _mam$&AZOmZ OßJbr [pÀV`m| m \y$bm| H$m _VHw$Mbm$& CZ_| g Hw$N> VwÂh| ZwH$gmZ [h˛ßMmgH$V h¢$& _Xma H$m ag Oharbm hmVm h°$&oH$dM g Ny> OmZ [a VO IwObr hmVr h°$&

_Xma

oH$dM

Page 102: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

94

M. _a Xm \y$bm| H$ oMÃ oOZ_| g EH$ H$m EH$ oXZ H$ obE [mZr _| aIm J`m Wm Am°a Xyga H$m EH$ oXZ H$obE [mZr g ]mha-

∑`m XmZm| \y$bm| H$ ma g_mZ h¢? oH$gH$m ma AoYH$ h°?.........................................................................................................................................................................................

CZ_| AßVa ∑`m| h°? ....................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

\y$bm| H$ mam| H$m gßVwobV hmZ H$ obE Vw_Z oH$VZr ]y±X [mZr o_bm`m?............................................................

AZw_mZ bJmAm oH$ EH$ oXZ _| \y$b g oH$VZ [mZr H$m ZwH$gmZ h˛Am?...............................................................

N>. Ò`mhr _| aI \y$b H$ gmW _¢Z Om XIm-.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

VZm H$mQ>Z [a _¢Z Om XIm- ..................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

O. _¢ ∑`m| gmMVm hˇ± oH$ OmZdam| H$ eara _| [mZr Zht hm gH$Vm h°-.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

_¢ ∑`m| gmMVm h± oH$ OmZdam| H$ eara _| [mZr hmVm hr h°-.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

Page 103: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

95

2. eara _| [mZr ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 59)

H$. Vw_Z O] H$mßM H$ Qw>H$∂S> [a gmßg ]mha N>m∂S>r Vm ∑`m XIm?...........................................................................

.............................................................................................................................................................................................

`h [mZr H$hm± g Am`m?.................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

I. A[Z hmW H$ Mmam| Ama ]ßYr flbmoÒQ>H$ H$s W°br _| _¢Z Om XIm-.................................................................

............................................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

g^r gOrdm| H$ eara _| [mZr hmVm h°$& C›h| qOXm ahZ H$ obE [mZr H$s OÍ$aV hmVr h°$& boH$Z CZ_| g g^r[mZr Zht [rV! MtoQ>`mß [mZr Zht [rVt, Am°a Z hr AZmOm| _| ahZ db KwZ [mZr [rV h¢$& VwÂhmar g_P g

C›h| [mZr H$hm± g o_bVm h°?............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

3. [mZr H$ gOrd ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 59)

H$. Hw$N> OmZda Om [mZr _| ahV h¢-............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

I. Hw$N> Obr` [m°Y oO›h| _¢Z XIm-

[yar Vah Ob H$ rVa [m°Y- (oMÃ ]ZmAm, b]b H$am Am°a CZH$m dU©Z H$am)............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Page 104: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

96

J. N>mQ>-N>mQ> gOrd oO›h| _¢Z Vmbm] H$ [mZr _| XIm- (oMÃ ]ZmAm, b]b H$am Am°a dU©Z H$am)............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

[m°Y Om Wm∂S>m [mZr H$ rVa hm| Am°a Wm∂S>m ]mha- (oMÃ ]ZmAm, b]b H$am Am°a CZH$m dU©Z H$am)............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Page 105: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

97

_¢Z AbJ-AbJ OJhm| g obE J [mZr _| AßVa $ XI-..................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

Hw$N> oXZm| H$ ]mX Vmbm] H$ [mZr _| _¢Z Om XIm- ................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

K. Vmbm] H$ [mZr _| ahZ dmb Hw$N> gy _Ord-..................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

4. Hw$N> H$m ¡`mXm Vm Hw$N> H$m H$_ [mZr H$s OÍ$aV hmVr h° ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 60)

gOrd oOZH$m _¢Z XIm h° Am°a oO›h| ]h˛V ¡`mXm [mZr H$s OÍ$aV hmVr h°- ............................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

gOrd oOZH$m _¢Z XIm h° Am°a oO›h| ]h˛V ¡`mXm [mZr H$s OÍ$aV Zht [∂S>Vr-..............................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

A‰`mg

Zm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm

1. agXma \$b Am°°a VaH$mna`mß

Page 106: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

98

2. EH$ [m°Ym oOg oX`m J`m h°

H$. [mZr o]ÎHw$b Zht

I. ]g OÍ$aV a [mZr

J. ]h˛V ¡`mXm [mZr

Page 107: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

99

ÈoMH$a ‡ÌZ1. _mZ bm, Vw_ oH$gr [m°Y H$ Mmam| Ama O_rZ [a [mZr XV hm$&∑`m h [mZr O_rZ H$ D$[a [m°Y H$ ohÒgm| VH$ [hßMVm h°?................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

2. ∑`m [mZr [m°Y g ]mha r OmVm h°? Vw_ Egm ∑`m| _mZV hm?...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

3. BZ_| g [m°Y H$ oH$Z mJm| _| [mZr h°? Vw_ Egm ∑`m| gmMV hm?

^mJ [mZr h° ∑`m? _¢ Egm ∑`m| gmMVm hˇ±

O∂S> ................. ..............................................................................................................................

VZm ................. ..............................................................................................................................

[ÀVr ................ ..............................................................................................................................

\y$b ................. ..............................................................................................................................

\$b ................. ..............................................................................................................................

]rO ................. ..............................................................................................................................

Y∂S> ................. ..............................................................................................................................

4. BZ_| g oH$Z_| [mZr h°? Vw_ Egm ∑`m| _mZV hm?^mJ [mZr h° ∑`m? _¢ Egm ∑`m| gmMVm hˇ±

gßVa H$m ag ................. ..............................................................................................................................

H$bm ................. ..............................................................................................................................

_yßJ\$br ................. ..............................................................................................................................

amQ>r ................. ..............................................................................................................................

_am eara ................. ..............................................................................................................................

5. EH$ JQ≤>R>a Kmg H$m dOZ H$] ¡`mXm hmJm, O] dh VmOm H$Q>r hm m O] dh gyIr hm? AZw_mZ

bJmAm ∑`m|?.................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 108: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

100

..............................................................................................................................................................................................

7. Hw$N> Ord-O›VwAm| H$ Zm_ ]VmAm Om [mZr _| V°a gH$V h¢ boH$Z [mZr H$ ]mha r qOXm ahV h¢$&

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

8. Hw$N> Ord-O›VwAm| H$ Zm_ ]VmAm Om [mZr _| ahV h¢ boH$Z [mZr g ]mha AmZ [a _a OmV h¢$&

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

H$jm _| MMm©1. ∑`m Jwbm] H$m [m°Ym H$_b H$ [m°Y H$s Vah [mZr _| ]∂T> gH$Vm h°? ∑`m h aoJÒVmZ _| ]∂T> gH$Vmh°? Bg ∑`m hmJm?

]mbm Am°a obIm1. EH$ oXZ O] _wP ]h˛V fl`mg bJr.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

6. ]agmV _| Jhˇß g ar EH$ ]mar rJ J`r$& Hw$N> oXZ ]mX BgH$m ∑`m hm gH$Vm h°?

Page 109: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

101

_mby_ H$am1. Kmg H$ dOZ _| \$H©$ ∑`m| Am`m? VmOm Kmg _| oH$VZm [mZr Wm?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. _am dOZ........................................................oH$bmJm_$h°$&

_a eara _| H$ar] ........................................................ oH$bmJm_ [mZr hmZm MmohE$&

oXImAm Am°a H$hm

1. H$mB© Egr dÒVw bmAm Om qOXm Z hm$boH$Z Bg R>rH$ g H$m_ H$aZ H$ obE [mZr H$s OÍ$aV hmVr hm$&Bg H$jm H$m oXImAm Am°a BgH$ ]ma _| ]VmAm$&_¢ Om bm`m-

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

[mZr Am°a gOrdm| g Ow∂S> ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g [mAmJ?

_a ‡ÌZ-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 110: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

102

[mZr H$s_Vr h°!1. [mZr H$hm± g Am`m?([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 65)H$. d OJh| Ohm± _¢Z [mZr XIm h°

OJh [mZr Ohm± g Am`m

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

I. ]agmV H$m [mZr [rZ H$ obE VwÂhma Ka VH$ oOg Vah bm`m OmVm h°, CgH$m dU©Z H$am$&Bg oXImZ H$ obE [•> 108 [a EH$ oMÃ ]ZmAm$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

[mR> 7[mZr Am°a h_

Page 111: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

103

2. h_ oH$g Vah [mZr H$m C[`mJ H$aV h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 65)BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa [hb IwX H$ obE Xm$& o\$a A[Z _mVm-o[Vm, XmXm-XmXr, m ]∂S>-]OwJm~ g [yN>m oH$d O] VwÂhmar Vah N>mQ> W Vm H$m_ H°$g H$aV W$& _¢Z [yN>m- ........................................................

Am[ A[Z Xm±V H°$g gm\$ H$aV W? (XmVwZ, XßV_ßOZ, Qy>W[ÒQ> Am°a ]´e...)

_¢.....................................................................

d .....................................................................

Am[ H$hm± ZhmV W? (ZXr, Vmbm] m Ka _| ...)

_¢.....................................................................

d .....................................................................

Am[ A[Zm eara oH$g MrO g gm\$ H$aV W? (]gZ, gm]wZ ...)

_¢.....................................................................

d .....................................................................

Am[ A[Z ]mb H°$g YmV W? (oeH$mH$mB©, e¢[y ...)

_¢.....................................................................

d .....................................................................

Am[H$ [mZr H$m ÚmV ∑`m Wm? (ZXr, Hw$Amß, h¢S>[ß[, Zb ...)

_¢.....................................................................

d .....................................................................

[mZr H$m ÚmV Ka H$ AßXa Wm m ]mha? oH$VZm Xya Wm?_¢.....................................................................

d .....................................................................

[mZr H$m°Z bmVm Wm?

_¢.....................................................................

d .....................................................................

H$[∂S> H$hm± Ym OmV W?

_¢.....................................................................

d .....................................................................

Page 112: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

104

H$[∂S> oH$g MrO g Ym OmV W? (gmS>m, gm]wZ, oS>Q>O›Q> ...)

_¢.....................................................................

d .....................................................................

Am[ oH$g Vah H$ em°Mmb` BÒV_mb H$aV W? (IV m _°XmZ, gyIm em°Mmb`, ‚be em°Mmb` ...)

_¢.....................................................................

d .....................................................................

3. \$gbm| H$ obE [mZr ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 66)

_mby_ H$am oH$ Ohm± Vw_ ahV hm, dhm± \$gbm| H$m H°$g gtMV h¢$&

∑`m ]agmV H$m [mZr H$m\$s hmVm h°?.........................................................................................................................

∑`m [mZr Xyga VarH$m| g IVm| VH$ bm`m OmVm h°? H°$g?...................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

oH$Z \$gbm| _| H$_ [mZr bJVm h° Am°a oH$Z_| ¡`mXm?...................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

`oX \$gb| gtMr OmVr h¢ Vm H$], Am°a oH$VZr ]ma? ...................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

4. [mZr H$m Zm[Zm ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 66)H$. ]aVZ Om _wP o_b-

]aVZ H$m Zm_ ]aVZ [a AßoH$V j_Vm (brQ>a,n_brbrQ>a)

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 113: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

105

5. h_| oH$VZ [mZr H$s OÍ$aV hmVr h°? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 66-67)H$. EH$ oH$bmJ´m_ Mmdb CJmZ H$ obE oH$VZ [mZr H$s OÍ$aV hmVr h°? (A[Z oejH$ g [yN>m)..........................................................................................................................................................................................

∑`m h [yam [mZr YmZ H$ [m°Y _| ah OmVm h°? VwÂhmar g_P g h H$hm± OmVm h°?..........................................................................................................................................................................................

I._wP ZhmZ H$ obE oH$VZ [mZr H$s OÍ$aV hmVr h° (AZw_mZ).........................................................................

_¢Z ZhmZ H$ obE dmÒVd _| oH$VZ [mZr H$m BÒV_mb oH$`m..................................................................................

J. VwÂhmam [nadma amO oOZ-oOZ H$m_m| _| [mZr H$m C[`mJ H$aVm h°, CZH$s EH$ VmobH$m ]ZmAm$&

C[`mJ h_ oH$VZm [mZr BÒV_mb H$aV h¢

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

I. _a EH$ brQ>a H$ ]aVZ H$m oMÃ

Page 114: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

106

6. [mZr oH$VZm gm\$ h°? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 67)

[arjU OJh, Ohm± g [mZr ob`m J`m

H$. [mZr H$m aßJ

I. gm\$ h° m JßXm?

J. H$mB© V°aVr h˛B© MrO?

K. JßY H$m dU©Z H$am

M. oZWmaZm- [|Xr _| ∑`m ]°R>Vm h°?

N>. N>mZZm- H$[∂S> [a ∑`m ]M OmVm h°?

O. gm]wZ _| N>mJ?

P. dmÓ[Z- ∑`m ]Mm h°?

7>. gm\$ [mZr H°$g [m`| ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 67)H$. oZWmaZm

∑`m oZWmam hAm [mZr gm\$ h°?.................................................

Bg Vw_ oH$Z VarH$m| g BÒV_mb H$a gH$V hm?.......................................

..........................................................................................................................................................................................

∑`m Vw_ h oZWmam h˛Am [mZr o[`mJ? ∑`m| m ∑`m| Zht? .......................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

∑`m VwÂhma [mg H$mB© VarH$m h° oOgg oH$ h JßXJr OÎXr g ZrM ]°R> Om`? A[Z _mVm-o[Vm moejH$ g [yN>m$& .............................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

I. N>mZZm

[mZr oH g_| g N>mZm?..............................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

∑`m h N>mZm h˛Am [mZr gm\$ h°? ∑`m Vw_ Bg o[`mJ? ∑`m| m ∑`m| Zht?..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

Page 115: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

107

8. [rZ H$ obE [mZr ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 68)Hw$N> ]r_mna`mß Om bmJm| H$m [rZ H$ [mZr _| _m°OyX gy _Ordm| g hm gH$Vr h¢-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

9. [mZr H$s ]MV H$am! ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 68)

H$.[mZr H$s ]a]mXr amH$Z H$ Hw$N> C[m`-.......................................

..........................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................

I. ∑`m VwÂh| A[Z Ka m ÒHy$b H$ Amg[mg H$mB© nagVm h˛Am Zb m [mB[ o_bm? V] Vw_Z ∑`moH$`m?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

10 o_ZQ> _| h_Z ................................. o_brbrQ>a [mZr BH$Q≤R>m oH$`m$&1 KßQ> _| Zb g ........................................brQ>a [mZr nag Om Jm$&24 KßQ> _| Zb g ................................... brQ>a [mZr nag Om Jm$&

J. ]agmV H$ [mZr H$m BH$Q≤R>m H$aZ Am°a CgH$ C[`mJ H$aZ H$ Hw$N> VarH$-..................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................

A‰`mgZm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm1. VwÂhma Ka m ÒHy$b _| [mZr aIZ H$ H$m_ AmZ dmb ]aVZ$&

j_Vm ...... brQ>a j_Vm......brQ>a

Page 116: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

108

2. oOg Vah h_| [mZr o_bVm h° (oH´$`mH$bm[ 1I g)

3. EH$ [mÒQ>a ]ZmH$a Cg_| oXImAm oH$ oH$g Vah g Vw_ [mZr H$s ]MV H$a gH$V hm$&

Page 117: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

109

ÈoMH$a ‡ÌZ

1. Om [mZr Vw_ Ka [a [rV hm dh Hw$Eß, ZXr, Prb m H$hm± g AmVm h°?.......................................................................................................................................................................

2. BZ ObÚmVm| H$m N>mQ> g ]∂S> AmH$ma H$ H´$_ _| obIm$&

Prb _hmgmJa Amg H$s ]y±X Vmbm] Vb° m g_w–.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

3. Hw$Eß g [mZr oZH$mbZ H$ VrZ VarH$ ]VmAm$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

4. BZ_| g oH$gH$ obE g]g gm\$ [mZr H$s OÍ$aV hmVr h°? Om [mZr Iy] gm\$ Zht h° CgH$m oH$ZH$m_m| _| C[`mJ H$a gH$V h¢?

[rZm .................................................................................................................................................................................

[m°Ym| H$m gtMZm .............................................................................................................................................................

ZhmZm ...............................................................................................................................................................................

\$e© YmZm .........................................................................................................................................................................

5. Vw_ ha oXZ H$ar] oH$VZ brQ>a [mZr [rV hm? ................................................................................................

6. VwÂh| Xm±V gm\$ H$aZ H$ obE bJ^J oH$VZ o_brbrQ>a [mZr H$s OÍ$aV [∂S>Vr h°? ..................................

7. agmB© _| [mZr H$m oH$Z-oH$Z VarH$m| g C[`mJ hmVm h°? .................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

Page 118: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

110

H$jm _| MMm©

1. ∑`m VwÂh| A[Z Ka H$ [mg [rZ H$m gm\$ [mZr o_bVm h°? ∑`m VwÂhma Jmßd m H$Ò] H$ g^r bmJm|

H$m [mZr AmgmZr g n_bVm h°? bmJm| H$m gm\$ [mZr o_bZ _| ∑`m H$oR>ZmB`mß hmVr h¢? BZ H$oR>ZmB`m|

H$m H°$g Xya oH$`m Om gH$Vm h°?...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

2. ∑`m Vw_ H$^r [mZr H$m EH$ OJh g Xygar OJh CR>mH$a b OmV hm? VwÂh| Egm H$aZ H$s OÍ$aV ∑`m|

[∂S>Vr h°? ........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

3. VwÂhma Ka _| [ya [nadma H$ obE [mZr H$mB© EH$ gXÒ` OwQ>mVm h° m h H$m_ EH$ g ¡`mXm bmJ H$aVh¢? ∑`m d h gwoZpÌMV H$aV h¢ oH$ g]H$ obE gm\$ Am°a [rZ mΩ` [mZr C[b„Y h°? h H$m_ H$m°ZH$aVm h°, Am°a Bg Xygam H$mB© ∑`m| Zht H$aVm? ......................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

4. ∑`m VwÂhmam [rZ H$m [mZr oZWmam h˛Am h°? ∑`m h N>mZm J`m h°? Bg H$m°Z oZWmaVm Am°a N>mZVm

h°? H$hm±? [mZr N>mZZ H$ AbJ-AbJ VarH$ H$m°Z-g h¢?...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?

1. BZ_| Xm g_mZVm | Am°a Xm o^›ZVm | ]VmAm$&

H$. Vmbm] Am°a ZXrVmbm] Am°a ZXr Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$

(1) ...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

Vmbm] Am°a ZXr EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

Page 119: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

111

I. Hw$Amß Am°a ZbHy$[Hw$Amß Am°a ZbHy$[ Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

Hw$Amß Am°a ZbHy$[ EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

2. H$m°Z h° g]g AbJ?H$. [mB[, Zha, Hw$Amß, ZXr.................................................]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$.......................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

I. g_w–, Obme`, ZXr, _hmgmJa.................................................]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$.........................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

J. _hmgmJa, Im∂S>r, Prb, g_w–.................................................]mH$s g]g AbJ h° ∑`m|oH$.........................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

]mbm Am°a obIm

1. O] h_ma [mg [mZr Zht Wm ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

Page 120: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

112

[yN>m Am°a _mby_ H$am1. VwÂhma Jmßd, H$Ò] m eha _| ]agmV H$m [mZr C[`mJ H$ obE H°$g BH$Q≤R>m oH$`m OmVm h°?¡`mXmVa ]∂S> eha ZoX`m| H$ oH$Zma m oH$gr Prb H$ [mg hmV h¢$& Hw$N> eham| H$ Zm_ [Vm H$am Am°a CZZoX`m| m Prbm| H$ Zm_ _mby_ H$am Ohm± ]g h¢$&

eha H$m Zm_ ZXr `m Prb H$m Zm_

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. ∑`m H$B© gmb [hb VwÂhmam Jmßd, H$Ò]m m eha Cgr [mZr H$m C[`mJ H$aVm Wm Om AmO H$a ahmh°? Cg g_` hm± H$ [mZr H$ ÚmV ∑`m W?

3. A[Z Amg[mg Hw$Eß Am°a Vmbm] O°g [mZr H$ [wamZ ÚmV _mby_ H$am$& [Vm H$am oH$ BZ ÚmVm| H$mC[`mJ AmO ∑`m| Zht hmVm$&

4. ∑`m h_ ]m∂T> Am°a gyI H$m Q>mb gH$V h¢?

_mby_ H$am

1. g_w– H$ [mZr g Z_H$ H°$g AbJ hm OmVm h°?...............................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

2. [mZr gmªVm H$mJh _| g hmH$a JwOa gH$Vm h°$& ]mby gmªVm H$mJO g hmH$a Zht JwOa gH$Vm$&

_w›Zr Z gmªVm H$mJO H$m eßHw$ ]ZmH$a Cg Hw$fl[r [a aIm$& CgZ Hw$fl[r [a]bwAm [mZr S>mbm$& N>Z H$aH$ ZrM Oma _| ∑`m Am`m?

H$. H$db ]mbyI. H$db [mZrJ. ]mby Am°a [mZrK. Hw$N> Zht

Page 121: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

113

8

7

6

5

4

3

2

1

0

amO gw]h _Q>H$ _| o_bm [mZr

3 _

B3

_B

3 _

B3

_B

3 _

B ©©©© ©

4 _

B4

_B

4 _

B4

_B

4 _

B ©©©© ©

5 _

B5

_B

5 _

B5

_B

5 _

B ©©©© ©

6 _

B6

_B

6 _

B6

_B

6 _

B ©©©© ©

7 _

B7

_B

7 _

B7

_B

7 _

B ©©©© ©

8 _

B8

_B

8 _

B8

_B

8 _

B ©©©© ©

9 _

B9

_B

9 _

B9

_B

9 _

B ©©©© ©

VmarI

H$. 3 _B© H$m Cg oVZ H$aNw>b [mZr o_bm?.............................................................................................................

5 _B© H$m..........................................................................................................................................................................

I. EH$ oXZ CgH$ hm± Hw$N> _h_mZ Am` W$& AZw_mZ bJmAm dh H$m°Z-gm oXZ Wm?.......................................................................................................................................................................

J. EH$ oXZ d g^r [ya oXZ _b _| W$& AZw_mZ bJmAm d oH$g oXZ _bm J` W$&.......................................................................................................................................................................

oXImAm Am°a ]VmAm

1. [mZr H$s g_Ò`m [a AI]ma m [oÃH$m _| N>[m H$mB© bI bmAm$& Bg H$jm H$m ]VmAm$&

_¢ Om bm`m-.....................................................................................................................................................................

3. Mw›Zy amO gw]h EH$ _Q>H$ _| gm\$ [rZ H$m [mZr aVm Wm$& Hw$N> oXZ gw]h CgZ [m`m oH$ [nadma Z _Q>H$H$m [yam [mZr H$ar]-H$ar] IÀ_ H$a oX`m h°$& Hw$N> EH$ oXZ H$m\$s [mZr ahVm Wm$& Mw›Zy Z EH$ h‚V VH$ amO_Q>H$ _| ]M [mZr H$m H$aNw>b g Zm[m Am°a EH$ J´m\$ ]Zm`m$&

_Q>H$

_| o_

b [

mZr H

$s _m

Ãm (

H$aN

w>b _

|)

Page 122: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

114

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

1. h_ [mZr H$m oH$g Vah C[`mJ H$aV h¢, CgH$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g[mAmJ?

_a ‡ÌZ-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 123: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

BH$mB© 4^mOZ

[mR> 8 h_mam ^mOZ Ohm± g AmVm h°[mR> 9 h_ma eara _| ^mOZ

[mR> 10 Om ]mha \|$H$m OmVm h°

Page 124: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

_yÎ`mßH$Z erQ> (BH$mB©> 4)gßdJ© g_ßH$ oQ>fl[Ur

AdbmH$Z ...............................................................................................................

...............................................................................................................

g_P ...............................................................................................................

...............................................................................................................

_m°oIH$ ^mfm (]mVMrV) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oboIV ^mfm (bIZ) ...............................................................................................................

...............................................................................................................

oS>OmBZ H$ H$m°eb ...............................................................................................................

...............................................................................................................

[na_mUmÀ_H$ H$m°eb ...............................................................................................................

...............................................................................................................

H$m`© _| CÀgmh

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Y°`© Am°a EH$mJ´Vm

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

ÒdVßà qMVZ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Xyga N>mÃm| g gh`mJ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

J•hH$m`© gß[mXZ

...............................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................

Page 125: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

117

Hw$N> mOZ Om h_Z Im gßKQ>H$

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

[mR> 8h_mam ^mOZ Ohm± g AmVm h°

^mOZ H$ ]ma _| OmZH$mar

1. mOZ H$hm± g AmVm h°?([mR≤ -[wpÒVH$m [•> 75)

Page 126: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

118

ha gßKQ>H$ oH$gr dZÒ[oV (d) g Am`m, oH$gr O›Vw (O) g Am`m, m o\$a H$ht Am°a g?gßKQ>H$ d m O? dZÒ[oV m O›Vw H$m Zm_

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. [∂S>-[m°Ym| H$ H$m°Z-g ohÒg h_ ImV h¢?([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 75)oMÃm| H$ gm_Z BZ [m°Ym| H$ Zm_ obIm-Q>_mQ>a H$bm Jhß fl`mOJ›Zm \y$bJm r Am_ [mbH$_Q>a ]mOam gßVam _ybrJmOa Aa]r gyaO_wIr ¡dmaAXaH$ MwH$›Xa [g©bZ (EH$ Ia-[Vdma) YmZZmna`b gagm| VO[ÀVm

[∂S>-[m°Ym| H$ CZ ohÒgm| H$m b]b H$am oO›h| Vw_ [hMmZ gH$V hm- O∂S>, Y∂S>, VZm, S>mbr, [ÀVr, \y$b,\$b m ]rO$&

[m°Y H$ oOZ ohÒgm| H$m Vw_ ImV hm CZH$ Zm_m| H$m Jmb _| Kam$&

Page 127: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

119

Page 128: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

120

Page 129: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

121

Page 130: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

122

3. mOZ Om h_| OmZdam| g o_bV h¢H$. Ord-O›VwAm| g o_bZ dmb mOZm| H$s gyMr ]ZmAm$& CZ OmZdam| H$ Zm_ H$mJO H$s [Mu [a EH$Va\$ obIm$& [Mu H$ Xygar Ama CZg o_bZ dmb mOZm| H$ Zm_ obIm O°g, XyY, AßS>m m _mßg$& A]OmZdam| H$ Zm_ Jmbm| H$ ghr mJ _| obIm$&

OmZda oOZg h_|XyY o_bVm h°

OmZda oOZgh_| _mßg o_bVm h°

OmZda oOZg h_|AßS>m o_bVm h°

∑`m Jmbm| _| Eg mJ r h¢ oOZ_| H$mB© r OmZda ghr Zht ]°R>Vm? ]VmAm ∑`m|?. ......................................................................................................................................................................

Page 131: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

123

I. OmZda H$m°Z-gm mOZ H$aV h¢?¢g ......................................................................................................................................................................

]H$ar ......................................................................................................................................................................

_wJu ......................................................................................................................................................................

_N>br ......................................................................................................................................................................

4. \$gb| H°$g CJm`r OmVr h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 76-79)

H$. mOZ dmbr VWm A›` Xygar \$gb| Om h_ma BbmH$ _| CJm`r OmVr h¢-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

I. ............................. H°$g CJm`r OmVr h°-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 132: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

124

_a BbmH$ _| IVr m ]mJdmZr _| H$m_ AmZ dmb Hw$N> Am°Omam| Am°a _erZm| H$ Zm_-

Am°Oma H$m Zm_ oH$g H$m_ _| BgH$m BÒV_mb hmVm h°

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

∑`m VwÂhma BbmH$ _| YmZ H$s IVr hmVr h°? oX Zht Vm H$m°Z-g ZOXrH$s BbmH$m| _| BgH$s IVr hmVrh°?..................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

YmZ H$] ]m m OmVm h°?..............................................................................................................................................

Zg©ar am[Z g [hb oH$gmZ ∑`m H$aV h¢? ............................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

YmZ H$s H$Q>mB© H$] hmVr h°? ........................................................................................................................................

YmZ H$s am[mB© g bH$a H$Q>mB© VH$ oH$VZm g_` bJVm h°?....................................................................................

YmZ H$s H$Q>mB© H$ ]mX ∑`m hmVm h°? ..........................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

YmZ H$s IVr _| ¡`mXmVa H$m°Z H$m_ H$aV h¢, AmX_r m Am°aV|?.......................................................................................................................................................................

VwÂhmar g_P g YmZ H$s IVr _| H$m°Z-gm H$m_ g]g _hZV H$m h°? ∑`m|?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

[mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 77 H 8 nMÃ H m XIm & VwÂhmar g_P g n[∂SHZmer SmbZ H m ∑`m ‡^md [∂SVmh°∂∂? ∑`m n[∂SH Zmer C[`mJr m ZwH gmZ Z [hxßMmZ dmb H rQ-[VßJm|,[nj`m| m ]∂S OmZdam| H mZwH gmZ [hxßMm gH V h°? ∑`m d h_| ZwH gmZ [hxßMm gH V h°?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 133: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

125

YmZ CJm OmZ H$s H$hmZr-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 134: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

126

∑`m VwÂhma BbmH$ _| Xygar \$gb| r Bgr Vah CJm`r OmVr h¢? CZ_| ∑`m AßVa h°?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!]rO ]mZ g [hb IV OmVZ H$s OÍ$aV ∑`m| hmVr h°?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

5. A[Zm mOZ IwX CJmAm ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 80)

H$. _ar mOZm-

H$m°Z-gr \$gb ]mB© OmZr h°-................................................................................................

oH$g o_Q≤Q>r _|-...................................................................................................................

IV H$s OwVmB© H°$g H$aZr h°-.................................................................................................

[m°Ym| H$ ]rM _| oH$VZm \$mgbm hm-........................................................................................

H$] Am°a oH$VZr ]ma [mZr XZm h°-.........................................................................................

ZwH$gmZ g ]MmZ H$ obE ∑`m gmdYmoZ`mß ]aVZr h¢-...............................................................

........................................................................................................................................

\$gb ]hVa hm Am°a VOr g ]∂T>, BgH$ obE ∑`m H$aZm hmJm? ..................................................

........................................................................................................................................

\$gb H$s H$Q>mB© H$] H$aZr h°- .............................................................................................

∑`m h_| \$gb H$s _∂S>mB© H$aZr h°-........................................................................................

........................................................................................................................................

Page 135: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

127

∑`m h_| Bg gwImZm, N>rbZm m Hy$Q>Zm h°, YmZm m [H$mZm h°-..............................................................................................................................................

[m°Y H$m H$m°Z-gm ohÒgm \|$H$Zm h°-..............................................................................................

BZ ohÒgm| H$m ∑`m hmJm?...........................................................................................................

I. ∑`m Vw_Z H$mB© \$gb ]m r m H$mB© mOZ XZ dmbm [m°Ym bJm`m?...............................................................................................................................................

A[Z AZw^d H$m dU©Z H$am-

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

6. A[Zm IwX H$m AmQ>m ]ZmAm ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 80)

_a [rgZ dmb [ÀWam| H$ oMÃ-

Zm[Z [a AmQ> H$m Am`VZ XmZm| H$ ]am]a hmJm, m H$_ m AoYH$?

(AZw_mZ bJmAm) ∑`m|? ............................................................................................................................................

Zm[Z [a _¢Z [m`m oH$- ............................................................................................................................................

∑`m VwÂhmar amQ>r gm\$ h°?............................................................................................................................................

∑`m Vw_ Bg ImAmJ? ...................................................................................................................................................

∑`m Hw$N> AZmOm| m Xmbm| g amQ>r AmgmZr g ]ZVr h°? oH$Zg? .......................................................................

.............................................................................................................................................................................................

_mQ> AmQ> Am°a _hrZ AmQ> _| g oH$gg amQ>r ]ZmZm AmgmZ h°? ............................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Page 136: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

128

7. [r∂S>H$ Am°a [r∂S>H$Zmer ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 81)

H$. ∑`m VwÂhmar \$gb CJV g_` H$s∂S>m| ¤mam Im br J`r Wr?.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

Xyga ImX≤ m›Z Am°a \$gb| oO›h| ZwH$gmZ [hßMm hm- ...........................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

`h ZwH$gmZ H°$g hAm hmJm- .....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

I. go„O`mß Am°a \$b oOZ_| _wP BoÎb`mß VWm Xyga H$s∂S> o_b-.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

J. A›Z, _gmb m ImZ H$s Xygar MrO| oOZ_| _wP H$s∂S> o_b-.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

K. \$gbm| Am°a ]mJ H$ [m°Ym| [a S>mb OmZ dmb Hw$N> [r∂S>H$Zmoe`m| H$ Zm_-.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

∑`m Vw_Z A[Z Ka _| oH$gr [r∂S>H$Zmer H$m BÒV_mb H$aV hm?........................................................................

.........................................................................................................................................................................................

∑`m Vw_ Ka _| aI AZmOm| _| H$mB© [r∂S>H$Zmer S>mbV hm?...................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

∑`m [r∂S>H$Zmer h_ma obE ZwH$gmZXm`H$ hm gH$V h¢? Vw_ Egm ∑`m| gmMV hm?.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

Page 137: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

129

_a IV m [m°Y H$m Xygam oMÃ- VmarI-............................

‹`mZ aIm! [r∂S>H$Zmer Oharb hmV h¢$& d VwÂh| ]r_ma H$a gH$V h¢$& [r∂S>H$Zmer VWm JßXJr Am°a H$sQ>mUwAm| H$m hQ>mZ H$ obE g^r A›Z, gp„O`m|, \$bm| Am°a _mßg H$m A¿N>r Vah YmAm$&

A‰`mg

Zm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm

1. _a IV m [m°Y H$m [hbm oMÃ- VmarI-..........................

Page 138: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

130

_a IV m [m°Y H$m Mm°Wm oMÃ- VmarI-..........................

_a IV m [m°Y H$m Vrgam oMÃ- VmarI-..........................

Page 139: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

131

2. _a BbmH$ _| IVr m ]mJdmZr _| BÒV_mb hmZ dmbm EH$ Am°Oma-

ÈoMH$a ‡ÌZ1. mOZ H$ oH$gr EH$ gßKQ>H$ H$m Zm_ ]VmAm Om Z Vm [∂S>-[m°Y g AmVm h° Am°a Z Ord-O›Vw g$&.........................................................................................................................................................................................

2. ghr H´$_ _| bJmAm$&_∂S>mB© OwVmB© H$Q>mB© ]wAmB© Hw$Q>mB© qgMmB©.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

3. ghr H´$_ _| bJmAm$&

q^S>r H$m \y$b [H$mB© h˛B© q^S>r [m°Y _| bJr H$¿Mr q^S>rH$Q>r h˛B© q^S>r [H$s h˛B© q^S>r q^S>r H$m AßHw$naV hmVm [m°Ym.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 140: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

132

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?4. [m°Ym Am°a CgH$ CZ ohÒgm| H$ Zm_ obIm oOZg h_| MrO| o_bVr h¢-

_∑H$m ..............................................................................................................................................................................

Zmna`b H$m Vb ..........................................................................................................................................................

MrZr..............................................................................................................................................................................

_Q>a ..............................................................................................................................................................................

JmOa..............................................................................................................................................................................

\y$bJm r .........................................................................................................................................................................

5. Hw$N> [mbVy Am°a Hw$N> OßJbr OmZdam| H$ Zm_ ]VmAm oO›h| bmJ ImV h¢$&

[mbVy-..........................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

OßJbr- ..........................................................................................................................................................................

6. Hw$N> Obr` dZÒ[oV`m| Am°a OmZdam| H$ Zm_ ]VmAm oO›h| bmJ ImV h¢$&.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

7. Hw$N> À`m°hmam| [a Im OmZ dmb ImZm| H$ Zm_ ]VmAm$& ..............................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

H$jm _| MMm©

1. ∑`m VwÂhma Amg[mg g^r bmJm| H$m ImZ H$ obE [yam mOZ o_bVm h°? ................................................

...........................................................................................................................................................................................

Hw$N> bmJm| H$m [yam mOZ ∑`m| Zht o_bVm?..........................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

Bg ]ma _| d ∑`m H$a gH$V h¢? ...............................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

Page 141: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

133

2. ∑`m VwÂhmar g_P g bmJ H$^r-H$^r ]h˛V ¡`mXm ImZm ImV h¢$`m JbV Vah H$m ImZm ImV h¢?CXmhaU Xm Am°a ]VmAm oH$ VwÂhmar g_P g Egm ∑`m| hmVm h°$&.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

3. OwVmB© H$ obE Q≠>°∑Q>am| m OmZdam| H$ BÒV_mb H$ ∑`m \$m`X Am°a ZwH$gmZ h¢?.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?

1. \$b Am°a g„Or _| ∑`m AßVa h°? ∑`m H$mB© \$b g„Or r hm gH$Vm h°? Hw$N> CXmhaU Xm$&.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

2. BZ_| Xm g_mZVm | Am°a Xm o^›ZVm | ]VmAm$&H$. H$¿Mm ........................................... Am°a [H$m...........................................(H$mB© \$b)H$¿Mm ........................................... Am°a [H$m........................................... Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

H$¿Mm ............................................ Am°a [H$m ........................................... EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

I. H$¿Mm ........................................... Am°a AmßM [a [H$m`m ...........................................

H$¿Mm........................................... Am°a AmßM [a [H$m`m ........................................... Am[g _| g_mZ h¢ ∑`m|oH$(1)

...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

H$¿Mm........................................... Am°a AmßM [a [H$m`m........................................... EH$ Xyga g o^›Z h¢ ∑`m|oH$

(1) ...................................................................................................................................................................................

(2) ...................................................................................................................................................................................

Page 142: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

134

3. bmJ Hw$N> hr Vah H$s dZÒ[oV`mß Am°a OmZda ImV h¢$& oH$›ht [mßM dZÒ[oV`m| Am°a [mßM OmZdam|H$s gyMr ]ZmAm oO›h| VwÂhmar g_P g H$mB© Zht ImVm$& ha EH$ H$ obE ]VmAm oH$ bmJ Cg ∑`m| ZhtImV$&

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

]mbm Am°a obIm

1. \$gbm| H$s am[mB©, H$Q>mB© m IVr H$ Xyga H$m_m| g Ow∂S> À`m°hma, JrV m Z•À` H$ ]ma _| _mby_ H$am$&

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. AmO _¢Z Om Im`m-H$Î[Zm H$am Am°a H$hmZr H$ Í$[ _| ]VmAm oH$ Hw$N> mOZ H$hm± g Am`$&

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 143: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

135

3. A[Z XmÒV g H$hm oH$ dh oH$gr mOZ H$ ]ma _| gmMm$& Cgg ‡ÌZ [yN>m oOgg VwÂh| Cg mOZ H$Zm_ H$ ]ma _| AZw_mZ bJmZ _| _XX o_b$& VwÂhmam XmÒV og\©$ "hm±" m "Zm" _| CÀVa X gH$Vm h°$&VwÂh| ghr AZw_mZ bJm [mZ VH$ oH$VZ ‡ÌZ [yN>Z [∂S>? ......................................................................................

AmAm, e„Xm| g Ib|

1. A[Z XmÒVm| H$ gmW h Ib Ibm$& [hbm oIbm∂S>r oH$gr mOZ H$m [hbm Aja H$hVm h°$& XygamoIbm∂S>r AJbm Aja H$hVm h° Am°a Bg Vah e„X [yam hmVm h°$& (Bgg H$mB© \$H©$ Zht [∂S>Vm oH$ [hboIbm∂S>r H$ _Z _| Om e„X Wm, h Cgg AbJ h°$&) Om oIbm∂S>r AJbm Aja Zht gmM [m`, dh Ibg ]mha hm Om`Jm$& Om mOZ H$m e„X [yam H$aJm, Cg EH$ AßH$ o_bJm$&

[yN>m Am°a _mby_ H$am

1. Ia-[Vdma ∑`m hmVm h°? oZH$mB© H$m ∑`m _Vb] hmVm h°?

2. Xgr ImX ∑`m hmVr h°? h oH$g Vah ]Zm`r Am°a BÒV_mb _| bm`r OmVr h°? amgm`oZH$ ImX ∑`mhmVr h°? Hw$N> amgm`oZH$ ImXm| H$ Zm_ _mby_ H$am$&

3. ∑`m amgm`oZH$ ImX Am°a [r∂S>H$Zmer h_ma obE hmoZH$maH$ hm gH$V h¢? oH$g Vah? O] ]agmVhmVr h° Vm amgm`oZH$ ImX Am°a [r∂S>H$Zmer Ywb H$a H$hm± OmV h¢?

4. ∑`m Eg [r∂S>H$Zmer r h¢ Om h_ma obE hmoZH$maH$ Zht h¢? A›Z H$m H$s∂S>-_H$m∂S>m| g ]MmZ H$ obEZr_ H$s [oÀV`m| H$ BÒV_mb O°g gwaojV C[m` ]VmAm$&

_mby_ H$am

1. _mZ bm oH$ Mma bmJm| H$ EH$ [nadma _| amO 250 J´m_ Mmdb [H$Vm h°$& 30 oXZm| _| d oH$VZmMmdb BÒV_mb H$a|J? (`mX ah, EH$ oH$bmJ´m_ _| 1000 J´m_ hmV h¢).................................................................................................................................

VwÂhmam [nadma Mmdb H$hm± g bmVm h°? ..................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

VwÂhmam [nadma EH$ _hrZ _| oH$VZm Mmdb BÒV_mb _| bmVm h°?..............................................................................................................................................................................................

Page 144: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

136

2. EH$ _rQ>a bÂ]r Am°a EH$ _rQ>a Mm°∂S>r O_rZ EH$ dJ©_rQ>a hmVr h°$& oX Vw_ ha dJ©_rQ>a [a 5oH$bmJ´m_ Mmdb CJm gH$V hm Vm VwÂhma [nadma H$ obE EH$ gmb H$ obE oH$VZ dJ©_rQ>a O_rZ H$sOÍ$aV hmJr?EH$ _hrZ _| h_ oH$VZm Mmdb BÒV_mb _| bmV h¢-......................................................................... oH$bmJm_EH$ gmb _| h_ oH$VZm Mmdb BÒV_mb _| bmV h°-............................................................................ oH$bmJm_5 oH$bmJ´m_ Mmdb CJmZ H$ obE h_| EH$ dJ©_rQ>a O_rZ H$s OÍ$aV hmVr h°$&....................

oH$bmJ´m_ Mmdb CJmZ H$ obE h_| .................... dJ©_rQ>a O_rZ H$s OÍ$aV hmJr$&

oXImAm Am°a ]VmAm

1. Hw$N> Egm mOZ b AmAm oOg Vw_ bÂ] g\$a [a gmW b Om gH$V hm$& A] Hw$N> Eg mOZm| H$Zm_ ]VmAm oO›h| Vw_ bÂ] g\$a [a gmW Zht b OmAmJ$& H$jm H$m ]VmAm oH$ ∑`m|$&

_¢ Om bm`m- ...................................................................................................................................................................

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

1. h_mam mOZ H$hm± g AmVm h°, CgH$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g [mAmJ?

_a ‡ÌZ-.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 145: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

137

Xm[ha H$m ImZm

1. h_ Om ImZm ImV h¢, CgH$m ∑`m hmVm h°? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 86-88)

A[Zr [mR≤>`-[wpÒVH$m H$ [•> 86-87 [a oX` J` oMÃm| H$m XIm$& d oXImV h¢ oH$ oH$g Vah mOZh_ma [mMZ _mJ© g JwOaVm h° Am°a Cg Xm°amZ CgH$m ∑`m hmVm h°$&

eara H$ AßJm| H$ Zm_ Cg H´$_ _| obIm oOg H´$_ _| mOZ CZg hmH$a JwOaVm h°$&

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

BZ dm∑`m| H$m ghr H´$_ _| aIZ H$ obE CZ_| 1-7 VH$ H$s gߪ`m`| obIm$&............

Bg ]∂S>r AmßV _| ]M h˛E mOZ g [mZr oZH$b OmVm h°$&............ VwÂhma Xm±V mOZ H$m \$m∂S> XV h¢, Qw>H$∂S>m| _| H$mQ> XV h¢, Am°a [rg XV h¢$&............ mOZ Am_me` _| [hßMVm h°$& Bg [mMH$ agm| g o_bm oX`m OmVm h° Am°a _W oX`m OmVm h°$&............ A[oeÔ> mOZ ]mha \|$H$ oX`m OmVm h°$&............ Bg bÂ]r Am°a gßH$ar AmßV _| mOZ Am°a ¡`mXm [mMH$ agm| H$ gmW o_bm oX`m OmVm h°$& mOZ o\$a g _hrZ Qw>H$∂S>m| _| Qy>QVm h°$&............ [rgm J`m mOZ mOZ Zbr g hmH$a JwOaVm h°$&

2. [mMH$ ag mOZ H$m Qw>H$∂S>m| _| Vm∂S> XV h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 88)

H$. _¢Z Om 2-3 o_ZQ> VH$ M]m`m (oH$gr AZmO g ]Zr [mdamQ>r, amQ>r m C]bm h˛Am Amby)..............................................................................................................................................................................................

ÒdmX _| ]Xbmd H$m dU©Z H$am..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

[mR> 9h_ma eara _| ^mOZ

Page 146: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

138

AmQ> Am°a Amby _| _ßS> Iy] [m`m OmVm h°$& bma _ßS> H$m ................................................. ]Xb XVr h°$&

`oX Vw_ mOZ H$m A¿N>r Vah M]mAm Vm bma Cg A¿N>r Vah [Mm Jr!

I. h_Z _ßS> H$ obE BZ mOZm| H$m [arjU oH$`m ................................................................................................................................................................................................................................................................................................

_am [hbm AZw_mZ- oH$g_| _ßS> [m`m OmVm h°? ...................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

O] h_Z BZ mOZm| _| EH$ ]y±X Am`mS>rZ H$m Kmb S>mbm Vm d H$mb/Zrb aßJ _| ]Xb J`$&................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

mOZ H$mb/Zrb aßJ _| V^r ]Xb O] h_Z B›h| Hy$Mm Am°a o\$a Am`mS>rZ o_bm`m$&................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

Am`mS>rZ [arjU H$ ]mX _wP g_PVm h± oH$ BZ mOZm| _| _ßS> h°-................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

J. H$¿M Amby H$ Kmb gߪ`m 1 H$m aßJ O] Cg_| Am`mS>rZ o_bm`r J`r$&................................................................................................................................................................................................

H$¿M Amby H$ Kmb gߪ`m 2 H$m aßJ O] Cg _w±h _| 5-6 o_ZQ> VH$ Sw>bmZ H$ ]mX Am`mS>rZ o_bm`rJ`r$&................................................................................................................................................................................................

_¢ g_PVm h± oH$ XmZm| Kmbm| H$m aßJ o^›Z (Wm)/(Zht Wm) ∑`m|oH$................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

Page 147: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

139

3. H°$g OmVm h° [mMZ _mJ© g ^mOZ

H$. h_Z BZ MrOm| g Z_yZ H$s mOZ Zbr ]Zm`r ................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

Z_yZ g Om h_| _mby_ hAm .......................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

^mOZ Zbr N>mQ>r AmßV Am°a ]∂S>r AmßV H$ g_mZ h° ∑`m|oH$................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

^mOZ Zbr N>mQ>r AmßV Am°a ]∂S>r AmßV H$ o^›Z h° ∑`m|oH$................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

I. h_Z Am_me` H$m Z_yZm BZ MrOm| g ]Zm`m ................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

VwÂhma dmÒVodH$ Am_me` _| Egm ∑`m hmVm h° Om VwÂhma Z_yZ dmb ]ZmdQ>r Am_me` _| Zht hmVm?................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

J. N>mQ>r AmßV Am°a ]∂S>r AmßV _| ∑`m hmVm h°, Bg ]ma _| VwÂhmar Z_yZ H$s AmßV| ∑`m oXImVr h¢$&................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

Page 148: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

140

N>mQ>r AmßV Am°a ]∂S>r AmßV _| ∑`m hmVm h° Om h Z_yZ H$s AmßV ‡Xoe©V Zht H$aVr?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

K. O] _¢Z A[Zm H$mZ A[Z XmÒV H$ [Q> [a aIH$a gwZm Vm _wP Om gwZmB© [∂S>m (^mOZ H$ [hb Am°a]mX _|).........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

_ar g_P g AmdmO| [°Xm hB© hm|Jr.......................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

4. oH$VZm bÂ]m hmVm h° [mMZ _mJ© ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 90)

[mMZ _mJ© H$s Hw$b bÂ]mB© H$ar] ........... _rQ>a Am°a ......... g|Q>r_rQ>a h°$&

gmMm, Oam gmMm!

[mMZ _mJ© H$ ha AßJ H$m AbJ AmH$ma hmVm h°$& mOZ Zbr EH$ N>mQ>r Zbr hmVr h°, [Q> W°b H$s VahhmVm h°, O]oH$ AmßV| bÂ]r Am°a _w∂S>r h˛B© Zob`mß hmVr h¢$& ∑`m hmVm oX-

H$. mOZ Zbr Hwß$S>obV hmVr?.....................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

I. Am_me` EH$ grYr Zbr O°gm hmVm?...................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

J. AmßV| N>mQ>r Am°a grYr hmVt? ..................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

Page 149: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

141

............................................................................................................................................................................................

5. mOZ VwÂhma eara _| oH$g Vah ]XbVm h°? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 91)

H$. Vw_Z AY[Mm ^mOZ H$hm± XIm h°? ....................................................................

]VmAm, dh H°$gm oXImB© X ahm Wm Am°a _w±h _| CgH$m ÒdmX VwÂh| H°$gm bJm Wm$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

I. VwÂhmar Q>Q≤>Q>r H$m aßJ H°$gm h°? .............................................................................................

∑`m `h aßJ amO AbJ-AbJ hmVm h°?......................................................................................

oOg oXZ Vw_Z [ÀVrXma gp„O`mß, MwHß$Xa m T>a-gm Q>_mQ>a Im`m h°, Cg oXZ A[Zr QQ≤Q>r H$ aßJ H$]ma _| ]VmAm$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

H$^r-H$^r bmJ H$hV h¢ oH$ oX Vw_ H$mB© ]rO oZJb OmAm Vm "VwÂhma [Q> _| OmH$a CgH$m [∂S> CJJm

Am°a CgH$s S>mob`mß VwÂhma H$mZm| g ]mha Am |Jr!" ∑`m Egm hm gH$Vm h°? ∑`m| m ∑`m| Zht?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

6. Xyga Ord-O›Vw r mOZ [MmV h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 92)

H|$MwAm, oMo∂S>`m Am°a Myhm H$ [mMZ _mJm~ H$ BZ oMÃm| H$m XIm$&

Page 150: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

142

CZ_| Vra H$ oZemZ ItMH$a mOZ H$ _mJ© H$m oXImAm$&

BZ_| g oH$Z OmZdam| _| _w±h Am°a _bX≤dma hmV h¢? ..................................................................

CZ_| g oH$Z_| Am_me` hmVm h°?...........................................................................................

oH$g OmZda H$m [mMZ _mJ© H$ar]-H$ar] h_ma O°gm oXImB© XVm h°?...........................................

A‰`mg

Egm H$aH$ XIm

1. [mMZ H$s ZH$b CVmam$& ha EH$ N>mà oH$gr AßJ O°g, _w±h, Xm±V, mOZ Zbr, Am_me`, N>mQ>rAmßV, ]∂S>r AmßV Am°a _bX≤dma H$s yo_H$m H$a gH$Vm h°$& H$mJO H$m EH$ Jmb Qw>H$∂S>m amQ>r H$m H$m_ H$agH$Vm h°$& amQ>r H$m [mMZ _mJ© _| g hmH$a OmZ Xm$& Bg Xm°amZ Bg Om hmVm h°, CgH$m Ao^Z` H$am$&

ÈoMH$a ‡ÌZ

1. gm_Z H$ [•> [a CgH$ Jm`] ohÒgm| H$m am Am°a Ny>Q> h˛E b]b bJmAm$&

Page 151: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

143

Page 152: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

144

H$jm _| MMm©1. ^mOZ h_ma eara _| oH$Z-oH$Z Í$[m| _| ]XbVm h°?..............................................................................................................................................................................................................

_mZ bm oH$ mOZ O°gm Wm, d°gm hr ah J`m Vm ∑`m h_mam eara CgH$m BÒV_mb H$a [m`Jm? ∑`m| m∑`m| Zht?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. _mZ bm, Vw_Z EH$ H$Q>ma _| Wm∂S>m Hy$M h˛E mOZ Am°a A[Z eara H$ AßXa H$ [mMH$ ag o_bm` Am°aC›h| A¿N>r Vah _W oX`m$& ∑`m H$Q>ma H$m mOZ [MJm? ∑`m| m ∑`m| Zht?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

3. ∑`m O] h_ gm h˛E hmV h¢, Cg g_` r [mMZ hmVm h°? Vw_ Egm ∑`m| _mZV hm?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

4. ∑`m hmJm oX h_ OÍ$aV g ¡`mXm ImZm Im |? ∑`m Bgg h_| AoVna∑V D$Om© o_bJr, m h_AoYH$ _O]yV hm|J?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

5. ∑`m VwÂh| ]XhO_r h˛B© h°?..................................................................................................

Cg g_` VwÂhma [mMZ _| ∑`m J∂S>]∂S>r h˛B© ahr hmJr?............................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

∑`m Vw_Z H$^r A[Z Am_me` m AmßVm| g H$mB© J°g oZH$bV [m`m h°?

J°g [mMZ _mJ© _| H°$g [hßMr?...................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Page 153: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

145

..........................................................................................................................................

∑`m g_mZ h°? ∑`m h° o^›Z?

1. ∑`m h_mam [mMZ Vßà agmB© H$ ogb-]Q≤Q> O°gm h°? H°$g?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

`h Cgg AbJ H°$g h°? [mMZ Vßà _| mOZ H$m Egm ∑`m hmVm h° Om ogb-]Q≤Q> _| Zht hmVm?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

_mby_ H$am

1. _w›Zr Am°a CgH$s XmÒV H°$ar Z gm_dma H$m Xm[ha 3 ]O Am_ Im`m$& ZrM J´m\$ _| oXIm`m J`m h°oH$ Am_ H$m [MZ _| oH$VZm g_` bJm$&

J´m\$ H$m XIm Am°a BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Xm$&

H$. gm_dma H$m Xm[ha ]mX 4 ]O Am_ _w›Zr H$ [mMZ _mJ© _ H$hm± Wm?.........................................

I. gm_dma H$m Xm[ha ]mX 4 ]O Am_ H°$ar H$ [mMZ _mJ© _| H$hm± Wm?...........................................

J. gm_dma H$m amV 10 ]O Am_ _w›Zr H$ [mMZ _mJ© _| H$hm± Wm? .................................................

K. gm_dma H$m amV 10 ]O Am_ H°$ar H$ [mMZ _mJ© _| H$hm± Wm?...................................................

M. ∑`m _w›Zr Am°a H°$ar H$m Am_ [MmZ _| ]am]a g_` bJm?.........................................................

_w›Zr_w›Zr_w›Zr_w›Zr_w›Zr

H°$arH°$arH°$arH°$arH°$ar

Am_me` _| g_`

N>mQ>r AmßV _| g_`

]∂S>r AmßV _| g_`

Am_ H$m [mMZAm_ H$m [mMZAm_ H$m [mMZAm_ H$m [mMZAm_ H$m [mMZ

Ï`o∑

VÏ`

o∑V

Ï`o∑

VÏ`

o∑V

Ï`o∑

V

g_`

3pm 9pm 3am 9am 3pm 9pm 3am 9am 3pm 9pm

gm_dma _ßJbdma ]wYdma

Page 154: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

146

N>. ha b∂S>H$s H$m Am_ [MmZ _| oH$VZ KßQ> bJ? ..........................................................................

AmAm, e„Xm| g Ib|1. _w›Zr Mw›Zy H$m EH$ dJ© [hbr [yam H$aZ H$ obE XZm MmhVr h°$& h [hbr Cg oH$gr [wamZ AI]mag o_br$& oH$gr Z [hb hr Cg [yam oH$`m Wm, boH$Z Hw$N> gyà Jm`] W$& dJ© [hbr H$ gyà hb H$aZ _|Oam _w›Zr H$s _XX H$am$&

Am Z

^m

]

V

_¢ mOZ H m _w±h g A_me` VH b OmVr h±z?_¢ H m°Z h±y?

_¢ VwÂhma eara _| Zht o_bVr& _¢ Amby, Mmdb, [mdamQrH m Zrb aßJ _| ]Xb XVr h±y& _¢ H m°Z h±y?

_¢ W°br O°gm† h±y Oh±m† mOZ† [mMH† agm|† H †gmW† o_bm †nX`m OmVm† h°, _W† †nX`m †OmVm h°†Am°a †_hrZ HUm|† _|† Vm∂S>>† nX`m †OmVm h°†& _¢ H m°Z h±y?

^mOZ _a h±m† g a∑V _| o_b †OmVm h°†& _¢ H m°Z h±y?

_¢ 1 _rQa 20 g|Qr_rQa bÂ]r Zbr h±y& _¢ H m°Z h±y?

Page 155: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

147

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

1. mOZ H$ [mMZ H$ ]ma _| ‡ÌZ [yN>m$& gmMm, BZ ‡ÌZm| H$ CÀVa Vw_ H°$g [mAmJ?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

bm

_ Rmg ImX≤ A[oeÔ _a amÒV ]mha \| H nX` OmV h±z? _¢ H m°Z h±y?

_¢ EH [mMH ag h±y VWm _w±h _| mOZ H gmW n_bHa Cg [MmZ _| _XXHaVm h±y& _¢ H m°Z h±y?

Page 156: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

148

[m°Y H$m Zm_ ohÒg Om h_ Zht ImV C›h| h_ ∑`m| Zht ImV

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

h_mam ^mOZ H$hm± OmVm h°?

1. ohÒg Om h_ \|$H$ XV h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 96)

H$. [•> 119-121 [a oX` J` oMÃm| _| oOZH$m Vw_ MwZV hm, CZ_| g Hw$N> H$ obE Bg VmobH$m H$m^am$&

[mR> 10MrO| Om \|$H$ Xr OmVr h¢

Page 157: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

149

YmZ H$s [°Xmdma \|$H$ J ohÒg H$m MaU

H$Q>mB©

© _∂S>mB©

Hw$Q>mB©

[mobe

I. Bg VmobH$m H$m aH$a oXImAm oH$ ha MaU _| YmZ H$ H$m°Z-g ohÒg \|$H$ oX` OmV h¢-

............................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

∑`m ` ohÒg C[`mJr h¢? H°$g?...................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

OmZda H$m Zm_ ohÒg Om h_ Zht ImV BZ ohÒgm| H$m h_ ∑`m| Zht ImV

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

K. h_mar agmB© _| EH$ oXZ _| [°Xm hmZ dmb Hy$∂S>-H$Ma H$m _am AZw_mZ-.........................................

.............................................................................................................................................

`h g] Hy$∂S>m-H$Mam H$hm± OmVm h°? .............................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.

J. Bg VmobH$m _| Hw$N> OmZdam| H$ Zm_ am oOZH$ _mßg h_ Zht ImV h¢-

Page 158: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

150

gmMm, Oam gmMm!

[∂S>-[m°Ym| Am°a Ord-O›VwAm| g h_ A[Zm mOZ V° ma H$aV g_` H$m\$s ohÒgm Hy$∂S> _| \|$H$ XV h¢$&∑`m ohÒg oH$gr Vah C[`mJr hm gH$V h¢? AZw_mZ bJmAm$&

2. h_mam ]H$ma Am°a ]Mm-IwMm ImZm H$m°Z ImVm h°? ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 96-97).............................................................................................................................................

............................................................................................................................................

VwÂhmar [mR≤>`-[wpÒVH$m _| [•> 96-97 [a oX` J` H$b H$ oN>bH$ H$m Om h˛Am, Cg A[Z e„Xm| _|

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

3. gy˙_Ord MrOm| H$m H°$g odKoQ>V H$aV h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 97-100)

H$. VwÂhmar VÌVar H$s gm_oJ`mß ..............................................................................................................................

Ohm± aIr Wr ............................................................................................................................................................

‡jU-

VmarI T>H$s h˛B© VÌVar o]Zm T>H$s h˛B© VÌVar

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 159: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

151

VmarI ‡jU

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................

Xygar VÌVna`m| H$ mOZ H$m ∑`m h˛Am, CgH$m dU©Z H$am$&..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

Vw_Z Om \$\yß$Xr XIr, CgH$m dU©Z H$am$&..................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

AZw_mZ bJmAm oH$ h ImZm H$B© _hrZ ]mX H°$gm oXImB© XJm$& .........................................................................

..............................................................................................................................................................................................

I. Hy$∂S>XmZ H$s JßY H$ ]ma _| ]VmAm .........................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

∑`m Hy$∂S>XmZ _| S>>mbZ H$ [hb Hy$∂S>m-H$Mam Eg hr ]X]y H$aVm Wm? ..................................................................

A] h oH$g H$maU ]X]y H$aVm h°? ...........................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

AJa Vw_ A[Z Xm±Vm| H$m ]´e Z H$am Vm ∑`m VwÂhma _w±h g JßY AmVr h°? AZw_mZ bJmAm oH$ ∑`m|?..............................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................

J. H$b H$ oN>bH$m| H$ Jm∂S>Z H$s VmarI .....................................................................................................................

Page 160: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

152

4. OrdmUw oH$VZr VOr g VmXmX _| h¢! ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 99)g_` OrdmUwAm| H$s gߪ`m

10:00

10:20

10:40 ...... _____________________

11:00 ......

‹`mZ aIm!A[KoQ>V hm ah mOZ H$m Ny>Z H$ ]mX A[Z hmWm| H$m A¿N>r Vah gYmAm$& mOZ [a CJ ah Hw$N> gy _Ord VwÂh| ]r_ma H$a gH$V h¢$&CZ_| g Hw$N> Oha ]ZmV h¢ Om VwÂh| ]r_ma H$a gH$V h¢$&

O] oN>bH$ [yar Vah g A[KoQ>V MwH$ hm| Vm VwÂh| o_Q≤Q>r _| ∑`m o_bJm?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

AZw_mZ bJmAm oH$ oN>bH$m| H$m o_Q≤Q>r Am°a hdm _| [yar Vah o_b OmZ _| oH$VZm g_` bJJm$&.......................................................................................................................................................................

11:20 ........

Page 161: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

153

Xm ]O Xm[ha H$m _w›Zr H$m Xmb _| Hw$N> ]wb]wb oXImB© oX`$& ]wb]wb H$hm± g Am`?...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

`oX _w›Zr h Xmb ImVr Vm ∑`m hmVm? .................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

Mw›Zy H$m ]mha g Ib H$a Ka AmZ H$ ]mX g]g [hb ∑`m H$aZm MmohE Wm?...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

Xmb Ja_ Wr m R>ßS>r, Bg OmZZ H$m ∑`m H$mB© ]hVa VarH$m Wm?...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

"_wP gy˙_Ord [gßX Zht h¢!" Mw›Zy Z H$hm$& "d JßX hmV h¢ Am°a ]X]y H$aV h¢$& d h_| ]r_ma H$a XVh¢$&" "gy˙_Ord JßX Zht hmV!" _w›Zr Z H$hm$& "d ha MrO H$m gm\$ H$aV h¢$& d Hy$∂S>-H$Ma H$m ImOmV h¢ VWm Cg N>mQ>-N>mQ> Qw>H$∂S>m| _| Vm∂S> XV h¢$& Qw>H$∂S> dm[g o_Q≤Q>r _| o_b OmV h¢ Am°a [m°Ym| H$m]∂T>Z _| _XX H$aV h¢$&

Vw_ ∑`m gmMV hm? .....................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

h_ mOZ H$ Bg H$Ma H$m ∑`m H$a|? .......................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

5. Q>Q≤Q>r _| gy˙_Ord ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 100)Q>Q≤Q>r g AmZ H$ ]mX VwÂh| A[Z hmW A¿N>r Vah YmZm MmohE$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 162: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

154

6. h_mam A[oeÔ> H$hm± OmVm h°? ([mR≤ -[wpÒVH$m [•> 101-103)H$. Ohm± Vw_ Q>Q≤Q>r H$aV hm, Cg OJh H$m dU©Z H$am-...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

VwÂhmar g_P g VwÂhmam A[oeÔ> H$hm± OmVm h°? ...................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

I. [mR≤ -[wpÒVH$m _| [XIm J oMÃm| _| g H$m°Z-gm oMÃ VwÂhma ¤mam BÒV_mb hmZ dmb em°Mmb`O°gm h°? .........................................................................................................................................................................

Q>Q≤Q>r Am°a [em] H$m ∑`m hmVm h°? ...........................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

∑`m A[oeÔ> H$m H$mB© ohÒgm Q>Q≤Q>r H$aZ H$s OJh g H$ht Am°a b Om`m OmVm h°?...........................................................................................................................................................................................

ha ]ma em°Mmb` gm\ HaZ H$ obE oH$VZ [mZr H$s OÍ$aV hmVr h°? .......................................................

‹`mZ aIm!h_mar QQ≤Q>r _| V_m_ gy _Ord hmV h¢$& gy _Ord Q>Q≤Q>r_| VOr g ]∂T>V h¢$&>Q>Q≤Q>r g _o∑I`mß OwQ>Vr h¢ Om gy _Ordm| H$m h_ma mOZVH$ b AmVr h¢$&`oX h_ h mOZ H$a| Vm ]r_ma hm gH$V h¢$&

h_mar QQ≤Q>r H$m mOZ m [rZ H$ [mZr H$ gß[H©$ _| Zht AmZm MmohE?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!∑`m Vw_Z H$^r A[Zr AmßVm| _| J°g AZw d H$s h°? h J°g H$hm± g Am`r hmJr?.......................................................................................................................................................................

Page 163: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

155

∑`m Vw_ gmMV hm oH$ Eg em°Mmb` H$ [mg _p∑I`mß Am°a ]X]y hmJr?............................................................

1. ]mha QQ≤Q>r H$aZm

‹`mZ aIm!

oH$gr Vmbm], ZXr m Hw$Eß H$ [mg Q>Q≤Q>r _V H$am! (∑`m| Zht?).......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Ohm± bmJ ahV hm|, Cg OJh H$ [mg Q>Q≤Q>r _V H$am! (∑`m| Zht?).......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

VwÂh| Q>Q≤Q>r H$m o_Q≤Q>r g ∑`m| T>H$ XZm MmohE?.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

gmMm, Oam gmMm!

`oX H$db Wm∂S> g bmJ ]mha Q>Q≤Q>r H$a| Vm A[oeÔ> hQ>mZ H$s H$mB© OÍ$aV Zht h°$& ∑`m hmJm oX ]h˛Vg bmJ amO ]mha EH$ hr OJh Q>Q≤Q>r H$a|?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

2. gdm em°Mmb`gdm em°Mmb` _| A[oeÔ> H$m ∑`m oH$`m Om gH$Vm h°?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

∑`m A[oeÔ> H$m T>mZm IVaZmH$ hmVm h°? ∑`m|? gmMm, Bg gwaojV VarH$ g H°$g oH$`m Om gH$Vm h°$&

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

Page 164: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

156

3. JV© em°Mmb`JV© em°Mmb` _| A[oeÔ> H$m ∑`m hmVm h°?....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

4. gO_© Q>ßH$s (gpflQ>H$ Q>¢H$)gO_© Q>ßH$s g –d A[oeÔ> H°$g b Om`m OmVm h°?....................................................................................................................................................................................................

VwÂhmar g_P g h H$hm± OmVm h°? ........................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

∑`m hmJm AJa ]h˛V gma em°Mmb`m| H$ _bZb OmH$a ZoX`m| m Prbm| _| o_b|?...........................................

....................................................................................................................................................................................................

5.]hmdXma (‚be) em°Mmb`]hmdXma em°Mmb`m| g A[oeÔ> [XmW© gm_m›`V: ]∂S> _bZb _| Om o_bVm h°$& ]∂S> eham| _| bmIm| bmJahV h¢$& h_ CZH$ A[oeÔ> H$m ∑`m H$a gH$V h¢?....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

7. gy˙_Ord A[oeÔ> [XmWm~ H$ A[KQ>Z _| _XX H$aV h¢ ([mR≤>`-[wpÒVH$m [•> 103)

∑`m VwÂhma Amg[mg H$mB© dmohV_b C[Mma gß ßà h°?............................................................

CgH$ ]ma _| Vw_Z ∑`m _mby_ oH$`m?.......................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

∑`m dmohV_b g VwÂhma Amg[mg H$ BßgmZm| Am°a OmZdam| H$m H$mB© IVam h°?....................................................................................................................................................................................................

Page 165: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

157

gmMm, Oam gmMm!

∑`m hmVm oX VwÂhmar Q>Q≤Q>r A[KoQ>V Zht hmVr? .................................................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................

AmAm, Hw$N> e„X grI|

A[oeÔ> b OmZ dmbr Zmob`mß Am°a [mB[| ....................................................................................... H$hbmVr h¢$&

_bZb ¤mam b Om OmZ dmb A[oeÔ> H$m ..................................................................................... H$hV h¢$&

A‰`mg

Zm_ ]VmAm Am°a oMÃ ]ZmAm

1. EH$ VmOm [ÀVr 2. EH$ A[KoQ>V hm ahr [ÀVr

ÈoMH$a ‡ÌZ

1. oX H$mB© –dImX≤ O°g ema]m H$m Eg N>m∂S> X| Vm ]h ]X]y XZ bJVm h° Am°a hm gH$Vm h° oH$ VwÂh|Cg_| ]wb]wb r oXImB© X|$& Vw_ gy˙_Ordm| H$ ]ma _| Om OmZV hm, CgH$ AmYma [a Bg ]mV H$mg_PmAm$&....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

2. Hw$N> mOZm| H$ Zm_ ]VmAm Om OÎXr Iam] (A[KoQ>V) hm OmV h¢$Am°a d Hw$N> Om H$m\$s g_` VH$MbV h¢$&..........................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Page 166: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

158

3. oX Vw_ AmQ> H$m Iwbm aIm Vm dh Iam] hm OmVm h°$& boH$Z oX Bg oS>„] _| T>H$ H$a aIm Vm dho]Zm Iam] h˛E H$m\$s g_` VH$ MbVm h°$& ∑`m|?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

4. oX Vw_ XyY H$m Iy] R>ßS>m aIm Vm dh OÎXr Iam] Zht hmVm$& ∑`m|?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

5. oX ImZ H$s Hw$N> MrO| Vw_ Yy[ _| gwImH$a aIm Vm d _hrZm| m gmbm| VH$ Iam] Zht hmVt$& ∑`m|?

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

6. Hw$N> Eg VarH$ ]VmAm oOZg mOZ H$m\$s g_` VH$ Iam] Zht hmVm$& AZmOm|, Xmbm|, \$bm|,gp„O`m|, _N>br Am°a _mßg H$ CXmhaU _mby_ H$am Om AbJ-AbJ VarH$m| g gßaojV oH$ OmV h¢$&

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

7. VwÂhmar g_P g H$m°Z VOr g A[KoQ>V hmJm-

H$. [mdamQ>r m bH$∂S>r.................................................................................................................................................

I. gyIr bH$∂S>r m Z_ bH$∂S>r....................................................................................................................................

J. Ja_ ÒWmZ [a aIr [mdamQ>r m R>ßS> ÒWmZ [a aIr [mdamQ>r.........................................................................

K. ]agmV H$ _m°g_ _| \|$H$m J`m H$b H$m oN>bH$m m Ja_ Am°a gyI _m°g_ _| \|$H$m J`m H$b H$moN>bH$m....................................................................................................................................................................................................

H$jm _| MMm©

1. ]M-IwM mOZ H$ Abmdm Hy$∂S>-H$Ma _| Am°a H$m°Z-gr MrO| \|$H$s OmVr h¢?...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

Page 167: w$bH$m odkmZ H$jm 4 oh›Xr AZwdmX: H•$ÓU …...mR> H$

159

∑`m VwÂhma H$Ma _| Hw$N> MrO| Egr h¢ oO›h| em`X gy˙_Ord A[KoQ>V Z H$a [m`|? h_ CZH$m ∑`m H$agH$V h¢?.........................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

2. Hy$∂S>-H$Ma H$m Amg[mg [∂S> ahZ XZm hmoZH$maH$ ∑`m| h°?....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

H$B© Kam| g oZH$b Hy$∂S> H$m ∑`m oH$`m Om gH$Vm h°?....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

[yN>m Am°a _mby_ H$am

1.Hy$∂S>-H$Ma g Img ]ZmZ _| H|$MwE oH$g Vah g _XX H$a gH$V h¢?

2. A[Z Jmßd, H$Ò] m eha H$s Am]mXr _mby_ H$am$& BVZ bmJm| ¤mam EH$ oXZ _| [°Xm H$Ma H$mAZw_mZ bJmAm$& Bg H$Ma H$m ∑`m oH$`m OmVm h°?

3. VwÂhma Jmßd, H$Ò] m eha _| dmohV_b H$m ∑`m oH$`m OmVm h°?

4. AÒ[Vmbm|, N>mQ> CX≤`mJm|, m H$maImZm| g oZH$b A[oeÔ> Img Vm°a [a IVaZmH$ hm gH$V h¢$&[Vm H$am oH$ ∑`m VwÂhma Amg[mg Bg Vah H$ ÒWmZ h¢, Am°a CZH$ A[oeÔ> H$m ∑`m oH$`m OmVm h°$&

oXImAm Am°a ]VmAm

1. Ohm± Vw_ ahV hm, dhm± A[Z Amg[mg XIm$& oX H$mB© OJh o_b Ohm± Hy$∂S>m-H$Mam hm, m Ohm±dmohV_b oZÒVmaU H$s g_Ò`m hm, Vm Cg H$jm H$m ]VmAm$&

OJh H$m Zm_ ...................................................................................................................................................................

H$mB© ‡ÌZ [yN>m

Om A[oeÔ> h_ [°Xm H$aV h¢, Am°a CgH$m h_ ∑`m H$a gH$V h¢, BZg gß]ßoYV ‡ÌZ [yN>m$&.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................