1

2

3

Алматы қаласы Білім басқармасыБілім берудегі жаңа технологиялардың қалалық ғылыми-әдістемелік орталығы

Управление образования города Алматы

Городской научно-методический центрновых технологий в образовании

«ТӨРТІНШІ ӨНЕРКӘСІПТІК РЕВОЛЮЦИЯ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ АДАМИ КАПИТАЛ»

Алматы қаласы білім беру саласы қызметкерлерінің тамыз кеңесі Б А Я Н Д А М А Л А Р Ы Н Ы Ң Ж И Н А Ғ Ы

С Б О Р Н И К Д О К Л А Д О Вавгустовского совещания работников образования города Алматы

«ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ В УСЛОВИЯХ ЧЕТВЕРТОЙ ПРОМЫШЛЕННОЙ РЕВОЛЮЦИИ»

Алматы, 2018

4

Редакция алқасы:1. Темербекова М.Н., ҚББЖТҒӘО директордың әдістемелік жұмыс

жөніндегі орынбасары;2. Сайлыбаев А.А., ғылыми-әдістемелік және инновациялық жұмыс

бөлімінің жетекшісі;3. Ежова Т.В., баспа және ақпараттық - талдау бөлімінің жетекшісі;4. Акмагамбетова Р.Г., өзін-өзі тану және рухани-адамгершілік тәрбие

бөлімінің жетекшісі;5. Батырбаева М.А., оқу бөлімінің жетекшісі;6. Кусаинова Р.Т., педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру және

білім беру сапасын бағалау бөлімінің жетекшісі;7. Пашаева Г.А., дарынды балалармен жұмыс бөлімінің жетекшісі;8. Сулейменова Г.Ж., техникалық және кәсіптік білім беру бөлімінің

жетекшісі;9. Алиакбарова Ж.А., мектепке дейінгі тәрбие және оқыту бөлімінің

жетекшісі.

Алматы қаласы білім беру саласы қызметкерлерінің тамыз кеңесі баян-дамаларының жинағы

«Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы адами капитал» (2018 ж.)Материалы августовского совещания работников образования города Алматы«Человеческий капитал в условиях четвертой промышленной ре-

волюции» (2018 г.)

Бұл жинақта Алматы қаласы білім беру саласы қызметкерлерінің та-мыз кеңесі баяндамаларының материалдары берілген. Баяндамалардың өзекті мәселесі жаңартылған білім беру мазмұнын жүзеге асыру жағдай-ында оқыту үдерісі ұйымдастырылуының жаңа талаптарға сай болуына негізделген.

Ұсынылып отырған жинақ жалпы педагог қауымына арналған.

Жарияланған материалдардың стилистикалық қателері, фактілер мен мәліметтердің дұрыстығы үшін жауапкершілік авторларда қалады.

Алматы қаласы Білім басқармасы «Қалалық білім берудегі жаңа тех-нологиялардың ғылыми-әдістемелік орталығы» сараптамалық кеңесінің шешімімен баспаға ұсынылды (№ 3 хаттама 07.06.2018ж.).

5

МАЗМҰНЫСОДЕРЖАНИЕ

БетіСтраница

Батырбаева М.А. Функциональная грамотность школьников - ключевой

ориентир становления конкурентоспособной личностиКусаинова Р.Т.Новая система аттестации – фактор повышения

педагогического мастерства учителя Бигалиева А.С. Качество образования: новые подходы в условиях

обновления содержания образованияПротащик С.В.Международное сотрудничество в рамках программ

между школами Казахстана и Российской ФедерацииПопова Н.В. Цифровой Бум: мобильный мир – мобильная учебаЕпанешников А.И. Новая цифровая реальность как ресурс развития

личности учащегося в инновационном пространстве школы

Юсупова А.С.Обеспечение равного доступа детей с особыми

образовательными потребностями к современному качественному образованию как условие их успешной социализации

Молотова Э.К.Особенности реализации полилингвального

обучения в условиях новой парадигмы образованияАкпаева А.Б., Лебедева Л.А.Об особенностях учебно-методического комплекса

«Математика 3 класс» издательства «Алматыкітап баспасы»

Амдамова М.Г.Методика реализации учителем формативного

оценивания учебных достижений учащихсяЕжова Т.В.Реализация проекта «Школа здорового питания» в

организациях образования г. Алматы.

9

11

14

21

24

26

28

33

36

39

45

6

Таженова К.Қ. Жаңа форматтағы білім стандартына сай білім беру

үдерісіндегі инновациялық технологиялар Мадалимова К.К. Жаңартылған білім беру мазмұны аясында қазақ тілі

мен әдебиеті сабағындағы белсенді оқыту әдістерінің қолданылуы

Бертілеуова К. А., Мунасаева Р.Н. Жаңартылған білім беру мазмұны бағдарламасының

аясында «Қазақ тілі» пәні бойынша қысқа мерзімді жоспардың құрылымдық ерекшеліктері

Петрова Л.Б., ICT in English Language TeachingИмиров А.А. Көптиллиқ билим бериш шараитида ана тилини оқу-

тушниң сапасини көтиришМариупольская Н.М. Особенности подготовки учащихся по предмету «Ма-

тематическая грамотность»Қиябаева З.Н. Математикадан оқушылардың функционалдық са-

уаттылығын қалыптастыруда жағдаяттық және кон-текстік тапсырмаларды пайдалану

Сапарбекова Ш.Т. «Kahoot» мобилді қосымшасының білімді тексеруде-

гі мүмкіндіктеріОспанкулова Э.Б. Интегрированный предметно-языковый подход (CLIL)

в обучении физико-математического направленияАмзеев Р.Е. Жаңа технология негізінде генетикалық есептерді

шешудің оңтайлы тәсіліДякина Е.В. Использование SMART – технологии на уроках био-

логии на английском языке Тохтыбакиева Т.С.Концептуальные основы воспитания в Республике

Казахстан в рамках реализации общенациональной идеи «Mәңгілік Ел» и Программы «Туған жер», опреде-ленные в статье Президента РК «Путь в будущее: «Ру-хани жаңғыру» от 04.04.2018 года

47

50

64

69

71

74

80

82

88

90

95

104

7

Крюкова Л.Л. Как организовать интерактивный опрос на уроке гео-

графии с помощью приложения Plickers?Козина С.С., Головина Г.Е. Новое поколение – новые подходы: итоги первого

года обучения по обновленной системе образованияУвалиев Т. О. Мектептегі туристік-өлкетанушылық жұмысқа геогра-

фия пәнінің мұғалімдерін дайындауСемжанова С.А. Кіріктіре оқыту арқылы «Өлкетану» курсын меңгерту

- дүниетанымы кең, бәсекеге қабілетті, құзыретті тұлға қалыптастырудың тиімді жолы

Исакова Е.Н. Современные педагогические технологии как фактор

повышения качества образованияКобрина А.А. Значение изобразительной деятельности для все-

стороннего развития учащихся при переходе на обнов-ленное содержание образования

Масакбаева Л.Т.«Әліппе» - «Букварь» оқулықтары мен оқу-әдісте-

мелік кешендерін апробациялау шеңберінде жүргізіл-ген жұмыстар

Жиенбаева С.Н.Мектеп жасына дейінгі балаларды ерте дамытудың

ерекшеліктеріГончарова Е.Г. Деятельность коррекционных образовательных уч-

реждений на современном этапе. Актуальные вопросы раннего развития детей с особыми образовательными потребностями

Бегімтай Ұ. Х. Инновационные методы обучения в дошкольном об-

разовании. Робототехника и английский язык как фун-дамент для перехода Казахстана в промышленную ре-волюцию 4.0

Ракишева А.Е.Жаңартылған білім мазмұны жағдайында химия пәні

мұғалімдерінің кәсіби құзіреттілігін қалыптастыру

107

111

115

127

132

136

138

141

144

149

152

8

Әбеу Нұргелді Химия пәнін оқытуда АКТ-ны пайдаланудың маңызы

және оны сабақта қолданудың жолдарыАкимжанова Д.С. Использование IT-технологий при изучении химии в

условиях полиязычияЖарасова Б.Б. Критериальное оценивание как фактор повышения

мотивации учащихся к изучению химииКалачева И.В. Проектная деятельность как необходимое условие

организации учебно-воспитательного процесса по са-мопознанию

Рысбаева А.КО результатах опытно-педагогической работы по

Программе НДО «Самопознание» Әкімбаева Ж.Ж. Жаңартылған білім мазмұны бойынша әзірленген

«Өзін-өзі тану» оқулығы мен оқу-әдістемелік кешенінің ерекшеліктері

Сагимбаева Г.У.Интеграция идей программы нравственно-духовного

образования «Самопознание» в преподавание предме-та «Русский язык и литература» по программе обнов-ленного содержания

Маликова М.С. Цифровой политех – 2020Т. Мамырұлы Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжінің халықара-

лық ынтымақтастық тәжірибелеріТокбергенова Г.Т. Организация инновационной деятельности медицин-

ского колледжа «Интердент» в подготовке конкуренто-способных специалистов сестринского дела

Нұғман А.Н. «Рухани жаңғыру»: Тарихи тағылымы мол тұлғаны

қалыптастыру – ұлағатты ұстаздың еншісінде ...Белоусова Т.Г.Внедрение полиязычного образования в предмете

химия: опыт, проблемы, перспективы

155

160

162

169

172

177

180

183

189

193

197

200

9

ФУНКЦИОНАЛЬНАЯ ГРАМОТНОСТЬ ШКОЛЬНИКОВ - КЛЮЧЕВОЙ ОРИЕНТИР СТАНОВЛЕНИЯ КОНКУРЕНТОСПОСОБНОЙ ЛИЧНОСТИ

БАТЫРБАЕВА М.А.,руководитель отдела по учебной работе

ГНМЦНТО г.Алматы В Послании народу Казахстана «Новое десятилетие – новый экономический подъ-

ем, новые возможности Казахстана» Глава государства отметил, что «человек – глав-ное богатство страны. Успешность реализации стратегии модернизации страны зави-сит, прежде всего, от знаний, социального и физического самочувствия казахстанцев».

Сегодня школа динамично меняет свой облик. Перед учителями встают проблемы: «Как учить в век информатизации?», «Как повысить качество?», «Как знания, полу-ченные на уроках, помогут стать конкурентоспособной личностью?»

Основополагающим документом системы образования в решении данных вопро-сов является Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2016-2019 годы, где указано: «Мир живет в период глобальных вы-зовов. Это новые технологические достижения и внедрение инноваций, ускоренное развитие IT-технологий и мобильность человеческих ресурсов. В этих условиях об-разование и наука должны быть на переднем крае преобразований. Ведущие эко-номики мира достигают процветания только за счет высокого уровня человеческого капитала. Этому способствуют новые образовательные стратегии и политики».

Обновление содержания образования в Республике Казахстан ставит перед собой главную цель: совершенствование педагогического мастерства учителей в контексте обновления образовательной программы и внедрение системы критериального оце-нивания. Данная программа основана на развитии спиральной формы образования, основанной на когнитивной теории Д. Брунера. Спиральная форма обучения предпо-лагает, что повторное рассмотрение материала, который будет усложняться на протя-жении всего школьного обучения, дает большее преимущество в развитии современно-го учащегося, нежели традиционные формы обучения. Также развитие казахстанских учащихся будет проходить путем внедрения активных форм обучения, в ходе которых предполагается, что учащиеся будут самостоятельно развивать функциональную гра-мотность, активно «добывать» знания, с огромным желанием развивать коммуника-тивные навыки общения со сверстниками и творчески подходить к решению проблем. Задача педагогов в ходе применения обновленной программы привить учащимся ос-новные человеческие нормы и морали, сформировать толерантность и уважение к другим культурам и точкам зрения, воспитать ответственного, здорового ребенка.

Понятие функциональной грамотности сравнительно молодо: появилось в конце 60-х годов прошлого века в документах ЮНЕСКО и позднее вошло в обиход иссле-дователей. Примерно до середины 70-х годов концепция и стратегия исследования связывалась с профессиональной деятельностью людей: компенсацией недостающих знаний и умений в этой сфере. В дальнейшем этот подход был признан односторон-ним. Функциональная грамотность стала рассматриваться в более широком смысле, включая компьютерную грамотность, политическую, экономическую грамотность и т.д.

Результативность процесса развития профессиональной компетентности учителя по формированию функциональной грамотности учащихся в условиях школы зави-сит: от осуществления методической работы на основе системы развития профессио-

10

нальной компетентности учителя, обеспечивающей организованное взаимодействие по обеспечению и сопровождению деятельности, направленной на удовлетворение образовательных потребностей и устранение затруднений учителей в вопросах фор-мирования функциональной грамотности у учащихся; от мониторинга развития про-фессиональной компетентности учителей как диагностической основы управления данным процессом.

Опыт такого комплексного подхода к образованию накоплен в системе «Назарбаев Интеллектуальные школы». Их создание – один из самых амбициозных проектов Ка-захстана и пример реальной интеграции в мировое образовательное пространство. Успешность проекта подтверждается и вниманием к опыту казахстанских инноваци-онных школ, который недавно впервые был представлен в стенах одного из самых престижных вузов мира – Кембриджском университете.

Поэтому для перехода на новое качество образования так важна трансляция опы-та НИШ.

С 2016 года повсеместно в стране осуществляется переход на обновленное со-держание образования, внедрение и сопровождение инновационных проектов.

В условиях решения этой стратегически важной для страны задачи главными функ-циональными качествами личности являются инициативность, способность творче-ски мыслить и находить нестандартные решения, умение выбирать профессиональ-ный путь, готовность обучаться в течение всей жизни.

Миссия школы заключается в том, чтобы воспитать достойного гражданина – вы-соконравственного, творческого, компетентного, принимающего и осознающего от-ветственность за будущее своей страны.

Кроме того, в современных условиях будущее наших детей зависит от того, с чем они выходят во взрослую жизнь. Поэтому не случайно в программе «Рухани жаңғы-ру» для воспитания конкурентоспособной личности особое значение придается не только обучению знаниям, но и формированию у подрастающего поколения системы ценностей, дающей им здоровую духовно-нравственную основу. На какие цели долж-ны ориентироваться педагоги в воспитательной работе? Это, прежде всего, форми-рование у школьников ценностей прагматизма и идентичности, позволяющим им в будущем быть открытыми миру, но на прочном фундаменте своих традиций.

Однако воспитание молодого поколения не должно основываться на призывах и де-кларациях. Оно должно основываться на их вовлеченности в реальные дела, на единстве обучения и воспитания, на синтезе теоретических знаний и практики. Достичь такого син-теза позволяют исследовательские и краеведческие практики «Туған елге тағзым», «Өлке-тану», «Отаным - тағдырым», социальные практики «Саналы азамат», «Возьми ребёнка на работу», «10 дней на работе у родителей». Эффективному формированию социальных коммуникаций учащихся способствуют такие акции, как «100 книг, рекомендованных для чтения «Назарбаев Интеллектуальные школы», Bookcrossing «Білімнің көзі кітапта».

Программа «Туған жер», главная цель которой воспитание у казахстанцев чувства истинного патриотизма, любви к своей малой родине, родной земле – Туған жер. И чтобы каждый гражданин Республики, как и нация в целом, имел шанс на успешное развитие, нужно иметь набор качеств, достойных гражданина 21 века, быть конкурен-тоспособным, востребованным в обществе. А без компьютерной грамотности, знаний иностранных языков, культурной открытости невозможно движение вперед. Поэтому мы должны понимать, что в современном глобальном мире важным является воспи-тание и обучение человека новой эпохи, которому по плечу новейшие технологии и инновационные проекты, для которого духовная модернизация не пустой звук.

11

НОВАЯ СИСТЕМА АТТЕСТАЦИИ – ФАКТОРПОВЫШЕНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО МАСТЕРСТВА УЧИТЕЛЯ

КУСАИНОВА Р.Т., руководитель отдела ГНМЦНТО г. Алматы

Главный вектор развития Казахстана на современном этапе обозначен в Послании Лидера Нации Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050»: но-вый политический курс состоявшегося государства»: к 2050 году Казахстан должен войти в число 30 (тридцати) самых развитых стран мира. Достижение этой цели об-условлено не только уровнем технического прогресса и экономического роста, а со-циальной модернизацией, человеческим капиталом страны, напрямую зависящей от качественных показателей системы образования. Образование должно обеспечить успешность становления личности, способной решать социально-экономические проблемы.

Одним из ведущих направлений в 2018-2019 годах для Правительства РК является реформирование системы образования, целью которого является повышение соци-ального статуса учителя, престижности профессии и общего уровня преподавания.

Наряду с повышением требований к выпускникам школ, гимназий и лицеев растут и требования к педагогическим работникам.

Были внесены изменения и дополнения в приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 27 января 2016 года № 83 «Об утверждении Правил и ус-ловий проведения аттестации педагогических работников и приравненных к ним лиц, занимающих должности в организациях образования, реализующих общеобразова-тельные учебные программы дошкольного, начального, основного среднего, общего среднего, образовательные программы технического и профессионального, после-среднего образования, и иных гражданских служащих в сфере образования и науки» Приложения к приказам Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 апреля 2018 года № 152 и №316 от 29 июня 2018 года.

Для педагогических работников устанавливаются квалификационные категории: «педагог», «педагог-модератор», «педагог-эксперт», «педагог-исследователь»,«пе-дагог-мастер».

Действующие квалификационные категории педагогических работников и прирав-ненных к ним лиц сохраняют свое действие до срока наступления очередной аттестации.

Учителя, имеющие вторую, первую, высшую квалификационные категории, впра-ве претендовать на одну из квалификационных категорий, установленных на-стоящими Правилами, а учителя без категории приравниваются к квалификационной категории «педагог».

В соответствии с новыми правилами очередная и досрочная аттестация аттестуе-мых на присвоение (подтверждение) квалификационных категорий осуществляется в два этапа:

- первый этап - национальное квалификационное тестирование;- второй этап – комплексное аналитическое обобщение итогов деятельности.Аттестация проводится 2 раза в год.Подача заявления на первую аттестацию до 5 января и до 15 августа ежегодно по

форме согласно приложению 1 к настоящим Правилам;

12

Прием заявлений на первое тестирование с 10 марта по 20 апреля и с 10 по 25 августа ежегодно по форме согласно приложению 3 к настоящим Правилам.

После внесения заявления в базу данных учителям выдается пропуск на тести-рование.

Сроки проведения НКТ: ежегодно с 26 мая по 5 июня, с 1 по 10 ноября.Национальное квалификационное тестированиесостоит из 100 тестовых заданий:- «Содержание учебного предмета» - 70 заданий;- «Педагогика, методика обучения» - 30 заданий.Результат тестирования действителен один год. Учителя начальных классов сдают тестирование по предметам: казахский или рус-

ский язык (по языку обучения), математика.Общее время национального квалификационного тестирования составляет 200 ми-

нут, для предметов «Математика», «Физика», «Химия», «Информатика» - 230 минут.Результат тестирования считается положительным, если набрали:П-мастер - 80%/30% (64/9)П-исследователь - 70%/30% (56/9)П-эксперт - 60%/30% (48/9)П-модератор - 50%/30% (40/9).Для прохождения национального квалификационного тестирования предоставля-

ют следующие документы:- заявление для участия в тестировании по форме согласно приложению 3 к насто-

ящим Правилам;- две фотографии размером 3x4;- копия документа, удостоверяющего личность.Как Вы все уже знаете, 26 и 28 мая было проведено первое НКТ.Всего подано заявлений – 2224. Из них 62 человека отказались. Приняли участие

всего – 2162. Набрали пороговый уровень – 1478 (68,4%);Тесты не сдали – 684 (31,6%).

2 Этап - это комплексное аналитическое обобщение итогов деятельности.Портфолио содержит - копию документа, удостоверяющего личность;- копию диплома об образовании или документа о переподготовке приналичии присвоения соответствующей квалификации по занимаемой должности;- копию удостоверения о квалификационной категории;- справку о прохождении национального квалификационноготестирования;- мониторинг качества знаний обучающихся за аттестационныйпериод, включающий результаты внешней оценки учебных достижений и / или те-

кущей и / или итоговой аттестации;- копии документов, подтверждающих достижения обучающихся, иликопии документов, подтверждающих обобщение опыта (при их наличии);- листы наблюдения уроков/занятий (не менее 3);- копии документов, подтверждающих достижения аттестуемых (при их наличии);- копию документа о прохождении курсов повышения квалификации.

13

Портфолио оценивается по следующим критериям:- мониторинг качества знаний учащихся за аттестуемый период педагога;- мониторинг качества преподавания за аттестуемый период педагога;- учебные достижения обучающихся и обобщение итогов деятельности за атте-

стуемый период педагога;- профессиональные достижения педагога за аттестуемый период педагога. Комплексное аналитическое обобщение итогов деятельности до 20 июля, а по вто-

рой аттестации до 15 декабря. Решение аттестационной комиссии до 31 июля и до 20 декабря.Доплата производится с 1 сентября и с 1 января следующего года от 30% до 50 %:Модераторы – 30%;Эксперты – 35%;Исследователи – 40% Мастера – 50%.На основании заявления аттестуемые, соответствующие одному из указанных в

правилах требований, допускаются на досрочную аттестацию. Хочу подчеркнуть, что для досрочной аттестации на исследователя и на мастера

профессиональные конкурсы, олимпиады, научные проекты, спортивные соревнова-ния и другие творческие мероприятия должны быть на республиканском или между-народном уровне согласно перечню, утвержденному МОН РК от 24 мая 2018 года №226.

В заключение хочу дать информацию о результатах аттестации. Всего подано – 932 (эксперта - 365, иссл. - 492, мастера - 75).Рекомендовано всего - 875 (93,9%).Не рекомендовано – 57 (6,1%).Учителя, которые не рекомендованы, могут дополнить портфолио и еще раз сдать

тестирование в ноябре.

14

«КАЧЕСТВО ОБРАЗОВАНИЯ: НОВЫЕ ПОДХОДЫ В УСЛОВИЯХ ОБНОВЛЕНИЯ СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ»

БИГАЛИЕВА А.С., методист по научно-методической и

инновационной работе ГНМЦНТО

С целью реализации задач, определенных в Плане нации Президентом Республи-ки Казахстан Н.А.Назарбаевым «100 конкретных шагов по реализации пяти институ-ционных реформ», в аспекте ключевых направлений Послания Президента «Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность», Государственной программы развития образования и науки Республики Казахстан на 2016-2019 годы, создания условий для обучения и воспитания подрастающего поколения предусма-тривается кардинальная модернизация системы образования для повышения ее конкурентоспособности, развития человеческого капитала, обеспечивающего рост экономики и благосостояния граждан.

Реформа системы образования, проводимая в Казахстане, затрагивает все уровни образования. Модернизация структуры общего среднего образования направлена на создание условий для реализации профильного образования на старшей ступени общеобразовательной школы.

С 2006-2007 учебного года по Республике Казахстан было введено профильное обучение в 10-х классах, в соответствии с Основными положениями Государствен-ного общеобразовательного стандарта образования Республики Казахстан, утверж-денными Приказом Министерства образования и науки Республики Казахстан от 24 сентября 2002 года № 693, на старшей ступени общеобразовательной школы пред-усматривалось профильное обучение.

Реализация концептуальных положений профильного обучения в организациях среднего образования продолжается двенадцатый год. За этот период мы достигли определенных результатов, столкнулись с рядом проблем и готовы сегодня подвести промежуточные итоги.

Школы города Алматы работают по двум направлениям: общественно-гуманитар-ному и естественно-математическому направлению профилизации обучения или по двум направлениям, т.е. это полипрофильные школы.

Выбор одного или обоих направлений осуществляется школой с учетом потреб-ностей учащихся, запросов родителей, а также с учетом имеющихся педагогических ресурсов и материально-технической базы школ.

На сегодняшний день по городу Алматы можно наблюдать динамику профилиза-цации школ: удельный вес профилей естественно-математического направления в 2017-2018 учебном году превысил количество общественно-гуманитарного профиля, что можно увидеть в сравнительной таблице:

15

Сравнительный анализ внедрения профильного обучения по направлени-ям в городе Алматы c 2006 по 2017 учебный год

Это объясняется повышением спроса на технические специальности, ресурсными возможностями школы в районе, учебно-методическим обеспечением, заинтересо-ванностью учащихся и их родителей в выбираемой профессии, наличием компетент-ных и высококвалифицированных педагогических кадров.

Учебно-методическое сопровождение профильного обучения.Содержательное наполнение профильного обучения носит вариативный характер

и способствует углублению и расширению знаний по профильным предметам. С этой целью в рабочие учебные планы организаций образования включены прикладные курсы, курсы по выбору.

Для учебно-методического сопровождения профильного обучения городским на-учно-методическим центром новых технологий в образовании двенадцать лет про-должается работа по экспертизе учебных программ и созданию сборников программ, элективных курсов для профильных и предпрофильных классов общеобразователь-ных школ.

Если в 2007 году было представлено 350 программ: из них: 132 программы были рекомендованы, а 218 программ не были допущены. На данный момент в базе дан-ных имеются 1283 программы, которые используются в организациях образования города Алматы: для общественно-гуманитарного направления – 656, для естествен-но-математического – 442, для начальной школы и предшкольной подготовки уча-щихся - 185.

В целях углубления и расширения знаний по профильным предметам были вы-делены часы прикладных курсов программы, которые разрабатываются педагогами города, используются в работе как самими авторами, так и педагогами других школ.

16

Наибольшее количество программ разработано учителями лицеев и гимназий, это программы профилирующих предметов, таких как казахский язык и литература, ма-тематика, физика, история, английский язык. Содержание этих программ направлено на углубление программного материала и приобретение дополнительных знаний по профилирующим предметам.

С целью ознакомления и разъяснения методических рекомендаций по составле-нию и оформлению вариативных учебных программ обновленного содержания обра-зования 20 февраля 2018 года на базе школы-гимназии № 5 был проведен городской обучающий семинар: «Жаңартылған білім беру мазмұны аясында вариативті оқу бағдарламасынын мазмұны мен рәсімделуіне қойылатын талаптар». «Требова-ния к содержанию и оформлению вариативной учебной программы в услови-ях обновленного содержания образования».

На семинаре присутствовало 169 заместителей директоров по научно-методиче-скому или профильному обучению в школах с казахским и русским языком обучения.

Цель проведения: разъяснение особенностей учебных вариативных программ обновленного содержания образования и обсуждение содержания и оформления ва-риативных учебных программ для 1-7 классов, профильных и предпрофильных элек-тивных курсов для 8-11 классов организаций общего среднего образования.

С приветственным словом к участникам семинара обратился руководитель отдела по научно-методической и инновационной работе ГНМЦНТО Управления образова-ния города Алматы Сайлыбаев А.А., к.п.н, доцент.

На пленарном заседании выступали с докладами и методическими рекоменда-циями: «Требования к содержанию и оформлению вариативной учебной програм-мы в условиях обновленного содержания образования» Шеина В.Н., учитель ан-глийского языка гимназии № 132. «Жаңартылған білім беру мазмұны аясында вариативті оқу бағдарламасынын мазмұны мен рәсімделуіне қойылатын талаптар» Зәкариянова С.З., №74 жалпы білім беретін мектептің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі. «Требования к содержанию и оформлению учебных вариативных программ для 1-7 классов, профильных и предпрофильных элективных курсов для 8-11 клас-сов организаций общего среднего образования» Бигалиева А.С., методист отдела по научно-методической и инновационной работе ГНМЦНТО Управления образования г.Алматы. Выступавшие на семинарах представили содержательные доклады и пре-зентации.

В ходе проведения практической части семинара были организованы тренинги в группах: «Разработка программ по предметам».

Тренинги проводились в 9 группах по предметам: начальная школа, английский язык в начальной школе и в старших классах, математика в старших классах, инте-грация предметов по географии и истории, интеграция предметов по русскому языку и географии.

В каждой группе были определены модераторы: Орынбаева Н.Н., заместитель директора по учебно-воспитательной работе шко-

лы-гиназии № 162; Протащик С.В., заместитель директора по профильному обу-чению гимназии № 132; Дейнеко О.В., заместитель директора по учебной работе гимназии № 132; Даулетбаева Г.А., заместитель директора по учебно-воспитатель-ной работе школы-гиназии № 59; Мырзаханова Г.Ж., заместитель директора по на-учно-методической работе гимназии № 15; Потапенко С.А., заместитель директора по профильному обучению школы-гимназии № 5; Кудякова Р.Ф., заместитель дирек-тора по профильному обучению школы-гимназии № 113 и другие.

17

Творчески работающие учителя - авторы вариативных учебных программ обменя-лись опытом работы: Ибраимова Б.Т., учитель биологии школы-гимназии № 59; Ар-зикулова Г. А., учитель географии школы-гимназии № 59; Бондарева А.А., учитель английского языка гимназии № 15; Иянь М.Ю., учитель математики школы-гимназии № 5; Волошина Н.Н., учитель математики школы-гимназии № 5; Черкесова Л.Н.,учитель истории гимназии № 27; Дуйсенбина Ж.Д., учитель русского языка и лите-ратуры гимназии № 130; Матвиенко Н.Н., учитель географии гимназии № 130.

В ходе работы в группах были прослушаны и обсуждены основные проблемы раз-работки программ элективных и прикладных курсов во время перехода на обновлен-ное содержание образования, дана рекомендуемая тематика прикладных курсов и курсов по выбору по предметам образовательной области. Каждая группа разработа-ла алгоритм составления программ обновленного содержания образования. Каждо-му участнику семинара была оказана индивидуальная методическая помощь. Участ-никам семинара были предложены анкеты для обратной связи.

В научно-методическом журнале «Образование для всех. Баршаға білім беру» в №2, июнь, 2018 года напечатаны требования к содержанию и оформлению програм-мы в условиях обновленного содержания образования.

Уважаемые коллеги, хотим подробнее осветить работу отдела по научно-методи-ческой и инновационной работе ГНМЦНТО Управления образования города Алматы, проделанную за короткий срок.

Согласно письму Председателя Правления АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» Шамшидиновой К.Н. № 02-04-4/69 от 29 января 2018 года 19-20 марта 2018 года на базе Международной школы г. Астана состоялись VIII Наурызовские встречи «Астана» - город будущего: архитектура столицы, 20 лет».

Программа предусматривала встречи, лекции с приглашенными зарубежными и отечественными учеными, произошло увлекательное «погружение» участников в мир науки, научных знаний, они обучились приемам исследования и саморазвития.

Участниками от г. Алматы были учащиеся: ОШ №180 - Ерболқызы Ботагөз, СЛ №39 - Айтқали Абай, Г №175 - Молдабаева Саяжан, Г №105 - Кошмуханова Инкара, ОШ №108 -Төкенов Ерасыл, ШЛ №28 - Рыспеков Тимур, ШГ №176 - Сатыбалды Рус-лан, ШГ №44 - Орозахунова Гюзель.

Все участники выступили спикерами своих команд. Всем участникам были вру-чены сертификаты и подарки. Рыспеков Тимур, ученик школы - лицея №28 выиграл грант Каз ГАСА.

27 марта 2018 года в соответствии с Сетевым графиком мероприятий по реали-зации основных положений Программной статьи Президента Республики Казахстан – Елбасы Н.А. Назарбаева «Взгляд в будущее: модернизация общественного созна-ния» Управлением образования города Алматы была проведена городская науч-но-практическая конференция «Вопросы реализации на уроках истории концеп-ции национальных проектов «Туған жер», «Духовные святыни Казахстана».

Место проведения конференции: Институт истории и этнологии имени Ш.Ш. Уали-ханова Министерства образования и науки Республики Казахстан.

В работе конференции приняли участие ученые, докторанты и магистранты Инсти-тута истории и этнологии имени Ш.Ш.Уалиханова Министерства образования и науки Республики Казахстан, Казахского Национального университета имени аль-Фараби, руководители Центрального государственного музея РК, представители издательств «Мектеп», «Атамұра» и средств массовой информации (газета «Вечерний Алматы», журнал «Открытая школа» и др), авторы учебников и учебно-методических комплек-

18

сов, учителя Назарбаев Интеллектуальных школ и организаций среднего образова-ния города Алматы, работники городского научно-методического центра новых техно-логий в образовании – всего 465 человек.

В рамках международного сотрудничества, укрепления деловых и профессио-нальных связей между Республикой Казахстан и Российской Федерацией 28 марта 2018 года на базе городского Дворца школьников был проведен Международный на-учно-практический семинар «Медиатехнологии в современной школе».

Итогом работы Международного семинара было заключение меморандума о со-трудничестве между КГУ «Гимназия №27», КГУ «Гимназия №132», КГУ «Общеоб-разовательная школа №17» города Алматы (Казахстан) и МБОУ «Гимназия №11» г.Балашиха Московской области (Россия).

По окончании семинара участникам были выданы сертификаты международного образца.

Продолжением работы Международного семинара-практикума в рамках заключе-ния меморандума между КГУ «Гимназия №27», КГУ «Гимназия №132», КГУ «Обще-образовательная школа №17» города Алматы (Казахстан) и МБОУ «Гимназия №11» г. Балашиха Московской области (Россия) был проведен телемост «Опыт и перспек-тивы развития гимназий в рамках реализации медиатехнологий», который со-стоялся 22 мая 2018 года на базе КГУ «Гимназия № 132».

Управлением образования города Алматы в рамках реализации Сетевого графика организационных мероприятий по разъяснению основных положений программной статьи Президента Республики Казахстан – Лидера Нации Н.А Назарбаева «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания» 27 апреля 2018 года был про-веден городской слет молодых педагогов организации среднего образования города «Жас келсе іске ...».

Цель слета: создание условий обмена впечатлениями молодых учителей от пер-вых лет профессиональной деятельности с мнениями учителей-наставников и уча-щихся, повышение престижа учителя.

В работе слета участвовали представители Управления образования города Алма-ты, выпускающих кафедр Казахского Национального университета имени аль-Фара-би, Казахского национального педагогического университета имени Абая, Казахского Государственного женского педагогического университета, педагоги и учащиеся ор-ганизаций среднего образования, учителя - наставники, работники городского науч-но-методического центра новых технологий в образовании. Количество участников: 700 человек.

С 5 по 7 апреля 2018 года школы города Алматы принимали участие в XVI Казах-станской Международной выставке «Образование и Карьера – 2018». Мероприя-тие проводилось при официальной поддержке Министерства образования и науки Республики Казахстан, акимата г. Алматы. Посетили выставку учащиеся 9, 10, 11-х классов.

18 мая 2018 года на базе Алматинского многопрофильного колледжа был прове-дён Городской профориентационный форум «Открываем мир профессий»

Цель форума: информирование об организациях технического и профессиональ-ного образования города для ответственного выбора будущей профессии выпускни-ков и привлечение школьников в рабочие профессии и специальности. Присутство-вало более 100 общеобразовательных школ города Алматы.

Согласно Седьмой задаче «Человеческий капитал - основа модернизации» Посла-ния Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Новые

19

возможности развития в условиях четвертой промышленной революции» от 10 ян-варя 2018 года было указано о размещении видеоуроков лучших учителей на сайте.

23 мая по 31 мая 2018 года на базе Ресурсного центра ГНМЦНТО были отсняты открытые видеоуроки 10 лучших учителей города Алматы. Это: Киябаева Замзагуль Нукпиевна, учитель математики лицея № 178; Асылбекова Марина Сергеевна, учи-тель русского языка и литературы специализированного лицея №165; Акимжанова Динара Сембаевна, учитель химии гимназии № 105; Сергеева Людмила Владими-ровна, учитель математики гимназии № 27; Махпиров Адилжан Сайдиакрямович, учитель казахского языка и литературы школы-гимназии № 101; Бектұрғанова Нұр-гүл Әбдінағымқызы, учитель казахского языка и литературы школы-гимназии № 162; Әмірханқызы Гаухар, учитель казахского языка и литературы гимназии № 56; Арзи-кулова Гульмира Азкеновна, учитель географии школы-гимназии № 59; Бельдибае-ва Гульнази Жаксылыковна, учитель начальных классов гимназии № 15; Каржауова Маншук Жолдасбаевна, учитель географии школы-лицея № 169.

Согласно приказу Управления образования города Алматы № 83 от 30 апреля 2018

года среди педагогических работников дошкольного, начального, основного и общего среднего образования, организаций технического и профессионального образования города Алматы на базе КГУ «Общеобразовательная школа № 19» был проведен го-родской конкурс «Лучший педагог - 2018».

Цель конкурса: пропаганда и повышение статуса профессии педагога, выявление творчески работающих педагогов, имеющих высокие достижения в профессиональ-ной деятельности.

Задачи конкурса:• Выявление талантливых педагогов, формирование позитивного социального и

профессионального имиджа педагогов, их поддержка и поощрение;• раскрытие творческого потенциала педагогических работников системы обра-

зования;• повышение престижа профессии педагог;• обобщение и распространение передового педагогического опыта;• стимулирование развития профессиональных компетентностей педагога.Этапы проведения конкурса:Первый этап – районный, проходил с 2 по 20 апреля 2018 года. На этом этапе лучших конкурсантов выбирали по результатам экспертизы порт-

фолио. Затем районные комиссии передали в городской научно-методический центр новых технологий в образовании портфолио участников, занявших 1-е места по ка-ждому уровню образования: на уровне дошкольного воспитания и обучения по одно-му человеку от каждого района; на уровне начального, основного и общего среднего образования по одному человеку от каждого района; на уровне технического и про-фессионального образования – 2 человека от всех организаций ТиПО.

От города Алматы в районном этапе приняли участие 99 учителей, 97 воспитате-лей детских садов, 21 преподаватель ТиПО. Всего 218 человек.

Из них на городской этап прошли:– из школ города – 8 учителей, – воспитателей д/с – 8, – преподавателей ТиПо – 2.Всего для участия в городском туре были отобраны 18 человек.

20

Второй этап– городской, проходил с 2 по 25 мая 2018 года, где определились победители Конкурса, рекомендуемые для участия в третьем этапе.

Городской этап Конкурса включал в себя следующие конкурсные испытания:1) Экспертиза портфолио состоялась 16 мая 2018 года.2) Оценивание открытых видеоуроков состоялось 17 мая 2018 года.В составе жюри городского этапа конкурса «Лучший педагог-2018» были видные

ученые, руководители уполномоченного органа в сфере образования, представители неправительственных организаций, высококвалифицированные педагоги, победите-ли профессиональных конкурсов педагогического мастерства.

По итогам этих туров городского конкурса были определены семь педагогов с наилучшей конкурсной оценкой, которые стали победителями городского этапа:

1. Садыкова Бахтыгуль Сейтсултановна, учитель начальных классов шко-лы-лицея № 173;

2. Тәуекелова Гулбану Қонысбайқызы, учитель казахского языка и литературы общеобразовательной школы № 57;

3. Арын Ержан Омарұлы, учитель казахского языка и литературы гимназии №159 имени Ы.Алтынсарина;

4. Парменова Маржан Сагинаевна, учитель начальных классов школы-гимна-зии №176;

5. Арзикулова Гульмира Азкеновна, учитель географии школы-гимназии № 59;6. Сулейменова Манзура Рахматуллақызы, воспитатель детского сада № 69»;7. Дуйсенбаева Асем Аманжановна, преподаватель специальных дисциплин

Алматинского политехнического колледжа.В заключение хотим выразить всеобщее мнение, что между нами состоялся кон-

структивный диалог и плодотворный обмен ценнейшим опытом. Пусть наше первое в данном направлении совещание для заместителей директоров по научно-методи-ческому и профильному обучению станет площадкой для дальнейших интересных профессиональных встреч и инновационных находок.

Качество образования - вот основная стратегическая установка для всей системы образования Республики Казахстан, для каждого образовательного учреждения.

Желаем всем успехов в нашем общем деле по воспитанию и образованию подрас-тающего поколения!

21

МЕЖДУНАРОДНОЕ СОТРУДНИЧЕСТВО В РАМКАХ ПРОГРАММ МЕЖДУ ШКОЛАМИ КАЗАХСТАНА И РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

ПРОТАЩИК С.В.,

заместитель директора КГУ «Гимназия №132» г. Алматы

Интеграционные процессы, происходящие в мировом сообществе во всех сфе-рах человеческой деятельности, затронули также систему образования. Формирует-ся единое мировое образовательное пространство, выражающееся, прежде всего, в гармонизации образовательных стандартов. Открытое образовательное простран-ство предполагает рост мобильности учащихся и сотрудничества преподавателей школ разных стран. Вхождение Казахстана в мировое образовательное простран-ство ставит страну перед необходимостью разработки стратегического плана разви-тия сотрудничества в сфере образования. Это связано с переходом на новую модель национальной системы образования, которая учитывает богатый опыт и достижения старой системы образования, а также общемировые тенденции его развития.

Исторически так сложилось, что Казахстан и Россия находятся в одном геополити-ческом, культурном, образовательном пространстве. Близость наших государств ос-новывается на многоконфессиональной и многонациональной структуре общества, что обусловливает понимание общности целей, задач и возможностей их достиже-ния. Специфика наших отношений определяет необходимость совместной работы педагогов-практиков Казахстана и России на многие годы вперед.

Международное сотрудничество школ Казахстана и России является мощным рычагом развития мировой системы образования и решает ряд актуальных задач, таких как:

- укрепление международной солидарности и партнерства в сфере образования;- выравнивание уровней подготовки специалистов разных стран; - координация деятельности образовательных учреждений; - повышение качества образования.Сегодня мне хочется поделиться с вами важным событием для нашей гимназии.

28-30 марта 2018 года в городе Алматы при участии Управления образования и ГМК в рамках мероприятий, посвященных международному сотрудничеству, обмену опы-том, развитию образования в Казахстане и России, состоялся Международный науч-но-практический семинар «Медиатехнологии в современной школе».

Это, без преувеличения, знаковое событие для профессионального педагогическо-

го сообщества Казахстана и России. Неслучайно семинар объединил 700 участников, среди которых руководители системы образования, директора школ, председатели родительских комитетов.

Данная тема семинара актуальна в новой системе образования. Давайте разбе-ремся, зачем в современной школе медиация. Данная технология направлена:

-на создание благоприятной, гуманной и комфортной среды для работы учащихся, педагогов и родителей;

- формирование новой культуры взаимоотношений в сложных жизненных ситуациях;-информационно-разъяснительная работа по профилактике и предупреждению

конфликтов среди школьников и других участников образовательной системы;

22

-обмен опытом педагогов, выполняющих функции медиаторов в образовательных организациях в формате интернет-конференций и дискуссионных площадок.

Итогом работы Международного семинара стало заключение меморандума о со-трудничестве между КГУ «Гимназия №132» г. Алматы и МБОУ «Гимназия №11» Го-родского округа Балашиха Московской области.

Взаимодействие в рамках меморандума направлено на проведение совместных научных исследований; обмен информацией, научными статьями, трудами; участие в практических конференциях, семинарах, круглых столах, проведение взаимных консультаций по вопросам совместной деятельности.

Подписанный документ нацелен на укрепление долгосрочного и взаимовыгодного сотрудничества в интересах дальнейшего совершенствования и расширения более тесного сотрудничества между нашими гимназиями.

Вторым этапом сотрудничества с гимназией г. Балашиха было знакомство с рабо-той Гимназии №11 и Гимназии № 132 посредством проведения мастер- классов администрацией школ, просмотра сайтов и видеофильмов о работе школ.

Третьим этапом работы было создание творческих групп и составление плана со-трудничества между школами.

В рамках реализации составленного плана 21 мая на базе КГУ «Гимназия №132» прошел телемост Алматы – Балашиха на тему «Опыт и перспективы развития со-трудничества гимназий в рамках реализации медиатехнологий». Основной целью данного мероприятия было обсуждение плана работы по сотрудничеству с МБОУ «Гимназия№11» г.Балашиха и КГУ «Гимназия №132» г.Алматы.

В процессе общения были представлены члены творческих групп гимназий. Был рассмотрен план сотрудничества. Гимназия №11 поддержала идею гимназии №132 в организации совместных проектов, таких как:

- организация работы по сетевому проекту (создание инстаграмма и сайта «Со-трудничество»), который позволит учителям и учащимся гимназий выставлять фото- и видеоотчёты с различных мероприятий, событий, выполнять психологические те-сты, интеллектуальные задания, знакомиться с цитатами недели;

- организация социальных проектов по поликультурному, психологическому, интел-лектуальному, экологическому направлению (проект «Краеведение» : онлайн-экскур-сии, репортажи с праздников, связанных с обычаями и традициями Казахстана и Рос-сии, музейная практика);

- организация работы кружков для учащихся и учителей гимназий (спортивный, художественный, танцевальный, мягкой игрушки и плетение бисером) и обмен ма-стер-классов в данном направлении; (Хочется отметить, что в Гимназии № 11 соз-даны комфортные условия для учителей, через кружковую работу учителя могут реализовать свои способности и просто заняться любимым занятием, хобби )

- организация проведения онлайн-уроков для учителей.

Так как наша гимназия является пилотной школой по внедрению трехъязычия, ад-министрация «Гимназии № 11» заинтересовалась данным проектом и предложила провести ряд онлайн-уроков по предметам физика и информатика на английском языке. С внедрением трехъязычия в обновленное содержание образования наши-ми учителями английского языка была разработана программа «Science» для 5-9 классов. Программа предусматривает изучение английского языка в интеграции с естественными науками. Особенность курса состоит в изучении специфических тер-минов для пополнения словарного запаса учеников предметной терминологией (по

23

предметам физика, химия, биология, информатика). Также программа позволяет объединить, соединить знания по отдельным предметам в единое целое. Хочется отметить, что этой программой тоже заинтересовались наши гости. Одним из пунктов совместного плана работы является приглашение учителя физики в гимназию №11 для проведения уроков физики на английском языке для их учащихся.

Также мы планируем организовать работу летнего лагеря в рамках реализации проекта «Полиязычие». Учащиеся гимназии №11 планируют отдохнуть совместно с нашими детьми в детском лагере ЮДС, познакомиться с языком и культурой народа Казахстана, а также совершенствовать английский язык, благодаря учителям обеих гимназий.

В ходе телемоста были намечены ориентиры дальнейшего взаимодействия. Четвертым этапом совместной работы является приглашение администрацией

гимназии №11 в октябре на Международную научно-практическую конференцию «Использование арт-технологий в формировании культуры школы».

Обе стороны надеются, что эта встреча принесет свои плоды, совместная работа будет бить ключом!

Итак, международное сотрудничество в области образования обеспечит школам Казахстана вхождение в международное образовательное пространство и предоста-вит новые возможности для продвижения казахстанского образования на междуна-родной арене.

Мы надеемся, что сложившиеся партнерские отношения будут и в дальнейшем способствовать развитию и укреплению профессиональных связей, консолидации российского и казахстанского педагогического сообщества.

24

ЦИФРОВОЙ БУМ: МОБИЛЬНЫЙ МИР – МОБИЛЬНАЯ УЧЕБА

ПОПОВА Н.В., заместитель директора КГУ «Казахстанско-Российская

специализированная школа-лицей №54 имени И.В. Панфилова»

Развитие цифровых технологий открывает огромный спектр возможностей перед че-ловечеством. Наша реальность меняется с большой скоростью, и определить, какие специальности будут востребованы в будущем, становится всё труднее. Московская школа управления «Сколково» и Агентство стратегических инициатив провели совмест-ные исследования и определили 186 новых профессий, которые появятся до 2030 года. Среди них: ИТ-медик, проектировщик инфраструктуры «умного дома», координатор об-разовательной онлайн платформы, ментор стартапов, сетевой юрист и т.д. И если пе-ред школой стоит задача воспитать и выпустить функционально грамотного человека, то информационные технологии становятся незаменимым подспорьем в формировании у молодежи профессиональных навыков, которые однозначно пригодятся им в будущем.

Формировать функциональную грамотность и прививать профессиональный ин-терес в области IT можно не только на уроках, но и во внеурочной деятельности. Ярким примером является участие Казахстанско-Российской специализированной школы-лицея №54 в Международном молодежном фестивале «Цифровой Бум». Этот фестиваль молодежного IT-творчества и мастерства зародился не у нас, дан-ный проект был инициирован Открытым молодежным университетом - структурным подразделением Томского государственного университета систем управления и ра-диоэлектроники. В течение двух лет фестиваль проводился на территории Казахста-на в городе Астане, с 2013 года и по сей день наш лицей является организатором фестиваля в Казахстане.

Для школьников страны Цифровой Бум - это увлекательное мероприятие, где уча-щимся предоставлена возможность проявить свои знания в информационных техно-логиях, показать творческий потенциал в реализации информационных компетенций. Программа фестиваля рассчитана на три дня, но всегда очень насыщена: это и кон-курс компьютерных рисунков, и солистов, набирающих текст на клавиатуре слепым десятипальцевым методом, конкурс «Знаток информатики», конкурс пресс-центров, КВН, олимпиада на знание информационных технологий, соревнования по робо-то-технике и, конечно, конкурс личных и командных IT-проектов. И если участниками фестиваля в Казахстане до 2017 года были учащиеся школ городов Алматы и Аста-ны, то с прошлого года в нем приняли участие российские учащиеся Газпром школы г. Москвы. В дальнейшем мы планируем расширять поле IT-сотрудничества через привлечение участников из стран ближнего и дальнего зарубежья.

В этом году Цифровой Бум прошёл во Дворце школьников при поддержке Управле-ния образования г. Алматы. Ребятам были предоставлены помещения, оснащенные современным компьютерным оборудованием.

Фестиваль – не только площадка для подведения итогов по предмету «Инфор-матика», но и особая коммуникативная среда для приобретения таких качеств, как мобильность и креативность, это своеобразный мост в будущую профессию. Опыт показал, что звезды Цифрового Бума сегодня – это успешные и востребованные IT-специалисты завтра.

25

Так, многократным победителем Цифрового Бума является ученик нашего лицея Халлиулин Ярослав. Представленные им проекты заинтересовали более широ-кую аудиторию и известные зарубежные компании. Одним из таких проектов стала «Библиотека дополнений для игрового движка Unity», которая была впервые пред-ставлена на Цифровом Буме в 2017 году. Впоследствии об этом проекте узнали соз-датели Unity, которые предложили поглощение проекта и продемонстрировали его на выставке виртуальной реальности в городе Лаваль во Франции. В этом году на Цифровом буме он представлял нейросеть, которая с человеческой точностью пишет эссе, сочинения, рефераты. Этим проектом заинтересовались Гугл и Майкрософт и даже предоставили рецензию проекта. Проект другого учащегося нашего лицея Алпысбаева Диаса - мобильное приложение для операционной системы iOS (Ай Оу Эс) «Student Schedule», или «Расписание школьника». Данное приложение позволя-ет ученику правильно распределять своё дневное расписание. Проект занял второе место на Международной научно-практической конференции в г. Москве. Подобные проекты позволили многим учащимся школы получить гранты на обучение в самых престижных вузах страны.

Феномен Цифрового Бума заключается в том, что участие в нём стимулирует де-тей к саморазвитию, способствует формированию личностных и профессиональных навыков, построению успешной карьеры в будущем.

26

НОВАЯ ЦИФРОВАЯ РЕАЛЬНОСТЬ КАК РЕСУРС РАЗВИТИЯ ЛИЧНОСТИ УЧАЩЕГОСЯ

В ИННОВАЦИОННОМ ПРОСТРАНСТВЕ ШКОЛЫ

ЕПАНЕШНИКОВ А.И., заместитель директора КГУ «Казахстанско-Российская

специализированная школа-лицей №54 имени И.В. Панфилова».

С сентября 2018 года реализацию одного из направлений программы «Цифровой Казахстан» в образовании начинает наша школа. Школа располагает достаточными ресурсами и условиями для выполнения самых амбициозных проектов цифровиза-ции в системе образования. С 1998 года в школе реализуются программы по компью-теризации и информатизации:

-в 1998 году открывается первый в республике информационно-аналитический центр (ИАЦ), школьная медиатека;

-в 2001 году создан первый школьный сайт;-в 2003 - электронный журнал;-в 2004 - сайт музея боевой славы имени И.В. Панфилова. Все эти проекты были реализованы благодаря совместному творчеству педагогов

и учащихся школы. В 2016 году наша гимназия одной из первых школ в республике вошла в пилотный проект по апробации электронного дневника Kundelik.kz, гимназия входит в ТОП лучших школ страны, реализующих инновационную деятельность с применением цифрового образовательного ресурса ЯКласс, разработанного иннова-ционным центром «Сколково», Россия. С 1999 года в школе открылись классы с углу-бленным изучением информатики, учащиеся которых являются призерами и победи-телями IT-конкурсов и олимпиад. В школе имеются телестудия и кабинет звукозаписи, организован пресс-центр, открыт кабинет робототехники. В 2009 году гимназия за-ключила договор сотрудничества со Школьным Университетом при Томском Универ-ситете Систем Управления и Радиоэлектроники, учащиеся информационных классов обучаются по адаптированным и прошедшим экспертизу программам с получением сертификатов «Пользователь ПК», «Оператор ПК», «Программист ПК». Учителя гим-назии участвуют в конкурсах и научных конференциях по основному профилю шко-лы. В 2010 году директор гимназии приняла участие в Республиканском конкурсе директоров организаций образования с защитой проекта «Информационно-комму-никационные технологии в управлении школой». Проект был высоко оценен жюри конкурса и получил призовое 2-е место. С 2005 по 2018 школа является площадкой для проведения семинаров, конференций, выездных заседаний в области IT. В 2011 году решением Российской академии образования и НОУ «Открытый молодежный университет» Казахстанско-Российская школа-гимназия №54 им. И.В.Панфилова получает статус базовой школы по формированию информационно-коммуникацион-ных компетентностей школьников. С 2013 года школа является одним из организа-торов международного молодежного фестиваля «Цифровой бум» в Казахстане. С 2017 года школа активно сотрудничает с образовательной системой университета «Токай» Японии, ОЧУ «Газпромшкола» г. Москвы, с IT-лицеем г. Новый Уренгой РФ. В этом году подписан договор о сотрудничестве с Международным Университетом Ин-формационных Технологий. Школа, находящаяся в режиме развития, это, в первую очередь, открытая школа.

27

Важнейшим принципом работы и развития лицея станет обеспечение свободного и максимально полного удовлетворения каждым учащимся индивидуальных запросов развития своих творческих и познавательных способностей на основе углубленного изучения информатики, физики, математики в интегрированном взаимодействии ос-новного и дополнительного образования. Педагоги лицея разработали программы, прошедшие городскую экспертизу и включающие в себя такие модули, как совре-менные офисные технологии, программирование, компьютерную графику, изучение основ по разработке веб-сайтов и 3D моделирование. В современном понимании информатика - это метапредмет, который формирует ответы на глобальные вызовы информационного социума: проблему «больших данных» и «конвергенцию» техно-логий.

Не менее важным принципом, лежащим в основе деятельности лицея, является создание актуальной цифровой образовательной среды, или техносферы школы со всем необходимым технологическим оборудованием и его сопровождением. Благо-даря Республиканской программе «Дорожная карта по развитию человеческого ка-питала и развитию цифровой экономики» и финансированию в лицее созданы и усо-вершенствованы следующие ключевые образовательные зоны:

• Цифровая лаборатория.• Медиазона.• Отдел школьной диагностики и аналитики.• Школьная студия науки и информационных технологий. • Школьная медиатека и библиотека. • СТЭМ класс. • Школьная киностудия и студия звукозаписи.

Цифровая образовательная среда расширяет возможности построения образова-тельной траектории, доступ к самым современным образовательным ресурсам, рас-ширение рамок образовательной организации до масштабов всего мира. SMART-сре-да школы – место воплощения самых смелых и креативных идей представителей поколения Z - детей, родившихся в XXI веке, с пелёнок привыкших к электронным технологиям, живущих интернетом и ежедневно пользующихся устройствами комму-никации и социальными сетями. Поколение Z уже окрестили «предпринимательским поколением». При этом подчеркивается желание их представителей строить свои стартапы, а не быть погруженными в корпоративную рутину.

Сравнивая тренды цифровой экономики и образовательную среду школы можно с уверенностью сказать, что цифровая школа создает «социальный лифт или Телепор-тацию» для профессионалов будущего.

28

ОБЕСПЕЧЕНИЕ РАВНОГО ДОСТУПА ДЕТЕЙ С ОСОБЫМИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ ПОТРЕБНОСТЯМИ

К СОВРЕМЕННОМУ КАЧЕСТВЕННОМУ ОБРАЗОВАНИЮКАК УСЛОВИЕ ИХ УСПЕШНОЙ СОЦИАЛИЗАЦИИ

ЮСУПОВА А.С., координатор инклюзивного образования ОШ №74

В Послании Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050»: новый политический курс состоявшегося государства» развитие системы образования признано одним из важнейших приоритетов государ-ственной политики. К основным принципам государственной политики в области об-разования относятся равенство прав всех на получение качественного образования и доступность образования всех уровней для населения с учетом интеллектуального развития, психофизиологических и индивидуальных особенностей каждого гражда-нина (пункты 1, 2 статьи 3 Закона РК «Об образовании»).

Инклюзивное образование является одним из процессов трансформации системы образования, ориентированным на формирование условий доступности качествен-ного образования для всех. Инклюзивное образование предполагает включение де-тей с особыми образовательными потребностями независимо от их физических, пси-хических, интеллектуальных, культурно-этнических, языковых и иных особенностей в общеобразовательную среду, устранение всех барьеров для получения качественно-го образования, социальной адаптации и интеграции в социуме.

Развитие инклюзивного образования с конца прошедшего столетия стало ведущим ориентиром образовательной политики многих развитых стран мира: США, Велико-британии, Дании, Испании, Финляндии, Германии, Италии, Австралии и др. Дети с психофизическими нарушениями и отставаниями в развитии в этих странах успешно обучаются совместно с нормально развивающимися сверстниками в общеобразова-тельных организациях, в которых для их развития и социальной адаптации созданы соответствующие психолого-педагогические условия.

Опыт зарубежных стран показывает, что создание доступных школ и совместное обучение способствует социальной адаптации детей с ООП, их самостоятельности и независимости, а самое главное — изменяет общественное мнение к особым детям, формирует отношение к ним как полноценным людям.

Концептуальные подходы к развитию инклюзивного образования разработаны со-гласно основополагающим международным документам в области прав человека, с учетом тенденций и достижений мировой практики в сфере образования и приори-тетных задач развития казахстанской системы образования. Нормативно-правовую основу для внедрения инклюзивного образования в Республике Казахстан составля-ют законодательные акты, устанавливающие конституционные права человека, нор-мативно-правовые акты в области медико-социальной защиты лиц с ограниченными возможностями.

Международные законодательства:► Всеобщая Декларация прав человека (1948 г.)► Конвенция ООН о правах ребенка (1989 г.)

29

► Всемирная Декларация по образованию для всех (1990 г.)► Стандартные правила обеспечения равных возможностей для инвалидов

(1993) ► Саламанская декларация: о принципах, политике и практической деятельно-

сти в сфере образования лиц с особыми потребностями (1994 г.)► Дакарские рамки действий. Образование для всех: (2000 г.)► Конвенция ООН о правах инвалидов (2006 г.)

Нормативно-правовая база инклюзивного образования в Казахстане основана на главном постулате – обеспечение равных образовательных возможностей для всех обучающихся по месту их проживания на основе педагогического подхода, обеспе-чивающего адаптацию образовательной среды к индивидуальным особенностям и образовательным потребностям обучающихся.

Законодательная база Республики Казахстан:► Закон РК «Об образовании» (с дополнениями)► Закон «О правах ребенка в Республике Казахстан» ► Закон «О социальной и медико-педагогической коррекционной поддержке де-

тей с ограниченными возможностями» ► Закон «О социальной защите инвалидов в Республике Казахстан»► Закон «О специальных социальных услугах».Общеобразовательная школа сегодня должна осуществлять те функции, которые

являлись прерогативой специальной школы: гарантировать детям с ограниченными возможностями развития физическую и социально-психологическую безопасность, обеспечивать их специальными дидактическими средствами, создавать условия для их личностного развития и реализации своих возможностей. Для этого нужно глубоко осознавать факт наличия у детей рассматриваемой категории особых образователь-ных потребностей, к которым отнесены следующие:

• как можно более раннее выявление нарушения развития;• организация психолого-педагогической помощи ребенку сразу же после выяв-

ления проблем развития;• использование специальных методов, приемов и средств обучения, обеспечи-

вающих реализацию «обходных путей» обучения;• обеспечение специального психолого-педагогического сопровождения школь-

ников с ООП, включенных в общеобразовательный процесс, командой специалистов (специальный педагог, логопед, психолог, социальный педагог, мед. работник).

• регулярный контроль соответствия требований, предъявляемых к ученику, его познавательным возможностям и реальным учебным достижениям.

• обеспечение особой пространственной и временной организации образова-тельной среды.

Удовлетворение особых образовательных потребностей обеспечит детям возмож-ность учиться и быть успешными. Для определения реальной картины образова-тельных потребностей необходимо постоянное наблюдение ребенка специалистами (психологом, дефектологом, логопедом) в разных ситуациях: на уроке, в общении со сверстниками во внеучебное время, на занятиях дополнительного образования, в семье.

Для этого нужно «встроить» в общеобразовательную школу, так называемую, службу психолого-педагогического сопровождения, о чем свидетельствует и наибо-лее успешный международный опыт, и опыт, формирующийся в нашей стране.

30

Основными задачами психолого-педагогического сопровождения являются:1) организация ранней коррекции нарушений развития детей (с момента выявления);2) помощь (содействие) ребенку и его семье в решении актуальных задач разви-

тия, обучения, социализации;3) психологическое обеспечение образовательных и воспитательных программ;4) развитие психолого-педагогической компетентности (психологической культуры)

педагогов, воспитанников, родителей;5) мониторинг результативности коррекционно-развивающей, воспитательной ра-

боты и обучения ребенка (психолого-педагогический мониторинг).Основными направлениями психолого – педагогического сопровождения ребенка

являются:1) комплексное изучение особенностей психофизического развития ребенка, выявле-

ние потребностей в конкретных коррекционных психолого-педагогических мероприятиях;2) разработка и реализация индивидуальной программы коррекционно развиваю-

щей работы, адекватной возможностям и потребностям ребенка;4) консультативная и просветительская деятельность;5) научно-методическая деятельность (организация и проведение семинаров-прак-

тикумов, совещаний; обобщение опыта работы в форме докладов, выступлений; раз-работка методических рекомендаций);

6) осуществление психолого-педагогического мониторинга.Модель управления процессом включения и сопровождения школьников с ООП в

образовательном пространстве должна стать частью управленческой системы шко-лы. Такая модель должна отвечать задачам, вытекающим из особенностей детей с ООП, включенных в процесс образования, и необходимости особых условий для их адаптации, развития и обучения. Потребуется разработка и утверждение руководи-телем школы локальных нормативных актов, определяющих последовательные шаги по организации «безбарьерного» образовательного пространства в организации об-разования, формирование междисциплинарной команды специалистов, действую-щих в единой стратегии, определение функционала каждого специалиста, способа их взаимодействия. К числу названных локальных актов следует отнести:

• положение о службе психолого-педагогического сопровождения;• положение о работе школьного психолого-педагогического консилиума;• должностные инструкции специалистов школьной службы психолого- педагогиче-

ского сопровождения;• перечень и формы документации, отражающей содержание работы каждого

специалиста службы психолого-педагогического сопровождения; Названные локальные акты, перечень и формы документации специалистов могут

быть разработаны на основе методических рекомендаций к организации инклюзив-ного образования и психолого-педагогического сопровождения школьников с ООП, утвержденных МОН РК (Приложение 4).

Важно также продумать и утвердить в школе способ взаимодействия педагогов со специалистами школьной службы психолого - педагогического сопровождения.

Несколько последовательных шагов:• формирование учителем заказа школьной службе психолого -педагогического со-

провождения;• изучение специалистами ученика в соответствии с запросом учителя;• составление индивидуальной программы коррекционно развивающей работы с

учеником;

31

• реализация и корректировка программы специалистами службы сопровождения, отслеживание эффективности работы с ребенком.

Администрации совместно со службой ППС важно определить формы взаимодей-ствия. Запрос педагога может быть выражен как в устной, так и в письменной форме. Предпочтение должно быть отдано письменному запросу, поскольку он заставляет активизировать аналитические способности к погружению в возникшую проблему, побуждает к самообразованию. Заполненный бланк запроса явится также и полем для размышления, моделирования ситуации, формирования программы изучения проблемы и для специалистов службы ППС. Однако, педагог испытывает большие затруднения при формулировании своего запроса в письменном виде в силу недо-статка психологических знаний, а психолог не всегда имеет необходимый уровень педагогической подготовки, чтобы понять проблему, о которой сообщает учитель. По-этому педагогу нужна помощь при составлении письменного запроса, а профессио-нальное общение всех субъектов образовательного процесса следует целенаправ-ленно выстраивать. Большую помощь в составлении письменного запроса может оказать вопросник учителю.

1. В чем, на Ваш взгляд, более всего проявляются проблемы ребенка?– в усвоении учебного материала;– в приобретении навыка учебной деятельности.2. В чем затрудняется ребенок при выполнении учебных заданий?3. Как ребенок реагирует на встречу с трудностями?4. Какие качества ребенка, по Вашему мнению, помогают ему с ними справиться?5. Какие качества ребенка, по Вашему мнению, мешают ему справиться с трудно-

стями?6. Какие задания, какой вид работы выполняет ребенок самостоятельно?7. В чем он, на Ваш взгляд, наиболее успешен в учебной деятельности?8. Какой вид помощи ребенку Вы предлагаете?– общее подбадривание: «Ты сможешь. Это тебе по силам».– наводящий вопрос «На какое правило это задание?».– Показ начала действия.– Показ всего решения «Я показываю, как делать, а ты повторяй так же».9. Работаете ли Вы с ребенком индивидуально? На уроке? После уроков?10. Как проходят индивидуальные занятия?– снова объясняете задание – более подробно, развернуто.– выясняете, что ребенок усвоил, ищите момент затруднения.– оставляете ребенка после уроков для проведения контроля за выполнением за-

даний.11. Обобщите проблему, которая тревожит вас в работе с данным ученикомПри письменном варианте ответов на поставленные вопросы многие педагоги смо-

гут яснее представлять проблему, увидеть свои ошибки педагогического плана, само-стоятельно находить ответы на свои вопросы.

В соответствии с законодательством РК родители, семья несут ответственность за жизнь, здоровье и образование своих детей. Семья должна проявлять активность, особенно когда дело касается удовлетворения особых условий жизнедеятельности или обучения их детей. Весь международный опыт свидетельствует о том, что иници-ативы родителей имели особую значимость при принятии законов, изменении отно-шения к детям с ООП и инвалидностью, создании специальных условий в образова-тельной среде. Активность родителей как в процессе продвижения политики

32

инклюзивного образования, так и непосредственно в процессе обучения собствен-ных детей является необходимым контекстом инклюзивного образования. Разделе-ние ответственности и степень участия родителей в процессе получения образова-ния детьми с ООП в общеобразовательной школе могут быть закреплены договором о сотрудничестве.

Таким образом, в качестве важных факторов, влияющих на продвижение инклю-зивной образовательной практики, можно назвать следующие:

1. Весь школьный коллектив осмысливает и обсуждает вопросы инклюзии.2. Вводятся необходимые изменения в деятельность школьного коллектива.3. Используются дополнительные ресурсы (служба психолого - педагогического со-

провождения) в поддержку детей и педагогов.4. Поддерживается сотрудничество между всеми участниками школьного коллек-

тива.5. Родители воспринимаются как партнеры и соучастники процессаобучения и воспитания школьников.6. Руководство школы координирует и контролирует инклюзивные процессы.Инклюзивная школа — это, прежде всего, демократическая школа, которая при-

вивает уважение к людям и стилю их жизни. В подобной школе учащиеся вместе творчески работают над решением образовательных проблем. Посещение местных школ является одним из важных факторов, доказывающих включение детей в об-щество. Обучение детей происходит не только в стенах школы. Они учатся в семье, контактируя со своими сверстниками и друзьями, участвуя в различной социальной деятельности своего сообщества.

33

ОСОБЕННОСТИ РЕАЛИЗАЦИИ ПОЛИЛИНГВАЛЬНОГО ОБУЧЕНИЯВ УСЛОВИЯХ НОВОЙ ПАРАДИГМЫ ОБРАЗОВАНИЯ

МОЛОТОВА Э.К.,заместитель директора гимназии №105

им. Ураза Джандосова», г.Алматы

Парадигма образования - это концептуальная схема в области образования, кото-рую можно разделить на «прогрессивную», т.е. устремленную в будущее и «класси-ческую» - что обозначает традиционную. «Прогрессивные» предлагают иное содер-жание и подходы, иное поведение и педагогический менталитет.

Наша гимназия является одной из ведущих школ города и республики в области преподавания иностранных языков. Кроме русского и казахского, уже почти полвека в гимназии практикуется углубленное изучение английского языка и более 20-ти лет вторым иностранным языком является французский. С 2010 года преподается китай-ский язык.

Поэтому, в 2009 году, когда была принята «Программа развития образования РК до 2020 года», в которой впервые был определен курс на развитие полиязыкового образования в республике, педагогический коллектив нашей гимназии приступил к внедрению этой программы.

Гимназия исторически является лингвистической, где иностранные языки пре-подаются на высоком уровне. К 7-му классу учащиеся вполне способны усваивать материал предметов естественно-научного цикла и математики на английском язы-ке. Должна признаться, что на момент начала внедрения программы в нашей шко-ле было только два учителя, имеющих достаточно хорошую базу английского язы-ка. Остальные изучали немецкий или французский языки, но они выразили большое желание освоить английский язык. Поэтому для всех желающих были организованы внутришкольные курсы английского и казахского языков. В 2010 году первая группа наших учителей прошла языковую подготовку на курсах, организованных горИПКП-КиСО. И на данный момент уже 14 учителей-предметников работают по программе полиязычия. В 2017 году 5 пять учителей-предметников естественно-научного цикла прошли предметно-языковые курсы на 470 часов по теме «Развитие профессио-нальной компетенции учителей по освоению инновационных методик преподавания предмета на английском языке», в рамках которого они прошли усиленную языковую подготовку (о чем свидетельствуют полученные учителями международные серти-фикаты, подтверждающие их уровень владения английским языком,) и изучили ме-тодику преподавания предмета на английском языке по программе CLIL (Content and Language Integrated Learning – преподавание предметов естественно-научного цикла на иностранном языке), успешно сдав международный экзамен FCE. А в мае 2018 года эти же учителя успешно сдают CEPT.

В первые годы внедрения программы полиязычия перед учителями стояли слож-нейшие задачи разработки учебно-методических материалов. Литературы на ан-глийском языке по предметам в нашей стране еще не было. Учителя использовали учебники различных иностранных издательств, какие только были представлены на казахстанском рынке, но ни один из них не соответствовал нашему ГОСО. Поэто-му по химии, физике, биологии, географии, математике и истории нашими учителя-ми были составлены глоссарии, разработаны презентации, флипчаты, раздаточные

34

материалы к каждому уроку. Это все требовало ежедневной кропотливой работы, которая проходила под руководством административного корпуса гимназии. Посто-янно организовывались круглые столы, где обсуждались текущие проблемы и пути их решения. И до сих пор нашим предметникам оказывается всяческая методическая и языковая помощь: в школе создана база полиязыкового обучения, в экспертную группу которой входят представители администрации и творческая группа учителей английского языка.

Для корректировки процесса внедрения программы полиязычия и оценки качества преподавания предметов на английском языке проводятся такие исследования, как мониторинг уровня знаний предметов естественно-научного цикла и математики, мо-ниторинг знания терминологии на английском языке по предметам, мониторинг про-центного соотношения применения иностранного языка учителями и учащимися на уроках. Для этого проводятся административные срезы и анкетирование учащихся, а также родителей с целью выявления их удовлетворенности преподаванием пред-метов на английском языке. В рамках этого мониторинга стали уже традиционными «Дни открытых дверей» для родителей, где у них есть возможность посетить лю-бой урок своего ребенка. Как показало исследование, удовлетворенность родите-лями образовательным процессом в КГУ «Гимназия №105 им.Ураза Джандосова» в 2017/2018 учебном году составляет 87%.

С начала 2017 – 2018 учебного года университет КИМЭП на базе нашей гимназии проводит свое исследование по теме: «CLIL: стратегии и реализация в школах Казах-стана».

С этого же учебного года, согласно приложению 3 приказа МОН РК от 6 ноября 2014 г №455 «О пилотном внедрении обновленного содержания образования» пред-меты «Биология», «Химия», «Физика» и «Информатика» теперь официально ведутся в нашей гимназии с элементами английского языка. Учебный процесс по этим пред-метам включает в себя учебники на английском языке от двух издательств («Аста-на-китап» и «Express Publishing»).

И на сегодняшний день наши учителя являются авторами адаптированных про-грамм факультативных курсов по биологии, химии и географии на английском языке; они работали в редакционной группе над изданием поурочных планов на английском языке под руководством образовательного центра Study Inn. А с ноября месяца 2017 года наши учителя химии (Полуева О.Н.) и физики (Джулай З.С.) тесно сотрудничают с издательством Express Publishing в лице международной компании Edustream и являются соавторами учебников по химии и физике.

Успешность управления учебным процессом в школе подтверждает результа-тивность школьников в конкурсах, олимпиадах и ученических конференциях. За три последних года наши ученики приняли участие и успешно выступили в нескольких международных олимпиадах и конкурсах научных проектов по физике, биологии и математике в Испании, Кипре, Швейцарии, Южной Корее, России.

Более 50% наших выпускников поступают в вузы Казахстана и зарубежные уни-верситеты, где языком обучения является английский. Несмотря на то, что проектная мощность школы рассчитана на 800 посадочных мест, а на самом деле у нас обуча-ется более 2000 человек и наполняемость классов в старшем звене составляет от 37 до 40 человек, по итогам прошедшего учебного года из 117 выпускников 47 поступили в зарубежные вузы, а 40 - получили гранты в вузы Казахстана. Все они однозначно отмечают важность и полезность полученных в гимназии предметных знаний на ан-глийском языке.

35

В дальнейших планах гимназии – продолжить работу по внедрению программы полиязычия, сделав акцент на разработке системы оценивания предметных компе-тенций учащихся с учетом использования английского языка; в большей степени при-менять технологию CLIL и образовательный подход STEM, который включает в себя помимо предметов естественно-научного цикла математику и технологию. Для этого у гимназии есть и опыт, и кадры, и желание. Имея за плечами 9-летний опыт работы по преподаванию предметов на английском языке, мы можем с уверенностью ска-зать, что это нужно детям, так как они

• используют иностранный язык как орудие для изучения неязыковых предметов; • знают терминологию, необходимую для дальнейшего образования; • лучше ориентируются в информационном поле;• выполняют исследования и практические работы по международным методикам;• имеют навыки публичных выступлений на иностранном языке;• развивают литературный и научный язык;• имеют возможность общаться в различной языковой среде;• развивают мышление на иностранном языке, в том числе критическое;• имеют больший словарный запас, который пополняется не только за счет на-

учных терминов, но и за счет новых слов и выражений.

Рекомендации:• помогать учителям-предметникам в успешном овладении тремя языками в со-

ответствии с современными требованиями к учебному процессу гимназии и Государ-ственной программой развития образования на 2016-2019 гг;

• повышать компетентность учителей в области использования всех средств электронного обучения с целью совершенствования образовательного процесса;

• формировать у учащихся ценностное отношение к образованию, стремлению к самовоспитанию поликультурной личности, осознающей необходимость самопо-знания и самообразования.

36

ОБ ОСОБЕННОСТЯХ УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКОГО КОМПЛЕКСА «МАТЕМАТИКА 3 КЛАСС» ИЗДАТЕЛЬСТВА «АЛМАТЫКIТАП

БАСПАСЫ»

АКПАЕВА А.Б., к.п.н., доцент КазНПУ имени Абая,

ЛЕБЕДЕВА Л.А., к.д.н., доцент КазНПУ имени Абая

Аннотация. В статье дан анализ особенностей учебно-методического комплекса «Математика», который в 2017-2018 учебном году проходит апробацию в 30 школах Республики Казахстан. Учебно-методический комплекс составлен на основании новой программы и участвует в конкурсе на базовый учебник для начальной школы. Рассмо-трены ключевые положения создания учебника, рабочих тетрадей и приложения к ним.

Ключевые слова: учебник, рабочая тетрадь, математика, начальная школа, учеб-но-методический комплекс, методика обучения математике.

Издательство «Алматыкiтап баспасы» является одним из основных издательств Республики Казахстан, выпускающих учебники и учебную литературу, утвержденную МОН РК. Так учебно-методический комплекс (УМК) «Математика» для 1-4 классов авторов Акпаева А.Б., Лебедева Л.А., Мынжасарова М.Ж., Лихобабенко Т.В. выхо-дит с 2008 года. УМК отличается своей наполненностью и оригинальностью, создает удобство в работе учителя и направлен на математическое развитие учащихся.

В 2015 году в РК вышли новые учебные программы по всем дисциплинам началь-ной школы. Обновление программ в Республике Казахстан повлекло за собой необ-ходимость исследования и разработки новых подходов к конструированию УМК по всем учебным предметам, в частности, по математике.

Сложность анализа и оценки учебника обусловлена сложностью объекта анализа. Основные требования к учебнику разработаны в советское время Д.Зуевым [1]. В настоящее время в республике Казахстан разработаны правила и требования к раз-работке и экспертизе учебников и УМК на государственном уровне [2]. При создании УМК основными принципами должны являться:

• современное содержание учебника и составляющих УМК; • оптимальное наполнение УМК;• возможность реализации новых технологий обучения; • комплексный подход к обучению и воспитанию; • современное оформление. Рассмотрим особенности УМК «Математика» для 3 класса [3]. В состав УМК входят:

учебник (в 4 частях); рабочая тетрадь (в 4 частях); компакт-диск со следующим содер-жимым: методическое руководство для учителя, наборное полотно, презентационные материалы к урокам, презентации-игры, тренажеры, раздаточные материалы.

Полное соответствие типовой учебной программе доказано ежеурочным соблюде-нием лексических и математических тем согласно долгосрочному плану программы. Учебник способствует пониманию учеником содержания предмета, что видно через ло-гическую связь понятий и преемственность содержания внутри учебника. Проблемный стиль изложения и смысловое выделение основных элементов содержания подчеркива-ет стремление авторов преподнести материал на основе требований новых программ.

37

Содержание помогает ученику привыкнуть к постоянному поиску причин и смысла происходящего, делает его сознательным участником событий, как природных, так и общественных. Практические задания и упражнения говорят о направленности со-держания на осмысление окружающего и применение этих знаний в практической деятельности; объяснение смысла изучаемого на жизненных примерах.

По Зуеву [1, с. 39] содержание учебника должно быть избыточным. Мы видим в учебнике не только основное, но и дополнительное содержание. Есть упражнения для подготовки и введения нового, тренировочные задания, творческие и поисковые задания. На страницах учебника ученики найдут задания по своему уровню. Мате-риал упражнений разнообразен и представлен в большом объеме, что позволяет не только изучить и закрепить, но и выбрать задания для индивидуальной работы с каждым учеником.

Определения понятий в учебнике используются в соответствии с принципом науч-ности и доступности. Иллюстративный и текстовый материал соответствует науке и возрастным особенностям детей. Упражнения в каждом уроке и разделе расположе-ны в системе.

На лицо реализация в учебнике внутрипредметных и межпредметных связей. Вну-трипредметные связи прослеживаются особенно ярко в упражнениях на включение в систему знаний изученного на данном уроке материала. Указатели и цветные разде-лители разделов позволяют увидеть границы разделов. Последовательность уроков и одновременное изучение противоположных и близких по смыслу понятий позволя-ют увидеть внутрипредметность.

Подборка лексических тем уроков, тематики задач, рисунков и заданий в рамках сквозных тем указывает на реализацию межпредметных связей с различными дисци-плинами. Продуманы и лексические темы уроков, а не в целом разделов. Лексиче-ская тема в рамках сквозных тем, указанная в каждом уроке, позволяет решать за-дачи всех видов воспитания через предложенные ситуации, иллюстрации и задания. Можно отметить сбалансированность материала по видам воспитания.

Содержание учебника направлено на развитие мышления, интеллектуального по-тенциала обучающихся. Например, в системе заданий есть упражнения исследова-тельского характера, на применение рациональных приемов вычислений, на вовле-чение детей в групповое обсуждение при решении упражнений. Включены задания на развитие критического мышления- это обучение составлению вопросов разного уровня сложности по пройденной теме в конце каждого урока. Ярко выражены твор-ческие упражнения в каждом уроке, они помечены условным знаком. Уделено внима-ние развитию гибкости и критичности мышления.

Тема урока и цель урока сформулированы доступным языком. Упражнения до-ступны и понятны учащимся. Основная и дополнительная информация организована в системе. Так правила, формулы, и другие главные элементы выделены в плашки, задания для применения даны в строгой последовательности.

Отметим удобные элементы - рамки, плашки, значки для выделения задания для самостоятельной работы. Задания для домашней работы предусмотрены только в уроках нового. Это оправдано, т.к. в уроках закрепления учитель в соответствии с новыми требованиями программы подводит учащихся к выводу о необходимости ин-дивидуального задания.

Важный момент - внешняя привлекательность и оформление. Белый фон страни-цы не отвлекает учащихся от сути заданий. Шрифты в соответствии с нормами для детей 3 класса. Рисунки только вспомогательного характера, цветовые схемы, черте-

38

жи. Есть акценты на материал для запоминания. Все это говорит об учете психологии восприятия зрительной информации.

Реализована систематичность как на уровне содержания, так и на уровне руковод-ства учебной деятельностью. Каждое следующее понятие вытекает из предыдущего и предусматривает повторение изученного материала, что создает условия для обоб-щения и установления причинно-следственных связей. Так, постоянное распределен-ное во времени, повторение пройденного позволяет достигать прочности в усвоении знаний. Наличие деятельностного подхода выражено в том, что ребенок при помощи заданий включен в постановку учебной задачи, открытие нового, его применение и включение в систему знаний, самоконтроль и самооценку. Также наличие мотиваци-онного аспекта с учетом возрастных особенностей младших школьников позволяет достичь оптимального соотношения между научностью и доступностью. Включение в ситуации, приближенные к жизненным, идет через систему постепенно усложня-ющихся упражнений. Система упражнений составлена на основе деятельностного подхода, в которой ребенок сам открывает новое. Только после этого идут правила и выводы. Часто многие из них ребенок делает сам.

Отражено руководство продуктивным общением на уроке как основным спосо-бом открытия субъективно новой информации и необходимым условием организа-ции учебной деятельности. Система рекомендуемых форм организации выполнения упражнений выражена в условных значках - парная, групповая работа.

В учебнике прослеживаются уроки двух типов - на введение нового и на его приме-нение и рефлексию изученного. В данном УМК ярко выражена система закрепления материала, система формативного и суммативного оценивания. Это задания с кри-териями для оценивания в рабочих тетрадях, линейка успеха и т.д.

Есть два главных героя - мальчик и девочка, при помощи которых реализован ком-муникативный подход. Достачно иллюстраций из жизни как на селе, так и в городе. Много иллюстраций с детьми, их членами семьи. Иллюстрации подобраны в соотве-ствии с удачно предложенными авторами лексическими темами урока.

В каждом уроке предусмотрены упражнения для развития умения анализировать, синтезировать, отбирать и систематизировать информацию. Это ярко можно про-следить в предложенных суммативных работах (контроль по разделу). Так, там пред-ставлены разные типы заданий. На формирование и развитие функциональной гра-мотности направлены упражнения, помеченные как творческие, исследовательские, а также со специальным значком - математика в твоей жизни. Информационная ком-петентность реализуется благодаря наличию такого элемента УМК как интерактив-ное полотно, тренажеры и презентации к урокам. Учитель дает возможность детям воспользоваться этими ресурсами в обучении. Наличие рабочей тетради с дополни-тельными заданиями для самостоятельного выбора их учащимся, а также с задани-ями для индивидуального формативного оценивания говорит о продуманности УМК на соответствие новым программам и вызовам времени.

Предусмотрено преимущественное использование проблемно-поисковых методов как наиболее эффективного способа организации учебной деятельности. В настоя-щее время учебник не просто содержит определённый материал для изучения, но и мотивирует учащихся к самостоятельному «добыванию» знаний, к самообразованию. На наш взгляд, эффективное обучение может быть реализовано через тщательный подбор заданий на различные виды деятельности, через реализацию творческой деятельности, через создание условий для развития навыков логического, практи-ко-ориентированного мышления учащихся, их языковых навыков.

39

МЕТОДИКА РЕАЛИЗАЦИИ УЧИТЕЛЕМ ФОРМАТИВНОГО ОЦЕНИВАНИЯ

УЧЕБНЫХ ДОСТИЖЕНИЙ УЧАЩИХСЯ.

АМДАМОВА Р.Г., учитель информатики ОШ № 121 г. Алматы

В современном мире простой поголовной грамотности уже явно недостаточно. Наши граждане должны быть готовы к тому, чтобы постоянно овладевать навыками работы на самом передовом оборудовании и самом современном производстве. Не-обходимо уделять большое внимание функциональной грамотности наших детей, в целом всего подрастающего поколения. Это важно, чтобы наши дети были адаптиро-ваны к современной жизни.( Стратегия 2050, Н.А.Назарбаев)

За последнее десятилетие в содержании образования произошли качественные изменения: акцент с предметных знаний, умений и навыков как основной цели обуче-ния был перенесен на формирование общеучебных компетентностей учащихся. Это повлекло за собой и изменения в системе оценивания. При такой парадигме образо-вания традиционная «отметочная» система оценивания имеет ряд проблем

Востребованным оказывается такой подход к оцениванию достижений учащихся, который позволил бы устранить негативные моменты в обучении, способствовал бы индивидуализации учебного процесса, повышению учебной мотивации и учебной са-мостоятельности учащихся.

Одним из таких подходов является формативное (формирующее) оценивание, ко-торое можно еще назвать оцениванием для улучшения обучения. Все мы знаем, что в обновленном содержании образования имеет место критериальное оценивание, кото-рое состоит из формирующего оценивания и суммативного оценивания (слайды 1-4)

Формативное оценивание дает возможность учителю отслеживать процесс про-движения учащихся к целям их учения и помогает учителю корректировать учебный процесс на ранних этапах, а ученику – осознать большую степень ответственности за свое образование.

Особенность использования методики формативного оценивания заключается в том, что это оценивание, которое используется в повседневной практике ежедневно, ежеурочно, а это означает, что учитель и ученики могут влиять на качество образова-ния на самых ранних этапах обучения. Кроме того, формативное оценивание приме-няется в форме, приемлемой как для учащихся, так и для учителя.

При использовании формативного оценивания учителю необходимо знать и эф-фективно использовать различные методы формативного оценивания. Системати-ческое и целенаправленное использование данных методик позволит учителю полу-чить качественный результат обучения.

Учитель, в своей деятельности должен уметь использовать разнообразные методы формативного оценивания. При этом использование методов формативного оцени-вания на уроке не должно быть самоцелью учителя, результаты оценивания должны позволять вносить корректировки в деятельность учащегося и учителя для улучше-ния качества образования.

Нужно помнить, что применение методологии формативного оценивания стано-вится одним из важнейших критериев новой системы оценки работы учителя и ис-пользование методов формативного оценивания на уроках показало, что у учащихся

40

появился интерес к учебе и ответственность, вырабатываются навыки самостоятель-ной работы, работы в группе, воспитываются чувства толерантности, коллективизма, взаимопомощи.

Меня волнует следующая ситуация: в интернет ресурсах появился большой объем информации о различных методах формативного оценивания. Это, конечно, радует. Вызывает опасение другое: выбор этих методик учителем на конкретный урок. Посе-щая уроки учителей, я заметила, что некоторые методики учителем выбираются только из-за того, что он интерактивен при применении, либо он показался интересным.

Давайте обсудим, на чем должен основываться выбор метода формативного оце-нивания. (Обсуждение в группах следующих вопросов: Задание: обсудите в груп-пах вопросы и запишите свои ответы на флипчартах.

1. Что такое формативное оценивание?2. Каковы цели и принципы?3. Когда проводится?4. Кого информирует?5. Какова роль учителя?6. Какова роль ученика?7. Каковы формы проведения?)Рассмотрим процесс формативного оценивания

41

Обсудив слайды, пришли к единому мнению, что при выборе методик, стратегий, приемов и заданий, в первую очередь, нужно иметь в виду, достигаются ли посред-ством выполнения данного задания цели долгосрочного, СС и краткосрочного плана.

42

Методы формативного оценивания можно использовать на разных этапах организа-ции учебной деятельности, как в процессе объяснения темы, выполнения заданий, так и во время предоставления обратной связи обучающимся. Для учителя самое главное по-нять цели использования этих методов, достичь их эффективного влияния на обучение.

Неотъемлемым элементом формативного оценивания является постановка вопро-сов (опрос, диалог, беседа и др.) как со стороны учителя, так и между обучающимися. Поэтому важно овладеть эффективными техниками постановки вопросов, развивать культуру использования диалога в классе. Существует множество классификаций ти-пов вопросов. Наиболее часто используется классификация по степени развернуто-сти ответа: открытые и закрытые вопросы.

Чтобы избежать ошибок, рекомендуется • задавать основные, второстепенные, наводящие и другие вопросы;• не задавать вопрос, если вы заранее знаете, что все обучающиеся знают на

него ответ;• формулировать вопросы так, чтобы они звучали кратко, были уместны и понят-

ны каждому обучающемуся;• ориентировать вопросы на выявление слабых сторон, дать обучающимся воз-

можность разобраться в своих заблуждениях;• заранее планировать вопросы, которые могут повысить эффективность преподава-

ния. В частности, определить, когда и какие вопросы задавать, возможные ответы, как испра-вить неверные ответы, как реагировать на неожиданные ответы, как расширить ответы.

Методы формативного оценивания могут использоваться при организации инди-видуальной, парной и групповой работы.

Формативное оценивание в индивидуальной работеФормативное оценивание предоставляет уникальную возможность обучающимся ос-

мыслить результаты собственной учебной деятельности. Это позволит позиционировать их как «создателей» своего обучения и повысить ответственность за полученные резуль-

43

таты. Для реализации формативного оценивания в индивидуальной работе учителю не-обходимо систематически наблюдать за деятельностью обучающегося и фиксировать промежуточные результаты. При фиксировании результатов следует обращать внима-ние как на положительные стороны, так и на недостатки работ обучающегося.

Следует помнить, что обсуждение результатов индивидуальных работ необходимо проводить непосредственно с обучающимся. Также важным является предоставление возможности обучающимся высказать собственное мнение. При планировании даль-нейшей работы с обучающимся следует учитывать его потребности и возможности.

Формативное оценивание в парной работеПарная работа является одной из эффективных форм формативного оценивания.

Оцениваться учителем может общая работа в паре, работа пар друг с другом и ра-бота внутри пары. При таком взаимодействии активнее проявляются саморегулиру-емое поведение, рефлексия и взаимопомощь вне зависимости от уровня подготов-ленности обучающихся.

При организации и планировании формативного оценивания в парной работе не-обходимо, чтобы обучающиеся понимали, что они несут равную ответственность за выполнение задания и его результат. Поэтому важно научить их согласовывать свои действия и взаимодействовать друг с другом, обмениваться мнениями и давать кон-структивную обратную связь.

Формативное оценивание в групповой работеПри формативном оценивании учитель может организовать работу в группах как

эффективный способ оценивания определенных навыков. Обучающиеся заранее должны быть ознакомлены с критериями оценивания. Во время групповой работы учитель наблюдает и слушает обсуждения обучающихся в каждой группе: некоторые обучающиеся смогут быстро продемонстрировать достижение цели обучения в соот-ветствии с критериями оценивания.

Далее учителю необходимо наблюдать и задавать вопросы обучающимся, кото-рым необходима дополнительная поддержка, например:

- Что Вы думаете об этом?- Можете ли Вы мне пояснить, что в вашей группе обсуждалось?Если обучающиеся выполняют практическое задание, то вопросы могут относить-

ся к этому заданию, например:- Что Вы сейчас делаете?- Как Вы думаете, что будет дальше?- Заметили ли Вы в этом задании что-нибудь особенное?Во время групповой работы учитель должен контролировать работу всех групп и

каждого отдельного обучающегося. Наблюдение за группой можно совместить с уча-стием при выполнении задания. В этом случае обучающимся можно предложить:

• сформулировать новую идею;• сравнить две (или более) идеи;• оценить идеи;• сделать выводы на основе групповых обсуждений;• ответить на вопросы.Все вышеперечисленные пункты представляют доказательства достижения опре-

деленной цели обучения.Давайте рассмотрим требования к составлению критериев на задания форматив-

ного оценивания:Критерии бывают однозначные и требующие дескрипторов.

44

Разработка критериев оценивания• Задать вопрос: «Как я пойму, что учащиеся достигли цели?»• Использовать таксономию Блума: по каким признакам я пойму, что дети зна-

ют? Понимают? Применяют? Анализируют? Синтезируют? Оценивают? Критерии оценивания• не дублируют инструкции к заданию («сделают презентацию из 5 слайдов»,

«напишут эссе») • не должны касаться поведения («защищал постер», «был активным»,

«работают в группе»)Правила критериев оценивания• Однозначность!• Если критерий неоднозначный, то к нему необходим дескриптор• Дескриптор – это расшифровка критерия• Критерии известны ученикам заранее

Практическая частьЗадание 1: Напишите алгоритм, как можно открыть фотографию для просмотра.Задание 2*: Найдите на компьютере программу для просмотра фотографии «Зо-

лотая осень». Откройте данную фотографию.Задание 3**: Даны пиктограммы программы, определите назначение программ.Примерные дескрипторы1) объясняет назначение компьютерной программы;2) использует определенную программу для просмотра фотографии;3) соблюдает правила ТБ при работе с устройствами ввода -вывода.

45

РЕАЛИЗАЦИЯ ПРОЕКТА «ШКОЛА ЗДОРОВОГО ПИТАНИЯ»В ОРГАНИЗАЦИЯХ ОБРАЗОВАНИЯ Г. АЛМАТЫ

ЕЖОВА Т.В., руководитель отдела ГНМЦНТО

Управления образования г. Алматы

Я введу вас в мир того, каким надо быть, чтобы быть Человеком - Умным, Красивым и Здоровым.

Эммануил Кант

Здравствуйте, уважаемые коллеги!В последние 10 лет в нашей стране отмечается прогрессирующий рост заболевае-

мости детей, связанный с неправильным питанием. По данным Всемирной организа-ции здравоохранения, 80% заболеваний в той или иной степени связаны с питанием, а 40% недугов связаны с фактором питания напрямую.

В Казахстане динамика заболеваний, связанных с питанием, имеет негативную тенденцию. Отмечается рост числа болезней органов пищеварения, эндокринной си-стемы, сердечно-сосудистой патологии и новообразований.

Другой очень серьезной проблемой является лишний вес в детском возрасте, который грозит проблемами со здоровьем как в отдаленной, так и в ближайшей перспективе.

Причинами нездоровой полноты являются неправильное питание («удобная» вы-сококалорийная пища быстрого приготовления), малоподвижный, сидячий образ жизни и нарушение энергетического баланса - переедание.

Заболевания, связанные с неправильным питанием, и лишний вес влияют на со-циально-психологическую сферу жизни ребенка, могут привести к серьезным про-блемам психологической адаптации в социуме.

Таким образом, правильное питание является одним из важнейших факто-ров здоровья и психологического благополучия как нынешнего ребенка, так и будущего взрослого человека.

В 2013 году МОН РК совместно с Казахской академией питания была разработана уникальная программа «Школа здорового питания», авторами которой стали Иман-гожина О., к.п.н. КазНУ им. Абая и Каламыцин П., учитель Г № 79.

Целью программы является формирование у детей основ здорового образа жизни и культуры питания.

В число задач данной программы входят:• формирование у учащихся понимания ценности здоровья, необходимости за-

ботиться о нем и укреплять его;• знакомство детей с правилами здорового образа жизни, составляющей которо-

го является правильное питание;• освоение форм поведения, связанных с заботой о своем здоровье;• формирование у учащихся знаний о последствиях несоблюдения правил здо-

рового образа жизни.С целью реализации данной программы нашими учеными был создан учебно-методиче-

ский комплекс, в который вошли рабочая тетрадь для учащихся младшего школьного возрас-та и методическое пособие для учителя. УМК учитывает, что деятельность учащихся должна быть активной: это игры, упражнения, загадки, ребусы, таблицы, раскраски, кроссворды и т.д.

46

Этот проект охватил учащихся 20 школ с казахским и русским языком обучения (4200 учащихся 1 и 2 классов и 240 учителей). В 2015 году при поддержке Управле-ний образования гг. Алматы и Астаны получили возможность подключиться к проекту учащиеся школ г. Астаны. В 2018 году проект «Школа здорового питания» расширяет свои границы и теперь в нем будут принимать участие школьники из 60 организаций образования г. Астаны и г. Алматы.

Работа над программой проводится совместно с родительской общественностью. Поддержка родителей, осознание ими важности и необходимости проводимой педа-гогом работы – непременное условие эффективности решения поставленных задач.

Управление образования города Алматы активно поддерживает реализацию про-екта «Школа здорового питания» в организациях образования города, кроме этого в прошлом году к работе в проекте подключился Реабилитационный центр для детей и подростков с ограниченными возможностями.

В рамках работы над программой «Школа здорового питания» в нашем горо-де проходят различные мероприятия: телемосты, фестивали, онлайн-уроки,в которых принимают участие школы Алматы, Астаны, Москвы и Хабаровска. Кроме этого, одним из ярких и запоминающихся мероприятий, посвященных изучению про-граммы «Школа здорового питания», была выставка детского рисунка и плаката, авторами работ были ребята из Казахстана, России, Узбекистана и Белоруссии. В этом учебном году наши ребята приняли участие в Международном конкурсе для детей «О правильном питании и здоровом образе жизни», по итогам которого побе-дителями стали учащиеся школ №№ 78, 103, 116 и Реабилитационный центр «Мей-iрiм».

Коллективы школ, принимающие участие в фестивале, показывают высокий уро-вень знаний по программе «Школа здорового питания».

03 марта 2017 года в Ресурсном центре г. Алматы был проведён телемост Казах-стан (г. Алматы) – Россия (г. Хабаровск) «Знатоки школы здорового питания», в кото-ром приняли участие школьники, работающие по данной программе.

20 марта 2017 года в Ресурсном центре г. Алматы проводился онлайн урок, посвя-щенный Международному Дню шеф-повара «Еда для здоровых героев». К работе онлайн-урока были подключены 169 организаций образования г. Алматы.

Ежегодно при поддержке НМЛ «ГМК» для учителей начальных классов проводится Фестиваль методических разработок.

Эта программа на сегодня поддержана в 80 странах мира, и наш с вами проект - часть мирового движения за здоровый образ жизни. Благодаря реализации про-граммы «Школа здорового питания» решается одна из важнейших социальных задач – воспитание здорового поколения.

Мы верим, что наши ученики выйдут из школы, имея - хорошее здоровье, хоро-шее образование и друзей в соседних странах.

И сегодня нам бы хотелось отметить наиболее активных участников Проекта «Школа здорового питания» (награждение).

Уважаемые коллеги, мы приглашаем вас к дальнейшему сотрудничеству, главное - чтобы всем нам это было полезно и интересно!

47

ЖАҢА ФОРМАТТАҒЫ БІЛІМ СТАНДАРТЫНА САЙ БІЛІМ БЕРУ ҮДЕРІСІНДЕГІ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

ТАЖЕНОВА К.Қ., «Өрлеу» БАҰО АҚФ Алматы қ. бойынша ПҚБАИ

« Егемен еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны,

ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын ұстаз қолында».

Н.Ә. Назарбаев

Жаңа заман талабына сай білім беру – бүгінгі таңдағы өзекті мәселе. Сондықтан шығармашылық қабілеті мол, жан-жақты дамыған ұрпақ тәрбиелеуде жаңа педаго-гикалық технология қажет. Ал білім беру технологияларының басты мақсаты – білім беру сапасын арттыру, оқушылардың білім, білік дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Яғни, білім беру саласын реформалаудағы негізгі мақсат та білім беру жүйесін қайта қарап, оқушылардың шығармашылық бейімделуіне қарай бағдарлы, сатылы білім алуларына жағдай жасау болып табылады.

Инновациялық технологияны қолдану, оқып үйрену, меңгеру, өмірге ендіру дамы-ту кезеңдері арқылы іске асады. Инновациялық технологияларды қолдана отырып оқыту – таным әрекетін ұйымдастырудың ұтымды формасы. Мақсаты – оқу үрдісінің өнімділігін арттыру. Оқу үдерісіне қоғамның жаңа қажеттіліктеріне сәйкес инноваци-ялық тәсілдерді енгізу оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісін талап етеді. Осыған орай кез-келген оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын заманауи инновациялық технологияны меңгеруге ұмтылу керек. Себебі мемлекеттік білім стандартына сәйкес оқу үдерісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологи-яларды, білім алушылардың білімін қадағалаудың инновациялық бақылау - өлшеу құралдарын енгізуді жүктейді. Оқытудың жаңа педагогикалық технологиясы оқытуды ізгілендіруді, өзін-өзі дамытып, тәрбиелей білетін, заман ағымына ілесе алатын білік-ті, жан-жақты жеке тұлға қалыптастыруды мақсат етеді.

Қазіргі таңда оқытудың танымал тәсілдері бар:1. Белсенді оқу. Өз тәжірибесінің негізінде үйрену;2. Бірлескен оқу. Құрылымдалған топтық жұмыс;3. Саралау. Әр оқушының оқудағы қажеттіліктерін қанағаттандыру;4. Пәнаралық байланыс. Оқу пәндері арасында байланыс орнату;5. Оқушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру. Оқуға қолдау көрсету мақса-

тында тексеру және кері байланыс ұсыну;6. Оқу әңгімелері. Оқушылардың тапсырмаларды өзара талқылауы;7. .Электронды оқу және жаңа технологияларды пайдалану. Технологияларды

пайдалану;8. Модельдеу. Іске асып жатқан ойлау үдерістерін түсіндіре отырып мысал

ұсыну;9. Дамыта оқыту; 10. Деңгейлеп оқыту;11. Сатылай талдап оқыту;

48

12. СТО;13. Үш өлшемді деңгейлеп оқыту;14. Ойын арқылы оқыту;15. Проблемалық оқыту;16. Түсіндіре оза оқыту;17. Бағдарлап оқыту технологиясы;18. Тірек белгілері арқылы;19. Білім беруді ізгілендіру технологиясы;20. Зерттеу - жобалау оқыту технологиясы.Оқытудың жаңа тәсілдерін енгізу білім беруді ақпараттандыру, дамыту міндеттерін

көздейді. Мұғалімнің жеке тұлғаны зерттеуіне, оны толық танып, білуге және оқыту-дың мақсатына жетуге тиімді әрі нақты жол ашады. Осы жерде 7-ші сынып оқушыла-рына «Қазақ әдебиеті» пәнінен «Қыз Жібек» қазақ халық ауыз әдебиеті үлгісінен, жы-рды түсіну және негізгі ой мен тақырыпты анықтау үшін оқушыларға оқиға картасын ұсынуға болады.

Оқиға картасыАтауы «Қыз Жібек»

Кейіпкер Қыз ЖібекТөлегенБекежан

Ахуал, жағдай Қазақ даласында,тау бөктерінде

Шешім Қос ғашық қосыла алмай, екеуі бірдей бақилық бо-луы

Проблема Бекежанның арам пиғылы,Төлегеннің әкесінің теріс батасы

Оқиға Екі рудың бір мәмілеге келе алмауы,екі жастың шынайы сезімі, махаббаты

Бұл жұмыстың түрі оқушылардың кәсіби білім сапасын арттырумен бірге өз қа-білетіне қарап, өзін-өзі дамыта отырып, өзіне сын көзбен қарауға мүмкіндік береді. Танымдық белсенділігін арттырып, шығармашылық қабілетін дамытады.

Ал бастауыш сыныптың математика пәнінен «Баға» тақырыбында оқушыларға заттардың бағасын айтқанда, соманы әртүрлі монеталармен жинағанда, яғни, ол мұғалімнің шеберлігіне байланысты, сатушы мен сатып алушы арасындағы сахналық қойылым көрсетіліп немесе мұғалім мен оқушы арасындағы диалог мына сұрақтар төңірегінде өрбуі мүмкін.

-Затты сатып алу үшін не керек?-Алдымен заттың несін білу қажет?-Баға дегеніміз не?-Тоқаш қанша тұрады?-Шоколад қанша тұрады, сендер оны жақсы көресіңдер ме?-Дәрумен деген не?-Шырын қанша тұрады, неден жасалған?-Шырын сатып алу үшін қандай монеталарды қолдану керек?-Альбомдардың қайсысы арзан, қайсысы қымбат?-Не себепті сатушы соманы есептейді?-Не себепті заттың бағасын білуіміз керек?-Не себепті 1тг, 2тг монеталарына зат ала алмаймыз?

49

Осы сабақтағы күтілетін оқу мақсаты 1тг, 2тг, 5тг, 10тг, 20тг, 50тг, 100тг мо-неталарымен операцияларды орындау болып табылады.

Математикалық ойындар-сыныпта жүргізілетін жұмыстардың ең қызықтысы. Ойын, сабақтың қандай түрі болмасын, өзіне тартады. Сыныптағы оқушылардың ойлау қа-білеттері бірдей болмайды. Сондықтан да математика сабағында да әр сыныптағы оқушының жақсы игеруін мақсат ету керек. Бұл айтып отырған мәселе оқушылардың ойлау қабілеттерін арттырады. «Ойын дегеніміз – ұшқын, білімге құштарлық пен елік-теудің маздап жанар оты» деп В.Ф Сухомлинский айтқандай, ойын ақылды, ойды, тапқырлықты, алғырлықты дамытады. Сабақта ойын элементтерін пайдалану оқушы-лардың ой-өрісін, танымдылық белсенділігін арттырады. Теорияны практикамен ұштастыруға жол ашады. Алайда ойынды үнемі оқу процесінде қолдануға, ұзақ уақыт созуға болмайды. Ойын белгілі бір уақытта жүзеге асырылып, сабақ кездерінде нұқ-сан келтірмейтіндей жымдасып жатуы тиіс.

Оқытуды ұйымдастырудың негізгі түрі – сабақ. Демек, әрбір сабақ – оқу үрдісіндегі шешуші буын, сондықтан ол – оқытуды жетілдіру, қажетті түрлендірулер мен мақсат-ты нәтижеге жетуді ойластыратын орталық, сонымен бірге жоғары шеберлікті үнемі қажет ететін, дамуды керек ететін, даму үстіндегі сапалы оқуды іздестіретін үрдіс.

Қазіргі таңдағы мұғалімдердің негізгі міндеті – білім беруді нәтижеге бағыттау, яғни инновациялық жаңа технологияны меңгеру екені баршамызға мәлім. Жаңашыл мұғалім пәнді жақсы білумен қоса, стандарт талап етіп отырған құзыреттіліктерді жете меңгеруі тиіс. Орыс педагогі К. Д. Ушинский айтқандай, «Қазіргі заман талабына сай, әр мұғалім өз білімін жетілдіріп, ескі бір сарынды сабақтардан гөрі жаңа талапқа сай инновациялық технологияларды өз сабақтарында күнделікті пайдаланса, сабақ тар-тымды да мәнді, қонымды, тиімді болары сөзсіз». Бұл жөнінде Қазақстан Республи-касы «Білім туралы» Заңының 8 - бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеттерінің бірі – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықара-лық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп атап көрсетілген.

Қорыта айтқанда, Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев жолдауында айтқандай: «Бола-шақта өркениетті дамыған елдердің қатарына ену үшін, заман талабына сай білім қа-жет. Қазақстанды дамыған 30 елдің қатарына жеткізетін, терезесін тең ететін – білім». Сондықтан қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдында оқыту үрдісінің техноло-гияландыру мәселесін қойып отыр. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс -тәжірибесі зерттеліп, мектеп өміріне енуде. Жеке тұлғаны жан-жақты қалыптастыру мәселесі де психологиялық-педагогикалық тұрғыда шешілуі керектігі де теориялық тұрғыда анықталды, яғни философиялық, психологиялық, пе-дагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді, іргелі ғылыми-зерттеу жұмыстарын талдау – ізденіс жұмыстарының бағыттарын анықтауға мүмкіндік береді.

50

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ АЯСЫНДА ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ САБАҒЫНДАҒЫ БЕЛСЕНДІ ОҚЫТУ

ӘДІСТЕРІНІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ

МАДАЛИМОВА К.К., Білім берудегі жаңа технологиялардың

ғылыми-әдістемелік орталығының әдіскері

Ақыны мен шешенін даралаған, киелі топырақтан жаралып, бір ауыз сөзге тоқтаған қасиетті халықтың жасампаз көркем тілінің қадірін арттырып жүрген қадірменді қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің ұстаздары! Асау тұлпардай тізгінін тартқан өткен жылымыз өзіндік табыстары мен еңбектеріңіздің жемісін сый ете білді! Иә, өткен оқу жылы шәкірттеріңіздің дарынды қабілеттерін шыңдап, тағы бір биік белестерді бағындырып, білім парағының келесі бір бетін салтанатпен ашуға жол көрсетті. Ұстаздар қауы-мынан әлем дамуының жаңа ұстанымдары мен өзгерістеріне бейім болуды талап етіп отырған заманымыздың талаптары мен талғамынан шыға біліп, Алматы қаласының білім беру жүйесіне қосқан үлестеріңіз де зор болғанын атап айтқым келеді.

Бүгінде Қазақстанның білім беру саласында кешенді реформа жүргізілуде, оның ішінде оқыту әдістемесі жаңаша бағыт алып, әлемдік деңгейдегі озық тәжірибелер-мен толығуда. Оның дәлелі – педагог мамандарымыздың жаңартылған білім беру мазмұны бойынша кезекпе-кезек біліктілікті арттыру курстарынан өтуі.

Білім мазмұнын жаңарту дегеніміз – білім беру бағдарламасының құрылымы мен мазмұнын, оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен тәсілдерін қайта қарастыру. Оның негізгі мақсаты қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір сүруге икемді, өздігінен білім алуға, алған білімін өмірлік жағдаяттарға сәйкес қолдана білуге, өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын, шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру мен дамыту болып табылады.

Жаңартылған оқу бағдарламаларының құрылымы 10 тараудан тұрады:1. Пәннің маңыздылығы;2. Пән бағдарламасының мақсаты;3. Үштілділік саясатын жүзеге асыру; 4. Пәнді оқыту үдерісін ұйымдастыруға қойылатын талаптар;5. Пәнді оқытуда қолданылатын педагогикалық тәсілдемелер;6. Түрлі мәдениет пен көзқарастарға құрмет сезімін қалыптастыру;7. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану құзыреттілігі; 8. Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту;9. Оқушылардың оқу жетістігін бағалау тәсілдері;10. Пән бағдарламасы бөлімдерінің мазмұны, ұйымдастырылуы және бірізділігі.

Оқу бағдарламасына ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарлардан тұратын ұсы-нымдық сипаттағы оқу жоспары қоса беріледі. Ұзақ мерзімді жоспар – оқу бағдарла-масының жалғасы, онда пәндік мазмұн нақтыланады, орта мерзімді жоспар – ұзақ мерзімді жоспармен қалай жұмыс істейтінін егжей-тегжей сипаттайтын, оқу материа-лын сынып ішінде және сыныптар арасында байланыстырып көрсететін жұмыс сыз-басы, қысқа мерзімді жоспар – жеке сабақ үлгісі.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 1 наурыздағы № 205 Жар-лығымен бекітілген Білім және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес 2016 жылдан бастап 1-сыныптар үшін, 2017

51

жылдан бастап 2, 5, 7-сыныптар үшін, 2018 жылдан бастап 3, 6, 8-сыныптар үшін, 2019 жылдан бастап 4, 9,10 және 11-сыныптар үшін жаңартылғаны білім беру мазмұ-нын енгізу жұмыстары жүргізілуде. Жаңартылған білім беру мазмұнымен қатар жаңа білім алушылардың білімін критериалды бағалаудың жүйесі енгізіледі.

Мұғалімге критериалды бағалауды оқу процесін барынша тиімді ұйымдасты-руға болатындай түрде пайдалану, білім алушыларға дер кезінде қолдау көрсету және олардың оқудағы алға жылжуын қамтамасыз ету, мүдделі тараптарға оқу нәтижелері туралы ақпаратты беріп отыру ұсынылады. Мұндай бағалау жүйесі, алдымен, білім алушыларды табысты оқуға ынталандыруға, білімдегі олқылықта-рын анықтауға және олардың өсуін көрнекі түрде көрсетіп отыруға бағытталған.

Критериалды бағалау білім алушылардың оқуға деген қызығушылығын дамыту, оқытудың ізгілікті, достық ортасын құру, оқу процесінде білім алушыларды қол-дау, білім алушылардың оқуға деген ынтасын одан әрі нығайту, зерттеу, шығар-машылық іс-әрекеттерге қатысу үшін пайдаланылады.

Бағалаудың жаңа жүйесі мұғалімнің ата-аналармен түсіндіру жұмыстарын жүр-гізуді және ата-аналармен тығыз байланыс орнатуды талап етеді.

Коммуникативтік оқытуда білім алушы тек қана тіл туралы білімді меңгермейді, сонымен қатар мәдени-әлеуметтік компонентті де меңгереді: қоғамдағы тәртіп үлгісі, сол елдің мәдениеті мен мәдениет нормалары туралы білім – осылардың бәрі шынайы қарым-қатынастың жағдаяттарында сөйлеушімен өзара қарым-қа-тынас жасауға көмектеседі.

Мақсатты үш тілді оқытуда қолданылатын келесі әдістемелік тәсіл – мәдени-етаралық-коммуникативтік тәсіл. Бұл тәсілде тілдерді оқытуда тұлғаның мәде-ниетаралық қарым-қатынасқа қажетті қасиеттерін дамытуға көңіл бөлінеді.

1. Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің сапалық құрамы және олар-дың жаңартылған білім беру мазмұны бойынша біліктілігін арттырудың көрсеткішіне келсек(слайд)

2017-2018 оқу жылында курстан өткен мұғалімдер саны

2016-2017оқу жылында курстан өткен мұғалімдер саны

12.02.2018ж. 116 мұғалім 20.02.2017ж. 140 мұғалім26.03.2018ж. 82 мұғалім 22.05.2017ж. 67 мұғалім23.04.2018ж. 57 мұғалім 29.05.2017ж. 34 мұғалім14.05.2018ж 56 мұғалім 05.06.2017ж. 79 мұғалім04.06.2018ж. 56 мұғалім 12.06.2017ж. 67 мұғалім04.06.2018ж. 52 мұғалім 30.03.2017ж. 108 мұғалімБарлығы: 419 мұғалім курстан

өтті.Барлығы: 495 мұғалім курстан

өтті.

52

2. Мұғалімдердің сапалық құрамы(слайд).

Жылдар Қала бойын-ша қазақ тілі мен әдеби-еті мұғалім-

дерінің жалпы саны

Санаты

Жоғары санатты (саны, пайыз)

Бірінші санатты (саны, пайыз)

Екінші санатты (саны, пайыз)

Санаты жоқ (саны,

пайыз)

2017-2018 оқу жылы

1970(барлығы) 738 492 433 307

2017-2018 оқу жылы

206(бастауыш) 31 46 74 55

2017-2018 оқу жылы

600(қазақ) 241 122 123 114

2017-2018 оқу жылы

1164(орыс, ара-

лас)466 324 236 138

3. 2017-2018 оқу жылында қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдерімен бірлесе өткізілген қалалық семинарлар:

Қалалық семинардың негізгі мақсаты: білім мазмұнының жаңаруымен қатар кри-териалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-тәсілдері мен әртүрлі құралда-рын қолданудың тиімділігін арттыру. Негізінен, жаңартылған білім жүйесі – құзырет-тілікке және сапаға бағытталған бағдарлама. Алматы қаласы Білім басқармасының және «Қалалық әдістемелік кабинет» ғылыми-әдістемелік зертханасының жұмыс жоспарына сай 2018 жылдың 24 қаңтарында Жетісу ауданының №57 жалпы білім беретін мектебінде «Жаңартылған білім беру мазмұны: ізденіс және тәжіри-бе» тақырыбында орыс мектептерінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдеріне арналған қалалық семинар өткізілді. Аталған мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі, мектеп тренері Тәуекелова Гулбану Қонысбайқызы мен Бостандық ау-даны №51 мектеп-гимназияның қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі Берекенова Асем Сергеевна «Оқушылардың тыңдалым және айтылым дағдыларын дамытуға бағытталған белсенді жаттығулар тізбегі» тақырыбында семинарға қатысушылар-мен шеберлік сыныбын өткізді.

М.В.Ломоносов атындағы №38 Қазақстан-Ресей гимназиясында 2018 жылдың 22 ақпанында «Жаңартылған білім беру жүйесі, тәжірибедегі өзгерістер» атты тақы-рыбында орыс тілінде оқытылатын сыныптардағы қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен са-бақ беретін мұғалімдерге арналған қалалық ғылыми-практикалық семинар өткізілді. Семинарға Алматы қаласының 8 ауданынан 80 адам қатысты. Мектептің тренері Бе-кетова Айжан Бекетқызы «Жаңартылған білім беру бағдарламасы бойынша қазақ тілі пәнінен оқушы жұмысының сапасын жетілдіру, сөздік қорды байыту жолдары» тақы-рыбында коучинг өткізіп, пән мұғалімдері шеберлік сабақтарын көрсетті.

4. Алматы қаласы Білім басқармасы мен ҚББЖТҒӘО оқу ісі жөніндегі бөлімінің ұйымдастыруымен 2017-2018 оқу жылында өткізілген қалалық оқулар:

1. ҚР Халық жазушысы, мемлекет және қоғам қайраткері, қазақ әдебиетінің ірі өкілі Әбіш Кекілбаевқа арнап жалпы білім беретін ұйымдардың 8-11-сынып оқушы-лары арасында қалалық Әбіш оқулары Жетісу ауданы №198 жалпы білім беретін

53

мектепте 2018 жылдың 31 қаңтарында өтті. Байқау республикалық байқаудың ере-жесі негізінде 4 бағыт бойынша өткізілді. Байқауға жалпы саны 73 оқушы қатысты. Әділқазылардың шешімі бойынша төмендегі мектептің оқушылары жеңімпаз атанды (слайд). Әбіш оқулары республикалық кезеңі жыл сайын қазақ әдебиетінің ірі өкілі Әбіш Кекілбаевтың туған жері – Маңғыстау облысы Онды ауылында өткізіледі. Қала-лық «Әбіш оқулары» байқауында 4 бағыт бойынша І орын алған оқушылар Республи-калық байқауға жолдама алды: І бағыт Ә.Кекілбаев шығармаларынан иллюстра-циялық суреттер байқауы бойынша Боданова Айым – Әуезов ауданы №72 жалпы білім беретін мектептің 8-сынып оқушысы, ІІ бағыт Ә.Кекілбаевтың шығармала-рын (прозасы, поэзиясынан) мәнерлеп оқу байқауы бойынша Кенжегулов Дулат – Әуезов ауданы №119 мектеп-лицейдің 9-сынып оқушысы, ІІІ бағыт Ә.Кекілбаев-тың шығармалары бойынша зерделеу жоба байқауы бойынша Надырқұл Бейбіт – Түрксіб ауданы №59 мектеп-гимназияның 9-сынып оқушысы, ІY бағыт Ә.Кекілба-евтың шығармаларынан сахналық қойылым байқауы бойынша Жетісу ауданы №148 мектеп-гимназия оқушыларының топ құрамы.

2. 2018 жылдың 26 ақпанында Медеу ауданындағы №172 мектеп-гимназияда қалалық «Менің Отаным – Қазақстан» атты 5-11-сынып оқушылары арасында жас ақындар айтысы өтті. Айтысқа Алматы қаласының сегіз ауданынан 15 оқушы қаты-сты. Қазылар алқасының шешімі бойынша төмендегі мектептердің оқушылары жеңім-паз атанды (слайд). Республикалық айтысқа жолдама алған оқушыларымыз (172МГ, №92) жүлделі орындарға ие бола алмады.

3. 2018 жылы 14 наурызда Әуезов ауданы №139 МГ Республикалық «Ахмет оқулары - 2018» байқауының қалалық кезеңін өткізді. Байқауға 7-11-сынып мектеп оқушылары қатысты. Байқау 2 бөлім бойынша өтті. Байқауға әр ауданнан 2 оқушы-дан 16 оқушы қатысты. Қазылар алқасының шешімі бойынша төмендегі мектептердің оқушылары жеңімпаз атанды.

4. 2018 жылдың 21 наурыз күні Жетісу ауданы №148 МГ Республикалық «М.Мақа-таев оқулары-2018» байқауының қалалық кезеңін өткізді. Байқауға қатысушы үміткер ақиық ақын М. Мақатаевтың шығармашылығын жатқа оқып, кез келген өлеңін талдай алуы керек. Сонымен бірге талапкер өз шығармашылық қабілетін танытуы керек.

М. Мақатаев оқулары орта білім беретін ұйымдардың 7-11-сынып оқушылары арасында өтті. Байқауға барлығы әр ауданнан 9 оқушы қатысты.

Қалалық кезеңнің қорытындысы бойынша әділқазы мүшелері төмендегі мек-тептің оқушыларын жеңімпаз деп таныды.

2018 жылдың 13-15 наурызында Алматы облысының Райымбек ауданындағы Қа-расаз ауылында республикалық Мұқағали Мақатаев оқуларына қалалық кезеңнен бас жүлдеге ие болған Медеу ауданы №172 мектеп-гимназияның 9-сынып оқушысы Зәкіржан Қуаныш жолдама алып, жүлделі орынмен оралды.

5. Алматы қаласы Білім басқармасының бастамасымен тұңғыш рет Алматы қа-ласының мектеп оқушылары арасында «Наурыз – рухани жаңғырудың бастауы» атты көркемсөз сайысы Шона Смаханұлы атындағы №62 гимназия базасында өтті. Бұл сайыстың мақсаты – ұлттық құндылықтар мен салт-дәстүрлердің маңызын, На-урыз мерекесінің тіршілік пен татулықтың, толеранттылықтың бастауы екенін дәріп-теу, жас ұрпақты ана тіліміздің тұнығы мен тереңінен сусындату, дарыны мен шығар-машылығын ұштау, қолдау көрсету.

Наурыз мерекесіне арналған қалалық көркемсөз сайысы өте жоғары деңгейде өтті. Сайысқа Алматы қаласының 100 мектебінен сұраныс түсіп, жалпы саны

137 оқушы қатысты. Қатысушылар екі номинация бойынша сынға түсті. «Қош

54

келдің, әз Наурыз!» номинациясы бойынша 3-7-сынып оқушылары Наурыз ме-рекесіне арналған өлеңдерді жатқа оқыса, «Жыр жазамын жүректен» номина-циясы бойынша 8-10-сынып оқушылары өз шығармашылығынан өлеңдерін оқыды. Сайыс 3-4, 5-7, 8-10- сынып оқушылары арасында өткізілді. 3-4-сы-ныптар бойынша 23 оқушы, 5-7-сыныптар бойынша 74 оқушы, 8-10-сыныптар бойынша 40 оқушы сайысқа қатысты.

6. 2018 жылы 5сәуірде Медеу ауданы №33 МЛ «Ақберен» Y республикалық бай-қауы өтті (слайд).

7. 2018 жылдың 13 сәуірінде Медеу ауданы №53 МГ орта білім беретін ұйымдар-дың 5-11-сынып оқушылары арасында республикалық «Қадыр Мырза Әлі оқулары» байқауының қалалық кезеңі өткізілді. Аталмыш байқау республикалық байқаудың ережесі негізінде өткізілді. Ережеге сәйкес «Қадыр Мырза Әлі оқулары» байқауы 3 бағыт бойынша жүргізілді. Байқауға әр ауданнан озып келген 31 оқушы қатысты. Қалалық кезеңнің қорытындысы негізінде әр бағыт бойынша төмендегі жүлдегерлер мен жеңімпаздар анықталып, республикалық байқауға жолдама алды. Бас жүлдені иеленген жеңімпаздарға: «Сөздің бәрі құдіретті» - Қадыр Мырза Әлі шығармаларын мәнерлеп оқу номинациясы бойынша Бостандық ауданы №138 гимназияның 8-сынып оқушысы Нағметова Асельге, «Қуып шығар қызыл сөзді ой кейін» - жас дарындар номинациясы бойынша Жетісу ауданы №108 жалпы білім беретін мектептің 7-сынып оқушысы Бексұлтан Дарынға, «Кейбір жырым дән ұшырып қырманда, Кейбір жырым бақташы боп жүр маңда» - Қадыр Мырза Әлі әндерін орындау номинаци-ясы бойынша Түрксіб ауданы №59 мектеп-гимназияның 6-сынып оқушысы Нұржан Қуанышқа республикалық байқауда биік белестерді бағындыру керектігі де ескертілді.

8. 2018 жылдың 19 сәуірінде Әуезов ауданы Ілияс Жансүгіров атындағы №130 гимназияда ақын Ілияс Жансүгіровтің республикалық оқуларының қалалық кезеңін өткізді. Сегіз ауданнан 8 оқушы қатысты.

2018 жылдың 25-27 сәуір күндері өтетін Республикалық Ілияс оқуларына ақын-ның туып-өскен жері Алматы облысы Ақсу ауданы Жансүгіров кентіне қазылар алқа-сының шешімімен төмендегі оқушы жіберілді.

№ Аты-жөні Орны Ауданы М е к т е б і , сыныбы

Жетекшісі

1 Қабдрашев Олжас

Бас жүлде Алмалы №24, 9- сы-нып

Баймухам-бетова Д.Б.

9. Алматы қаласы орта білім беретін ұйымдары оқушыларының арасында «Руха-

ни Жаңғыру» бағдарламасы аясында Шәкәрім Құдайбердіұлының 160 жыл толуына орай бағытталған 2018 жылдың 20 сәуірде Бостандық ауданындағы №190 жалпы білім беретін мектепте қалалық «Шәкәрім оқулары» байқаулары өткізілді.

Байқауға Алматы қаласының сегіз ауданынан 35 оқушы қатысты.Байқаудың мақсаты – мектеп оқушылары арасында Шәкәрім Құдайбердіұлының

шығармаларын насихаттау; ақынның өмірі мен шығармашылығын тануға деген қы-зығушылықты арттыру; оқушылардың азаматтық ұстанымының, ұлттық ой-санасының қалыптасуына ықпал ету; оқушылардың шығармашылық қабілеттерін, эстетикалық талғамдарын, тұлғалық сезімі мен мәдениетін дамыту; Шәкәрім шығармашылығын насихаттау арқылы қоғамдық келісім мен Қазақстандық рухани бірлікті нығайту; жастар арасында кітап оқу, мәнерлеп оқу мәдениетін дамыту.

55

Әр номинация бойынша «Шәкәрім оқулары» байқауының қазылар алқасының шешімі бойынша төмендегі мектептердің оқушылары жеңімпаз деп танылды (слайд).

10. 2018 жылдың 25 сәуірінде Жетісу ауданы Мағжан Жұмабаев атындағы №137 жалпы білім беретін мектеп ақиық ақын, Алаш қозғалысының қайраткері Мағжан Жұ-мабаевтың шығармашылығын насихаттау мақсатында республикалық Мағжан оқу-ларының қалалық кезеңін өткізді. Байқауға әр ауданнан жеңімпаз атанған 23 оқушы қатысып, топты жарған шәкірттер 2018 жылдың 23-24 маусым күндері ақынның туып-өскен жері – Солтүстік Қазақстан облысында өтетін Республикалық «Мағжан оқула-ры» байқауына қатысты. Олар: «Өлең – менің Шолпаным, Айым, Күнім» - Мағжан шығармаларын жатқа оқу конкурсы бойынша Сопамова Манзириям – Алатау ауданы №156 жалпы білім беретін мектептің 9-сынып оқушысы қатысып, нәтижесінде ІІІ орын алып, мақтау қағазы мен сертификатпен марапатталды. «Толқынмен толқын сыр-ласып...» - шығармашылық жұмыс (Мағжан Жұмабаевтың шығармалары негізіндегі зерттеу жұмыстары) бойынша Ахметова Ақбота – Жетісу ауданы №148 мектеп-гим-назияның 10-сынып оқушысы, «Ақын да бір бала ғой айға ұмтылған» - жас дарын-дар конкурсы (өз шығармаларын орындау) бойынша Алдоңғарова Амина – Жетісу ауданы №110 мектеп-гимназияның 8-сынып оқушысы қатысып, нәтижесінде ІІІ орын алып, мақтау қағазы мен сертификатпен марапатталды.

Алматы қаласының командасы Республикалық Мағжан оқуларына белсенді қа-тысқаны үшін Алматы қаласы білім беру басқармасының бастығы Ходжабергенова Гулнар Мақайқызына алғыс хат жолдады.

10. Республикалық ХІХ Абай оқуларының қалалық кезеңі Әуезов ауданы №104 жалпы білім беретін мектепте 2018 жылы 11 мамыр күні өтті. Байқау республикалық байқаудың ережесі негізінде 4 номинация бойынша өткізілді.

Шығыс Қазақстан облысы Абай ауданында Абай-Шәкәрім кесенесінде 2018 жылы 22-25 тамыз айында өтетін Республикалық ХІХ Абай оқуларына қаладан әр номи-нация бойынша бас жүлде алған оқушылар қатысып, сынға түседі. Олар: «Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы» - Абай және Шәкәрім шығармаларын жатқа оқу кон-курсынан Маметова Айсәуле – Наурызбай ауданы №157 жалпы білім беретін мек-тептің 8-сынып оқушысы, «Көңілім әнді ұғады» - Абай және Шәкәрім әндері мен күйлерін орындаушылардың конкурсынан Орнальдина Аруана – Медеу ауданы №53 мектеп-гимназияның 10-сынып оқушысы, «Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда» - жас дарындар конкурсынан Хайруллин Батыр – Түрксіб ауданы №115 жалпы білім беретін мектептің 7-сынып оқушысы, «Ұлылар әлемі» - Абай және Шәкәрімнің ең-бектеріне эссе жазудан Жақсыбекова Айым – Әуезов ауданы №104 жалпы білім беретін мектептің 10-сынып оқушысы.

11. «Махамбет оқулары» байқауының қалалық кезеңі Алмалы ауданы №167 жалпы білім беретін мектепте 2018 жылы 18 мамырда 3 номинация бойынша өтті. Атап ай-тсақ: «Ел құтқарар ер едім...» - Махамбет, Мұрат Мөңкеұлы, Шернияз Жарылғасұлы, Фариза Оңғарсынова шығармаларын жатқа оқу конкурсы бойынша, «Ұлы арман» - Махамбеттің күйлері мен Фариза Оңғарсынованың өлеңдеріне шығарылған әндерді орындаушылардың конкурсы бойынша, «Тартынбай сөйлер асылмын» - жас да-рындар конкурсы (өз шығармаларын орындау: өлеңдер, әндер, музыкалық шығарма-лар) бойынша.

Байқауға әр ауданнан жеңімпаз атанған 22 оқушы қатысты. Әділқазылардың шешімі бойынша төмендегі мектептің оқушылары жеңімпаз атанды (слайд).

56

5. Қалалық білім берудегі жаңа технологиялардың ғылыми-әдістемелік орта-лығының ұйымдастыруымен шығармалар байқауы өтті:

1. 2018 жылдың 20 ақпаны мен 02 наурызы аралығында жалпы орта білім беретін ұйымдардың оқушылары арасында «Ана – өмірдің шырағы» атты тақырыпта шығар-ма байқауының қалалық кезеңі өткізілді.

2. 2018 жылдың 12 наурызы мен 16 наурызы аралығында жалпы орта білім беретін ұйымдардың оқушылары арасында «Наурыз – бейбітшілік пен татулықтың мере-кесі» атты тақырыпта шығарма байқауының қалалық кезеңі өткізілді.

3. 2018 жылдың 30 сәуірі мен 4 мамыры аралығында жалпы білім беретін мек-тептердің арасында 7 мамыр – Отан қорғаушы күніне арналған «Елімнің айбынды әскері» атты тақырыпта шығармалар байқауының қалалық кезеңі өткізілді.

4. 2018 жылдың 30 сәуірі мен 4 мамыры аралығында жалпы білім беретін мектеп-тердің арасында 9 мамыр – Жеңіс күніне арналған «Бейбіт күн жасасын әлемде» атты тақырыпта шығармалар байқауының қалалық кезеңі өткізілді.

5. 2018 жылдың 10-20 сәуірі аралығында жалпы білім беретін мектептердің арасын-да «Астана – ел жүрегі» атты тақырыпта эссе байқауының қалалық кезеңі өткізілді.

6. 2018 жылдың 02-15 мамыр аралығында жалпы білім беретін мектептердің (7-8-сынып оқушылары) арасында қалалық «Мемлекеттік қызмет – елдің мүддесі-не адал еңбек» атты тақырыпта эссе байқауының қалалық кезеңі өткізілді. Эссе бай-қауына әр ауданнан 63 жұмыс қатысты. Олар: Алатау – 14, Алмалы – 5, Әуезов – 6, Бостандық – 3, Жетісу – 16, Наурызбай – 5, Түрксіб – 14, Медеу – 0.

6. Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен республикалық және халықаралық олимпиа-даларының салыстырмалы нәтижелері(слайд)

Оқу жылдары Олимпиада нәтижелеріРеспубликалық ХалықаралықI II III I II III

2016/2017 оқу жылы 1 2 3 - - -2017/2018 оқу жылы 1 1 3 - - -

7. Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен қалалық олимпиаданың салыстырмалы нәтижелері (слайд)

Оқу жылдары Олимпиада нәтижелеріРеспубликалық ХалықаралықI II III I II III

2017/2018 оқу жылы (орыс мектептер)

3 3 41 - - -

2017/2018 оқу жылы (қазақ мектептер)

4 7 33 - - -

8. Қанипа Бітібаева атындағы қазақ тілі мен әдебиетінен қалалық олимпиада кезеңі Алмалы ауданы №16 жалпы білім беретін мектепте 3 сәуірде 9-10-11-сы-ныптар арасында өткізілген олимпиаданың қорытындысы (слайд).

Қанипа Бітібаева атындағы қазақ тілі мен әдебиетінен республикалық олим-пиаданың қорытындысы(25-28 сәуір 2018 жыл Өскемен қаласы)

57

№ Қатысушының аты-жөні

Сыныбы Мектебі Жүл-делі

орны1 Ишетай Дильназ 9-сынып №126 мамандандырылған лицей І орын2 Мухамедкали Меруерт 9-сынып №138 гимназия3 Серікқызы Минариз 9-сынып №24 лицей4 Коккоз Балжан 10 сынып №169 мектеп-лицей5 Есенбай Алтынай 10 сынып №177 жалпы білім беретін мектеп6 Ануарбек Арай 10 сынып №115 жалпы білім беретін мектеп7 Жолдас Фариза 10 сынып №59 мектеп-гимназия8 Алайдарова Айдана 11 сынып №62 гимназия ІІІ орын9 Жакупова Назигуль 11 сынып №182 жалпы білім беретін мектеп ІІІ орын10 Ибраева Мадина 11 сынып №162 мектеп-гимназия11 Баян 11 сынып №152 мектеп-гимназия

Қатысқаны – 11Жүлдегер саны – 3 (27%)І орын – 1ІІІ орын – 2 9. Х қалалық «Білім-Инновация» ХҚҚ «Жарқын болашақ» қазақ тілі олимпиа-

дасы 17.03.2018 жылы Алматы «Білім-Инновация» қыз балалар лицейінде Х қала-лық ХҚҚ «Жарқын болашақ» қазақ тілі олимпиадасы өтті. Олимпиадаға 215 оқушы: Алматы қаласының 8 ауданынан және «Білім-Инновация» лицейлерінің команда-сы қатысты. Олимпиаданы әділқазы мүшелері 5 бағыт бойынша бағалап, сынақтан өткізді. Атап айтсақ, «Әнші бұлбұлдар»,«Тілші-әдебиетшілер»,«Сөз шеберлері», «Жазушылар», «Жас ғалымдар» (қазақ және өзге ұлт өкілдері). Х Республикалық «Білім-Инновация» ХҚҚ ұйымдастырған «Жарқын болашақ» Республикалық кезең қазақ тілі олимпиадасы 21-22 сәуірде Астана қаласында өтті.

№ О қ у ш ы н ы ң аты-жөні

Мектеп, сынып, ауданы Бағыты Алған орындары

1 Мекерова Ан-желика

11-сынып№28 мектеп-лицей, Ме-деу ауданы

«Жағалымдар» ІІ орынС.Демирел Уни-верситетіне грант ұтып алды

2 Асқар Анель 11-сынып№141ЖББМ, Әуезов ау-даны

«Жағалымдар» ІІ орынС.Демирел Уни-верситетіне грант ұтып алды

3 Мамедов Турал 11-сынып№57 ЖББМ, Жетісу ау-даны

«Жазушылар» ІІІ орынграмота

4 Ж а н ғ а б а е в а Аяжан

9-сынып№162ШГ, Түрксіб ауданы

«Жазушылар»

58

5 Архипова Ана-стасия

10-сынып№5 ШГ, Әуезов ауданы

«Сөз шебер-лері»

6 Ж а й ы р о в а Нұрила

10- сынып№140 гимн, Бостандық ауданы

«Сөз шебер-лері»

7 Жаббаров Мұ-хаммед-Али

11-сынып«Білім-инновация» ли-цейі, Әуезов ауданы

«Тілші-әдеби-етшілер»

ІІІ орынграмота

8 Шагизандаева Айтолқын

11-сынып №115ЖББМ, Түрксіб ау-дан

«Тілші-әдеби-етшілер»

9 Куценко Ирина 9-сынып №108 ЖББМ, Жетісу ау-даны

«Әнші бұлбұл-дар»

10 Сұлтан Шадат 10-сынып№180ЖББМ, Алатау ау-даны

«Әнші бұлбұл-дар»

12. Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі Алматы қала-сының 2017-2019 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын жүзеге асыру мақсатын-да Алматы қаласы Білім басқармасының 2018 жылға арналған жұмыс жоспарына сәйкес мектеп оқушыларының арасында 2018 жылдың 18-сәуір күні «Қазақ-шаңыз қалай?» атты қалалық зияткерлік-танымдық байқау ұйымдастырылды.

Байқау Жетісу ауданы №57 жалпы білім беретін мектебінде өткізілді және аталған байқауды қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Тәуекелова Гулбану Қонысбайқызы ұйымдастырды.

Байқаудың мақсаты: өзге ұлт өкілдері арасында қазақ тілінің қолданылу дең-гейін дамыту, мемлекеттік тіл саясатын насихаттау.

Байқаудың міндеті: өзге ұлт оқушыларының қазақ тілінде сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, шешендік қабілетін дамыту, рухани жаңғыру негізінде ұлттық құн-дылықтарымызды насихаттауда ауызекі сөйлеу тілі мен мәдениетін, тіл байлықта-рын дамыта отырып, қазақ тіліне деген қызығушылықтарын арттыру.

Аталған байқауға қала мектептерінің 10-сынып оқушылары қатысты. Байқауға қатысушылар 4 кезең бойынша білім додасына түсті.1. «Сәлем-сөздің анасы». Қатысушылар өздерін (қара өлең немесе шығар-

машылық түрде) таныстырып өтті. Таныстыру еркін (креативті) түрде бағаланды. 2. «Ұлттық құндылықтар – рухани жаңғыру негізі». Қатысушылар 16 ұяшықтың

бірін таңдау арқылы ұяшықта берілген 3 сұраққа жауап береді. Сұрақтар мазмұ-ны: қазақ тілі мен әдебиеті, тарихы, мәдениеті, елтану, салт-дәстүр, мақал-мәтел-дер мен тұрақты тіркестердің мағынасын ашып көрсету тақырыбында болды.

3. «Туған жердің көрікті жерлері». Қатысушылар кез келген ұяшықтың бірін таңдау арқылы сол ұяшықта берілген географиялық суретке толық сипаттама беріп өтті. Қатысушылар тапсырманы орындау барысында Қазақстанның көрік-ті жерлеріне саяхат жасау арқылы өздерінің білімдері бойынша сынға түсті. Сұрақтар мазмұны: Қазақстанның көрікті жерлері, Алматы, Астана т.б. қалалар-

59

дағы мәдениет-демалыс орындары, тарихи-археологиялық ескерткіштер мен ке-сенелер, ұлттық саябақтар мен қорықтар т.б.

4. «Өнерге әркімнің-ақ бар таласы». Әр қатысушы ән айту немесе өлең оқу арқылы өз өнерлерін көрсетті. Орындалатын әннің немесе көркем шығарманың тақырыбы – ұлттық құндылықтарды (туған жер, ел, Отан, қазақ халқы, ұлт, ана тілі) насихаттау.

Өзге ұлт өкілдерінің арасында мемлекеттік тіліміздің деңгейін көтеру әрі ұлт-тық құндылықтарымызды насихаттауға бағытталған.

13. Алматы қаласы Білім басқармасы мен «ҚӘК» ҒӘЗ-дің жоспарына сәйкес 2017 жылғы 24-25 қазан аралығында қалалық «Ең үздік қазақ тілі кабинеті» байқауы өт-кізілді. Байқауға қаланың әр ауданынан 15 кабинет сұраныс берді. Оның ішінде 7 қазақ мектебі, 8 орыс мектебі байқауға қатысты. Әділқазылардың шешімі бойынша:

Қалалық «Ең үздік қазақ тілі кабинеті» 2017 байқауының қорытындысы

№ Мұғалімнің аты-жөні Ауданы Мектебі Балы Орында-ры

1. Бостанова Назира Ленсқызы Медеу №12 МГ 132 І орын2. Жабаева Кульбаршын Мырзабекқызы Түрксіб №59 МГ 124 ІІ орын3. Мусатаева Ақтана Муратбекқызы Жетісу № 1 0 8

ЖББМ124 ІІ орын

4. Сапиева Ақтоты Медальқызы Алатау №152 МГ 120 ІІІ орын5. Дошанова Рабиға Әуезов №175 Г 120 ІІІ орын6. Кастекбаева Алтынай Сансызбайқызы Наурыз-

бай№188 МГ 120 ІІІ орын

7. Сарымбетова Куляйхан Қайсайқызы Алмалы №39Л 90 Алғыс хат

Қалалық «Ең үздік қазақ тілі кабинеті» 2017 байқауының қорытындысы

№ Мұғалімнің аты-жөні А у д а -ны

Мектебі Балы О р ы н д а -ры

1. Жұмашева Бақыт Абдіғалиқызы Түрксіб №78 МГ 144 І орын2. Ақжолова Сәуле Тұрарқызы Жетісу №57 ЖББМ 128 ІІ орын3. Іргебаева Нұржібек Әлімханқызы Алатау № 1 5 6

ЖББМ124 ІІ орын

4. Шаяхметова Нұргуль Орақбайқызы Алмалы №90 МЛ 112 ІІІ орын5. Әліқұлова Алмагуль Сәлібайқызы Наурыз-

бай№ 1 8 6 ЖББМ

96 ІІІ орын

6. Ескентаева Орынкуль Бостан-дық

№22 МГ 77 ІІІ орын

7. Ибраймова Индира Әуезов №27 Г 63 Алғыс хат8. Рысқалиева Ақмарал Ермекқа-

лиқызыМедеу №56 Г 53 Алғыс хат

14. Алматы қаласының оқыту қазақ тілінде жүретін мектептердің қазақ тілі мен

әдебиеті пәні мұғалімдері арасында Қасыл Қатықбаева атындағы «Рухани жаңғы-рудың тірегі – тіл» атты байқауы 2017 жылғы желтоқсанның 4-12 күндері өтті.

60

Байқаудың құрылтайшысы – Алматы қаласының Әкімдігі мен №168 мектеп-гим-назияның қамқорлық кеңесінің төрағасы, «Koktem Group LTD» ЖШС директоры Әділ-ханов Мұрат Әділханұлы.

Байқауды ұйымдастырушылар – Алматы қаласының Білім басқармасы мен Қасыл Қатықбаева атындағы №168 мектеп-гимназия.

Мектеп ғимараты 2016 жылы мемлекеттік-жекешелік серіктестік аясында салынып, оған Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 13 маусымдағы №259 қаулы-сымен «Koktem Group LTD» ЖШС директоры Әділханов Мұрат Әділханұлының ана-сы Қасыл Қатықбаеваның есімі берілді.

Байқаудың мақсаты – қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің бәсекеге қабілетін арттыру.

Байқаудың алдына қойған міндеттері – қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің кәсіби құзырлылығын дамыту, олардың шығармашылық мүмкіндіктерін ашу, талантты педагогтерді анықтау, мұғалімдердің қоғамдық мәртебесі мен беделін көтеру және озық тәжірибелерін тарату.

Байқауға Алматы қаласының оқыту қазақ тілінде жүретін 132 мектептен 200-ден аса мұғалім қатысып, қалалық сатысына әр ауданнан шыққан 3 жеңімпаз-дан - 24 мұғалім қатысты.

Байқау 3 кезеңнен тұрды: I – «Сауаттылықтың шыңы – түсінік» - оқу сауаттылығы; II – «ЭССЕ – шығармашылық ойдың жемісі» - эссе жазу; III – «Білім беру жүйесіндегі менің пәнім және мен!» - өзін-өзі таныстыру.

Байқаудың жүлделік қоры 1 880 000 теңгені құрады: Бас жүлдеге (біреу) – 600.000 теңге. I орынға (біреу) – 300.000 теңге. II орынға (біреу) – 200.000 теңге. III орынға (біреу) – 100.000 теңге. Сонымен бірге, 4 қатысушыға жеке номинациялар жеңімпазы ретінде 50

000 теңгеден, қалған 16 қатысушыға 30 000 теңгеден жүлде тағайындалған. Байқаудың жабылу салтанаты 2017 жылдың 12 желтоқсан күні сағат

10.00-де Қасыл Қатықбаева атындағы №168 мектеп-гимназияда өтті. Қазылар алқасы аталған қалалық байқауға қатысқан қазақ тілі мен әдебиеті пәні

мұғалімдерінің кезең-кезеңмен тапсырған тапсырмалары мен жұмыстарын бағалап, байқау қорытындысы бойынша жетістіктері мен нәтижелерін саралай келе, жүлдегер-лер мен жеңімпаздарды дипломмен және қаржылай сыйлықтармен марапаттады:

І Жүлдегерлер:

Р/С Жүлдегердің аты-жөні Мектебі Орны1. Арын

ЕржанОмарұлы

№ 159 гимназия Бас жүлде

2. Кулмаханбетова Асемгуль Сейтхановна №174 мектеп-гимназия І орын3. Ізмұқанова

АқсүйрікЖүсіпқызы

№110 мектеп-гимназия ІІ орын

4. Қағазбаев Нұрболат Қанатұлы №188 мектеп-гимназия ІІІ орын

61

ІІ Номинация бойынша марапатталатын мұғалімдер:

Р/С Жеңімпаздың аты-жөні Мектебі Номинациялары 1. Меңдіғалиев

ЖеткеншекМеңдіғалиұлы

№148 мектеп-гимна-зия

«Жеңіс жолындағы жігері үшін»

2. Зәкариянова Сандуғаш Зарыққанқызы

№ 74 жалпы білім бе-ретін мектеп

«Ұстаз болу - жүректің ба-тырлығы...»

3. Абнасырова ГайниЖалгасбаевна

№62 гимназия «Дананың сөзі-ақылдың көзі»

4. Дуйсенбаев Сәндібек Қо-нысбайұлы

№ 40 жалпы білім бе-ретін мектеп

«Жаңалықтың жаршысы»

ІІІ Әкімнің мақтау қағаздарымен марапатталатын мұғалімдер:

Р/С Қатысушының аты-жөні Мектебі М а қ т а у қағаздары

1. Накыбаева Сауле Жумадиловна № 180 жалпы білім беретін мектеп

Мадақтама

2. Мустафина Бибинур Акназаровна № 179 жалпы білім беретін мектеп

Мадақтама

3. Сайлау Гулжамал № 156 жалпы білім беретін мектеп

Мадақтама

4. Искакова Алмагул Манаповна № 147 гимназия Мадақтама5 Аманов Нуржигит Бердибекович №39 мамандандырылған

лицейМадақтама

6. Жумагалиева Гульмарам Жолдасовна № 139 мектеп-гимназия Мадақтама7. Шалкарбаева Нышангуль Абилка-

шовна№86 мектеп-гимназия Мадақтама

8. Мусилимова Мерей Кемаладиновна №119 мектеп-лицей Мадақтама9. Туктибаева Айнур Жалеловна № 69 жалпы білім беретін

мектепМадақтама

10. Жылқыбай Данагүл Бәрзубекқызы № 23 мектеп-гимназия Мадақтама11. Катифова Жанат Канатовна №177 жалпы білім беретін

мектепМадақтама

12. Заманбекова Гулбану Кудайберге-новна

№ 59 мектеп-гимназия Мадақтама

13. Нысанова Жанар Сейдазовна № 198 жалпы білім беретін мектеп

Мадақтама

14. Мотаева Айгерім Ержанқызы №176 мектеп-гимназия Мадақтама15. Дусимбаева Молдир Усеновна №12 мамандандырылған

гимназияМадақтама

16. Арипбаева Сандугаш Онгаровна № 172 мектеп-гимназия Мадақтама

62

Грант:15. Алматы қаласында 11-сынып бітірушілерінің мұғалім мамандығын

таңдаған түлектері арасында «Қасыл Қатықбаева атындағы грантты» жеңіп алу үшін қалалық байқау өтті.

Байқаудың мақсаты Елбасының «Мәңгілік Ел – 2050» бағдарламасы және «Бо-лашаққа бағдар: Рухани Жаңғыру» атты мақаласы мен «Төртінші өнеркәсіптік рево-люция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» Жолдауына сәйкес өзгерістерге үнемі бейім бола алатын адами капиталды жаңғырту болып табылады.

Елбасымыз айтқандай: «Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпатың қолында, ал жас ұр-пақтың тағдыры ұстаздардың қолында».

Осыған орай Алматы қаласы Әкімдігінің қолдауымен, «Koktem Group LTD» компа-ниясының демеушілігімен, мұғалім мәртебесін көтеру және оқушылардың ұстаздық мамандыққа қызығушылығын арттыру мақсатында Білім басқармасының ұйымдасты-руымен «Қасыл Қатықбаева атындағы грантты» жеңіп алу үшін мектеп бітіруші түлек-тері арасында 05.05.2018ж - 15.05.2018ж күндері аралығында қалалық байқау өтті.

Байқауымыз салтанатты түрде ашылып, 05.05.2018 ж. күні байқаудың алғашқы ке-зеңі бастауын алды. Алматы қаласы орта білім беру ұйымдарынан ұстаздық маман-дықты таңдаған 130 түлек өз бақтарын сынады.

1-кезең: Тестілеу кезеңі. «Функционалдық сауаттылық – өмірге қабілет-тілік» тақырыбында өтті. Қатысушылардың білім мазмұндарын анықтау мақсатында «Оқу сауаттылығы», «Математикалық сауаттылық» пәндері бойынша онлайн тестіле-уден өтті. Тест нәтижесі бойынша жоғарғы ұпай жинаған алғашқы 57 қатысушы келесі кезеңге жолдама алды.

2-кезең: Эссе жазу. 10 мамыр күні алғашқы кезеңнен өткен 57 қатысушы «Мен таңдаған мамандық» тақырыбында эссе жазды.Тақырып бойынша эссе жазу уақы-ты 90 минутқа белгіленді. Ойы орамды, мазмұны көркем деп танылған 40 қатысушы келесі кезеңге өтті.

3-кезең: Тәжірибелік кезең. «Қазақстанның дамуына қосатын менің үлесім» өз жобаларын қорғады. Жобаны қорғауға 5 минут уақыт берілді. 3-кезең қорытынды-сы бойынша 30 үміткер іріктелді.

Осылайша он күнге созылған дүбірлі дода – «Қасыл Қатықбаева атындағы грант-ты» жеңіп алу үшін 11-сынып бітіруші түлектері арасында өткен қалалық байқауда бірнеше кезеңдерді артта қалдырып, оқ бойы оза шапқан, шығармашылығын шыңдай отырып, білім мен ғылымнан өз еншілерін алғысы келетін 30 үміткер марапатталды.

24.05.2018 жылы Алматы қаласы Әкімі Бауыржан Қыдырғалиұлы Байбек, Қа-зақстанның Еңбек сіңірген қайраткері, ғалым, қоғам қайраткері Беркімбаева Шәмша Көпбайқызы, Қазақстанның Тұңғыш Еңбек Ері, Қазақстанның Еңбек сіңірген қайрат-кері Миразова Аягүл Төреқызы, Қазақ КСР Халық әртісі, Қазақстанның Мемлекеттік сыйлығының иегері Оразбаев Сәбит Қоңырбайұлы, Абай атындағы ҚазҰПУ ректо-ры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Балықбаев Тахир Оспанұлы және Алматы қаласы Мәслихатының депутаты «Koktem Group LTD» ЖШС директоры, аталған байқаудың демеушісі Әділханов Мұрат Әділханұлының қатысуымен бай-қаудың ең маңызды сәті – марапаттау рәсімі өтті.

Байқаудың әр кезеңінде өз іскерліктерін көрсеткені үшін 24 үміткер қаржылай сый-лықпен және мадақтама грамотасымен марапатталды (слайд).

3-дәрежелі дипломмен және 200 000 теңге ақшалай сыйлықпен №172 мектеп-гим-назияның 11-сынып оқушысы Қожахмет Маржан және №188 мектеп-гимназияның 11-сынып оқушысы Ғалымжанова Ботакөз марапатталды.

63

2-дәрежелі дипломмен және 300 000 теңге ақшалай сыйлықпен №62 гимназия-ның 11- сынып оқушысы Ағыбай Арна, №168 мектеп-гимназияның 11-сынып оқушысы Әбутәліп Құралай марапатталды.

1-дәрежелі дипломмен және 500 000 ақшалай сыйлықпен №161 лицейдің 11-сы-нып оқушысы Оразов Диас марапатталды.

Бас жүлде және Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінде оқу грантын №184 жалпы білім беретін мектептің 11-сынып оқушысы Әбек Бақытжан ие-ленді.

Байқаудың мәртебесін көтеру мен насихаттау мақсатында байқаудың өту барысы бойынша бейнежазбалар түсіріліп, ақпарат құралдарында көрсетіледі, жазба матери-алдары ғылыми–әдістемелік журналдарда жарияланады және байқау материалда-рының банкісі жинақталып, дәстүрлі байқауға айналады.

Шығармалар мен оқулар сайысына үнемі қатысып, орын алып отыратын төмендегі мектептерді атауға болады: №140, 62, 115, 152, 138, 2, 175, 177, 110, 108, 131, 24, 148, 139, 159, 185, 162, 57, 151, 136, 36, 15, 128, 58,130, 77, 39, 156, 174, 12, 53.

Ұмытылмай, ұрпақтан-ұрпаққа жаттала тараған өнеге, үлгі, өсиет сөздердің киелі түзілімі шығарманы шәкіртке жаздыра білу – бүгінгі ұстаз үшін зор міндет. Ойынан философиялық пайым түйіп, келелі сөздің киесін кетірмей өре білген ұрпақтың ел бір-лігінде алар орны да ерен болмақ. Қазақ тілін қадір тұтар, жүйелі сөздің жігін ажыра-тар, ұлтының салты мен дәстүрін ардақтар ұрпағын тәрбиелеу қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің маңдайына біткен бағы болар. Ендеше, ұрпақ тәрбиесіндегі жемі-стеріңіз болашақта бұдан да зор болсын! Келер күндеріміз егеменді еліміздің тәуелсіз ұрпағын әлем мінбесінде ана тілінде сөйлейтін сәттерді сый етіп тартсын! Баршамы-зды әдебиет майталмандарының киесі қолдап, өнер мен білімде шәкірттеріміз ел іргесін бекем етер бір кірпіш болып қалана берсін!

64

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ МАЗМҰНЫ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ АЯСЫНДА «ҚАЗАҚ ТІЛІ» ПӘНІ БОЙЫНША ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ

ЖОСПАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

БЕРТІЛЕУОВА К.А., №128 ЖББМ қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

МУНАСАЕВА Р.Н., №15 гимназияның

қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

Республикамызда орта білім берудің жаңа жүйесі жасалып, қазақстандық білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда.

Қазіргі таңда қоғамның білімге деген талабы жоғары. Білім саласы сан тараулы ақпараттарға толы. Болашақ білімді ұрпақты даярлайтын мұғалімдер қауымы болған-дықтан, олар ешбір жаңалықтарды қалт жібермеуі тиіс.

2017-2018 оқу жылында республика бойынша білім беру сатысының орта буыны бойынша 5-7-сыныптардың оқу-әдістемелік кешені апробациядан өткізілді. Бағдар-ламаға сәйкес күнтізбелік-тақырыптық жоспарлар құрастырылып, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар жасалды. Дәстүрлі оқыту әдістемесінен өзгеше жоспарлар арнайы критерийлерге негізделіп құрастырылды. Оқу мақсаты, сабақ мақсаты, тілдік мақсат, бағалау критерийлері, құндылықтарды игеру, ресурстар, пәнаралық байла-ныс, алдыңғы оқу сынды құрылымдық бөлшектер қысқа мерзімді жоспардың арқауы болды. Ең алдымен, оқу мақсаты анықталған кейін сабақ мақсаттары айқындалады. Сабақ мақсатында оқушылардың барлығы, көпшілігі, кейбірі орындай алатын мақсат-тар көрсетіледі. Тілдік мақсат оқу ресурстарынан, сабақта қолданылатын қосымша ма-териалдардан алынады. Оқу мақсаттары бойынша бағалау критерийлері көрсетіліп, сол өлшемдер негізінде тапсырмаларды орындау дескрипторлары құрастырылды.

Ал сабақ жоспары оқыту мен оқу кезеңдеріне бөлінді: басталуы, ортасы мен соңы. Сабақтың басталу кезеңінде оқушылардың оқу уәжін тудыру мақсатында тренингтер өткізу, сабақ тақырыбын болжау, топтарға бөліну жұмыстары қарастырылса, ортасын-да оқу мақсаттарына негізделген тапсырмаларды дескрипторлар бойынша орындау ұсынылды. Оқыту мен оқу үдерісінің соңында бағалау, кері байланыс, рефлексия си-яқты қорытынды жасауға бағытталған жұмыстарды өткізу берілді. Сондай-ақ жоспарға қосымша ақпарат, саралау, бағалау, мұғалімнің өзіндік рефлексиясы енгізілді.

Оқыту мен оқу үдерісіндегі басты элемент болып табылатын қысқа мерзімді жоспарды жасау кезінде оқушылардың ойлау қабілеттерін дамытатын жұмыс түрлері мен шығармашылыққа бағыттайтын тапсырмаларды пайдалану қажет. Сонымен қа-тар сабақтың барлық кезеңінде оқыту мен оқудың 7 модулін кіріктіруді ерекше ойла-стыру керек. Сабақ кезінде әр мұғалімнің өзіндік қолтаңбасы өзі құрастырған жоспа-рынан көрініс береді. Осы ретте қысқа мерзімді жоспарды құрастырғанда ақпараттық технология мүмкіндіктерін қолдана отырып, ОӘК-ге кіретін «Мұғалім кітабы», «Ди-дактикалық материалдар», «Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы» тәрізді қосым-ша құралдарды да тиімді қолданған жөн. Жан-жақты ойластырылған қысқа мерзімді жоспар оқыту мен оқу үдерісінің нәтижелі болуына жол ашары сөзсіз.

2018-2019 оқу жылында жаңартылған білім бағдарламасы жалпы білім беретін ұйымдар-дың 6,8-сыныптарын да қамтиды. Өзіміздің әріптестерімізбен тәжірибе бөлісу мақсатында біз қазақ тілі пәнінен 8-сыныпқа арналған қысқа мерзімді жоспар үлгісін ұсынамыз.

65

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАР ҮЛГІСІІ БӨЛІМ. КӨНЕ ТҮРКІ ЖАЗБАЛАРЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ЖАЗУЫ

Сабақтың тақырыбы: §1. Көне түркі жазбалары – баға жетпес құнды байлық

Күні: Мұғалімнің аты-жөні:Сынып: 8 Қатысқандар саны: Қ а -

тыспаған-дар саны:

Оқу мақ-саттары

8.1.1.1 - мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжайды;8.4.1.1 – тақырып бойынша бас әріппен жазылатын күрделі-құрама атауларды орфографиялық нормаға сай жазады

Сабақ мақ-саты

Оқушылардың барлығы орындай алады: мәтін мазмұнын түсінеді, мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, кө-терілетін мәселені болжайды.Оқушылардың көпшілігі орындай алады: күрделі-құрама атауларды ор-фографиялық нормаға сай жазады.Оқушылардың кейбірі орындай алады: көтерілетін мәселеге қатысты анықталған дәйексөздер мен үзінділерді шығармашылық жұмыстарда еркін қолдана алады.

Тілдік мақ-сат

Негізгі сөздер мен тіркестер: Түркі қағанаты, Күлтегін, Тоныкөк, Білге, Бумын кағандар.Сыныптағы диалог/ жазылым үшін пайдалы тілдік бірліктер: меніңше, болуы мүмкін, ғалымдардың тұжырымдауынша, тарихи деректерге сүй-енсек, өзгелердің пайымдауынша, тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні.Жазылым бойынша ұсыныстар: мәтінде берілген мәліметті қорытып, ойды жалғастырып жазады.

Б а ғ а л а у критерий-лері

• Тыңдалым және оқылым мәтіндерінде көтерілген мәселені болжайды.• Күрделі-құрама атауларды орфографиялық нормаға сай жазады.• Шығармашылық жұмыстар жазады. • Өз пікірлерімен бөліседі

Қ ұ н -дылықтар-ды игеру

Тарихтың, мәдениет пен тілдің ортақтығы

П ә н а р а -лық бай-ланыс

Қазақ әдебиеті, Қазақстан тарихы, география

Алдыңғы оқу

Тарихи тұлғалар: Білге, Бумын қағандар, Күлтегін туралы, олардың ел шежіресінен алатын орны мен маңызы жөнінде біледі

ЖоспарЖ о с п а р -л а н ғ а н уақыт

Жоспарланған жаттығулар (жоспарланған жаттығу-лармен қатар ескертпелерді жазыңыз)

Ресурстар

66

Басталуы Оқушыларға сабақтың мақсаты мен бағалау критерий-лері таныстырылады. Оқушылар 4 топқа бөлінеді, топбасшыларын тағайын-дайды. Тыңдалымалды тапсырма. Әр топқа ойтүрткі сұрақтар таратылады. Оқушылар сұраққа жауап беріп, оған қатысты өз ойларымен бөлісуі керек.1-топ: Түркі халықтары деген ұғымды қалай түсінесің-дер?2-топ: Көне түркі жазуларының тасқа жазылуының мәні неде?3-топ: Неліктен көне түркі жазулары бүкіл түркі жұртына ортақ қазына болып есептеледі?4-топ: Өз өлкелеріңнен осыған ұқсас ескерткіштер, таң-балар кездестірдіңдер ме?Оқушылар мен мұғалім қалауынша «Екі жұлдыз, бір тілек» әдісі арқылы кері байланыс жасайды.

ОӘК мате-риалдарыО й т ү р т к і сұрақтар

Ортасы 1-тапсырма.Жұптық жұмысАудиожазбаны (01. mp3) тыңдап, ұсынылған тапсырма-ларды жұптасып орындайды.1.Мәтіннен алынған дәйексөздерге, үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжайды;2.Мәтіндегі жер-су атауларын географиялық картадан тауып, көне түркі ескерткіштері табылған аймақтар тура-лы ойларын баяндайды.Кері байланыс. «Еркін микрофон» әдісі арқылы жүр-гізіледі.

2-тапсырма.Жеке жұмысАудиожазба мәтінінен бас әріппен жазылатын күр-делі-құрама атауларды анықтайды. Жалқы есімдерді орфографиялық нормаға сай жаза білу үшін теориялық білім еске түсіріледі.

Бас әріппен жазылатын күрделі құрама атаулар Кейбір мемлекет одақтарының, географиялық аймақтар-дың, халықаралық ұйымдардың атауларының әрбір сөзі бас әріппен жазылады: Орталық Азия, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы, Қауіпсіздік Кеңесі және т.б. Жеке мемлекет ретіндегі республика аттарының әрбір сөзі бас әріппен жазылады: Қазақстан Республикасы, Әзірбай-жан Республикасы, Қырғыз Республикасы және т.б. Қысқарған күрделі атаулардың әр сөзі бас әріппен жазы-лады: АҚШ (Америка Құрама Штаттары), ТМД (Тәуел-сіз Мемлекеттер Достастығы) және т.б.

ОӘК мате-риалдарыАудиожазба материалыГеографи-ялық карта

ОӘК бой-ынша ӘТН қағидалары

67

Күрделі атаудың бірінші сөзінің алғашқы буыны қысқарған жағдайда алғашқы әріптері ғана бас әріппен жазылады: ҚазҰУ, ҚарМУ, ҚазҰПУ және т.б. Жер-су, тау, мемлекет, облыс, автономиялы облыс, өлке, аудан, ауылдық кеңес аттары өзіне қатысты атаумен тір-кескенде, бірінші сөзі ғана бас әріппен жазылады: Қытай мемлекеті, Жапония елі, Алтай өлкесі, Ненец ұлттық автономиялық округі, Қарағанды облысы, Кеген ауданы және т.б. Агенттіктердің, радио, телекомпаниялардың аттары өзі-не қатысты атаумен тіркескенде, бірінші сөзі ғана бас әріппен жазылады: «Азаттық» радиосы, «Америка да-уысы» радиосы, «Қазақ» радиосы және т.б.Мұғалім кері байланыс жасайды.3-тапсырма.Топтық тапсырма1-топ. «Ақпаратты сүзіп алу» әдісімен оқылым мәтінінде-гі бас әріппен жазылған атауларды теріп жазады. 2-топ. «Т кестесі» әдісімен тыңдалым бір сыңары не екі сыңары да бас әріппен жазылатын күрделі құрама атау-ларды теріп жазады. Бір сыңары бас әріппен жазылатын атаулар

Екі сыңары бас әріппен жа-зылатын атаулар

3-топ. «Дербес пікір жазу» әдісімен «Артық болмас біл-генің» айдарында берілген ойды эпиграф етіп алып, күр-делі құрама атауларды қолдана отырып, ойды жалғасты-рып жазады.4-топ. Сабақта алған барлық ақпаратқа синтез жасап, мәтінді жалғастырады.Мұғалім жасалған жұмыстарға, оқушылардың бір-бірі-не берген бағасына, айтылған ойларға байланысты кері байланыс береді.Бағалау крите-рийлері

Тапсы-рма №

Дескрипторлар

Мәтіннен алынған д ә й е к с ө зд е р ге , үзінділерге сүйене отырып, көтерілетін мәселені болжайды. Тақырып бойынша бас әріппен жазыла-тын күрделі-құрама атауларды орфо-графиялық нормаға сай жазады.

Аудиожазба мәтінін түсініп тыңдайды.Көтерілетін мәселені бол-жайды.Мәтіндегі жер-су атаула-рын географиялық карта-дан тауып көрсетеді.Көне түркі ескерткіштері табылған аймақтар тура-лы ойларын баяндайды.

68

2 Жалқы есімдердің орфографи-ялық нормаға сай жазылу қағи-даларын оқулықта берілген ӘТН ережесі арқылы түсінеді.Бас әріппен жазылатын күр-делі-құрама атауларды анықтайды.

3 Бас әріппен жазылатын атаулар-ды теріп жазады;ойды жалғастырып жазады;берілген ақпаратты аяқтайды

Соңы Кері байланыс. «Раундробин» әдісімен сабақ бойынша рефлексия жа-сайды. Оқушылар сабақ бойынша алған білімі туралы өзіндік пікірлерін бір сөйлем арқылы жазады. Яғни бірін-ші оқушы бастап жазып, келесі оқушы жалғастырып жа-зады.Үйге тапсырма. Суретті сабақпен байланыстырады,берілген дәйексөзді қатыстырып, шағын мақалажазады. Қажетті дәйексөз:Болмасын деп байлығы басқаға азық, Кеткен бабам тарихын тасқа жазып (Б.Бәйітұлы).

Ауызша кері байланыс

Қосымша ақпаратКөне түркі жазбалары және қазақ жазуы туралы бейнежазба

Саралау

Бағалау

«Артық болмас білгенің» айдарымен берілген тапсырма-ны толықтырады.

Бағалау критерийлері арқылы жүргізіледі.

Пәнаралық байланыс: қазақ әде-биеті,Қазақстан тарихы, гео-графия

Рефлексия

С а б а қ /оқу мақ-с а т т а р ы ш ы н а й ы ма?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сәйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз.Бүгін оқушылар не білді?Сыныптағы ахуал қандай болды?Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе?Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім және неліктен?Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?Қандай екі нәрсе сабақты жақсарта алады (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

Қ о р ы -т ы н д ы бағамдау

Тапсырмаларды уақыт мөлшеріне қарай таңдау, топтағы қарым-қатына-сты бақылау. Жекелеген білім алушыларды топтық жұмыстарға тарту.

69

«ICT IN ENGLISH LANGUAGE TEACHING»

L.PETROVAsenior lecturer of Almaty in Service Institute for TPD

Key words: technology, pedagogy, innovation, assessment, Teacher Professional development.

Nowdays it is difficult to overestimate the place of the information and communication technologies in education; in the age of the rapid development, especially in ICT area, teachers need to adapt to new social and educational demands, to meet up-to -date requirements. Dr. Jessel (2012) suggests that, “Innovation arising from new technologies makes a variety of demands upon the role of the teacher». Due to all these modern challenges the role of Teacher has been elaborating from an instructor to a facilitator, a moderator, a constructor and a creator of safe and more effective learning environment.

To be able to integrate ICT into the pedagogical process teachers should be able to have such ICT skills as:

• using essential computer software;• operating interactive whiteboards and projectors;• surfing the Internet for educational resources and demonstrating skills of Netiquette;• choosing, evaluating and integrating ICT tools into student activities across the

curriculum;• creating multimedia context for educational purposes.• understanding of ICT role in education« At another level, the introduction of innovation makes major demands upon teachers’

pedagogical, professional and managerial skills.» (Dr. Jessel, 2012) ” For modern ICT Teacher professional development it is necessary to upgrade knowledge and improve skills in the following directions:

• Pedagogy - Teachers need to know clearly how, where, what, when and what for to use ICT tools (context, methods, techniques, aims, target auditory). Also these tools should be chosen appropriate to the task, aim, students’ age, interest and psychological peculiarities. In other words, teachers should be aware of technology integration ways, be able to solve compex problems and be ready to self management.

• Full integration into curriculum. Assessment. – Teachers need to define and develop strategies for meaningful integration of technology into the curriculum. Technology must be considered as a learning tool. Especially, teachers need the skills to develop long-term strategies for using technology to support their curricula, student outcomes, and learning aims. Teachers should demonstrate the 21st century skills of working with curriculum and assessment.

• Organization and administration. – Teachers should be able to develop, observe, monitor and assess strategies of cultivating forms from standard classroom, through collaborative groups, to learning organizations.

• Teacher Professional Development – Teachers should be able to get skills of digital literacy to being a digital native with pedagogically based approach to ICT integration into education. It would be a good idea to expand professional skills through taking training courses, participating in the Internet groups and societies to share ideas, to consult, to coach, to scaffold.

70

The conditions that support teachers in using ICT to engage students and enhance their learning outcomes are also very important. First of all, schools should be equipped with the necessary ICT items which are served by a school technician due to the State programs, grants. All the students should have access to ICT at the school level (ICT classrooms, Learning Centers) and, additionally, at home, due to parental involvement and assistance into the ICT education.

Also, school curriculum should be developed with ICT integration. School administration should support ICT integration programs through assisting in organizing e-workplaces, supporting teacher professional development, organizing and monitoring coaching, involving and assisting parents. To sum everything up, it is relevant to say, that the responsibility of teachers, parents and school administration is to create the 21st ICT innovative and motivating learning environment for kids.

71

КӨПТИЛЛИҚ БИЛИМ БЕРИШ ШАРАИТИДААНА ТИЛИНИ ОҚУТУШНИҢ САПАСИНИ КӨТИРИШ

ИМИРОВ А.А.,№101-МГ уйғур тили муәллими

XXI әсир – илим-пән әсири. Әлбашчимиз Н.Ә.Назарбаевниң «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» намлиқ хәлиққә йоллиған Мәктүбидә: «Билим бериш реформисиниң утуқлуқ болушиниң баш өлчими –тегишлик билим билән билик алған елимизниң һәр-бир пухраси дунияниң һәрбир елидә һажәткә ярайдиған мутәхәссис болидиғандәк дәрижигә көтирилиши болуп һесаплиниду. Биз пүткүл елимиздә дуниявий стандарт-лар дәрижисидә сапалиқ билим бериш хизмитигә қол йәткүзүшкә тегишлик»,-дегән еди. Мошу мәхсәттә Қазақстан Жумһурийитиниң пухрасини шәкилләндүрүш, униң тез өзгириватқан аләмдә утуқлуқ билим елишқа болған спросини шәкилләндүрүш, риқа-бәткә қабил әвлатни тәрбийиләш вә оқутуш асасий мәхсәт болуватиду. Шуниң үчүн оқуғучиларға һазирқи заманға мас билим бериш мәхситидә һәрхил чарә-тәдбирләр қолға елинди.

Адәттә, тил – бу мунасивәт бағлаш қурали дәп атаймиз. Бирақ иш йүзидә тил қа-рим-қатнаш қурали болупла қалмай, шундақла, әң асаси, у бәлгүлүк бир милләтниң миллий сана-сезими, униң инсаний хусусийити, умумий тарихи, урпи-адити, мәдәний-ити охшаш хисләтләрни өз ичигә алидиған мурәккәп чүшәнчә. Шуниң үчүн тил, мәйли қайси милләтниң болмисун, тарихи билән тәғдириниң, тәрбийисиниң, хәлиқ ретидә барлиғиниң баһа йәтмәс ғәзниси, милләтниң роһаний байлиғи болуп һесаплиниду.

Бир адәмниң өз ана тилини пухта билип, башқа милләт тилини йетүк өзләштүрүп, шу милләтниң пухралири билән тил тепишип, муамилә бағлиши әң чоң утуқ дейишкә боли-ду. Башқа милләтниң тилини өзләштүргән адәм шу хәлиқниң ички дуниясини чүшинип, мәдәний қәдриятлири билән тонушуш мүмкинчилигигә егә болиду. Хәлқимизниң һазир күн санап өзгириватқан, йеңилинип, тәрәққий етиватқан өзгиришчан һаятқа ойдикидәк маслишиш үчүн қош тилни билипла қоймай, көптиллиқ болуши һажәткә айланмақта. Хәлқимизниң «Йәттә әлниң тилин бил, йәттә түрлүк билим бил» дегән дана сөзи бү-гүнки тәрәққий әткән дәвиргә интайин мас кәлмәктә. Тарихий фактларға көңүл бөлсәк, Абу Насир әл-Фарабий 70-кә йеқин милләтниң тилини йетик билгән екән. Шу сәвәптин у өзидин кейин өчмәс роһаний байлиқ қалдуруп кәткән. Бүгүнки күндә көптиллиқ мәси-лиси әң актуал мәсилиләрниң бири болуп һесаплиниду. Шу сәвәптин Әлбашчимиз үч тилниң бирлигини мәжбурий вәзипиләрниң бири дәп һесаплайду.

Көптиллиқ – пәқәт Қазақстан үчүнла әмәс, пүткүл дуния әллири үчүн асасий мә-силиләрниң бири. Бу чүшәнчигә умумий түрдә тохталсақ, «көптиллиқ – бәлгүлүк бир ижтимаий муһитта, дөләттә үч, униңдинму көп тилда сөзләшни билиш. Көптиллиқниң үч тилни өзләштүрүш дәрижиси шу адәмниң яки пүтүнләй хәлиқниң һаят кәчүрүватқан муһити, ижтимаий, ихтисадий, мәдәний һаяти, турмуш-тирикчилги охшаш көплигән факторларға бағлинишлиқ».

Елимиз Президенти Н.Ә.Назарбаев Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң ХІІ сес-сиясидә: «Қазақстанниң яш әвлади кам дегендә үч тилни билиши керәк: қазақ, рус вә инглиз тиллирини әркин өзләштүрүши һажәт», - дәп, Европидики мәктәпләрниң түләклири билән студентлириниң өзара бирнәччә тилда әркин сөзлишиши адәттики нәрсигә айланғанлиғини атап өтти. Кам дегәндә үч тилни билиш – бу заман тәливи.

72

Қазақстанда көптиллиқ вә полимәдәнийәтлик билим бериш мәсилиси - актуал мә-силиләрниң бири. Сапалиқ билим беришни тәрәққий әттүрүштә билим елиш тилини таллаш муһим роль ойнайду.

«Ана тили асасида көптиллиқ билим елиш» аталғуси оқуғучиларниң ана тилини, шундақла икки вә униңдин көп қошумчә тилни мәктәптә билим елиш үчүн пайдили-нишини билдүриду. Иккитиллиқ билим елишта һәрхил тил жәмийитидә ана тилини дөләт тилида билим елиш билән қатар ишлитишни билдүриду. Бәзибир дөләтләрдә ана тили асасида көптиллиқ билим елиш үч-төрт тилда билим елишни өз ичигә алиду – ана тили яки оқуғучиниң биринчи тили, дөләт тили, регионаллиқ вә хәлиқара тил.

Мундақ программилар оқуғучиларниң бесим әмәс тилларға қариғанда өзлири яхши билидиған тилда билим елишиниң пухта асасини орнитиду: ана тилида яки биринчи тилида (Т1); дөләт тили билән мәһкәм бағлаштуруш – иккинчи тили (Т2) вә башқа тилларда билим елиш (үчинчи тил, төртинчи тил в.б.); андин кейин оқуғучиларни пүт-күл һаятида һәр икки яки һәммә тилда билим елиши үчүн уларни пайдиланғанлиғи үчүн мәдһийиләш.

Ана тили асасида көптиллиқ билим елишниң утуқлири билән турақлиқлиғи һәр-хил тәрәпләрниң һәмкарлиғиға, министрликләрниң, йәрлик тәшкилат вә орунлиғучи мәһкимиләрниң ишиға бағлиқ болиду.

“Һәммигә бирдәк билим” тәркивигә шундақла бесим әмәс тилда сөзлигүчи оқуғучи-ларму кириду, у төвәндики мәсилиләр бойичә ениқ мәхсәтләргә еһтияж:

• дөләттики тил шараитиға баһа бериш вә бесим әмәс тилларниң һажәтли-гини етиварға елиш асасида көптиллиқ билим программилириниң вәзипилирини, мәхсәтлирини вә күтилидиған нәтижилирини ениқлаш;

• программа тәркивигә киридиған тилларни таллаш;• мәктәп билән мәктәпкичә болған мәһкимидә билим беришниң варислиғини тә-

минләш;• ана тилини мәктәп пәни сүпитидә оқутушниң узақлиғи вә уни мәктәптә би-

лим елишниң бир тили сүпитидә пайдилиниш; • мошу программини әмәлгә ашуридиған башқуруш мәркизини ениқлаш; • дөләтлик вә дөләтлик әмәс тәшкилатларни етиварға алған һалда қатнашқу-

чи мәһкимиләр билән тәшкилатларниң өзара алақисини тәминләш.Уйғур тилида билим беридиған мәктәпләрдә, әлвәттә, билим бериш уйғур тили,

йәни балиниң ана тилида жүргүзүлиду. Ана тили билән бирқатарда дөләт тили – қа-зақ тили, млләтләр ара алақә бағлаш тили – рус тили вә хәлиқара тил – инглиз тили-ни оқутуш йолға қоюлған.

Һөкүмәт тәрипидин қазақ вә рус тилида билим беридиған мәктәпләрдин башқа та-жик, өзбәк, уйғур тилида билим беридиған мәктәпләрниң паалийәт елип бериши үчүн барлиқ мүмкинчиликләр яритилған. Башқа мәктәпләргә охшашла бизниң оқуғучили-римиз ана тилида барлиқ пәнләр бойичә дәрисликләр, иш дәптәрлири вә башқа ме-тодикилиқ қураллар билән тәминләнгән. Шуниң ичидә уйғур тили вә әдәбияти пәнли-ри Оқуш программиси асасида йезилип, башқа пәнләр охшашла бирнәччә мавзулуқ бөлүмләргә бөлүнгән дәрисликләрдин, муәллимләр үчүн методикилиқ қолланмилар-дин ибарәт қураллар билән тәминләнгән.

Ана тилини оқутушта биз алди билән өз ана тилимиз, униң әвзәлликлири, тарихи, әһмийити, хизмити тоғрисида ейтип өтүш билән бирликтә уни башқа милләт тиллири билән селиштуруп, уларниң охшашлиқлири вә алаһидиликлири тоғрисида тәпсилий ейтип өтүмиз. Йәни бизгә өз ана тилимизда билим елишқа толуқ мүмкинчиликләр яритилған.

73

Көптиллиқ вә полимәдәнийәтлик билим бериш көп мәдәнийәтлик шәхсни шәкил-ләндүрүшниң кепили. Бүгүнки күндә көптиллиқ билим елиш яш әвлатниң билим даи-рисини кәңәйтип, дуниявий илим-пән сирлириға чөкүп, өз қабилийитини тонутушқа мүмкинчилик бериду.

Көптиллиқ билим бериш ишида орунлиниватқан ишлардин чиқидиған йәкүн төвән-дикичә:

- көптиллиқ билим бериш – бу мәктәптә пәнләрни икки яки униңдин көп тилларда тәржимисиз оқутуш;

- билингваль билим бериш – оқуш вә оқуштин сирт чарә-тәдбирләрниң асасий йө-нилишлирини икки тилдаәмәлгә ашуруш, педагогикилиқ жәриянни икки тилда оқутуш қурали ретидә пайдилиниш;

- мәктәпни тамамлиған һәрбир Қазақстан пухраси қазақ, рус, инглиз тиллирини йетүк билип чиқиду;

-жирақ вә йеқин чәтәлләрдә тиллиқ ярдәмни тәләп қилмайду.

74

ОСОБЕННОСТИ ПОДГОТОВКИ УЧАЩИХСЯ ПО ПРЕДМЕТУ «МАТЕМАТИЧЕСКАЯ ГРАМОТНОСТЬ

МАРИУПОЛЬСКАЯ Н.М.,учитель математики Л № 166 г. Алматы

«Красоту математики можно увидеть глазами, можно почувствовать сердцем, но объять ее можно только умом»

Шалва Александрович Амонашвили

Сегодня на первое место в мире выходит потребность быстро реагировать на все изменения, происходящие в жизни, умение самостоятельно находить, анализиро-вать, применять информацию. Главным становится функциональная грамотность, так как это «способность человека решать стандартные жизненные задачи в раз-личных сферах жизни и деятельности на основе прикладных знаний». Одним из ее видов является математическая грамотность.

Под математической грамотностью понимается способность человека понимать и заниматься математикой, высказывать хорошо обоснованные суждения относитель-но роли математики. Эта способность необходима для текущей и будущей личной, профессиональной и общественной жизни индивида в семье и обществе, а также для жизни созидательного, заинтересованного и мыслящего гражданина.

Термин «грамотность» имеет специфическое содержание в данном исследовании. Под грамотностью скорее понимается способность функционально использовать математические знания и умения, чем даже мастерское владение этими знаниями в рамках требований школьной программы. В принятом определении «заниматься» математикой не означает выполнение простых физических или социальных матема-тических действий (например, вычислить сдачу при покупке в магазине), под этим подразумевается более широкое использование математики в связи с самыми раз-личными целями, например, высказать обоснованное мнение о бюджете, предлагае-мом правительством.

Математическая грамотность включает также способность выделить в различных ситуациях математическую проблему и решить ее, а также наклонность выполнять такую деятельность, что достаточно часто связано с такими чертами характера, как уверенностью в себе и любознательностью.

Три направления, выделяемые в математической грамотности Для проведения проверки математической грамотности были выделены три на-

правления: виды деятельности, содержание, ситуации.Виды деятельности Задания, используемые в исследовании, группируются вокруг трех уровней компе-

тентности. Первый –воспроизведение включает проверку определений или простых вычислений, характерных для обычной проверки математической подготовки уча-щихся. Второй – установление связей требует интеграции математических фактов и методов для решения явно сформулированных и до некоторой степени знакомых математических задач. Третий - размышления включает проверку математического мышления, умения обобщать, глубоко понимать, использовать интуицию, анализи-ровать предложенную ситуацию для выделения в ней проблемы, которая решается средствами математики, и формулирование этой проблемы.

75

СодержаниеСодержание проверки в данном исследовании группируется вокруг некоторых об-

щих явлений или типов проблем, которые возникают при рассмотрении этих явле-ний. В качестве таких явлений предлагаются следующие: количество, пространство и форма, изменение и зависимости, неопределенность.

Ситуации Один из важных аспектов математической грамотности – это применение матема-

тики в различных ситуациях, которые связаны с личной и школьной жизнью, местным обществом, общественной жизнью, работой и отдыхом.

Виды математической деятельностиПроверочные задания создаются с таким расчетом, чтобы группироваться вокруг

общеучебных математических видов деятельности, которые присутствуют на всех этапах обучения:

1. Математическое мышление и рассуждения, включающие постановку вопро-сов, характерных для математики, знание характера ответов, которые предлагает математика для таких вопросов; дифференциацию различных типов утверждений (определений, теорем, предположений, гипотез, примеров, условных утверждений); понимание и использование возможностей и ограничений математических понятий.

2. Математическая аргументация, которая включает знание того, что представля-ют собой математические доказательства и их отличие от других типов математиче-ских рассуждений; следование и оценку цепочки математических аргументов различ-ного типа; обладание эвристическим чувством («что может или не может случиться и почему»); создание математических аргументов.

3. Коммуникативные математические умения, которые включают выражение в пись-менной или устной форме своих мыслей, связанных с математическим содержанием; по-нимание письменных или устных математических утверждений, высказанных другими.

4. Моделирование, которое включает структурирование предложенной ситуации таким образом, чтобы ее можно было моделировать; перевод реальной ситуации в математическую структуру; интерпретация математической модели с учетом ре-альной ситуации; работа с математической моделью; оценка правильности модели; размышления, анализ, критика модели и полученных результатов; запись, характери-зующую модель и полученные результаты (включая ограничения полученных резуль-татов); систематический контроль процесса моделирования.

5. Постановка и решение проблем, включающее постановку, формулировку, определение различных математических проблем и решение их с помощью различ-ных способов.

6. Представление имеющихся данных в различной форме, включающее декоди-рование или, наоборот, кодирование данных, перевод, интерпретация, различение и определение зависимости между различными формами представления математиче-ских объектов или ситуаций. Использование символов, формализованного и техни-ческого языка и операций, использование переменных, решение уравнений и выпол-нение вычислений.

7. Использование технических средств, включающее знание и умение использо-вать различные средства и инструменты, которые могут способствовать активности математической деятельности; знание ограничений таких средств и инструментов.

В исследовании не предполагается проводить оценку состояния каждого из этих видов деятельности в отдельности, так как, имея дело с реальными математически-ми проблемами, приходится использовать одновременно многие их этих умений.

76

Для описания уровней математической компетентности в исследовании выде-лены соответствующие им виды деятельности: а) воспроизведение, определения и вычисления; б) связи и интеграция, необходимые для решения проблемы; в) мате-матизация, математическое мышление, обобщение и интуиция. В целом эти виды деятельности перечислены по возрастанию трудности. Однако это не значит, что для выполнения последующего вида деятельности надо обязательно мастерски владеть предыдущими видами. Например, не обязательно мастерски владеть вычислениями, чтобы владеть математическим мышлением.

1. Первый уровень компетентности: Воспроизведение, определения, вычисления. Первый уровень компетентности включает виды деятельности, которые проверя-

ются во многих стандартизированных тестах, а также в сравнительных международ-ных исследованиях в основном с помощью такой формы заданий, как задания с выбором ответа. Этот уровень компетентности связан со знанием фактов, воспроиз-ведением свойств, узнаванием эквивалентных математических объектов, выполне-нием стандартных процедур, использованием стандартных алгоритмов и развитием технической стороны алгоритмических умений.

2. Второй уровень компетентности: Связи и интеграция с целью решения постав-ленной проблемы.

Второй уровень компетентности включает установление связей между различны-ми областями, разделами и темами математики и интеграцией их материала с це-лью решения несложных задач. Эти задания нельзя отнести к стандартным, однако они не требуют значительной математизации, представленной в них ситуации.

В рамках этого уровня компетентности учащиеся должны проявить умение предста-вить присутствующую в условии задания информацию в соответствии с данной ситу-ацией и согласно вопросу, поставленному в задаче. При установлении связей между материалом из различных разделов математики от учащихся требуется умение раз-личать и соотносить определения, условия, доказательства, утверждения, примеры. В этот уровень компетентности включается также умение раскрывать и интерпретиро-вать смысл записей, сделанных на формализованном языке с использованием раз-личных символов, перевести их на обычный язык. В условиях задач, которые отнесены к данному уровню компетентности, часто предлагается некоторая ситуация, требую-щая от учащихся принятия решения, связанного с особенностями данной ситуации.

3. Третий уровень компетентности: Математизация, математическое мышление, обобщение, интуиция.

На третьем уровне компетентности от учащихся требуется математизировать пред-ложенную ситуацию: узнать и извлечь из условия математическую часть, заключен-ную в предложенной информации, и использовать математику для решения пробле-мы, самостоятельно разработать, проанализировать и интерпретировать созданную математическую модель ситуации, разработать свой способ решения и его матема-тическую аргументацию, включая необходимые доказательства и обобщения.

Эта деятельность включает критическое мышление, анализ и размышления. Уча-щиеся не только должны быть способны решить предложенную проблему, но также и сформулировать ее в соответствии с рассматриваемой в задаче ситуацией, а также обладать глубоким пониманием сути и возможностей математики как науки.

Этот уровень компетентности является сердцевиной математической грамотности и представляет значительные трудности для тестирования. Для оценки его достижения непригодны задания с выбором ответа. Больше всего подходят для этого задания со свободным ответом, разработка и оценка выполнения которых весьма затруднительна.

77

Математическое содержаниеВ школьной программе обычно выделяются различные разделы математики, ко-

торые разделяют школьный курс на части, недостаточно связанные между собой, и уделяется слишком много внимания вычислениям и формулам. К началу 20 века с достаточным основанием можно было полагать, что математика включала 12 явно различных областей: арифметика, алгебра, геометрия, математический анализ и др. В настоящее время резонно можно говорить о 60-70 областях. Некоторые области разделились на ряд подобластей, а некоторые являются новыми, например, теория динамических систем. Нередко возникают проблемы, которые невозможно решить, применяя знания только из одной области математики. Чтобы стать необходимой, математика должна отражать комплексный характер окружающей действительности.

В связи с этим разработчики исследования PISA выбрали другой подход к органи-зации содержания проверяемого материала. Они структурировали его вокруг некото-рых основополагающих, фундаментальных идей, каждая из которых лежит в основе и тем самым объединяет различные объекты и явления.°°°°

Фундаментальные математические идеи - это группа взаимосвязанных общих ма-тематических понятий, которые характеризуют свойства объектов и явлений живой и неживой природы и тем самым способствуют пониманию роли математики в по-стижении окружающей действительности и ее изменении. В качестве таких идей в исследовании выбраны следующие: °изменение и рост, пространство и форма, неопределенность, количественные рассуждения.

Содержание проверки отбирается таким образом, чтобы концентрироваться не во-круг традиционных вопросов курса математики, а вокруг этих фундаментальных идей.

Фундаментальные идеи тесно связаны с содержанием материала большинства традиционных вопросов школьного курса математики. Так, например, знание ма-териала ряда вопросов находит применение при наблюдении и изучении явлений, связанных с фундаментальной идеей °«изменение и рост». Очевидно, что с ними (явлениями) связаны, такие вопросы, как отношения, функции и их графики. Так, например, оценка изменения свойств многих процессов приводит к необходимости интерпретировать описывающие их графики линейной, показательной, логарифми-ческой и других зависимостей, используя для этого знание свойств соответствующих функций. При изучении многих явлений используются знания геометрического мате-риала, связанного с фундаментальными понятиями «пространство и форма». Напри-мер, при изучении изменения площади круга (фигуры, которая широко используется в строительстве и архитектуре,) в зависимости от изменения его диаметра требуются знания из разделов «равенство» и «подобие фигур». Изменение наблюдаемого объ-екта или явления может фиксироваться с помощью непосредственных измерений. В этом случае требуется определить форму представления данных, возможности их использования для получения соответствующих выводов, а для этого необходимы знания, полученные при изучении разделов «вероятность» и «математическая ста-тистика».

Концентрация содержания проверки вокруг фундаментальных идей по сравнению с более традиционным тематическим подходом позволяет более широко охаракте-ризовать результаты проверки с позиций овладения идеями, тесно связанными с ре-альными явлениями окружающего мира. Овладение ими позволяет оценить возмож-ности учащихся в использовании полученных знаний в повседневной жизни (личной и общественной), что и является целью данного исследования.

Математические ситуации

78

Важной составляющей математической грамотности является использование ма-тематики в различных ситуациях. То есть математическая интуиция и знания должны использоваться в различных ситуациях, чтобы у учащихся не сложилось впечатле-ние, что математика далека от их повседневных потребностей. В этом плане наибо-лее близкими для них являются ситуации, связанные с личной повседневной жизнью, затем со школьной жизнью, работой и спортом, жизнью окружающего их местного общества и всего мира, и далее всего отстоят ситуации, связанные с научными про-блемами.

Казалось бы, всё это понятно всем. Казалось бы, всё это не сложно. Но резуль-таты тестирований об этом не говорят. Почему? Кто в школе занимается вопросом математической грамотности? К сожалению, в большинстве своём, только препода-ватели, работающие в старших классах. На мой взгляд, это абсурдно! Формирование математической грамотности должно начинаться с начальной школы. Акцентировать внимание учащихся на задачи математической грамотности нужно практически при изучении каждого раздела математики.

Развивать математическую грамотность надо постепенно. Регулярно включать в ход урока задания на °«изменение и зависимости», «пространство и форма», «неопределенность», «количественные рассуждения» и т.п..

Эти задания можно использовать по усмотрению учителя:• Как игровой момент на уроке;• Как проблемный элемент в начале урока;• Как задание – «толчок» к созданию гипотезы для исследовательского проекта;• Как задание для смены деятельности на уроке;• Как модель реальной жизненной ситуации, иллюстрирующей необходимость

изучения какого - либо понятия на уроке;• Как задание, устанавливающее межпредметные связи в процессе обучения;• Некоторые задания заставят сформулировать свою точку зрения и найти аргу-

менты для её защиты;• Можно собрать задания одного типа и провести урок в соответствии с какой -

то образовательной технологией;• Можно все задачи объединить в группы и создать свой элективный курс по

развитию математического мышления;• Задания такого типа можно включать в школьные олимпиады, математические

викторины;• Задачи на развитие математического мышления могут стать основой для

внеклассного мероприятия в рамках декады математики.°°°Для выполнения заданий требуется относительно небольшой объем знаний и

умений, которые необходимы для математически грамотного современного человека.°°°К ним отнесены: • пространственные представления;• пространственное воображение;• свойства пространственных фигур;• умение читать и интерпретировать количественную информацию, представ-

ленную в различной форме (в форме таблиц, диаграмм, графиков реальных зависи-мостей), характерную для средств массовой информации;

• умение работать с формулами;• знаковые и числовые последовательности;• нахождение периметра и площадей нестандартных фигур;

79

• действия с процентами;• использование масштаба;• использование статистических показателей для характеристики реальных яв-

лений и процессов;• умение выполнять действия с различными единицами измерения (длины, мас-

сы, времени, скорости) и др.°°°Можно применять полученные знания и умения на уроках к решению проблем,

возникающих в повседневной практике°°°Обучающиеся часто задаются вопросами: зачем им математика, как она при-

годится им в дальнейшем, как знания формул и теорем помогут им в повседневной жизни? Ответить на эти вопросы, а также показать ученикам связь математики с их будущей профессией, изменить их эмоционально-чувственное отношение к предме-ту позволяют задачи прикладного характера.

Сегодня учитель перестал быть для ученика «единственным источником инфор-мации». Вовлечь каждого ученика в процесс обучения, суметь выслушать его, сде-лать его своим помощником или ассистентом, посмотреть глазами самого ребёнка на беспокоящую его проблему – вот задача для современного учителя.

Новое время потребовало от учителя освоить современные активные технологии и активно их применять на своих уроках. Современный ученик прекрасно владеет информационными технологиями, легко разбирается в технике. Поэтому нам всем нужны новые средства и подходы для обучения и развития умения размышлять, по-нимать, анализировать, т.е. для формирования практических навыков у учеников. Наша задача направить их знания и умения в нужном направлении, подсказать, как добыть те или иные знания, заинтересовать, добиться, чтобы их глаза зажглись ин-тересом к познанию. «Поэтому обучающиеся должны учиться тому, как адаптировать свои знания к любой ситуации и иметь возможность решать любые сложные задачи, с которыми им, возможно, придётся столкнуться в будущем».

По итогам завершения учебного года нужно проверять своих детей не только на уровень освоения учебного материала, но и на математическую грамотность. Тогда не будет авральной подготовки к ВОУД, ЕНТ, PISA. Нужно решить в школах вопрос преемственности и коллективной ответственности за результат (в случаях смены пе-дагога). Нужно вводить в урок при его планировании задачи на развитие функцио-нальной грамотности.

Результаты, которые мы получаем, зависят в первую очередь от учителей. Что и как мы дадим ученикам, какие задачи перед ними поставим, такие результаты и по-лучим.

80

МАТЕМАТИКАДАН ОҚУШЫЛАРДЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДА ЖАҒДАЯТТЫҚ ЖӘНЕ

КОНТЕКСТІК ТАПСЫРМАЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ

КИЯБАЕВА З.Н.,№178 лицейдің математика пәнінің мұғалімі

Математикадан оқушылардың функционалдық сауаттылығын тексеру тапсырмала-рының арасында жағдаяттық және контекстік тапсырмалар енгізіле бастады. Мектеп оқулықтарында сирек кездесетін мұндай тапсырмаларды пән мұғалімдері сабақ кезін-де жүйелі ұсынып отырғаны дұрыс. Теориялық білімі бола тұра, мектеп бітірген түлек-тің өмірде, тұрмыста кездесетін қарапайым есептерді шығара алмайтын жағдайлары жиі ұшырасады. Мысалы, электр есептегіштің, су есептегіш құралдардың көрсетулері бойынша төленетін ақшаны есептей алмай жатады. Сондықтан мектепте математика сабағында түрлі тақырыптар бойынша жағдаяттық және контекстік тапсырмалар қо-рын жасап, оны дер кезінде орындатып отырса, білім саласында білім беру мазмұнын жаңартуға байланысты алға қойылған міндеттерді шешуге бағытталған әр ұстаздың жеке үлесі болары сөзсіз.

Математикадан «Масштаб» тақырыбы бойынша жағдаяттық (ситуациялық) тапсырма

Ауылда тұратын оқушылар 15 минуттық жердегі мектепке қатынап оқиды. Жаяу жүргіншілерге арналған арнайы жол болмағандықтан, оларға мектепке дейін жаяу қатынауға тиым салынды. Сол себепті ауыл әкімшілігі оқушыларды аптасына 5 рет, күніне екі рет апарып, алып қайтатын автобус бөлуді жоспарлады.

• Ауылдық әкімшілікке балаларды сабақтан қалдырмайтындай етіп автобус шығару үшін бензинге қанша ақша бөлу керектігін есептеңіз.

• Интернет ресурстарын (ауыл картасын) пайдаланып, автобустың ауылдан мек-тепке дейінгі тиімді қозғалыс маршрутын жасаңыз.

• Картаға сүйеніп, осы маршруттың қанша километр екенін анықтаңыз. Төмендегі берілгендер бойынша бензинге кететін шығынды (1айға) табыңыз: - автобустың 100 км-ге жұмсайтын бензині 32 литр;- бензиннің бір литрінің бағасы 156 тг.• Өзің тұратын жеріңнің картасына мектеп пен үйіңнің арасындағы ең қысқа

қашықтықты есептеп, сол картаға орналастыр(сал).

Математикадан «Масштаб» тақырыбы бойынша контекстілі тапсырмаЕсептің аты: «Картоп – екінші нан»

Картоп – аса бір пайдалы дақылдардың бірі. Ол алғашқы отаны – Орталық және Оңтүстік Америка. Батыс Европаға XVI ғ. Колумб әкелген; XIX ғ. соңында I Петр тұ-сында Ресейге әкелінген, содан бері кең таралып, екінші нан ретінде көп тұтынатын дақылға айналды. Оны пісірілген, қуырылған түрде жеке тамақ ретінде, гарнир, салат түрінде де пайдаланады.

Оның құрамында калий өте мол, сол себепті организмнен сұйық пен тұзды шыға-руға көмектеседі, зат алмасуды жақсартады. Картоп құрамында 40% крахмал болған-дықтан, оның құрамына глюкоза, сазароза, пектинді заттар (клетчатка), микроэле-менттер кіреді. Сол себепті де ол пайдалы деп саналады.

81

1) Мектеп асханасында мәзірде картоптан жасалған тағам түрлері бар ма екен, анықтаңыз. 1 апта, 1 ай, барлық оқу жылына (9 ай) қанша картоп әкелінетінін есеп-теңіз. 1 білім алушыға бір аптаға, бір айға, бүкіл оқу жылына қанша картоп кететінін есептеңіз.

2) Өз сыныбыңдағы барлық оқушыларға қанша картоп қажет екенін табыңыз. 3) Өлшемі 80*35 см (80 см – ені, 35 см – тереңдігі) алаңшаға (тиімді аралық 90 см)

картоп отырғызылады. 1 м2 жерден 10-15 кг өнім алуға болатын сорттар бар. Сенің сыныбыңа, бүкіл мектеп оқушыларын жыл бойы картоппен қамтамасыз ету үшін қанша жер(алаң) керек екенін табыңыз.

4) Сенің сыныбыңа қажетті көкөніс өсіру үшін қажетті бақшаның(огородтың) жоспа-рын сыз.

Негізгі айырмашылықтар(жағдаяттық және контекстік тапсырмалар)

Жағдаяттық тапсырмалар Контекстік(мәнмәтіндік) тапсырмаларНегізінен оқушылар сыртқы ресурстарды пайдаланады

Оқушылар сыртқы және ішкі ресурстар-ды пайдаланады

Білім алушылардың өз бетімен таным-дық іс-әрекет тәжірибелерін қалыптасты-руға бағытталады

Білім алушылардың тапсырма мәтініне талдау жасауға, контекстегі ақпаратты тауып, оны түсінуге, ойтолғау жасауына бағытталады

Жаңа білім іздеуге бағытталған дағды-ларды қалыптастыруға бағытталады

Білімін таныс емес кез-келген жағдайда (ситуацияда)қолдануға бағытталады

Ақпарат көзі: https://infourok.ruпров Алматы қаласы.

82

«KAHOOT» МОБИЛДІ ҚОСЫМШАСЫНЫҢ БІЛІМДІ ТЕКСЕРУДЕГІ МҮМКІНДІКТЕРІ

САПАРБЕКОВА Ш.Т.,№178 лицейдің математика пәні мұғалімі

Сәлеметсіздер ме, тиімді дамыту мен оқытуды жақсы көретін әріптестерім! Құрметі ұстаздар, бүгін мен сіздерді керемет коммерциялық емес “kahoot” атты проектпен таныстырамын. Сіздердің алдарыңызға білім беру ойынының толық платформасын ұсынамын. Ешқандай программист болмасаңыз да, енді сіздер өз мақсаттарыңызға жетуге, әртүрлі жастағы аудиторияларға, практикалық сабақ пен лекцияларға ар-налған ойындарды өздеріңіз құрастыра алатын боласыздар. Бұл сервис тегін жаса-лады және оны create.kahoot.it сілтемесіне өту арқылы қолдана аласыздар.

Дәл қазір мен сіздерге осы ресурсты іс барысында көрсетемін. Kahoot деген не? Оны қалай қолдануға болады? Қанекей, бәріміз бірге жұмыс жасайық. Мына плат-формада бірнеше минут ішінде оқытуға арналған қызықты kahoot деп аталатын ой-ынды құрастыра аламыз.

Create.kahoot.it сайтына мұғалім ретінде тіркелуОсы платформада өзіміздің электрондық почтамызды көрсете отырып, тіркелеміз.

Тіркеліп болған соң, сізге тез арада тіркелгеніңіз жөнінде хат келеді. Әрі қарай өз ак-каунтыңыз активтелген соң, сіз жеке кабинетіңізге кіруге мүмкіндік аласыз. Kahoot ой-ынын құрастыру үшін қандай функциялар орындалатынын сіздерге іс-жүзінде көру-ді ұсынамын. Ия, сонымен, әріптестер, kahoot ойынының онлайн платформасының жеке кабинетіне қош келдіңіздер!

Негізінде, kahoot – әртүрлі сұрақтар мен олардың бір дұрыс жауабын таңдау мүмкін-дігі бар тапсырма. Мұндай тапсырмаларды орыс тілінде “викторина” деп атап үйрен-генбіз. Kahoot ойыны топтық жұмысқа, үлкен аудиториямен жұмыс жасауға арналған.

83

Яғни, дайындалған ойынға өте көп ойыншыларды қатыстыра аламыз. Ойыншыларда тек қана интернетке қосылған смартфон, планшет немесе компьютер болса болғаны. Ойыншылардың ойын нәтижесі интербелсенді тақтада көрсетілген кездегі оқушылар жүзінен қуаныш пен жеңістің көрінген минуты ең қызықты уақыт болады. Оқушылар сіздің ойыныңызға қалай қосыла алады деген сұрақ туады. Біріншіден, браузерде kahoot.it деген сілтемені тере отырып ойынға қатыса алады. Екіншіден, шектелген ортада ойыншылар экранда көрсетілген пин кодты смартфонда теру арқылы ойынды жалғастырады.

Алдымен мәзірдегі негізгі бөлімдерге тоқталайық. Егер сіз өз kahoot ойыныңызды

құрастыруға ерініп тұрсаңыз, яғни уақытыңыз тапшы немесе әртүрлі басқа да себептер болса, онда сіз базадан сіздің сабағыңызға лайық дайын kahoot-ты алуыңызға болады. “FindKahoots” бөлімінен тегін, дайын kahoot-тарды алып, қолдануыңызға болады.

Дайын kahoot-тарды іздеп табу

Ал келесі “MyKahoots” бөлімінде сіз құрастырған немесе сіз енгізген kahoot-тар сақталады.

Іс жүзінде kahoot-ты біз оған интерактивті элемент енгізе отырып түрлендіруімізге

болады. Мысалы, видеофрагмент, сурет немесе диаграмма.

84

Енді шеберлік сабағымыздың ең негізгісі немесе ерекшелігіне тоқталайық. Жаңа

kahoot-ты қалай жасаймыз? Техникалық мүмкіндіктерді ескере отырып, осы веб-сер-висте kahoot-тарыңызды төрт форматта жасай аласыздар:

1) Викторина, мұнда төрт жауабы, оның ішінде, бір немесе бірнеше дұрыс жауап

болады. 2) Дискуссия, сіз тек бір ғана сұрақ қойып, оған төрт нұсқалы жауаптарды талқылау

үшін беріледі. Мысалы, сіз қандай да бір суретті немесе видеоны көрсете отырып, оны бүкіл сынып талқылап, зерттеп, берілген төрт жауаптың ішінен дұрысын таңдайды.

3) Анкета, қандай да бір мәліметтерді жинау үшін жасалады. Мұнда дұрыс, дұрыс емес деген жауап болмайды.

4) Джамбл, бұл өзге тілден аударғанда «жаңылыстыру, ауыстыру» деген мағынаны білдіреді. Мұнда жауаптарды дұрыс ретпен орнату қажет. Мысалы, тарихи оқиғалар-ды реттілікпен орналастыру және тағы басқалар.

85

Жаңа kahoot ойынын құрастыру

Енді қысқаша kahoot-тың негізгі артықшылықтарына тоқталайық:

1. Бұл оқушылардың ыңғайлы таныс ортасы;

2. Ойынның арқасында оқушылардың сабаққа ынтасы артады;

3.Оқушылардың бейімділігін қадағалайсыз;

4. Викторина мен сұрақтардың құрастырылуының қарапайымдылығы;

5. Қолданудың қарапайымдылығы;

6. Сынып бойынша лездік нәтиженің шығуы;

7. Нәтижелердің жүйе мен компьютерде сақталуы;

8. Оқушылардың тіркелуінің қажет еместігі.

86

Ал енді kahoot ойынын тиімді қолдану жағдайларын айтып өтейін. Kahoot-ты баста-уыш мектепте, негізгі мектепте, гимназияда, лицейде, жоғары оқу орындарында және мұғалімдердің арасында арнайы біліктілікті көтеру курстарында да қолдануға бола-ды. Бірақ осындай құралдардың баламасы өте көптеп пайда болуда. Бұл құралдар-дың функциялары ұқсас. Бірақ олардың бір-бірінен айырмашылығы бар. Яғни, оқыту-дың әр- түрлі жағдайларында, әртүрлі оқыту мақсаттарында пайдаланылады. Сабақ кезінде kahoot-ты қолданғанда біз сыныптағы әрбір оқушыны байқауға, аудитория-дағы әрбір студенттің ойын білуге, курс немесе тренингтегі әрбір қатысушыдан сұрақ алуға мүмкіндік аламыз. Бұл өте керемет ыңғайлы әдіс, өйткені біз бастауыш мектепті алсақ, онда мұғалім жаппай сұрақ алатын болса, оқушылардың белсенділігі жоғары болады. Яғни, сабақ үстінде барлық оқушыны қамтып сұрақ ала алады. Ал негізгі мек-тептің жоғары сыныптарында оқушыларды қызықтыру қиындай түседі. Сондықтан, әріптестер, оқушыларды қызықтыру мақсатында мен сіздерге өз сабақтарыңызда kahoot-ты қолдануларыңызды ұсынамын.

Kahoot-тың сабағымызда қолдану мақсаттарын көрсетейік. Біріншіден, kahoot-ты қалыптастырушы бағалау құралы ретінде қолдануға болады, яғни, кері байланыс құра-лы ретінде қолданамыз немесе оқушылардың білімін түзету үшін қажет деп білемін. Сіз олардың әлсіз немесе қиналып тұрған тұстарын байқап, оларға керекті қолдау көрсетесіз. Мысалы, сіз күрделі тақырыпты түсіндіру барысында процестің ортасында 5-7 минутқа іркіліс жасай отырып, дәл осы kahoot ойынын ойнатсаңыз болады. Яғни, балалардың сұрақтың жауабын таңдағанда қиналып тұрған сұрақтарға қайта ора-лып, оқушыларға қайтадан түсіндіріп, талдап кетуге болады. Бұл үшін сіз, мысалы, 10 сұрағы бар kahoot қарастырсаңыз болады. Бірақ мұндағы өзгешелік – сұрақ барлығы үшін бірдей болады да, бірақ ондағы сурет пен графиктері әртүрлі болады. Бірінші сұраққа жауап бергенде оқушылардың басым бөлігі қате жіберді делік. Сіз kahoot-ты тоқтатып, бірінші сұрақта жіберілген қатені қайтадан талдап, түсіндіресіз. Әрі қарай екінші, үшінші, төртінші, яғни соңғы сұраққа дейін ешкім қате жібермейді. Ия, міне, kahoot көмегімен білімге осындай түзету жасап отыруға болады. Бірден түзету жасап кетейін, kahoot-пен тексергенде барлық уақытта мынадай қауіп болуы мүмкін. Оқушы кездейсоқ жауапты дұрыс таңдап жіберуі немесе бірнешеуін солай жасауы мүмкін. Сондықтан 100% -дық кепілдікпен барлық оқушы барлық сұраққа дұрыс жауап берді деп айта алмаймыз. Бұл оқушылар сабақты дұрыс түсінді деген сөз емес. Ол мүм-кін кездейсоқ басып қалып, сол дұрыс болып қалған шығар. Сондықтан оқушыларды түсінудің бұл жалғыз түрі емес, kahoot – бұл бір ғана құралы. Бұдан кейін берілген материалда оқушылардың түсінген-түсінбегендігін анықтауға басқа да құралдарды қарастыру қажет. Бұдан әрі қарай kahoot-пен ойын ойнатуға болады. Сынып кештері мен сынып сағаттары, тоқсанның алғашқы немесе соңғы күнінде, ата-аналар жина-

87

лысында ойын ұйымдастыруға болады. Kahoot-тың көмегімен қандай да бір ойын түріндегі жұмысты ұйымдастыруға болады. Келесі мүмкіндік – оқушлардың өздеріне тест жасату. Мұғалім барлық уақытта өзі құрастыра беруге міндетті емес. Оқушыларда өздерінің kahoot-ын, яғни сіз сабақта қолдана алатындай тесттерді жасауына болады. Бұл олардың осы тақырыпты керемет меңгергендіктерінің дәлелдемесі болып табыла-ды.

Келесі вариант – интерактивті лекция немесе интерактивті сабақтың өткізілуі. Бұл не? Жалпы kahoot-ты тек сабақтың басында, аяғында немесе ортасында өткізу керек деген қатып қалған қағида жоқ. Kahoot-ты толық сабақ бойына созып өткізуге болады. Үй тапсырмасын сұрау, сабақты түсіндіру барысында және сабақты қорытындылау үшін сабақ бойына интерактивті сабақ жұмысын жүргізуге болады. Кейбір виктори-наларды 40 минутқа созуға болады. Бұл дегеніміз олар сабақ бойына сұраққа жауап беріп отырады деген сөз емес. Жоқ! Қандай да бір дискуссия туады, сұрақ қойылады, оқушылар жауап береді. Содан кейін барып қана сіз кері байланысқа шығасыз.

Келесі нұсқа – cіз оны қандай да бір мәлімет алу үшін анкета түрінде қолдана-

сыз. Бұл нұсқада сіздің сұрағыңыз рефлексиялық сипатта берілсе, қолданған жөн. Мысалы, оқушылар өздерінің жұмыстарын, эмоцияналдық жағдайын, оқу мазмұнын бағалағысы келді делік. Бұл жағдайда kahoot сабақ соңында рефлексияны жүргізуге көмектеседі.

Келесі нұсқаны сіз оқушыларыңызды жақсы тану мақсатында, олардың ар-тықшылықтарын, мінез-құлық ерекшеліктері мен темпераментін тануда қолданамыз. Бұл үшін сіз интернеттен қандай да бір психологиялық тестті тауып немесе өзіңізді толғандырып жүрген сұрақтар болса, мүмкін жауаптарымен ойластыруыңызға бо-лады. Мұндай интерактивті тест сіздің қызмет істеу әрекетіңіздің басында өткізілсе тиімді. Себебі әр сыныптың ішкі атмосферасын, олардың тұйық немесе ашықтығы, әр оқушымен қарым-қатынас жасауда, келешекте методикаңызға нақты жоспар құру үшін қажет деп білемін.

Келесі нұсқа: kahoot-ты қорытынды бағалаудың құралы ретінде қолдануға бола-ды. Бірақ мен kahoot-ты баға қою құралы ретінде қолданбауларыңызды ұсынар едім. Мұны балаларға қолдау көрсету үшін қолданамыз.

Соңғы нұсқа – көңіл көтеру үшін қолдану. Мұнда мен сабақты қарастырып тұрға-ным жоқ. Қандай да бір қызықты тестті алып, сұрақтар құрастырып, көңілді кеште отбасы, достар арасында, әріптестеріңізбен ойнасаңыз болады.

Қорытындылай келе, қазіргі таңда оқытуда жаңа технологияларды, ақпараттық тех-никалық құралдарды қолдану мұғалімдер мен оқушылар үшін жаңа тақырыпты иге-ру мен ескі материалды еске түсіру мақсаттарына жету жолында үлкен мүмкіндіктер ашып отыр.

88

ИНТЕГРИРОВАННЫЙ ПРЕДМЕТНО-ЯЗЫКОВОЙ ПОДХОД (CLIL)В ОБУЧЕНИИ УЧАЩИХСЯ ФИЗИКО-МАТЕМАТИЧЕСКОГО

НАПРАВЛЕНИЯ

ОСПАНКУЛОВА Э.Б., учитель биологии НИШ ХБН

г.Алматы

Что тaкое CLIL?CLIL (Content and Lаnguage Integrаted Learning) – прeдметно-языкoвое инте-

грирoванное oбучение, другими cлoвами CLIL - этo изучение инocтранного языка черeз прeподаваемый предмет или изучение предмета поcредством иноcтранного языка. Впервыe тeрмин был пpедложен Дэвидом Мaршем в 1994 году. «CLIL имeет отношeние к cитуaциям, в кoтopых учeбные пpeдметы или чacть учeбных пpeдметов, изучaeтся нa иноcтpaнном языкe и имeeт двoйную цeль: изучить пpeдмет, изучaя пpи этoм инocтpанный язык.» Д.Мapш пpoводил свoи исcледoвания в течeние нecкольких лeт и к 2001 гoду pазрaботал мeтодику учeбно-языкoвого интeгpирования и охapак-теризовал еe cлeдующим oбpазом: CLIL paссматривает изучeние инoстpанного языкa кaк инстpументa для изучeния дpугих пpeдметов. «Пpeдметно-языко-воe интeгpированное обучeние отнoсится к любому cфoкусиpованному на двух пpeд-метах oбpазовательному кoнтекcту, в кoтоpом допoлнительный язык, т.е. не оснoвной язык, на кoтоpом ведeтся вeсь куpс обучeния, иcпoльзуется кaк cpeдство пpи oбуче-нии нeязыковому пpeдмету».

Значение CLIL для развития второго языка, как cредство обучения предмету и как объект изучения

По дaнным прoведенных иcслeдований окaзывается, что кoмбинированные урoки (нaпример, биoлогия на aнглийcком языке) знaчительно пoвышают мoтивацию к из-учeнию инocтранного языкa у дeтей и пoдростков. В дeтcком и дaже в пoдростковом вoзрасте чacто бывaет труднo ocмыслить вaжность изучeния инocтранного языкa, конeчно, дeти знaют, что знaние иноcтрaнных языкoв пригoдится им в будущем, но та-кая отдaленная пeрcпектива не всeгда бывает дocтаточной мoтивацией для изучeния инocтранного языкa здeсь и ceйчас. А на уроке, где примeняется CLIL, язык стaновит-ся не целью, а cрeдством изучения предмeта, с пoмощью кoторого учaщиеся узна-ют нoвую интeресную инфoрмацию. Тaким обрaзом, CLIL cпoсобствует дoстижению прeдметных и языкoвых цeлей однoвременно, чтo являeтся нaмного эффeктивнее, чeм прocто учить инocтранный язык отдельнo, а прeдметы физико-математического нaправления отдельно.

Реализация стратегии CLIL на практикеПрежде, чем преподавать на английском языке, учителю-предметнику рекоменду-

ется пройти cледующие этапы: 1. Лекcика класcного обихода (Classroom English). Для cоздания потребности иc-

пользования приобретенных знаний и мобилизации внимания учеников, приветcтвие, задания, проcьбы учителю рекомендуетcя произносить на английcком языке. Иc-пользование выражений класcного обихода на английcком языке – один из нaиболее эффeктивных cпособов включeния учaщихся в языкoвую деятельноcть.

2. Академическая/научная лексика (Academic language). Использование соответ-ствующей терминологии по теме урока.

89

Предлагаю вашему вниманию план примерного урока, используемый коллегами нашей школы на предметах естественно-математического цикла.

Работа с терминологиейВ начале каждого урока учащиеся знакомятся с соответствующими терминами по

теме на двух языках (родной и английский). Количество новых терминов не должно превышать 10 слов в старших классах и 5-7 в младших. Для закрепления терминов выполняются различные задания (на соответствие, заполнение пропущенных слов в тексте, заполнение таблицы, подписание диаграммы рисунков и др.).

Работа с текстомПредлагаемый текст должен соответствовать уровню знаний возрастной категории

учащихся и быть легко понимаемым, для этого текст должен содержать поддержи-вающие рисунки, диаграммы, графики, и термины должны быть выделены жирным шрифтом или курсивом. Во время работы с текстом или после учащимся рекоменду-ется задавать вопросы соответствующие таксономии Блума.

Работа с видео (аудио) материаломВидеоматериал также должен быть на английском языке и соответствовать теме.

Чтобы получить максимальный эффект рекомендуется подготовить вопросы pre video task (до просмотра), чтобы во время просмотра учащиеся внимательно слу-шали, смотрели и старались найти ответы на данные вопросы, можно используя специальную программу взять текст из видео, убрать основные термины и раздать учащимся, которые во время просмотра будут заполнять пропущенные слова, можно также подготовить задания post video task (после просмотра), на которые ученики смогут ответить после просмотра видеофрагмента.

Оценивание знанийФормативное оценивание рекомендуется проводить в устной или письменной

форме, делая акцент на термины и освоение темы урока. Основной целью планирования урока, основанного по методике СLIL, является

повышение интереса у учащихся к изучению предмета на иностранном языке. Реко-мендуется разрабатывать задания на усложнение, начинать с простых и постепенно усложнять.

В заключение хочу написать определение данной методики, которое дают совре-менные образовательные методологии. “CLIL – это дидактическая методика, которая позволяет формировать у учащихся лингвистические и коммуникативные компетен-ции на неродном языке в том же образовательном контексте, в котором у них проис-ходит формирование и развитие общеучебных знаний и умений”.

90

ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ НЕГІЗІНДЕ ГЕНЕТИКАЛЫҚ ЕСЕПТЕРДІ ШЕШУДІҢ ОҢТАЙЛЫ ТӘСІЛІ

АМЗЕЕВ Р.Е., №39 лицейдің биология пәні мұғалімі

Ел мен оның болашағы жайлы дөп басып айтатын Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Елімізді 2030 жылы барысқа айналдыратын қуатты күш – мектеп партасында отырған оқушы-лар мен 15-20 жас аралығындағы жастар» - деп, жас жеткіншектерге үлкен үміт артса, енді бірде «Жоғары білімді шығармашыл тұлғаны қалыптастырып, дамыту үшін жа-уапты – ұстаздар» деген болатын. Бұл – ұстаздарға артқан үміт пен сенімнен бұрын, «бауыр еті баласын», «болашағын» аманаттау. Ал аманатқа қиянат жасамау – баба-лар дәстүрі.

Қазақстан Республикасы білім беру жүйесі құрылымдарының барлығы қазіргі мо-дельге көшуіне байланысты мектеп жұмысын ұйымдастыру да жаңа принциптер мен әдістерді талап етеді. Бұл өз кезегінде биология пәні мұғалімдерінің де жұмысын өзгертеді. Биологияны оқытудың мақсатын нақтылау және әрбір оқушыны күтілетін нәтижеге бағыттап оқыту – мұғалім жұмысының сапалық көрсеткіші болады.

Осы негізде 9-10- сыныптардың биология сабағының генетика тарауында генети-калық есептерді шешуде (молекулалық генетика, генетикалық карта, аллельді емес гендер, Харди-Вайнберг заңы және Г.И.Мендель заңдары) қиыншылықтар туындауда.

Осы мақсатта биология пәні негізінде жаңа техналогияны пайдалану арқылы гене-тикалық есептерді шығарудың оқушылар үшін ең оңтайлы мынадай ерекшеліктері бар:

Оқушылар интернет желісін пайдалану арқылы әлемдік деңгейдегі NSBI nlm. gov сайты арқылы адам геномы бағдарламасындағы секвенирленген 46 хромосомасын-дағы 50 мың геннің кез келген генін жүктеп алу арқылы, сол гендегі әрбір аминқышқыл-дардың кездесу жиілігін және де геннің молекулалық массасын, геннің ұзындығын арнайы SMS программасы арқылы анықтай алады.

Жаңа технологияны пайдалану арқылы көптеген гендік аурулардың генетикалық картасын және сол ауруға жауапты геннің қай хромосоманың локусында орналасқа-нын, сондай-ақ, сол генде пайда болған нүктелік мутацияны анықтау арқылы ғылыми ізденімпаздыққа жол ашады.

Қазіргі кезде білім беру саласын оқытуды ақпараттық технологияларсыз елестету мүмкін емес. Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып та-былатын мәселердің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады. Ақпараттық технология – келешек ұр-пақтың жан-жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығының мол дамуы-на жол ашатын педагогикалық үрдіс.

Ол үшін оқытушыға білу қажет:• АКТ -ны қолданудың биология (генетика) пәні үшін маңыздылығы;• жаңартылған оқу бағдарламасына сай биология пәнін оқытуда материалдық

базаны дамыту үшін қолданылатын интернет ресурстары; • жаңартылған оқу бағдарламасына сай биология пәнін оқытуда бағалау үшін

қолданылатын комьпютерлік электронды оқулықтар, оларды қолдану әдістері;• оқытудың тиімді әдіс -тәсілдерінің түрлері;• оқушының дағдыларын дамыту жолдары;• практикалық жұмыстардың түрлері.

91

Мақсаты: • оқытуды қажетті дәрежеде дараландыру, генетикалық есептерді шығару жол-

дарын меңгеру, биология пәніне деген қызығушылығын арттыру;• танымдық іс-әрекеттерін дамыту, логикалық ойлауын арттыру, саралай, сарап-

тай білуге машықтандыру;• бiздiң елiмiздегi және шет елдердегi жинақталған ақпараттық ресурстарға же-

дел ену;• мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуалдық лабораторияларды

және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету.

Күтілетін нәтиже:• 9-10-сынып оқушылары бағдарлы бағыттағы биология пәні бойынша ҰБТ-ға то-

лық даярлана алады;• биология мамандығына қызығушылығы артады;• кәсіптік бағыт-бағдар алады;• оқушының нәтижеге жету мүмкіндігі молая түседі.Ол үшін оқытушыға білу қажет:• АКТ –ны қолданудың биология (генетика) пәні үшін маңыздылығы;• жаңартылған оқу бағдарламасына сай биология пәнін оқытуда материалдық

базаны дамыту үшін қолданылатын интернет ресурстары; • жаңартылған оқу бағдарламасына сай биология пәнін оқытуда бағалау үшін

қолданылатын комьпютер электронды оқулықтар, оларды қолдану әдістері;• оқытудың тиімді әдіс -тәсілдерінің түрлері;• оқушының дағдыларын дамыту жолдары;• практикалық жұмыстардың түрлері. Генетикалық есепті шешу жолдары:1. генетикалық есептердің шартын жазу;2. есептің типін анықтау;3. будандастыру сызбасы;4. гаметаға ажырату;5. Пеннет торын құра білу;6. есептің шартын генетикалық символдар арқылы жазу;7. ата- анасының генотипі мен ұрпақтың генотипін анықтау;8.доминант және рецессив белгілерді латын әріптерімен қатесіз белгілеу.Есептің типін анықтау (қадам бойынша) :1. Белгіні гендердің неше жұбы кодтайды?2.Ұрпақтағы фенотип саны және сандық қатынасын анықтау.Биология пәнін оқытуда қалыптастырушы бағалау жүйесінің тиімділігін көрсете

білу керек.Қалыптастырушы баға – күнделікті сабақ барысында оқушылардың білімді қа-

былдау, дағдыларының қалыптасу деңгейін тексеру және оқыту барысындағы мұғалім мен оқушының қарым-қатынасының жүзеге асуы.

Ол оқушыға жаңа материалды меңгеру барысында тапсырманы қаншалықты дұрыс орындағандығын түсінуге мүмкіндік береді.

Қалыптастырушы бағалаудың екі түрі бар:1.Жазбаша кері байланыс – тапсырмалар орындайды (биологиялық диктант, бақы-

лау, тест, диалог т.б.).

92

2. Ауызша кері байланыс – жақсы, жарайды, өте керемет, жауабың толық әрі нақты т.б.Қалыптастырушы бағалаудың құрамдас бөліктері:1. генетикалық есептер шығару барысында оқушымен тиімді кері байланыс қалып-

тастыру;2. оқушының өз оқу үрдісін ұйымдастырудағы белсенділігі;3. бағалау нәтижесін ескере отырып, оқу үрдісіне түзету енгізу;4. генетикалық есепті шығаруда оқушылардың өзін-өзі бағалауы.Генетикалық есептерді шығару үлгілеріА) Харди-Вайнберг заңы бойынша №1 есепАустралияда тұратын негізгі халықтың қан тобын зерттегенде М қан тобында 22

адам, MN қан тобында 216 адам, N қан тобында 492 адам анықталған. Популяцияның генетикалық құрамын анықтаңдар:

• P2 AA+2pqAa+q2aa =1• P2 - MM = 22/730 = 0.03. • 2pq – MN = 216/730 = 0.3.• q2 – NN = 429/730 = 0.67.• P2 +2pq+q2 = 0.03+0.3+0.67 = 1• M – генінің жиілігі: P = P2+1/2 (2pq) = 0.03+(0.3/2) = 0,18• N – генінің жиілігі: q = q2+1/2 (2pq) = 0.67+(0.3/2) = 0.82№2 есеп Бидайдың екі сорт тармағын будандастырғанда барлығы 1000 дән алынған, оның

54- і кроссинговерлі болған. Сондағы айқасудың немесе кроссинговердің мөлшерін табу керек.

• Шешуі: Жалпы популяция ауданынан алынған 1000 дән болса, оның 54 дәні кроссинговерге ұшыраған;

• 54×100:1000 = 5,4 • Ә) Тіркесті тұқым қуалау заңы бойынша №1 есеп Дрозофила шыбынының сілекей бездеріндегі 4 жұп хромосоманың генетикалық

және цитологиялық карталарын салыстыру үшін, К.Бриджес кроссинговер коэффи-циентін пайдалануды ұсынды. Ол үшін хромосомалардың барлық ұзындығын (1180 мкм) генетикалық картаның көрсеткішіне (279%) бөлгенде, генетикалық картадағы әр-бір кроссинговердің (айқасу) орта есеппен пайыздық өлшем бірлігі қаншаға тең?

• Шешуі: 1180 мкм - 4 жұп хромосоманың жалпы ұзындығы (К.Бриджес хромо-соманың әрқайсысын микроскоп арқылы өлшегенде) 279% - 4 жұп хромосоманың генетикалық карта бойынша ұзындығы (кроссинговер коэффициенті).

• 1180 мкм : 279% = 4,2 мкм • Б) Нәруыз биосинтезі тақырыбы бойынша• №1 есеп • 500 аминқышқылынан тұратын оптеневрин белогының (нерв жүйесінің белогы)

молекулалық массасы мен ДНҚ- да орналасқан геннің ұзындығы қанша? • (300 д. 0,34 нм)№2 есеп: Бір күні шаһардың әмбебап сауда орталығындағы дүкен тоналады, сақшылардың

көмегімен тоналған дүкенде тонаушының бір тал шашының үлгісін тауып, сондай-ақ куәгерлердің айтуы бойынша дүкенді тонау мүмкін деген күдікті ретінде екі тонаушы тергеледі. Генетиктердің көмегіне жүгініп, екі күдіктінің шаш үлгісінің РНҚ сараптама-

93

сы мен табылған шаш үлгісінің РНҚ сараптамасын салыстыра зерттеу қажет. Шаштың РНҚ -сы арқылы тонаушының кім екенін анықтау • УУУ-ГУУ-ГАУ-ЦАА-ЦАЦ-УУА-УГУ-ГГГ-ЦЦА-ЦАЦ Анықтау қажет:1-сұрақ. РНҚ молекуласының кесіндісінің ұзындығы қанша? 2-сұрақ. РНҚ тізбегіндегі әрбір нуклеотидтің кездесу жиілігі қанша? 3-ұрақ. РНҚ тізбегіндегі пиримидинді негіздер қанша рет кездеседі?4-сұрақ. РНҚ-ның салмағын анықтау. NSBI nlm. gov сайтын пайдалану

• Плечо q• HFE2A (1q21.1) — ассоциированный с ювенильным гемохроматозом II типа ген

2, или гемоювелин;• HPC1 (1q25.3) — ассоциированный с наследственным раком LAMB3 (1q32.2)

— β3-цепочка ламининов;• LMNA (1q22) — ламин A и ламин C;• LYST (1q42.3) — регулятор лизосомального транспорта;• MPZ (1q23.3) — основной белок миелина;• MTR (1q43) — 5-метилтетрагидрофолат-гомоцистеин-метилтрансфераза (ме-

тионин-синтетаза);• MUC1 (1q22) — муцин, протективный белок поверхности эпителиальных кле-

ток;• MYOC (1q24.3) — миоцилин, или белок, индуцирующий глюкокортикоидный

ответ трабекулярной сети;• NCF2 (1q25.3) — цитозольный фактор нейтрофилов 2;• MYOC гені (шамамен 20 м.ж.н) жұп негізді, оның өлшемдері экзоннан 604, 132

және 782 ж.н. 3 және 2 интроннан тұрады. Оның промоторлы аймағында шамамен 5 м.ж.н тұрады.

94

Қорытынды:1. Жаңа технологияны пайдалану арқылы оқушылар көптеген генетикалық есеп-

терді оңай шешіп, гендік аурулардың генетикалық картасын және сол ауруға жауап-ты геннің қай хромосоманың локусында орналасқанын, сондай-ақ, сол генде пайда болған нүктелік мутацияны анықтау арқылы ғылыми ізденімпаздыққа жол ашады.

2. Оқытуды қажетті дәрежеде дараландыру, генетикалық есептерді шығару жол-дарын меңгеру, биология пәніне деген қызығушылығы артады.

3. Танымдық іс-әрекеттері дамып, логикалық ойлаулары артып, саралай, сарап-тай білуге машықтанады.

4. 9-10-сынып бағдарлы бағыттағы биология пәні бойынша ҰБТ-ға толық даярла-на алады, сонымен қатар:

- мамандыққа қызығушылығы артады; - кәсіптік бағыт-бағдар алады; - нәтижеге жету мүмкіншілігі молая түседі.

95

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ SMART –ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ БИОЛОГИИ НА АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКЕ

ДЯКИНА Е.В., учитель биологии и химии КГУ «ОШ № 69»

г.Алматы

Как обычный урок сделать необычным, как неинтересный материал представить интересным, как с современными детьми говорить на современном языке? Эти и многие другие вопросы задает, наверное, каждый учитель, приходя сегодня в класс. Каждый решает эту проблему по-своему, потому что на современном этапе форми-рования и развития личности ребенка недостаточно предоставлять материал на уро-ке в традиционной форме. Что же можно сделать в этой ситуации? Современные дети все меньше обращаются за информацией к книгам, а стараются ее получить из интернета.

Использование SMART –технологий на уроках биологии на английском (CLIL) язы-ке значительно поднимает уровень мотивации и может осуществляться на разных этапах урока.

Принципы организации классной работы на уроках CLIL:• Язык используется в качестве обучения и общения.• Изучение языка определяется тематикой и содержанием урока, его целями.• Основан на модели ВОСК (Восприятие, Общение, Содержание, Культура)Характеристика уроков CLIL:• Уроки часто опираются на чтение или прослушивание текстов / отрывков.• Язык является функциональным и продиктован контекстом предмета.• Подход к языку лексический, а не грамматический.• В подготовке заданий учитываются стили обучения учащихся, языковой уро-

вень и уровень социального общения.Базовыми составляющими урока CLIL являются:• Работа с текстом.Лучшим вариантом является, если текст сопровождается иллюстрациями с целью

визуального восприятия содержания. Чтобы понять содержание, в тексте необходи-мо присутствие структурных маркеров, таких как заголовки, подзаголовки и/или схе-матические изображения.

• Языковое понимание текста.Одной из целей уроков СLIL является воспроизведение содержания текста учащи-

мися своими словами. Учащиеся могут использовать функциональный язык в простой и более сложной форме. Особое внимание должно быть уделено овладению акаде-мическим языком, терминологией, а также словосочетаниям и устойчивым оборотам.

• Задания для учащихся.Уроки CLIL включают в себя вариативность заданий с учетом предметных и язы-

ковых целей и стилей обучения. Задания должны зависеть от уровня обученности учеников, от задач обучения, а также от предпочтений учеников.

Вот примерный список заданий при аудировании: - послушай и составь таблицу, схему;- послушай и заполни в таблице;- послушай и сделай заметки на конкретной информации (даты, цифры, раз);

96

- послушай и поставь в правильном порядке;- послушай и идентифицируй место/говорящего;- послушай и вставь слова/выражения в текст.Задания для говорения (продуктивный речевой навык):- вопросы и ответы, термины и определения, половинки предложений;- Игры «Угадай слово»- Учащиеся представляют информацию с опорой на наглядность и карточку с язы-

ковым материалом.Работа с терминологией.

Особое внимание на уроках CLIL уделяется работе с терминологией. 1. Отработка терминов: Прежде всего учитель при введении новых терминов

должен убедиться, что учащиеся могут правильно произносить их. В начале урока новые слова вывешиваются на доске, затем слушаем на электронном носителе (в кабинете стоит компьютер, но котором в программе google-переводчик или на моем телефоне в программе яндекс-переводчик), затем учитель произносит слова сам, учащиеся повторяют хором, потом каждый учащийся повторяет по слову.

Работа с мультимедийными пособиями дает возможность разнообразить формы работы на уроке за счет одновременного использования иллюстративного, статисти-ческого, методического, а также аудио- и видеоматериала.

2. Фильмы, видеосюжеты - могут использоваться как средство для создания проблемных ситуаций: отключить звук и попросить учеников прокомментировать наблюдаемое на экране

явление или процесс. Затем можно посмотреть ещё раз со звуком;

97

- прочитать текст, объяснить, перевести

- Остановить кадр и попросить ученика попробовать описать дальнейшее описа-ние процесса;

98

- остановить кадр, описать процесс и повторить термины

99

3. Песни Совмещение видео-, аудио- и текстового материала, комплексное освещение темы

обеспечивают более глубокое погружение в материал, способствуют его творческому осмыслению, повышают мотивацию учения.

4. Интерактивная доска - составление текстаНа доске разбросаны слова, из них выбрать правильные и составить предложение

5.

6. Интерактивная доска – работа с таблицейНа обобщающем уроке, при закреплении материала, можно использовать обоб-

щающую таблицу: каждой группе раздать названия животных (каждой группе свой цвет) и их задача распределить этих животных по классам

100

7. Интерактивная доска – отработка терминовНа интерактивной доске строение амебы или других животных, подписи, задача

ученика - правильно перенести термины или подписать.

101

8. Интерактивная доска – отработка терминологииИспользование кроссвордов, зашифрованных слов особенно интересно.

9. Творческие работы учащихся Учащиеся сами составляют презентации, ищут дополнительный материал

102

Словарные виды упражнений: - заполни пропуски в предложениях;- соотнести термины и картинки;- соотнести термины и дефиниции;- выбери правильное слово;- классифицируй слова;- вычеркни лишнее (не подходящее по классификационным признакам) слово;- словообразование;- найди слова, которые употребляются вместе.

Используемые ресурсы

103

Использование ИКТ на уроках CLIL может осуществляться на разных этапах урока - как способ создания проблемной ситуации;- как способ объяснения нового материала; -как форма закрепления изученного;- как способ проверки знаний в процессе урока; -игровые моменты пробуждают интерес к предмету.

Выбранные мною приёмы использования ИКТ далеко не исчерпывают их функци-ональные возможности. ИКТ сегодня являются одним из наиболее действенных и не-обходимых средств обучения, дающих больше свободы, как учителю, так и ученику в выборе методических путей к достижению требований учебной программы. Из этого следует, что необходимо продолжать работать в данном направлении.

104

КОНЦЕПТУАЛЬНЫЕ ОСНОВЫ ВОСПИТАНИЯ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН В РАМКАХ РЕАЛИЗАЦИИ ОБЩЕНАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕИ

«MӘҢГІЛІК ЕЛ» И ПРОГРАММЫ «ТУҒАН ЖЕР», ОПРЕДЕЛЕННЫЕ В СТАТЬЕ ПРЕЗИДЕНТА РК «ПУТЬ В БУДУЩЕЕ: «РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ»

ОТ 04.04.2018 ГОДА.

ТОХТЫБАКИЕВА Т.С.,методист ГНМЦНТО г. Алматы

В целях реализации программы Президента «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания» осуществляется реализация основных направлений подпрограмм «Атамекен», «Рухани Қазына», «Тәрбие және білім».

План работы подпрограммы «Тәрбие және білім» на 2017-2022 годы:- Городской форум юных краеведов-экологов и натуралистов «Қазақстан – менің

елім» (ежегодно);- Городской слет туристических экспедиционных отрядов «Туған өлкем» и участие

в республиканском слете «Менің Отаным - Қазақстан» (ежегодно);- Разработка учебного пособия по истории Алматы «Өлкетану» (2018 год);- Городская выставка-конкурс художественного и декоративно-прикладного дет-

ского творчества «Алтын қазына» (ежегодно);- Конкурс для подростков и молодежи «Туған өлке тарихы!»;- Городская научно-практическая конференция «Туған жер. Туған ел».-Сборник материалов «История возникновения древних городов, сакральных мест

на территории Казахстана» (2018 год);- Проведение слета Юных историков – педагогов (ежегодно);-Городской интеллектуальный конкурс юных историков «Моя малая родина» (еже-

годно);- Городской конкурс творческих проектов «Моя инициатива – моей Родине» (еже-

годно).Патриотизм начинается с любви к своей земле, к своему аулу, городу, региону, с

любви к малой родине. Поэтому глава государства предложил программу «Туған жер», которая легко перейдет в более широкую установку – «Туған ел».

«Туған жерін сүйе алмаған сүйе алар ма туған елін?» или «С чего начинается Родина?». В этих произведениях есть большой смысл.

Почему малая родина? Человек – существо не только рациональное, но и эмоци-ональное. Малая родина – это место, где ты родился и вырос, а порой и прожил всю жизнь.

Там горы, реки, рассказы и мифы об их возникновении, имена людей, оставшихся в памяти народа. Можно продолжить перечисление. Все это важно.

Особое отношение к родной земле, ее культуре, обычаям, традициям – это важнейшая черта патриотизма. Это основа того культурно-генетического кода, кото-рый любую нацию делает нацией, а не собранием индивидов.

На протяжении столетий наши предки защищали конкретные места и районы, со-хранив для нас миллионы квадратных километров благодатной земли. Они сохрани-ли будущее.

Что означает на практике любовь к малой родине, что означает программа «Туған жер»?

105

Необходимо организовать серьезную краеведческую работу в сфере образования, экологии и благоустройства, изучение региональной истории, восстановление куль-турно-исторических памятников и культурных объектов местного масштаба.

Например, лучшая форма патриотизма – это изучение истории родного края в средних школах. Нельзя пускать эту работу на самотек, потому что она требует взве-шенности и правильности в понимании.

Проект «Духовные святыни Казахстана», или, как говорят ученые, «Сакраль-ная география Казахстана».

У каждого народа, у каждой цивилизации есть святые места, которые носят об-щенациональный характер, которые известны каждому представителю этого народа.

Это одно из оснований духовной традиции. Для Казахстана это особенно важно. Мы – огромная по территории страна с богатой духовной историей. Иногда наши размеры играли разную роль в истории. Но никогда в народе не прерывалась связь в этом духовном географическом поясе.

Однако при этом за всю историю мы не создали единое поле, единую цепочку этих важных с точки зрения культуры и духовного наследия святых мест.

Вопрос в том, чтобы увязать в национальном сознании воедино комплекс па-мятников вокруг Улытау и мавзолея Кожа Ахмета Яссауи, древние памятники Тараза и захоронения Бекет-Ата, древние комплексы восточного Казахстана, сакральные места Семиречья и многие другие места. Все они образуют каркас нашей нацио-нальной идентичности.

Когда сегодня говорят о воздействии чуждых идеологических влияний, мы не должны забывать, что за ними стоят определенные ценности, определенные куль-турные символы других народов. А им может противостоять только собствен-ная национальная символика.

Культурно-географический пояс святынь Казахстана – это и есть такая сим-волическая защита и источник гордости, который незримо несет нас через века.

Это один из элементов каркаса национальной идентичности, поэтому впер-вые за тысячелетнюю историю мы должны разработать и осуществить такой проект.

Большинство мероприятий, проводимых в рамках проекта «Тәрбие және білім», углубляют историю родины, предоставляют учащимся историческую информацию, проводят встречи и форумы. Главная задача - улучшить знания и навыки школьников в области знаний изучения истории родного края.

В связи с этим, во исполнение протокольного поручения по вопросам подготовки учебников «Краеведение» для 5-7 классов от 4.04.2018 года в рамках реализации Программы «Рухани жаңғыру» было поручено создать рабочую группу по методоло-гии и подготовке методических рекомендаций для разработки учебников «Өлкетану», куда входят интегрированные предметы «Казахский язык и литература», «История», «География», «Музыка». Группа авторов учебника представлена следующими педа-гогами

Г.С. Асанбекова учитель истории Г №159, К.Б., Камысбаева учитель истории ШЛ №146, С. С. Темурбаева, учитель казахского языка и литературы Г №140, Г.Д. Ры-скелдиева, учитель казахского языка и литературы Г №62,

С.А. Семжанова, учитель географии ШЛ№173, А.Ж. Макышева, учитель географии Л № 161, Ж.Ш. Маханбетова, учитель музыки ШГ №176,

Н.Е. Муханбеталиева, учитель музыки СЛ №39, М.А.Дикань, К. М. Байпаков д.и.н., ака-демик Национальной академии наук РК, директор музея сближения культур ЮНЕСКО.

106

Управлением образования города Алматы проведена вся необходимая работа по подготовке базовых учебников по предмету «Краеведение» для 5-7 классов уров-ня основного среднего образования в соответствии с типовой учебной программой, утвержденной Министром образования и науки РК, от 25 октября 2017 года №545, Приложение 29.

Целью курса является формирование знаний о географических, исторических, культурных, природных и других факторах, характеризующих в комплексе формиро-вание и развитие родного края.

Задачи курса: расширение, углубление знаний и навыков, полученных на заняти-ях по истории Казахстана, географии, казахской литературе и музыке.

Объем учебной нагрузки курса «Краеведение» составляет:В 5 классе-5 часов в учебном году;В 6 классе-7 часов в учебном году;В 7 классе-8 часов в учебном году. Всего- 20 часов.Распределение объема учебной нагрузки курса «Краеведение» по классам и пред-

метам:В 5 классе:«История Казахстана»-4 часа;«Музыка»-1 час;В 6 классе:«История Казахстана»-4 часа;« Казахская литература» («Казахский язык и литература» для школ с неказахским

языком обучения)-2 часа;«Музыка»-1 час;В 7 классе: 1) «История Казахстана»-4 часа; 2) « Казахская литература» («Казахский язык и литература» для школ с нека-

захским языком обучения)-2 часа; 3) «География»-2 часа.

107

КАК ОРГАНИЗОВАТЬ ИНТЕРАКТИВНЫЙ ОПРОС НА УРОКЕ ГЕОГРАФИИ С ПОМОЩЬЮ ПРИЛОЖЕНИЯ PLICKERS?

КРЮКОВА Л.Л., учитель географии гимназии № 27

г.Алматы

Навыки 21 века- это владение ИКТ технологиями. Сегодня совершенно очевидно, что одной из важнейших проблем современной школы является недостаточный уро-вень владения компьютерными технологиями педагогами, которые обязаны не отста-вать от технического прогресса. Необходимо уверенно и массово внедрять в разные фрагменты урока ИКТ-составляющую, где могут быть использованы компьютеры, но-утбуки, планшеты, смартфоны и т.д. Для повышения эффективности передачи педа-гогом информации и улучшения восприятия ее учениками совершенно необходимо искать новые пути работы с ней.

Учителя, особенно старшего поколения, с трудом привыкают к новым технологиям в образовании. Плюс программы Plickers в том, что она не меняет учебный процесс и так проста, что с ней справится любой.

Plickers — это приложение, позволяющее мгновенно оценить ответы всего класса и упростить сбор статистики.

Plickers использует компьютер с интернетом и WI-FI, телефон с камерой и QR ко-ды-карточки.Ученики поднимают карточку с вариантом ответа, который они считают правильным, и телефон учителя считывает коды сразу всех учеников. Тестирование моментально выявляет правильные и неправильные ответы каждого из учеников и онлайн отображает статистику ответов на тест по классу и пофамильно, при этом всю информацию легко и удобно вывести на экран при помощи проектора.В приложении создается список класса, и с его помощью можно узнать, как именно каждый ученик отвечал на вопросы.

Отметим «плюсы» данной программы в условиях обновленного содержания обра-зования.

Во-первых, такая система подходит для формативного оценивания как в начале, так и в конце урока. Plickers строит диаграммы ответов и позволяет сразу узнать, какая часть класса поняла изучаемый материал, а кому нужна дополнительная по-мощь. Исходя из этого, вы сможете или двинуться дальше, или остановиться на непонятых вопросах.

Во-вторых, с помощью Plickers возможно проводить небольшие обзорные тесты в конце темы для подготовки к суммативному оцениванию. Для этого нужно занести в приложение список класса и список вопросов. Ученики поднимают свои карточки од-новременно, а ваш планшет выдает вам информацию о том, как справился каждый из них. Это даёт возможность узнать о прогрессе всего класса, а не нескольких его представителей, как бывает, когда обзорный опрос ведётся устно.

В-третьих, Plickers даст возможность оценить готовность к ВОУД или ЕНТ. В дан-ном случае, это будет хорошим подспорьем. Ученики не будут иметь возможности «списать», что покажет объективную картину, позволит сравнить результаты каждого ученика за нескольких тестов, проанализировать результативность.

В-четвертых, Plickers можно использовать в анализе работы учителя. Результаты можно и нужно показывать администрации, которая может контролировать процесс

108

усвоения знаний учащимися. Все сохраненные данные опросов по каждому ученику или классу показывают динамику обученности по теме, разделу, в результате -мони-торинг успешности, качество знаний по предмету- рейтинг учителя.

Программа работает по очень простой технологии. Основу составляют мобильное приложение, сайт и распечатанные карточки с QR-кодами. Каждому ребёнку выдаёт-ся по одной карточке.

Сама карточка квадратная и имеет четыре стороны. Каждой стороне соответствует свой вариант ответа (A, B, C, D), который указан на самой карточке. Учитель задаёт вопрос, ребёнок выбирает правильный вариант ответа и поднимает карточку соответ-ствующей стороной кверху. Учитель с помощью мобильного приложения сканирует ответы детей в режиме реального времени (для считывания используется технология дополненной реальности). Результаты сохраняются в базу данных и доступны как на-прямую в мобильном приложении, так и на сайте для мгновенного или отложенного анализа.

Что нужно для работы с Plickers?• один мобильный телефон у учителя под управлением iOS или Android с уста-

новленным приложением Plickers;• набор карточек с QR-кодами (о них поговорим чуть ниже);• проектор с открытым сайтом Plickers в режиме LiveView. Проектор в целом не-

обязателен, но очень полезен, особенно для создания «вау-эффекта».Что не нужно для работы с Plickers?наличие мобильных телефонов у детей.КарточкиКарточки представляют собой простые распечатанные бумажки. Макеты карточек

доступны для скачивания на официальном сайте. Есть 5 различных наборов. В любом наборе каждая карточка уникальна и имеет свой собственный порядковый номер. Это позволяет, например, выдать карточку конкретному ученику и отслеживать при необхо-димости его успехи, сделав опрос персонифицированным. Если же вы не хотите знать результаты конкретного ученика, карточки можно раздавать случайным образом.

Работа в PlickersЧтобы начать пользоваться Plickers, необходимо зарегистрироваться на сайте. По-

сле этого учитель попадает в интерфейс библиотеки. Вот что мы там видим:Question (вопрос) — ключевая единица системы. Каждый вопрос содержит:текст. К нему можно добавить картинку. Сам текст не должен быть очень длинным,

чтобы вмещаться на экран компьютера при большом шрифте.тип ответа (варианты ответа и/или система «правда/ложь»)ответы (их может быть не более четырёх). Правильный ответ выделяется галочкой.Folder (папка) — группировка вопросов по определённой теме или признаку. На-

пример, «теория эволюции» или «линейные уравнения». Позволяет проще ориенти-роваться в вопросах. Можно создавать папки внутри папок.

Class (класс) и Queue (очередь). После того, как сами вопросы подготовлены, из них нужно создать очередь для определённого класса. Один вопрос может использо-ваться сколько угодно раз в любом классе.

Чтобы создать класс, нажимаем на меню «Classes» вверху и на открывшейся стра-нице нажимаем на кнопку «AddnewClass».

Самый простой способ — называть классы по их реальному названию: 9а, 9б, 10а и т.п. Если у вас есть деление на группы, для каждой группы имеет смысл создать отдельный класс: 9а-1, 9а-2 и так далее.

109

После того, как классы созданы, возвращаемся в библиотеку (ссылка «Library» сверху) и добавляем вопросы в очередь к нужному классу. Для этого в интерфейсе вопроса (кнопка Expand в правом нижнем углу вопроса) есть кнопка «AddtoQueue»

Очередь — это последовательность вопросов, которые вы хотите задать указан-

ному классу на ближайшем уроке. После того, как вопрос задан, он исчезает из оче-реди. Разумеется, на следующий урок его можно добавить опять в очередь, если это необходимо.

Для опроса очень желательно иметь проектор с подключенным к нему компьюте-ром. На компьютере открываем сайт Plickers, логинимся там и нажимаем на ссылку сверху «Liveview». Это специальный режим показа вопросов, которым можно управ-лять с вашего мобильного телефона. Собственно, сейчас нам и потребуется мобиль-ный телефон.

В мобильном телефоне открываем приложение Plickers. На стартовом экране вам предложат выбрать класс

После выбора класса вам будет показана очередь вопросов, которую мы задали ранее. Заметьте: вопросы можно создавать непосредственно из приложения, нажав на этом экране кнопку Create. Также, если вы вдруг забыли добавить какой-либо во-прос к очереди, из приложения доступна библиотека, содержащая все вопросы.

Нажимаем на первый вопрос. Вот тут впервые происходит «магия»: как только вы выбрали вопрос на вашем мобильном телефоне, он автоматически отображается на проекторе через режим Liveview. То есть вам не нужно находиться у компьютера и переключать что-либо — всё управление ведётся с телефона.

Дети читают вопрос и поднимают карточки с вариантами ответа. Учитель нажимает кнопку Scan внизу экрана и попадает в режим сканирования ответов.

110

В этом режиме достаточно просто навести телефон на учеников — приложение автоматически распознает QR-коды всех учеников сразу. При этом можно не бояться «считать» один код несколько раз — Plickers учтёт только один, самый последний от-вет. Поэтому, кстати, ученик спокойно может поменять своё мнение «на ходу» — всё это учтено разработчиками программы. В приложении сразу же показывается базо-вая статистика распределения ответов. Справа внизу имеется кнопка для очистки статистики. Кнопка-галочка по центру внизу завершает данный вопрос и возвращает учителя в очередь вопросов. Далее — повторяем операцию для остальных вопросов.

Таким образом, затратив минимальное количество усилий, удается привлечь до-полнительное внимание к уроку, добавив этот интересный вид опроса.

Можно разработать ряд тестов по всем темам и проводить занятия с привлечени-ем этой методики нужно каждые 2-3 урока.

Plickers позволяют реализовать непрерывный мониторинг знаний детей, который отнимает не более нескольких минут от урока.

Выводы:Применение интерактивного онлайн–сервиса Plickers на уроках естествознания и

географии позволяет • мотивировать учащихся к процессу обучения и поддерживать их активность; • повышать эффективность формативного оценивания на уроке• контролировать и направлять работу учеников в ходе урока; • повышать оперативность обратной связи;• проводить автоматическую обработку результатов проекта; • способствует выработке умений высказывать свое мнение устно и письменно,

критически мыслить, логически обосновывать свою позицию, креативность, умение решать проблемы, способности к сотрудничеству и работе в команде.

• Улучшить подготовку к ВОУД и ЕНТ

111

«НОВОЕ ПОКОЛЕНИЕ – НОВЫЕ ПОДХОДЫ, ИТОГИ ПЕРВОГО ГОДА ОБУЧЕНИЯ ПО ОБНОВЛЁННОЙ СИСТЕМЕ ОБРАЗОВАНИЯ»

КОЗИНА С.С., ГОЛОВИНА Г. Е., учителя географии ОШ № 117, Г № 46

г.Алматы Образование - как социальный лифт, образование – это инвестиции в будущее,

причём инвестиции беспроигрышные.Много в последнее время говорится о том, что образование надо менять. Дети

вырастали, а содержание и методы обучения на протяжении многих лет оставались неизменными. В 2017-18 учебном году учащиеся 5 и 7 классов в Республике пере-шли на обновлённую программу. Самое большое отличие этой программы - это упор не столько на знания, сколько на выработку навыков. В окружающей нас действи-тельности все настолько стремительно меняется, что никто не знает, какие именно знания пригодятся нашим детям через 5, 10, 20 лет. Одно останется неизменным – это приобретённые ими навыки, навыки добывать и использовать информацию для решения любых проблем и задач, поставленных перед ними.

Образование является единственной эффективной долгосрочной стратегией для участия страны в конкуренции. По всему миру пересмотрены или же пересматрива-ются образовательные системы на предмет того, какое образование они предостав-ляют для своих будущих поколений.

Переход на обновлённое содержание образования предъявляет новые требова-ния к нашей работе, очень важно понимать и вместе с детьми отвечать на главные вопросы: « Для чего я учусь? Где это мне пригодится? Для чего мне нужны имен-но эти навыки?» В основе всего учебного процесса заложена база для самостоя-тельного освоения новых знаний, умений, навыков, видов и способов деятельности. Наша задача без принуждения с помощью определённых заданий включить уча-щегося в учебный процесс. Это самое главное - чтобы дети не зубрили, а понимали и умели применять знания. В обучение положен известный принцип “спиральности” - преемственность содержания образования, когда каждая цель обучения и каждая тема рассматриваются с постепенным углублением, усложнением и наращиванием объёма знаний и навыков. Таким образом, ожидаемые результаты классифициро-ваны и систематизированы по таксономии Блума: “знает”, “понимает”, “применяет”, “анализирует”, “синтезирует”, “оценивает”.

Дети должны учиться интегрировать и применять знания из разных предметов для решения конкретной технологической задачи, оперировать единым языком терминов и понятий, формировать понимание отраслей наук как определённой взаимосвязан-ной структуры, не являющейся бессвязным набором понятий, законов и закономер-ностей. При этом нельзя отходить от задачи развития навыков чтения, письма, мате-матической грамотности, формирования базовых знаний по предметным областям, кроме того необходимо развивать широкие навыки, включая когнитивные и метаког-нитивные, социальные и эмоциональные, физические и практические.

Обновление содержания образования в 2017-18 году коснулось очень многих аспектов: содержание, структура, подходов, методов обучения и воспитания и самое главное и самое болезненное для всех сторон образовательного процесса - это оце-нивание достижений учащихся.

112

Качественные преобразования не возможны без осознанного преобразования са-мого учителя. Невозможно, учить детей, оставаясь самому в прошлом веке. Для это-го необходимо каждому учителю формировать новый взгляд на своё место в учеб-ном процессе. Нам, учителям, необходимо не отставать от реалий жизни, осваивать новые технологии, доказывая прежде всего себе самому и своим ученикам, что мы достойны того, чтобы учить их. Для этого учителю необходимо:

• чётко формулировать цели для достижения результата. Необходимо понимать не только какие знания должен приобрести ученик, но и как он должен это усвоить;

• использовать для достижения цели любые информационные ресурсы, осо-бенно важно учить детей не только получать информацию, но и проверять её на до-стоверность и умение анализировать;

• строить учебный процесс таким образом, чтобы учащиеся максимально усваивали учебный материал на уроке и им было интересно продолжить изучение самостоятельно;

• создавать атмосферу психологического комфорта;• создавать условия для опережающего развития учащихся;• оценивать текущие результаты, направленные на достижение целей. Прошедший учебный год, был трудным для всех участников учебного процесса.

Он выявил ряд вопросов, которые надо изменить, и Министерство Образования со-вместно с НИШ внесли дополнения в критериальное оценивание. Надо отметить, что на 2017-18 учебный год были подготовлены методические материалы, необходи-мые для работы учителя, тем не менее возникала масса вопросов.

Со стороны родителей. Как контролировать? Многие ответственные родители, осо-бенно в начальной школе и в 5-х классах, выполняли домашнюю работу вместе с ребён-ком, зачастую были ситуации, что ребёнок, сделав работу дома, не мог в школе выпол-нить аналогичную. Поэтому данная система приучает детей к самостоятельности.

Со стороны учеников. Может не делать домашней работы? В первой четверти резуль-таты у учащихся 5 и 7 классов стали хуже, и мотивированные дети поняли, что не делать домашнюю работу неправильно и на СОРах и СОЧах недостаточно знаний и навыков, чтобы получить хорошую оценку за четверть. И не висит над ними угроза очередной двой-ки. И в конце четверти бесполезно бегать за учителем и спрашивать: «Дайте, пожалуйста, дополнительное задание». Особенно важно, что выставлял оценку электронный журнал, а учитель только вносил данные, которые заработал ученик. Особенно важно, что ученик понимал, как оценивается каждое задание, и какой итог может быть в конце.

Со стороны учителя. Самое большое количество вопросов. Как составить СОР? Сколько вариантов? Где писать? Как расставить баллы? Где размножать СОРы и СОЧи, где взять бумагу? И ещё масса других вопросов.

Где писать? На этот вопрос нет конкретных рекомендаций, поэтому учитель вы-бирает либо тетради (которые заводят на весь год, аналог тетрадей для контроль-ных работ), либо учащиеся пишут на отдельных листах, всё это хранится в папке каждого класса, где на каждого ученика заводится файл. Тетради также хранятся весь год в кабинете учителя.

Как составить СОР? Сколько вариантов? СОР составляется чётко по целям программы, в том числе и сквозным. В нашем случае, по предмету география – это работа с картой и исследования. При составлении СОРа №2 в 7 классе мы соста-вили 12 вариантов, чтобы избежать списывания.

ПРИМЕР№1СОР2. «Картография и географические базы данных»Тема географическая номенклатура

113

Цель обучения 7.2.1.2. Показывает объекты географической номенклату-ры на карте.

Уровень мыслительных данных. Применение.Время выполнения 20 минут2 вариантЗадание 1.1.Переведите именованный масштаб в числовойВ 1 см 2000 метров (1 б)2.Переведите числовой масштаб в именованный М1: 10 000 (1б)

Задание 2Найдите местоположение и координаты данных объектов географической но-

менклатурыГеографический объект-----местоположение---- географические координаты 1.озеро Виктория2.гора Аконкагуа3.устье реки Конго4.озеро Чад5.вулкан Чимборасо6.устье реки МиссисипиЗа каждый объект по 2 балла: 1 балл за местоположение на материке, 1 балл за

координаты (6*2=12) Итого: 14 баллов.По новым рекомендациям Министерства Образования количество баллов

за СОРы должно быть не менее 7 и не более 20 в 5 -11 классах.Оценивание каждого СОРа должны быть понятны и прозрачны для каждого учени-

ка, каждый ученик должен понимать, сколько он получит, тогда не возникнет вопрос: «Почему Арсен получил 25 баллов, а я 10?»

При составлении СОРов необходимо включать задания разного уровня, чтобы любой СОР мог «измерить» достижения любого учащегося, необходимы задания от самых простых до очень сложных.

Очень важным аспектом является формативное оценивание, когда ученик отраба-тывает навыки и над ним не висит угроза получения неудовлетворительной оценки, а также ребёнок соприкасается с реальным миром и понимает, что этот навык ему пригодится в жизни, он осознает для чего он это делает.

ПРИМЕР №2Проект-задание 1. Заполните таблицу.• Первый показатель записываем в удобное для вас время• Второй показатель записываем, ровно через 24 часа.(т.е. в то же самое время на следующий день)

№ Дата Время Показание счетчика1.2

114

2.Высчитываем, сколько электроэнергии было израсходовано в вашей семье за сутки.

3.Вычисляем, сколько электроэнергии будет затрачено за месяц.4. Рассчитайте сумму, которую ваша семья должна заплатить за месяц.

1 уровень16,65тенге

2 уровень21,99тенге

3 уровень27,48тенге

До 90 квт. час От 90 до 160квт.час Свыше 160квт час

5.Предложите пути экономии электричества в вашем доме (квартире)

Анализ анкетирования, которое проводилось в конце года, показал, что учащиеся, которые хорошо учились и в предыдущих классах, довольны новой системой оце-нивания, они поняли алгоритм своего обучения и могут самостоятельно выстроить свою траекторию успеха. Учащиеся, которые учились удовлетворительно, как прави-ло, недовольны новой системой оценивания. На вопрос «почему», ответили: «Даже если пропустил СОР-надо идти к учителю и все равно его сдавать», тогда как рань-ше учитель выставлял оценку за четверть по текущим. «Мороки много», -говорили другие, имея ввиду все ту же причину, все равно не избежать выполнения СОРа, а списать проблематично. Дорога начинается с первого шага, так говорят мудрецы в Китае. Наш первый шаг мы уже сделали, проучившись по новой программе в 2017-18 учебном году. Дальше наша деятельность будет совершенствоваться, назад у нас дороги нет. И с каждым годом мы вместе с детьми будем становиться мудрее.

115

МЕКТЕПТЕГІ ТУРИСТІК-ӨЛКЕТАНУШЫЛЫҚ ЖҰМЫСҚА ГЕОГРАФИЯ ПӘНІНІҢ МҰҒАЛІМДЕРІН ДАЙЫНДАУ

УВАЛИЕВ Т. О., п.ғ.к., Абай атындағы ҚазҰПУ Жаратылыстану-география институты

«Елтану және туризм» кафедрасының доценті

Өлкетанудың географиялық білімдерін қалыптастырудағы маңызы. Мек-теп географиясын оқыту барысында жүргізілетін туристік-өлкетану жұмыстарының мақсаты – жергілікті жердің табиғатын, шаруашылығын, халқын, тарихын жан-жақты оқып- үйрене отырып, жиналған деректерді оқу үрдісінде пайдалану.

Өлкетану табиғи және қоғамдық құбылыстарды жан-жақты түсінуге, алған білімді география, биология, тарих және басқа пәндерді оқыту барысында іс жүзінде пайдала-нуға мүмкіндік беретін, жергілікті халық үшін туған өлке болып табылатын елдің, белгілі бір өңірдің табиғатын, халқын, шаруашылығын, тарихы мен мәдениетін жан-жақты оқып- үйрену мәселелерін қарастырады. Сондықтан ол физикалық және экономикалық гео-графия, геология, биология, демография, тарих, этнография, өнертану, тілтану тағы да басқа ғылым деректерін қамтитын ғылымның құрамдасқан кешенді саласына жатады.

Туған өлкені жан-жақты кешенді оқып-үйрену өлкенің тарихы, этнографиясы, мә-дениеті, археологиясы, табиғаты, шаруашылығы, халқы т.б төменде көрсетілген кең ауқымды мәселелерді қамтиды:

1. табиғаттың барлық құрамдас бөліктері (геологиялық құрылысы,жер бе-дері,топырағы, климаты,су қоймалары, өсімдіктері мен жануарлар дүниесі) мен олар-дың өзара байланысы;

2. өткен тарихы мен демографиясы (ауылдар мен қалалардың этнографиясы, топонимикасы т.б);

3. экономикалық өмірі, шаруашылықтың жеке салалары мен қоршаған ортаның өзара байланысы;

4. халықтың шығармашылық қызметі, мәдени және рухани өмірі (халықтың ата кәсібі, өнері, фольклоры, сәулет өнері).

Өлкетанудың басқа ғылым салаларынан ерекшеліктері мен артықшылықтарының бірі – оқып-үйренетін аумақта адамдарға байланысты оқиғаларды, археологиялық, сәулет ескерткіштерін, табиғаттың көрікті орындарын, сирек кездесетін табиғи (ланд-шафттардың,климаттың, сирек кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың) деректерді кешенді бағалауы.

Туған өлке мен оның географиялық кешенін түзетін жекелеген құрамдас бөліктері ге-ографияны оқыту барысында түсіндіру, салыстыру, көрсету үшін мұғалім тұрақты түрде жүгіне алатын бұрыннан белгілі және түсінікті әрі тұрақты эталон қызметін атқарады.

Табиғат пен оның заңдылықтары, сонымен қатар туған өлкенің халқы мен шару-ашылығы туралы түсініктердің болуы географиялық білімді жеңіл меңгеруіне мүм-кіндік береді. Мектепке жақын орналасқан географиялық ортаның дамуында көрініс табатын нақтылы үрдістер мен құбылыстарды оқып-үйренудің көптеген пәндерде оқытылатын Жердің географиялық қабығында жүретін қолжетімсіз құбылыстар тура-лы дұрыс түсініктерді қалыптастыруда маңызы зор.

Өлкетанудың қағидалары мен дереккөздері. Мектеп географиясын оқыту ба-рысында жергілікті жерге негізделу (өлкетану) қағидасы оқушылардың географиялық құбылыстарды тікелей танып білуіне жағдай тудырады.Оның басты қызметі – өзі-

116

не таныс жергілікті жерде күнделікті жағдайда оқушыларға географиялық шындықты бақылауға, табиғаттың жеке құрамдас бөліктерімен байланысын және бақылау нәти-желерін сабақта пайдалану арқылы география ғылымының негіздерін қалыптастыру үшін пайдалану.

Көптеген мұғалімдердің тәжірибелері оқушылардың табиғи ортада іс жүзінде оқып- үйрену өзен суының шығыны,өзен аңғарының құрылысы, жер бедері, салыстырмалы биіктік, топырақ басқа да түсініктерді жеңіл меңгеретініне жағдай тудыратынын көр-сетті. Мысалы, географияны оқыту үрдісінде тұрақты түрде жергілікті жерде бақылау жүргізіліп отырса, геологиялық-геоморфологиялық, климатологиялық және гидроло-гиялық түсініктер жеңіл меңгеріледі.

Өлкені оқып-үйреніп, ол туралы білімді насихаттау төменде көрсетілген өлкетану-дың қағидаларына негізделеді: ғылымилық қағидасы – бақылаулар мен құ-былыстардың сипаттамасының нақты болуын, оларды жинақтап қорытынды шығару-ды ұсынады;

-жүйелілік пен бірізділік қағидасы – құбылыстарды бір-бірінен оқшау емес, олардың дамуын бір-бірімен өзара байланыстыра отырып қарастырады. Жүйелілік пен бірізділік белгілі бір аумаққа тән заңдылықтарды анықтау үшін өлкені ұзақ әрі тұрақты түрде оқып-үйренуді ұсынады;

-тұтастық қағидасы – өлкенің табиғаты мен әлеуметтік-экономикалық өмірінің барлық жақтарын қарастыруды қажет етеді;

-өңірлік қағида – өлкенің жеке ерекшеліктерін есепке алуды, шаруашылық пен табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды жоспарлауды даралап қарастыруға мүмкін-дік береді.Жергілікті жерді жан-жақты оқып-үйренуге әдеби, тарихи, этнографиялық, картографиялық, мұрағаттық, мәдени т.б. дерек көздері мүмкіндік береді.

Туристік-өлкетану жұмыстарының оқушылардың географиялық білімдерін қалыптастырудағы маңызы. Оқыту мен тәрбиелеудің мазмұны мен ұйымдасты-ру әдістерін айқындауда қазіргі педагогиканың басшылыққа алатын қағидалары мен қойылатын негізгі талаптарының бірі – оқушылардың туристік-өлкетану ізденіс жұмы-старын ұйымдастыру.

Жаратылыстану, географияның бастауыш курсын оқыту барысында туристік-өлке-тану жұмыстарының рөлі біршама артады. Сабақ барысында V-VІ сынып оқушылары табиғат құбылыстарымен танысып, ауа райына, өсімдіктер мен жануарлардағы ма-усымдық өзгерістерге бақылау жүргізіп, туған өлкенің табиғатын оқып-үйренеді, жи-налған деректерді өңдеп, география, биология және тарих сабақтарында қолданады.

Педагогикалық көзқарас тұрғысынан алғанда оқушылармен туристік-өлкетану жұмыстарын жүргізу география пәнінің мұғалімдері үшін жақсы нәтиже береді. Бұл пәнді оқыту барысында оқу материалдарын түсіндіруде пікір алысу, ой бөлісу әді-стерін пайдалана отырып, жергілікті материалдар негізінде физикалық-географиялық құбылыстар жөніндегі түсініктерді қалыптастыруға болады. Аталған мәселені шешу үшін оқушылар метеорологиялық бақылаулар жүргізеді, жиналған деректерді өз бет-терімен жинақтап, графиктік кестелер мен диаграммалар құрады. Ол өз кезегінде ауа райының өзгеру себептері мен оны түзетін метеорологиялық элементтердің ара-сындағы бірізді себен-салдарлы байланыстарды анықтауға мүмкіндік берумен қатар, география пәніне деген қызығушылықтарын арттырады.

Жергілікті пайдалы қазбаларды іздестіру жұмыстарын жүргізіп өзендерді, көлдер мен батпақтарды оқып-үйрену оқушылардың өлкетанулық ой- өрістерін кеңейтіп, география, геологияға, гидрологияға, топографияға деген қызығушылықтарын арттырады.

117

Туған өлкені оқып-үйрену барысында сабақта халық шаруашылығының, құрылы-стың, әлеуметтік салалардың дамуына, жергілікті пайдалы қазбаларды пайдалану мәселелеріне талдау жасалады.

Жергілікті жердің табиғаты, халқы мен шаруашылығы туралы материалдарды жи-нау, жүйелеу жұмыстарын жүргізу арқылы жас өлкетанушылар мектепте алған білім-дерін кеңейтеді. Тұрақты жүргізген бақылау нәтижесінде кесте, диаграмма, фото-суреттер сияқты танымдық маңызы бар материалдар жиналып, оларды география, биология, тарих сабақтарында оқу-тәрбиелік мақсатта қолданады.

Өлкетанудың түрлері мен нышандары. Өлкетану мазмұны жеке зерттеу әді-стерінде айырмашылығы болғанымен, туған өлкені ғылыми тұрғыдан жан-жақты оқып - үйренуді көздейтін

өзара үйлесетін ғылыми пәндер кешенін қамтиды. Сондықтан зерттеу нысанына байланысты өлкетану бір-бірінен айырмашылығы бар төменде көрсетілген түрлерге бөлінеді:

1) Салалық өлкетану: - табиғаттың құрамдас бөліктері мен аумақтық табиғат кешендерін зерттеп оқып

үйренуді көздейтін табиғи-географиялық өлкетану; - шаруашылық пен аумақтық өндірістік кешендерді зерттеп оқып үйренуді көздейтін

экономикалық географиялық өлкетану;- заттай және жазба мұраларды, археологиялық құндылықтарды, сәулет ескерт-

кіштерін зерттеп оқып- үйренуді көздейтін тарихи өлкетану;- белгілі бір шағын аудандағы жергілікті халықтың өмірін,қызметін,адамдардың тұр-

мысын, қоныстануын, киімін, еңбек құралдарын кешенді зерттеп оқып- үйренуді көз-дейтін этнографиялық өлкетану;

- туған өлкенің зергерлік қолөнер бұйымдарын, халықтың ауызша шығармалары мен әдет-ғұрыптарын, ағаштан түйін түю және көркемсурет өнерінің мұраларын зерт-теп,оқып- үйренуді көздейтін фольклорлық өлкетану;

- туған өлкенің биоценозын, өсімдіктері мен жануарлар дүниесін зерттеп, оқып- үйренуді көздейтін биологиялық өлкетану.2) Табиғи және әлеуметтік құбылыстарды барлық бірізді себеп-салдары байланы-

старын оқытатын кешенді өлкетану. Негізгі әдісі – ақпаратты жинау, жүйелеу, нақты үлгілер мен материалдық құн-

дылықтарды жинау т.б. Кешенді өлкетану географиямен тығыз байланысқан талдау, синтездеу сияқты бірқатар ғылыми әдістерді қолданады, оларды жүргізіп жатқан күштерге тығыз байланысты болады. Біздің елімізде өлкетану ұйымдастыру жұмы-старының нышандары төмендегі топтарға бөлінеді:

Мемлекеттік өлкетануды республикалық, облыстық, қалалық, аудандық өлкетану мұражайлары,мұрағаттар,кітапханалар мен ғылыми мекемелер, атқарушы биліктің құрылымдары(шаруашылық басқармалары, экология,әкімшіліктің статистика басқар-малары т.б)жүзеге асырады.

Басқару органдарына, ғылыми-зерттеу институттарында, кітапханалар мен мұрағаттарда ауқымды өлкетану зерттеулерімен айналысуға мүмкіндік беретін көп-теген қызықты материалдар жинақталған. Мұражайлар мен кітапханалар туған өлкені кешенді оқып-үйрену бағытында жұмыстар жүргізіп,әртүрлі статистикалық материал-дарды өңдейді. Экспедициялар мен көрмелер арқылы олар туристер мен бұхара ха-лықтың арасында туған өлке туралы білімдерін насихаттайды.

Қоғамдық өлкетану – туристердің, әуесқой өлкетанушылардың, табиғат қорға-ушылардың қоғамы,әуесқой балықшылар мен аңшылардың қоғамы сияқты қоғамдық

118

ұйымдардың күшімен жүргізіледі. Әуесқой өлкетанушылар көптеген тарихи, мәдени және табиғат ескерткіштерін ашушылар болып табылады. Олар тарихи, мәдени және табиғат ескерткіштерін қорғаушылар болып табылады.

Мектеп өлкетануын мұғалімнің жетекшілігімен оқушылар жүзеге асырады. Мек-тептерде бағдарламалық және сыныптан тыс өлкетану жұмыстарын жүргізеді.

1) Бағдарламалық өлкетанудың мазмұнын барлық мектептер үшін міндетті оқу бағдарламасы айқындайды. Мысалы, «Жергілікті жердің планы және жергілікті жерді бағдарлау» тақырыбында өлкетану жұмыстары жергілікті жердің шағын аумағында көз мөлшері кескіндеу және жергілікті жерде бағдарлауды көздейтін сарамандық жұ-мыстар жүргізу немесе табиғатқа танымдық жорық ұйымдастыру түрінде өткізіледі.

2) Бағдарламадан тыс өлкетануға бағдарламалық өлкетанудың жалғасы қызметін атқаратын географиялық, тарихи, биологиялық үйірмелер мен факультативтер жатады.

Мектеп өлкетануының маңызы – нақтылы жергілікті жердегі бір нысандар мен құбылыстарға тікелей қатысты материалды оқып-үйренеді. Мектеп өлкетануы оқу материалдарын біршама терең меңгеруге, оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, отан-сүйгіштік сезімдерін оятуда үлкен рөл атқарады. Оған туристік клубтар, оқушылар үйіндегі үйірмелер, скаундтық ұйымдар,

туристік жорықтар, экскурсиялар, оқушылардың ғылыми қызметтері жатады.Мектеп географиясын оқыту барысында туған өлкені зерттеу әдістері мен

зерттеу кезеңдері. Кез келген өлкетану жұмыстарының табиғи негізін адамдардың барлығының іс-әрекеттеріне ресурс қызметін атқаратын өзіне тән табиғат жағдайла-ры бар аумақ атқарады. Сондықтан физикалық-географиялық зерттеулер туған өл-кені оқып -үйренуге негіз болады.

Жергілікті жерде жүргізілетін маңызды зерттеулердің біріне туған өлкенің табиғат жағдайларын оқып-үйренуге қолжетімді, негізгі құрамдас бөліктеріне белгілі бір ау-мақтың геологиялық құрылысы мен тау жыныстары, жер бедері, климаты, ішкі сула-ры, топырақ және өсімдік жамылғылары, жануарлар дүниесін қамтитын тұтас ланд-шафттары жатады. Туған өлкені іс жүзінде оқып-үйрену мектептің географиялық алаңында, метеорологиялық, гидрологиялық бекеттерде сәйкес келетін приборлар мен құрал-жабдықтардың көмегімен арнайы бақылаулар жүргізіп, алынған деректерді камералық өңдеу арқылы жүзеге асырылады.

Оқушылардың немесе өлкетанушылардың арасынан күнделікті бақылау жүргізетін кезекші бекітіліп, ол күнделікті ауа райы элементтері мен құбылыстарына, сонымен қатар, табиғи орта жағдайларында үздіксіз жүретін құбылыстар мен үрдістерге бел-гілі бір уақыт аралығында тұрақты бақылау жүргізіп, өлшенген деректерді арнайы кітапшаға тіркеп отыруы тиіс.

Қарапайым өлкетанулық бақылау жүргізу үшін анемометр, барометр анероиды, психрометр, флюгер, мектеп нивелирі, дала циркулі, планшет, тұсбағдар, эклиметр сияқты бірқатар приборлар мен құрал-жабдықтар болуы тиіс.

Мектеп оқушылары мен өлкетанушы туристер жергілікті жердің табиғатын жаппай немесе ең маңызды телімдерін оқып-үйрену үшін географиялық жағдайы алуан түрлі және қолайлы, қолжетімді аумақтарды таңдауы қажет. Әртүрлі телімдерді зерттеу нәтижелеріне салыстырмалы талдау жасалып, туған өлкенің барлық аумағының та-биғат жағдайларының ерекшеліктерін анықтау үшін жинақталған деректер біріктіріліп, бір жүйеге келтіріледі.

Жергілікті жерді жаппай немесе жеке телімін оқып-үйрену барысында далалық бақылау, картографиялық, синтездеу, салыстырмалы-талдау, көзбен тікелей көру әдістері қолданылады.

119

Далалық бақылау әдісі жергілікті жердің табиғатын оқып-үйрену барысында жиі қолданылады. Ол географиялық алаңдарда тұрақты немесе дала жағдайында қол-жетімді приборлар мен құрал-жабдықтарды, фотоаппаратты қолдана отырып бақы-лау жұмыстарын жүргізуді көздейді.

Өлкенің табиғаты мен шаруашылығының кеңістіктік үйлесімділігін оқып-үйрену картографиялық зерттеу әдісінің көмегімен жүзеге асырылуы тиіс. Өлкетану зерт-теулері картамен жұмыс істтеуден басталып, оған зерттеу нәтижелерін түсіру қажет. Жергілікті жерде көз мөлшері түсіру жұмыстарын жүргізіп, зерттеудің маңызды бөлігін ашып көрсететін әртүрлі карталар құрылады.

Тікелей көзбен көру әдісі – оқып-үйренетін табиғат құбылыстары мен заттарды тікелей көріп бақылау. Оны туристік танымдық жорықтар мен экскурсиялар барысын-да туристер мен мектеп оқушылары өлкетанулық зерттеу жұмыстарын жүргізу бары-сында жиі қолданады. Бірақ ол басқа әдістермен үйлестірілмесе, нәтиже шығаруды толық қамтамасыз ете алмайды.

Фотосуретке, бейнефильмдерге түсіру әдісі өлкетанулық зерттеулермен тығыз байланысты. Жергілікті жердегі табиғи немесе шаруашылық нысандарын фотосу-ретке, бейнефильмге түсіру нәтижелері болашақта жасалып көрсетілетін қызықты альбом, монографиялар мен деректі бейне фильмдерге, мұражайларға қойылатын экспонаттарға негіз болады.

Камералық өңдеу әдісі жергілікті жерде ұйымдастырылған танымдық жорықтар, экскурсиялар барысында жинақталған деректер мен жүргізілген өлшеу, бақылау жұ-мыстарының нәтижелерін талдап, ой қорытындыларын шығаруды көздейді.

Туған өлкенің табиғатын оқып-үйренуді көздейтін физикалық-географиялық зертте-улер төменде көрсетілген бірнеше кезеңнен тұрады:

1. дайындық кезеңінде болашақ атқарылатын жұмыстарға негіз болатын әде-би немесе қорлық материалдардармен жұмыс пен картографиялық материалдарды (топографиялық негізді) дайындау жұмыстары жүргізіледі. Өлкетанулық зерттеулерге 1:5000-нан 1:150000-ға дейінгі ірі карталар қолайлы. Бұл кезеңде барлық туристік топ-тардың, ғылыми экспедициялардың есептері, фотосуреттер, топографиялық, тақы-рыптық және физикалық, географиялық карталар сияқты қол- жетімді ақпараттар-дың маңызы зор.

2. бағыттық кескіндеу, маңызды телімдердің көлденең қима-сызбаларын құру, бақылау-өлшеу, үлгілерді жинау жұмыстарын жүргізу т.б. жұмыстарды қамтитын да-лалық зерттеулер.

3. тау жыныстары, топырақ, өсімдік үлгілері сияқты жиналған материалдарды талдап, бір жүйеге келтіріп, ой қорытындысын шығару, кешенді карталар мен көлде-нең қима-сызбалар құруды көздейтін камералық өңдеу кезеңі.

Туған өлкенің табиғаты мен шаруашылығын оқып-үйрену. Туған өлкеге толық сипаттама беріп, оның табиғаты мен шаруашылығындағы өзгерістерді ашып көрсету тұрақты түрде материалдар жинап, қазіргі және бұрынғы жазба деректерді оқып-үй-ренуді, оларға талдау жасауды қажет етеді. Жоғарыда аталған мәселелерді шешу үшін туған өлкенің табиғатына, шаруашылығына қатысты ғылыми әдебиеттердегі де-ректерге, мерзімді басылымдардағы мақалаларға, географиялық карталарға, жылна-маларға, тұрақты түрде жүргізілетін метеорологиялық бақылау деректеріне талдау жасап, оларды оқу-танымдық мақсатта пайдалану қажет.

Мұғалімнің басшылығымен оқушылар жергілікті жердегі әртүрлі табиғат құбылы-старына үздіксіз бақылаулар жүргізіп, жергілікті кәсіпорындардың өнім өндіру ерек-шеліктерін, сонымен қатар жергілікті жердің табиғаты мен шаруашылықтың өзара

120

байланысын оқып-үйренеді. Өлкетану жұмыстарын жүргізу барысында тек жергілікті материалдарды жинаумен шектелмей, география сабағының сәйкес келетін тақы-рыптарын өту барысында оларға терең талдау жасалуы тиіс.

Өлкетану жұмыстарын орындау барысында оқу бағдарламасымен қатар туған өл-кенің географиясы туралы нақты материалдар жиналып, географиялық зерттеу жүргі-зу дағдылары, сонымен қатар мектеп географиясының негізгі түсініктері меңгеріледі. Бақылаулар мен зерттеу жүргізу нәтижесінде жергілікті жер туралы жиналған дерек-терді сабақта пайдалану үшін бір жүйеге келтіріліп өңделуі тиіс.

Өлкенің табиғаты мен шаруашылығының ерекшеліктерін анықтауда салыстырудың маңызы зор. Салыстыру әдісі географиялық үрдістерді зерттеу, және картографиялық талдау, көру арқылы беттестіру, сипаттау барысында қеңінен қолданылады. Салы-стырудың көмегімен жергілікті жерде жүргізілген бақылау барысында алынған нәти-желерді бағалап, олардың тәжірибелік маңызын анықтауға болады.

Жергілікті жерді оқып- үйрену аумақты кешенді географиялық зерттеу төменде көрсетілген жоспар бойынша жүргізіледі:

- жергілікті жердің географиялық орнының ерекшеліктері, зерттелу тарихы; геоло-гиялық құрылысы, жер бедері, табиғат ресурстары; климаты, ішкі сулары, топырағы мен органикалық дүниесі;

- халқы мен еңбек қорлары, шаруашылығының салалық құрамы (өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы) көлік және коммуникация кешені; басқа өңірлермен өндірістік байла-ныстары, даму болашағы;

- табиғатын шаруашылықтық мақсатта пайдалануға байланысты туындаған түйін-ді экологиялық мәселелері;өлке тарихы мен мәдени-сәулет ескерткіштері, халқының салт-дәстүрлері мен өнері.

Әр сынып, жеке туристік немесе экскурсиялық топтар оқу бағдарламасы мен ұй-ымдастыратын жорықтың мақсатына сәйкес келетін аумақтық табиғат кешендерінің құрамдас бөліктерін оқып- үйренеді. Мысалы, 6- сыныпта күзгі және көктемгі оқу-та-нымдық жорық барысында, география сабақтарында жергілікті жердің жер бедерінің пішіндерін, климат жағдайларын, ішкі суларын, аумақтық табиғат кешендерін, топы-рағы мен өсімдіктер жамылғысын, ал жоғарғы сыныптарда өңірдің басты табиғат байлықтары мен шаруашылығын зерттейді.

Өлкетанулық зерттеулерді жүргізу үшін оқып-үйренетін аумақтың картографиялық негізі болуы тиіс. Картаны немесе карта-сызбаны жергілікті әкімшіліктен, аудандық немесе қалалық жерді орналастыру бөлімінен алуға болады. Бірақ картографиялық фабрикаларда бастырылып шығарылған қажетті масштабтағы карталар болмауы мүмкін. Бұл жағдайда қолда бар карта алдыға қойған міндеттерді қанағаттандыр-маған жағдайда, оқып-үйренетін аумақтың белгілі бір масштабтағы карта-сызба-сын құру қажет. Мектеп оқушыларын жергілікті жердің шағын бөлігінің сұлбасын құру арқылы жоғарыда аталған мәселелерді шешуге болады.

Жергілікті жерде жүргізілетін геологиялық-геоморфологиялық зерттеулер. Өлкетанулық зерттеулердің маңызды бөлігінің бірі – өлке табиғатын оқып-үйрену. Ол метеорологиялық бекеттерде, мектептің географиялық алаңында, өзендердегі гидро-логиялық қосындарда, дайындалған топырақ қималарында немесе оқу-танымдық жо-рықтар мен экскурсиялар барысында жүргізілетін арнайы бақылаулардың көмегімен жүзеге асырылады.

Жергілікті жердің геологиялық құрылысы мен жер бедерін оқып-үйрену үшін ал-дымен өзі тұратын өңір қамтылған Қазақстанның немесе облыстың геологиялық және физикалық карталарымен танысады.

121

Далалық зерттеулерде тау жыныстарының қабаттары айқын байқалатын жер бетіне шығып жатқан жарқабақ сияқты геологиялық қималар, жер бедерінің оң (тө-белер мен жалдар) және теріс пішіндері (шұңқыр, жыра, жылға, сай) зерттеліп, мүм-кіндігіне қарай мұғалім оқушыларға олардың шығу тегі, қалыптасуына әсер ететін орта жағдайын түсіндіріп, олардың өзара орналасуын сипаттайды. Барлығы картаға түсіріліп, тау жыныстарының үлгілері жиналады, қажетті деректердің барлығы дала-лық бақылау күнделігіне жазылады.

Географияда қозғалмайтын статикалық күйден біртіндеп біршама қозғалыстағы табиғаттың құрамдас бөліктерін қарастыруға көшуді көздейтін кез-келген аумақтың табиғатына сипаттама берудің стандартты жоспары қалыптасқан. Табиғаттың ең төзімді берік құрамдас бөлігі аумақтың геологиялық құрылысы болып табылады.

1) Бастапқы кезеңде аумаққа тән жалпы белгілерді ғылыми жазба деректерден, геологиялық карталардан, геохронологиялық кестелерден алады. Олардың қатарына тау жыныстарының шығу тегі (эффузивті және интрузивті) жатады.

2) Бірақ аумақтың геологиялық құрылысының ең негізгі тетіктерін тау жыныстары ашық жатқан жарқабақтарда немесе ұңғылау жұмыстарын жүргізуді көздейтін тікелей далалық бақылаулар барысында анықтайды. Оған тау тұсбағдары, геологиялық балға, күрек, рулетка,5-10 есе ұлғайтатын ұлғайтқыш, 5-10 %тұз қышқылының ерітін-дісі бар құты, бос тау жыныстарын салатын дорба мен қатты тау жыныстардың үл-гілерін орайтын қағаздар, 8х10см атау жазатын қағаздар, дала күнделігі, барометр анероиды, жергілікті жердің сұлбасы, нивелир т.б. құрал-жабдықтар қолданады.

Геологиялық қималар – тау жыныстары жер бетіне шығып жатқан өзен аңғарының беткейіндегі жарқабақтар, жыралар, кен қималары, шахталар. Оларды оқып-үйрену-дің мақсаты – белгілі бір аумақты түзетін тау жыныстарының құрамын және оларды шаруашылық мақсатта пайдалану мүмкіндіктерін анықтау.

Ашық жатқан геологиялық қиманың сипаттамасында географиялық орын топогра-фиялық сұлбада белгіленеді. Оның өлшемін, құрылысын, қабаттарын әріптермен, санмен төмендегі ретпен белгілейді: тау жыныстары қабаттарының жатыс бағыты (азимуты); құламасы (бұрышы); қалыңдығы; тау жыныстарының құрылымы; түсі; кар-бонаттылығы; ежелгі ағзалар таңбаларының болуы.

Тау жыныстарына сипаттама берумен қатар олардың үлгілерін жинау, қабаттарын белгілеу, жинаушының атын жазу жұмыстары жүргізіледі.

Дала жағдайында жиналған материалдарды өңдеу барысында геологиялық карталардың, көлденең қима-сызбалардың, қатарлардың таза нұсқалары рәсімделіп, тау жыныстары мен минералдардың үлгілері өңделіп, төмендегі жоспар бойынша си-паттама жазылады: ірі тектоникалық құрылымның кристалды іргетасының жату те-реңдігі; шөгінді жыныстардың қалыңдығы; жер бетіне шығып жатқан іргелі жыныстар; төрттік шөгінділер; пайдалы қазбалар.

Жергілікті жерде жүргізілетін геоморфологиялық зерттеулер. Геоморфологи-ялық бақылаулардың маңызды жақтары – аумақтың геологиялық құрылысы мен жер бедерінің арасындағы қарапайым байланыстарды анықтау. Жер бедерін оқып-үйре-нумен қатар туған өлкеде кездесетін пайдалы қазбалар мен олардың кен орындарын, олардың аумақтың геологиялық құрылысымен байланысын анықтау қатар жүреді.

Кез-келген аумақты игеру жер бедерінің өзгеруімен тікелей байланысты болады.Жер бедерін оқу барысында Жер бетінің сыртқы белгілерін, негізгі пішіндері мен басты көрсет-кіштерін анықтау; жер бедерін түзуші факторлар мен даму жолдарын; олардың генетика-лық топтары мен аумақта таралу ерекшеліктерін анықтау – жер бедерінің шаруашылық әрекетіне әсерін және пайдалану мүмкіндіктерін бағалау міндетін шешуді көздейді

122

1) Бастапқы кезеңде геоморфологиялық карталарды оқып-үйреніп, жер бедеріне сипаттама беріледі.

2) Далалық зерттеулер барысында өлшеу-сызу жұмыстарын жүргізу үшін тұсбағдар, барометр анероиды, нивелир, эклиметр,рулетка, сызу құралдары қолданылады.

Дала жағдайында жер бедерінің оң және теріс пішіндері, таудың немесе төбенің беткейлерінің көлбеулігі, сайлардың, жыралар мен жылғалардың су ағатын табаны, су айырығы беткейіне сипаттама беріледі. Мектеп нивелирінің көмегімен өзен аңға-рының немесе төбенің көлденең қима-сызбасы құрылып, жер бедерін түзуші орта жағдайлары анықталады.

Далалық зерттеу деректері бақылау күнделігіне жазылып, жорықтан оралғанда жи-нақталған барлық деректерге талдау жасалып камералық өңдеу жұмыстары жүргізіледі. Жинақталған деректерді өңдеу нәтижесінде геоморфологиялық карта мен көлденең қима-сызба құрылып, төмендегі жоспар бойынша аумаққа сипаттама беріледі:

- аумақтың жер бедері жүйесіндегі орны;- өзен торларының тереңдігі мен тілімделу жиілігі, ең биік және ең төмен нүктелері;- жер бедерінің даму тарихы мен генетикалық типтері;- жер бедерінің морфологиялық және морфометриялық сипаттары, мор-

фоқұрылымдары мен морфомүсіндері; - жер бедерінің қазіргі және одан ары даму эволюциясы;- жер бедерін шаруашылықтық және рекреациялық мақсатта пайдалану тұрғы-

сынан бағалау.Мектеп географиясын оқыту барысында жергілікті жерде жүргізілетін кли-

маттық және гидрологиялық зерттеулер. Мектептің географиялық алаңында жүргізілетін метеорологиялық бақылаулар. Мектеп географиясын оқыту барысын-ла климатологиялық білім жүйелерін қалыптастырып, табиғаттың құрамдас бөлік-терінің арасындағы бірізді себеп-салдарлы байланыстарды анықтауда географиялық алаңда жүргізілетін метеорологиялық бақылаулардың маңызы зор. Метеорологи-ялық бекеттерде әр 3 сағат сайын 00°°, 3°°, 6°°, 9°°, 12°° 15°°, 18°°, 21°° жүргізіледі. Географиялық алаңда ауа температурасы мен атмосфералық қысымға, бұлттылыққа бақылау жүргізіп, жиналған деректерді ауа райының күнделігіне тіркеп отыру керек. Жорық жағдайында түнгі бақылауларды жүргізсе де болады [5.1-кесте].

5.1 кесте.Ауа райының бақылайтын элемент-тері мен құбылыстары

Бақылау жүргізілетін уақыт00°° 3°° 6°° 9°° 12°° 15°°, 18°° 21°°

Атмосфераның күйі Атмосфералық қысым, мм.с.б.Ауа температурасы (құрғақ термо-метр көрсеткіші) °САуа температурасы (ылғалды тер-мометр көрсеткіші) °ССалыстырмалы ылғалдылық, ммЖелдің жылдамдығы, м/с Жауын-шашын

Бақылау уақытын белгілегеннен кейін ауа райының негізгі эдементтеріне бақылау жүргізіп, деректерді тура сол уақытта күнделікке тіркеп отыру қажет. Дала жағдай-ында бақылауларды аспан кеңістігі жақсы көрінетін ашық алаңдарда жүргізген тиімді.

123

Жорық жағдайында бақылау көбінесе приборларсыз көріп болжаумен шектелгенімен, ол жергілікті жердің белгілеріне сүйеніп, ауа райы туралы мол мағлұмат алуға мүм-кіндік береді.

Ауа райына бақылауды екі топпен жүргізіп, алынған деректерін бір-бірімен салы-стыру арқылы қайсысының нақты екенін білуге болады.

Жорық жағдайында немесе күнделікті тұрақты бақылау жүргізу барысында атмос-фералық қысым – барометр анероидының, ауа температурасы – термометрдің, жел-дің жылдамдығы – анемометрдің, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы – гигроме-трдің немесе астман психрометрінің көмегімен өлшенеді.

Атмосфералық қысымды өлшеу приборды көлденең түзу жағдайға келтіріп барып жүргізіледі. Өлшеу жұмыстарын бастар алдында барометр анероидының әйнекпен жабылған бетін саусақтың ұшымен жайлап қағу қажет. Содан кейін ғана атмосфера-лық қысым 0,1 мм с.б дәлдікпен өлшенеді.

Ауа температурасын бақылау тек көлеңкеде, жер бетінен шамамен 2м биіктікте жүргізіледі. Жорық жағдайында ауа температурасын пращ-термометрмен өлшеген ыңғайлы. Оны кәдімгі бөлме термометрімен де ауыстыруға болады. Жіптің көмегімен термометрді бастың үстінде 1-2 минут айналдырса, ауа температурасы 0,1-0,2°С дәлдікпен өлшенеді. Көлеңкеде термометрдің сұйықтық құйылған әйнек қабырғасы-на қолды тигізбей өлшейді.

Желге бақылау соғатын бағыты мен жылдамдығын анықтау арқылы жүзеге асы-рылады. Желдің бағытын анықтау үшін метеорологиялық бекеттерде 16 румб қол-данылады. Мысалы, солтүстік бағыттан соғатын жел – солтүстік, шығыстан соғатын – шығыс деп аталады. Жорық жағдайында шағын қол приборы – анемометрді қол-данған қолайлы. Өлшер алдында прибордың тілін нөлге келтіріп, көрсеткішін жазып алады. Содан кейін тежегішті ағытып, биікке көтеріп 10 секунд ұстап тұрып, тежегішін басып тоқтатады, шыққан санды 10-ға бөліп, м/с есебімен алынған желдің жылдам-дығы анықталады.

Егер желдің жылдамдығын өлшейтін прибор болмаса, Бафорттың 12 балдық шка-ласын пайдалану керек. Бұл шкала арқылы жергілікті заттардың белгілерін көзбен ойша көру арқылы анықтайды.

Әр үш сағат сайын ауа райына бақылау жүргізумен қатар тұман, шық, қырау, да-уыл, найзағай ойнау, күн күркіреу, кемпірқосақ сияқты атмосфералық құбылыстарға үздіксіз бақылау жүргізіп, ауа райының бақылау күнделігіне мұқият жазып отыру қажет.

Жүргізген бақылау көрсеткіштерін күнделікті өңдеп, орташа тәуліктік көрсеткішті шығарып, әр он күн немесе бір айдың бақыланған ауа райының элементтерінің орта-ша көрсеткіштерінің графиктік кестесін құру – оқушылардың немесе жергілікті жердің табиғаты мен шаруашылығын оқып-үйренуді көздейтін өлкетанушылар мен мүдделі адамдар үшін көпжылдық бақылау деректерін салыстырып, ауа райын болжауға мүм-кіндік береді. Ауа температурасының, атмосфералық қысымның, желдің жылдам-дығының, салыстырмалы ылғалдылықтың бақылау көрсеткіштерінің өзгерістерінің арасындағы корреляциялық байланыстарға сүйеніп те ауа райының өзгерістерін білуге болады. Мысалы, қыста температура көтеріліп, атмосфералық қысым төмен-деп, салыстырмалы ылғалдылық артқан жағдайда бір-екі күн ішінде жауын-шашынды тұрақсыз ауа райы қалыптасады. Қыста қар жауғаннан кейін міндетті түрде атмосфе-ралық қысым көтеріліп, үш-төрт күнге дейін созылатын аязды ауа райы қалыптасады.

Жергілікті жердегі су нысандарында жүргізілетін гидрологиялық зерттеулер. Табиғи нысандарды оқып-үйренудің тиімді жолдарының бірі – оқушылардың су ны-сандарын қорғау және оларды тиімді пайдалану қажеттігін көздерімен көрсету үшін

124

жергілікті жердегі су нысандарына шолу жорығын ұйымдастыру. Туристік оқу-таным-дық жорықтың бағыты жергілікті жердегі өзеннің немесе тоғанның, шағын бұлақтың бойымен өтуі тиіс.

Мектептен шығар алдында оқушыларды төмендегі мәселелерді шешуді көздейтін тапсырмаларға баса назар аударту қажет:

1. Өзен аңғарының қай бөлігінде (жоғарғы, орта және төменгі ағысы) зерттеу жүр-гізесіңдер? Өзен аңғарының зерттеу жүргізген бөлігін карта-сызбаға белгіле;

2. Өзен арнасының енін өлшеп, өсімдіктерінің сипатын, батпақтану дәрежесін, өзен аңғарының табанын түзетін тау жыныстарының түрлерін (малта тас, тұнба, құм, саз т.б.)анықта.

3. Өзен аңғарының шегінде қандай шаруашылық нысандары бар?4. Өзен аңғарының өздерің оқып-үйреніп жатқан телімнің санитарлық жағдайы

(қоқыс, тұрмыстық және өндірістік қалдықтармен ластану дәрежесі);5. Өзен аңғарының телімін тиімді пайдалану жөніндегі сіздердің ұсыныстарыңыз;6. Егер сіз сәулетші болсаңыз, өзеннің өздеріңіз зерттеп жатқан телімін қалай

түлетер едіңіз?Бұл тапсырманы орындау үшін жорыққа барғанда қажеттілік туындағандықтан,

оқушылар өздерінің алдына қойылған міндеттерді шешу үшін өзен аңғарын мұқият оқып-үйренуге тырысады.

Жоғарыда оқушылардың алдына қойылған мәселені шешу үшін мұғалім төменде көрсетілген екінші өлкетану тапсырмасын береді.

1. Өзен бастауын қайдан алып (таудан, мұздықтан, бұлақтардан, көлдерден, бат-пақтардан), қайда құяды, қандай салалары бар, қандай аудан аумақтары арқылы ағады?

2. Өзен суының деңгейі көктемнің қай кезеңінде (айында, он күндігінде) көтеріледі; өзеннің мұздан арылуы қашан басталады?

3. Өзен шаруашылықтық мақсатта қалай пайдаланылады (суару, кеме қатынасы, демалуға қолайлы орындар)?

4. Суды ластайтын көздер бар ма? Өзен суы мен жағалауын тазалау үшін қандай іс-шаралар жүзеге асырылып жатыр?

Оқушыларға мұндай тапсырмаларды орындауды ұсыну арқылы бірқатар оқу-тәр-биелік міндеттерді шешуге болады.

Жоғарыда аталған тапсырмаларды орындау арқылы оқушылар, біріншіден, су ны-сандарын оқып-үйрену, сипаттау дағдыларын жетілдіреді.

Екіншіден, әр тапсырманың соңғыларында су мен өзен арнасына көршілес жатқан аумақтың сапалық жағдайын, адамның шаруашылықтық мақсатта пайдалануын мұқият талдауға баса назар аударылады.

Үшіншіден, өзен-су нысандарын біртұтас аумақтық табиғат кешені ретінде қара-стырады. Танымдық жорық барысында оқушылар өзеннің, өсімдіктер мен жануар-лардың, климат жағдайларының, сол аумақтың беткі қабатын түзетін тау жыныста-ры мен топырақтың арасындағы өзара байланысты анықтайды. Жетекшінің аталған мәселені шешуді дұрыс ұйымдастыруы оқушылардың табиғаттағы тепе-теңдіктің сақталуы жөніндегі дүниетанымдарының қалыптасуына мүмкіндік береді.

Көлдерде гидрологиялық зерттеулер жүргізуді ұйымдастыру. Жергілікті жер-дегі шағын көлдер мен су қоймаларын оқып-үйренуді олардың пайда болуын, қорек-тендіретін су көздерін, жағалауының пішінін, су өсімдіктерін, демалатын адамдардың қоршаған ортаға әсерін анықтаудан бастау қажет.

125

Көз мөлшері кескіндеу жұмыстарының көмегімен көл орналасқан аумақтың сұлбасын құрып, жағалау сызықтарын анықтаудан бастау керек. Көз мөлшері кескіндеу жұмысы барысында ара-қашықтығын адымдап, бұрылыстардың бұрыштарын тұсбағдардың көмегімен анықтап, көлдің жағалау сызығының тұйықталған сұлбасы тұрғызылады.

Көл тереңдігі қайықтың үстінде тұрып ауырлық байланған әрбір метрі белгіленген жіп лотлиннің көмегімен өлшенеді. Ол үшін лотлинді суға батырып, түбіне жеткенде көтеріп алады. Лотлин арқылы көл тереңдігі 0,5м дейінгі дәлдікпен өлшенеді.

Көлдің беткі қабатындағы су температурасы кез келген термометрмен, ал терең қаба-тын біршама жылы жоғарғы қабатқа көтерілгенде көрсеткішін өзгертпейтін тереңдегі судың температурасын өлшейтін термометрмен өлшейді. Сонымен қатар әртүрлі тереңдіктегі су қабаттарының сынамаларын алатын барометр де қолданылады. Қарапайым барометр қы-зметін сыйымдылығы 1л болатын ауызы кең мөлдір құмыра да атқара алады. Оның мой-нына ауыр зат ілінген, 1 метрден кейін белгі қойылған жіп байланады да, аузы сымтемір ілінген тығынмен жабылып, суға батырылады. Қажетті тереңдікке жеткенде тығынды тез суырып алады да,суға толған құмыраны жылдам көтеріп, температура өлшенеді.

Көл суының мөлдірлігін анықтау үшін көлденең қимасы 30 см болатын дөңгелек жал-тыр ақ қаңылтырдан немесе ақ түспен боялған қалың қаңылтырдан кесілген дискі қолданады. Ол үшін қаңылтырдан жасалған ақ түсті дөңгелек дискіге ауыр зат бекітіп, әр бір метрінде белгі салынған жіп байлайды. Содан кейін қайықтың көлеңке жағынан көлге батырып, ақ дискі көрінбей қалатын тереңдікке жеткенде көтеріп алады да, жіптегі белгінің саны немесе рулеткамен өлшеу арқылы судың мөлдірлігін анықтайды.

Мектеп географиясын оқыту барысында жүргізілетін экономикалық геогра-фиялық зерттеулер. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясын оқыту барысында теориялық білімді бекітіп, іскерлік-дағдыларды қалыптастыруда жергілікті жердің халқы мен шаруашылығын оқып-үйренудің маңызы зор. Ол өз ке-зегінде өндірісті орналастыру қағидалары мен оған әсер ететін негізгі жағдайларды, шикізаттан дайын өнім алғанға дейінгі технологиялық тізбекті, салаішілік, салааралық және ауданаралық өндірістік байланыстарды анықтауға мүмкіндік береді.

Мектеп географиясын оқыту барысында жүргізілетін экономикалық- географиялық зерттеулер барысында оқушылар жергілікті жердің табиғи жағдайлары мен ресурста-рын, халқы мен еңбек қорларын, қоныстану ерекшеліктерін, шаруашылықтың сала-лық құрамын, өлкенің тарихы мен мәдениетін оқып-үйренеді.

Шаруашылық және жергілікті халық туралы мәліметтердің негізгі деректері болып статистикалық жинақтар, жергілікті халықтан сауалнама алу табылады

Жергілікті кәсіпорындарды оқып-үйрену әдістері. Кез келген кәсіпорынды оқып-үйрену өнліріс орындарының технологиялық үрдістерін, өндіретін өнімдерімен танысуды көздейтін өндірістік экскурсияларды өткізу барысында жүзеге асырылады. Дайындық кезеңінде экскурсияны ұйымдастырушы кәсіпорынды оқып-үйреніп, таны-су жоспарын құрады. Ол төменде көрсетілген мәселелерді қамтиды:

1. оқушыларды өндіріс үрдісімен таныстырып, өнім өндіруге қажетті шикізатты, қо-сымша материалдарды көрсету;

2. өндірісті ұйымдастырумен таныстыру;3. негізгі жұмысшы мамандармен, оларды даярлау қалай ұйымдастырылғанымен

таныстыру;4. осы жерде кәсіпорынның салыну себептерін, шикізат, электр энергиясын, негізгі

құрал-жабдықтарды қайдан алады, кәісіпорынның өндірістік байланыстары қалай жүзеге асырылады деген сияқты бірнеше экономикалық-географиялық мәселелерді қарастыру;

5. кәсіпорынның әлеуметтік-экономикалық даму болашағын анықтау;

126

6. кәсіпорынның өндіріс озаттары мен енгізіліп жатқан жаңа инновациялық техно-логиялар туралы деректер алу.

Жоғарыда аталған мәселелерді шешу үшін кәсіпорынның барлық өндіріс құрылымдарында болып, шикізаттан дайын өнім өндіруге дейінгі барлық

технологиялық үрдісімен танысуға тура келеді. Жергілікті жердің ауыл шаруашылық кәсіпорындарын оқып-үйрену әдістері.

Шаруа қожалықтары, фермерлік шаруашылық сияқты қазіргі кезеңдегі ауыл шару-ашылық кәсіпорындарын оқып-үйрену төменде көрсетілген мәселелерді қамтуы тиіс:

1. ауыл шаруашылық кәсіпорынының құрылған уақыты мен себептері, қоршаған ортаның табиғат жағдайлары, географиялық орнының, жер бедері өзендер торының ерекшеліктері, көліктік-географиялық және басқа елді мекенге қатысты жағдайы;

2. ауыл шаруашылық нысанының ірілігі, үйлер мен онда тұратын тұрғындардың саны, 1 км2 шаққанда тығыздығы, белгілі бір себептермен ауданының өзгеруі;

3. адамның шаруашылық әрекетінен табиғат жағдайларының өзгеру дәрежесі, то-пырақтың мәдени қабатының қалыңдығы, қоршаған ортаға қатысты алғанда ағаш текті өсімдіктер жамылғысының сипаты, құрылыс жұмыстарын жүргізуге байланысты жер бедерінің өзгеруі, арықтар салуға байланысты өзен торларының өзгеруі, табиғат-тағы қолайсыз құбылыстармен күрес шаралары;

4. ішкі айырмашылықтары, елді мекеннің тарихи орталығы мен оның жаңа бөлік-терінің пайда болу себептері, елді мекендерді жоспарлаудың айырмашылықтары, қоршаған ортаны пайдалану жағынан айырмашылықтары;

5. халқының ұлттық құрамы, елді мекенге қоныстану себептері, әртүрлі халықтар-дың еңбек және шаруашылықтық дағдылары;

6. ауыл шаруашылық кәсіпорынының ауданы, аумағының пішіні, ауыл шаруашылығы-на жарамды жерлердің құрылымы, жекелеген жерлердің экономикалық құндылығы;

7. ауыл шаруашылық кәсіпорны жұмысының ұйымдастырылуы; 8. халқының сыртқы көліктік, экономикалық, мәдени-саяси, нарықтық байланыстары;9. ауыл шаруашылық нысанының сыртқы келбеті және көшелерінің көркейтілуі,

халқының өмір сүру жағдайы мен әл-ауқаты.

ҚОРЫТЫНДЫ Бұл баяндамада география әдістемесі бойынша орта мектеп географиясын оқыту

аясында мектептегі туристік-өлкетанушылық жұмысқа география пәнінің мұғалімдерін дайындаудың қазіргі теориялық және тәжірибелік мәселелері қарастырылған. Геогра-фия сабақтарында қолданатын дәстүрлі және заманауи белсенді оқыту әдістерін жік-теу, географиялық білім мен жалпы және арнайы іскерлік-дағдыларды қалыптастыру, оқушылардың танымдық қызығушылықтарын арттырудың көптеген мәселелері қазіргі дидактика мен психологиялық тұрғыдан қарастырылған.

Оқушылардың танымдық белсенділігі мен қызығушылығын арттыруға, зерттеу дағ-дыларын қалыптастырып, болашақ мамандықты таңдауда ерекше орын алатын мек-теп географиясын оқытудың қосымша ұйымдастыру нышандары – туристік-өлкетану жұмыстары барысында табиғи және әлеуметтік-экономикалық нысандарға ұйымда-стырылатын оқу экскурсияларын өткізу әдістері, жергілікті жерде жүргізілетін геологи-ялық- геоморфологиялық, климаттық және гидрологиялық, экономикалық- географи-ялық зерттеулер, географиялық алаңда және жергілікті өзен-көлдердегі, өсімдіктер мен жануарлар дүниесіндегі маусымдық өзгерістерге, ауа райына жүргізілетін бақы-лаулар мен далалық жаттығу жұмыстары жекелеген тақырыптар бойынша берілген әрі нұсқаулық ретінде ұсынылған.

127

КІРІКТІРЕ ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ «ӨЛКЕТАНУ» КУРСЫН МЕҢГЕРТУ – ДҮНИЕТАНЫМЫ КЕҢ, БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІ, ҚҰЗЫРЕТТІ ТҰЛҒА

ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТИІМДІ ЖОЛЫ

СЕМЖАНОВА С.А., № 173 МЛ география пәні мұғалімі

Алматы қаласы

Елбасы Н.Ә.Назарбаев биылғы Жолдауында орта білім беру саласында жаңар-тылған мазмұнға көшу басталғанын, ол 2021 жылы аяқталатынын айтты. Бұл – мүлде жаңа бағдарламалар, оқулықтар, стандарттар және кадрлар....Білім берудің барлық деңгейінде жаратылыстану ғылымдарын оқыту сапасын күшейту қажеттігін ерекше атап өтті /1/.

Өңірлерде жалпыұлттық патриотизмді ғана емес, атамекенге деген сүйіспеншілікті насихаттайтын «Туған жер» бағдарламасы ерекше қарқынды жұмыстармен басталды /2/. Осы бағыттың жүзеге асуында дүниетанымы кең, бәсекеге қабілетті, құзыретті тұлға қалыптастырудың тиімді жолы – өлкетану курсын меңгерту.

Өлкетану – Отан тарихының құрамдас бөлімі ретінде белгілі бір аймақты жан-жақты зерттеуде және білімдердің жинақталуында өзекті рөл атқарады. Өлкетану туған ел мен жердің тарихын зерттеуден басталады, туған өлкенің әлеуметтік-экономикалық, саяси, тарихи және мәдени дамуы мен табиғи сипатын айқындайды.

Қасиетті халқымыздың «Отан отбасынан басталады» деген терең мағыналы фи-лософиялық тұжырымы бар. Біз әлем елдерінің сенімі мен құрметіне бөленіп, бренд-ке айналған тәуелсіз Қазақстанды құрдық /3/.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев бүгінгі таңда қазақстандық білім беру жүйесінде, оқу-тәрбие ісінде практикалық жағына көңіл бөлуді, соның ішін-де «Өлкетану» сияқты пәнді мектептерде оқыту көкейкесті екеніне назар аударды.

Қазақ «Туған жерге туыңды тік» деп бекер айтпаған. Патриотизм кіндік қаның тамған жеріңе, өскен ауылыңа, қалаң мен өңіріңе, яғни туған жеріңе деген сүйіспен-шіліктен басталады. Сол себепті Елбасы «Туған жер» бағдарламасын қолға алуды ұсынды /4/.

«Туған жер» деген не? Адам баласы – шексіз зерденің ғана емес, ғажайып сезімнің иесі. Туған жер – әркімнің шыр етіп жерге түскен, бауырында еңбектеп, қаз басқан қа-сиетті мекені, талай жанның өмір-бақи тұратын өлкесі. Оны қайда жүрсе де жүрегінің түбінде әлдилеп өтпейтін жан баласы болмайды.

Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүрлеріне айрықша іңкәрлікпен ат-салысу – шынайы патриотизмнің маңызды көріністерінің бірі. Біздің бабаларымыз ғасырлар бойы ұшқан құстың қанаты талып, жүгірген аңның тұяғы тозатын ұлан-ғайыр аумақты ғана қорғаған жоқ.

Олар ұлттың болашағын, келер ұрпағын, бізді қорғады. Сан тараптан сұқтанған жат жұртқа Атамекеннің қарыс қадамын да бермей, ұрпағына мирас етті.

Туған жерге деген сүйіспеншілік нені білдіреді, жалпы, бағдарламаның мәні неде?Бұл білім беру саласында ауқымды өлкетану жұмыстарын жүргізуді, экология-

ны жақсартуға және елді мекендерді абаттандыруға баса мән беруді, жергілікті дең-гейдегі тарихи ескерткіштер мен мәдени нысандарды қалпына келтіруді көздейді.

Патриотизмнің ең жақсы үлгісі орта мектепте туған жердің тарихын оқудан көрініс тауып отыр.

128

Туған жердің әрбір сайы мен қырқасы, тауы мен өзені тарихтан сыр шертеді. Әр-бір жер атауының төркіні туралы талай-талай аңыздар мен әңгімелер бар. Әрбір өлкенің халқына суықта – пана, ыстықта – сая болған, есімдері ел есінде сақталған біртуар перзенттері бар. Осының бәрін жас ұрпақ біліп өсуге тиіс. Н.Ә. Назарбаевтың «Туған жер» бағдарламасы жалпыұлттық патриотизмнің нағыз өзегіне айналды.

Туған жерге деген сүйіспеншілік туған елге – Қазақстанға деген патриоттық сезімге ұласады.

Жергілікті нысандар мен елді мекендерге бағытталған «Туған жер» бағ-дар¬лама-сынан бөлек, біз халықтың санасына одан да маңыздырақ – жалпыұлттық қасиет-ті орындар ұғымын сіңіруіміз керек. Сондықтан да Елбасы «Қазақстаның қасиетті рухани құндылықтары» немесе «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасының жасалуына ерекше назар аударуды тапсырып отыр.

Қазақстанның қасиетті жерлерінің мәдени-географиялық белдеуі – неше ға-сыр өтсе де бізді кез келген рухани жұтаңдықтан сақтап, аман алып шығатын сим-волдық қалқанымыз әрі ұлттық мақтанышымыздың қайнар бұлағы. Қазақстан ХХІ ғасырдың ортасына қарай әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарында болуға тиіс/5/. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып отыруы тиіс. Рухани жаңғыру тек бүгін басталатын жұмыс емес.

Тек өткен ғасырдың ортасында, небәрі бірнеше жыл ішінде миллиондаған гек-тар даламыз аяусыз жыртылды. Ықылым замандардан бері ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келген ұлттық прагматизм санаулы жылда адам танымастай өзгеріп, ас та төк ысырапшылдыққа ұласты. Соның кесірінен, Жер-Ана жаратылғаннан бері шөбінің басы тұлпарлардың тұяғымен ғана тапталған даланың барлық құнары құрдымға кетті. Түгін тартсаң майы шығатын мыңдаған гектар миялы жерлеріміз экологиялық апат аймақтарына, Арал теңізі аңқасы кепкен қу медиен шөлге айналды.

Осының бәрі – жерге аса немқұрайлы қараудың ащы мысалы. Біз жаңғыру жо-лында бабалардан мирас болып, қанымызға сіңген, бүгінде тамырымызда бүлкілдеп жатқан ізгі қасиеттерді қайта түлетуіміз керек. Қазіргі таңда жеке адам ғана емес, тұтас халық¬тың өзі бәсекелік қабілетін арттырса ғана табысқа жетуге мүмкіндік алады.

Прагматизм – өзіңнің ұлттық және жеке байлығыңды нақты білу, оны үнемді пайда-ланып, соған сәйкес болашағыңды жоспарлай алу. Ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда, ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуға тиіс.

Абайдың даналығы, Әуезовтің ғұламалығы, Жамбылдың жырлары мен Құрманға-зының күйлері, ғасырлар қойнауынан жеткен бабалар үні – бұлар біздің рухани мә-дениетіміздің бір парасы ғана. Әрине, туған жердің тарихын білген және оны мақтан еткен дұрыс. Бірақ одан да маңыздырақ мәселені – өзіңнің біртұтас ұлы ұлттың пер-зенті екеніңді ұмытуға болмайды. Білім саласындағы жаһандық бәсекеге не¬ғұрлым бейімделген мамандарды даярлаудың маңызы ерекше.

«Өлкетану» курсы жалпы орта білім берудің құрамдас бөлігі есебінде мектептегі оқыту және тәрбиелеу жұмыстарымен үйлесімділікте оқытылады.

«Өлкетану» курсының мақсаты – оқушының туған өлкесі туралы білімін дамыту, дүниетанымын кеңейту, патриоттық тәрбие беру, азаматтық ұстанымдарын қалыпта-стыру.

Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында «Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүрлері-не айрықша іңкәрліккпен атсалысу – шынайы патриотизмнің маңызды көріністерінің бірі», – деп атап көрсетті /6/.

129

Сондықтан «Өлкетану» курсының басты миссиясы – «Рухани жаңғыру» бағдарла-масы аясында оқушыларға туған өлкесінің тарихы, табиғи байлықтары мен рухани игіліктері туралы білім бере отырып, олардың бойында еліне, жеріне деген сүйіспен-шілік және мақтаныш сезімдерін ұялату, жалпыұлттық патриотизмді қалыптастыру.

«Өлкетану» курсын оқыту 20 сағат көлемінде 4 пән (қазақ әдебиеті, Қазақстан тарихы, география және музыка) бойынша кіріктіріле, 5, 6 және 7- сыныптарда жүр-гізіледі. Курс көлемі 20 сағатпен шектелмейді. Ол сынып сағаттарына, сыныптан тыс іс-шараларға бөлінетін сағаттар есебінен, сонымен қатар оқушылардың өздігінен атқаратын шығармашылық, зерттеу жұмыстарын,танымдық жорықтарын ұйымдар-тыру кезінде жүзеге асырылады.

«Өлкетануды» оқу кезінде төмендегідей географиялық әдіснамалық тәсілдерді сақтаған маңызды: территориялық, жүйелілік, кешенділік, ақпараттың ғылыми дәлел-ділігі мен шынайылығы, берілген оқиғалардың, құбылыстардың және фактілердің хронологиялық реттілігі мен сабақтастығы. Оқушының өз өлкесі туралы білімін кеңей-ту мақсатында өлкетану мазмұны әдебиет, тарих, ботаника, археология, экономика, әлеуметтік және этномәдени даму материалдарымен оларды өзара үйлестіре оты-рып толықтырылады.

«Өлкетану» курсының қызметтері:Тәрбиелеу. Өлкетану ата-бабалардың дәстүрін құрметтеуге, келешек ұрпақтардың

тәжірибесін жалғастыруға, өнегелі жерлестерінің өмірін үлгі етуге, сол негізде оқушының адамгершілік қасиеттерін қалаптастыруға ықпал етеді. Өз өлкесі туралы оқу өзінің «кіші Отанын» жан-жақты танып білуге мүмкіндік береді, оның басқа аймақтармен байланы-сын, еліміздің тарихындағы, әлеуметтік-экономикалық дамуындағы алар орнын анықтай-ды және сол арқылы азаматтық және жалпыұлттық патриоттық сезімдерін дамытады.

Аймақтарда тұратын этностардың мәдениетін біріктіру. «Өлкетану» аймақтың тұрғындары мен оқушыларын бірыңғай әлеуметтік ортаға біріктіруге ықпал етеді, мә-дени және ұлттық сәйкестікті дамыту мен сақтаудың маңызды міндетін орындайды, сол аймақтың тұрғындарының қарым-қатынасының және рухани дүниесінің баюына әсер етеді. Өлкетанулық білім жаңа буынды аймақтың мәдени құндылықтарымен қамтамасыз етіп отыратын әлеуметтік-мәдени ақпарат көзінің бірі болып табылады.

Ағартушылық, білім беру. «Өлкетану» курсы өлкенің табиғатын, ресурстарын, экономикасын, оның өткен және бүгінгі тарихын ғылым, білім және мәдениетпен бай-ланыстыратын танымал әрекеттердің әртүрлі формаларын қамтиды. Өңірдің ортақ игілігі болып табылатын әртүрлі жанрдағы этномәдени және фольклорлық материал-ды, ұлттық қолөнерді, атақты тұлғалардың өмірі мен шығармашылығын өз бетімен зерттеу ерекше маңызға ие. Оқушылардың өлкенің ерекшеліктерін танып-білуіне және олардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ететін ғылыми-зертте-ушілік, экспедициялық жұмыстары – өлкетанудың ажырамас бөлігі.

Оқушылардың экологиялық мәдениетін дамыту. «Өлкетану» курсын оқу арқылы оқушы өз өлкесін жақсы таниды, өзінің туған

жерінің өмірімен ерекше байланыс жасайды, соның негізінде туған жерінің байлығын сақтап, оны дұрыс пайдаланып, көбейтуге жауапкершілігі артады, экологиялық мәде-ниетін көтереді. Табиғат құндылықтарын қастерлеген ата-баба салтын жалғастыруға тәрбиелеу – өлкетану курсының басты міндеттерінің бірі.

«Өлкетану» оқулығы төмендегі міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:• туған өлкесін танып- білу арқылы оқушының танымдық белсенділігін арттыру,

өз өлкесінің табиғаты, тарихы, рухани игіліктеріне деген мақтаныш және сүйіспен-шілік, сезімдерін, өлкесінің дамуына үлес қосуға құлықтарын қалыптастыру;

130

• туған өлкесінің табиғи,мәдени, рухани байлықтары және экономикасының да-муы туралы білімін кеңейту;

• туған өлкесінің тарихы, одан шыққан ұлы тұлғалардың шығармашылық өне-гесі және рухани мұралары негізінде оқушының адамгершілік қасиеттерін, та-лап-талғамдарын қалыптастыру;

• оқушының аналитикалық талдау және шығармашылық қабілеттерін, практи-калық дағдыларын дамыту, зерттеу-зерделеу, танымдық жорықтарға қатысу қабілет-терін қалыптастыру.

«Өлкетану» оқулығының мазмұны пәндік оқу сабақтарында (география, қазақ әдебиеті, Қазақстан тарихы және музыка), өздігінен білім алу

және оқушылардың өздік оқу-танымдық жұмысы, сынып сағаттары және сыныптан тыс іс-шаралар арқылы жүзеге асырылады.

► Блум таксономиясы бойынша мақсаттар иерархиясы; осының негізінде оқу материалдарының берілу реттілігі анықталады: «білу» → «түсіну» → «қолдану» → «талдау» → «синтездеу» → «бағалау»;

► оқушының ішкі мүмкіндіктерін ашу, тұлғалық және әлеуметтік маңызды дағды-ларын дамытуға басымдық.

Негізгі мәтіннің оқу материалы төмендегі реттілікпен беріледі: • Тақырып навигаторы: оқу мақсаттары және оларға жету алгоритмі.Оқулық мазмұны оқу материалының мазмұнын әртараптандыруды, оқушыларда

ықылас, көтеріңкі көңіл-күй тудыруды, оларды өлкетану бойынша шығармашылық және зерттеу жұмыстарының ерекшеліктерімен таныстыруды көздейді, даралап және саралап оқытуға ықпал етеді.

Электрондық қосымша. Негізгі оқу мазмұнын байыту және кеңейту, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, білім алу үдерісінің тиімділігін арттыру мақсатында оқулыққа электрондық қосымша қоса беріледі. Электрондық қосымша құрамына де-монстрациялық материалдар (мультимедиалық кешендер, 3D көрсетілімдер, аудио және бейнематериалдар, виртуалдық зертханалар мен жорықтар, практикумдар мен модельдер) және бағалау, тестілеу материалдары кіреді.

Кіріктіре оқыту арқылы өлкетану курсын меңгерту қажет. Ал жалпы кіріктірілген оқу дегеніміз не? Кіріктірілген оқу бағдарламасының артықшылығы неде?

Кіріктірілу – бұл бір оқу мазмұнының әртүрлі саладағы жан-жақты білімдермен тоғысуы, бір-бірімен араласып кетуі. Кіріктірілген сабақтар оқушыға әлем туралы, зат-тар мен құбылыстардың өзара байланыстары туралы біртұтас мағлұмат береді, олар құрылысы бойынша белгілі қалыпқа сыймайды, сондай-ақ, оқу сағаттарын барынша үнемді пайдалануға мүмкіндік береді. Осы тектес сабақтарда оқушылардың бейнелі ой-өрісі дамып, пәннің жалпы мазмұнын өмірмен байланыстыру арқылы шығармашылық мүмкіндіктері ашылады. Кіріктірілген сабақтардың құрылымы нақтылығымен, сыйым-дылығымен, орамдылығымен, сабақтың әр сатысындағы оқу материалының логика-лық өзара келісімімен, материалдың зор ақпараттық мүмкіндігімен ерекшеленеді.

Оқу үрдісінде пәндерді кіріктіре оқыту: - ерекше дарынды оқушыларға мәнді де саналы оқуға;- сабақ құрылымында проблемалық жағдайлар үлесін ұлғайтуға;- жеке тұлғаның зерттеушілік типін қалыптастыратын оқушының ойлау әрекетін

белсендіруге;- оқушыға бір мезгілде әрекетті орындауда барлық мақсат қоюдан нәтижеге дейінгі

барлық процесіне бақылау жасауға;

131

-білім берушілік, дамытушылық және танымдық үш бірлікті ұстаздың шексіз шығар-машылығы тұрғысынан жүзеге асыруға;

-сабақтың ақпараттық сыйымдылығын арттыруға;-оқушылардың уәждемесін арттыруға, олардың оқу-танымдық әрекетін белсендіру-

ге, шаршағандары мен қажуларын азайтуға;-сабақ үрдісінде өтілетін тақырыптың адам және қоғам өмірімен тікелей байланы-

сына мән беруге;-оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытуға;-олардың алған білімдерін өмірде қолдана білулеріне көмектеседі.Бәсекелік қабілет дегеніміз – ұлттың аймақтық немесе жаһандық нарықта баға-

сы, я болмаса сапасы жөнінен өзгелерден ұтымды дүние ұсы¬на алуы. Бұл матери-алдық өнім ғана емес, соны¬мен бірге, білім, қызмет, зияткерлік өнім немесе сапалы еңбек ресурстары болуы мүмкін/7/.

Болашақта ұлттың табысты болуы оның табиғи байлығымен емес, адамдарының бәсекелік қа¬бі¬летімен айқындалады. Сондықтан әрбір қазақ-стандық, сол арқылы тұтас ұлт ХХІ ғасырға лайықты қасиеттерге ие болуы керек. Мысалы, ком¬пьютерлік сауаттылық, шет тілдерін білу, мә¬дени ашықтық сияқты факторлар әркімнің алға ба-суына сөзсіз қажетті алғышарттар жасайды.

Қорыта айтқанда, Елбасы айтқандай, «Біз өз жолымызбен– қазақстандық даму жолымен жүреміз. XX–XXI ғасырлар тоғысы Қазақстан үшін алапат өзгерістердің ғана емес, дүниені дүр сілкіндірген Ұлы Бетбұрыс уақыты болды. Жеңіс пен жетістік – жасқанбай алға ұмтылғанның еншісінде.Қазақстанды жоғары дамыған мемлекетке айналдыратын – азат ойлы, жаңашыл да жасампаз азаматтары. Ол үшін әркім жан-жақты және кемел білімге ден қойып, қажырлы еңбек пен өзін-өзі толассыз жетіл-діруді өмір салтына айналдыруы қажет/8/. «Өлкетану» курсын меңгеру барысында оқушы өз өлкесін жақсы танып, дүниетанымы кең, бәсекеге қабілетті, құзыретті тұлға ретінде қалыптасудың тиімді жолдарын игеру мүмкіндіктерін қалып-тастырады.

132

СОВРЕМЕННЫЕ ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИКАК ФАКТОР ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБРАЗОВАНИЯ

ИСАКОВА Е.Н., директор Центра творческого развития ДА ВИНЧИ

В мир социальных сетей и смартфонов, где все время ребенка забирает интернет, особенно нужно внедрять прикладное творчество. На созидание сознания, развитие творческого потенциала и образного мышления.

История гончарного искусства обширная. Многие страны славились своими гон-чарными мастерскими, а их последователи до сих пор трудятся и своими руками из-готавливают шедевры гончарного ремесла.

Первыми гончарами были древние греки. Это они стали изготавливать из глины уникальные изделия – вазы и амфоры, которые покорили весь мир того времени. Мы же относимся к ним обыденно, не придавая особой ценности.

Гончарные изделия использовались в праздничных и погребальных ритуалах. На гончарных изделиях различных народов художниками изображались различные об-ряды и просто повседневная жизнь человечества того времени. Гончарные изделия часто встречаются в преданиях, легендах, рассказах и в других видах литературного наследия любого народа - ведь они на протяжении долгого времени являлись неотъ-емлемой частью жизни человечества.

В современном мире гончарные изделия чаще всего применяются в декоратив-ных целях. Но, наперекор современным технологиям изготовления бытовой посуды, остаются любимыми на кухне. Считается, что еда, приготовленная в глиняной посу-де, особенно вкусная, а чай, заваренный в глиняном чайнике, долго сохраняет свой вкус и аромат.

Издавна известно, что работа с глиной чрезвычайно полезна - это вид творчества, который способствует всестороннему развитию и привитию ручных умений и навы-ков, необходимых для успешного обучения в школе, также как и другие виды изобра-зительной деятельности, развивает чувство прекрасного.

Не столько рисование либо аппликация, сколько лепка подводит детей к умению ориентироваться в пространстве и помогает усвоению целого ряда математических представлений.

Не стоить забывать, что изделие, созданное из такого материала, можно хранить годами, расписывать на свое усмотрение.

Глина является экологически чистым, безопасным материалом, в котором отсут-ствуют химические добавки и который не вызывает никаких аллергических реакций. Экологическая чистота и безвредность материала позволяет широко использовать его в работе с обучающимися.

Занятия гончарным делом комплексно воздействуют на развитие - сенсорной чувствительности (способствуют тонкому восприятию формы, факту-

ры, цвета, веса, пластичности);- воображения, пространственного мышления;- общей ручной умелости, мелкой моторики;- умения планировать работу по реализации замысла (предвидеть результат, до-

стигать его);- синхронизации обеих рук;

133

- нравственно-волевые качества (целенаправленность, сосредоточенность на опре-деленном занятии, умение преодолевать трудности в работе, помогать товарищу.)

Одновременно являются и занятиями по развитию речи. В процессе обыгрывания сюжета и выполнения практических действий с тестом ведется непрерывный разго-вор с обучающимися.

В процессе занятия гончарным делом снижается эмоциональное напряжение, под-нимается настроение и ребенок расслабляется. Глину можно мять, катать, сжимать, растягивать, скручивать, рвать на кусочки, сплющивать, резать стекой. По мнению психологов, все эти действия отражают различные чувства и эмоции.

В программе школы, например, на уроке «Художественный труд» для пятого клас-са, можно заменить два урока лепки на работу с глиной.

Конечно, гончарное дело требует дополнительных затрат: гончарный круг, глина, печь для сушки, печь для обжига.

Мы предлагаем упростить этот процесс технологией керамического завода, когда не нужен гончарный круг, сушим самостоятельно, обжигаем по договору на керамиче-ском заводе, покупаем только глину.

Как правильно подготовить рабочее место.Школьные столы отлично подходят для этой деятельности. Постелите на стол кле-

енку, наденьте на ребенка специальный халат или фартук. Посадите за стол так, что-бы ему было удобно, приучайте его сидеть прямо, не слишком наклоняясь над сто-лом. Для занятий керамикой хорошо иметь специальные стеки, можно использовать стеки от пластилина. Расходные материалы: глина, ткань, скалка, стека и дощечка, на которой будет сушиться изделие и шликер, керамический клей (смесь воды и гли-ны). Сначала предложите ребенку немного глины, он с интересом будет её рассма-тривать, трогать, мять, отщипывать кусочки. Покажите, как можно раскатать глину на ткани и вырезать стекой.

В приложении дана пошаговая лепка из глины, вазы в виде совы, в расчете на два академических урока.

Сушить изделие нужно неделю, покрыв его пленкой или пакетом для равномерно-го высыхания, на солнце или на батарее категорически нельзя. Затем на обжиг при температуре 900 градусов.

Отличительной особенностью данного вида деятельности является его объем-ность, трехмерность, функциональность и долговечность.

Все эти навыки пригодятся не только в школе, но и помогут ребёнку стать гармо-ничной и творческой личностью.

В мире социальных сетей и смартфонов, где все время ребенка забирает интернет, появится возможность найти свое хобби, а может и перерасти в профессию, бизнес.

ПриложениеНа примере мастер класса мы покажем вам этапы лепки вазы на уроке ху-

дожественного труда в 5 классе, пластилин заменим глиной. Изготовим вазу из пласта глины в виде совы.

ЭТАПЫ ЛЕПКИ

134

1 шаг Вырезаем трафарет буду-щей совы

2 шаг Берем 1 кг. глины

3 шаг Готовим дополнительно инструменты: стеки, скал-ку, ткань для раскатывания глины

4 шаг Разрезаем глину на две половины .

5 шаг Раскатываем каждый ку-сок глины скалкой, накрыв ее тканью до толщины в 1 см.

6 шаг Вырезаем по трафарету пласты глины. Две сторо-ны вазы и дно.

135

7 шаг Склеиваем все стороны друг с другом, на места склейки наносим насечки и покрываем шликером (вода с глиной).

8 шаг Для надежного крепления всех сторон швы проклеи-ваем жгутиком.

9 шаг Вырезаем из глины глаз-ки, носик в виде ромбика, крылышки и с помощью шликера и предваритель-ных надрезиков приклеи-ваем на вазу

10 шаг Декорируем вазу тычком, делая маленькие дырочки

11 шаг Итоговая работа. Сушка под целлофаном неделю, далее обжиг при темпера-туре 900 градусов. И мож-но расписать

Мастер-класс подготовлен на базе Центра творческого развития ДА ВИНЧИ.

136

ЗНАЧЕНИЕ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ДЛЯ ВСЕСТОРОННЕГО РАЗВИТИЯ УЧАЩИХСЯ ПРИ ПЕРЕХОДЕ НА

ОБНОВЛЕННОЕ СОДЕРЖАНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ

КОБРИНА А.А., учитель ИЗО КГУ школы- гимназии № 5 г. Алматы

Одна древняя мудрость гласит: «Каковы сегодня дети - такими станут завтра ми-

нистры и президенты».Современная обновленная программа обучения направлена на всестороннее раз-

витие учащихся. Заниматься развитием интеллектуальных и творческих способностей необходимо. И прежде всего потому, что полное раскрытие способностей ученика важ-но не только для него самого, но и для общества в целом. Быстрое развитие новых технологий повлекло за собой резкое возрастание потребности общества в людях, обладающих нестандартным мышлением, вносящих новое содержание в производ-ственную и социальную жизнь, умеющих ставить и решать новые задачи. Творческие и интеллектуальные способности – залог прогресса в любой сфере человеческой жизни.

Поэтому сегодня перед учителями изобразительной деятельности встает вопрос о разработке системы работы с детьми, которая бы включала в себя разные уровни, такие как

- выявление одарённых детей;- развитие творческих способностей на уроках;- развитие способностей во внеурочной деятельности (конкурсы, исследователь-

ская, проектная работа);- создание условий успешности по работе с одарёнными детьми.В. А. Сухомлинский писал: «Одаренность человека — это маленький росточек,

едва проклюнувшийся из земли и требующий к себе особого внимания. Необходимо холить и лелеять, ухаживать за ним, сделать все необходимое, чтобы он вырос и дал обильный плод».

Одаренный ребенок – это ребёнок, который выделяется яркими, очевидными, ино-гда выдающимися достижениями в том или ином виде деятельности.

Существует несколько видов одаренности.Явная одарённость – проявляется в деятельности ребёнка достаточно ярко и от-

четливо («как бы сама по себе»), в том числе и при неблагоприятных условиях. До-стижения ребёнка столь очевидны, что его одарённость не вызывает сомнения.

Скрытая одарённость – проявляется в деятельности ребёнка в менее выражен-ной, замаскированной форме.

Специальная одарённость обнаруживает себя в конкретных видах деятельности и может быть определена лишь в отношении отдельных областей деятельности (му-зыка, математика, спорт, живопись и т.д.).

Первой задачей учителя является выявить на уроке талантливых детей. В этом ему помогут методы выявления одаренности:

-наблюдение за детьми на уроках;- собеседование;- специальные психологические тренинги,тесты (с психологом);

137

- экспертное оценивание творческой деятельности учащихся (рисунки, проекты) профессионалами;

-организация творческих конкурсов, выставок.После того, как учитель выявил способных учащихся, ему надо выбрать форму

работы с этими детьми. Это могут быть - творческие мастерские и групповые занятия по параллелям классов с сильными

учащимися;-факультативы и кружки по интересам;- занятия исследовательской деятельностью и участие в НО;- конкурсы и интеллектуальные марафоны;- научно-практические конференции и участие в олимпиадах.Из собственного опыта я определила два пути работы с одаренными детьми: это

работа на уроке и кружковая работа (более углубленная).На уроке очень важно создать коллаборативную среду, атмосферу творчества, где

ученик может раскрыться, проявить свои способности и открыть для себя много но-вого. В этом нам помогут

-дифференцированные (углубленные) задания, творческие индивидуальные и групповые задания, при выполнении которых учащиеся проявляют свой потенциал;

-применение современных и популярных творческих техник (скетчинг, fashion- ил-люстрация, дизайн и т.д.);

-копирование картин известных художников;-проектная работа с элементами поисковой работы;-использование интернет ресурсов.Внеклассная(кружковая деятельность) - деятельность, где ученик не ограничен

во времени, где нет заданных рамок ,как на уроке. Ученик может применять и ис-пользовать в своей работе разнообразие художественных материалов, которые не применяются на уроке (холст, масло, акрил, роспись досок, стекла, ткани и т.д.). Учи-тель может готовить учащихся к профессиональным конкурсам детского творчества, организовывать выставки (групповые и персональные).И самое главное - поощрять детей дипломами, грамотами, подарками, что мотивирует учеников заниматься твор-чеством.

Многолетний опыт моей работы показал, что изобразительная деятельность важ-на для всестороннего развития учащихся. Занятия творчеством- колоссальный труд ума, души и рук, который воспитывает прогрессивную и яркую личность.

138

«ӘЛІППЕ» – «БУКВАРЬ» ОҚУЛЫҚТАРЫ МЕН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНДЕРІН АПРОБАЦИЯЛАУ ШЕҢБЕРІНДЕ ЖҮРГІЗІЛГЕН

ЖҰМЫСТАР

МАСАҚБАЕВА Л.Т., ҚББЖТҒӘО әдіскері

Елбасының «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндік-

тері» атты жолдауының негізгі мазмұны қазіргі жаһандық жағдайда әлем елдерінің көшінен қалмай, ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу үшін Ғылыми-техникалық, ақпараттық-техно-логиялық салаларды дамыту және адами капитал – жаңғыру негізі екендігін атаған. Жолдау жолдарында көрсетілген өзекті мәселелердің барлығы жаңа заманға лайықты дамып келеді.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 2017 жылдың 7 тамызында № 392 бұйрығымен «Жаңартылған білім беру мазмұнын пилоттық енгізу туралы» ҚР Білім және ғылым министрінің 2014 жылғы 6 қарашадағы № 455 бұйрығына өзгері-стер мен толықтыру енгізді.

18 мектепалды даярлық сыныптарының және 30 пилоттық мектепке дейінгі ұй-ымдардың «Әліппе» – «Букварь» оқулықтары мен ОӘК апробациядан өткізу бойын-ша жоспарға сәйкес Алматы қаласындағы №№ 65, 78, 110, 185 бөбекжай-балабақ-шалары және №15 гимназияда «Алматыкітап», «Арман-ПВ», «Атамұра», «Шикула және К» баспаларымен апробациядан өткізу жұмыстары жүргізілді.

Сонымен қатар жұмыс барысында мектепке дейінгі №№ 65,78,110,185 ұйым педа-гогтері және № 15 гимназия мұғалімі «Обеспечение преемственности содержания дошкольного воспитания и начального образования в условиях новой парадигмы образования» тақырыбында біліктілігін арттыру қысқа мерзімді курсын меңгерді.

Сондай-ақ «Мектепке дейінгі балалық шақ» Республикалық орталығының маман-дарымен оқу жылы барысында апробациядан өткізілген білім беру ұйымдарының педаготарымен тығыз байланыста жұмыстар жүргізіліп, қойылған мақсаттарды орын-дап, міндеттерін іс жүзінде көрсете білді.

Апробацияға қатысып отырған мектепке дейінгі ұйым педагогтары апробациядан өткізіліп жатқан «Әліппе» – «Букварь» оқулықтары мен ОӘК-нің келесі міндеттерін оқу барысында атқарып отырды: Заттық- кеңістік дамытушы ортаны ұйымдастыру; Материалдық-техникалық базаны жабдықтау; Оқыту әдістемесі; Күнделікті толтыру; Мониторинг жүргізу; Жоспарлау (циклограммалар); Циклограмма құру; БАҚ жұмыс; МДБШРО сайтымен жұмыс; Әдістемелік кеңестер берілді.Атап өтсек, 1 жастан 6 (7) жасқа дейінгі балалардың Мектепке дейінгі тәрбие мен оқы-

тудың үлгілік оқу жоспарына сәйкес (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Мини-стірлігінің 2012 жылдың № 557 бұйрығы) жалпы білім беретін мектептердің мектепалды даярлық сыныптарында, лицей, гимназияларда (6-7 жастағы балалар) «Сауат ашу» ұй-ымдастырылған оқу қызметі бойынша апталық оқу жүктемесі 1,5 сағатты құрайды.

139

6-7 жастағы балалардың «Әліппе» мазмұнын игеру бойынша мақсатқа жету үшін барлығы – 64 сағат, аптасына 2 рет сабақ өткізу талап етілген. Сол себепті 64 сағатқа толтыру үшін вариативтік компонентің 0,5 сағаты алынды. «Арман-ПВ», «Атамұра», «Шикула және К» баспаларында 48 сағат көлемінде берілген, қалған жетіспеген 16 сағатты қамтамасыз ету үшін күрделі тақырыптарды оқуға 4 сағат қарастырылып, апробация жағдайында мектепалды даярлық тобының перспективалық жоспары жа-зылды. «Алматыкітап» баспасында 64 сағат толығымен қамтылған.

2017-2018 оқу жылының басында «Әліппе» оқулығы мен ОӘК-ті апробациядан өт-кізу іс-шара жоспарына сәйкес қараша, мамыр айларында ата-аналарға арналған ашық оқу қызметтері өткізілді.

Ата-аналармен қатар ашық оқу қызметіне аудандық білім бөлімдерінің әдіскерлері, даярлық топтарының (сыныптарының) педагогтері қатысты.

Оқу қызметі аяқталғаннан кейін ата-аналармен кері байланыс орнатылды. Ата-а-налар жаңартылған білім мазмұны, «Әліппе» оқулығының апробациясы, білім мен ғылым дамуындағы жүйелі жұмыс туралы ақпарат алды.

Оқу қызметінде педагогтер жеке және топтық жұмыстарды қолданды, алдарына қойылған мақсат пен міндеттерді толықтай іске асырды. Сондай-ақ педагогикалық, инновациялық технологияларды тиімді қолданды.

Сонымен қатар педагогтердің оқу қызметін, үйрету әдіс-тәсілдерін, тәрбиеле-нушілермен қалай тіл табыса жұмыс жасай білу керектігін қадағалап қана қоймай, балалардың іс-әрекеттері де бақыланды.

Оқу қызметтерін өткізу үшін педагогтер ақпараттық-коммуникативтік технология-лар, аудио-видео, дидактикалық және көрнекілік материалдар, интерактивті тақта-лар, электронды оқулықтар пайдаланды.

Балалардың бойында мынандай біліктер қалыптасқан:- дыбыстарды, буындарды орын-орнына қойып, сөз құрастырып, сөзден сөйлем

құрастырады;- сөздердегі жуан (ъ) және жіңішке (ь) белгілердің айырмашылығын ұғады;- әліппедегі мәтіндерді оқығанда тыныс белгілерін сақтап оқи алады;- қысқа өлеңдерді жатқа айта алады;- қарапайым логикалық жаттығуларды орындай алады. Қалыптасқан дағдылары: - сөзді буындап және тұтас сөздерді, сөйлемдерді дұрыс оқи алады;- айтылуы мен жазылуы бірдей кейбір сөздерді жаза алады;- жазған сөздерін тексере алады;- әріптерді бір-бірімен жалғап жаза алады. Педагогтермен бірлесе оқулықтар мазмұнына қысқаша талдау жүргізілді, тал-

дау бойынша бірнеше ұсыныстар енгізілді, мысалы: балалардың жас ерекшеліктерін есепке алу; оқулықтың мазмұнын оқытудың дидактикалық қағидаларын есепке алып то-

лықтыру; оқулықтар көлемі; оқу материалын беруге бірыңғай бағыт; сабақ мазмұны; оқу процесін ұйымдастыру; көрнекі және демонстрациялық материалға талаптар; өтпелі тақырыптарды іске асыру және т.б.

140

Сонымен қатар келесі проблемалар айқындалды: оқулықтардың авторларымен әзірленген сабақтардағы тапсырмалар бір типті

және көп; сабақтардың тақырыбы дұрыс тұжырымдалмағандықтан, балаларға таныс

емес мысалдар берілген; мәтіндер ұзақ. Апробация барысы кезінде 5 жастағы балалар қолдың ұсақ моторикасын дамы-

ту және жазуға дайындауға бағытталған тапсырмалар, графикалық жаттығуларды орындаған кезде тез шаршап отырды. Буындарды оқып, сөйлемдерді оқыған кезде қиналады. Екі әріпті бір уақытта қабылдау балалар үшін қиындық әкелді.

«Әліппе» оқулығы мен ОӘК-ті апробациядан өткізу іс-шара жоспарына сәйкес жүр-гізілген жұмыстар туралы ақпараттар Алматы қаласы Білім басқармасының, №№ 65, 78, 110, 185 балабақша және № 15 гимназияның ресми сайттарында және «Білім айнасы» сайтында, бейнефайлдарды орналастыруға арналған You Tube сайтында, «Асыл арна» телеарнасында көрсетілді, «Президент және халық» газетінде жария-ланды.

2017-2018 оқу жылында Алматы қаласы Білім басқармасы және Қалалық білім бе-рудегі жаңа технологиялар орталығының жұмыс жоспарына сәйкес «Үздік әдіскер кабинеті-2018», «Мектепке дейінгі ұйымның үздік жыл психологы», Елбасымы-здың «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» мақаласы аясында мектеп жасына дей-інгі балалардың IX музыкалық шығармашылық «Балапан», «Үздік спорттық алаң» қалалық байқаулары өткізілді.

Мектепке дейінгі балаларды сауаттылық негіздерін игеруге дайындау, ана тілін, қа-рым-қатынас мәдениетін дамыту, орта білім алуды жалғастыруға жеткілікті болатын білім мазмұнын игерту – мектеп жасына дейінгі ұйым жұмыстарының алғышарты.

«Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» ұранымен өскелен ұрпақты сауатты да са-налы етіп тәрбиелеу – біздің басты міндетіміз.

141

МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ ЕРТЕ ДАМЫТУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

С.Н.ЖИЕНБАЕВА С.Н., п.ғ.д., профессор Қаз.Мемл.Қызд.Пед.Унив.

Елбасының «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүм-кіндіктері» атты жолдауында «2019 жылдың 1 қыркүйегіне қарай мектепке дейінгі білім беру ісінде балалардың ерте дамуы үшін өз бетінше оқу машығы мен әлеумет-тік дағдысын дамытатын бағдарламалардың бірыңғай стандарттарын енгізу қажет» деп, мектепке дейінгі тәрбиеге мән беру қажеттілігін ескертеді[1]. Осы міндетті жүзеге асыру үшін мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың негізгі мазмұны баланың біліктілігін қалыптастыруға мән беруді ұсынады.

Біздің ғасырымыз жеделдетілген ғасыр болатыны ешкім үшін құпия емес. Мүм-кін, сондықтан көптеген жас ата-аналар кешігуден қорқып, бала дүниеге келгеннен бастап, оның болашағын жоспарлауға және келесі мәселелерді шешуге асығады: ба-ламен үйде қанша жыл отыру керек, оны балбақшаға беру керек пе, үйде күтуші жал-дау керек пе, қай жастан бастап баланы ерте оқыту бойынша мамандарды шақыру керек, баланы қандай гимназияға беру керек, қандай жоғары оқу орны 11- сыныптан кейін баланы қабылдауға лайықты және т.с.с.

Осылайша, келесі тұжырым жасауға болады: қазіргі кезде мектепке дейінгі бала-лардың дамуы бұрын жүргізілген зерттеулерде анықталған тенденцияны сақтайды (Т.В. Гуськова, М.Г. Елагина)[2]. Алайда, соңғы жылдары танымдық, әлеуметтік және эмоционалды дамудың жалпы деңгейінің төмендеу тенденциясы байқалады. Бұл тенденция барлық жастағы балаларда байқалады. Ғалымдар аталған мәселені алу-ан түрлі генетикалық аспектілермен, ата-аналардың жұмысбасты болуымен (баланы толыққанды тәрбиелеу процесіне уақыттың азаюы) және қазіргі отбасының өміріне ақпараттық технологияларды белсенді ендірумен байланыстырады.

Бұл жаста бала дербес компьютерге үлкен қызығушылық танытады. Қазіргі кез-де мұндай технологиялар баланы әлеуметтік және танымдық дамуының қайнар көзі ретінде ғана емес, сонымен бірге «баланы бірнәрсемен шұғылдандыру» құралы ретінде қолданылады. Нәтижесінде баланы дамытудың алуан түрлі салаларында жағымсыз құбылыстар туындайды. Сондықтан баланың бұл ұмтылысын жағымды нәтижелерге жету үшін қолдану қажет – компьютерлік бағдарламалардың көмегімен ағылшын тілін оқуды бастау, сандарды есептеуді игеру, алфавитті меңгеру.

Жоғарыда аталған мәселелер ойластырылған, олар барлық аналар мен әкелерді, аталар мен әжелерді толғандырады. Аталған мәселелерді шешіп, біздің өміріміз құра-латын көптеген өзгерістерді ескеру қиынға соғады. Барлық ата-аналар алдын ала ба-ланың өмірін жоспарлауға және жеңілдетуге тырысып, баланың данышпан болаты-нына сенімді болады: бала жедел дамитын болады, мүмкін музыкалық қабілеттерін көрсетеді, тіпті ақыл-ой қабілеттерін немесе көркемдік дарындылығын көрсетеді, мек-тепті үздік бітіреді... Алайда, өкінішке орай, өмірде барлығы біршама күрделі және қиын, әрдайым біздің армандарымыз орындала бермейді. Қалай болса да, барлық жас ата-аналардың алдында келесі сұрақ туындайды: сәбиді оқыту керек пе немесе оқытпау керек пе? Ең бастысы, қай кезде бастау керек? Бір жаста, екі, үш жаста?

142

Баланы ерте дамыту мәселесіне қатысты көптеген пікірлер бар: бір мамандардың ойынша, баланы 3 жасқа дейін ештеңеге үйретпеу қажет, оған еркіндік қажет; Балаға жақсы қамқорлық көрсетсе болды, қалғанының барлығы өскен сайын келе береді.

Басқа мамандардың ойынша, балаға үйрету қажет және болады, алайда баланың жас ерекшеліктерін ескеріп, ойын барысында үйрету қажет.

Үшінші мамандардың ойынша, үш жасқа дейінгі балаға білімнің барлық салалары бойынша жаңа ақпаратты барынша көп беру қажет (тарих, география, өнертану және т.б.). Баламен сабақтардың сағаттық кестесін құрастырған педагогтер мен психолог-тар бар, онда баланы 1,5 жастан бастап екі шет тіліне, математикаға, компьютерлік сауаттылыққа және т.б. үйрету жоспарланады (әрқайсысы аптасына екі рет).

Ерте дамыту әдістемесі бойынша оқытатын педагогтер мұндай тұғырдың дұрыстығын балалардың жаңа ақпаратты қабылдау қабілетімен дәлелдейді. Сонымен бірге бала өмірінің алғашқы жылдарында баланы жедел оқытуда, сәби мектепке дейін көп нәрсе білетін болады әрі орта және жоғары білім беру курсының барысында оқуда жетістіктерге жететін болады. Ерте дамытуға қарсы болатындар балалар психикасын ақпараттың үлкен көлемімен шаршатпауға шақырады, бала не үшін мектепке дейін әртүрлі ғылым саласын-да терең білім алу қажет, бала олармен әрекет ете алмай, ұмытып қалады деп санайды.

Ерте жастағы баланың танымдық процестерінің дамуы жылдам қарқында дамиды: зейін, ес, қабылдау, ойлау жедел дамиды. Алайда, ХХ ғасырдың көрнекті психологы Л.С.Выготский атап өткендей, аталған жас кезеңінің басты, басым функциясы ретін-де, қабылдау алынады[3,4]. Бұл осы жастағы баланың ес немесе ойлау саласында емес, қабылдау саласында аса үлкен жетістіктерге жететінін білдіреді. Дәл осы қа-былдау бірінші кезекте дамытуды қажет ететін сананың функциясы болып табылады.

Бала қабылдау саласында қандай жетістіктерге жетеді? Екі жастағы балалар алуан түрлі заттарды бірқатар бөлшектері бойынша тани алады (мұнда заттың түсі ешқан-дай рөл атқармайды). Бірақ, балалар суреті салынған затты шынайы затпен әрдай-ым салыстыра алмайды, сондықтан оларды үйрету қажет. Мысалы, балаға кітап оқи отырып, анасы сұрақ қоюы мүмкін: «Бұл не?» және жауап беруі мүмкін: «Қоян», ал содан кейін ойыншық қоянды көрсетіп: «Қоян суретте және менің қолымдағы қоян» деп көрсетеді. Кейінірек «Бұл не?» деген сұраққа бала өзі жауап беретін болады.

Ерте жастағы баланың қабылдауы мектепке дейінгі жастағы баланың қабылдауынан біршама дәрежеде айрықшаланады. Эксперимент жүргізіп көріңіз: баланың көзінше пи-рамиданы бөлшектеу және оны қайтадан құрастыруды баладан сұрау. Алдымен бала ырықсыз әрекет етеді және ересектердің көмегінсіз дұрыс шешімге келеді.

Сәбидің қабылдауы жетілуі үшін, оған тек пирамиданы ұсынып қоймай, сонымен бірге әртүрлі көлемдегі ыдыстарды ұсыну қажет, бала оларды көлемі бойынша бірінің үстіне орналастыра білуі керек. Осы ойыншықтармен ойнай отырып, бала заттардың пішіні мен көлемі бойынша айрықшаланатынын, ыдыстарды пирамиданың үстіне ор-наластыруға болмайтынын, кішкентай заттың үлкен затқа сиятынын түсінеді.

Кейінірек бала заттарды түстері бойынша ажыратып үйнереді, біз оған көмек бере аламыз. Мысалы, ата-ана балаға екі алманы көрсетіп айтады: «Бұл сары алма, ал бұл қызыл алма. Маған сары алманы берші». Психолог В. С. Мухина атап өткендей, үш жастағы бала сегіз түске дейін ажырата біледі[5].

Егер бала ерте балалық жас кезеңінде «үлкен», «кішкентай», «дөңгелек», «төрт-бұрыш», «қызыл», «сары», «жасыл», «көк» және т.б. ұғымдарды берік меңгеретін болса, онда балаға кейін мектепте білімді меңгеру барынша оңай болады. Сәбидің танымдық сферасы туралы әңгімені жалғастырып, есті, ойлауды, зейінді дамыту про-цесінде қабылдаудың рөлінің аса маңызды екендігін атап өту қажет.

143

Ерте жастағы баланың есі әрдайым оның белсенді қабылдауымен – тануымен байланысты. Егер бір жарым жасар бала өзіне жақын, таныс, үнемі қарым-қатынас жасайтын заттар мен адамдарды тани алатын болса, екі жастың соңына қарай бір-неше апта бұрын көргенін немесе естігенін тани алады. Екі жасар бала қарапайым музыкалық әуендерді есте сақтай алады және әуендете алады. Ерте жастағы зейіннің дамуы сөйлеу мен жүруді меңгеру барысында жүзеге асады. Бала жүре бастағаннан бастап, оның өз бетімен зерттей алатын заттардың саласы кеңейеді, бұл өз кезегін-де зейіннің дамуына ықпал етеді. Енді бала өзінің айналасындағы заттарды ғана көріп бақыламайды, сонымен бірге өз бетімен сөрелерден, шкафтардан, үстелден заттарды ала алады. Осылайша, сәби өзінің зейінін көру өрісіндегі әртүрлі заттарға аударуды үйренеді. Бала бір нәрсені қараған сәтінде, ересек адам оның зейінін зат-тардың бөлшектеріне жинақтай алады: «Қандай қызыл гүл. Оның кішкентай жасыл жапырақтарына қарашы».

Баланың ойлауы әртүрлі заттарды манипуляциялау барысында дамиды. Егер сәби-ге балалар қазанының қақпағын жабу қажет болса, ол қателер және сынақтар әдісімен әрекет ететін болады, әртүрлі қақпақтарды таңдайды және оларды қазанға жауып көретін болады. Баланың ойлауы сөйлеудің дамуымен қатар аса жедел дами бастай-ды. Сәби сұрақтар қоя бастайды, нәтижесінде оның себепті-салдарлы байланыстар туралы белгілі ұғымдары пайда болады. Б. Уайттың бақылаулары көрсеткендей, жақсы дамыған үш жасар баланың сипаттамалық ерекшеліктерінің бірі ретінде оның ересек адамдармен өз қатарластарымен сияқты әңгіме жүргізу шеберлігі алынады.

Сөйлеуді меңгеру шамасына қарай бала біршама өзгереді, ол қоршаған адамдарға басқаша қатынас білдіре бастайды. Бала 1 жас 2 айдан бастап өзіндік бастамасы бойынша ересектердің артынан сөздерді қайталайды. Екі жастан бастап сөйлеудің грамматикалық құрамын меңгеру басталады. 1 жас 8 айдан бастап 1 жас 10 айға дей-ін баланың сөйлеуінде екі сөзді сөйлемдер пайда болады. 2-3 жаста баланың айтқан сөйлемдерінде жекелеген бөліктер арасында келісім пайда болады.

Қорыта айтқанда, үш жасқа дейін баланы тұрақты интеллектуалды іс-әрекет-ке үйрететін болса, онда бала болашақта да әрдайым жаңа білімдерге деген қы-зығушылықты көрсететін болады. Баланың тұлғасы, мінезі және жаңаға және таныс емеске деген ұмтылысы қалыптасатындықтан, оның танымдық, әлеуметтік дағдыла-рын дамытуға қолайлы кезең деп санаймыз.

144

ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ КОРРЕКЦИОННЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЙ НА СОВРЕМЕННОМ ЭТАПЕ. АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ

РАННЕГО РАЗВИТИЯ ДЕТЕЙ С ОСОБЫМИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ ПОТРЕБНОСТЯМИ

ГОНЧАРОВА Е.Г., заведующая КГУ «Специальный (коррекционный) ясли-сад №123

для детей с нарушениями опорно-двигательного аппарата и зрения».

Социально-экономическое развитие Казахстана выдвинуло на передний план но-вые требования к системе образования в целом, в том числе к ее начальному звену - дошкольному воспитанию. В своем послании народу Казахстана «Казахстанский путь – 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» Президент нашей страны Н.А.Назарбаев отметил: «Нужно ускорить создание собственной передовой системы образования, охватывающей граждан всех возрастов. Ключевым приори-тетом образовательных программ должно стать развитие способности к постоянной адаптации к изменениям и усвоению новых знаний».

Он отметил, что в дошкольном образовании к 1 сентября 2019 года необходимо внедрить единые стандарты программ для раннего развития детей, развивающие социальные навыки и навыки самообучения, а в среднем – начать переход на обнов-ленное содержание, который будет завершен в 2021 году.

«Наш путь в будущее связан с созданием новых возможностей для раскрытия по-тенциала казахстанцев. Развитая страна в ХХI веке – это активные, образованные и здоровые граждане». Формирование такого всесторонне развитого гражданина начи-нается с дошкольного возраста. Актуальность развития детей дошкольного возраста объясняется единственной целью - дать ребёнку такое образование, чтобы он имел глубокий ум и здоровое тело, сделать его смышленным и добрым.

Развитие человека в дошкольном возрасте является определяющим во всей его последующей жизни. Поэтому дошкольное воспитание и обучение - одно из приори-тетных направлений политики нашего государства.

С 2016 года по настоящее время в республике происходит кардинальная модерни-зация системы образования, в том числе и дошкольного. Концептуальные основы мо-дернизации системы дошкольного воспитания и обучения отражены в Государствен-ной программе развития образования и науки Республики Казахстан на 2016 - 2019 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан Н.А.Назарбаевым от 1 марта 2016 года № 205. В программе определены следующие задачи:

- улучшение качественного состава педагогических кадров дошкольных органи-заций и повышение престижа профессии;

- увеличение сети дошкольных организаций с учетом демографической ситуации;- обновление содержания дошкольного воспитания и обучения, ориентирован-

ного на качественную подготовку детей к школе;- усовершенствование менеджмента и мониторинга развития дошкольного вос-

питания и обучения;- формирование у дошкольников духовно-нравственных ценностей через про-

грамму «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» и общенациональной патриотической идеи «Мәңгілік Ел» и культуры здорового образа жизни.

145

Нормативно-правовое обеспечение развития системыспециального коррекционного дошкольного

образования города Алматы

Закон РК «Об образовании»

↓Стратегическая программа «Казахстан-2030»

↓Государственная программа развития образования в РК на 2016-2019 годы

↓Государственный общеобязательный стандарт дошкольного воспитания и

обучения РК

↓Специальные коррекционные программы дошкольного воспитания и

обучения

В развитии дошкольного образования страны сделан значительный шаг вперед. Вместе с тем остаются области и задачи, требующие повышенного внимания и при-нятия соответствующих мер. Одной из актуальных проблем остается включение в образовательную среду детей раннего и дошкольного возраста с особыми образова-тельными потребностями в развитии.

В настоящее время в республике создана довольно широкая сеть психологиче-ских служб, оказывающих помощь детям раннего и дошкольного возраста и их роди-телям. Она объединяет практических психологов в детских садах, психологических консультациях, психолого-педагогических центрах, центрах психического здоровья, больницах и многих других учреждениях. За последнее десятилетие количество та-ких специалистов значительно выросло, в том числе и в Алматы. В городе действуют медико-педагогические и психологические центры и консультации, хорошо себя заре-комендовавшие. Особо пользуется авторитетом и популярностью городские ПМПК. Её сотрудники имеют более чем 20-тилетний опыт практической диагностической и консультационной работы. Ими не только применяются, но и разрабатываются прин-ципы и методы отечественной диагностики, прочно вошедшие в современную психо-логическую практику. Они являются авторами научных монографий, книг для роди-телей, учебников и разработчиками образовательной программы для дошкольников.

Всего в Алматы функционируют 5 психолого-медико-педагогических консультаций (ПМПК). Специалистами психолого-медико-педагогической консультации выдается заключение по состоянию ребёнка, где указываются рекомендации по получению по-мощи специалистов в определенном образовательном учреждении и рекомендации по оказанию медицинских, образовательных и социальных услуг; направление детей с особыми образовательными потребностями в специальные организации и органи-зации образования.

Порядок деятельности специальных детских садов и порядок комплектования определяются Типовыми правилами деятельности специальных детских садов (При-ложение 2 к приказу Министра образования и науки Республики Казахстан от «14» февраля 2017 года № 66).

146

В городе Алматы функционирует 11 специальных (коррекционных) дошкольных организаций с 77 группами, в которых воспитывается 1290 детей.

Из них: - 5 садов для детей с тяжелыми нарушениями речи; - 1 сад для детей с нарушениями зрения;- 1 сад для детей с умственной отсталостью (интеллектуальными нарушениями

развития);- 1 сад для детей с нарушениями слуха; - 3 сада смешанного типа (1-зрение и речь , 1- опорно- двигательный аппарат и

зрение,1-речь и опорно-двигательный аппарат).В них работают следующие специалисты в соответствии с профилем дошколь-

ной организации: - логопеды - дефектологи- психологи- сурдопедагоги- тифлопедагоги- медсестры - ортоптисты- врачи – офтальмологи- инструкторы по лечебной физкультуре.По данным ПМПК г.Алматы на май 2018 г. всего детей с особыми образователь-

ными потребностями – 12155 человек, очередность в специальные коррекционные сады составляет 2958 детей.

Специалистами и педагогами специальных коррекционных дошкольных учрежде-ний постоянно ведется мониторинг дальнейшего развития и обучения выпускников к обучению в школах города. Анализ показал следующие данные в 2018году:

- выпускников - 297 детейИз них:- в коррекционные школы-интернаты – 116 детей;- в общеобразовательные школы с коррекционной поддержкой – 29 детей;- в общеобразовательные школы без коррекционной поддержки – 150 детей;- обучение на дому – 2 ребенка.Задачей каждого специального коррекционного детского сада является практиче-

ское соединение коррекционно-развивающей и образовательно-воспитательной со-ставляющей.

Для достижения максимальной эффективности, при проведении коррекционно-об-разовательной работы с детьми раннего и дошкольного возраста в детских садах, учитывается:

- структура отклоняющегося развития и вариант заболевания;- информация о здоровье ребенка;- микросоциальные условия в семье;- возраст ребенка, в котором он поступил в специальный ясли-сад.Ориентируясь на современную концепцию, в структуру коррекционно-педагогиче-

ского процесса в специальном детском саду входят следующие блоки:I - диагностический, II - физкультурно-оздоровительный,III - воспитательно-образовательный,IV - коррекционно-развивающий,

147

V - социально-педагогический.Одной из самых актуальных проблем специального коррекционного образования

является недостаточная разработанность его нормативно-правовой базы.Первые шаги решений уже есть. Это разработанные национальным научно-прак-

тическим центром коррекционной педагогики и направленные на апробацию специ-альные коррекционные программы дошкольного воспитания и обучения, а именно:

• специальная (коррекционная) типовая учебная программа дошкольного воспи-тания и обучения детей с нарушениями зрения;

• типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей с нару-шением интеллекта;

• типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения для детей с нарушением опорно-двигательного аппарата;

• типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения детей со сложными нарушениями развития;

• специальная (коррекционная) типовая учебная программа дошкольного воспи-тания и обучения детей с нарушениями слуха;

• специальная (коррекционная) типовая учебная программа дошкольного воспи-тания и обучения детей с общим недоразвитием речи.

Указанные программы апробируются в 11 дошкольных организациях города с янва-ря 2018 года и способствуют формированию мотивационного компонента учебно-по-знавательной деятельности, исследовательского подхода к объектам окружающего мира, развитию мыслительной деятельности и речи, положительной динамике в ов-ладении детьми двигательными навыками. Типовые учебные программы для специ-альных коррекционных садов ориентированы, прежде всего, на творческого педагога, владеющего не только методикой обучения, а в большей мере методами наблюдения и оценки, проектирования своей деятельности и прогнозирования развития ребенка. Первые результаты данной апробации показывают научно обоснованный подход к развитию и образованию детей. Данные программы конкретны, понятны, воспроизво-димы. Они обеспечивают единый грамотный с педагогической и медицинской точек зрения подход в республике к воспитанию и развитию детей, имеющих особенности. От имени педагогов, внедряющих новые программы, хочется выразить благодарность авторам и разработчикам.

При проектировании коррекционно-воспитательного процесса педагогические кол-лективы специализированных дошкольных организаций действуют в нескольких на-правлениях.

Во-первых, создаются необходимые условия:- специальная развивающая среда, подбирается оборудование и игрушки (они

должны отвечать требованиям безопасности и эстетики, иметь коррекционно-разви-вающую направленность);

- привлекаются (а при необходимости, обучаются) к работе в коррекционном дет-ском саду педагоги, компетентные в проблемах детей с ООП;

- подбираются методические материалы, обеспечивающие задачи диагностики и реализации основных направлений работы согласно «Типовым учебным програм-мам» специальных детских садов. Сюда входят программы, перспективные планы, учебно-методические пособия, нормативные документы, методики, рабочая и отчет-ная документация.

Во-вторых, разработаны основные нормативные документы детского сада, в ко-торых отражается организация жизнедеятельности детей,

148

их воспитание и обучение:- Специальный «Режим дня».- «Двигательный режим».- «Учебный план».- «ОУД».Эти документы регламентируют деятельность педагогов, так как в них отражаются

основные нормативы для детей раннего и дошкольного возраста по организации жиз-недеятельности и проведению учебно-воспитательного процесса. Реализация основ-ных нормативов осуществляется через создание оптимального баланса различных видов деятельности, умственной и двигательной нагрузки.

Для реализации требований комплекса выше указанных документов в каждом специальном коррекционном дошкольном учреждении соблюдаются условия, кото-рые включают следующие требования:

- требования к предметно-развивающей среде, которые обеспечивают реализа-цию образовательного потенциала пространственной среды, приспособленной для реализации развития детей раннего и дошкольного возраста;

- требования к созданию условий для формирования и развития детей раннего и дошкольного возраста, способствующие формированию физических, духовно--нрав-ственных, социально-культурных ценностей;

- требования к кадровым условиям, обеспечивающие совокупность профессио-нальных требований для эффективной реализации программ;

- требования к индивидуальному плану педагога для повышения профессио-нального уровня;

- требования к оцениванию развития детей раннего и дошкольного возраста для управления качеством образования; к результатам усвоения содержания программ;

- требования к самостоятельной деятельности, которые реализуются вне ОУД в различных видах деятельности;

- требования к структуре коррекционной работы для составления индивидуаль-ного плана коррекционной работы.

Таким образом, соблюдение перечисленных условий служит основой для каче-ственной и эффективной работы с особыми дошколятами.

Главное, что должен знать и чувствовать каждый ребёнок, - то, что в огромном и не всегда дружелюбном мире есть маленький островок, где он всегда может почувство-вать себя защищенным, любимым, желанным и успешным. А стремление добиться чего-то в жизни появится только тогда, когда маленький человечек поверит, что спо-собен изменить своё положение в обществе. Каждый ребёнок обязательно станет взрослым. И от решений, принятых нами сегодня, будут зависеть его завтрашние победы и поражения.

Давайте вместе, сообща добиваться в будущем только побед.

149

«ИННОВАЦИОННЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ В ДОШКОЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ. РОБОТОТЕХНИКА И АНГЛИЙСКИЙ ЯЗЫК

КАК ФУНДАМЕНТ ДЛЯ ПЕРЕХОДА КАЗАХСТАНА В ПРОМЫШЛЕННУЮ РЕВОЛЮЦИЮ 4.0»

БЕГІМТАЙ Ұ. Х., ТОО «АстанаПрофиКонсалтинг», доктор PhD

Четвертая промышленная революция или Индустрия 4.0 на сегодняшний день является

одной из наиболее передовых тенденций мирового технологического развития

Суть Четвертой промышленной революции заключается в том, что физический мир соединяется с виртуальным, в результате чего рождаются новые киберфизиче-ские комплексы, интегрированные в единую цифровую экосистему.

Индустрия 4.0 означает все большую автоматизацию и интеллектуализацию всех процессов промышленного производства: от цифрового проектирования изделия, создания его цифровой копии, предиктивного технического обслуживания в режиме реального времени, автоматизированной системы поставок компонентов до индиви-дуализированного подхода в работе с клиентами.

К технологиям Индустрии 4.0 относятся: анализ больших баз данных, коллабора-тивные роботы, «умные» устройства, которые взаимодействуют с людьми, выполня-ют грязную, опасную или чересчур рутинную работу.

В Послании Главы государства «Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность» говорилось об историческом вызове, который ставит перед Казахстаном Четвертая промышленная революция. Используя тезисы Послания как прямое руководство к действию, Правительством страны в рамках государственной программы «Цифровой Казахстан» предложен ряд инициатив по технологическому перевооружению базовых отраслей промышленности, касающихся обогащения зна-ния человеческого капитала.

Также в Послании народу Казахстана от 10 января 2018 года Президент отмечает, что с 2019 года будет начат переход к преподаванию на английском языке отдельных естественнонаучных дисциплин в 10-м и 11-м классах по четырем предметам.

На сегодняшний день, на рынке имеются множества успешных методик обучения робототехнике и английскому языку, имеются большие возможности овладения язы-ка на уровне, как минимум компетентного пользователя за короткие сроки. И тем не менее, отсутствие инновационного, коммуникативно-деятельностного подходов к об-учению, правильной организации работы, регулярности изучения, контроля и оценки качества результатов обучающегося приводят к низким показателям.

Имея большой опыт в сфере робототехники, мы понимаем, что очень сложно осво-ить данную сферу без владения английским языком. Исходя из этого, мы предлагаем совершенно новый подход к изучению вышеуказанных предметов. Используя собствен-ные, авторские методики и уникальные программные обеспечения для преподавания робототехники и английского языка, мы разработали технологический стартап продукт – «Inno Education» и «Robotrek». В чем заключается технологичность и новизна?

150

1. Непрерывное образование – слушатель изучает ту или иную сферу в любое для него удобное время;

2. Геймификация – весь процесс обучения робототехники проходит в режиме игры и квеста;

3. Выездной английский язык для полиязычных учителей и учителей робототех-ники – учителям никуда не надо выезжать и тратить время на дорогу;

4. Контроль качества знания в режиме реального времени - периодичные оце-ночные отчеты по усвоению предмета. Это позволяет контролировать процесс при-обретения знания и мотивировать изучать предмет в короткие сроки;

5. Уроки с актуальной информацией и увлекательными ресурсами;6. Программы, базирующиеся на коммуникативно-деятельностном подходе, учи-

тывающие особенности;7. Приложения для смартфонов. Их наличие в гаджете – это дополнительный

материал, который доступен в любом месте и в свободное время;8. Skype связь. Это необходимость обратной связи вне урока, если возникают

трудности. Ведь, проблемы должны решаться по мере их возникновения.Хотелось бы отметить, что на данном этапе становится более важным обучение

конкретным знаниям, умениям и навыкам для ведения предметов на английском язы-ке, в том числе и робототехники. Чтобы не отставать от мировой тенденции в области IT, мы должны понимать одно – для того чтобы добиться успехов в 21 веке, необхо-димо осваивать две области знания – язык робота, то есть английский язык и логику робота.

Ресурсные наборы «Robotrek» позволяют развивать не только инженерные обла-сти знания, но и область программирования в области нейронных сетей и искусствен-ного интеллекта. Используя «Robotrek» с авторской методикой можно обучить слуша-телей таким IT дисциплинам как - распознавание лиц, отслеживание направляющей линии, обнаружения графических примитивов (окружностей), распознавания QR-ко-дов, поиск движения, анализ цветовой гаммы кадра. Комплекс разработан для курса занятий по образовательной робототехнике, аддитивным технологиям, компьютерно-му зрению и нейротехнологиям, интегрирован с предметами естественно-математи-ческого и физико-технологического циклов.

Комплексное решение по созданию направления «Robotrek» в учебной организа-ции включает:

• методическое обеспечение (пособия) для педагогов;• рабочие тетради для детей;• материально-техническое оснащение конструкторами нового поколения;• программное обеспечение;• робототехнические модули, предназначенные для проведения соревнователь-

ных мероприятий.Все методики создают возможность вариативности обучения, полной преемствен-

ности, рассчитаны для детей следующих возрастов (4- 5 лет, 5-6 лет, 7-9 лет, 10-12 лет, 12- 17 лет) и имеют определенную структуру и комплектность. Основная цель разработанных программ:

- дополнительная мотивация школьников на изучение физики, математики, ин-форматики, выбор инженерных специальностей;

- формирование научно-технического и инженерного мышления обучающихся;- формирование компетенций профессий будущего (ранняя профориентация);- проектирование карьеры в индустриальном производстве.

151

«Robotrek» является лучшим робототехническим конструктором нового поколения, созданным российско-корейскими инженерами. Линейка конструкторов позволяет ре-ализовать преемственность в обучении и направлена на формирование научно-тех-нического и инженерного мышления обучающихся.

Для дошкольников разработаны 100 блок-схем, не требующих умения програм-мирования в 5 лет, дошкольники знакомятся с основами алгоритмики и логики. Ос-новные блок-схемы уже «залиты» в материнскую плату.

Многофункциональность контроллера, а также возможность подключения и управ-ления внешним оборудованием позволяет расширить аспект использования платы предметам «Технология», «Физика», «Химия», «Биология», «Математика», «Инфор-матика» в основной и средней школе. Возможность подключения внешнего обору-дования: датчиков, плат и модулей расширения, электромоторов и т.д. предполагает научно-исследовательскую и проектную деятельность в профильной школе (10-11 кл): в химико-биологическом, физико-математическом, социально-экономическом профилях.

Следуя принципу системности, последовательности и преемственности, инженер-ное образование целесообразно начинать в дошкольном возрасте. Робототехниче-ские комплексы «Robotrek» в игровой форме помогут сформировать и развить не только логику, но и пространственное мышление, что является основой для большей части инженерно-технических специальностей.

Дети 5-7 лет, конструируя проекты, развивают мелкую моторику, память, внимание. Конструкторы позволяют им получить элементарное представление о науке и техни-ке. Уже в этом возрасте они знакомятся с азами исследовательской работы.

«Robotrek» - это целая наука, наука нового поколения. Обучая детей робототех-нике по нашей методике, мы сможем уже на начальном этапе организовать целые исследовательские деятельности детей, формировать инженерный стиль мышления учеников, возможность проведения соревновательных мероприятий, формирование, развитие и совершенствование информационных компетенций педагогов, а самое главное - это гарантия качества и доступность дополнительного образования для каждого ребенка.

152

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ МАЗМҰНЫ ЖАҒДАЙЫНДА ХИМИЯ ПӘНІ МҰҒАЛІМДЕРІНІҢ КӘСІБИ ҚҰЗІРЕТТІЛІГІН

ҚАЛЫПТАСТЫРУ

РАКИШЕВА А.Е., Алматы қаласы бойынша ПҚ БАИ аға оқытушысы

Қазіргі кезеңде оқушы өз бетімен білімге ие болуы керек десек, оның белсенді іс-әре-кетін ұйымдастыру оқу үдерісіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табыла-ды. Бұл әдіс пәндік білімді, әлеуметтік және коммуникативтік дағдыларды, сонымен бірге баланың жеке мүдделері мен болашағын сезінуге, сындарлы шешімдер қабыл-дауына мүмкіндік береді, тұлғалық қасиеттерді де меңгеруге ықпал етеді. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретінде мұғалімнің қол-дауы кезінде оқушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

Тұлғалық-бағдарлық білім беруді осындай сипатта жақсарту білім беру үдерісінде бар-лық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілікке жол бермей, ынтымақта-стық үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интерактивті әдістерін қолда-нуды керек етеді. Диалогтік және рефлексивті технологияларды қолдану оқушылардың жоба және зерттеу жұмыстарын ұйымдастыруымен сабақтасады. Оқу үдерісін ұйымда-стырудың барлық инновациялық тәсілдемелері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін оқушының шынайы шығармашылық үдерісіндегі қарым-қатынас моделіне айналдырады. Нақты пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайда-лануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан оқушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Химия пәнінің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-а-налармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып ұйымдастыруға болады.

Оқу бағдарламасында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сол сияқты оқушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыруға болады делінген. Көп тілді оқу ортасын құрудағы пәннің қосқан үлесі үш тілде білім беру саясатын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тіл үйретудің негізі болып табылатын коммуникативтік тәсіл-деме әрбір оқу пәнінің түрлі оқу жағдаяттарында білім және білікпен алмасу, тілдік және сөйлеу нормалары жүйесін дұрыс қолдану сияқты әдіс-тәсілдері арқылы оқушылардың сөйлеу әрекеттерін дамытудың жетекші қағидаты ретінде қарастырылады.

Пән мазмұнын меңгеру және оқу мақсаттарына қол жеткізу үдерісінде оқушылар-дың ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, атап айтсақ: қажетті ақпаратты іздеу, өңдеу, алу, құру және көрсету, ақпараттар және идеялармен алмасу үшін бір-лесіп әрекет ету, түрлі ресурстарды қолдану арқылы өз жұмысын бағалау және жетіл-діру сияқты қолдану дағдыларын дамыту үшін жағдайлар жасау керек.

Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі түрінде ұсынылған күтілетін нәтижелері қалыптастырылған. Мазмұ-ны тұрғысынан оқу бағдарламалары оқушыны өзін-өзі оқыту субьектісі және тұлғааралық қарым-қатынас субьектісі ретінде тәрбиелеуде нақты оқу пәнінің қосатын үлесін айқындай-ды. Оқу бағдарламалары білім беру құндылықтарының өзара байланысы мен өзара шарт-тылығына негізделген тәрбиелеу мен оқытудың біртұтастығы қағидатын және нақты пәнді оқыту мақсаттарының жүйесі бар. Оқу бағдарламаларының тек пәндік және интеграци-

153

ялық білім мен білікке ғана емес, сонымен қатар кең ауқымды дағдылардың қалыптасуына бағытталғаны – оның ерекше өзгешелігі болып табылады. Оқыту мақсаттарының құра-стырылған жүйесі: білімді функционалдық және шығармашылық қолдану, сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пай-далану, қарым-қатынас жасаудың түрлі тәсілдерін қолдану, топпен және жеке дара жұмыс істей алу, мәселелерді шешу және шешімдер қабылдау сияқты кең ауқымды дағдыларын дамытуға негіз болады. Кең ауқымды дағдылар оқушының мектептегі білім алу тәжіри-бесінде де, келешекте мектепті бітіргеннен кейін де жетістігінің кепілі болып табылады.

Экономикадағы заманауи инновациялар, еңбек нарығындағы өзгерістер оқушылардың күрделі міндеттерді шешу үшін немесе оларды шешудің жаңа тәсілдерін табу үшін жағда-ятқа, идеялар мен ақпараттарға талдау жасау және бағалауға, алған білімі мен тәжірибесін жаңа идея мен ақпаратты жинақтау үшін шығармашылық қолдануға мүмкіндік беретін дағ-дылар жиынтығын меңгеру қажеттілігіне себепші болады. Жігерлілік, алғырлық, өзгерістер-ге дайындығы, байланысқа бейімділігі сияқты тұлғалық қасиеттер өзекті болып отыр.

Нақты пән бойынша күнделікті білім беру үдерісінің мазмұны оқу мақсаттарына бағынады және оқушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын кез келген оқу үдерісінде, өмір жағдаяттарында шығармашылықпен пайдалану даярлылығын қа-лыптастыруға, жетістікке қол жеткізуде қажырлылықты дамытуға бағытталған, өмір бойы білім алуға ынталандырады.

Химия пәні оқушыларға заттардың әртүрлілігі мен олардың өзгерістерінің маңы-

здылығын түсінуге көмектеседі. Жаңа заттарды алу мүмкіндіктерін аша отырып, оқушыларды қоршаған ортаның экологиялық жағдайын берілген мәліметтер негізінде нақты бағалауға үйретеді. Химия оқушылардың дүниетанымын дамытуда, әлемнiң ғылыми бейнесін қалыптастыруда маңызды орын алады.

Химияны оқу қоршаған ортада болып жатқан химиялық құбылыстардың мәнiн түсiнуге жетелейді.

Оқушылардың сыни және шығармашылықпен ойлауын, сонымен қатар көптеген экспери-менттік және тәжірибелік дағдыларын дамыта отырып, проблеманы шешуде шығармашыл тәсілдерді қолдануды қолдайды. Бұл пәнді оқу барысында оқушылардың лабораториялық құрал-жабдықтарды қолдану мен химиялық эксперимент жүргізу дағдылары дамиды.

«Химия» пәнінің оқу бағдарламасының мақсаттары:1) оқушыларға заттар мен олардың айналымы, заттар қасиеттерінің олардың құрамы мен

құрылысына тәуелділігін түсіндіретін заңдар мен теориялар туралы білім жүйесін ұсыну;2) оқушыларға химиялық үдерістердің мағынасын, негізгі заңдар мен заңдылықтар-

ды түсініп, оларды шынайы өмірде қауіпсіз қолдана алуға, ақпаратты сыни бағалауға және шешім қабылдауға мүмкiндiк беру.

Химияның оқу бағдарламасы оқушылардың келесі білігі мен дағдыларын дамытуға бағытталған:

1) қауіпсіздік техникасын пайдалана отырып құрылғылар мен құрал-жабдықтарды қолда-ну, тәжiрибе жүргізу, химиялық заттарды анықтау, есептеулер жүргізу, модельдерді жинау;

2) табиғи құбылыстар, үдерістер, заңдардың мәнін түсіну үшін лабораториялық тәжірибе және зерттеу жұмыстарын жүргізу, эксперименттік есептер шығару;

3) қоршаған ортада болатын өзгерістердің себеп-салдарын анықтау, оларды беріл-ген жағдаятты шешу үшін түсіндіру және әдістерді ұсыну.

Бұл оқу бағдарламасы табиғаттағы, адамзаттың іс-әрекетіндегі химиялық үдері-стерді, экологиялық проблемаларды шешудегi химиялық технологиялардың мүмкiн-дiктерi, химиялық өнімдер өндірісінің принциптері мен қоршаған ортаның сақталу те-

154

пе-теңдігі туралы білім береді. Оқу бағдарламасы ұзақ мерзімді жоспар негізінде жүзеге асырылады. Онда барлық

сыныптар бойынша әр тарауда қамтылуы тиіс оқу мақсаттарының көлемі белгілен-ген. Ұзақ мерзімді жоспарда белгілі бір бөлім, бөлімше аясында қамтылуға тиіс тақы-рыптар мен оқу мақсаттары көрсетілген. Ұзақ мерзімді жоспар күнтізбелік жоспарды әзірлеуге негіз болып табылады. Ұзақ мерзімді жоспарда оқу жылында қамтылуы тиіс бөлімдер мен тақырыптар анықталған. Бөлімдер мен бөлімшелер бойынша сағат сандарын анықтау мұғалімнің еркіне қалдырылады.

Орта мерзімді жоспар ұзақ мерзімді жоспардағы тақырыптарды нақтылай отырып, анағұрлым қысқа мерзімде жүзеге асырылады. Орта мерзімді жоспарда тақырыптар-мен қатар мұғалімге ұсынылатын жаттығулар мен ресурс түрлері берілген. Мұнда мұғалім оқушылардың жас ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескере отырып ресурс түрлерін таңдай алады. Мұғалім оқушылардың қажеттіліктерін ескеру мақсатында кез келген жаттығу түрлерін өзгерте алады.

Сабақтың қысқа мерзімді жоспарын ОМЖ-ды басшылыққа ала отырып құрамыз. Ұсынылатын ҚМЖ үлгісі екі кестеден тұрады, бірінші кестеде сабақтың тақырыбы, мақсаты, сілтемелер, оқу нәтижесі, негізгі идеялар, қолданылатын материалдар, оқы-ту формасы, технология, әдістері көрсетіліп жазылады.

Екінші бөлімі сабақтың кезеңдерін Блум таксономиясы бойынша мұғалім мен оқушының іс-әрекеттері арқылы көрсетеді. Блум таксономиясының білімді игеруге бағытталған алты қадамын қолдану сабақ кезеңдерін жоспарлауда өте тиімді.

Бұл бағдарламаның дәстүрлі бағдарламадан ерекшелігі:1. Пән мазмұнының спиральді қағидатпен берілуі. Яғни пән мазмұны қарапайым-

нан күрделенуі;2. Блум таксономиясы бойынша оқу мақсаттарының иерархиясы;3. Бір білім беру аясындағы және пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру мақса-

тында «ортақ тақырыптардың» берілуі;4. Оқу үдерісін ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар арқылы

ұйымдастыру;5. Оқытудың тәрбиелік әлеуетін арттыру, оқушының адамгершілік-рухани қасиет-

терін қалыптастыру;6. Білім беру деңгейлері аралығында пән бойынша сабақтастықты ескеруге мүм-

кіндік беретін толық оқу курсы бойынша педагогикалық мақсат қою;7. Бөлімдердің мазмұны мен ұсынылған тақырыптардың уақыт талабына сәйкес

келуі, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға назар аударылуы;8. Оқытудағы жүйелі-әрекеттік ұстаным (оқушының білім алу үдерісіне белсенді қатысуы).Жаңартылған білім беру мазмұнының басты ерекшелігі:1. Оқу дағдылары (оқылым, айтылым, тыңдалым, жазылым);2. Ойлау дағдылары (білу, түсіну, қолдану, талдау, салыстыру, бағалау);3. Шығармашылық ойлау дағдысы;4. Логикалық ойлау дағдысы;5. Сыни ойлау дағдысы;6. Алгоритмдік ойлау дағдысы;7. Критикалық ойлау дағдысы;8. Проблемалық ойлау дағдысы;9. Технологиялық ойлау дағдысы;10. Ттілдік құзіреттілік дағдысы;11. Оқушылардың коммуникативтік дағдыларын дамыту

155

ХИМИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДА АКТ -НЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ОНЫ САБАҚТА ҚОЛДАНУДЫҢ ЖОЛДАРЫ

НҰРГЕЛДІ Ә.,

Алматы қаласы химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі химия пәні мұғалімі

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың (бұдан әрі – АКТ) дамуы білімді бағалау және пайдалану жүйесін де уақтылы өзгертіп отыруды талап етеді. Осыған байланысты оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер, әдістемелер, технологиялар жаңар-тылып отырады. Мысалы, Ұлыбританияда мұғалім мамандығын таңдап алған бүгінгі жастардың өздерінің болашақ оқушылары сияқты жеткілікті дәрежеде сандық сауаты бар, себебі олар өмір жағдайларының барлық аспектілерінде жаңа технологияның бар мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сандық технологиялармен үнемі өзара әрекетте-сетін ұрпақ өкіліне жатады [МАН, 94-бет]. АКТ оқушыларға ғылыми ұғымдарды түсін-діруді және олардың қабылдауын, түсінуін жеңілдетуге мүмкіндік беріп, мұғалімдер-ге сабақ беруде көмектесетін маңызды құрал болып отыр. Сондықтан оқыту барысында осы технологияларды қолданған кезде сауатты жұмыс жасауға баса мән беру керек.

Қазіргі кезде оқытуда қолданылатын АКТ- ның түрлері өте көп. Мысалы, компьютер, интербелсенді тақта, принтер және т.б., сонымен бірге әртүрлі интернет ресурстар мен электронды кітаптар да осының ішіне кіреді. Ал олардың сандары өте көп. Олай болса, қайткенде АКТ-ны оқытуда дұрыс қолдануға болады? Біріншіден, сіз АКТ құралдары-ның тілін білетін маман болуыңыз керек. Яғни, компьютерде дұрыс жұмыс жасай ала-тын (қазіргі кезде компьютерді барлық педагогтер қолдана алады деп ойлаймын!), ин-тербелсенді тақтаны тек қана слайд пен видео көрсетуге пайдаланбай, оған арналған ActivInspire және басқа бағдарламалардың тілін білуіңіз керек.Сонымен бірге өз компью-теріңізге жалғанған принтердің параметрлерін өз қалағаныңызша өзгерте алатын біліктілі-гіңіз болса жеткілікті. Міне, осыларды білу арқылы сіз өз кабинетіңіздегі АКТ құралдарын дұрыс қолдана аласыз, сонымен бірге заман талабына сай технологияның тілін білетін мұғалім боласыз. Екіншіден, интернет ресурстарымен дұрыс жұмыс жасай алуыңыз ке-рек. Шыны керек, қазіргі кезде мұғалімдеріміз интернеттен тек ертеңгі өтілетін сабақтың сабақ жоспарлары және презентацияларын жүктеп алады да, кішкене өзгерістер енгізіп, сабақ жүргізе береді. Ол да дұрыс шығар, алайда интернет желісінде одан да көп сабаққа қатысты материалдарды таба алатыныңызды неге есіңізге алмайсыз?! Үшіншіден, әртүр-лі материалдар мен интернет ресурстарын көре алатын, оқып-бағамдай алатын тілдік қабілетіңіз болу керек. Қазақ тілі мен орыс тілі қазақстандық педагогтер үшін, әрине, қиын емес, алайда қазіргі технологияның тілі мен күн сайын жарық көріп отырған жаңалықтар-дың ағылшын тілінде екенін есіңізден шығармаңыз. Әрине, ағылшын тілі десе көптеген мұғалімдеріміздің төбе шашының тік тұратындығы шындық, егер сіз «мен ағылшын тілін білмеймін» деп отыра берсеңіз, еш әрекет жасамасаңыз, онда сіз шынымен де ешнәрсе білмейтін адамсыз. Ең болмағанда күнде өз салаңыз бойынша 10 сөз жаттап жүріңізші, 2 айдан соң өзіңіздегі өзгерісті байқайсыз. Сіз ағылшынша материалдар қараған сайын сол сөздер сіздің алдыңыздан шыға береді, өзіңіз қалай түсінгеніңізді білмей қаласыз (бұл менің ағылшын тілін үйренудегі тәжірибем еді.)

АКТ- ны дұрыс пайдалану мұғлімдер үшін оқытуды жеңілдетіп, алуан түрлі сабақ ұйымда-стыруға, сабақ барысындағы оқушыларды бағалауды ұйымдастыруға көмегін тигізсе, оқушы-лар үшін олардың сабаққа деген қызығушылықтарын арттырып, бір сарынды білім алудан

156

арылтады. Сол арқылы заман талабына сай, технологияның тілін білетін, еліміздің жарқын болашағына сеніммен қарайтын, зияткер келешек ұрпақты қалыптастыруға көмегін тигізеді.

Енді мен химия пәнінің мұғалімі ретінде өзім күнделікті сабақта көп қолданатын компьютерлік бағдарламалармен (бұл бағдарламаларды химия пәнінен басқа пән-дерге де қолдануға болады) және бірнеше интернет ресурстарымен таныстыра кет-кенді жөн көрдім. Барлықтарыңыздың керектеріңізге жарасын!

1. https://learningapps.org/

Бұл бағдарлама интерактивті тақтада әртүрлі тапсырмалар жасауға көмегін тигізіп,

оқушылардың сын тұрғысынан ойлау қабілетін арттырады. Бұл бағдарламада дайын жасалынған тапсырмалардың топтамасы әр пән бойынша тегін топталған немесе ке-регіңізге сай өзіңіз жасап алуыңызға болады. Бұл бағдарламада жұмыс жасау қиын емес, оны игеріп алуға көп болғанда 2 сағат қана уақытыңыз кетеді.

2. https://www.plickers.com/library

Бұл бағдарлама сабақ барысындағы оқушылардың білімін тексеруге мүмкіндік бе-

реді. Ол үшін сіз алдымен тіркелуден өтесіз, өз парақшаңызда сыныптарыңызды енгі-зесіз, сыныптар бойынша оқушылардың аты-жөнін енгізесіз, ең соңында өз пәніңіздің тақырыптары бойынша тест сұрақтарын енгізесіз. Айтпақшы бұл бағдарламамен

157

жұмыс жасау үшін камерасы жақсы ұялы телефоныңыз болу керек, ұялы телефо-ныңызға осы бағдарламаның телефонға арналған нұсқасын жүктеп алуыңыз міндетті (қазіргі кезде бұл проблема емес деп ойлаймын) . Бұл бағдарламамен жұмыс жасау ережелерін мына сілтемеден көре аласыз : https://plickers.zendesk.com/hc/en-us

3. https://www.zipgrade.com/

Қазіргі жаңартылған білім беру бағдарламасының бағалау ережелеріне сай әр сабақ

сайын барлық оқушылар өздерінің бағаларын біліп кету керек. Алайда сыныпта көп оқушы болған жағдайда мұғалімнің барлық оқушылардың бағаларын айтуға мүмкіндігі болмай-ды. Сондықтан мұндай проблеманы шешуге осы бағдарлама көмектесе алады. Ол үшін сіз бағдарламаға сыныптар мен сыныптағы оқушыларды тіркесеңіз болды. Сонымен бір-ге әр тақырып бойынша әліңіз жеткенше тест сұрақтарын дайындайсыз. Бұл бағдарла-мамен жұмыс жасау үшін камерасы жақсы ұялы телефоныңыз болу керек, ұялы теле-фоныңызға осы бағдарламаның телефонға арналған нұсқасын жүктеп алуыңыз міндетті. Сабақ бітуге 5 минут қалғанда оқушылар сіз дайындаған тапсырмаларды орындайды, ал сіз ұялы телефоныңызды дайындап отырасыз. Бұл бағдарламамен жұмыс жасау ереже-лерін мына сілтемеден көре аласыз :https://www.youtube.com/watch?v=2G8R9lJC44Q

4. https://create.kahoot.it/

Егер сабақ барысында оқушыларыңыздың сабаққа деген қызығушылығы төмендеп,

сабақ тыңдағысы келмей қалған жағдайда осы бағдарламаны қолдансаңыз болады. Бұл ойын түріндегі бағдарлама, тапсырма құрастыруды алдын ала оқушыларға бер-сеңіз немесе өзіңіз құрастырып келсеңіз де болады. Бұл бағдарлама оқушылардың сабақ кезіндегі көңіл күйлерін көтеріп, араларындағы бәсекелестік қабілеттерін арт-тырады. Бұл бағдарламамен жұмыс жасау ережелерін мына сілтемеден көре аласыз : https://www.youtube.com/watch?v=PlXpKHH5kh0

158

5. https://www.ptable.com/

Бұл бағдарлама – химиктер үшін таптырмайтын құрал. Химиялық элементтердің

бізге керекті барлық қасиеттерін осы жерден табуға болады. Бағдарламаны пайдала-ну өте оңай, компьютер мен ұялы телефонда да бірдей ашып пайдалануға болады.

Химиктер үшін бұл бағдарламалардан басқа көптеген ағылшын тіліндегі интернет ресурстары бар, солардың ішіндегі бірнешеуі:

1. https://www.chemguide.co.uk/

Аталған ресурстың басты ерекшелігі – химияның бейорганика және органика

бөліміндегі барлық тақырыптар бойынша жақсы түсіндірілген. Тілі жеңіл, әр тақырып бойынша тапсырмалар жауаптарымен бар, оқушылардың және мұғалімдердің өздігі-нен білім алуына, химия пәні бойынша ағылшын тілін дамытуға көп көмегін тигізеді.

159

2. http://www.knockhardy.org.uk/sci.htm

KNOCKHARDY мектеп химиясын тереңдей түсінуге арналған, жоғары деңгейде

құрастырылған конспектілер мен слайдтардан тұратын, химия пәнін жақсы көретін-дер үшін тамаша ресурс.

Сонымен бірге жаңартылған оқу бағдарламасының талабы бойынша практика мен теория қатар жүру керек . Химия пәнін біліп, түсініп, үйренген білімді өмірде қолдану үшін практиканың маңызды екендігі сөзсіз. Алайда қазіргі кезде практика мен тео-рияны ұштастырып оқытуға көптеген мектептердің шамасы келмейтіндіктен, жара-тылыстану пәндері, оның ішінде химия пәнінің тек қана теория жүзінде оқытылып жатқандығы бәрімізге аян. Менің ойымша, бұл проблемадан шығудың жолы – вирту-алды зертхананы пайдалану деп ойлаймын. Сондықтан мен химия, физика, биоло-гия және технология пәндері үшін төмендегі екі виртуалды лабараторияны ұсынғым келеді. Керекті мәліметтерді осы жалғанымдар арқылы көрсеңіздер болады:

1. Crocodile Chemistry 605(интернеттен түсіріп, компьютерге орнатасыз).2. https://www.nobook.com/ (онлайн пайдалануға болады).Жоғарыдағы бағдарламалар мен интернет ресурстарының бұлардан өзге де көп-

теген түрлері бар. Олардың барлығының тілін тауып пайдалану – өзіңіздің білік-тілігіңізде. Аталған ресурстар мен бағдарламаларды үйренуге көп болғанда бір апта уақытыңыз кетеді. Егер осы уақытты өзіңізге жұмыс істете алсаңыз, онда сіздің са-бағыңыз мәнді де сәнді болып өтетіндігі даусыз.

160

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ IT-ТЕХНОЛОГИЙ ПРИ ИЗУЧЕНИИ ХИМИИ В УСЛОВИЯХ ПОЛИЯЗЫЧИЯ

АКИМЖАНОВА Д.С.,учитель химии гимназии № 105 г. Алматы

В нашей гимназии при изучении химии используются учебники, утвержденные Ми-нистерством образования и науки РК. Этот методический комплекс позволяет обе-спечить в полной мере изучение теоретических основ курса химии в рамках обяза-тельного минимума химического образования в условиях полиязычия.

Чем примечательны эти учебники? Тем, что задания в них доступные, написаны несложным, простым английским языком, поэтому здесь особо не задумываешься об уровне английского языка учащихся или учителя, прописаны цели, которые должен достичь ученик в конце урока. Все это облегчает работу учителя при подготовке к уроку, прописан тот словарный запас, которым ученик должен овладеть в результате данного занятия и, конечно, еще один плюс: при использовании диска можно про-смотреть тематическое видео к данной теме.

Для формирования знаний, умений и навыков по темам курса мною используются IT – технологии. Формы использования компьютерных программ в процессе обучения химии.

1. Изучение информации при объяснении нового материала:- информационные слайды, флипчарты;- видео с помощью переключателей в программе ActivInspire- задания на заполнение пропусков, исправление ошибок;- мотивация и актуализация знаний, создание проблемных ситуаций на уроке; (ис-

пользование видеозадач по химии), так как на уроке очень мало времени, то приме-нение технологий помогает сэкономить время для объяснения нового материала.

Во время уроков – семинаров, уроков обобщения по отдельным темам учащиеся участвуют в создании презентаций или отдельных файлов. Создание презентаций позволяет учащимся научиться выбирать главное из большого потока информации, обобщать и делать выводы о значимости физических открытий на английском языке. Наиболее удачными оказались презентации по темам, связанным с применением химических знаний при изучении экологических проблем и природных источников углеводородов.

Данная работа осуществлялась как отдельными учащимися, так и творческими группами, итогом этой работы была устная защита презентации. Работая в группах, ребята учатся самостоятельно распределять формы работы, выбирать тот вид дея-тельности, который им ближе (поиск материала, создание компьютерной презента-ции, публичное выступление), рассказывать материал на английском языке, делая при этом умозаключения и выводы.

2. При проверке знаний:-тесты для индивидуального опроса;-тесты для фронтальной работы;-репетиторы по отдельным курсам химии;Для закрепления изученного материала и текущей проверки знаний используются

различные формы тестовой проверки знаний. Тематические тесты можно использо-вать для закрепления полученных знаний с последующей проверкой выбранных от-ветов и обсуждением результатов. Для индивидуальной работы учащихся я создаю

161

тесты с использованием программного продукта «ActivInspire». Данная программа позволяет создавать тесты, производить быструю проверку и анализировать невер-ные ответы. За урок можно осуществить индивидуальную проверку знаний 32 уча-щихся одновременно с помощью тестеров - Activexpression

3. При компьютерном эксперименте:-применение компьютера в демонстрационном эксперименте как средства изме-

рения;-видеофрагменты химических опытов;-моделирование химических процессов с помощью компьютерных технологий; (ис-

пользование демонстрационного оборудования «Лаборатория Эйнштейн»);Использование компьютера в демонстрационном эксперименте позволяет уста-

навливать количественные зависимости между физическими величинами, иссле-довать химические законы. В отличие от обычного химического эксперимента по-грешности измерений при работе с компьютером малы и выводы из эксперимента соответствуют химическим закономерностям. Отдельные темы по химии, связанные с техникой безопасности, содержат достаточно трудоемкие эксперименты, их можно показывать на видео. Существенную помощь в повышении качества усвоения учеб-ного материала оказывают программные комплексы «Chemistry», «ActivInspire», по-зволяющие создавать интерактивные компьютерные модели. Эти модели помогают в развитии у учащихся правильных концептуальных и визуальных моделей осново-полагающих химических принципов, формируют у учащихся устойчивую связь между концептуальными основами химии и абстрактными понятиями.

4. Использование интернет - ресурсов в процессе подготовки и проведения урока.С целью оптимизировать и модернизировать процесс обучения химии на англий-

ском языке постепенно внедряем программу «Classflow», этот программный продукт позволяет использовать возможности информационных технологий в образователь-ном процессе, повысить интерес школьников к химии, помочь учащимся влиться в мировое информационное пространство, повысить качество знаний учащихся. Симу-лятор измерения рН, конструктор тестов.

Для составления планов уроков на английском языке можно использовать следу-ющие интернет-ресурсы, где есть планы, подгружено видео, картинки, задания и т.д.

Использование ИКТ технологий позволяет учащимся адаптироваться в информа-ционном пространстве, получить навык работы с интернет - ресурсами, что пригодит-ся учащимся при обучении в вузе. В рамках этих программ учитель может создавать уроки с использованием слайдов, флипчартов, симуляторов, видео, создавать тесты любого типа. Конечно, самое главное для учителя химии - это базовые прочные зна-ния его учащихся.

162

КРИТЕРИАЛЬНОЕ ОЦЕНИВАНИЕ КАК ФАКТОР ПОВЫШЕНИЯ МОТИВАЦИИ УЧАЩИХСЯ К ИЗУЧЕНИЮ ХИМИИ

ЖАРАСОВА Б.Б., учитель химии гимназии №4 имени А.С. Пушкина

г. Алматы

Личностно-ориентированный подход предполагает осмысление двух понятий: об-учения и учения.

Цели обучения задаются извне и находятся в ведении учителя. «Учение – про-цесс приобретения и закрепления способов деятельности индивида связан с усилия-ми самого учащегося. «Результаты учения - элементы индивидуального опыта (ЗУН). Учение – процесс внутренний, имеющий в виду ученика с его усилиями, «индивиду-альными потребностями и мотивами» (В.А.Якунин).

Личностно-ориентированное обучение включает в себя такие компоненты как ин-формирование учащихся о целях обучения и критериях оценки, вовлечение учащих-ся в самооценивание, основанное на критериях, обеспечение обратной связи, помо-гающей учащимся определить их дальнейшие шаги и способы их осуществления.

В системе школьного образования понятие оценивание, оценка, отметка чаще ис-пользуем как синонимы, хотя на самом деле они таковыми не являются.

Оценивание– процесс наблюдения за учебной и познавательной деятельностью учащихся, а также процесс описания, сбора, регистрации информации об ученике с целью улучшения качества образования.

Оценка – результат процесса оценивания, качественная информация обратной связи.Отметка – символ, условно-формальное, количественное выражение оценки

учебных достижений учащихся в цифрах, буквах или иным образом.Для того чтобы учащиеся могли достичь качественных результатов в процессе учеб-

ной деятельности, современное оценивание должно быть понятным всем ученикам, гибким, многоинструментальным, психологически комфортным, многосоставным.

Для эффективного оценивания учащихся необходимо использовать разные виды оценивания: диагностическое, формативное и суммативное.

Основная цель оценивания учебных достижений учащихся - это определение на-выков соответствия полученных образовательных результатов предварительно за-планированным.

Оценивание осуществляется для того, чтобы 1) обращать внимание учащегося на цели обучения и критерии достижения успеха; 2) направлять действия учителя на совершенствование технологий индивидуального развития каждого ученика: (фор-мировать навыки самооценки; устанавливать обратную связь; направлять и исправ-лять принятые решения; мотивировать к дальнейшему целенаправленному обуче-нию; предоставлять информацию).

Неотъемлемой частью оценивания является целеполагание. Чем четче сформу-лированы цели, тем эффективнее и точнее будет оценивание. Цели должны соотно-ситься с ожидаемыми результатами (таблица 1).

163

Таблица 1 - Подходы к постановке целей (на примере одного урока)

Цели урока(с позиции учителя)

Ожидаемые результаты обучения(с позиции ученика)

Основываясь на зна-нии строения атома, раскрыть физические и химические свойства водорода.

Знание свойств водорода основываясь на вид хим.связи и тип кристаллической решетки.Умение использовать свойства для характеристики хим. элемента.Применение знаний для выполнения упражнений и реше-ния задач

Основываясь на знании валентность и степень окисления, способство-вать раскрытию поня-тия «восстановитель».

Понимание валентности и степени окисления водородаЗнание понятия «восстановление» и составление урав-нений Умение использовать их в уравнениях реакций.

Способствовать расши-рению теоретических знаний о составе соли.

Знание о составе соли, о свойствах солей.Умение использовать свойства для составления уравне-ний химических реакций.Применение знаний для выполнения упражнений и реше-ния задач

Личностно-ориентированное обучение предполагает постановку целей с позиции ученика, которое помогает учителю реагировать на то, как учащийся усваивает мате-риал урока, а ученику сконцентрировать внимание на усвоении урока.

Для достижения положительного результата при проведении оценивания учителю необходимо выработать единые принципы оценивания.

• Значимость. Сосредоточение на оценивании наиболее значимых результатов обучения и деятельности учащихся.

• Адекватность. Отслеживание соответствия оценки ЗУН, ценностей, компетент-ностей целям и результатам обучения.

• Объективность и справедливость. Разработка критериев оценивания.• Интегрированность. Итоги ожидаемых результатов обучения.• Открытость. Разработка критериев оценивания учащимися или совместно учи-

тель и учащиеся, или учитель заранее сообщает о них перед выполнением работы.• Доступность.Простота, ясность форм, методов, целей и самого процесса оце-

нивания.• Систематичность. Последовательное и систематическое осуществление оце-

нивания на последующих уроках.• Доброжелательность. Создание условий сотрудничества.Оценивание по данным принципам подразделяется на 3 вида: диагностическое,

формативное и суммативное.

164

Схема: Виды оценивания

Диагностическое оценивание – это определение начального уровня сформиро-ванности знаний, умений и навыков и компетентностей учащихся, которое проводит-ся в начале или на первом этапе урока.

Необходимость диагностического оценивания определяется различным уровнем подготовки учащихся, обеспечением последовательности в усвоении содержания, необходимостью предвидеть процесс обучения и учения, адекватный возможностям и потребностям учащегося в соответствии с «зоной ближайшего развития».

Диагностическое оценивание позволяет учителю скорректировать учебный план, кото-рый будет отвечать запросам учащихся, а также преодолеть возможные трудности в обу-чении и учении.

Первое звено диагностического оценивания - это предварительный анализ уровня обученности по химии или сформированности тех или иных умений или компетент-ностей – того багажа, которым уже обладает учащийся до начала изучения курса неорганической и органической химии, темы. Это «входное тестирование», «срезы знаний», которые помогут учителю получить информацию о том, на каком отрезке изучения нового материала у ученика могут возникнуть пробелы и запланировать шаги для предупреждения проблем.

Второе звено диагностического оценивания – это проверка уровня сформиро-ванности ЗУНов, компетентностей учащихся по новой теме. Пример: Для проверки домашнего задания по теме: «Классы неорганических соединений» учитель провел химический диктант (из 10 заданий), с помощью которого проверил, как учащиеся понимают и могут распределять вещества по классам неорганических соединений, по окончании химического диктанта учащиеся взаимооценивают работу. Проанали-зировав информацию, учитель принимает решение поработать по данной теме еще 8-10 минут урока. Учитель сформировал смешанные мини - группы и задал группам дифференцированные задания по теме на закрепление соответствующего навыка». (Фрагмент урока с использованием технологий формативного оценивания «химиче-ский диктант»). Задания, предложенные учащимся на этапе претеста, учитель ис-

165

пользует для проверки, насколько успешно был освоен изученный материал, прове-рить уровень овладения компетентностями.

Формативное (формирующее) оценивание – это целенаправленный непрерыв-ный процесс наблюдения за учением ученика.

Формативное оценивание дает возможность учителю отслеживать процесс про-движения учащихся к целям их учения и помогает корректировать учебный процесс на ранних этапах, а ученику – осознать степень ответственности за свое образо-вание. При личностно- ориентированном обучении целью формативного обучения является улучшение процесса обучения. Оцениваются индивидуальные достижения, что оказывает позитивное воздействие как на познавательную деятельностьучаще-гося, так и на обучающую деятельность учителей. При постановке вопросов учитель может ориентироваться на таксономию Блума и продумывать вопросы по уровням (знание, понимание, использование, анализ, синтез, оценка).

Формативное оценивание предполагает использование тщательно разработанных критериев для организации оценивания работ. Например, при изучении темы: «Строе-ние атомов. Кристаллические решетки», как и при изучении любой другой темы, уча-щимся можно предложить критерии оценки и их градацию. Градация критерия «рас-крытия темы», при этом может быть представлена в виде, показанном в таблице 2.

Такие конкретные формулировки градации критерия оценки необходимо подгото-вить для того, чтобы помочь учащимся глубоко понять содержание темы урока и ка-чественно ее выполнить (таблица 3).

Таблица 2 - Формулировка градации критерия «Раскрытие темы»

Балл Градация критерия5 Демонстрирует глубокое понимание проблем, умеет давать характеристику

химическому элементу, химическим соединениям с точки знаний строения атомов, типа кристаллической решетки и вида химических связей.

4 Демонстрирует хорошее понимание проблем, умеет определять вид химиче-ской связи и тип кристаллической решетки

3 Демонстрирует глубокое понимание проблем, умеет давать характеристику химическому элементу, химическим соединениям с точки знаний строения атомов, типа кристаллической решетки.

2 Не демонстрирует понимания проблем, но знает понятие химический эле-мент, химические соединения, виды химической связи и типы кристалличе-ских решеток.

1 Не демонстрирует понимания проблем, но знает понятие химический эле-мент, химические соединения.

0 Не демонстрирует понимания проблем.

Таблица 3 - Формулировка градации критерия оценки

Балл Градация критерия5 1. Ученик может охарактеризовать химический элемент, химическое соеди-

нение с точки зрения строения атомов.2. Может на конкретных примерах определить вид химической связи.3. Может на конкретных примерах определить тип кристаллических решеток.4. Может на конкретных примерах характеризовать физические свойства

166

4 1. Ученик может охарактеризовать химический элемент, химическое соеди-нение с точки зрения строения атомов.2. Может на конкретных примерах определить вид химической связи.3. Может на конкретных примерах определить тип кристаллических решеток.

3 1. Ученик может охарактеризовать химический элемент, химическое соеди-нение с точки зрения строения атомов.2. Может на конкретных примерах определить вид химической связи.3. Путается в определениитипа кристаллических решеток.

2 1. Ученик может охарактеризовать химический элемент, химическое соеди-нение с точки зрения строения атомов.2. Путается в определении вида химической связи.3. Путается в определении типа кристаллических решеток

1 1. Ученик может охарактеризовать химический элемент, химическое соеди-нение с точки зрения строения атомов.2. Путается в определении вида химической связи.

0 1. Ученик путается в определении химический элемент, химическое соеди-нение, строения атомов.2. Ученик не представил никакого анализа.

При любом виде оценивания оценивается не ученик, а его работа. А при оцени-вании работы акцент делается на ее положительные стороны, а не недостатки. При использовании критериального подхода инструментом судейства являются критерии, их градации, а не учитель и его мнение.

Оценивание групповой формы работы. При использовании групповой формы работы важен не только продукт, который получится у группы, но и то, как он созда-вался. В практике оценивается результат работы и сам процесс, потому что умение работать в группе – важная компетенция, которую нужно формировать у учащихся, и, следовательно, создать условия для ее формирования.

Формативное оценивание в данном случае становится частью процесса обуче-ния. Необходимо учитывать в групповой работе параметры: обсуждение, постановка вопросов, предоставление обратной связи.

Целью групповой работы не может быть обязательное выставление отметки. Для организации групповой работы требуется выполнение ряда условий, которые

учитель должен с самого начала объяснить учащимся: цель; критерии оценки зада-ний; сообщение о том, кто будет осуществлять оценивание (учитель, совместно учи-тель–ученики, только учащиеся, специальное жюри); регламент.

Пример: оценивание работы групп по теме: «Строение атомов. Кристалличе-ские решетки» 8 класс.

При групповой форме работы используемую форму наблюдения обсуждаю и утверждаю с учащимися на протяжении изучения всего раздела или главы.

Таблица 4 - Оценивание работы группы

167

№ груп-пы

Сотрудниче-ство в груп-пе

Поведение, активность каждого уче-ника

Раскрытие задания

Умение слушать презентации других групп, задавать во-просы, делать до-полнения

Общий балл

1 + + ++++ ++ 82 + - + - - + 33 - - + - +++ 44 + + +++ + 65 - - ++ ++++ 6

В процессе выполнения заданий учитель ведет наблюдение за деятельностью групп и заполняет форму. Полученные результаты групповой работы позволяют при-нять учителю решение, если результаты положительные – продолжить изучение темы, в случае невысоких результатов - выполнить дополнительные задания, упраж-нения с целью более глубокого освоения темы. В данном случае дополнительные задания получили группы под №2 и №3: 1. Как различаются температуры плавления веществ с различными кристаллическими решетками: ионной, атомной и молекуляр-ной. Дайте объяснение. 2. Чем отличаются аморфные вещества от кристалличе-ских? 3. Приведите по 3 примера веществ к типам кристаллических решеток.

Большое значение имеет оценивание деятельности отдельного учащегося при групповой работе. На одном из уроков предварительно были выбраны три ученика 8-го класса. Это Дастан, Станислав, Сергей. В результате наблюдения заполняется бланк ответа, далее результаты сопоставляются с результатами групповой работы. По полученным данным (таблица 5) можно выставить отметки только Станиславу, а Дастану и Сергею предлагаю дополнительную работу по данной теме или самостоя-тельно изучить данный материал.

Таблица 5 - Оценивание вклада отдельного ученика при групповой работе

ФИО учеников Абай Миша С т а -н и с -лав

Дастан Лена С е р -гей

Участвует в распределении обязан-ностей и выполняет свои обязанности

+ + + + + +

Предлагает идеи + + - - + -Активно участвует в обсуждении группы

+ + + - + -

Помогает участникам группы + + ++Внимательно слушает и задает во-просы

+ + +

Умеет вести обсуждение ++ +Работает в группе, сосредоточившись на поставленном учебном задании

+ + + +

Общий балл 8 4 6 1 6 2

168

Использование системы оценивания, включающей диагностический, форматив-ный, итоговый виды, на практике позволяет

• создать условия для формирования адекватной самооценки личности учащегося;• прийти к единому уровню требований при оценке степени обученности во всех

классах, что способствует повышению качества знаний обучающихся;• достичь повышения у учащихся мотивации, преодолеть синдром боязни отри-

цательных оценок, т.к. в данной шкале они просто отсутствуют;• создать слабым и «трудным» учащимся более комфортные условия пребыва-

ния в школе; • ликвидировать необоснованные притязания учащихся и родителей к оценке

обученности их детей на основе простой и понятной им методики оценивания.Кроме того, полученные результаты групповой работы позволяют учителю принять

определенное решение: положительные результаты – принимаю решение продол-жить изучение темы; результат невысокий – предлагаю ученикам выполнить допол-нительные задания, упражнения с целью более глубокого освоения темы.

169

ПРОЕКТНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ КАК НЕОБХОДИМОЕ УСЛОВИЕ ОРГАНИЗАЦИИ УЧЕБНО-ВОСПИТАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА

ПО САМОПОЗНАНИЮ

КАЛАЧЕВА И.В., директор ИГРЧ ННПООЦ

«Бөбек» Каждый новый этап в развитии общества ставит на повестку дня вопрос о глав-

ных духовных ценностях и идеалах. В Послании Президента Н.Назарбаева 2017 года «Третья модернизация Казахстана: глобальная конкурентоспособность» усиление ценностного потенциала образования рассматривается как ключевой фактор успеш-ной модернизации общественного сознания.

Учитывая, что залогом успеха предстоящих преобразований является духовное развитие нации, Глава государства в программной статье «Взгляд в будущее: модер-низация общественного сознания» четко обозначил ценностные ориентиры казах-станского общества в контексте модернизации страны. Сегодня это объединяющая всех казахстанцев идея, направленная на модернизацию общественного сознания. Школа должна готовить своих учеников к жизни, к переменам, развивать у них такие качества, как мобильность, динамизм, конструктивность. Такая подготовка не может быть обеспечена за счёт усвоения определённого количества знаний. На современ-ном этапе требуется другое: выработка умений делать нравственный выбор, эффек-тивно использовать ресурсы, сопоставлять теорию с практикой и многие другие спо-собности, необходимые для жизни в быстро меняющемся обществе.

Этот посыл стал вдохновляющим фактором при разработке учебной программы обновленного содержания и учебно-методических комплексов по предмету «Само-познание», что отразилось прежде всего в определении назначения учебного про-цесса по самопознанию, которое заключается в выявлении духовно-нравственного потенциала, заложенного в природе каждого человека; формировании системы цен-ностей личности; практических навыков творческого приложения знаний в решении проблем, направленных на служение обществу; основ нравственного поведения уча-щихся; социально значимых ориентаций, обусловливающих отношение человека к себе, окружающему миру, человечеству в целом; развитии его как личности, как субъ-екта деятельности и как индивидуальности с учетом его возрастных особенностей.

Этому способствует тематическая долгосрочная проектная деятельность, включенная в учебную программу основной и средней школы. Проектная деятельность – один из методов развивающего обучения, направленный на развитие исследовательских и творческих способ-ностей учащихся, навыков полезной деятельности. Являясь инновационным способом орга-низации учебно-воспитательного процесса, проектная деятельность способствует развитию у школьников таких ключевых компетенций, как умение общаться, решать жизненно важные проблемы на основе общечеловеческих ценностей, стремление созидать, служить обществу.

Суть проектного обучения состоит в том, чтобы создать условия для самостоя-тельного приобретения недостающих знаний из разных источников, использования приобретенных знаний для решения познавательных и практических задач; для при-обретения коммуникативных умений (в случае работы в различных группах); разви-тия исследовательских умений (выявление проблемы с точки зрения ее ценностной значимости, сбор информации, наблюдение, проведение экспериментов, анализ,

170

построение гипотез, обобщение), системного мышления, социально направленной практической деятельности. Важно так организовать учебный процесс, чтобы не про-сто дать ученикам знания об исследуемых процессах и сформировать у них навыки работы над проектом, но и решить более глубокую задачу, которая заключается в создании условий для познания себя, развития нравственных качеств, необходимых для продолжения образования, успешной деятельности в различных сферах жизни на основе понимания своего истинного предназначения.

Введение долгосрочных проектов – это реализация комплексного подхода к обуче-нию, ведь он включает исследовательскую, творческую и социальную деятельность учащихся, реализуемую на уроке и во внеурочное время, когда учащиеся включают-ся в интересный, насыщенный, разносторонний познавательный процесс.

Это осуществляется посредством вовлечения их в такие виды деятельности, как• работа с учебной литературой• поиск информации в библиотеке, в электронных базах• поиск информации в школьной медиатеке• использование информации из интернета• конспектирование• разработка различных моделей• фотографирование объектов• проведение экспериментов• проведение социологического опроса, интервьюирование, анкетирование• создание презентации• создание буклета, альбома, газеты, коллажа и т.п.• участие в конкурсах разного уровня• участие в дискуссии• участие в экскурсии• взаимоконтроль• социальная деятельность, направленная на служение обществуЭто обеспечивает реализацию деятельностного подхода в процессе обучения, когда соз-

даются условия для формирования компетенции личностного самосовершенствования. От них зависит индивидуальная образовательная траектория ученика и программа его жизнеде-ятельности в целом. Ученик овладевает способами деятельности в собственных интересах и возможностях, что выражается в его непрерывном самопознании, развитии необходимых современному человеку личностных качеств, формировании психологической грамотности, культуры мышления и поведения, основанных на общечеловеческих ценностях.

Полноценная познавательная деятельность школьников выступает главным ус-ловием развития у них инициативы, активной жизненной позиции, находчивости и умения самостоятельно пополнять свои знания, ориентироваться в стремительном потоке информации. Эти качества формируются у школьника только при условии систематического включения его в самостоятельную познавательную деятельность, которая в процессе выполнения им особого вида учебных заданий – проектных ра-бот – приобретает характер проблемно-поисковой и социальной деятельности, т.е. деятельности, направленной на служение обществу.

В то же время следует отметить, что в большинстве случаев проектная деятель-ность не вполне самостоятельна. У школьников вызывает затруднение необходи-мость самостоятельно планировать, формулировать цель, осуществлять поиск и анализ необходимой информации на ценностной основе, выполнять эксперимент, представлять результаты исследования, осуществлять рефлексию, грамотно вы-

171

страивать презентацию. Это происходит вследствие того, что школьников не обуча-ют проектной деятельности. Им приходится пользоваться предложенным учителем алгоритмом без предварительной подготовки, не имея базовых знаний и умений, что ведет к отсутствию внутренней мотивации.

Процесс формирования навыков проектной деятельности будет протекать успеш-но при соблюдении определенных условий, которые включают

- профессиональную готовность учителей к осуществлению данной задачи;- формирование мотивации на проектную деятельность у учащихся и учителей;- системный подход к реализации проектной деятельности учащихся;- педагогическое сопровождение проектной деятельности;- мониторинг формирования ключевых навыков, в том числе качеств истинного

лидера.Проектная деятельность учащихся как способ самостоятельного участия школь-

ника в учебно-познавательном процессе и овладения способностью к переносу своих навыков в сферу своего опыта для становления разного рода компетенций является неотъемлемой частью современного образования. Современный школьник должен овладеть сегодня всей совокупностью взаимосвязанных смысловых ориентаций, знаний, умений, навыков, способов деятельности, необходимых, чтобы осуществлять личностно и социально значимую продуктивную деятельность.

Главная цель самопознания - способствовать духовно-нравственному образова-нию, раскрытию внутреннего потенциала личности посредством развития таких жиз-ненно важных компетенций, как

1) определять свою жизненную позицию;2) конструктивно решать разные вопросы в соответствии с нравственными нормами;3) выстраивать доброжелательные отношения с собой, с другими людьми и окру-

жающим миром;4) оказывать посильную помощь людям, проявлять заботу о родных и близких;5) жить в ладу с самим собой, быть искренним в мыслях, словах и действиях;6) проявлять созидательную активность, гражданственность и патриотизм;7) проявлять готовность к нравственному выбору и быть ответственным за свои

мысли, слова и поступки;8) развивать на практике навыки служения обществу. В этом перечне фактически отражены социальные роли человека, овладение ко-

торыми является обязательным условием его полноценной жизни в семье, коллекти-ве и обществе. В совокупности компетенции являют нам модель человека, который, осознав свое истинное предназначение, способен быть хорошим членом семьи, высококвалифицированным специалистом, доброжелательным сослуживцем, при-ятным соседом, надежным партнером, верным другом, гражданином и патриотом своей страны, здоровым человеком, гармонично развитой личностью, стремящей-ся к постоянному совершенствованию. Другими словами, выпускник общеобразова-тельной школы, вступающий во взрослую жизнь, обладает ценностно-смысловой, общекультурной, учебно-познавательной, информационной, коммуникативной, со-циально-трудовой компетенциями и компетенцией личностного развития.

В реализации национальной идеи «Рухани жаңғыру» проектная деятельность име-ет неоспоримый приоритет, так как меняет сознание растущего человека через его стремление понять смысл учения, труда, творчества, служения людям во имя пости-жения своего истинного предназначения, которое и заключается в том, чтобы быть достойным членом общества, быть Человеком.

172

О РЕЗУЛЬТАТАХ ОПЫТНО-ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ РАБОТЫПО ПРОГРАММЕ НДО «САМОПОЗНАНИЕ»

А.К.РЫСБАЕВА, д.п.н., профессор ИГРЧ ННПООЦ

«Бобек»

Общеизвестно, что качество духовно-нравственного воспитания определяет со-стояние общества. На протяжении всего существования человечества людей вол-новали проблемы духовности и нравственности.

Современный этап развития общества характеризуется повышенным вниманием к вопросам воспитания у людей качеств ответственности, гуманности, добропорядоч-ности, скромности и т.п. Среди определенной части молодежи наблюдается инфан-тилизм, проявление бездуховности, безответственное отношение к организации жиз-недеятельности. Неподвижный образ жизни, постоянное пребывание в иллюзорном, виртуальном мире, нежелание участвовать в общественно значимых делах школы, колледжа – все это реалии сегодняшнего дня.

Проблемы духовно-нравственного воспитания подрастающего поколения приоб-ретают особую остроту, что указывает на необходимость широкого поиска эффектив-ных средств, методик, программ организации процесса обучения и воспитания.

Вне сомнения, актуальность Программы нравственно-духовного образования «Самопознание», в основе которой лежат идеи автора Программы Сары Алпысов-ны Назарбаевой. Коллектив центра «Бобек», педагоги пилотных организаций (ПОО), сотрудники АО НЦПК «Орлеу», учителя самопознания всей страны, являясь едино-мышленниками автора, в течение 2014-2018 года апробируют обновленную по сво-ему содержанию Программу НДО «Самопознание». 24 ПОО в четырех регионах Казахстана (г.г.Астана, Алматы, Актобе, Караганда, Актюбинская область) внедрили данную Программу в целостный педагогический процесс, поставив перед собой цель: создать единое духовно-нравственное пространство, основанное на общечеловече-ских ценностях, ориентированное на духовно-нравственное развитие личности.

Цель и задачи, поставленные перед коллективами ПОО, определили миссию, фор-мы, методы и приемы профессионально-педагогической деятельности воспитателей детских садов, учителей школ и преподавателей колледжей.

Отмечая инновационный характер Программы НДО «Самопознание», следует отметить, что не только педагоги, реализующие на местах Программу, но и все те, кто разрабатывал нормативно-правовые, научно-теоретические и методические материалы для оказания кон-сультативной помощи столкнулись с определенными трудностями. В частности, встал вопрос о необходимости широкого поиска механизмов внедрения, мониторинга и оценивания резуль-татов духовно-нравственного воспитания детей и подростков, обучающихся колледжа.

В ИГРЧ была разработана Программа мониторинга, проводились семинары, ве-бинары, консультации по разъяснению проведения в ПОО мониторингового иссле-дования. Педагоги самопознания, классные руководители, психологи, социальные педагоги, включившись в процесс мониторинга, проводили беседы, анкетирование, наблюдение, то есть, занимались изучением хода реализации данной Программы в ПОО, и соответственно, измерением динамики духовно-нравственного развития лич-ности, определяя в целом, уровень воспитанности. Это потребовало разработки целого комплекса измерительных инструментов.

173

Процесс духовно-нравственного воспитания является многофакторным и ком-плексным, сложным как по многообразию задач, которые необходимо решать для формирования ценностных ориентаций личности, так и по количеству объективных и субъективных факторов и условий, ускоряющих или замедляющих его, разнообразию форм и методов воспитательного воздействия. Специалисты ИГРЧ изучали научные труды отечественных и зарубежных ученых, посвященные исследованию проблем воспитания у человека духовно-нравственных качеств.

В настоящее время появилось множество научных трудов, посвященных не просто теоретическому обоснованию нравственного развития человека, но поиску эффек-тивных измерителей в этой сфере.

Так, например, интерес представляют исследования, выполненные в свое время в Институте мозга и психической деятельности им. В.М.Бехтерева, где ставились зада-чи изучения целостной личности на основе данных антропологии, анатомии, филосо-фии, психологии и др. наук. Представляется интересным исследование, выполненное американским ученым Л.Кольбергом, который разработал теорию морального созна-ния. С помощью методики дилемм, предлагается определить стадии нравственного развития человека. Им выявлено, что именно «справедливость» определяется как главное понятие в процессе нравственного развития личности.

Внедрение Программы НДО «Самопознание» осуществлялось на основе разрабо-танных в Институте гармоничного развития человека центра «Бобек» научно-методи-ческих материалов, способствовавших теоретическому осмыслению и практической реализации идей самопознания и саморазвития личности.

На протяжении всего периода функционирования ПОО педагоги излагали дости-жения и трудности в сообщениях, статьях, материалах различных конференций и семинаров, в педагогических изданиях периодической печати, а также на страницах Республиканского научно-методического журнала «Өзін-өзі тану.kz – Самопознание.kz».

Одним из главных результатов в деятельности ПОО следует назвать стремление педагогов и учащихся к созданию доброжелательной атмосферы в организациях об-разования. Ученические коллективы, коллективы педагогов и сотрудников стреми-лись на деле практиковать общечеловеческие ценности, что, в первую очередь, про-являлось во взаимоотношениях:

• учащихся между собой;• учащихся и учителей;• учителей и родителей учащихся. Не секрет, что проблема взаимоотношений является одной из сложных в профес-

сиональной деятельности педагогов. Между учащимися складываются отношения, которые характеризуются выражением симпатии друг другу, либо, наоборот, неприяз-ни. От того, как выстроил личные взаимоотношения ученик в классе, во многом зави-сит формирование его духовно-нравственных качеств, его становление как личности. Вот почему так важно для учителя знать все о каждом своем ученике, в особенности, структуру и содержание его взаимоотношений в классе и вне класса. Если в класс-ном коллективе у ученика сложились ровные и даже дружелюбные отношения с одноклассниками, то налицо предпосылки для развития качеств общительности, до-броты, ответственности и др. Создаются условия для раскрытия творческих способ-ностей обучающихся. Педагоги ПОО отмечают в своих наблюдениях эти моменты.

Многие педагоги при написании эссе отмечали, что впервые узнали о широких возможностях самопознания: изменить что-то в своем характере, подумать о необхо-

174

димости произвести перемены в сложившемся образе жизни, пересмотреть и пере-осмыслить все с точки зрения общечеловеческих ценностей.

В ПОО наполнилась духовно-нравственным содержанием тематика педагогиче-ских советов. Ключевой идеей педагогических советов стала идея духовно-нрав-ственного развития личности (ученика, учителя, родителей). Выносимые для обсуж-дения на педсовет вопросы касаются организации таких форм учебной и внеучебной деятельности, где интеграция общечеловеческих ценностей рассматривается в кон-тексте личностного и профессионального саморазвития и самосовершенствования, формирования компетентностного подхода к организации целостного педагогическо-го процесса, определения факторов, эффективно воздействующих на получение результатов духовно-нравственного образования, педагогического сотрудничества школы и семьи.

В ходе опытно-педагогической работы изменился формат проведения родитель-ских собраний, которые стали своеобразной школой сознательного родительства. Осознание родителями своей ответственности за становление личности растущего человека, понимание того, какое влияние оказывают они своим каждодневным пове-дением, образом жизнедеятельности на ребенка, стремление изменить в себе все к лучшему, чтобы это видели и принимали для себя дети в семье - это следует пони-мать как результат духовно-нравственного образования.

У родителей появилось желание найти собственную траекторию в развитии и вос-питании детей, руководствуясь идеями Программы НДО «Самопознание». Педагоги уверены, что разнообразие форм организации работы с родителями будет способ-ствовать обогащению духовного мира не только детей, но и взрослых, оптимальному педагогическому сотрудничеству между школой и семьей.

Учителя и родители обучающихся заметили, что участие в реализации данного проекта способствовало заметному улучшению самочувствия, установлению вну-треннего покоя. Соответственно это стало отражаться на взаимоотношениях в семье: родители стали контролировать свои отношения: между собой, по отношению к детям и т.п. Они отмечают, что для создания духовно-нравственного пространства в семье необходимы специальные знания, умения и навыки. К примеру:

• знания об общечеловеческих и национальных ценностях,• умения выбирать гуманный стиль поведения во взаимодействии с ребенком

(детьми),• навыки культуры речи, культуры общения, культуры поведения.

Духовно-нравственные знания вкупе с интеллектуальными дают возможность осознать родительство в полной мере, испытывать уверенность в себе. Зачастую, как отмечают сами родители, они не сомневаются в своей компетентности, обвиняя в случае возникновения затруднений во взаимоотношениях с детьми школу, колледж, общество. Часто им трудно признать свои ошибки. И вот именно благодаря прослу-шанным лекциям, обсуждению на семинарах актуальных вопросов воспитания де-тей в семье, они смогли вникнуть в суть понятий общечеловеческих ценностей, нача-ли практиковать самопознание, научились принимать решения, делая правильный нравственный выбор.

Эффективность интеграции Программы нравственно-духовного образования «Са-мопознание» в учебно-воспитательный процесс была изучена посредством монито-рингового исследования. Методика оценивания результатов внедрения Программы

175

НДО “Самопознание” в целостный педагогический процесс сочеталась с оценкой эффективности процесса внедрения с анализом адекватности содержания, ресур-сообеспечения различных видов деятельности, изучением всей документации с фиксированными результатами проведенных мероприятий. В обработке материалов мониторингового исследования принимали участие, наряду со специалистами инсти-тута, педагоги ПОО.

Три этапа исследования проводились в период с 2015 по 2017 годы. Объектами мониторинга выступили: уровень духовно-нравственной воспитанности обучающих-ся, качество организации учебно-воспитательного процесса на основе Программы НДО «Самопознание», а также состояние социально-психологического климата в коллективе ПОО. Так, например, по результатам исследования на I этапе уровень развития духовно-нравственной воспитанности детей дошкольных организаций со-ставил 76,6%, на II этапе –78,8%, на III этапе – 83,3 %. Средний показатель уровня духовно-нравственной воспитанности школьников: на I этапе – 83,7%; на II этапе – 84,4%; на III этапе – 85,1%. Диагностика качества духовно-нравственной воспи-танности студентов колледжей показала следующие результаты. Если на I этапе уровень духовно-нравственной воспитанности составил –76,9%, на II – 80,8%, то на III – 81,5%.

Убедительным доказательством эффективности внедрения программы НДО «Са-мопознание» в целостный педагогический процесс организаций образования явля-ются показатели успеваемости и качества знаний. Говоря о школах, следует отметить, что успеваемость в них равна 100%, а качество знаний растет из года в год. Если в 2014-2015 уч.г. в карагандинский гимназии № 92 качество знаний составляло 54%, в 2015-2016 уч.г. – 56%, то в 2016-2017 уч.г. оно выросло до 62,5%. В школе-гимназии № 32 г. Актобе в 2016-2017 уч.г. качество знаний стояло на отметке 59%, однако на сегодняшний день оно составляет 62%. Устойчивый рост качества знаний наблюда-ется и в пилотных школах г. Астаны. Например, в школе-лицее № 59 в 2014-2015 уч.г. оно составляло всего 53%, в 2016-2017 уч. г. – 64,6%, а в 2017-2018 уч.г. – 69,8%. В пилотных школах Алматы тоже наблюдается заметный рост этого показателя. Напри-мер, в средней школе № 172 в 2014-2015 уч.г. процент качества знаний составлял 55,3, в 2016-2017 уч. г. – 57,9, а в 2017-2018 г. вырос до 70.

Правонарушения в пилотных школах практически отсутствуют. Лишь в средней школе № 59 г. Астаны они имели место, но снизились с 3 до 1. Из 8-ми пилотных школ только в 2-х были учащиеся, стоящие на учете в ИДН, однако на текущий момент таковых нет.

Результаты, полученные в ходе социометрического обследования 2017 года, сви-детельствуют о благоприятном климате в ПОО. Например, в детских садах большин-ство детей (78%) чувствуют себя благополучно. Высокий уровень групповой спло-ченности отмечается и в классных коллективах учащихся школ (74%), где ценится и уважается личность каждого ученика. 49% студентов оценивают морально-психоло-гический климат в колледжах как благожелательный. Довольно убедителен и пока-затель удовлетворенности педагогов пилотных организаций образования мораль-но-психологическим климатом в коллективе, что составляет 55 %.

В результате изучения и анализа качества учебно-воспитательного процесса ПОО выявилось умение большинства педагогов правильно использовать ключевые идеи Программы нравственно-духовного образования «Самопознание» в урочной и внеу-чебной деятельности, дополнительном образовании, работе с родителями.

176

Особо следует отметить, что педагоги пилотных организаций образования отлича-ются глубоким стремлением

• осуществить творческий подход к составлению планов уроков и мероприятий внеурочной деятельности;

• развить умение раскрывать духовно-нравственную глубину содержания учеб-ного матриала;

• направлять деятельность учащихся на служение обществу и оказание беско-рыстной помощи;

• применять различные формы работы по духовно-нравственному просвеще-нию родителей.

Все это дает возможность увидеть, что накопленный опыт деятельности ПОО по созданию единого образовательного пространства на основе общечеловеческих цен-ностей может стать основой воспитательной системы на всех уровнях образования.

Общеизвестно, что Программы, нацеленные на изучение, анализ и осмысление глубоких по своей сути понятий, связанных с обогащением духовного мира человека, нравственным развитием, самосовершенствованием, предстваляют собой сложный многогранный комплекс, сложно поддающийся исследованию, а тем более, получе-нию каких-либо конкретных результатов.

Тем не менее, результаты получены, они положительные, и остается решить во-просы, касающиеся присвоения статуса ПОО, а также разработки механизмов рас-пространения лучшего опыта педагогов и коллективов пилотных организаций обра-зования для духовно-нравственного совершенствования личности граждан нашей страны.

177

ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ МАЗМҰНЫ БОЙЫНША ӘЗІРЛЕНГЕН «ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ» ОҚУЛЫҒЫ МЕН ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІНІҢ

ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

ӘКІМБАЕВА Ж.Ж.«Бөбек» ҰҒПББСО,

АҮДИ-ның аға ғылыми қызметкері

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев Қазақстан халқына Жол-дауында білім беру бағдарламаларының негізгі басымдығы өзгерістерге үнемі бейім болу және жаңа білімді меңгеру қабілетін дамыту болуға тиіс екендігін айта отырып, «Ұлттың әлеуетін арттыру үшін мәдениетіміз бен идеологиямызды одан әрі дамы-туымыз керек. «Рухани жаңғырудың» мән-маңызы да нақ осында. Өзінің тарихын, тілін, мәдениетін білетін, сондай-ақ заманына лайық, шет тілдерін меңгерген, озық әрі жаһандық көзқарасы бар қазақстандық біздің қоғамымыздың идеалына айналуға тиіс», – деп атап көрсеткен.

Сондықтан да еліміздің өскелең ұрпағы сындарлы, терең ойлай алатын, өз бетінше дұрыс шешім шығарып, саналы әрекет ететін, әлемдік білім кеңістігінің талаптарына сәйкес болуы – заман талабы. Осыған орай, еліміздің білім беру жүйесінде 2016-217оқу жылынан бастап жаңартылған білім беру мазмұнына көшу сатысы басталып, халықаралық стандарттарға сай келетін және Назарбаев зияткерлік мектептерінде бейімделуден өткен заманауи оқу бағдарламалары негізінде оқушылардың функцио-налдық сауаттылығы мен сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін, адами құндылықтарын дамытуға баса көңіл бөлінуде.

Аталған өзгерістер мен талаптарға сәйкес еліміздің білім беру жүйесіндегі міндетті пәндердің бірі «Өзін- өзі тану» пәнінің де оқу-әдістемелік кешендері дайындалды.

«Өзін-өзі тану» пәнін оқыту мақсаты – рухани-адамгершілік құндылықтарға негіздел-ген ойы, сөзі, ісі бірлікте өмір сүретін, кемел мінезді адамды дамыту. Пән мазмұны арқылы жалпыадамзаттық құндылықтарды жарыққа шығару, рухани-адамгершілік қаси-еттерді дамыту және ашуда үйлесімді тұлға дамытудың тұтас үдерісінің түрлі жақтары, адамның қоғамдағы рөлі, адам мен табиғат, Әлемнің бірлігі және үйлесімінің мәні; басқа адамдармен қарым-қатынас мәдениетіне тәрбиелеу қамтамасыз етіледі /2/.

Жаңартылған білім мазмұны бойынша әзірленген «Өзін- өзі тану» оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешені мазмұнында бірқатар өзгерістер орын алды. Олар:

• «Өзін- өзі тану» пәні бойынша сыныптардың оқу-тақырыптық жоспары;• пән мазмұнын жасауда құндылықтар жүйесінің қайта қаралып, жүйеленуі; • өзін- өзі тану сабақтарын оқытудың әдістемелік ерекшеліктері;• сабақтар мазмұнында рухани тереңдікті ашу мақсатының күшейтілуі.

Оқу бағдарламасында өзін-өзі тану сабақтарын оқытуға аптасына 1 сағаттан, бар-лығы 34 сабаққа негізделген оқу материалдары төрт тарау бойынша берілді. 1-11 сы-ныптар аралығында «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім берудегі жалпыадам-заттық құндылықтар жүйесі: ақиқат, сүйіспеншілік, дұрыс әрекет, ішкі тыныштық, қиянат жасамау болып белгіленді. Аталған мәңгілік жалпыадамзаттық құндылықтар сабақ мазмұнында төменде келтірілген қасиеттерге сәйкес келеді. Атап айтсақ, бастауыш буындағы ақиқат құндылығы: шындықты айту; тек жақсы және қажет заттарды ғана айту; басқалардан жақсылықты іздеу; қарапайымдылық; оптимизм; кішіпейілдік. Орта

178

буында: білім іздеу; ойдың, сөздің және істің бірлігі; қарапайымдылық; барлығынан жақсылық көру; өз-өзіне адал болу; шыншылдық; жақсыдан жаманды ажырата білу; отаншылдық. Жоғарғы буында: өз бойынан ақиқат іздеу; тек жақсы және қажет заттар-ды ғана айту; мәңгілікті уақытшадан, шындықты жалғаннан ажырата білу; білім іздеу; өз-өзіне есеп беру; барлық дінге құрмет көрсету; өз-өзіне сену: жауапкершілік.

Сүйіспеншілік құндылығы: бастауыш буында: бәрін жақсы көру; отбасындағы сүй-іспеншілік; жан-жануарларды жақсы көру; ақкөңілділік; бауырмалдық; достық; татулық және т.б. Орта буында: кешірімшіл болу; шынайылық; адамдарға риясыз қызмет ету; жанашырлық және т.б. Жоғарғы буында: жақсы көру және кішіпейілдік; жомарттық; аянбай қызмет ету; ізгілік. Дұрыс әрекет құндылығы:бастауыш буында: шындықты айту; ұрлық жасамау; уәдені орындау; ұрыспау; денсаулық пен тазалық; ата-ананы, үлкендерді, мұғалімдерді сыйлау; тілалғыш болу; батылдық және т.б. Орта буында: әдепті болу; ұқыптылық; өсек айтпау; басқалар туралы жамандық ойламау; үнемшіл-дік; зиянды әдеттерден аулақ болу; дұрыс тамақтану; өз-өзіне сенімді болу; әділеттілік; отбасындағы, мектептегі парызын орындау және т.б. Жоғарғы буында: жауапкершілік және тәртіппен, сүйіспеншілікпен және шынайылықпен жұмыс істеу; уақытты үнем-дей білу; құмарлықты тыя білу (ақша, тамақ және т.б.); қоғамға риясыз қызмет ету; әлеуметтік және азаматтық жауапкершілік; әділеттілік және т.б. Ішкі тыныштық құн-дылығы: бастауыш буында: сыпайылық; ашуланбау; ой тыныштығында отырып үйре-ну; назар салу; шыдамдылық; тәртіп. Орта буын: байсалдылық; ызақорлық, сараңдық, жалқаулықты қадағалай білу; өзін-өзі алдамау; шыдамдылық және т.б. Жоғарғы буын-да: қарапайым өмір, асқақ ой; құмарлықты шектеу; өзіне өзі сенімділік; іске берілу; ұстамдылық; өзін-өзі құрметтеу; қарапайымдылық; жағымды ойлау. Қиянат жасамау құндылығы: бастауыш буын: әрқашан көмектесу, ешқашан зиян келтірмеу; ешкімді ренжітпеу; жан-жануарларға қамқорлық жасау; қауіпті заттармен ойнамау; командада (топпен) жұмыс істеу; бірлік және т.б. Орта буында: басқа мәдениеттің құндылығын түсіну; толеранттылық (кеңпейілділік); ақжарқындылық; татулық. Мәдени мұраны құрметтеу; қоғам меншігіне қамқорлықпен қарау; қоршаған ортаны қорғау және т.б. Жоғарғы буында: барлық дін мен мәдениетті құрметтеу; оймен, сөзбен немесе іспен тірі жанға зиян келтірмеу; әлеуметтік әділеттілік; адам құқығы; жақсы азамат болу /3/.

Өзін-өзі тану сабақтарын оқытудың әдістемелік ерекшеліктеріне тоқталатын бол-сақ, жаңартылған білім мазмұнын іске асыру үшін алған білімін функционалдық және шығармашылық қолдану; сыни ойлау; зерттеу жұмыстарын жүргізу; ақпараттық-ком-муникативтік дағдыларды пайдалану; әртүрлі коммуникация тәсілдерін пайдалану; топта және жеке жұмыс істеу ептілігі; проблемаларды шешу және шешімдер қабыл-дауға ие оқушы тұлғасының үйлесімді қалыптасуы мен дамуы үшін қолайлы білім беру кеңістігін құру мақсатында жоба жұмысы енгізілді. Нақтырақ айтсақ, 5-сыныпта «Жақсылық менен басталады», 6-сыныпта «Табиғат – баға жетпес сый», 7-сыныпта «Ұжымдағы достық», 8-сыныпта «Қоғамға қызмет ету», 9-сыныпта «Менің құрдаста-рым», 10-сыныпта «Менің борышым», 11-сыныпта «Адамның рухани кемелденуі» атты тақырыптарда зерттеу және шығармашылық жұмыстарын жүргізіп, сонымен қа-тар қоғамға қызмет етуге бағытталған практикалық іс-әрекет ету жоспарланып отыр. Жобаны дайындау көздері болып, өзін-өзі тану оқулығы, танымдық кітаптар, отба-сы мүшелерімен, сыныптастармен, достармен, өмірі өнегелі адамдармен байланыс және отбасындағы, мектептегі, қоғамдық орындардағы пайдалы әрекеттер, айнала-дағы адамдарға көмек және т.б. саналады.

179

1-11 сынып бойынша әдістемелік тәсілдердің жіктемесі:• сабақтың дәйексөзі (жағымды ой-пікір);• оқиға және әңгіме айт;.• шығармашылық жұмыс, топтық тапсырма (ойындар, сахналау, плакат жасау,

сурет салу, өлең құрастыру, ән шығару және тағы басқалар);• музыка және топпен ән айту. Сабақты жоспарлау барысында мұғалімнің шығармашылық қатынасы, рухани-а-

дамгершілік білімі маңызды. Сабақта алдын ала оқу тапсырмасы ретінде келесі са-бақтың мәтіні үйге оқуға тапсырылады. Оқушылар үйде бүгінгі сабақтағы өсиет әң-гіме, аңыз, ертегі, мысал әңгіме, оқиға мазмұнын алдын ала біліп келеді. Ал мұғалім бүгінгі сабаққа әңгімелеу үшін өз «сыйын» әкеледі.

Сабақты жоспарлау бойынша ұсынымдар:• тақырып оқулықтан алынады. Мұғалімнің шығармашылық қатынасы маңызды.

Мұғалімнің сыйы ретінде жаңадан нені ұсынатынын жүрекпен ұғынғаны абзал;• сабақтың мақсатында жалпыадамзаттық құндылық сабақтың тақырыбымен

байланысты көрініс табуы тиіс;• сабақтың міндеттерінде (білімдік, дамытушылық, тәрбиелік) таңдап алынған

жалпыадамзаттық құндылыққа сәйкес қасиеттер көрініс табуы тиіс. «Оқушы дәптері» оқу-әдістемелік құралдың құрамына кіреді. Дәптермен жұмыс

күнделікті сабақта жүргізіледі. Негізінен оқулықтағы шығармашылық іс-әрекет, топпен жұмысқа арналған жазу мақсатындағы тапсырмалар дәптерде орындалады. Мұғалім сабақта дәптермен жұмыс жүргізуді өзі ұйымдастырады. Сабақ кезінде үлгермеген жағдайда дәптермен жұмысты үй тапсырмасы ретінде беруге болады. Сондай-ақ жоба жұмыстарын орындауға дәптерде арнайы «Жоба күнделігі» парақшалары беріл-ген. Дәптер «оzin-ozi-tanu.kz» интернет-порталы, «Оқушыларға» бөлімі, «Электронды кітапхана» айдарына салынған. Ал сабақтарда айту үшін ұсынылған әндер «Ozin-ozi-tanu.kz» интернет-порталы, «Оқушыларға» бөлімі, «Білім әлемі» айдарындағы «Әуезді көл» аясына салынған.

Күнделікті сабақ жоспарын құрудың үлгісі мұғалімге арналған әдістемеде ұсы-нылған. Әдістемелік құралда сабақтың құндылығы, қасиеттер, сабақтың мақсаты, міндеттері нақты көрсетілген. Мұны мұғалім толықтай күнделікті сабақ жоспарына ен-діріп, қолдана алады.

Қорыта келгенде, Сара Алпысқызының бастауымен жарық көріп, елімізде және алыс, жақын шетелдерде оң бағасын алған «Өзін-өзі тану» рухани-адамгершілік білім беру бағдарламасының білім мазмұнының құндылықтық әлеуетін күшейтіп, қоғамды ізгілендіруге қосатын үлесі орасан зор.

180

ИНТЕГРАЦИЯ ИДЕЙ ПРОГРАММЫ НРАВСТВЕННО-ДУХОВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ «САМОПОЗНАНИЕ» В ПРЕПОДАВАНИЕ

ПРЕДМЕТА «РУССКИЙ ЯЗЫК И ЛИТЕРАТУРА» ПО ПРОГРАММЕ ОБНОВЛЕННОГО СОДЕРЖАНИЯ

САГИМБАЕВА Г.У., ИГРЧ ННПООЦ «Бөбек» г. Алматы

Казахстанская школа динамично меняет свой облик. В среднем образовании идет системное обновление содержания образования. Учебные программы обновленно-го содержания построены на

• принципе спиральности при проектировании содержания предмета. Идея спи-ральных учебных программ состоит в том, что ученик повторяет одну тему или по-нятие несколько раз на протяжении всего школьного обучения, при этом сложность темы возрастает с каждым повторением;

• иерархии целей обучения по таксономии Блума;• педагогическом целеполагании по уровням образования на протяжении всего

курса обучения;• наличии сквозных тем между предметами как внутри одной образовательной

области, так и при реализации межпредметных связей.Педагоги внедряют в практику такие новшества как концептуальное обучение и

критериальное оценивание. Постоянная смена деятельности на уроке, взаимодей-ствие в группах, упор на функциональность знаний – всё это составляющие совре-менного урока. Весь комплекс мероприятий направлен на создание образовательно-го пространства для гармоничного развития личности.

И в этом важном процессе модернизации хотелось бы актуализировать вопрос включения духовно-нравственного компонента в содержание программ обновленно-го содержания. В потоке инновационных изменений нужно держать в фокусе внима-ния необходимость формирования у детей и молодежи системы гуманных убеждений и нравственного поведения через постижение человеческих ценностей. Это злобо-дневный вопрос современного общества. Именно поэтому программная статья Гла-вы государства Н.А. Назарбаева «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания» посвящена исторической задаче развития современного Казахстана – объединению нации на основе общечеловеческих и национальных ценностей[1].

Интеграция программы нравственно-духовного образования “Самопознание» в преподавание учебных предметов служит данной цели.

Процесс интеграции (от лат.integratio – соединение, восстановление) представляет собой объединение в единое целое ранее разрозненных частей и элементов систе-мы на основе их взаимозависимости и взаимодополняемости.

Об идее интеграции говорится в Государственном стандарте РК по предмету «Са-мопознание»:

«…В современном мировом образовательном пространстве особое внимание уде-ляется формированию у молодежи целостной картины мира, пробуждению интереса к духовности, нравственности… Интегрированный предмет «Самопознание», при-званный выполнять ключевую роль в образовательном пространстве, закладывает основы гуманистического мировоззрения. Все другие образовательные области ста-новятся частью целостного гуманитарного знания…».

181

В стандарте четко определены следующие жизненно важные ключевые компетенции:• определять свою жизненную позицию;• проявлять готовность к нравственному выбору и конструктивно решать раз-

личные вопросы в соответствии с нравственными нормами;• быть ответственным за свои мысли, слова и поступки;• выстраивать доброжелательные отношения с собой, другими людьми и окру-

жающим миром; • проявлять созидательную активность, гражданственность и патриотизм.Воспитательный потенциал предмета «Русский язык и литература» всегда был вы-

сок в силу гуманитарного характера предмета, но теперь следует особое внимание обратить на формирование ценностных ориентаций обучающихся, т.е. отражения в сознании человека ценностей, признаваемых им в качестве стратегических жизнен-ных целей и общих мировоззренческих ориентиров, определяющих его деятельность. Главное назначение современного словесника — быть источником нравственного влияния. “Ничто, кроме литературы, - говорил П.М. Неменский, - не может передать опыт чувств многих человеческих жизней. Так, можно через литературное произведе-ние пережить унижение раба или горечь одиночества старости, оставаясь при этом молодым человеком нашего времени. Именно такое воздействие и формирует душу, обогащает узкий личный опыт гигантским опытом человечества”.

Рассмотрим возможности интеграции на уроках русского языка и литературы в 7 классе с казахским языком обучения. За основу возьмем учебник «Русский язык и литература» для 7 класса общеобразовательной школы с казахским языком обуче-ния, авторы У. А. Жанпейс, Н. А. Озекбаева. Новый учебник направлен на то, что-бы ребенок через язык, как инструмент, познавал мир, социально адаптировался, был конкурентоспособным, мог использовать полученные знания в жизни. Развитие функциональной грамотности, критического мышления стали главной целью уроков русского языка и литературы в казахских классах.

Учитывая специфику организации современного урока и процесса самопознания целесообразно применение следующих методических приемов:

«Чтение» – методический прием, направленный на расширение знаний и пред-ставлений обучающихся о ценностях и нравственных качествах человека, развитие у них критического мышления, эмоционально-волевой сферы учащихся. В программе по русскому языку «Чтение» выступает как навык, который следует развивать, наря-ду с такими навыками как «Письмо», «Слушание», «Говорение». И традиционно он отрабатывается на работе с различными видами текста. Например, в учебнике на 25-28 уроках учащимся предлагается изучить отрывки произведения Л.Н.Толстого «Кавказский пленник». Авторами учебника к каждому отрывку предлагаются вопро-сы, в которых рассматриваются человеческие отношения, поступки человека с точки зрения их нравственной основы: «Почему, рассказывая о двух офицерах, Толстой в заглавии говорит только об одном человеке?», «Каким оказывается Костылин, попав в плен?», «Какие нравственные качества ценит в человеке Л.Н.Толстой?»

Чтобы углубить ценностное содержание изучаемого материала, предлагаем в ра-боте над текстами добавить вопросы, которые обращены к личному опыту уча-щихся. Такой подход в формулировании вопроса направляет беседу на формирова-ние навыков самоанализа, переноса знаний из теории в сферу личного опыта. Можно предложить дополнительные вопросы:

Каких неприятностей стараются избежать чаще всего ребята в вашем возрасте? Почему? Как вы ведете себя в таких ситуациях?

182

Перечислите, какие нравственные качества ценит в человеке Л.Н.Толстой? Приве-дите собственные примеры проявления таких качеств у людей.

«Размышление над ситуацией» – методический прием, способствующий разви-тию способности учащихся давать оценку конкретным жизненным ситуациям, фор-мированию их ответственности за собственные мысли, слова и поступки. Именно эти механизмы личностного развития обеспечивают учащимся свободу выбора, навыки решения собственных проблем, то есть интегральную компетенцию быть субъектом собственной жизни. Авторами учебника предлагается отработать навыки владения русским языком, используя текст произведения С.А.Абрамова «Выше радуги». Все вопросы к тексту направлены на проверку понимания учащимися содержания текста. Предлагаем обогатить эти уроки таким методическим приемом, как «Размышление над ситуацией», который нацелен на самостоятельное осмысление и преобразова-ние каждым учеником своей жизненной ситуации. Ведь как известно, нравственные поступки – всегда осознанный выбор, который зависит от степени развития нрав-ственного сознания, тесно связанного с опытом отношений с окружающими и опытом собственного поведения.

1.Почему главным условием исполнения желания Алика Радуги был запрет на ложь? А вы сталкивались с ситуацией, когда говорили ложь во благо? Как вы реши-ли для себя этот вопрос?

2. Как можно изменить ситуацию после такого поступка, чтобы вернуть себе само-уважение?

3. Каким своим опытом вы бы могли поделиться с главным героем? «Беседа» – это форма общения в виде вопросов и ответов, дидактический приём,

позволяющий осмыслить содержание темы. Предлагаем использовать этот прием на уроке 48, где вниманию обучающихся пред-

лагаются отрывки произведения Н.В.Гоголя «Ночь перед Рождеством». После выполне-ния учащимися проектов по составлению характеристики главных героев уместно в ходе беседы дать возможность учащимся высказать свое мнение, выразить свое отношение к теме, к ситуации и поступкам. Беседа о главном герое Вакуле поможет учащимся осмыс-лить благородство его поступков, его оптимизм, упорство и уверенность в своих силах. Обучение анализу поступков героев способствует саморазвитию учащихся, с помощью понятий «мотив поступка», «цель жизни» школьники начинают сравнивать себя с не-которыми героями. Важно в процессе обсуждения фактов проявлений нравственности разбудить у детей чувство собственного достоинства, гордости или угрызения совести - этого «внутреннего судью», «контролера» мыслей, поступков и действий. Важно, чтобы обучающиеся были охвачены совместным переживанием, сочувствием, состраданием.

Еще одним приемом уроков самопознания является активное включение родите-лей в совместную деятельность. И на уроках русского языка целесообразно неко-торые творческие, домашние задания предложить для совместного выполнения с родителями. Например, в разделе «Здоровый образ жизни: спорт и еда» предложить хронометраж своей жизни составить вместе с родителями.

Таким образом, в целом содержание учебника «Русский язык и литература для 7 класса» имеет достаточно материала для усиления ценностного потенциала пред-мета. При этом следует усилить его за счет применения предложенных методических приемов, за счет направленности содержания на саморазвитие, самовоспитание, са-моанализ обучающихся. Основная цель проводимой с учащимися работы состоит во введении в сложный мир человеческих отношений, развитии компетентности в вопросах нравственности, позитивного мироощущения и миропонимания.

183

ЦИФРОВОЙ ПОЛИТЕХ 2020

МАЛИКОВА М.С., заместитель директора политехни-

ческого колледжа

Цифровизация – это не цель, это средство достижения абсолютного преимущества Казахстана

Н.А. Назарбаев

Человечество вступает в новейшую эпоху технологической реальности, которая несет в себе исторический шанс общественного и личностного роста. Этому способ-ствует цифровизация производственных процессов, внедрение цифровых техноло-гий в развитие ресурсной базы современного государства.

Поэтому все системы образования, как указывает Глава государства в своем По-слании, должны отвечать современным потребностям экономики, которая определя-ет реальную востребованность профессий на рынке труда.

Необходимость повышения эффективности ресурсного потенциала ставит перед колледжами целый ряд задач. Они должны стать центрами генерации новых зна-ний и инноваций, обеспечить квалифицированными кадровыми ресурсами значимые секторы экономики, воспитать новую духовно-интеллектуальную элиту, способную вывести Казахстан на качественно новый уровень развития.

В рамках реализации Послания Президента Нурсултана Абишевича Назарбаева Алматинский государственный политехнический колледж разрабатывает и внедряет научно-техническую продукцию, которая способствует созданию информационной среды и росту инновационной активности. Проектный подход к обучению, обновле-ние образовательных программ, привлечение каждого студента к созданию собствен-ных проектов, развитие startup-движения, создание инновационных лабораторий и Smart-центров – вот приоритеты нашего колледжа!

В настоящее время колледж осуществляет переход от модели классического кол-леджа к модели Цифровой колледж. Основой такого перехода стала работа по созда-нию на базе цифровых технологий единого информационно-образовательного про-странства колледжа, т.е. Цифровой-среды колледжа.

Цифровизация имеет большой потенциал, способный полностью изменить мето-дику и каждый этап в процессе обучения. DigitalПолитех - это одновременно, медиа- площадка, которая является координирующим и стимулирующим ядром студенче-ских проектов и может поднять имидж колледжа в глазах общественности.

Платформа позволяет каждому преподавателю организовать свой учебный про-цесс, наладить общение со студентами и коллегами в цифровом формате, а так-же представляет инструменты для оперативной связи администрации, студентов и сотрудников колледжа: например, администрация одним кликом доносит нужную информацию до всех студентов одновременно. Таким образом, Цифровой колледж становится центром всех медиа-активностей, начиная от новостей и мероприятий, и заканчивая собственными онлайн-курсами.

Переход колледжа к модели Цифровой Политех спроектирован по следующим на-правлениям:

184

- изменение организационной структуры колледжа, сетевизация менеджмента и формирование системы электронного взаимодействия внутри колледжа, т.е. админи-страции, преподавателей и студентов с использованием гибких инструментов. При-меры таких сервисов — использование внутреннего электронного документооборо-та, электронного приема документов, мобильных приложений касательно учебного процесса, беспроводная связь на всей территории колледжа (включая общежитие), облачные пространства для хранения и обмена данными и пр.

- использование в образовательном процессе инновационных информацион-но-коммуникационных технологий, позволяющих перейти от традиционной системы образования к гибкой системе формирования индивидуализированных образова-тельных траекторий с использованием образовательного контента, находящегося в открытом доступе, лучших мировых и отечественных авторов, а также авторов – преподавателей колледжа. К примеру, видеолекции, вебинары, видео практических занятий на канале YouTube, авторские сайты преподавателей колледжа, цифровая библиотека, обеспечивающая доступ студента или преподавателя к научной литера-туре с любых устройств, независимо от места нахождения и времени суток.

- использование в управлении научно-образовательным процессом современных управляющих и аналитических информационных систем и соответствующей инфра-структуры, обеспечивающих реализацию идеи «Индустрии 4.0», т.е. развитие в кол-ледже робототехники, инженерных проектов, 3Dпринтинга и т.п.

Кроме того, было принято системное решение о переходе всех информационных систем к сервис-ориентированной архитектуре на основе единого хранилища дан-ных и репозитория (библиотеки) сервисов. Такое решение позволяет осуществлять поэтапную интеграцию всех существующих в колледже информационных систем, как собственной разработки, так и сторонних производителей. Благодаря этому реше-нию, вновь подключаемые информационные системы, в том числе программное обе-спечение, необходимое для интеграции с системами МОН РК по такой же методике работает электронное правительство.

В ближайшее время планируется расширение функций образовательного портала колледжа по управлению образовательным процессом и формированию индивидуаль-ных образовательных траекторий учащихся. Основой цифрового перехода стали рабо-ты реализации информационной системы е-politech, который включает в себя предо-ставление персонифицированного онлайн доступа посредством мобильных устройств, а также использование мобильных устройств как средства идентификации.

Основой цифрового перехода стали работы по созданию на базе цифровых техно-логий единого информационно-образовательного пространства колледжа, т.е. плат-форма Цифровой Политех.

Информационная система управления колледжем представляет собой комплекс про-грамм, направленных на автоматизацию и управление различных процессов колледжа, базирующихся на процессном подходе, что позволяет системно развивать каждое на-правление деятельности и организовывать работы по созданию и сопровождению про-граммных разработок работниками информационных подразделений колледжа.

Главной целью разработки, внедрения и сопровождения платформы Цифровой Политех является создание гибкой и масштабируемой информационной системы, которая позволяет объединить внутренние процессы колледжа, осуществлять мони-торинг и анализ, обеспечить управление ключевыми ресурсами и сервисами, тем самым способствуя улучшению качества образовательных услуг, повышению эффек-тивности управления колледжем.

185

Назначение информационной системы управления колледжем заключается в следующих процессах:

- Управление колледжем (административно-управленческая деятельность);- в управлении учебно-методической деятельностью;- в управлении учебным процессом; - в управлении научно-исследовательской деятельностью; - в управлении электронными образовательными ресурсами; - в управлении социально-воспитательной деятельностью.Основные задачи информационной системы управления колледжем плат-

формы Цифровой Политех:- обеспечение единой для всех пользователей информационной среды, инте-

рактивных пользовательских сервисов, общих стандартов подготовки информацион-ных материалов и нормативно-справочных ресурсов для отображения общего состо-яния научно-образовательного процесса;

- обеспечение эффективных двухсторонних коммуникаций и каналов обратной связи между основным ядром платформы и другими информационными ресурсами;

- единая политика информационной безопасности платформы и информацион-но-образовательной среды колледжа, с целью повышения надежности эксплуатации, защиты данных, скорость реагирования на внешние изменения;

- организация автоматизированного рабочего места сотрудника, как системы организации, планирования, анализа и принятия решения по определенным опера-циям организации учебного процесса.

- создание виртуальных пространств для совместной работы, организация фо-румов и дискуссий;

- создание информационной среды личностно-ориентированного обучения уча-щимся.

Основные функции информационной системы управления колледжем плат-формы Цифровой Политех:

- сбор статистических данных по основным процессам колледжа;- формирование отчетов о деятельности колледжа, с целью оценить состояние

развития по всем видам;- консолидация данных, поступающих из различных источников в хранилище

данных Системы;- подготовка и предоставление руководству оперативного web-доступа к инфор-

мационно-аналитическим материалам о состоянии и деятельности;- администрирование прав доступа пользователей к информационным ресур-

сам Системы;- протоколирование (логирование) действий, а также возникающих ошибок

пользователей Системы;- обеспечение условий для системной интеграции существующих и создавае-

мых ИС и ресурсов;- подготовка, структурирование, хранение, экспорт, импорт и визуализация ин-

формации во всех форматах, применяемых для электронных документов;- оперативная и гибкая настройка логики системы под соответствующие требо-

вания пользователей систем;- обеспечение информационной безопасности, создание системы защиты ин-

формации.

186

Информационная система е-politech

В настоящее время ведется работа по реализации образовательного портала – как единой интегрированной точки входа для студентов, преподавателей, научного и ад-министративного персонала с целью доступа к образовательному контенту, инфор-мационным и справочным ресурсам колледжа. Такая работа предполагает полную автоматизацию деятельности колледжа на базе единой сервис-ориентированной ар-хитектуры, включающей в себя функции по управлению учебным процессом, образо-вательными программами, контентом и т.д.

Платформа е-politech состоит из следующих пунктов:= сервисы управления пользователями;= сервисы электронного документооборота;= сервисы организации учебного процесса;= сервисы социально-воспитательного процесса;= сервисы подачи электронных заявлений;= общие информационные сервисы;= сервисы поддержки учебного процесса;= сервисы администрирования системы;= сервисы мониторинга, контроля и анализа учебного процесса;= интеграционные сервисы.

187

Пункты платформа е-politech

Перспектива развития управления информационной системы:= применение облачных технологий проектирования программных решений;= переход на предоставления сервисов с применением мобильных технологий;= глобальная консолидация информационных ресурсов, через формы сотрудни-

чества, с целью формирования единых банков данных, и построения нужной, каче-ственной аналитической системы научно-образовательного процесса.

Для реализации проекта, прежде всего, была выполнена установка волоконно-оп-тической линии связи (ВОЛС), которая стала своего рода магистралью «жизни», объ-единяющей разбросанную в территориальном смысле структуру колледжа.

Оптические каналы имеют пропускную способность на порядок выше, чем ин-формационные медные проводные линии связи, что позиционирует волоконно-оп-тическую линию связи сегодня перспективнейшим направлением в области связи. Важным преимуществом ВОЛС является их невосприимчивость к воздействию элек-тромагнитных полей и отсутствие, в связи с этим, некоторых недостатков, типичных для систем связи, использующих медный провод. На базе ВОЛС была спроектиро-вана и построена защищенная корпоративная сеть, позволяющая объединить в одно логическое целое весь компьютерный парк и рабочие места сотрудников, преподава-телей и студентов колледжа.

Для создания инновационной информационно-образовательной среды колледжа об-новляется компьютерное оборудование и современные технические средства обучения.

В настоящее время идет работа по наладке и модернизации системы контро-ля, управления доступом и видеонаблюдения. Формирование такой единой систе-мы контроля за доступом на территорию и в помещения колледжа, включающую в себя системы видеонаблюдения, пропускную систему, что является первым шагом к развертыванию системы «умная инфраструктура», на базе которой в ближайшем

188

будущем планируется организовать ситуационные центры по управлению всеми ре-сурсами колледжа. На сегодняшний день в колледже установлены более 50 камер видеонаблюдения.

Каждый колледж, независимо от выбранной стратегии, должен пройти цифровую трансформацию. Такое преобразование заключается не только во внедрении ИТ-ре-шений, сколько в целом является существенным культурным и организационным из-менением в колледже. Переход к DigitalПолитех предполагает оптимизацию и вне-дрение более гибких и бесшовных процессов, изменение корпоративной культуры.

Необходимость перехода объясняется несколькими факторами:Во-первых, в настоящее время практически все студенты относятся к поколению

digitalnatives, демонстрируя большую склонность к применению новых технологий в своей повседневной жизни для социализации и коммуникации, а также в будущей профессиональной сфере. Таким образом, цифровизация колледжа станет адапти-рованной для целевой аудитории.

Второй аргумент состоит в росте конкуренции среди колледжей. Сохранение за собой конкурентного преимущества колледжа, ввиду глобализации рынка, будет определяться своевременностью внедрения новых технологий и, как следствие, го-товностью к фундаментальным сдвигам в сторону образовательной системы нового поколения.

Третий аргумент исходит из цифровизации внутренних процессов колледжа для увеличения эффективности взаимодействия подразделений на уровне всего учеб-ного заведения, что необходимо для проведения всех инновационных и культурных преобразований, при переходе на новую образовательную модель. Модификация не-возможна без выработки и реализации осознанной стратегии цифровизации, которая бы учитывала особенности и специфику деятельности колледжа.

Мы живем в интересное время, когда концентрация новых цифровых технологий велика как никогда. Конечно, нам еще предстоит существенная трансформация для реализации преимуществ цифровизации и предоставления абитуриентам, студен-там, преподавателям и партнерам больших возможностей. Но, новое время – это новые вызовы, и я верю в будущее DigitalПолитех!

189

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ҚЫТАЙ ТІЛ КОЛЛЕДЖІНІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ

МАМЫРҰЛЫ Т.,Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжінің директоры

Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» бағдарлама-сында «Білім саласындағы жаһандық бәсекеге неғұрлым бейімделген мамандарды даярлау – біздің басты мақсатымыз. Сол мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып оты¬руы тиіс» деп атап айтқан еді. Ия, біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі. Халықаралық Қазақ-қытай тіл колледжі де Ел-басы атап көрсеткен дәл осы бағытта жемісті жұмыс жасап келе жатыр. Яғни, біздің колледждің стратегиялық мақсаты – xалықаралық техникалық-кәсіптік білім кеңісті-гіндегі озық педагогикалық тәжірибелер мен жетістіктерді пайдалана отырып, кәсіби білікті, бәсекеге қабілетті, ұлттық және адами құндылықтарды санасына сіңірген, ел мен жер мүддесін бәрінен биік ұстайтын отаншыл, мемлекеттік тілге майталман, бір-неше шетел тілдерін жетік меңгерген жаңа буын мамандар тәрбиелеп шығару болып табылады. Сондықтан біз білім беру қызметтерінің әлемдік нарығында колледждің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін Сингапур, Австралия, Германия, Ресей, Ұлы-британия, Жапония, Қытай Халық Республикасы секілді мемлекеттердің тәжірибе-лерін мұқият зерттей келе, өзімізге лайықты, қажетті тұстарын айқындап алдық, яғни іргеміздегі ірі көршіміз, бүгінгі күні Қазақстанмен жан-жақтылы стратегиялық әріптес ел Қытай Халық Республикасының білім саласындағы жетістіктері мен тәжірибелері-нен үйреніп, қытайдың жетекші университеттерімен, кәсіби-техникалық білім орын-дарымен тығыз ынтымақтастық орнатып, қарқынды жұмыс жасап, әлемдік талаптар деңгейінде сапалы білім беруге ұмтылып келеміз.

Осы бағыттағы жетістіктеріміз де ауыз толтырып айтарлықтай. Біз ең әуелі замана-уи материалдақ-теxникалық базамен қатар ұстаздық іске мейлінше берілген, жоғары кәсіби білікті, қажырлы да еңбекқор, ізденімпаз, жаңашыл, креативті ойлай алатын, инновациялық теxнологиялармен жұмыс жасайтын, студенттерге қамқоршы бола білетін, олардың санасына адами, ұлттық, отансүйгіштік ізгі құндылықтарды сіңіре алатын, ынтымағы жарасқан педагогикалық ұжымды қалыптастырдық. Колледжде бүгінгі күні 70 - ке жуық оқытушы-қызметкер жұмыспен қамтылған.

Педагогикалық ұжымның сапалық құрамына тоқталсам, колледж бойынша жоғары және бірінші біліктілік санаты бар оқытушылар үлесі 48% -ды құрайды.

Бүгінгі күннің талабы – әр оқытушы шығармашылықпен жұмыс жасай отырып, білім сапасын арттыру, студенттерді алған білім- білік дағдыларын күнделікті өмірде қол-дана білуге үйрету. Осы мақсатқа жету жолында ұстаздар ұжымы оқу жылының ба-сынан жоспарлы түрде, үлкен ізденіспен жұмыла жұмыс атқарады.

Колледжде «Аударма ісі» және «Туризм» мамандықтары бойынша 794 студент білім алуда, оның 19 %-ы – «Туризм» мамандығы бойынша мемлекеттік білім гран-тының иегері. Студенттер контингенті жыл сайын артуда.

Қазақстан мен Қытай мемлекеттері арасындағы дипломатиялық қатынас орнаған 26 жылдан бері екі ел арасындағы ынтымақтастық сан-сала бойынша қарқынды даму үстінде. Екі ел арасындағы қарым-қатынастың осындай дамуына ілесіп, Қазақстан-ның еңбек нарығында қытай тілін білетін әр сала мамандарына деген сұраныс та барған сайын арта түсуде.

190

Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжіне 2015-2016 оқу жылында 196 студент қа-былданса, 2016-2017 оқу жылында 256 студент қабылданды, ол өткен жылмен салы-стырғанда 30% - ға өскенін көрсетеді.

Ал 2017-2018 оқу жылында 313 студент қабылданып, тағыда 22%-ға артты.2015-2016 оқу жылында колледж білім алушыларының сапа көрсеткіші – 68 % ,үл-

герім көрсеткіші – 100%-ды құрады. 2016-2017 оқу жылында колледж білім алушыларының сапа көрсеткіші – 73,6 %

,үлгерім көрсеткіші – 100%-ды құрады. 2017-2018 оқу жылында колледж білім алушыларының сапа көрсеткіші – 84 % ,үл-

герім көрсеткіші – 100%-ды құрады. Колледж студенттері жоғарғы оқу орындары арасында өтетін қалалық немесе ре-

спубликалық және халықаралық деңгейде өтетін білім сайыстарында бәсекеге қабілетті екендігін дәлелдеп келеді. Сонымен қатар жылына бірнеше рет Қытай тілінің деңгейлік тестіне қатысып, айтарлықтай жақсы нәтижелерге қол жеткізіп, ҚХР-ның оқу гранттары-на да ие болып, халықаралық олимпиадалардың жеңімпаздары атанып жүр.

Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжінде оқу-тәрбие үдерісін жаңғырта отырып, ғылы-ми-әдістемелік жұмыстардың сапасын арттыру бағытында ауқымды жұмыстар жүргізілуде.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8-бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпа-раттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке тұлғаны қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» деп атап көрсеткендей, қазіргі кезеңде әрбір мұғалімнің алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі – оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияны меңгеру.

Осы орайда білім беру мекемесінің алдына қойып отырған мақсаты – инновациялық оқыту технологиясы арқылы оқу мен тәрбие жұмысын дамыту, елдің әлеуметтік-эко-номикалық жағдайын үздіксіз көтеру бағытында жеке тұлғаға жүйелі, нақты білім беру.

Сапалы білім кілті ұстаздар қолында десек, колледж оқытушылары өз білімі мен біліктілігін халықаралық, республикалық, қалалық деңгейде өткізілген конференци-яларда, байқаулар мен сайыстарда танытуда. Сонымен қатар колледж оқытушы-ларының Халықаралық білім жетілдіру курстарынан білім деңгейлерін жетілдіру жұ-мыстары, студенттердің өндірістік тәжірибесін шетелдік оқу орындарында, туристік компанияларда өткізу жұмыстары жақсы жолға қойылған.

Колледжд Ш.Уәлиханов атындағы тарих және этнология институты, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің Конфуций институты, «Қазіргі заманғы Қытайды зерттеу орта-лығы», Алматы қаласы колледждер қауымдастығы қатарлы мекемелермен бірлесіп «Ұлы Жібек жолы және Қазақстан тарихы: кешегісі, бүгіні, ертеңі» атты ғылыми-теори-ялық конференциясы, «Қазақстан – 2050» стратегиясы мен Қытайдың «Бір белдеу – бір жол» бастамасы аясында шет тілдерді оқыту әдістемелік тәжірибелік семинарын және Шеберлік кластарын жыл сайын өткізіп тұру дәстүрге айналған.

Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжі Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық уни-верситеті, Абылай хан атындағы Халықаралық қатынастар және Әлем тілдері уни-верситеті және Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университетімен, «Өр-леу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы қатарлы мекемелермен тығыз байланыста жұмыс жасайды. Осы мекемелерде оқытушы ұстаздарды біліктілігін жетілдіру кур-старынан жыл сайын өткізіп отырады және олармен ғылыми-әдістемелік, студент-тер практикасы бойынша да белсенді жұмыстар жүргізеді. Соның бір көрінісі – 2018

191

жылдың 15 ақпанында Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті фи-лология факультетінде профессор Сауле Бегалиева, профессор Бахытгуль Балгази-на, профессор Тоғжан Айтказина, магистр Ляйла Мамытбекова және біздің колледж оқытушысы Г.Асановамен бірге колледж студенттеріне орыс тілі пәнінен ашық сабақ өткізілді. Сабақ барысында студенттер орыс тілі грамматикасы бойынша интеллекту-алдық және шығармашылық қабілеттерінің жоғары екенін байқатты.

Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжінің осындай жақсы көрсеткіштерге қол жет-кізуінің тағы бір сыры – халықаралық ынтымақтастықты белсенді жолға қойып, озық елдердің тәжірибелерін өзіне лайықтап пайдалануда деп білеміз. Бұл жағында біз ҚХР-мен ынтымақтастыққа ден қойдық. Себебі Қытай – соңғы 40 жылда әлемді таң қалдыра дамыған іргедегі көрщіміз және Қазақстанның жан-жақты стратегиялық әріп-тес мемлекеті. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев «Бір белдеу – бір жол» атты Халықаралық форумда «Бірлесе даму арқылы тұрақтылыққа қол жеткізу» ұстанымы бүгінде ондаған елдің экономикалық мүддесіне сай келетін ха-лықаралық ынтымақтастықтың тартымды формасы болып саналатынын атап өтті. Осындай екі ел ынтымақтастығының аясында білім беру, ғылыми зерттеулер жүргізу, мәдениет саласында өзара ақпарат алмасу, озық тәжірибелерін бөлісу арқылы прак-тика барысында жүзеге асыру бүгінгі таңда кең етек алды.

Колледж Қытай Халық Республикасының түрлі өңірлерінде орналасқан сан алу-ан мамандықта білікті маман даярлайтын 100-ден астам жоғарғы оқу орындарымен, техникалық-кәсіптік колледждермен, тілдік орталықтармен, мәдени құрылымдармен келісімшарттар жасап, тығыз қарым-қатынас орнатты. Соның нәтижесінде колледж студенттері мен түлектері осы аталған оқу орындарында білім алуына, өндірістік практикадан өтуіне, мәдени -танымдық лагерьлерге қатысуға,бакалавр бағдарлама-ларына түсіп оқуға өте қолайлы мүмкіндіктер ашып отыр.

Колледждің қытай тілі мен ағылшын тілінен сабақ беретін ұстаздарының бәрі – жоғары білімді, магистрлік дәрежелерін алған өз ісінің шебер маманы. ҚХР-ның университеттерінде білімдерін шыңдап, колледждің атынан түрлі іс-шараларға білек сыбана атсалысып, жүлделі орындардан көрініп жүр. Колледжге оқуға қабылданған бірінші күннен бастап қытай тілінің қыр-сырын меңгеруге асыққан студенттерге ұс-таздар түрлі заманауи әдістемелермен сабақ жүргізу арқылы шәкірттерді сапалы білім алуға одан әрі қызықтыра түседі. Сонымен қатар қытай тілі мен ағылшын тілі пәндерінің оқытушылары жыл сайын Пекин, Ухань, Чунчинг, Шанхай қалаларында Оқу-әдістемелік біліктілік курстарында өз білімдерін көтеріп, сертификат алады.

Колледжіміздің студенттері колледж қабырғасында білімдерін шыңдап қана қой-май, өнердің тасын өрге домалатып жүр. Қытай тілінде ән салып, би билеп, түрлі деңгейде болатын зияткерлік сайыстарға қатысып, биіктерден көрініп, жүлдемен ора-луда. Бұл іс-шаралар болашақта олардың бәсекеге қабілетті маман болып қалыпта-суына маңызды ықпал жасайтыны сөзсіз.

Студенттер Қытайдың ЖОО-на қысқа мерзімдік, 3айлық және 6 айлық өндірістік практикаға жіберіледі және Халықаралық жаздық-қыстық мәдени-танымдық ла-герьлерге барып, білім көкжиегін кеңейте түседі.

Оқу орны түлектерді жұмыспен қамтуға белсене атсалысады:• түлектердің жұмыспен қамтылуы туралы мәліметтер базасын қалыптастыру;• меншіктік формалары мен қызмет салалары әртүрлі кәсіпорындармен байланыс орнату,

колледж түлектерінің жұмыспен қамтылуын қарастыратын серіктестік келісімдерін жасау.

192

Колледж түлектері Қазақстанның түрлі компанияларында аудармашы және туризм саласындағы мамандар ретінде абыроймен қызмет атқаруда.

Шетелде жүріп те Қазақстанның көк байрағын желбіретіп мәдени іс-шаралар ұйымда-стырып, қазақ елін шетелге таныстырып, қазақтың бай салт-дәстүрімен, тіл үйірерлік тағамдарымен, көздің жауын аларлық ұлттық киімдерімен, кең байтақ даламызбен та-ныстырып, әлемдік деңгейде тәжірибе жинауда. Қай жағынан болмасын колледж түлек-тері сынға төтеп беруде, халықаралық білім сайыстарына қатысып өздерінің білімін дәлелдеп, жат жерде достар тауып, бауырластарының басын біріктіріп, Қытайда оқып жатқан Қазақстан студенттері қауымдастығының мүшесі атанып немесе төрағасы бо-лып сайланып, қазақ елінің абыройын көтеріп жүргендері де аз емес.

Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжінде тәрбие жұмысына да аса үлкен мән беріледі, басқа колледждерге қарағанда біздің колледждің өз ерекшелігі бар. Себебі біздің студенттеріміз 1 курстан кейін-ақ шетелге, яғни Қытай Халық Республикасы-на тілдік курсқа оқуға баруға мүмкіндік алады, Кәмелеттік жасқа толмаған, тіпті кей-біреулері өз үйінен аттап алысқа шығып көрмеген жастарды шетелге жіберу үлкен жауапкершілікті талап етеді. Сондықтан студенттердің бойына тәртіп, жауапкершілік, заңды түсіну және мүлтіксіз бағыну, жеке бастың гигиенасы сияқты мәселелермен қатар, туған жерінің, Отанының атына кір келтірмеу, Отан абыройын асқақтату, «па-триотизм» ұғымын жалаң сөзбен емес, іс-әрекетімен көрсетуді санасына терең сіңіру – колледжде атқарылатын тәрбие жұмысының басты ұстанымы болып табылады. Соның нәтижесінде колледж студенттерінің арасында құқық бұзушылық секілді ке-леңсіз оқиғалар болған емес.

Әлеуметтік маңызды қасиеттерді және коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру мақсатында өткен сайыстарда да студенттеріміз үнемі жүлделі орындарға ие болады.

Алматы қаласы әкімшілігі, Білім басқармасы, Алматы қаласы колледждер қауымда-стығы, Әуезов ауданы әкімшілігі ұйымдастырған барлық іс-шараға халықаралық қа-зақ-қытай тіл колледжі ерекше ықыласпен атсалысады.

Қазіргі күнде дүниежүзілік проблема – денсаулық дағдарысы тақырыбында салау-атты өмір салтын қалыптастыру. Салауатты өмір салты арқылы адамның дене және рухани саулығына қол жеткізу мақсатында нашақорлық, маскүнемдік секілді әлеумет-тік кеселдердің алдын алу жұмыстары жүргізіледі. Бұл жұмысқа ата-аналар да тар-тылады.

Колледжде ата-аналармен сенімді қарым-қатынас та орнаған. Ата аналарға ар-налған «Отбасындағы бала тәрбиесі», «Кәмелетке толмағандардың құқықтық жауап-кершілігі», «Шетелге оқуға барғанда көңіл аударатын мәселелер», «Туған жер –алтын бесік», «Менің елім – Қазақстан» т.б. тақырыптардағы арнайы жобалар бойынша ауқым-ды жұмыстар жасалады. Ата-аналармен еркін әңгімелер ұйымдастырылып, күнделікті өзекті мәселелер жөнінде пікір алысып, оларды бірігіп шешу әдісі жолға қойылған.

Жастарға діни сауаттылықты насихаттау тұрғысынан құзіретті әкімшілік мекемелер белгілеп берген дінтанушы мамандармен, діни қызметкерлермен ұдайы кездесулер өткізіліп, теріс бағыттағы діни үгіт-насихаттарға тосқауыл қойылып, діни экстремиз-мнің қаупінен сақтандыру шаралары ұдайы назарда ұсталады.

Қорыта келгенде, еліміздің болашағы болып саналатын тәрбиелі ұрпақ пен білікті маман дайындауда Халықаралық қазақ-қытай тіл колледжі ұжымы жемісті еңбек ету-де. Ал бұл жетістіктерге қол жеткізуде халықаралық ынтымақтастық пен тәжірибелер маңызды рөл атқарып отыр. Алдағы уақытта біз осы бағытымызда тынбай ізденісте бола береміз.

193

ОРГАНИЗАЦИЯ ИННОВАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ МЕДИЦИНСКОГО КОЛЛЕДЖА «ИНТЕРДЕНТ» В ПОДГОТОВКЕ

КОНКУРЕНТОСПОСОБНЫХ СПЕЦИАЛИСТОВ СЕСТРИНСКОГО ДЕЛА

ТОКБЕРГЕНОВА Г.Т.,директор колледжа «Интердент г. Алматы

Переход на новые государственные образовательные стандарты технического и профессионального образования выдвинул принципиально новые требования к со-держанию и характеру подготовки конкурентоспособного специалиста как личности.

Чтобы подготовить специалиста нового формата, одного традиционного обучения недостаточно, необходимо использовать инновационные педагогические технологии – принципиально новые способы и методы взаимодействия преподавателей и сту-дентов, обеспечивающие эффективное достижение результатов образовательной деятельности.

Колледж обеспечивает высокое качество по предоставлению образовательных услуг, внедряя инновационные технологии обучения. Выпускники колледжа свободно конкури-руют на рынке занятости и успешно работают в медицинских организациях Казахстана.

Необходимость инновационной направленности педагогической деятельности в современных условиях развития общества, культуры и образования определяется рядом обстоятельств, которые происходят в связи с социально-экономическими пре-образованиями.

Они обусловлены необходимостью коренного обновления системы образования, методики и технологии организации учебно-воспитательного процесса в колледже. Инновационная направленность деятельности педагогов выступает средством по-стоянного поиска новых организационных форм, технологий обучения.

Колледж имеет четко сформулированную миссию:МОДЕРНИЗАЦИЯ СОДЕРЖАНИЯ УЧЕБНО-ВОСПИТАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА

КАК ИНСТРУМЕНТ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ПОДГОТОВКИ КОНКУРЕНТОСПО-СОБНЫХ СПЕЦИАЛИСТОВ.

Деятельность колледжа строится на работе руководства. Штатная структура управ-ления колледжа определяет состав подразделений и перечень должностей колледжа.

Вопросам организации инновационной деятельности преподавателей ввиду ее актуальности и большой роли в повышении качества среднего профессионального образования всегда уделялось много внимания в нашем колледже, основываясь на:

- Программе развития колледжа до 2021 г.;- Миссии колледжа;- Цели деятельности колледжа в области качества.Новым импульсом к развитию инновационной деятельности коллектива стало про-

хождение колледжем в текущем учебном году международной институциональной и специализированной аккредитации по 3-м специальностям: «0301000-Лечебное дело», «0302000-Сестринское дело», «0306000-Фармация», что являлось одним их важных факторов создания новых организационно-педагогических условий для по-вышения качества образовательных услуг.

Основной целью деятельности колледжа в настоящее время является существенное повышение качества образования, разработка нового содержания образования, обеспе-чивающего востребованность и конкурентоспособность выпускников на рынке труда.

194

Для достижения поставленных целей наш колледж ведет свою деятельность по актуальным направлениям:

1. Совершенствование учебной работы.2. Совершенствование воспитательной работы.3. Улучшение практического обучения с применением элементов дуального обу-

чения и интеграция с практическим здравоохранением.4. Совершенствование работы колледжа на основе современных методов ме-

неджмента организации и проведения анализов со стороны руководства.5. Непрерывное улучшение качества материально-технического и информацион-

ного обеспечения.Научно-исследовательская работа студентов в колледже – это система, основан-

ная на единстве учебной, научной и воспитательной работы.На сегодняшний день развитие научно–исследовательской деятельности в меди-

цинском колледже «Интердент» является важнейшим средством обновления содер-жания и повышения уровня профессиональной подготовки в процессе модернизации содержания учебно-воспитательного процесса, ведь важно, чтобы будущий специа-лист мог преодолеть любые возникающие затруднения.

В колледже ведется большая работа по привлечению обучающихся к научно-иссле-довательской деятельности. Под руководством опытных преподавателей обучающие-ся осваивают методы проведения исследований и приобретают практические навыки по выполнению научных проектов, происходит развитие их творческих способностей, самостоятельности, творческой инициативы в учебе и будущей профессии.

Участие студентов в научно-исследовательской работе начинает переходить на ка-чественно новую ступень: из средства развития творческих способностей отдельных, наиболее одаренных студентов она стала важным моментом повышения качества подготовки будущих специалистов сестринского дела.Это потребовало создания в колледже такой системы организации научно-исследовательской работы студентов, при которой каждый обучающийся за период обучения проходил бы необходимую школу творчества.

Обучение студентов исследовательской деятельности проводится посредством включения всех обучаемых в научно-практическую работу. Последовательное овла-дение исследовательскими компетенциями проходит через несколько этапов, в про-цессе которых происходит: овладение первоначальными компонентами исследовательской деятельности; формирование навыков работы с научной литературой, информационными источниками; практическое применение теоретического изучения темы НИРс; представление результатов на ежегодной внутриколледжной студенческой

конференции.По итогам конференций нашего колледжа лучшие студенческие работы представ-

ляются на региональных, республиканских и международных конференциях. Тези-сы этих выступлений печатаются в сборниках материалов конференций.

Система учебно и научно-исследовательской работы в колледже складывалась постепенно и постоянно корректируется. На основе анализа результатов исследова-тельской работы разрабатываются и корректируются планы воспитательной, образо-вательной и учебно-производственной работы со студентами.

Совершенствование методической работы в колледже несет в себе освоение наи-более рациональных методов и приемов обучения и воспитания обучающихся; повы-

195

шение уровня общепедагогической и методической подготовленности педагога к ор-ганизации и ведению учебно-воспитательной работы; обмен опытом между членами педагогического коллектива; выявление и пропаганда актуального педагогического опыта.

Методическая работа в медицинском колледже «Интердент» ориентирована на достижение и поддержание высокого качества учебно-воспитательного процесса. Она осуществляется в течение учебного года и органично соединяется с повседнев-ной практикой педагогов, содействует развитию навыков педагогического анализа, теоретических и экспериментальных исследований. Инновационная деятельность педагога позволяет не только генерировать новые знания, но и осуществлять их кон-версию в образовательную среду.

Стратегическими ориентирами формирования информационной культуры в кол-ледже в условиях инновационной деятельности становятся повышение профессиональной компетентности наших преподавателей; умение работать в информационно-образовательной среде; толерантность, коммуникабельность, способность к сотрудничеству; готовность к самообразованию на протяжении всей профессиональной дея-

тельности; умение применять полученные знания в области информационной культуры в

практической деятельности.Инновационная деятельность является важнейшим фактором развития информа-

ционной культуры наших педагогов, позволяющей добывать, приобретать и создавать новые знания, а, следовательно, продолжать собственное саморазвитие в условиях «информационного взрыва», ускоряющего инновационные процессы. Содержание труда педагога нашего колледжа, ведущего инновационную деятельность, постоянно обогащается новыми требованиями к качеству его работы, новыми компетенциями. Применение ИКТ-технологий как инновационного подхода в обучении является преи-муществом в деятельности наших преподавателей. ИКТ сегодня становятся незаме-нимым помощником в этом. Большое распространение получили уроки обобщения с использованием ИКТ, на которых обучающиеся свои ответы представляют в форме презентаций с устным сопровождением и практическим закреплением.

Итогом всей работы по внедрению ИКТ в образовательный процесс явилось фор-мирование информационной культуры, как обучающихся, так и педагога, и создание единого информационного образовательного пространства колледжа, которым стала автоматизированная система управления (АСУ),а также сайт колледжа.

Внедрение автоматизированной системы управления (АСУ) позволило наиболее эффективно управлять учебным процессом, была проведена работа по формирова-нию составляющей АСУ:

- модуль «Отдел кадров» (предназначен для автоматизации процесса учета со-трудников колледжа и получения различной статистической информации о количе-стве, положении сотрудников согласно штатному расписанию);

- модуль «Учебная часть» (предназначен для автоматизированного учета студен-тов колледжа. Предусмотрена автоматическая сортировка списков студентов по за-данному шаблону поиска, учет оплаты за обучение, учет перемещений из группы в группу. Предусмотрен вывод на печать семестровой ведомости списка группы, спи-сков студентов группы для журналов, печать дипломов и выписок к ним;

- модуль «Тестирование» (помогает строить картину успеваемости в разрезе пред-метов по учебным группам.) В общем доступе находятся множество унифицированных

196

по формату и интерфейсу тестов по различным предметам. Тесты имеют гибкую си-стему настройки. Любой студент может проверить свои знания по любому предмету. В режиме тренировки программа не ограничивает тестируемого по времени и сооб-щает оценку, не занося ее в отчет. В режиме проверки результаты тестов заносятся в общую базу данных для анализа и обработки.

Вместе с тем создание условий для организации инновационной деятельности пе-дагогов является фактором непрерывного профессионального образования педаго-гического коллектива, способствует инновационному развитию колледжа в целом. Создание и соблюдение определенных условий организации инновационной дея-тельности педагогов способно стать источником инновационного развития медицин-скиго колледжа «Интердент» в целом. В условиях информационного общества, в си-туации постоянных динамических перемен, инновационная деятельность в колледже становится единственным условием своевременной адаптации и устойчивого разви-тия образовательного учреждения, а опытно-экспериментальная работа – формой непрерывного профессионального образования педагогов.

Таким образом, можно сделать вывод о том, что процесс творческого самораз-вития управляем и во многом определяется личностными профессионально-педаго-гическими способностями и качествами личности педагога и руководителя, стилем управления и целенаправленной системой работы колледжа в целом.

Если мы хотим жить в развитом государстве, то в обществе необходимо утвер-ждать приоритет духовности, интеллекта и культуры. Эту задачу могут решить только образованные люди, творчески относящиеся к делу.

197

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ: ТАРИХИ ТАҒЛЫМЫ МОЛ ТҰЛҒАНЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ – ҰЛАҒАТТЫ ҰСТАЗДЫҢ ЕНШІСІНДЕ...

НҰҒМАН А.Н., Алматы телекоммуникация және

машина жасау колледжінің директоры

«Білімді, көзі ашық, көкірегі ояу болуға ұмтылу – біздің қанымызда бар қасиет...» деп, Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы өз жолдауының «Білімнің салтанат құруы» атты бөлімінде дәйекті түрде топшылады.

Қай кезеңде болмасын жетістіктердің тамыры мен асыл өзегі білімде екендігі айдан анық. Білімге баулу, үйрету, тәрбиелеу сияқты қасиеттер тек Ұлағатты ұстаздың бойынан табылары сөзсіз. Тәуелсіздіктен кейін елімізге жаңашылдық лептің келуін қамтамасыз ету мақсатында Елбасының тікелей тапсырмасымен «Болашақ» бағдарламасы жаса-лып, он мыңдаған жастарымыз әлемнің маңдайалды университеттерінде білім алды. Осы тұрғыдан алып қарағанда Нұрсұлтан Әбішұлы елдің ертеңін ойлаған, жастардың маман болып қалыптасуына жағдай жасаған Ұлы ұстаз десек, артық айтқандық емес.

Осындай пайым-парасатты лайықты түрде өз бойларына сіңірген, заманауи талап-тарға сай ұстаздар Алматыдағы кәсіптік-техникалық салада орасан зор еңбектер жа-сап келеді.

Ұстаздық болмыс, шәкіртке деген көзқарас, бойында ұрпақ тәрбиелеуге деген қаси-еттер тоғысқан, батыл әрі ұстамды,«Ұстаздық еткен жалықпас үйретуден балаға» деп ұлы Абай айтқандай, үйретуден жалықпайтын тұлғалар ғана ұлы деген атқа лайық.

Айта кететін болсақ, колледжімізде «Зерде» дарынды балалармен жұмыс істеу орталығы құрылды. Зерттеу және ізденіс жұмыстары білім алушылардың шығар-машылық қабілеттерін дамытуға үлкен мүмкіндіктер береді. Білім алушыларымыз ғылыми қоғам аясында ғылыми және инженерлік жобалар әзірлеп, республикалық және қалалық конкурстар мен конференцияларға қатысты. Мысалы, 1-курс білім алушысы Хамитова Аружан Шымкент қаласында өткен республикалық «Жас ғалым – XXI ғасыр көшбасшысы» конференциясына қатысып, 2-орынды иеленді.

Колледж білім алушылары «Экономика», «Техника», «Қазақстан тарихы», «Эколо-гия», «Тіл білімі», «Жаратылыстану» секциялары бойынша 22 ғылыми жоба жазып, «Тұран» университетінде Алматы қаласы әкімінің қолдауымен өткен колледжаралық ғылыми жоба жарысына қатысты. Білім алушылар жарыс нәтижесінде ағылшын тілі-нен 1-орынды, Қазақстан тарихынан 2-орынды, «Ақылды үй» бизнес старты бойынша 2-орынды, химия пәнінен 3-орынды иеленді. Сондай-ақ 3 жоба максималды балл жи-нап, финалдық конкурсқа өтсе, 9 жоба номинациялармен марапатталды.

Колледж білім алушылары ағымдағы жылдың 28-29 сәуірінде өткен «ALMATY TECH CUP» Алматы қаласы әкімінің V робототехника мен инновациялық техноло-гиялар ашық чемпионатына қатысып, мадақтамалармен марапатталды. К о л -леджімізде білім алушылардың эстетикалық және шығармашылық қабілеттерін да-мыту мақсатында «Мольберт» бейнелеу студиясы жұмыс істейді. Осы бағытта 1-курс білім алушысы Полякова Полина I халықаралық конкурс жеңімпазы атанды. Білім алушылардың осы саладағы шеберлігін дамыту мақсатында суретші-портретист Ма-улен Көпбаев мастер-класс өткізді.

198

Инженерлік-техникалық бағыт бойынша колледжімізде жасалған «Ақылды үй», «Автоматты суаруға арналған құрылғы», «Пельтье» екі камералық ықшамдалған ми-ниқұрылғысы, «Үздіксіз қоректендіру тоқ көзі», «Күн батареясымен қуаттаушы», «Мәң-гілік календарь», «Кедергі сезгіш робот», «Ойын құрылғысы» атты жобалар «Жас ізденушілердің инновациялық шешімдері және ұтқыр идеялары» атты ғылыми-прак-тикалық конференцияда қорғалды.

Колледжіміздегі тағы бір ерекше бастама – «Зерделі үзіліс» телебағдарламасы. Білім, ғылым, техника, өнер саласының майталмандарына арналған бағдарламаның әр санын білім алушыларымыз үлкен үзілістерде колледж фойесіндегі теледидардан тамашалай алады. Әрбір телебағдарламаны білім алушылар тақырыпқа сай түсіріп отырады.

Колледжіміздің инженерлік-педагогикалық қызметкерлері оқу-әдістемелік кешенді толықтыру мақсатында 26 оқу-әдістемелік құралдар мен ұсыныстар жасап, апроба-циядан өткізуде. Жасалған оқу-құралдарының қолданыс аясын кеңейту мақсатында оларға QR-код технологиясы қолданылды. Бұл – Елбасының «Сандық Қазақстан – 2020» бағдарламасын жүзеге асыруға бағытталған ұстаздарымыздың алғашқы қа-дамдарының бірі.

Әрбір ұстаз білім алушыларды білім нәрімен сусындату барысында әл-Фараби ба-бамыз айтқандай, тәрбиені бірінші орынға қояр болса, онда елдің ертеңі үшін ерінбей еңбек етер тұлғалар қалыптасады және сол азаматтар өзінің ұстазының есімін бір сәт те санасынан шығармайды.

Жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру мақсатында колледжімізде түрлі кездесу-лер ұйымдастырылып отырады. Атап айтсақ, ақын-публицист, жазушылар одағының мүшесі Мұратхан Шоқан, жазушы Нұртөре Жүсіп, аңыз адам – Иванов И.И., ҚР саяси қуғын-сүргін қауымдастығының төрағасы Ж. Ашуұлы, «Ұлы дала» әлеуметтік қозға-лысының жетекшісі Ғабиден Жакей сияқты ірі тұлғалармен өткен кездесулер білім алушылардың бойында отансүйгіштік, жауапкершілік, белсенділік сияқты асыл қаси-еттерді қалыптастыруға зор үлесін қосты.

Сондай-ақ колледж білім алушылары Қазақтың тұңғыш скрипкашысы – Айткеш Толғанбаевтың өмірі мен шығармашылығына арналған кешке, Қазақстан телеарна-сында өткен бағдарламаларға қатысып,«Жер тарихы – ел тарихы» атты қала музей-леріне экскурсияларға барды.

Рухани-адамгершілік, әскери-патриоттық тәрбие қалыптастыру мақсатында «Жүректен жүрекке», «Аяз атаға хат» қайырымдылық акциясы, «Достығымыз жа-расқан, ынтымақты ел – Қазақстан! флеш-мобы, «Айбын – 2018» әскери ойыны, «Еңселі елімнің ұрпақтары» фестивалі сияқты іс-шаралары ұйымдастырылды.

Өркениет дамыған сайын мәдениет пен руханияттың кері шегінетінін ғалымдар әл-деқашан дәлелдеген. Бүгінгі ғылым мен техниканың дамыған заманында жас ұрпаққа тек ғылымның жеткен жетістіктерін, стандарттық білімдерді ғана сіңіру рухани жан дү-ниесі кедей, қызметтен басқаны білмейтін дүбәрә тұлға қалыптастыруға әкеп соғады. Осынау әлемді толғандырған мәселені шешу үшін Рухани жаңғыру бағдарламасын басты бағдарға алғанымыз жөн.

Бүгінгі дамуы жарық жылдамдығы іспетті қоғамда оқыған азаматтардың білім-білі-гінің жоғарылығымен қатар рухы асқақ, өресі биік болғанда ғана «бәсекеге қабілетті маман» деп танылады. Бұл дәрежеге жеткізу үшін ұстаздардың биік деңгейі мен то-лассыз еңбегі қажет.

Ал кәсіби ізденіс болмаған жерде білім берудің де көші ілгері баспайды. Кәсіби ізденіс өткен уақытпен бірге уақыттың талабына сай жаңа білім қорын да арттыруды талап етеді.

199

Жаңалыққа жаны құштар мұғалім жас ұрпақтың да заманына сәйкес жан дүниесін түсініп, кешенді жұмыс жасайды. Біздіңше, «өзгенің уақытын аялау» деген осы болар.

Қазақстан – үздіксіз білім беруді ұстанған дамушы ел. Жаңару мен жаңғыру үшін қашанда сапалы білім беру мен бәсекеге қабілетті маман қалыптастыру бірінші орын-да тұруы керек. Бұл салада Елбасымыздың мезгіл-мезгілімен жарияланып отыратын дамушы реформаларының да үлесі зор екенін айта келе, келер оқу жылында бәсе-кеге қабілетті, заман талабына сай мамандар даярлау мақсатында колледж мате-риалдық-техникалық базасын заман талабына сай нығайтуды, республикалық және халықаралық деңгей көлемінде ғылыми-зерттеу орталықтарымен сыртқы қатынастар орнатуды, сапа менеджменті жүйесіне өтуді жоспарлап отырмыз.

«45 жыл ұстаз болсаң да, 45 минутқа дайындық жаса» деген ұстаздар ұстанымына сүйеніп, жастардың ынта-жігерін арттыру үшін бар уақытымыз ізденісте болса, біз ба-сымызды биік ұстап «Ұстазбын» деп айта аламыз.

Ұстаз болу – жүректің батырлығы,Ұстаз болу – сезімнің ақындығы,Ұстаз болу – мінездің күн шуағы,Азбайтұғын адамның алтындығы – демекші, өздеріңіздей ұстаздардан білім мен тәрбие алып, қазіргі таңда ұстаз бо-

лып жүргенімді мақтанышпен айтам.

200

ВНЕДРЕНИЕ ПОЛИЯЗЫЧНОГО ОБРАЗОВАНИЯ В ПРЕДМЕТ ХИМИЯ:ОПЫТ, ПРОБЛЕМЫ, ПЕРСПЕКТИВЫ

БЕЛОУСОВА Т.Г., учитель химии КГУ «ОШ № 95»

г. Алматы Аннотация: В современном мире в связи с процессами самоопределения наций,

образования многонациональных государств, активной миграцией населения весь-ма важной государственной задачей стало правовое решение вопросов языка в об-ществе. В первую очередь проблемы касаются законодательного обеспечения при-менения языков в официальном и неофициальном общении, в обучении языкам в школе и вузе, во взаимоотношениях между народами.

Владение языками становится в современном обществе неотъемлемым компо-нентом личной и профессиональной деятельности человека. Все это в целом вызы-вает потребность в большом количестве граждан, практически и профессионально владеющих несколькими языками и получающих в связи с этим реальные шансы занять в обществе более престижное как в социальном, так и в профессиональном отношении положение. Мы уверены, что разумное, грамотное и правильное внедре-ние трехъязычия даст возможность выпускникам нашей школы быть коммуникатив-но-адаптированными в любой среде.

В современном мире в связи с процессами самоопределения наций, образования многонациональных государств, активной миграцией населения весьма важной го-сударственной задачей стало правовое решение вопросов языка в обществе. В пер-вую очередь проблемы касаются законодательного обеспечения применения языков в официальном и неофициальном общении, в обучении языкам в школе и вузе, во взаимоотношениях между народами.

Полиязычное образование рассматривается и как одна из предпосылок интегра-ции Казахстана в мировое образовательное пространство. Из Концепции развития системы образования РК до 2020 года: «Знание родного, государственного, русского и иностранного языков расширяет кругозор человека, содействует его всесторонне-му развитию, способствует формированию установки на толерантность и объемное видение мира».

В настоящее время в разных странах накоплен определенный опыт билингваль-ного образования. Это имеет место в регионах с естественной двуязычной средой (Канада, Бельгия, Швейцария и др.), а также в государствах, где происходит приток иммигрантов, вынужденных вживаться, врастать в чужую культуру (США, Германия и др.). В этих странах функционируют разного рода билингвальные курсы, на которых языки изучаются не столько как средство коммуникации, сколько как способ приоб-щения к культуре страны изучаемого языка, ознакомления с ее историей. Имеется опыт создания двуязычных школ в ряде городов СНГ, в основе которого лежит идея претворения в жизнь концепции непрерывного билингвального обучения, начиная с детского сада и заканчивая высшей школой.

Целью образования на современном этапе становятся не просто знания, но и фор-мирование ключевых компетенций, которые должны вооружить молодежь для даль-нейшей жизни в обществе. Советом Европы выделено пять базовых компетенций, необходимых сегодня любому специалисту. Среди них — умение устно и письменно

201

общаться, что, естественно, предполагает владение несколькими языками. Евро-пейский союз является одним из убедительных примеров стремления современного мира сохранить полиязычие.

На современном этапе в языковой политике Республики Казахстан обозначен принципиально новый подход: поставлена задача реализации в стране масштабного культурного проекта «Триединство языков». Целью данного проекта является мас-совое овладение молодыми казахстанцами тремя языками: казахским, русским, ан-глийским. Модернизация системы образования, которая проводится в нашей стране, связана, прежде всего, с обновлением содержания, с обеспечением его деятельно-го, развивающего, культуросообразного характера, с запросами современного рынка труда на профессионально мобильных, коммуникативно компетентных и творчески мыслящих специалистов.

В связи с обновлением содержания образования особое внимание уделяется соз-данию условий для развития творческого личностного потенциала учащегося и рас-ширению возможностей углубленного образования, в том числе языкового. Одной из важных задач любого учебного заведения является приобщение подрастающего поколения к универсальным, глобальным ценностям, формирование у детей и под-ростков умений общаться и взаимодействовать с представителями соседних культур и в мировом пространстве. Наряду с казахским языком, имеющим статус государ-ственного, и русским — языком межнационального общения, важным средством в этом деле, несомненно, выступает иностранный язык.

Сопоставляя три языка, можно заранее выявить трудности, предусмотреть и учесть типичные ошибки, понять природу и причину ошибок, установить порядок последова-тельного изучения языкового материала.

Научные исследования и практика взаимосвязанного обучения родному и ино-странному языкам свидетельствуют о взаимообогащении и о положительном влия-нии языков на всестороннее развитие личности обучаемых.

Понятие «обучение предметному знанию на иностранном языке», т.е. СLIL, пред-лагает использование языков в качестве средства овладения учащимися опреде-ленными знаниями по предмету. Эффективность преподавания ряда предметов на иностранном языке с учетом особенности национальной образовательной системы доказана опытом нашей школы и других школ города.

В нашей республике ведутся экспериментальные работы по внедрению полиязы-чия во всех типах учебных заведений для обучения и воспитания всесторонне гармо-нично развитой личности, способной свободно ориентироваться в международном пространстве, свободно владеющей казахским, английским и русским языками, уже в стенах школы определившейся с выбором профессии и получившей знания по её основам, стремящуюся найти достойное место в обществе и быть истинным патрио-том своей Родины.

С целью решения данной задачи под руководством МОН РК и АО «Национальный центр повышения квалификации «ӨРЛЕУ» в нашем городе на базе городского фили-ала ИПКПРСО РК по городу Алматы, были организованы курсы повышения квалифи-кации для учителей естественнонаучного цикла (ЕНЦ). Такие курсы преследуют цель - ведение учителями данного цикла уроков химии, биологии, информатики, физики на двух языках: английском и русском/ казахском языках. Учителя обучаются на данных курсах в течение двух лет и проходят уровни английского языка: А1, А2, В1 и В2 по международной сертификации. По мере изучения английского языка степень внедре-ния языка на соответствующих уроках повышается от 10% до 100%.

202

Наша группа учителей-предметников ЕМЦ обучается на таких курсах с 2012 года под руководством методиста ИПКПРСО РК Л.Б.Петровой. К настоящему времени мы сдали экзамены FCI на знание английского языка на уровне В2 и TKT CLIL, на знание методики преподавания своего предмета на английском языке.

Для реализации проекта внедрения изучения предметов на двух языках (русском и английском) в рамках нашей общеобразовательной школы (директор – Р.И. Джаха-нов) был разработан поэтапный план его внедрения:

Первый этап - изучение данной проблемы на основе нормативных документов, на-учной, методической литературы, ресурсов Интернет; накопление и сбор материала по проблемам совершенствования языкового образования, обобщение инновацион-ной работы педагогов в области обучения родным, неродным и иностранным языкам;

Второй этап – разработка и проведение уроков, как английского языка, так и ряда интегрированных уроков, а также внеклассных мероприятий по внедрению полиязычия;

Третий этап - обобщение и систематизация результатов исследования, внедрение в учебный процесс полученных результатов на основе рекомендаций коллег в целях совершенствования работы в данном направлении.

Учитывая вышесказанное, наша школа КГУОШ №95 вносит свой вклад в развитие полиязычия, внедряя его в предметы химия, физика.

С 2012 года началось последовательное и системное введение предметов “Хи-мия на английском языке”. На практическом этапе мною и моими коллегами были разработаны терминологические словари - глоссарии по физике и химии «Science. Glossary» (авторы: Кушенова К., Сейдалиева М., Дякина Е., Цой С., Белоусова Т., Воробьева Н.). Данные словари были выпущены под редакцией издательства УМЦ «Альраминь» г.Алматы (рук.Г.Бекембаева). Также учителями нашей школы были под-готовлены сборники задач, тестов на английском языке.

Следующим пошаговым действием было внедрение системы контроля качества знаний по химии: в конце каждой четверти проводятся тесты на проверку знаний тер-минов на английском языке по изученным темам; в конце учебного года принимается зачет на знание терминологии на английском языке в присутствии учителей англий-ского языка нашей школы: модератора полиязычного образования г.Алматы С.А. Цой и зам.по УВР С.Т. Таджикуловой.

В нашей школе были проведены серии открытых уроков по химии на английском языке (учитель Белоусова Татьяна Геннадьевна):

- в 10 классе, по теме «Металлы против неметаллов. “ Metals against non-metals” ».Учащиеся класса были разделены на три группы: металлы, неметаллы и металлои-ды. Они принимали участие в разнообразных конкурсах, подготовили презентации, проводили химический эксперимент. Членами жюри выступали учащиеся 11 клас-са. Разработка этого урока получила звание лучшего урока в фестивале «Открытый урок» педагогического университета «1 сентября» в 2014 г, а учитель химии Белоу-сова Т.Г. - звание Победителя данного конкурса.

- в 8 классе, урок по теме «Остров сокровищ». “Chemistry’s treasure island ”. Урок про-шел как соревнование между тремя классами. Они принимали участие в разнообразных конкурсах, подготовили презентации о классах веществ, проводили химический экспери-мент. Членами жюри выступали учащиеся 10-11 классов. В результате ученики получили медали разного достоинства. Данный урок также прошел на очень хорошем методическом уровне и получил высокую оценку приглашенных коллег. Разработка этого урока получи-ла звание лучшего урока в фестивале «Открытый урок» педагогического университета«1 сентября» в 2015 г, а учитель химии Белоусова Т.Г. -звание Лауреата данного конкурса.

203

- в 8 классе, урок по теме «Фантастическая периодическая система». “Fantastic Periodic Table ”. Урок прошел как соревнование между тремя классами. Они принима-ли участие в разнообразных конкурсах, подготовили презентации о классах веществ, проводили химический эксперимент. Членами жюри выступали учащиеся 10-11 клас-сов. В результате ученики получили медали разного достоинства. Данный урок также прошел на очень хорошем методическом уровне и получил высокую оценку пригла-шенных коллег. Разработка этого урока получила звание лучшего урока в фестивале «Открытый урок» педагогического университета «1 сентября» в 2016 г, а учитель химии Белоусова Т.Г. -звание Победителя данного конкурса.

Кроме этого, я участвовала в республиканском марафоне «Лучшие уроки предме-тов на английском языке», организованном МОН РК в 2017 гг. Мною был проведен урок в 8 классе «Удивительный мир кислот».

Важным дополнением является разработка программы подготовки специалистов Бакалавриата учителей химии при АГУ, в которой я принимала участие.

Глубоко убеждена, что если вести планомерную подготовку учащихся в рамках полиязычия, то наши казахстанские дети смогут участвовать в международных ис-следованиях и экзаменах, таких как SAT, IDGSE и т.д. С учетом этого я принимала участие в разработке тестовых заданий для ЕНТ по химии на английском языке в нашем НЦТ.

Кроме этого, так как я являюсь членом авторского коллектива учебника «Химия 7 класс», «Химия 8 класс» обновленного содержания, то в наших учебниках мы пред-лагаем ученикам глоссарий химических терминов на трех языках, а в учебнике 8 класса тексты и задания на английском языке. Думаю, что эти шаги позволят перейти к 10 классу обновленного содержания, к преподаванию химии на английском языке менее болезненно.

Анализируя результаты изучения химии на двух языках в течение 2013-2018 гг., можно подвести следующие итоги:

- обучение химии на двух языках ( русском и английском) стимулирует учащихся к приобретению знаний по предмету;

- повышается мотивация и интерес к изучению такого сложного предмета как химия;- расширяется информационный кругозор и словарный запас как по химии, так и

по английскому языку;- стимулирует учащихся к самостоятельному поиску необходимой литературы и

других источников информации по химии (проектная деятельность).Владение казахским, русским и иностранным языками становится в современном

обществе неотъемлемым компонентом личной и профессиональной деятельности человека. Все это в целом вызывает потребность в большом количестве граждан, практически и профессионально владеющих несколькими языками и получающих в связи с этим реальные шансы занять в обществе более престижное как в социаль-ном, так и в профессиональном отношении положение. Я уверена, что разумное, грамотное и правильное внедрение полиязычия даст возможность выпускникам на-шей школы быть коммуникативно-адаптированными в любой среде.

204