- uhgsfam.orguhgsfam.org/doc/pdf/uhgsfam_tesvik_odulu_kitabi.pdfhasta güvenliği ve sağlık...

www.uhgsfkongre2017.org

Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Kongresi

UHGSfam Teşvik Ödülü Kitabı

II www.uhgsfkongre2017.org


Editörler

Op. Dr. Orhan KOÇ

Dr. Hasan GÜLER

Bayram DEMİR

Doç. Dr. Mücahit AVCİL

Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Araştırmaları Merkezi (UHGSfam)

Oğuzlar Mah. Barış Manço Cad. 1388 Sk. No:52/6 Balgat/ANKARA

Tel: +90 312 231 20 08

E-Posta: [email protected]

Web: www.uhgsfam.org

Temmuz 2018 - Ankara

http://www.uhgsfkongre2017.org/

mailto:[email protected]

http://www.uhgsfam.org/


www.uhgsfkongre2017.org III


KONGRE EŞ BAŞKANLARI

Prof. Dr. Cevdet ERDÖL Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü

Prof. Dr. Sabahattin AYDIN Medipol Üniversitesi Rektörü

KONGRE YÜRÜTME KURULU

Op. Dr. Orhan KOÇ ÇSGB İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü

Dr. Hasan GÜLER Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Araştırmaları Merkezi

Bayram DEMİR Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Araştırmaları Merkezi

Doç. Dr. Mücahit AVCİL Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi

Mustafa ÖRNEK Sağlık-Sen

Doç. Dr. İsmayil YILMAZ Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu

Dr. Ertuğrul EĞİN Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Uzm. Dr. Murat PARPUCU Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu

Dr. Mustafa ÖZDERYOL Sosyal Güvenlik Kurumu

Recep USLU Sosyal Güvenlik Kurumu

Gültekin BAYRAKTAR Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Yrd. Doç. Dr. Harun KIRILMAZ Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi

Orhan KARAGÖZ Türkiye Evde Sağlık ve Sosyal Hizmetler Derneği

Yrd. Doç. Dr. Nigar ÜNLÜSOY DİNÇER Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Derneği

Engin UÇAR Sağlıkta Kaynak Yönetimi Derneği

Salih AKYÜZ Hasta ve Çalışan Hakları ve Güvenliği Derneği




IV www.uhgsfkongre2017.org

BİLİM KURULU

Prof. Dr. Ahmet Çınar YASTI

Prof. Dr. Al OZONOFF

Prof. Dr. Alper CİHAN

Prof. Dr. Arzu SAYINER

Prof. Dr. Arzu TOPELİ İSKİT

Prof. Dr. Atilla ARAL

Prof. Dr. Atilla Özcan ÖZDEMİR

Prof. Dr. Bedirhan ÜSTÜN

Prof. Dr. Bernard CANAUD

Prof. Dr. Demet ÜNALAN

Prof. Dr. Doğan ÜNAL

Prof. Dr. Ebubekir CEYLAN

Prof. Dr. Elizabeta ZİSOVSKA

Prof. Dr. Emine ORHANER

Prof. Dr. Emrah ŞENEL

Prof. Dr. Fahri OVALI Prof.

Dr. Fevzi ALTUNTAŞ

Prof. Dr. Fulya İlçin GÖNENÇ

Prof. Dr. Gülsen YILMAZ

Prof. Dr. Hakan HAKERİ

Prof. Dr. Halil ARSLAN

Prof. Dr. Hanefi ÖZBEK

Prof. Dr. Havva ÖZTÜRK

Prof. Dr. Haydar SUR

Prof. Dr. Hüseyin ÖZ

Prof. Dr. İbrahim AKDAĞ

Prof. Dr. İrfan ŞENCAN

Prof. Dr. İsmail AĞIRBAŞ

Prof. Dr. Joseph KESECİOĞLU

Prof. Dr. Jülide YILDIRIM ÖCAL

Prof. Dr. Kemal MEMİŞOĞLU

Prof. Dr. Kutsal YÖRÜKOĞLU

Prof. Dr. M. Aytül KASAPOĞLU

Prof. Dr. M. Ramazan ŞEKEROĞLU

Prof. Dr. Mahmood ADİL

Prof. Dr. Mazhar Semih BAŞKAN

Prof. Dr. Mehmet Ali GÜLÇELİK

Prof. Dr. Metin ÇAKMAKÇI

Prof. Dr. Murat ALPER

Prof. Dr. Musa ÖZATA

Prof. Dr. Mustafa ALTINDİŞ

Prof. Dr. Mustafa PAÇ

Prof. Dr. Mustafa TAŞDEMİR

Prof. Dr. Mustafa Necmi İLHAN

Prof. Dr. Nazmi ZENGİN

Prof. Dr. Nermin ÖZGÜLBAŞ

Prof. Dr. Nevin GÜZEL

Prof. Dr. Nevra ELMAS

Prof. Dr. Nezih DAĞDEVİREN

Prof. Dr. Nihat TOSUN

Prof. Dr. Nurullah OKUMUŞ

Prof. Dr. Onur ÖZVERİ

Prof. Dr. Ömür ÖZMEN

Prof. Dr. Öner ODABAŞ

Prof. Dr. Özkan TÜTÜNCÜ

Prof. Dr. Özkan ÜNAL

Prof. Dr. Ramazan KAHVECİ

Prof. Dr. Richard ALDERSLADE

Prof. Dr. Rosa SUNOL

Prof. Dr. Sabahattin AYDIN

Prof. Dr. Selami SÖZÜBİR

Prof. Dr. Suat TURGUT

Prof. Dr. Şerefnur ÖZTÜRK

Prof. Dr. Şeyda SEREN İNTEPELER



www.uhgsfkongre2017.org V


BİLİM KURULU

Prof. Dr. Tevfik ÖZLÜ

Prof. Dr. Tuncer ASUNAKUTLU

Prof. Dr. Turan ASLAN

Prof. Dr. Turan BUZGAN

Prof. Dr. Utku ŞENOL

Prof. Dr. Ümit İNCE

Prof. Dr. Yeşim ÖZARDA

Doç. Dr. Ahmet Emin ERBAYCU

Doç. Dr. Ahmet Yağmur BAŞ

Doç. Dr. Ayşegül ÇOPUR ÇİÇEK

Doç. Dr. Bahri TEKER

Doç. Dr. Doğan YÜCEL

Doç. Dr. Elif DİKMETAŞ YARDAN

Doç. Dr. Engin ÖZAKIN

Doç. Dr. Fatih KİRCELLİ

Doç. Dr. Furkan Erol KARABEKMEZ

Doç. Dr. Gülçin ÖZALP ŞENEL

Doç. Dr. Hasan KANDEMiR

Doç. Dr. İbrahim Halil YAKUT

Doç. Dr. İsmayil YILMAZ

Doç. Dr. Kutay DEMİRKAN

Doç. Dr. Liane Rose GINSBURG

Doç. Dr. Mehmet TOP

Doç. Dr. Mesut SANCAR

Doç. Dr. Muhammet Güzel KURTOĞLU

Doç. Dr. Murat ATAN

Doç. Dr. Murat GÜLTEKİN

Doç. Dr. Mustafa AKSOY


Doç. Dr. Nihan KAFA

Doç. Dr. Osman Arıkan NACAR

Doç. Dr. Özgür UĞURLUOĞLU

Doç. Dr. Pınar BIÇAKÇIOĞLU

Doç. Dr. Salih MOLLAHALİLOĞLU

Doç. Dr. Salim BİLİCİ

Doç. Dr. Selma ALTINDİŞ

Doç. Dr. Serdar SAĞLAM

Doç. Dr. Sergül DUYGULU

Doç. Dr. Serpil ERDOĞAN

Doç. Dr. Sinan AKBAYRAM

Doç. Dr. Tamer C. İNAL

Doç. Dr. Türker YARDAN

Doç. Dr. Ü. Gül ERDEM

Doç. Dr. Ümit KERVAN

Doç. Dr. Zeliha TUFAN KOÇAK

Doç. Dr. Zeynep OR

Doç. Dr. Zuhal Yonca ODABAŞ

Yrd. Doç. Dr. Ebru EREK KAZAN

Yrd. Doç. Dr. Ercan KORKUT

Yrd. Doç. Dr. Fatoş KORKMAZ

Yrd. Doç. Dr. Gülpembe OĞUZHAN

Yrd. Doç. Dr. Güven BEKTEMUR

Yrd. Doç. Dr. Hakkı YEŞİLYURT

Yrd. Doç. Dr. Harun KIRILMAZ

Yrd. Doç. Dr. İpek Sevda SÖĞÜT

Yrd. Doç. Dr. Mahmut TOKAÇ

Yrd. Doç. Dr. Mana SEZDİ

Yrd. Doç. Dr. Mecit Can Emre ŞİMŞEKLER

Yrd. Doc. Dr. Nigar ÜNLÜSOY DİNÇER

Yrd. Doç. Dr. Sabahattin TEKİNGÜNDÜZ

Yrd. Doç. Dr. Sibel Nur AVCİL

Yrd. Doç. Dr. Tuncay PALTEKİ

Yrd. Doç. Dr. Uğur KEVENK




VI www.uhgsfkongre2017.org

ÖNSÖZ

UHGSfam olarak, sağlık finansmanı, hasta ve çalışan güvenliği başta olmak üzere sağlık ve

sosyal güvenlik alanını etkileyen konularda yapacağımız çalışmalar ile sağlık ve sosyal güvenlik

ile sosyal hizmetler sektörünün her kesimine hizmet etmeyi hedeflemekteyiz. Bu itibarla,

düzenlenen I.Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Kongresi kapsamında “Hasta

Güvenliği ve Çalışan güvenliği” olmak üzere iki kategoriden oluşan UHGSfam Teşvik ödülü

yarışması gerçekleştirilmiştir.

Bu yarışma, sektörde işbirliği ve kurumsal öğrenmeyi artırmak; başarılı çalışmaların ortaya

çıkarılması, topluma ve çalışanlara katma değer oluşturulması ve ülkemizde bu alanda

yeniliklerin oluşmasına vesile olmayı öngörmektedir.

Kurumların ve araştırmacıların “Hasta Güvenliği ve/veya Çalışan Güvenliği” başlıklarında

araştırma, derleme, uygulamada devam eden veya uygulamayı planladıkları projeleri sektörün

dikkatine sunmalarını teşvik etmek amacıyla düzenlenen yarışmaya kurum/kuruluş ve gerçek

kişilerden 30 başvuru gerçekleşmiştir.

Tüm başvurular 7(yedi) kişilik seçici kurul tarafından değerlendirilmiş ve 5(beş) çalışma dereceye

girmiş olup dereceye giren çalışmalar 23 Kasım 2017 tarihinde Kongre Ödül töreninde ilan

edilmiştir.

Dereceye giren çalışma sahiplerini kutlar ülkemiz sağlık sisteminin gelişimine katkı sunmasını

temenni ederim.

Saygılarımla…

Op. Dr. Orhan KOÇ

Kongre Yürütme Kurulu Başkanı



www.uhgsfkongre2017.org VII


İÇİNDEKİLER

Hasta Güvenliği ve Mesleklerarası İşbirliği Dersi Uygulama Örneği ................................... 1

Aile Sağlığı Merkezlerinde Yaşam Kurtarma Zincirinin Güçlendirilmesi .............................. 8

Diyalizde Hasta Güvenliği Odaklı Veri Yönetimi ............................................................... 19

Patoloji Laboratuvarlarında Barkod Takip Sistemi İle İzlenebilirlik ve Hataların Önlenmesi ... 26

Hasta Güvenliği Açısından Hemovijilans Hemşireliğinin Önemi ve Rolü .......................... 30

UHGSfam Teşvik Ödülü .................................................................................................... 32




VIII www.uhgsfkongre2017.org



www.uhgsfkongre2017.org IX


UHGSfam Teşvik Ödülü Yarışmasında Dereceye Giren Çalışmalar

Derecesi Çalışmanın Adı Çalışma Sahipleri Kurumu

Birincilik

Ödülü

Hasta Güvenliği ve

Mesleklerarası

İşbirliği Dersi

Uygulama Örneği

Dr. Barış Sezer,Prof.Dr. Melih Elçin, Doç.Dr. Sevgi

Turan, Doç.Dr. Orhan Odabaşı, Yrd.Doç.Dr. Meral

Demirören, Öğr.Gör.Dr. Ece Abay, Öğr.Gör.Dr. Arif

Onan, Dr. Bürge Atılgan, Doç.Dr. Hülya Gökmen

Özel, Dr. İnci Türkoğlu, Ar.Gör. Aylin Açıkgöz,

Dr. Çiğdem Aytekin, Ar.Gör. Aslı İzoğlu, Ar.Gör.

Burcu Aktı, Prof.Dr. Tülin Taner, Prof.Dr. Nihal

Avcu, Prof.Dr. Meryem Uzamış Tekçiçek, Prof.Dr.

Nuray Attar, Prof.Dr. Melek Dilek Turgut, Prof.

Dr. Güliz Güncü, Doç.Dr. Zeliha Yılmaz, Doç.Dr.

Berna Çağırankaya, Doç.Dr. N. Tuğba Kandilci,

Yrd.Doç.Dr. Aygin Ekincioğlu, Yrd.Doç.Dr. Bilge

Sözen Şahne, Prof.Dr. Zafer Erden, Yrd.Doç.Dr.

Gizem İrem Kınıklı, Dr. Ebru Çalık Kütükçü, Doç.

Dr. Sergül Duygulu, Dr. Çiğdem Yücel, Dr. Şenay

Sarmasoğlu, Ar.Gör. Fatma Uslu Şahan, Uzm.Psk.

Talat Demirsöz, Prof.Dr. F. Gül Şener, Doç.Dr. A.

Sanem Şahlı, Yrd.Doç.Dr. Aslan Kaplan, Öğr.Gör.

Dr. Melahat Saylam.

Hacettepe

Üniversitesi

İkincilik

Ödülü

Aile Sağlığı

Merkezlerinde Yaşam

Kurtarma Zincirinin

Güçlendirilmesi

Dr.Mustafa Yorgancı Denizli İl Sağlık

Müdürlüğü

Üçüncülü

k Ödülü

Diyalizde Hasta

Güvenliği Odaklı

Veri Yönetimi

Leyla Güldalı, Okan Karaçoban, Rabia Papila, Doç.

Dr. Fatih Kırcell

Fresenius

Medikal

Hizmetler A.Ş

Jüri Özel

Ödülü

Patoloji

Laboratuvarlarında

Barkod Takip

Sistemi ile

İzlenebilirlik ve

Hataların Önlenmesi

Uzm.Dr. Türkan Atasever Rezanko, Uzm. Demet

Hayali Yıldırım, Uzm.Dr. Aslı Kahraman Akkalp,

Op.Dr. Anıl Esen, Op.Dr. Aydın Er, Lab.Tekn.Behlül

Kaya, Derya Gürol Karakaş

İzmir Katip

Çelebi

Üniversitesi

Atatürk Eğitim

Araştırma

Hastanesi

Jüri Özel

Ödülü

Hasta Güvenliği

Açısından Hemovijilans

Hemşireliğinin Önemi

ve Rolü

Fatmanur Mat, Mehtap Üçdal, Ayşegül Adlı

Dursun, Pınar Ilıkkan, Özlem Ecemiş

Medicalpark

İzmir Hastanesi



www.uhgsfkongre2017.org 1


Özet

İlk çağlardan bu yana hekimlikteki en önemli söylemlerden biri ‘önce zarar verme’dir. Bu

temel söyleme rağmen çok farklı nedenlerle son çeyrek yüzyılda sağlık hizmeti alanında en

öne çıkan konulardan biri hasta güvenliğidir. Amerika’da 1999’da yayımlanan “To Err is

Human” adlı raporda Amerika’da yılda 44.000 ile 98.000 arası kişinin tıbbi hatalar sonucunda

hayatını kaybettiği bildirilmiştir. Bu oran Amerika’da bir yılda meydana gelen trafik kazası

ölümleri sayısından fazladır (Kohn, Corrigan ve Donaldson, 2000). Benzer biçimde

İngiltere’de hastaneye yatışı yapılan hastaların %10’undan fazlası, Avustralya’da %16’dan

fazlası istenmeyen böyle bir durum ile karşılaşmaktadır (Türk Tabipleri Birliği, 2010). Bu

olumsuz tablo tıp eğitiminde bazı önlemlerin alınmasını gerekli kılmıştır. Bu önlemler öğretim

yöntemlerinin ve programlarının değişimine yol açmıştır. Ulusal düzeyde ilk kez 2013-2014

öğretim yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem III ders programına seçmeli

ders olarak Hasta Güvenliği ve Mesleklerarası İşbirliği dersi eklenmiştir. Bu dersler

Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı’nın

koordinatörlüğünde 8 farklı meslek alanını (çocuk gelişimi, diş hekimliği, diyetisyenlik,

eczacılık, hemşirelik, fizyoterapi, klinik psikoloji ve sağlık teknikerliği) kapsayacak şekilde

düzenlenmiştir. Tıp Fakültesi öğrencileri bu meslek alanlarından dördünü seçerek bazı

konuları ortak, bazı konuları ise seçtikleri bu alanlar özelinde öğrenmekte, beceri ve tutum

geliştirmektedirler. Bu dersler tüm dünyadaki örneklerinde olduğu gibi temel bilgilerin

kuramsal aktarımı ve çoğunlukla deneyerek öğrenmenin gereği olan tartışmalar, simülasyon

uygulamaları ve çözümlemeler şeklinde gerçekleştirilmektedir. Öğrencilerin bir önceki yılda

(2016-2017) uygulanan programa ilişkin vermiş oldukları geribildirimler doğrultusunda

yapılan iyileştirmelerin ardından programın yeni öğretim yılında (2017-2018) daha verimli

olacağı düşünülmektedir.

Amaç

Programın amacı, tıp fakültesi öğrencilerinin hasta güvenliği ve mesleklerarası işbirliği

konusunda bilgi sahibi olmaları, iş ortamında işbirliği gerektiren koşullarda kendi rol ve

sorumluluklarına uygun tutum ve davranışı gösterebilmeleridir. Bu amaca ulaşabilmek için

öğrencilerden beklenenler;

• Hasta güvenliği kavramını tanımlamaları,

• Hasta güvenliğine etki eden faktörleri sınıflandırmaları,

• Suçlama kültürü yerine hatalardan ders alabilme tutumunu geliştirmeleri,

• Hasta bakımı verenlerle etkili iletişim kurabilmeleri,

• Hasta/aile/toplum odaklı bakım hizmetini tanımlayabilmeleri,

• Sağlık bakım hizmeti içindeki rol ve sorumluluklarını tanımlamaları,

• Ekip üyesi olabilme ve işbirliğine dayalı liderlik tutum ve davranışı geliştirmeleri,

• Mesleklerarası çatışma çözümünün ilkelerini uygulamalarıdır.

HASTA GÜVENLİĞİ VE MESLEKLERARASI

İŞBİRLİĞİ DERSİ UYGULAMA ÖRNEĞİ



2 www.uhgsfkongre2017.org


Hasta Güvenliği ile İlişkisi

“Hasta Güvenliği”, hasta bakım sürecinde oluşabilecek tıbbi hataların azaltılması ve daha güvenli bir

sağlık hizmeti sunumu için alınabilecek önlemleri içerir. Kanada’da önlenebilir tıbbi hatalara bağlı

yıllık olarak 9250 ve 23.750 arasında ölüm meydana geldiği (Longo vd., 2005; Akt. Dilmen, 2016),

Amerika’da yılda 44.000 ile 98.000 arası kişinin tıbbi hatalar sonucunda hayatını kaybettiği (Kohn,

Corrigan ve Donaldson, 2000), benzer biçimde İngiltere’de hastaneye yatışı yapılan hastaların

%10’undan fazlası, Avustralya’da %16’dan fazlası istenmeyen böyle bir durum ile karşılaştığı

bildirilmiştir (Türk Tabipleri Birliği, 2010). Bu raporların yayımlanmasının ardından hasta güvenliği

konusunda yapılan çalışmalar hızlı bir ivme kazanmıştır. Bunun bir göstergesi de bu konuda

yayınlanan makale sayısıdır. İlk çalışmanın yayınlandığı 1960’dan 2000 yılına kadar PubMed

tarafından indekslenen 700 makale varken bu sayı 2000-2014 yılları arasında 17300 sayısına, son

üç yılda (2015 sonrası) ise 31000’e ulaşmıştır. Öte yandan literatür incelendiğinde bu olumsuz

tablonun önüne geçebilmek için hekim adaylarına yönelik birçok ülkede hasta güvenliği

programlarının geliştirilerek uygulamaya konulduğu da görülmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü 2009 yılında tıp fakültesi öğrencilerine hasta güvenliği eğitimlerinin verilmesinin

yukarıda anlatılan olumsuz durumların giderilebilmesinde son derece önemli olduğunu belirtmiştir

(Walton, 2010). Aynı şekilde ABD’de yer alan Institute of Medicine hasta güvenliği konusunu 21.

Yüzyıl Sağlık Sunumu öncelikleri arasında en başa almış, Türk Tabipleri Birliği (TTB), güvenilir bir

sağlık hizmetinin sunulmasının ve iyileştirilmesinin önündeki en önemli engellerden birinin sağlık

personellerinin konu ile ilgili mezuniyet öncesi eğitimlerinin yetersizliği olduğunu bildirmiştir. TTB

tarafından Hasta Güvenliğini İyileştirme Yöntemlerinden birinin ‘davranış değişikliğine yol açacak

eğitim programlarının uygulanması’ olduğu vurgulanmaktadır. Hekim adaylarının hasta güvenliğine

ilişkin farkındalık kazanmış biçimde mezun olmaları son derece önemlidir (Frenk vd., 2010; Halbach

ve Sullivan, 2005). Bu noktadan hareketle ulusal düzeyde ilk ve tek olan Hacettepe Üniversitesi Tıp

Fakültesi Dönem III Programında yer alan Hasta Güvenliği ve Mesleklerarası İşbirliği seçmeli dersi

ile bu farkındalığın kazandırılması hedeflenmiştir.

Kapsam – Yöntem - Bulgular

Program 2013-2014 öğretim yılından itibaren Tıp Fakültesi Dönem III programına seçmeli ders

olarak uygulanmaktadır. Program oluşturulurken Uluslararası Hasta Güvenliği Hedefleri olan; (1)

Hasta Kimliğinin Doğrulanması, (2) Etkili İletişimin Gerçekleştirilmesi, (3) Yüksek Riskli İlaç

Güvenliği, (4) Hastane Enfeksiyon Risklerinin Azaltılması, (5) Doğru Hastaya, Doğru Tarafından,

Doğru Uygulama ile Girişim ve (6) Hastaların Düşme Sonucu Zarar Görmesinin Engellenmesi alt

başlıkları etrafında şekillendirilerek, içerik ve senaryolar bu doğrultuda oluşturulmuştur. Yürütülen

projeler ve yapılan çalışmalar sonrasında sağlık hizmet sunumunda hasta ve çalışan güvenliğinin

sağlanabilmesi ve hizmet niteliğinin artması için sağlık alanındaki farklı meslek gruplarından

çalışanların işbirliğinin gerekliliği vurgulanmıştır. Bununla birlikte hasta güvenliğine ilişkin mezuniyet

öncesi eğitimlerde simülasyon uygulamalarının gerçekleştirilerek öğrencilere kuramsal bilgileri

uygulayabilme fırsatları verilmesi gerekliliği ifade edilmiştir (Arora vd., 2015; Ruesseler vd., 2012).

Bu bağlamda bu dersler Tıp Eğitimi ve Bilişimi AD’nın koordinatörlüğünde 8 farklı meslek alanını

(çocuk gelişimi, diş hekimliği, diyetisyenlik, eczacılık, hemşirelik, fizyoterapi, klinik psikoloji ve sağlık

teknikerliği) kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Tıp Fakültesi öğrencileri bu meslek alanlarından

dördünü seçerek bazı konuları ortak, bazı konuları ise seçtikleri bu alanlar özelinde öğrenmekte,

beceri ve tutum geliştirmektedirler. Bu dersler tüm dünyadaki örneklerinde olduğu gibi temel bilgilerin

kuramsal aktarımı ile birlikte, çoğunlukla deneyerek öğrenmenin gereği olan





tartışmalar, simülasyon uygulamaları ve çözümlemeler şeklinde gerçekleştirilmektedir.

Senaryolar hasta güvenliği odaklı, mesleklerarası işbirliğini özendiren nitelikte oluşturulmaktadır.

2013-2014 öğretim yılında başlayan, 2017-2018 öğretim yılında da devam eden programda her

grup içinde 4 ders yer almaktadır. Her ders 16 saat olarak tasarlanmıştır. Bu dersleri seçen

öğrencilerin bu ders kurulundaki toplam okul zamanı yükü 52 saattir. Bu yükün dağılımı: 16

saat kuramsal ders, 4 saat panel, 4 saat küçük grup tartışması, 28 saat simülasyon uygulamaları

şeklindedir (bkz. Şekil 1).

Şekil 1. Program Yapısı

Mesleklerarası İşbirliği dersinde, hekimliğin tarihçesi/rolleri, ekip kavramı, mesleklerarası

işbirliğine dayalı uygulamalar, yurtdışı uygulama örnekleri, simülasyon uygulamaları gibi

bilgilere; Hasta Güvenliği dersinde, hasta güvenliği kavramı, tıbbi hatalara ilişkin istatistikler ve

raporlar, güvenlik kültürü konularına; Liderlik dersinde, liderlik kavramı, liderlik türleri, çatışma

kavramı, çatışmanın çözümü için önerilere; Hasta Güvenliği Hedefleri dersinde, tıbbi hataların

azaltılması ve daha güvenli bir sağlık hizmeti sunumu için belirlenen altı alt başlık (hasta kimliğinin





doğrulanması, etkili iletişimin gerçekleştirilmesi, yüksek riskli ilaç güvenliği, hastane enfeksiyon

risklerinin azaltılması, doğru hastaya doğru uygulama, hastaların düşme sonucu zarar görmesinin

engellenmesi) ele alınmaktadır. Panellerde öğrencilerin diğer meslek gruplarını yakından

tanıyabilmeleri için her meslek grubundan ikişer öğretim üye/elemanının yer aldığı oturumlar

düzenlenmekte; Olgu Temelli ve Küçük Grup Tartışmaları derslerinde, uzmanlarca oluşturulan

olgulara/senaryolara ilişkin öğrencilerin etkin katılım gösterdiği tartışmalar yürütülmekte; Standart

Hasta görüşmelerinde her öğrencinin hasta güvenliği ve mesleklerarası işbirliği temelinde

oluşturulan senaryolara göre bir standart hasta ile görüşme gerçekleştirmesi, Çözümleme

oturumunda ise kayıt altına alınan bu standart hasta görüşmelerinin farklı meslek grubundan

öğretim üyeleriyle değerlendirilmesi sağlanmaktadır. Program süresince öğrenciler, küçük grup

çalışmaları ve simülasyon uygulamaları sırasında biçimlendirici değerlendirme kapsamında

refleksiyon yapmakta, yürütücülerden ve akranlarından geribildirim almaktadırlar. Programın

sonunda yapılan düzey belirleyici değerlendirme, derslere katılım ve hasta görüşmelerindeki

performanslarının değerlendirilmesiyle notlandırma yapılmaktadır.

Hasta Güvenliği Üzerine Etkisi ve Sonuç

Literatür incelendiğinde hasta güvenliğine ilişkin kazanılan farkındalık (bilgi, tutum)

durumunun hasta çıktıları üzerinde doğrudan pozitif ilişkisi olduğu görülmektedir (Boonyasai

Windish ve Chakraborti, 2007; Halbach ve Sullivan, 2005; Huang vd., 2012; Myung vd., 2012; Singer

vd., 2009). Hacettepe Üniversitesi’nde uygulanan bu programda da öğrencilerin gerçekleştirilen

eğitimlere ilişkin geribildirimleri alınarak bu farkındalığın oluşup oluşmadığı kendi beyanlarına

göre değerlendirilmiş ve programa ilişkin olumlu/olumsuz görüşleri alınmıştır. Eğitim sonrasında

gönüllülük esasına dayalı olarak 194 öğrencinin toplamda 13 beşli likert tipli soruya vermiş

oldukları yanıtları gösteren tablo aşağıda verilmiştir.

Tablo1. Öğrencilerin programa ilişkin geribildirimleri

Soru Ortalama (5 üzerinden)

SS

Programın amaç ve hedefleri net olarak açıklandı. 4,09 1,05

Eğitimin içeriği amacına uygundu. 3,78 1,14

Eğitimciler öğrencilerle etkileşim kurdular. 4,22 0,97

Eğitimciler düşünmeye ve akıl yürütmeye ilişkin sorular sordular. 3,98 1,02

Eğitimciler donanımlılardı. 4,21 0,96

Eğitimcilerin motivasyonları yüksekti. 4,20 1,03

Eğitimcilerin iletişim ve etkileşimi yeterliydi. 4,09 0,95

Eğitimciler geribildirim verdiler (Küçük grup tartışmaları ve değerlendirme

oturumlarında).

4,27 0,96

Küçük grup tartışmalarından memnun kaldım. 4,08 1,08

Standart hasta görüşmelerinden memnun kaldım. 3,51 1,18

Değerlendirme oturumlarından memnun kaldım. 4,25 1,30

Programın sonunda bu ders kurulundan beklentilerim karşılandı. 3,50 1,12

Bu programın meslek hayatımda bana katkı sağlayacağına inanıyorum. 3,98 1,10

Yukarıda görüldüğü üzere öğrencilerin genel olarak programa ilişkin olumlu geribildirimlerde

bulundukları görülmektedir. Daha net bilgiler almak için öğrencilere açık uçlu olarak programa

ilişkin olumlu ve olumsuz düşünceleri sorulmuştur. Öğrencilerin özellikle programın, hasta





güvenliğine ilişkin farkındalığı artırdığı, programın etkili biçimde yapılandırıldığı, hasta

güvenliği konusunda deneyim kazanmaları açısından olumlu değerlendirildiği görülmektedir.

Bu konuda öğrencilerin vermiş oldukları yanıtlardan bazılarına aşağıda yer verilmiştir.

Meslek hayatımda kullanabileceğim şeyler öğrendim.

Farklı mesleklerle işbirliği yapmanın hastamızın sağlığı hakkında olumlu etkiler yapabileceğini

görmüş oldum.

Program çok güzel ve meslek hayatımızda bizim için çok faydalı olacak olan bir programdı. Küçük grup

dersleri ve hasta görüşmeleri çok faydalıydı.

Hasta güvenliği farkındalığı açısından faydalı oldu. Ama final stresi dolayısıyla bazen derslere çok aktif

olarak katılamadık.

Dönem dört için güzel bir ön hazırlık olup hekimlik hayatımıza katkıda bulundu

Bence tüm öğrencilerin alması gereken gerekli bir program. Farkındalığım arttı.

Öte yandan öğrencilerin programa ilişkin geliştirilmesi gereken (olumsuz yönler) durumların;

programın final zamanına denk gelmiş olması, standart hastaların senaryolara daha iyi

hazırlanmaları gerekliliği ve notlandırma ve değerlendirme konusunda bir belirsizliğin olduğu

bildirilmiştir. Bu konuda bazı öğrencilerin görüşleri aşağıdaki gibidir.

Final zamanı değil de yarı dönemde olsa daha yararlı olabilecek bir programdı.

Değerlendirme sisteminin açıkça belirtilmesi gerekiyordu.

Devam zorunluluğu konusunda çok katı ve final döneminde çok zorlayıcı.

Hasta görüşmeleriyle ilgili bir standart yoktu. Öykülerle uyuşmayan hastalar vardı.

Açıkçası programla ilgili olumsuz bir düşüncem yok. Ancak final döneminde olmasaydı daha güzel

olurdu.

Yukarıdaki bulgular topluca değerlendirildiğinde öğrencilerin genel anlamda programa ilişkin

olumlu geribildirimlerde bulundukları ve programın kendilerinde hasta güvenliğine yönelik

farkındalığı yeterince artırdığını beyan ettikleri görülmektedir. Öte yandan öğrenciler bu dersin

final zamanına gelmiş olmasından dolayı bazı zorlukları yaşadıkları, bazı standart hastaların

senaryoları yeterince iyi canlandıramadıkları ve programın notlandırma / değerlendirme

konusunda belirsizlik taşımasından dolayı eleştiride bulundukları da belirlenmiştir. Bu olumsuz

durumların giderilebilmesi için 2016-2017 dönem sonunda eğitici grupla öz değerlendirme

toplantıları yapılmış bu doğrultuda 2017-2018 öğretim yılı için ders programı final zamanı

öncesine (dönem başına) alınmış, standart hastalara yeni senaryolar hazırlanarak kendilerine

eğitimler verilmiş ve değerlendirme ölçütleri dönem başında öğrencilere bildirilmiştir. Bu

yapılan düzenlemeler sonrasında, yeni öğretim yılında öğrencilerin sorunlarının giderildiği

düşünülmektedir.





Kaynakça

Arora, S., Hull, L., Fitzpatrick, M., Sevdalis, N., & Birnbach, D.J. (2015). Crisis Management on Surgical Wards: A Simulation-Based

Approach to Enhancing Technical, Teamwork, and Patient Interaction Skills. Annual Surgery, 261, 888–893.

Dilmen, B. (2016). Hemşirelik Öğrencileri ve Hemşirelerin Hasta Güvenliği Kültürü Algılamalarının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış

doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.

Boonyasai, R.T., Windish, D.M., & Chakraborti, C. (2007). Effectiveness of teaching quality improvement to clinicians: a systematic

review. JAMA, 298(9), 1023-1037.

Frenk, J., Chen, L., Bhutta, Z.A., Cohen, J., Crisp, N., Evans, T., Fineberg, H., Garcia, P., Ke, Y., Kelley, P. et al. (2010). Health professionals

for a new century: transforming education to strengthen health systems in an interdependent world. Lancet, 376, 1923–1958.

Halbach, J.L, & Sullivan, L.L. (2005). Teaching Medical Students About Medical Errors and Patient Safety: Evaluation of a Required

Curriculum. Academic Medicine, 80(6), 600-606.

Huang, D.T., Clermont, G., Kong, L., Weissfeld, L.A., Sexton, J.B., Rowan, K.M., Angus, D.C. (2010). Intensive care unit safety culture

and outcomes: a US multicenter study. International Journal of Quality of Health Care, 22, 151–161.

Institute of Medicine (1999). To err is human: Building a safer health system. http://www.nationalacademies.org/hmd/~/media/

Files/Report%20Files/1999/To-Err-is-Human/To%20Err%20is%20Human%201999%20%20report%20brief.pdf adresinden erişilmiştir.

Kohn, L.T., Corrigan, J., Donaldson, M.S. (2000). To err is human: Building a safer health system, Ed. 6. Washington: National Academy

Press.

Longo, D.R., Hewett, J.E., Ge, B., Schubert, S. (2005). The Long Road to Patient Safety a Status Report On Patient Safety Systems.

Journal of the American Medical Association, 294 (22), 2858-2865.

Myung, S.J., Shin, J.S., Kim, J.H., et al. (2012). The patient safety curriculum for undergraduate medical students as a first step toward

improving patient safety. Journal of Surgery Education, 69(5), 659-664.

Ruesseler, M., Weinlich, M., Müller, M.P., Byhahn, C., Marzi, I., Walcher, F. (2012). Republished: Simulation training improves ability

to manage medical emergencies. Postgraduate Medical Journal, 88, 312–316.

Singer, S., Lin, S., Falwell, A., Gaba, D., Baker, L. (2009). Relationship of Safety Climate and Safety Performance in Hospitals. Health

Service Researchs, 44, 399–421.

Türk Tabipleri Birliği (2010). Füsun Sayek TTB raporları/kitapları. (Hasta Güvenliği: Türkiye ve Dünya). Ankara: Türk Tabipleri Birliği

Yayınları.

Walton, M., Woodward, H., Van Staalduinen, S., et al. (2010). The WHO patient safety curriculum guide for medical schools. Quality

of Health Care, 19(6):542-546


http://www.nationalacademies.org/hmd/~/media/




Özet

Ani kalp durması, Ülkemizde yılda 100.000 kişinin ölümüne neden olan önemli bir halk sağlığı

sorunudur. TÜİK verilerine göre, dolaşım sistemine bağlı ölümlerde en yüksek orana sahip il, %53,7

ile Denizli’dir.

Ani kalp durmalarında “Yaşam Kurtarma Zinciri”nin hızlı ve kesintisiz oluşturulması

durumunda hastaların sağ kalım oranı artırılabilmektedir. Ani kalp durmasında en kritik süre

olan kalp durmasını takiben ilk dakikalarda kalp durmasının erken tanınması ve hızlıca Acil Çağrı

Numarasının (112) aranması, yardım gelene kadar etkili Temel Yaşam Desteği Uygulamaları ve ilk

dakikalarda olabildiğince hızlı, kalbe elektroşok işleminin uygulanması, beyinde hasar gelişimini

ve dolayısıyla hayatta kalma olasılığını artıracaktır

Aile Sağlığı Merkezleri (ASM), müracaat eden hasta potansiyeli dikkate alındığında ani kalp

durması açısından öncelikli riske sahip yerlerden birisidir. Ancak ASM’lerde hastanelerdeki mavi

kod benzeri etkin bir sistem bulunmadığı için Yaşam Kurtarma Zincirinde zayıflık olabilmektedir.

Çalışma, Ocak-Mayıs 2017 aylarında Denizli Merkezdeki tüm Aile Sağlığı Merkezlerine yönelik

yapılmıştır. Bu kapsamda bu merkezlerdeki 429 çalışana Yaşam Kurtarma Zinciri Uygulayıcı Eğitimi,

bu merkezlerle ilgili 647 kişiye farkındalık eğitimi yapılmıştır. Eğitim yapılan tüm Merkezlerdeki

Otomatik Kalp Şok Cihazları (OED) ulaşılabilir ve aktif hale getirilmiş ve 112 Acil Çağrı Merkezine

entegrasyonu sağlanmıştır.

Çalışmanın ASM’ler de gerçekleştirilen ilk aşamasının olumlu etkilerinin görülmesi üzerine

çalışma alanı genişletilmiş ve Merkezdeki resmi kurumlar, alışveriş merkezleri, fabrikalar, spor

salonları gibi yerler ve ilçelerde de uygulama sürdürülmektedir.

Amaç

Avrupa Resusitasyon Konseyi (ERC), 2015 yılında yayınladığı son kılavuzlarında ani kalp

durmalarında hızlıca ve kesintisiz birşekilde “Yaşam Kurtarma Zinciri”nin oluşturulması

durumunda hastaların sağ kalım oranının artırabileceğini belirtmektedir.

Şekil 1. Yaşam Kurtarma Zinciri (ERC-2015)

AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNDE YAŞAM KURTARMA

ZİNCİRİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ





Ani kalp durmasında en kritik süre, kalp durmasını takiben ilk dakikalardır. Bu altın dakikalarda kalp

durmasının erken tanınması ve hızlıca Acil Çağrı Numarasının (112) aranması, yardım gelene

kadar etkili Temel Yaşam Desteği Uygulamaları ve ilk dakikalarda olabildiğince hızlı, kalbe

elektroşok işleminin uygulanması, beyinde hasar gelişimini ve dolayısıyla hayatta kalma olasılığını

artıracaktır. Aksi halde olay yerine ambulans ulaştığında veya hasta, hastaneye ulaştırıldığında iş

işten geçmiş olabilir. Bundan dolayı hayat kurtarıcı ilk müdahalenin öncelikle ani kalp durmasının

gerçekleştiği olay yerinde etkin bir şekilde başlatılması gerekir.

Ülkemizde ambulans hizmetlerinin, acil servislerin ve Yoğun Bakım Ünitelerinin gün geçtikçe daha

da gelişmesine karşın, ambulans ve hastane müdahalesi öncesi ilk dakikalarda olay yerindeki

kişilerce yapılması gereken işlemler, etkin bir şekilde yapılamamaktadır. Bundan dolayı birçok

hasta, daha hastaneye ulaşamadan hayatını kaybetmektedir.

Aile sağlığı merkezleri (ASM), ani kalp durması riskinin yüksek olduğu hastaların sıklıkla

müracaat ettiği yerlerden biridir. ASM’lerde ani kalp durması geliştiğinde ambulans gelene kadar

Yaşam Kurtarma Zincirinin ilk üç halkasının kesintisiz uygulanması, hastayı hayatta tutacak ve

daha sonraki müdahaleler için zaman kazandırmış olacaktır. Oysa ki; proje ekibimizin çalışma

öncesi yaptığı bir değerlendirmede Denizli Merkezdeki ASM’lerde ani kalp durması konusunda

eğitim ihtiyacı olduğu ve OED’lerin atıl durumda bulunduğu tespit edilmiştir. Bu durum öncelikle

ele alınması ve iyileştirilmesi gereken bir risk faktörü olarak değerlendirilmiştir.

Bu gerçekten yola çıkarak bu çalışma ile Yaşam Kurtarma Zincirinin en zayıf halkaları olduğu

düşünülen ilk üç halkanın Denizli’deki Aile Sağlığı Merkezlerinde güçlendirilmesi ve bu şekilde ani

kalp durmalarına bağlı ölümlerin veya komplikasyonların azaltılması amaçlanmaktadır.

Hasta Güvenliği İle İlişkisi

Hasta güvenliği açısından en kritik ve hayati konu, ani kalp durmasıdır. Böyle bir durumda olay

yerinde bulunanlar tarafından hızlıca, etkin ve kesintisiz bir şekilde kardiyak arrest protokollerinin

uygulanması gerekir. Aksi halde hastanın can güvenliğini sağlamak mümkün değildir.

Aile Sağlığı Merkezleri, çalışanlarıyla, donanımlarıyla ve organizasyonları ile her an an kalp

durmalarına karşı hazır olmalıdır. Bu Merkezlerde çalışan tüm personel, ani kalp durmasına yaklaşım

konusunda eğitim almalı, OED Cihazları, aktif ve ulaşılabilir halde bulundurulmalı ve gerektiğinde

Yaşam Kurtarma Zincirinin ilk üç basamağı sırayla uygulanmalıdır.

Denizli Merkez’de yapılan ön çalışmada 58 ASM çalışanlarının %80’inin kalp durmalarına karşı

kendisini hazır hissetmeyip eğitime ihtiyaç duyduğu, personelin %87’sinin Otomatik kalp şok

cihazının kullanımını bilmediği, cihazların % 62’sinin teknik açıdan ve ulaşılabilirlik açısından sorun

olduğu tespit edilmiştir.

Aile Sağlığı Merkezlerinde Yaşam Kurtarma Zinciri basamaklarının etkin bir şekilde

sağlanamaması durumunda hasta güvenliğinden bahsedilemez.

Kapsam

Denizli Merkez’deki 58 ASM’nin tümü, İl Sağlık Müdürlüğü ve Halk Sağlığı Müdürlüğü işbirliği ile

ilk aşama olarak çalışma kapsamına alınmıştır.

Çalışma hedefleri şu şekilde belirlenmiştir.

1. ASM’lerdeki tüm personeli 2 saatlik uygulamalı eğitime almak





2. OED cihazlarının tümünü teknik açıdan aktif ve ulaşılabilir hale getirmek

3. ASM’lerin tümünün Yaşam Kurtarma Zinciri açısından 112 Merkez ile entegrasyonunu

sağlamak

Çalışma süresi olarak; tüm eğitimlerin birer birer yerinde yapılacağı dikkate alınarak 5 aylık bir

zaman öngörülmüştür. Bu doğrultuda Ocak-Mayıs 2017 aylarında çalışma planlanmıştır.

Yöntem

Çalışma, İl Sağlık Müdürlüğü, 112 Acil Çağrı Merkezi Müdürlüğü, İl Halk Sağlığı Müdürlüğü ve

Pamukkale Üniversitesi işbirliği ile gerçekleştirilmiştir.

Çalışmayı yürütmek üzere öncelikle gönüllü 15 sağlık personelinden oluşan bir proje ekibi

oluşturulmuştur. Ekip içinde proje liderliği, eğitim birimi, lojistik birim, tanıtım birimi ve kurumlar

arası koordinasyon birimi oluşturularak üyeler görevlendirilmiştir. Ekip üyelerine problem çözme

teknikleri ve eğitici eğitimi konularında eğitimler verilmiştir.

Çalışma sırasında Denizli Merkezdeki Pamukkale ve Merkezefendi Belediyeleri sınırları içinde yer

alan 58 ASM teker teker ziyaret edilmiştir. Bu ziyaretlerde tüm personele kalp durmasının

tanınması, etkin kalp masajı ve solunum desteği, OED kullanımı konularında uygulamalı eğitimler

yapılmıştır. Eğitimler sırasında çalışanların kendi ortamlarında ve kendi donanımlarında katıldığı

senaryolar uygulanmıştır. Ayrıca OED’lerin teknik açıdan faal durumda olmaları ve ulaşılabilirliği

kontrol edilmiştir. Bunun yanında ASM etrafındaki eczane, resmi kurum gibi yerlerdeki 647 kişiye

farkındalık eğitimi yapılmıştır.

Eğitimlerin etkinliğini değerlendirmek amacıyla yarı deneysel bir yöntem olarak ön test ve son

test uygulanmıştır. Eğitime katılan tüm katılımcılara 10 sorudan oluşan Yaşam Kurtarma

Zinciri’nin tüm aşamalarını içeren ön test ve aynı sorularla son test yapılmıştır. Veri analizinde SPSS

programından yararlanılmıştır. Ayrıca tanımlayıcı istatistiki yöntemler ve grafikler de kullanılmıştır.

Çalışma, Ekipte Mükemmellik Modeli kullanılarak yürütülmüştür. Uygulamalar sırasında

gerektiğinde problem çözme tekniklerinden yararlanılmıştır.





Şekil 2: Kullanılan Örnek Problem Çözme Teknikleri

Bulgular

Çalışmaya kapsamında 429 ASM çalışanına doğrudan uygulamalı eğitim gerçekleştirilmiştir.

Bu kişilere ait veriler şu şekildedir:





Eğitim öncesi yapılan ön testte başarı ortalaması %33,4 iken eğitim sonrası başarı ortalaması,

%78,1 olarak tespit edilmiştir. Bu fark istatistiki olarak anlamlı bulunmuştur.

Şekil 3: Eğitim Öncesi ve Sonrası Başarı Durumu

Kategori 1

30,00%

20,00%

10,00%

0,00%

70,00%

60,00%

50,00%

40,00%

78,10% 80,00%

90,00%





Eğitimler, planlandığı gibi 5 aylık bir sürede tamamlanmıştır. Eğitimler sırasında ASM’deki

işleyişin aksamaması için tedbirler alınmış ve mümkün olan en yüksek katılım sağlanmıştır.

Eğitime alınacak ASM’ler belirlenen program doğrultusunda önceden bilgilendirilerek hazırlıkları

yapılmıştır.

Her eğitimde en az 3 eğiticinin bulunması sağlanmıştır. Eğitimlerde her eğitici için performans

değerlendirmesi yapılmış, performansı yüksek olan eğiticiler, eğitim koordinatörü olarak

değerlendirilmişlerdir. Eğiticilerin genel performans başarı ortalaması % 83 olarak gerçekleşmiştir.

Eğitim sonunda katılımcıların memnuniyetlerini ölçmeye yönelik bir değerlendirme anketi

düzenlenmiş olup, anket sonuçları aşağıdaki gibidir.





Şekil 4: Eğitim Memnuniyet Anket Sonuçları

Katılımcılara eğitim öncesi ve sonrası ani kalp durmalarına karşı kendilerini ne kadar yeterli

gördükleri sorulmuş, eğitim öncesi kendini yetersiz gören katılımcıların toplam oranı %64,3 iken

eğitim sonrası kendini yetersiz gören katılımcı olmamıştır.

Şekil: Katılımcıların ani kalp durmasına karşı yeterli görme durumu (%)





ASM ziyaretlerinde 5 farklı OED modelinin olduğu tespit edilmiştir. Bu OED’lerin % 41,3’ünün

batarya ve yapışkan pedlerden kaynaklı teknik olarak aktif olmadığı, %36,2’sinin ulaşabilirliğinin

güç olduğu belirlendi. Yapılan eğitimler ve teşviklerle bunların tümünün aktif ve tüm personel

tarafından ulaşılabilir hale getirilmesi sağlanmıştır.

ASM’lerde aktive edilen tüm OED’ler 112 Komuta Kontrol Merkezi bilgisayar programına

işlenmiş ve ASM ve etrafındaki tüm ani kalp durması vakalarının 112 Merkez tarafından

yönlendirilmesi başlatılmıştır. Bu amaçla 112 Merkezinde çalışan 37 personel eğitime alınmış ve

proje hakkında bilgilendirilmişlerdir.

Proje ile çok az bir maliyet ile çok büyük kazanımlar elde edilmiştir. Zaten atıl durumda

bulunan cihazlar aktive edilerek sisteme kazandırılmıştır. Çalışma boyunca ulaşım ve kırtasiye için

yaklaşık 500 TL tutarında harcama yapılmıştır.

Hasta Güvenliği Üzerine Etkisi

Aile Sağlığı Merkezlerinde Yaşam Kurtarma Zincirinin hızlı ve kesintisiz sağlanmasına yönelik

Türkiye’de ve Denizli’de bugüne kadar etkin bir çalışma yapılamamıştır. Bu proje ile ASM’lerde ilk

defa ani kalp durmasında tüm yönleriyle hastane öncesi bütüncül bir yaklaşım sağlamak üzere

altyapı oluşturulmuştur.

Şu anda Türkiye’de sadece Denizli Merkez’de aşağıda görüldüğü gibi 112 Merkezin

yönlendirdiği aktif OED dağılımı sağlanmıştır. Bu da ASM ve yakınlarında kalbi duran hastaların

güvenliği için önemli bir avantajdır.





Artık ASM personeli kalp durmasında

ambulansgelenekadar Yaşam Kurtarma Zincirinin

en zayıf olan 3. Halkası yani defibrilasyon (Elektro

Kalp Şoku) dahil olmak üzere hastayı hayatta

tutacak temel işlemleri yapabilir hale gelmiştir.

Bu konudaki bilgi, beceri ve özgüven eksikliğinin

giderilmesi için büyük adımlar atılmıştır.

Yapılan çalışma ile hastanelerdeki mavi kod

sisteminin benzeri bir organizasyon ASM’lerde

gerçekleştirilecektir.

Bu projenin kazanımı, ASM’lerde kurtarılan ve

can güvenliği sağlanan hastalar olacaktır. İlk

aşamada iki hasta bu sistem ile kurtarılmış olup

sistem yaygınlaştıkça güvenli hastalar artacaktır.

Çalışma sonuçları ile ilgili veri toplanmaya devam

edilmektedir.

Çalışma, Denizli kamuoyunda da oldukça

ilgi çekmiş ve basında da olumlu bir gelişme olarak yer almıştır. Çalışmanın ilk aşamasına ait

sonuçların olumlu görülmesi üzerine projenin nüfus yoğunluğu fazla olan ve ani kalp durması

açısından riskli kabul edilen resmi kurumlar, alışveriş merkezleri, fabrikalar, spor sahaları vb.

yerlerde ve diğer ilçelerde de yaygınlaştırılmasına karar verilmiştir. Bu doğrultuda proje diğer

alanlarda sürdürülmektedir.





Sonuç

Denizli’de yapılan bu çalışma, ASM’lerde hasta

güvenliği açısından ciddi bir tehdit olduğunu ve iyi bir

ekip çalışmasıyla bu konuda iyileştirme yapılabileceğini

göstermiştir.

Bu çalışma, Yaşam Kurtarma Zincrinin etkin

uygulanamadığı ve OED’lerin atıl durumda bulunduğu

Türkiye’nin tüm illerinde uygulanmalıdır.

Proje Logomuz

Kaynakça

Avrupa Resusitasyon Derneği (ERC) 2015 Temel Yaşam Desteği ve Otomatik Eksternal Defibrilatör Kılavuzları





Özet

Kalite yönetim sistemleri çeşitli sağlık kuruluşlarında uygulanmaktadır. Ancak hasta güvenliği

odaklı kalite sistemlerinin sürdürülebilir olmasını sağlamak için kurumun her seviyesinde

uygulanabilecek, takip edilebilecek, değerlendirilebilecek ve sonuçlarını ölçecek bir performans

ve gösterge yönetim sistemi oluşturulmalıdır. Bu hasta güvenliği açısından oldukça önem arz

etmektedir.

Yapılan çalışmalarla, hasta güvenliği ve tedavi kalitesi çıktılarının performansını, etkililik ve

verimlilik açısından değerlendirerek sürekli iyileştirilmesi amacıyla Fresenius Medikal Hizmetler

A.Ş. ve iştiraklerine ait diyaliz kliniklerinde hasta güvenliği odaklı veri yönetim sistemi uygulanmaya

başlanmıştır. Bu uygulama, hastalara ait tüm tedavi girdi ve çıktılarının, kişisel verilerin korunması

kanunugözönündedebulundurulmakkoşuluyla, Otomatik Veri Aktarım Sistemleri(OVAS) ve Klinik

Yönetim Sistemi (KYS) gibi elektronik bilgi sistemleri kullanılarak işlenmesiyle hasta güvenliğinin

yakın takibi ve kurumsal hedeflere uyumunun düzenli aralıklarla değerlendirilebilmesi için hayata

geçirilmiştir. 2011 yılından sonra daha kapsamlı olan Kurumsal Karne (KK) ve Klinik Gözden

Geçirme (KGG) Raporları sisteme eklenmiştir. Böylece hem klinik seviyesinde hem yönetimsel

seviyede tedavi kalitesini yansıtan hasta perspektifi ağırlıklı olmak üzere tüm perspektiflerde ana

ve alt göstergelerin gerçekleşme durumları, varsa yapılan iyileştirmeler ve alınan aksiyonların

takibi yapılabilmektedir.

Uygulama sonucunda hasta güvenliği açısından daha etkin bir altyapı oluşturulmuş, verilen

diyalizhizmetininkalitesiniölçmekiçinkullanılanparametrelerdehedefleneniyileşmesağlanmıştır.

Ayrıca uygulamanın yan çıktısı olarak sağlık çalışanlarının bu hasta odaklı kalite yönetim sistemine

katılımı arttırılmıştır.

Amaç

Dünyada kronik böbrek yetmezliği hastalarının sayısı her yıl yaklaşık %6 oranında artmaktadır ve

bu rakam dünya nüfus artışının üzerindedir (Fresenius, 2013). Türk Nefroloji Derneği yayınları,

Registry 2014 verilerine göre 2014 yılsonu itibarıyla RRT /HD/PD/BTx uygulanan merkez sayısı

1026’dır (Süleymanlar vd., 2015). Fresenius Medikal Hizmetler A.Ş. ve iştiraklerinde (kısaca

Fresenius Türkiye), ise Türkiye genelinde mevcut 45 diyaliz merkezi (klinik) ile yaklaşık 7000 son

dönem böbrek yetmezliği hastasına hemodiyaliz tedavisi hizmeti sunulmaktadır. Fresenius Türkiye

kuruluşun yapısı, hasta profili ve öncelikleri dikkate alınarak oluşturulmuş veri yönetim sistemini

benimsemiştir. Bu çerçevede, oluşturulan sistemin etkinliği 2015 yılından itibaren uygulanmaya

başlanmış olan periyodik gözden geçirme raporları ile her seviyede değerlendirilmektedir.

Bu uygulamadaki amaç, hasta güvenliğinin öncelikli hedefler arasında yer aldığı Kalite

Yönetim Siteminin en büyük gerekliliği olan sürekli iyileştirme yaklaşımını bir kurum kültürü

haline getirirken, hastaların yaşam kalitesini iyileştirmek ve yaşam sürelerini uzatmak konusundaki

hedeflerimize ulaşmaktır.

DİYALİZDE HASTA GÜVENLİĞİ ODAKLI VERİ YÖNETİMİ





1. Performans ve Veri Yönetim Sistemlerinin Kapsamı ve Yöntemi

Diyaliz tedavisinde hasta güvenliğini artırmak amacı ile performans ve veri yönetim sisteminin

uygulanabilmesi için öncelikle tedavi girdi ve çıktılarının güvenilir sistemler ve yöntemler ile

kayıt altına alınması gerekmektedir. Ardından diyaliz tedavisinin performansını izlemek için

hangi göstergelerin takip edileceği ve bu göstergelere ait hedefler belirlenmelidir. Bu aşamada

belirlenen hedeflere uyumun analiz edilebilmesi için veri toplama yönteminin ve analiz & veri

toplama periyodunun önceden tespit edilmiş olması büyük önem arz eder.

Fresenius Türkiye’nin KYS, elektronik sistemler ve KK’sı buna yöneliktir. Veri kalitesinin

(doğruluk ve yeterlilik) sağlanmasına yönelik personel uyumunu arttırmak, şirket içi düzenli

eğitimlerle desteklenmektedir.

1.1. Klinik Yönetim Sistemi (KYS)

Fresenius Türkiye bünyesindeki diyaliz kliniklerinde hastaların tıbbi verilerinin tamamı ve

kliniğin genel yapısı ile ilgili verilerin çok büyük bir bölümü internet üzerinden çalışan bir KYS’ye

kaydedilmekte ve elektronik ortamda saklanmaktadır.

Kaydedilen bu veriler KYS’nin raporlama modülü sayesinde hem hasta düzeyinde hem de

klinik düzeyinde pek çok rapor oluşturmaya imkân vermektedir. Klinikteki sağlık

profesyonelleri hastayla ilgili farklı bilgilerin bir araya getirilmesiyle oluşturulan bu raporlar

vasıtasıyla hastanın durumu ve güvenliğine dair yaklaşımlar değerlendirebilmektedir. Klinik

düzeyinde alınan raporlar da klinikteki hasta popülasyonunun gidişatı ile ilgili göstergeler

sunmakta ve klinikteki genel durumun analiz edilmesini sağlamaktadır.

1.2. Otomatik Veri Aktarım Sistemleri (OVAS)

KYS’ye kaydedilen verilerin kalitesi ve güvenilirliği için pek çok veri aktarım sistemi

çalışmaktadır. Bu sistemler kullanıcının manuel olarak KYS’ye veri girişi ihtiyacını ortadan

kaldırmakta ve pek çok verinin kaynağından direk olarak bu yönetim sistemine gönderilmesini

sağlamaktadır.

1.3. Kurumsal Karne (Balanced Scorecard) ve Klinik Gözden Geçirme Raporu

KK, stratejik hedeflerle yönetim sistemidir. İçerisinde pek çok farklı perspektifi içerir.

Şekil-1 Kurumsal Karnedeki dört perspektif ve performans göstergeleri





Fresenius Türkiye’de 2011 yılından bu yana kullanılmakta olan KK’de (Şekil-1), Hasta,

Çalışanlar, Ortaklar ve Toplum açısından olmak üzere, sorumlu olunan paydaşlara yönelik

dört perspektif bulunmaktadır. 100 puan üzerinden değerlendirildiğinde, hasta perspektifi

%40 ile en büyük ağırlığı oluşturmaktadır. Diğer 3 perspektif %20 ağırlığa sahiptir. Her bir

perspektif ilgili sürece ait ana ve alt performans göstergelerini içermektedir. Bu perspektifler,

şirket Kalite Politikası ve SKS Diyaliz ile uyumludur.

Şekil-2 Örnek Klinik Gözden Geçirme Raporu

Veri Yönetim Sisteminin efektif hale getirilmesini sağlayan KGG raporu (Şekil-2) Haziran 2016

itibariyle Kurumsal Karne içerisinde hayata geçirilmiştir.

KGG raporunun temel işlevi KK’deki ana ve alt göstergelerin hedeflere uyumunu ve bir önceki

periyoda göre trendini göstermektir. Bunun yanısıra hedeflere uyum sağlanamayan göstergeler

için kök neden analizi yapılarak gerekli aksiyonların ve aksiyon sorumlularının sistematik bir

yöntemle belirlenmesine imkan veriyor olmasıdır.

2. Uygulamanın Hasta Güvenliği İle İlişkisi

Hasta Güvenliği, Veri Yönetimi ve Sağlıkta Performans Yönetimi konularıyla direkt ilgili olan bu

uygulama, sağlıkta kalite standartları ile ilişkili olarak yürütülmektedir.

Diyalizde hasta güvenliği odaklı veri yönetim sistemi, elektronik bilgi sistemleri kullanılarak

kurum ve kuruluşlarda diyaliz hizmetinin planlanması, gerçekleştirilmesi ve takibinin hasta

bazında gerçekleştirilmesi ile hastanın tedavi sürecinin giderek iyileştirilmesi ve daha uzun bir

yaşam ömrüne sahip olması yolunda hedefleri gerçekleştirmeyi sağlamaktadır.

3. Uygulamanın Süreci

İİki yıl öncesine kadar KK üzerinden yapılan değerlendirmeler, 4 ayda raporlanmaktaydı. Bu

uygulama ile değerlendirme sonuçları aylık olarak KK üzerinden çekilen KGG Raporunda her bir

gösterge bazında aksiyonları içerir biçimde raporlanmaya başlanmıştır.

KGG Raporu hayata geçirilirken, yönetim seviyesine iletimi için bir grup e-mail adresi

oluşturulmuş ve raporun aylık dönemlerde bu adrese iletiminin yapılmasına karar verilmiştir.





Bu sayede klinik seviyesinde hedeflerine ulaşan göstergeler ile ulaşamayan göstergeler için

yapılan kök neden analizleri, planlanan ve gerçekleşen iyileştirme önlemleri yöneticiler seviyesine

iletilerek, yönetim seviyesinin de kliğin genel durumu ve perspektifleri hakkında sürece dahil

edilmesi sağlanmıştır.

Tüm bu sistem hasta güvenliği açısından ciddi bir analiz imkânı sağlamaktadır.

Bu sistemler vasıtasıyla tedavi sürecinin planlanması, gerçekleştirilmesi ve izlenmesine ilişkin

veriler: efektif tedavi süresi, sistolik ve diyastolik kan basınçları, arter ve ven basınçları, Kt/V,

ultrafiltrasyon vb. gibi göstergeler, kullanıcıların olası veri girişi hataları olmaksızın KYS veri

tabanına kaydedilmektedir. Tedavi çıktılarının her tedavi sonrasında değerlendirilmesi için KYS’

ye hemşireler tarafından kaydedilen hasta güvenliği hakkındaki olaylar ve komplikasyonlar,

Diyaliz Hekimi tarafından değerlendirilerek gerekli aksiyonlar alınırken bu olayların olma sıklıkları

KYS’de kayıt altında tutulmaktadır. Böylece gerçekleşen olayların hastanın güvenliği hakkında

bir risk teşkil edip etmediği önceden tahmin edilebilmekte ve tedavinin yeniden planlanması bu

riskler göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmektedir.

Uygulamanın Sağlık Hizmetleri Üzerine Etkileri ve Elde Edilen Sonuçlar

Sonuçlar değerlendirildiğinde Fresenius Türkiye kliniklerinde tedavi gören ve tıp literatüründe

arzulanan değerlere uyan hasta oranları aşağıda gösterilmektedir. Mavi kesikli çizgiler aylık

sonuçları gösterirken turuncu çizgiler Haziran 2016-Ağustos 2017 tarihleri arasındaki eğilimi

göstermektedir.

Yaz aylarında, mevsimsel geçici hasta girişleri nedeniyle değerlerde dalgalanmalar

görülmektedir. Sonuçların değerlendirmesinde bu faktör göz önünde bulundurulmalıdır.

HDF (Hemodiyafiltrasyon) bir çeşit hemodiyaliz tedavi modalitesidir. HDF için oldukça önemli bir

parametre olan infüzyon hacmi haftalık olarak 63 litrenin üzerindeki veya HDF yapılmayıp

normal Hemodiyaliz olan hastalar için haftalık işlenen kan hacmi 240 litrenin üzerinde olan

hastaların süreç içerisinde değişimi Grafik-1’de gösterilmektedir. Bu göstergedeki hasta oranının,

yapılan iyileştirme ve takiplerle, %79’lardan %81 düzeyine arttırılması sağlanmıştır. Aynı şekilde,

kaliteli diyalizin önemli bir göstergesi olan Kt/V değeri 1,4’ün üzerinde olan hasta oranı %88

civarından %90 düzeyine artmıştır (Grafik-2).

Grafik-1 Grafik-2

Grafik-3’te damar erişim yolu Fistül olan hasta oranı gözükmektedir. Bu oran iki yıl içerisinde

%84’lerden % 86 oranına yükselmiştir. Diğer bir gösterge hastaların vücutlarında diyaliz sonrası





kalan sıvı ile ilgili olarak belirlenen göreceli sıvı fazlasıdır (relative over hydration). Bu değer iki yıl

içerisinde çok fazla değişmemiştir (Grafik-4).

Grafik-3 Grafik-4

Grafik-5’te Albumin değeri 4g/dL üzerinde olan hasta oranı gözükmektedir. Bu oran Türkiye

ortalamasının üzerinde olmakla birlikte son iki yılda %92’lerden % 94’lere çıkarılmıştır. Örneğin,

2015 yılı sonu itibarıyla prevelan HD hastlarının serum Albumin değeri dördün üzerinde olan hasta

oranı Türkiye’de % 37,4’dür (Süleymanlar vd., 2016: 19). Hemoglobin düzeyi 10g/dL – 12g/dL arası

olan hasta oranı %75’lerden %77’lere çıkarılmıştır (Grafik-6).

Grafik-5 Grafik-6

Grafik-7’de fosfor seviyesi 2,5mg/dL – 5,5mg/dL arası hasta oranları iki yıl içerisinde %71’lerden

%73’lere çıkarılmıştır.

Grafik-7





Fresenius Türkiye’de seans sırasında hasta güvenliğini riske atabilecek gelişen diyaliz ilişkili

komplikasyonlarolarakbelirlenmiştirvesistemdekayıtaltınaalınıp, aylıkolarakanalizedilmektedir.

(Şekil-3)

Şekil-3 Tedavi öncesinde, sırasında ve diyaliz salonunda gelişen sapmaların takibi

Bu olayların hem hasta bazında gerçekleşmesi hem de klinik bazında gerçekleşmesi; bunun yanı

sıra hemşireler ve hekimler tarafından değerlendirilerek alınan aksiyonların takibi KYS

üzerinden gerçekleştirilmektedir. Böylece hastanın güvenliğini riske eden komplikasyonların ne

derece önüne geçildiği son dönemde daha efektif olarak izlenebilmektedir. Ayrıca hasta güvenliği

açısından risk teşkil eden parametrelerin tahmin edilebilmesi ve tedavinin yeniden planlanması

bu riskler göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmektedir.

Kaynakça

Fresenius (2013), ESRD Patients in 2013: A Global Perspective (Kurum içi rapor)

Seyahi, Nurhan – Ateş, Kenan - Süleymanlar, Gültekin –(2017), Türkiye’de Renal Replasman Tedavilerinin Güncel Durumu: Türk

Nefroloji Derneği Kayıt Sistemi 2015 Yılı Özet Raporu-Registry 2015, Türk Nefroloji Derneği Yayınları, Ankara.

Süleymanlar, Gültekin – Ateş, Kenan – Seyahi, Nurhan (2015), Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon - Registry 2014, Türk

Nefroloji Derneği Yayınları, Ankara.

Süleymanlar, Gültekin – Ateş, Kenan – Seyahi, Nurhan (2016), Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon - Registry 2015, Türk

Nefroloji Derneği Yayınları, Ankara.





Özet

Patoloji laboratuarları, biyokimya ve mikrobiyoloji laboratuarlarından farklı olarak,

tekrarlanabilirliği çoğunlukla mümkün olmayan doku ve sıvı örneklerinin çalışıldığı ve süreçler

açısından kişiye bağımlı teknik işlemleri fazla olan, kompleks bir işleyişe sahip laboratuvarlardır.

Patoloji laboratuarlarında, hastanın ve materyalinin doğru tanımlanması; laboratuvara zamanında,

uygun koşullarda ve eksiksiz olarak teslim edilmesi hasta-tanı güvenliği ve dolayısıyla maliyet

açısından en kritik konulardan biridir.

Kimliklendirme hataları, materyal karışıklığı, kayıp ve gecikmeler hastada ciddi zarara neden

olabilen ve tamamen önlenebilir hatalardır. Bu hatalar, tanı ve tedavide gecikme, yanlış tedavi,

tedaviden mahrum kalma gibi hayati sorunlara, ve beraberinde hukuki sorunlara, maddi

kayıplara ve laboratuvar verimliliğinde ciddi azalmalara neden olabilmektedir. Patolojide hata

oranları literatürde %0,25 ile % 40 arasında değişmektedir. Hata analizlerine bakıldığında klinik

laboratuarlarda hataların %50-60 sı preanalitik aşamada oluşmaktadır. Bunu %30-40 hata oranı

ile postanalitik evre ve %10-15 hata ile analitik evre izler. Literatürde hatalı etiketleme oranı ise %

0,11-0,25 arasında değişmektedir. Bu hataların tamamına yakını önlenebilir nitelikte hatalardır. Bu

tür materyal karışıklığı ve kaybı gibi riskler en gelişmiş patoloji laboratuvarlarında da beklenebilen

risklerdir. Risklerin hataya dönüşmesi ise, kişi değil sistem bazlı çözümlerle önlenebilir.

Amaç

Projenin amacı; hasta ve hastaya ait her türlü materyal ve dökümana, hastaya özel karekod ile

kimlik kazandırılması; her aşamada izlenebilirliğinin sağlanması ve gerçekleşebilecek hataların

gerçek zamanlı (real-time) tespiti ile saptanarak önlenmesidir.

Barkod takip sistemi ile preanalitik aşamada materyallerin patoloji laboratuvarına zamanında ve

eksiksiz olarak gönderilmesini sağlamak; laboratuvara kabul aşamasında hatalı kayıt ve

etiketlendirmeden kaynaklanabilecek karışıklık ya da kayıpları önlemek; analitik süreçlerde

hasta ve materyallerin izlenebilirliğini sağlamak, kayıt altına almak; hasta güvenliğini, hizmet

standardizasyonunu ve laboratuvarlar arası kıyaslanabilirliği sağlamak ve laboratuvar verimliliğini

artırmaktır. Akredite bir laboratuar için gerekli şartların çoğunu sağlayacak böyle bir sistem ile

olası hata risklerinin doktora/hastaya ulaşmadan önlenmesi amaçlanmaktadır.

Hasta Güvenliği İle İlişkisi

Patolojide tanı güvenliği, birebir hasta güvenliği ile doğrudan ilişkilidir. Patolojide hastayı,

hastaya ait numune (ameliyat materyali, biyopsi, smear…) temsil eder . Doğru hastaya ait ve

eksiksiz numune; doğru örnekleme, kaliteli kesit, doğru tanı ve tedavi için tüm bilgileri içeren rapor

oluşturularak klinisyene zamanında ulaştırılırsa, hasta uygun tedaviyi zamanında alabilecektir.

Materyal hastadan alındığı andan itibaren kimliklendirilerek izlenebilecek, güvenli bir şekilde ve

zamanında raporlanması sağlanacaktır.

PATOLOJİ LABORATUVARLARINDA BARKOD TAKİP SİSTEMİ İLE

İZLENEBİLİRLİK VE HATALARIN ÖNLENMESİ





Kapsam

Projenin, öncellikle yıllık materyal sayısı 10.000’nin üzerinde olan, materyallerinin kayıp ve

karışıklık riskinin daha yüksek olduğu hastanelerdeki patoloji laboratuarlarında uygulanması

düşünülmüştür.

Yöntem

İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliğine bağlı İzmir Katip Çelebi

Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Patoloji Laboratuvarı pilot olarak seçilmiştir.

Yıllık yaklaşık 50.000 materyal girişi, materyal çeşitliliğinin geniş ve kapsamlı olması, onkoloji

merkezi olarak ileri tanı ve tedavi yöntemlerinin uygulanabiliyor ve ileri patolojik tetkiklerin

yapılıyor olması (immunhistokimya, moleküler tetkikler vb.) ve çalışan uzman, teknisyen sayısı da

dikkate alınarak; olası hata riskleri açısından laboratuvarımız uygun görülmüştür. Proje öncesinde

laboratuvar süreçlerinde yaşanan hatalara yönelik tespit amaçlı formlar kullanılarak hata analizleri

yapıldı ve nedenleri değerlendirildi.

Hastaya ait patoloji gönderme formu ve materyal ile, laboratuvarda o materyalden üretilen lam,

kaset, blok gibi tüm ürünlerin barkodlandırma çalışması ilgili teknik firma destekleri ile yapıldı.

Patoloji laboratuvarlarında toksik ve solvent özelliği olan kimyasallarla çalışma özelliği nedeniyle

özel endüstriyel tip donanımlar ( barkod okuyucu ve sabit terminal ekran) ve kimyasallara

dayanıklı etiket ve ribonlar kullanıldı. Sistemde kullanılacak yazılım Patoloji Takip Sistemi (PTS) adı

altında İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Kalite ve Akreditasyon

Koordinatörlüğünün fikir öncülüğü ve denetiminde yetkili yazılım firması ile patoloji laboratuvar

yönetimi ve kalite konularında deneyimli patolog danışmanlığında, Türkçe olarak ilk kez

oluşturuldu ve uygulamaya sokuldu.

Patoloji örnekleri hastadan alındığı andan itibaren (preanalitik evre) karekod ile

kimliklendirilerek laboraturavara kabulu yapıldı. Preanalitik aşamada materyal sayısı ve alınma

zamanı barkod üzerinden kaydedilerek, ameliyathanede maksimum bekleme süreleri oluşturuldu.

Bu süre içinde patoloji laboratuvarına kabulü yapılmayan ya da eksik kabul yapılan durumlarda

sistem üzerinden yetkilendirilmiş kişiye e-mail ya da telefon mesajı ile uyarı gönderilmesi sağlandı.

Laboratuvara kabul aşamasında ve analitik süreçte arşivlemeyi de içeren toplam 41 istasyonda,

barkod okutma yöntemi ile işlemler zaman ve kişi bazlı olarak sisteme kaydedildi. Herhangi bir

aşamada hasta kimliği, materyal sayısı ya da patoloji numarası ile barkod uyuşmazlığı olması

durumunda sistem uyarı verecek şekilde düzenleme yapıldı ve hata düzeltilinceye kadar bir

sonraki aşamaya geçiş engellendi ( ‘’real-time’’ gerçek zamanlı hata tespiti ve düzeltilmesi).

Materyallerin makroskobik örneklenmesi aşamasında ses kaydı teyp kasetleri yerine sisteme

yapılarak, bu ses dosyalarının süresiz dijital ortamda saklanması ve istendiği takdirde tekrar

ulaşılabilmesisağlandı. Takipkontrolekranıüzerindenmateryalinhastadanalındığıandanbaşlayıp,

sonuç raporunun onaylanmasına ve materyalin arşivlenmesine kadar olan tüm basamaklar ‘’kim,

ne zaman, nerede’’ temelinde izlenebilirlik kazandırıldı. Periyodik zaman aralıkları ile (günlük/ aylık

vs…) istatistiksel veriler elde edilerek, laboratuvarın materyal sayısı ve cinsi açısından, laboratuvar

genelinde ya da işlem veya kişi bazında ölçülebilmesi sağlandı.

Bulgular

Proje dahilinde canlı test aşamasında Ağustos-Eylül 2017 dönemini kapsayan 2 aylık süreç

içinde kısmı ve kademeli olarak toplamda 1080 materyal kabülü yapılmıştır. Kabülü yapılan





vakalardan 572’si mikroskobik inceleme aşamasına kadar takip edilmiş olup, hatasız ve eksiksiz

olarak zamanında doktorlara teslimi sağlanmıştır. Özellikli vakalardan (DİF: direkt immünfleurosan

iceleme) 22 adet DİF kesitin takibi ve 143 adet parafin bloğun arşive kabülü yapılmıştır. PTS ile

değişik türdeki materyallerin farklı istasyonlarda yapılan takiplerinde, analitik aşamada hata

kaydı oluşmamıştır. Prenalitik aşama ve materyallerin tamamının tüm istasyonlarda takibinin

sağlanmasına yönelik idari ve alt yapı çalışmaları halen devam etmektedir.

Sonuç

Güvenli Laboratuvar Uygulamaları kapsamında İzmir İli Güney Bölgesi Kamu Hastaneleri

Birliği Genel Sekreterliği Kalite ve Akreditasyon Koordinatörlüğünce hayata geçirilen ‘’Patoloji

Takip Sistemi’’, hastaya ait patolojik materyallerin doğru kimliklendirilmesi, zamanında ve eksiksiz

olarak patoloji laboratuarına ulaştırılmasını hedeflemektedir.

Laboratuvara kabulü yapılan materyallerin de tüm analitik şüreçlerde kişi ve istasyon temelli

takibini ve kayıtlarını yaparak, güvenle arşivlenmesini sağlamaktadır. Proje kapsamındaki yazılım

(PTS) patoloji laboratuarlarına özgü olarak hazırlanmış ilk Türkçe yazılım olma özelliğine sahiptir

ve içerdiği yazılımsal özellikler ile yabancı kaynaklı benzerlerinden farklı ve daha kapsamlı nitelikler

taşımaktadır. Projenin devamında PTS’nin, Kalite ve Akreditasyon Koordinatörlüğünün öncülüğü

ve denetiminde, farklı ölçekte ve nitelikte İzmir Güney Bölgesi kapsamındaki dört hastanenin

patoloji laboratuvarına daha kurulması planlanmaktadır.

Sonuç olarak ‘’Güvenli Laboratuvar Uygulamaları‘’ projesi dahilinde hasta güvenliği,

laboratuvarlar arası hizmet standardizasyonu, akreditasyon, verimlilik artışı, ve maliyet etkin

hizmet sağlanmış olacaktır.

Kaynakça

Hanna MG, Pantanowitz L. (2016), ‘’Bar Coding and Tracking in Pathology.’’Clin Lab Med. Mar;36(1):13-30.

Hanna MG, Pantanowitz L.( 2015), ‘’Bar Coding and Tracking in Pathology.’’Surg Pathol Clin. Jun;8(2):123-35.

Pantanowitz L, Mackinnon AC Jr, Sinard JH. (2013), ‘’Tracking in anatomic pathology.’’Arch Pathol Lab Med. 2013 Dec;137(12):1798-

810.

Grimm EE, Schmidt RA.( 2009), ‘’Reengineered workflow in the anatomic pathology laboratory: costs and benefits.’’Arch Pathol Lab

Med. Apr;133(4):601-4.

Makary MA, Epstein J, Pronovost PJ, Millman EA, Hartmann EC, Freischlag JA. (2007)‘’Surgical specimen identification errors: a new

measure of quality in surgical care.’’Surgery. Apr;141(4):450-5

Valenstein PN, Raab SS, Walsh MK. (2006),’’Identification errors involving clinical laboratories: a College of American Pathologists

Q-Probes study of patient and specimen identification errors at 120 institutions.College of American Pathologists’’Arch Pathol Lab

Med. Aug;130(8):1106-13.

Nakhleh RE, Idowu MO, Souers RJ, Meier FA, Bekeris LG. (2011), ‘’ Mislabeling of cases, specimens, blocks, and slides: a college of

american pathologists study of 136 institutions.’’ Arch Pathol Lab Med. Aug;135(8):969-74. doi: 10.5858/2010-0726- CPR.

Zarbo RJ1, Tuthill JM, D’Angelo R, Varney R, Mahar B, Neuman C, Ormsby A. (2009), ’’The Henry Ford Production System: reduction

of surgical pathology in-process misidentification defects by bar code-specified work process standardization.’’Am J Clin

Pathol. Apr;131(4):468-77.

Yörükoğlu K1, Uner S, Harorlu F, Usubütün A. (2011), ‘’Pathology laboratories productivity evaluation in Turkey.’’ Turk Patoloji

Derg.;27(3):235-45.

Kutsal Yörükoğlu, Alp Usubütün, Öner Doğan, Binnur Önal, Özlem Aydın(2009), ‘’Quality control of pathology laboratories in

Turkey’’. Turk Patoloji Derg.Volume 25, Number 1, Page(s) 029-037

Snyder SR, Favoretto AM, Derzon JH, Christenson RH, Kahn SE, Shaw CS, Baetz RA, Mass D, Fantz CR, Raab SS, Tanasijevic MJ, Liebow

EB. (2012), ‘’Effectiveness of barcoding for reducing patient specimen and laboratory testing identification errors: a Laboratory

Medicine Best Practices systematic review and meta-analysis.’’Clin Biochem. Sep;45(13-14):988-98.

Raab SS. (2006), ‘’Improving patient safety through quality assurance.’’Arch Pathol Lab Med. May;130(5):633-7.





Özet

Kan; her biri ayrı bir fonksiyona sahip son derece spesifik yapılardan oluşmuş, canlı bir doku,

kan transfüzyonu ise; kan ya da kan ürünlerinin tedavi amacıyla dolaşıma verilmesi olarak

tanımlanmaktadır. Kan transfüzyonu uygulamalarında yaşamsal risk taşımayan komplikasyonlar

olabildiği gibi ölüme neden olabilecek kadar ciddi durumlar da söz konusu olabileceği ve

transfüzyon hatalarının daha çok klinik uygulama sırasında meydana geldiği belirtilmektedir.

Kanın insandan elde edilen kaynağı yetersiz ve değerli bir ürün olması bir de gereksiz kullanımı

ile ölümcül olabilen reaksiyonların varlığı konularının önemini arttırmak, kanın hayati doku

olduğunu farkındalığını oluşturmaktır. Başta transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar olmak üzere

pek çok istenmeyen yan etki ve reaksiyonların bildirilmesi ve sansasyonel haberlerin ortaya

çıkması güvenli kan ve güvenli kan transfüzyonları kavramlarını ortaya çıkarmıştır. Hemovijilans

kan ve kan bileşenlerinin toplanmasından alıcıların takibine kadar tüm transfüzyon zincirini

kapsar. Kan ve kan bileşenlerinin toplanmasından ve klinik kullanımındaki kaynaklanan

beklenmeyen veya istenmeyen durumlar hakkında bilgi toplar, değerlendirir ve bunların

oluşumunu veya tekrarlanmasını önlemek amacıyla izleme prosedürü dizisi uygular.

Bu bağlam da hemovijilans hemşiresi; hastanede gerçekleştirilen tüm transfüzyonların,

Transfüzyon İzlem Formu ile izlemlerinin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği takip eder. Bu

konuda periyodik eğitimler düzenler. Uygunsuzlukları, transfüzyon komitesine bildirir.

Düzenleyici önleyici faaliyetlerin ilgili klinik tarafından başlatıldığından emin olur. Bu konulardaki

kayıtları ve dokümanları tutar.

Amaç

Hemovijilansın temel amacı, istenmeyen reaksiyon ve olayların tekrarını engelleyerek kan

bağışçısının ve alıcının (hastanın) güvenliğini arttırmaktır. Medicalpark İzmir hastanesinde

hekim- hasta-donör üçgen trafiğinin takibi, hemovijilans hemşiresi tarafından yürütüldüğünden,

kilit rolü üstlenmiştir. Hemovijilans hemşiresi, pratik ve teorik bilgi düzeyi ile tüm bu görevleri

yaparken, transfüzyon güvenliğinin kontrolünü de sağlamaktadır. Yapılan çalışma hemovijilans

hemşiresinin verdiği ‚nokta eğitimlerin‘ hasta güvenliği açısından öneminin ve etkinliğinin

araştırılmasıdır. İlgili literatür incelendiğinde, hemşirelerin kan transfüzyonuna ilişkin bilgi

düzeylerinin yetersiz olduğu belirtilmektedir. Bu durumun eğitimlerle desteklenmesi ve

standartlaştırılması bununda nokta eğitimlerle olabileceğinin gerektiği önemle vurgulanmaktadır.

Bu açıklamalar ışığında araştırma yapılmasına karar verilmiştir. Araştırmanın bu gereksinime

yanıt vereceği, ilgili literatüre katkı sağlayacağı ve hasta güvenliği uygulamalarına olumlu yönde

yansıyacağı düşünülmektedir. (Benli, 1996: 42; Bayraktar ve Erdil, 2000: 314; Şahin, 2006: 45;

Kaya ve Bülbül, 2009: 2; Pehlivanoğlu ve ark., 2011: 148; Yakut, 2011: 56 Hijji vd., 2)

Kapsam

Bu çalışma zaman Medicalpark İzmir hastanesinde görev yapan sağlık personeli ile sınırlandı-

rılmıştır.

HASTA GÜVENLİĞİ AÇISINDAN HEMOVİJİLANS

HEMŞİRELİĞİNİN ÖNEMİ VE ROLÜ





Yöntem

Araştırma, hemşirelerin kan ve kan ürünleri transfüzyonuna ilişkin aldıkları oryantasyon ve hizmet içi eğitimlerimlerin verimliliğini değerlendirmek amacıyla yapılan bir çalışmadır. Araştırmanın evreni, Medical Park İzmir Hastanesi de çalışan 416 hemşire, ebe, sağlık memuru ve ATT oluşturmaktadır. Araştırmada örneklemin tamamına ulaşılması hedeflenmiş olup, hemşirelerin gönüllü katılımı esas alınmıştır. Araştırma 38 hemşirenin raporlu veya izinli olması, araştırmaya katılmak istememesi veya işten ayrılması gibi nedenlerle 416 hemşire ile gerçekleştişmiştir.Veri toplama aracı olarak, HEMOVİJİLANS REHBERİ 2016‘da yer alan Trasfüzyon Kontrol Formun daki sorular kullanılmıştır.

Araştırma, hemşirelerin kan ve kan ürünleri transfüzyonuna ilişkin aldıkları oryantasyon ve hizmet içi eğitimlerimlerin verimliliğini değerlendirmek amacıyla planlanan, tanımlayıcı ve kesitsel nitelikte bir çalışma olarak gerçekleşmiştir. Elde edilen bulgular hemşirelerin işe başladıklarında kan ve kan ürünleri transfüzyonuna ilişkin oryantasyon eğitim alıp almadıkları,kan ve kan ürünleri transfüzyonuna yönelik yapılan oryantasyonların verimliliği ne yönde etkilediğini,kan ve kan ürünleri transfüzyonuna yönelik yapılan nokta eğitimlerin verimliliği ne yönde etkilediğini içeren bilgiler sunulmuştur.Ocak-şubat-mart aylarında 191 kişiye genel oryantasyonda ve hizmet içi eğitimlerde kan transfüzyonu eğitimi verilmiştir. Eğitimin verimliliğini ölçmek için nisan ayında takılan 929 kan ürününden 500 tanesi saha turunda ve dosyalardan kontrol edilmiştir.(Transfüzyon Kontrol Formu ile) Kontrol edilen 500 kan ürününden 368 inde eksik yada uygunsuz yapılan uygulamaların tespit edildiği görülmüştür ve verimli olmadığı gözlemlenmiştir. Oryantasyon ve hizmet içi eğitim sonrası başarı oranı %26.4 olarak saptanmıştır.Oryantasyon eğitimi sonrasında alanda kan transfüzyonu ile ilgili uygunsuzlukların devam etmesi sonucu verimli olmadığı görülmüştür. Verimliliği arttırmak için, mayıs-haziran-temmuz aylarında alanlarda 225 kişiye birebir yani ‚nokta (birebir) eğitimi‘ olarak kan transfüzyonları eğitimine devam edilmiştir. Nokta (birebir) eğitimlerin verimliliğini görmek için ağustos ayında takılan 1268 kan ürününden 500 tanesine saha turu ve dosya kontrolü yapılmıştır.(Transfüzyon Kontrol Formu ile)Kontrol edilen bu 500 kan ürününden 56 tanesinde eksik yada uygunsuzluk tespit edilmiştir.Nokta eğitim sonrası başarı oranı %88.8 olarak saptanmıştır.

Hasta güvenliği üzerine etkisi

Uluslararası disiplinlerce en güvenli kan naklinin hiç yapılmamış kan nakli olduğu ifadesinden yola çıkarak , kan transfüzyonunun bir doku nakli kabul edildiği gerçeğinden hareketle tüm sürecin hasta güvenliği açısından ne kadar önem arz ettiği ve dikkat edilmesi gereken bir husus olduğu net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

Sonuç

Çalışanlara kan ve kan ürünleri transfüzyonuna yönelik eğitimlerini genel oryantasyonu

aldıktan sonra hizmet içi eğitimlerinin birebir alanda verilmesi, uygunsuzluk tespiti halinde nokta

(birebir) eğitimi olarak verilmesi sonucu çıkmıştır. Bu doğrultusunda hastanede hemovijilans birimi

hemşireliğinin aktif yürütülmesi, hemovijilans hemşirelerininde transfüzyon esnasında alanda

bulunarak tespit edilen uygunsuzluklara aynı anda nokta (birebir) eğitimi verilmesi sonucu çıkmıştır.

Kaynakça

Türkiye Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği, 2011: 43

Ulusoy ve Görgülü 1995: 128; Atterbury and Wilkinson, 2000: 47; Watson and Hearnshown, 2010; 47; WHO, 2010: 1)

Hemovijilans Rehberi, 2016: 44

Hemovijilans Rehberi, 2016: 18

Benli, 1996: 42; Bayraktar ve Erdil, 2000: 314; Şahin, 2006: 45; Kaya ve Bülbül, 2009: 2; Pehlivanoğlu ve ark., 2011: 148; Yakut, 2011:

56 Hijji vd., 2





Ülkemizin ve uluslararası camianın sağlık ve sosyal güvenlik alanında gelişmelerini takip

etmek, sağlık ve sosyal güvenlik alanında araştırmalar yapmak üzere SADEFE çatısı altında kurulan

Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Araştırmaları Merkezi (UHGSfam), alanında

uzman kişiler ve akademisyenlerin desteğiyle ülkemizin bilgi birikimine katkıda bulunmayı

amaçlamaktadır.

UHGSfam; sağlık finansmanı, hasta ve çalışan güvenliği başta olmak üzere sağlık ve sosyal

güvenlik alanını etkileyen konularda yapacağı çalışmalar ile başta karar vericiler olmak üzere sağlık

ve sosyal güvenlik sektörünün her kesimine ve halkımıza katkıda bulunmanın yanı sıra sektörün

bileşenlerinin kendi kurumsal çalışmalarını tüm paydaşların ilgisine sunma imkanı yakalamalarına

hizmet etmeyi hedeflemektedir.

Bu kapsamda, başlangıç olarak “Hasta Güvenliği ve Çalışan güvenliği” olmak üzere iki

kategoriden oluşan UHGSfam Teşvik ödülü yarışması ile sektörde işbirliği ve kurumsal öğrenmeyi

artırmak suretiyle;

• Başarılı çalışmaların ortaya çıkarılması,

• Topluma ve çalışanlara katma değer oluşturulması

• Ülkemizde bu alanda yeniliklerin oluşmasına farklı düşünce ve fikirlerin ortaya çıkmasına

katkı sağlanması

• Ülkemizde bu alanda yeniliklerin oluşmasına farklı düşünce ve fikirlerin ortaya çıkmasına

katkı sağlanması arzulanmaktadır.

Kurumların ve araştırmacıların “Hasta Güvenliği ve/veya Çalışan Güvenliği” başlıklarında

Araştırma, Derleme, Uygulamada devam eden veya Uygulamayı planladıkları projeleri sektörün

dikkatine sunmalarını teşvik etmek amacıyla düzenlenen yarışmaya tüm sağlık profesyonelleri

katılabilmektedir.

UHGSfam Teşvik Ödülü Kategorileri

• UHGSfam Hasta Güvenliği Teşvik ödülü

• UHGSfam Çalışan Güvenliği Teşvik Ödülü

Başvuru Yapılabilecek Konu Başlıkları

• Hasta Güvenliği ve Hasta Güvenliği İlişkili Konular

• Çalışan Güvenliği ve Çalışan Güvenliği İlişkili Konular

Kimler Başvurabilir

• Kamu Hastaneleri

• Özel Hastaneler

UHGSfam

TEŞVİK ÖDÜLÜ





• Üniversite hastaneleri

• Aile Sağlığı Merkezleri

• Tıbbi Laboratuvarlar

• Diyaliz Merkezleri

• Tıp ve dal merkezleri

• Üniversiteler

• İl Sağlık Müdürlükleri

• Halk Sağlığı Müdürlükleri

• Tıbbi Malzeme ve Cihaz Üreticileri

• Sivil Toplum Kuruluşları

• Diğer Sağlık Kurum ve Kuruluşları, Sağlık Profesyonelleri, Akademisyenler Kurumsal veya bireysel olarak başvuru yapabilir.

Başvuruların Hazırlanma Şekli

Başvuru yapılacak çalışmalar; Araştırma, Derleme veya Uygulama alanlarında aşağıdaki asgari

konu başlıklarını içerecek şekilde hazırlanmalıdır.

• Özet

• Amacı

• Hasta ve/veya Çalışan Güvenliği ile İlişkisi

• Kapsamı

• Yöntem

• Bulgular

• Hasta ve/veya Çalışan Güvenliği Üzerine Etkisi

• Sonuç

• Kaynakça

Başvuru metni en fazla 1500 kelimeden oluşmalı, varsa görsel öğelerle desteklenmeli, ana

başlık çalışmayı tam olarak yansıtmalı, anlatım akıcı, anlaşılır ve yazım kurallarına uygun olmalıdır.

Başvuru metni, A4 kâğıda sol, üst, sağ ve alttan 2,5 cm boşluk bırakılarak, 12 punto, Times

New Roman yazı karakteri kullanılarak ve tek satır aralığı ile yazılmalıdır.

Başvuruların Gönderilmesi

Başvurumetinleriengeç 30 Ekim 2017 tarihinekadarkongrewebsitesiwww.uhgsfkongre2017.

orgüzerinden Teşvik Ödülleri Başvuru Formu doldurulmak suretiyle online gönderilecektir.

Sistemden bağımsız olarak e-mail ve posta yoluyla gönderilen başvurular kabul edilmeyecektir.

Başvuruların Değerlendirilmesi ve İlanı

Tüm başvurular 7 kişilik Seçici Kurul tarafından değerlendirilecektir. Değerlendirme sonrası en

yüksek puanı alan ilk üç çalışma dereceye girecek olup dereceye girenler 23 Kasım 2017 tarihinde

I. Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Kongresi’nde ilan edilecektir.





Ödül

Her Kategori için;

• 1. ’lik Ödülü: Kongre Konaklama ve Ulaşım ücreti karşılanacak ve iki kişilik 6 gece 7 gün “Her

Şey Dahil Karadeniz Turu” hediye edilecektir.

• 2. ’lik Ödülü: Kongre Konaklama ve Ulaşım ücreti karşılanacak ve iki kişilik 2 gece 3 gün

“Çanakkale - Truva - Assos Turu” hediye edilecektir.

• 3. ’lük Ödülü: Kongre Konaklama ve Ulaşım ücreti karşılanacaktır.

Dereceye giren çalışmalar I. Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Kongresinde

sunum olarak kamuoyu ile paylaşılacaktır.

Dereceye giren çalışmalar “UHGSfam Teşvik Ödülleri” e- kitabında yayınlanacaktır.




BİLİMSEL SEKRETARYA

Dr. Hasan GÜLER

Bayram DEMİR


Uluslararası Hasta Güvenliği ve Sağlık Finansmanı Araştırmaları Merkezi

Oğuzlar Mah. Barış Manço Cad. 1388 Sk. No:52/6 Balgat/ANKARA

Tel : +90 312 231 20 08

E-Posta : [email protected]

Web : www.uhgsfam.org

mailto:[email protected]

http://www.uhgsfam.org/

UHGS fam

www.uhgsfkongre2017.org


- uhgsfam.orguhgsfam.org/doc/pdf/uhgsfam_tesvik_odulu_kitabi.pdfhasta güvenliği ve sağlık...

Documents