- : 74 : 2

50.000

:

-2005

80/81 81.2-4 92 . 422163 : .. , .. 92 - / . .. .: 1000 . ISBN 9967-22-903-9

- - : , , .

, , , - .. -, , . , , , , , , . T 4602030000-05 80/81 81.2-4 ISBN 9967-22-903-9 , 2005

KIRGIZSTAN-TRKYE MANAS NVERSTES YAYINLARI: 74 SZLK DZS: 2

TRKE KIRGIZCA SZLK

50.000 kelime

Hazrlayan: Glzura CUMAKUNOVA

BKEK-2005

Ana dilime armaan

5

.

XXI

- . , , , c , , .

. . . 201- . , , . , - .

. - .. "- " "- ", " ", - , , , .

- , , , - . - . , .

, , -

6

, - , . - , , .

600 - - . , , , , , ( ) , .

, 1923- - - , .

, -,

1932- - () 1928- - , , - .

1920- 1930- " " "" . , , , . - : ,

7

, - .

. , .. 1940- 25 "- ("- ") , 1945- . , (.. "" 1965- 40 ), , .

, , . , , , .

- , -, - . . , , , , - - . .

, , - . - .

. , : 1., . 2. .

8

. , -

, , . . , , , . , . - , , - , , .

, . , .

2005- 24- - - , , - , , , , - .

- . , , , .

12 - . 50 .

.

9

, , - . , , , .

20- . - - - . , .

, , 700 , , .

, , , , , - , .

Byk Trke-Rusa Szlk ( - ; 1977), (1989), ngilizce-Trke/ Trke-ngilizce Redhouse Szl (1998), ada Trke-ngilizce Redhouse Szl, The Oxford Turkish-English Dictionary (1984), Trke Szlk (8-9-,1988; 1998), Anabritanika (1-32-, 1993-1994) .

- . . , . , .

10

, .

. 2000- (ml Klavuzu), - , (1983), .

. , .

- , . Trke Szlk - . Trke-Rusa, Trke-nglizce - , . - . , .

- , . , - . , .

. .

11

.

- - .

- . , , , , , gulzura@yahoo.com .

, , , - .. , , . -, , , , - , , - .

, , , , , .

12

-

, .

-

. 1. -

. , , . . , - . :

dalmak 1. / . 2.( / / ) , , ... dalp kmak 1)(/ . .) - . 2)(/ ) . 3) -.

, - , (. ), () , . , , .

, . :

adam ... -a dnmek / . ~na gre . ~ iine kmak , . ~dan saymak ..

~ . , - - . ( , ..) ~ .

aklk,- ... fikrin ~ . crm,-rm ... ~ bakasnn stne atmak . 2.

13

- . ezici 1., , . 2., . ,

( / ) . idareli 1. / /. idar /. 3. ,

. dolu I 1., . 2., , . 3., . dolu II . 4.

, . () .

5. , , .

igdl, igdsel 1. , ... geiri, geirme . .. 6. ,

, , , ~ . (~ ~) . , etmek, olmak , .

hatr: ~ hutur ~ ~ - - ( ).

ham : ~ ~ halanmak /. 7.

. , .

) , , , , , , , .

14

kabak,- 1.. , ... i, -i 1., ( ,

).... kt,-d .... saat, -ti .... mikrop, -bu ... . ) , (, , ,

) , olmak, etmek . (sabr - sabr - sabretmek, atf - atf - atfetmek ..). , , .

kadr, -dri..., kabz, -bz... ilim, -lmi..., seyir, - yri, ..., zikir, -kri..., tr, -tr..., zikretmek 1. , . 2. . ) ,

.

hak, -kk., his, -ssi., zan, -nn., ret, -ddi.. etmek, olmak

, . zannetmek () , , ... reddetmek 1./ , ... )

, .

alkol, -l..., hayal, -li..., istikbal, -li..., shhat, -ti..., saat, -ti... .. ) 3-

.

balpetei,-ni ...... bart,-y ..... bayi,-i 1. ...... 8. , -

, , - . () .

matem . . yas. kabiliyet,-ti , , , . . yetenek.

15

9. , - , .

) (. , . , . , . , . ..) .

) .

kadavra , ( ). batman (2, 5 10 ). ) (-,

, , , ..) , .

kadayf ( ; , , c ).

Hanefi 1. ( ).

) , .

austos bcei,-ni . 1. , (Cicada plebeja)

arpa 1. . a (Hordeum vulgare) .... . ) ,

. . ( ), . ( ), . ( ). ) .

- , .

inaat, -t (ina' . . ), ekbir (ekber . .) 10.

. . . . ( ) .

11. -

. .

armut aacndan uzak dmez . .

16

bal tutan parman yalar . . ste/orbaya az yanan ayran fler de ier . c

. . 12. mak/-mek -

- / -, -/-, -, -, -, - . , , , , , , .

13.

. ) (bembeyaz 'anna',

yemyeil '', bsbtn ) (mavimsi , sarmtrak , karaca ) .

) 1 10 , , , , , , ; 10 (birinci, ikinci ...), 1 10 (birer, ikier, ... onar) , .

) , , . (ben -bana, sen-sana, o-onu-onun ..).

) , , .

) (. .), (. .) c , , .

14. ,

, .

Almanya Alman ezayir Arnavutluk in Yunan ngiltere Rus .. 15.

.

17

GR XXI. yzyln eiine gelindiinde bamszln elde eden Krgzistan

Cumhuriyetnin ele ald ilk almalardan biri, Krgzistann asl nfusunu tekil eden Krgzlarn mill dili Krgzcaya devlet dili statsnn verilmesi ve lkeye her alanda yeterli hizmet edebilecek gl dil sfatn kazandrmak olmutur. Krgz aydnlarna, dil bilimcilerine ve btn topluma Krgzcann halkn tm siyas, ekonomik, sosyal ve kltrel ilikilerini karlayabilecek bir iletiim arac durumuna getirilmesi grevi de verilmitir.

Resm kaytlarda ad M.. 201 ylndan itibaren gemeye balayan ve en eski Trk yaztlarndan Yenisey yaztlaryla dorudan doruya balantl olduu sanlan Krgzca, kendisinin bu uzun ve etin tarihinden dolay Trkolojide zel bir yere sahiptir. Yaz diline kavutuu son yz yl ierisinde Krgz dil biliminin gramer, sz varl, terminoloji, diyalektoloji, leksikografi gibi tm alanlarnda kayda deer aratrmalar yaplm, ilm ve ders kitaplar, szlkler yaymlanmtr.

Krgz Trkesinin kelime hazinesinin derlenmesi ve yaymlanmasnda Krgz leksikograflar da zerlerine den vazifeyi yaptlar. Trkoloji tarihinin nemli aheserlerinden biri saylan K.K. Yudahinin Kirgizsko-Russkiy Slovar (Krgzca-Rusa Szlk)nden sonra yaymlanan Russko-Kirgizskiy Slovar (Rusa-Krgzca Szlk), Krgz tilinin tndrm szdg (Krgz Dilinin Aklamal Szl), zt anlaml, e anlaml kelimeler, deyimler, ataszleri, azlar, iml, onlarca okul ve terminoloji szlkleri ile Krgzcann zengin kelime hazinesi eitli ynlerden aratrlm ve ortaya konulmutur.

Krgz leksikografisinin tarihine bakldnda, eviri szlklerinin, genellikle Rusa, ngilizce, Franszca, Almanca gibi dnya dilleri ile ilgili yapld grlr.

Trk dili ailesi iinde ise, hem karlatrmal gramerlerin, hem de eviri szlklerinin hazrlanmas almalarnn yeterince ilgi grmedii, ihmal konusu olup geldii bilinmektedir. Hlbuki, Trk dilleri karlkl olarak birbirini zengin-letirmede, szlk fonlarn tamamlamada, kelime ve terim ortakln oluturmada paha biilmez i kaynak grevini stlenebilirlerdi.

Bilindii gibi, Trk dilleri arasnda karlkl incelemeler, eviri ve dier amal szlklerin hazrlanmas almalar, baz objektif, subjektif sebeplerden dolay ihmal edilegelmitir.

Tarih ynden Krgzlarn, Kpak, Karluk grubuna dhil olan Trklerle her zaman komu yaadklar, ayn d ve i etkenlere maruz kaldklar iin bu halk-larn kelime hazinelerinde belli derecede benzer sz katmanlarnn olutuu gze arpar. Ayn fikir Krgzcann, Trkenin Ouz grubundaki dillerle alkas iin sylenemez.

18

Burada Ouz grubunun Krgzlardan sadece coraf uzakl deil, Anadolu Trkesi gibi grubun en kalabalk temsilcisinin siyas, ekonomik ayrcal ve dier gruplarla aralarnda yakn bir temas olmadan gelimesi de nemli rol oynamtr.

Trkiye Trkesinin 600 yla yakn bir sre bir dnya devletinin, Osmanl mparatorluunun resm dili olarak yazl ve szl ekillerini devam ettirmi olmas, bu dilin srekli byme ve gelime seyrinde olmasn salamtr.

Asya, Afrika, Avrupa gibi ktaya yaylan bu byk mparatorluun i ve d balantlarn, ihtiyalarn karlayabilen Trke Arapa, Farsa ve belli lde Avrupa (genellikle Franszca) dillerinin gl etkisinde kalm da olsa, halkn dilinde kendi kknden hi bir zaman kopmamtr.

Osmanl mparatorluunun kmesi ve 1923 ylnda Cumhuriyetin kurulma-sndan sonra gen Trkiye Cumhuriyetinin ilk almalarndan biri lkenin tm yurttalarna eit bir ekilde hizmet edecek, eitimde, kltrde hzl kalknmay salayacak bir dil reformunun gerekletirilmesi, Osmanl Devletinin son zaman-larnda birbirinden iyice kopmu olan resm ve edeb dil ile halk dili arasndaki uzaklamann ortadan kaldrlmas olmutur.

Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatrkn nderlii ve bizzat katks ile gerekletirilen dil reformu ile Trk dili olarak deitirilen, kelime yapm sistemi esnek ve z Trke kelimelere ve eklere dayandrlan, toplum hayatna girmekte olan yeni kavramlar ve hadiseleri annda dilde yanstabilecek kapasite ve potansiyele sahip yeni bir edeb dil gelitirilmitir

1928 ylnda Arap alfabesinden Trkenin ses zelliine en uygun olan Ltin alfabesine geilmesi, reformun balca amalarndan olan Arapa ve Farsann etkisinden kurtulmada ve sadece st snf mensuplarnn iletiim arac durumuna gelen Osmanlcay btn halk tabakalarna hizmet edebilecek yeni edeb Trke ile deitirmede nemli admlardan biri olmutur.

1920li yllarn sonu 1930lu yllarn bandan itibaren dili temizleme veya Trkeletirme sloganyla balatlan dil siyasetinin temelinde z Trke kelime-lerin derlenmesi, canlandrlmas ve bu rnek kelimeler esasnda yeni kelimeler retilmesi gibi amalar yatyordu. Bu hususta yaplan almalar genel olarak yolla gerekletirilmitir: Eski Trk yaztlarnn, eserlerinin dilinin taranmas, Anadolunun btn azlarnn ve ivelerinin malzemelerinin derlenmesi ve Trke-nin tm kelime yapm sisteminin harekete geirilerek yeni kelimelerin tretilmesi.

Trkiye Trkesinin kendi i kaynaklar ile beraber bu almaya ayn kkten gelen Trk halklarnn dil rnekleri de geni lde dhil edilmeye allmtr. rnein, K.K.Yudahinin 1940 ylnda Moskovada yaymlanm olan 25 bin sz kapsayan Kirgizsko-Russkiy Slovar(Krgzca-Rusa Szl) de bu reform kapsamnda Abdullah Taymas tarafndan evirilerek 1945te yaymlanmtr. Orijinaldeki sonradan eletirilip dzeltilen yanllklara, eksikliklere (Szlkn 1965teki dzeltilmi basks 40 bin kelimeliktir) ve eviri hatalarna ramen ad geen szlk Krgz ve Trkiye Trkeleri arasnda ilk dil kprs olarak hlen hizmet etmesi asndan deerlidir.

19

Elbette, bugnk durumu ile Trkiye Trkesini eksikliklerden, problemler-den uzak ideal dil olarak gstermek mmkn deildir. Gelimekte olan herhangi bir mill dilde yaand gibi, Trkiye Trkesinde de kendine zg bir takm sorunlar ve problemler yaanmaktadr. Yine de bugn devlet dili statsne yeni kavumu gen Trk yaz dilleri iin Trkiye Trkesinin geliim ve oluum tarihinden,zellikle de dil reformu tecrbelerinden alaca rnekler az deildir.

Krgzistan-Trkiye ilikilerinin ok ynl olarak gelitii gnmzde eitli ama ve biimdeki Trke-Krgzca ve Krgzca Trke szlklerin hazrlanmasna byk ihtiya duyulmaktadr. zellikle de Trkiye niversitelerinde ada Trk Dilleri ve Edebiyatlar blmlerinin, Krgzistanda ise eitim ve retim dilinin Krgz Trkesi ve Trkiye Trkesi olduu ilk ve yksek retim kurumlarnn almas, bu retim kurumlar iin eleman yetitirilmesi, ilm ve pedagojik yaymlarn hazrlanmas gibi gereksinimlerden dolay bu tr szlklere olan ihtiya her geen gn artmaktadr. Krgzistanda Trke, ngilizce ve Rusadan sonra renilmesi en ok tercih edilen bir dil hline gelmitir. Szln amalarndan biri de Trk Cumhuriyetlerinde artan Trkiye Trkesini renme ihtiyacnn karlanmasna yardmc olmaktr.

Szln bir dier, belki de en nemli amac, ada Krgz Trkesinin sz varlnn tm olanaklarn Krgz toplumunun gzleri nne sermektir. Bunu Trkiye Trkesi gibi Trk dili ailesinin en gl temsilcisi karsnda aktarma yoluyla gstermek, Krgz toplumunundaki son zamanlarda kendi ana diline olan bak asn deitirecei beklentisinden dolay da ok nemlidir.

Eserin ilk sayfasna Ene tilime estelik ( Ana dilime armaan) cmlesi de ite bu amala konulmutur. Krgzcada estelik kelimesinin iki anlam vardr : 1.armaan. 2. ant. Bu ibareyi Szln ilk sayfasna koyarken yaptmz eserin halkmza bu iki anlamda da faydal olmas amalanmtr.

Genelde, yaz dilinin ortaya kmas, konuma dilinin yazya dklmesi, hal-kn dilinin azlar, iveler ekilinde deil, ulusal bir dil eklinde belli normlar, ku-rallar erevesinde geliecei asndan da bir yksek basamak saylr. Yeter ki, bu gei srasnda halkn yzyllar boyu yaatageldii dil geleneine zarar verilmesin ve yeni bnyesinde yaama kabiliyetini kaybetmesin. Fakat yle grlyor ki, Krgzcada, yaz diline geilirken gerek alfabede, gerekse iml prensiplerinde yol verilmi dilin zne aykr bir takm kurallar dilin kendine yabanclamasna ve yozlamasna yol amtr. Bu durum, dilin nesilden nesile aktarlma aamasnda belli bir krlmaya meydan vermi olmaldr ki, yeni nesil kendi dilinin imkanlarn tanmaz olsun, onu hayatnn en nemli iletiim arac deil de, Krgz kimlii altnda srtnda tayaca faydasz bir yk olarak grr hle gelsin.

Bir ulusun dilinin onun bamszlk dneminde yok olma tehlikesiyle kar karya kald grlmemi bir olaydr. Ne yazk ki, Krgzistandaki dil durumunu inceleyen uluslar aras kurulularn verileri de, kendi tespitlerimiz de bu durumu dorulayc yndedir.

Nitekim, 24 Mart 2005 tarihinde Krgzistanda gerekleen siyas devrimin en

20

belirgin etkenlerinden biri de Krgz halknn ekonomik skntlarnn yansra mill deerlerinden, her eyden nce ana dilinden yoksun braklmas, ana dilinde yksek renim grememe, toplant yapamama, hakkn savunamama, i yazmalarn yrtememe gibi sosyal adan kendi lkesinde aznlk durumuna dmesinden kaynaklanan skntlara sar kalan iktidara olan kin ve fkesinin da vurmas idi.

Bundan bir ka yl nce geldiim Trkiyede insanlarn dil sknts ekmeyen bir ortamda yaadklarn grdmde, esas hrriyet budur demitim. Bu lkenin de yzyln banda ayn skntlar iinde yaadn, fakat baaryla gerekletirilen dil reformu sayesinde halkn diline dayal yaz dilinin gelitirildiini renince, bu dili esasl bir ekilde renmeyi ve Trkeden Krgzcaya aktarmal szlk yapmay ama edinmitim.

Trkiyede kaldm 12 yllk srenin neredeyse yars huzurlarnza sunduum szl hazrlamakla geti. 50 bin kelime kapasiteli bu szlk, Trkiye Trkesi ve Krgz Trkesinin ada yaz dillerini esas almaktadr.

Krgzca veya herhangi bir Trk yaz dili, tarihinin yeni dneminde kald yerden devam etmesi ve ilerleme kaydetmesi iin, nce kendi dil ortamn iyice deerlendirmelidir. Benim dilimin gelimesine engel olan unsurlar nedir, sorusuna cevap aranmas, dili daha etkili klacak, topluma tam anlamyla hizmet verecek kapasiteye ulatrmann gayesi gsterilmesi, bunun iin gerekli olanaklar, rnek olacak tecrbeler varsa bunlar gzden geirilmesi ve yararlanlmas gerekir.

Bugn Krgzistanda ve dier Trk Cumhuriyetlerinde Trkenin 1920li yllarn banda yaad ve dil devriminin yaplmasn gerektiren duruma benzer bir durum yaanmaktadr. Tpk, Cumhuriyet dnemine kadarki Osmanlca ile halk dili arasndaki uzaklama gibi Krgzistanda da genelde Krgzca konuan ve Rusay iyi bilmeyen krsal kesim ile Krgzca bilmeyen ehirli Krgzlar arasndaki uurum gittike artmaktadr. Yanl dil politikas nedeniyle stn duruma getirilen Rusann artmakta olan arl, yeni neslin geleceini gven altna almak ve toplumda iyi bir yere gelebilmek iin Rusaya ve ngilizceye ynelmesine, ana dilinden giderek uzaklamasna neden olmaktadr.

Hazrladm Szln her maddesini kendi diline ve milli deerlerine kaytsz grnen bu kitlenin dikkatini ekmek, milli duygularna hitap etmek, ana dillerinin 700 yllk yaz dili gelenei olan bir dil karsnda hi zorlanmadan, tm zenginliiyle, doal hliyle rekabet edebilecek durumda olduunun farkna varmalar dncesiyle yazdm.

Trkiye Trkesi gibi Trk dnyas iinde fonksiyonel adan gelimi, ilek, uzun mddet devlet ve yaz dili olma geleneine sahip, ayn zamanda da en kala-balk kitlenin konutuu, kelime ve terim yapm sistemi gelimi bir dilden aktarma szlk yaparak Krgz Trkesinin de bu dilden geri kalr bir tarafnn olmadn, toplumun btn ihtiyalarn karlayabilecek g ve zenginlikte olduunu kantla-mak, yeni neslin kendi diline olan gvenini salamak Szlmzn esas amacdr.

Szln zgn dizini, dnya leksikografisinin tartlmaz mkkemmel

21

rneklerinden olan Byk Trke-Rusa Szlk (1977), Sovyet Ansiklopedik Szl(1989), ngilizce -Trke/ Trke -ngilizce Redhouse Szl (1998), ada Trke -ngilizce Redhouse Szl, The Oxford Turkish-English Dictionary (1984), Trke Szlk (8-9.bask,1988; 1998), Anabritanika (1-32.cilt, 1993-1994) gibi nemli kaynaklardan yararlanlarak karld.

Szln, iki dilin ortak sz varln n plana karma gibi balca amacna uygun olarak ortak kelimeler, deyimler ve ataszleri zerinde zellikle duruldu. ada edeb Trkenin esas alnd Szln madde balar arasnda bazen yerel kullanma ve konuma diline ait .(az) ve . (konuma dili) veya esk. (eskimi kelime) ksaltmalaryla verilmi olan iki dildeki ortak kelime, deyim ve ataszlerine rastlanmas ite bu hususla aklanabilir.

Kelime maddelerinin yerletirilmesinde okuyucuya eviri netliini ve bilgi bolluunu salayacak uluslar aras prensipler tercih edildi. Szln Trke ksm-nn yazlmasnda 2000 ylnda yaymlanm olan ml Klavuzundan, Krgzca ksm iin ise Krgz Tilinin Orfografyalk Szlnden (1983), ayrca Krgzca zerinde yaymlanm olan tm szlklerden ve ansiklopedik eserlerden yarar-lanld.

Szln hazrlanmas srasnda karlatmz sorunlarn banda doal ola-rak Krgzca ile Trkenin farkl alfabeleri kullanmalar sorunu geldi. Madde iin-de sekiz eit yazm eklinin, ok sayda iaretin srekli birbirine geip durduu dikkate alnrsa, dizgi almasnn ne kadar zor bir ortamda gerekletii anlalr.

kinci bir zorlandmz husus, Trke birleik kelimelerin yazlmasndaki istikrarszlk, bu kelimelerin madde iine alnmas veya tek bana kullanlmas konusunda belli kriterlerin olmay oldu. Ayrca Trke Szlkte iki veya paradan oluan kelimelerin madde ba olarak alnmas da, almamz iin ngrlen prensiplere uygun gelmedi. Trke-Rusa ve Trke-ngilizce szlk-lerin mtercimlerinin de ayn durumdan yaknarak ou kelimeleri birletirerek madde ba yapmakla soruna zm bulduklar grld. Biz ise prensip olarak Trkenin yrrlkteki ml Klavuzuna riayet edeceimizi belirttiimiz iin ona bal kalmak zorundaydk. Sorunu ayr yazlan birleik kelimelerin hepsini madde iine alarak, bitiik yazlanlar ise ayr madde olarak vererek zdk.

Tarih ynden bir yaz dili olarak gelien Trke ile son yzylda yaz diline gemeden nce genel olarak bir konuma dili olarak gelien Krgzcann alnt kelimeler katman bakmndan da ok byk farkllklar arzettii grld. rnein, Krgzca ile Trkenin Arapa, Farsa kkenli kelimelerindeki ses ve anlam deiiklikleri ayr ayr inceleme konular olabilecek derecede olduu farkedildi. Ortak Bat kkenli kelimeler de Krgzcaya genel olarak Rusa, Trkeye ise daha ok Franszca vastasyla girdii iin, bu dillerin izlerini tamaktadrlar.

Ana Trke kelime katmannn da sz edilen iki dilde korunma derecesi ayn olmad gzlemlendi. Trkiye Trkesinde bu katman daha ok Anadolu azlarnda korunduu iin aradaki paralelliin salanmasnda, kimi zaman az ve konuma dili verilerine bavuruldu. Ancak bunun gibi srad durumlar belli

22

ksaltmalar eliinde verildi ve Szln ana izgisinin edeb dil izgisinden uzaklamasna yol verilmedi. Sonuta bir Ouz grubu temsilcisi olan Trkiye Trkesi ile bir Kpak grubu temsilcisi olan Krgz Trkesinin rneinde Trk yaz dillerinin ne gibi etkenlere maruz kald ve bu dillerde ne gibi deiikliklerin meydana geldii ortaya karlm oldu.Trke-Krgzca Szlk, uzun mddet birbiriyle temas etmeden gelien bu iki Trk dilinin ortak ve farkl ynlerini gzler nne sermesi asndan da Trkolojiye sunulan bir hizmet saylabilr.

Hazrladmz Trke-Krgzca Szlkn, bylesine byk amalara hizmet edeceinden ayrca gurur duyuyorum. Szlkte tespit edilecek eksikliklere ve yanllklara ynelik yaplacak dzeltmelere, eletirilere ve yardmlara her zaman ak olduumu belirtir, gulzura@yahoo.com internet adresime iletebile-ceiniz mesajlarnz iin imdiden teekkr ederim.

Szlkten, Trkiye Trkesi ve Krgz Trkesini renmek, retmek, bu dillerde yaymlanm edeb, ilm, popler v.s. eserleri, basn, yayn malzemelerini okumak isteyenler ve eviri ileriyle uraanlar faydalanabilirler. Szlk, ayrca Trkologlar, tercmanlar, retmenler, diplomatlar, Dou bilimleri faklteleri rencilerinin yansra Trke ile Krgzcaya ilgi duyan herkese yararl olabilir.

Szln uzun sren hazrlanma aamasnda bana her zaman cesaret veren ve sabrla destekleyen babam Cumakun TURGANBAEVe, eim Razak SAIDLKANOVa, deerli hocalarm Krgz Bilimler Akademisinin Asl yesi Prof.Dr Bbiyna ORUZBAYEVAya, Prof.Dr Salican CGTOVa ve iyi niyet gsteren herkese sonsuz kranlarm sunarm.

Do.Dr Glzura CUMAKUNOVA Yazar

23

SZLN YAPISI VE PRENSPLER Szlkn geni apl okuyucu kitlesine hitap edecei gz nnde

bulundurularak Trkiye Trkesinin btn aktif kelime kadrosu, serbest ve sabit kelime gruplar, deyimleri, edeb dilde yaygn olan meslek kelimeleri ve terimleri kapsama alnmtr.

Kelime maddelerinin yerletirilmesinde okuyucuya eviri netliini ve bilgi bolluunu salayacak uluslar aras prensipler tercih edildi.

1. Madde ba olarak Trkenin kk ve yapm ekleri vastasyla tremi gvde

kelimeleri alnd. Trke madde ba kelimeler ve bu kelimelerle ilgili rnekler, kk Ltin harfleriyle koyu olarak; madde aklamalar ise ak Kiril harfleriyle yazlmtr. Byk harfler sadece zel isimlerde kullanlmtr. Kelime anlamlarnn sras Arap rakamlar ile nokta koyularak, deyim, kelime grubu anlamlarnn sras ise parantez altnda Arap rakamlar ile verilmitir. rnein:

dalmak 1. / . 2.( / / ) / , . dalp kmak 1) (/ . . ) - . 2) (/ . . ) . 3) .

Kelime anlamlarnn sras en ok kullanma sahip esas anlamndan dier anlamlarna, srasyla mecaz (. ) ve argo () anlamlarna doru sralanmtr. Kelime anlamlarndan sonra o maddeyle ilgili kalplam kelime gruplar, deyimler, ataszleri alfabe srasna gre herhangi ayrt edici iaret koyulmakszn verilmitir.

Deyimler ve kalplam sabit kelime gruplarnn srasn belirtmede madde ba kelimeye getirilmi eklerin deil, ikinci kelimenin bandaki harflerin alfabetik sras dikkate alnmtr. Bylece deyimleri birka sra iinden arama meakkatinden da kanlmtr. rnein:

adam -a dnmek / . ~na gre . ~ iine kmak , . ~dan saymak ..

Madde ba kelimeler, madde iinde ~ iareti ile belirtilmitir. Bu iaret, madde iindeki rnekler, deyimler, sabit kelime gruplar ve ataszleri iinde de ayn ekilde kullanld. Kelimeye ek getirildii zaman meydana gelen herhangi bir ses deimesi (ses dmesi, yumuama v.s.) hadiselerinde, ~ iareti szn o deimi eklini yanstacak ekilde kullanld. rnein:

aklk,- fikrin ~ . crm,-rm ~ bakasnn stne atmak

. 2. eviri ksmndaki yakn e anlaml szler birbirinden virglle ayrld. ezici 1., , . 2., .

24

Aklama srasnda bir kelimeye bal e anlaml kelimeler arasna eitlik ( / ) iareti konuldu. rnein:

idareli 1. //. idar /. 3. E sesli kelimelerin her biri madde ba olarak alnmtr; kaynaklar ve

anlamlar farkl olan bu tr kelimeler Romen rakamlaryla birbirinden ayrlmtr. dolu I 1., . 2., , . 3., . dolu II . 4. ki veya eit yazm zelliine sahip olan kelimelerin en sk

kullanlanna aklama getirilmi; dierlerine ise . ( baknz) ksaltmasyla gnderme yaplmtr.

5. Ayn kkten gelen tam anlamda, ancak morfolojik yapsyla birbirinden

biraz farkl kelimeler ayn madde iinde madde ba olarak yan yana yer almtr. igdl, igdsel 1. , geiri, geirme 6. Eer madde ba kelime tek bana kullanlmayp, herhangi bir sabit kelime

grubunun veya birleik kelimenin terkibinde duruyorsa, onun sadece ilk kelimesi madde ba olarak alnp, iki nokta st ste ve ~ iareti koyulduktan sonra dier ksmna aklama getirilmitir. Tekrarl ikilemeler iin (~ ~) iareti konulmutur. ki, kelimeden oluan birleik kelimelerin bitiik yazlma durumlarnda ve etmek, olmak yardmc fiillerinin kelimeyle kaynam durumlarnda, bu tr kelimeler madde ba olarak verilmitir. Btn dier durumlarda ise birleik kelimeler birinci kelimeye bal olarak madde iinde yer almtr. rnein:

hatr: ~ hutur ~ ~ - - ( ).

ham : ~ ~ halanmak /. 7. Kelime ile ek arasnda meydana gelen btn ses deiiklikleri, okuyucuya

kolaylk salamak amacyla szlkte zel olarak gsterilmitir. Aada ayr maddeler hlinde belirtilen bu durumlar, madde bandan hemen sonra virgl ve tire koyularak deimi ek eklinde sunulmutur.

) Trkede sonu k, t, , p, f gibi sert nszler ile biten kelimelere nl ile balayan ekler eklendiinde, bazen bu seslerde yumuama (, d, c, b, v olarak) meydana gelir, bazen de gelmez. Szlkte bunun gibi durumlara aklk getirilmitir. rnein:

kabak,- 1.. , . i, -i 1., .... kat,-d

25

saat, -ti .... mikrop,-bu v.s. ) ki heceden oluup, ikinci hecesi dar nller (, i, u, ) ile biten Trke ve

Arapa kelimelere nl ile balayan ek getirildiinde, ayrca onlarn olmak, etmek yardmc fiilleri ile kaynam durumlarnda, kkte ses dmesi meydana gelir. rnein, sabr sabr sabretmek; atf atf atfetmek v.s. Byle durumlarda kkn ksalm ekli madde bandan sonra tire ile gsterilmi, yardmc fiillerle kaynam ekilleri ise zel madde olarak verilmitir.

kadir, - dri, kabz, - bz, ilim, -lmi, seyir, -yri, zikir, -kri, tr, -tr. zikretmek 1. , . 2. . ) Trkeye kk eklinde tek nsz olarak girmi, fakat nl ile balayan ek

aldnda orijinalindeki ift nszl eklini tekrar meydana getiren Arapa kelimelerdeki deiimler de Szlkte zel olarak gsterilmitir.

hak, -kk , his, -ssi, zan,-nn, ret, -ddi Bu kelimelerin etmek, olmak yardmc fiilleri ile kaynam ekilleri ise ayr

madde ba olarak alnmtr. zannetmek () //. reddetmek 1./ , ) Kelime iinde ve sonunda kaln nller bulunmasna ramen ek alnca

incelme meydana gelen yabanc kelimelerdeki ses deiikliklerine de husus olarak yer verilmitir.

alkol,-l, hayal,-li, istikbal,-li, shhat,-ti, saat,-ti .. d). 3. teklik ahs iyelik eki alm kelimelerin belirtme hli ekiyle ekimindeki

farkllklar da bu szlkte madde bandan sonra gsterilmitir. balpetei,-ni bart,-y bayi,-i 1. 8. Bir kelimenin Trke, Arapa veya Farsa varyantlar eit ekilde aktif

kullanm gryorsa, hepsine de madde ba olarak ayr - ayr aklamalar verilerek, birbirine .( karlatr) iareti ile gnderme yaplmtr.

edebiyat,-t 1. . . yazn, literatr..... kabiliyet,-ti , , , . . yetenek. 9. Krgzca aklamasna ekleme, tamamlama amacyla verilen eitli

aklamalar, esas metinden ayrt edilmek iin parantez iinde italik yaz ile ve gerekli ksaltmalar eliinde verilmitir.

a) Terimlerin hangi bilim dalna ait olduu belirli ksaltmalarla (. , . , . , . , . v.s.) verilmitir. Etimolojik aitlik btn kelimeler iin

26

netlik kazanm husus olmadndan hibir kelimeye etimoloji verilmemitir. b) evirinin yetersiz sanld btn durumlarda italik yazyla aklamalar

getirilmitir. kadavra , ( ). batman (2, 5 10 ). ) Krgz Trkesinde karl olmayan Trkiye Trkesine ait kelimeler

(zellikle yemek, yiyecek, giysi, gelenek-grenek adlar; edeb, mzik eserlerin adlar v.s.) Trkiye Trkesindeki adyla evrilmeden verilip, parantez iinde akland.

kadayf ( ; , )

Hanefi 1. ( )

) Zooloji, biyoloji terimlerinin uluslar aras Latince adlar da parantez iinde italik olarak gsterildi.

austos bcei,-ni . 1. , (Cicada plebeja)

arpa 1. . a (Hordeum vulgare) .... . d) Madde ba kelimelerin kullanm dereceleri, stil zellikleri gerekli

ksaltmalarla belirlendi. . ( konuma dilinde), . ( alay),

. ( azlara zg kelime), ( alk, hayrdua) v.s.

e) Madde ba kelimeler yaln hlde, tekil olarak alnmtr. Trkede yaygn olan Arapann kk deitiren oul ekli isimleri ayr madde olarak girip, hangi szn oulu olduu ayrca parantez iinde belirtilmitir.

inaat,-t (inann . .).. ekbir (ekber . .). 10. Deyimler, mmkn olduu kadar Krgzcadaki en yakn anlamdalar ile

aktarlmaya allmtr. Bunun mmkn olmad durumlarda ise evirisi verilmitir. Krgzca e anlamlsnn yeterince ak olmad durumlarda ise kelimesi kelimesine (. .) evirisiyle de elik edilmitir.

11. Ataszlerinin madde iine alnmasna husus olarak snrlama getirilmitir.

Trk ataszlerinden sadece iki dilin ortaklnn gstergesi olabilecek tpatp ayn veya ok yakn anlam tayan varyantlarna yer verilmitir. rnein:

armut aacndan uzak dmez . . bal tutan parman yalar . . ste/orbaya az yanan ayran fler de ier . c

.

27

12. Trkenin -mak/-mekle verilmi madde ba mastarlar, Krgzcaya duruma gre uu/-, -oo/-, -i, -mak, -may mastarlaryla aktarld. Krgz szl edebiyatnda ve dilinde geni kullanmda olan bu mastar trlerinin Szlkte youn ekilde kullanlmas, Krgz fiillerine esneklik, ok eitlilik, ksalk kazandrmak, ayn zamanda da onlar monotonluktan, durgunluktan kurtarmak, tabiatndaki iirselliine, ahenkliliine tekrar kavuturmak gibi Szlkn amalarna uygun olarak yapld.

13. Kelime trlerinin hemen hemen btn eitleri kk, bazlarnn ise gvde

ekilleri Szlke ayr madde ba olarak girdi. a) Sfatlarn kk ve pekitirme ifade eden (bembeyaz annak, yemyeil

, bsbtn ), eksiltme ifade eden ( mavimsi , sarmtrak , karaca ) tremelerine de ayr olarak yer verildi.

b) Saylardan; asl saylar 1den 10a kadar, onluk saylarn hepsi (on, yirmi, otuz... ), yz, bin, milyon, milyar, letirme saylar 1den 10a kadar ( birer , ikier,altiar) bamsz madde olarak girdii hlde, kesir ve tahminli saylar gerekli asl saylarn maddesi iinde yer ald.

c) Zamirlerin btn trlerinin kkleri, iaret ve ahs zamirlerinin ise kk deiime uram baz ekimli trleri (beni bana, sen sana, o onu, -ona, -onun v.s.) de madde ba olarak alnd.

) Trkenin btn balalar, edatlar da Szlkte ayr ayr yerlerini aldlar. d) nlemler (. .), taklid kelimeler ( . . ) iaretleri ile madde ba

olarak alnm ve mmkn olduu kadar Krgzca anlamdalar, olmazsa aklamalar italik harflerle verilmitir.

14. ok yaygn olan coraf ve tarih adlar, lke ve halklarn adlar Szlkn maddeleri srasnda byk harflerle yer ald.

Almanya Alman ezayir Arnavutluk in Yunan ngiltere Rus ..

28

KISALTMALAR

otomobil a. edebiyat alk a. anatomi . antropoloji argo a. arkeoloji a. mimarlk a. asker a. astronomi .. Milattan sonra ... Milattan nce . bala . biyoloji . biyokimya . botanik . corafi . jeoloji . geometri . gramer . denizcilik . dialektoloji din . diplomasi .. () vesaire .... ve baka bunun gibi . zooloji . baknz karg , beddua sitem sinema . bilgisayar .. oul ekli . ksaltmas . linguistik, dil bilimi . atasz . matematik . tp . meteoroloji . mekanik . rnein . mitoloji . mzik

29

. mslmanlk . konuma dili tehdit kaba dil . mecaz anlam . pedagoji . matbaaclk . nazm . psikoloji . karlatr , sanat . siyaset ticaret . sosyoloji .. harfi harfine spor resim nezaket tabiri .. nlem ticaret maka . tarih tiyatra . tekstil . teknik . teknoloji dilek .. taklid kelime . hukuk . farmokoloji . fizik . fizioloji . felsefe . maliye fotoraflk . futbol . kimya . satran . alay . ekonomi . . elektrik . eski kelime . sevgi szc

30

YARARLANILAN KAYNAKLAR

Aksoy, mer Asm. Ataszleri ve Deyimler Szl. Ankara; I. c. 1971; II. c.

1976. Anabritanika. Encyclopaedia Britanika ve Ana Yaynclk.c. 1-32. stanbul 1993-

1994. ada Trke-ngilizce Redhouse Szl. Redhouse Yaynevi, stanbul 1997. ngilizce-Trke/Trke-ngilizce Redhouse Yeni Szl Redhouse Yaynevi,

stanbul 1998. Karlatrmal Trk Leheleri Szl. Babakanlk Basmevi, Ankara 1992. Krgz Szl. Trk Dil Kurumu. Yay., I-II. Ankara 1994. Korkmaz, Zeynep: Gramer Terimleri Szl. Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara

1992. The Oxford Turkish-English Dictionary. Oxford at the Clardendon Press-ABC

Kitabevi A.., 1984 Trke-Rusa Szlk. / . 1977.. Trke Szlk. Trk Dil Kurumu Yaynlar, I.-II. c. 8. bask, Ankara 1988. Trke Szlk. Trk Dil KurumuYaynlar, I.-II. c. 9. bask, Ankara 1998. . / . , . , -

; , 1984. . /., .,

..-: , 2001. . ; , 1984. . ; , 1988. - . / . . . , 1965. ,. . ;

, 1976 . / . . . - ; , 1973. . / . . . . , 1957. . / . . . ; . . .

. ., 1986. . ;

.,1989. , . .- ; , 2002.

31

Y TRK ALFABES

Aa [] Bb [] Cc [] [] Dd [] Ee [] , Ff [] Gg [] [ ] - Hh [] I [] i [] Jj [] Kk [] Ll [] Mm [] Nn [] Oo [] [] Pp [] Rr [] Ss [] [] Tt [] Uu [] [] Vv [] Yy [] Zz []

32

KIRGIZ ALFABESI

Yazlmas Okunmas Trkedeki ifadesi [a] Aa [be] Bb [ve] Vv [ge] Gg [de] Dd [e] Ee [yo] - [ce] Cc [ze] Zz [i] i [iy] Yy [ka] Kk [el] Ll [em] Mm [en] Nn [eng] - [o] Oo [] [pe] Pp [er] Rr [es] Ss [te] Tt [u] Uu [] [ef] Ff [he] Hh [ts] - [a] [a] s [t] - [inceltme - [] I [kestirme - [e] Ee [yu] - [ya] -

33

A

A, 1. . 2. . . 3. , - : a! bu da ne byle! , ? ne gzel! , ! 4. - a canm, syle! , ! 5. , - , kardeim, bu senin yaptn dman da yapmaz! , , . 6. - birader, felek hi bize gler mi? , ? zavall, ne olacak hli? - -, ? 7. - ! fazla ileri gittin artk! , ! 8. sen sus! sustum a! ! () -, ! -a . , - ( ). dan zye kadar -, , .

AB (Avrupa Birlii` . ) E ( ).

ba 1. (/ . 2.( ) . 3. (- ) . ~ altndan denek gstermek - /. ~y yakmak . , - .

abac

. abajur 1. . 2. abal 1. -

. 2. . , . vur ~ya! ( ) ; .

abandone: ~ etmek () - . ~ olmak () .

abanmak 1. , , , . 2. , . 3. . () , . 4. () .

abanoz (). ~ gibi ( ). ~ kesilmek () .

abart , , .

abartl , , -.

abartlmak , . abartma , . abartmal , , -

. abazan 1. , .

2. , (). ABD (Amerika Birleik Devletleri`

. ). ( ).

abdest, -ti 1. , . 2. , . ~ almak . ~i bozulmak . ~inde namaznda , . ~in-den phesi olmamak - , .

abdesthane . abdestli , . abdestsiz , .

. aptes. abece 1. , . 2. A.

abece A

34

abes 1. . 2. , -, . 3. -. ~ kamak -, / . ~le uramak .

abhayat, -t 1. . 2. . , .

abi (aabey . ) , . abide , . abiye 1. , (). 2.

. abla 1. . 2.

. ablac . ablak , . ~ yzl

. ablalk,- , . ~ etmek

, .

ablatya ( 150, 4-10 ) .

abluka , . ~ya almak . ~y kaldrmak - . ~y yarmak - .

abo! . ! ! ( - . . ) .

abone 1. , ( ) -. 2. , 3. . , . ~yi kesmek . ~ olmak ( ) , , ( ) / . ~ creti 1) . 2) .

abonelik , . abonman 1. , ( ) -

. 2. - . 3. - - . ~ bileti / .

abra 1. , (). 2. , (, ). 3. . , -. 4. , (). 5. ().

absorban . absorbe , . ~ etmek

. absorpsiyon . , . abstrakt . . abstre. abstre (` -

). ~ say . .

absrd . abuk: ~ sabuk . 1. , -

, . 2. a, - (). ~ konumak , .

abullabut 1. . , , , . 2. ().

abur: ~ cubur 1. , (). 2., - (). 3.-, ().

abus , , , (, ).

acaba 1. , - ... ? ... ? ... ~ gelmeyecek mi? ? 2. . ? ?

acar 1. , . 2. , . 3. , , -. 4. . . eskisi olma-yann ~ olmaz . - .

acayip,-bi 1. , , -, , -, , -. ~ine gitmek , -, . 2. . . ~ ! ! ! ~ olmak .

acayip abes

35

acayiplemek , , - .

acayiplik,-i , , -, .

acele 1. , , , . 2. -, - - (). 3. -, - , . ~ ~ -. ~ye gelmek /. ~ye getirmek 1) - -, . 2) -/ . ~ ile . ~ ie eytan karr . . ~si yok .

aceleci , , , , .

acelesiz , , -.

Acem . 1. , . 2. -. 3. , . ~ hals . ~ klc gibi 1) . 2) . .

Acemce 1. . 2. (, ).

acem 1. , , , . 2. , , , - (). ben bu iin ~siyim / . ~ asker . 3. , -, . ~ aylak , , . ~ olan . () - .

acemice , - , -, , .

acemilik,-i , -, , , . ~ ekmek / . ~ etmek ( )

. acenta . acente. acentalk . acentelik. acente 1. . emlk ~si

-. 2. , , , . otomobil ~si . 3. , , , (). sigorta ~si - .

acentelik,-i , . seyahat ~i .

acep . 1. . caba. ! -! ne ~! !

ac 1. , (), -, (, ). 2. / (, ). 3. (.) ~ yitimi . , . 4. , , , , , , . ~s iine/yreine kt . ~ grm - . ~ ~ 1) . ~ ~ alad - . 2) -, . ~ gerek . ~ kahve . ~ son . ~ szler . ~ sylemek . ~ tatl -.

acbadem 1. . 2. , -, .

ackl 1. , , , / . 2..

ackmak , / .

acktrmak , .

aclamak 1. , , -, (). 2. -, (, ).

acl 1. , , (). 2. , , -, , . ~ gzler .

acl acayiplemek

36

aclk,- 1. , , (). 2. , , , .

acma 1. , , , , . 2. , , .

acmak 1. , , -. kolum acyor . 2. , , . genliine acdm . 3. , , (, . . ). 4. , , .

acmasz , , -, , , -.

acmaszca , , , , - .

acmaszlk, - , -, , .

acmtrak , , , .

acnacak , , , .

acndrmak , , -, , .

acnmak () , , , .

acsz 1. , . 2. , . 3. -, , -.

actmak 1. , . 2. , , , , .

acil 1. , , . 2. , , . ~ ihtiya . ~ ifalar dilemek . ~ tedbirler almak .

acilen , , , , , .

aciz,-czi 1. , , -

, . 2. -, , . 3. . , -, .

ciz 1. , , , . 2. , , , -. ~ kalmak . ~ kanaatimizce - . ~leri . (- ).

acun , . acur , , . acuze 1. . 2. .

, . acyo . , . acyocu ,

. a 1. , . 2. , ,

. 3. . 4. , -. 5. , , . ~ ana . ~ k -, -. ~ ay oynamaz . ( ). ~ brakmak () . ~ bila/ plak , , -. ~ gzl , , . ~ gzllk , , . ~ gzllk etmek , , . ~ kalmak 1) . 2) , . a gzl . ~ kurt gibi -. acndan lmek 1)- , . 2) . 3) / -. ~ susuz kalmak -, .

aacak 1. ( ) , (. , . . ) . 2. ( - ) . 3. ().

aalya . , . aar 1. . 2. , .

aar aclk

37

a 1. . . ~nn tepesi . 2. , , ac. bu ~dan .

ak 1. . ~ arazi . ~ ate ac. , - . ~ havada . 2. , , - ( ). 3. , , - (, ). ~ imza . 4. , , . ~ alnl , , . ~ seik , . ~ seik konumak , . 5. , (). ~ sar . 6. , , . ~ ba -. 7. , , -, (, -). ~ brakmak -. 8. , , , . ~ yer 1) / . 2) , . 9. , -. ~ deniz . 10. , , (). 11. , , , . ~ kmak . ~ kapamak . ~ta 1) , , . 2) , . 3) . 4) , , . ~ ~ -, , . ~tan aa . ~a almak . ~ artrma . ~ bono . . ~ bono vermek 1) - . 2) . ~a karmak 1) , , , . 2) -. ~a kmak 1) . 2) , . ~ kmak 1) (--) / . 2) ( -). ~ deniz . . ~ devre . . ~(ta) durmak , -

. ~ eksiltme . ~ elli , . ~ fikirli , , , . ~ hava tiyatrosu . ~ hava toplants . ~ hece . . ~ta kalmak - -. ~ kalp ameliyat . ~ kalpli , , . ~ kap , , . ~ kap brakmak . ~ kap politikas/ siyaseti . ~ konumak -. ~ kredi . . ~ maa . - . ~ oturum - . ~ oy . ~ oylama . ~ retim . ~ pazar . ~ sak 1) -, -. 2) , , (). ~ szl -, , (). ~ teekkr / -. ~ vermek 1) . 2) (-) , . ~a vurmak 1) , . 2) , . ~n yakalamak . ~ yara . ~ yer , . ~ yrekle , . ~ yrekli , , .

aka , , , -, .

akas , , .

akgz 1. , , , -. 2. , , -, .

akgz a

38

amak akgzlk

akgzlk,- , -, , . ~ etmek // / .

aklama 1. , , -. 2. , -. ~ yapmak/~da bulunmak , , .

aklamak 1. , . 2. , . 3. , .

aklayc , , -. ~ soru .

aklk 1. , , , . 2. , . 3. . . 4. , -. 5. . 6. , . 7. , (). 8. (, ). 9. , , , - . 10. , , .

aktan 1. , , -, . 2. . ~ aa , , . ~ gitmek (). ~ (para) kazanmak - .

alp: ~ salmak 1. , -. 2. - (). 3. - ().

alr: ~ kapanr -. al 1. . 2. (-

, , .) ~ bilanosu . ~ treni .

alma 1. , , . 2. . .

almak 1. (, ). 2. , , . 3. (, , ). 4. , . 5. -, , . 6. (, . . ). 7. , (, -

). penceresi denize ~ . 8. , , . onun almas lzm . 9. , (). 10. , , , (). denize ~ . 11. , (, ). 12. , , (). 13. ().

aler . asal , . ~

hz . . a , . ~ konumas

. ak 1. , , -

(). . perdah. 2. , ( ). 3. .

alk,- 1. , . 2. -, . 3. , -, . ~ ekmek , . ~tan gzleri kararmak/ dnmek -. ~ grevi -. ~tan iman gevremek , . ~tan nefesi kokmak . ~tan lmek , -. ~tan lmeyecek kadar -, -, -, .

ama 1. , . 2. , -. orman ~s -. 3. , , - . 4. , , ( ).

amak 1. . 2. , -. 3. , (). 4. , (-, ). 5. , . 6. , , , -. dkkan ~ . 7. -. ukur ~ . kuyu ~

39

adaletsiz amaz

. 8. , - , . 9. (). 10. , (-, / -). 11. , . boruyu ~ . kuyuyu ~ . 12. (, ). 13. (). telefon ~ . 14. , ( . .) televizyonu ~ . 15. , (-). 16. (. -). sava ~ . 17. -, . aalar at . at azn, yumdu gzn , , .

amaz , , -. ~a dmek , .

atrmak . ad I 1. , . 2. 3. ,

, . ~na . ~n azna almamak -. ~n almak . ~ anl-mak . ~n anmamak , . ~ batasca ( / ). ~ belirsiz - . ~ bile okunmamak -, , . ~ ekimi/ ~ ekme / . ~ ekmek / . ~ kmak - , . ~ ...a kmak .... . ~ obura kmak . ~ durumu . . ~ duyulmak , . ~ geen . ~ gibi bilmek . ~na glge/leke drmek . ~ karmak ( ) , . ~n

kirletmek/lekelemek , . ~ koymak . ~ ktye kmak . ~ olmak () . ~ san , - . ~ san olmayanlar - . ~na sunmak , . ~ takmak , ... . ~ stnde , . ~ var , . ~ vermek 1) . 2) , . ~n vermek .

ad II, -ddi , , . ~den efzun , , .

ada 1. . 2. . ~ tavan . (Oryc-tiolagus cuniculus).

adabmuaeret , - .

adack . adaay . (Salvia

officinalis) . adak , , . ~ adamak 1)

. 2) , ( ).

adakl 1. , . 2. ( ).

adale , . adaleli , . adalet 1. , , .

2. , . 3. . A~ Bakan . A~ Bakanl -. ~ datmak . A~ Divan . ~ten kamak . ~ ko-misyonu ( ) . ~e teslim etmek . ~e teslim ol-mak .

adaletli , . adaletsiz , .

40

adm adaletsizlik

adaletsizlik . adal (). adal 1. . . 2. . adam 1. , . 2. , -

. 3. , . 4. - . 5. , , . 6. , . 7. , . 8. -. din ~ . bilim ~ . 9. , . ~ alma-mak , , (, ). ~ bana . ~ boyu . ~ deilim! - / -! ~a dnmek/benzemek . ~ etmek 1) , . 2) () /. 3) , -, . ~ gibi 1) , , . 2) , -. ~na gre (, ) . ~ ktl/ yokluu -, . ~ olmak 1) , , - -. 2) , . ~ ldr-mek . ~dan sayma-mak , -. ~ sen de! ! ! ~ yerine koymamak .

adamak 1. , , . 2. .

adamakll , , . adamsendeci ,

, , , .

adap,-b 1. , - -, . 2. , -. ~a aykr - , , .

adaptasyon 1. , . 2. - .

adapte a. 1. , - (). 2. (.

). ~ etmek 1) , . 2) (. ). ~ olmak , , , .

adaptr . ada , . aday , . ~ aday -

. ~ gstermek . ~ olmak . ~ yoklamas .

adaylk,- , . ~n koymak .

dem I 1. .. ~ elmas . - . 2. , . ~ evld , .

adem I 1. , , . 2. , , .

demolu 1. . 2. , , .

adese 1. . 2. . 3. . adet 1. . 2. , . iki yz ~

. det 1. , . 2. . 3.

, . ~ karmak / , . ~ edinmek/etmek -. ~ grmek . ~ kesilmek , - . ~ olmak / . ~ zere -, . ~ yerini bulsun diye - , .

deta , , , - , ... . ~ karnm ackt . ~ kardeim gibiydi .

adl . . . zamir. adm 1. . 2. , -

(). 3. - (-). ~larn amak -

41

. ~ ~ -, . ~ ~ gezmek -/ - . ~ atmak 1) . 2) , , . ~ atmamak ( ) , , ( ) . ~n attrmamak -, , . ~ ba/banda/bana , , , . ~n denk almak/atmak , . ~ uydurmak , , .

admlamak 1. , . 2. .

ad 1. , , , -. 2. , , , - . 3. , . ~ ek . ~ gn , . ~ su ( ).

dil , , . adlemek 1. , -

2. , .

adlik , , , .

adisyon , , . adlandrlmak 1. , ,

. 2. , -.

adl , . adl , , . ~

hata . ~ karar . ~ tatil , / . ~ tp .

adliye 1. , . 2. . 3. . 4. .

adrenalin . adres . ~ defteri . ~

sahibi .

Adreatik . ~ Denizi - .

adsz 1. , / . 2. -, , , .

aerobik . aerodinamik,-i 1. . 2.

. aerosol, -l . AET (Avrupa Ekonomik Topluluu

.). ( - ).

af,-ff 1. . 2. . , -. 3. , - . 4. - . ~ dilemek -, . ~ kapsamna girmek / . ~na snmak -, . ~na uramak , .

afacan 1. , , . 2. , ().

afacanlk,- , , .

afakan , . fal : ~ ~ ~ tapal

, - . ~ ~ bakmak , .

afallamak, afallamak . - , , .

aferin 1. ! ! ( -, , . . ) 2. -. ~ almak , -, .

afet,-ti 1. , , , , , . 2.. . 3. () -.

afetzede , ().

afetzede admlamak

42

affedilmek , .

affetmek , . affedersiniz . ... -

, . ~, isminizi unuttum , .

fgan 1. /. 2. -/ / . ~ tazs / .

Afganca / . fganistan /. Afganl /. afili , . afi , , . ~te

kalmak . ~e etmek , , , .

afiyet,-ti -, , -. ~ olsun ( ). ~le yemek , . ~te olmak - /- . ~ eker olsun , ().

aforoz ( ) . ~ etmek 1) -. 2) -, .

afra: ~ tafra , -.

Afrika . ~ menekesi .

Afrikal . afsun , . ~lamak ,

. ~lu , .

aftos , . afur: ~ tafur . , -

, . afyon . afyonke /

.

afyonlamak 1. -. 2. , .

agora , . agrandisman (-

). agrandisr . agu . . ! (

). ~ bebek , . agulamak () -

. a 1. (. ). ~ atmak/

brakmak , , . ~na drmek , . 2. (. ). 3. , . demir yolu ~ . 4. , . ~ tabaka . ( ) .

aa 1. , ( ) Enver ~ . 2. , . 3. . ( -) .

aabey 1. , . 2. .

aabeylik,-i , . ~ etmek , .

aa,-c 1. . 2. /- 3. , . 4.. ~ kabuu . ~ kaplama . ~ kmr . ~ kurdu . ~ olmak , - . ~ oyma . ~ ya/taze iken eilir . , (. c . ). ~ ilei . ~ kakan . . ~ kavunu . ( ) . ~ minesi

aa affedilmek

43

( - , , Lantana).

aalandrmak , .

aal -, . aalk,- /-

(). aalk,- 1. , . 2.

. 3. , -, , .

aarmak , , . tan yeri ~ .

ada , ( ) . ~ yapmak .

adal 1. , . 2. . , (. ).

a , . ~ dilli , .

al 1. . 2. . - .

ar 1. (). 2. , (). 3. (). 4. . (, ). 5. -, (). 6. -. 7. (). 8. (). 9. (-). 10. (). 11. (). 12. (). 13. (). ~ adam -, (). ~ ~ -, . ~ aksak 1) , -. 2) . . ~dan almak ( ) , . ~ basmak 1) . 2) . . ~ ekmek , - . ~ ceza . ~ davranmak , . ~ gelmek 1) (-) . 2) / , . 3) .

~na gitmek , , . ~ hapis cezas (). ~ hastalk . ~ ihmal , . ~ i / . ~ ii , . ~ iitmek , . ~ duymak . ar iitmek. ~ kanl 1) 2) , . 3) . ~ kayp . ~ konumak . ~ ol! 1) ! 2) ! ! ~ para cezas . ~ sanayi . ~ siklet . ~ sz . ~ top -, -, . ~ uyku / . ~ yaral . ~ ayak - ( ). ~ bal , , , .

arlamak , , . arlamak , . arlk 1. , . 2. , -

. 3. , . 4. . 5. . 6. , , . 7. , . 8. , . ~ basmak/ kmek 1) , . 2) . ~n koymak / . ~ merkezi . 1) . 2) . ( ) . ~ olmak . ~n ortaya koymak , . ~ vermek .

arlkl , . arsamak 1. () , -

. 2. ( ) -, . 3. -, .

arak 1. /. 2. .

arak aalandrmak

44

at ( ). ~ yakmak .

az,-z 1. . 2. , - . 3. -. 4. . 5. (. ). 6. -. 7. , . 8. - . 9. , . 10. , -. ~dan . ~yla . ~ n ap gzn yummak / . ~ ak 1) (). 2) (). ~ (~ bir kar) ak kalmak , . ~n amak 1) . 2) . 3) . , -. ~n amamak , . ~n atrmamak , . ~ ~a . ~ ~a dolu , -. ~ ~a vermek . ~dan ~a . ~dan ~a yaylmak , . ~a alnmaz . ~a alnmayacak . ~ alkanl , . ~a alma-mak , . ~n aramak , -. ~ armonikas . -. ~na atmak . ~ndaki baklay karmak , . ~na bakmak () . ~ndan bal akmak . ~n bak amamak . ~na bir parmak bal almak , , . ~na bir ey/p koymamak , . ~n bozmak , . ~ bozuk -, . ~n burnunu

datmak - -. ~ burnu yerinde , -, . ~nda bymek , - . ~ndan kan sz kula duymamak/iitmemek , . ~ndan kmak . ~n datmak . ~ dala/dalamas , . ~ deitirmek , - . ~ dili yok -, , -. ~ndan bir kelime lf/sz/ lakrd kmak . ~ dolusu kfr , . ~ndan dklmek ; . ~ drt olmak , . ~a dmek . ~ndan drmemek . ~na geldii gibi . ~na geleni sy-lemek . ~nda gevelemek , - . ~ndan girip bur-nundan kmak - -, , . ~n havaya/poyraza amak / , . ~n hayra a! / ! ~n slat-mak , , , . ~nn iine bakmak , . ~yla ku tutmak . ~ndan karmak / . ~na kadar , , -. ~ kalabal , . ~ kalabal etmek , -, . ~ kalabal-na getirmek

az at

45

/ . ~ kalabalk , , , . ~n kapamak 1) . 2) . ~ndan kapmak/ almak , . ~ kavgas , , . ~ kokmas . ~ kokusu 1) . 2) / . ~nn kokusunu ek-mek () /- . ~na koymamak - /. ~ kprmek (. ). ~ kulaklarnda - , . ~ kulakla-rna varmak , -. ~yla ku tutsa da... ... . ~ndan lf almak , . ~na layk , . ~ndan lokmasn almak . ~nn payn almak , . ~nn payn/lsn vermek . ~ pek , . ~ pis -, . ~na salk ! ! ~na sakz ol-mak , . ~na saym ! ! ~ sk , . ~n sk tutmak . ~ sulanmak , , . ~nn suyu akmak 1) . 2) . , , . ~na srmemek . ~ st kokmak . ~ akas , . ~n aprdatmak -. ~ tad (- -) , , . ~ tadyla / ,

. ~nn tadn almak ( ) -- . ~nn tadn bilmek 1) . 2) . ~nn tadn boz-mak/karmak () -, /-. ~ teneke/tenekeyle kapl - (. . -). ~n topla! ! ! ~ torba deil ki bzesin . ~n tutmak -, , . ~na tkrmek , . ~ var dili yok 1) , , , . 2) , () . ~ varmamak , . ~na verilmesini beklemek/istemek - , . ~na vur, lokmasn al () , ( ). ~na yakmamak (, . .) . ~ yanmak , . ~ yakmak . ~ndan yel/yeller alsn! ! ~n yrtarm / - (). ~n yoklamak / . ~ birlii / . ~ birlii etmek , .

az II . azlk,- 1. . 2. (-

). 3. . 4. - . 5. -. 6. (. ). 7. ( ) .

azlk az

46

alamak 1. . 2. , . 3. , -. 4. , - (. ).

alaya: ~ ~ -. ~s gelmek .

alamakl , . ~ olmak .

alamsamak , . alamak 1. . 2. -

, . alat . alatmak . ar 1. , , . 2. -

, . 3. . ~ kesici . ~s tutmak . ~ vermek .

arl , . armak , , -

. arsz 1. . . 2. .

-, , . artmak , ,

. Austos . ~ bcei . 1) ,

(Cicada plebeja). 2) , ().

ah ! ! ! ! ~ almak () . ~ ekmek , , . ~ kmak () -, . ~ etmek 1) , . 2) . ~ tutmak/yerde kalmamak - , .

aha . , . ahali , , , .

yerli ~ . ahbap,-b 1. , . 2. -

. ~ olmak / .

ahbaplk,- , . ~a dkmek

. ~ etmek , .

ah .a. ahba .aba. ahlk .alk. ahdetmek 1. /

. 2. , . ahenk,-gi 1. , -

, , , -. 2. . , -. 3. , . 4. . 5. . 6. . 7. .

ahenkli 1. -, , -, . 2. .

ahenksiz 1. , -, -. 2. .

aheste , . ~ ~ -, -.

hm : ~ ahm , , . ~ ahm bir ey deil .

ahr , , . ~a evirmek , -, . ~ gibi , , .

ahir 1. , , . 2. -, . ~ zaman peygam-beri , .

ahiret . ahiret. ahit 1. , , . 2. . 3.

. , . ahize 1. , , . 2.

- .

ahkm , , , . ~ kesmek - .

ahlk,-k 1. -, -. 2. , . 3. , . 4. , , . ~a aykr - - /. ~ bili-mi - , . ~n

ahlk alamak

47

bozmak - , . ~ bozuk - . ~ d - .

ahlk 1. /-- . 2. -.

ahlk 1. , - - . 2. - - .

ahlkl , - -, , .

ahlksz , - , , .

ahlkszlk , , .

ahlamak -, --.

ahlat . ahmak , , , .

~ slatan .

ahmaklk,- , , , , -.

ahret,-ti . ~i boylamak . ~ . suali , .

ahretlik, -i 1. .2. . ahap,-b , ,

. ahtapot,-tu 1. , . 2. -

. 3. , . ~ gibi 1) , . 2) ().

ahu 1. , . 2. . , . ~ gibi , . ~ gzl , .

ahududu 1. . () (Rubus idacus). 2. .

ahval 1. , , , .

2. , . 3. -, .

aidat 1. . 2. - -.

AIDS . aile 1. -, -. 2. ,

. 3. , . ~ czdan - /-. ~ doktoru - . ~ plnlamas - . ~ reisi , .

ailece - , . ailev - . ait , , ,

, , . ~ olmak .

ajan 1. , , . 2. , , .

ajanda , -, .

ajans 1. . Anadolu ~s () . 2. -, .

ajur , . ajurlu , ,

. ak, -k 1. . ~ salar . 2. ,

, . ~ yzle , . 3. . gzne ~ dt . 4. , (). 5. -, , . ~ ake kara gn iindir . . ~ rap . ~m derken bokum demek ( ). ~ d-mek . sana ~ dmek - . ~la karay semek - . ~ pak . ~ sal .

akabinde , , .

akademi 1. . 2. . 3. , .

akademi ahlk

48

akademik . akademisyen . kan: ~ yldz ,

. akar I 1. a, . ~ su . ~

su pislik tutmaz . (. . ).

akar II 1. . 2. , .

akar III , . akarca 1. . .

2.. . 3. . akaret,-ti

(/ ) . akarsu 1. . 2.

.

akaryakt (, -, ) .

akasya . akbaba 1. . 2. . -

. akcier . ~ zar

, . aka I , . ~ paka

. ka II . ake. ke 1. . 2.

. Akdeniz . . akdetmek 1. (, -

, , . . ) . 2. - (, . . ).

kbet, -ti 1. ( ) , , , . savan ~i . 2. -, . ~, bir gn aile-sine dnecek . 3. , . ~ine uramak .

kc 1. , . 2. - / . 3.

(, ). akclk 1. , . 2. -

, (). 3. ().

akl, -kl 1. , , . 2. , . ad ~mda kalmad -. 3. , . bu ~ size kim verdi? ? 4. , . ~mn ucun-dan bile gemez . ~lanmak , , . ~ almak , . ~n almak -, / , -. ~ almamak , , . ~ almamak , . ~ almaz , / , . ~ almaz olay . ~ banda 1) , , . 2) , , . ~n bana almak/toplamak/ devirmek - , , , . ~n bandan almak , , . ~ bandan bir kar yukar/yukarda , . ~ bana gelmek 1) -, . 2) , . ~ bandan gitmek (-, ) -, , -. ~ banda olmamak - , . ~ bokuna karmak (-) / . ~n bozmak ( ) , . ~n elmek 1) ( ) . 2) , , . ~dan -karmak , . ~ kmak . ~ndan kmak - . ~ndan kmamak

akl akademik

49

. ~ dalmak , -, . ~ danmak , , . ~ doktoru . ~n dur-durmak / . ~lara durgunluk vermek/ ~ durmak , (-/ ). ~ erdi-rememek / , . ~ ermek 1) -, . 2) . ~ ermemek . akl erdirememek. ~na eseni yapmak -. ~na esmek . ~ etmek , , - . ~ evvel , . ~ fikir -, -. ~ fikri yemekte - -. ~ndan geirmek , , . ~ndan gemek , , . ~na geleni sylemek / . ~na geleni yapmak . aklna eseni yapmak. ~a gelmedik , . ~na gelmek , . ~na getirmek 1) -, . 2) , .

aklc 1. /. 2...

aklclk,- ., . . akllanma / . kllanmak / , . akll 1. , (). 2. -

, (, ..). ~ geinmek , -. ~ olmak / . ~ uslu -, -, .

akllca , , . ~ konu-mak / .

aklllk,- . ~ etmek - .

klsz , , / . ~ ban cezasn ayak eker .

. aklszlk,- . akm 1. , . 2. . a, .

. cereyan. 3. . a, -, (. , ).

akmc . akmler . , . akn 1. , . 2. , .

kularn ~ .3., . ~ ~ gemek/gelmek / .

aknc 1. , . 2. . .

aknt 1., , . musluun ~s .2. ( ). 3. -, . 4. .~ya krek ekmek -. ~ya kaplmak 1) .2) . , , .

ak 1. , . 2. , .3. , .

akkan ..seyyal. akkanlamak , . akkanlk,- . akmaz . , . aktmak 1. . 2. (). 3.

( ).

aktmal (. ). akide I 1. , . 2. -

, . ~si bozuk -, .

akide II ( ~ ekeri) . akik,-i . . akis,-ksi 1. , . 2. -

, . 3. . , -. c. tepki. 4.. . 5., . ~ini sylemek .

akit,-kdi 1., , . 2.- .

kit,-di , - ( ).

kit aklc

50

akkor (~ kmr) . aklama (, ). aklamak 1. , . 2. .

(,). 3.. , .

aklanmak 1., . 2.. , .

aklamak , . aklen /. akl , , . ~ karal -

, . ~ evvel . -, , ~ sra / , .

aklk,- 1. . 2. . 3.. , , , -.

klnca . aklselim - . akl /. alkiye 1. . .2. -

(). akma 1. , . 2. , -

. akmak,-ar 1., ,

(/ ). sular ~ 1) . 2) . 2. (/) -, . dam akyor . 3. -, . 4. , (, ). 4. , (). 5. /- (). 6. , (). 7. . akmasa da damlar . akacak kan damarda durmaz . akan sular durmak , . kan su kir tutmaz . .

akordeon 1.. 2. , ().

akordeoncu . akort,-du .1. . 2. . akortu . , .

akortlamak . , . akortlu . , . akortsuz 1., .

2.. - , -. akpak , . akraba (karib ..) 1., -

, . uzak ~ . yakn ~ . 2. / , . ~ diller . ~ halklar . 3. . , .

akrabalk,- , , .

kran , , ,. akranlk,- , . akreditif . . akrep,-bi 1. . (Scorpio). 2. -

. ~ gibi ().

Akrep,-bi . ( - ).

krobasi . krobat . kromatik . . kromatopsi . . akropol,-l . akrosti . . aksak,- 1., . 2. . ,

(; / -). 3. . . 4.. , , ().

ksakal , , . aksaklk,- , . ksamak 1. , .2.. -

, , (). aksan 1. . 2. .. aksatma 1. . 2. ,

( ). ksatmak 1. , . 2..

, ( ).

kse . , . kseptans (

). ksesuar .

ksesuar akkor

51

ksetmek 1. (). 2. (). 3.. , . olay basna aksetti .

aksrk,- . ksrkl -. ~ tks-

rkl , - . ksrmak . ksi 1. , , .~ cevap -

. ~ini sylemek - . 2. , .~ zamana rastlamak . ~ ~ , -. ~ hlde/takdirde , . ~ eytan .. !

ksilemek , , .

aksilik,-i 1. , , .~ k-mak / 2. -, . ~ etmek/ karmak , .

ksine . ksiyom . ksiyon 1. , . 2. . ,

, . 3. . .4. , .

ksu . / (). ksungur . kam 1. , , . iyi

~lar! ! 2. , . 3. (). ~dan , . ~ ~ , . ~a doru , . ~ ezan . ~a kadar . ~dan kalm ().~ ka-ranl -, . A~ Yldz .

kamc 1. - .2. - .

akamclk,- .

kamki , . kamlamak 1. , -

. 2. . 3.() .

kamlar 1.. 2. -.

kn 1.. , . 2. .

ktarc 1. . 2. .

ktarma 1. , . 2. - . stanbuldan ~ yapa-cakmz . 3. , (). 4. . .

ktarmac 1.. 2. / - .

ktarmak 1. , . 2. / . 3. / (. ). 4. ( ). 5. , -. 6. , ().

ktarmal (). ktarmasz , . ktif 1. , , .

2., . 3. -, , .

ktiflemek , , / .

aktiflik,-i , , , .

ktinyum . . aktivite -, . ktivizm . , aktr 1., . 2.. ,

, . aktrlk- 1.. 2.. -

, . ktris . ktalite 1. . 2.

. ktalizm 1. . . 2..

. ktel . kur , , (). kustik 1.. salonun ~i muhte-

kustik ksetmek

52

emdi . 2..

akuzatif . . k (akmltr .) -

. kmltr . kpunktr . ,

. kvarel . kvaryum . kyuvar . ,

. al I 1. , . 2.

. ~ bayrak .3. (). 4. ( ). 5.( ~ kars) .~ basmak . ~ gmlek gizlenemez . . ~ ~ moru mor .

al II , , . la 1..~ tav . 2.. -

, (). 3. - .

l , ,. ne ~! !

alabacak,- / (). alabalk,- . ,

(Trutta faris). alabanda 1.. . 2.

, . ~ etmek . ~ vermek , . ~ yemek / .

labildiine 1., , . 2., .

labora 1., . 2. ().~ olmak 1) , ( , ..). 2) . - .

laca 1. -. 2. - - .3. (). 4. (/ -). 5. , , . hayvan ~s dnda, insan ~s iinde

. , . ~ bulaca -. ~ karanlk , .

alacak,- 1. . 2. . ~ olmak . ~n olsun! 1) ! 2) ( ). ~na ahin, vereceine karga , . ~ verecek -.

lacakarga . (Corous frugilegus).

lacakl 1. . 2. . lacalamak - . lacanlamak 1. - . 2.

(). 3. , ().

lacal -, -. ~ bulacal -.

alak,- . . lafranga 1. (.)

(alaturka ). 2. - / ().

alageyik,-i . (Dama dama). alka 1. , , . 2. -

, . ~ ekmek -, . ~y kesmek . ne ~s var? ?

alkadar , . ~ etmek , . ~ olmak , .

lkalanmak , . lkal 1. , -

. 2. , . alakarga .1. (Garrulus

glandarius). 2.c. alkasz 1., , -

. 2. , . alkok (). alalamak - /- ,

-, . almet 1., , . 2. ,

, . alan 1., , , . 2.

alan akuzatif

53

(). 3.. . mkna-ts ~ . yer ekimi ~ . 4. . 5.. , . eitim ~ . sanat ~ .

alrm / . ~ almak . ~a gemek , .

alam . . alaten . . alaturka 1. , -

, (alafran-ga ). 2. / ().

alavere 1. . 2.. . 3.. , -. 4. , . ~ dala-vereye evirmek - -, .

alavereci , . alay I 1. , , . 2.-

, .3.. . topu ~ . 4. . ~mz sorguya ektiler - . 5. , . ~ ~ - , . bir ~ .

alay II , ,, . ~a almak/ ~etmek/gemek , . ~a bozmak - . (bir iin) ~nda olmak ( ) , .

alayc 1., . 2. -, . ~ ~ -, , . ~ ~ bakmak .

alayl , . ~ ~ , , , .

alaz , , . ~ ~ yanyor .

alazlamak .

alazlanmak 1. . 2. () .

albast , () , .

albatan . albeni , ,

. albino, albinos . albm . albmin . , . , . alak 1. , . ~ boylu

. 2. . , -, , . ~ basn - . ~ gnll -, , . ~ gnl-llk , , . ~ herif -, . ~ ses .

alaka 1. ( ). 2. . , .

alaklk , , -. ~ etmek / -/ .

alalma 1. , , . 2. . , . 3. , , .

alalmak , , -.

alaltmak , , , .

al 1. . 2. . ~ya almak .

allamak . all 1. . 2. ,

. alda/aldang ,

.

aldanmak , . aldatc 1. , . 2. -

, , , . aldatlmak 1. , .

2. ( ).

aldatlmak alrm

54

aldatmaca , , -, , . ~ yok 1) -, --. 2) .

aldatmak 1. , , , . 2. () . 3. / .

aldr , . ~ etmemek , , -. ~sz , -.

aldrmak 1. . 2. . 3. . 4. , . 5. , .

aldrmaz ( ) , / , , .

aldrmazlk , -, , . ~tan gelmek -, / .

aldrtmak . alegori . alegorik . alelcele -, -,

, . alelde 1. , .

2., , -.

lem I 1. . 2. , . 3. , . sanatlar ~i - . 4. , , . hayvanlar ~i . 5. , . evlilik ~i - . 6. , . ~in gzyle bakmak -/ . 7. . , . 8. , . babas bir ~ . ~ -, , . ~in az torba deil ki bzesin . ~i var m? ? ?

? ~ yapmak - .

alem II 1. , . 2. . 3. . 4. . .

alenen , , , .

alen , , -- .

alerji . alerjik 1. , -

. 2. ( ) - .

alet,-ti 1. ,. 2. , -. 3. , . 4. - . ~ edevat -, . ~ etmek () . ~ olmak (-) .

alev 1. , . 2. , , . 3. . 4. . ~ al-mak 1) , , . 2) . -, . 3) , , .

Alev , .

levlik . alevlendirmek 1. , -

. 2. . alevlenmek 1. , .

2.. , . sava alevlen-di . 3. , , .

alevli 1. , , -. 2. , - . ~ cisimler - . 3. . -, (, , ).

aleyh , . ~ine bulunmak , . ~ine dnmek -

aleyh aldatmaca

55

, . ~inde ko-numak , , . ~inde oy kul-lanmak .

aleyhtar , , . aleyhtarlk , ,

, . aleykmselm (aleykm ,

selm , , ) - .

alfabe 1. . 2. . 3. .

alfabetik . alg . . alg I 1. , . 2. . 3. -

, . alg II ., . ,

, , , . alglamak , , ,

. algoritma . . alc 1. , . 2. -

. 3. . 4. . . 5. -. ~ gzyle bakmak / , - . ~ klna girmek . ~ verici .

al,-c . 1. () (ra-taegus azarolus). 2. ()(Sorbus aucuparia).

alk 1. , , . ~ ~ -, , . ~ ~ bakmak / , .

alkonulmak , -.

alkoymak 1. , - , ( ) / . 2. , / . yemeiniz-den alkoydum - . 3. / /

. bu kaseti ocuklar iin al-koyduk . 4. , , . sizi uzun yolculuktan al-koymu .

alm 1. . 2. . 3. -, , -. ~ satm -, -.

alml , , .

aln,-ln 1. , . 2. , , , . 3. , (). ~nda , -/ (). ~nn ak ile , . ~ damar atlamak , - . ~ damar atlam , . ~ teri . ~ teri dkmek , . ~ teriyle kazanmak . ~nda/~na yazl-m olmak / , , .

alnd , . ~l (- ) .

alngan 1. . 2. , .

alnmak 1. ( ). 2. -, , . stne ~ , , .

alnt 1. , , . 2.. . ~ yapmak , .

alntlamak , , .

alnyazs , , .

al , . ~ fiyat . ~ veri . alveri.

alk 1. , ,

alk aleyhtar

56

. 2. , . allmak , ,

. allm , ,

, , . alkanlk 1. (),

. 2. ( ) , .

alk , . alkn , , . almak 1. , / . 2.

, . tt-ne ~ . 3. , , ( ).

altrmak 1. , , -. 2. . 3. -, , .

alveri 1. . 2. -, . ~e kmak . ~ etmek 1) . 2) . 3) -/ . fikir ~inde bulunmak . ~i kes-mek . ~i olma-mak .

li , , . ~ ktisat Meclisi .

licenap . , -, .

lim , . alimallah ! !

( ).

alize 1. . 2. ( -) .

alkali . . alkalik . . alkm . / ,

-. alk , . ~ top-

lamak -. ~ tufan -. ~ tutmak , , .

alk , . alklamak , , . alkol,-l 1. . 2. , -

. ~ almak . ~ mua-yenesi , .

alkolik 1. , . 2. (). 3. -, , .

alkolizm , , -.

alkoll 1. . 2. -.

alkolsz , . Allah 1. , , , -

, . 2. ~m! ! ( ) . ~tan , . ~ acsn! ! ~ akl fikir versin! - ! ~ ~! 1) . ( - ) -. 2) . ~ akna! ! ! ~ akna yapma! ! ~ balasn! -! ~ bels , . ~ beln versin/verme-sin! ! ~ be-terinden esirgesin/saklasn! ! ~ bilir , . ~a bin kr () . ~ bir yastkta kocatsn! ! (. . ! ( ). ~ndan bulsun! ! ~ byktr . ~ canm alayd! ! ~ canm alsn! ! ! (). ~ cezan versin/ vermesin . -. ~ cezas . ~a

Allah allmak

57

emanet etmek , . ~a emanet olun! ! ~n emri, Peygamberin kavliyle , ( ). ~ esirgesin/ saklasn! ! ~ gecinden versin! ! ~ gster-mesin . . ~n gn . ~a havale etmek -. ~n hikmeti -/. ~a smarladk (-) ! ! ( ). ~ iin . ~ isterse / . ~n iine bak! ! ~ iyiliini versin! ! ~ izniyle /- . ~ kabul etsin - ! ~a kalmak . ~ kavutursun! ! ( ). ~ kazadan, beldan korusun/esirgesin/saklasn! -! ~ kerim! ! ~tan kork! ! -! ~tan korkmaz -. ~ korusun! ! ~ layn/mstahakkn versin! ! ~ ne muradn varsa versin! - /! ~ ne verdiyse . ~ mrler versin! ! ! ~ rahatlk versin! ! ! ~ rahmet eylesin! ! ( ). ~n rahmetine kavumak , . ~ raz olsun! ! ~ rzas iin 1) . 2)

, - . ~ sabr versin! / ! ~ senden raz olsun! ! ~/~n seversen . ~a kr! ! ~tan umut kesilmez! ! ~ var . ~ vere de ... . ~ vergisi 1) -, . 2) -, (, ). ~ vermesin! ! ~ versin! ! ~ yaps /. ~ yardmcn olsun! ! ~ yazd ise bozsun! (. . ). ~ yr ya kulum demi , . ~ ziyade etsin ! - !

allahlk 1. (). 2. . , , .

allahsz 1. , , , , . 2. , .

allahszlk , , .

allahuekber . allak: ~bullak 1. -, --

, -. ~ etmek 1) - , - . 2) . , . ~ bullak olmak 1) - , . 2) , , .

llamak: ~ pullamak , -.

allem : ~ etmek kallem etmek , (- ).

all 1. , . 2. . ~ pullu -

all Allah

58

. allk,- 1. , . 2.

, . 3. -.

alma ( - ) , .

almak 1. ( ) . aylk ~ . mahsul ~ - . lsn ~ . 2. . araba ~ - . 3. , . haber ~ . izin ~ . t ~ . 4. . bu sz akaya ~ . mi-safir ~ . 5. , . ameliyatla ~ . ur ~ . 6. , . bu uval yz kilo alr . 7. , . 8. , (-). 9. , . stne bir ey ~ . 10. , . boyundan ~ . 11. . teyzesinin kzn ald . 12. , -. sel ~ . 13. , . halecan ~ - . 14. . ceza ~ . 15. , . da ban duman alm . 16. -. toz ~ . 17. -. du ~ . 18. (, ) . 19. . bir yudum aldm . 20. . gemi su alyor . 21. () . bir saatte 60 km yol alr 60 . 22. . param almlar - . 23. - . iten ~

. al(nz) ! al sana bir mesele! , ! al benden de o kadar . 1) . 2) - . al birini vur tekine . . al glm ver glm! 1) - -. 2) , . alan raz, satan raz , . l sana! ! l takke, ver klah 1)- , . 2) -, - . alp ve-recei olmamak 1) . 2) - . alp verememek -, , . ald yrd . -, , , . ald aptes r-ktt kurbaaya dememek - - (. . ). alr almaz .

almamazlk . ~ etmek , .

Alman 1. . 2. -. ~ usul .

almanak . Almanca 1. , .

2.. almangm , ,

, .

Almanya . almak -, -. alo ( ). Alp : ~ Dalar . alt, -t 1. , , . 2. ,

. ~ kat . 3., . bahenin ~ kesi - . 4. -

alt allk

59

, . ~ snf , . 5. . sz ~nda kalmak , . ~nda kalmamak - -. ~ndan apanolu kmak . ~ ene . . ~ deri . , . ~ geidi .~ndan girip, stnden kmak / . ~ndan kalkamamak - . ~ndan kalk-mak -. ~n izmek , - . ~n slatmak - -. ~ kaval, st ihane ( ) -. ~ndan ne kacak bilinmez . ~n stne getirmek 1) ( ) . 2) ( ) - . ~ta kalann can ksn . ~ta kalmak . ~ta yok, stte yok , . ~tan almak . ~tan ~a , . ~ ulam , . ~ yan kmaz sokak , - ( ). ~ yap . 1) , . 2) -. ~ ya olmak - . ~ yaz , .

altbilin . , . . bilinalt.

altene . .

alternatif 1. , , . 2. . .

alternatr . .

altgeit . alt . ~ kere iki on iki eder

. ~ kar beberuhi , . (birini) ~ okka etmek - .

altgen , . altn 1. . ~ saat . 2. -

. 3. . (-), , ( ). ~ adn bakr etmek , , . ~ babas , . ~ bilezik () . ~ kesei . ~ leene kan kusmak , . ~ yl dnm . ~ yumurtlayan tavuk 1) , -, . 2) . , .

altnc . altz , (

) . ltl : ~ stl -, . ~

stl oturmak - ( ) .

altlk 1. , . 2. , ().

altm . altmnc . altmlk 1. () -

. 2. . alto . 1. ( ),

. 2. . altun , -

. altst,-t -, -. ~

etmek ( yapmak) - , . ~ olmak , , .

alminyum 1. . 2. -

alminyum altbilin

60

. alvyon ,

. alyans . alyuvar . . am . m (mm) 1. , . reyi ~

, . 2. , , .

ama 1. ( . ) . yakn dostum, ~ gvensiz , . 2. - , , . ~ ne malm-dur? ? ~ g i! ! ~ yaptn! - ! gzel, ~ gzel kadn! ! sen de gel, ~ gel! c , ! ~s var , ... ~s mamas yok! - !

m . ama 1. . ~ edinmek -

. ~ gtmek . ~na ulamak . 2. . askeri ~ , .

amalamak 1. . 2. , .

amade , . aman 1. . . (,

). ~ ~ dklmesin! , , ! 2. (-, , , ) ~ Allahm! , ! ~ yle demeyin! , ! ~ brak beni! ! 3. ( ) ~ ocua iyi bakn! c, ! 4. , , . ~a binmek - , -. ~ ralk vermemek -. ~ bulmak , -

. ~ dilemek , . ~a getirmek . ~ kesilmek -. ~ vermek , . ~ vermemek 1) , . 2) -. ~ zaman , , . ~ zaman bilmemek/din-lememek /-/ . ~ zaman yok , . ~ diyene kl kalkmaz ~a kl olmaz . .

amann ! ! amansz 1. , , -

. 2. , . ~ hastalk .

amatr . amatrlk . amazon 1. . 2.

. ambalaj 1. , , . 2. (

) , , -. ~ kd , . ~ yapmak , , .

ambalajlamak , , , .

ambale: ~ etmek 1. () , . 2. (-) , . ~ olmak 1) - . 2) () .

ambar 1. , . 2. . 3. (-) . 4. , -. 5. , - . 6. . .

ambarc 1. . 2. -.

ambargo . ~yu kaldrmak - . ~ koymak .

ambargo alvyon

61

amber 1. . 2. - .

amblem . ambriyon . , . amca 1. ( -

). 2. -. ~ oullar - . ~ kz .

amcalk . ~ etmek - .

amcazade . amel 1.() , , .

sz ~ine uymaz . 2. , . 3. .

amele . ameliyat 1. (). 2.

. , . ~ etmek - . ~ masas . ~ olmak .

ameliyathane . amenna ( , , -

) , , . ~, ancak uras da var , ... .

Amerika 1. (, ). 2. . ~ armudu .

Amerikal . Amerikan 1.. 2.

/. ~ yazar - . ~ bar , /.

merikan , .

Amerikanca -.

amfi (. ). amfibi 1. ,

- (). 2. ().

amfiteatr 1. . 2. ,

. amfor . amfora. amfora , . amigo -

. amigoluk , . mil 1. , , . 2.

, . ~ bizzat . amin . . mip . (Amoebina). mir 1. , , . 2.

, . amiral,-li . ikinci ~ -

. mirane , , -

, (). ~ bir eda - . ~ tavr .

mirlik 1. , (-). 2. (- ). emniyet ~i - . ~ etmek .

amiyane 1. , . 2. - , . 3. - , .

amma . ama. amme 1. . ~ efkr -

. ~ hizmet (-) . 2. , . ~nin malmu .

amonyak 1. . . 2. .

amorti 1. -. 2. . ~ etmek .

amortisr .. amper . . amplifikatr . , . ampl,-l 1. . 2. .

. amut,-du 1. . , -

. ~a kalkmak - . 2. , .

amut amber

62

amyant, -t . an , , . ~nda ,

/, . bir ~da . bir ~ evvel , . bir ~ iin ..., . bir ~ seni aramay dndm . her ~ , .

ana 1. , . 2. -. 3. . Meryem Ana . 4. -. 5. , . ~ cadde . 6. . , . ~ para (, -) ~m! ! ( ) dur, anam, sam dzelteyim , , - . ~s alamak . ~sn alatmak (-) , . ~ avrat dmdz gitmek - -. ~ baba -. ~ baba bir , . ~ baba eline bakmak - -. ~ baba gn 1) . 2) , . ~ bir, baba ayr , . ~ damar . . ~ danas . -, -. ~ defter - . ~ dil . ~dan doma 1) , . 2) , (, ). ~sndan doduuna piman 1) , . 2) . ~sndan doduuna piman etmek , , . ~dan (yeni) domua dnmek -, . ~sndan emdii st burnundan (fitil fitil) gelmek .

~ fikir , . ~snn gz , , . ~ hat . ~ kz . ~snn kz - (). ~ kuca . ~ kuzusu 1) . 2) . ~ motif -. ~snn nikahn istemek - . ~sn sataym! -! ~ st . ~ tarafndan , . ~s ye-rinde . ~ yrei . ~s turp (sarmsak), ba-bas algam, kendi glbeeker kt . , . ~sna bak kzn al . . ~ k-zna taht kurmu, baht kuramam . -, . ~ yol , . ~ yn (, , , -). ~ yurt , , .

ana 1. ( ). 2. -, - (). 3. , .

Anadolu , . Anadolulu 1. . 2. . anaerki . . anaerkil .. anafor . ~dan

, / . ~a konmak .

anaforcu 1. - . 2. -.

anahtar 1. ( ). 2. -. 3. , -. 4. . . 5. . -, , , c. sabr

anahtar amyant

63

cennetin ~ . ~ delii . ~ dili . ~ uydurmak . , () .

anahtarc 1. . 2. .

anahtarlk , .

anakara . , . anakronik , ,

. analk 1. . 2. , -

. 3. . ~ etmek - , -.

analitik . analiz , . ~(e) etmek

. anamal .. . sermaye. anamalc . 1. . 2. -

, .

anamalclk .. ananas 1. . (Ananas

sativus). 2. . anane . . gelenek. ananev , . anaokulu . anapara . . anari , , -

. anarik , , -

. anarist . anarizm . anasl , . anason . 1. . 2. . anatomi . anatomik . anatomist . anavatan , ,

. anayasa . 1. . 2. . anayasal , -

.

anbean - , -. ~ gelir - .

anca: ~ beraber, kanca beraber - .

ancak 1. , , . ~ be dakika konuabildik - . 2. , -. ~ otuz yana basm bir genti . 3. , , . ben sznz ona iletirim, ~ bugn deil, yarn , , .

anez ( ). and . ant. anda , . andavall , , . andrmak 1. , , -

. 2. , . anekdot , . anemi , . anestezi . . angaje .

~ etmek () . ~ olmak .

angajman 1. , , . 2. - .

angarya 1. ( ) -. 2. ( ) - . 3. , , .

ang , , . Anglikan . ~ kilisesi

. Anglosakson . Angola . Angolal 1. . 2. -

. angut 1. .

(Casarca ferruginae). 2. . , .

angut anahtarc

64

an 1. , . 2. . . ank 1. , . 2. , -

. anlmak 1. . 2. ...

. anmsamak , . anmsatmak , ,

. anrmak 1. (). 2. .

- .

antrmak , , .

ant . ntkabir 1. , . 2. ~

.

antlamak 1. . 2. - , -.

antmezar , . antsal , , ,

, . anz 1. , . 2.

.

ani , -, , .

aniden , . animasyon ,

. animatr

. anjin . . anka . Ankara . ~ keisi . ~

kedisi . ankesr

. anket . ~ yapmak

, . anketi . anlak . -. anlam 1. , . ~ bilimi .

. 2. . , . ~na gelmek ... .

anlamak 1. . 2. , . 3. -dan ~ ( ) , , . kumatan anlar . 4. -, . bu iltan bir ey anlamadm . anladmsa Arap olaym . - . anlarsn ya! ! anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az . , .

anlamazlk, anlamamazlk , . ~tan gelmek - , .

anlamda , (). anlamlandrmak 1. , -

. 2. . anlaml , -

, , . anlamsz , . anlamszlk , -

, . anlalmak , -

, . anlalan ... ..., ... anlald - .

anlalmaz , , -.

anlama 1. , . 2. , . ~ya varmak . ~ yapmak - .

anlamak 1. , . 2. , .

anlamal 1. / . 2. .

anlamazlk , -, .

anlat 1. , . 2. -, . 3. .

anlatm 1. . 2. , .

anlatm an

65

anlatmak 1. . 2. -. 3. . derdimi anla-tabilsem! - , - ! 4. , . anlata anlata bitirememek , .

anlay 1. , . 2. - , -. 3. . ~ gstermek ( ) .

anlayl , , -, / .

anlaysz , , , , .

anlk . -, , .

anl: ~ anl , , .

anma 1. , . 2. -. 3. , . ~ treni .

anmak 1. , , -. 2. , . 3. . 4. , .

anne , . ~ciim , . ~ olmak .

anneanne . annelik (, ). ~ etmek

, .

anomali , .

anonim 1. - , , . 2. / //. ~ irket . , -, .

anons , , . ~ etmek .

anorak (, ) , .

anormal , -, .

anormallik , -, .

anot . . ansmak . anmsamak. anszn , ,

. ansiklopedi . ansiklopedik . ~

szlk . ant , . ~n bozmak . ~

etmek . ~ imek . antant , ,

. Antarktik . ~ daire

. Antarktika . anten 1. . 2. . . Antep : ~ fst,-n 1). -

. 2). - ().

antet,-ti , (). ~li kt .

antibiyotik . antidemokratik ,

. antifriz .. antik 1. , .

2. . antika 1. , . 2. . -

, , , - (). 3. . ~sn bilmek / .

antikac . antikor . (

). antilop . (nthilopus). antipati , ,

. antipatik . ~ bulmak

. antiseptik ().

antiseptik anlatmak

66

antitez . . antlama , , ,

. antlamak 1. , -

() . 2. , .

antoloji . antrakt, -t . antre , . antrenman , -

, . antrenr , . antrepo , (). antrkot, -tu , . antropolog . antropoloji . ans . , . aort, -tu . . apak , . apandis . , . apandisit, -ti . . apansz,apanszn , -

. apartman . apar: ~ topar -, ,

. apayr . aperatif (

). ap , . ~ aras . . apmak 1. ( )

. 2. () . 3. . (app kalmak) , .

aplik , . aplikasyon . apolet, -ti , . apostrof . apre 1. , . 2. ,

(, ). apse . , , . apt. (apartman` . ) ,

. aptal , , , . ~

olmak . ~ yerine koymak () .

aptalca , . ~ dav-ranmak .

aptallamak , -, .

aptallk,- , , -. ~ etmek (-, ) . ~a vur-mak , .

ar I , , . ~ damar atlam , , , . ~ etmek .

ar II (1002 ). ara 1. ( ). 2.

, . 3. -, (). 4., , . 5. , . ~da , . ~dan -, . ~sna 1) . 2) . ~snda , -. ~lar ak . ~lar almak/bozulmak - /. ~la-rna almak , . ~da bir -, . ~ bozucu . arabozan. ~ bulucu -, ~ buluculuk -, . ~larn bulmak/ ~ bulmak , -. ~da karmak ( ) / . ~dan karmak - , . ~dan kmak , ( ) , . ~larnda dalar kadar fark var . -. ~s gemeden , , , . ~larna girmek 1) , . 2) . 3) / . ~ya girmek 1) , . 2) - , (-

ara antitez

67

). ~s ho olmamak - , - , . ~da kalmak 1) . 2) . ~ kap , . ~larndan kara kedi gemek/~larna kara kedi girmek , . ~larna ka-rmak , . ~da kaynamak - / . ~ya koymak 1) () -. 2) () , -. ~ seim / . ~ sra /~da srada -, -. ~ya souk girmek . ~ sz .~larndan su szmamak , . ~ vermeden/vermeksizin , -. ~ vermek -, . ~y yapmak - . bir ~ / . bir ~da , . bir ~ya gelmek , -. bu ~da 1) , . 2) , . 3) , -. iki ~d kalmak -. o ~da , .

araba 1. , , . 2. -, . 3. . ocuk ~s . ~ kullanmak - . sakat ~s -. ~ devrildikten sonra yol gsteren ok olur . .

arabac 1. . 2. / / / .

arabesk,-ki . ~ mzik .

Arabistan . arabozan , ,

. arabozanlk , . ~

etmek , , .

arac 1. . 2. (). 3. . ~ koymak , / .

araclk,- 1. . 2. . 3. . ~yla -. ~ etmek .

ara 1. ( ) , , , . 2. , . ulatrma ~lar - . 3. , , .

aral 1. . 2. , .

arasz 1. . 2. -. araka

. araklamak , /

. aralamak 1. (,

. . ). 2. , -, . sandalyeleri ~ .

aralanmak , .

aral 1. . 2. - (. ) .

aralk I 1., , . 2. - /; . 3. , . 4. . 5. , . 6.- . ~ brakmak 1) -. 2) . ~ta .

ralk II . ~ ay . aralkl 1. . 2. -

, / .

aralksz 1. . 2. -, .

arama 1. , . 2. . , . ~ emri .

arama araba

68

. ~ tarama . ~ yapmak , -, .

aramak 1. . 2. , -. 3. , . 4. , . rama! ! ~la bulunmaz . arayp so-ran bulunmamak/olmamak . arayp sormak - .

aranlmak 1. , -. 2. . 3. -. 4. , .

aranjman . , ( ).

aranmak 1. , . 2. - . 3. , - . 4. ( ) -, / . 5. (- ) (. / ) .

Arap 1. . 2. / . 3. . . 4. - . 5. . ( ). ~ at . ~ gibi olmak . ~ olaym . ~ rakam-lar . ~ sa 1) - (). 2) . , (, , ). ~ sa gibi , , . ~ sana dnmek -, . ~ sabunu - .~ zamk .

Arapa 1. , . 2. .

ararot,-tu , . aratrc 1. , . 2.

, . ~ gzle bakt .

aratrma 1. , . 2. , . ~ grevlisi . ~ enstits .

aratrmac , . aratrmak 1. , , -

, . 2. , .

aratmak 1. , . 2. -, , . skisini aratmamak , -.

aray , , . araz 1. . 2. . . arazi 1. , . 2. , .

~ amak /. ~ vergisi .

arbede -, , -.

ard . ~ otu . ~ raks .

ardl 1. , , . 2. , . 3. . .

ardnca , , , .

ardk , . ~ saylar .

ardiye 1. , . 2. .

arena 1. (, ). 2.. . siyaset ~s .

arga (/ ). argn 1. -, .

2., . argo 1. , , -

. 2. . ar I . a (Apis mellifica).~ gibi

1) . 2) -. ~ gibi sokmak . ~ kovan . ~ kovan gibi ilemek -- . ~ kil , . ~ kuu , (Merops apiaster). ~ st .

ar II 1. , . 2. , ,

ar aramak

69

, , . ~ dil . 3. , .

arc , . arclk , . ark . . arlamak , . arlatrmak , , . arlk 1. . 2. . 3. -

, (). 4.-.

arndrmak , , . arnma 1. . . 2. .

. arnmak , . ar (

). artm 1. , , ,

. 2. . ~ evi , .

artmak 1. , , . 2. .

arza 1. , , . 2.-, (). 3. . . ~ yapmak .

arzalanmak . arzal 1. . , -

, . 2. , . arz 1. . 2. -

, . ar 1. . 2. , . ku-

surdan ~ , -.

arif , , ().

rife , ( // ) / . ~ gn ( - ).

aristokrasi . aristokrat . aritmetik 1. . 2. -

. Arjantin 1. . 2.

/ . Arjantinli .

ark, -k ( ). arka 1. , (). 2. ,

(). 3. , - , (). 4. (). 5., . ~s gelecek say-da . 6. . , , , . ~s olmak () . 7.. ~ araba . ~ ayak . ~dakiler . ~dan , . ~snda , , . ~sndan 1) , -. 2) , . ~sndan konumak , . ~sn almak , . ~ ~ . ~ ~ya . ~ ~ya vermek , - . ~da brakmak . ~sn brakmak 1) - . 2) -. ~sn/peini brakmamak 1) - , , . 2) , . ~ kmak - , -. ~sna dmek/taklmak - , . ~ gelmek . ~sn ge-tirememek . ~da kalanlar () - . ~da kalmak 1) . 2) . - . ~ya kalmak , . ~ kapdan kmak -. ~s kesilmek , , . ~sndan komak 1) , -. 2) , . ~ m-zii . ~s olmamak -/-- . ~ planda -. ~s sra , . ~sn svamak/svazlamak

arka arc

70

. ~ sokak . ~sn-dan teneke almak . ~s st . ~s var . ~dan vurmak , -. ~s yere gelmemek , . ~snda yu-murta kfesi yok ya! , .

arkada , . ~ canls - . ~ olmak .

arkadalk , . ~ etmek .

arkaik . arkaizm . arkalamak 1. , . 2.

. , . arkalk 1. , . 2. ,

(, ). 3. - . 4. ().

arkeolog . arkeoloji . arkeolojik . Arktik . ~ daire . ~

kuak . rlanmak , , . arl -, . arma 1. . 2. . . armaan 1. , , .

2. (, . ). ~ etmek / , .

armatr . armatr . armoni . . armonika , , . armut 1. . 2. , .

~ pi azma d , , , . ~ top . ~ aacndan uzak dmez . .

rnavut,-du 1. . 2.

/ (). ~ biberi . ~ kaldrm .

Arnavuta 1. , .2. .

aroma . romatik , . arozz () . arp, -p . harp. arpa 1. . (Hordeum vulgare).

2. . . (bir) ~ boyu kadar gitmek . ~ ehriye . ~s ok gelmek , .

arpack 1. ( ). 2. . ( ) . ~ soan - .

rpaan . , . rpalama . ( )

. arpalk,- 1. . 2. -

- . 3. - -, -. 4. . . ~ yapmak .

arsa . arsenik . . arsulusal . . arsz 1. , , ,

. 2. . 3. . , .

rszlk , , -, . ~ etmek - ( ).

arslan . . aslan. ar I . . ar II (-

) . ar III .

ar arkada

71

, . arn (=0, 68 ). arnlamak 1. . 2.

- . arnlk 1. . 2. -

. ariv . art,-d 1. , . 2. ,

, . 3. , -. ~ndan . ~n almak (getirmek) ( ) , . ~ arkas kesil-memek / - . ~ ~a , - . ~ arkas gelme-mek , - -. ~n brakmamak , . ~ dama .. ~ damak nsz . . ~na dmek 1) . 2) . ~ dnce/niyet , / . ~na kadar ak (, ). ~ kesilmek -, . ~n kesmek , . ~ sra , . ~ndan sapan ta yetimez - , .

artaan , , . artan 1. . 2. ( )

, . art 1. . . 2. ,

/. 3. : ~ deprem ( - ) .

arter 1. . . 2. . 3. / .

arterioskleroz . . artezyen . ~ kuyusu

. art 1. . , (+).

2. , . artk I,- 1. . 2.

, . kuma ~

. 3. , . altndan ~ .

artk II 1. , . ~ gelmez oldu . 2. -, . yeter ~ ! ! ~ gn 29- (. . ). ~ yl 366 .

artrma 1. , . 2. - , . 3. , , (, ). 4. -, , .

art , , . nfus ~ .

artist,-ti , . ~ gibi , , .

artistik,-i , , - . ~ patinaj - .

artmak 1. , , , . 2. / .

artrit,-ti . , -.

aruz 1. ( ) -. 2. .

arya . . arz I , . kre ~

. arz II . , . arz III 1. , , (-

). 2. , , . ~ etmek 1), . 2) . ~ ve talep .

arzu , , ~ duymak/ etmek , , . ~su kalmak . ~sunu yeri-ne getirmek . ~ zerine .

arzuhl,-li , , . . dileke. ~ vermek .

arzuhlci ,

arzuhlci arn

72

. arzulamak , , . arzulu , ,

, . as.. (asker . ) . as I 1. ( ) . 2.

, , . as II (ast . ) ,

, . astemen . asbakan --.

asa (). asab 1. , , .

2. . ~ hastalk-lar .

asablemek , , , .

asablik , , -.

asabiye 1. . 2. -, .

asabiyeci , . asabiyet , -

. asal , , .

~ say . asalak- 1. , . 2. .

, , , ().

asalet,-ti 1. , , . 2. - .

asaleten 1. , (- ). 2. .

asamble . asansr , . asap,-b . ~n bozmak -

. ~na dokunmak -, .

asayi , .

asbakan -, . asbest, -ti . . aselbent,-di 1. . (Styrax

officinalis). 2. (-

, ).

aseptik . . asetilen . . aseton . . asfalt, -t 1. . 2. . asfaltlamak ,

. asgar , . ~ cret

/. ashap,-b 1. , . 2. -

, .

ask 1. , . 2. , , . ~ surat . ~ suratl/yzl -, , -/ ().

asl,-l 1. , . 2. , , . 3. , , . 4. . 5. , . 6. -. 7. , . ~nda -, . ~ astar , . ~ astar/fasl olma-mak , , . ~na baklrsa , - . ~ nesli belirsiz - . ~ saylar - . ~ vurgu . ~ yok , , .

asl , . aslmak 1. , . 2.

. 3. , , . boynuna ~ . 4. , , . kza ~ / . 5. , . 6. , ().

aslsz , , .

aslzade . asilzade. asm , (, -

. . ) . ~ takm , -, ().

asnt 1. , -

asnt arzulamak

73

. 2. . 3. , .

asr, -sr 1. . 2. , , . asrlk , . asi 1. , . 2. ,

. asil 1. , , . 2.

, (, ). 3. , , . 4. , (vekil -).

asillik , , . asilzade , , ,

. asimetri . asimetrik . asistan . asistanlk (

). asit . . asitborik . . asitli . . asker 1. . 2. . 3.

- , -. ~e almak . ~e a-rmak . ~e gitmek . ~ kaa . ~ olmak .

asker , . ~ akademi - . ~ bando . ~ blge . ~ inzibat . ~ mahkeme , . ~ ura . Yksek A~ ura .

askerlik 1. (, ). 2. . ~ a - /. ~ dairesi - . ~ hizmeti/grevi - . ~ ubesi . ~ yapmak . ~ yoklamas .

ask 1. , , . 2. , . 3. . 4. . 5. . 6.

. zm ~s . 7. (, ). 8. , . 9. . 10. . ~ya almak 1) (). 2) - . 3) . ( ) - . ~da brakmak , . ~ya -karmak ( -) . ~da kalmak ( ) .

askl / . ~ etek , ~ pantolon , .

asklk 1. , 2. - --. 3. .

asla , , , .

aslan 1. . . 2. . -, , (). ~n aznda olmak (). ~ gibi 1) , , , . 2) - , . ~ kesil-mek , , -. ~ pay . ~ st ( ). ~ yrekli , , .

aslanaz,-n . . (Antirrhinum).

aslen 1. , . 2. , .

asl , , , , -, , . ~ ye .

asma I 1. . 2. , , . ~ salncak . ~ kpr .

asma II . 1. . 2. .

asma asr

74

~ bahe ( - ) . ~ yapra . kaba (Lageneria vulgaris).

asmak 1. , . 2. . 3. (, -). 4. . ast astk, kestii kestik , , .

aspiratr 1. . 2. . -.

aspirin . asr . , , . asrlemek . ast,-t 1. , . 2. . 3.

. . astar 1. , , ( -

). 2. , -. 3. () - , . ~ boyas ( -). ~ kaplamak/koymak , . ~ vurmak . ~ yznden pahal olmak .

astarlamak 1. , . 2. (-) , .

astarl 1. , . 2. .

astemen . . astm . . astigmat . . astigmatizm . astragan (/). astrolog . astroloji . astronom . astronomi . astronomik 1. . 2.

, /. ~ fiyat .

astronot,-tu , . astsubay . . asude , , . Asya . Asyal 1. . 2. /

. a , . ~ ermek 1) ( )

. 2) (- ). ~ evi 1) , . 2) . 3) -. 4) . . ~ oca , .

aa 1. , . 2. , -. 3. , . 4. . - . 5. , , -. 6. , . 7. , . ~da , . ~ya , , . ~ almak , . ~dan almak () , - , . ~ grmek , , -. ~ kalr yeri/yan olma-mak .