ss NECMI SONMEZ SANAT DUNYRI.'IIZl2O 39

BeLLek, Slnlf Sorunu t

Sryah Beyazqftgller:Mehrnet Dere'nln

oo

Callsrnalarr Uzerl neIZIY1'I R, I U LUSLARARAS I

CNGDAS SANATHAniTnLARINAYERLESTinTNSANATCILARDANMEHMET DERE, BAGIMSIZsANAr iNisivnririK2'DEN SONRA 2OOB-

2O1O ARASIND A 49ACUNCEL SANAToLUSUMUNDA DA nrcrirgin RoL oYNADt* rsiNitrtTAY|rrri NEDEN|VIT VAN,AYERLTSEN DERE,NiN

CALTSMALARINt NEcviSONM EZ DEGERLENOiNNi.sONM EZizui R'iN sinniGER ONEMI-i snNATCtstcENciz qExit'iNMoNocRArisiNi or @inTANtrc / A Wtr /Ess, YKY,

2OOB) KALEME ALMlSTl.

NECM| SONMEZ

Foto$ raf la r:

Necmi Son mez

7t

"Bellek" kavramryla ilgili Eahqmala-nnda desen, obje, heykel gibi fark-1r teknikleri kullanan MehmetDere (1979, izmir), aragtrrmalan-nr Ttirkiye'nin yakrn tarihi ve gtincel

dinamikleri tizerinde yofunlagtlrangeng bir sanatEr. Ozellikle 2000'1iyrllarda istanbul merkezli Eafdaqsanat ortamrna alternatif olugturabi-lecek bir ivme iEindeki izmir, MehmetDere'nin igtrerinin yaplmtnda oldu-

$u kadar yorumlanmasrnda da onem-li bir "grkrg noktast". CumhuriyetModernizmi'nin gekillendirdifi birliman kenti olan izmir'in Ttirkiye'ninqafdaq sanat ortamtnda ayncahk-h bir yeri var. Bu konum, hiE kugku-suz 2003 yrhnda bafrmsvbft sanat

inisiyatifi olarak izmirli sanatErlar

tarafindan kurulan K2 Qafdag Sanat

Merkezi'nin etkinlikleriyle de yakrn-dan itgilidir. K2, sanatEl atolyeleri,argivi, toplantl ve etkinlikleriyle hem

izmir'i Uluslararasl Qaidag Sanat hari-taslna yerlegtirdi hem de sayrlan L 0'a

yakrn geng sanatqlnln ulusal ve ulus-lararasr platformlarda dolagrma girme-

sini sagladr

2003-2008 yrllannda K2 btinye-sindeki etkinliklerde aktif olarakqalrgan sanatgrlar grubu arasrn-da yer alan Mehmet Dere, DokuzEyltil Universitesi Grizel Sanatlar

Fakiiltesi'ndeki e$itirni srrastnda(2000 -2004) kullanrlmrq nesnelere

olan ilgisinden oti.irii, bit pazarlannl

ve ikinci el eqyalann sanldrfr depola-

n, dukkinlan gezerek kendisine iler-de kullanabilecefi objeleri seqmeye

baglamrgtr.l Basrh evraklar, Eerqeve-ler, foto$raflar, krrtasiye malzeme-leri bagta olmak iizere farkh nesne-

lerden oluqan bir argiv boyle olugtu.

Dere'yi izmir'deki atolyes ini ziyaret

eden herkesin daha ilk bakr$ta kavra-

drfr gibi bu argiv, her nesnenin titiz-likle segildiii bir envanter nitelifin-dedir. Genq sanatqr iqin esin kayna-

$ olmaktan ote, farkh bir hedefi olan

bu "koleksiyon", Dere'nin sanata,

i#s4A SANAT DUNYAMIZ 12O N4EHMET DERE

Mehmet Dere'lOO UnlU Tr,irk (serisinden desenler)

20091 5 x 21 cm boyutunda 1OO adet desen

bibliyo grafu a nitelifinde defter;B5 boyutunda 1940'h yrllardan kalma bir

bulunmuq nesne

: i:. ,ii:i:l:.ij: : '., :

:.lr,l, :'itlsl: '

41tr%JMEHI.4ET DERE

Mehmet DereDEMOKRASi AZ KURUAZ PiLAV AZ CORBA

ADALET SUYUNDAN DA KOY20LO

Enstalasyon g<iriintii.ii: 49a, izmirFotoErafl ar: Sanatqrmn izniyle

SANAT DUNYAI4 IZ 12O

grincel ya$ama, krsacasr diinyaya olan

bakrg agsrnr du1'umsatan bir karaktere

sahipti. Etkisini yaqanmrqhktan, kulla-nrlmrqhfrn izlerinden alan nesnele-

re olan ilgisi, sanatqrmn "bellek" olgu-suyla raslantrsal de$il, kavramsal nite-likteki iliqkisini ortaya koymaktadrr.Sanatqrnrn hangi tekni[i kullanrrsakullansrn gahqmalannrn fikir aqama-

srndan sonuqlanmasrna kadar izledi-

!i rota, bir qekilde, "koleksiyonun-daki qergeve" i1e iliqkili oldufundaniizerinde durulmasr gereken bir cizel-

Iiktir.Mehmet Dere, Eyliil 2010 sonun-

da atolyesini eqinin tayini nedeniy-Ie Van'a taqrmadan once, izmir'inGrirqeqme semtinde oturuyor-du. Daha gok Do[u AnadolulularlaRomenlerin oturduiu Gtirqeqme,kabul goren Belediye jargonuy-la, ait tabakanin yerleqim bcilgesi-dir. Sanatqr burada ailesine ait olankriqnk bir mekinr, hem atolye hemde "49A" ismini verdifi sergi aianr

olarak kullanmaktaydr. MehmetDere daha once babasrnrn kullandr-

!r bu alanda buldufu kifrtlarr 2008yrhnda Atelierfrankfurt'ta aqrian"inside&outside" isimli sergide yeralan gahqmasrnda kullandrfr iginbiyografik bir iz siirdiifiinr.i duyum-satmrqtl. 2008'den 2010'a kadardeSiqik etkinlikiere sahne qlan bumekin bir sanatgr inisiyatifi olarak,normalde sanat izleyicisinin yolunundiiqmedifi bir ortamda, qahqmalan-

nr siirdiirdii. izmir merkezine sade-

ce yarlm saat uzakhktaki bu mahal-lenin bir tiir getto olmadrfrnr beiirt-mek gerekir. Pastanesinden su dafrtr-crsrna kadar her nirlii altyaprmn hazrr

oldulu bu bolgede gortlu genEler-

le bagortiilii krzlann yan yana yi.iri.i-

mesi de homo;'en bir yaprnrn varh-

$rnr duyumsatryordu. Bu semtin ne

bir miizeye ne de galeriye adrm atmrq

sakinleri iqin "49A"da yaprlan sergi-

ler (Serkan Ozkaya 2008, Nejat Satr

ve Mehmet Dere 2008, Mehmet Dere,

2009 ve 2010, Nur Muqkara 2010),

: : l-::.::':l:ll

**'e.""*:.t+i:5 I#ttFA&EF:4

4ag5

-dtr

SANAT DUNYAMIZ 12O * MEHMET DERE

Mehmet Dere "49a" adh sanatg inisiyatifimekanrnda, izmir, 2O1OFotoEraf; Necmi Sdnmez

Mehmet Dere'nin qahqmasr masasr, 2O10Fotofraf: Necmi S6nmez

tf

tqf. I -l!:: "agi :'rSt..:s: i!:!ri i

$'ffi*i#;EF

q.F

a"lt

2008'den 2010'a kadar deliSik,

etkinliklere sahne olan c(49a,,,

bir sanatgr, inisfu,atifi olarah,n orm a I d e s an at i z I ejt i cisinin

itolunun diiSmedi{i bir ortanda,gahsm a I anru s iir dilr d ii. izm irmerk ezine sade ce.1, drxm saatuzak"hktaki bu mahallenin bir tilr

agrlrglar elbetteozel bir aniam taqr-yordu. MehmetDere, qafdaq sana-

trn beklenilmedi-gi, bilinmedifi biryerde dtizenledilietkinliklerle fark-h bir bilinE taqidr-

irnr vurgulamaklakalmayarak, gafdaq

sanada "srnrf bilin-ci" ve "mahalleliolma" arasrnda birbirliktelik kurma-

ya, farkh bir payda agmaya gahqtr.Tiirk Sanat Ortamr'nda 1990'1i yrll-larda giindeme gelen "kimlik soru-nu" bir ttir "citekilegtirme" strate-jisi olarak 2005'lerde gerqek yiizii-nti ortaya qlkarmlgtl. Dere'nin "srnrf,mahalle" olgulanna yakrnlaqma-sr, zorunlu ya da ekonomik neden-lerle krrsal kesimden briyiik kentle-re gdgmtiq olan kitlenin ikinci ya daiigiincri kugak kentte yaqayan tiyeleri-ne odaklanan "gergekEi ve samimiyetedayah" bir qabanrn ririiniiydii. Qiinkiisanatg burada hem kendi biyografisi-ni hem de ailesinin koklerini "gcirsel

bir not" olarak Eahgmalarrna eklerken,gcirsel referanslarrnr da bu "mahalle-nin dili" iizerine kuruyordu. Bu fark-li dili giindeme getiren duvar resmiDEMOKRASI AZ T<URU AZ PiLAVAZ qORBA ADALET SUYUNqANDATKOY (2010) iqinde ilging refe-ranslarr barindrran bir Eahgmadrr.

28 Mayrs 201O'da MehmetDere'yi atolyesinde ziyar et ettilimdekendisine daha once tizerine qahqtr[r-nr duydufum roo UNIU Tunr isim-li qahqmasrnr s6rmuqtum. Bana siyahbeyaz desenlerden olugan bir klaso-rii gristeren sanatgl, rizerinde Eahqma-ya devam ettiii bu iqi hakkrnda birgokdetayr aktarmrgtr. Bitpazannda tesadiifsonucu 197 4'lerde kolajlarla yaprlmrqbir defter bulan sanatgr, burada Ttirkbiiyriklerinin baqarrlarryla ilgili olarakelle tutulmuq, kolajlanmrq sayfalarla

SANAT DUNYAMIZ 12O

kargrlagrnca, elinde ruttufu "kurgula-ma biEiminden" etkilenerek konuy-Ia ilgilenmeye baglamrqtr. 797 l'deHilrriy et gazetesinin verdifi grinliikeklerin bir araya gelmesiyle oluqanYilz Unlil Tr.irk ansiklopedisi sanat-qr igin bir yorumlama noktasr olmug-tu. ironik olarak "tist ve alt kimlik"kavramlarrna gcinderme yapan bugahqmanrn "aErk uglu karakterinde"dn plana grkaran kara mizah, goiu kezgiilmekle allamak arasrndaki nokta-yr igarededili iEin, bir qekilde tedirgineden bir ozellife sahipti. Atdlye ziya-retlerinin en ilginq yanr, sanatsal rireti-min detaylan hakkrnda bilgi verme-sidir. Bu ziyaret srrasrnda MehmetDere'nin desenlerini gizdili masast-nr, dosyalannr dolduran farkh bo1"ut-lu siyah-beyaz gahgmalarrnr gcirmefirsatrm oldu. Bu iki-renkli kiirt igle-rine bakarken, gcizlerim portrelerdengok peyzaj, gokyi.izri gibi figrir olma-yan kompozisyonlara takrldr. MehmetDere'nin renklere neden bu kadaruzak durdupunu drigiinmeye bagla-drm. Belki de farkh bir "dramsal anla-trmrn" peginde Mehmet Dere. Kciklerifarkh kavramlara uzanan "formlan-drrma qabasryla", bellek ve srnrf soru-nu kavramlanyla yakrndan iliqki iEin-de olan sanatgrnln gahqmalarr, izleyi-cilere bir Errprda srnrflandrrma yapmaimkinr vermiyor. Tanrmsrz kalmakonusunda cizel bir gaba g6st'ererek,kendisine ozgii deneylerini siirdrirensanatg, bir ti.ir tavrr olarak geligtirdi-

[i bu "duruqunda" rsrarh. Bu cizellikde kendi kuqairmn en ilginq temsilci-Ierinden biri olan Mehmet Dere'ninne kadar farkh, ozgtin bir anlatrmrnpeqinde ilerledilinin gdstergesi. o

NOT

.,1

Yazrda kullanrlmrg olanbiyografik bilgller, sanatgrile izmir'deki atolyesinde24.5.2O1O tarihindeyaptrdrm konusmalardan vee-postalardan derlenmistir.

MEHMET DERE

getto o Imad$tnt b e lirtme k gere k ir.