1

او ژبو د سواو ستا ځمکې پیدايښتسمانونو او آ د څخهنو نښا له هغه و دا ډېرېپوهانو لپاره د کې ېد پهول ډباوري پهالى دى. بېلول بېرنگونو دسو ستا

دي. نښانې ام آیت۲۲کریم، دېرشمه سوره )الروم(، قرآن

ازار ب پهبه چې لهکوچنی ښار و، زما پلر او نیکه هر څوک پېژندل. ک يوکابل . هلبه یې کو نهکې ګرځېدل، خلکو به یې نوم اخیسته او د حال احوال پوښت

هندوان ، ، تاجک، ازبک، هزاره، ترکمن، سېکان نهپښتاهرې ډلې وو: لهخلک ...نوراو داسې

مه پاڼه۸۰۱ه برجیزه کال، نهقیس اکبر عمر،

ورکوي هنحالته د تېښتې بل له يوپېړ يود منځن انګلیسي ۲۰۸۱کس، شویمرکه يوکابل کې په

1

لړلیک

41 ............................................................................. (Eric Lawrie) زهیسر الري کیرېا د

41 ......................................................................... (Kathleen Heugh) زهیسر کتلین هیو د

41 ............................................................................................................... یودان کور

22 ................................................................................................................... ليکوال

22 ........................................................................................................... لهډ ېنڅېړ د

22 ............................................................................................... معرفي: یپرکڅ ړیلوم

22 ............................................................................................ برداشتونه ېينځ ۱.۱

21 .............................................................................................. اوړ ت په ېنڅېړ د ۱.۱

21 ........................................................................................................... موخه ۱.۱

22 ....................................................................................................... تړښجو ۱.۱

21 ......................................................................... تښادی شخصي او تونهیمحدود ۱.۱

03 ............................................................................... ېشو ولډ هڅ نهڅېړ : یپرکڅ میدو

03 ................................................................................................. لهډ ېونکڅېړ ۱.۱

03 .......................................................................................................... تیامن ۱.۱

02 ........................................................................................................ شکل ۲.۸

00 ................................................................................ ساحه جغرافيوي ېنڅېړ د ۱.۱

00 ........................................................................................................ :شکل2.2

01 .............................................................................................. لیوسا ېنڅېړ د۱.۱

01 ............................................................................................... ژبه ېک الیرېچاپ په

01 ..................................................................................................... نظارت يوګولټ د

03 .............................. ېنیازمو ېژب سيیلګان د لپاره کوونکوور لکچر/ وونکوښ او کوونکوزده د

03 ...................................................................................................... :جدول ۲.۸

لیک لړ

2

01 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

01 ......................................................................................................... ڼېپاتنښپو

02 ............................................................ ېمرک سره والوبرخه نورو او رانویمد له ېپوهن د

02 ........................................................................................................... هګلېب ۱.۱

01 ............................................................................................... ېانداز وابځ د ۱.۲

01 ...................................................................................................... الیرېچاپ یژبن

01 .............................................................................................. ېارنڅ ېک يګولټ په

01 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

13 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

13 ............................................................. وابونهځ ڼېپاتنښپو د او نهیازمو کوونکوزده د

14 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

14 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

14 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

12 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

12 ......................................... وابونهځ ڼېپاتنښپو د او نهیازمو کوونکوور لکچر او وونکوښ د

10 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

10 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

11 ...................................................................................................... :جدول ۲.۱

11 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

11 .................................................................................................... :جدول ۲.۸۰

13 .................................................................................................... :جدول ۲.۸۸

12 .................................................................................................... :جدول ۲.۸۲

12 ............................................................ ېمرک سره والوبرخه نورو او رانویمد له ېپوهن د

لیک لړ

3

12 ........................................................................................................... يزډلن ۱.۷

11 ................................................یې ستمیس ېروزن او ېوونښ د او افغانستان: یپرکڅ مېیدر

11 ................................................................................. تیوضع عمومي او معرفي ۱.۱

33 ........................................................................................... ېي يګړ و او وادېه ۱.۱

34 ......................................................................................................... پوهنه: ۱.۱

30 ..................................................... حضور انویبهرن نورو او واکونوځ يځپو يوالوړن د: ۱.۱

30 ......................................................................................................... :زډیلن: ۱.۱

33 .............................................. چلند او پاليسي ژبو د ،ېژب ېک افغانستان په: یپرکڅ لورمڅ

33 ........................................................................................... ېژب افغانستان د. ۱.۱

33 ...................................................................................................... :ولجد ۲.۸

31 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

31 ....................................................................................................... :شکل ۲.۸

22 ................................................................ حيثيت رسمي ژبو د ېک افغانستان په ۱.۱

21 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

23 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

22 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

21 ............................................................................. رول مهم ېهغ د او سيیلګان ۱.۱

22 ................................................................................................ ړېکزده ېک بهر په

21 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

13 .......................................................................................... ېيکړا سره ړۍن ۍبهرن له

14 ................................................................................................... ترجماني او هړ ژبا

12 ................................................................................................................ ۍرسن

12 ........................................................................... ه؟ګتو په ېژب د تدريس د سيیلګان

لیک لړ

4

10 ...................................................................................................... :جدول ۲.۲

10 ............................................................................................... ونهچلند زیژبن ۱.۱

11 ................................................................................................ :جدول الف،۲.۲

11 .................................................................................................. :جدول ب،۲.۲

11 ................................................................................................... :جدول ج،۲.۲

13 .................................................................................................. :جدول هـ،۲.۲

13 ................................................................................................. جدول الف،۲.۲

13 .................................................................................................. :جدول ب،۲.۲

13 ................................................................................................... :جدولج،۲.۲

12 .................................................................................................. :جدول هـ،۲.۲

12 ................................................................................................... :جدول و،۲.۲

12 ................................................................................................... :جدول ز،۲.۲

11 ................................................................................................ :جدول الف،۲.۱

11 .................................................................................................. :جدول ب،۲.۱

11 ................................................................................................ :جدول الف،۲.۲

11 .................................................................................................. :جدول ب،۲.۲

12 .............................................................................................. :جدول الف،۲.۸۰

12 ................................................................................................ :جدول ب،۲.۸۰

11 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

11 .......................................................................................................... زډیلن .۱.۱

24 ................ کتنه زهیژبن ېک واليتونو ۱۱ په: یوالژبيز ګڼ ولنيزټ ېک افغانستان په :یپرکڅ مځپن

24 .............................................................................................. متنونه رسمي. ۱.۱

22 ....................................................................................................... :شکل ۲.۸

لیک لړ

5

22 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

20 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

20 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

21 ...................................................................................................... :شکل ۲.۲

21 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

23 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

23 ....................................................................................................... :شکل ۲.۱

22 ....................................................................................................... :شکل ۲.۲

22 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۰

21 .......................................................................................... متنونه ريزګسودا ۱.۱

21 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۸

21 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۲

22 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۲

21 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۲

21 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۲

13 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۲

13 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۱

14 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸۲

14 ..................................................................................................... :لشک ۲.۲۰

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۸

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

10 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

10 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

لیک لړ

6

11 ......................................................................... متنونه سکتور يمېدر د او اييځ ۱.۱

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

13 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۱

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۰

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۸

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

433 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

434 ............................................................................................ متنونه لټجټيډ ۱.۱

434 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

432 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

430 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

430 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۱

431 .................................................................................................. :شکل ۲.۲۲

433 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۰

433 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۸

432 .......................................................................................................... بحث ۱.۱

432 ..............................................................................................کتنه زهیژبن فزيکي

432 .................................................................................................... :جدول ۲.۸

432 ............................................................................................ کتنه هز یژبن لټيجيډ

لیک لړ

11 ......................................................................... متنونه سکتور يمېدر د او اييځ ۱.۱

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

13 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۱

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۰

12 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۸

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

11 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

433 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

434 ............................................................................................ متنونه لټجټيډ ۱.۱

434 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

432 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

430 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

430 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۱

431 .................................................................................................. :شکل ۲.۲۲

433 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۰

433 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۸

432 .......................................................................................................... بحث ۱.۱

432 ..............................................................................................کتنه زهیژبن فزيکي

432 .................................................................................................... :جدول ۲.۸

432 ............................................................................................ کتنه هز یژبن لټيجيډ

7

431 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

431 ........................................................................................... مديريت زواليیژبګڼ د

443 .................................................................... دنده يکهټيالسېډا يا ارماني سيیلګان د

443 ......................................................................................................... يزډلن ۱.۲

444 ................................................................................................... :شکل ۲.۲۲

442 .................... ېژب ېنور او ېخپل :یزوالیژبګڼ ېک افغانستان په ظرهن فردي له: یپرکڅ مږ شپ

442 .............................................................. یزوالیژبګڼ او یوالژبيز يو ،ېژب اصلي ۲.۱

440 .................................................................................................... :جدول ۲.۸

441 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

441 ....................................................................................... ېنڅېړ موردي لورڅ ۲.۱

443 .......................................................... نهڅېړ موردي باميان واليت، ېژب دري ېغالب د

443 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

443 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

442 .............................................. :نهڅېړ موردي د ېک نورستان ،واليت ېژب ۍنورستان ېغالب د

442 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

441 .......................................................... :نهڅېړ موردي د هړ ا په کندوز ت،یوال ژبو لوېالبېب د

441 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

442 .......................... :نهڅیړ موردي د هړ ا په کارولو د ژبو ۍنبهر نورو د ېک افغانستان په ۲.۱

441 ........................................................................................................ يزډلن ۲.۱

424 ......................... ي؟ږريېت هڅ ېک يوګولټ په ېژب سيیلګان د ېک افغانستان په :یپرکڅ اووم

424 ........................................................................... ېنګړ انځ يوګولټ سيیلګان د ۷.۱

424 ................................................................................................... موده درسونو د

422 .................................................................................................... :جدول ۲.۸

لیک لړ

8

422 ................................................................................................... اندازه يګولټ د

422 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

420 ..................................................................................................... :شکل ۲.۸

420 .............................................................................. ناسوبتيا او سوبتيا کوونکوزده د

420 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

421 .................................................................... :تړښجو جنسيتي لوډ د کوونکوزده د

423 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

423 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲

422 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲

422 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲

421 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲

421 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲

422 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

421 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

421 .................................................................... یرسالس ته سرچينو او کتابونو درسي

421 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲

403 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

404 ........................................................................... ېنمون تعامل د ېک يګولټ په ۷.۱

404 .................................................................................................... :جدول ۲.۱

402 ..................................................................................................... :شکل ۲.۱

400 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

400 .................................................................................................. :جدول ۲.۸۰

401 ............................................................. ژبه ېدونکېکار ېک درسونو سيیلګان په ۷.۱

لیک لړ

9

401 .................................................................................................. :جدول ۲.۸۸

403 ..................................................................................................... :شکل ۲.۲

403 ................................................................................................... :شکل ۲.۸۰

401 ......................................................................................................... يزډلن ۷.۱

402 ...................................... باور انځ پر او تياړ و کوونکوزده د ېک ژبه سيیلګان په: یکپر څ اتم

402 ....................... تياړ و ېژب سيیلګان د ېمخ له ونوتوالي او ېکچ د ونوټبنس پوهنيزو د ۱.۱

401 .................................................................................................... :جدول ۱.۸

401 ........................................................................................................... يځوونښ

413 ............................................................................................. :جدول الف، ۱.۲

413 ................................................................................................ :جدول .ب۱.۲

414 ............................................................................................................ ېمدرس

412 .................................................................................................... :جدول ۱.۲

412 .................................................................................... مرکزونه ېروزن د وونکوښ د

412 .................................................................................................... :جدول ۱.۲

410 ........................................................................................................ پوهنتونونه

410 .................................................................................................... :جدول ۱.۲

411 ................................................................................................کورسونه يشخص

411 .................................................................................................... :جدول ۱.۲

413 .............................................................................................................. تبصره

412 .................................................................................................... :جدول ۱.۲

411 .............................................................................................................. اعتبار

411 .................................................... تياړ و ېژب سيیلګان د او ژبه اصلي کوونکوزده د ۱.۱

412 .................................................................................................... :جدول ۱.۱

لیک لړ

10

411 .................................................................... تياړ و ېژب سيیلګان د او جنسيت ۱.۱

411 .............. تياړ و ېژب سيیلګان د وينا په یدو د او مهارت ېژب سيیلګان د کوونکوزده د ۱.۱

411 .................................................................................................... :جدول ۱.۲

434 ......................................................................................................... يزډلن ۱.۱

432 ................................................. تياړ و ېژب سيیلګان د استادانو او وونکوښ د :یپرکڅ نهم

432 ......................................................... تياړ و ېژب سيیلګان د استادانو او وونکوښ د ۱.۱

432 .................................................................................................... :جدول ۲.۸

430 ........................................................................................................... موقعيت

430 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

431 ........................................................................................................... ونهټبنس

431 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

433 .................................................................................................... کچه وړ کزده د

433 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

433 .................................................................................. تخصص مضمون يا ګېانڅ د

432 .................................................................................................... :ولجد ۲.۲

432 .......................................................................................................... ژبه اصلي

432 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

431 ........................................................................................................... جنسيت

432 .................................................................................................... :جدول ۲.۲

432 .............................................................................................................. اعتبار

431 ....................................................................... رباو انځ پر ېک ژبه سيیلګان په ۱.۱

431 .................................................................................................... :جدول ۲.۱

424 ........................................................................................................ يزډلن ۱.۱

لیک لړ

11

422 .................................................................................... بحث او ېموندن: یپرکڅ لسم

422 .......................................................................................... يزډلن موندنو د ۱..۱

422 ................................................................. : کچه سواد د ېک افغانستان په: ېموندن

420 ..................................................................................... ېژب افغانستان د: ېموندن

423 ........................................................................ سيیلګان ېک افغانستان په: ېموندن

422 ............................................................................................. پاليسي ژبو د ۱..۱

422 .................................................................................................. برابري: پاليسي

421 ...................................................................................... رول سيیلګان د: پاليسي

410 ..................................................... کيفيت تدريس او ړېکزده د ېژب سيیلګان د ۱..۱

411 .................................................................................................. :جدول ۸۰.۸

411 .............................................................................. :حالت ګړیانځ سومدر د ۱..۱

412 .......................................................................................... ېادعاو ديارلس ۱..۱

411 .......................................................................... هنشت ژبه ېغوند ېژب ګۍهزاره د. ۲

421 ...................................................................................... ېتنښسپار :یپرکڅ يوولسم

421 ............................................................... پاليسي ژبو د کچه تيیوال او ملي په: ۱۱.۱

421 ...................................................................................... اصلحات زټیبنس: ۱۱.۱

422 .................................................................................................. :جدول ۸۸.۸

414 .................................................................................................. سيیلګان ۱۱.۱

410 ..................................................................................... اقدام وريټسک وڅ: ۱۱.۱

411 ...................................................................................................... زډیلن: ۱۱.۱

413 ................................................................................................... :مهیضم رهېشم 1

412 ................................................................................................. :جدول رهېشم 1

411 ................................................................................................. :جدول رهېشم 2

لیک لړ

12

232 ................................................................................................. :جدول رهېشم 3

230 ............................................................................................................ کابل 07

230 ..................................................................... ېک تیوال په 1 ېک ارښ په ګېانڅ 6 + 1

35 ................................................................................................................... 230

230 ...................................................... نشته معلومات هړ ا په تیوال د ،ېک ارښ په « 22ېدږ ن»

230 .................................................................................. «02 هږ ل تر ږل ،دينه مشخص»

230 ........................................................................................................ « 22 ېدږ ن»

230 ....................................................................................................... 56 هږ ل تر ږل

4 ..................................................................................................... :جدول رهېشم 4

2 ....................................................................................................... :مهیضم رهېشم 2

0 ................................................................................................................... اصول

1 ............................................................................................................. زونهیاندړ و

1 ....................................................................................................... ونهړ جو سيیپال

1 .......................................................................... هړ ژبا ۍنګړ او ۍکنیلۍژب سيیلګان د

3 ............................................................................................. تنهښغو اقدام عملي د

لیک لړ

13

(Eric Lawrie) د اېریک الري سریزه

پاتېنځی پوره نسل څخه ښوو لهد ماشومانو ډیرو جګړو د افغانستان ښوونیز سیستم اغېزمن کړی. نهڅلوېښت کلونو له لهو اامه زده کړې پرمخ بوځي دې لپاره چې افغانستان خپلې ع . دځنډ او خنډ راغلیکړو کې زده پهاو یا يې هم شوی

تر رسته کويمکړو وزارتونو سره پوهنې او لوړو زده دد افغانستان نهټول لهايو ، نو نړې کړيبرابر یې الو معیارونو سره يو نړ کې راځي. سر په اديو هبرېتانیا درشل کې د پهددې ډول هلو ځلو بهیر کې مثبت بدلون راولي. دې پهڅو

ي افغانستان کې د بریتانیا فرهنګ پهچمتو وي. ته ال اقتصاد ننګونو يو مې پېړۍ د نړ۲۸ده چې د مهمهد ځوانانو لپاره و معیارونو سره والاليو نړ لهې کړ افغانستان د زده دژبه انګلیسيدې باور ده چې پهاو تعلیمي مرکز یا برېټېش کانسل

ګلیسي ژبه . همدارنګه انوکړي لهکړاونو سره مقاب لهچې ښيخورب دا وړتیاان ځوانانو ته افغانګلیسي ژبه برابروالی شي. . شویر برابخوا لهد برېتانیا گټه پورته کړي چې نههغو فرصتونو لهدا اجازه ورکوي چې د افغانستان ځوان نسل ته

کړې زده لري او د نهي تجربه او وړتیا برخه کې څوک کاف پهکړې او تدريس ژبه د زده انګلیسي پهافغانستان کې پهجوړونې وړتیا اخلي او دغه راز د افغانانو دا دغه هېواده د بیا ځان لهکې ښه نده. چې دا کار لهټو پهعمومي کچه هم

يې لهه پایو يالې ټولنې سره ښکېل شي او یا هم د ځانونو لپاره کاري زمینې برابرې کړي. يو نړ لهوړتیا هم سلبوي چې من کیدو ډېرېدل دي. د افغانستان ښوونیز سیستم جګړو ډېر اغېزمن د افراطي یا راډیکال کېدو پر وړاندې د زیان هم

نازک حالت کې دی. د ودې پر وړاندې ډیرې پهثباتۍ اوسنۍ ننګونې ښيي چې ال هم افغانستان کړی؛ د ناامنۍ او بې شي غورځول کېدای.نهپامه لهننګونې ال هم شته او

څخه ۲۲۰۰ لهشمیر يوکال کې د طالبانو د رژیم تر ړنګېدو وروسته د بیارغونې لپاره د ښوونځ ۲۰۰۸ پهڅه هم چې کهي تر دولسم ټولګ نهڅلورم لهکوونکي زده ښوونځيال هم ټیټ دي. د نه، خو کیفیت او معیارو شویته ډېر ۸۲۲۰۰اتم څپرکي کې راغلې، پهبیا هم ډېره لږه زده کړې وي. برخه وګورئ(، خو دوی ۲.۲ژبه لولي)د دغه راپور انګلیسي

لپاره د اروپا د ژبو( یا د CEFRکوونکي ال هم د )سلنې ډېر زده ۲۰رسېدو سره تر پهښيي چې دولسم ټولګي ته نهڅېړ وونکي پړاو یا پیل A1) پهیا تر پیلوونکي وړاندې پړاو کې وي( او تر پنځوس سلنې ډېر A0) پهمخې لهعمومي چوکاټ

کړو د ارزونې طرحه ادعا کوي چې د انګلیسي ژبې د کامیابۍ داسې حال کې چې د افغانستان د زده پهکې وي(. او ویمد په نهشل سل پاتېلومړۍ پړاو کې او په نهازموی انګلیسيزده کوونکي د نهسل ۱۰ده؛ نهعمومي کچه سل سل

ا د لوړې کچې ی کوونکوده چې زده نههم معنادې پها / ناکامي . دغه بریتېريږيدغې ازموينې لهدرېیم چانس کې ب نمرې ورکوي. ته د بریالیتو کوونکوپام پرته زده لهکړې کچې ته د زده ښوونکيزده کړې، بلکې انګلیسيکافي اندازه

فارغېږي. ښوونځي لهډیرې کمې زده کړې سره پهژبې انګلیسيکوونکي د دې ډول زده په

کابل پهبرخه کې یې تشرېح راغلې. ۲.۸ پهد ناسوبتیا ]غیر حاضرۍ[ کچه هم لوړه ده چې کوونکودې د زدهسربېره پر دندې څخه دمخه او همدا راز د ظرفیت جوړونې داخل خدمت توسعوي لهژبې ښوونکو ته وخت ناوخت انګلیسيکې د ژبې نګلیسياکې د لهټو پهډېر کم دي. نهصتو برخه کې فر پهکې بیا د روزنې والیتونو په، خو کېږیپیدا نهفرصتو

اور وګورئ(، چې دا ستونزه یې پر ځان ب څپرکیم نهستونزو سره مخ دي ) لهژبې د پوهې انګلیسيد لهخپپه ښوونکي ډیر اغېزمن کوي.

رسیزه

14

ی چې د کړو پر دودیز سیستم والړکې د ښوونې ډول د زده يوښوونځ پهاووم څپرکي کې هم راغلي، پهچې څرنګهلکه کوونکي دهداسې ډول وي چې ز پهکړه باید یا بلې هرې ژبې زده انګلیسيښوونکی پکې د لکچر پر ورکولو تمرکز کوي. د

مخامخ کارولو او غږیدلو پورې اړه لري چې پهازې د ژبې يو میتود والړ وي .دا پهپکې برخه ولري. یعنې د شاګرد محوري شي عملي ډول ن پهکړه الرې د ژبې زده له. د لکچر او د کلمو یادولو کېږیروزل نهمهارتو مخې يې ژبني او ارتباطي له

کوونکوبرخه کې دا ډول تدریس د زده پهمنځه وړي او یا یې صفر ته راټیټوي. د ژبې لهد پراختیا فرصت ژبوکیدای او د ه او ولولي. ټولګي کې زد پهګلیسي ژبې د پرمختګ مخه ډب کوي، ان که دوی یې د کلونو او سلګونو ساعتونو لپاره د ان

کوونکي وو. )درېیم زده نهيو میل ۲.۲کې شاوخوا يوښوونځ يومنځن پهڅخه کوونکوزده نهيو میل ۲.۲کال کې د ۲۰۸۲ پهنيو منځ پهوي خو نهکې د انجونو شمیر څلوېښت سل يوښوونځ يولومړن پهداسې حال کې چې پهوګورئ( څپرکی کوونکود زده ښوونځيکال کې به د ۲۰۲۰ پهکوونکې وې. اټکل کیږي چې زده نهيې ښځي نهسل ۲۰ازې يو کې يوښوونځده او ال هم د نهسل ۲۲کارۍ کچه هماغه ډول لوړه یعنې داسې حال کې چې د بې پهمیليونو ته لوړ شي. ۸۲شمېر

لهمهمدې ا لهه وي هم اړتیا ډېره ده او يې زد انګلیسيبلې خوا د ماهرو کارګرانو لپاره چې لهحال کې ده، پهډېرېدو نهاملر ژبې د ښوونې برخې ته ډیره پ انګلیسيڅو چې د فشار ډېریږي، تر ښوونې او روزنې پر وزارتد کې افغانستان په کړي او د راتلونکي کاري فرصتونو لپاره ځوانان چمتو کړي.و

کې د افغانستان پهحال کې دی. پهخپل ور د پرانستلو الو پر مخ ديو او د نړ برابرولونړۍ سره د ځان لهافغانستان نې ې ټوليو دې وپوهیږي چې د پهدې باور دی چې خلک، ادارې او ملت باید پهبریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز

څخه ېزده کړو یا ښوونې او روزن لهکړو او فرصتونو پراخوالی تېره بیا د کار موندنې، لوړو زده پهاقتصادي پرمختګ او کوونکي د کړې بهیر او کیفیت ښه کړي تر څو زدهژبې د زده انګلیسيالسته راځي. د افغانستان ښوونیزې ادارې باید د

دغه پهکېلتیا الې تولنې سره د ښيو نړ لهراتلونکي کاري فرصتونو لپاره ښه چمتو شي. او که چمتو نشي نو افغانستان به ستونزو سره مخ وي. له به برخه کېدې پهاو السه ورکړي له نهپړاو کې شته فرصتو

اقتصادي چاپېریال کې کاري پهچې د نړۍ هاو کلیدي میکانیزم څخه د ژبومهمو له هيو مې پېړۍ ۲۸ژبه د انګلیسياصالحات ې ځینسیستم کې پهد ښوونې او روزنې لههمدې ام لهنو رسی شونی کوي. الو اړیکو ته السيو فرصتونو او نړ

کوونکي ښه روزل کېدای شي او پر لیکه، ډيجيټل زده څرنګهکړي چې څه باید زده شي، نهتر څو دا روښا اړین ديد د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکزافغانستان کې پههمدارنګه الی شي. سر چینې څه ډول ښې کارو ټکنالوژۍ او

ګوته کړي: پهستونزې الندېتړاو، پهژبې او د کاري فرصتونو انګلیسيد ،څیړنې پر اساس

برخه کې یې د ځوانانو پر وړتیا ډېر اغېز کړی دا دي: پهنیمګړتياوې چې د کارموندنې هغهتړاو دوې پهد کار

برخه کې د دوی محدوده وړتیا. پهژبه د خبرو کولو انګلیسي پهلومړی(

( د کاروبار اړوند د عمومي مهارتونو نشتوالی.دویم

هپهغو تصمیمونو کې مهم رول لري چې پهشرکتونو يواروباري تخصص لوړه کچه د بهرنژبې د ک انګلیسيد ه مشخص اقتصاد کې یې د پانګونې یا پراختیا لپاره نيسي.يو

رسیزه

15

کې مهم رامنځته کولو پهد دغه ډاډ نهمهارتو ژبې انګلیسيه لویه سیمه کې د صنعتي خدمتونو لپاره د يو پهکې دې برخه پهخوري، کوم چې نهوړاندې ماته پهبدیلو خدمتونو برابروونکو کاروبار د هغو يورول لري چې

ډېره وړتیا او مهارت لري.

کېږید ډېرې هڅونې المل کوونکوکړه د زدهښه زده انګلیسيد.

یالي کاري فرصتونو کې ډېره ښه س مسلکيهغو پهسره کوونکوماهرو کار يوبهرمېشتو یا هم بهرن لهکسان هغه کار وي. پهپکې انګلیسيشي چې کوالی

و حاالتو کې سخت پهژبې د ښوونې تجربه لري چې انګلیسينړۍ کې د لهټو پهد بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز ردي او ف پهاداراي او سیستماتیکه کچه او هم پهچې د ژبې د ښوونې کيفیت يودې اند پهمقاومت رامنځته کوي. موږ

رامنځته کولو سره مرسته کوي. له ټولنیزه کچه د مقاومت

منوونکي خلک خوندي کوالی او د افغانستان کې د زده کړې ، روزنې او کاري فرصتونو مهم رول د ا دی چې زیان پهکړه، روزنې او کار ته د کې ګډونوال دا مني چې د ژبې مهارتونو زده نهدغه څېړ پهدوی د مقاومت کچه لوړوالی شي.

وګورئ(. څپرکیي کولو کې حیاتي رول لري )څلورم حتم پهرسي الس

دې توانېدلی چې د خرابو امنيتي شرایطو او پهیې چمتو کړې او نهڅېړ مهمهکولمن ډېر منندوی یم چې دا ولاهزه د ډک چاپېریال کې چې تګ پهخطره لهڅېر پهډېرې سختۍ سره پرې کار وکړي. د افغانستان پهوړاندې خنډونو پر

ټیم پر دغو ستونزو غلبه کړې او هغهکولمن او د ولاهې بېخي محدود وي، د څېړنې کول ډېر ګران کار دی. راتګ پکډاکار کې سره پهمهال موږ د سېنېګال هغهکال راهیسې پېژنم. ۲۰۸۲ له هېولدي. زه شویپر شته خنډونو برالسي

دې توانیدلی پهوار بیا يو هغه. لهکو نهاړه څېړ پهې ژب انګلیسيفرانکوفون کې مو د پهولیدل؛ چې د لویديځې افريقا شهکار وړاندې کړی. يود څېړنې ژبوو نور او انګلیسيژبیز افغانستان کې پر ګڼ پهچې دا ځل

اېریک الري

د افغانستان د دفتر مشر

افغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز، په

کال د جون پنځلسمه ۲۰۸۲د

رسیزه

16

(Kathleen Heugh) سریزه تلین هیوک د

. کچه تر ډېرو هغو راپورونو مهم دی چې ما لوستي پهد هېواد (ژبې حالت انګلیسيز افغانستان کې د ژبيګڼ په)دا راپور، ات وضوعمو هغو برخو کې هم د ژبنۍ پالیسۍ لپاره ډېر مهم نور پهازې د افغانستان لپاره، بلکې د نړۍ يو نهدا راپور

پرې خبرې ټولنو کې يوکلږه پهيې بیا نورځينو یې ډېر خلک خبرې کوي او پهچې ، کېږیګڼې ژبې پکې کارول ،لري کوي.

ه داسې هېواد کې د ژبنۍيو پهنړۍ کې پهاو دا راپور ول کیږي څېر کار پهو ډېرو هېوادونو نور دلته هم د انګلیسياريخ ځایه کېدنو اوږد تبې يودې کوي چې د جګړو، اورپکۍ او کورنایکولوژۍ یا د ژوند د کړۍ او پېچلتيا جزئيات وړان

ځای داسې شهکار کړی يوکسیزې ډلې سره ۲۲ لهژبې د ښوونې د متخصصینو او ښوونکو انګلیسيلري. کولمن د داسې شرایطو کې د ساحې کار ډېرې سختۍ پهبه يې چمتو کولو ته تیار وي. ښوونکيچې ډېر لږ ژبپوهان او د ژبې

بېالبېلو برخو کې یې معلومات راټول کړي، پهمتخصصین چې د هېواد هغهلري. د یادولو وړ ده چې د ژبې د ښوونې له ژبو، اردو او اوزبکي شاملې دي. د ګڼو ترکمني، پښتو، انګلیسيدې کې دري، پهحاکم وو چې ژبودوو پهلږ تر لږه

پههم هنوای او شویچې باید وو نهډول شونی هغه پهساحې کار داسې سختو شرایطو کې د پهورته متخصصینو پرته ی شوای.ال ېد کدقیق ډول

دغه راپور د داسې درسي کتاب بېلګه ده چې د نېغې او دفاع وړ څېړنې ډول راښيي او د پاليسۍ او راتلونکو پالنونو د پخوا پر چمتو شوې لهړی خو کولمن دا دي چې لوم نهجوړولو لپاره پر ځای سپارښتنې هم کوالی شي. د دې الملو

لمن تر هغو راپورونو ډېره پراخه ده چې ما معلوماتواو د راټولو شوو نهدی پیل کړی او دغه راز د څېړنې بد نهبېلګه کار يې د لوستلو ویاړ یا فرصت درلود.

تړاو ځانګړی ليدلوری پهړتیاوو پاليسيو کې د احتمالي نیمګ په ژبوهغو هېوادونو کې هم د پهدا چې دغه راپور دویم، ښيي ویشافريقا کې زده پهچې نهدرسو هغهثباتي وي. عدالتي، جګړه او بېتاریخي پلوه پکې بې لهوړاندې کوي چې

پلي کولو ته يود داسې پاليس نهوساتو او حکومتو نهحقو ژبوازينۍ الره چې د يو چې که څه هم بل ډول تمه ولرو خو هپولې دا ارزښت لري. معموالً ډېر تړاو يووي، دا ده چې وښ شویرابرۍ او ټولنیز عدالت مالتړ وهڅوو چې پکې د ب

خلي. دوی ته نهوا لهمثبته پای نهپانګو پهپلې کوي چې بېرته نهداسې پاليسۍ لههېڅک نهاقتصاد پورې لري. حکومتو به پیسې لهسۍ پر سر د دوی د پانګونې پاید پالي ژبومهال او اوږدمهال کې د منځ پهشي چې ورکړلباید قناعت

ه ټيټه شي د تېښتې کچه ب کوونکود زده يوښوونځ لهکې به لږ کسان دغه مضمون بیا تکرار کړي، ښوونځي پهوسپموي )ي او وزلي کموالی شتېرېدو بې پهراوړنو احتمال به لوړ شي چې دا اقتصاد ښه کوالی شي، د وخت السته يواو د بريال

ېوالتیا تعادل او د حقونو پر بنسټ پاليسۍ کې ل پهافغانستان کې حکومت رښتیا پهوینا، تر هغې چې لهب په(. رنو داسې وي. نه، تر هغې به يې پلي کېدل شوني يښيي چې اوس داسې ښکار نهو

توب ژبه انتخاب پرېژبه د بې انګلیسيشلو ډېرو هېوادونو لهصحارا کې پهپام سره چې د افريقا پهته واقعیتدرېیم، دغه رسیسال مخه پرې ونيسي او سیاسي او اقتصادي ځواک ته پرې يوکړې وه )داسې ژبه چې د توکمیزو شخړو او بد نیت

وزالنو د شتمنو د بې لهژبه انګلیسيزامبیا کې پهکلونو کې ۸۲۲۰ پهشوه. موږ پوهېدو چې نهدا پلې خو ومومي(، ژبې پر روزل شوو ښوونکو د دوی تکیه د اقتصاد د زیانمنېدو المل شوه. انګلیسيکې د برېتانیا پهبېلېدو المل شوه او

رسیزه

17

به لیسيانګوه چې لهو او که څه هم هلته داسې هی نهژبې ورته کارندوالی بریالی انګلیسيماالوي او نامبیا کې د پهکچې د پوړونو تر منځ دوام سلکيمداسې ډول وشول چې تر اوسه د منځنۍ او پهسوېلي افريقا الندې کړي؛ خو دا

تانیا ید بر)ژبه انګلیسياو نه: مخ پر وده هېوادو نهو واقعیتاو نهخوبو کتاب شویاېډېټ پهخوا لهلري او بس. د کولمن کې افغانستان پهواضح او قانع کوونکي ډول بیانوي. په( کې ګڼ لیکواالن دغه ټکی ۲۰۸۸، فرهنګي او تعلیمي مرکز

–به د ټولنیزو ژ انګلیسيمتعادل ډول اټکل شي. ان که منځګړي او مذاکره کوونکي پهراتلونکی ښايي ژبې انګلیسيد انګلیسي پانګونو ماتې ښيي چې يوسیاسي بحثونو او تفاهمونو لپاره کاروي هم، د افغانستان تاریخ او دلته د ګنو بهرن

لکيمسژبې د ښوونکو د انګلیسيد ښوونځيالی. د شي لر نهناستي کېدو کې مهم رول و ځای په ژبو اصليبه هم د وي، ځکه موږ د اېتوپیا او سوېلي افريقا بېلګې هم لرو. نهپام وړ وي او ښايي بریالۍ هم د به الره ازينۍ يو کولو

پښتوزړه پورې دي. د دري او پهدودول ډېر ژبوګڼو او ژبو و، دو ې ژبېيو دغه راپور کې راغلي معلومات ښيي چې د په پهکسان چې د اقلیتونو هغهسره سروکار لري، خو ژبودوو لهازې يو نکي يو ( وپر بنسټاکثریت ژبې د )دوې پیاوړې

. د يوسراسر نړۍ کې يې شاهدان پهڅه دي چې هغهخبرې وکړي او دا ژبویا څو يوکوي باید پر درې ېخبر ژبو ژبونکي بیا د خپلو اړتیاوو پوره کولو لپاره ډېرو يو و ژبودي، خو د اقلیت د زده کولو ته اړ ژبولږو د ويونکي ژبواکثریت د صليادې اړه بحث کوي؛ ځکه دا وګړي خپلې پهتړاو پههند کې اجيت موهانتي بیا بیا د قبيلوي خلکو پهته اړ دي.

بې ته ژ انګلیسيهندي او ازې يو نکي ښايي يو ته اړتیا لري چې د هندي ژبې و انګلیسي، ایالتي ژبې، هندي او ژبېکړې زده ژبوژبۍ یا د ډېرو ې هماغه اندازه ښايي ګڼ پهڅوک څنډې ته وي يو، څومره چې لههمدې ام لهاړتیا ولري.

ه ښايي ژب لهايو ه نړيو څېر په انګلیسيتېره بیا هغوی ته چې د پهکړه کې هم خپلې اغېزې لري زده پهته اړ وي. دا ډېره ګټه ور ورسوي.

یستماتیک س پهاستثنايي مثال دی چې معلومات يې يو، دغه راپور د ژبې د پاليسۍ د اړوند کار يولنډو ټکو ووا په که هلټو پهډلې دی چې تر اوسه مې لهدي. دا د ډېرو ژورو او هر اړخیزو راپورونو شویاو تحليل شویاو دقیق ډول راټول

نکي حتمن کوو ژبې د رول اړوند. زه به خپل زده انګلیسيتېره بیا د پهاړه لوستې دي، پهد معاصرو پاليسيو ژبوکې د ه هم توګ پهکچه چې دغه درسي کتاب د میتودولوژۍ د يوې بېلګې پهکړو وهڅوم، څه د لېسانس او څه هم د لوړو زده

ښوونیزه پهاو هر څومره سخت حالت کې ساحې ته باید ځان ورسول شي پهده چې مهمهولولي او دا چې ولې دا ډېره تړاو اخالقي او پر ځای سپارښتنې وکړل شي. په ژبوپاليسۍ کې د

یوکتلين ه

نه، پلې شوې ژبپوهپروفېسور اسوسیت

استرالیا پوهنتون یليد سو

۲۲کال د مارچ ۲۰۸۲د

رسیزه

18

کور ودانی

دوی کې الندې کسان په ه منندوی یم.يو چمتو کولو کې ښکېل وو. زه د دوی هر پهکسان د دغه راپور ۲۲۰۰نږدې راځي:

غړي چې د دغې څېړنې د ډلې غړي دي )الندې يې ليدالی شئ( ۲۲ هغه

د والیتونو ۸۲او لکچر ورکوونکي، دغه راز د ښوونکيډېر ۲۲۰کوونکي او تر زده ۲۲۰۰ژبې څه باندې انګلیسيد کې یې ګډون کړی. نهدغه څېړ پهاستازي چې ۸۱پوهنې د ریاستونو

نستان حکومتد افغا

وزیرپخوانی کړو ډاکتر نجیب خواجه عمري، د لوړو زده

محمد آصف رحيمي، د هرات والي

رستیال کړو وزارت علمي معبدالتواب باالکرزی، د لوړو زده

کړو وزارت د علمي پراختيايي پروګرامونو مشرمرستیال پروفېسور زبیر صديقي، د لوړو زده

آمر څېړنېرت د جالل الدین عطايي، د پوهنې وزا

عبدالعظیم کرباليي، د پوهنې وزارت د نصاب ستر سالکار

څانګې مشر انګلیسيجمشېد زینال، د پوهنې وزارت د نصاب برخې د

ييز حکومت د افغانستان سيمه

محمد آصف رحيمي، د هرات والي

فیض، د هرات پوهنتون مشر لهډاکتر عبدال

روزنې پوهنځي استاد ميري، د هرات د ښوونکو د لهمير عبدال

د پوهنځي مشر ژبوډاکتر احمد غني خسروي، د هرات د

ژبې د پوهنځي مشر انګلیسييارمحمد بهرامي، د کابل پوهنتون د

ښوونکيکابل کې د رابعه بلخي لېسې مدیر او په

مديره مدرسېکابل کې د بي بي عایشه صدیقه په

ستون يو والیت د پوهنې رئيس عبدالقادر پ کندهارد

د جوزجان والیت د پوهنې مشر عبدالحی یاشین

د هرات والیت د پوهنې مرستیال رئیس عزیزالرحمن ساروان

کور ودانی

19

و کېنور او افغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز په برېتانیا سفارت، په

افغانستان کې د برېتانیا سفیر پهنېک کې، ښاغلی

مشر (British Council) د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکز افغانستان کې پهاېرېک الري،

افغانستان کې د برېتانیا د سفارت د ګډو پروګرامونو د ټیم سرپرست پهجاش ريډ،

سؤول د پروژو مافغانستان کې د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکز پهمایکل هالګېټ،

د کاري پراختیا مدير تدریس د انګلیسي ژبې د د فرهنګي او تعلیمي مرکزد بریتانیا افغانستان کې پهعبدالصبور افغان،

پروګرامونو د برخې مدیره انګلیسيد د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکزافغانستان کې پهآرزو الطافي،

د ښوونکو مشر افغانستان کې د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکز پهپروېز حسین،

پروګرام مدیر انګلیسي د دفاع لپاره او امنیت د افغانستان کې د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکز پهجواد، یبشع احمد

د ښوونکو مشر افغانستان کې د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکز پهمحمد قسیم محمدي،

پوهنتون کې(. يامریکاي په افغانستان د اوس او مرکز کې د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي افغانستان په)پخوا یعقوبي حميد

او همکاران. ښوونکيژبې انګلیسيملي پوځي اکاډمۍ کې د پهیا د افغانستان ANAOA پهخالد یاسا او

کړو او روزنې د خدماتو استازیتانیا د پوځي زدهیملي پوځي اکاډمۍ کې د بر پهمېجر مایکل ریچارډ

نورافغانستان کې په

افغانستان د ملي پروګرامونو د برخې مدیر -سکو ېیا احمدي، د يوناحمد ض

، کابلETCفرزاد علوي،

يي ژبې د پروژې مدیرصابر عليمي، د پشه

نيو مهدي، طلوع تلوېز لهسمېع ال

افغانستان کې د کرېسچن اېډ اجرايي مشره پهاماندا خوزي موکواشي،

شرهژبې د ښوونکو د ټولنې م انګلیسيلیال نادر، د

يي متخصصپروژه کې د پشه پهيي ژبې سهراب صادق، د پشه

د سروې متخصص ژبوصدیقي، د سمر د لهنجيب ال

کابل کې د امریکا سفارت د کلتوري چارو مرستیال پهاېلوين څېنګ،

کور ودانی

20

نو کې يو و ځانور په نور

ن سالکار، ریاضيو سکو ته د سعودي د ملي کمېسېنيو ډاکتر منصور الوسيامي،

و پوهنتون ټورنټتر سټيفن بهاري، ډاک

یارکيوډاکتر کرول بېنسن، د کلمبیا پوهنتون د ښوونکو پوهنځی، ن

نيکېشنيو ټاني براون، براون کم

افغانستان کې خدمت کړی پهمېګان ډېويس، پخوا يې

ډاکتر الیزابت اېلېنګ، ګرز پوهنتون

استرالیا پوهنتون سوېلي ډاکتر کتلين هوف، د

رېمي هایمن، ليډز پوهنتونپروفېسور جې

کاويتا حسین، د اکشن فار ډېوېلپمنټ د بشري سرچینو مدیره

پوهنتون، جاکارتا لهډاکتر بامبانګ اېروان، اسالم نيګیري شریف هدایت ال

او پراختیا سالکار ژبوسرېالنکا او برېتانیا کې د پهسایک کېنېټ،

وونې سالکار او ښ ژبوکلمبیا او برېتانیا کې د پهجان نګ،

رو پوهنتون، ډهلينهپروفېسور اجيت موهانتي، جواهر الل

ډاکتر نینګ يي، ليډز پوهنتون

انټرنېشنل، تایلنډ SILډاکتر کريک پېرسن،

اګن بزنس سکولنهپروفېسور رابرټ فيليپسن، کوپ

پال اېريک لي، دېالوېر پوهنتون

، جاکارتاشنونکی معلوماتوابن سرحمن، د

کور ودانی

21

ليکوال

، ژبياتو کې ګڼموضوعخوښې وړ په هغهڅانګه کې مخکښ څېړونکی دی. د پههېل کولمن د ليډز پوهنتون د ښوونې هغهي؛ او بحاثا اندونیزيا د انګلیسيکاري ژبې هغهشامل دي. د نهپاليسي، پالنېنګ او ژبه او ښوو ژبوژبه او پراختیا، د

هلالش ژبې )چې مورنۍ ژبه يې ده( څه ناڅه علم لري او د اندونیزیا فرانسوي ژبه لوست کوالی شي او د و پهدغه راز ا همېشنی د اندونیزی هغه. پوهېږی: باسا جاوا )جاوانيز( او بېس بېټاوي )جاکارتا ماالی( هم ژبوو نور ګڼو پر دوو

اوسېدونکی دی.

لهد څېړنې ډ

شي. پاتېمخې دې د څېړنې د ډلې غړي پټ لهداسې مشوره ورکړې چې د امنيتي دالیلو مبصر ه بهرني يو یادښت: او جزئیات دې دلته خپاره شي. پر دې سربېره ګڼو غړو نهډلې ټولو غړو موافقه وکړه چې د دوی نومو ې هم د څېړن خو بیا

نهيې دې هم خپاره شي د ډلې څو ښځی نهانځورو چې نهدې هم خپاره شي. دا غوښت نهانځورو ددوي هوکړه وکړه چې غړو وکړه.

ژبې چې خبرې پرې کوالی هغه وینا( لهخپ پهشي )د غړي

نوم دنده

، دريانګلیسي، پښتو

پهستان د ښوونکو د روزنې نور د د انګلیسيپوهنځي کې استاد او د

معلوماتي مرکز مدیر

خالد عباس

انګلیسيدري،

د هرات د ښوونکو د روزنې پوهنځي د د انګلیسيبرخې او د انګلیسي

اتي مرکز مشرهمعلوم

افشین حميال

هن، پنځوس سلانګلیسيدري، پښتو

احمدي نهتهمی دهاستاژبې انګلیسيبلخ کې د په

لیکوال

22

، اردوانګلیسيدري،

او د ژبې استاده انګلیسيبلخ کې د په معلوماتي مرکز مدیره

بييواسودابه

دري، په، پښتوژبه اصلي په، اردو او څه ناڅه انګلیسي

سلط دی.هم م عربي

کې د کندهار پهسفیر او يود ښوونځ استاد انګلیسي

بابي لهاسدال

، اوزبيک، ترکمنپښتودري،

پهد ښوونکو د روزنې و د سمنګان استاد انګلیسيپوهنځي کې د

نظر محمد بصیر

وپښت، څه ناڅه انګلیسيدري،

ي پوهنځ پهد بامیان د ښوونکو د روزنې استاد انګلیسيکې د

لي خان عرفانع

انګلیسي پښتودري،

د يانګلیسپروان کې د ښوونکو او د په معلوماتي مرکز مدیر

محب الرحمن فقيري

انګلیسياو پښتودري،

برخې د لوګر د ښوونکو د روزنې استاد

حميدي لهمحب ال

انګلیسيدري،

څانګه کې پهد هرات د ښوونکو روزلو استاده انګلیسيد

زادهحسن نسیمه

ک، ، اوزبېانګلیسي، پښتودري، اردو نهسلپنځوس تر شپېته

دارالمعلمین کې د پهد جوزجان ژبې استاد انګلیسي

هوشمند لهشکرال

دڅېړين ډله

23

او څه ناڅه انګلیسيدري، پښتو

یسيانګلدارالمعلمین کې د و بامیان په ژبې استاد

نس يو محمد حسيني

انګلیسي، دري او پښتو

د معلوماتي انګلیسيد د ننګرهار استاد انګلیسيمرکز مشر او د

مل لهخليل ال

انګلیسي)مورنۍ(، دري، پښتو پوهېږی)د زده کړې ژبه(، اردو )

عربياو لږ خبرې کولی شي(، ی لیکلاو څه ناڅه پوهېږی)

شي(.

دارالمعلمین ریاست پهد کابل ښار ي بورډ غړیمکې د عل

مېړنی لهنقیب ال

او انګلیسيرنۍ(، دري )مو پښتو

دارالمعلمین کې د پنجشېر پهژبې د معلوماتي مرکز مشر انګلیسي

ژبې ښوونکی انګلیسياو د

ميرزايي لهعزیزال

، پارسي/دريانګلیسي

سید محمد محقق مشاور او روزونکی، کابل

او اردو انګلیسي، پښتودري،

مهریه پاوند کېژبې ښوون انګلیسيکابل کې د په

او څه انګلیسي، دري، پښتو ناڅه اردو

هلمند کې د پهطبي ډاکتره او ژبې استاده انګلیسي

ذاکره قاضي زاده

دڅېړين ډله

24

انګلیسياو پښتودري،

پروان دارالمعلمین کې استاد او د په ژبې د معلوماتي مرکز مدیر انګلیسي

رحماني لهبرات ال

انګلیسياو پښتودري،

يانګلیسکې د دارالمعلمین غزني په ژبې استاد

خېشرا رسا

سيانګلیاوزبېکي او پښتودري،

انګلیسيپوهنتون کې د کندوز په د معلوماتي انګلیسيژبې استاد او د

مرکز پارټ ټایم مدیر

روهين لهروح ال

)مورنۍ(، دري او پښتو انګلیسي

ژبې د انګلیسيننګرهار کې د پهن لمعلمیدارا پهمعلوماتي مرکز مدیر او

ژبې استاد انګلیسيکې د

کمال ستانکزی

او اردو انګلیسياو پښتودري،

يانګلیسدارالمعلمین کې د کندوز په ژبې استاد

لهشفيع ال توحيدي

انګلیسياو پښتودري،

عبدالوارث ادژبې است انګلیسيکې د کندهار په

دڅېړين ډله

25

: معرفيڅپرکیلومړی

برخه کې بېالبېل تکراري پهاو د پوهنې ژبوافغانستان کې د پهچې پیلېږيه کې برخ ۸.۸ په څپرکیدغه پیلیز برخه بیا د دغې ۸.۲اړه بحث کوي او پهبرخه دلته د راغلې څېړنې د فکري ميراث او شجرې ۸.۲ګوري. نهبرداشتو

نهاخیست لهرخه کې یې پایب ۸.۲ پهاو شویبرخه کې تشرېح ۸.۲ پهموخې راسپړي. د دغه راپور جوړښت اصليمطالعې دي. تبصرې هم پکې شاملې شخصيراغلي او د ليکوال خپلې نهڅه نظرو يوشوې، همدارنګه د څېړنې پر محدودیتونو

نهبرداشتو ځينې ۱.۱

شمېر يو لهبرخه کې لېوالتیا لري، لومړی به پهڅوک چې لومړی افغانستان ته راځي او د افغانستان د ژبې او پوهنې پهلل شي. وب نهبرخه کې رازو پهکړو شمېر یې ښايي د دغه هېواد د ژبې او زده يو. کېږیه مخ سر یا برداشتونو نواخیست

دې کې الندې موارد شاملېږي: .پوهېږیدري پهلري، ځکه هر څوک نهزده کولو ته اړتیا ژبوو نور نکي د يو د دري ژبې و .۸ ده. نهکومه ژبه هزارګي .۲ .کېږیپیدا نههېڅ ژبه کې لهب پهفارسي ژبه کې شته، پهچې ځواک کوونکیقانع هغه .۲ پامه غورځېدلې. لهد اقلیتونو ژبې .۲اړه هپشي، د دغه مضمون اړه ترې وپوښتل پهژبې د تدریس انګلیسيچې د ته کوونکوو او یا زده خلک ځینو .۲

. پوهېږی نههېڅ پوهېږیر ژبه ي. دوی یا پلر تخصص چې کې نهز او رو نهښوو پهکې یا انګلیسي پهيا ښوونکيژبې انګلیسيد .۲

. پوهېږی نهاو يا هم د تدریس پر ډول، پر دواړو يې چې زده کوي. نهناریشي زده کوالی لکه نهژبه هومره ښه انګلیسيکوونکې زده نهښځی .۲ ته به ويونو یا ټولګکورس خصوصينو يزده کول غواړ ژبې انګلیسيد که دې آند دي چې، پهځینې خلک .۱

.کېږیزده نهژبه انګلیسيکې ښوونځي پهځې. سواده وي. د دوی ذهني قوت ټيټ دی.وځي ال هم بې ښوونځي لهډېر خلک چې .۲

نهي کتابو درس شویایران کې خپاره پهچې نشتهنکو لپاره ځکه ستونزه يو پوهنتونونو کې د دري ژبې د و په .۸۰پاکستان او هند کې خپاره پهکړې اړتیا ده تر څو دهژبې د ز انګلیسيلپاره د ژبو پښتولوستالی شي؛ خو د

مواد ولولي. شوی د تېښتې فرصت دی. څخه يومنځنۍ پیړ لهژبه انګلیسيګړې ژبه ده او درېیم انګلیسي .۸۸ژبه وي، يې د تدریس انګلیسيپرمختللو هېوادونو کې د تدریس ژبه شي. که پهژبه باید لکه انګلیسي .۸۲

وي. نهده هېواد مخ پر و نورافغانستان به وکارول شي. بورسیېو هېوادونو نور ژبې ته اړتیا ده تر څو د انګلیسي .10

معريف

26

و اسنادو پرته هم ښکاره او واضح وي. ښکاري چې تر نور لهبیا بیا او تر ډېره بریده موجود وو، لکه چې نهدغه برداشتو کې بیا لسم څپرکي پهدغو اخیستونونو ته توګه عمومي کېدای هم شي. موږ به پهونو واقعیتټول هېواد کې د پهډېره

راوګرځو.

تړاو پهد څېړنې ۱.۱ژبۍ کې د ګڼ پهژبۍ او ساحه کې ده. تر ډېره پر ګڼ پهاو پراختیا ژبوبشپړ ډول د پهچې دلته راغلې، نهدغه څېړ برخه هپیز چاپېریال او د ژباړو ژبنیزه رنګارنګۍ شوو کارونو، ژبن پهبرخه کې پر شوو څېړنو والړه ده. دغه راز پهپوهنې

وګورئ. نه( کارو ۲۰۸۲( او کاناګاراجا )۲۰۸۲(، مېګاناتان )۲۰۸۲، ۲۰۸۰شوو کارونو غوړېدلې. د بلومېرت ) لهکې ه کوي چې توقع د نهکه او کره کتيو ام اخیستو هم والړه ده چې پر هغو شیانو نلها پههغې څېړنې څخه لهدغه مطالعه

و کړی کار ور نمخ پر وده هېوادونو کې. لکه د بونس او پهتېره بیا پهژبه مهم رول لوبوي، نګلیسيامعاصره نړۍ کې په( او ټېلر ليچ او بېنسن ۲۰۸۲(، رپاتهانا او بونس )۲۰۸۲(، راوو )۲۰۰۲، ۸۲۲۲(، فيليپسن )۲۰۸۲(، موهانتي )۲۰۸۲)ام اخیستی چې لهشوو څېړنو هم ا لهاړه پهولې ، بشري حقونو، ټولنیز ادغام او سژبو(. پر دې سربېره يې د ۲۰۸۲)

(، لو بېانکو ۲۰۸۲(، دي وېرنېس )۲۰۸۲دې برخه کې کړې. لکه چندرهاسان ) پهو نور څېړونکو، متخصصینو او (.۲۰۸۲( او سالزبرګ ګلوبل سیمینار )۲۰۰۰کانګاس ) –(، سکوتناب ۲۰۸۲، ۲۰۸۲)

هلدې برخه کې دغې څېړنې د سیمې پهپروت هېواد دی. لهبار پو افغانستان د سوېلي او مرکزي آسیا تر منځ پر بیرو دوی کې موهانتي او پهمتخصصینو هم ډېره ګټه اخیستې. چا چې پر دې سیمه، اشخاصو او هېوادونو تمرکز کړی.

ستان پاک په(، محبوب او رحمان ۲۰۸۲ټولیز ډول یې پر سوېلي آسیا تمرکز کړی )لکه موهانتي او پانډا، پهپانډا چې ، ۲۰۸۲، ۲۰۸۲نيپال )پیاک، پهیاک په(، ۲۰۸۸، ۲۰۰۲، ۸۲۲۲، ۸۲۲۰؛ رحمان ۲۰۸۲، ۲۰۰۲)لکه محبوب،

؛ پتانایک، ۲۰۸۲؛ موهانتي او پانډا، ۲۰۸۰، ۲۰۰۱، ۲۰۰۲هند )موهانتي، په(، موهانتي، پانډا او پټانایک ۲۰۸۱؛ حميد او ۲۰۸۲، ۲۰۸۸، ۲۰۸۰حميد، ؛ ۲۰۸۲دېش )چودري، لهبنګ په(، حميد او چودهري ۸۲۲۰، ۸۲۱۲، ۸۲۱۸

(.۲۰۸۲؛ اس پېرېره، ۲۰۸۲سریالنکا )ام پېرېره په( او ام پېرېره او اس پېرېره ۲۰۸۲؛ حمید او اېرلېنګ ۲۰۸۸بلدوف،

موخه ۱.۱څلورو الرو کوي. لومړی، دغه پهژبې حالت څېړل دي. دا انګلیسيافغانستان کې د پهموخه اصليد دغې څېړنې

څرنګهڅنګ مطالعه کوي چې حقوقي حالت یې پهسره څنګ ژبوملي او واليتي لهژبه د افغانستان نګلیسيا نهڅېړ ، يومدرسو، ښوونځ پهد مهمو رول لرونکو دوو ډلو يعنې نه، دغه څېړ دویممطرح ده. څرنګهژبني چاپېریال کې پهدی او

تر کوونکوې د زدهژب انګلیسيژبې د تدریسوونکو او د يانګلیسکورسونو کې د خصوصيدارالمعلمينونو، پوهنتونونو او د ژبنۍ نکوکوو ژبې د ښوونکو او زده انګلیسييادو بنسټونو کې د په نهمنځ د وړتیا د ارزولو هڅه کوي. درېیم، دغه څېړ

اتو موضوعو څ پههم هننظرو –تېره بیا د پوهنې د والیتي ادارو په –د لېوالو ادارو نهمخينې د پېژندلو هڅه کوي. دغه څېړ انګلیسي ازې ديو پایلې سره راټولېږي او سپارښتنې هم کوي؛ دغه سپارښتنې پهاړه پهد موندنو نهراټولوي. دغه څېړ

محدودېږي. نهپورې هم نهکړه او ښوو زده پهژبې

معريف

27

پهول ژبې ر يانګلیسه مشخص سیاق او چاپېریال کې د يو پهابتدايي برداشت چې دغه ليدلوری مهموي دا دی چې ځانګړی اهمیت لري او ژبيشي. د دغه هېواد ټولنیزه ګڼنهرولونو هم منفي کېدای له ژبوو نور همدغه چاپېریال کې د

او ژبې تدریس انګلیسيدې سره جوخت د لهشي غورځول کېدای. نهپامه لههم ژبيخلکو کې فردي ګڼ پهدغه راز .کېږیکړه پکې او زده نهده چې دغه ښوو معناڅېړنې پرته بې لهیال کې ټولنیز سیاق او چاپېر هغه پهکړه زده

جوړښت ۱.۱

:شویالندې ډول چمتو پهدا راپور کې ښکېل وو او کار یې کړی. دغه راز دغه نهدغه څېړ پهکسان تشرېح کوي چې هغهجزئیاتو سره په څپرکی دویم

مهال چې د افغانستان ګڼې هغه، شوینيمايي کې راټول لومړۍ پهکال ۲۰۸۱چې معلومات د شویته پام واقعیتبېالبېل ډول د دغې مطالعې بېالبېلې برخې اغېزمنې کړې؛ خو بیا هم د پهناچارۍ لهبرخې ناامنې وې او دې چارې

لږ یا ډېر وخت کې پهبريالي ډول يې تر پالن شوې مودې پهچې نهډېره من نهغړو د تعهد او جرأت ۲۲څېړنې د .1ومات راټول کړلمعل معلوماتورو د مختصتړاو پهدرېیم څپرکي کې د افغانستان، د افغانستان د اقتصاد او د پرمختګ او پوهنیز سیستم په هم پکې خبرې شوې. موضوعال پوځي حضور پر يو د نړ نهپراخه پیما پهبرابروو. نهوړاندې کولو سره زمی په معلوماتو هلخپرو شوو منابعو او د مرکو لهاړه معلومات دي چې پهچاپېریال ژبنیزڅلورم څپرکي کې د افغانستان د په نهژبې رولو انګلیسي. دغه راز د شویحالت ارزول ژبومخې د لهافغانستان کې د اساسي قانون په. شوی اخیستلرا

.شویحث او پر ځینو پخو رولونو يې ب شوی: د پخو او اېډيالي رولونو تر منځ توپیر شویهم معرفي کې الیتونوو پنځلسو پهاړه بحث کوي او پهژبۍ د څرنګوالي او اندازې افغانستان کې د ټولنیزې ګڼ په څپرکیپنځم

هپژبنیز چاپېریال )او ټولنیزه او مذهبي رنګارنګي ده( چې قیس اکبر عمر يې ژبنیز چاپېریال تحليلوي. دا همدا ګڼه لنډه برخه يو ( کې یادوي چې ,The Fort of Nine Towers (Omar, 2013)برجونو کال ) ونهخپل یادښت یعنې د

جاجوي چې توقع يې شته، هم نهژبې اېډېالسټیک رولو انګلیسيدغه راز د څپرکیکې هم راغلې. دغه نهدغه څېړ پهيې .شوی لهپرت شویڅلورم څپرکي کې پرې بحث پهپخو رولونو سره چې لهاو

نهځوابو هغه کوونکوښوونکو او لکچر ور ۲۲۰او کوونکوزده ۲۲۰۰لري او د نږدې نهکتژبۍ ته فردي ګڼ څپرکیشپږم پاڼې ته يې ویلي.را اخلي چې پوښتن

را کړې او تدریس چاره پکې اجژبې د زده انګلیسيتشریح کوي چې د نهټولګي او د هغوی چاپېریالو هغه څپرکیاووم پرکیڅمېر، د دوی حاضري، جنسیت او د تدریسي کتابونو منابع. دغه ش کوونکو؛ هم د تدریس جریان، هم د زدهکېږی

پر ژبې د تدریس انګلیسيد څپرکیتر منځ پر چلند هم خبرې کوي. دغه کوونکووروسته د ښوونکو او د دوی د زده مهال پر ژبه هم بحث کوي.

و حاالتو لرونکو چاپېریالونو کې څېړنه ګڼې ننګونې لري، چې یوه پکې د امنيتي حالت ال وايي چې په افغانستان غوندې نازک( ۲۰۸۲کوټېریو )1

خرابېدل دي.

معريف

28

تونونو او ، پوهندارالمعلمینونو، ويمدرسو، ښوونځ پهژبې د هغې ازموینې پایلې راسپړي چې انګلیسيد څپرکیاتم ه څ ژبه اصلي کوونکودې اړه چې د زده پهپایلې یې شوې. اخیستلڅخه کوونکوزده ۲۲۰۰ لهکورسونو کې خصوصي

پر هغو ځوابونو هم بحث کوي چې کوونکوزده ۲۰۰۰دغه راز د څپرکی؟ دغه پوهېږی ژبوده او څه ادعا لري چې پر څو چه يې ارزوي.د لیاقت ک انګلیسيد د کوونکوښوونکو او لکچر ور ۲۰۰ژبې د انګلیسياتم څپرکي کې راغلې مطالعه تکراروي او دا ځل د په څپرکیم نه

د ځان ارزونې پایلې هم مطالعه کوي. کوونکوښوونکو او لکچر ور ۲۲۰ازموينې پایلې ګوري او د تان کې د افغانس پهاو يووړاندې کوي او د ژبې د پاليس م څپرکي کې د راغلو موندنو لنډیزنهدرېیم او په څپرکیلسم

بې د ژ انګلیسيعوامل هم ګوري چې د هغه څپرکیژبې د رول لپاره د دغو موندنو پر اغېزو بحث کوي. دغه انګلیسيسره و برخونور هلتړاو د نړۍ پهژبې د لیاقت انګلیسيټيټوالي کې یې رول لوبولی. د پهکړې د کیفیت تدریس او زده

و راوړل؛ سر کې م پهدې برخه کې موږ بېرته هغو اخیستونونو ته هم ورګرځو چې د دغه څپرکي پهپرتلنې هم راغلې دي. پامه وغورځېږي. لهخو ځينې به یې لکه د رازونو ېږيځينې یې تایید

اليسۍ او پالن پ ژبې د انګلیسيټول کې د پهافغانستان کې پهاتلس سپارښتنې کوي چې څپرکیولسم يو باالخره ي.هم پکې شامل د نههم پکې شامل دي؛ دغه راز ساختاري اصالحات او بېالبېل سکتوري فعالیتو نهاړوند وړاندیزو

یادښت شخصياو نهمحدودیتو ۱.۱

ټول هېواد کې پر تګ راتګ ډېر پهکتو سره چې پهد دغې څېړنې د کېدو پر مهال د افغانستان نازکو حاالتو ته تشرېح شوې کې څپرکي دویم پهچې څرنګههر اړخیزه ده. لکه نهشو کوالی چې دغه څېړ نهوو، موږ ادعا هنمحدودیتو

کې هم والیتونو ۸۲دغو پهمعلومات راټول شي. ان والیتونو ۸۲ لهازې يو څخه والیتونو ۲۲ لهوه چې د هېواد نهدا ممک والیتي مرکزونو بهر سفر کول ناشونی و. لهځینې وخت

توګه دا و چې باید اعتراف پهه بل محدودیت د دغه راپور د ليکوال او د دغې څېړنیزې پروژې د همغږي کوونکي ماته )چې و غړو و نور شوای کوالی؛ ځکه مې ډېره تکیه د څېړنې د ډلې پر نهه ژبه هم خبرې يو وکړم چې ما د افغانستان پر

و برخو کې به راشي.نور پهر هم وو چې د راپو نهمحدودیتو نورډېر یې منندوی یم(. نم.م یتمسوولپروسس او راپور لیکلو کې د هرې نیمګړتیا په معلوماتوطرحه، اجرا او دغه راز د پهزه د دغې څېړنې

هلتګ خوشبین یم چې نهاو د افغانستان د خلکو متعهدا لهکې مې برخه لر نهدې څېړ پهدا زما لپاره امتیاز و چې ده دغه راپور دوی ته ښه ارزښت ولرالی شي. لهورځني ډول خپلې چارې مخ ته وړي. هی پهسره سره يوګواښونو او سخت

معريف

29

څه ډول شوې نه: څېړ څپرکی دویمڅپرکي کې د څېړونکې ډلې د غړو او هغو ۲.۸ په. کېږیدغه څپرکي کې د دغې څېړنې د تطبیق څرنګوالی تشرېح په

نهبرخه کې روښا ۲.۲ پهات موضوعيې راټول کړي. د امنیت اړوند معرفي کولو سره پيلېږي چې معلومات پهکسانو برخه کې د څېړنې وسایل او ۲.۲ پهتړاو خبرې شوې او پهبرخه کې د دغې څېړنې د جغرافيوي لمنې ۲.۲ په. شوی

نا څه مخې څه لهبرخه کې د ځوابونو ۲.۲ په. شویاړه بحث پهبرخه کې د نمونې اخیستو ۲.۲ په. شویابزار معرفي برخه ۲.۲ پهپر برابرولو خبرې شوې دي. معلوماتواو همدارنګه د راټولو شوو شوید څېړنې د تطبیق پر جزئیاتو بحث

راغلي. نهاړه یې نظرو پهاو شوید راټولولو د بهیر لنډیز وړاندې معلوماتوکې د

لهڅېړونکې ډ ۱.۱راټولولو عمومي بهیر بشپړ کړ. دوی د څېړنې معلوماتوټیم د کسیز ۲۲ژبې د ښوونې او د ښوونکو د روزنې انګلیسيد

اتومعلومته هم وژباړل. دوی دغه راز د راټولو شوو پښتواو دغه ابزار یې دري او لهطرحه کولو کې هم ونډه لر پهد ابزارو ره مرسته ليکوال س لهلوستلو کې هم پهژباړلو او د راپور د مسودې او خاکې پهته يې انګلیسيکمي خالصه کولو، په

.2اتو ته هم متوجې کړی دیموضوعشمېر مهمو يوکړې، همدارنګه لیکوال یې لهخپ هپتوګه د دوی پهدوو څخه تر پنځو پورې ژبې یې زده دي. د بېلګې لهد څېړونکې ډلې غړي ټول افغانان دي او

، اوزبک او يانګلیس، پښتوی شي. بل دري، خبرې کوال ترکمني، اوزبکي او انګلیسي، پښتوغړی پر دري، يووینا چې که دري، ې ژبې لنور يې مورنۍ ژبه ده او پښتوپنځوس تر شپېته سلنې اردو خبرې کوالی شي. درېیم غړی وايي چې

ې )چې پر عربياو هم لږ لږ خبرې کوالی شي، پوهېږیکړې ژبه يې ده( اردو )چې هم پرې ازې د زدهيو )چې انګلیسي ی هم شي(.لیکلاو لږ لږ پوهېږی

ار سره کار خپل همک لهکې والیتونومېشتو څه ډېرو ګڼ يو پهو نور کې کار کړی. والیتونوخپلو پهازې يو شمېر غړو يو وو. شوی ګومارلکابل کې درې غړي پهداسې حال کې چې پهکاوه،

ناشونې وای. نهدغو باجرأته، ژمنو او پُرکارو غړو پرته به دا څېړ لهد څېړنې

امنیت ۱.۱ کې راغلي: نهارزو پهخوا د افغانستان د حالت لهال بانک يو اپرېل کې د نړ پهکال ۲۰۸۲د

لهلوړه کچه کې ده او تر څنګ يې د جګړو پهکال راهیسې ۲۰۰۲ له لهژوب. ملکي مرګشویامنيتي حالت ال خراب ګونو او ژوبلېدنو اندازه پنځه برابره ډېره شوې کال راهیسې د مر ۲۰۰۲ لهدي. شویځایه هم پام وړ اندازه وګړي بې لهامکال د ۲۰۸۱. د شویځایه بې لهام لهد جګړو نهکور دن پهنو ډېر افغانان يو میل ۸.۸کلونو کې تر ۲۰۸۲او ۲۰۸۲ پهاو ت ثبت ملکي وګړو تلفا ۲۱۰۲ناما د يو افغانستان کې د ملګرو ملتونو استازندویه ماموریت یا پهۍ او ډسمبر تر منځ نور ج

و ناپېژاندو دولت ضد ډلو ته راجع نور يې هم نهداعش او شپږ سل نهسل ۲۰طالبانو، نهسل ۲۲ناما د دغو تلفاتو يو کړي. (.۲۰۸۲ال بانک، يو بللي. )نړ

که څه هم چې هر ډول تېروتنې او نیمګړتیاوې یوازې د ليکوال مسوولیت دی. 2

څېړنه څه ډول شوې

30

دهارکند دغې څېړنې د پالن او تطبيق پر مهال هر وخت امنيتي ستونزې موجودې وې. د امنيتي حالت پېچلتیا د وویل، څه موده وړاندې ورته د هغهکابل کې شوې ده. پهمرکه کې تشرېح شوې چې پهرئيس سره لهوالیت د پوهنې

ېرولو و کې د شمولیت د کچې د ډښوونځي پهادارې د یاد والیت هغهکول ځکه د نهالرې طالبانو د مرګ ګواښو لهتلېفون ې؟ غوښتي وو چې "کوم ځای کې غواړې ووژل ش نومه تلېفون کوونکي ترېه بېيو لپاره د مشهورتيا کمپاین پیل کړی و؛

؟".لهوسی پهڅوکۍ الندې د بم لهکې او که تر خپ ښوونځي پهکور کې؟ پهخو کې ځینو هغو بر په کندهارطالبانو سره اړيکه پیدا کړه او اوس د لهدغو ګواښونو سره سره د پوهنې رئيس ورو ورو له

ته د يوشمېر طالب قومندانان ښوونځ يودي. که څه هم نهندې زغمي چې د حکومت تر ولکې ال ښوونځيطالبان مني نه نهورو انځدرسي کتابونو کې رنګه پهغواړي، نهبدلونو ځانګرينصاب کې پهفعالیت اجازه ورکوي؛ خو بیا يې هم

ي د چارواککوي. تر کومه بریده چې شونې ده د پوهنې لهبل ډول مداخ پهاو د موسيقۍ پر غږېدو بندیز لګوي يا هم ب قومندان ځايي طال يوطالبانو غوښتنو ته تسليمېږي تر څو د پوهنې د فعالیت دوام ډاډمن کړي. د پوهنې رئيس وايي،

بیا هم دي، نهو برخو کې چې طالبان واکمن نور شمېر يو پهته لېږي. د والیت ښوونځي دولتيه يو اوس خپل دوه زامن ورانوي. ښوونځيکوي او نهچې بریدو جدي ګواښ پېښوي او داسې معلومات شته

ول عمومي ډ يوافغانستان کې پر حالت پهې ناستې پر مهال ټینګار کاوه چې يو دفتر کې د په هغهد هرات والي بیا د يیز دی، دواړه داعش او طالبان د دغه لهنسبتاً آرام او سو لهپرت پهقضاوت ګران کار دی. که څه هم هرات ښار د کابل

او طالبان بیا بریدونو کې ښکېل دي پهتېره بیا داعش هلته پر مېشتو شیعه ټولنو پهنو برخو کې فعال دي. ځی پهواليت و ښوونځي هپښار کې پهلوږې خپلو فعالیتونو ته هڅولي وو. والي ویل چې لهپرت پهمخې د اېډیالوژۍ لهد والي د خبرو

دي چې هنیت پیاوړی دی، ځکه هلته لس خیریه بنسټو مسوول ټولنو کې ټولنیز پهکې د شمولیت کچه ډېره لوړه ده او دی. نهو برخو کې حالت ډېر ښه نور پهبرخه کې فعالیت کوي. که څه هم چې د والیت پهد پوهنې

چې د لهګه کتو پهبېالبېل ډول مستقیم اغېز درلود. د بېلګې پهامنيتي اندېښنو د څېړونکې ډلې د غړو پر کارونو ېړنې اړوند شول، دوی د څ نهته ستا والیتونوما سره تر ناستې وروسته بېرته خپلو لهکابل کې پهي څېړونکې ډلې غړ

پهاوږدو کې ودروي، تالشي يې کړي او پهوړل. دوی وېرېدل چې که طالبان يې د الرې نهځان سره يو له نهڅیزو لههمدې ام له. به يې مرګونې وي لهير کړي نو پایاړوند اسناد ورسره ګ افغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز

الرې دوی ته واستول شي. لهجلسه کې موږ برابر کړل، باید د اېمېل پهدوی غوښتل چې هر څه مواد چې هلته دا وه هنمعلومات راټول کړي. د دوی لومړنۍ اندېښ څرنګهپالن جوړول پیل کړل چې نهبیا د څېړونکې ډلې غړو د روښا

بل ډول و چې نسبتاً آرام واقعیتکې هم والیتونوهغو پهچې دوی باید ورشي؟ ان نهلسوالۍ خوندي دي که و هغهچې ازې څلور خوندي دي؛ خو د دېيو يواتلسو ولسوال لهغړي ویل چې د دغه والیت غزنيتوګه د ټیم د پهدي. د بېلګې بهر لهکنټرو هلوای چې د حکومت شویتېر يوو جغتو ولسوالباغ اقره لهباید هغهته سفر وکړي يوولسوال يولپاره چې درې

هرات کې د پهخواجه عمري خوندي ولسوالۍ کې کار کوالی شوای. دغه راز پهازې يو هغهدا وه چې لهدي. پای انجیل پهازې يو دا وه چې دوی لهوې او پای نهپنځلسو کې څوارلس ولسوالۍ خوندي پهڅېړونکې ډلې غړو ویل،

نورښېوه او دره په پهخوندي وې، که څه هم ۲ازې يو يوولسوال ۲۲ لهننګرهار کې پهکې فعالیت کوالی شوای. ولسوالۍامنیت ويوالیت کې د ټولو ولسوال پنجشېر پهازې يو د لیدو امکان و. يوشمېر ښوونځ پهازې د ګوتو يو کې يوولسوال

خوندي و.

څېړنه څه ډول شوې

31

هلمند والیته د څېړونکې لهمې میاشت کې پهکال ۲۰۸۱رابېږي. د د څېړونکې غړي خبر وو چې امنیت ورځ تر بلې خ وونځيښدی، ال هم جګړه ده او ټول نهلکه فراه کې چې امنيتي حالت يې ښه والیتونوشمېر يو پهډلې غړي وویل، "

ته وسجوزجان او سمنګان کې د څېړونکې ډلې غړو داسې ولسوالۍ وپېژندې چې لومړی امن وې خو ور پهتړلي دي". و بیا ویل چې امنيتي ستونزې د دې المل شوې چې د پالن نور اوړي مياشتو کې ناامنې شوې. ځینو پهکال ۲۰۸۱د شو هن مدرسېه غړي داسې وویل: "موږ ټولې يو پروان کې د څېړونکې ډلې پهشي وړای. نهمخې دوی خپل کار مخ ته له

راب دی".دي او امنيت هم خ نهشمېر محدودیتو يوليدالی، ځکه هپاړه د تصویري اسنادو د راټولولو پر مهال د ال ډېر امنيتي حالت پهچاپېریال لیکنيد څېړونکې ډلې غړي د ژبې د

کسونو نو کې د عيو عامه ځا پهاړه اندېښمن وو چې پهنو کې د عکسونو د اخیستو يو عامه ځا پهشمېر یې يواړه بیدار وو. نکې ډلې ایستل. د څېړو نهخپلو موټرو کې ترې عکسو پهي، دوی به د شپې ښايي مشکوک فعالیت وبلل ش اخیستل

تړاو داسې هپکار کې د خپلو ستونزو پهوحيدي نهسلیم او فرزا نهکابل کې تهمی پهغړې ال ډېرې بیدارې وې. نهښځی وايي:

ډول يوو دوی ره وويني نتا سره کم لهتصویر اخیستونکې ډېره ننګوونکې خبره ده. که سړي نهافغانستان کې ښځی په (.۲۰۸۲ی شي. )سلیم او وحيدي، اخیستال نهانځورو ه ښځه يو څرنګهټکان وخوري چې

ره بندي پوليسو س لهو او تر هغې شویل يو همکار د عکس اخیستو پر مهال ن نهناری يوکې د څېړونکې ډلې کندهار په رئ(.وګو شکل ۸.۲ضمانت يې راخوشی کړ. ) پهڅوک ورغلل او يوو چې

و عکسونو د اخیستو پر مهال تصویر نور . د دغه او کندهاراو انګلیسي ژبه، پښتو پهادارې نوم دولتيد : شکل ۲.۸ لی و او د څه مودې لپاره بندي و.يو اخیستونکی پولیسو ن

بیبا له: اسدالتصویر اخیستونکی

څېړنه څه ډول شوې

32

نهېدونکي کتابو تړاو خپر پهشوای تلالی، ځکه مې د ژبې نهته يوپلورنځامنیت زما پر خپلو فعالیتونو هم اغېز وکړ. زه کتابليدالی تر څو وپوهېږم چې څومره د کارونو څښتن یا شوینهشوای کتالی. د سوداګرۍ خونو استازي مې نههم

مو تر غونډې لږ مخکې لغوه شول، ځکه نهميټېڼګو شویورکوي. ډېر پالن ته اهمیت ژبوو نور او انګلیسيکارګومارونکي کوونکي يې هم ښه مننظم او وليدل چې دواړه ښه مجهز وو او زده ښوونځيازې دوه يو ښار کې به امنيتي خطر و. ما په

ا خوندي وو، ځکه شاوخو ه بریدهيو تر ښوونځيوو. دغه يوکورن لهپر ځان باوري وو او معلومېدل چې د شتمنو او چارواکو وال ساتونکی د ټولګي تر دروازې راسره لهوس يووو. ان بیا هم ما باید زرهي جاکټ اغوستی وای او نهترې لوړ دېوالو

ته ښوونځيوال ګارد د هغې لهوس يوې سرښوونکې شکایت وکړ چې که داسې خبره وای چې بهرنی او يو تللی وای؛ ړې وای.دغې کتنې یې ډډه ک لهورځي، ښايي

د څېړنې جغرافيوي ساحه ۱.۱

دې نهڅېړ CEMAدا پرېکړه وکړه تر څو افغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز په المل و چې هغه يوامنیت تصویر کې نقشه وګورئ( تر دې مهم هم د لګښتونو، د ۲.۲ پهکې وشي. ) ۸۲ازې يو په والیتونو ۲۲ لهد افغانستان

ې داسې مشر اېريک الري يافغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز پهو اقتصادي اهمیت و. نفوس د کچې ا تشرېح کوي:

موږ مخې غوره کړل. لهو ځانګړنو نور او داسې د مرکزيت ، د اقتصاد ،د خپلې بودیجې، د نفوسو د کچې والیتونه موږ پهپام کې و، خو پهه بریده يو و شامل کړي وای. امنیت هم تر م والیتونه ۲۲لرلې چې ټول نههومره مالي سرچينې

فبروري(. ۲۰۸۲الرې تماس، د لهوو. )د برېښنالیک اصليات موضوعحقیقت کې پورته نقشه ونووالیتد افغانستان د شکل: 2.2

: بلخ شوې نههغو کې څېړ پهچې والیتونه هغه(، 7(، هلمند )15(، غزنی )16(، بامیان )210)

کندهار(، 22(، کابل )2(، جوزجان )1هرات )(، 00(، ننگرهار )20(، لوگر )12) کندوز(، 12)

(، 22(، پروان )01) پنجشېر(، 01ستان )نور ( 11سمنگان )

(، بغالن 1س )ېبادغ (،02: بدخشان )والیتونه نور(، غور 6(، فاریاب )2راه )ف(، 12) ي(، دایکند11)(، 01) ړ(، کن25(، خوست )21(، کاپیسا )5)

(، پکتیا 11(، ارزگان )0(، نیمروز )02لغمان ) گ(، ورد 27(، تخار )1(، سرپل )26(، پکتیکا )21) ( 17(، زابل )21)

څېړنه څه ډول شوې

33

د څېړنې وسایل۱.۱ انګلیسي، د کتل يوچاپېریال کې د ژبې تصویري اسناد، د ټولګ پهتګالرې کارول شوې: وسایل او لهډو د څېړنې پنځه

.شویالندې تشرېح يوپاڼې او مرکې. هر ، پوښتننهژبې د وړتیا ازموی چاپېریال کې ژبه پهچې دا د –ژبنیز چاپېریال کې په – کېږیچاپېریال کې موندل پهې ژبه لیکلدوو لسیزو راهیسې دا معلومه ده چې له

مطالعې وړ ده: ولتيد، د سوداګریزو دوکانونو او نهنو نومو يو ، د ځانهد عمومي سړکونو نښې، تبلیغاتي لوحې، د کوڅو نومو

(۸۲۲۲ودانيو لوحې دا ټول د ژبني چاپېریال برخه دي. )النډري او بوريس، ل د فزيکي ... ټو نهاو ټکرو نهتړاوو ، کارندوالي، انګېزې، اېډیالوژۍ، اړيکې او د ژبې بېالبېل نهتاریخ، فلمو

(۲۰۸۱چاپېریال برخه بلل کېدای شي. )پوټز او منډټ، ډاګیز کوالی شي لکه نهتر منځ توپیرو ژبوکې څېړونکي استدالل کوي چې د ژبنیز چاپېریال ارزول د يودې وروست په

هند کې موندلي: په( چې ۲۰۸۲مېګانتان ) هلدي چې نهځای کې سره ورته او فعالې هغهسیاق او پهې ژبې هم د ډهلي ژبنی چاپېریال ښيي چې ټول

؛ دوی هم د ځان لپاره د ځای او برالسۍ پیدا کولو لپاره هلې ځلې کوي.اوسېږيسره ګډې ژبوو نور لکه رایطو کېژبنيو بېالبېلو سیاقونو او ش پهتېره بیا پهښايي د ژبې د بدلونونو پېچلې وده وښيي، نهژبني چاپېریالو

( چې ویلي:۲۰۸۲بلومېرت )، ډلې او کړنې ډېرې پېچلې کوي او د تحليل دودیز ابزار هم بیا فکر کولو ته اړتیا نهيو ډېر بېالبېلښت آشنا ځا

ه يو لوحې ولوستل شي لکه د تاريخ کتاب چې د ژبود رنګارنګ څرنګهلري... ژبنی چاپېریال دا ښيي چې وړاندې کوي.تړاو اسناد پهځای د پېچلي تاريخ

فزيکي او ډيجيټلي چاپېریالونو کې د ليکنۍ ژبې اسناد راټول کړي، پهوو چې شویغړو غوښتل لهد څېړونکې ډلې درېيو بېالبېلو برخو: لههم هغه هم پکې شامل دي. نهاو د سړک د لوحو نومو يوودان حکومتيخبرداري، چې د رسمي او اعالنات هم پکې شامل دي. نهنومو سوداګریزې نښې، چې د سوداګریزو کاروبارونو کارېږي او نهخبرداري هم پکې راځي چې د تجارتي موخو لپاره هغهبومي یا مشهورې نښې، چې د افرادو او ډلو

و جزئياتو لپاره نور ګړي سکتور چارې. )د ادارې دي، څه هم مذهبي ادارې او یا هم د درېیم دولتيځينې نا هغه وګورئ( څپرکیڅلورم

وو چې دغه نښې ور پورې تړلې وې او یا هم دا چې کومې شویګورۍ معلومول هم غوښتل غړو څخه د هغې کټه له ژبې پکې کارېدلې وې.

نظارت يود ټولګ هغهدي. تر ویشژبې ټولګي کتل انګلیسيکورسونو کې د خصوصي، پوهنتونو او دارالمعلمینونو، يومدرسو، ښوونځ په

پهاو د پوهنتونونو يومو ټولګ۸۲ په دارالمعلمینونو، د يودوولسمو ټولګ پهاو مدرسو يوځوه د ښوون نهبریده چې ممکوشوه چې کې يوهغو ټولګ په نهکورسونو کې دا څار خصوصي پهدرېیمو کلونو )پنځلسم کال( کې دا څارنې شوې دي.

څېړنه څه ډول شوې

34

35

دا ويکورسونو کې د ټولګ خصوصي پهوه چې نهکې دا ګرا يوڅو قض پهدغو کچو سره برابر وو، که څه هم لهشاوخوا شي. لهشته کچې سره پرت لهښوونیز سیستم کې دولتي پهکچه

ه بریده ديو شمېر، جنسیت، د دوی د ښوونکو جنسیت او تر کوونکووو چې د حاضرو زده شویڅارونکو غوښتل لهثبت کړل: چا خبرې نهوه څیزو ازې ديو اړه معلومات ثبت کړي. تر هغې وروسته دوی پهکړو او مخینې ښوونکو د زده

علومات ې بڼه ملیکلساده پهاړه پهټولګي کې د بحثونو او د خبرو د ډول پهکومه ژبه خبرې کېدې. دوی پهکولې او او د خبرو ډول داسې نهجریان کې کېدل. بحثو پهپای پنځو دقیقو کې د درس پهخوندي کول، چې دا به د ټولګي

کس يې د خبرو تر پیل وړاندې او وروسته وايي، خو دلته تر داسې امکان پورې هم يوڅه چې هغهتعریفېږي چې هر ه ډېر کسان خبرې کوي.يو غځېږي چې ښايي تر

ي ټولګ هغه نهازې ورځني ټولګي څارل، يو ډاډه کړي چې دوی نهوو تر څو ځانو شویغړو غوښتل لهد څېړونکې ډلې نهوو چې ښوونکو ته ډاډ ورکړي چې د دوی هویت شویدوی غوښتل لهوو. شویازې د دغې کتنې لپاره جوړ يو چې

موخه دي. پهازې د څېړنې يو او دا کتنې کېږیافشاء پای کې د څېړنې ټولو غړو ته ور ووېشل شوه. دغې پهد څېړنې د بهیر نهپاه ډېره ساده لوستل کېدونکې پوښتنيو

څومره هنکې چې دوی څارلي درسي کتابو يوټولګ پهژبې انګلیسيځواب ويونکو غوښتل تر څو ووايي د لهڅېړنې یاد وو(. پهبريده چې د دوی هغهکارېدل. )تر

ژبې ازموینې انګلیسيلپاره د کوونکواو ښوونکو/ لکچر ور کوونکوزدهد ازموینې د فالې ارزونې د اليو اجازه د دغه بنسټ د ژبې د نړ پهافغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز په

لپاره د اروپايي ژبونوماند د يود دې د معلومولو لپاره ښه الره ده چې نهليکنۍ برخې لومړۍ برخه وکارېده. دا ازموی( يمسلککومه کچه کې دی. دغه سیستم درې عمومي کچې پېژني )ابتدايي، خپلواکې او په CEFRعمومي چوکاټ

کچه پهد پوهنتون کچه معموالً ۲جدول کې یې لنډیز راغلی. ب ۲.۸ پهشمېر فرعي کچې هم پکې دي؛ چې يوچې .کېږیو لپاره تر ټولو ټيټ معیار ګڼل اخیستلد داخلې

شورا لهد اروپا ) (CEFR)ومي چوکاټ سره سم د انګلیسي ژبې د وړتیا لنډيز مع لهلپاره د اروپا ژبود جدول: ۲.۸ (2212:52و ا 2221:21 شوی اخیستل

ي د کاروونک سویه

ځانګړنې کچه

مسلکي کاروونکی

C2 اسانۍ سره درک کوالی شي. پهات موضوعد مطالعې وړ C1 هم درک کوالی شي. معناد پېچلي او اوږد مطلب د درک کولو وړتیا لري او ضمني

لواک خپ کاروونکی

B2 درک کوالی موخه اصليمتنونو يوپېچلبل سره تړلو لیکنو کې د يو لهلنډیز او په

شي.

څېړنه څه ډول شوې

35

B1 ټکي درک کړي چې معموال اصلي معلوماتواړه د معیاري پهد پېژندل شوو مسایلو

برخه کې کاریږي. په، لوبو او... ښوونځيد کار،

اساسي کاروونکی

A2 (ابتدايي)

او کورني، پېر، ځايي جغرافيې او کار ابتدايي شخصياړوندو برخو کې )لکه: په او اصطالحات درک کړي. معلومات( ډېرې کارېدونکې جملې

A1 (پیلوونکې)

کچه کې ورځني اصطالحات او ابتدايي جملې درک پهد ابتدايي اړتیاوو د حلولو کړي.

A0 نوې )

(پیلوونکې

ړو رستورانت کې د چمتو خو پهد تصویرونو ترڅنګ ورځني کلمات درک کړي، لکه: کر کارولو سره ذ په ځای د معمولي کلماتويو تصویر سره لهپر مینو پوهېدل چې

.کېږی ، انګلیسي پهد لوست برخې دي. د ازموینې الرښوونې ۸۸د لغتونو برخې او ۲۲د ګرامر برخې، ۸۲کې نهدې ازموی په

ب کچه پهپېژندالی شي چې )کارنان( کارونکي هغهکوي چې د ژبې نهادعا هم دا نهدي. دغه ازموی ژبو پښتودري او ګورۍ کې راځي. پر ځای يې دا پر الف کچه )ابتدايي کارن( تمرکز کوي کټه مسلکيث یا پههم یا خپلواکه کچه او یا

دې ور هاخوا د ټيټې له( برخې سره بېلوي. )لومړنۍ ۲)پیلیز کارن( او الف ۸ )تر ټولو ابتدايي کچه(، الف ۰او د الف څېر موارد هم پهنۍ او لوړه برخه فرعي کچې ټيټه، منځ ۲او لوړې کچې ډلبندۍ هم بېلوالی شي چې د الف

و، خو بیا هم موږ به د دغه نهکار پهزړه پورې تحليل پهتشخیصوالی شي. زموږ د هدف لپاره د کچې معلومولو دومره )لومړنۍ( کچې. ۲)پیلیز( او الف ۸)تر ټولو ابتدايي کچه(، الف ۰برخه کې دا کچې کاروو: :الف پاتې پهبحث

کوونکووخت دی چې زده هغهوروستي کال )دوولسم ټولګي( کې تنظیم شوه. دا په نهسو کې دا ازمویاو مدر يوښوونځ پهکال ۸۲ په نهکې دا ازموی دارالمعلمینونو پهبرخه وګورئ(. ۲.۲ژبه زده کړې )د راتلونکي څپرکي انګلیسي لهه کانه

پهژبې يانګلیسټولګي غوره کېدل چې د هغهبه تنظیم شوه؛ دا د ښوونکو د روزنې دپروګرام وروستی کال دی. تر ډېره ۸۲ل یعنې وروستي کا پهژبې د محصلینو لپاره انګلیسيد نهپوهنتونونو کې دا ازموی پهبرخه کې یې تخصص کاوه.

کال تنظیم شوې.کورس يخصوصه يو بلخ کې د پهتوګه پهکوونکي بېالبېلې کچې لري. د بېلګې کورسونو کې زده خصوصي په

، د تجارت د مدیریت او انګلیسيګړنۍ په(. دغه مشخص کورس شکل ۲.۲پاڼه دا کچې تشرېح کوي )وماتمعلوینې کچه چې دوی د ازم هغهموده او یا هغهتدریسوي. نهبرخه کې پروګرامو پهاکونټېنګ لپاره د معلوماتي ټکنالوژۍ

کړه کورسونو کې زده خصوصي پهکوونکي همخې يې زد لهشي عمومي کېدای، چې نهکړه کوي هم پر مهال پکې زده کوي.

څېړنه څه ډول شوې

36

اعالن« سټنفورډ اکاډمي»کورس خصوصيبلخ کې د په شکل: ۲.۲

وې. ش اخیستلاستادانو هم لهژبې انګلیسيشوې، د اخیستل کوونکوزده لههمدغو ادارو کې چې په نههمدغه ازموی

پاڼېپوښتن

ې د هغې ک معلوماتودغو پهاړه خپل معلومات ورکړي. پهچې د ژبې شویتل غوښ کوونکوزده لهپاڼه کې ه پوښتنيو پهپرته پرې خبرې 0ژبې اصليخپلې لهکور کې کار کوي او یا هم پهاړه معلومات شامل دي چې دوی یې په ژبوژبې یا

هم پوښتل کېدل.تړاو پهتړاو د دوی د برداشتونو پهد اهمیت ژبود بېالبېلو کوونکوځواب ور لهکوالی شي. وو. شویچمتو ژبواو دري پښتو پهپاڼه ډکه کړه. دا دواړه توکي هم ورته پوښتن کوونکوزده

فارتونو او س يوکابل کې بهرن پهکې برابرې شوې. دا يووروست پهپاڼې هم د څېړنې د بهیر پوښتن ې ضمنينور دوې غو سکالرشيپونو کې د ه پهکړو لپاره بهر کې د زده پهچې لهادارو ته واستول شوې. لومړی يې دا هڅه کو يومرستندو

نهستفاده دغو سکالرشيپونو ا لهيې لهام لهژبې د مهارتونو د نشتوالي انګلیسينوماندانو اندازه ترې معلومه شي چې د خدمات ترالسه کومو منابعو د ژباړې لهالو ادارو يو دې اړه معلومات راټول کړي چې نړ په لهيې هڅه کو دویمده کړې.

ژبه وې. انګلیسي پهپاڼې کول. دواړې پوښتن

دا ساس مو وکړ چې د افغانستان په شرایطو کېاندېښنو پوهېږو، خو اح پرموږ د یوه متغیر په توګه د "کورنۍ ژبې" د کارولو په تړاو د بلومېرت 0

جوړښت به يې څېړنه وشي. پرچې –په حقیقت کې مهمه وه –ځای وه پر

څېړنه څه ډول شوې

37

والو سره مرکېو برخهنور مدیرانو او لهد پوهنې ه بريده کمي و يې پوښتنې تر رئيسانو سره مرکې هم کړې. د مرک لهکې د پوهنې والیتونواړوندو پهد څېړونکې ډلې غړو

في وې.ريده کاه بيو او تر بېلګه ۱.۱

ز او د والیت مرک يوخپل والیت کې لږ تر لږه دوې ولسوالۍ وګوري، لکه پهو چې شویې هر غړی هڅول د څېړونکې ډلي وو. ) لکه وشوه، ځکه چې خوند نهبسمرکزونو په والیتونوازې د يو کې والیتونوشمېر يو پهولسوالي؛ خو بیا هم لهه بيو

برخه کې خبرې پرې وشوې(. ۲.۲ پهچې څرنګهري تر به بېالبېلې ولسوالۍ وګو يووه چې هر لهغړو کار کاوه، هي يوکې چې د څېړونکې ډلې دوو یا درې نووالیتو هغو په

ازې و يات مخې ته راتلل، د ډلې غړو به موضوعهم امنيتي به بریده لویه ساحه راونيسي. خو بیا نهتر ممک نهڅو دا څېړ ولسوالۍ کتل شوې دي چې ۲۲ټول کې په. وه پکښې هنچې امنیتي ګواښ به معلومات راټولول يوهماغو ولسوال له .کېږی نهسل ۲ يوولسوال ۲۲۲برخه جوړوي او د هېواد د ټولو نهسل ۸۲ يوولسوال ۸۱۲کې د ټولو والیتونو ۸۲هدف وړ په وکړي: نههر څېړونکي تمه کېده چې الندې کارو لههر والیت کې په

وو ته(نهوو ښځیاو دوو نهناریته ورشي. )دوو يوڅلورو ښوونځ ژبه پکې تدریسېږي؛ البته که وي. انګلیسيه مدرسه وګوري چې يو کورس خصوصي يو

هم کړي وای: نهڅېړونکو باید دا کارو دارالمعلمين ته ورغلي وای. دولتي يو ژبه تدريسېږي؛ البته که وي( انګلیسيدارالمعلمين یې کتلی وای. ) چېرې چې خصوصي يو وای. ) البته که وای دوه يې کتلي وای(پوهنتون يې کتلی يو ه یا دوو غړو د پوهنې ریاست ته هم مراجعه کړې وای.يو هر والیت کې باید پهپر دې سربېره

واخلي؛ خو د عکسونو د نهوو چې د سفرونو پر مهال د ژبني چاپېریال د بېلګو عکسو شویغړو غوښتل لهد څېړنې وې.وه ټاکل ش نهشمېر لپاره کومه محدوده

وو چې شویغړو غوښتل لهکورس کې د څېړنې د ډلې خصوصي، مدرسه، دارالمعلمین، پوهنتون او ښوونځيهر په واخلي: نهالندې ډول ازموی په

(لهاندازه پورې یې اړه لر پهتقریبي ډول چې د ټولګي پهکسیز ټولګي څخه ) ۲۰ه يو له کوونکولکچر ور ټولو ښوونکو او لهژبې انګلیسيیاده اداره کې د په

غهههم شوې وه. نهژبې د درس بشپړېدو د څار غوښت انګلیسيهر غړي د لههره اداره کې چې کتل شوې، د څېړنې په ژبې د درسي کتابونو لپاره چمتو شوې وه، هم د څېړنې د انګلیسيدرسونو کې د انګلیسي پهپاڼه چې ضمني پوښتن

غړو ته استول شوې وه. ۲۲ډلې ې د افغانستان ک په تړاو برابرې شوې وې، پهپاڼې چې د سکالرشیپونو د کارولو او د ژباړې ي پوښتندوې ضمن هغه

الو پراختيايي ادارو ته لېږلې وې.يو نړ ۲۰سفارتونو او يوکابل کې لسو بهرن پهبریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز

څېړنه څه ډول شوې

38

د ځواب اندازې ۱.۲ ژبنی چاپېریال

راټول والیتونوهدف وړ ۸۲ لهچې اړوند اسناد هم ورسره وو، نهعکسو ۸۲۲۲ړاو ټول ت پهد ليکنۍ ژبې د چاپېریال هم شامل وو. د ژبني چاپېریال نهسکرين شاټو ۲۰اړوند ژبوډيجيټلي نړۍ د لهڅخه والیتونوشپږو لهدغو کې پهشول.

هم نهې پر مهال پام وړ اندازه عکسو د کتن يو. پر دې سربېره د ټولګشویپنځم څپرکي کې بحث په معلوماتوپر اړوندو اووم څپرکي کې راغلي. پهچې دا شوی اخیستل

ټولګي کې څارنې په، دارالمعلمینونو، مدرسو، يوښوونځ پهټول کې پهکې وڅارل شول. والیتونو ۸۲ټولو په نهژبې درسو انګلیسيد

توګه څلوېښت پهدرس چې د بېلګې يوې. څارنې وشو ۸۲۸کورسونو کې خصوصي پهپوهنتونونو او همدارنګه د ژبې څارونکو .اخیستلدقیقې يې دوام کاوه، د پنځو دقیقو اته پړاوه پکې شامل وو. د دغه ډول درسونو څارونکو اته یادښته

څارنیز ۸۲۱۰) شویدقیقې ثبت ۲۰ساعته او ۸۲۲ټال يې دا ده چې ټول معناراټول کړي او نهریکارډو ۸۲۱۰ټول جدول او بحث ۲.۲اووم څپرکي کې په(. کېږیساعته ۸۲۲.۲دقیقې او ۲۲۰۰یې پنځه دقیقې دی، يو چې هر نهثبتو

وګورئ. .شویپورته نمرو څخه پیل لهتفکیک چې په والیتونو (N=171)د ،د نظرونو څرګندولو ارزول او ثبتولجدول: ۲.۲

والیت د ارزونې شمېره

پر دقیقو د ارزونو موده

دمتوسط ډول په )دقیقو( د ارزونو موده

مجموعهد نظرونو څرګندولو

269 52 1,345 26 کابل 179 50 895 18 کندهار

126 35 630 18 هرات 128 49 640 13 پروان

96 37 480 13 کندوز 93 39 465 12 ننگرهار 82 37 410 11 بامیان 77 43 385 9 غزنی

66 41 330 8 هلمند 63 39 315 8 جوزجان

70 50 350 7 لوگر 64 46 320 7 ستان نور

63 45 315 7 پنجشېر

څېړنه څه ډول شوې

39

57 41 285 7 سمنگان 47 34 235 7 بلخ

؛ ټولمنځنۍ

کچه

هر والیت پهټول: 11.1؛ 171کې

ارزونې

؛ 70122= ټول 493هر والیت کې په

ېدقیق ېدقیق ۲۲ نههره ارزو

؛ 10122= ټولد نظر 8.7کې نههره ارزو په

؛ څرګندونېد نظر ۲۲هر والیت کې په

نېڅرګندو ه کې د ثبت شوو بحثونو يو هره پهڅارنو ۸۲۸جدول وګورئ(. د ۲.۲دی ) ۲۲اوو تر لههر والیت کې د څارنو شمېر په

د هر والیت کې پهدقیقو ډېر دی. ۲۲یې دا ده چې د هرې څارنې متوسط اوږدوالی تر معنادی او ۱.۲اوسط ډول پورې رسېږي. ۲۲۲نيولې د کابل تر ۲۲ لهبلخ کې پهدی چې ۲۲ثبت شوو بحثونو شمېر

ګډون او د بنسټونو کچه کوونکوکې د زده نهڅېړ پهجدول: ۲.۲ ګډونوال لیکپوښتند

د بنسټ کچه د ارزونې ګډونوال

% شمېر شمېر %

59 2,678

61 2,699 ښوونځی 16 711 پوهنتون 769 17 9 412 کورس شخصي 419 9

9 398 دارالمعلمین 462 10 5 225 مدرسه 225 5

100.0 4,445 ټول 4,553 100.0

کسانو )د ۸۲ نهڅار يومهال د څېړونکې ډلې غړو وکتلې چې د ټولګ هغهپاڼې اړه غبرګونې پوښتن پهد درسي کتابونو ( بشړه کړه.کېږیبرخه نهسل ۲۲ والیتونود هدف وړ کې )چې والیتونو ۸۲ پهبرخې( نهسل ۲۲ټول ټیم د غړو د

نهپاڼې ځوابو او د پوښتن نهازموی کوونکود زده

شکل ۲.۲) کوونکوزده ۲۲۲۲ لههم نهژبې د وړتیا ازموی انګلیسيبشپړه کړه او د کوونکوزده ۲۲۲۲پاڼه نظریاتي پوښتني کې بحث اتم څپرک په لهه بل اوښتي وو. د ازموینې پر پایيو پهتر ډېره بریده نهشوه. دا دوه جمعیتو اخیستلوګورئ( و

دي. شویشپږم او اتم څپرکي کې تحليل په نهپاڼو ځوابو داسې حال کې چې د پوښتن په، شوی

څېړنه څه ډول شوې

40

کوونکې د انګلیسي د ازموینې پر مهالزده ښوونځيکې د پنجشېر په شکل: ۲.۲

ييرضا میرزاعلي: تصویر اخیستونکی

ګډونوال وو چې د مدرسو ۲۲۲نکي يو کوونکي وو. تر ټولو لږ ځواب وکې زده يوښوونځ پهګډونوال نهسل ۲۰شاوخوا خصوصيداسې حال کې چې پهنکو برخه وو، يو د ټولو ځواب و نهسل ۸۲تر ۸۲ لهکوونکي وو. د پوهنتون محصلین زده

ه او لس سلنې تر منځ وو.نهد ښوونکيدارالمعملین او د نهکورسو کړو بوخت وو.زده پهادارو کې حکومتي پهکوونکي ګډونوال زده نهسل ۱۲جدول ښيي چې ۲.۲ کوونکي او د بنسټونو ډول یې کې ګډونوال زده نهڅېړ پهجدول: ۲.۲

ځوابوونکي لیکپوښتند د بنسټ ډول

د ازموینې ګډونوال % رشمې شمېر %

86 3,827 دولتي 3,896 86 14 618 خصوصي 657 14

100.0 4,445 نهټول بنسټو 4,553 100.0

جدول کې د ليدلو وړ دي. ۲.۲ پهوو، چې نهناریکې يې ګډون کړی و نهڅېړ پهکوونکي چې تر نيمايي ډېر زده کې د ګډونوالو جنسیت نهڅېړ پهجدول: ۲.۲

ځوابوونکي لیکپوښتند نوالو جنسیتد ګډو

د ازموینې ګډونوال % شمېر شمېر %

52 2,311 نهناری 2,401 53 48 2,128 نهښځی 2,141 47

100.0 4,439 ټول 4,542 100.0

څېړنه څه ډول شوې

41

. تر ټولو لوړ شمېر ګډونوال کېږیجدول کې لیدل ۲.۲ پهچې څرنګهوو، لکه والیتونو ۸۲کوونکي د ټولو ګډونوال زده

ستر شمېر د کابل والیت دي )چې دویموالیت دي. کندهارجوړوي، د نهسل ۸۲د ټولو شمېر چې د سروې شوو خلکو ( نهسمنګان کې وو )درې سل پهکوونکي ( کسان جوړوي(. تر ټولو لږ شمېر زده۲۲۰) نهټال شمېر خلکو لس سلد ټول

وو. نهستان دواړه څلور سلنور او پنجشېراو هغوی موقعیتکوونکي او د ګډونوال زده جدول: ۲.۲

د ) موقعیت کوونکود ګډونوالو زده د سروې ځوابوونکي ( ترتیب پهالفبا حروفو

د ازموینې ګډونوال % شمېر شمېر %

6 283 بلخ 291 6

4 197 بامیان 249 6

5 219 غزنی 225 5

7 320 هلمند 320 7

9 395 هرات 395 9

6 275 جوزجان 273 6

10 459 کابل 442 10

13 561 کندهار 612 13

9 382 کندوز 421 9

5 228 لوگر 228 5

6 285 ننگرهار 253 6

4 171 ستاننور 171 4

4 184 پنجشېر 184 4

8 342 پروان 369 8

3 144 سمنگان 120 3

100.0 4,445 افغانستان کې ټول په 4,553 100.0

نهپاڼې ځوابو او د پوښتن نهازموی کوونکود ښوونکو او لکچر ور

۲۲۰کې ګډون وکړ، نهازموی پهژبې انګلیسيکې د والیتونو ۸۲هدف وړ په کوونکوښوونکو او لکچر ور ۲۰۰نږدې م څپرکي کې تحليل نه پهشمېره وګورئ(. د ازموینې پایلې ۲.۲ځوابولو کې برخه واخیسته ) پهپاڼې کسانو يې د پوښتن

.شویم څپرکي کې بحث نهشپږم او په وابونوو پر ځپاڼشوې دي. د پوښتن

څېړنه څه ډول شوې

42

د ډکولو پر مهال، کابل لیکپوښتند دارالمعلمین ښوونکې د شکل: ۲.۲

مېړنی له: نقیب التصویر اخیستونکی

نهپنځه سل – ازې لږ شمېريو کې بوخت وو، يوښوونځ پهنيمايي يې کوونکوسروې کې د ګډونوالو ښوونکو او لکچر ور پهد پوهنې د والیتونوجدول کې د څېړنې د ګډونوالو شمېر د ۲.۲ پهجدول وګورئ. ۲.۲وو؛ ښوونکيمدرسو کې په –

وهنې کېدای شي )ضمیمه وګورئ(. د پ لهټول شمېر سره پرت لهژبې د ښوونکو انګلیسيمخې د لهریاستونو د تخمین والیتونه ۸۲کسان انګلیسي ژبه تدریسوي ) ۱۰۲۲کې لږ تر لږه يوځښوون خصوصياو دولتي پهرئیسان ادعا کوي چې

خصوصياو دولتي په ښوونکيژبې انګلیسيد ۲۲۲؛ لومړۍ ضمیمه لومړی جدول(. دوی دا هم وايي چې لږ تر لږه هپ ښوونکيژبې انګلیسيد ۲۸۲لومړۍ ضمیمه درېیم جدول(، او والیتونه کې بوخت دي ) پنځلس نودارالمعلمينو

دې سره لهجدول(. دویممعلومات؛ لومړۍ ضمیمه والیتونو ۸۸تدریسوي )د انګلیسيمدرسو کې خصوصياو دولتي پهازې و يژبې د ښوونکو شمېر معلومول ګران کار بولي؛ انګلیسيکورسونو کې د خصوصي په نهسره د پوهنې ریاستو

کېده )لومړۍ ضمیمه څلورم جدول(. لګونو اټکلکې د س يوو ښوونځنور پهوو او ښوونکي ۲۸۲کې والیتونواوو د هغوی د اړوندو بنسټونو کچهو ا او استادان ښوونکيکې د )انګلیسي( ګډونوال نهڅېړ پهجدول: ۲.۲

ځوابوونکي لیکپوښتند د بنسټ کچه

د ازموینې ګډونوال % لهڅو ځ شمېر %

54 320 ښوونځی 304 55 16 96 دارالمعلمین 59 11 13 76 کورس خصوصي 74 14 12 73 پوهنتون 85 16 5 27 مدرسه 28 5

100.0 592 ټولې کچې 550 100.0

څېړنه څه ډول شوې

43

بنسټونو کې بوخت وو. حکومتي پهاو لکچر ورکوونکي ښوونکيګډونوال نهسل ۱۲جدول ښيي چې ۲.۱ او استادان او د هغوی د بنسټونو ډول ښوونکيکې ګډونوال نهڅېړ پهجدول: ۲.۱

ځوابوونکي لیکپوښتن د د ګډونوالو جنسیت

د ازموینې ګډونوال % شمېر شمېر %

83 494 حکومتي 456 83 17 98 خصوصي 94 17

100.0 592 نهټول بنسټو 550 100.0

جدول کې ۲.۲ پهدي، چې نهناریکې یې ګډون کړی نهدغه څېړ پهاو لکچر ورکوونکي چې ښوونکي نهسل ۲۰نږدې لو وړ دي.هم د ليد

کې د ګډونوالو ښوونکو او استادانو جنسیت نهڅېړ پهجدول: ۲.۲ ځوابوونکي لیکپوښتند

جنسیت د ازموینې ګډونوال

% شمېر شمېر %

56 307

58 345 ذکور 42 247 اناث 243 44

100.0 592 ټول 550 100.0

نهجدول کې د لیدلو وړ دي. تر ټولو لوړ نمبر ازموی ۲.۸۰ پهوو چې والیتونو ۸۲ لهاو لکچر ورکوونکي ښوونکيګډونوال و چې و لهکاب لهپاڼو تر ټولو ډېر ځوابوونکي دي او د پوښتن کندهار( د کېږی نهسل ۲۲کسان چې ۸۲۲اخیستونکي )

کسان، چې ۸۲دي ) غزنيکې يې ګډون کړی د نهازموی په(. تر ټولو لږ شمېر کسان چې کېږی نهسل ۸۲کسان او ۲۲)پاڼو ته یې ځواب ویلی هم ( او تر ټولو لږ شمېر چې پوښتنکېږی نهکسان چې دوه سل ۸۲( او بامیان )کېږی نهرې سلد

(.کېږی نهچې درې سل نهسل ۸۲( او جوزجان او سمنګان )کېږی نهکسان چې درې سل ۸۲غزنی دی ) (612=شمېر)او استادان او د دندې ځای ښوونکيګډونوال جدول: ۲.۸۰

و د ګډونوال( ترتیب پهالفبا حروفو ) د وابوونکيد سروې ځ موقعیت کوونکوزده

د ازموینې ګډونوال % N شمېر %

11 58

9 54 بلخ 2 13 بامیان 25 5 3 15 غزنی 15 3 8 45 هلمند 45 8 7 42 هرات 42 8 3 17 جوزجان 17 3

څېړنه څه ډول شوې

44

13 76 کابل 76 14 23 133 کندهار 70 13 6 34 کندوز 33 6 3 20 لوگر 21 4

9 55 ننگرهار 53 10 3 17 ستاننور 24 4 3 20 پنجشېر 20 4 6 34 پروان 34 6 3 17 سمنگان 17 3

100.0 592 افغانستان کې ټول په 550 100.0 لهکړی، کې يې ګډون نهازموی په ژبواو لکچر ورکوونکي چې د ښوونکي نهسل ۲۲جدول څخه ښکاري چې ۲.۸۸ له

دارالمعلمین څخه له نهسل ۲۲ نوريې لسانس لري. نهسل ۲۲فارغ دي )لسانس، ماسټر، دوکتورا لرونکي( چې نهپوهنتو ۸۲ لهاو لکچر ورکوونکي دي چې ښوونکيبیا داسې نور نهسل ۸۲درس یې لوستی. خو لهکا ۸۲فارغان دي چې

.شویهم روزل نهاو يکړې کړ ې زدهنور نهټولګي څخه تر فارغېدو وروسته يې کړې کړې بېالبېلو تحصیلي کچو کې یې زده پهچې نهښوونکو او استادانو سل نهناریاو نهد هغو ښځیجدول: ۲.۸۸

(612=شمېر)

جنسیت کال12

پوهنتون کال شمېر

دوکتورا ماسټری لېسانس 14

238 0 6 48 35 12 نهښځی 280 3 13 40 29 15 نهناری 518 2 10 43 32 14 ټول

د نهسل ۸۲کړو يې د تګ فرصت لرلی )زده يوڅه ډېر وو چې تر منځن يووو نهاو لکچر ورکوونکي تر ښځی ښوونکي نهناریلوړې دوه برابره ډېر دي چې لهپرت پهاو لکچر ورکوونکي د هغو ښځو ښوونکي نهناریبلې خوا له(. لهپرت پهسلنې ۸۲ پهنې د ښوونې او روز لهپرت پهوو نهناریورته مهال د په(. مېرمنې هم لهپرت پهږ سلنې د شپ نهسل ۸۲کړې يې کړې )زده

د نهسل ۲۱کړې لري )کچه زده په( او یا هم د لېسانس لهپرت پهسلنې ۲۲د نهسل ۲۲برخه کې ډېرې روزل شوې دي ) (.لهپرت پهسلنې ۲۰

هپیې ورکړې او نهیسوي ادعا کوي چې د ژبې ازمویژبه تدر انګلیسيچې نهسل ۲۰جدول ښيي، د هغو کسانو ۲.۸۲ټول هپژبې تدریس ته ډېرې متخصصې دي. انګلیسيد لهپرت پهوو نهناریدې برخه کې تدریس کوالی شي. مېرمنې د

ې تر ښځو ک دې کټګورۍ په نهناریکې متخصص دي چې نهاو روز نهښوو پهاو لکچر ورکوونکي ښوونکي نهکې لس سل

څېړنه څه ډول شوې

45

( نهسل۸۲برابر ډول متخصص دي ) پهو مضامینو کې نور په نهاو ښځی نهنارینسبت اتیا سلنې ته(. نهسل ۸۲ډېر دي ) لري.نهیې( بېخي د تخصص ځانګړی مضمون نهو مضامینو کې متخصص دي او )لس سلنور پهیې

يکې تخصص لر دغه برخه پهچې نهښوونکو او استادانو سل نهناریاو نهژبې د هغو ښځی انګلیسيد جدول: ۲.۸۲ (612=شمېر)

موارد نور کړېزده انګلیسی جنسیتکړو زده له

پرته شمېر

238 10 20 8 62 نهښځي 280 10 19 12 59 نهناری 518 10 19 10 60 ټول

سفارتونو او پراختيايي ادارو ته استول شوې وې. دوې بشپړې يوخواشینوونکي وو چې بهرن نهپاڼو ځوابو د هغو دوو پوښتن

تړاو چې پهو السه شوې او دوې د ژباړ سفارتونو تر لهتړاو پهفرصتونو سفارتونو څخه د سکالرشیپ د لهپاڼې شوې پوښتن .شویڅلورم څپرکي کې بحث پهيې پراختيايي ادارو وې. پر ځوابونو لهدواړه

والو سره مرکېو برخهنور مدیرانو او لهد پوهنې

رسیسال ته عاجل معلوماتورئیسانو لهځینو مواردو کې خپ په. شویمشرانو سره مرکې لهکې د پوهنې والیتونو ۸۲ پهړۍ لوم پهمعلومات دادرلود او د څېړنې ډلې هغو کسانو ته ور استول شوې وې چا چې دغه معلومات ورکوالی شول. نه

لو برخو بېالبې پهد راپور وماتومعلو مرکو پر ترالسه شوو نور دغو او لهداسې حال کې چې په، شویضمیمه کې خالصه .شویکې بحث

لنډيز ۱.۷

کولو هپسختو او خطرناکو حالتونو کې د څېړنې پهدغه څپرکي د څېړنې د ډلې غړي معرفي کړي او هڅه یې کړې چې اړه معلومات ورکړي. پهکې د دوی د مهم رول

م د بېلګې اخیستنې او هم د څېړنې د هرې امنیت داسې ستونزه بلل شوې چې تل شته او د دغې څېړنې طرحه یې ه کړې. نهبرخه کې اغېزم پهورځې د تطبيق

کې هم چمتو وو. ژبواو دري پښتو پهوو. چېرې چې اړتیا وه دا شویچمتو نهو څیز د څېړنې پنځه مهم مدرسو، له ت بایدپلي شول. معلوماښه توګه په نهکې د څېړنې پالنو يوبېالبېلو ولسوال پهه يو د هر والیتونو ۸۲د

وای. شویکورسونو راټول خصوصي، پوهنتونونو او دارالمعلمینونو، يوښوونځ ټول کې د څېړنې د طرحې پلي کول بريالي وو: په ې بېلګې راټولې شوې.لیکلډېرې ۸۲۰۰د ژبني چاپېریال تر ثبت شول. نهبحثو ۸۲۱۰څارنې وشوې او ۸۲۸د ټولګيو

څېړنه څه ډول شوې

46

پاڼې بشپړې کړې.کې د درسي کتابونو اړوندې غبرګې پوښتن يوټولګ پهیې ۸۲غړو ۲۲ لهد څېړنې ۲۲۲۲ پاڼې ډکې کړې.پوښتن کوونکوزده ۲۲۲۲کې ګډون وکړ او نهازموی پهژبې انګلیسيد کوونکوزده يې ۲۲۰کې ګډون وکړ او نههمدغه ازموی پهژبې انګلیسيد کوونکوښوونکو او لکچر ور ۲۲۲ژبې انګلیسيد

ڼې ډکې کړې.پاپوښتن پاڼې بېرته راځواب شوې.مؤسسو هم لږ شمېر پوښتن دولتيالو نايو سفارتونو او نړ لهکابل کې په مشرانو سره مرکې وشوې. لهد پوهنې والیتونو ۸۲د تېره بیا دا پهسختۍ ګډون وکړي، پهکې نهازموی پهاو لکچر ورکوونکي به ښوونکيمخکې داسې اندېښنې وې چې له

؛ کړهنهشوې. خو دې کومه ستونزه پېښه اخیستلهم کوونکوزده له نهدې خبر شي چې همدا ازموی لهوی چې که د کې ګډون وکړ. نهدغه ازموی پهورین تندي په کوونکوښوونکو او لکچر ور

سختۍ پهآزاده فضا کې پهتړاو پوښتنو ته په ژبوبه د خپلو ښوونکيکوونکي او دې اړه هم اندېښنې وې چې زده په ه غړي دا ستونزه داسې یاده کړه:يو کابل کې د څېړنې د ډلې پهځواب ورکړي.

ویت . ځکه اوس د ملي هشوی لهبد نهکې ژبه او ژبنی هویت د افغانستان لپاره پر نوې ننګو يودې وروست پهً چې نهتېره بیا ځوان نسلو پهوینو، نهډلو تر منځ بحثو يوژبنستونزه ده او موږ د بېالبېلو لهې ژبې يو د قصدا

ې وینا، د څېړنې د دغې پوښتن لهب پهه ژبه پوهېږو. يو ویلو یا زده کولو سره مقاومت کوي یا وايي چې موږ پر کړي.هنه ژبه یاده يو کومه ژبه خبرې کوئ یا پوهېږئ؟ دوی ښايي قصداً ترې تېر شي یا پهځواب کې چې په

اسې غړو د والیتونوشریک کړي. د بامیان، ننګرهار او پروان نهاړه نظرو دې پهوو چې شویو غړو غوښتل نور لهد ډلې ً پوښتنلیده چې زده نهکوم دليل جزئياتو هپڅه يوه غړي يو د ډلې لهکاب لهپاڼه ناسمه ډکه کړي. کوونکي دې قصدا

داسې ځواب ووایه: بریده چې زه هغهدی. تر کومه ژبه کې ښه پهکوونکي دې ووېرېږي چې چې زده نشتهفکر کوم داسې څه

وليکي چې خبرې پرې غږېدای شي. دوی د خپلې مورنۍ او نهنومو ژبوپوهېږم، دوی غواړي د ټولو هغو پاڼو ما هم پوښتل چې آیا پر پوښتن له. دوی پوهېږیاړه پوښتنې ځواب کړې چې پرې په ژبوهمدرانګه هغو

وونکوکشمېر زده يوي وای. لیکل نهدوی پرې خپل نومو و چې نه؟ ځکه داسې ځای نههم ولیکو که نهمو نومو .نوري، لکه د دوی د پالر نوم او داسې لیکلمعلومات شخصيډېر -د پاڼې پر شا –ان

لرل. )پر دې سربېره داسې اسناد هم وو چې نهنکو بېالبېل نظرو يو اړه چې دوی پرې خبرې کوي ځواب و په ژبونو د هغو برخه وګورئ( ۲.۸چې د دوی ژبه دري ده. لهچې ووايي دا د دوی ژبه ده، دوی ادعا کو لهدې ډډه کو له ژبوهزاره

ډېری مواردو کې باید ګوزاره پهوو. شویشوای کاروالی چې پالن نهد څېړنې د ډلې غړو تل هم د څېړنې ابزار هغسې ونزې سره ست لهښوونکو سره لهکورس کې خصوصي پهغړی يوبامیان کې د څېړنې پهتوګه په. د بېلګې 1شوې وای

و. نهوخت کافي شویمخ شو، ځکه هغوی داسې فکر کاوه چې ازموینې ته ګوښی وخت غوښت. که ما دوی ته ویالی چې وخت نورکورس کې[ خصوصيدغه پهه ستونزه ده. ښوونکو ]يو دا

محدود دی... دوی غوسه کېدل.

وګورئ. ( ۲۰۸۲مهال د پاتې کېدنو او ګوزارې اړتیا، شميم او قريشي ) پروده هېوادونو کې د ښوونیزې څېړنې پرپه مخ 1

څېړنه څه ډول شوې

47

ړنې غړو پروان کې د څې پهتوګه پهد ورتلو پالن درلود. د بېلګې و چې څېړونکو به نهبنسټ چمتو هغهځینې وخت به تدریسېده. نه انګلیسيځينو مدرسو کې پهچې هلته ورغلو وپوهېدو چې لهومونده: ک

و. شویعکس اخیستو منع لهد کتلو پر مهال ښوونځيغړی د يوننګرهار کې د څېړنې په کړه.نهو اجازه ور اخیستل، دوی د عکسونو د سیمه ده لهدا چې دا د نجونو لېسه ده او کليوا

سره وکوونکزده نهښځی لهشوې چې ورکړلوه نهغړي ته اجازه نهناریه يو کې د څېړنې ښوونځيه يو پهکابل کې پهته کوونکوواخلي او زده نهښوونکې پیدا کړي تر څو ازموی نهه ښځیيو انګلیسيو چې د شویاړ هغهمخامخ وګوري.

ورکړي: پاڼېپوښتن، ځکه وم نهډکولو کې ښکېل پهپاڼې اړه د پوښتن پهاو د دوی د ټولګي نهازموی په کوونکوزه مخامخ د زده

وکړه چې نهاړوندې ښوونکې همکاري وغوښته. ما هغې ته الرښوو لهوو خو ما نههلته قوانین او محدودیتو نهازموی کوونکوزده لهدېرشو دقیقو کې په ټولګي کې واخلي. هغې په نهمحدود وخت کې دغه ازموی په څرنګه

واخیسته او بیا یې پوښتنې ور ووېشلې.د درس استازولۍ د انګيسي ژبې په هغهبلې ښوونکې وغوښتل چې د لهکې ښوونځي پهکابل کې همدغه څېړونکي په

جریان ورته وڅاري. ژبې د ښوونکې د درس انګلیسيد ې ښوونکې يو ژبې عربيورته وکړه، د نهوروسته چې ما الرښوو هغهتر

جریان راته وڅاره.وه نه غههشور کاوه او کوونکويوې بلې ستونزې سره مخ شوې. زده لهه څېړونکې يو د ټولګي د څارنې پر مهال د هلمند

:کېږیپوه شوې چې څه ویل و چې ښوونکی اړ ټولګي کې ډېر اړو دوړ پهاړه بحث درلود، پهمهال دوی د درس هغهټولګی د هلکانو و.

ل ب يوازې يو [ کېږیورېدل ]چې څه ویل نهشو ووايي، د نن ورځې لپاره بس دی. تر هغې وروسته ما هېڅ وا ته وموسېدل.

څه خواشینوونکي وو چې د يو نهځوابو هغهپاڼو الو پراختیايي ادارو زموږ د پوښتنيو سفارتونو او نړ لهباالخره دا چې تړاو وو. پهژباړې سکالرشيپونو د فرصتونو او

د لوماتومعپام سره د پهسر کې د امنيتي ستونزو یادو شوو اندېښنو ته پهدغو ستونزو سره سره او د دغه څپرکي له مکاري وکړه.بېالبېلو کچو کې ډېره ښه ه پهډېر ښه ډول بشپړ شو او بېالبېلو ګډونوالو او اړوندو ادارو يې پهراټولولو بهیر

څېړنه څه ډول شوې

48

فغانستان او د ښوونې او روزنې سیستم یې ا :څپرکیدرېیم معرفي او عمومي وضعیت ۱.۱

ې کړې چې دغه هېواد ورسره مخ ننګونې یاد هغهعمومي مرور کې څو پهکال ۲۰۸۲اړه د پهال بانک د افغانستان يو نړ دی:

ان ځپانګونې او د مصرفوونکو د غوښتنو مخه ډب کړې اقتصادي خصوصيداسې حال کې چې ناامنۍ د پهمحدوده شوې... حکومت ال هم لهام لهتېرو کلونو کې د هوا د ناسمو شرایطو پهيې ورو ده. کرنیزه وده نهيو ن

ډونو او خدماتو کې د ځن پهورو ودې، د امنیت لهبسپنو تکیه دی. بې وزلي پهتر ډېره بریده د مرستندویانو ره شوې. ناکافي کرنیزې ودې سره سره ډې له لهام لهد سختې وچکالۍ

د امریکا او طالبانو تر منځ د سولې روانو مخامخ خبرو د سولې لپاره د افغانانو خپل منځي خبرو او د څلوېښتاو شمېر ګونګتیاوې يوييز حل ته هیلې ډېرې کړې، خو دغه راز يې د افغانانو تر منځ لهکلنې جګړې سو

اندېښنې هم پارولې دي. پاکستان او ایران څخه بیا لهنو افغان کډوالو تر ډېره يو مېل ۸.۲نږدې کلونو تر منځ د ۲۰۸۲او ۲۰۸۲د

. کېږیراستنېدل د دغه هېواد پر اقتصاد او بنسټونو ستر فشار ګڼل ازې يو هنسختو اقتصادي او امنيتي شرایطو کې پهکورنۍ بې ځایه کېدنې او بیا راستنېدنې نهپراخه پېما په

کې د وګړو سوکالۍ ته زیان اړوي او د خدماتو د وړاندې کولو پر لهټو پهاو بې ځایه شوو بلکه کوربنو ټولنو خدماتو او اقتصادي فرصتونو پر سر سیالۍ ال پسې ډېروي. دولتيسیستمونو فشار اچوي او د محدودو

ته راټيټه شوې. د ټيټېدو المل ۸.۰کال کې شاوخوا ۲۰۸۱ پهسلنې څخه ۲.۲ لهوروستۍ وده د تېر کاليې اغېزمن کړل او دغه راز ګرمه شوې سیاسي نهيو څړځا يوخته وچکالي وه چې د غنمو تولید او د څارویې س

څه وو چې د کاروبارونو باور يې زیانمن کړ... هغهبې باوري او د ټاکنو اړوند تاوتریخوالی هم الو لرونکو او کليو هېواد کې د لږ عاید پهاټکل دی چې بې وزلي هم ډېره شوې او ژوره شوې. سخته وچکالي

کورني نهسل ۱۲بې ځایه کېدنو المل شوې... وچکالۍ د بې وزلو او کليوالي سیمو يوسیمو کې د پراخو کورنده )د یې تکیه لهکرکی پهسیمې هم پکې راځي چې د کوکنارو هغهمنفي ډول اغېزمن کړي. چې په نهژوندو

بې ځایه کېدل د ریکارډ کچې لهام له يود وچکال سختۍ او پراخې(. شویټيټ نهسل ۲۰کوکنارو تولید هم (. ۲۰۸۲ال بانک، يو کسانو ته رسېدلې. )نړ ۲۲۱۰۰۰یعنې

۲.۲ پهح کوي او برخه کې يې ملي ښوونیز سیستم تشرې ۲.۲ پهابروي. اړه لنډ معلومات بر پهد افغانستان څپرکیدغه

پاره راپور کې د وروسته راغلې څېړنې ل پهغواړي څپرکیدغه و بهرنیانو حضور تشریح کوي. نور ال پوځي او يو برخه کې نړ برابره کړي. نهزمی

افغانستان او د ښوونې او روزنې سیستم یې

49

وګړي يې او هېواد ۱.۱دي، دلته راغلي معلومات د ملګرو ملتونو د پرمختيايي پروګرام د بشري پراختیا د نه شویچېرته چې مشخص

( ,update-http://hdr.undp.org/en/2018UNDP, 2018(.) شویاحصايو را اخيستل يووروست لهشاخصونو

هلپاکستان، ایران، ترکمنستان، ازبېکستان، تاجکستان او چين سره ګډه پو لهوچه راچاپېر هېواد دی چې پهافغانستان رابره مساحت جوړوي. کیلومتره مربع دی چې د انګلستان دوه نیم ب ۲۲۱۰۰۰لري. پراخوالی يې کابو

۸۲۲۲ پهسره شوې او وروسته ر وړاندې پکې ت لهکا ۲۰ نه. وروستۍ سرشمېر شویکسان اټکل نهيو میل ۲۲.۲نفوس يې

۲۲کال کې يې هم د ترسره کېدو هڅه شوې، خو هېڅ وخت نده بشپړه شوې. افغانستان تر ډېره کليوالي هېواد دی او هپ)د بېلګې کېږیواک يې بې وزلي کارګر بلل ځکاري نهسل ۲۱دی او کروندګرۍ بوخت پهکاري ځواک يې نهسل

يې نهسل ۲۲ازې يو ډالره ډېرې پیسې وګټي(. ۲.۸۰ لهتوګه هغوی چې کار کوي خو بیا هم نشي کولی چې د ورځې . اوسېږيښاري سیمو کې په ۸.۲او اوسېږيهېواده بهر لهتوګه پهو وګړي يې د کډوال نهيو مېل ۲.۲توګه پهه ستر بدلون يو کې د يودې وروست په

يې تر اولسو نهچې عمرو اوسېږيداسې یتيمان هم پکې نهيو مېل ۸.۲. شاوخوا شویبې ځایه نهکور دن پهيې نهيو مېل کلونو ټيټ دي .

پهډلې لههېوادونو ۸۱۲ان ډي پي افغانستان د يوبرخه کې د ملګرو ملتونو پراختيايي اداره یا پهد بشري پراختيا

توګه د برېتانیا پهدی. )د پرتلنې لهکا ۸۲نمبر حساب کړی. د دغه هېواد نفوس ډېر ځوان دی: منځنی عمر یې ۸۲۱کلني ده ) د دې ۲۲ازې يو تمه نهکلنی ده خو د روغ ژوندا ۲۲ط تمه سدی(. د عمر او لهکا ۲۰د نفوس اوسط عمر

کمزوري صحت کې تېروي(. په نهولس کلنو يو روستي کس د خپل عمر و يواوسط ډول پهدا ده چې معنا

نهسل ۸۲ازې يو تجربه کوي. کې ورځني ژوند پهيې نهاو ښځی نهنارید هغو شرایطو تر منځ هم پوره توپیر شته چې مېرمنې د خپلو نهسل ۲۸لري؛ رسیالسلري یا هم د پیسو د لېږد ګرځندو آسانتیاوو ته نهښځې خپل بانکي حسابو

داسې پهخوندي خپلې ورځنۍ چارې ترسره پهورځني ډول پهمېرمنې نهسل ۸۲ازې يو او کېږیالس ځورول پهمېړونو ډالره دی ۲۰۲۰اوسط ډول پهکال کې سړي سر کورنی خالص عاید پهدا فرصت لري. نهناری نهسل ۲۲حال کې چې

نړۍ کې درېیم تر پهجمهوریت وروسته هلیمن او د مرکزي افریقا لهدی ) ۲۲۸داسې حال کې چې د ښځو لپاره پهولی یې تر السه ک نهناریتر السه کوي چې نهازې اتلس سليو عاید هغهدې سره جوخت ښځې د لهټولو ټیټ عاید(.

دا معناژونديو زوکړو تر منځ د زيږون پر مهال مړې شوې چې د دې ۸۰۰۰۰۰مېرمنې د ۲۲۲کال کې ۲۰۸۲ پهشي. تر ټولو لوړو هېوادونو کې ده. ۲۲ په نهپکې د ميندو مړینړۍ کې لهټو پهده چې

افغانستان او د ښوونې او روزنې سیستم یې

50

ټولنو کې ۲۰ هپکې والیتونوپنځو پهدي. نهد پرمختګ شاخصو نورشمېر يوګډون په رسيالسبرېښنا او انټرنټ ته د هپو ملي شبکې سره تړلي ا لهټولنې نهښت سلیازې څلويو ې کوچنۍ مطالعې ښودلې چې يو کورنيو ۲۰۰۰ازې يو د

ختې و توکو کارولو ته اړ وو. کوچنۍ لمرينې تنور ټولنو کې اکثر خلک د پخلي او یا هم د کورونو تودولو لپاره د نهسل ۱۲ازې د ګروپونو د يو برق چې دا تختې تولیدوي محدود دی او هغهاوس د برق د توليد لپاره پکې مشهورې شوې خو

لپاره کارېدی شي؛ دا نشي کولی چې د اوبو د پمپ کولو او یا هم د ن یا هم د مبایل د چارجولويو روښانولو او ټلویزډول يو پهکليوال نفوس نهسل ۲۲مخې لهان ډي پي د موندنو يومينځلو د ماشین د چلولو لپاره وکارېږي. د يوکال

لري ) یا لمرينو تختو، یا هم جنراتورونو او یا هم د برېښنا شبکې ته(. رسیالسبرېښنا ته افغانستان کې انټرنټ کاروي. د دوی پهوګړي نهسل ۸۰.۲ازې يو مخې لهملګرو ملتونو د پرمختيايي ادارې د مطالعې د

. اوسېږيښارونو کې پهډېری برخه

نه: پوه۱.۱شمکشونو ک لهپیلېدو راهیسې وخت ناوخت لهلومړيو کې پهد شلمې پېړۍ نهاو روز نهښوو رسميافغانستان کې په

ځ ډول لویدی پهدولت او یا هم په. ښکاري چې تر ډېره شویدې اړه ناندرۍ ډېرې پهپیل کې پهمې پېړۍ ۲۸د سره وه؛ (. ليکوال زیاتوي ۲۰۸۲:۲ښکاري )اکسیر اسالميښوونیز سیستم تکیه ډېرو افغانانو ته ناافغاني او نا رسميد کړوزده

مهال کې مالي مالتړ ورته هغه پهواد دولتونو به چې چې دولت غوښتل د زده کړې هر داسې ډول دود کړي د کوم هې (. ۸۲: ۲۰۸۲برابراوه )اکسیر

موازاتو د ټولنو کې د پهاو د مدرسو ښوونيز سیستم دولتي لهمهادا چې هم هغهبدیل تحليل وړاندې کوي او يوبایزا بیا وايي: هغه. شویرامنځته کېدو المل

مخې سره وېشي... چې دا داسې لهد مذهبي تړاو کوونکيزدهکی دی، ځکه دا د پوهنې اوسنۍ حالت ډېر تفرقه اچوونييز لهسو پهپکې کوونکيزدهدې کتنوبېالبېلو مذهبي، توکميزو او ژبنیزو لهی چې شي رامنځته کوال نهپوهنيز چاپېریال

راتلونکي او ګډ هوسا ژوند راتلونکی ژوند تنظیم کړي. سره مخ سترو ننګونو لهافغانستان کې په نهپراخه کچه شته دی چې پوه پهه، دا باور هم ې خوا تيو د پوهنې اېډیالوژي

بېالبېلو هل. بېالبېلې شمېرې کېږیموندل ېهم سخت ې شمېرېبېالبېلو برخو کې دقیق پهبرخه کې پهده. د پوهنې شوې دي. اخیستل څخه را څېړنوتشوو لهډېره کوچنۍ کچه پهسرچینو څخه

و. نهسل ۲.۲جې یاوسط ډول د ملي بود پهکلونو تر منځ ۲۰۸۲او ۲۰۸۲د حکومت کلنی لګښت د هنپر پوهچې يښي شمېرې data.uis.unesco.orgنسکو د انسيتیتوت يو ادارې یا ساتنې د ملګرو ملتونو د فرهنګي میراثونو د

کې د شمولیت کچه کړوزدهمنځنيو پهوه او نهيو مېل ۲.۲کې د شاملېدو کچه ښوونځيلومړني پهکال کې ۲۰۸۲ پهرې، د جزئياتو شمې پهن ته ورسېده. د مدرسو اړوند يو لمی يو لهدوره کې د شمولیت کچه ای لېسې پهاو نهيو لمی ۸.۲

ي. دا د شویلومړۍ ضمیمه کې چمتو پهټولو معلومات کورسونو او ښوونکو خصوصينو او دارالمعلمینونو ، يوښوونځ خپلو مرکو کې راټول کړي دي. پهریاستونو څخه د څېړنې غړو لهکې د پوهنې والیتونو ۸۲سروې شوو پهمعلومات

افغانستان او د ښوونې او روزنې سیستم یې

51

د بې ځایه کېدنو تجربې دي. کورنۍ بې ځایه نهافغانستان کې دن پهکې د ګډون بل اغېزمنوونکی المل نهپوه پهژبه لهب هپنو ته لېږدي چې هلته يو او داسې ځا کېږیکورونو بې ځایه يوخپلو پلرن لهدي چې کورنۍ معنادې پهکېدنې ( دا ستونزه داسې تحليلوي: ۲۰۸۲سیمه ده. هڅانده ) لهاو ب کېږیخبرې

هلجګړې ته واستوي ځکه احساس کوي چې ماشومان د ښوونځي نهغواړي خپل اوالدو نه... اکثر نهميندې او پلرو ېدل به کې شامېل يواو د بلې ژبې ښوونځ شویه احساسي حساس پړاو څخه تېر يو لهتښتېدو سره وار دمخه پهساحې

ازې د دوی د ګوښه والي او بېلوالي احساس زیات کړي. يو د يوځستونزه بدلېږي او د ښون لویه پهکې شاملېږي ناسوبتیا یا غیرحاضري ښوونځي پهمهال چې ماشومان هغهحتی

ړنې ې څېيو توګه د جرمني د پراختيايي مؤسسې یا جي آی زيډ لخوا شوې پهپرېښودو کچه هم لوړېږي؛ د بېلګې داسې حال کې پهسلنې پورې نجونې تللې وې، ۲۸تر ۲۸د يوڅلورو ښوونځ لهبلخ والیت کې د نجونو پهموندلې چې

متوسطه دوره کې پهکې لهټو پهنجونې تللې. نهسل ۲۱ دوو تر لهڅخه يودريو ښوونځ لهتخار کې د نجونو پهچې ټيټېدو ده. پهتېره بیا د نجونو تر منځ مخ پهکلونو تر منځ ۲۰۸۲او ۲۰۸۲سلنې څخه د ۲۲ لهحاضري

پهښيي چې ه سروېيو نیسف يو تړاو د ملګرو ملتونو د ماشومانو د مالتړ ادارې یا پهسوېلي اسیا کې د ابتدايي سواد په هل نهد کتابونو متنو کوونکيزدهد څلورم ټولګي نهسل ۲۲ټولګي او دویمد نهازې څوارلس سليو کې يوښوونځ ژبو دري

د څلورم نهسل ۲۲ټولګي او دویمد نهکې دا شمېرې ال ټيټې دي: لس سل يوښوونځ ژبو پښتو پهمخې لوستلی شي. ساده جملې اتوموضوعاشنا پهماشومان نهکې نوي سل شپږم ټولګي پهمخې لوستلی شي. لهخط کوونکيزدهټولګي

(. ۲۰۸۲کولی شي تشريحي متن وليکي )جهينګران، نهازې اته سليو لوستی شي خو نهکلونو عمرو ۲۲تر ۸۲ لهتنکي ځوانان چې نهسل ۲۲سلنې ډېر دی؛ ۲۲ لهکلنو تر منځ د سواد د کچې اوسط ۸۲د

(. ۲۰۸۱ې ښځې لیک او لوست کولی شي. )د ملګرو ملتونو پرمختيايي اداره، ځوان نهسل ۲۲ازې يو لري سواد لری خو مو کې. کليوالي سی پهتېره بیا پهازې محدوده اړتیا شته يو افغانستان کې سواد ته پهچې اوس هم کېږیاستدالل

(. ۲۰۸۲)ماڅوموتو، ک حکومت د ښوونې او روزنې ملي ستراتيژیډاګه کړه چې پهوزارت کې يوه بحث نهپوه پهکابل کې پهکال کې ۲۰۸۱ په

هلپام کې دي چې د نوي نصاب په نهاهدافو کې يو شمېر ژور بدلونو اصلي پهدغه پالن کې د پوهنې پهپالن جوړوي. دغو نوو اهدافو کې د کیفیت او تړاو ښه کېدل شامل دي او دغه راز تر هغې چې شونې ده د نصاب پهالرې به پلي شي.

مې پېړۍ د مهارتونو روزل هم پکې شامل دي. ۲۸ډېرول او د د مضامینو لپاره ژبواو دري پښتوتوګه د پهډېر پام وشي. د بېلګې لهپر ت پهنوي نصاب کې به د ژبې د مهارتونو روزنې ته د تېر په

ر شي. ته ډې يوټولګڅلورو تر شپږو لههره اونۍ کې پهبه يويي ټولګدقیقه ۲۲دوو لهوخت به ډېر شي او شویګوښی ته ډېرې ويدوو تر څلورو ټولګ لهه ټولګي څخه به يو لهاونۍ کې پهشي او ورکړلته به هم ډېر وخت عربياو انګلیسي

نهانو زړه پورې پرمختګونو سره ځ پهدغو لهتر څو نهاو ښوونکو سره به مرسته وشي ک يوښوونځ لهنده چې نهشي. دا روښا برابر کړي.

افغانستان او د ښوونې او روزنې سیستم یې

52

و بهرنیانو حضورنور الو پوځي ځواکونو او يو د نړ: ۱.۱

رخه دغې ب پهپر دغې څېړنیزې پروژې اغېز وکړ. څرنګهدې خبرې وکړې چې امنيتي ستونزو پهبرخه کې مو ۲.۲ په . ېږیکال مالتړ تشریح يو ډېر لنډ ډول افغانستان ته ورکول کېدونکی نړ پهاو کېږیکې ډېر عمومي تصویر وړاندې

راهیسې د ناټو قاطع ماموریت د افغانستان د حکومت مالتړ کوي چې موخه يې افغان امنيتي ځواکونو کال ۲۰۸۲ له

جګړه کې د روزنې، مشورې او همکاري برابرول دي. پهدريځو ګروپونو سره سخت لهڅېر پهاو ادارو ته د طالبانو -RSM-02-https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2019_02/20190215_2019

). Placemat.pdf نهشمېر دا ملتو يوبېالبېلو ملتونو دي. ۲۲مېشت وو چې د نهځواکو ۸۲۰۰۰دغه هېواد کې پهفبرورۍ کې ۲۰۸۲د

و چې د ناټ نههېوادو هغه نورزيالنډ( او يو دي )لکه استرالیا او ن نه نهځواکونو مرسته کوي د ناټو غړي هېوادو چې د مرستو غور کوی ) لکه قطر او عرب متحده امارات(. پهلري هم نهغړيتوب

يوواد کې دغه هې پهنشي کارولی. د دوی حضور نهآسا په انګلیسي نهښيي چې دا ټول بهرني ځواکو نهو واقعیتځمکني

ته کړی. ډول ژبنیز رنګارنګی رامنځ

خصوصي سالکاران او حکومتيال پرمختيايي مشاورین، مرستندویان، يو د قاطع ماموریت پر غړو سربېره کافي اندازه نړتفاهم دژبه د دغو خلکو او د دوی د افغان همکارانو تر منځ انګلیسيافغانستان کې کار کوي. پهامنیتي کارګران هم

ده. لهوسی

: لنډیز:۱.۱ دغه څپرکي لنډیز ښيي چې: د

م دی. نفوس ۸۲۱هېوادونو ۸۱۲ لهبرخه کې پهجګړه کې ښکېل هېواد دی. د بشري انکشاف پهافغانستان هپکليوالو سیمو کې مېشت دی؛ د بې وزلۍ کچه پ:ې لوړه ده او د ډېروالي پهيې ډېر ځوان دی او تر ډېره

. کېږیډېرو پام وړ کړاوونو سره مخ لهورځني ژوند کې په لهپرت يومېرمنې یې د سړحال کې ده؛

هلټولنې د برېښنا ملي شبکو ته وصل دي او نهازې څلوېښت سليو و شاخصونو تر څنګ، نور د انکشاف د لري. نه رسیالس( انټرنټ ته اوسېږيښاري سیمو کې پهولس سلنې ډېر وګړي )چې ډېری يو

افغانستان او د ښوونې او روزنې سیستم یې

53

ه. د موضوعې پېړۍ راهیسې جنجالي يو لهوړاندې کول کړوزده رسميتان کې د دولت لخوا د افغانس په ډېر زيان اړوونکی کار ګڼي. نهتمو جال سیس کړوزده دولتيڅارونکي د مدرسو او

درېو دوه برخې يې بې سواده لهو پنځو دوه برخې او د ځوانو مېرمن لهد سواد کچه ټيټه ده. د تنکيو ځوانانو کليوالو سیمو کې. پهتېره بیا پهسواد ته د اړتيا برداشت ال هم محدود دی دي.

تدریس ته ژبويې دا ده چې د نهه ځانګړ يو جوړولو بوخت دی. پهحکومت د نوي ستراتيژيک تعليمي پالن پام وړ ډول ډېرېږي. پهبه وخت پکې

هم نهبهرني ځواکو ۸۲۰۰۰دغه هېواد کې پهبهره راغلي له نهافغانستا لههغو مرستندویانو پرته چې لهګړې ژبې ته اړتیا لري چې دا رول اوس مېشت دي. د ځايي خلکو او دغو بهرنیانو تر منځ تفاهم درېیم

ژبه لوبوي. انګلیسي

افغانستان او د ښوونې او روزنې سیستم یې

54

پاليسي او چلند ژبوافغانستان کې ژبې، د په: څپرکیڅلورم ي. وروسته و افغانستان کې پېژندل شوې ژبې معرفي ک پهنتيا تر کچې د شو ،پیلېږي څخه برخې ۲.۸ لهچې څپرکیدا پر پاليسۍ بحث کوي. ژبوګډون د پهحیثيت رسمي شوی ورکړلته د ژبوۍ نړ ېنور افغانستان او د برخه کې ۲.۲ په

. کېږی نهته کتژبې انګلیسيبرخه کې يوازې ۲.۲ په. کېږید پاليسۍ د پلي کېدو کچه هم ارزول ژبود دې تر څنګ د برخه کې د بحث لنډيز ۲.۲ په. کېږیسره د چلند د سروې موندنې وړاندې ژبو لهافغانستان کې پهبرخه کې ۲.۲ په

.ېږیکپنځم او شپږم څپرکي کې وړاندې پهترتيب سره پهاړوند مسايل ژبیزواليګڼ. د ټولنيز او فردي کېږیوړاندې . د افغانستان ژبې۱.۱

په( خو Bahry ,2210) څرګندېږيښه ډول په پېچلتيا پېژندنېټولنیزې ژباو د ژبیزواليګڼد ټولنيز د افغانستانتر ټولو ژبونړۍ د د نوم په( Ethnologueلوګ )ناشته. د ايت نهاړه ځينې شکو پهد کره شمېر ژبوهېواد کې د ژونديو

خلکو مورنۍ ژبې ګڼل ژبې شته چې ال هم د ۲۲تان کې افغانس په( وايي چې ۲۰۸۲6معتبر فهرست )سایمنز او فینیګ دې ډلې دري ژبه د لهشوې دي. لېستمخې لهجدول کې دا ژبې د لومړۍ ژبې د ويونکو د شمېر ۲.۸ په. کېږی

او يداسې حال کې چې شمال پهسر کې ده. پهسره لرلو پهمخې( لهټا ېډ د کال ۲۰۸۸ويونکو )د ۲0۲۰۰0۰۰۰لرلو پهويونکو ۲۰ي ژبه د يوازې مړ ويونکي لري. اور ۲0۲۰۰0۰۰۰ مخې له( کال د ډېټا ۲۰۰۱د ) ډهګ په پښتو سوېلي

پای کې ده. په لېستد سره (2217، شوې اخیستل و فنیگاسیمونز له)د افغانستان ژبې ول:جد ۲.۸

د ژبې نومISO کود

نکييو و ؟لیکنی سیستم

کال شمېر 7,600,000 2011 [prs] يدر .1

6,000,000 2008 [pbt] سوېل، پښتو .2

2,910,000 2011 [uzs] سوېل، ازبکی .0

1,770,000 2000 [haz] ګیهزار .1 1,700,000 2008 [pbu] ، شمال پښتو .6

1,500,000 2009 [tuk] ترکمني .5

480,000 1993 [aiq] قيایما .7 200,000 1980 [brh] يهو برا .2 200,000 1979 [bgn] دیځیلو، څيبلو .1

حال کې پهد کار 180,000 2011 [psi] سوېل ختیځ، يي پشه .12 100,000 2011 [psh] سوېل لویدیځ، يي پشه .11

ورې ژبې ي. همدا شان ځينې نکېږې پر مې ژبې په توګه خبرې یژبې په ګوته کوي چې يوازې د دوې ځينوګ همدا شان په افغانستان کې نالايت 6

هم يادوي چې اوس هېڅ ويونکي نه لري.

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

55

70,000 2011 [glh] دیځیلو، شمال ييپشه .12 55,000 2000 [aee] ختیځ، شمال ييپشه .10 40,000 2011 [ask] اشکون .11 40,000 2009 [sgh] نيشغنا .16 18,000 2011 [xvi] يکامویر .15 17,000 2011 [wbl] خيوا .17

15,000 1994 [bsh] کتي .12 11,500 2011 [wbk] ليویگا .11 ? 8,000 [gwt] تيبا -گور .22 8,000 2011 [prn] نيپارسو .21 5,300 2008 [mnj] ُمنجي .22 5,000 1967 [abh] هيعربِی تاجیکِی شفا .20 5,000 1994 [nli] ليگرنگا .21 5,000 1994 [wrd] جيوردو .26 3,500 2011 [prc] چيپارا .25 3,500 2011 [trm] ميترگا .27 3,000 1983 [sdg] يساو .22 2,500 2009 [isk] سمياشکا .21 2,200 2009 [sgy] سنګالیجي .02 2,000 1994 [gjv] يگوجار .01 1,000 2012 [afg] د افغانستان اشاري ژبه .02 1,000 1994 [sts] مشتيشو .00 750 2000 [kir] يقرقیز .01

? 100 [tra] هيیرات .06 50 2011 [our] اور مړي .05

۲۰۸۸څخه تر ۸۲۲۲ له جدول چې ښيي ۲.۸ده شوې. لکه نه سيستيماتيکه سروې ژبوتر اوسه د افغانستان د ټولو

سره مېرېشدی. که د درېيم کالم شوی اټکلیز ډول بیان پهدورو کې د هرې ژبې د ويونکو شمېر بېالبېلو پهکال پورې نهميليو ۲۲.۲کال کې د افغانستان د نفوسو شمېر ۲۰۸۱ پهداسې حال کې چې پهشي. نهميليو ۲۲ټول به ،ړوجمع ک

په ژبوچې د ښيي منځ تناقض تر شمېروميليونو ۲۲.۲او ۲۲ل شوو د برخه(. د پورته دوو ښو ۲.۲)پورته شوی دلښو

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

56

تر ندپاڼوپېژ يوه مرکه کې وويل چې د برېښنايي پهي شمېرې څومره نابشپړې دي. د پوهنې وزارت يوه چارواک شتهاړه لوم شي.عدقيقه توګه د هرې ژبې ويونکي م په چې شي کېدایوروسته وېشبشپړ

۲.۲ګروپ سره تړلې دي ) له ژبوایراني -هندو دکورنۍ کې په ژبواروپايي -د هندو ازېيو ژبې نهسل ۱۰ د افغانستانلګې ژبه(، سلتيک )د بې روسيډول پهسالويک )د بېلګې -بالتو ؛ې شاملې ژبېنور ې ک ژبواروپايي -هندو پهجدول(.

ډول پرتګالي( ژبې دي. په( او ايټاليک )د بېلګې انګلیسيډول پهډول وېلش(، جرمنيک )د بېلګې په (2217نیگ، و فا)سیمونز هغو سره اړیکه لري لهژبنیزې کورنۍ او ډلې چې د افغانستان ژوندۍ ژبې هغهجدول: ۲.۲

ټول ( 0.1 مخې شمېرې لهد جدول ) ژبنیزې او د ژبې ډلې ژبنیزه کورنۍ

(نيایرا -)هندويياروپا -هندو

27 ,21 ,19 ,18 ,16 ,14 ستانينور

29 (81%)

30 ,29 ,22 ,17 ,15 يپامیر 13 ,12 ,11 ,10 ييپشه

5 ,2 پښتو 36 ,35 ,33 ,31 ,28 ,26 ,24 ,20 ,9 ,7 ,4 ,1 موارد نور

(%8) 3 34 ,6 ,3 ترکی (%3) 1 8 يدراوید

(%3) 1 23 ( ميآسیاتیک )سا -افرو (%3) 1 32 حروف

(%3) 1 25 بندۍ پرتهډل له

هپاړخيزه توګه د پوهېدو وړ وي. دوه پهدی چې ژبې دې نه معنادې پهورته ګروپ سره تړون خامخا له ژبود که څه همدې لهشوې ده. لهکې پرت ژبواروپايي څلورو هندوـ په نهکومه ژبه خبرې کوئ؟( پوښت پهکور کې هپشکل کې ) ۲.۸

چې ي ديډاو ایسلن انګلیسيې نور ایراني ګروپ سره تړلې دي او دوې -هندو لهچې ،او دري دي پښتوډلې دوې يې ځي(. ره راالتيني تورو يې ژباړه ورس پهاو یکېږ لیکلخپلو تورو پهاو دري بڼې پښتوجرمنيک ګروپ سره تړلې دي. ) لهچې څېر په ژبواو ایسلنډي انګلیسيده چې د نهخو روښا ؛نږدې تړاو لري نسبتاً ژبې ېاو دري دواړ پښتودې سره له

والی شته.تر منځ هم ډېر لږ ورته ژبو غود د ،نشتهتر منځ يې ګډ ټکی ؟ښتوپانګلیسي، ایسلنډي، دري که په« کومه ژبه خبرې کوئ؟ په کور کې په» نهد الندې پوښتنې پرتل شکل: ۲.۸

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

57

ژبه ژبه لهژبنیزه ډ ژبنیزه کورنۍ

يياروپا-هندو

نيآلما ?What language do you speak at home انګلیسي

ایسلنډیHvaða tungumál talar þú heima hjá

þér?

يهند يدر

کنید؟به کدام زبان صحبت می نهدرخاDar khana ba kodam zaban sohbat

mikonid?

پښتو کومه ژبه خبرې کوئ؟ پهکور کې

Kor ki pa kuma zaba khbari kawi?

انګلیسي هپڅو زيات توري هم کاروي چې خو ايسلنډي ؛کېږی لیکلتورو يالتين پهژبې ېاو ایسلنډي دواړ انګلیسي عربيژبې ې. دواړ کيږوهمداسې يوه حالت سره مخ له ،کړو لهم سره پرتسيست یاو دري ليکن پښتو. که د نشتهژبه کې

همدې حال په. نشتهژبه کې عربي پهزيات توري لري چې ۲دې سره سره دري ژبه لهتوري لري. ۲۱کاروي چې الفبا ته رسوي. ۲۲زيات توري شته چې د ټولو تورو شمېر ۸۲ژبه کې پښتو پهکې

ملې دي. د دې تر څنګ څلور ژبې شا ترکیدرې څېر پهژبې ازبکيکې د ژبواروپايي مروجو -وغير هند پهد افغانستان . کېږیل د جدول کې ښو ۲.۲ پهخي بېلې ژبې چې ېې بنور

نډه توګه يوازې ل پهته اړتيا لري. موږ به ې څېړنې دي او ډېر پاتېځوابه اړه ډېرې پوښتنې بې پهپوهنې د افغانستان د ژب وکړو: نهته کت اتوموضوعه پورې زړ په يودرې

تر منځ تړاو. ژبود دري، فارسي او تاجيکي ●کي يې ويون اصليتر منځ تړاو لري( خو چې نظره توپير لري )البته لهپوهانو تر منځ تړاو چې د ژب ژبود هغو ●

.کېږیيو شان ګڼل .نشته وينا پهژبې چې د ځينو کسانو هغه ●

فرعي ګروپ کې درې بېلې ژبې بولي او د پهارسي )يا ايراني( او تاجيکي د فارسي دري، ف( Ethnologue)ایتنالوګ

.( ځانګړی کړیprs,pes,tgkکوډ ) ISOهرې يوې لپاره يې يو european-https://www.ethnologue.com/subgroups/indo(البت .) کسان ژبي افغانستان کې ډېر دري پهه

چې هد ه بېلګهجو د تسلسل يو لهدا دی چې دا د واقعیتدي. نهنومو بېالبېلټينګار کوي چې دا يوازې د يوې ژبې تاجکستان پهديځ کې ېشمال لو پهازبکستان کې او پهکې شمال پهالرې له، د افغانستان نهايرا لهلويديځ کې په

:دې ډول دی پهجو تسلسل له. د ږيپراخېکې

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

58

ی شي جې ويونکي کوال لههره نقطه کې د په. د سلسلې کېږیيوه سيمه کې خبرې پرې پهچې لهسلس هغهجو له... د هپکسان چې د سلسلې هغهپوه شي. خو ،ګاونډ سيمه کې اوسي پهخبرو، کوم چې د دوی پهجو د ويونکو لهو نور د

نهجو و هل پهاوسېدونکي يو د بل پراته رو پوهېدل ورته سخت دي او ښايي لرېخب پهيو د بل ،کې اوسي نقطولرې ل درک شي خو د سلسلې د متقابنهخبرو پوه پهيو بل د جو ويونکي به لهد پراته سر او پای کې په. د سلسلې پوهېږی

(Crystal ,1117:26بل سره تړلي دي. ) لهالرې يو لهي، پولنډي او نکومه چې سلواکي، چکي، اوکراياړه پهجوي سلسلې لهد سالويک توګه د شمالي پهال د بېلګې ټکرېس وايي:، ژبې سره تړي روسي

( وياد مو وي چې )د نوم بدلېد پهيد د خبرو تنوع يې نوم بدلوي...با ،ټاکل شوو ملي پولو تېر شي لهڅوک چې لهک (Crystal, 1997:25) 0لري. نهپوهنې سره اړه ژب لهسياسي او تاريخي دي او نهالملو

جو ښايي ومومو چې د پولې دواړو لورو ته د مرو تېرېدو وروسته ترڅخه ملي پولو لهې او پولنډ تر منځ روسيوينا د لهب په هپهمدې حال کې د پولې يوې خوا ته دې ژبې ته پهخي سره يو شان وي. ېاو يا ښايي ب ډول ډېر سره ورته دی ژبو

وينا د دا ډول حالتونو موندل په کرسټالد ژبه وايي. روسيته ې بلې غاړې ته همدې ژبېډول پولنډي او د پول رسميموږ ته بېلې ژبې لهام لهخو د سياسي او تاريخي الملونو ؛اړخيز ډول د پوهاوي وړ دي دوه پهمعمول دي او )دوې ژبې ( د اولېزن 2222:221ګلسنګ ). فو شویافغانستان کې واقع پهټ مټ څه دي چې ک هغهراپېژندل شوې دي( دا

وايي: لهحوا په( 1116:226) ند کړي.څرګ کرکټر ځانګړی افغاني څو خپل ، ترمروجه فارسي ژبه دري ونومول شوه کې افغانستان پهکال کې ۸۲۱۲ په

:يته ښي شا خو د پرېکړې نېټه لږ ؛لري توضېحات( دې ته ورته ۸۲۲۱ لهقو لهکې د دوپري ۲۰۸۲ په( )Bahry) بحری د لهوسي پهمخې، يوه پرېکړه وشوه چې د دوديزې )دري( لهکال کې تر يوې کچې د سياسي الملونو ۸۲۲۲ په.

کړي. لهايراني فارسي څخه بې لهافغانستان فارسي (Vogelsang ,2222:02شاهي دربار سره اړه لري ځکه دري د دربار ژبه وه. ) لهچې د دري نوم کېږیويل

نهړه پوښتا پهغږېدونکو کسانو )د هغوی د ژبې د نوم( لهمورنۍ ژبه پهوايي: داسې ښکاري چې کې لهپاي په کرسټالاو يېستلنېشنډول د مذهبي، ځانګري پهو مالحظاتو، نور پوهنې پرته د ژب لهدی. ځکه د دوی انګېرنې به نهکول حل (.Crystal ,1117:225–7اقتصادي الملونو تر اغېز الندې وي. ) –يا ټولنيزو

لورو څ پهکومه چې ،جوي سلسلې يوه برخه دهله پراخېبه دا وي چې ووايو دري ژبه د لهتر ټولو قانع کوونکې پاي ختيځ کې تاجيکي وايي. وويګلين پهلويديځ کې فارسي )يا ايراني( او پههېوادونو کې خپره ده. دې سلسلې ته

صلياتهراني پارسي )فارسي( او تاجيکي د فارسي ژبې درې ( دا خبره تاييدوي او افغاني پارسي )دري(،1177:126) ۲۰۸۲ په) ډول دروازي پهمنځه يې د بېلګې لهجې شته چې لهافغانستان کې هم د دري ژبې بېالبېلې پهجې بولي. له

يادوالی شو. 5( او تانګشوڅېړلې دي کال کې بېک او بيېر

وفایل پوښتنليک ته په ځواب کې وويل چې دوی په دري او تاجکي دواړو ژبو پر خلکو زموږ د ژبنيز ځينوپه زړه پورې ده چې په کندهار کې 5

شي. دا ښيي چې د دوی په ذهن کې دا دوې بېلې ژبې دي. خبرې کوالی

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

59

)که څه وليب پوهان يې سره بېلخو ځينې ژب ؛سره ورته بوليمسايل شته چې ويونکي يې شویسره ځينې تړل ژبو له( او شمالي pbt) پښتولوګ د جنوبي اافغانستان کې ډېرې بېلګې شته. ایتن پهګډون پهژبې پښتوهم تړاو سره لري(. د

دوی لپاره د: کوي نهغه توپیر ته پام د نهسندو حکومتيخو د مورنۍ ژبې ويونکي او ؛( تر منځ بېلوالی ښييpbu) پښتو[، pshديځه ]ېلو سوېل[، psiختيځه ] سوېليي ژبې پېژندلې دي )پوهانو څلور پشهده. دې ته ورته ژب پښتويوه پښتو

افغانستان پهی ډېر لږ دی، خو و اړخيز پوهامنځ دوه [(؛ که څه هم د دوی ترglhديځه ]ې[ او شمال لوaeeشمال ختيځه ] Dav .(7ies, 2017:51) .کېږیکې ټولې يوه ژبه ګڼل

اميري فرعي پ پهبېلګه لهاړخيز پوهاوي د درجې او اړيکې د ورته ستونزې يوه بد دوه ترمنځ بېالبېل واليد ژبواو د ژبود , S Beck) [sgyسنگلیچي ] ،[isk(، اشکاشمي ]2211)بيېر او بېک، [maj]مونجی[، wblګروپ کې ده چې واخي ]

. دا ټولې ژبې کې شامېلېږي( پS Beck ,2210جه وي؛ وګورئ لهايي د شوغاني يوه [ )ښsgy] ( او روشاني2212 ؛ لکه پاميري چې يوه متجانسه ژبه وي.کېږیپاميري ګڼل

زموږ څېړنيز اړه پهژبې ستانينور . د کېږیل ڼان کې يوه ژبه ګتافغانس پهتر ډېره ژبه ده چې ستانينور بېلګه لهبو ( د لږ تر لږه شپږو تړلستانينور پوهان )داسې حال کې چې ژب پهډول ځواب راکړ. ته ډېرو کسانو همدا لیکپوښتن

. کېږی نهاړخيز پوهاوی تر منځ دوه ژبوخپل منځ کې د دې پهځينې وخت .توګه کاروي پهد ګروپ لپاره د سمبول ژبو[ ژبې wbc[ او وایگلي ]trmامي ][، تريگpra[، پراسوني ]bsh[، کاتي ]xvi[، کامويري ]askکې اشکون ] ژبودې په

لپاره د څېړنې بوديجه ورکړه SILکال کې د ۲۰۸۲ پهتعلیمي مرکز افغانستان کې د بريتانيا فرهنګي او پهشاملې دي. .(2British Council, 2017ژبې، کاتا ]؟[، کوم ]؟[ او ُومای ]؟[ هم ومومي ) ستانينور ې نور څو درې

افغانستان په[ haz] هزارګيمخې هزاره يا لهوګ الوي. د ايتن نهيي موجودې وي او يا هېڅ ته راځو چې ښا ژبواوس هغو خبرې کولې. ځينو کسانو پرې کسانو نهميليو ۸.۱کال کې کابو ۲۰۰۰ پهکې څلورمه ډېره ويل کېدونکې ژبه ده چې

دې باور هپلوګ اوګورئ(. ايتن پرکیڅياده کړې ده )پنځم ژبه اصلي لهژبه خپ هزارګيواب کې ځ په لیکپوښتنزموږ د کابل کې د څېړنيزې ډلې د غړو پهدې سره سره لهژبه وي. لهدري ژبې سره تړلې خو ښايي بې له هزارګيدی چې

هزاره له دا وو چې ويل يې نهده. ځينې وړانديزو نهژبه لهبې هزارګيګډونوالو ټينګار کاوه چې وبحث کې ځين په ترمنځکې ۸۲۲۸ پهشوني دي چې غوښتل يې پاتېګان د چنګېزخان د عسکرو ده چې هزاره لهامدې هلژبې سره دښمني

, Madaتر تېغ تېر کړل ) نهپښتاباميان الندې کړي. که څه هم د چنګېز لښکر ناکام شو خو پوځيانو يې ګڼ شمېر -يوه هندو هزارګيده ده چې خو دا څرګن ؛ده نه نهروښا ،ښتيا څه ديیکيسه کې ر نهکل ۱۰۰دې په(. دا چې 2211

چې کېږیوروستيو تاريخونو کې ويل پهجدول(. ۲.۲لري ) نهکورنۍ سره هېڅ اړه له ژبواروپايي ژبه ده او د مغولي (. د دې Baiza ,2210:21–7قربانيان دي ) وژنېکې د طالبانو د عام ۸۲۲۰ پهاو بيا ۸۱۲۲تر ۸۱۲۲ لهګان هزاره

برخه(. ۲.۲توګه ياده کړي ) پهښايي دري ژبه د خپلې لومړۍ ژبې ژبيځينې هزارهبل اړخ دا دی چې مسئلې

پسې وېش نيوکه کړې ده )لکه دا( د ژبو د ټوټه کېدو د تمرين او د لهپر پرډېر وخت د ژبو ایتنالوګمهمه ده چې په ياد ولرو چې دا له دې سره7

RM( ډولونه، کابو هره ورځ د ژبې حالت ته لوړيږي )Brock-Utne, 2017:64( له کبله )Matsinhe, 2005:139ژبو او لهجو بېلوالي ته د لېوالتيا )Beck, 2018:3).

جدول ۲.۸( په لېست کې چې په ۲۰۸۲ښايي ليدلي وي چې دروازي، تانګشو، روشني، کاتا، کوم او وومي ژبې د سايمن او فېنيګ ) ولوستونک 2 .ښيي باورينستان د ژبنيزو مشخصاتو په اړه بېځای شوې. ځکه نو دا يو ځل بيا د افغا پرکې راغلی؛ نه دي ځای

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

60

ي لوګ وايي زرګري يوه رومنا. ايتغږېدای شوزرګري ژبه پهادعا کړې چې لږو کسانو ځواب کې په لیکپوښتنزموږ د . د زرګري ژبې ويونکي د سرو ږیکېخبرې پرې بالکان کې پهد ګروپ برخه( چې ژبوايراني د هندوـ همدارنګهژبه ده )

يران ا نهبالکان لهمشهور دي او د عثماني امپراتورۍ پر مهال يې ځينې کسان لهام لهکار کې د دوی د مهارت پهزرو ايران څخه لهدې ډلې ځينې کسان لهښايي لهامدې لهشوني ال اوس هم هلته شته. پاتې. د دوی شویته وړل

واليت ندوزک دتاييد کړې ده. د دې ډلې يو غړی چې نهغړو دا انګېر وي. د څېړنيزې ډلې ځينافغانستان ته لېږدېدلي و ې کار کې ي هسيم غهد پهمنځه راپورته شوې چې لهوويل زرګري يوه ژبه ده چې د سرو زرو لرونکو سيمو او هغو خلکو ،و

زرو يې جواهرات جوړول. لهکاوه او ه ده چې د سره د لوبو يوه طريق ژبو لهده خو نهل چې زرګري يوه واقعي ژبه ووي نکويو وځواب ود دې تر څنګ ځين

ړېکبلخ څخه د څېړنيزې ډلې يوه غړي ادعا له. کېږیخبرو اترو لپاره کارول نهاو محرما ۍمنځ د ساتېر دوستانو تر :کېږیکارول نهچې دا ژبه اوس

)زرګري( دې ژبې له ،پوهېږی نهپرې و نوروکړي او کسانو غوښتل خپلو ملګرو ته پټه خبره وپخوا به چې ځيناو هلهر سېالب وروسته به يې )ز( ورسره زياتو ترخو لهژبه کارو لهحقيقت کې دوی خپ پهبه يې کار اخيسته.

ی؛ د معنا پهدري کې د )زه( پهډول د )من( پر ځای به يې چې پهو ته پوهېدل پرې سختېدل. د بېلګې نور )مزن( ويل.

:کېږیاوس هم کارول دد څېړنيز ټيم يوه بل غړي وويل چې دا پټ کو نهنګاسم لهکې د کلمو د تورو بدلول يا لنډيز او يا د ځينو تورو د غږ بدلول دي. دا لهيوه جم پهخو ؛ده نهزرګري يوه ژبه

په ههمدارنګ مهارت وښيي. ژبنیزو ځوانانو ته خپل نور څو تر ي ځوانان د ساتېرۍ لپاره کارو ييوازې نو دکو . کېږیيا عمه د زامنو او لوڼو تر منځ هم دا کار لهيا د تره او خا کورنيو کې د خويندو او وروڼو

ري ژبه زرګ پهته د )زرګري( ژبې بڼه لري. لکه ژبې ويونکي هر يو ځان ازبکي، دري او پښتوکس زياته کړه چې د غهد–Crystal ,1117:62) شتهډېرو فرهنګونو کې پهپټې او رمزي ژبې دې ته ورته بدلېږي، نهتوري زیاتېږي یا غږو کې چې

جه وه هلد خلکو موخه د زرګرانو رومي ځواب ورکولو کې پهته لیکپوښتنشو ويالی چې زموږ نه ي توګهباور په(. موږ 1 . نهو داو که د ماشومانو د پټو خبرو کو

که لسربېره شته. پر دې نهاړه د پام وړ شکو پهمنځ د تړاو د ډول جو د شمېر او د هغو ترلهاو ژبوځکه نو د افغانستان د لیکل ( ژبېه پامیري ژبهيو او واخي ) ترکمني، بلوڅي، ازبکي، پښتويوازې دري، ؛کېږیل د شکل کې چې ښو ۲.۸ په

برخه وګورئ(.ې )راتلونک کېږیه سیستم کار يو د لیکلو لپاره پر ديځ( ېلو سوېليي ژبې )همدې حال کې د پشه په. کېږی

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

61

حيثيت رسمي ژبوافغانستان کې د په ۱.۱ت رسمي په ژبیزوالیګڼڅلورو مادو کې د هېواد په( 1۸۲۱۲جمهوريت اسالميد افغانستان اساسي قانون )د افغانستان

مه ماده کې راځي:۸۲ پهپېژندلی. او دري د پښتو ډلې له ژبوو مروجو نور هېواد كې د پهاو ستانينور ، دري، ازبكي، تركمني، بلوڅي، پشه يي، پښتود

څي او يا ، بلو ستانينور يي، ، پشهترکمني، ازبکي لهپکې ډېریهغو سيمو کې چې پهژبې دي. رسميدولت يې او د پلي کېدو ډول کېږیژبه ګڼل رسمياو دري پرته درېيمه پښتو له ،يوه ژبه خبرې کوي په ژبوپاميري اوجوړ نهد پياوړتيا او پراختيا لپاره اغېزمن پروگرامو ژبودولت د افغانستان د ټولو . ېږيالرې تنظيم لهد قانون

، آزادې دي.ژبوټولو مروجو پهخپرونې د هېواد يوييزو رسن لهد ډ . د مطبوعاتو اوپلي کوييوه پکې ژبو پورته يادو شوو شپږ لههغو سيمو کې چې پهدې پرته لهژبې دي. رسمياو دري د دولت پښتوځکه نو

ژبې رسميچې د درېيمې کېږیډاګه په همدارنګهماده کې په. کېږیژبه ګڼل رسمياکثريت ده؛ هماغه ژبه درېيمه رسنيو کې به د پهاو يد پياوړتيا او پرمختګ لپاره هڅې وکړ ژبودولت به د ټولو ،ېږيالرې تنظيم لهکارول د قانون

وي.کارول آزاد ژبوافغانستان د ټولو :شویمه ماده کې بحث ۲۲ پهژبه د اساسي قانون رپ پوهنې )معارف(د

ولوبرابر د عامولو او د منځنيو اجباري زده كړو د ې پوهنې ټول افغانستان كې د متوازن پهدولت مكلف دى چې ې كېږي الره هغو سيمو كې چې پرې خبر پهد تدريس لپاره ژبوكړي او د مورنيو پلیاو جوړلپاره اغېزمن پروگرام

هواره كړي. توګه پهدې ټکي ته اشاره کوي چې مورنۍ ژبه بايد د يوه مضمون تدريس( عبارت ژبوداسې ښکاري چې د )مورنيو

توګه )چې ښايي جدي لېوالتيا ورته موجوده وي(. پهد تدريس د ژبې نه ،تدريس شييت پالنې پر بنسټ د فعالژبې او مذهبي فرقه، یمېد قوم، س نهګوندو روښانوي چې سياسي همدارنګهاساسي قانون

هنشته چې ټول توکي، سندو محکمه کې د دعوې د هر اړخ حقونو ته ژمنتيا په پر دې سربېرهمه ماده. ۲۲لري ) نهحق مه ماده(.۸۲۲) محکمه یې ګوماريچې ژباړونکی و ژباړي هغهمورنۍ ژبه پهاو مکالمې بايد د دوی

ته ژبو غوده شوې او د نه نهيادو ژبوافغاني ناو نور يا عربي، انګلیسياساسي قانون کې د په دا ده چې موضوعد پام وړ اړه پهد تدريس ژبو الويو نړښوونيز نظام کې د پهځانګړې توګه اساسي قانون په. شوی ورکړلدی نهځانګړی رول ن کې څه نشته.اساسي قانو پهاړه هم په ژبود الرښودو رسنيزو همدارنګهخاموش دی.

عاصر م پهدې سره سره چې اساسي قانون لهدي. شوی نهډېرو برخو کې هر څه روښا پهد ځينو ناروښانتياوو تر څنګ پر بنسټ د سياسي ګوندونو فعاليت ژبود لهامهمدې لهبولي او نهډېروالی د نفاق باالقوه ځانګړ ژبوافغانستان کې د

څو مثبتو الرو ښه راغالست وايي: لهه ت ژبیزواليګڼد هېواد ،منع کويیثیت غه حکه څه هم د ،برابر حيثیت او دريځ سره لهاټکلي ډول پهمني ) توګه دوې ژبې په ژبو رسميدولت د ●

(.ید نه نهروښا او دریځ

کالونو سره برابر دی. ۲۰۰۲/۲۰۰۲کال د عيسوي نېټې له ۸۲۱۲د افغانستان په لمريزه جنتري کې 1

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

62

حیثيت ورکوي: 12ژبې رسمييوې ته د درېيمې کې ژبوو الندې نور شپږو پهځانګړو سيمو کې پهد هېواد ●او نيستانور يي، او پاميري )که څه هم موږ وليدل چې پشه ستانينور يي، ، بلوڅي، پشهترکمني، ازبکي

خو ؛مشخصې شوې يد نهدې سره سره سيمې لهدي. نهګروپو ژبوبلکې د نهيوازې ژبې لهخپ پهپاميري دي(. نهچې موخه يې واليتو کېږیانګېرل

لپاره ژبوښايي د هغو )چې اچولی يت پر حکومت ورمسووليا د پرمخت ژبواساسي قانون د افغانستان د ټولو ● (.کېږی لیکل نهکومې چې تر اوسه ،سيستم جوړښت هم وي لیکنيد

.ېږیکخبرې پرې چېرې چې ،شي تدريس کې وښوونځي پههغو سيمو د داسې ښکاري چې )مورنۍ ژبه( بايد ● آزادي ورکوي.رسنيو کې د کارېدنې پهته ژبو يټولو افغاناساسي قانون ●او مکالمې هنسندو شوی لیکلقانوني محکمو کې ټولو مراجعينو ته بايد ټول پهاساسي قانون تضمينوي چې ●

مورنۍ ژبه برابرې شي. پهد دوی وونځيښيوازې د لومړني ژبې شرط رسميښيي چې د درېيمې نهينو سره د مرکو ځوابو مسوول لهمرکزي حکومت کې په قلیتونواهغې ډلې يوه دا وه چې د لهنښه شوې دي او پهدې برخه کې ستونزې په. کېږیولګي پلی تر درېيم ټ لومړي لهييزو ټولنو سيمه هغو ستونزه غهځينو مواردو کې ادعا شوې چې د پهد تدريس لپاره ډېرو لږو ښوونکو وړتيا درلوده. هژب په

.یت اخیستی وولمسو وچار د د محلي ژبې د تدريس لهخپ پهکومو چې کړې، هوارهه مضمون ژبه د يو رسميچې دا درېيمه منل شوه نهو الندې وګورئ( ،ځينو استثناوو پرته لهکچه ) پهکه څه هم د والياتو

،ېږیکتوګه کارېدلې ده. لکه څنګه چې ليدل پهلومړي تر درېيم ټولګي د تدريس د ژبې لهتوګه تدريس شوې او که په لري. نهز سيستم لیکنيی چې تر اوسه يو ستر خنډ دا د ژبو غود د

ژبې د رسمينصاب کې د درېيمې پهو ښوونځيمرکو کې، موږ د پهينو سره مسوولواليتي لهد دې تر څنګ د پوهنې کار به د داجدول وګورئ(. د پنځو واليتونو استازو ويل چې ۲.۲ترالسه کړل ) نهاړه بېالبېل نظرو پهزياتېدو د ارزښت

ته وکړي. سولې سره مرس لهکار داکې به لهپاي پهويونکو ډلو سره مرسته وکړي چې يو بل ښه وپېژني او له ژبوبېالبېلو وي.( نهمورنۍ ژبه کوونکوګوته کوي چې چارواکي باور لري چې زده کېدونکې ژبه ښايي د زده پهځواب ا)که څه هم د

واليتونو غود هپ)ځکه دی نهژبې تدريس اړين رسميکې د درېيمې واليتونو پهد څلورو واليتونو استازو بيا ويل چې د دوی چې هلدې ډلې يوه کس ومن لهدې سره سره لهيا دري خبرې کوي(. پښتو پهتوګه پهکې ډېری ماشومان د لومړۍ ژبې

؛ د درېيمې ژبې تدريس ګټور وي.کېږیکارول نهژبې ډېرې رسميهغو واليتونو کې چې دا دوې پهښايي

ږي.ېنه کارول کي ( اصطالح کاروي خو موږ وموندل چې دا عبارت عملSLPIلوګ د واليتي هويت دولتي ژبه )ناایت12

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

63

(*والیتونه 10) نهرئیسانو نظرو د د پوهنې والیتونواړه د پهژبې رسميد درېیمې جدول: ۲.۲

والیت نهو نظر

.کېږیتوګه د درېیمې ژبې تدريس د غوره درک او سولې المل پهه مضمون يو د بامیان، هلمند، جوزجان،

کابل يي ژبې تدريس ښادي، د درېیمې نهاو دري لومړۍ ژبې پښتوهغو سیمو کې چې په

دی.نهدغه والیت کې یې تدريس اړین پهګټور وي، خو ستان، نور غزنی، ننگرهار،

پنجشېر ، سمنگان کندوزبلخ، د درېیمې ژبې تدريس به ډېر ګران وي.

، پروان کندوز . توګه کاروالی شو پهد تدريس د ژبې ژبه رسميدرېیمه بلخ ده. نه ازې فارسي بسيو ستان نور یسي ژبه د ټولو لپاره غوره ده.ازې انګليو

، لوگر کندهار: یا د ځواب ورکېدل نهڅخه ناسمه اخیست لیکپوښتن له *

نظره د درېيمې ژبې تدريس دروند تمامېدای شي. داسې ښکاري چې لهاو سمنګان واليتونو د چارواکو کندوزد بلخ، ياته کړه ز مشر. د بلخ د پوهنې ېږيټولو واليتونو کې تدريس پهژبې به رسميواړه درېيمې چې شپږ کاوهمان و دوی ګ شي: هوارېدایاسانۍ پهکارولو سره پهد يوې ژبې مسايل ژبنیزظره د افغانستان ټول ن له هغهچې د

بل سره يو له نهپول دی چې د افغانستان ټول قومو ازنیيو ځکه دا ،وکړم ټينګارکړه زده رزه غواړم د فارسي ژبې پته بات پای تعص ژبنیزهېواد کې به ټول پهټول افغانستان کې نصاب فارسي شي؛ پهنظره که لهی شي. زما تړال

.ږيورسې تنره به هر دې کار س پهټينګار وکړ او ويې ويل چې ر کارولوژبې پ انګلیسيزي يوازې د ستان استانور مقابل کې د په

برخه شي. په ته برابر امتياز ورو دي؛ ځکه ن نهژبې اقلیتونو و نور ستان د خلکو او نور ستونزه ده. دوې ملي ژبې د ژبوې د ډېرو افغانستان ک په

ژبه وي. انګلیسي پهکړې کړې پر ځای بايد لومړنۍ زدهد زده ژبوکړي. د دوو دوی اړ دي چې دوې ملي ژبې زدهمهال( ولري. )اوس رسیالسکړو ته مساوي مساوي توګه چلند وشي او ټول به زده پههر قوم سره لهدې توګه به په

.شویهېر نهاقلیتو او شوی لیکل ژبو پهکړه کول آسان دي؛ ځکه نصاب د دوی کسانو ته زده ژبواو دري ژبوپښتوشرايطو خبر دي خو هر يو دا لهژبې د تدريس رسميد درېيمې مشرانښيي چې د پوهنې واليتي نهدا ټول ځوابو

ژبه د کيازبکې ښوونځييوه پهواليت کې وموندل چې کندوز پهڼه تفسيروي. موږ يوازې يو ځای، ب لهبې پهشرايط دې اړه وايي: په. د پوهنې رياست استازی کېږیتوګه کارول پهتدريس د ژبې

دا به غوره وي چې دوی ته تر ،کوي ېخبر ژبوو نور پهاو دري پرته پښتو لههغو سيمو کې چې اوسېدونکي يې په ځينو سيمو کې کړی. پهشي. موږ دا کار د ازبکانو ورکړلکړې مورنۍ ژبه زده پهاووم ټولګي پورې

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

64

اړه ډېر لږ هپژبې د تدريس د شرطونو د پلي کېدو رسميد درېيمې پوهنيز سيستم کې دولتي پهره موږ دې سره س لهټول پهکال نصاب به ۲۰۰۲ه چې د داسې حال کې چې خوشبيني موجوده و په(؛ 11Bahry 2013شواهد وموندل. )

و کې يې ښوونځي دولتي په( معرفي کړي؛ MTB MLEپوهنې پروګرام ) ژبیزېګڼهېواد کې د مورنۍ ژبې پر بنسټ د پنځم څپرکي کې راګرځو. پهته موضوعليدل شو. موږ دې نهڅرک و

نوردره هپترالسه شوې دي. د ننګرهار مورنۍ ژبه د تدريس ځينې تجربې پهپرتليز ډول پهو کې ښوونځي دولتينا پهولو غوره ښايي تر ټ نهيي ژبې ټاکتوګه د پشه پهلوري د تدريس ژبې لهبنسټ دولتي( ناServeولسوالۍ کې د خدمت )

( ټولګيو ته ځي او دوه SPPد تياري پروګرام ) ښوونځيپنځه کلنۍ کې د په(. ماشومان Davies ,2217بېلګه وي ) وګورئ. نهشکلو ۲.۲او ۲.۲پياوړي کولو تېروي. پرکړې د مهارتونو ه د سواد د زدهبيي ژ پشه په لهکا

يي ژبه نجونو ته تدریسپشه په شکل: ۲.۲

Serve Afghanistan: صویر اخیستونکیت

اووم مهال ازبکي او نورستاني ژبې کاروي. پرو کې وليدل شول چې د انګليسي ژبې د درسونو ګډونوال له يو بل سره د خبرو په ډېرو نادرو موارد 11 کی وګورئ.پر څ

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

65

يي ژبه هلکانو ته تدریسپشه په شکل: ۲.۲

Serve Afghanistan: خیستونکیتصویر ا

ژبې ښتوپ نهمهارتو شویيي ژبه د سواد زده پشه پهچېرې چې ،تېريږيپړاوه لهدې وروسته ماشومان د )لېږدېدنې( تر په ژبو رسميدوو لهچې ،ته ځي ښوونځي دولتيپړاو کې ماشومان لومړني غهد په(. Davies ,2217:66ته لېږدوي )

په دوی سره مرسته کوي چې لهوګرام پر يي وروسته پشه ښوونځيغرمې او تر. خو کېږیورته تدريس پښتو ېيوه يعن( درې ASPوګرام )پر دغه وروسته ښوونځي ترې وکړي. پر به تکرار کړي او بحث يي ژ پشه پهشيان شویژبه زده پښتو

دوام کوي. لهکاکړه نهوښاکې څېړنو ر ښوونځييوه پهته پر دې ترثبت و. بشپړ ډول م پهلدينو نظر اړه د وا پهوګرام پر د يي ژبې د پشه

وګرام پر دوه کلن تياري او درې کلن تکراري پهوه؛ کومو چې ۱۲۸ لهکالو وروسته د هغو کسانو د ازموينو پاي يودرې ترچې يې ګډون وګرامونو کېپر غود پهوې چې ۲۲۸نو د ازموينې نومرې يوازې د هغو کسا لهتپر پهکې ګډون کړی و. د دې

هغه ،ياته کړهز هغهمرکه کې تاييد شوې. پهسره مشر لهوګرام پر يي (. دا پايلې د پشهDavies ,2217:65و کړی ) نهټولګيو کې هپناکامېدل او نهو کې ډېر ښوونځيلومړنيو په ،وګرام کې يې ګډون کړی وپر پهيي ژبې ماشومان چې د پشهه همکارۍ او نظم کې ښ په ،و کړی نهوګرام کې يې ګډون پر غهد پهچې لهتپر پهو هغو کسانو نور ډېر فعال وو. دوی د

وو.مني ا کار يو المل نا غهشک کې دی. د د پهدوام هغهد اوږدې مودې لپاره د ښکاره ګټو سره سره لهوګرام پر يي د پشه

( MTB MLEو کې د )ښوونځي( دولتي)عامه پهواخلي چې د افغانستان حکومت نهنظره به دا ډېر کلو لهده او د داويس .(12Davies, 2017:58) واخیستی شيغاړه پر مشريوګرام پر

لدتيا بد افغانستان د ژبو په اړه په اوسنيو او وروستيو څېړنو کې يوه تکراري موضوع دا ده چې وار له مخه له دري او پښتو ژبو سره د ټولنو د 12

مې ژبې په توګه )د بېلګې په توګه په سوداګرۍ( کې کاروي؛ نو ښايي په لومړنيو یکچه څومره ده. که دوی له وړاندې پښتو او دري ژبې د دوبلد هښوونځيو کې د تدريس د ژبې په توګه د کارېدلو لپاره استدالل موجود وي. له بلې خوا که په ټولنه کې يو څو کسان له دري او پښتو ژبو سر

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

66

او د هغې مهم رول انګلیسي ۱.۱هېواد کې د هپکوو. وروسته نهژبې حالت ته کت انګلیسيپوهنيز سيستم کې د پهدې برخه کې لومړی د افغانستان په

ژبې مهم رول ارزوو. انګلیسي نهخې يوې م لهژبه انګلیسيو کې ښوونځي په ،افغانستان کې د طالبانو واک و پهکال پورې چې ۲۰۰۸تر ۸۲۲۲ لهيوازې نګلیسيالومړي سر کې پهزياته شوه. و نصاب ته ورښوونځيژبه د انګلیسيتګ وروسته ترېده. د طالبانو دريست

ژبه ګلیسياننصاب کې پهڅلورم ټولګي څخه له اووم تر دوولسم ټولګي( تدريسېده. وروسته لهلونو لپاره )کد شپږو کال ۲۰۰۲ پهکابل، پهکال کې ۲۰۰۸ پهټول هېواد کې د کتاب تدريس پیل شو: پهتدريجي ډول پهزياته شوه او

، کندهار پهشاوخوا کې پهکال ۲۰۰۲وان، د پر پهکال کې ۲۰۰۲ په، پنجشېر پهکال کې ۲۰۰۲ پهننګرهار، پهکې ځکه نو ټول .کې کندوز پهکال ۲۰۸۲ پهستان او نور باميان او پهکال کې ۲۰۸۰ پههرات، پهکې کال ۲۰۰۲ په

ښوونځي دولتيياد مو وي چې په. )10ژبه زده کوي انګلیسيم ټولګي ۸۲م تر ۲ له، لهه کانهعادي ډول پهماشومان کلونو ۸۸ نهڅلورم ټولګي کې د دوی عمرو پهچې معنادې پهشامل کړي. وړاندېاووه کلنۍ ترلري ماشومان نهاجازه ال کې ويل همدې ح په. پیلېږيدرېيم ټولګي له انګلیسيو کې ښوونځي په کندهاراستثنايي ډول د په.( ېږيته رس لومړي ټولګي پیلوي. لهژبې تدريس انګلیسيد ښوونځي خصوصيچې کېږی

. ېږيتدريس نه انګلیسيو مدرسو کې تر اتم ټولګي پورې ځين پهمرکه کې ويلي چې پهاستاد مدرسېکابل کې د يوې په تدريسوي. نه انګلیسي لههېڅ ک مدرسېبرخه کې وليدل چې ځينې ۲.۲ پهداسې حال کې چې موږ په

. کېږی نه نهژبې يادو انګلیسياساسي قانون کې هېڅ ځای د پهد افغانستان ،وشوه نهچې مخکې يادو څرنګهلکه ه يومعرفي سر لهې ملي ژبې دویمد ،کوي نهژبې د تدريس الرښوو انګلیسيد څخه ټولګي م ۲ لهاوسنۍ پاليسي چې

کړه د ماشومانو لپاره ډېر زده ژبويوه وخت کې د دوو په دې طريقه پهشکايت کوي چې نهلرو ميندې او پ یځای ده. ډېر ستر بار دی.

مون د کانکور مض انګلیسيهمدې حال کې د پهام کوي. کړه د دوولسم ټولګي تر پايه دو زده انګلیسيو کې د ښوونځي په وهېږیپکوونکي ځکه زده ،انګېزه منفي اغېز کړی پرکار د دوی غهويل چې د کوونکوده. ډېرو مرکه نهد ازموينې برخه

چې لهشوې پاي ناټاکل لهحقیقت ب غهلري. د د نهبرخه کې سيالۍ ته اړتيا په انګلیسيچې پوهنتون ته د تللو لپاره د وهنتون ته د پ څانګې انګلیسيپوهنتون کې د پهدا ده چې ،کېږیاندازه نههېڅ ډول پهژبې د وړتيا کچه انګلیسيد

نکور لوړه معيار د کا ازنیيو لري. دا چې د داخلې لپاره نه کنترولسويه هېڅ پر انګلیسيد کوونکومهال د زده پرورتګ انګلیسيته پر دو پوهې له انګلیسي پهدا ډېره شونې ده چې ډېر کسان ،نشته نهزمويا انګلیسيکانکور کې د پهنمره ده او

يي شهاختيا او کارونه منطقي ښکاري. د دې څېړنې يوه بېلګه د پپر ييزې ژبې کړو په لومړيو کلونو کې د تدريس د ژبې په توګه د سيمهوي؛ نو د زده

.(Head and Willis, 2017لومړنی راپور دی ) ۍ څېړنېژبې د تنوع په اړه د روان

وندل خو د څېړنيزې ډلې يوه غړي وویل چې دا ممکنه ده ځينې ښوونځي تر اووم ټولګي پورې د که څه هم موږ په دې اړه کره شواهد ونه م 10 انګليسي ژبې تدريس پیل نه کړي.

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

67

. شي لوستیهنهم التيني الفبا انچې ځينې نوي محصلين ويلي ښوونکوڅانګې ته بريالي شي. د دارالمعلمين ځينو ،ېږيفارغ څانګې انګلیسي لهن ځينې محصلين چې د پوهنتو ،وينا پهکړو وزارت د يوه چارواکي کې د لوړو زده لهپاي په

.پوهېږینهو انګلیسي پهښايي شي نهمخې لهکړې د کچې ژبې د زده انګلیسيکانديدان د نهدارالمعلمینو او نهچې پوهنتونو سربېره دې ستونزې پر

طب پوهنځي وپوهنتونون نهسل ۲۰ژبه د هېواد د انګلیسي کړو وزارت يوه بل چارواکي ادعا وکړه چېد لوړو زده .ټاکالیستادانو ژبه د نويو ا انګلیسيپوهنتون مشر وايي چې دولتيهمدې حال کې د يوه په .ته د تګ لپاره يو الزمي شرط دی

هنزراعت، طب او انجينيرۍ کې ټول لکچرو ؛پوهنځيو يودرې پهوويل چې همدارنګه هغهلپاره يو شرط دی. د شاملېدو پرو د شرطونو خ ؛ستونزو سره مخ دي لهپلي کولو کې پهشرطونو دغود ونکيښو . ځينې کېږیژبه وړاندې انګلیسي په

.شویل د دی ښو نهوړاندې مقاومت هپڅو وکتل شي چې د درسي ژبې تر ،ناشونې وه نهيو کې د لکچرونو څار پوهنځ يودرې غود پهچې سره خواشينۍ په

چې وندلېڅېړنو متعلیمي مرکز فرهنګي او د بريتانيا. د يادونې وړ ده چې د کېږیکومه کچه کارول په انګلیسي توګه. دا خبره ېږیکژبه تدريس لهب پهواقعيت کې ښايي په ،ژبه ده رسميد تدريس انګلیسيچې و برخو کېنور پهد نړۍ

Borg, 2016:7, citing) کېږید تګالرې او عمل تر منځ يوه ستره خال ګڼل اړه په انګلیسيتوګه د پهژبې دد تدريس Hu, Li and Lei ,2211.)

بهر کې د هپبرخې تشخيصېدای شي: اصليکوم دي؟ څلور نهژبې د کارونې مهم ځايو انګلیسيافغانستان کې د په انګلیسي برخو بحث کوو. غود پردلته چې رسنيو کې د ژباړې لپاره په او ؛بهرنۍ نړۍ سره د اړيکو لپاره له ؛کړو لپارهزدهحث ب ېپر کي کې پر کي او پنځم څپر همدې څ پههم لري چې وروسته نهونې ځينې اېډيال ځايو د کار همدارنګهژبه کوو.

اپور کې ر په. که څه هم وروسته به نهتوګه کارېدای شي که پهد تدريس د ژبې انګلیسيدې اړه هم بحث کوو چې په برخه کې(. ۲.۲ په)د بېلګې لپاره دی ل رولاېډيا ژبې يو انګلیسيد ځای پر او مهم رول اصلييوه د داچې وشي استدالل

کړېبهر کې زده په مشر خپلې موندنې داسې څرګندوي:تعلیمي مرکز فرهنګي او د کابل کې د بريتانيا په

تان کې دېش يا ازبکسلههند، بنګ پهتوګه پهدوی د بېلګې ،ئيوه محصل سره خبرې وکړ لهکړو هکه د لوړو زد .ای شيوکړ ودانولو کې تخصص پهانجينيرۍ، طب، د سرکونو يا بندونو پهڅو تر ي اړه خبرې کو پهکړو د زده

چې ډېری کېږیترالسه نهبهر کې ډېر سکالرشيپو پهالرې لهاړخيزو اړيکو و هېوادونو تر منځ د دوهنور د افغانستان او هم اخو لهبنسټونو دولتيو نامختيايي او ځينپر ،د ملګرو ملتونو همدارنګهيې د ماسټرۍ او دوکتورا لپاره وي.

وونکي بايد د سکالرشيپونو ترالسه ک ،يوه پوهنتون کې ومنل شي پههر کې ب په. د دې لپاره چې ېږيبرابر نهسکالرشيپو بڼه( په پايلې ينې دومعمول ډول د يوې ازم په) نهکړې او مهارت سندو ژبه د تحصيل لپاره د دې ژبې د زده انګلیسي په

.وړاندې کړي( راپور ورکوي چې ځينې British Council) ي مرکزتعلیمافغانستان کې د بريتانيا فرهنګي او پهدې سره سره له

. د کېږیوندل م نهژبې د کافي مهارتونو لرونکي وړ کانديدان انګلیسيځکه چې د ،کېږیکارول نههېڅ نهسکالرشيپو مرکز مشر زياتوي: غهد

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

68

د سکالرشيپونو ...جاپان همشي موندالینهګ سکالرشيپونو لپاره کافي کسان ډول بريتانيا د چيونېن پهد بېلګې سکالرشيپونو لپاره کافي کسان ۲۰۰شوای کوالی د نهدېش و لهعصبي دی او بنګ لهام لهموندلو نهلپاره د کسانو د

ومومي.ه يو اختيايي سازمانونو تپر الويو نړکابل کې سفارتونو او په يوه هڅه کې پهلومولو لپاره عد دې ستونزې د اندازې م

نډيز ل معلوماتوته ځواب ورکړ. د دوی د لیکپوښتن غهد وبرخه وګورئ(. يوازې دوو سفارتون ۲.۲ووېشل شو ) لیکپوښتن کتو داسې پهته معلوماتو ودوو سفارتونو څخه ترالسه شوو ډېرو لږ غود لهدی. شویځای پرجدول کې ځای ۲.۲ په

.شوی پاتې شوی( ناکارول ۲.۲۸) یې ۸۲سکالرشيپونو څخه ۲۲۲ لهموده کې پهکلونو ښکاري چې د څلورو 2212 تر 2216 له ، افغانستان،نهبورسو شویکړې ناکارول کچه د زده پهد لېسانس جدول: ۲.۲

A سفارت B سفارت ټول شته

نهبورسو شویټول ناکارول کال بوروسه

شته نهبورسو

شویکارول نهبورسو

شته نهبورسو

شویکارول نهبورسو

2015 15 15 118 117 133 1 (0.8%)

2016 18 18 145 138 163 7 (4.3%)

2017 17 15 140 138 157 4 (2.5%)

2018 19 15 72 69 91 7 (7.7%)

69 ټول63

(91%) 475

462 (97%)

544 19 (3.5%)

:ګوته کړي پهداسې نهکارېدو الملو نهرسونو يا سکالرشيپونو د يو سفارت د بو

.شي پوره کوالینه نهکړې معيارو ژبې د زده انګلیسيکانديدان د ●و لپاره يوه تو واليتونو د اوسېدونکپر . دا کار د لرې کېږیکابل کې اخيستل پهيوازې نهژبې ازموي انګلیسيد ●

ځکه سفر کول سخت يا خطرناک دي. ،ستونزه دهه ازموينې ته تپر يقيني کېدو لهکوونکي د سکالرشيپ چې زده کېږیالمل ېد د د ازموينو بيه لوړه ده. دا کار ●

وسې بشپړولو لپاره وخت ډېر کم وي.پر ځينې وخت د لهامهمدې لهکړي. نهزړه ښه .رابروالیشي بنهډول د نري رنځ د واکسينو سند( په)د بېلګې نهځينې کانديدان د ويزې لپاره اړين سندو ●

ولو المل کار نههغو ګڼو الملونو دي چې د ټولو سکالرشيپونو د له لرل نهژبې د الزمې کچې يانګلیسد دې ډول پهښايي د ،اخيستل کېدای او بيه يې ټيته وای نهژبې ازموي انګلیسيو سيمو کې هم د نور په. که چېرې د هېواد کېږی

سکالرشيپونو د ترالسه کولو شمېر به هم لوړ وای.

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

69

ره تړلي مسايلو س واړوند لهزو ېواز وړاندې د و پر ترکارېدل نهګوته کوي چې د سکالرشيپونو په دا سفارت ځواب دویمد پیلولو رتکړو بهر کې د زده پهځينې کسان ورکړې وروسته هم لهد سکالرشيپونو انښيي چې همدارنګهدي. دا ځواب

ې دا چ کېږیمان و . ګکېږیه د پاته کېدو المل وګرامپر لهعمل کوي او دا کار د دوی د ناکامۍ او یوروسته ډېر کمزور بې د تګ وړاندې د ژ ترته چې بهر ته پر دې لهوي ) لهام لهژبې د کمزورو مهارتونو انګلیسيی عمل به تر ډېره د ر کمزو

دي(. شویپوره نهشرطو رسميکړې زدهرته افغانستان بشپړولو وروسته بې ترکړو سکالرشيپونو ځينې ترالسه کوونکي د زده شواهد ښيي چې د شویځينې اورېدل

. کېږیده چې دا کار څومره نهلومه عخو دا ال م ؛راځي نهته بهرنۍ نړۍ سره اړيکې لهړۍ سره بهرنۍ ن له او هم د باندې نهکور د ن پهې هم افغانستان کې داسې کسان شته چ په تهپر کړو زده لهبهر کې په

. د ېږیکستونزو سره مخ له لهام لهمهارتونو ود محدود انګلیسيخو دوی د ؛ريژبې ته اړتيا ل انګلیسيد اړيکې لپاره ( مشر يو ځل بيا درې بېلګې وړاندې کوي:British Council) تعلیمي مرکزبريتانيا د فرهنګي او

ه د تيارولو لپار د موږ د آرشيف د ميتودولوژۍ، د زړو متنونو د ترميم، ډيجيتل سکن او برېښنايي نوملړ ●ژبې یسيانګلستونزو سره مخ يو. ځکه دوی د لهبرخه کې پهد روزنې کوونکوغانستان د ملي آرشيف د کار اف .یاخیستال شي نهګټه و او تخصص بتجر لهبرخو کې د بريتانيا د کتابتون غود پهته پر کړې زده له

هنري ۸۲۰ځه پېړۍ مخکې )د پنمنځه يووړل شوه لهمهال پرموږ د افغانستان د ملي ګالرۍ، چې د طالبانو ●مخ رپکورس چې موږ يې هغهستونزو سره مخ يو. ځکه لهبرخه کې پهد روزنې کوونکوګډون( د کار په آثارو

يال . دا کار اېډکېږیالرې وړاندې لهڅو د هنري بيا رغوونکو يو کادر رامنځته کړو ـ؛ اوس د ژباړې تر بيايو ـ غوره وای.ډېر به کړی وای مخامخ ډول دا کار هپځکه که بريتانيايي متخصصانو ،دی نه

ستونزو سره هلوګرام د برابرولو لپاره پر موږ د افغان فلم د آرشيف د فلمونو د بيا رغونې او بيا ساتنې د روزنيز ● انګلیسي ژبه دی. پهوګرام پر سي روزنيز بياو بي تيو انستېتمخ يو؛ ځکه د بريتانيا د فلم د

خبرو پهنځ م تر کسانود بهرنيو سازمانونو او د کوربه هېواد د بنسټونو او همدارنګهتونو کمښت ژبې د مهار انګلیسيد ورا او ش کډوالومرکز، د ډنمارک د تعلیمي. د بريتانيا فرهنګي او کېږیتوګه ليدل پهاترو کې هم د يوې ستونزې

ستونزو سره هلکې نهګومار پهرلودونکو کسانو ژبې د کافي مهارتونو د انګلیسيټول وايي چې دوی د نهځواکو امريکاييد وزارتونو کې په( هم شکايت کوي چې د افغانستان د حکومت DFIDاداره ) ييمختياپر لهمخ دي. د بريتانيا نړيوا

کوي. نهژبه خبرې انګلیسي په ینمسوولاړیکو مهم ييزو خلکو تر شوو بهرنيانو او سيمه ګومارلد ګډون پهکسانو کوونکو، پوځي او مرسته ډېپلوماټيکوافغانستان کې د په

د لیسيانګ) کې راپورته شوه مرکز سره د يوه مرستندوی اثر تعلیميفرهنګي او لهد بريتانيا موضوعمنځ د تعامل په(. څېړنې ۲۰۸۲تړاو او مرسته، اېرلينګ انګلیسيامنيت، ثبات او سولې سره د لهاوږدو کې: پهماتېدونکې کرښې

ليکي: (شوی ښودلدی نهځای اصلي ښوونکي)يا هم عراق، د خولې لهعلي ښوونکي هيو د ستان کې افغان. چې امريکايان متمدن خلک دي ویالی شموی ته د...زه شم ویالینهاړه څه پهته د خپلو تجربو کوونکوخپلو زده

کي خلکو مل هګناناببره توګه د بې پهشوو ظلمونو ) لهد دوی ډېری )امريکايان( د ځينو امريکايي پوځي ډلګيو .(Minett, 2017:27)دي نهوژل( سره موافق

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

70

ګه دا واقعي تو پهداسې حال کې چې علي پهوالي ثبوت وبلل شي؟ ژبې د مهم انګلیسيڅنګه کېدای شي چې دا د هغهوي؛ ولې ک نهمالتړ ملکيانو د وژلو هد بېګنا ډېریقانع کړي چې د امريکايانو کوونکيزدهاړتيا احساسوي څو خپل

اره مناسبه ده. کار لپ غهژبه د د له، دري يا د افغانستان بپښتوژبه وکاروي؟ ښکاره ده چې انګلیسيکار لپاره غهبايد د دد ږيېګڼي چې توان مهمهځکه انګلیسيدا ده چې علي هغهنظر د پوهېدلو لپاره يوه الره شته او په ښوونکي غهد د

خالف دي. وژلو سره م لهتصادفي ډول د ملکي خلکو پهلوري لهنظر پوه شي چې د امريکايي پوځيانو پههغو امريکايانو ځکه ګټوره ده چې انګلیسيادعا سره اړخ لګوي چې وايي: له( د يوه بل ځواب ويونکي Minettد مېنېت ) نهدا انګېر

خبرو توان ورکوي؛ څو دوی وهڅوي چې يو څوک ځواکونو سره د ژبوانګلیسيفعالو بهرنيو لههېواد کې پهيوه کس ته ).(11ibidنيسي نهولي او يا يې و نهو

الس په لهسيژبه افغانستان ته داسې يوه و انګلیسيمرکز استدالل کوي چې تعلیميټوليز ډول د بريتانيا فرهنګي او په يوه بشپړ غړي بدل شي: پهکارولو يې کوالی شي د نړيوالې ټولنې پهورکوي چې دي )د شویځوانان چې زموږ سره مخ هغهانزوا راووزي. ټول لهنړۍ سره وتړل شي او لهفغانستان غواړي ا

زره څارونکي( غواړي ۲۲۲وګرامونو سره سروکار لري او د فېسبوک پر لهمنځه چې زموږ لهزره کسانو ۲۰۰ ده. انګلیسيه الزمه ژبه کار د کولو لپار غهکې وي او د د نهټول لهنړيوا پهچې هېواد يې د ملتونو

مومي حساب وژو کې د عپر هغو پهتوګه کارول شوې ده؛ پهنړيوالو سازمانونو سره د اړيکې لهپکې انګلیسيالره چې لهبکي پر راتلونکي څ هپکار بېلګې غه. د دېږيتمويل خوالهو نور بنسټونو، ملګرو ملتونو او دولتيورکولو ژبه ده چې د نړيوالو نا

کې راځي.

ژباړه او ترجمانياو نړيوالو ليدونکو تر منځ د اړيکو د اسانۍ لپاره ډېر مهم دي. د دې لپاره کوونکوژباړه او ترجماني د کوربه هېواد د کار

ي سازمانونو اختيايپر افغانستان کې فعالو سفارتونو، پهيوه هڅه کې پهګوته شي؛ په نهمهارتو چې د ژباړې او ترجمانۍ و. يوازې کوونکیناهیلۍ ته ځواب لیکپوښتن غهبرخه(. د ۲.۲ووېشل شو )پورته لیکپوښتنته يو او خيريه موسسو

انګلیسيو ځل د اونۍ کې ي پهبېرته وسپاره. دواړو ويلي وو چې لږ تر لږه لیکپوښتن شویدوو مرستندويو بنسټونو بشپړ چې دوی هره ورځ د موادو ژباړلو ته اړتيا پيدا کوي؛ خو ويلي وو همدارنګه. يوه کېږی/دري ژباړن ته اړتيا پيدا پښتواو

بل بيا دا اړتيا هره اونۍ يو ځل ياده کړې ده.ې يا هم د ژباړ نهوي(؛ نهلري )وړ وي که نهژباړن يا ترجمان مسلکيتوګه په کوونکوسازمانونو يو يې هم د کار غود د

يل چې کاروي. دواړو بنسټونو وو وسیلېد انالين ژباړې څېر پههم د ګوګل ژباړن نهکاروي او نهترجمانۍ بهرني بنسټو ه ده. دنده يې بل څ اصليچې کېږی لهوسی په کوونکود بنسټ د هغو کار لهډول او خپ لهلنډمها پهژباړه او ترجماني

. پوهېږیژبه هاړوند پهالبته دوی د اړتيا وړ

رد شته چې په هغو کې خوندي شوی يا محافظت شوی کس اړ دی چې د خپلو ساتونکو ژبه وکاروي څو ځانونه له يادو شوو ادلته دوه داسې مو 11

Sed quis( مشهوره وينا ده چې وايي: له خپلو ساتونکو به موږ څوک وساتي؟ )Juvenal - AD c.60–c.102. لکه د يوينال )ساتونکو خوندي کړيcustodiet ipsos custodes? Satires ,5.1:017).

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

71

نکو لرو نهه ډېر راضي دي خو د ناروزل شوو او الزمو شرطونو اوسني حالت لهکه څه هم دواړو بنسټونو ويلي وو چې دوی هپځان سره لري. يوه زياته کړې ده: موږ د خپلو مامورينو له نهد ژباړې او ترجمانۍ کول ځينې خطرو لهوسي پهکسانو

ې خوالب لهدي. بري ژبه هم ښه الس انګلیسي پرکاره ډېر راضي يو؛ ځکه دا د دوی مورنۍ ژبه ده او لهد ژباړې لهوسيڅرګنده کړه؛ د بريتانيا د متخصصو کسانو او د افغانستان د ملي تعلیمي مرکزهماغه شان چې د بريتانيا فرهنګي او

ستونزو سره مل وه. لهتر منځ ترجماني کوونکوګالرۍ د کار کارېده. لیسيانګته ډېره کمه منځه تلو وروس لهيوه مرکه کې وويل چې د طالبانو د حکومت پهکابل کې يوه ژورنالست پهرامنځته شول. خلکو د نهراتګ سره د ژباړې او ترجمانۍ ډېر فرصتو لهزره بهرنيو ځواکونو ۸۲۰همدې حال کې د په

نو دې وروسته د بهرنيو ځواکو لهمهال زده کړل. پرکولو د اجراته، د دندې پر روزنې رسمي له نهمهارتو ترجمانۍ او ژباړې و ژباړه کې ترجمانۍ ا پهکې ډېرو افغانانو چې لهپاي پهو سره د ژباړې او ترجمانۍ تقاضا ډېره کمه شوه. کمېد لهد شمېر کې ګټورې اروپا پهډول ځانګري پهو ځايونو، نور پهېښود. ځکه دوی کوالی شي پرترالسه کړي وو؛ هېواد نهمهارتو يې لوړ .پیدا کړيدندې رسنۍ

ساعته خبري ۲۲/( يو https://www.tolonews.comري؛ رسنۍ دي. طلوع نيوز )پکې رول ل انګلیسيبرخه چې لهباو وېبسایټ ونې لريپر خ انګلیسياو پښتوپارسي، پهکې يې بنسټ کېښودل شو. دا تلويزيون ۲۰۰۲ پهچينل دی چې

ې چې دی باور لري چ يوه مرکه کې وويل پهکابل کې پهفعال دی. د طلوع نيوز مرستيال مدير ژبوورته درې پهيې هم فغانستان کې بهرني ا پهاو نهسازمانو دولتي، نړيوال نانهبهرني سفارتو یې ليدونکي اصليونو او وېبسایټ پر خ انګلیسيد

ژبونګيسيييز خلک اته، ډېر لږ سيمهپر يوه واړه نخبه ګروپ لهفکر کوي چې د ځوانو تکنوکراتانو هغهکارکوونکي دي. ري.ل رسیالسرسنيو ته

توګه؟ پهد تدريس د ژبې انګلیسي

ني زده کړي. لومړ انګلیسيډېر واړه عمر کې پهغواړي چې ماشومان يې نهميندې او پلرو ځينې د لوړو هيلو لرونکي، ښوونځي خصوصيدې غوښتنې ته ځواب وايي. د پوهنې وزارت يوه چارواکي موندلې چې ځينې ښوونځي خصوصي

په نهرسو کې د ساينس او رياضي د کچوټولو په، الخیستنېګټه پهو وارداتي کتابونو شو لیکل لهژبه انګلیسي پهژبه لیسيانګ په نهټول مضمونو ښوونځي خصوصيژبه ورکوي. يوې بلې سرچينې وويل چې ځينې لومړني انګلیسي

ولتيدتېرېدو به پهوخت يې وکړه چې د نهيېهم وړاندې والړ او وړاندو نورتدريسيوي. د پوهنې وزارت يو بل چارواکی ادعا اد ژبه غوره کړي. او لکه څنګه مو چې وليدل؛ لږ تر لږه يو پوهنتون انګلیسيتوګه پههم د تدريس د ژبې ښوونځي

.کېږیژبه تدريس انګلیسي په یې پوهنځيو کې يودرې خپلو پهلري چې ژبوانګلیسي پهمهال څرګنده شوه چې پرمرکې چارواکو سره د لهادعاوو تاييدول ناشوني دي. د پوهنې وزارت غود د

16دي. نهاو د استادۍ لپاره وړ پوهېږی نهژبه ښه انګلیسي په ښوونکيو کې ډېر ښوونځي

ښوونځيو غو. هغه د( وګورئMohanty - 2217انګليسي( ښوونځي د تشرېح لپاره موهانتلي )-په هندوستان کې د ورته فرض شوي )منځني 16

( نوم ورکوي.doom schoolsته د وخت د ضايع کوونکي يا خرابوونکي ښوونځي )

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

72

ياست؛ د ټاکلو خوښ له انګلیسيتوګه د پهوشوه چې د ټولو مضمونونو د تدريس د ژبې نهچې پوښت لهته کپر دې لهاو ښوونکو کوونکونيمايي لږ زده لهو او مدرسو کې ښوونځي پهوو. نهدان قانع کوونکي چن نهځوابو کوونکوښوونکو او زده

ونونو و او پوهنتښوونځي شخصيداسې حال کې چې د ښوونکو د روزنې مرکزونو، پهکړي. ښوويل چې دا کار به دوی خو جدول(. ۲.۲) ښودو کار سره موافقت غهد له، محصلينو او ښوونکو کوونکونيمايي يو څه ډېرو زده له

انګلیسي ژبه تدريس شي په نهچې غواړي ټول مضمونو نهد هغو ځوابونو سل جدول: ۲.۲

بنسټ کوونکيټول زده

(4511 = شمېر)

او ښوونکيټول استادان

(550 = شمېر) 42 40 مدرسه

46 43 ښوونځی

56 58 دارالمعلمین

58 53 کورس خصوصي

59 54 پوهنتون

نهو ندچل ژبنیز ۱.۱ بنیزژ ونو ته ځواب ورکړي چې د دوی لیکپوښتن، ښوونکو او استادانو وغوښتل شول چې هغو کوونکوزده لهواليتونو ۸۲د

تونونو او پوهن وښوونځي په لپاره مختګپر وو چې د افغانستان د شویدوی پوښتل لهبرخه وګورئ(. ۲.۲وموي )علچلند مو نور او د افغانستان د پښتوکې دري، ژبوالندې د پام وړګڼي. مهمېبې څومره کړو او کار لپاره بېالبېلې ژ کې د زده

ې شي؛ خو وليدل شول چ معلومېدایاسانۍ پهشاملې وې. که څه هم عمومي لېوالتيا عربياو انګلیسيتر څنګ ژبو کوونکوول د زدهډ پهد بېلګې .بشپړ ډول توپير لري پهنظرونو سره لهپاړکي د اکثريت غهد د نهلومې ډلې نظرو عد يوې م

مختګ لپاره پر او دري ژبې د هېواد د پښتوو کسانو ډېر ۲۰۸ تر ،شویل د ( شکل کې هم ښو a ۲.۸) پهچلند چې ژبنیزده. مهمهمختګ لپاره ډېره پر ژبه د هېواد د عربيکسانو باور درلود چې ۲۲۸داسې حال کې چې په .بللې دي مهمې

هنده. دا سل مهمهمختګ لپاره ډېره پر د هېواد د عربيويل چې کوونکوو زدهډېر نهسل ۲۰ تر مدرسېد دې تر څنګ، د جدول(. b ۲.۲برخه جوړوي ) ډېرهدوه برابره ترد ټول شمېر کوونکود ځواب ور

پهول، ډ په ترالسه کړل. د بېلګې نهنظرو ځینې همدارنګهکتو موږ پهبېالبېلو واليتونو څخه ترالسه شوو ځوابونو ته له هپداسې حال کې چې پهژبه ده. مهمهمختګ لپاره پر د عربيباور درلود چې کوونکوزده نهسل ۲۰ستان کې کابو نور

د هېواد د توپير شوینښه پهدې هم ډېر ترجدول(. c ۲.۲دې نظر وو ) پهکوونکي زده نهسل ۸۲ازې يو کې غزني

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

73

هلمند پهدا ډول نظر درلود خو کوونکوزده نهسل ۲۲ستان کې نور په: اړه دی په ژبوو نور مختګ لپاره د افغانستان د پر جدول(. ج، ۲.۲وو ) نهدې باور پهکې هېڅوک هم

ترمنځجدول(. خو دلته د واليتونو الف، ۲.۲لري ) نهاړه ورته نظرو پهوالي د اړوند مهم ژبواو استادان هم د ښوونکيګ مختپر د افغانستان د انګلیسياو استادان باور لري چې ښوونکي ۸۰۰۸ې هلمند واليت ک په. کېږیلیدل ډېر توپير

جدول(. ج، ۲.۲دې نظر دي ) پهتادان او اس ښوونکي ۲۲۸ لهکې اي جوزجان واليت پهخو ؛ژبه ده مهمهلپاره ( 0021=شمېر)دي؟ مهمېمختیا لپاره څومره پر دغه ژبې د افغانستان د : د فکر ډول کوونکود زده جدول: الف،۲.۲

ژبه (%)د اهمیت درجه

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 4 25 71 پښتو/يدر

5 31 64 انګلیسی

27 41 32 ې ژبېنور د افغانستان 38 40 22 عربي

(161=شمېر؟ )ده مهمهژبه څومره عربيمختیا لپاره پر د افغانستان د : لید کوونکود مدرسو د زدهجدول: ب، ۲.۲

ژبه (%)رجهد اهمیت د

ده نه مهمه مهمه مهمهډېره 12 36 52 عربي

؟ده مهمهه ژبه څومر عربيمختیا لپاره پر د افغانستان د : نهلیدو کوونکوکې د ټولو زده والیتونو يودرې په جدول: ج،۲.۲

ژبه (%)درجه د اهمیت

دهنه مهمه مهمه مهمهډېره 56 33 11 (N=79) ستان نور

18 15 68 (N=320)هلمند 12 38 50 (N=135) غزنی

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

74

؟دي مهمېې ژبې څومره نور مختیا لپاره پر د افغانستان د : لید کوونکوکې د زده والیتونودوو پهجدول: هـ،۲.۲

ژبه (%)درجه د اهمیت

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 55 33 13 (N=80) ستان نور

0 8 92 (N=317) هلمند

(550=شمېر) دي؟ مهمېمختیا لپاره یادې ژبې څومره پر د افغانستان د : ښوونکو او استادانو لید د: جدول الف،۲.۲

ژبه (%)درجه د اهمیت

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 2 33 65 پښتو/يدر

4 30 66 انګلیسی

26 50 24 ې ژبېنور د افغانستان 39 44 17 عربي

مهمېومره ژبې څ پښتومختیا لپاره دري او پر د افغانستان د :کو او استادانو لیدد ښوون والیتونو يود درې جدول: ب،۲.۲ ؟دي

ژبه (%)اهمیت درجه د

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 0 0 100 (45 =)شمېرهلمند

12 47 41 (17 =شمېرسمنگان ) 0 80 20 (20 = شمېر) پنجشېر

مهمه مختیا لپاره انګلیسي ژبه څومرهپر د افغانستان د :استادانو لید کې د ښوونکو او والیتونو يودرې په جدول:ج،۲.۲

؟ده

ژبه (%)درجه د اهمیت

دهنه مهمه مهمه مهمهډېره 0 0 10 (45 = شمېرهلمند ) 10 35 55 (20 = شمېر) پنجشېر

0 65 35 ( 17 = شمېرجوزجان )

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

75

ې ژبې ور نمختیا لپاره د افغانستان پر د افغانستان د : انو لیدکې د ښوونکو او استاد والیتونو يودرې پهجدول: هـ،۲.۲ ؟دي مهمېڅومره

ژبه (%)درجه د اهمیت

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 13 46 42 (24 = شمېرستان )نور

0 77 24 (17= شمېرجوزجان ) 43 43 14 (42 = شمېرهرات )

(22= شمېر)ده؟ مهمهژبه څومره عربيمختیا لپاره پر نستان د د افغا: د دیني مدرسو د ښوونکو لید جدول: و،۲.۲

ژبه (%)درجه د اهمیت

دهنه مهمه مهمه مهمهډېره 18 50 32 عربي

ده؟ مهمه ژبه څومره عربيمختیا لپاره پر د افغانستان د : کې د ښوونکو او استادانو لید والیتونو يودرې پهجدول: ز،۲.۲

ژبه (%)درجه د اهمیت

دهنه مهمه مهمه مهمهډېره 33 13 53 (15 = شمېرغزنی ) 65 21 15 (76 = شمېرکابل )

45 55 0 ( 22= شمېر) پنجشېر

و کې د ښوونځي په پښتواو دري/ انګلیسيباور درلود چې کوونکوزده ډېروڅلور برخې پردرې تر وښوونځيد مدرسو او پوهنتونونو کې لږ پهجدول(. b ۲.۱جدول(. د دوی ښوونکو هم ورته نظر درلود ) a ۲.۱ژبې دي ) مهمېکړې لپاره زده

کسان هغهده؛ خو مهمهکړې لپاره د دوی د زده انګلیسيدې نظر دي چې پهمحصلين او د هغوی استادان ۲۰۸تر لږه د پوهنتونونو د استادانو (. نهجدولو ۲.۲bاو ۲.۲aيې ډېره کمه ده ) نهسل ،دي مهمېاو دري هم پښتوکوي چې ادعا

رخه درې ب پرده خو يوازې دوه مهمهد دندې پيدا کولو لپاره انګلیسياو ښوونکو تر منځ دا باور ډېر ځواکمن دی چې (.نهجدولو b ۲.۸۰او a ۲.۸۰دي ) مهمېهم د دندې پيدا کولو لپاره ډېرې پښتووايي چې دري او نکييو وځواب

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

76

کې د درس لوستلو لپاره څومره ښوونځي پهدغه ژبې : لید کوونکواو مدرسو د ټولو زده يود ښوونځ جدول:الف، ۲.۱ ؟دي مهمې

ژبه (225 = شمېر) (%)کوونکي زده مدرسېد (2678 = شمېر) (%)کوونکي زده ښوونځيد

مهمې مهمېډېرې مهمې

دينه دينه مهمې مهمې مهمېډېرې

2 19 79 3 23 74 انګلیسی

1 19 80 1 14 85 پشتو /يدر

؟دي مهمېد درس لوستلو لپاره څومره کې ښوونځي پهدغه ژبې : د ښوونکو لید مدرسېاو ښوونځي د جدول: ب،۲.۱

ژبه (28شمېر = ) (%) ښوونکي مدرسېد (304 = شمېر) (%) ښوونکي ښوونځيد

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 0 21 79 0 16 84 انګلیسی

0 11 89 0 17 83 پښتو/يدر

ه څومره کړې لپار پوهنتون کې د زده پهدغه ژبې : پوهنتون کې د انګلیسي برخې د محصلینو لید په جدول:الف، ۲.۲ (769 = )شمېر؟ دي مهمې

ژبه (%)درجه د اهمیت

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 1 9 90 انګلیسی

3 40 56 پښتو/يدر

ه کړې لپار پوهنتون او دارالمعلمین کې د زده پهدغه ژبې : د پوهنتون او دارالمعلمین د ښوونکو لیدجدول: ب،۲.۲ ؟دي مهمېڅومره

ژبه

(%)د پوهنتون استادان (85 = شمېر)

(59 = شمېر) (%) استادان دارالمعلمین د

ي دنه مهمې مهمې مهمېډېرې ډېرې مهمې

دينه مهمې مهمې

0 9 92 1 8 91 سیانګلی

5 39 56 12 45 44 پښتو/يدر

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

77

؟ دي مهمېدغه ژبې د دندې موندلو لپار څومره : پوهنتون کې د انګلیسي ژبې د محصلینو لید په جدول: الف،۲.۸۰

(4553 = شمېر)

ژبه (%)درجه د اهمیت

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 2 23 75 انګلیسی

3 34 63 پښتو/ يدر

(550 = شمېر؟ )دي مهمېدغه ژبې د دندې موندلو لپار څومره : د ټولو ښوونکو او استادانو لیددول: ج ب،۲.۸۰

ژبه (%)درجه د اهمیت

دينه مهمې مهمې مهمېډېرې 1 15 84 انګلیسی

4 34 62 پښتو/ يدر بې د ژ انګلیسيمو کې د ښاري سي پهوويل چې کوونکواړه د مرکو ځينو ځواب ور پهژبې سره د چلند انګلیسي له

د انګلیسي( Coleman, 2011b; Rao ,2217ډېرو سيمو کې )وګورئ؛ پهکړې انګېزه ډېره پياوړې ده. لکه د نړۍ زدهاو ژبه چې لوړ عايد تضمينوي هغه .کېږیتوګه کتل پهاو خوبونو ژبه ده. دې ژبې ته د سوداګرۍ د ژبې لوړ ختوهيلو،

ې د بهر ک په انګلیسيچې ېږيډول داسې احساس ځانګري په. ده مهمهپاسپورت غوندې د د نړيوالو سفرونو لپاره لپاره ذهني یسيانګلکابل کې يوه مرکه کوونکي وويل: د پهده. نهکړو لپاره د سکالرشيپونو د ترالسه کولو لپاره اړيزده

مسلکيکې ځوان لهدې ډ پهو. معرفي کړه چې دی يې هم غړی لهيوه نخبه ډ هغهډېره لوړه ده. وروسته نهغوښت پرارونې ک ډول د ټویټر د ځانګري پهخبرو، پهبل سره يې لهان او سياستوال شامل وو چې يو لېستتکنوکراتان، ژورنا

دا نخبه کړه. هلتپر او پارسي ژبه فېسبوک کاروي؛ پښتو پهعامو خلکو سره چې له لهدا ډ هغه. لهژبه کارو انګلیسيمهال ده. همهملپاره ملت او ټول برياليتوب شخصي د انګلیسي ژبه، نظره يې له ګوري چې او پاکستان ته هندوستان لهډ

؛ ېږیکوګرامونو کې د ګډون المل پر روزنيزو پهژبې انګلیسيده چې د نهلپاره هماغه لوړه ذهني غوښت انګلیسيدا د رنو شمې مشرانو والیتي کوونکود ګډون سروې کې د پوهنې په. زموږ کويوړاندې یې نهکورسو شخصيکوم چې د

م جدول(.۲ )لومړۍ ضميمه؛ دي نه شوی ثبت يې ډېر چې شته نهکورسو خصوصي ۲۱۲ واليتونو کې ۸۸ پهوښوده چې يوازې کيڼ کوونکیزده. يو بالغ شویشکل کې ښودل ۲.۲ په؛ کېږیتدريس ه پکېد هغو کورسونو حالت چې انګلیسي ژب

لوګر کې د څېړنيزې پهاستاد سره خبرې کوي. يو ځوان سړی ښي اړخ ته والړ دی. له انګلیسيته والړ دی او د اړخادارو حکومتي پهلري. ځکه دوی نهزده کړي؛ مي انګلیسيسره چې اړ دی يکوونکزده غهد لهوينا، خلک پهډلې د غړو

دنده کې د هپالرشيپونو ترالسه کولو او د سک همدارنګهمومي. دوی انګلیسي په نهکې کار کوي او د مديريت ډېر لغتو ته اړتيا لري. انګلیسيمختګ لپاره پر

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

78

کورس خصوصيلوګر والیت کې په شکل: ۲.۲

يحمید له: محب التصویر اخیستونکی

وي:لېوالتيا داسې روښان يژبې لپاره لوړه ذهن انګلیسيد هلمند واليت د څېړنيزې ډلې يو غړی د ژبې يانګلیسکورسونو ته ځي. دوی د خصوصيژبې انګلیسيځانګړې توګه هلکان... د پهکوونکي، زده

يا و ځايونو کې کار کوي او بنور يا دوکانونو پهکوونکي کړې لپاره ډېرې پیسې مصرفوي. ځينې زدهد زده .لګويزده کولو لپاره انګلیسيخپل معاش د

. د څېړنيزې کېږیسترګه کتل پهته د کافرانو د ژبې انګلیسيسيمو کې ډېر وخت کليوالي پهمقابل کې، پهد دې ژبه خبرې کول سخت او ښايي خطرناک انګلیسي پهوړاندې پرځينو ځايونو کې د عامو خلکو پهډلې غړو وويل چې

بې ته د لیسي ژ و حالتونو کې ښايي انګنور ځينو پهاورېدو غوسه شي. په انګلیسيوي. ځکه ځينې کسان ښايي د مينوي. د پوهنې تض نهالزمي توګه وړتيا پهکړه ژبې زده انګلیسيتوګه وکتل شي. د په ځانګړنېفاسدې بيروکراسۍ د

چلند هنوړاندې غليما پر انګلیسيد نهکليوالي سيمو کې ډېر وخت ميندې او پلرو پهچې لهوزارت يوه چارواکي ومنيمو ښاري س پهداسې حال کې چې پهژبه زده کړي: انګلیسيي چې لوڼې يې غواړ نهډول و ځانګري پهکوي او ښايي

کابل کې پهې تر دې چ .کليوالي سيمو کې دا د کافرانو ژبه ده په. کېږیتوګه کتل پهته د اسانۍ د ژبې انګلیسيکې خلکو نهماايد بې انګلیسيکې داسې خلک شته چې باور لري نهټول پهشاوخوا مدرسېچې د لهمشر ومن مدرسېد يوې

ې خلک غواړي چ نورکې نهټول پهزياته کړه: هغه؛ دي نه نهنکي بې ایمايو ددې ژبې وداسې حال کې چې پهژبه ده. زده کړي خو ښوونکی يې بايد ږيره ولري! انګلیسي

لنډیز .۱.۱ کي کې مو وليدل چې:پر څ غهد په

نهد ځانګړنو ډېر اړخو ژبودې حال کې د هېواد د هم پهژوندۍ ژبې شته. ۲۲افغانستان کې لږ تر لږه په ● دي. پاتېنامشخص

ت پېژني.رسمي پهتوګه په ژبو رسمياو دري ژبې د هېواد د پښتود افغانستان اساسي قانون، ●

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

79

ګوته پهتوګه په ژبو رسميواليتونو کې د درېيمو واړوند پهې ژبې د هغوی نور شپږ همدارنګهاساسي قانون ● دي. شویاړه ډېر لږ شواهد ترالسه پهژبې د قانوني حیثيت د پلي کولو رسميرېيمې کوي؛ خو د د

ابتکار غهد دي. د شویوړه کچه پلي په نهوګرامو پر کړو بنسټ د زده پرد مورنۍ ژبې خوا لهبنسټونو دولتيد نا ● اغېز ډېر مثبت دی خو دوام يې تر شک الندې دی.

پهاو ېږيپیلڅلورم ټولګي کې پهچې ېږيتدريس لهه کانهژبه انګلیسيو کې ښوونځي پهعمومي ډول په ●کې هنازموي پههمدې حال کې کانکور يا پوهنتون ته د شاملېدو په. ېږيدوولسم ټولګي کې پای ته رس

.نشته انګلیسي شي.هناتمو ټولګيو کې پیل شي او يا ښايي هېڅ تدريس پهژبه ښايي وروسته، انګلیسيمدرسو کې په ● هنکړو لپاره الزم شرط دی. داسې شواهد شته چې ځينې بورسو ډېرو برخو کې د زده پهد نړۍ سيانګلی ●

؛ خو کېږی پاتېکارونې له لهام لهشتون نهيې ښه زده وي؛ د انګلیسي( د وړ کانديدانو، چې نه)سکالرشيپو .کېږیستونزې المل غوهم د د نهالملو نورځينې

ملکي او نظامي دواړو برخو کې د اړيکو د آسانۍ لپاره الزمه په، ترمنځوګړو ژبه د بهرنيانو او ځايي انګلیسي ●ي؛ د عمومي حسابدارۍ يا حساب و تمويل الې ادارې یېيو نړوژو لپاره چې پر د هغو همدارنګهده. دا ژبه

. کېږیتوګه هم کارول پهورکولو د ژبې يي چې وښ نشتهده. خو داسې شواهد مهمهماني افغانستان کې د بهرنيانو د فعاليت لپاره ژباړه او ترج په ●

.شوی لهوسي پهمامورينو مسلکيژباړه او ترجماني د روزل شوو عمومي ډول هپژبه کاروي. دا خدمت انګلیسييوه ټلويزيوني شبکه او د انټرنېټي خبرونو برابروونکی چينل ●

.کېږیبهرنۍ ټولنې ته وړاندې و وونځيښ پهمختګ، پر او دري ژبې د ملي پښتو، انګلیسياستادان او ښوونکيکوونکي، عمومي ډول زده په ●

همېمد دې کار لپاره ډېرې عربيژبې او يافغان ېنور ګڼي. مهمېکړو او کار لپاره او پوهنتونونو کې د زده .کېږیګڼل نه

ي.ګڼ مهمهژبه عربيمختګ لپاره پر ، د ملي ښوونکياو کوونکيزدهزيات نيمايي لهمدرسو کې په ●و د کورسون شخصيوړاندې چلند مثبت دی. دا کار د پر انګلیسيډول د ځانګري پهښاري سيمو کې په ●

.کېږیزياتېدو المل ند وشي.چل نهويونکو سره دښمنا لهژبې انګلیسيژبې او د انګلیسي لهکليوالي سيمو کې ښايي په ●د تدريس ژبه ده. داسې ادعاوې د لومړنۍ کچې انګلیسيو کې ښوونځي خصوصيځينو پهچې کېږیويل ●

ادعاوو ثبوت ناشونی و. غوژبه دي خو د د انګلیسي پههم نههم شته چې د پوهنتونونو ځينې درسو او تدريس ته واړوي انګلیسيسيستم دولتيتدريج سره د پوهنې ټول پهداسې وړاندوينې هم شته چې ښايي ●

ژبه شي. انګلیسي په

په افغانستان کې ژبې، د ژبو پالييس او چلند

80

نهژبنیزه کتواليتونو کې ۱۱ په: والیز ژبيګڼټولنيز افغانستان کې په :څپرکیپنځم . يبيعت ارزو ط ژبیزوالیګڼ د د افغانسان سره کتو پهشوې ژبې ته کارولچاپېريال کې پهو ا نهژبنیزه کت څپرکیدا

ه يې مرست پهطريقه هم ده چې هغه؛ بلکې څرګندېږيکومه محتوا کې را پهده چې کومه ژبه نهيوازې دا نهزموږ اندېښشوې ژبې للیکد ،چې وليدلمو کي کې پر څ دویم پهږي. لکه ېبېلترې او يا کېږیل بلې سره تړ لهيوه ځانګړې ژبه

اخ پر پهبه فزيکي او ډيجيټلي دواړو چاپېريالونو کې ژ په. کېږیاو ډيجيټل منځپانګه کې موندل نهکتفزيکي پهبېلګې سکرين ۲۰او بومي )يا درېيم سکتور(. دلته بحث د ه، سوداګريز رسمي :کېږیشوو متنونو کې ليدل لیکل يودرې پهډول

.اخیستيواليتونو کې ۸۲ پهچې څېړنيزې ډلې د ټول افغانسان کېږی تصویرونوهغو ۸.۲۰۰ پرګډون پهشاټونو دانيو د لوحو و دولتيبرخه د واټونو او ۲.۸دې ډلې له: کېږیبحث نهکتفزيکي پرپوهنې برخو کې د ژب ۲.۲او ۲.۸ پهبرخه د اعالنونو، د دوکانونو د نومونو او ۲.۲او څېړيشوې ژبې لیکلمتن کې رسمي پهګډون پهسندونو رسمياو

برخه د مرستندويو او ناودلتي بنسټونو ۲.۲سوداګريز متن کې کارول شوې ژبه ارزوي. وروسته بيا په څېر پهبروشورونو ورپسې .څېړي ګډون د بومي، عامه مشهور او درېيمو سکتورونو د متنونو بېلګې پهد درول شوو ګرافيکي لوحو خواله

۲.۲ پهاو کېږیوړاندې لهکې پاي ه بحثيو پهبرخه کې ۲.۲ پهکوي. نهچاپېريال ته کت ژبنیزڅلورمه برخه ډيجيټال کې نهتژبنیزه ک په مرسته يې پهچې کېږیګوته پهبېالبېلې الرې چارې هغهبحث کې پهبرخه کې لنډيز راځي.

هغه لهالف خ پرڅرګند رول شویژبې د پېژندل انګلیسيکي کې د پر تېر څ پهدی. همدارنګه شویاداره ژبیزوالیګڼ .کېږیاړه هم بحث پهڅخه د تمه کېدونکي اېډیال رول

ه موږ ښايي الندې تمې سر پام پهته ( څپرکیحیثیت )څلورم ژبوهېواد کې د پهمخې، لهد افغانستان د اساسي قانون ولرو:

( راڅرګندېپښتوژبې )دري او رسميسندونو کې د هېواد دوې رسمياو نا رسميټولو پهملي کچه به په ● شي.

ژبه رسميتر څنګ درېيمه ژبو رسميو نور سندونو کې د دوو رسمياو نا رسميټولو پهييزه کچه به سيمه په ● راڅرګنده شي.

.ید پېچلیدې ډېر تر واقعیتالبته

نهمتنو رسمي. ۱.۱شکل کې يې بېلګه ۲.۸ پهيوه دي. پهڅخه ژبو رسميدوو لهډېرې ليدل شوې بڼې ومتنونو تر ټول رسميتر اوسه د

کوڅې څخه د الحاج سنګين خان لهمجاهدینو ښيي او د لوحهدري ژبه د يوه واټ پههرات کې پهليدالی شئ )چې ې دباند هدفتر له مشر د بېلګه )د هلمند د پوهنې لهشکل کې ب ۲.۲ پهنښه کوي(. پهرې زي تر کوڅې پورې څلورال و نور ( ليدالی شئ.لوحهشوې لیکلژبه پښتو په

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

81

(ي واټزاینور مجاهد الحاج سنگین خان د)دري ژبه لیکل شوې د سړک د غاړې لوحه، هرات پهشکل: ۲.۸

و نسیمه حسن زادها: حلیمه افشین یر اخیستونکيتصو

یت د هلمند وال /د پوهنې وزارت /جمهوریت اسالمي افغانستانودانۍ لوحه )د دولتيهلمند والیت کې د پهشکل: ۲.۲ (د پوهنې ریاست

قاضي زاده: ذاکره تصویر اخیستونکې

لهيا دري( څخه يوه ده چې پښتو) ژبو رسميدوو لهډېره ليدل شوې بڼه لهې د کارول شوې ژبې بمتنونو ک رسمي په ادارې هلمرکز پارون کې د کانونو رياست پهستان واليت نور ډول موږ د پهګډه کارول شوې. دبېلګې پهسره انګلیسي

څلورم پهشکل(. لکه ۲.۲شوې وه ) لیکلباړه ژ انګلیسييوه برخه پهاو پښتو پهد باندې يوه لوحه ومونده چې څخهورته کارول شوې. دې ته پښتودلته لهامهمدې لهشوې دي؛ لیکلستان ډېرې ژبې نانور د ،کي کې مو چې وليدلپر څو يوه برخه ا پښتو پهمخ کې پهواليت د ښوونکو د روزنې مرکز کندوزشکل کې ليدالی شئ؛ چېرې چې د ۲.۲ پهبڼه لهب

ژباړه درېدلې لوحه ښيي. انګلیسي

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

82

/ جمهوریت اسالمي افغانستاند )ستان والیت د کانونو ریاست لوحه، پارون. نور او انګلیسي ژبه د پښتو په شکل: ۲.۲

(د کانونو ریاست ستاننور د / والیت ستاننور / د کانونو وزارت

: خالد عباستصویر اخیستونکی

مياسال افغانستان د)والیت کندوزد عالي دارالمعلمین لوحه، د کندوزاو انګلیسي ژبه د پښتو پهشکل: ۲.۲ (د ښوونکو د روزنې عمومي ریاست / اختیا معینیتپر د نصاب د علومو د مرکز او د تعلیمي/ د پوهنې وزارت/ جمهوریت

روحین له: روح الیستونکیتصویر اخ

په معمول ډول د انګلیسي پهدوی سره لهخو ؛او دري دواړه وموندل شي پښتومتنونو کې ښايي رسميځينو پهالبته شکل کې د ۲.۲ پهډول پهڅېر يوه درېيمه ژبه ملګرې وي. د دې بڼې ډېرې بېلګې موندل کېدای شي. د بېلګې

بېلګه لهشوې. ب لیکل ژبو انګلیسياو پښتودري، پهد واټ غاړې د خطر يوه لوحه يوه غرنۍ سيمه کې پهواليت پنجشېرړو وزارت کجمهوريت / د لوړو زده اسالميوان واليت پوهنتون ته د ننوتلو لوحه ده چې د افغانستان پر شکل کې د ۲.۲ په

واړود ورته درې .شوی لیکل انګلیسي او پښتودري، پهوان پوهنتون پکې پر خو ؛شوی لیکلاو دري دواړو پښتو پهپکې ۲.۲) یې ورکويد سوداګرۍ او صنايعو وزارت جواز دی چې هغهد سوداګرۍ درېيمه بېلګه ژبويوځای کارول شوو

( جواز خو عنوان )سوداګريز ؛شوې لیکل انګلیسياو پښتودري، پهدې وروستي مورد کې د سند ډېره برخه پهشکل(.

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

83

( )زیتون د کرنې او مالدارۍ خدمتونو شرکتد کاروبار نوم چې داسې حال کې په؛ شوی لیکل یسيانګلدري او پهيوازې .شوی لیکل پښتواو انګلیسي پهازې يو

او انګلیسي ژبه د خبرتیا لوحه پښتودري، پهه غرنۍ سیمه کې يو پهوالیت پنجشېرد شکل: ۲.۲

ييمیرزا له: عزیزالتصویر اخیستونکی

/ زارتکړو و د لوړو زده/ جمهوریت اسالميد افغانستان )وان پوهنتون پر وان پوهنتون ته د ننوتو لوحه، د پر شکل: ۲.۲ (او انګلیسي ژبه پښتودري، په« وان پوهنتونپر د »

ي: محب الرحمان فاقر تصویر اخیستونکی

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

84

او ښتوپدري، په« د پانګونې جواز)»جواز، کابل شویخوا د پانګونې منظور لهد سوداګرۍ او صنایعو وزارت شکل: ۲.۲ (او انګلیسي ژبه پښتو په« زیتون د کرنې او مالدارۍ خدمتونو شرکت/ » انګلیسي ژبه

: نظر محمد باصرتصویر اخیستونکی

بېالبېلو بڼو هپژبې انګلیسياو پښتوارېدونکو لوګوګانو يا نښانونو کې دري، ک پهوزارتونو او رياستونو حکومتيد عمومي رياست لوګو چې د د لکه د ترانسپورتي مسير د مقرراتو ،نشتهکار لپاره معياري طرحه غه. د دڅرګندېږيرا

دري او پهجمهوريت مياسال شکل(. د هېواد نوم د افغانستان ۲.۱) هترانسپورت او ملکي هوايي چلند وزارت برخه ددري، هپيات ئجز څېر پههمدې حال کې د وزارت او عمومي رياست د نومونو په. نشته پښتوخو ؛شوی لیکل انګلیسي

:شوی انګلیسي. د عمومي رياست نوم داسې شوی لیکل انګلیسياو پښتو General Directorate of Route Transport Regulation.

يجمهور : »کړۍ نهپورتنۍ برخه کې سپي په) ترانسپورت د تنظیم د عمومي ریاست لوګو، کابلد ځمکني شکل: ۲.۱

چلند د ترانسپورت او هوايي: پورتنۍ برخه کې پهد دایرې لومړۍ برخه د تورې لیکې ، دري ژبه په« افغانستان اسالمي: نۍ برخه کېښکت پهد تورې لیکې / ژبه پښتو پهد ترانسپورت او هوايي چلند وزارت : تور رنګه لیکه/ دري ژبه په وزارت

(ژبه پښتودري او پهد ځمکني ترانسپورت د تنظیم عمومي ریاست، »

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

85

سر کې ښي اړخ پهشکل(. د لوګو ۲.۲) هم شتهنښان کې پهکېدو د دې بڼې يوه بېلګه د پوهنې وزارت لیکلد ژبود

جمهوريت مياسال اسماني پټۍ کې د افغانستان په. ښکارينوم (لهژبه د )ال عربي پهاسماني رنګه پټۍ د باندې لهته . شوی یکللژبه پښتو پهپټۍ کې نهسپي پهداسې حال کې د پوهنې وزارت د لوګو د پای په؛ شوی لیکلدري ژبه په دي ژباړل شوې. نهاو يو بل ته شویورکول نهته بېالبېل رولو ژبوواړو درې غود

په/ ژبه بيعر په« لهال» پورتنۍ برخه کې پهد لوګو )ژبه د پوهنې وزارت لوګو، کابل عربياو پښتودري، په شکل: ۲.۲ابي په/ 2220-2222= 1021: تر کتاب الندې« / دري ژبه په جمهوریت اسالمي افغانستان د: »ابي رنګه لیکه کې

(ژبه پښتو په« د پوهنې وزارت: »رنګه لیکه کې

که چېرې ژبې ) رسميمتنونو کې درېيمې رسمي پهواليتي کچه به پهوکړه چې نهيېړاندو سر کې و پهموږ د دې برخې ده. د څېړنې ډلې غړو يوازې نهکې داسې واقعیت پهځای راشي. يوسره ژبوو ملي نور دوو لهشکل ولري( شوی لیکل

هپکز ایبک ښار ته د داخلېدو د سمنګان واليت مر ،ډول پهيو څو مورده موندلي. د بېلګې ېدوژبې د کار ازبکيد . وروسته کيڼ اړخشوی لیکل( لهماشاءالژبه ) عربي پهمنځ کې پهشکل(. د قوس ۲.۸۰تشريفاتي قوس )دروازه( کې )

لیکلبه ژ ازبکي پهښي اړخ کې پهدري ژبه او پهسره تصویر لهته د ایبک تاريخي ښار ته ښه راغالست د ولسمشر سندونو رسمييوه يې هم د ژبو رسميو درېيمو نور لههمدې حال کې پهرول ډېر کم دي. ژبې داسې کا ازبکي. د شوی

ده موندل شوې. نهشکل کې شوی لیکل په

عربي هپمنځ کې یې په)ژبه عربياو ازبکيدري، پهد سمنګان والیت مرکز ایبک ښار ته د ننوتو دروازه شکل: ۲.۸۰ ه ښهایبک لرغوني ښار ت ښي لوري ته /دري ژبه په، ک لرغوني ښار ته ښه راغالستایب» کیڼ لوري ته « /لهماشاال»ژبه

(دري ژبه پهراغالست )

: نظر محمد باصر تصویر اخیستونکی

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

86

نهسوداګريز متنو ۱.۱وې ژبې ش لیکلمتن کې د رسمي پهشوې ژبې ته راځو. تر کومه چې لیکلاوس د سوداګريزو موخو لپاره کارېدونکې

ته پر ژبو لههم د افغانستان انګلیسي نهخو ځينې ځايو ؛يا دري ژبه يوازې کارول شوې ده پښتو ی وختډېر .ده موضوعبامیان واليت پهشکل کې ليدالی شو. دا بېلګه ۲.۸۸ پهبې د کارول کېدو بېلګه . يوازې د دري ژ څرګندېږييوازې را

الس په اعالن دی چې« کړو موسسهد لوړو زده نور»او « تيو انستېتصحي نوررسالت »، ونوتيو انستېتکې د دوو پوهنيزو پهشکل کې وينو چې ۲.۸۲ پهبېلګه لهيوازې د دري ژبې د کارېدنې ب 15. شویيوه دېوال نښلول پراو شوی لیکل

بندو هپاور خوړالی شي؛ ماران نيسي او پېريان يې هغهد خدمتونو اعالن دی. ښاغلي پېري پورته کوونکيکابل کې د انو وېره(. پېري لهتيارو وېره او يا له)لکه وړالی شيمنځه لهتوب وېره او د ماشوم کوالی شي دفعهدي چې هره شريره اروا

وکړي. نهنيم ساعت وخت ته اړتيا لري چې تشخيص او درمليوازې دا کسد : متن ياصل)اعالن، د بامیان والیت شویالس لیکل په تيو انستېتد روغتیايي علومو د نورد رسالت شکل: ۲.۸۸

ون ټلېف له «کړو موسسهد لوړو زده نور: »پورتنۍ برخه کې کیڼ لوري ته په/ تيو انستېتد روغتیايي علومو نوررسالت (شمېرې سره

: علیخان عرفان تصویر اخیستونکی

شومانو د وکی / د مايو ، اور خوړونکی او مار نکوونکی)ښاغلی پېری پورته ، کابل د پېري پورته کولو اعالنشکل: ۲.۸۲، د نجونو اوالدۍمرسته معلومېږي. د بې په هلشلو دقیقو کې د ال په؛ هر ډول پېری، دېو او ښاپېرۍ کېږی نهوېرې درمل

. د اړیکو شمېرې(کېږی نهنو د دردونو درمليو و ځانور درد، د غاښ د درد، د سترګو، غوږونو، پښو، مال او د د بخت، د سر

مېړنی له: نقیب التصویر اخیستونکی

ه ته د سوادګريزې موخې لپاره د هغه کارېدنه څرګندپر له دې . اعالن ساده شکل ښايي د بومي ليکل شوو متونونو په ډلبندۍ کې راشيدغه د 15

ده.

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

87

ده. د دوکان هستان کې د صرافۍ د يو نور پهتوګه وينو. دا بېلګه پهد کارول شوې ژبې ښتوپشکل کې يوازې ۲.۸۲ په

کې چې عکس پهډالرو، لکه پهافغانيو يا افغانۍ پهډول ډالر پهيوازې اسعار بدلوي )د بېلګې نهصرافۍ دا دوکان هم وړاندې کوي. نهخدمتو مالي نورهم کوي او لهد پیسو حوا ترمنځښکاري(؛ بلکې د بېالبېلو کسانو

( City Star Hallکابل کې سيټي سټار سالون ) پهتوګه پهشکل کې د يوې ودانۍ د نوم ۲.۸۲ پهيوازې انګلیسي ژبه شویمخ کې يو اوږد سينګار پهموږ وينو چې د ودانۍ ارېږي.دانۍ د ودونو د محفلونو لپاره کدغه و . څرګندېږيرا

)ځينو( اعالنونو کې هم يوازې پهو بنسټونو نور کړو د پوهنتونونو او لوړو زده وصيخصليموزين موټر منتظر دی. د .ښکاري انګلیسي

يود کورن ،کورنۍ او بهرنۍ حوالې / صرافي امین لهال امان د)»والیت ستان نور ،ژبه د صرافۍ اعالن پښتو په شکل: ۲.۸۲ (ن شمېرهد ټېلېفو وهاب خان، د ټلېفون شمېره؛ ،له: امان الینلمسوو / نهاسعارو راکړه ورکړه او کرېډېټ کارتو يواو بهرن

: خالد عباس عکس اخیستونکی

انګلیسي ژبه د شهر ستاره سالون نوم، کابل پهشکل: ۲.۸۲

مېړنی له: نقیب التصویر اخیستونکی

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

88

مو چې راځي. لکه مخکې نه ازې توګهيو پهسوداګريزو متنونو کې پهيوازې انګلیسياو پښتوهمدې حال کې دري، په

پښتوډول پهګډه راځي. د بېلګې پهسره ژبوو نور يو بل او لهګورو؛ دا ژبې نهمتنو رسمي شوی لیکلچې لهک ،وليدل ۲.۸۲ پهسره او انګلیسي له کې اعالن په نامه د غاښ جوړوونکي پهمد کې د سردار مح کندهار پهشکل کې ۲.۸۲ په

پههم نورشکل ۲.۸۲ډه راځي. دلته ګ په سره دري لهدېوال پر "ښوونځي خصوصي "آموزش نوینشکل کې د کابل د د ژبو رسميته د دوو پر بلې درېيمې ژبې لهڅېر په عربياو انګلیسيعکسونو کې د ۸.۲۰۰ پهځکه دا ،زړه پورې دی

دي. د هنژباړې بل يود نهاو دري متنو پښتوچې کېږیشکل کې دا هم ليدل دغه پهالي يوازنۍ بېلګه ده. يو يوځا ښوونځيداسې حال کې چې د پهه څانګه(؛ دویمښوونځی، خصوصي آموزش نوینژبه دی ) پښتو پهنوم ښوونځي

انګو تر قبر ز لهر يو حديث )باو آخرت کې بريا ته رسوي( او د پيغمدنيا پهکړه مو بنسټ نوې زده پرمهارتونو فلسفه )د دري ژبه راځي. پهکړه وکړئ(، پورې زده

والیت کندهاراو انګلیسي ژبه د غاښونو جوړولو د دوکان لوحه، پښتو پهشکل: ۲.۸۲

بابايي له: اسدالتصویر اخیستونکی

وونځيښ خصوصيد آموزش نوین : سور رنګه لیک)اعالن، کابل ښوونځي خصوصيژبه د پښتودري او په شکل: ۲.۸۲رنګه الندې سپین/ دري ژبه په، د مهارت بنسټ دی ن: آموزش نویالندې تور رنګه لیک/ ژبه پښتو پهه څانګه، دویم («کړه وکړئې زدهزانګو تر قبره پور لهعلیه وسلم ویلي، لهپیغمبر صلی ال: »لیک

مېړنی له: نقیب التصویر اخیستونکی

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

89

ېلګه کې ب په چې هلمند واليت کې د ياران کافي شاپ او رستورانت پهسره يوځای راځي؛ لکه انګلیسي لهدري ژبه هم وصيخصکړو يو بلخ واليت کې د زده په؛ لکه ژبې سره هم يوځای راځي ترکی لهشکل(. همدارنګه ۲.۸۲) کېږیليدل دري ېک ه بېلګهدویم پهخو ؛ژباړې دي بل يود کې دوې ژبې بېلګهلومړۍ پهبېلګو غوشکل(. د د ۲.۸۱) تيو انستېت

ز يو ژبې يو معياري کورس دی. ترکیتوګه د پهد بهرنۍ ژبې TÖMERګوته کوي )تومر پهيات ئزيات جز ترکی ترژبه YÖS ده. سټ نهې پوهنتونونو ته د داخلې لپاره معياري ازمويترکیدSAT ده(. نهاخلې ازمويدامريکايي کالج ته د

دري او انګلیسي ژبه د یاران قهوه خانې او رستورانت اعالن، هلمند والیت په شکل: ۲.۸۲

قاضي زاده: ذاکره تصویر اخیستونکې

ترکی په« تيو تانستېمیتروپول ښوونیز : »کیڼ لوري ته)ژبه د ښوونیز مرکز نوم، بلخ والیت ترکیدري او پهشکل: ۲.۸۱د : »کسور رنګه لی پهالندې /دري ژبه په« څانګه رسميالې موسسې يو د ترکیې د میتروپول نړ : »ښي لوري ته / ژبه

(دري ژبه په« نهېدو ازمویپوهنتون او کالج ته د داخل، کړې مرکزژبې د زده ترکی

بابی له: اسدالتصویر اخیستونکی

ته کټ مټ د پر ژباړلو لهکوم کې چې د يوې ژبې کلمې په؛ ي( دTransliterationد ژباړې يو بديل د حروفو بدلون )واليت کې د يوه دوکان غزني پهشکل کې ۲.۸۲ په کار دوې بېلګې وموندې. غه. موږ د دکېږیبلې ژبې حرفونو ته اړول

پهاو ویش لیکلدري ژبه پهسر کې ښي اړخ ته پهنوم د لوحې دوکانوسايل پلوري. د نوروينو چې برېښنايي او وحهل انګلیسيڅو د تر ( Shirkat Asif Irshadشوې ده ) لیکلسر کې کيڼ لور ته پهالتيني تورو يې کټ مټ کاپي د لوحې

يو څه ( Asif Irshad’s Company)وای؛ ښايي داسې شویشي. که دا نوم ژباړل نهې لوستونکو ته يې لوستل اساژب .به وای

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

90

. د ېږیکو کې کارول لیکل پهمخالف جهت کې د حروفو لېږد يا بدلون د دري پهليکدود ته عربيڅخه انګلیسي لهکارت ډېټدري ژبه د يوه کرې په. دلته کېږیشکل کې ښودل ۲.۲۰ پهبلخ واليت کې يو پوستر چې په ،ډول پهبېلګې

پهکلمې انګلیسيده شوې او يوازې نه( د ژباړلو هڅه MasterCard Premium All in Oneد يو څه پېچلي اعالن ) لهو کې بېالبېلو برخ پهده. د هېواد نهشي. دا يوازنۍ پېښه نهڅو لوستونکو ته يې تلفظ اسا ، ترشوې لیکلدري

تورو ته د دا ډول بدلون ډېرې بېلګې لیدل شوې. عربيڅخه نګلیسيا

یني الفبا الت پهد شرکت نوم ، «شرکت آصیف ارشاد» والیت کې د برېښنایي لوازمو پلورونکی د غزني پهشکل: ۲.۸۲ې التین په« SHIRKAT ASIF IRSHAD»کیڼ لوري ته:/ دري په« شرکت آصیف ارشاد د: »ښي لوري ته) شویلیکل

چون ډول دپر عمده او په: »الندې کیڼ لوري تهزلمی / حاجي، عبدالغني حاجي: مسوول: الندې د شرکت نوم/ الفبارنیزو او صنعتي ک لهڅېر بېالبېل ډو پهزو پر و نور لمریزو ښیښو، واټرپمپ، توربین، بېټرۍ، جنراتور، د واټر پمپ پایپ او

«(چون پلورونکیپر ماشین االتو عمده او

: خسرو رسا تصویر اخیستونکی

حروفو کې د انګلیسي کلماتو لیکل عربي پهلپاره ژبو د دريشکل: ۲.۲۰

والیتبلخ ، د ماسټر کارت اعالن

بييواو آسوده ا ي: تمنا احمدتصویر اخیستونکي

ښوونځيرسري ن خصوصي. د جوزجان واليت د يوه کېږیسوداګريزو متنونو کې ليدل پهب ډېر وخت ترکی پېچلیال ژبود و )ي تيو انستېتکړو ملي کابل کې د لوړو زده پهشکل(. ۲.۲۸واړه ژبې وينو )درې انګلیسياو ترکیاعالن کې دري، په

په عربيشکل(. د قرآني ۲.۲۲ب وينو )ترکیبل يو ژبو انګلیسياو عربي، پښتونښان کې د په( تيو انستېت خصوصي« تيو نستېتاکړو عالي زده»تور رنګ د پهکتاب الندې تر(. : )ربي زدني علماً شوی لیکلخالصو پاڼو پربڼه د يوه کتاب

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

91

کې کارول ژبواو دري پښتو، عربي پهکلمه ده چې «ملي»مرکز کې تيره اسماني رنګی نقش د په. د نښان شوی لیکل .ږیکې

پهوړکتون، خصوصيجوزجان : زېړ رنګه لیک)وړکتون اعالن، جوزجان والیت خصوصيد جوزجان د شکل: ۲.۲۸ (دري او انګلیسي ژبه په: نهسپین رنګه لیکو / دري ژبه په« وړکتون خصوصيجوزجان : »سور لیک/ ژبه ترکی

هوشمند هل: شکرالتصویر اخیستونکی

« ر کړېعلم مې ډې، خدایه: »نهپاڼو د قران کریم آیتو پرد کتاب )کړو موسسې لوګو، کابل د ملي د لوړو زده شکل: ۲.۲۲ابي پهرف ح شویملي ډيزاین / ژبه پښتو په« کړو موسسهملي د لوړو زده: »کیڼ لوري ته تر کتاب الندې/ ژبه عربي په

(سره برابر دی 2210-2212 لهچې 1011: سپین رنګ په نهعمومي عددو / ژبه عربياو پښتودري، پهرنګ کې مېړنی له: نقیب التصویر اخیستونکی

۲.۲۲) ېږیکليدل عربياو انګلیسي، پښتوکې ال ډېرې ژبې، دري، لوحه پهلوګر کې د يوه تشخيصيه کلينيک پهبڼه د ناياب د چاپ او اعالنونو لهب پهچاپ شرکت )يا جوزجان واليت کې د ناياب پهب ترکی ژبوشکل(. تر ټولو د ډېرو

يکدود(، ل عربي په) ازبکي، پښتودې لوحه کې اته ژبې کارول شوې دي: دري، په. کېږیلوحه کې ليدل پهشرکت( بېالبېلو هپښکاره هڅه کړې ده چې پهشرکت غهسيريليک ليکدود(. د په) روسياو ترکی، انګلیسي، عربي، ترکمني

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

92

لپاره(، یسيانګل، التيني )د عربياړتياوو سره سمه لهاو دري پښتو، د عربيوړتيا ښکاره کړي: لهونو د چاپ خپليکدود اړتياوو سره سمه التين او سيريليک. له ترکید

سف )عالم خېل( تشخیصیه کلینیک، لوګر والیتيو د ډاکتر محمد شکل: ۲.۲۲

يحمید له: محب الصویر اخیستونکیت

د نایاب د اعالناتو او چاپ د دفتر ژبو روسياو ترکی، انګلیسي، عربي، ترکمني، ازبکي، پښتودري، په شکل: ۲.۲۲ «د نایاب د اعالناتو او چاپ دفتر ته ښه راغالست »وروستۍ کرښې/ عبارت عربي: پورتنی لیک)لوحه، د جوزجان والیت

(ژبه روسياو ترکی، انګلیسي، عربي، ترکمني، ازبکي ،پښتودري، په

هوشمند له: شکرالتصویر اخیستونکی

پرجوزجان واليت کې د اعالنونو پهګډون چې په ژبو ازبکيد دري او ،شویدي تشرېح نهچې دلته نهبو ترکی نور ژبود ر موندل يوه بن پرد فراغت مراسمو ښوونځي خصوصيکابل کې د يوه پهدي چې ترکیاو پښتو ،شویيوه لوحه ليدل

.شوی

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

93

نهاو د درېيم سکتور متنو ځايي ۱.۱ته پر ژبو ونور له لهډېر ځ پښتودري او ،برخه کې وليدل پهشوې ژبې لیکلاو سوداګريزې رسميلکه مخکې مو چې د

واليت کې وانپر په. د دري ژبې بېلګې کېږیمتنونو کې هم ليدل پهم سکتور او درېي ځایي د. دا حالت کارېږييوازې شکل(. ۲.۲۲يوه دېوال نقاشي ده ) پرکابل کې پهشکل( او ۲.۲۲کيوان پارک ته د ننوتو خبرتيا )

ان عمومي پارک ته د ننوتو دروازهيو وان والیت کې کپر پهشکل: ۲.۲۲

ي: محب الرحمان فاقر تصویر اخیستونکی

چې اوس بهر ژوند کوي. د پارک موخه دا ده چې خلکو ته جوړ کړیوان د خلکو لپاره پر افغان د مخورکيوان پارک يوه ډول مېرمنې د امنيت احساس وکړي. ځانګري په( او نشتهوړلو اجازه نهکړي )ټوپکو ته د ن جوړيو خوندي چاپېريال

(.کېږیپونډه بریتانوي ۰،۲کال کې کابو ۲۰۸۱ په)چې دی افغانۍ ۲۰ننوتو فیس پارک ته د

کيوان عمومي پارک ته ښه راغالست

وړاندې کوي نهکيوان عمومي پارک درنو کورنيو ته خدمتو

کورنيو سره لهورځ لهټو

ورځ يوازې مېرمنې پهد چهارشنبې

نشتهپخلي ته اجازه راوړلو او وسلو

بجو ۲بجو د ماښام تر ۲ لهد سهار

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

94

نهدري ژبه شوې لیک پهدېوال پرکابل کې په شکل: ۲.۲۲

: سید محمد محقق تصویر اخیستونکی

دېوال هپفزيکي ډول پهده. دا مخې استثنايي لهيوه دېوال شوې نقاشي د ګڼو داليلو پرشکل کې د کابل ۲.۲۲ پهډېر غور پالن شوې او اجرا شوې. د څېړنيزې ډلې پهڅرګنده توګه پهه درې بعدي څوکۍ ده چې پورې نښتې تړلې يو

قدرت څخه د ناوړه استفادې يو لهاوسني افغانستان کې د فساد او پهدېوال کې څوکۍ، پهکړه چې نهيوه غړي روښا :لري معناچې داسې شوی لیکلسمبول دی. د څوکۍ ښي لوري ته يو شعر

شي.نهلوړ کېناستو سم سړی پهسر هم اغزی دی، ناسم سړی به پردېوال اغزی د

د څوکۍ کيڼ لور ته پيغام دوام لري: دي. نهڅوکۍ فروشي او ميراثي حکومتي

زړه پهه هم برکت لهنېکه مرغه مخې ته يې د والړ موټر له، بلکې لهام لهدرغليو د توندې نيوکې پريوازې نهعکس غهد هپهمدې حال کې په. معلومېږيچينايي ژبه لومړي نظر پهموټر خپل څنګ ځينې ليکنې لري چې پورې دی. د

په اړه شک څرګند کړی. لومړي متخصص پهوالي ليکنو د سم غوبريتانيا او کاناډا کې د چينايي ژبې متخصصينو د د دې اړه وويل:

ه راکوم ځاي لهيې نهدا کرکټرو ،پوهېږی هنچينايي ژبه پهچې داسې چا لیکلې مان و غالب ګ په...دا کرښې ېدونکې چينايي ک لیکلدوديزه يا ساده شوې پهتوګه د لومړي کرکټر کيڼه خوا پهخيستي او کاپي کړي. د بېلګې ا

دې ولري. معناکوم چې څه نه. ځکه نو زه فکر نشتهژبه يا ليکدود کې متخصص وويل: دویم

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

95

نګلیسياالتو يو برنډ دی چې د و ن کرکټر د ايسکريمو او لبنياتي محصښي اړخ ته ستر سپي ،څه چې ما وموندلهغو الندې اسماني رنګه کوچنی کرکټر داسې ښکاري چې تر( دی. Meadow Goldبرنډ نوم يې مېډو ګولډ )

چاپ دوديزه چينايي په نهالس ته غټ سپين کرکټرو کیڼشم تشخيصوالی. نهوي او زه يې سم شویچاپ پهچ ساده شوې چينايي ولوسته. خو ما شوی

لهرونو يوه سلسورته تصادفي کرکټ د ښايي چينايي ته لیکلچينايي شوی لیکلموټر غهد پرکې ویالی شو چې لهپاي په کندهار په د کارېدنې بېلګه پښتووي. يوازې د شویروني اغېز رامنځته کولو لپاره کارول ېوي چې د سينګار يا عجيب ب

د کارېدنې بېلګه د انګلیسيشکل(. يوازې د ۲.۲۲) کېږیبنر کې ليدل شویکارېدل پهمهال پرکې د يوه الريون شکل(. ۲.۲۱شوې نقاشۍ کې ليدالی شو ) نهسياسته اغېزم لهيوه پههلمند واليت

«نشتهاو ښه جګړه لهنړۍ کې بده سو په» کندهاربنر، يوکې يو ژبه د ن پښتو په شکل: ۲.۲۲

بابی له: اسدالتصویر اخیستونکی

نهانګلیسي ژبه لیکل شوې لیک پهدېوال پرهلمند والیت کې پهشکل: ۲.۲۱

قاضي زاده: ذاکره تصویر اخیستونکې

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

96

ت او طالبانو دول له( نشتهاو ښه جګړه لهنړۍ کې هېڅ بده سو په) کې شعار دردوونکي په کوونکوکې الريون کندهار په همدې حال کې انګلیسي نقاشي وايي: پهدواړو وغوښتل چې جګړه پای ته ورسوي.

يوه رايه د افغانستان راتلونکی بدلوالی شي. وستاسهلمند په ولې خوکې د اکثريت ژبه ده. کندهار په پښتوځکه ،شوې نهژبه د جګړې د پای غوښت پښتو پهبنر کې په

رپچې رايه ورکړي؟ داسې ښکاري چې د هلمند واليت يو کوچنی اقليت شویلیسي ژبه غوښتل انګ پهخلکو لهکې دا نقاشي یاا ښه لوستی وي. نو لهتپر پهو ډېری اوسېدونکو نور واليت د غهاو دا اقليت ښايي د دېدای شي شعار پوه غهد

پهکنو څو د ټاتر نکي( او هڅه کوي ژبه ښه پوهېدو انګلیسي په)لوستي او ټاکي مستقيم ډول خپل مخاطبان نا په وسه کې يې ګډون ته وهڅوي؟پر يکهټيموکراډ

ي ډول بترکی پهمتن کې هم ژبې پهبومي او د درېيم سکتور پهمتن کې مو چې وموندل؛ سوداګریزاو رسمي پهلکه ل شوې. د بېلګې ښو واليت دوې غزنيشکل کې د ۲.۲۰ پهواليت او کندهارشکل کې د ۲.۲۲ په. دلته کېږیکارول

خبرتيا کې راځي پهيوه خبرتيا ده. ژبو عربياو پښتو په ېښکلې سينګار شوې شاهي مقبر کې د کندهار پهيې ۍ لومړ پهږېدلی او یشاوخوا کې ز پهکال ۸۲۲۲اطور او جنګيالي احمدشاه بابا مزار دی. احمدشا درانی د پر چې دا د ستر ام

۸۲۲۲ لهو ا کېږیسترګه کتل پهافغانستان د بنسټ اېښودونکي او پالر )بابا( ته د هغه. شویکال کې وفات ۸۲۲۲ (.۲۲-۲۲۱: ۲۰۰۱؛ فوګلسنګ، ۲۲-۲۰۸۲.۸۲کال څخه تر مرګه يې حکومت کړی )انصاري

/ ژبه عربي هپ« الرحمن الرحیم لهبسم ال»پورتنی لیک)والیت کندهارژبه د پاچا مقبره، د پښتواو عربي پهشکل: ۲.۲۲

(اتور او غازي احمد شاه بابا زیارتپر ژبه د لوی ام پښتو په: وې کرښې وروستهد

بابی له: اسدالتصویر اخیستونکی ، عربيدې لوحه کې درې ژبې کارول شوې: په. ښکارييوه مسجد د باندې يوه لوحه له غزنيشکل کې د ۲.۲۰ په

ږديز کې یز ۲۰۰۲/۲۰۰۲يا هجري ۸۲۱۲ پهچې شوی لیکل «علومو مرکز اسالميد »او دري پښتو په. پښتودري او وينا يې پهخلکو ييزو شوې چې د سيمه لیکل لهجم عربيسپين رنګ پهمنځ کې پورته خواته په لوحې. د شویجوړ

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

97

په کړي؛شوې او وايي: خدای چې چا ته د خير اراده و اخیستلحديثونو له لهحقيقت کې دا جم پهده. ناڅرګنده معنا دين ژوره پوهه ورکوي.

د » :پورتنۍ برخه کې کیڼ او ښي لوري ته په)والیت غزنيژبه د جومات لوحه، د عربياو پښتودري، پهشکل: ۲.۲۰

چاسره چې له : »ه کرښهدویم /ژبه عربي په« الرحمن الرحیم لهبسم ال: »لومړۍ کرښه /ژبه پښتو په« علومو مرکز اسالميدري په «علومو مرکز اسالميد : »زېړ رنګ پهدرېیمه کرښه / ژبه عربي په« لري د هغو فقهي پوهه ډېروي نهپاک می لهال

(۲۰۰۲-۲۰۰۲= ۸۲۱۲: او وروستۍ کرښه/ ژبه

: خسرو رسا تصویر اخیستونکی

لګې څلورو بېلګو کې را اخلو. دا بې په لهاياړه د سروې پ پهمتن شوی لیکلمتن کې د پهاو درېيم سکتور ځايي دموږ لوري جوړې شوې. لهاختيايي سازمانونو پر خبرتياوې يا لوحې دي چې د نړيوالو مرستنديو او هغه

یزو د ننګرهار والیت د کار، ټولن : »الندینۍ برخه کې په) د خوږ کور روزنتون، جالل اباد، د ننګرهار والیت شکل: ۲.۲۸ او انګلیسي ژبه( پښتو په« معلولینو ریاستچارو، شهیدانو او

: کمال ستانکزی تصویر اخیستونکی

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

98

وژې لوحهپر د « ماشومانو د پارک جوړولو»دري او انګلیسي ژبه د پهبامیانو والیت کې پهشکل: ۲.۲۲

خان عرفان عليو انس يو : محمد تصویر اخیستونکي

پهشکل(. ۲.۲۸نامه د يوه داراليتام لوحه ده ) پهمرکز جالل آباد کې د )خوږ کور( پهبېلګو لومړۍ يې د ننګرهار غود دنوم د يوه هپريلیف اسالميکړې برابروي او د نړيوال یته زدهشوې چې داراليتام، يتيمانو ته باکیف نهلوحه کې دا روښا

داراليتام د چلولو چارې د کار، ټولنيزو چارو، غه. د دشوی جوړخوا لهوګرام( پر غانستان څانګې )بنسټ، د اف دولتينا مخ ځي. پرالندې ېشهيدانو او معلولينو وزارت تر څارن

د ژبو انګلیسيدري او په ،دشت عیسی خان ناحيه کې درولې پهد بامیان واليت د مرکز ( USAID)ه لوحه دویموژې پر شوې. دې اجراکال کې ۲۰۸۲ پهوژه پر شکل(. ۲.۲۲وژه تشرېح کوي )پر پارک شویجوړ ماشومانو د يوه

موده کې بشپړه شوې. د نښانونو يا لوګوګانو پهډالرو بوديجه د پنځو مياشتو ۲۸.۲۲۲ پهورځې کار غوښتی او ۱.۲۰۲همغږۍ هپيي ټولنې او ملګرو ملتونو سره بېالبېلو بنسټونو، اروپا لهوژه د حکومت پر لوحه کې هڅه شوې چې پهالرې له

کې وښيي.

والیت کندهاروژې لوحه، د پر نسېف يو او انګلیسي ژبه د پښتو په شکل: ۲.۲۲

بابی له: اسدالعکس اخیستونکی

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

99

د انګلیسي ژبې د منابعو مرکز باغ، د لوګر والیت دارالمعلمین شکل: ۲.۲۲

يحمید له: محب العکس اخیستونکی

۲.۲۲ده ) د کلي لهاحمدال حاجيد کې ارغنداب ولسوالۍ پهواليت کندهارژبه درېيمه بېلګه د انګلیسياو پښتو په« ونکودرناوي وړ اوسېد»ګوته کوي چې څنګه پهاوږده تشرېح کې پهلوري درول شوې او لهشکل(. دا لوحه د يونيسېف

( ODFخالص کلي ) پهرفعې )تشناب ته تللو( لهازاده فضا کې د حاجت پهمرسته خپل کلی پهروغتيا وزارت ېمد عاخالصه فضا کې تشناب ته تلل منع دي. پهمدفوع پاک دی او لهلوحه کې راځي چې کلی اوس د انسانانو پهبدل کړ.

و ډډه وکړي. يو څوک ښايي حيران شي چې د چټلول لهپای ته رسېږي چې د کلي نهدې غوښت پهخلکو لهلوحه او قضای حاجته خالص دی ېازاد لهيې کلی نورچې شویژبه ويل انګلیسي پهد کلي قدر وړ خلکو ته ولې لهاحمدال

لهيف سازمان ريل اسالميژبه دې روښانتيا ته اړتيا لري چې د دوی کور د نړيوال انګلیسي پهآباد يتيمان يا ولې د جاللنې يوه د څرګندو یتۍمسوولبهر کې تمويلوونکو هېوادونو ته د با په. البته وضاحت دا دی چې دا لوحې شوی جوړلوري

ده. لهوسي

( د باغ ERCسرچينې مرکز ) انګلیسيد کې لوګر واليت په ،فزيکي متن کې موندل شوې په ژبووروستۍ بېلګه چې د لوګر پهلوګر کې د څېړنيزې ډلې يوه غړي وويل چې پهشکل(. ۲.۲۲شوې ) لیکلانګلیسي ژبه پهساده لوحه ده چې

کړه: د نهاروښ هغهمرکز کې دی. پهاو د ښوونکو د روزنې تمویالوهمرکز تعلیميمرکز د بريتانيا فرهنګي او ERCکې د وړ کړ. باغ ج ERCځای موږ د پرڅېر خدمتونو وړاندې کولو پهښوونکو د ستونزو حلولو د غونډو جوړولو او

وه ستان واليتونو څخه دي. لومړۍ يې ينور جوزجان او له ،نشته نهې بېلګې چې دلته يې انځورو نور ب دوې ترکید ژبود ي او انګلیس ازبکيدري، پهوژه تشرېح کوي او پر لوري يوه اداره شوې لهسازمان دولتيلوحه ده چې د يوه نړيوال نا

دري پهل کې اص پهسند دی. دا سند شویصادر خوالهکې د يوه خيريه بنسټ افغانستان پهه بېلګه دویمشوې. لیکل دي. ژبو انګلیسياو عربي پهخو ځينې برخې يې شوی لیکلژبه

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

100

نهډيټجټل متنو ۱.۱ وپير لري: بنسټيز ډول ت په ،درې د پام وړ هغو برخو کې چې پورته مو يادې کړې پهفزيکي سره، له شالیدز ژبيډيجيټل هماغه چاپېريال کې هر څوک ليدالی او لوستالی شي پهفزيکي چاپېريال کې موندل کېدونکې ژبې، په ●

د افغانستان ،برخه کې وموندل ۲.۲ پهژبې سواد ولري(. خو لکه څنګه مو چې ېځايه چې د اړوند هغه)تر ښاري سيمو کې پهه کسان تر ډېر نهسل ۸۸رسی لري او دا نټرنېټ ته السېڅخه کم کسان ا ۸۸۸ لهد وګړو

پټ دی. کې سلو وګړو په ۲۰ لهز چاپېريال د هېواد کابو ژبينټرنېټ ېد ا لهامهمدې لهمېشت دي. ي کسان لوستالی ش هغهعامه ځايونو کې لوحې يوازې پهدی. نهجغرافيوي لحاظ محدود په شالیدډيجيټل ●

ویشجاکارتا کې پورته په ،کوالی شيکابل کې پهږي خو يو ليدونکی ېچې د دوی د سترګو ديد ورته رسشېبه پيغام، هماغه شویفېسبوک يو پوسټ پرهرات کې پههمدې حال کې پهرسی ولري. وېبسایټ ته الس

الګوس کې لوستل کېدای شي. په وحېلهره بڼه او کچه پهدي. دوی کوالی شي نهچاپېريال کې د ژبې موندل کېدونکي ليکواالن محدود په ●

پل ته چې خپر شمېر کسانو پهګوتو لههمدې حال کې په. نشتهد مطابقت لپاره کوم چوکاټ جوړې کړي.ناپذير انعطاف پهافغانستان کې د ډيجيټل متن ډېری ليکواالن اړ دي چې په، يې جوړ کړي نهوېبسایټو

.کړيجوړ کوونکوڅېر رسنيو وړاندې پهچوکاټ کې ليکنې وکړي چې د فېسبوک و نوم يوه ليکوال ي په. د ظهور ندا شېرزاد کېږیل د پاڼه ښو شخصيشکل کې د فېسبوک ۲.۲۲ پهډول پهد بېلګې

يوه پهتل م پښتو. دا «ده نهتېروت هملګرو او بدو دوستانو باور کول ستر لهعقبې په»متل پوسټ کړی چې وايي: پښتوپوسټ غهد پهلومات چې عژبه دي. دا م سيانګلی په. نېټه او د پاڼې لوړه برخه شویچوکاټ کې راڅرګند ژبيانګيسي

( تڼۍ Like, Comment, Share)ځوابونو ) نهژبه دي او تر څنګ يې د ممک انګلیسي پههم ورکړي، نهنظرو کسانو ۸۲ چوکاټ بدلون ناشونی دی. غه. د ديانګيسي ژبه د پههم

فېسبوک پاڼه شخصيمحتوا پښتو، د انګلیسي ژبې چوکاټشکل: ۲.۲۲

ي: محب الرحمان فاقر د پاڼې د مخ عکس

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

101

چې د رسنۍ د وړاندې کوونکي چوکاټ پکې يوازې تر کېږیل د شکل کې يو بل غير معمول اړوند حالت ښو ۲.۲۲ په )شهادت يا ايماني ده ژبه عربي پهيې او يوه وړه برخه پښتو پهه پاڼه نور ( شمېرو پورې محدود دی. PM 0.11او) ۲۲۸

پهوم ن هغهدی. د وفایلپر نوم د يوه چا د فېسبوک پهپورتنۍ برخه کې(. دا د ګل احمد پهدنده د ګردي ملي نښان . د پنل يا چوکاټ ډېره برخه د سردار داوودخان انځور څرګندېږيخوا ته را کیڼېډېرو وړو تورو، د مرکزي پنل پورته

ي مل لهمنځه يووړ او د افغانستان لومړی ولسمشر شو. وروسته لهکال کې يې شاهي نظام ۸۲۲۲ پهې کوم چ ،نيولې راځي. د څېړنيزې ډلې نهنظرو اړه پهنښان الندې د سردار داوودخان د السته راوړنو او د جمهوريت د بنسټ اېښودنې

و کې د ټولنيزو رسني پهلري؛ ډېر کسان يې عکس هنسرداوودخان سره مي لهافغانان ټولدا چې »کړه: نهيوه غړي روښا 17.«غوره کوي د عکس لپاره وفایلپر خپل

فېسبوک پاڼه شخصي، محتوا پښتوترڅنګ عربيد شکل: ۲.۲۲

يتوحید لهال شفېع: د پاڼې د مخ عکس

ا يوو چې د نهبشپړ ډول ډاډه په. که څه هم موږ کېږیل د شکل کې د کورنيو چارو وزارت فېسبوک پاڼه ښو ۲.۲۲ پهنو جوړوي و نومو نور پهپاڼې شخصيافغانستان کې ځينې وخت افراد د فېسبوک پهځکه ،وزارت اړوند وي غهپاڼه دې د د

۲۰۸۱چې ګډو امنيتي ځواکونو )اردو او پوليس( ته د ن ښکاريعکس کې يو پوليس قوماندا پهښکاره شي. رسميڅو وړاندې د دوی د برياليو عملياتو مبارکي وايي. پربغالن واليت کې د طالبانو پهسر کې، پهکال

د )کورنيو :کېږیژبې څو ټکي هم ليدل پښتونښان کې د پهلوري ته کیڼدري ژبه دی خو پهد دې پاڼې عمومي شکل خولۍ د نويد ټکی پهوو نهناریژبه دي. د دري پهدواړو دی خو )ملي پوليس( يوازې پښتودري او پهچارو وزارت(

ې پای ک پهځانګړو پوځي عملياتو نوم دی. غودی او دا د د معنا په. دا يو دري لغت دی چې د )نوي پیل( زيري ښکاريد ،ويشتمهبرورۍ شپږ ې. د فشویزيات نههم شته: درې نوي عکسو نهلغتو انګلیسيچوکاټ کې ځينې پهد فېسبوک

دقيقې. ۸۱ بجې او ۸۸غرمې

(.۲۰۸۲) وړاندې کوياري د سردار داوود په اړه يو بل نظر انص 17

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

102

پاڼه رسميکې سبوک ېف پهمحتوا، پښتود انګلیسي ژبې قالب، دري او لږ شکل: ۲.۲۲

میرزايي له: عزیزالد پاڼې د مخ عکس

هنچېرې چې د خرڅالو لپاره زاړه موټرو ،شکل کې د سوداګريزو موخو لپاره د فېسبوک کارول شوې پاڼه وينو ۲.۲۱ پهدا شمېرې ژبه دي. انګلیسي پهفون شمېره، بيه او کال ېلېدري ژبه دی خو يوازې د ټ په. د دې پاڼې متن کېږیوړاندې

عربي -هندو په( ۸،۲،۲،۲) کېږیکې کارول پښتودري او پهمال ډول نور پهځای چې پرشمېردود عربي -د فارسي (.1،2،0،1ډول په)د بېلګې کېږیمتن کې کارول په ژبوکوم چې د التيني ،دي شوی لیکلشمېردود

(.نور: )لټون، لوستلو ته ادامه ورکړئ او داسې څرګندېږيرا انګلیسيچوکاټ کې يو ځل بيا پهوروسته

نهد مستعملو موټرو اعالنو ، محتوا پښتو ،د انګلیسي ژبې قالب شکل: ۲.۲۱

بابی له: اسدالد پاڼې د مخ عکس

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

103

له مرکز تعلیميفرهنګي او تانيا دېافغانستان کې د بر پهشکل کې، ۲.۲۲ پهده. انګلیسيبشپړ ډول پهبېلګه لهب . نظر ورکړینوم يو چا پهپاڼې يو اقتباس وينو چې د حامد اصغري فېسبوک

افغانستان کې د برېتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکز فېسبوک پاڼه پهشکل: ۲.۲۲

بابی له: اسدالد پاڼې د مخ عکس

۲.۲۱اعالن کې چې وليدل شول )پورته پهالس موټرونو دویم. لکه د ې ښکاريشکل ک ۲.۲۰ پهدواړه انګلیسيدري او شوې. لیکلشمېردود عربي -هندي په( دلته هم شمېرې شکل

اړه په پاڼه ده چې ادعا کوي د نړيوالو سکالرشيپونو د فرصتونونوم يوه فېسبوک په( نهدا د )افغانستان لپاره سکالرشيپو وړاندې نهمو اوګر پر کورس اعالن کوي چې دوه شخصيد يوه ژبونوم د پهاوس لهلومات برابروي. دا پاڼه وروسته د ټافعم

کورسونو نارمل فيس غو(. د دFSTکړې )( او د ټافل لپاره بنسټزې زدهEAP) انګلیسيکوي: د اکاډميکي موخې لپاره تخفيف لري. )داسې ښکاري چې نهسل ۲۰اخلي؛ لهالرې داخ لهچا لپاره چې د دې پاڼې هغهخو د 12زره افغانۍ دی۲

دي.( نهحقيقت کې د يوې ادارې دوه مخو په نهټافل هاوس او د افغانستان لپاره سکالرشيپو

بريتانوي پونډه. ۲۲مياشت کې شاوخوا ۍکال په م ۲۰۸۲د 12

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

104

دري او انګلیسي ژبه د انګلیسي کورسونو لپاره اعالن په شکل: ۲.۲۰

میرزايي له: عزیزالتصویر اخیستونکی

نهيغامو پ مسېنجرد دري ژبه د فېسبوک په ورته پام کوو، وږبېلګه چې م لهب ژبوکې د موندل شوو شالیدز ژبيډيجيتل پهپارسي هپالتيني ليکدود خپل پيغام ليکي خو مخاطب يې پهنوم د خبرو اترو پیلوونکی په لهالشکل(. د روح ۲.۲۸دي )

واړو د په خو دا څرګنده ده چې دواړه کسان شویلومه ده چې ولې التيني ليکدود کارول عليکدود ځواب ورکوي. دا نام .پوهېږیليکدودونو

چوکاټ کې هم څو کلمې )درې ساعته وړاندې فعال( غهد په ،مخکينۍ بېلګه کې مو چې وليدل په، لکه دې پرسر بېره . څرګندېږيژبه را انګلیسي په

خبرې مسېنجرد فېسبوک د ، التینې الفبا دري حروفو سره لهدري محتوا ، قالب انګلیسی شکل: ۲.۲۸

میرزايي له: عزیزالد پاڼې د مخ عکس

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

105

بحث ۱.۱و ، سوداګريز رسمي پهترڅ کې يې پهواليتونو کې شوې او ۸۲ پهکې د کارول شوې ژبې سروې نهه کتز ژبي پهد افغانستان

هنکتفزيکي پهشواهدو ډېری غو. د دشوینځوريز شواهد راټول سوو ډېر ا۸۲ تر ژبودرېيم سکتور متنونو کې د /ځايياو شي کوالی. لکه نهادعا والي. سروې د هراړخيز شویڅخه اخستل کتنېډيجيټل لهيې ۲۰او يوازې شویکې ترالسه

دې، پرېره شوې. سرب اخیستلپټه پهټا ېډ لهام لهوخت د امنيتي ګواښونو یډېر ،شوه نهکي کې چې روښاپر څ دویم پهب ډول ترکیکارول شوې ژبه او د هغو د ،شویدي سروې نهواليتونو کې به چې ال ۸۲و نور پاتې پهډېره شونې ده چې

ژبو سمير اساسي قانون کې د شپږو درېيمو پهياد وي چې پهسره توپير ولري. دا مو هم بايد پاتېترالسه شوو غود له نهیزه کتژبن پهدا ژبې لهې امهمد له(. څپرکیې دي )څلورم لیکلرې ژبې ناګډون د افغانستان ډې په ژبوډلې د درې له

(.Pütz and Mundt ,2212) کېږیغږيز چاپېريال کې اورېدل ژبنیز پهکه څه هم ځي،را نهکې

نهژبنیزه کتفزيکي :ایستالی شو سروې څخه الندې ټکي را له ژبنیزې کتنېسره د فزيکي پام پهته پورتنيو مالحظاتو

و کې درې سره متنون پهفزيکي او ډيجيتل چاپېريالونو او پهاخ ډول پر په پښتوژبې دري او رسميد دولت ● /درېيم سکتور.ځايياو سوداګریزې، رسميکارول شوې:

, Simons and Fennig) کېږیژبه هم خبرې ازبکي پهو واليتونو کې نه پهمنځه له ژبو رسميد شپږو درېيمو ● .او سمنګان هم شامل دي کندوزبلخ، جوزجان، ؛نهواليتونو کې د سروې څلور واليتو غود په(. 2212:22

تن کې م رسمي پهډېرو نادرو حاالتو کې پهاو څرګندېږيکې را نهژبنیزه کت پهازې يو خو دا ژبه ځينې وخت .کېږیليدل

, Simons and Fennig. )کېږیخبرې ېپر کې والیتونوشپږو پهده چې ترکمنيژبه رسميدرېيمه لهب ●خو د .او هرات هم شامل دي کندوزبلخ، جوزجان، ؛نهواليتونو کې د سروې څلور واليتو غود په(. 2212:11

شوې بڼې يې يوازې يوه بېلګه وموندل شوه. لیکل Simons and. )کېږیخبرې ېپر کې والیتونو يودرې پهاو کېږی لیکلچې ژبه ده رسميي هم درېيمه څبلو ●

Fennig ,2212:12 .)خو د . او هلمند هم شامل دي کندهار ؛نهواليتونو کې د سروې دوه واليتو غود په موندل شوه.نهشوې بېلګه و لیکلمهال يې پرسروې

ډېرو پهڅېر پهګوته شوو بېلګو پهجدول کې د ۲.۸ په .لمن نسبتاً محدوده ده ژبوکه څه هم د کتل شوو ●يا يوازې نهبو ترکی لهاووه ډو ژبوشوو متنونو کې د لیکل رسمي پهڅنګ راځي. تر بل يود بونو کې ترکیبېالبېلو

والیبېالبېلر . تر ټولو ډېشویب ليدل ترکی لهه ډو نهيا درېيم سکتوريز متن کې ځايي په .کېږیموندل لیکل هپليز ډول ټو په. شویليدل نهبو ترکیبېالبېل لهډو ۸۲متن کې غهد په. کېږیسوداګريز متن کې ليدل په

.شویپېژندل نهبو ترکی لهبېالبېل ډو ۲۲ ژبومتنونو کې د واړودرې

فزیکي کتنو کې د شته ژبنیزو ترکیبونو لنډيز په والیتونو 16د جدول: ۲.۸

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

106

ځايي ژبې او درېیم سکتور سوداګریزې رسمي يدر يدر يدر

پښتو پښتو پښتو انګلیسی انګلیسی - - انګلیسي الفبا حروفو پهد دري - - دري، پشتو -

انګلیسی، يدر انګلیسی، يدر انګلیسی، يدر - التیني الفبا حروفو دري په، يدر - انګلیسی، عربي، يدر - - - ازبکي، يدر - انګلیسی، ازبکي، يدر - -

انګلیسی، پښتو انګلیسی، پښتو انګلیسی، پښتو عربي، پښتو - - - ترکی، پښتو - - انګلیسی، عربي، پښتو -

- - انګلیسی، پښتو ،يدر

عربي، پښتو، يدر - عربي، پښتو ،يدر - عربي، انګلیسی، پښتو، يدر -

- - عربي، ازبکي، يدر - ترکی، يدر - - انګلیسی، ترکی، يدر -

- ، يعرب، ترکمني، ازبکي، پښتو، يدر

روسي، ترکی، انګلیسی-

- " چیني" - نهترکیبو 9 نهترکیبو 16 نهترکیبو 7

نهترکیبو 22: ټول شمېر

۲.۸۲واقعيت کې يوازې يو ځل وليدل شو ) په ،وليدل شي لهب چې تمه يې کېده ډېر ځترکیاو دري پښتود ●يې ژبه لهڅېر ب په انګلیسييا عربيبايد د ،ګذاره وکړي او دري يو ځای پښتوشکل(. د دې لپاره چې

تلست او دري د يوځای کېدو لپاره د ک پښتوګډه يا يوازې د په انګلیسياو عربيوينا، لهب پهداري وکړي. پیره .لوبويرول

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

107

وې اساسي قانون کې د ي پهټولو متنونو کې کارول شوې )که څه هم پهاخ ډول پر پهاو انګلیسي ژبې عربي ● ده شوې(. نههم نهيادو

یر خدای څخه د خ لهستنو، کلمو، دعاوو او اخی پهڅخه ونوحدیثقرآن او لهډول ځانګري پهژبه تقريباً عربي ●د دا ژبه ،چې مخکې وويل شول څرنګه. لکه کېږید مذهبي موخو لپاره کارول غوښتنو کې پهاو ساتنې

.کېږیتوګه ليدل پهالي لپاره هم د کتلست يو او دري د يوځا پښتو راځي. نهته يوځای پر بې بلې ژ لهاو انګلیسي )اسماني او کفري( ژبې هېڅ وخت عربي ●کړو د اعالنونو زده خصوصيډول د ځانګري پهژبه څو ځايه ليدل شوې خو يوازې د سوداګريز متن ترکی ●

لپاره کارېدلې ده.ېوادونو بنسټونو د ه دولتيسيمې د ځينو نړيوالو نا ګډون د پهژبې روسييوازې د يوې ځانګړې موخې لپاره د ●

کارول نهګټور ډول پهتصادفي ده او نهکارېد ژبو غوحالتونو کې د د غود په11بهرنۍ ژبې هم کارول شوې. .کېږی

۲.۲۲ پهول ډ پهپيدا کوي. د بېلګې نهليکنې سره تړاو له معناالفظي ځينو مواردو کې د يوې ژبې تحت په ● نهځورو ان) شویهمدې حال کې ځينې موارد ليدل پهلري. نه معنا نهيوه موټر چينايي کرکټرو پرشکل کې

شکل کې يوه بېلګه ۲.۲۰ په. شویتصادفي ډول التين توري کارول پهنقاشيو کې په( چې نشتهيې دلته بلل شوې وه. داسې ښکاري چې د نهلوري ناروښا لهد ټولنې د يوه غړي معناليکنې عربيوينو چې د يوې

دي. معناډېرې ليکنې هم د هغو د ورځنيو ليدونکو لپاره بې انګلیسي

نهه کتژبنیز ډيجيټل )د سمير دې ډلې دوې بېلګې لهارزول شوې دي. بېلګې اووه ډلې له دلته د ډيجيټل چاپېريال د ترالسه شوو بېلګو

نګلیسيااو د نهالس موټرو دویمکورنيو چارو وزارت او د بريتانيا د کلتوري او روزنيز مرکز(، دوې بېلګې سوداګريزې )يې لهې خپچلېږلې بېلګه يوه کس رسميپاڼې( دي. يوه شخصيې بومي )د فېسبوک ې بېلګنور ( او درې نهکورسو

بندي توګه طبقه هپبومي بېلګې -رسميګونې ال دقيقه بڼه د دوه پهې زياته کړې ده؛ ځکه نو دا بېلګه ښايي پر نهڅرګندو کړو.

نهخې م لهسایټ د پوسټ کولو وېب رپاراده لهخپ پهدې اوو مواردو کې موږ د ضمني ژبې شپږ بېلګې وموندې چې په په؛ ېږيڅرګندتوګه را پهژبه د فېسبوک د چوکاټ د برخې انګلیسيڅلوروبېلګو کې لږ څه پهدې ډلې له پېښېږي.

حکومتيد وپښتتوګه او پهژبه د افغانستان د ملي نښان د يوې برخې عربيو دوو بېلګو کې نور پهداسې حال کې چې مخکې لهدرلود؛ دلته ژبې مخکې نهکې الس نهټاک په ژبود کوونکوندل شوې. د دې پاڼو پوسټ لوګو کې مو پهوزارت شوې وې. ورکړل

ي، وژې په خبرتيا کې يو ملي نښان راځي چې د سويس څلور رسمي )فرانسو پر مختيايي پر د بېلګې په توګه د سويس له لوري د يوې تمويل شوې 11

ول چې د توليدوونکي هېواد په ازبکي ژبه او سراليک ليکدود په نښل ،دو شوو توکو يو اعالن دیجرمني، ايټالوي او رومانچ( ژبې لري. بله بېلګه د وار شوي کاغذ ليکل شوي چې په ازبکستان کې توليد شوي. په سيمه کې خلک سراليک ليکدود روسي ژبه ګڼي.

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

108

يوه حالت کې په يا پښتوده: دري، ژبوڅو پهمنځپانګه لهته، د ډيجيټل سندونو کابو ټو پر تصادفي واقع کېدو له ژبود واليز ژبيدې اندازې زيات يو تردی. ژبواو دري انګلیسي پهچې يوازې انګلیسي. يوازنۍ استثنا د ټافل هاوس اعالن دی

کوم چې ؛کېږیليکدود ليدل لهراڅرګندېدو کې ځينې وخت دوه ډو پهشمېرو عربي-متن کې د هندي پښتو پهته پر شکل(. ۲۸ې )دري متن ک پهد دري مکالمې ېدلد دري او اليتن کار شکل( او ۲۱ليکدود وي؛ لکه ) پښتو پهته پر دې له جدول کې راټولې شوې دي. ۲.۲ پهديجيټل چاپېريال کې موندل شوې ژبې په موندل شوې. نهو( بېلګې و نور او ترکمني، ازبکي) ژبوو نور ډيجيټل متن کې د افغانستان د په

دی. شویاوو ډيجیټلي سندونو کې موندل پهکې والیتونوشپږو پهلنډيز چې ژبود هغو جدول: ۲.۲ رسمي

( نهوه سندو )د سوداګریز

( نهوه سندو )د شخصي/يمحل

( نهدرې سندو )

د لیکونکي متن لهخپ دري

انګلیسی دري

انګلیسی +دري دري (x2) پښتو

د لهخپ)ګډه ژبه ...( فېسبوک چوکاټ او

انګلیسی پښتو

انګلیسی عربي

(x3) انګلیسی

نورد کارېدو ژبود دوو شواهد

- نهعددو ربيع -هندو

(x2) و حروف دري او التیني پهدري

ټولګه کې د موندل شوې ژبې پهډيجيتل السوندونو ۲۰د کارونې تشرېح شوې الګو تر يوې کچې زموږ د ژبودلته د

نګلیسياکمو مواردو کې په)او پښتوتکراري ډول يوه ژبه، دري يا پهکې چوکاټونو پهعمومي ډول پهاستازيتوب کوي: ملګرې وه. انګلیسيدې ژبې سره لهې ژبې( موندل شوې خو نور او يو څو

مديريت ژبیزواليګڼد متن کې ویش لیکل پهز طبيعت ژبيګڼافغانستان کې د ټولنې پهدې سروې څخه ليدالی شو چې لهې کتنې ز ژبيد :کېږیپنځو بېالبېلو طريقو اداره په

پهشکل او ۲.۸ پهډول پهد بېلګې .شتون سترګې پټول پر ژبوو نور )د لهوسي په ژبیزوالي يود ● کې( ډېری ډيجيتل متنونو

يو بل د بشپړې د تر څنګ او بل يود )چېرې چې دوې يا څو ژبې لهوسي پهد بشپړ موازيتوب ● (کېږی نهاخه کچه پر پهشکل کې. دا کار ۲.۲ پهشکل راځي؛ لکه پهژباړې

چېرې چې دوې يا څو ژبې يو د بل تر څنګ راځي خو يو د ) لهوسی پهد يوې برخې د موازيتوب ● شکل کې( ۲.۲ پهلکه .دي نهبل بشپړې ژباړې

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

109

ته پر ښلو ژباړې يا پو لهبرخه لهيوه او ب په)چېرې چې د ليکنې يوه برخه لهوسي په واليد بېالبېل ● شکل کې( ۲.۲ پهلکه .ژبه ده لهب په

دود ته، کټ مټ د بلې ژبې ليکپر ژباړې له نهچې ليک )چېرې لهوسي پهد بدلون يا لېږد فونود حر ● شکل کې(. ۲.۲۰ په؛ لکه کېږیته لېږدول

ارماني يا اېډيالسټيکه دنده انګلیسيد ا ارماني ګډون ډېر اېډيالسټيک ي پهته د الندې ټکو انګلیسيګوته کوي چې پههمدارنګه نهارزو ژبنیزې کتنېزموږ د

:یشو ورکړل( هم نه)نقشو نهرولو او دري د يوځای کولو لپاره د کتلست رول؛ پښتود ● راوړونکې ژبې رول؛ لهې او سو پر د بې ● کارت اعالن(؛ کرېډېتتوګه )لکه د واده د سالون نوم او د پهد تجمل او سوکالۍ د يوې نښې ●غوښتل خلکو لهډول پهلکه يوه مرکه کوونکي چې وويل )د بېلګې .توګه پهپېړيو څخه د تېښتې منځنيو له ●

وسه کې برخه واخلي(؛پر ديموکراتيکه پهچې توګه؛ پهد بهرنيتوب د سمبول ● توګه. پهد تدريس د ژبې ●

کې عمل پهدي. دا چې شویکي کې نښه پر څلورم څ پهچې تضاد کې دي په هغو واقعي دندو سره له نهدا ارماني رولو ده. موضوع لهب ،کړي او د خلکو غوښتنو ته ځواب ووايي ااجر نهبرياليتوب دا ټول رولو په انګلیسيڅومره شونې ده چې

.کېږیکي کې بحث پر لسم څ په موضوعدې پر

لنډيز ۱.۲د پام وړ ،یکېږهغو طريقو کې چې ژبه کارول پهمنځ کې د ډيجيتل او فزيکي زمينو تر نهه کتز ژبي پهد افغانستان

. کېږی ليدل والیز ژبي ستيو هغو کې ډېر يوو ور پهاو الیژبیزو ګڼلومړنيو هغو کې ډېر په. کېږیلیدل نهتوپيرو ۲۲ هلداسې حال کې چې د هېواد په. ید پېچلیاخ او پر څرګند، والیبېالبېلچاپېريال لیکنيافغانستان کې د په

هپت ژبې هم ډېر وخ دولتي رسميې و د .کېږیليدل نهچاپېريال کې ژبنیز پهوګورئ( ډېرې يې څپرکی)څلورم ژبودخولي دروازه کې د پهد هرات پوهنتون .حساسه او ډېر وخت جنجالي ده موضوع ژبو. د کېږیځای سره يو نهآسانۍ

اخ بحث وروسته هم پر ترڅرګنده کړه چې مشرشکل(. د پوهنتون ۲.۲۲بنسټ ورک نوم د دې خبرې شاهدي ورکوي )او توپښ پهکومه ژبه وي. ډېر وخت د پوهنتون لوحه پهايد دروازې لوحه بد ننوتو ته دچې پوهنتون شوهنههوکړه و دا

ده کارول نهد اوس لپاره هېڅ ژبه لهامهمدې لهو او نهوالو لپاره د منلو برخه خو دا حالت هم د ځينو ،وه ژبودري دواړو شوې.

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

110

هرات پوهنتون ته د ننوتو دروازه، خالي لوحه شکل: ۲.۲۲

کولمن ولاه: تصویر اخیستونکی

ي اتحاد و مهال راپورته شوې چې شور هغه( دا خبرې ۰۲ - ۲۰۸۲.۲۰۲وينا ) پهوې. د انصاري نهدا ډول ستونزې پخوا افغانستان يرغل وکړ. پرکې ۸۲۲۲ په

پل وارخ پهجګړو غود شوه. لهاکسي بد پر پهکچه د ډېرو خونړيو شخړو لپاره لهنړيوا پهيانو ضد جګړه ود شور ړاندې يرغل و تر. د شوريانو لهدښمنيو ته لمن ووه يوژبنقومي، مذهبي او ترمنځجګړه کې د افغان ډلو پهسره

ابلې د شورويانو يرغل او د افغانانو مق وو... نهجګړه کې په نهاو مذهبي فرعي ګروپو ژبنیزد هېواد بېالبېل قومي، قومي جګړې لپاره يې الره هواره کړه. نهټوټه ټوټه کړل او د يوې وحشيا نهړه دېوالو ډلو تر منځ د عمرونو زا غود د

په افغانستان کې ټولنيز ګڼ ژبيزوالی: په 15 واليتونو کې ژبنیزه کتنه

111

ې ژبېنور خپلې او ژبیزوالی:ګڼافغانستان کې پهفردي نظره له: څپرکیشپږم انو اد، ښوونکو او استکوونکواو د هغو زده څرنګوالي غور کوي پرژبیزوالي ګڼنظره د افغانستان د لهد فرد څپرکیدا

ث د بح ژبیزواليګڼکي کې د ټولنيز پر تېر څ په22راکړي. نهلیک ته يې ځوابو چې زموږ پوښتن کارويوفایل پر ژبنیزفردي کومه پهژبه خبرې کوي او يا اصليکومه پهده چې نهيوازې د ځواب ويونکو دا ادعا نهبيا هم زموږ اندېښ غوندې

رې تبلې سره تړاو پيدا کوي او يا لهمرسته يې يوه ځانګړې ژبه پهطريقه هم ده چې هغهبلکې ،منځپانګه کې راځي .بېلېږي

شوو ځوابونو راڅرخي. ورکړل پهلیکونو ته دا بحث دوو بېالبېلو پوښتن، کوونکوزده ۲.۲۲۲واليتونو څخه د ۸۲ لهدې لړ کې پهژبې وپېژندې. اصلي کوونکولیک د ځواب ور لومړي پوښتن

او کوونکوزده ۲.۲۲۲واليتونو کې وهماغ پهلیک ته پوښتن دویمدي. شویترالسه نهدانو ځوابو استا ۸۲ښوونکو او ۲۲۰ نمونې موندل شوې دي. ژبیزواليګڼاو واليز ژبيمرسته يې د يو پهويلي او نهښوونکو ځوابو ۲۲۲برخه کې ۲.۲ په. پیلېږي نهزو ار په ژبیزواليګڼاو واليز ژبي برخه کې د ژبې د کارېدنې د ټولو نمونو، يو ۲.۸ پهبحث

ګوته کوي چې په. دا قضيې کېږی( څلور قضيې وړاندې case studies) څېړنېبېالبېلو برخو څخه د موردي لهد هېواد واليته توپير کوي. لهيوه تر ب له نهوفایلو پر ژبنیز، ښوونکو او استادانو کوونکود زده

۲.۲. وروسته بيا د خبرو کولو ادعا یې کړې ژبو يوبهرن پهچې کېږیرزول ا نهځوابو هغهنکو يو د ځواب و برخه کې ۲.۲ په رانغاړي. لهنچوړ سره پاي لهټکو اصليکي د پر برخه د څ

ژبیزوالیګڼاو والیز ژبي ژبې، يو اصلي ۲.۱

ژبې هغهل دوی وغوښتل شو لههمدارنګه خبرې کوي. ژبوکومه ژبه يا پهکور کې پهکو وپوښتل شول چې نيو و ځواب له :دي شویکارول نهالندې تعریفو بحث د موخو لپاره غهخبرې کوي. د د ېپر تهپر ژبو اصلي لهچې هم ولیکلي کوي. نهخبرې ژبوو نور پرته پر ژبې اصلييوې لهکسان چې وايي هغه: ژبي يو ● ژبه خبرې کوي. لهبيوه پهلږه و او يا لږ ترنور څو پهته پر ژبو ژبې/ اصلي لهکسان چې هغه: ژبيګڼ ● ژبه ده. اصليکسانو نهسل ۱۰ د لږ تر لږه منځه لهواليت د ځواب ويونکو ځانګرييوه ژبه چې د هغهژبه: غالبه ●

جدول وګورئ(. ۲.۸کور کې کاروي ) پهګوته شوې دي چې دوی يې پهداسې ژبې ۸۲ کې ځوابونو په کوونکود زدهډېره هدویم. لهګډه کارو پهسره ترکمنييا پښتو لهيوازې او يا کوونکودهز نهسل ۲۰ډېره کارېدونکې ژبه دري وه چې

ې ډېرې يادې شوې ژبې نور ګډه کاروي. پهدري سره لهکسان يې يوازې او يا نهسل ۲۸وه چې پښتوکارېدونکې ژبه مونجي، ارګيهز ، عربيې يادې شوې ژبې نور خبرې کولې(. ېپر کوونکوځواب ور نهسل ۲) وې ستانينور او ازبکي

ې پر ېکور ک په کوونکوزده یا تر دې هم کمو نهسل يووې چې يوازې واخانياو ترکمني، ترکیيي، شونګي، اردو، پشه

ټولنو کې یزوژبګڼ)د خبرو اترو نارسمي نمونې چې په ملينګوالېز څو ژبو د يوه کس پوهېدل( او مولټي پر) لينګوالېزمځينو څارونکو د پلور 22

تر منځ کرښې ژبیزواليګڼوګورئ. په دې راپور کې موږ يوازې د ټولنيز او فردي (۲۰۸۱ږي(؛ د بېلګې لپاره د سالزبورګ نړيوال سمينار )ېراڅرګند راکاږو.

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

112

لهخبرې کوي؛ دا ژبې دري ژبوډېرو پهيوې ترکور کې په( ادعا وکړه چې دوی ۰.۲۸کسانو ) ۸۱. يوازې خبرې کولې سره دي. ترکمني لهسره او دري پښتو ژبې اصليکې د ښوونکو/ استادانو والیتونو ۸۲ په جدول: ۲.۸

و استادان ا ښوونکي ژبې اصلي

کوونکيزده % شمېر شمېر % 60 2,656 دري 325 59 1> 17 پښتودري + 3 1> 1> 1 ترکمني+ دري 1 1> - - ازبکيدري + 1 1> 31 1,376 پښتو 177 32 4 178 ازبکي 21 4 4 159 ستانينور 22 4 1 43 ترکمني - - 1> 5 پشه يي - - 1> 2 عربي - - 1> 2 هزارګي - - 1> 2 ترکی - - 1> 1 مونجی - - 1> 1 شوګني - - 1> 1 اردو - - 1> 1 واخاني - -

100.0 4,445 ټولې 550 100.0

او ازبکي، ستانينور ، پښتو کې يوازې پنځه ژبې کاروي: دري،کور پهځوابونو کې وويل چې دوی پهښوونکو او استادانو د و، چې( ۲۲۸) پښتو( او ۲۲۸) کارولو کې په دري د نسبت ژبو. د ښوونکو او استادانو د کارول کېدونکو ترکمني

کمو په هلتپر په کوونکواو استادان د زده ښوونکي . که څه همبرابر و کابو نسبت سره له ژبو د کارول کېدونکو کوونکوزدهځواب نځه)پ خبرې کوي ژبوډېرو پهې يو کور کې تر پهشمېر ښوونکو او استادانو ویلي چې يو خبرې کوي، خو ژبو

سره او ترکمني لهسره، دري پښتو لهکې دري ژبوګډو کارول کېدونکو په(. د دوی کېږی نهسل ۰.۲چې يورکوونک سره راځي. ازبکي لهدري ژبه لهب هپته پر ژبې اصليخپلې لهږي او ېيوه ژبه غږ پهڅلور برخه پرنږدې يو کوونکوچې د ټولو زده ښييجدول ۲.۲

يويوه ژبه يې خبرې کولې. د پهاو استادان داسې وو چې ښوونکي نهسل ۲مقابل کې يوازې پهشي کوالی. نهخبرې

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

113

د نهسل ۲۲درې برابره وو ) کوونکوزده نود پښت ،لېکور کې يې دري خبرې کو پهکسان چې هغهتر منځ کوونکوزده ژبوکې بيا يوازې ژبو پښتو پهوو او ژبي يوکسان ژبيدري نهسل ۱مقابل کې(. د ښوونکو او استادانو تر منځ بيا په نهسل ۸۸

يوه ژبه يې خبرې کولې. پهداسې وو چې يوازې نهيو سل ژبياو ګڼ ژبي يوې ښوونکو/ استادانو ک په والیتونو 16 د جدول: ۲.۲

= شمېر/استادان ښوونکي ځانګړنېژبنیزې وفایل یا پر 553

کوونکيزده 4,524 = شمېر

% % 24 ژبي يو ټول ځواب ويوونکي: 6 34 ژبييو : ژبيريد 8 11 ژبي يو:نهپښتا 1

48 دویمه ژبهپښتو :ژبييدر 62 72 دویمه ژبه: دري نهپښتا 81 11 ژبيپه لوړه کچه ګڼ: کيټول ځواب ويوون 24 7 ژبيپه لوړه کچه ګڼ: ژبييدر 17 14 ژبيپه لوړه کچه ګڼ: نهپښتا 27

ژبوکوونکي د دريزده نهپښتاوو. ژبيګڼلوړه کچه پهکسان نهسل ۸۸تر منځ کوونکوزده کوونکوټوليز ډول د ځواب ور پهد خپلو ښوونکيهمدې حال کې استادان او پهوړاندې(. پر نهسل ۲د نهسل ۸۲وو ) ژبيګڼدوه برابره زيات لهتپر په

ښوونکو او نوپښت نهسل ۲۲او ژبودري نهسل ۸۲دې ډلې لهوو چې ژبيګڼ( زيات ۲۲۸دوه برابره ) لهتپر په کوونکوزده کوالی شوې.خبرې ژبوډېرو پهيوې تراستادانو

څلورمې ، ترخبرې کوي ژبوڅو پهادعا کړې چې يوډېر کوونکوې شوو زدهواليتونو کې د سرو ۸۲ پهتر دې دمه وينو چې کسانو هنمنځه يې يوازې شپږ سل لهوو او ژبيګڼاو استادان تر دې هم زيات ښوونکي. ښودلي ژبي يو نهځانو برخې کمو لورمې څ تراو يکوونکزيات زدهيوه ترهرو لسو کې په سربېرهدې پر. پوهېږی نه ژبوو نور پرته پر ژبې اصلي تروويل چې

هم پوهېدل. ژبوو نور يودرې پرته لږ تر لږه پر ژبې اصلي لهوو چې ژبيګڼلوړه کچه پهاو استادان ښوونکيبرخې زيات

څلور موردي څېړنې ۲.۱ په. واليته توپير کوي لهيوه تر ب لهد پوهېدونکو کسانو شمېر ژبويوه او څو په ،شوه نهته چې پورته روښاپر عمومي الګو له

چې دي؛ هلمند ژبيباميان چې ډېری اوسېدونکي يې دري :شویڅېړل والیتونه دغه الندې څلورو موردي مطالعو کې ځانګړنېه هلتچې کندوزدي او ژبيستانينور ستان چې غالب اوسېدونکي يې نور دي؛ نهپښتاډېری اوسېدونکي يې

.ګډې دي

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

114

نهڅېړ ميان موردي د غالبې دري ژبې واليت، باجدول کې ۲.۲ پهورکړي. لکه نهلیک ته ځوابو ښوونکو او استادانو پوښتن ۲۲او کوونکوزده ۲۲۸واليت کې باميان په

و کوونکي اڅلور برخه زده پردې ډلې نږدې درې لهدري ژبه خبرې کوي او پهد بامیان کابو ټول خلک ،چې ښکاري هنهمدې حال کې لس سل پهشي کوالی. نهژبه خبرې لهب پهته پر دري لهان او استاد ښوونکيڅلور برخه پريوه ژبه هم خبرې کوالی شي. پښتو پهته پر دري لهاو استادان وايي چې دوی ښوونکي نهسل ۲۱کوونکي او زده

ژبياو ګڼ ژبي يوکې کوونکوښوونکو/ استادانو او زده پهد بامیان والیت جدول: ۲.۲

/استادانښوونکي ځانګړنېژبنیزې وفایل یاپر 25 = شمېر

کوونکيزده 251 = شمېر

% % 99 : دري اصلي ژبه 100

0 : پښتو اصلي ژبه 0 1 پښتو نهدري نه: اصلي ژبه 0

28 : ژبيريد

دویمه ژبهپښتو 10

24 : ژبييدر

ژبي يو72

0 : ژبييدر

ژبيپه لوړه کچه ګڼ0

نهسل ۱۰دري ژبه خبرې کوي؛ بلخ ) پهځواب ورکوونکي نهسل ۱۰يې لږ تر لږه غوندېباميان چې د نهواليتو هغه نور

( دي.دري نهسل ۲۰وان )پر ( او دري نهسل ۲۲) پنجشېر(، دري نهسل ۲۲(، هرات )دري نهسل ۱۲) غزني(، دري

: نهاړه د موردي څېړ پهواليت )هلمند( ژبي پښتود غالبې نهسل ۱۲دې ډلې له. شویترالسه کوونکوزده ۲۲۰ښوونکو او استادانو او ۲۲ له نهځوابو لیک هلمند کې د پوښتن په

۲۲او کوونکوپښتنو زده نهسل ۲۲دوی کې په. غږېږي پښتوکور کې پهچې دوی يويل کوونکوزده نهسل ۲۰ښوونکو او درې برخه پرجدول(. يو ۲.۲شي )دري ژبه هم خبرې کوالی پهښوونکو او استادانو ويلي چې دوی ژبو پښتو نهسل

نهد غږېدو ادعا ژبوډېرو پهژبه خبرې کوالی شوای. لکه د باميان غوندې، هېچا هم پښتو پهيوازې کوونکوپښتنو زده ده کړې.

ژبياو ګڼ ژبي يوکې کوونکوښوونکو/ استادانو او زده پهد هلمند والیت جدول: ۲.۲

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

115

45 = شمېر /استادانښوونکي ځانګړنېژبنیزې فایل یا و پر

کوونکيزده 320 = شمېر

% % 90 : پښتو اصلي ژبه 87 10 : دري اصلي ژبه 13 45 دویمه ژبه: دري نهپښتا 77 37 ژبي يو: نهپښتا 0

0 ژبيپه لوړه کچه ګڼ: نهپښتا 0

ژبه خبرې کوي. پښتو پهونکي ځواب ورکو نهسل ۲۲چېرې چې لري، ځانګړنېهم هلمند ته ورته کندهاريو بل واليت

:نهڅېړ موردي کې د ستان نور ،واليتژبې ستانۍ نورد غالبې دې ډلې لهورکړي. نهلیک ته ځوابو ښوونکو پوښتن ۲۲او کوونکوزده ۱۸ستان کې نور پهښکاري چې لهجدو ۲.۲ له

ه خبرې کوي. د پام وړ ده چې ټولو ستانۍ ژبنور پهکور کې پهاو استادان ښوونکي نهسل ۲۲کوونکي او زده نهسل ۱۲ له. نشتهڅوک ژبي يودوی کې پههم خبرې کوالی شي او ژبوو نور پهويلي چې دوی کوونکوځواب ور ژبوستانينور

هم خبرې ژبواو دري پښتو پهژبې تر څنګ ستانينور اصلياو ښوونکو ويلي چې دوی د کوونکوته ټولو زدهپر استثنا دري پهکسانو ويلي چې دوی نهسل ۱۲ژبه خبرې کوي؛ ستانينور پهکور کې پهمنځه چې له کوونکوکوالی شي. د زده

تر کوکوونژبه هم خبرې کوي. د ښوونکو او استادانو نيمايي او د زده پښتو پهکسانو ويلي چې دوی نهسل ۲۲ژبه او لري. نه ځانګړنې ژبوڅېر د پهن ستانور دي. بل هېڅ واليت د ژبيلوړه کچه ګڼ پهڅلورمې برخې زيات يې

ژبياو ګڼ ژبي يوکې کوونکوښوونکو/ استادانو او زده پهستان والیت نور د جدول: ۲.۲

24 = شمېر /استادانښوونکي ځانګړنېژبنیزې وفایل یا پر

کوونکيزده 81 = شمېر

% % 86 ستانينور : اصلي ژبه 92 1 : درياصلي ژبه 0 12 : پښتو اصلي ژبه 8

86 دویمه ژبه: دري ژبيستانينور 100 96 دویمه ژبه: پښتو ژبيستانينور 100

0 ژبي : يوژبيستانينور 0 26 ژبيپه لوړه کچه ګڼ: ژبيستانينور 50

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

116

:نهڅېړ موردي اړه د په کندوز والیت، ژبوبېلبېلو د ځوابونو غو. د دشویترالسه نهځوابو کوونکوهزد ۲۲۱ښوونکو او ۲۲ لهته ځو چې کندوزکې نهوروستۍ موردي څېړ په

.کېږیجدول کې وړاندې ۲.۲ پهلنډيز ژبياو ګڼ ژبي يوکې کوونکوښوونکو/ استادانو او زده پهوالیت کندوزد جدول: ۲.۲

/استادانښوونکي ژبنیزې ځانګړې وفایل یاپر 33 = شمېر

کوونکيزده 458 = شمېر

% % 62 : درياصلي ژبه 61 21 : پښتو اصلي ژبه 24 13 : ازبکي اصلي ژبه 15 66 دویمه ژبه: پښتو ژبييدر 85

85 دویمه ژبه: دري نهپښتا 100 34 دویمه ژبهازبک: دري 100 58 دویمه ژبه ازبک: پښتو 40 17 ژبي : يوژبييدر 10 5 ژبي يو: نهپښتا 0 7 ژبي ازبک: يو 0

7 يژبپه لوړه کچه ګڼ :ژبيدري 15 11 ژبيپه لوړه کچه ګڼ: نهپښتا 50 27 ژبيپه لوړه کچه ګڼازبک: 60

وړ ژبې د پام ازبکياو پښتوکور کې دري کاروي؛ خو تر څنګ يې د پهځواب ورکوونکي نهسل ۲۰کې يوازې کندوز په

يوې ژبوغالبه ده. د دري واليت کې يوه ژبه غهد پهشو ويالی چې نهمخې لهويونکي هم شته. ځکه نو زموږ د موندنو هم خبرې کوالی شي. تر پښتو په( ويل چې دوی کوونکوزده نهسل ۲۲ښوونکو او استادانو او نهسل ۱۲سترې برخې )

دري ژبه هم په( وويل چې دوی کوونکوزده نهسل ۱۲استادانو او ښوونکو او نهسل ۸۰۰کسانو ) ژبو پښتودې ال ډېرو خبرې کوالی شي.

دري ژبه پهاو استادان ښوونکي ژبي: ټول ازبککوالی شيخبرې ژبواو دري پښتو پههم وويل چې دوی ژبوډېرو ازبک ۲۱دري ژبه او پهدرې برخه کسان پرمنځه يو له کوونکوزده ژبوژبه خبرې کوالی شي. د ازبک پښتو پهيې نهسل ۲۰او ژبه خبرې کوالی شي. پښتو په نهسل

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

117

داسې حال په؛ نشته ژبي يواستادانو او ښوونکو تر منځ هېڅ ژبومعمول دی. د پښتنو او ازبکنا والیز ژبيکې يو کندوز په کوونکوزده يژب يو. د شي کوالینهژبه خبرې لهب پهکسان نهښوونکو او استادنو تر منځ يوازې لس سل ژبوکې چې د دري

دي. ژبي يو ژبيپښتو نهسل ۲او ژبيازبک نهلس ۲ژبې، دري نهسل۸۲دې ډلې لهنسبت بيا يو څه لوړ دی: استادان او نهسل ۲۰منځه له ژبوډول د ازبک پهدي. د بېلګې ژبيلوړه کچه ګڼ پهکې ډېر ځواب ورکوونکي کندوز په

پښتنو پههم خبرې کوالی شي. دا نسبت ژبوو نور يودرې پهلږ تر لږه سربېرهژبه اصلي لهخپ پروايي چې دوی ښوونکيتر منځ کوونکوزده ژبوډول د ازبک ځانګري په، کوونکوزم همدارنګه د زدهېژبيدی. ګڼ نهسل ۲۰استادانو او ښوونکو کې

. البته دا شمېره د هغوی د استادانو غږېدالی شي ژبوڅو پهکسان نهسل ۲۲دې ډلې لهتوګه معمول دی. لهمانور پههم نسبت ټيټه ده. پهاو ښوونکو

واليت غهد پهدی. ېيا ګډ مختلطې ېډېر ځانګړنېۍ ژبن کندوزد لهتپر پهستان نور د باميان، هلمند او لهامهمدې لهحقيقت کې پهډېر نادر دی ) ژبیزوالی يو؛ کېږیګڼل نهيوازې ځان غالبه په( هېڅ ژبه خالف پر يوقض يوو درېنور کې )د

دوو پهډېر خبرې کوونکي ژبو اصلي يودرې پهشي. غږېدالی بوژ څو پهموندل شو( او ډېر خلک نهد ځينو ډلو تر منځ و .کوالی شيهم خبرې ژبوو نور

و واليتونو کې هم وموندل شو:نور پينځو پهلوړه کچه متنوع موډل پهدا ډول (نهسل ۲ پښتو، نهسل ۲۲، دري، نهسل ۲۲ ژبيجوزجان )ازبک ● (نهسل ۸ ازبکي، نهسل ۲۲ پښتو، نهسل ۲۸کابل )دري ● (نهسل ۲۲ پښتو، نهسل ۲۲وګر )دري ل ● (نهسل ۲۱، دري نهسل ۲۲ پښتوننګرهار ) ● (نهسل ۲ پښتو، لهسن ۸۲ ازبکي، نهسل ۲۲سمنګان )دري ●

:نهاړه د موردي څیړ پهد کارولو ژبو نۍبهر ونور کې د افغانستان په ۲.۱ته ځينې بهرنۍ ژبې پر ژبويو شمېر لهتان توګه د افغانس په« ژبوو نور »د هغوی د کوونکولیک ته ځينو ځواب ور پوښتن

وې ادعا نو شکوونکو د ښوونکو او زده اړه یې په ده چې انګلیسيژبه لههم يادې کړې دي. تر ټولو ډېره ياده شوې نړيواادعاوې د او دا شویبحث موضوعدې پرجزئياتو سره لهکي کې پر اووم او اتم څ پهترتيب په؛ ځکه کېږیارزول نهدلته

شوې دي. لهتپر عملي کچو سره لههارتونو ماړه د څېړنيزې ډلې يوه غړي پهاو اردو دي. د جرمني ژبې ترکیکې جرمني، ژبول شوو د و ښو نور په کوونکود ځواب ور

مهال زده کوي چې غواړي جرمني ته مهاجرت وکړي هغهډول دا ژبه ځانګري پهافغانستان کې پهوويل چې ډېر خلک منيانو سره کار وکړي.جر لهاو يا دي. نهکسانو لپاره يې زده کول ډېر سخت ژبوژبې سره تړلې ده او د ازبک ازبکي لهژبه ځکه مشهوره ده چې ترکیې د یترکشته چې لېوال کسان د نهکورسو شخصياو داسې ښوونځي خصوصيژبې سره تړلي ډېر ترکی لهدلته

شوه(. نهشکلونو کې روښا ۲.۸۱او ۲.۲۸ پهکي پر د پنځم څ چې هماغسېپوهنتونونو ازموينې ته تياروي )ډول الندې پهده. د څېړنيزې ډلې يو غړی دا خبره کړېتوګه ياده په)بلې ژبې( خپلې پام وړ کسانو دد اردو ژبه هم

روښانوي:

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

118

اکستان د پډول ځانګري پهپاکستان او په دوی کې ډېرو پهځکه ،دي بلداردو ژبې سره لهکوونکي ډېر زده.وی ډېر د لهامهمدې لهجګړو تښتېدلي وو( لهافغانستان کې په)ځکه مهاجر وخت تېر کړی مدرسو کې په

0پاکستان کې وخت تېر کړی. پهدې ډلې د ځينو کسانو د کورنيو غړو لهمذهبي دي. دې نظر کې رانغاړلې دي: پهې ژبې هم نور ته يې پر اردو لهد څېړنيزې ډلې يوه بل غړي دې ته ورته نظر ورکړی او

و هېوادونو ته کډه نور پوهېدل ډېر معمول دي چې پاکستان، هندوستان او ژبوڅو پههغو افغانانانو کې په.يو لهامهمدې له 21.اوسېږينړۍ کې د افغانستان ډېر خلک بهر لهټو په ،چې پوهېږئ څرنګه. لکه شوی

شي او يا غږېدالی ژبوو نور په غوندېاو جرمني ګلیسيان، عربي، ترکیډېر شمېر افغانان د اردو، هندي، مهال ايران ته کډه پرکسان چې د اوږدې جګړې ژبيدري هغههمدې حال کې په. پوهېږیې پر لږ تر لږه

ېنور یې لههمدې ام له. و نژادي ګروپونو سره تعامل وکړينور لهدی موندلی چې نهدا چانس يې ،شوی 0دي زده کړې. نهژبې

لنډيز ۲.۱

ښيي چې: نهلیکونو ته د ځوابونو ارزو دوو پوښتن پهکسان ژبيپښتواو ژبيخبرې کوي. دري ژبوبېالبېلو ۸۲ پهويلي چې دوی کوونکوواليتونو کې زده ۸۲ په ●

سلنې زياته برخه جوړوي. ۲۰ ترټوليز ډول خبرې کوي. ژبوځو بېالبېلو نپ پهاو استادان ښوونکي ● اصلي رپدي ) ژبيلوړه کچه ګڼ پهلس سلنې زيات يې تردي؛ خو ژبي يوټال څلورمه برخه ټول کوونکود زده ●

شي(. غږېدایهم ژبوو نور يودرې پهلږ تر لږه سربېرهژبه دي. ژبياو کابو څلورمه برخه ګڼ ژبي يو نهسل ۲د ښوونکو او استادانو يوازې ● ،کړي دارهېنځان ته ه ښوونکيالګو کې خپل استادان او پهزم ېژبيکوونکي لېوال دي چې د مونو او ګڼزده ●

کوي. نهچلند غوندېخو کټ مټ د دوی اخه کچه توپير کوي:پر پهالګو ژبیزواليوالي او ګڼز ژبيد واليتونو تر منځ د يو ●

نکوکوو وان کې( د ځواب ور پر او پنجشېر، هرات، غزنيشپږو واليتونو )بلخ، باميان، په ❏ژبې دري ژبي يوواليتونو کې ډېر غود پهکور کې دري ژبه کاروي. هپسلنې زيات ۱۰ تر

.ديکور کې پهسلنې زيات ۱۰ تر کوونکو( کې د ځواب ور کندهاردوو واليتونو )هلمند او په ❏

هپژبه هم خبرې کوي خو هېڅوک لهب پهدې ډلې ځينې کسان لهژبه کاروي. پښتو شي کوالی.نهخبرې ژبوډېرو

تر کې ره په نړۍېميليونه افغان مهاجر مېشت دي. دا شم ۲.۲ونو کې د راپور له مخې اوس مهال په نورو هېواد UNDPکال کې د ۲۰۸۱په 21

ځايه شوي کسان شته.ېميليونه ب ۸.۲مه لوړه شمېره کډوال دي. د دې تر څنګ په کور د ننه هم یسورېې وروسته دو

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

119

ستانينور هپکور کې پهاتيا سلنې زيات ځواب ورکوونکي تر ستان( کېنور ) يوه واليت په ❏دي؛ ځکه دوی اړ دي ژبيلوړه کچه ګڼ پهدې ډلې ډېر کسان لهژبه خبرې کوي.

ژبې وکاروي. رسميچې د هېواد دوې ، لوګر، ننګرهار، سمنګان( کې يوه غالبه ژبه کندوزشپږو واليتونو )جوزجان، کابل، په ❏

لوړه هپاو ډېر ژبي يوواليتونو کې يو څو کسان غود پهي. ېږڅو ژبې يوځای کار او نشته دي. ژبيکچه ګڼ

په نهو کچه د جنراليزېشن يا عمومي برداشت ګواښ پهاړه د هېواد پهافغانستان کې د ژبې پهدا بېالبېلې واليتي نمونې ګوته کوي.همدې حال کې اووه پهژبه هم خبرې کوي. لهيوه ب هپکسانو ويلي چې دوی ژبودري نهسل۲۲ټوليز ډول په ●

دي. ژبيلوړه کچه ګڼ پهکسان نهسل دي. ژبيډېر ګڼ لهتپر په ژبوکسان د دري ژبيپښتوداسې ښکاري چې ،که عمومي خبره وکړو ● وي. ژبيګڼډېر پښتنو ترويونکي ښايي ژبوڅېر د اقليت په ستانينور او ازبکيد ●( ليدل کېدای شي. Coleman, 2017b:01پديده ) ژبیزواليګڼموازي کې د نهټول ژبیزهګڼاخه پر پهدلته ●

ژبي يو نهتاپښهلمند کې پهچې هماغسې ،شته ژبي يو دري خبرې کوونکيکې باميان پهتوګه پهد بېلګې افغانستان کې دواړه ډلې شته. په ژبيګڼلوړه کچه پهدي؛ خو

ډېره کي کېپر م څنهاتم او په موضوعژبه ده. دا لهد دوی يوه ب انګلیسي ادعا کړې چې کوونکوډېرو ځواب ور ● ېړل شوې ده.څ

غږېدالیهم ژبوو بهرنيو نور پهکې ډېر ځواب ورکوونکي لهپاي پهکړو د لېوالتيا بهر کې د کډوالۍ او يا زده په ● شي.

له فردي نظره په افغانستان کې ګڼ ژبیزوالی: خپلې او نورې ژبې

120

؟يتېريږټولګيو کې څه پهژبې انګلیسيد کې افغانستان په :څپرکیاووم ونو او د پوهنتون نو،و، دارالمعلمينو ښوونځيمدرسو، په نهواليتونو کې وکتل شول. دا درسو ۸۲ په نهژبې درسو انګلیسيد

هاړ پهژبې د ټولګيو او هغو کسانو د مشخصاتو انګلیسيبرخه د ۲.۸. دلته کېږیکورسونو کې ورکول شخصي په ژبوترتيب سره د پهبرخو کې ۲.۲او ۲.۲ پهوروسته .سونو کې ګډون کويدر انګلیسي پهچې لومړني معلومات برابروي

لنډیزبرخه کې د مهمو موندنو د ۲.۲ په څپرکی. دا کېږیتعامل او کارول شوې ژبه ارزول شویلیدل مهال پردرسونو ږي.ېپای ته رس سره وړاندې کولو په

پهځکه ،د تدريس نظارت وشي انګلیسيوه چې د نهې څو مواردو کې دا شون پهالبته دې ټکي ته مو بايد پام وي چې ډلې يوه غړي وويل: تدريس کړي. د بامیان د څېړنيزې هژب انګلیسيوو چې نهکې هېڅوک ښوونځي

درلود. هنژبې ښوونکی انګلیسيد لهدا دوه کا کوونکوته ورغلم چې زده ښوونځيد نجونو يوه داسې عالي . وې. د دوی ډېر خوښېدل چې انګلیسي ژبه زده کړي ېاړه ډېرې مايوس پهن مضمو انګلیسيکوونکې د زدهبې بل ژ انګلیسيورته تدريسوي او د نهژبه انګلیسيهم لهخپلو استادانو يې شکايت وکړ چې خپ لهخو

0ماري.و ورته ګ نهښوونکی هم سیمه کې نظارت کوونکي وموندل چې: لهيوه ب پهد بامیان

کړې بې د زدهژ انګلیسيکوونکي د خو زده ،لري نهژبې ښوونکی انګلیسيه کال راهيسې د تېر يو لهيو ښوونځی . 0.لېوال دي لپاره ډېر

دي. نهدا يوازنۍ بېلګې

ځانګړنېټولګيو انګلیسيد ۷.۱ پرو نمنځنۍ کچه، د ښوونکو او استادا پرموده، د ټولګيو پرټولګيو نظارت وشو. دلته د درسونو ۸۲۲ دټوليز ډول په

.شویي بحث رسالس پرب او د ټولګيو د آسانتياوو او کتابونو ترکیجنسيتي پر کوونکوسوبتيا او ناسوبتيا، د زده

د درسونو مودهول ډ پهموندلي. د بېلګې نهخو د څېړنيزې ډلې غړو ځينې توپيرو ؛دقيقې دی ۲۰وخت شوینامه ټاکل پهد درسونو

دقيقو لږ درسي وخت ثبت کړی. ۲۰ تر لهام لهدارالمعلمين کې د روژې ه يو پهغړي وان کې د څېړنيزې ډلې يوه پر پهدقيقې دی خو د ژمي ۲۲مال وخت نور و کې د درسي ساعت ښوونځي پهيس وويل چې ئيوه بل واليت کې د پوهنې ر په ږي.ېدقيقو ته راټيت ۲۲مهال پر

:باميان واليت کې د څېړنيزې ډلې يوه غړي وويل په رنګههمداکړو وخت کوونکي وو. د زدهدوولسم ټولګي کې اته زده پهالړم. هلته راټولولو لپاره پاتېد زه نن يوې ولسوالۍ ته.

مال چلند نور ...زه فکر کوم دا 0وخت ختم دی.وويل: ښوونکيدقيقې تدريس وکړ. ۲۰ ښوونکيدقيقې و خو ۲۲ 0و ښوونکو هم همدا کار وکړ.نور ځکه ځينو ،و

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

121

و ټولو بنسټونو کې نور پهدقيقې وه. ۲۲و کې د څارل شوو درسونو منځنۍ موده ښوونځي پهل کې وينو چې جدو ۲.۸ په دقيقو دوام درلود. ۲۲تر ۲۱ لهمنځني ډول پهدرسونو

(157= شمېر: )د ارزونو شمېر او د درسي ساعتونو موده جدول: ۲.۸

د ارزونو شمېر د ښوونیز بنسټ ډولمنځنۍ توګه د په ي ساعتونو مودهدرس

43 97 ښوونځي 48 9 مدرسې

48 20 نهدارالمعلمینو 48 21 نهکورسو خصوصي 49 20 نهپوهنتونو

45 167 ټول

د ټولګي اندازهمرکه کې وويل چې د منځنيو پهکړو وزارت يوه لوړپوړي چارواکي کابل کې د لوړو زده پهاړه پهد ټولګي د اندازې

تنو لوړه ۲۰خو شونې ده چې دا شمېره تر ،؛دي نهت ۲۰معياري شمېره کوونکوټولګي کې د زده يوه پهو لپاره ښوونځي پهښاري سيمو کې(. لکه پهډول ځانګري په) تنو ده ۲۲تر ۲۲ لهوينا د واليتي ټولګيو منځنۍ کچه په هغهشي. د

ۍنځنم کوونکوو د ثبت شوو زدهونځيښو مهال د څارل شوو دوولسمو پرزموږ د څېړنې ،کېږیشکل کې چې ښودل ۲.۲ دی. نهت ۲۲شمېر شویل د ښو کوونکوجدول کې د څلورم ټولګي د زده ۲.۸ پهوه. ۲۲شمېره

( 156= شمېر) شمېر کوونکوټولګي کې د ثبت شوو زده شویهر ارزول پهجدول: ۲.۲

د ښوونیز بنسټ ډول شویثبت

کوونکيزده ټولګي شویارزول

د هر ټولګي کوونکيدهز

35 97 3,351 ښوونځي 22 9 202 مدرسې

20 19 378 نهدارالمعلمینو 21 21 449 نهکورسو خصوصي 42 19 794 نهپوهنتونو

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

122

دغه ټولګي کې په، هرات )کسیزه ټولګی 06 د هلکانو، ښوونځی دولتي، څلورم ټولګی ښوونځيد ابتدایه شکل: ۲.۸ .(پیلېږيتدریس د ماشومانو لپاره د انګلیسي ژبې

زادهو نسیمه حسنا: حلیمه افشین تصویر اخیستونکي

شمېر کوونکوکورسونو کې د څارل شوو ټولګيو د ثبت شوو زده شخصياو ومدرسو، دارالمعلمين پههمدې حال کې پهد شمېرېګډونوال لري. دا ۲۲منځني ډول پهونو ټولګي کسانو تر منځ و. د پوهنتون ۲۲او ۲۰پام وړ توګه ټيت او د په

؛ شميم او کولمن، ۲۰۸۱دي )د بېلګې لپاره وګورئ: کولمن، ېټيټ لهتپر په شمېروو برخو کې د موندل شوو نور پهنړۍ ۲۰۸۱.) سوبتيا او ناسوبتيا کوونکود زده

واقعيت کې څارونکو پهشمېر ښيي. نکوکوو د ثبت شوو زده ې شمېرېل شو د شکل کې ښو ۲.۲ پهياد مو وي چې پهاو ونکوکو ټوليز ډول د ټولو ثبت شوو زده پهيو ستر شمېر ناسوب وو. کوونکومهال د زده پرچې د دوی د څارنې هوموند

و د ښوونځيد نهسل ۲۲ټولګيو کې او پهد پوهنتونونو نهسل ۸۲دې ډلې لهناسوب وو چې نهسل ۲۲ډلې لهمحصلينو پهتليز ډول پر پهمخې ډېرې لوړې دي. لهشکل(. دا شمېرې د نړيوالو معيارونو ۲.۲وب کسان جوړوي )ټولګيو ناس

ناسوبواو د نهسل ۲.۲ډول ناروغ( نسبت پهکلونو کې د انګلستان د رخصت شوو ناسوبانو )د بېلګې ۲۰۸۲او ۲۰۸۲څارل پهدې ډول د افغانستان په(. ۲۰۸۱، هڅانګکړو جوړوي )د زده نهسل ۲.۲ټال و چې ټول نهسل ۸.۲کسانو نسبت

لوړه ده. برابرهپنځه لهتپر پهو کې ناسوبتيا د انګلستان ښوونځيشوو (161= شمېر)کوونکي زده شویثبت ارزول شوو ساعتونو کې حاضر او غیر حاضر په جدول: ۲.۲

د ښوونیز بنسټ ډول شویثبت

کوونکيزده (۸) نهد ناسوبتیا سل کيکوونناسوب زده کوونکيحاضر زده

27 900 2,451 3,351 ښوونځي 18 37 165 202 مدرسې

17 65 313 378 نهدارالمعلمینو 18 79 370 449 نهکورسو خصوصي 16 123 671 794 نهپوهنتونو

23 1,204 3,970 5,174 ټول

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

123

ه غړو دا هم ومونده چې دا پديده ډېر ټولګيو کې ناسوبتيا ولې دومره ډېره معمول ده؟ د څېړنيزې ډلې پهد افغانستان ار وپېژندل شول: امنيتي اندېښنې، ک نهکار څلور الملو غهبحثونو کې د د پهو سره د دوی نور رياستونو او لهاخه ده. پر

روزنيزو -وځانګړو پوهنيز په؛ ه اړتیا دهکې يې مرستې ت نهکښت او کر پهډول هلکان( چې ځانګري پهکوونکي ماشومان ) ګډون او د ښوونکو اواستادانو ناسوبتيا. نهونو کې فعاليت

کوونکي زده ۲۲کسيز ټولګي کې ۲۲يوه پهواليت کې د څېړنيزې ډلې يوه غړي وويل چې کندوز پهډول، پهد بېلګې تي يوه بل واليت کې چې امني په( ناسوب وو. د ډلې غړو ته وويل شول چې هلته د ناسوبتيا المل ناامني ده. نهسل ۲۲)

سيستم کې پهيې نهڅو اوالدو تر و فشار اچوي ښوونځي پر نهچې ميندې او پلرو هوموندل شو ،حاالت ډېر خراب ديې توګه بيا د په. ای شيعمر کې د دوولسم ټولګي سند ترالسه کړ پهته الړ شي او د لسم يا يوولسم ټولګي چټک مخ

لوړو ټولګيو کې د پهدی چې معنادې پهدا جوړجاړی . ی شياخیستال و امن سيمو کې دنده نور پهماشومان د هېواد تمې کم وي. ترشمېر کوونکوزده( ناسوب نهسل ۲۲کسان ) ۲۲ کېکسيز ټولګي ۲۲يوه پهچې هننګرهار واليت کې وموندل شو پههمدې حال کې په

شي نهو ته ښوونځيې ماشومان ځين لهام لهراته وويل چې د موسمي کار )د غنمو لو( ښوونکي.وو. د ډلې غړي زياته کړه: 0.راتالی

کوونکي زده ۸۲کسيز ټولګي ۲۲د ښوونځيکابل کې د يوه پهسوبتيا اغېز ولري. پريوې بلې الرې لهازموينې هم ښايي يا کوونکي حاضر وو. ترالسه شوې روښانتو ټولګيو کې کابو ټول زدهنور پهداسې حال کې چې په( ناسوب وو؛ نهسل ۲۲)

مقابل په 0ږي.ېوېر زموینوا لهځينې کسان .کېده: اخیستلچې نن ورځ لههغې ازموينې ډډه کو له کوونکوزده دا وه چې السي وړاندې ناسوب وي. د څېړنيزې ډلې يوه غړي وويل:ازموينې سم ترکوونکي کې ښايي زده

ودناوړه د يوواليت کې هپدي راغلي. دا زموږ نهځينې ماشومان لهام لهراته وويل چې د ازموينې ښوونکي. هپراځي. دوی وايي چې نهته ښوونځي وړاندېازموينې څلور تر شپږ ورځو ترکوونکي دی چې ځينې زده

0.واو بيا يې تکرارو وزده کو نهدې ورځو کې د ازموينې لپاره درسو پهډول، پهې سره مرسته وکړي. د بېلګناسوبتيا له کوونکوکې د ښوونکو او استادانو ناسوبتيا ښايي د زده مواردوو نور په

ې سره مخ ستونز لهو دواړو کې د ناسوبتيا ښوونځي دولتيکورسونو او شخصي پهبامیان کې د څېړنيزې ډلې يو غړی ( ناسوب وو.نهسل ۲۲کوونکي )زده ۲۸ وڅاره،چې څېړونکي کې کسيز ټولګي ۲۰يوه پهکورس شخصيشو. د

نن ناسوب دي. نور ۲۸کوونکي تل ناسوب وي او زده ۲۰وويل چې شاوخوا هغه ،وکړه نهپوښت ښوونکي لهما .هم ناسوب وو او ښوونکيډېر ان و ټولګيو کې هم معمول دی...نور پهکې وليدل چې دا کار ښوونځي پهما 0ګرځېدل. هاخوا دېخواکوونکي زده

جوړښت:د ډلو جنسيتي کوونکود زدههمدې په(، نهريادرېيمې برخې زيات يو جنسيت )ن ترراځو. د ټولو څارل شوو ټولګيو ب تهترکیاوس د ټولګيو جنسيتي

ډول لهسټونو د بن نهدې سره سره دا نسبتو لهڅلور برخه يې ګډ ټولګي وو. پر( او يو نهنسبت بل يوازې جنسيت )ښځي جدول( سره ډېر توپير کوي. ۲.۲جدول( او واليتونو ) ۲.۲)

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

124

د نجونو مدرسېشکل کې د هلمند واليت د يوې ۲.۲ په)د بېلګې لپاره وو نهب ټولګي ترکیمدرسو کې د جنسيتي په نهسل ۲۲ټولګي ګډ او نهمنځه پنځه سل لهڅارل شوو ټولګيو ۲۲و کې د ښوونځي پههمدې حال کې پهټولګی وګورئ(.

کړه زده يو کې نجونې او هلکان يوځایټولګ انګلیسييو څه زياتو پهدرېيمې برخې تريوازې نجونې وې. د دارالمعلمينو ريت يې ټولګيو اکث انګلیسيد نوکې(. د پوهنتونو ه دارالمعلمینيو پهمخې د جوزجان واليت لهشکل ۲.۲کوي )لکه د (.کېږیشکل کې ښودل ۲.۲ پهکابل کې د پوهنتون ټولګي چې پهګډ وو )لکه

(157 = شمېر) جنسیتي ترکیب يول شوو انګلیسي ټولګوالي د ارزو بېل پهد ښوونیز بنسټ د ډول جدول: ۲.۲

شمېر نهسل يووالي د ټولګبېل پهد جنسیتي ترکیب د ښوونیز بنسټ ډول ګډ نهازې ښځييو نهازې ناریيو ښوونځي %

9 0 33 67 مدرسې

97 5 50 45 نهدارالمعلمینو 20 35 40 25 نهکورسو خصوصي 21 52 10 38 نهپوهنتونو

20 90 5 5 ټول 64 = شمېر

38% 62 =شمېر

37% 41 = شمېر

25% 167

100%

(د ټولوارزول شوو مدرسو ټولګي یا د نجونو دي یا د هلکانو)ټولو مدرسو کې د انګلیسي ټولګی، هلمند په شکل: ۲.۲

قاضي زاده: ذاکره تصویر اخیستونکې

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

125

(ټولګي ګډ دي شویدارالمعلمین کې درېیمه برخه ارزول په، جوزجان )ولګیګډ ټ دارالمعلمیند شکل: ۲.۲

هوشمند له: شکرالتصویر اخیستونکی

(پوهنتونونو کې نږدې ټول ټولګي ګډ دي په، کابل )ه پوهنتون کې ګډ ټولګیيو په شکل: ۲.۲

مېړنی له: نقیب الیر اخیستونکیتصو

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

126

ه ښوونیز يو هپ والیتونوستان نور ، هلمند او پنجشېرد )کوونکي زده نهکورس ناری خصوصيکې د پنجشېر پهشکل: ۲.۲ (نشتهمرکز کې هم ګډ ټولګی

میرزايي له: عزیزالتصویر اخیستونکی

لهټولګي شویارزول نهسل ۱۲دغه والیت کې په) کندوز، وو ټولګینهناری وروستی کال د ښوونځيد شکل: ۲.۲ (دينهجنسیتي پلوه ګډ

يتوحید لهال شفېع: تصویر اخیستونکی

ولګيو څارل شوو ټژبې د ټولو انګلیسي، هرات او سمنګان واليتونو کې د غزنيبامیان، پهجدول کې وينو چې ۲.۲ پههېڅ ګډ واليتونو کې پنجشېرستان او نور هلمند، پهبلې خوا لهزياتو کې يې نجونې او هلکان ګډ وو. پهسلنې ۲۰ له

ي کوونکزده نهناریکورسونو ټول خصوصيواليت د پنجشېرشکل کې د ۲.۲ پهډول پهليدل شو )د بېلګې نهټولګی و

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

127

۱۲( او تر ټولو لوړ نسبت )نهسل ۸۲هرات ) پهټولو د ټيټ نسبت لرونکي ټولګي جنسيت تر نهناریوګورئ(. د يوازې ۸۲) پنجشېر هپجنسيت تر ټولو د ټيټ نسبت لرونکي ټولګي نهکې وليدل شول. د يوازې ښځي پنجشېر په( نهسلوو نهنارید ټولو واليت کندوزشکل کې د ۲.۲ پههلمند کې وليدل شول. په( نهسل ۱۲( او تر ټولو لوړ نسبت )نهسل

يو جنسيت وو. نهسل ۱۲واليت کې د څارل شوو ټولګيو غهد پهدوولسم ټولګی وينو.

(157= شمېر) جنسیتي ترکیب يووالي د ارزول شوو انګلیسي ټولګبېل پهد والیت جدول: ۲.۲

والیت نهسل يووالي د ټولګبېل پهد جنسیتي ترکیب

شمېر%

ګډ نهازې ښځييو نهازې ناریيو 11 46 36 18 بامیان 9 44 22 33 غزنی 14 43 43 14 هرات

7 43 29 29 سمنگان 8 38 25 38 جوزجان

26 35 31 35 کابل 13 23 46 31 وانپر

12 17 42 42 ننگرهار 13 15 39 46 کندوز

7 14 43 43 بلخ 7 14 29 57 لوگر

18 11 33 56 کندهار 8 0 75 25 هلمند

7 0 57 43 ستاننور 7 0 14 86 پنجشېر

ټول 64 =شمېر

38% 62 = شمېر

37%

= شمېر41

25%

167 100%

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

128

(157= شمېر) جنسیتي ترکیب يووالي د ارزول شوو ټولګبېل پهد ښوونیز بنسټ د حقوقي ځای جدول: ۲.۲

د بنسټ حقوقي ځای ګډ نهسل يووالي د ټولګبېل پهد جنسیتي ترکیب

ګډ نهازې ښځييو نهازې ناریيو % 137 18 42 40 دولتي

30 57 13 30 خصوصي

ټول 64 = شمېر

38% 62 = شمېر

37% 41 = شمېر

25% 167

100%

داسې ترسره شوه. جوړوي( نهسل ۱۲ کې چې ۸۲۲ په ۸۲۲ لهادارو ) تعليمي او تحصيلي دولتي په د څارنې ډېره برخه جدول وګورئ(. ۲.۲) .ډېره ده نهګډو ټولګيو سل د لهتپر پهجنسيت د ټولګيو يوه د کېبنسټونو شخصي پهښکاري چې

رسیدرسي کتابونو او سرچينو ته الس

او الندې ۲.۲او ۲.۲پورتنيو لهرسی ډېر توپير کوي. کړو د پياوړتيا او مالتړ لپاره سرچينو او درسي کتابونو ته السد زدهازاده فضا په تهپر ټولګيو له انته او پر مېزونو لهکوونکي و او مدرسو کې زدهښوونځيځينو پهشکلونو ښکاري چې ۲.۱

شکل کې د هلمند واليت ۲.۲ پهلري. نهڅېر لومړني مواد هم پهد تختو ،کړه کوي. که چېرته ټولګي هم ويکې زدهځينې د حساب ښوونکي لهامهمدې لهده. نهه د کارېدنې وړ نور ټولګی وينو چې تخته يې ډېره خرابه شوې او دویميو

.تخته یې لګولې دي پراو ېلیکليوه پاڼه پرپوښتنې د کاغذ

نهسپی رپ ښوونکي لههمدې ام لهده، نهکې تخته )تخته د کارولو وړ ښوونځيه لومړني يو پهد هلمند والیت شکل: ۲.۲ تخته یې لګولی(. پرپاڼه لیکل کړي او

قاضي زاده: ذاکره تصویر اخیستونکې

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

129

-وز غږي هلته د لههمدې ام لهلري او نهبرېښنا ښوونځيکابل کې د پوهنې وزارت چارواکو موندلې چې ډېر کليوالي په پهه رڼا او نور ه تپر رڼا لهد لمر ښوونځيلرونکي نهانځوريزو وسايلو او فوټوکاپۍ د وسايلو کارول ناشوني دي. د برېښنا

ه ډيو ګټېو لهشکل کې د پوهنتون يو ټولګی وينو چې ۲.۲ پهشديد تقابل کې پهلري. نهې د ګرمېدو وسايل هم ژمي ک . کېږیپکې اخستل

جدول کې راټولې شوې دي. د ۲.۲ په( سروې پایلې retrospectiveاړه د يوې شاليدونکې ) پهرسي کتابونو ته د السبته څارنې يوه مث لهکابل کې يوه څېړونکي د خپل ټولګي پهالس کې ده. پهږ هغو ډېټا زمو ۸۲منځه د لهواليتونو ۸۲ ترالسه کړه: لهپاي

زه کورسونو او پوهنتونو کې د کتابونو د شتون ستون شخصيو، ښوونځي پهټوليز ډول ما وليدل چې د کابل په.تاب ليد چې اړوند ک نهو وونکیکرسی لري او ما داسې زدهکوونکي کتابونو ته السده. ډېر زده نهډېره ستره

0لري. نهو

ې ټولو يا نږدې ټولو څارل شوو ټولګيو ک پهکورسونو شخصيد څېړنيزې ډلې ډېرو غړو ومونده چې د دارالمعلمينونو او مسؤولو کسانو يوولسو يې وموندل چې ۸۲ لهو ښوونځيهمدې حال کې د پهرسی درلود خو کتابونو ته الس کوونکوزده

څارونکو کسانو يوازې لسو يې وموندل چې ټول ۸۲ لهټولګيو کې پهکارول او د پوهنتون نهدرسي کتابو کوونکوټولو زده دې سره سره يوه څېړونکي وموندل: لهرسی لري. محصالن کتابونو ته الس

ورځني هپ ورکړي او يا د چپټرونو کاپيانې وکاروي؛ کوم چې نهپوهنتونونو کې ځينې استادان خوښوي چې نوټو په. 0ډول برابرېږي.

و کې وموندل نځيښوو دوو پهرسی درلود. همدارنګه څېړنوکو کتابونو ته الس کوونکوځينو ټولګيو کې يوازې نيمايي زده په اته وو.پر نهمېزونو کتابو پر کوونکوشمېر زده پهچې يوازې د ګوتو

(والیتونه 11، ځوابوونکي 11) د کتاب شتون جدول: ۲.۲

پوهنتون کورس خصوصي دارالمعملین 1ښوونځی مدرسه سي وړر د الس

10 16 16 11 - ټول یا تقریباً ټول 4 - - 9 3 نیمايي ته نږدې کوونکود زده

- - - 2 4 کوونکي ازې ځینې زدهيو / دا ډول شویدی نهپام مې

دي لیدلينهمې نهبنسټو 12 - 3 3 5

19 19 19 22 18 ټول ي. موندل نهبېالبېلو شرایطو کې بېالبېل کتابو پهو ډېر دي، ځکه نو ارزوونکو تر نولس ښوونځي1

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

130

ډول يوه هپو. د بېلګې نهخپلو واليتونو کې يوشان پهټولو سيمو او حتا د دوی پهڅېړونکو وموندل چې دا حالت وځين څېړونکي وويل:

و نور نو ځي پهلري خو نهکتابو ګلیسيانکوونکي نيمايي زيات زده لهو کې وليدل چې ښوونځيځينو پهموږ . وونکوکشمېر زده پهو يوازې د ګوتو ښوونځيهمدې حال کې د ځينو پهنيمايي کم و. لهو کې دا شمېر ښوونځي

درلودل. نهکتابو انګلیسي يوه بل واليته راپور ورکوي: لهد څېړنيزې ډلې يو غړی

ا نيمايي ازې شاوخو يو ولسواليو کې پهلري خو نهکوونکي کتابو مرکزي ښار کې هر يو يا کابو ټول زده پهزما د واليت . 0لري. نهکسان کتابو

لري. هنکتابو درسي کسان څو موندل چې يوازي نيمايي او يا يو مدرسو ټولګي وکتل او ويې څارونکو د ۲ کې همدې حال په هلمند کې و: پهتر ټولو ډېر ننګوونکی حالت

ستونزه منځه ځي. دا تر ټولو ستره له نهټول کتابو کوونکوهر کال د زده لهام لهبريدونو هلمند واليت کې د طالبانو د په ده.

ټولګي کې د تعامل نمونې په ۷.۱نوټ نهداسې غږو ۸.۲۱۰اوږدو کې پهدرسونو ۸۲۸ژبې د انګلیسيشوه چې ښوونکو د نهکي کې روښاپر څ دویم په

دي. څارونکو د دې حساب نيولی و چې د هرې غږيزې شویکې ثبت پای پهاي دورې دقيقه ۲کړي دي چې د هرې ( او که ښوونکی/استاد TL(، ښوونکی يا استاد )Sکوونکي )شېبه کې څوک خبرې کوي: يو يا څو زده پهمرحلې د اجرا مالومولو يوهيو بل سره د ګډونوالو د چلند لهدرسونو کې انګلیسي په(. دا TLSيوه وخت ) پرکوونکي او يو يا ډېر زده

کوي خو ډېر هنڅخه کومه پوښت ښوونکياستاد يا لهبه ښايي کوونکیزده کوونکیډېره ساده طريقه ده: يو يوازې خبرې کوونکي يو بل سره ډېر يا ټول خبرې کوونکي زده لهيا استاد يوې پوښتنې ته ځواب ورکوي. ښوونکيداسې ښکاري چې د

ا استاد ي ښوونکييوه غږ د بيا ويلو تمرين کوي څو د پهاو يا به کېدای شي ګروپي کار کې ګډون کوي پهبه ښايي هپالس راکوي چې وښيي څوک خبرې کوي او ) پهجر يو تفصيلي تشخيص روسيپهر حال، دا پهخبرې تکرار کړي.

کومه ژبه غږېږي. پهټولګيو کې انګلیسي پهالندې برخه کې( )يوازې يو نهسل ۲۲ پهکوونکي غږيزو کليپونو، زده نهسل ۲۱ پهدل شول چې او استادان ولي ښوونکيټوليز ډول په

نهسل ۲۲ پهګډه پهيوه وخت پرکوونکي /استادان او زدهښوونکي( او نهسل ۸۱کوونکي او ډېر زده نهسل ۸۲ کوونکیزدهړو د کچې او کستاد د زدهيا ا ښوونکيهمدې حال کې د تعليمي يا تحصيلي مرکز، د پهغږيزو کليپونو کې خبرې کوي.

موجود وو. نهپايلو کې د پام وړ توپيرو پهمخې لهد تخصص د ساحې د نظرونو د وکوونکانګلیسي ساعتونو کې د ښوونکو/ استادانو او زده پهوالي، بېل پهد ښوونیز بنسټ د ډول جدول: ۲.۱

(نهارزو 171 ، د نظر څرګندول 1,480)څرګندولو شمېر

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

131

د بنسټ ډول

نهد نظرونو څرګندولو سل شمېر

%

کوونکيزدهازې توګه يو په

/استادښوونکی

/استاد + ښوونکییا کوونکیزده

کوونکيزده

906 25 41 35 ښوونځيمدرسه + 378 30 34 37 کورس خصوصي دارالمعلمین +

196 26 31 44 پوهنتون

ټول= شمېر537 36%

558= شمېر38%

385= شمېر26%

1,480 100%

اعت کې س پهکې د انګلیسي ښوونځيمدرسه او پهښوونکی ) ټولګی ښوونځيننګرهار کې د نجونو د پهشکل: ۲.۱ (ډېرې خبرې کوي

: کمال ستانکزیتصویر اخیستونکی

سلنې زياته ۲۰ لهت شوو غږيزو کليپونو مهال د ثب پرو کې د درسونو ښوونځيمدرسو او پهشکل کې وينو چې ۲.۲ پهڅلورمه پهکليپونو کې خبرې کوي او نهسل ۲۲ پهکوونکي يوازې توګه د استادانو خبرې جوړوي. يو يا ډېر زده پهبرخه

ې دې ټولګيو کې د ښوونکو خبرې غالب پهدې ډول، پهيوه مهال غږېږي. پرکوونکي او زده ښوونکيبرخه کليپونو کې نهڅار پهمقابل کې د پوهنتونونو په(. کېږیټولګی ليدل ښوونځيشکل کې چې د ننګرهار د يوه ۲.۱ پهدي )لکه

ګډه ډېرې )د په( او محصلين يوازې يا نهسل ۲۸کوي )د غږيزو کلپونو نهکې وموندل شول چې استادان ډېرې خبرې هندرسونو کې هم د ښوونکو خبرې غالبې هپکورسونو شخصيدارلمعلمينونو او د په( خبرې کوي. نهسل ۲۲کليپونو

/استادان او ښوونکيهمدې حالت کې پهخو کېږیدرې برخه کليپونو کې يې غږ اورېدل پريو پهدي او يوازې درې کليپونو کې خبرې کوي. پهلسو څخه لهګډه، پهکوونکي زده

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

132

همدې حال په .کېږیليدل نه نهمنځ ډېر توپيرو بنسټونو تر دولتياو شخصيښوونکو او همدارنګه د نهریااو ن نهد ښځيزړه پورې پهکتو، پهشکل( ته ۲.۸۰شکل( او د تخصص څانګې ) ۲.۲کړو کچې )کې د ښوونکو او استادانو د زده

.کېږیليدل نهتوپيرو

کوونکواو زده وساعتونو کې د ښوونکو/ استادان پهوالي د انګلیسي بېل پهکړو د کچې / استاد د زدهښوونکيد جدول: ۲.۲ (نهو ارز 171 ،نظر څرګندول 1,441)د نظرونو د څرګندولو شمېر

د بنسټ ډول

نهد نظرونو څرګندولو سل شمېر

کوونکيزده %ازې توګه يو په

/استاد ښوونکی

/استاد ښوونکیا ی کوونکیزده+

کوونکيزده 104 35 32 36 کلن 12

512 23 42 34 کلن 14 715 27 37 37 کچې پوهنتوند لېسانس د

110 25 32 44 د ماسټرۍ د کچې پوهنتون

ټول 522= شمېر

36% 545= شمېر

32% 385= شمېر

26% 1,441 100%

د نظرونو وکوونکساعتونو کې د ښوونکو/استادانو او زده پهوالي سره د انګلیسي بېل پهد تخصص د برخې جدول: ۲.۸۰ ورکولو شمېر

خهد تخصص بر نهد نظر څرګندولو سل

شمېر کوونکيزده %

ښوونکی/استاد ازې ځانيو په

یا کوونکوزده لهښوونکی/استاد کوونکي سرهزده

174 20 40 40 انګلیسی 981 28 36 37 نهاو روز نهښوو 29 35 31 34 موارد نور

254 23 44 33 يوهېڅ

ټول 521 = شمېر

36% 543= شمېر

38% 374= شمېر

26% 1,438 100%

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

133

م ۸۲ټولګي دي چې د دارالمعلمين ) هغهچې د ښوونکو/استادانو د غالبو خبرو ټولګي څرګندېږيشکل څخه ۲.۲ لهغږېږي. ښوونکيغږيزو کليپونو کې استادان/ نهسل ۲۲ په. د دې ټولګيو کېږیلوري تدريس پکې لهټولګي( د فارغانو

او د کوونکي د خبرو ډېر چانس لريټولګيو کې زده پهلوري د تدريس لهدانو مقابل کې د لسانس درلودونکو استا په ګډه خبرې کوي. په و سرهنور لهازې او يا يو کوونکیکې يوازې يو زده نهسل۲۲ پهغيزو کليپونو

جدول( ښکاري چې د ۲.۸۰پام کې نيولو سره ) پههمدې حال کې د ښوونکو او استادانو د تخصص د څانګې پهداسې حال پهکليپونو کې خبرې کوي. نهسل ۲۲ پهاو ټولګي کې غالب دي پهدرلودونکي کسان نهتخصص ګريځان

۲۸ هپکړو لرونکي استادان لږ خبرې کوي او څانګه کې تخصص لرونکي يا د لوړو زده لهب پهته پر انګلیسي لهکې چې سره د کوونکودهز لهبيا ښوونکينکي استادان او ژبې تخصص لرو انګلیسي. د کېږیکليپونو کې يې غږ اورېدل نهسل

(.نهفرصتو نهسل ۲۰مساوي ډول شريکوي )د دواړو لپاره په نهخبرو فرصتو درسونو کې کارېدونکې ژبه انګلیسي په ۷.۱

او ځينې ښتوپمهال دري، پرده. د ټولګيو د څارنې نهژبه يوازينۍ کارېدونکې ژبه انګلیسيدرسونو کې انګلیسي پهوې ې ژبې ډېرې اورېدل شنور ژبې څخه انګلیسي لهځينو حالتونو کې پهژبې هم اورېدل شوې دي. يې افغاننور وخت جدول چې ۲.۸۸دي. لکه پښتو نهسل ۸۲دري او نهسل ۲۸، انګلیسي نهسل ۲۲ټوليز ډول د ثبت شوو کليپونو پهدي.

.یکېږليدل نهګوته کوي؛ د واليتونو تر منځ څرګند توپيرو په

د کارېدو بېلګې ژبوو نور ، دري، انګلیسي او پښتوساعتونو کې د پهوال سره د انګلیسي بېل پهد سیمې جدول: ۲.۸۸ *(والیتونه 15، ارزونې 171 ، بېلګې 1,509)

سیمه نهد نظر څرګندولو سل

شمېر%

ې ژبېنور انګلیسی پښتو دري، هرات، جوزجان، غزني)بلخ، بامیان، د

په والیتونووان، سمنگان( پر ، ېرپنجش . ېږیککې دري او انګلیسي خبرې يوټولګ

290 (46%)

- 341

(54%) 2: ازبکي

(<1%) 633

)هلمند، کابل، د انګلیسیو ا پښتودري، کې يوټولګ پهوالیتون و لوگر(ا کندوز

.کېږیکارول

175 (32%)

59 (11%)

309 (57%)

- 543

و ا، ننگرهار هارکند)د انګلیسیو ا پښتو کې کارېږي. يوټولګ پهستان( نور

- 134

(40%) 196

(59%) 3 : ستانينور

(1%) 333

ټول شمېر

=465 31%

شمېر =193

13%

= شمېر846 56%

5= شمېر<1%

1,509 100%

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

134

ه غړي يو ډلې نسبت ثبت کړې دي. د په( 10122( د نظر څرګندونو )10621ارزوونکو د ژبې د استعال ډېرې بېلګې )* لهخبرې کولې. ژبودوو په ښوونکياو کوونکووخت زده يو پهاړه، په ژبود ټولو کارېدونکو »والیته راپور ورکړی: کندوز له

د ژبې د استعمال مجموعي شمېر د خبرو تر مجمعوي شمېره ډېر دی. لهدې ام

ري او انګيسي مهال د پردرسونو انګلیسيسمنګان( کې د وان، پر ، پنجشېر، جوزجان، غزنياتو واليتونو )بلخ، باميان، په نوپښت پهمقابل کې پهده اورېدل شوې. نهژبه هېڅ پښتو( خو نهسل ۲۲، دري نهسل ۲۲ انګلیسيژبه اورېدل شوې ده )

( نهسل ۲۲ انګلیسي، نهسل ۲۰ پښتواو انګيسي ژبې اورېدل شوې دي ) پښتوستان( کې نور ، ننګرهار، کندهارواليتونو )او ښتوپژبې تر څنګ انګلیسي، لوګر( کې د کندوزڅلورو واليتونو )هلمند، کابل، پهده اورېدل شوې. نهخو دري ژبه

انګلیسيکې د پوهنتون د کندوز په(. نهسل ۲۲ انګلیسي، نهسل ۸۸ پښتو، نهسل ۲۲دري دواړه اورېدل شوې دي )دري خبرې کوي ژبه انګلیسي په نوردري او نيمايي پهکوونکي زده؛ چېرې چې نيمايي شویدوو برخو وېشل پهيو ټولګی

ر همدې حال کې د لوګ پههم اورېدل شوې ده. پښتودرسونو کې انګلیسيځينو پهدې واليت کې پهشکل(. ۲.۲) شکل(. ۲.۸۰ژبې هم اورېدل شوې دي ) پښتود پاسه دري او انګلیسي پهټولګي کې، انګلیسييوه پهواليت

ټولګي کې ګروپي کار پهپوهنتون، د ښوونې او روزنې پوهنځی، انګلیسي څانګه، د هلکانو کندوزد شکل: ۲.۲ انګلیسي(. پهکوونکي دري غږېږي او نیم زده پهکوونکي کړې ده چې نیم زده نه)ارزوونکی یادو

روهین لهعکاس: روح ال

ساعت کې هپدغه والیت کې د انګلیسي پهانګلیسي ساعت، لوګر والیت ) کې د ښوونځي پهوو نهد ناری شکل: ۲.۸۰ (.کېږیخبرې ژبواو دري پښتودواړو په

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

135

يحمید لهعکاس: محب ال

ګلیسيانيو سلنې کم( د لهپينځو مواردو کې )د غږيزو کليپونو پهمخې لهد پاملرنې وړ ده چې د څارونکو د موندنو ښايي د هغې نهجدول کې الس ته راغلې نمو ۲.۸۰ پهژبې هم اورېدل شوې دي. ازبکياو ستانينور مهال پرونو درس

بلخ، بامیان، پهبحث څخه درلوده. هلته له ژبوو نور کورنيو او د کوونکوکي د ځواب ور پر تمې خالف وي چې موږ د اووم څ کندهارو هلمند ا په پښتوژبه وه. همدارنګه اصلي کوونکوځواب ور وان کې دري ژبه د اکثريت پر او پنجشېر، هرات، غزني

نګان ، لوګر، ننګرهار او سمکندوزجوزجان )ډېری ازبک(، کابل، پهستان کې اکثريت ژبه ده خو نور په ستانينور کې او .کېږیتوګه کارول په ژبوکې څو بېالبېلې ژبې د کورنيو

ټولګيو هپژبه، د جوزجان او سمنګان ستانينور ټولګيو کې دې پهستان نور دې پايلو څخه دا تمه کېدای شي چې د لهجدول موږ ته وايي چې که څه هم د ۲.۸۰ژبه او بل هر ځای د هماغه ځای اکثريت ژبه واورېدل شي. دلته ازبکيکې

ا هم د دې ؛ بيپسې ډول بدلېږيلهپر پهيوه ټولګي کې حاضر وي او ژبه هم پهيوې ځانګړې ژبې اکثريت ويونکي هم ان واليت کې د ستنور پهژبې انګلیسياو پښتووينا، لهب پهمهال به دا ژبه وکارول شي. پرچې د درسونو نشتهتضمين

پهکور کې په نهسل ۱۲ کوونکوداسې حال کې چې د حاضرو زده پهټولګيو بالفعل کارېدونکې ژبې دي؛ انګلیسي په انګلیسيچې د کېږیتمه کوونکوزده ژبوازبک لهجوزجان واليت کې پهژبه خبرې کوي. دې ته ورته ستانۍ نور

اکثريت جوړوي. کوونکوژبې وکاروي؛ که څه هم دوی د زده انګلیسيټولګيو کې دري او

د هغو نهاړه موږ ته خبر راکوي؛ پهد تکرار ژبوشوې ډېټا يوازې د بېالبېلو کارول شوو لهجدول کې راټو ۲.۸۸ پهالبته ول دقيق ډول بېالبېلې ژبې څه ډ پهکار ده چې وښيي په نهدې اړه نوې څېړ پهاړه چې دا ژبې يې ترسره کوي. پهندو د

جازه ا ښوونکيدې ټولګيو کې استادان او پهدې منځنۍ سروې مالومېږي چې لهکار اچول شوې دي؛ خو لږ تر لږه پهکارونې ژبوټولګيو کې د بېالبېلو پهبې هم وکارول شي. ښايي ې مشهورې ژ نور ته دې پر کېدونکې ژبې زده لهورکوي چې

هپهدفي ژبه تر ټينګار اغېزناکه وي. دا ډول کړنې د ستونزې د حل او پوهې ترالسه کولو پهته خالصه غېږ به يوازې اعظمي کارونې سره مرسته کوي: لهو سرچينو ژبنیز د کوونکووسه کې د ښوونکو/استادانو او زدهپر

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

136

ير ژبې سره توپ له کوونکويا تدريس ژبه د زده ښوونځياوږدو کې ثابته شوې ده چې چېرې چې د پهونو د کل.بېالبېلو روزنيزو زمينو کې يو اغېزناک ښوونيز په( کارول، Translanguagingتر منځ ژباړه ) ژبولري؛ د

ړې کړه پياوړي کوي...او د تدريس او زدهکوونکي دوااو زده ښوونکيتر منځ ژباړه ژبو)پيداګوژيک( ميتود دی...د (.Li ,2217:7) 0وده متمرکزوي پهجوړولو، تجربې زياتولو او هويت په معناوسه، د پر

لنډيز ۷.۱

کورسونو شخصي په ژبومرکزونو، پوهنتونونو او د پهو، د ښوونکو د روزنې ښوونځيمدرسو، پهواليتونو ۸۲د افغانستان د الندې ډول دي: پهټکي اصليترسره شوه. د موندنو نهټولګيو څار ۸۲۸کې د

ژبې درس ورکړي. انګلیسيچې د نشته ښوونکيو کې داسې ښوونځيځينو په ●

و ښوونځي پهدقيې ده خو د څارل شوو درسي ساعتونو منځنۍ اندازه ۲۰د درسي ساعتونو ټاکل شوې موده ● دقيقې وه. ۲۱کې و ټولو تعليمي او تحصيلي بنسټونونور پهدقيقې او ۲۲کې

حال همدې پهدی. نهډېر لوړ لهتپر پهو سيمو نور شمېر، د نړۍ د کوونکوو کې د ثبت شوو زدهښوونځي په ●مې برخې څلور له کوونکوو کې د ثبت شوو زدهښوونځي پهډول ځانګري پهکې د ناسوبتيا کچه ډېره لوړه ده.

ازموينو تېښته د دې غيرحاضرۍ لهکې کار او وروندک پهناسمو امنيتي حاالتو وېره، لهزيات ناسوب دي. دي. نهعمده الملو

همدې حال کې د مدرسو د ګډو پهڅلورمه برخه کې نجونې او هلکان ګډ وو. پهد ټولو څارل شوو ټولګيو ●واليتونو کې هم د دې نسبتونو پهسلنې رسېږي. د دې تر څنګ ۲۰ټولګيو کچه صفر او د پوهنتونونو تر

.کېږیليدل نهتوپيرو

لري نها و ښايي برېښن ښوونځيرسی ډېر زيات توپير کوي. سرچينو، لومړنيو درسي موادو او کتابونو ته الس ●مدرسو کې سرچينو ته پهلري. داسې ښکاري چې نهلپاره د ټولګيو خونې و کوونکواو يا هم ښايي د زده

او د ښوونکو د روزنې نهکورسو خصوصيي. لر نهلږ کتابو لهتپر پهو ښوونځيهم کم دی او د نوررسی السد نهو مرکزونو کې روزنيز او تحصيلي بنسټو نور کابل او پهو بنسټونو ښه دي. نور لهدې برخه کې په نهمرکزو

ښه اکمالېږي. لهتپر پهکليوالي بنسټونو

و بنسټونو ور نه د پوهنتونونو کې محصلينو ت پهډېر غږېږي. کوونکوزده لهو کې استادان ښوونځيمدرسو او په ● .کېږید خبرو ډېر فرصت ورکول لهتپر په

په افغانستان کې د انګلیيس ژبې په ټولګيو کې څه تېريږي؟

137

۲ پهواليتونو کې دري او ۸۲ پهده: نهژبه يوازينۍ اورېدل کېدونکې ژبه انګلیسيدرسونو کې انګلیسي په ●واليتونو کې ۱ پههمدې حال کې پهاورېدل شوې ده. پښتومهال پرژبې د درسونو انګلیسيواليتونو کې د

ده اورېدل شوې. نهواليتونو کې هېڅ دري ۲ پهاو پښتو

نګلیسياهېڅ پهژبه ډېر خلک خبرې کوي خو کابو ستانينور او ازبکي پهځينو واليتونو کې پهکه څه هم ●هغو واليتونو کې هم د ټولګيو بالفعل ژبې پهاو دري پښتو. داسې ښکاري چې کېږیاورېدل نهدرس کې

.ې ژبې کاروينور دي چې اکثريت يې

. ېږیکټولګيو کې کارول انګلیسي پهاو دري ولې پښتودقيق ډول ومومي چې پهو څېړنو ته اړتيا ده څونور ●لپاره ګټور کوونکوکارېدل ښايي د هغو زده ژبوچې د دې کېږیمخې يې باور لهالبته ځينې داليل شته چې

ا يې مورنۍ ژبې دي او يا يې ښې زده پاره چې د له کوونکوژبه زده کوي )لږ تر لږه د هغو زده لهوي چې ب دي(.

ځان باور پروړتيا او کوونکوژبه کې د زده انګلیسي په: څپرکیاتم

تانيا د فرهنګي او ید بر کوونکوزياتو زده ۲۰۰.۲ ترکې 22واليتونو ۸۲ پهشوه؛ نهکي کې چې روښاپر څ دویم پهلکه لپاره د اروپايي ټولنې د عام ژبوتې. د دې ازموينې موخه د کې برخه اخيس نهازموي پهد انګلیسي ژبې تعلیمي مرکز

A پردې کارول شوې بڼه کې پهلومول دي. د ازموينې ع( مCEFRوړتيا ) کوونکووړاندې د زده پرچوکاټ د مرجعيت دانو ي( کې د کانديئ)ابتدا کچه A2)پیلوونکي(، او کچه A1)نوي پیلوونکي(، کچه A2 په)لومړني کاروونکي(، کچه

.شویډلبنديو تمرکز پر

په. ېږیکارزول لهمخې د ازموينو پاي لهبنسټونو او واليتونو د ډولونو ښوونیزولومړی د برخه کې ۱.۸ پهکي پر د دغه څمخې لهبرخه کې د جنسيت ۱.۲ پهاو کېږیمخې د نمرو اندازه ارزول لهژبې اصليد کوونکوبرخه کې د زده ۱.۲

لو خپ لهژبې انګلیسيد ازموينو نمرې، د دوی د کوونکوبحث کې د زده شوی پهبرخه کې ۱.۲ پهږي. ېنمرې سره بېلوړاندې کولو پهسره د پایلې لنډيز لهبرخه کې د موندنو ۱.۲ په څپرکی. دا کېږی لهتپر شوو وړتياوو سره ورکړلراپور ږي.ېراټول

ژبې وړتيا نګلیسيامخې د لهونو تد پوهنيزو بنسټونو د کچې او والي ۱.۱

ياوو ژبې د وړت انګلیسيمخې يې دوی د لهچې داسې نمرې اخیستې کوونکوزده ډېریچې ښکاريجدول کې ۱.۸ په ۲۸کوونکي )زده ۸.۲۲۲ پاتېږي. ې( ته رسېسلن ۲۰)کابو ۲.۲۲۱شمېر کوونکوزده غوکچه کې راځي. د د A1 په

.رسېدای شيکچې ته A2کووونکي زده نهيوازې لس سلداسې حال کې چې پهکچه کې راځي. A2 په( نهسل

د يوه واليت پايلې غيرمعمول وې؛ ځکه نو په دې بحث کې نه دي کارول شوې. 22

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

138

(10115= شمېر، والیتونه 11)د انګلیسي ژبې سویه کوونکود زده جدول: ۱.۸

% شمېر ( د اروپا طریقه) سویې CEFRد

A2 (ابتدايي ) 10 443 A1 (پیلوونکې ) 59 2,604 A0 (نوې پیلوونکې ) 31 1,369 100 4,416 ټول

ي کړه پکې کو کوونکي او محصلين زدهبندي کېدای شي چې زدهمخې هم طبقه لهبنسټ هغها پايلې وروسته د دشي مخې هم کېدای له(. دا کار د هغوی د واليتونو نهکورسو شخصياو نه، پوهنتونو نه، دارلمعلمينو مدرسې، ښوونځي) (.نهجدولو ۱.۲- ۱.۲)

ښوونځي . دا پايلې دکېږیوړاندې لنډيزاو محصلينو د وړتيا د کچې کوونکوزده ۲.۸۲۰نو د واليتو ۸۲جدول کې د الف. ۱.۲په

کچې د A2د کوونکود زده کندهارکچې ته رسېدلي. A2چې کېږینزولي ترتيب وړاندې پهد سلنې کوونکوهغو زده، ېرپنجش، کندوز)لوګر، پای کې د هغو شپږو واليتونو پهسر کې راځي. د جدول پهد جدول لرلو سره پهسلنې ۸۱ تر ټوليز ډول په. ېترالسه کړ هد نه کچه A2کوونکي يې کوونکي راځي چې هېڅ زدهستان، باميان او سمنګان( زدهنور ته رسېدلي دي.غې کچې سلنې کم کسان د ۲ يوه واليت پهمهال پر کېدو اخیستلکال کې د دې ازموينې د ۲۰۸۱ پهجدول کې وينو چې ب، ۱.۲ په انګلیسييسې شپږو کالو راه لهواليتونو کې يودرې پهکالو ونه له او شپږو واليتونو کې پهلسو کالو، لهکوونکي ې زدهک

نګلیسياکوونو ته د واليتونو کې زده يودرې غود پهوروستي حالت کې ځکه د کالونو موده کمه ده چې غهد پهزده کوي. یلپ ژبې د تدريس د انګلیسيپنځو واليتونو کې د پهبرخه هم وګورئ( ۲.۲څلورم ټولګي ناوخته پیل شو. ) ترتدريس

دوولسم ټولګي کې د لوړو نمرو پهمخې ښايي وويالی شو چې لهجدول b ۱.۲. د نشتهلومات عاړه هېڅ م پهنېټې داو ښايي د ده نه ټا بشپړهېهمدې حال کې دا ډ پهوختي پیل سره تړاو لري. لهکړې ژبې د زده انګلیسيترالسه کول د

ې بحث ر پکې نهيوه څرګندو پهکي پر څ غهچې وروسته د همد ،هم وي نهالملو نور غوندېوزلۍ جغرافيايي موقعيت او بې ې ده.وړتياوو سره تړل لهژبې انګلیسيکړو موده د دي چې ووايو د زده نهممکن اخیستل لهدا پاي لهامهمدې له. کېږی

پايلو لوړې و اخیست تر کوونکوو واليتونو د زدهنور پام وړ توګه د پهکې ترالسه شوې پايلې کندهار پهونې وړ ده چې دد يا پهو؛ وباس لهجدو له شمېرې کندهار. که د شوی ورکړلدی نهوضاحت کوونکیاړه هېڅ قانع پهستر توپير غهدي. د د

.راټیټېږيته ۲0۸څخه ۲0۲ له ،کچې ته رسېدلي A2نسبت چې کوونکوواليتونو کې د هغو زده ۸۲و نور

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

139

کچه کې د A2 په، 20612= شمېر، والیتونه 11)د انګلیسي ژبې سویه کوونکود زده يود ښوونځ جدول: الف، ۱.۲ (بنديوالي سره ډلبېل په شمیرد کوونکوزده

والیت نهسل کوونکوه کچه کې د زدهيو الندې هره په

A0 شمېر ( نوې پیلوونکې)

A1 (کېپیلوون)

A2 ( ابتدايي)

401 18 59 23 کندهار 138 11 76 13 جوزجان

300 6 68 27 کابل 191 3 57 40 وانپر

102 2 35 63 غزنی 181 1 69 30 ننگرهار

178 1 47 53 بلخ 193 1 65 34 هرات 146 0 80 20 لوگر

275 0 39 62 کندوز 79 0 37 63 پنجشېر

121 0 36 65 ستاننور 134 0 30 73 نبامیا

71 0 21 79 سمنگان

ټول14 provinces

1,026= شمېر41%

1,368= شمېر55%

116= شمېر5%

2,510

والي بېل هپد انګلیسي ژبې سویه، د ښوونیزو کالونو او د انګلیسي ژبې د تدریس کوونکود زده ښوونځيد جدول: ب.۱.۲ (10276= شمېر، والیتونه 1) سره

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

140

مدرسې

وانېدلي دي ت نهډلې غړي ونکېځينو واليتونو کې د څېړ پهخي بېل حالت وينو. ېجدول کې ب ۱.۲ پهمدرسو ته راګرځو او کوونکوزدهلومات الس ته راغلي. د مدرسو د عم کوونکوزده ۸۱۲واليتونو د ۲کې يوازې د لهپاي پهچې مدرسو ته ورشي او

مدرسو کې يوازې يو پهسويې ډېره ټيټه ده. تر کوونکوو د زدهښوونځيجدول کې د ۱.۲ پهد وړتيا سويه انګلیسيد کوونکي ټوليز ډول اکثريت زده پهږي. ېکچې ته ورس A2يوې سلنې ټيټ( توانېدلی چې تر)د ټولو ګډونوالو کوونکیزده

کچه کې وو. A2 په( نهسل ۲۲)

ابو کې ک نهازموي پهداسې حال کې چې پهدی. کارپهکې احتياط نهارزو پهد نمرو کوونکوهر حال، د مدرسو د زده په پهېلګې شول. د بکړای څو بېالبېلو درجو غوره لهکوونکي د مدرسو زده ،کوونکي ووټول ګډونوال د دوولسم ټولګي زده

چې د ورته وویل يښوونکسر ،ته ورغلل مدرسېدوی لهکې د څېړنيزې ډلې يوه غړي وويل چې ک والیت باميان پهډول کې اړ لهپاي په .انګلیسي تدریس شوې دهاتم ټولګي کې پهسږ کال يوازې لهام لهژبې د ښوونکو د نشتوالي انګلیسي

يه دې قض پهبه ښايي نامناسبه وي چې لهامهمدې لهواخلي. نهازموي کوونکوزده لهو چې يوازې د اتم ټولګي شوی .شي لهتپر ونکي ډېر کو زدهو ښوونځيکې دې د مدرسو او

والیتد انګلیسي ژبې د

پالیسۍ د څلورم کال معرفي

د انګلیس

ي ژبې د تدریس

نهکالو

شمېر یا کوونکوپه الندې هره یوه کچه کې د زده نهسل

شمېر(100%)

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 ( پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

درېیم له) 2005 کندهار (ټولګي

10 94 (23%) 235 (59%) 72 (18%) 401

2001 کابل 2005 پروان

944 (%3) 25 (%63) 592 (%35) 327 9 2002 ننگرهار 2009 هرات 2003 رېپنجش 2013 کندوز

2010 ستاننور 530 0 (35%) 185 (65%) 345 6 2010 بامیان

1,875 (%5) 97 (%54) 1,012 (%41) 766 ( والیتونه 9) ټول

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

141

يتونو و شپږو وال نور خو د ؛وړتيا که څه هم ټيټه ده کوونکوواليت کې د مدرسو د زده کندهار پهوينو چې کېجدول ۱.۲ په ۲۲څخه ۲۲ له نهسل کوونکوکچه کې د زده A1 په ،وباسو لهجدو لهپایلې کندهارډېره لوړه ده. که د لهتپر پهد مدرسو

ږي.ېسلنې ته لوړ ۲۲څخه ۲۲ له نهسل کوونکوکچه کې د زده A2 پهو ږي اېته رالو ېسلن

د کوونکوکچه کې د زده A1 په، 126= شمېر، والیتونه 7) د انګلیسي ژبې سویه کوونکود مدرسو د زدهجدول: ۱.۲ بندي(ترتیب سره ډل پهسلنې

*والیت

نهسل کوونکوه کچه کې د زدهيو الندې هره په شمېر

% A0

نوې ) (پیلوونکې

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

40 3 75 23 کندهار 33 0 58 42 کابل

29 0 38 62 ستاننور 28 0 36 64 بلخ

13 0 31 69 پنجشېر 31 0 19 81 هرات

11 0 9 91 بامیان

والیتونه 7 ټول 103= شمېر

56% 81= شمېر

44% 1= شمېر

<1% 185

100% .نشتهاړه معلومات په والیتونو سمنگان او وانپر ، لوگر، ننگرهار، کندوز ، جوزجان،غزنيد *

نهد ښوونکو د روزنې مرکزو

۸۲ پهلومات ع. دا مکېږیجدول کې وړاندې ۱.۲ پهد وړتيا پايلې کوونکود زده دارالمعلمینونوژبه کې د انګلیسي پهږي. ېکچې ته ورس A2کوونکي توانېدلي چې زده نهسل ۸۲ول ټوليز ډ پهدي. شویراټول کوونکوزده ۲۲۱ لهواليتونو کې

ننګرهار کې هپصفر څخه نيولې بيا لهواليتونو کې پايلې پنجشېرستان، باميان، سمنګان او نور پههمدې حال کې پهه رې برخد پردوه دارالمعلمینونومنځني ډول د په. رانغاړياخه ساحه پر سلنې پورې ۲۲کابل کې تر پهسلنې او ۲۰تر

ته رسېدلي دي. کچې A2يې نور نهسل ۲۲او کچې A1کوونکي زده

کچه کې د A2 په، 062= شمېر، والیتونه 10) د انګلیسي ژبې سویه کوونکود دارالمعلمینونو د زدهجدول: ۱.۲ بندي(والي سره ډلبېل پهد سلنې کوونکوزده

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

142

*والیت هنسل کوونکوه کچه کې د زدهيو الندې هره په

N %

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

19 37 63 0 کابل 30 30 67 3 ننگرهار

32 25 75 0 جوزجان 38 21 58 21 بلخ

49 10 71 18 وانپر 20 10 55 35 غزنی 17 6 94 0 لوگر

62 5 77 18 هرات 24 4 63 33 کندوز

10 0 60 40 پنجشېر 20 0 60 40 سمنگان

16 0 50 50 بامیان 21 0 29 71 ستاننور

والیتونه 10 ټول 79= شمېر

22% 235= شمېر

66% 44= شمېر

12% 358

100% .نشتهاړه معلومات په کندهار د *

نهپوهنتونو

وړاندې ډيزلنسويې د د وړتيا انګلیسيال )پنځلسم ټولګي( محصلينو د جدول کې د پوهنتونونو د درېيم ک ۱.۲ پهور برخه څل پر. کابو درې نشتهستان واليت کې پوهنتون نور پهالس کې دي؛ پهلومات عواليتونو م ۸۲. يوازې د کېږی

يا A2 په نهسل ۸۲کې او کچه( Pre-Beginnerيا ) A2 په نهسل ۸۲کې، کچه( Beginnerيا ) A1 پهمحصلين (Elementary )پهډول په. د بېلګې کېږیتر سترګو نهکې دي. د واليتونو تر منځ د پام وړ توپيرو کچه A2 لهکې کچه

A2 پهته رسېدلي. کچېمحصلين يې دې نهسل ۲۰چې رسېږو وان پورېپر تر ،نشتهه پيل چې هېڅوک پکې پنجشېر ( پورې رسېږو.نهسل ۲۲( بيا تر جوزجان )نهبلخ پيل )صفر سل لهکې کچه

کوونکوکچه کې د زده A2 په، 571= شمېر، والیتونه 12) د پوهنتون د محصلینو د انګلیسي ژبې سویهجدول: ۱.۲ (بنديمخې ډل لهد سلنې

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

143

*والیت نهسل محصلینوه کچه کې د يو الندې هره په

شمېر%

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پيلوونکې)

A2 (ابتدايي)

68 40 57 3 وانپر 25 36 64 0 بلخ

57 28 68 4 کابل 90 23 76 1 غزنی

71 13 65 23 جوزجان 56 11 77 13 کندوز 85 9 69 21 هرات

32 6 84 9 سمنگان 80 6 74 20 کندهار 36 6 81 14 بامیان

30 3 90 7 لوگر 41 0 81 20 پنجشېر

والیتونه 12 ټول 80= شمېر

12% 485= رشمې

72% 106= شمېر

16% 671

100% . نشتهاړه معلومات په والیتونوستان نور د ننګرهار او *

نهکورسو شخصي

. لکه ږیکېوړاندې لنډيزد تخصص د کچو کې کورسونو شخصي پهې ژب انګلیسيد واليتونو ۸۲جدول کې د ۱.۲ پهکړې دورې يې هم ډېر د زده ژبوکوونکي ډېر مختلف دي او د کورسونو زده خصوصيد ،چې مخکې وليدل شول څرنګه

دی. نهکار نهاړه عمومي خبره کول اسا په ځانګړتیاوود کوونکوبنسټونو کې د زده غود په لهامهمدې لهتوپير سره لري. ريت هر واليت کې اکث په. کېږیبرابرۍ لوړه درجه ليدل سويه کې د پهوړتيا انګلیسيهمدې حال کې د هغوی د په

وک او لوګر( کې هېڅ پنجشېرڅلورو واليتونو )بلخ، سمنګان، پهکې راځي. کچه A1 پهسلنې( ۱۲تر ۲۲ لهکوونکي )زده ږي.ېرس نهته کچې A2هم

کچه کې A2 په، 372 = شمېر ،والیتونه 12) د انګلیسي ژبې سویه کوونکوکورسونو کې د زده خصوصي په جدول: ۱.۲ بندي(مخې ډل لهد سلنې کوونکود زده

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

144

*والیت نهسل کوونکوه کچه کې د زدهيو الندې هره په

شمېر%

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

34 18 62 21 جوزجان 7 14 86 0 غزنی

74 14 81 5 ننگرهار 24 13 83 4 هرات

34 12 82 6 وانپر 50 8 86 6 کابل

40 5 78 18 کندهار 27 4 74 22 کندوز

21 0 81 19 سمنگان 12 0 75 25 پنجشېر

35 0 66 34 لوگر 14 0 14 86 بلخ

والیتونه 12 ټول 62= شمېر

17% 279= شمېر

75% 31= شمېر

8% 372

100% . نشتهاړه معلومات پهستان نور بامیان او د *

تبصره

ته، کوم چېپر پام کې نيولو پهکورسونو شخصييوه ځای راځي. د پرجدولونو موندنې ۱.۲-۱.۲جدول کې د ۱.۲ پهتر ټولو کچو څخه يودرې له)د وړتيا کچه A2 پهده چې نهدي؛ دا روښا نهتعليمي او تحصيلي سيستم برخه رسميد

، نهسل ۲۸و کې ښوونځي په، نهسل ۲۲مدرسو کې پهتدريج سره ټيټېږي. دا نسبت په نسبت کوونکو( کې د زدههټيټ( کې ه کچه)د وړتيا تر ټولو لوړ کچه A2 پهدی. دې ته ورته نهسل ۸۲پوهنتونونو کې پهاو نهسل ۲۲کې دارالمعلمینونو

۲و کې نځيښوو پهيټ دی او بيا يوې سلنې ټ لهمدرسو کې پهتدريجي ډول لوړېږي. دا نسبت پهنسبت کوونکود زدهداسې ښکاري چې لهامهمدې لهسلنې ته رسېږي. ۸۲پوهنتونونو کې پهسلنې او ۸۲کې دارالمعلمینونو پهسلنې،

.کېږیتېرېدلو کې رامنځته پهښوونيز سيستم څخه لهمختګ پر وړتيا کې دا تدريجي په کوونکود زده

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

145

سویه کوونکوانګلیسي ژبه کې د زده پهوالي سره بېل پهښوونیزو بنسټونو 3,753د جدول: ۱.۲

د تحصیالتو کچه

نهسل کوونکوه کچه کې د زدهيو الندې هره په ټول

(100.0%) A0

نوې ) (پيلوونکې

A1 پیلوونکې()

A2 (ابتدايي)

185 1> 44 56 ( والیتونه 7) مدرسې

2,510 5 55 41 ( والیتونه 11) ښوونځي

358 12 66 22 (والیتونه 10) نهدرالمعلمینو

671 16 72 12 ( والیتونه 12) نهپوهنتونو

372 8 75 17 ( والیتونه 12) نهکورسو خصوصي

و نو لپاره څوينو. د دې توپيرو نهييز توپيرو کې څرګند سيمه نهدې ټوليزه نمو پهورته وخت کې، د تدريجي پياوړتيا په بامیان څخه د څېړنيزې ډلې يوه غړي وويل: لهډول پهدي. د بېلګې شویګوته په نهالملو

و ګاونډيو ژبنیز څو لهڅېر پهد جغرافيايي موقعيت اغېز مهم دی. لکه څنګه چې پوهېږئ؛ باميان د پاکستان . 0وت دی.پر هېوادونو ډېر لرې

ره د مخامخېدو س انګلیسي لهکوونکي ته د نږدې واليتونو زدهچې پاکستان کېږیدې وينا کې دې نظريې ته اشاره پهپيدا کوي. سره لږ اړيکه انګلیسي لهکوونکي بيا ښايي افغانستان د مرکزي او لويديځو سيمو زده د ډېر چانس لري خو

ېوادونو کې )د ه ژبواتو فرانسوي پهلويديځ کې هم تشخيص شوې ده. د لويديځې افريقا پهدې ته ورته پديده د افريقا پههېوادونو )د بېلګې ژبوانګلیسييوه تحقيق کې موندل شوې ده چې پهژبې د وړتيا انګلیسيډول بنين( د پهبېلګې

و پولې څخه د لرې اوسېدونک لهڅېرمه سيمو )کليوالي او ښاري دواړو( کې اوسېدونکي ماشومان، پهډول نايجريا( ته يي:وا انګلیسيښه لهتپر پهماشومانو

ژبوکليوالي سيمو کې، چېرې چې سرحدي سوداګري معمول ده؛ د لهپو پرهېوادنو سره ژبوانګلیسي له... (Coleman ,2210:110سره بلد وي. ) انګلیسيشفاهي لهته پر و ښوونځي لهکوونکي ښايي زده

ې چ کېږیکچه هم د دې المل واليت کې د بېوزلۍ لوړه پهد بامیان د څېړنيزې ډلې غړي همدارنګه وايي چې د دوی پهته ښايي ورکړي. الب تکورسونو لګښ شخصيو سربېره د ښوونځي پرشي کړای خپلو بچيانو ته نهو نهميندې او پلرو

دې نعمته برخمن وي. لهکوونکي و شتمنو سيمو کې زدهنور

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

146

لهړتيا هم د و نهکړې کالو دهژبې د ز انګلیسيو کې د ښوونځي پهوکړه چې ښايي نهموږ همدارنګه د هغې شونتيا يادو کچې سره تړاو ولري.

ژبې د ګلیسيان؛ د کېږیسيستم کې تر سترګو پهته چې پر پام کې نيولو په لههمدې حال کې د تدريجي پياوړتيا په کوونکي، تر دوولسم ټولګي پورېسلنې کم زده ۲ لهو ښوونځيډول د پهمهارت مطلق کچه ال هم ډېره ټيټه ده. د بېلګې

پوهنتونونو کې پهيا لومړنۍ کچې ته رسېدلي وو. همدارنګه A2ژبې انګلیسيکړې وروسته د زده انګلیسي لهه کانه له درېيم کال کې دې کچې ته رسېدلي وو. پهکړو تخصص اخلي؛ د زده انګلیسيمحصلين چې د نهسل ۸۲يوازې

اعتبار

اړه تبصره وکړو. پهلو د اعتبار دې ځای کې کوالی شو د ازموينې او ترالسه شوو پاي په

( د وسيلې ILA) نهارزو لهژبې نړيوا، د دې مرکز د نهکې دا ډېر کالو مرکز تعلیميفرهنګي او پهوېز حسيني د بريتانيا پر الندې ډول بيانوي: په څرګندونۍاړه خپلې پهو وړتياوو د کچې ژبنیز د کوونکود زده هغهتوګه کاروي. په

پر سره خبرو اترو او زما د عملي دورې کوونکوزده لهو ښوونځيتوګه زما د تجربې، د پهکوونکي د زده افغانستان کې په. پهده. A2و کې تر ټولو لوړه موندل کېدونکې کچه ښوونځي پهمخې فکر کوم چې لهو کې د تدريس ښوونځي پهمهال

اړه خبره پهو ښوونځيکې وي. زه د کابل د کچه A2يا کمزوري A1کمزوري پههمدې حال کې د دوی اکثريت ښايي کوونکي د لوړې کچې زده A1 لهو واليتونو کې نور پهکوم چې نهواليتونو کې ښايي خبره بل ډول وي. زه فکر پهکوم خو

0ومومو.

کې وايي: لهپاي په هغه

نګلیسياينې پايلې موږ ته د . د ازموکېږیوګرامونو کې کارول پر ډېرو په نه( ټېست يا ازمويILAټوليز ډول د ) په. 0اړه ښه معلومات راکوي او دا معلومات ډېر اغېزناک دي. په کچود

دي. هندې برخه کې وړاندې شوې پايلې خورا معتبرې دي او حيرانوونکي پهګوته کوي چې د راپور په څرګندونۍدا

ژبې وړتيا انګلیسيژبه او د اصلي کوونکود زده ۱.۱

تنې کور کې کومه ژبه يا ژبې کاروي. د دې پوښ پهوشوه چې نهپوښت کوونکوګډونوالو زده لهکې نهموياز په انګلیسيد وويل چې کوونکوزده نهسل ۲۰. کابو کېږیجدول کې يې نچوړ وړاندې ۱.۱ پهراټول او کوونکوزده ۲.۲۸۲ له نهځوابو ژبه خبرې کوي. دا ارقام د شپږم پښتو پهچې دوی کسانو بيا ويل نهسل ۲۸دري ژبه خبرې کوي خو پهکور کې پهدوی

ه نه دې د پاسه پرالرې الس ته راغلي دي(. لهارقامو سره ورته دي )که څه هم د څېړنې د يوې بلې وسيلې لهکي پر څ، مونجي، هزارګي، عربييوه خبرې کوي. دوی د په ژبواقليت ۸۸ لهکورونو کې پهوويل چې دوی کوونکوزده نهسلپای کې يوازې يوې وړې ډلې پهوکړه. نهيادو ژبو واخانياو ازبکي، اردو، ترکی، ترکمنييي، شوګني، ، پشهتانيسنور

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

147

ډول ځانګري پهدې لړ کې يې پهکور کې څو ژبې کاروي او پهيوې سلنې کمو( وويل چې دوی لهځوابوونکو ) ته اشاره وکړه. ترکمنياو دري+ پښتودري+

لومړۍ( ته رسېدلي دي او A2د وړتيا لوړې کچې ) لهتپر پهو نور کسان د ژبيپښتوښيي چې نهجدول کې شن ۱.۱ په اصلي( کې وليدل شي. يو څو ګډونوال چې څو A2تر ټولو ټيټه کچه ) پهډېر لږ لهتپر پهجوړو ژبوښايي د خپلو دري

يټه کچه تر ټولو ټ پهدا شونتيا کمه ده چې لهتپر پههغوی د او کېږیلوړه کچه کې ليدل پهال ډېر ژبوپښتوژبې لري؛ تر کې (A1)ۍ کچه منځن پهتر منځ( ۲۲او ۲۲و ډلو مجموعه )د ژبنیز سره همدې حال کې د درې پهکې وموندل شي.

وفايل پر ويونکي يو بېل ژبو اقلیتونو دمقابل کې د په. شویګوته پهدي نه نهډلو تر منځ توپيرو غودې ډول د د پهراځي. دي. پاتې( کې A2تر ټولو ټيټه کچه ) پهالس راکوي؛ کوم چې يو ستر شمېر يې د وړتيا هپ

(4,415= شمېر)نکو تفکیک يو انګلیسي سویې سره د مورنۍ ژبې د و له جدول: ۱.۱

ژبه اصلي نهسل کوونکوه کچه کې د زدهيو الندې هره په

شمېر%

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پيلوونکې)

A2 (ييابتدا)

2,626 7 59 34 دري 1,376 17 62 21 پښتو

18 22 61 17 ژبې اصليڅو 395 6 50 45 ژبې اصليې نور

ټولې 1,368= شمېر

31% 2,604= شمېر

59% 443= شمېر

10% 4,415 100%

لور بيايي: پهدا ارقام کنجکاوي راپاروي او موږ د الندې فرضي روښانتياوو

عمومي ډول د پهيونکو ته و ژبو پښتو( پوهيږو چې د دري او څپرکیموندنو )اووم له موږ د ټولګيو د څارنې ●ټولګي کې تر يوې کچې د خپلې ژبې د کارونې اجازه لري. پهاو يا لږ تر لږه کېږیژبه تدريس لهپخ پهدوی

کړه ډېره اسانوي.دا کار زده

پراو کېږی نهتدريس ژبو پهويونکو ته د دوی بوژ څارنې پوهيږو چې د لږکيو لههمدې حال کې د ټولګيو په ● کړو مخه نيسي.. دا کار د زدهکېږیاو دري ژبې کارول پښتوټولګيو کې پهځای يې

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

148

د ويونکو ژبوبل لوري د اقليت لهاو ژبواو دري ژبو پښتويوه لوري د لهتجربو کې دا توپير ښايي پهکړو د زده ●ې يې کچه ک پهد وړتياوو انګلیسيپام وړ توپير سره مرسته وکړي چې د هغه لهژبې( تر منځ اصليې نور )

لهتر پ په؛ د هغو کسانو کېږیژبه کې باسواده لهخپ پهکوونکي چې لومړی زده هغهښيي چې نهلري. څېړ ه ژبه کې ښې پایلې ترالسه کړي دویم پهکړه کوي؛ کوالی شي ژبه زده لهب پهته پر مورنۍ ژبې لهچې

(Benson ,2221:10.)

د وړتيا منځنی توپير ښايي ژبو انګلیسيتر منځ د ژبواو دري ژبو پښتوکي کې چې وينو؛ د پر شپږم څ پهلکه ● توب ته لري.ژبنیز يې څو لهتپر پهجوړو ژبووي چې د خپلو دري لهکسانو د هغې ميل پاي ژبو پښتود

ژبې د مهارت لوړه انګلیسيدرلودونکي کسان د ژبوکړي چې ولې د څو کورنيو نههمدا المل ښايي روښا ● کړه اسانوي. زده ژبوو نور کړې پخوانۍ بريالۍ تجربه د د زده ژبوو نور کچه لري. د

ژبې وړتيا انګلیسيجنسيت او د ۱.۱

بشپړ ډول هپ کوونکيزده نهناریاو نهټوليز ډول ښځي پهاسانۍ ارزوالی شو. په لهژبې د وړتيا مس انګلیسيد جنسيت او د وړتيا سره ورته کچو ته رسېدلي دي.

(؛نهاو ښځي نهناریکوونکي )زده لهسن ۲۸(: کچه A2نوي پیل کوونکي ) ●

(؛نهاو ښځي نهناریکوونکي )زده لهسن ۲۲(: کچه A1پیل کوونکي ) ●

(.نهاو ښځي نهناریکوونکي )زده لهسن ۲۸(: کچه A2ابتدايي ) ●

نهناری کوونکې دزده نهاو وايي چې ښځي کېږیافغانستان کې پهردوي چې ځينې وخت ادعا هغهڅرګند ډول په لهدا پاي وګورئ(. څپرکیبرخه کې لومړی ۸.۸ پهکړه کې نابريالۍ دي )زده پهژبې انګلیسيد لهتپر پههغو

ژبې وړتيا انګلیسيوينا د پهد دوی د انګلیسي ژبې مهارت او کوونکود زده ۱.۱

نهوه برخه هم ي پهاو که پوهېږیځينو برخو په؛ پوهېږیټولو برخو پهوينا انګلیسيوشوه چې د نهوښتپ کوونکوزده لهوينا پوهېدای شي. د لهټو پهځوابوونکو وويل چې دوی نهسل ۲۲جدول کې چې ښکاري؛ ۱.۲ په. لکه پوهېږی

سلنې ۲۲کې تر کندهار پهسلنې پيل او صفر لهستان کې نور پهارزوي؛ لهد مهارت دا کچه چې دوی يې خپ کوونکوزده ادامه لري.

د ( 10216= شمېر)کې ښودل شوې ده A2 پهچې د انګلیسي ژبې سویه یې نهسل کوونکود هغو زدهجدول: ۱.۲ والیتونه 11(، 10112= شمېر) خبرو کولو بشپړ برالسي دي پرانګلیسي ژبه پهچې لهتپر په کوونکوهغو زده

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

149

(ابتدايي) کوونکيکچې زده A2د والیت

یې د انګلیسي د لهخپ پهکوونکي چې زده هغه ني درک ادعا کړې.یدبشپړ ګړ

% رتبې1-14

رتبې1-14

%

16 10 بلخ =6 7 9 =12 بامیان =10 1

27 =3 غزنی =3 12 18 9 هرات 8 4

19 =7 جوزجان =1 14 36 2 کابل 5 10 55 1 کندهار =1 14 21 6 کندوز 9 2 14 11 لوگر =10 1 25 5 ننگرهار =6 7 0 14 ستاننور =13 0 9 =12 پنجشېر =13 0

27 =3 وانپر =3 12 19 =7 سمنگان =10 1

298 = شمېر7%

ټول 1,065= شمېر

25%

کې نهزمويا په انګلیسيشي چې د لهتپر نمرو سره له کوونکود هغو زده نهمثبته ارزو لهزړه پورې به وي که د دوی خپ پهوې(. هغو نهکې د خبرو او اورېدلو اجزاوې شاملې نهازموي پهيې لوړې نمرې وړې دي )البته دا بايد وويل شي چې

کندهارل ډو پهيې هم تکړه ارزولي دي )د بېلګې نهکې لوړې نمرې اخيستې دي؛ خپل ځانو نهازموي پهچې کوونکوزدهل همدې ډو پهکې درېيم مقام لري(. نهاو ځاني ارزو نهازموي پهوان پر هم اول، کې نهځاني ارزو پهکې اول او نهازموي په

کمزوري ارزولي دي نهکې يې هم ځانو نهځاني ازموي په کې يې لږ نمرې ترالسه کړې دي؛ نهازموي پهکسان چې هغهې ديارلسم ک نهازموي پههم پنجشېرکې څوارلسم، نهځاني ارزو پهکې ديارلسم او نهازموي پهستان نور ډول په)د بېلګې

پهڅېر هپو جوړو نور د خپلو کوونکوځينو واليتونو کې هم زده په رتبېکې دوولسم مقام لري(. د منځنۍ نهاو ځاني ارزو کې نهرزو ځاني ا پهکې شپږم او نهازموي پهډول ننګرهار پهکې سره ورته عمل کړی دی )د بېلګې نهاو ځاني ارزو نهازموي

لري(. نهکې يوولسم مقامو نهځاني ارزو پهکې لسم او نهازموي پهوګر پينځم او ل

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

150

وړتياوو انګلیسيو د خپل لهتپر پهکوونکي د خپلو سياالنو ګوته کوي چې زده پهشي بلل کېدای خو بيا هم نهدا تړاو بشپړ د ارزونې څرګند توان لري.

لنډيز ۱.۱

الندې ډول دي: پهالس راغلي مهم ټکي پهارزونې څخه لهارتونو مه انګلیسيد کوونکوڅخه د زياتو زده ۲.۲۰۰ له هنژبې د مهارتونو او وړتياوو کچه ډېره ټيټه ده. يوازې لس سل انګلیسيتر منځ د کوونکوټوليز ډول د زده په ●

لږ څه ټيت ۲۰۸ ترهمدې حال کې پهته بريالي شي. کچې A2( د CEFRکسانو وکړای شول چې د )د ،کي کې چې وليدل شولپر څ دویم پهکې دي. لکه کچه A2 په ډېرسلنې لږ څه ۲۰ تر او A1 پهکسان

کړو يوه داسې څو د لوړو زدهتر ( ته اړتيا ده کچې C1ځينو حالتونو کې په) کچې B2يوې ځانګړې ژبې بنسټ ته بريالي شئ چې همدا يې د تدريس ژبه ده.

ې د دي چ نهتبر دي او د هغو متخصصانو لپاره حيرانوونکي لوړه کچه مع په نهد ژبې د مهارت د کچې راپورو ● اوږده تجربه لري. ېو کې د ژبې د ازموينښوونځي پهان افغانست

بېالبېلو برخو کې مختلفې دي. د دې کار يو المل ښايي د پاکستان پهژبې د مهارت کچې د هېواد انګلیسيد ● .کېږیان کې ډېره کارول پاکست پهپولو سره نږدېوالی وي؛ ځکه انګلیسي ژبه له

کچو سره لهو کې د انګلیسي د تدريس موده د مهارت ښوونځي پهده چې نهده خو تاييد شوې نهدا ممک ● اړوند ده.

تم کې د سيس پهتر منځ توپير کوي. کچوژبې د مهارتونو کچې، د پوهنيز نظام د بېالبېلو انګلیسيد ● ريجي پياوړتيا ليدل کېدای شي.وړاندې تګ سره د مهارتونو تد له کوونکوزده

وړتيا سره اړه لري: لهژبې انګلیسيژبه، د دوی د اصلي کوونکوداسې ښکاري چې د زده ●اسانۍ پهکچې ته A2ژبې د وړتيا انګلیسيد لهتپر په کوونکوو زدهنور ويونکي، د ژبود ډېرو کورنيو -

رسېدای شي. ې ژبې دي؛ ښايي نور ته پر پښتودري او لهې ژبه ي اصليکسان چې هغههمدې حال کې ډېر په -

.شویدی نهژبه تدريس اصلي پهکې وي او دا ځکه چې دوی ته د دوی کچه A2 په .نشتهمهارتونو کې توپير پهژبې انګلیسيتر منځ د کوونکوزده نهناریاو نهد ښځي ● پوهې يوه درجه لري. يوازې اړه د ځاني پهکوونکي د خپلې انګلیسي ژبې د مهارتونو داسې ښکاري چې زده ●

.پوهېږیوينا انګلیسي پهبشپړ ډول پهکوونکي باور لري چې دوی زده نهسل ۲۲

په انګلیيس ژبه کې د زده کوونکو وړتيا او پر ځان باور

151

ژبې وړتيا انګلیسيد ښوونکو او استادانو د :څپرکیم نه

ياوو ژبې د وړت انګلیسيد سره کارولو پهښوونکو او استادانو د ازموينې د پايلو ۲۰۰برخه کې د کابو ۲.۸ په څپرکیدا موقعيت، د هغوی د تدريس د بنسټونو د ډول، د پيلېږي. د ازموينو پايلې د ښوونکو او استادانو د جغرافيايي نهارزو په

ې د کي کپر اتم څ پهمخې تحليل شوې دي. لهژبې او جنسيت اصليد او کړو د کچې او تخصص د څانګېخپلو زده هم شوې ده. لهتپر وخت پروخت مهارتونو سره انګلیسيتر بحث الندې کوونکوزده

نو ژبې د عملي مهارتو انګلیسيچې آيا د ښوونکو او استادانو د کېږیدې غور پربرخه کې ۲.۲ پهکي پر څ غهوروسته د دبرخه کې د ۲.۲ په څپرکی. نهتوګه د دوی د خپلې ارزونې تر منځ د تړاو کومه نښه شته او که پهاو د ژبې د ويونکو

پای ته رسېږي.سره وړاندې کولو په لنډیزمهمو موندنو د

ژبې وړتيا انګلیسيد ښوونکو او استادانو د ۱.۱

وه واخستل ش کوونکوزده لهکي کې پر اتم څ پهچې ده نهکټ مټ هماغه ازموي - نهازموينې لومړۍ بڼه ازموي ILA -Aد ښوونکو او ۲۰۰شاوخوا لهکورسونو کې صيشخو، دارالمعلمينونو، پوهنتونونو او ښوونځيمدرسو، پهواليتونو ۸۲د -

استادانو واخستل شوه.

د ژبې انګلیسيچې اکثريت ښوونکو او استادانو داسې نومرې اخيستې چې دوی د څرګندېږيجدول کې ۲.۸ پهاستادان او ۲۲۰ نور( راځي. نهسل ۲۲کسان ) ۲۲۲کې ټول کچهدې پهکې راولي. کچه( ې)پيلوونک A1 پهمهارتونو

کې کچه( ېپيلوونک ې)نو A2 په( نهسل ۲کسان ) ۲۲)ابتدايي( کې راځي او يوازې کچه A2 په( نهسل ۲۲) وونکيښ .کېږیځای پرځای

(627= شمېر، والیتونه 16) د ښوونکو او استادانو د انګلیسي ژبې سویه جدول: ۲.۸

% شمېر (د اروپا سیستم)کچې CEFR دA2 (ابتدايي) 39 230 A1 (پیلوونکې ) 55 325 A0 (نوې پیلوونکې ) 6 37

100 592 ټول

جدول(. همدارنګه د هغوی د تعليمي او تحصيلي ۲.۲کتو تحليلېدای شي ) پهدا پايلې د استادانو او ښوونکو واليتونو ته ۲.۲ژبې ) اصليجدول(، ۲.۲جدول(، تخصصي مضمون يا څانګې ) ۲.۲کړو کچې )جدول(، د زده ۲.۲بنسټونو )

کتو هم د دې پايلو تحليل کېدای شي. پهجدول( ته ۲.۲جدول( او جنسیت )

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

152

موقعيت

ايلې . دا پکېږیوړاندې لنډيز کچوژبې د مهارت د انګلیسيواليتونو د استادانو او ښوونکو د ۸۲جدول کې د ۲.۲ په لوکارو پهژبې انګلیسيدلي. د ته رسېکچې A2چې کېږینزولي ترتيب وړاندې پهد سلنې کوونکوازموينې ور ېد هغ

سلنې ۱۲د کچې A2کچه د جغرافيايي موقعيت اغېز څرګند دی. جوزجان د پرکوونو د وړتيا کې د ښوونکو او زده لېست( راځي. د نهسل ۲۰کابل ) ( اونهسل ۲۲) کندهارسر کې دی. ورپسې په لېستسره د لرلو پهاستادانو او ښوونکو

ته ورسېږي. کچې A2چې شویبريالي ښوونکياستادان او نهچېرې چې يوازې دوه سل ،راځيپای کې هلمند واليت په ده. ۸۱ستان او سمنګان دي چې دا فيصدي پکې نور دې وړاندې تر

کچو کې A2 په، 612= شمېر، والیتونه 16) د انګلیسي ژبې د ښوونکو او استادانو د انګلیسي ژبې سویه جدول: ۲.۲ (بنديونکو ډلد استادانو او ښو

والیت نهه کچه کې د ښوونکو او استادانو سليو الندې هره په

شمېر%

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

17 82 18 0 جوزجان 133 59 39 2 کندهار

76 50 50 0 کابل 34 47 47 6 وانپر

20 45 55 0 لوگر 55 40 60 0 ننگرهار 13 39 54 8 بامیان 42 31 64 5 هرات

20 30 55 15 پنجشېر 34 27 62 12 کندوز 15 20 53 27 غزنی

54 19 74 7 بلخ 17 18 82 0 ستاننور

17 18 53 29 سمنگان 45 2 78 20 هلمند

ټول 37= شمېر

6% 325= شمېر

55% 230= شمېر

39% 592

100%

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

153

ته رسېدلي کچې A2چې ښوونکي هغهدې ډول ښايي ځينې هپشي نيول کېدای او نهتر منځ سرحد ډېر جدي کچود وړې ډلې لهکسانو ۸۱ډول د هغو ځانګري پهځای کړل شي. دا کار پر( کې ځای و)خپلواک کاروونک کچه B1 پهدي؛

لوړو نمرو بريالي شول. پهته A2سره کېدای شي

نهبنسټو

جدول کې خالصه شوې دي. د ۲.۲ پهد وړتيا کچې ګلیسيانژبې د استادانو د انګلیسيبېالبېلو بنسټونو کې د پهيوه بنسټ څخه تر بل پورې لهګوته شول؛ دلته هم وينو چې پهجدول کې ۲.۲ پهڅېر چې پهډېرو جغرافيايي توپيرونو

ډلې لهکو ژبې د تدريسوون انګلیسيمدرسو کې د پهډول پهژبې د مهارتونو کچې توپير کوي. د بېلګې انګلیسيد همدې حال کې د ښوونکو پهته ورسېږي. کچې A2وتوانېدل چې ښوونکي نهسل ۲۲و کې ښوونځي پهاو نهسل ۸۸وازې ي

استادان دې نهسل ۲۲پوهنتونو کې پهاو ښوونکي نهسل ۲۰ژبې انګلیسيلمعلمينونو کې( د امرکزونو )دار پهد روزنې رسېدلي دي. ېکچنيمايي کم کسان دې تردريسوونکو کورسونو کې د انګلیسي ژبې د ت شخصي پهته ورسېدل. کچې

س والي سره چې پکې تدریبېل پهد انګلیسي ژبې د ښوونکو او استادانو د انګلیسي سویه، د هغو ادارو جدول: ۲.۲ (612= شمېر، والیتونه 16) کوي.

د ادارې ډول نهه کچه کې د ښوونکو او استادانو سليو الندې هره په

شمېر%

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

27 11 70 19 ( والیتونه 7) مدرسې 320 26 66 8 ښوونځي

96 60 40 0 نهدرالمعلمینو 73 73 22 6 نهپوهنتونو

76 45 53 3 نهکورسو خصوصي

ټول 37= شمېر

6% 325= شمېر

55% 230= شمېر

39% 592

100%

عمومي پهتلې جوتېږي چې د ښوونکو او استادانو د وړتياوو کچه پر لهجدول ۱.۲کي کې د ر پاتم څ پهجدول او ۲.۲د د لهتپر پهو نور کې درس ورکوونکي استادان د کچولوړو پهکړو د زده سربېرهدې پرلوړه ده. کوونکوزده ترډول د هغوی

ين هم کوونکي او محصليمي موسسو کې زدهلوړو تحصيلي او تعل پهلري؛ هماغه شان چې نهمهارتو ژبې لوړ انګلیسي ژبې ښې وړتياوې ولري. انګلیسيد

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

154

کړو کچهد زده

و تحليل کت پهکړو لوړې کچې ته د هغوی د زده نهمهارتو ژبنیزژبې د ښوونکو او استادانو انګلیسيجدول کې د ۲.۲ په ګلیسياند ،کړې کړېسم ټولګي پورې زدهڅلور برخه هغو کسانو چې تر دوولسم يا څوارل پردې ډلې درې لهدي. شوی ښوونکياستادان او هغه نهسل ۲۰ژبې انګلیسيمقابل کې د پهته ورسېدل. کچې A2 نور نهسل ۸۲او يوازې A2ژبې

استادان نهسل ۱۰همدې حال کې د ماسټرۍ او دوکتورا لرونکي پهږي. ېته ورس کچې A2وتوانېدل ،چې لېسانس لريA2 کړو د کچې تر منځ څرګنده اړيکه شته. هر څومره چې او زده ژبې د مهارتونو انګلیسيدې ډول د پهورسېدل. کچې

هم ښه وي. نهمهارتو ژبې انګلیسيهماغه اندازه يې د پهکړو کچه لوړه وي؛ د استادانو او ښوونکو د زده

والیتونه 16) والي سرهبېل پهکچې د انګلیسي ژبې د ښوونکو او استادانو د انګلیسي سویه، د تحصیالتو دجدول: ۲.۲ (612= شمېر،

د تحصیالتو کچه

ه کچه کې د ښوونکو او استادانو يو الندې هره په شمېر نهسل

% A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

235 14 74 12 کلن 11/کلن 12 225 42 54 4 پوهنتون، لېسانس

58 86 14 0 پوهنتونیا دکتورا، ټريماس

ټول 37= شمېر

7% 303= شمېر

59% 178= شمېر

34% 518

100%

د څانګې يا مضمون تخصص

ګلیسياند ښوونکو اواستادانو د انګلیسيوخت ليدالی شو چې د هغهده؛ نه، که څه هم ډېره ښکاره نهدې ته ورته نمو هغه نهسل ۲۲شکل کې وينو: شاوخوا ۲.۲ په نهرزو کتو وارزوو. دا ا پهد هغوی د تخصص څانګې ته نهمهارتو ژبې

مقابل کې يې يوازې پهخو ؛ته رسېدلي کچې A2ژبه کې تخصص لري؛ د وړتياوو انګلیسي پهچې ښوونکياستادان او هغه نهسل ۸۲لري. همدا ډول يوازې کې تخصص نهاو روز نهښوو پهته رسېدلي چې کچېکسان دې هغه نهسل ۲۲

ورسېدل. ته ې شوې کچېدرلود؛ ياد نهتړاوه څانګه کې يې تخصص درلود او يا يې هېڅ تخصص بې لهب پهکسان چې

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

155

شمېر، والیتونه 16)والي سره د انګلیسي د ښوونکو او استادانو د انګلیسي سویه بېل پهد تخصص د برخې جدول: ۲.۲ =612)

د تخصص برخه نهله کچه کې د ښوونکو او استادانو سيو الندې هره په

شمېر%

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

313 44 54 2 انګلیسی 53 34 62 4 نهاو روز نهښوو 152 14 67 18 يوهېڅ + موارد نور

ټول 37= شمېر

7% 303= شمېر

59% 178= شمېر

34% 518

100%

يانګلیسموږ ته ښيي چې د -شي معناطالح بايد که څه هم د تخصص اص - نهجدول کې راڅرګنده شوې نمو ۲.۲ په دویم. سره تړلی دی کچېلوړې لهژبې د مهارتونو انګلیسيڅرګنډ ډول د پهتخصص کې يو عيني امتياز شته او په

و نامربوطو څانګو کې تخصص او يا د تخصص نور پهداسې حال کې چې پهکې تخصص دی؛ نهاو روز نهښوو پهامتياز دی. نهپورته کچې( Beginnerلومړنۍ ) ترانګلیسي ژبه کې د دوی مهارت پهوته کوي چې ګ پهشتون نه

ژبه اصلي

لیسيانګژبې د هغو استادانو او ښوونکو د انګلیسيمخې د لهژبې اصلي؛ د کېږیشکل کې چې ښودل ۲.۲ پهلکه دې کچه پهکچه کې دي. A2 پهډېر لهتر پ پهو هغو نور کسان د ژبي پښتومخې يې لهوينو چې نهژبې د مهارت اررزو

څېر( په ژبو ازبکياو ترکمني، ستانينور ، عربيد ) نهسل ۸۰او او يوازې ژبيدري نهسل ۲۲، ژبي پښتو نهسل ۲۲کې ويونکي دي. ژبوو نور

شمېر، والیتونه 16)والي سره د انګلیسي ژبې د ښوونکو او استادانو د انګلیسي سویه بېل پهژبې اصليد جدول: ۲.۲ =611)

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

156

ژبه اصلي

ه کچه کې د ښوونکو او استادانو يو الندې هره په شمېر نهسل

% A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (ابتدايي)

321 34 59 8 دري 3 0 100 0 پښتودري +

235 47 48 5 پښتو 33 10 64 6 *ژبې اصليې نور

ټول 37= شمېر

6% 325= شمېر

55% 230= شمېر

39% 592

100% ازبکي، ترکمني، ستانينور ، عربي *

پهد نمرو تر منځ کوونکوجدول کې د زده ۱.۱ پهکي پر جدول کې کې د استانو او ښوونکو او د اتم څ ۲.۲ پهکه څه هم د ژبو اقلیتونو دو د او دري ويونک پښتو، ژبوشته: د دوو سترو نهشته؛ بيا هم يوه مشابه نمو نهمطلق ډول ستر توپيرو

ژبوريکي کې وړانديز وشو چې د دې کار المل دپر اتم څ پهژبې لوړې نمرې ترالسه کړې دي. انګلیسيد لهتپر پهويونکو لري. د نهداسې حال کې چې اقليت ژبې دا امتياز پهژبه تدريس دی. اصليمورنۍ يا پهکسانو ته د دوی ژبوپښتواو

جدول ۲.۲ پهکړه يې منفي اغېز کړی دی. دې ته ورته اغېزمنتياوې زده پهد ويونکو ژبوچې د اقليت دا ده لهدې کار پاي کې منعکس شوې دي.

جنسيت

هغو کابو دوه برابره نهته رسېږي؛ د ښځي کچې A2او استادان چې ښوونکي نهناری هغهژبې انګلیسيپای کې، د په ( ښودل شوې دي.نهسل ۲۲ نه، ښځينهسل ۲۰ نهناریجدول کې دا پايلې ) ۲.۲ پهدي.

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

157

(612= شمېر، والیتونه 11)انګلیسي سویه د ښوونکو او استادانو د انګلیسي ژبې د سره واليبېل پهجنسیت د جدول: ۲.۲

جنس نهه کچه کې د ښوونکو او استادانو سليو الندې هره په

شمېر%

A0 (نوې پیلوونکې)

A1 (پیلوونکې)

A2 (يابتداي)

247 24 68 9 نهښځی 345 50 46 4 نهناری

ټول 37= شمېر

6% 325= شمېر

55% 230= شمېر

39% 592

100%

نهریناهغو ښې نمرې ترالسه کوي. موږ وليدل چې د نهښځي له ښوونکياستادان او نهناریده چې ولې نه نهدا روښاتخصص د لوړو انګلیسيجدول( او د ۲.۲به کې تخصص لري )ژ انګلیسي په نهډېرې ښځي لهتپر پهښوونکو او استادانو

لها هغو د لسانس تر کچې او ي نهناریډېرو لهتپر پهښوونکو او استادانو نهبلې خوا د ښځي لهمهارتونو څرګندوی دی. پهاغېز کړومهارتونو د دې زده پهژبې انګلیسيجدول وګورئ( او د ۲.۸۲کي کې پر څ دویم پهکړې دي )لوړې زده هغهت هم وخ هغهلوري د ترالسه شوو نمرو توپير لهاو ښځيه استادانو او ښوونکو نهناریدی. د شویجدول کې ښودل ۲.۲

برخه(. ۱.۲ ،څپرکیياد کړو )اتم پهوالی را لوري د ترالسه شوو نمرو ورته لهکونو زده نهاو ښځي نهناریموږ حيرانوي چې د

اعتبار

وکړه نهوښتغ هغه لهڅېر مو يو ځل بيا پهوېز حسين د څرګندونو پر اړه د پهد وړتياوو د کچې ونکوکو کي د زدهپر اتم څ په وويل: هغهاړه هم نظر ورکړي. پهچې د ښوونکو او استادانو د وړتياوو د کچې

وي. ېوي؛ فکر کوم چې موندنې به تر يوې کچې دقيق ښوونکيکه د سروې ګډونوال د واليتونو د دارلمعلمينونو .رو اترو ژبه د خب انګلیسي پهکې د ښوونکو روزونکي وليدل چې کندوز، هلمند، جوزجان، سمنګان او کندهار پهما

يا خو زاړه استادان ب ؛يو څه ښه کچه کې وي په انګلیسي. د ښوونکو ځوان روزونکي ښايي د لهيو څه هڅه يې کو 0ټيټه کچه کې وي. پهښايي

اړه دا منطقي ډاډ ترالسه کوالی شي چې السته پهونکو د روزنې مرکزونو د استادانو د پايلو دې ډول، لږ تر لږه د ښو په دقيق ډول د استادانو د وړتياوو کچه منعکسوي. پهراغلې موندنې

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

158

رځان باو پرژبه کې انګلیسي په ۱.۱

انګلیسي پهدنې تکراري شمېر ته د رسې کچې A2لوري د انګلیسي ژبې د مهارتونو له کوونکوزده د کي کېپر اتم څ پهونکو اړه ښوودلې دي. د ښو پهشو چې دوی د خپل ځان د وړتياوو لهتپر هغو تکراري شمېرو سره لهوينا د بشپړ پوهېدلو

ې د استادانو ک نهکارو په انګلیسيتوګه د پهموږ )د بديل لهامدې لهاو نشتهمخامخ ډول پهټا ېتليزه ډپر لپاره دا ډول ناڅاپي پهل مها پرلیک د ډکولو پام کې نيسو چې دوی د چلنديز پوښتن پهتکراري شمېرې هغهځان باور( پراو ښوونکو

وګورئ(. څپرکیاو شپږم دویمتوګه ياده کړې ده ) پهژبه د خپلې يوې بلې ژبې انګلیسيتوګه

اصلي لهژبه د دوی انګلیسيچې ( ويلي نهسل ۲۲تنو ) ۲۰۲منځه لهښووونکو او استادانو ۲۲۲واليتونو کې د ۸۲ پهکسانو دا غبرګون دی چې نهسل ۲۲ پاتېڅه چې سمالسي سړی حيرانوي؛ د هغهجدول(. ۱.۲ته يوه ده )پر ژبو

لیک ته ټول ځواب داسې حال کې چې پوښتن په ،يادوي نهتوګه پهمنځه د يوې بلې ژبې له ژبود خپلو انګلیسيجدول څخه( چې ۲.۲ لهځکه که راياد کړو ) ،وي نهم ښايي دا حيرانوونکې خبره تدريسوي. بيا ه انګلیسيورکوونکي

و کسانو تخصصينور تخصص درلود. د کې انګلیسي په( تنو نهسل ۲۰) ۲۸۲ښوونکو او استادانو څخه يوازې ۲۸۱ له نهسل ۸۲ژبې ګلیسيانواقعيت کې د پهدرلود. نهوو او يا يې هېڅ تخصص نهمضمونو نوراو نهاو اروز نهڅانګې ښوو

جدول(. ۲.۸۲کي پر څ دویمدرلودې )د نهکړې ښوونکو هېڅ لوړې زده

د هغو ښوونکو ( 612= شمېر)کچه کې ده A2 پهچې د انګلیسي سویه یې شمیرهغو ښوونکو او استادانو جدول: ۲.۱ والیتونه 16(، 660= شمېر) توګه معرفي کړې ده پهچې انګلیسي ژبه یې د خپلې بلې ژبې لهتپر پهیا استادانو

او استادان چې ښوونکي هغه کچه کې دي A2 په

والیت (ابتدايي)

یا استادان چې ښوونکي هغهانګلیسي یې د خپلې بلې

توګه معرفي کړې ده پهژبې

% رتبې1-15

رتبې1-15

%

82 7 بلخ 12 19 72 11 بامیان 7 39 80 8 غزنی 11 20 20 14 هلمند 15 2

57 12 هرات 8 31 100 =1 جوزجان 1 82 91 =4 کابل 3 50 100 =1 کندهار 2 59 76 9 کندوز 10 27

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

159

0 15 لوگر 5 45 83 6 ننگرهار 6 40 33 13 ستاننور =13 18 75 10 پنجشېر 9 30 91 =4 وانپر 4 47 100 =1 سمنگان =13 18

(%74) 409 ټول (39%) 230

۸۰۰انو کې او سمنګ کندهارجوزجان، پهتوپير کوي. لهيوه واليته تر ب له نهاو استادانو ځوابو دې پوښتنې ته د ښوونکو نهلوګر کې هېچا هم دا خبره و پهيوه ده خو ژبوو نور لهد دوی انګلیسيکسانو ښوونکو او استادانو ادعا وکړه چې نهسل

کې راځي. ژبوو نور پههم د دوی نګلیسياستان کې يوازې يو څو کسانو وويل چې نور هلمند او پهکړه او

هپد يوې بلې ژبې انګلیسيکړه کې بريا او زده پهتلو )د ژبې پر جدول د دواړو ۲.۱ياد ولرو چې د پهزړه پوره ده چې پهت کې جوزجان والي پهډول، پهسره ورته موقعيتونو کې راځي. د بېلګې په نهسر او پای کې ځينې واليتو پهتوګه (

کې کندهار پهدرلودلو کې اول دي. پهژبې انګلیسيتوګه د پهمهارتونو او د خبرو د ژبې پهاو استادان د ژبې نکيښوو دې لړ هپکې، اول مقام لري. نهکارو په انګلیسيتوګه د پهوينا د خبرو د ژبې پهاو د دوی دویمد وړتيا ژبودا کسان د رم مقام ادعا کې څلو پهدې ژبه د خبرو کولو پهوړتيا او پهاستادان د ژبې او ښوونکيوان واليت کې پر پهکې کښته،

م نه) دواړو برخو کې يو ډول په ښوونکيدواړو واليتونو کې استادان او پنجشېراو کندوز پهمينځ کې، پهلري. د دې لړ ديارلسم هپمخې لهبنديو ړو درجهاو استادان د دوا ښوونکيستان واليت کې نور پهپای کې، پهخپلوي. نهاو لسم( مقامو

تکرار پهو د خبرو کول انګلیسي پهمهارتونو کې پينځلسم او پههلمند کې د دوی سياالن بيا د ژبې پهمقام کې راځي. کې څوارلسم مقام خپلوي.

انو ادعا کړې دکې ښوونکو او استا وسل پهتوګه سمنګان يوه استثنا ده؛ ځکه هلته سل پهدی. د بېلګې نهدا تړاو بشپړ دې سره لهکې د دوی د نمرو منځنۍ کچه ټيټه وه. نهازموي په انګلیسييوه ده خو د ژبو لهد دوی انګلیسيده چې

ادونې د د ي انګلیسيتوګه د پهاو د يوې ژبې نهمهارتو د ژبې لهوسي پهسره د دوو يادو شوو عواملو )د معياري ازموينې د پايلو کوونکوجدول کې د زده ۱.۲ پهکي پر کنجکاوي پاروونکي دي. داتم څ نهي يا مشابهتو والادعا تکرار ( تر منځ ورته

د او استادان د خپل ځان ښوونکيښکاري چې ووايو نهوشوه. دا فرضيه عاقال نهبحث کې دې ته د ورته موندنو يادو په وهې يوه درجه لري. د ځاني پ لهتپر پهکې د خپلو سياالنو نهارزو پهژبې د مهارتونو انګلیسي

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

160

لنډيز ۱.۱

ندې ډول ال پهموندنې مهمېژبې د وړتيا ازمويلو پايلې تحليل شوې دي. تر ټولو انګلیسياستادانو، د ۲۰۰د شاوخوا دي:

کچې)پيلوونکي( A1هغو د نهسل ۲۲، کچې)ابتدايي( A2استادانو او ښوونکو د نهسل ۲۲منځني ډول په ●يار بل مع پهنومرې ترالسه کړې دي. دا شونې ده چې د سنجش کچې( ېپيلوونک ې)نو A2و د نور نهسل ۲او

ته ورسېږي. کچې( ېکاروونک ې)خپلواک B1او استادان ښوونکيښايي يو لږ شمېر نهاو ازمويتر سترګو هنکچه کې د پام وړ توپيرو پهژبې د وړتياوو انګلیسيمخې د استادانو او ښوونکو د لهد واليتونو ●

.یکېږوي؛ د ژبې د وړتياوو کچه توپير ک انګلیسيمخې هم د ښوونکو او استادانو د لهد تعليمي او تحصيلي بنسټ ●

ښه ده. انګلیسيبنسټونو کې د استادانو او ښوونکو پهلوړې کچې خپلې تعليمي او تحصيلې سويې سره هم اړه لري. لهد هغو نهمهارتو ژبې انګلیسيد ښوونکو او استادانو د ●

هم لوړ وي. نهمهارتو ژبې انګلیسيکړې چې ولري؛ هماغومره يې د څومره لوړې زدههر کسان چې هغهمخې هم وموندل شول. لهدې ته ورته توپير د استادانو او ښوونکو د تخصص د څانګې ●

لوړه کچه کې دي. پهژبې انګلیسيده؛ د انګلیسيتخصصي څانګه يې نهازموي پهويونکي د انګلیسي ژبواو دري پښتوتوګه د پهژبې اصلي، د لهتپر پهد ويونکو ژبوو کورنيو نور د ●

هغو يو څه ښه عمل کوي. داسې فرض ژبودري لهژبې پښتوهمدې حال کې پهکې ښې نومرې ترالسه کوي. رسته کړو کې مزده پهويونکو سره له ژبوکارونې، د دې ژبواو دري پښتوتوګه د پهچې د تدريس د ژبې کېږی

کړې ده.ده هنکې ښې نمرې ترالسه کړې دي. دا څرګنده نهازموي په لهتپر پههغو نهښوونکو او استادانو د ښځي نهناری ●

ادانو است نهښځي لهاستادانو ډېری يې نهناریچې ولې داسې وشول خو ښايي د دې کار يو المل دا وي چې د کړو د لوړې کچې څلورمه نقطه( کې وليدل؛ د زده هپڅخه لوړ تحصيالت لري او لکه پورته مو چې )د نچوړ

ژبې د مهارتونو تر منځ يو تړاو شته. انګلیسياو قيق ډول د پهاخستل منطقي ښکاري چې دا رپوټ شوې پايلې د ښوونکو او استادانو د وړتياوو کچې لهدا پاي ●

منعکسوي.مخې چې دوی وايي لهتلې پر د تکرار د ژبې د مهارتونو او د هغې ادعا انګلیسيد ښوونکو او استادانو د ●

هپژبې د مهارتونو انګلیسييې هم د خبرو يوه ژبه ده؛ فرض کوالی شو چې دوی د خپل ځان د انګلیسي نسبت د ځاني پوهې يوه درجه لري. پهکې د خپلو سياالنو نهارزو

لته د استادانو او ښوونکو د د وړتياوو يا مهارتونو د يادې شوې کچې او د کوونکوکي کې د زدهپر اتم څ په ● ليدل کېدای شي. نهژبې د مهارتونو د کچې د نمونو تر منځ، ډېر مشابهتو انګلیسي

د ښوونکو او استادانو د انګلیيس ژبې وړتيا

161

موندنې او بحث: څپرکیلسم ډول د ژبې عمومي پهبرخه کې ۸۰.۲ پهپيلېږي. سرهلنډيز پهکو د موندنو پر برخه کې د تېرو څ ۸۰.۸ په څپرکیلسم

په. کېږیحث اړه ب پهد رولونو انګلیسيافغانستان کې د پهډول ځانګري پهپايلو او پرندنو مو غود پاليسۍ لپاره د دبرخه ۸۰.۲ هپکړه اغېز کوي. تدريس او زده پرد ټيټې کچې انګلیسيچې د کېږی نهبرخه کې هغو الملونو ته کت ۸۰.۲

کي ادعاوو ته راګرځو او ګورو پر د لومړي څبرخه کې ۸۰.۲ په. کېږی نهتوګه کت پهکې مدرسو ته د يوې ځانګړې قضيې چې کومه يې ردېدای او کومه يې منل کېدای شي.

لنډيزد موندنو ۱..۱

غانستان کې اف په، د افغانستان ژبې او نه: د افغانستان متنو کېږیبرخو کې وړاندې يودرې پهد څېړنې د موندنو لنډيز ژبه. انګلیسي

کچه : کې د سوادافغانستان پهموندنې:

م ۸۲۱منځ کې پههېوادونو ۸۱۲مخې دا هېواد د نړۍ د لهاختيا پر افغانستان کې دا څو لسيزې جګړه ده. د بشري پهه هم ور ناو هوزلۍ کچه لوړه د. دلته د بېاوسېږيکليو کې پههېواد نفوس ځوان دی او ډېره برخه يې غهمقام لري. د د

لهټولنې د برېښنا نهسل ۲۰ډېرو ستونزو سره مخ دي. يوازې لهورځني ژوند کې پهښځې لهتپر پهوو نهناریلوړېږي. د خلک انټرنېټ کاروي. نهسل ۸۸دي او کابو ېملي شبکې سره تړل

رو کوربه ېبهرنيو سرت ۸۲.۰۰۰بهره راځي؛ افغانستان د لهته چې پر کوونکوهغو کار لهبنسټونو يواختيايي او مرستندوپر د ه.د انګلیسيبهرنيانو تر منځ تعامل يوې ګډې ژبې ته اړتيا لري او دا ژبه ډېر وخت غوګړو او دييزو و دی. د سيمه

هپدي. د سواد د اړتيا پوهاوی، ېسواددرې برخه ځوانې ښځې بې پراو دوه نهناریپينځه برخه ځوان پرشاوخوا دوه يوې رتوړاندې کېدونکې بڼه رسميکړو زده لوري د لهکليوالي سيمو کې محدود دی. د افغان دولت پهځانګړې توګه

کړې الرې وړاندې کېدونکې زده له مدرسې -همدې حال کې د بېل دولت پهزيات وخت راهيسې جنجالي ده. لهپېړۍ دا ده هنپالن يوه ځانګړ غه. د ده نوي ستراتېژیک پالن کار کوييو پرکړو . افغان دولت د زدهکېږید نفاق المل ګڼل

. کېږیلپاره بېلې شوې برخې ته پکې ډېر ځای ورکول ژبوچې د

موندنې او بحث

162

موندنې: د افغانستان ژبې

اليتونو و پهې شپږ ژبې نور ژبې بولي او رسمياو دري ژبې د دولت پښتوژبې لري. اساسي قانون ۲۲افغانستان شاوخوا پلي هنوګرامو پر کړو ډېر لږ ه د زدهمورنۍ ژب پهلوري لهسازمانونو دولتيتوګه پېژني. د نا په ژبو رسميکې د درېيمو

. شوی

موينې خو پوهنتون ته د شاملېدو د از ؛ژبه تدريسېږي انګلیسيڅلورم تر دوولسم ټولګي لهو کې ښوونځي پهاوس مهال کړې لوړه ژبې د زده انګلیسيژبې سره تعامل مثبت دی. د انګلیسي لهښاري سيمو کې پهعمومي ډول پهده. نهبرخه

او کېږیدريس ژبه ت انګلیسي پهو کې ښوونځيلومړنيو شخصيځينو پهکورسونو د زياتوالي المل ده. شخصيتقاضا د شي. انګلیسيښوونې او روزنې د سيستم ژبه به هم دولتيچې ښايي د کېږیداسې وړاندوينې

، رسمي: ېږیکمتنونو کې ليدل هپ کتنوو ژبنیز د فزيکي نهاخه پيماپر پهاو دري ژبې پښتوتوګه په ژبو رسميد دولت د ځينو سيمو کې پهد هېواد ژبوو نور پهڅېر پهاو بلوڅي ترکمني، ازبکيسوداګريز او بومي/درېيم سکتور. که څه هم د

. کېږیلږ موندل ېشوې بڼې د يې ډېر لیکلخو ؛ډېر خلک خبرې کوي

ېلګې يو بل سره راځي )د ب لهبونو کې ترکیبېالبېلو پهمحدوده کوچنۍ ده؛ دا ژبې ډېر وخت ژبوکه څه هم د څارل شوو ب ليدل ترکی لهاووه ډو ژبومتن کې يوازې يوه ژبه او يا د شوی لیکل رسمي پهژبې(. انګلیسياو پښتوډول دري، په

لهو ډ ۸۲سوداګريز متن کې تر ټولو زيات پهاو شویب ليدل ترکی لهه ډو نهبومي او درېيم سکتوريز متن کې په. کېږی .کېږیليدل نهبو ترکیبېالبېل لهډو ۲۲واړو متنونو کې درې پهټوليز ډول پهدی. شویب ليدل ترکی

ژبې عربيو ا انګلیسي. کېږیواقعيت کې ډېر لږ ليدل پهب چې تمه يې کېده ډېر وليدل شي؛ ترکی ژبواو دري پښتود ولو متونونو ټ په ېاو انګلیسي ژب عربيلست رول ادا کوي. ځای کولو لپاره د کت او دري د يو پښتوګډه( د په)يوازې يا

سيانګلیاو عربيهمدې حال کې پهده شوې. نههم نهاساسي قانون کې د يوې يادو پهخو ډول کارېږي؛ اخپر پهکې ول د ډ ځانګري پهژبه عربيسره راځي. نهيوځای لههېڅک لهام لهيوازې ځان د مذهبي داليلو پهي او کفري( لهژبې )ا

. کېږیمذهبي موخو، د روايتونو د نقل، دعاوو او د خدای د فضل غوښتلو لپاره کارول

انګړې ځ پهسوداګريز متن او پهخو دا راڅرګندېدل يوازې څرګندېږيمنظر کې راپس ژبنیز پهژبه ځينې وخت ترکیتړاوه وي بې معناڅرګندېدونکې ژبې منظر د راپس ژبنیز پراړيکه کې دي. ځينې وخت پهکړو سره زده خصوصي لهتوګه

هپمهم وي. داسې ښکاري چې لهتپر په)که ويې لري( معنامتن کې د دې ډول ليکنو سمبوليک اړخ د هغې د پهاو دي. معناراڅرګندېدل هم د هغې د ډېرو ورځنيو مخاطبانو لپاره بې انګلیسيمنظر کې د ژبنيې پس

پهي. چوپړ کې د په، سوداګريز او بومي موخو رسمييټل متن کې هم ژبې د ډيج پهڅېر پهمنظر پس ژبنیزد فزيکي .کېږیموندل نهبو ترکیلږ ژبومنظر کې ډېر لږ ژبې او د ډيجيټال پس پههمدې حال کې

موندنې او بحث

163

الندې پينځو هلشوو، فزيکي او ډيجيټل متنونو کې لیکلعامه پهماهيت مديريت، ژبیز ګڼافغانستان کې د ټولنې د په :کېږیيوه پهو طريق

پامه غورځول لهشتون ژبوو نور ډول يوازې د پهمونولينګواليزم، د بېلګې ●

ب ډېر کیتر بشپړ موازيتوب، چېرته چې دوې ژبې يو د بل تر څنګ راځي او يوه د بلې بشپړه ژباړه وي؛ دا ډول ● دی نهعام

توګه څنګ تر څنګ راځي پهجزيي موازيتوب، چېرې چې دوی يا ډېرې ژبې د يو بل د نابشپړ ژباړو ●

ه ويژب لهب پهته پر ژباړې يا پوښښ لهبرخه لهيوه او ب په، چېرې چې د متن يوه برخه نهبېالبېل رولو ●

نهړه يې او ژبا کېږید تورو يا کلمو لېږد، چېرې چې د يوې ژبې متن کټ مټ د بلې ژبې ليکدود ته لېږدول ● .کېږی

بې ژ رسميداس حال کې چې د هېواد دوې پهاخه او پېچلې ده. پر نده، ز چاپېريال تنوع څرګلیکنيد افغانستان د . که څه کېږیليدل نهمنظر کې پس ژبنیز پهته يو د بل تر څنګ راځي؛ د هېواد ډېرې ژبې پر ستونزو لهځينې وخت

مسايل حساس او ځينې وخت جنجالي وي. ژبنیزده خو نههم تل داسې

او پښتودې ډلې لهخبرې کوي چې ژبوبېالبېلو کورنيو ۸۲ پهويل چې دوی وونکوکزده کوونکوفردي کچه، ځواب ور پهخبرې ژبوبېالبېلو ۲ پهکورونو کې پههمدې حال کې ښوونکو ادعا وکړه چې پهويونکي جوړوي. نهسل ۲۰ګډه پهدري کوي.

خبرې کوالی ژبوڅو پهنې زيات يې سل ۸۰ لهمقابل کې پهکوونکي مونولينګوال دي. ټوليز ډول څلورمه برخه زده پهګوال دي. لينلوړه کچه مولټي پهمونولينګوال او نږدې څلورمه برخه ښوونکي نهبلې خوا بيا يوازې شپږ سل لهشي.

ځان ته هينداره ښوونکيالګو کې خپل استادان او پهلينګواليزم دي چې د مونو او مولټي لهکوونکي لېوازده

کوي. نهڅېر چلند پهکړي خو کټ مټ د دوی

نمونې وموندل شوې: اصليتوب څلور ژبنیز توب او ګڼژبنیز د فردي يو

ژبې دې واليتونو کې ډېری دري پهکور کې دري ژبه کاروي. پهسلنې زيات ۱۰ له کوونکو: د ځواب ور نهلومړۍ نمو .کېږیوان( کې ليدل پر او پنجشېر، هرات، غزنيشپږو واليتونو )بلخ، باميان، په نهمونولينګوال دي. دا نمو

موندنې او بحث

164

به هم ژ لهب پهدې ډلې ځينې کسان لهژبه کاروي. پښتوکور کې پهسلنې زيات ۱۰ له کوونکو: د ځواب ور نهه نمو دویم ( کې ده.کندهاردوو واليتونو )هلمند او په نهشي کوالی. دا نمو نهخبرې ژبوډېرو پهخبرې کوي خو هېڅوک

پهسان دې ډلې ډېر ک لهژبه خبرې کوي. ستانينور پهکور کې پهزيات ځواب ورکوونکي اتيا سلنې له: نهدرېيمه نمو يت ستان وال نور پهيوازې نهژبې وکاروي. دا نمو رسميلينګوال دي؛ ځکه دوی اړ دي چې د هېواد دوې لوړه کچه مولټي

.کېږیکې ليدل

او دې واليتونو کې يو څو کسان مونولينګوال په. ېږیکاو څو ژبې يوځای کارول نشته: هېڅ يوه غالبه ژبه نهڅلورمه نمو ( کې ، لوګر، ننګرهار، سمنګانکندوزشپږو واليتونو )جوزجان، کابل، په نهلينګوال دي. دا نمو لوړه کچه مولټي پهډېر

موندل شوې ده.

په نهدې ډلې اووه سل له. ژبه هم خبرې کوي لهيوه ب پهادعا وکړه چې دوی لږ تر لږه ژبودې برخه دري پرټولټال دوه ډېر لهتپر پههغو ژبوکسان د دري ژبيپښتولوړه کچه مولټي لينګوال دي. که عمومي خبره وکړو؛ داسې ښکاري چې

لينګوال وي. څخه ډېر مولټي ژبو پښتو لهويونکي ښايي ژبوڅېر د اقليت په ستانينور او ازبکيلينګوال دي. د مولټينو واليتونو کې ځي پهتوګه پهمشخصېږي. د بېلګې لهوسي پهتوب ژبنیز تر يوې کچې د موازي يو دې ډول افغانستان په

لينګوال يلوړه کچه مولټ پهژبې مونولينګوال دي؛ خو پښتوو کې نور ځينو پهژبې مونولينګوال شته؛ هماغه شان چې دري افغانستان کې دواړه ډلې شته.

انګلیسيافغانستان کې پهموندنې:

لري: نهافغانستان کې اېډيال او څرګند )واقعي( دواړه رولو پهژبه انګلیسيچې ی شوویال

واقعي رولونو کې الندې ټکي شامل دي: په

هم د هغو ژبه ترکیده )د دې تر څنګ نهبهر کې د تحصيل لپاره اړي پهکړو ژبه ده او د نړيوالو زده انګلیسي ●کې چې کومه پهوکړي(. نړيوالو ازموينو )کړه ه کې زدهیترک پهچې غواړي کېږیلوري زده لهکسانو

هم درسي مکې ښاري سيمو پهکوونکي بايد د سکالرشيپونو ګټلو لپاره لوړې نمرې واخلي( ته تياری زده فعاليت دی.

ګډون( او عامو خلکو تر منځ پهپوځيانو ۸۲0۰۰۰ټولنې )د الېيو نړافغانستان کې د په همدارنګه انګلیسي ●ګډو فعاليتونو کې د کارېدنې تمايل زيات دی او تر څنګ يې د الويو نړ پهژبې ته انګلیسيامل ژبه ده. د تع

۲.۲۲ډول پهکتاب ژبه ده )د بېلګې وژو کې د عامه حسابپر تمويل کېدونکو پهلوري لهنړيوالو بنسټونو شکل وګورئ(.

موندنې او بحث

165

او . د ژباړېنشته نهمهارتونو سيستماتيکه روز غوژباړه او ترجماني ډېر مهم دي خو ښکاري چې تر اوسه د د ● د لنډ مهال او ستونزې د سمالسي حل لپاره وي. نهترجمانۍ لپاره د کسانو ګمار

يا -ې څخه د خلکو تم انګلیسي لهژبه يې ترسره کړي. دا انګلیسيدي چې خلک غواړي هغه نهاېډيال يا ارماني رولو الندې ډول دي: په دي او -( cf Coleman ,2211) نهحتا خوبو

توګه پهژبې سولې د ې" منځګړې ژبې اوپر ې "بې يو د ● ژبه هم ورته رول لري( عربيسره يوځای کوي ) پښتوتوګه چې دري او پهد څارونکې يا کتلست ژبې ● توګه پهد مدنيت د ژبې ● توګه پهد تدريس د ژبې ● توګه پهمنځنيو پېړيو د تېښتې لهتوګه او پهبهرنۍ نړۍ ته د يوې کړکۍ ● توګه پهد تجمل او سوکالۍ د نښې ● توګه. پهد غير معمول سمبول ●

ترسره کړي او د خلکو غوښتنو ته ځواب نهبرياليتوب دا ټول رولو په انګلیسيعمل کې څومره شونې ده چې پهدا چې بحث کوو. لههمدې مس پهده. الندې لهمس لهووايي؛ ب

تر ۲۲ له هنلري. درسو ځانګړنېځينې ګډې نهدرسو انګلیسيهنتونونو کې و، مدرسو، دارلمعلمينونو او پو ښوونځي پهنيزو څلور تر شپږو او لهخو دا اندازه کېږیتدريس انګلیسياونۍ کې يو ځل د پهدوديز ډول پهدقيقو دوام کوي. ۲۱

څلورم ټولګي پیل شي. لهتدريس انګلیسيدی چې د شویدرسونو لوړېږي. دا وړانديز هم

اسوبتيا همدې حال کې د ن پهدی. نهډېر لوړ لهتپر پهو سيمو نور شمېر، د نړۍ د کوونکوو کې د ثبت شوو زدهځيښوون پهزموينو تېښته ا لهکرونده کې کار او پهناسمو امنيتي حاالتو وېره، لهو کې ډېره لوړه ده. ښوونځي پهډول ځانګري پهکچه،

دي. نهد دې غيرحاضرۍ عمده الملو

همدې حال کې د مدرسو د ګډو ټولګيو کچه پهڅلورمه برخه کې نجونې او هلکان ګډ وو. پهل شوو ټولګيو د ټولو څار په. ږیکېليدل نهواليتونو کې هم د دې نسبتونو توپيرو پهسلنې رسېږي. د دې تر څنګ ۲۰صفر او د پوهنتونونو تر

د خبرو لهتپر هپو بنسټونو نور نتونونو کې محصلينو ته د پوه پهډېر غږېږي. کوونکوزده لهو کې استادان ښوونځيمدرسو او .کېږیډېر فرصت ورکول

واليتونو کې ۲ پهواليتونو کې دري او ۸۲ پهده: نهژبه يوازينۍ اورېدل کېدونکې ژبه انګلیسيدرسونو کې انګلیسي پهواليتونو ۲ پهاو پښتويتونو کې وال ۱ پههمدې حال کې پهاورېدل شوې ده. پښتومهال پرژبې د درسونو انګلیسيد

و ژبه ډېر خلک خبرې کوي خ ستانينور او ازبکي پهځينو واليتونو کې پهده اورېدل شوې. که څه هم نهکې هېڅ دري يو هغو واليتونو کې هم د ټولګ پهاو دري پښتو. داسې ښکاري چې کېږیاورېدل نهدرس کې انګلیسيهېڅ پهکابو

موندنې او بحث

166

او دري وپښت پهدقيق ډول ومومي چې پهو څېړنو ته اړتيا ده څونور ې ژبې کاروي. نور يت يې بالفعل ژبې دي چې اکثر .کېږیټولګيو کې کارول انګلیسي پهولې

تر منځ د کوکوونټوليز ډول د زده پهته( ژبه ده. پر ژبې اصلي له) لهد دوی يوه ب انګلیسيادعا وکړه چې کوونکوډېرو زده کچې A2( د CEFRکسانو وکړای شول چې د ) نهاو وړتياوو کچه ډېره ټيټه ده. يوازې لس سلژبې د مهارتونو انګلیسي

کچه کې دي. A2 پهيات سلنې لږ څه ز ۲۰ لهاو A1 پهلږ څه ټيت کسان ۲۰۸ لههمدې حال کې پهته بريالي شي. يوه داسې بنسټ ته بريالي شئ چې کړو ته اړتيا ده څو د لوړو زده کچې C1يا B2کچه د يوې ځانګړې ژبې لهنړيوا په)

همدا يې د تدريس ژبه ده(.

پولو هلبېالبېلو برخو کې مختلفې دي. د دې کار يو المل ښايي د پاکستان پهژبې د مهارت کچې د هېواد انګلیسيد و کچې، نژبې د مهارتو انګلیسيکړې موده وي. د و کې د انګلیسي د زدهښوونځي پهسره نږدېوالی وي. بل المل ښايي

وړاندې هل کوونکوسيستم کې د زده پهتر منځ هم توپير کوي. که څه هم ډېره ورو ده خو کچود پوهنيز نظام د بېالبېلو تګ سره د مهارتونو پياوړتيا ليدل کېدای شي.

ويونکي، د ژبووړتيا سره اړه لري. د ډېرو کورنيو لهژبې انګلیسيژبه، د دوی د اصلي کوونکوداسې ښکاري چې د زدهکسان هغههمدې حال کې ډېر پهاسانۍ رسېدای شي. پهکچې ته A2ژبې د وړتيا انګلیسيد لهتپر په کوونکوو زدهنور

پهکچه کې وي او دا ځکه چې دوی ته د دوی A2 پهې ژبې دي؛ ښايي نور ته پر پښتودري او لهژبه يې اصليچې .شویدی نهژبه تدريس اصلي

.نشتهمهارتونو کې توپير پهژبې انګلیسيتر منځ د کوونکوزده هنناریاو نهد ښځي

نهسل ۲۲اړه د ځاني پوهې يوه درجه لري. يوازې پهکوونکي د خپلې انګلیسي ژبې د مهارتونو داسې ښکاري چې زده . پوهېږیوينا انګلیسي پهبشپړ ډول پهکوونکي باور لري چې دوی زده

ژبه ده. هلته بپر ژبې اصلي لهد دوی انګلیسيڅېر( ادعا وکړه چې په کوونکووی د زدهډېرو ښوونکو او استادانو )د هغ نهسل ۲او کچې( ې)پيلوونک A1هغو د نهسل ۲۲، کچې)ابتدايي( A2استادانو او ښوونکو د نهسل ۲۲منځني ډول په

نومرې ترالسه کړې دي. کچې( ېپيلوونک ې)نو A2و د نور

چه کې د پام وړ ک پهژبې د وړتياوو انګلیسيمخې د استادانو او ښوونکو د لهتحصيلي بنسټونو د واليتونواو تعليمي او و او استادانو د ښه ده. د ښوونک انګلیسيبنسټونو کې د استادانو او ښوونکو په. د لوړې کچې کېږیتر سترګو نهتوپيرو

ولري؛ کړې چېم اړه لري. هر څومره لوړې زدهخپلې تعليمي او تحصيلې سويې سره ه لهد هغو نهمهارتو ژبې انګلیسيمخې هلهم لوړ وي. دې ته ورته توپير د استادانو او ښوونکو د تخصص د څانګې نهمهارتو ژبې انګلیسيهماغومره يې د

يانګلیسده؛ د انګلیسيکسان کوم چې تخصصي څانګه يې هغهوي چې نههم وموندل شول. ښايي د حيرانۍ وړ ه کې دي.لوړه کچ پهژبې

موندنې او بحث

167

کې ښې نهازموي پهويونکي د انګلیسي ژبواو دري پښتوتوګه د پهژبې اصلي، د لهتپر پهد ويونکو ژبوو کورنيو نور د چې د تدريس کېږیهغو يو څه ښه عمل کوي. داسې فرض ژبودري لهژبې پښتوهمدې حال کې پهنومرې ترالسه کوي.

کړو کې مرسته کړې ده.زده پهويونکو سره له ژبونې، د دې کارو ژبواو دري پښتوتوګه د پهد ژبې

کې ښې نمرې ترالسه کړې دي. ښايي د دې کار يو المل دا نهازموي په لهتپر پههغو نهښوونکو او استادانو د ښځي نهناری لیسيانګچې او کړو د لوړې کاستادانو څخه لوړ تحصيالت لري او د زده نهښځي لهاستادانو ډېری يې نهناریوي چې د

ژبې د مهارتونو تر منځ يو تړاو شته.

يې يانګلیسمخې چې دوی وايي لهتلې پر ژبې د مهارتونو او د هغې ادعا د تکرار د انګلیسيد ښوونکو او استادانو د نو کې د خپلو سياال نهارزو پهژبې د مهارتونو انګلیسيهم د خبرو يوه ژبه ده؛ فرض کوالی شو چې دوی د خپل ځان د

نسبت د ځاني پوهې يوه درجه لري. په

.ليدل کېدای شي نهاو استادانو/ښوونکو د وړتياوو يا مهارتونو د کچې د نمونو تر منځ، ډېر مشابهتو کوونکود زده

پاليسي ژبود ۱..۱

ړی دا چې ومدوو سترو ډلبنديو کې راځي: ل پهمهال راپورته شوې؛ پرپالیسې سره تړلې مسلې چې د څېړنې له ژبود دویم؛ هنرسی لري او که لوري وړاندې کېدونکو خدمتونو ته برابر الس لهويونکي، د دولت ژبوافغانستان کې د ټولو پهايا افغانستان کې يې ترسره کړي. په کېږیدندې چې تمه هغهژبې انګلیسيد

پاليسي: برابري

سمير به د دولت پښتوبرخه پلې شوې ده چې وايي دري او هاساسي قانون کې د هغې وعدې ډېره لږ پهد افغانستان و ور نژبې وي. د اساسي قوانينو او رسميډېرو ويل کېدونکو سيمو کې پهې درېيمې ژبې به د هغوی نور ژبې او شپږ

ده چې نهقيد ذکر کړي خو دا هم غير معمول پهسره د برابر چلند ژبو لهده چې د دولت نهمقرراتو لپاره دا غير معمول پامه وغورځول شي. لهعمل کې په نهدا شرطو

و بنیز ژ بولزانو/بوزن سيمه کې د پهپاکستان، تبت او د ايټاليا په( de Varennes-2216ډول، دې ورنیس ) پهد بېلګې . قوانين لري نهازې ځان ډېر ارزښت يو پهاخلي چې قانون لهڅېړنې داسې پاي لهاړه د درې قضيو پهحقونو او نابرابرۍ

سره د ژبو االنهسريالنکا کې اساسي او حقوقي قوانين د تاميل او سی پهورځنيو چارو کې پلي شي. همدا ډول پهبايد (.S Perera ,2216:71) کېږیدوامدار ډول نقض په نهبرابر چلند تضمين کوي خو بيا هم دا حقو

کې وايي: لهپاي په( ۲۰۸۲:۲کولمن )

کوي. هندا د لږکيو لپاره د دې قوانينو د پلي کېدو تضمين لهخپ پهت پېژني؛ رسمي په نهحقو ژبوقوانين چې د هغهدل او عمل کې د قوانينو پلي کې پهشتون وي؛ نهکه المل د قوانينو ناسم پالن يا د بدلون لپاره د سياسي ارادې

موندنې او بحث

168

قوانين ق پالن ته اړتيا لري. کهکېدلو مخکې دقي رسمي لهنوې پاليسۍ لههمدې ام لهغوښتنې ډېر توپير کوي. يې وشي. نهتصويب شي؛ بايد د پلي کېدلو جدي څار

ادارو کې يحکومت پهشي او نهو نهژبه يې درمل لهخپ پهتعليمه راوګرځول شي؛ لهژبه لهخپ پهويونکي ژبوکه د ځانګړو ض سره تبعي له لهام لهد خپلې ژبې دي شي. که خلکپر شي؛ ښايي ناهلي او منزوي يا نهژبه خبرې ورسره و پهد دوی

زورزياتي سره مخ وويني او خواشيني شي. سريالنکا يوه خورا ويجاړوونکې پوځي شخړه تجربه لهمخ شي؛ ښايي ځان , S Pereraژبې او قوميت سره تړلی د هويت بحران و ) لهکړه چې څو لسيزې يې دوام درلود. د دې شخړې المل

پاکستان ختيځ پهيې لهام لهپامه وغورځاوه چې لهيوې پالیسۍ يو تر ټولو ستر توکم ژبود پاکستان کې په(. 2216:66 له(. د دې کار پايde Varennes ,2216:26) ورکړلالسه له نهکې ډېرو کسانو د ماموريت او واک موقعيتونو فرصتو

دنو کې د دې ډول ناهيلۍ د څرګندونو مون پهدېش خپلواکي وه. زموږ د څېړنې لهپای کې د بنګ پهکورنۍ جګړه او او خبرو پهد ويونکو ژبوستان کې د بېالبېلو نور پهاو ژبوسمنګان کې د ازبک پهډول، ځانګري پهدی. نهموندل سخت کار

کې دا ډول بېلګې ليدالی شو.

ې بښونکي بحث کعتقنا پهژبې لري؛ رسميڅېر دوې پهاړه چې د افغانستان په( د سريالنکا ۲۰۸۲ښاغلی پېرېسا )او و تر فراغتښوونځي لهې ملي ژبې تدريس دی؛ څو دویمليکي چې د ثبات د پياوړي کولو او ملي ادغام يوه الره د

رسمي لهب پهاړه دا ډاډ ترالسه شي چې د مورنۍ ژبې تر څنګ پهکوونکي ننوتلو وروسته د هر زده لهټولنې ته اخېپر .پوهېږیژبه هم

بايد هندا حقو همدا ډول پلي شي. نهحقو ژبنیز شویاساسي قانون کې ياد پهتيا ده چې د افغانستان اړ لهد دې عاج ي.شته وغځول ژبوافغانستان ټولو د سربیره ژبويادو شوو اتو په

نۍ ژبه مور پهکړې بايد د ماشومانو قوي عملي داليل هم شته چې وايي لومړنۍ زده نورته، پر پام کې نيولو پهد برابرۍ و نور ؛ دکېږیکړه ورکول ژبه زده لهخپ پهلومړي سر کې پهماشومان چې هغهقاطع ډول ښيي پهترسره شي. څېړنې

ا ناکامۍ کې يې د ناسوبتيا ي ښوونځي پهکړه کوي؛ و کې ډېره زدهښوونځي په؛ کېږیلوړه کچه باسواده په لهتپر پههغو هلاوږده موده کې پهدې ډول پهېر احتمال لوړې زده کړې بشپړوي او ډ پهځان باور يې زيات دی؛ پرچانس کم دی؛

مورنۍ ژبه د سواد د پياوړتيا لپاره پېداګوژيک، ټولنيز او په لههمدې ام لهټولنې او اقتصاد سره د پام وړ مرسته کوي. (.۲۰۸۲، ړه وګورئ: هڅاندا پهتعليم د احتمالي ګټو ژبنیز افغانستان کې د څو پهاقتصادي داليل قانع کوونکي دي. )

رول انګلیسيپاليسي: د

ملي او ډلې ځينې دندې ع له. کېږیڅخه د ځينو دندو ترسره کولو تمه انګلیسي لهافغانستان کې پهموږ وليدل چې ګلیسياننقد او ارزونې الندې ونيول شي: لهبايد هغهمنځه درې لهډول د ارماني تمو ځانګري پهارماني دي. نورځينې

انګلیسيد باډيګارډ دنده ترسره کوالی شي او ژبو پښتود دري او انګلیسيې او سولې جوړونې ژبه کېدای شي؛ پر بې

موندنې او بحث

169

ه بحث وکړو اړ پهڅخه د هغو تمو انګلیسي لهو او پوهنتونونو کې د تدريس ژبه کېدای شي. موږ به همدارنګه ښوونځي په منځنيو پېړيو د تېښتې ژبه وګڼل شي. لهالی شي او کېدای شي چې وايي دا ژبه نړۍ ته د يوې کړکۍ رول ادا کو

انګلیسين کې مت په( ليکي چې د الجزاير نشتهکې یعقوب )نېته لهنوم يوه مقا په« دېوالونو پهد الجزاير انګلیسي» د څخه نګلیسيا لههم افغانستان کې په. کېږیتوګه کتل پهالمللي او ټولو اړوند ژبې نې، نوې، نړيوالې، بيپر ته د بې

و نور ډېرو هپافغانستان او د نړۍ پهټولو سره اړوند ده. لهرښتيا هم په انګلیسي. خو بايد وپوښتو چې ایا کېږیورته تمه درلودونکو خلکو، منځني پاړکي، ښاري سيمو، لويو ښارونو، لهکړو ژبه د لوړو زده انګلیسيډېر احتمال پهسيمو کې

کې لهډ پهلري چې د بېوزلو کارګرو نههغو خلکو سره اړه و نهسل ۲۱ له انګلیسيړلې ده. ښايي مبايل او هيلو سره ت، ۲۰۸۸داسې حالتونو کې ښايي د پاکستان )مصطفی په(. ۲۰۸۱ان ډي پي، برخه کې ياده شوې، يو ۲.۲ پهراځي )

څېر، انګلیسي د نفاق المل په( ۲۰۸۲دېش )چوهدري له( او بنګ۲۰۲۰، جبين راتلونکی ۲۰۸۲کولمن او کاپتيک کو، کليوالي سيمو کې اوسېدون پهدرلودونکو کسانو، لهکړو د کمو زده انګلیسيشي. د دې خبرې يو المل دا دی چې

لري. نهکارو وګړو سره اړه څنډې ته شوو او ډېرو محافظه

د يوځای کولو ژبواو دري پښتوافغانستان کې د پهرول دی چې هغه ېژب انګلیسيد نهموند مهمهنې يوه د دې څېړ یسيانګلدې برخه کې پهدار او پايدار کېدای شي؟ معنادی. خو دا رول څومره شویتوګه ورکول پهلپاره د کتلست

ژبواو دري ژبوپښتود لهمس هغهوپوښي او لهڅو يو جدي مس کېږیتوګه کارول پهژبه يوازې د يوه نښلوونکي پلستر الره، که څه هم ننګوونکې به وي؛ دا ده چې د لېوالتيا ده. يوازينۍ باثباته حل نهمنلو ته ژبوبل د لوري د يو لهکسانو دقيق ډول برابر حیثيت پهته ژبوکړي او ټولو ته درناوی وکړي؛ يو د بل ژبې زده ژبوويونکي يو د بل ژبو رسميدواړو

وسه ر پاړخيزې پېژندنې چې د دوه کېږیکار اخيستل د دې المل د بېل ساتلو ژبوژبې څخه د دې انګلیسي لهورکړي. ده. مهمهشاته ولوېږي؛ کومه چې

بېلګې شي. د ورکړلسيمو کې د منځګړتوب رول پهته د شخړو انګلیسيو ځايونو کې داسې هڅې شوې دي چې نور پهيت لپاره شونتياوې برابرې کړي. کوالی شي د ډېر سولې او امن انګلیسي( ادعا کوي چې ۲۰۸۲:۲۲توګه مينېت ) په

کسانو تر منځ د خبرو اترو الندې بېلګه راوړي: ژبواو کردي ژبوعربيعراق کې د په هغه

کې دوی لهپاي په. کېږیمهال سره يو پرپوهېدلو نهد ژبو پهدا يو حقيقت دی چې ځينې وخت عرب او کردان د يو بل (.Minett ,2217:27کوي او جوړوونکې محاوره ترسره کوي ) لهتباد هنژبه نظرو « انګلیسي» پهبل سره لهيو

بل پرکوم چې لږ تر لږه يو -ويونکي ژبوده چې د بېالبېلو نهرښتيا دومره اسا په. ایا څرګندېږياسانۍ شک پهدلته نګا کې هم سريال پهدې وهڅول شي چې انګلیسي زده کړي او اوږدو دښمنيو ته دې د حل الر ومومي؟ -شک لري

. د کېنېت کېږیتوګه کارول پهد ملکي مامورينو تر منځ د اړيکې د ژبې ژبواالنهاو سي ژبوژبه د تاميل انګلیسيدا هنشوې ده؛ لهمشرک مخرج بد پهمخې د خلکو د نښلولو لپاره لهوينا، دا ژبه د وړتياوو او اړتياوو په( ۲۰۸۸:۲۲۲)

ګه تو پههمدې حال کې کېنېت مني چې د بهرنيانو پهمخې سره ووېشي. له چې خلک د عمر، جنس، توکم او مذهب

موندنې او بحث

170

هغه( او ۲۰۸۸:۲۲۸ښوونکو ته اړتيا ده ) ژبوانګلیسيمخې د مورنۍ ژبې ويونکو لهوګرام پر شوید يوه تړل ژبود .ږیکېثباتۍ المل رسي دا دوامداره تکيه، د دې طرحې د بېالس پراعتراف کوي چې د بهرني تخصص

توب پياوړی شي او د منځګړې ژبې ژبنیز اال دوهنهسي-اصل کې دا غوره ده چې د تاميل پهکېنېت همدارنګه مني چې توګه په ژبورښتيا د لومړيو پهتجارت، رسنيو او عامه ژوند کې پهسره ژبودواړو لهته، پر تکيې له انګلیسي پرتوګه په

ه ادعاوې دې ته ورت ،اړه پهژبې د رول انګلیسيتوګه د پهنښلوونکې ژبې سريالنکا کې د په(. ۲۰۸۸:۲۲۸چلند وشي )( د دې خبرې د مالومولو ۲۰۰۸۲لوري هم شوې دي. خو کولمن ) له( ۲۰۰۲( او لونت او هاملين )۲۰۰۲د هياس )

اغېز ږدمهالیرښتيا هم او په -او تر کومې کچې -وژې کوالی شي پر کوي چې وښيي ایا دا ډول نهلپاره د څېړنې غوښتې د يوې برخو ک پهو سياليو ژبنیز اوږده موده کې د په انګلیسي. داسې کره شواهد چې وښيي نهدرلودالی شي او که

نښلوونکې ژبې کار ورکوالی شي.

هلنازکو شرايط کې د ټولنيزو موسسو پهو ځايونو کې، نور افغانستان، غزه او په( ۲۰۸۲همدې حال کې ګارسون ) پهيت درلود. توګه د عمل ن پهد يوې نښلوونکې ژبې انګلیسيتجربه بحث کوي؛ چېرې چې پهسره د دوو لسيزو اختياپر

ډول: په. د بېلګې ورکړل نهدې تجربې هغې ته ډېر دردوونکي درسو

رپو عملياتو د جوړوونکي بالک ژبنیز ژبه د څو انګلیسيد دې المل شول چې نهکټو غزه کې څرګند شارټ په... (.۲۰۸۲:۸۰۲شوه ) لهخنډ بالک بد پهچټکۍ په، ځای

افغانستان کې وموندل: پههمدې حال کې هغې په

ايي نړيوال محوره سوداګريو تر منځ( ښ)د لويديځو کپيتالستي او افغان کورني نهژبې کارو انګلیسيورځنيو چارو کې د په (.۲۰۸۲:۸۰۲ناسم پوهاوی ال ژور کړي )

راتلو هلافغانستان کې د سولې په انګلیسيوي چې نهکوي چې دا به د خپل ځان ستايدې ډول ګارسون استدالل په وړاندې کوي:ډول داسې په لهپای کې قانع کوونکې بڼه د ارزونو پاي په هغه(. ۲۰۸۲:۸۰۲او ثبات سره وتړل شي )

وګه، کوم ت پهد يوه بعد توګه خپل ارزښت ډېر کړ او د کارځای د حل پهد يوې ژبې انګلیسيتر منځ ژبوو نور د ولې ؛ کومه چې د سلهوهڅو نهلينګواليزم پايداره ګمار ...مولټيکېږی( د خلکو د بريا المل ژبوژبه ) لهخپ پهچې

(.۲۰۸۲:۸۰۲برخه وه ) اصليراوړلو کې د شرکتونو پهاو ثبات

مره د تدريس ژبه ده. دا څو افغانستان کې ولوبوي؛ پهيې انګلیسي کېږیيو بل زياتېدونکی ارماني رول چې تمه ډېرو پهول، کار انګلیسيتوګه د پهژبې دی؟ داسې ډېر داليل شته چې کوالی شي وښيي چې د تدريس د نهبيناواقع

او ښوونکي(. د دې داليلو يو بنسټيز يې دا دی چې وايي Walker et al ,.2211ګام دی ) نهشرايطو کې يو عاقال کوونکي، زده منځني ډول پهتوګه ښيي چې نهټکان ورکوونکې روښا په نه. زموږ څېړ پوهېږی هنژبه پهکوونکي يو د بل زده

موندنې او بحث

171

ښوونکيژبې انګلیسيبرخه(. که د ۸۰.۲لري ) نهمهارتو او استادان د انګلیسي ژبې ډېر ټيت ښوونکيژبې انګلیسيد نګلیسي ا پهدوی لهضمونونو استادان به و منور کې دا ډول کمزوري وي؛ دا به ناشونې وي چې د انګلیسي پهاو استادان

: دې حالت کې دوې پوښتنې راوالړېږي پهولري. نهمهارتو ال ټيټ انګلیسيواقعيت کې هغوی ښايي د پهکې ښه وي. ژبه سيانګلی پهلومړی دا چې که د ښوونکو او استادانو د ژبې منځنۍ وړتيا دومره ټيټه وي؛ څه ډول به وکړای شي چې

ډول هپداسې ټيته کچه کې وي او د بېلګې په انګلیسيکوونکي د دا چې که زده دویمتدريس کړي؟ نهخپل مضمونو تدريس ورته وشي؛ څه ډول کوالی شي رياضي، بيولوري او اقتصاد زده کړي؟ انګلیسي په

رې کېدو لمنځنيو پېړيو د لهانيزي او پر کوالی شي بهرنۍ نړۍ ته کړکۍ انګلیسياوس دې تمې ته راځو چې وايي په( وايي چې Eric Lawrieمشر ايريک الري ) د بریتانیا د فرهنګي او تعلیمي مرکزافغانستان کې پهشي. لهوسي

دې لهاړيکه کې دي. په( نهسل ۸0۸زره کسان )د ټول نفوس کابو ۲۰۰اړوند کړنو سره لهدغه مرکز افغانستان کې د( څارونکي لري. الري دا شواهد داسې تعبيروي نهسل ۸0۲فوس کابو زره )د ټول ن۲۰۰پاڼه ته د دې بنسټ فېسبوکپر

ړيتوب د نړيوالې ټولنې د بشپړ غ هغهسترګه ګوري او پهبهرنۍ نړۍ سره د تړاو لهژبې ته انګلیسيچې ګواکي خلک ګڼي. لهلپاره وسي

لوستلو د بهرنيو وېبسایټونو د دي چې يو کس معنادې پهژبه د لوست توان انګلیسي پهدا خبره تر يوې کچې سمه ده. انګلیسيهمدې ډول پهرسی لري(. انټرنېټ ته الس نهسل ۸۸ياد وي چې د افغانستان د وګړو يوازې پهتوان لري )تل مو

څېر د ټلويزيوني او راډيويي پهان انسي او سيبيدي چې دا کس د بي معنادې پههغې پوهېدل پهته غوږ نيول او رسی ونو لپاره د اړتيا وړ شونتياوو ته السپر توان لري )که فرض کړو چې اړوند کس برېښنا او د بهرنيو خ ونو د څارلوپر خ

لري(.

دا وړانديز د هغهدې ساده تعبير څخه ډېر وړاندې دي. داسې ښکاري چې لهڅه چې الري نغوته ورته کوي؛ هغهخو اړه د خونديتوب پهد خپل ورځني ژوند نهښځي نهسل ۱۲او نهناری نهسل ۲۲وخت چې هغهمهال کوي، پرجګړې

يو ډول د هيلو رڼا ښکاري. پهورته انګلیسي(؛ نو UNDP 2212، نهبرخه کې يادو ۲.۲ پهکوي ) نهاحساس

د غيرواقعي څخه انګلیسي لهعمومي خبرو کې برداشتونو کې هم پهېکړو کې بلکې پرخبرو اترو او رسمي پهيوازې نه(. يوه ۲۰۸۸؛ ويليامز ۲۰۸۸؛ وېډل ۲۰۸۸ډول سیرګينت او ايرلينګ پهدي )د بېلګې شوی لیکلڅه اړه ډېر پهتمو

پخواني طبقاتي سيستم کې چټل او غير قابل لمس ګنل کېدل. په( ده چې د هندوستان Dalitsمشهوره قضيه داليت ) ګلیسياندی. د دوی باور دا دی چې د ې لپاره معبد جوړ کړیلها انګلیسييوه کلي کې داليتانو د پهدېش پر د اوتار

ژوي پوست کړي؛ ويالې پاکې شویغټېږي څو د مالکانو خدمت وکړي؛ مړه نهفضل به د داليتانو ماشومان پهې لها الملو لناهيلۍ او ځورېد د(. خو غيرواقعي تمې ۲۰۸۸؛ پانډې ۲۰۸۸تان نهمېښې وڅروي )مګاو کړي او يا خوګان او ګا

بيا تنظيم ؛ يوازې د هندوستان د ټولنېکېږیشي کوالی د داليتانو ستونزو ته د پای ټکی نهه لها انګلیسيځکه . کېږید قوت - هلداليتانو ته يو څه هي لهخپ پهه باور ښايي لها انګلیسي پهدې سره سره لهاو اقتصاد کوالی شي دا کار وکړي.

شي. نه ترسره شي يا لههي هغهعمل کې پهوربښي؛ که څه هم - نهسرچي

موندنې او بحث

172

ه څه هم ک -باور هيلې ورکوي. دا خبره ځينې شواهد انګلیسي پردې ته ورته ښايي د افغانستان )ځينو( خلکو ته هم ورځني ژوند کې د خونديتوب پهالس راکوي چې وايي بهر داسې يوه نړۍ شته؛ چېرته چې خلک په -ماتېدونکي دي

په نګلیسيااوړي. البته نهتاوتريخوالي په نهاو ټولنيز توپيرو هنشتاحساس لري. داسې ځای چې د بمونو دايمي وېره او ارامي راوړي چې دوی ډېره اړتيا ورته لري؛ خو دا د يوې لهسو هغهشي کوالی د افغانستان خلکو ته نهيوازې ځان

کوي. نهييزې او سوکالۍ نړۍ يادو لهبلې سو

غوسه هپمهال پره د نازيانو تر واک ځورېده؛ ډېر کسان به د شپې مهال چې د اروپا ډېره برخ پرې نړيوالې جګړې دویمد انګلیسي هپچې يوازې د بېګ بن غږ او کېږیونو ګټه واخلي. ويل پر نړيوالو خ لهسي بيخپلو راډيوګانو ته غوږ وو څو د بي

خبرو ژبه د انګلیسي پهوه؛ يوازينی مهم شی نه مهمه. د خبرونو منځپانګه خامخا لهورکو لهژبه خبرونو خلکو ته هي اورېدل وو.

ياد مو وي چې غيرواقعي هيلې کېدای شي پهافغانستان کې به هم نن ورته حالت وي. که داسې هم وي؛ بايد پهښايي وبوي؛ اړه دا رول ل پهيې انګلیسيدې د پاسه، د افغانستان د هغو وګړو نسبت چې پرمنځه والړې شي. لهاسانۍ په

منفي ډېره پهته انګلیسيلوري لهد هېواد د ځينو عناصرو -لکه مخکې مو چې وليدل -اقعيت کې و پهمحدود دی او .کېږیسترګه کتل

کړې او تدريس کيفيتژبې د زده انګلیسيد ۱..۱

و کورسون شخصيو، دارلمعلمينونو، پوهنتونونو او ښوونځي)مدرسو، نهسل ۲۲کوونو ښوده چې د ټولو زدهو زموږ څېړنې کوونکي او د کابو درېيمه برخه زده کې دي. کچه A1 پهژبې انګلیسيد نهسل ۲۲ګډه( او د ښوونکو او استادانو هپکې

. يوازې لس هم ټيټ دي تر ابتدائي وړاندې کچېژبه کې انګلیسي پهاو استادان ښوونکي نهژبې شپږ سل انګلیسي ۸۰.۸کې دي ) کچهابتدايي پهژبې انګلیسيد ونکيښو استادان او نهسل ۲۲ژبې انګلیسيکوونکي او د زده نهسل

شکل وګورئ(.

او ښوونکو/استادانو د انګلیسي ژبې د وړتیا کچه کوونکود زدهشکل: ۸۰.۸

موندنې او بحث

173

چې ندېږيڅرګوخت تر ټولو ډېرې هغهژبې د تدريس ډېرې کمزورې پايلې انګلیسيو کې د ښوونځي پهد افغانستان شکل وګورئ(. د افغانستان د دوولسمو ۸۰.۸شي ) لهتپر نومرو سره له کوونکوو د زدهښوونځي و برخو کې دنور پهد نړۍ کړه کړې وي( زده انګلیسي لهه کانهکچه کې دي )تر دې دمه دوی بايد A2 پهکوونکي سلنې زيات زده ۲۰ لهټولګيو

پرداسې حال کې چې د ازموينې په. دې کچه کې دي پهکوونکي زده نهسل ۸۲اروپايي هېوادونو کې يوازې ۸۲ پهخو دويم کال کې وو. پهکړې کوونکي د بهرنۍ ژبې د زدهمهال اروپايي زده

بوګوتا، کولمبيا کې د په لهتپر پهته والړل. د دوی کچې A2کوونکي زده نهسل ۲و يوازې ښوونځيافغانستان کې د پهواقعيت پهته رسېدلي دي. کچېکوونکي دې زده نهسل ۲۲سريالنکا کې د يوولسم ټولګي پهاو نهسل ۲۸لسم ټولګي

له کوونکوسريالنکا کې د يوولسمو ټولګيو د زده په ه حدهيو سويه تر انګلیسيو د استادانو د ښوونځيکې د افغانستان د 20سويې سره برابره ده.

کچو کې د بېالبېلو په) ې سرهالې کچيو نړ له نهتلپر د انګلیسي ژبې د سویې کوونکود زده يود ښوونځجدول: ۸۰.۸ (نهسل کوونکوزده

تۍ د ژبې تله شوې؛ ځکه دا وروسپر ؛ د افغانستان پايلې په مخامخ ډول د کولمبيا، سريالنکا يا اروپايي پايلو سره نه دي که دقيقه خبره وکړو 20

John)مهارتونو ته ډېره پاملرنه کوي؛ په داسې حال کې چې په افغانستان کې ترسره شوې ازموينه د ژبې د پوهې لپاره کارېدلې ده. له جان کناګ Knagg ه مننه چې زما پام يې د کولمبيا، سريالنکا او اروپا پايلو ته راواړاوه. ( څخه ډېر

31.2%

58.9%

10.0%6.3%

54.9%

38.9%

A0 (Pre-Beginner) A1 (Beginner) A2 (Elementary)

Student Teacher

موندنې او بحث

174

کچې پورته A2تر A0 A1 A2 ځای او منبع ټول

(کابو) اروپا

، کوونکيزده ښوونځيد ښوونیز کال دویم، لومړۍ بهرنۍ ژبه

(2212:6، نيو د اروپا کمیس)

14 28 16 42 100

سریالنکا ولسم کاليو ، کوونکيزده ښوونځيد

(2017a:24ُورث، و انسا)شیفرد 2 58 29 9 100

بوگوتا، کولمبیا لسم کال، کوونکيزده ښوونځيد

(2017b:9و انسُورث، ا)شیفرد - 73 21 5 100

افغانستان ښوونکيد انګلیسي يود ښوونځ

( جدول 1.1)8 66 26 - 100

افغانستان دوولسم کال، کوونکيزده يود ښوونځ

(جدول 2.2)41 54 5 - 100

هندي؟ دې پوښتنې ته ځواب څو اړخو ناهیلې کوونکېدومره کچېژبې د مهارت انګلیسيافغانستان کې د پهولې ځان کې رانغاړي: پهلري او لږ تر لږه الندې عناصر

کړې مختل شوې دي )هڅاند کړه کوي. د دوی زدهنازکو، خطرناکو او سختو حاالتو کې زده پهکوونکي . ډېر زده۸و سره داسې جوړجاړی کوي چې ښوونځي لهيوه واليت کې والدين پهکي کې مو وليدل چې پر اووم څ هپ(. ۲۰۸۲

وړکتوب کې بشپړ کړي او وکړای شي د هېواد خوندي سيمو ته ولېږدي پهاجباري ښوونځی لهماشومان يې دوولس کا کړه وکړای شي.ګټوره توګه زده اغېزناکه او پهچې ماشومان دې کېږی نهداسې حال کې تمه پهاو کار پیل کړي.

ې چې دوی د نشتهکانکور کې هم بريالي شي؛ د دې تضمين پهښوونځی هم بشپړ کړي او لهکا ۸۲. که ماشومان ۲ د غړي يېميوه م پهترالسه کړي چې د ټولنې دې نهمهارتو هغهڅه زده کړي چې نصاب يې تمه کوي او يا دا چې هغه

ول کړو بشپړ ګټه اخستلو وايي چې يوازې د اجباري زده پهډېټا لهاالوي، روانډا او زامبيا ( د م۲۰۸۸بدل کړي. ويليامز )، نهه کړ څه ته چې اړتيا ده؛ يوازې زده هغهکې وايي چې لهپاي په هغهکوي. نهکفايت نهوروستۍ ازموي ښوونځياو د

موندنې او بحث

175

ېدونکې ژبه ټولګيو کې کار پهکړې کيلۍ دا ده چې زده وينا د اغېزناکې پهو( نور کړه ده. د ويليامز )او بلکې اغېزناکه زده .پوهېږیې پر ژبه وي چې ماشومان هغه

مورنۍ ژبه لهخپ پهچې شوی ورکړلدی نهويونکو ته دا فرصت ژبوو نور ته د پر پښتودري او لهافغانستان کې په. ۲ کړه منفي اغېز لري. زده پر ژبوو ور نګډون د دوی د پهژبې انګلیسياو ژبوباسواده شي. دا کار د دوو ملي

يسف يوه کړي. د يون نهو کې بشپړ سواد ترالسه ښوونځي پهاو دري ده؛ ښايي پښتوکسان چې مورنۍ ژبه يې هغه ان. ۲ اصلي هپمتن شوی لیکلماشومان کوالی شي د نهشپږم ټولګي کې يوازې لس سل پهو ښوونځيسروې ښيي چې د

UNDP، شویکي کې بحث پر څلورم څ پهشمېرې ) UNDPهمدې حال کې د په(. Jhingran ,2211) پوهېږیپيغام و نهسل ۲۲وو يوازې نهناریدې د پاسه د ځوانو پرباسواده دي. نهسل ۲۲ول د لويانو يوازې ډټوليز په( ښيي چې 2212

څانګې څحه د جګړنې ميچل لهباسواده دي. د بريتانياد پوځ د ښوونې او روزنې نهسل ۲۲وو يوازې نهاو د ځوانو ښځيد روزنې ډيزاين د هغه( کې، چېرې چې ANAOAاکاډمۍ ) پهوينا، د افغانستان د ملي اردو د افسرانو پهريچاردز

و وونځيښ دولتي پهدې سره سره تر روزنې الندې ځينې افسران، حتا که لهښوونکې دنده لري؛ دري د تدريس ژبه ده. دري ژبه کې د سواد اساسي ستونزې لري. دا ستونزې د پهکړې هم بشپړې کړي وي. کې يې تر دوولسم ټولګي زده

ي دې د پاسه، د اکاډمۍ چارواک پرپوره کولو اغېز کوي. ) پهوړتيا او د دې بنسټ د تقاضاوو پرکړې د زده کوونکودې زده کوونکوټيټ مهارت درلودونکو زده د انګلیسي.( جګړن ريچاردز ليدلي چې د پوهېږی نهبشپړه توګه پهدې ستونزو په

هغو لهباور لري چې هغه. نشتهکړې معادل څه ؛ خو د دري ژبې د زدهشویکړې ټولګي برابر د زده انګلیسيلپاره د ې ک انګلیسي پهلري )که دري يې لومړۍ ژبه وي(؛ دا تمه کول چې نهلومړۍ ژبه سواد لهخپ پهچې ال کوونکوزده

هپدوی سره بايد مرسته وشي چې لهاغېزې ده. يې بې لهباروي او پاي نهغوښت لهمعرفت نامعقو دوی پرباسواده شي؛ دري کې باسواده شي. پهتمې وړاندې، لهکې د باسواداۍ انګلیسي

هېڅ یسيانګلو کې د ښوونځيځينو پهواقعيت کې پهد ښوونکو کمی دی. انګلیسيښوونيز سيستم کې د په. ۲بنسټونو ولري او د اړوند نه نهمهارتو تدريسوي؛ د دې مضمون لپاره الزم انګلیسيکسان چې هغه . ځينېنشتهښوونکی

ه دا نازړ لري او زړه نهدې ژبه تسلط پهخوا چې لهکم عمر کې د داسې ښوونکو پهشوې ده. ترې نهلوري دا غوښت له ګټې دی.ژبې تدريس بې انګلیسيمضمون تدريسوي؛ د

ټولګيو کې د خپلې ژبې د کارولو په انګلیسيويونکي د ژبوو کورنيو نور ته د پر پښتودري او لهچې ښيي نه. زموږ څېړ ۲ لري. نه نهفرصتو

کلنۍ ته راکښته شي؛ د هغې پديدې يوه کالسيکه بېلګه ۲کلنۍ ۲ لهکړې پیل ژبې د زده انګلیسيېکړه چې د پر. دا ۲ په(. پخوا هم ۲۰۲-۸۲۲۲:۸۲۲مغالطه بولي )« لهيس، ښه پايژبې وختي تدر انګلیسيد »ده چې فيليپسن يې د

ه هم سرسري ور نو کالونو لپاره نهکړه ډېره سرسري وه او اوس د زده انګلیسيو کې د شپږو تعليمي کالونو لپاره د ښوونځي ټکی(. ورملري )پورته څل نهد ژبې سواد ښوونځيچې ال هم د کېږیته ورپېژندل کوونکوهغو زده انګلیسيشوې ده.

موندنې او بحث

176

د لهتپر پهو و مضاميننور ته د انګلیسيکوونکي دا ده چې زده له. د دې پاينشته نهازموي انګلیسيکانکور کې د په. ۱ انګېزه منفي اغېز کوي. پهکړه کې د دوی زده پهګوري او دا کار د ژبې نهسترګه و پهمهم مضمون

. کوالی شي غورهنهبنسټ خپل راتلونکي محصالن پروړتياوو ژبې د انګلیسيد نهاو پوهنتونو نهلمعلمينو ا. دار ۲وروسته لهاڅو ک تراو پوهېږی نه انګلیسي پهکوونکي ورځي چې هېڅ لمعلمينونو ته ځينې داسې زدهاپوهنتونونو او دار

ډول د انګلیسي ژبې د تدريس حق لري. رسمي په؛ خو اوس پوهېږی انګلیسي پهمهال ډېر لږ پرد فارغېدو

بېالبېلو څانګو هپ نهتوګه د انګلیسي مضمون او د تدريس ميتودو پهلمعلمينونو او پوهنتونونو کې د يوې ژبې ادار په. ۸۰بې فارغان ژ انګلیسيکې د لهپاي په. شویدي ادغام نهبل کې پهيو نهکې تدريسېږي. دا مضمون او د تدريس ميتودو

ياوړي پ نه نهمهارتو ژبې انګلیسياو د ښوونې او روزنې فارغان د یکېږروزل نهۍ کې ژ ميتودولو پهد ژبې د تدريس کوي.

دې پهتون شنهلويو ښارونو د باندې محدود دی. ټولو ته د برېښنا لهډول ځانګري په رسیژبې ته الس انګلیسي. ۸۸ري. يوازنۍ سی لر سختۍ انټرنېټ ته الس پهکسان نه. يوولس سلشي کتالینهډيوګانې ېدی چې ډېر کسان و معنا

نهې روښاکي کې چپر پنځم څ په. لکه کېږیګانو يوې وړې ډلې ته رسېږي او لوستل ورځپاڼه د ښاري نخبه انګلیسيی د ځا پردا ژبه د خبرو ی وخت شته خو ډېره محدوده او پاشلې ده. ډېر انګلیسيکې يو څه نهه کتژبنیز پهشوه؛

.کېږیتوګه کارول پهسفسطې د هالې

اپېريال کې چاکژو ژبیزګڼ په. د افغانستان کېږیپلي نهخال کې په نهژبې شرطو انګلیسيچې د ښيي نهړ زموږ څې پهن کړه او تدريس بايد د افغانستاژبې زده انګلیسيهمدې ډول د پهتوګه ورته وکتل شي. پهبايد يوازې د يوې ژبې

اغېزناک ویشګوته پهکمزورو مهارتونو کې يوولس پهې ژب انګلیسيکې وارزول شي. د برخهتعليمي او تحصيلي هاخپر پهکړو چې وليدل شول؛ کمزورې پايلې د زده څرنګه. لکه کېږیهم پلي کې و مضمونونو نور پهمساوي ډول په، نهالملو

.کېږیاخ ډول ليدل پر پهټول سيستم کې

:ځانګړی حالت سومدرد ۱..۱

لرې ناټولو سيمو، پهدي چې د هېواد مهمېځکه مدرسېو ته نغوته وکړه. بېالبېلو برخو کې مو مدرس پهراپور غه د د ۲۲۲يتونو کې اوو وال پهبرابروي. زموږ د مدرسو بېلګه نسبتاً وړه ده او نهکړو فرصتو وزلو ټولنو ته د زدهکې بې سیموتو پر

مو بايد پام وي چې د خپل لهامهمدې لهشوې ده. نهو ټولګيو څار نه دټال او ټول رانغاړي ښوونکي ۲۱کوونکي او زده خلو.نهتعميم يا جنراليزېشن څخه کار وا لهاړه پهکړو مدرسو کې د ژبې او زده پهبنسټ پرټابېس ېمحدود ډ

ې ستر لههېوادونو کې د مدرسو لږ تر لږه دوه ډو اسالميډېرو پهاړه د احتياط يو بل دليل دا دی چې پهد عموميت ري لو لهښايي د دولت مدرسېبلالی شو. عصري مدرسېسري ډول يې دوديزې او عصري سر پهډلبندۍ شته چې

سيکولر هپو مضمونونو )لکه نور تدريس سربېره د پرهر حالت کې د اسالم د بېالبېلو څانګو پهخو ؛شينهاداره شي او يا

موندنې او بحث

177

ړی ده. دوی خپل ځانګ نهالس کې په د دولت نهبل پلوه د دويزو مدرسو اداره يا څار لهو کې( تدريس هم کوي. ښوونځيژبې انګلیسيعصري مدرسو کې د په(. ۲۰۸۲مضمونونو تمرکز کوي )چوهدري اسالمي پربشپړ ډول پهنصاب لري او

ده؛ مدرسو کې شوې په نه. دا چې زموږ څېړ ښکاري نه نهدوديزو مدرسو کې دا خبره ممک پهخو ؛د تدريس شونتيا شته جعه کوو.موږ عصري مدرسو ته مرا

. دالی شوپېژن ځانګړنېزړه پورې پهيو شمېر ې برخېمدرسو کې د ښوونيز پهمحدوديت سره سره، موږ له پاتېد شته ټولګيو په مدرسېد لهتپر پهکسانو ۲۲ټولګيو کې د پهو ښوونځيډول د پهدې ډلې ځينې يې مثبتې دي. د بېلګې له

خو د ؛دی نهسل ۸۱سو کې د ناسوبو کسان شمېر که څه هم لوړ او مدر پهدی. ۲۲منځنی شمېر کوونکوکې د زده کم دی. ،ده نهسل ۲۲چې لهتپر پهو د منځۍ ناسوبتيا د شمېرې ښوونځي

څارل شوو نهسل ۲۰ پهو ښوونځيبرخه کې د پهرسي اندېښمنوونکې دي. کتابونو ته د الس ځانګړنېهر حال، ځينې پهول چې ټول ليدل شنهمدرسو کې داسې ټولګي و پهبل پلوه لهمېز يو کتاب درلود. خپل پرټولګيو کې کابو هر ماشوم

په وونکوکو د زدهښوونځيکوونکي د مدرسو کې زده پهولري. همدارنګه ښکاري چې نهکوونکي دې پکې خپل کتابو زدهو ښوونځيال کې چې د داسې ح پهکچه کې دي؛ A2 پهکوونکي زده نهسل ۲۲زده کوي: د مدرسو انګلیسي هلږ لهتپر

و ښوونځيد هنمهارتو ژبې د ښوونکو انګلیسيمدرسو کې د په سربېرهدې پردې کچه کې دي. پهکوونکي زده نهسل ۲۸داسې حال کې چې پهکچه کې دي؛ A2 په ښوونکي نهسل ۸۲ژبې انګلیسيټيټ دي: د مدرسو د لهتپر پهد ښوونکو

ته کچې A2څلورمې برخې ډېرو ښوونکو تر انګلیسيو د ښوونځيبلې خوا د لهدې کچه کې وو. په نهسل ۱و ښوونځيد وه. نهسل ۸۸مدرسو کې دا شمېره يوازې پهخو سېدل؛ور

برابرولو کې ډېر مهم رول لري؛ خو ښکاري چې د پهکړو ډېرو څنډې ته شوو ټولنو ته د زده مدرسې لهامهمدې له کوي. لږ وړتياوې لري او ټيتې پايلې ترالسه ښوونکيره مخ دي. د مدرسو ډېر کمښت س لهد سرچينو لهتپر پهو ښوونځي

ديارلس ادعاوې ۱..۱

کي پر لومړي څ پهاړه شوې دي او موږ په ژبوافغانستان کې د پهډېرو تکرار شوو ادعاوو ته راځو چې واوس هغو ديارلس ؟نهېدای شي او که يا تاييدآ ې پيل کړې ده. دا ادعاوې څومره باوري دي؟ پر نهکې دا څېړ

.پوهېږیدري ژبه پهځکه ټول ،ې ژبې زده کړينور دي چې نه. د دري ژبې ويونکي اړ ۸

د توجېه تظاهر يې تاييدېږي او ښايي نهلومړي ليد کې پهدي؛ نهکړې ته اړ زده ژبوو نور کسان د ژبيدا ادعا چې دريخلک دري نهسل ۲۰ښيي چې شاوخوا نهځوابو کوونکوو او زدهلیک ته د ښوونکو/استادانته زموږ پوښتنپر دې تروشي. غړي لږ زحمت ګالي اکثریتونوچې د کېږیعمومي ډول داسې فرض پهجدول(. ۲.۸توګه کاروي ) پهژبې اصليژبه د

(.de Varennes ,2216:02کړي ) ژبې زده اقلیتونوچې د

موندنې او بحث

178

ده؛ پښتوکوونکي چې مورنۍ ژبه يې زده هغه نهسل ۲۰و /استادان اښوونکي هغه نهسل ۱۰ټال همدې حال کې ټول پهڅېر په کندوزستان او نور واقعيت کې د پهجدول(. ۲.۲توګه کاروي ) پهادعا کوي چې دري ژبه هم د خپلې يوې ژبې

غود پهدري ژبه هم خبرې کوي ) پهده؛ وويل چې دوی نهواليتونو کې ال ډېرو هغو کسانو چې مورنۍ ژبه يې دري نهجدولو ۲.۲او ۲.۲ .دا ډول ځواب ورکړ کوونکوزده نهسل ۱۲ښوونکو او استادانو او شاوخوا نهسل ۸۰۰يتونو کې وال

(.وګورئ

زده ژبوو نور کسان د ژبيده چې دري نهدا معناخو د دې الزمي ؛دري ژبه ډېر کسان خبرې کوي پهواقعيت کې په/استادان او کابو ښوونکيدرې برخه پردوه ژبوخه ښکاري چې وايي د دريواقعيت څ هغه لهدي. دا خبره نهکولو ته اړ

نهسل ۸۲ته پر دې لهجدول(. ۲.۸توګه کاروي ) پهژبه هم د يوې بلې ژبې پښتوکوونکي وايي چې دوی نيمايي زده يورېد پهته پر خپلې مورنۍ ژبې تردا ده چې دوی معنادي او د دې ژبيګڼلوړه کچه په ښوونکياستادان/ ژبيدري

غالب په انجدول(. ۲.۸اړه هم صدق کوي ) په کوونکوزده ژبودري نهسل ۲هم خبرې کوالی شي. دا خبره د ژبوو نور ژبه هم خبرې کوالی پښتو پهښوونکو او استادانو ادعا وکړه چې دوی ژبو دري نهسل ۱۲کې کندوزواليت ژبي دري

جدول(. ۲.۲دې ته ورته ادعا وکړه ) کوونکوزده ژبورخه دريدرې ب پرهمدې حال کې دوه پهشي.

؛ الف: ځکه پوهېږیدري ژبه پهځکه ټول ،دي نهکړې ته اړ زده ژبوو نور ژبې د ده چې دري نهداسې لهامهمدې له ې ژبې زده کړې دي.نور ژبوواقعيت کې ډېرو دري په. ب: ځکه پوهېږیدري ژبه پهده چې ټول به نهحتمي

نشتهژبه غوندې ژبې هزارهګۍ. د ۲

زرم دوه هپ. نشتهاړه يې کره شواهد پهده تاييد شوې او نهدی؛ لهام لهژبې انکار د تعصب هزارګي لهدا خبره چې وايي ژبه )هزره، هزارګي پهايران او پاکستان کې پهسوه زره خلکو ۲افغانستان کې او پهخلکو وميليون ۸0۱کال کې کابو

دري سره لهژبه هزارګي(. Simons and Fennig ,2212:10( خبرې کولې )کېږیازرګی او هېزراه هم بلل هزاره،ې د دوی چ ي( ويلنهه سليو کې دوو کسانو )د ټولو وګړو پاتېراټولو شوو پهده. زموږ لهعين حال کې بې پهتړلې خو

جدول(. ۲.۸ده ) هزارګيمورنۍ ژبه

ي ځکه ښي ،همدې حال کې دا وينا د پام وړ ده پهتاييدېږي. نه؛ نشتهژبه هزارګي دې ډول دا فرضيه چې ګواکي په اخ دی.پر وړاندې تعصب پراو د هغو د ويونکو ژبوو نور افغانستان کې د پهچې

.نشتهبل هېڅ ژبه کې په ،کېږیدري ژبه کې موندل پهځواک چې هغه. د بيان ۲

ر اړه يې د غرو پهخپلې ژبې سره ژوره لېوالتيا ولري او لهچې هر څوک بايد ده تاييد شوې. دا طبيعي ده نهدا ادعا یکلل. ځينې ژبې هدیې او يا د هويت برخه شویژبه يا ژبې چې دوی ورسره رالوی هغهډول ځانګري پهاحساس وکړي؛

جدول کې ۲.۸ په لېست ژبوکېدونکو لیکل نهکېدونکو او لیکل. )د افغانستان د کېږی لیکل نهې نور خو ډېرې کېږی دې پهه و بيا تر اوسنور خو ځينې ؛شوی لیکل، ډرامې، فسلفه او تاريخ نه، شعرو نهډېر پخوا ناولو له ژبوځينو پهوګورئ.(

موندنې او بحث

179

کړو کې د تدريس، مقرراتو، لوړو زده پهمختګ کړی چې پر تر دې کچې ژبودې ډلې ځينو لهدی کړی. نهمختګ پر کچه . ځينې کېږیو موخو لپاره هم کارول نور ګډون د په ژبوعلم او ټکنالوژۍ، سوداګرۍ او رسنيو د د محکمو د قوانينو،

ده چې ياد مو وي هرې ژبې ته که وخت، سرچينې او سياسي مهمهشي ترالسه کوالی. خو نهې ژبې بيا دا دندې نور ګډون هره په ژبوې، تخنيک او ادارې د مختګ وړتيا او پوتنشيل لري او د ادب، قانون، فلسفپر اراده ځانګړې شي؛ د

ده. نههغې ټيټه ترژبه لوړه يا لهب پرځمکه هېڅ ژبه ذاتاً پرکوالی شي. اجرادنده

ادبيات، که ويې لري(؛ بايد شوی لیکل)د هغې کوالی شود وياړ احساس لهخپ پهداسې حال کې چې په، لهامدې لهګټور کوي؛ دا به ال نهسر کې د قرآن يو آيت الرښوو پهراپور غهچې د د هماغسېو. برترۍ ډډه وکړ لهکتو پهته ژبوو نور

.يووالی وستابېالبېل ژبواو سالم کار وي چې د انساني

سترګې پټې شوې دي. ژبو پر اقلیتونو. د ۲

دي. د افغانستان شوی ړلورکاو دري ته پښتولري چې نه نهامتيازو هغهې ژبې نور تهپر ژبودوو ملي لهتاييد شوې ده. دريس د کړه کې د تزده پهتوګه رسمييا نا رسمي پهډېرې یې دی کړی او نهمختګ پر توګه پهې ژبې لیکلد ژبوډېرو . کېږیعامه ځايونو کې ډېرې کمې تر سترګو په. دا ژبې کېږیکارول نهتوګه پهژبې

.پوهېږی نهڅه پهاړه پهون مضم غهد د ،ژبې تدريس کوي انګلیسيکسان چې د هغه. ۲

يا تر اووم ټولګي نيولې ب لهو ښوونځيکړه د ژبې زده انګلیسيچې د لهامدې لهدا خبره تر يوې کچې تاييد شوې ده. س تدري هغهاړ دي چې ،لري نه نهمهارتو ډېر داسې کسان چې د دې ژبې وړتياوې او .دوولسم ټولګي پورې اجباري ده

کړي.

پوهېږیاو يا یپوهېږژبه پهژبې او يا د ښوونې او روزنې تخصص لري. دوی يا انګلیسييا د ښوونکيې ژب انګلیسي. د ۲ . پوهېږی نهدواړو پهيوه مهال پرچې څه ډول تدريس وکړي؛ خو

ی چې د د معنادې پهسخت بېلوالی « ښوونې»او « انګلیسي»وګرامونو کې د پر مختلفو پهتاييد شوې ده. موضوعدا پهو و مضمونوننور . دا خبره د نصاب د شویدي مدغم نهوسه کې پر پهمضامين او ميتودولوژي د ښوونکو د ودې نصاب

اړه هم صدق کوي.

شي زده کوالی.نه انګلیسيڅېر په کوونکوزده نهناریکوونکې د زده نه. ښځي۲

تونو يو د مهار انګلیسيمنځني ډول د پهکي کوونزده نهاو ښځي نهناریښيي چې نهده تاييد شوې. زموږ څېړ نهدا ادعا برخه وګورئ. ۱.۲دې اړه پهته رسېدای شي. کچوډول

شئ زده کوالی.نه انګلیسيو کې ښوونځي پهکورسونو ته الړ شئ. شخصي ،زده کړئ انګلیسي. که غواړئ ۱

موندنې او بحث

180

ځکه د ،ناشونې ده لهتپر کوونکوکورسونو د زده شخصيو او ښوونځيمخامخ توګه د پهښايي تاييد شي. موضوعدا چه لوړه ک پهکوونکي مخې(؛ خو د کورسونو زده لهکوونکي تر يوې کچې متجانس دي )لږ تر لږه د عمر و زدهښوونځي

همدې هپښوونځی لوستی )او يا يې اوس لولي(. کوونکوکورسونو ډېرو زده شخصيد سربېرهدې پردي. نامتجانس انګلیسيد لهتپر پهو د ښوونکو ښوونځيد ښوونکيژبې انګلیسيرسونو کې د کو شخصي پهچې هحال کې موږ وموند

کچه کې A2 په نهسل ۲۲منځه لهد ښوونکو انګلیسيو کې د ښوونځي شخصي پهژبې د تدريس لپاره ښه مجهز دي. جدول(. ۲.۲دې کچې ته رسېدلي ) نهسل ۲۲ لهو د ښوونکو ايښوونځيخو د ؛دي

ون کورسونو کې ګډ شخصي پهت کې د څېړنيزې ډلې غړو داسې شواهد موندلي چې ښايي والي کندوز پهدې ډول په لمعلمين يا پوهنتون ته تر تګاو تر فراغت او دار ښوونځي لهعمومي ډول پهکړه مثبت اغېز ولري. زده پر انګلیسيد

ر او پالر يې کوونکي چې مو زده ههغامتيازه برخمن لهتدريسېږي. خو ځينې انګلیسيصفره لهته بيا کوونکووروسته زدهد لوړو دي چې نهلري او اړ نهمهارتو ژبې لوړ انګلیسيد ،کورس لپاره هم پیسې ورکوي شخصيمهال د پرو ښوونځيد

پیل کړي. انګلیسيصفره لهمهال بيا پرکړو زده

ول مړۍ ضميمه کې څلورم جدلو پهدي ) لهکنترو بشپړ ډول بې پههم نهکورسو شخصيياد مو وي چې ځينې پهالبته وګورئ(.

.دغو کسانو ذهني وړتیا باید ټیټه وي سواده وي. دو تر فراغت وروسته هم بېښوونځي لهډېر کسان .۲

ټيت له ژبواو دري پښتوو څخه د ښوونځي لهده چې ډېر کسان نه. دا روښانه لهشوې ده او ب تائیدد دې ادعا يوه برخه لري. نهسره اړه کچې لهد ذهني وړتیا برخه کې څلورمه ګڼه وګورئ(؛ خو دا خبره د دوی ۸۰.۲ پهسواد سره فارغېږي )

۸۰.۲) ېږیککې چې ښودل لېست پهالملونو کوونکوکمزوې پایلې سره د مرسته لهژبې د ازموينې انګلیسيلکه د لري. نهاتو سره اړه خصوصيفردي له کوونکود زده یېبرخه(؛ کابو ټول

صالن اړ دي مح ژبيپښتوخو لوستی شي؛ نهکتابو شویايران کې خپاره پهمحصالن ژبيپوهنتونونو کې دري په .۸۰ .ولوستی شيمواد شویپاکستان او هند کې خپاره پهڅو تر کړي زده انګلیسيچې

پهدا ومني چې دوی غوښتل کوونکوسيمو کې د پوهنتونونو ځواب ور ژبودري په. نه لهشوې ده او ب تائیديوه برخه يې سيمو کې کسانو ويل ژبوپښتو پههمدې حال کې په. لوستالی او کاروالی شياکاډميک توکي شویايران کې خپاره

ده چې ټول محصلين نه معنادې پهکاروي؛ خو دا خامخا نهکتابو شویپاکستان او هندوستان کې خپاره پهچې دوی لهيوه ب نهو کي کې وړانديز پر راتلونکي څ پهکړې ته اړ وي. د لوستلو زده سيانګلیپوهنتونونو کې د اکاډميکي پهدې .غواړي نهډېرې سرچینې کومه چې ډېره اغېزناکه ده او ،الره وړانديزويحل

منځينو پېړيو د خالصون الر خالصوي. لهې او پر بې انګلیسي. ۸۸

موندنې او بحث

181

ژبو وغدي. دا د د نه، د منځنيو پېړيو يا عصر ژبې طرفهخپل ذات کې بې پهشوې. انفرادي ژبې تائیدده نهدعا دا اګډون د افغانستان هره ژبه د خپلو ويونکو يا ليکونکو د په پښتو ، دري ياعربيلري. د ځانګړنېکاروونکي دي چې دا

ق اهم د تعصب او ټولنيز نف انګلیسيهمدې ډول په. کارېدای شيتفکر د لوړولو لپاره نهږۍ او روښانفکراغزغم، هموه ځغلنده ي پهسياسي بيانونو ته يوکړلپاره کارېدای شي. اوس مهال د امريکا د متحدو ايالتونو د يو شمېر اغېزناکو

شي. معلومېدایکې دا خبره نهکت

نورغانستان به اف ،د تدريس ژبه شي انګلیسيڅېر د تدريس ژبه شي. که پهمختللو هېوادونو پر بايد د انګلیسي. ۸۲ وي. نههېواد وده پرمخ

ې د مختللو هېوادونو کپر ټولو په انګلیسيدوو داليلو رد شي. لومړی دا چې پهشوې. دا ادعا بايد تائیدده نهدا ادعا اختيا د وروستي خپاره پر لوري د بشري له( UNDP ,2212وګرام )پر اختيايي پر ده. د ملګرو ملتونو د نهتدریس ژبه

ژبه نګلیسيااسټراليا، آیرلنډ او سنګاپور ؛يوازې درې کېمختللو هېوادونو پر ډېرو لسو پهمخې، د نړۍ لهشاخص شویمختللو ر پژبې کاروي. د لسو ېاو چينايي دواړ انګلیسيکانګ ګ همدې حال کې هان پهتوګه کاروي. پهد تدريس د ژبې

ره کړو لپاو کې د زدهښوونځي په ټول -ناروې، سويس، جرمني، ایسلنډ، سويډن او هالنډ - هغه نورمنځه لههېوادونو خپلې ژبې کاروي.

لهجنوبي سوډان ) په انګلیسيمخې مومو چې لهد ډلبندۍ UNDPد ،مختللو هېوادونو ته وګوروپر ته که لږ پر دې تر پهمقام( کې د تدريس ژبه ده. ۸۲۲مقام( او ګامبيا ) ۸۱۲مقام درلودونکی(، سراليون ) ۸۱۲هېوادونو څخه د ۸۱۲للي هېواد مختپر پههېواد توګه يو پهد تدريس د ژبې انګلیسيچې وښيي نشتهتوګه وينو چې داسې شواهد نهروښا

بدلوالی شي.

.کوالی شوترالسه نهو هېوادونو سکالرشيپو نور مرسته يې د پهځکه ،ده نهاړي انګلیسي. ۸۲

ېری دغو هېوادونو ډ پهورکوي. نهسکالرشيپو نهومتو بېالبېلو هېوادونو حکد شوې ده. افغانستان ته تائیداخه کچه پر په سکالرشيپ ده چې د نهته اړي کوونکود سکالرشيپونو احتمالي ترالسه لهامدې لهکړو ژبه ده او د لوړو زده انګلیسي کې

پياوړي کړي. نهمهارتو ژبې انګلیسيمخې د له ترالسه کولو

ستونزه غههته بل خنډ پر صالحيت لهژبې انګلیسيوړاندې د پرې شوه چې د نړيوالو سکالرشيپونو د کارون نهدا روښا دې د پاسه د انګلیسي ژبې نړيوالې ازموينې پررسي کې ورسره مخ دي. الس پهده چې داوطلبان د ازموينې مرکزونو ته

ترسره هپازموينې ته، د يوېپر ډاډ لهډېرې ګرانې دي او احتمالي کانديدان د لوړو کافي نمرو او بورس د ترالسه کولو کولو کې احتياط کوي.

ه پورې زړ پهکړو لپاره يو ه هم د لوړو زدهترکیڅو ټکيو کې مو نغوته وکړه؛ پهد دې تر څنګ، هماغه شان چې د دې راپور هنلوري هم د بورسونو وړانديزو لهژبه پوهېدل هم يو شرط دی. همدارنګه د هغو هېوادونو ترکی پهمقصد دی. ځکه نو

موندنې او بحث

182

پهبکه لري. اخه شپر ې ژبې کاروي. يوه بېلګه اندونيزيا ده چې د پوهنتونونو يوه نور خپلو پوهنتونونو کې پهه چې شتتوګه د هپژبه دي او اکثر يې د تدريس د ژبې انګلیسي په نهوګرامو پر کړو ډېر لږ شمېر همدې حال کې هلته د لوړو زده

؛ د پوښتنې وړ ټکی دی.نهاو که کېږیکارول نها چې دا برسو اندونيزيا ملي ژبه، بهاسا اندونيزيا کاروي. د

مالحظاتو هليوه برخه ونور ېدای شي. د څلورو تائیدته پر مالحظې لهيوازې درې يې دې ديارلس ادعاوو لهلنډه توګه، پهره يو شان رو ساسطو لهې بايد رد شي. دا شپږ نور پای کې شپږ پهدي. نهبشپړ ډول دقيقې پهېدای شي او تائیدسره دي.

.کېږیکي کې پر بل څ په نهمخې يو شمېر وړانديزو لهدلته د بحث شوو او لنډيز شوو موندنو

موندنې او بحث

183

سپارښتنې :څپرکیيوولسم

وايي، ماشومان د خونديتابه او امن نهمنظم ډول درسو پهته ځي او ټول يونړۍ کې ټول ماشومان ښوونځ لهيوه اېډیا پهو کې ټولو هغو مضامین په ښوونکينړۍ کې ټول لهه اېډیايو پهخپلو درسونو تمرکز کوالی شي. پراحساس کوي او

ې چ کېږیداسې بنسټونو کې پهکړه مخې هم ماهر وي. زده لهمتخصص وي چې تدريسوي يې او د تدریس د وړتیاوو ته ې توده هوا لري او برېښنا او انټرنېټژمي ک پهاوړي کې سړه او پهښه ډول سمبال وي او پهو وسایلو نور کتابونو او په

رسی لري. الس

وس پهڅه چې زموږ هغهمهال افغانستان به ډېر اوږد مزل کوي تر څو خپلو ماشومانو ته داسې شرایط برابر کړي. اوسوکړو هنبرخو کې راغلي( سپارښت ۸۸.۲او ۸۸.۸ پهمخې د اوږدمهالو اصالحاتو ) چې لهپوره دي دا دي چې د بنسټونو

برخو کې راغلي(. دغه سپارښتنې تر څلورو عنوانونو ۸۸.۲او ۸۸.۲ پهمهال مداخلو وړاندیز وکړو )او د لنډمهال او منځ. سکتوري برخو کې اقدامات په، او انګلیسيپاليسي، بنسټیز اصالحات، ژبوملي او واليتي کچه د پهالندې راغلې دي:

برخه لنډیز دی. ۸۸.۲

پاليسي ژبوي او والیتي کچه د مل په: ۱۱.۱

او جګړو تر منځ تړاو ژبودې اند دی چې د پهاهمیت ټینګار کوي او پر موضوعجنګي حاالتو کې د ژبې د پهلو بیانکو پام وړ دی:د

ې ... ډېری معاصرې جګړ شویلوړو ژورو کې هېر پهدوړ جګړو کې د ژبنیزو ستونزو رول اکثر د سیاسي اړو پهدی او د ژبې ستونزې تقریباً همېشه پکې ښکېلې دي. نهکور دن پهدي، اغېز يې هم نهولتونو د ند –د ملت

(. ۲۰۸۲:۸)لو بیانکو،

و ته پام مخې دغو ستونز لهافغانستان کې د معاصرو شرایطو پهلومړۍ تر شپږمې شمېرې سپارښتنې هڅه کوي چې له راواړوي.

قانون کې راغلې د ژبې اړوند پاليسي دې عملي شي. اساسي په: د افغانستان نهلومړۍ سپارښت

ته وده ژبواو دري پښتوتوګه دې په ژبو رسميوړاندې دا واضح کړې چې د دولت د لهد افغانستان اساسي قانون بوژ و نور کې هېواد په، پاميري او ستانينور يي، ، بلوچي، پشهترکمنيشي او د درېیمې ژبې لقب یې هم ازبېکي، ورکړل

ته ورکړی.

مورنۍ ژبه پهې کلونو ک يولومړ په ښوونځي، خو پاليسي جوړوونکي باید د نشتهاساسي قانون کې کوم بدلون ته اړتیا په لهخپ هپماشومان چې هغهبېالبېلو برخو داسې قوي اسناد شته چې ښيي لهګټو وپوهول شي. د نړۍ پهد تدريس

: کېږیکې باسواده هماغه ژبه پهمورنۍ ژبه زده کړې کوي او

سپارښتنې

184

وي او غیرحاضري يې لږه وي لهکې ډېر خوشا ښوونځي په

ېښود احتمال يې لږ ويپرد ښوونځيد سر ته رسولو احتمال یې ډېر وي او د ښوونځيد

اغېزناک ډول زده کولی شي پهخپل ټول مضامین ژر او

ونډه اخلي لهدرسونو کې فعا په

پورې ځان رسولی شي يواوږدمهال کې د سواد تر لوړو پوړ په

اغېزناک ډول زده کولی شي. پهاو نهډېرې اسا انګلیسيالې ژبې لکه يو ملي ژبې او نړ –ې ژبې نور

لومړيو کلونو په ښوونځيبرخه( دا ګټې تاییدوي. که د ۲.۲وګرام تجربه )پر يي ژبه د تدریس د پشه پهننګرهار کې پهبه ډېره لوړه اوږدمهالې ګټه بېرته نهد حکومت پانګو نهاو روز نهښوو داسې پهکې د ماشوم د تدریس ژبه مورنۍ وي

راوړي.

حکومتيواليتي پهدې سربېره پهکارول. ژبوټولو اسنادو او لوحو کې د دواړو ملي په: د مرکزي حکومت نهه سپارښتدویم کارول. ژبواسنادو او لوحو کې د ځايي پهادارو کې

پهبرابر ډول چمتو شي، دغه راز باید پهکې ژبواو دري پښتو پهاو لوحې باید لږ تر لږه د مرکزي حکومت ټول اسناداغېزناک ډول ولېږدوي او تر څنګ پهکچې برخې ته معلومات اخېپر محلي کچه ځايي ژبې هم وکارېږي. دا به د نفوس

کې والیتونوشمېر يو پهزموږ څېړنې تړاو خاطر رنجۍ راکمې کړي. پهد اوسني حالت ژبوډېر مهم ډول د پهبه يې . شویپامه غورځول لهاوسېدونکي ژبوچې د ځايي –ستان کې نور تېره بیا جوزجان او په –هم موندلي نهداسې برداشتو

برابر ډول چلند وشي. پهسره باید ژبوټولو لهد افغانستان

و د سیستم برابروللیکلد ویشې پر دي نه لیکللپاره چې ال ژبو: د هغو نهدرېیمه سپارښت

باید د هغو لپاره د لیکلو د سیستم د رامنځته کولو چټکې هلې ځلې وشي. حکومت کېږی نه لیکلال ژبو پهچېرې چې ګډه کار کولی شي. پهاو تجربې لري نهمهارتو دې برخه کې پهادارو سره چې دولتيالو نايو هغو ملي او نړ له

د ویاړ لپاره باید ننګه او هلې ځلې وشي ژبو پهان : د افغانستنهڅلورمه سپارښت

ويونکو ته درناوی هم دود کړي. ژبوو نور قوت سره وهڅوي او د پهویاړ نهبډای پر ژبوباید د نهمرکزي او واليتي حکومتو دا وي دد نصاب موخه بای ښوونځيدي. د مهمېبرابر ډول پهوشي چې د افغانستان ټولې ژبې نهخلکو ته باید یادو

سپارښتنې

185

اسې اړه د پهې ګڼ ژبیزې نړۍ يو دې اړه سالزبرګ د پهولري او عالقمندي پکې پیدا شي. نهسره می ژبوټولو لهچې ه ضمیمه(:دویموايي )

پاليسۍ ټولنيز ادغام ښه کولی شي، د ښوونې او روزنې پایلې بهتره کولی شي او اقتصادي وده ژبود موخنو په نهمهارتو ه کړه ماشومانو ته د دې وړتیا ورکوي چې د پوهې د تر السه کولو ښه زد ژبواخولی شي. د زياتو پر

ټولنو سره مرسته کوي چې د خپل هویت، پوهې او باور ژبې بیامومي؛ او داسې لهکې وروزي؛ ژبو يوخپلو مورنژبۍ د ګڼ .، غبرګوني، کلتوري او اقتصادي ګټو لپاره نوې ژبې زده کړل شيشخصيبرابروي چې د نهفرصتو

اقتصادي، ټولنیز او سیاسي پلوه مثبت بدلون رامنځته کړي )سالزبرګ لهنړۍ کې پهپاليسۍ کولی شي ... (.۲۰۸۱ال سیمینار، يو نړ

ال کال دی او دا د نېکمرغۍ خبره او غوره يو نړ ژبونسکو د بومي یا ځايي يو د ملګرو ملتونو د کلتوري سازمان یا ۲۰۸۲ شي. اخیستلد بډاینې لپاره ترې کار و ژبوتان د ځايي فرصت دی چې د افغانس

).1-https://en.unesco.org/courier/2019(

ې ژبې د سیاست او بې سوادۍ ریښې باید ووځييو ژبۍ یا : د تکنهپنځمه سپارښت

تک سربېره دې پهسي. يو منځه لهراتلونکو لسو کلونو کې بې سوادي په والیتي کچه باید پهملي او هم پهحکومت هم پای ته رسېدو سره باید ټول پهکال ۸۲شي. د ههمدې موده کې ختم پهسوادي باید یا د يوې ژبې سیاست او بې ژبي لهه بتپر او دري پښتو لهاو دري کې د پوره سواد څښتنان وي او که یې مورنۍ ژبه پښتو، ژبو رسميدوو پهکوونکي زده

هغې کې هم باید پوره سواد ولري. پهژبه وي،

ورکړلډول ځواب نهفعاال پهاړوندو مخالفتونو ته باید ژبوژبنیز لحاظه حساسیت لرونکو ستونزو او د له: نهشپږمه سپارښت شي.

يونژبکوي. د توکمیزو او نه نهبسمنځه به الړ شي لهحل شي او لهبه خپ نهاړوند مخالفتو ژبوچې د لهازې دا هیيو په(. ۲۰۸۲، ۲۰۸۲توګه لوبیانکو، پهمخالفتونو د ختمولو لپاره باید د جو لوبیانکو هڅوونکی کار وکتل شي ) د بېلګې

او مخالفتونو حاالت يې تجربه کړي لو بیانکو د ژبې د ستونزو د حل برابروونکی ژبومالیزیا، میانمار او تایلنډ کې چې د او ځايي کلتورونو او دغه راز علمي ژبودغه بحث کې د حکومت، خلکو، میندو او پلرونو، ځايي پهرامنځ ته کړ. بحث

، د 21کچه د تفکر ناستې پههم وو او د قهوه خونو نهدغو بحثونو کې لنډ علمي لکچرو پهڅېړونکو استازو ګډون درلود. داسې يزنټېشن، ساحوي لیدنې، تشبیه سازۍ اوپر، څیړنیز نهینو ، د ستونزو د حل تمرنهګروپونو تر منځ بحثو يوکوچن

method/-cafe-resources/world-concepts-www.theworldcafe.com/key.په دې اړه نور دلته لوستلی شئ: 21

سپارښتنې

186

پوهېږیدې و په(. دغو بحثونو ټولو لورو ته د دې فرصت ورکړ چې ۲-۲: ۲۰۸۲هم پکې شامل وو )لو بیانکو نهتخنيکو نور لهې وکړه چټولنو سره هم مرسته لهاړوند ستونزې تجربه کوي او دا ستونزې کومې دي. دغو بحثونو ژبوچې څوک د

راوباسي. نهښکته پوره لور ته د ستونزو حلو

بې زده کړه ژ انګلیسيه ستونزه لکه دا چې د يو دا هم ښيي چې د میندو او پلرونو د اندېښنې وړ نهدا رنګ بحثو اتفاقاً شرایطو پورې اړه لري(. په، چې دا عربيبرابرولی شي ) او یا هم نهورته ډېر فرصتو

حاتبنسټیز اصل : ۱۱.۱

کړه کې د کمزورو زده په ژبوشمېر بنسټیزې ستونزې پېژندلې چې د خنډونو د جوړېدو المل شوې او د يوزموږ څېړنې الحات حلېږي؛ اص نهبيړه پهکړه هم شاملېږي(. دغه ستونزې ژبې زده انګلیسيدې کې د پهراوړنو المل شوې )السته الرو ته اړتیا لري.حل کار دي او همدا المل دی چې اوږدمهالو پهورته

نهکړو بیاکتزده پر: د ښوونکو د روزنې نهاوومه سپارښت

دارالمعلمینونو کې ادغام پهد ښوونکو لپاره( ژبوو نور کړې )یا هم د ژبې د راتلونکو ښوونکو لپاره ابتدايي زده انګلیسيد ګډه پهاختیا او هم د تدریس د مهارت اصول پر د ژبوباید هم د نهوګرامو پر وینا، د ښوونکو د روزنې لهب پهته اړتیا لري.

چې تدريسوي به یې او دغه راز به د ژبې د کېږیژبه برالسي هغه پر ښوونکيدې ډول به نوي پهځان کې ولري. پهول ژبه زده کوي او یا هم د تدریس اص انګلیسيکوونکي پکې یا هم زده کوي. اوسنی سیستم چې زده نهمهارتو تدریس

کړو د کیفیت کې د زده يوښوونځ پهبرخه کې د کمزورتیاوو او پهژبې د تدریس انګلیسيشي پوره کوالی؛ دا د نهیاوې اړت د ټيټوالي عمده المل دی.

( کې د وړتیا د لږ تر لږه معیارونو معرفي کولژبوو نور ژبه )یا انګلیسي په: نهاتمه سپارښت

و ټيټې ژبې د لیاقت د تر ټول انګلیسياو استادانو د کوونکوهنتونونو د زدهو او پو ښوونځيکي کې د پر م څنهاتم او پهه بريده دا ستونزه ځکه رامخې يو . تر شویښه ډول تشریح پهانځور کې ۸۰.۸ په. حالت يې شویکچې جزئیات ثبت

ټه کچه تر ټولو ټيژبې د کچې د معلومولو انګلیسي خلې یا هم د ښوونکو لپاره د پوهنتون کې د دا پهچې کېږیته د تر السه شوې پوهې د منځنۍ کچې لپاره لهوسی په کوونکوژبې د زده انګلیسيجدول د ۸۸.۸دی څرګند. نهمعیار

د معیارونو دوې تر ټولو ټيټې ټولګې وړاندې کوي.

سپارښتنې

187

(2001،2018 ،د اروپا شورا، کچې CEFR)د انګلیسي ژبې لپاره وړاندیزي موخې او لږ تر لږه معیار جدول: ۸۸.۸\

د کاروونکو

سویه موخه/لږ تر لږه سټنډرډ ځانګړنې کچه

مسلکي کاروونکی

C2 رپاسانۍ سره یې پههر څه چې لولي،

.پوهېږی معنا-

C1 درک کوالی نهستونزمن او اوږده متنو

یې هم سر معناضمني پرشي او خالصېږی.

توګه د لږ تر لږه معیار پهد اړتیا وړ شرایطو پوهنتون یا دارالمعلمین کې د پهاره لپ

یا استاد د استخدام لپاره ښوونکي

خپواک کاروونکی

B2 پهمفاهیم اصليد اوږدو متنونو

متنونو کې درک يولنډیزونو او کوچن کوالی شي.

د ښوونکيکې د انګلیسي يوښوونځ پهاستخدام لپاره د اړتیا وړ شرایطو لپاره لږ تر

لږه معیار یا سټنډرډ

B1

اړه د پهاتو موضوعد پېژندل شوو ټکي درک کړي چې اصلي پاتېمعیاري

او تشو وختونو کې ښوونځيدنده، په .کېږیورسره مخ

ته کوونکود )منځنۍ کچې( موخه، هغو زده لهچې د پوهنتونونو او دارالمعلمینونو

انګلیسي څانګو فارغېږي.

لومړنی کاروونکی

A2 (ابتدايي)

اتو )د ځان، کورنۍ، ضوعمو د معمولي اړه لومړني پهځايي جغرافیې او دندې

اړه تکراري اصطالحات او پهمعلومات( جملې درک کوالی شي.

د پوهنتونونو او دارالمعلمینونو او پوهنتونونو کوونکوانګلیسي برخو ته د ورتلو لپاره د زده

لپاره لږ تر لږه سټنډرډ

A1 (پیلوونکې)

تیاوو د پوره کولو لپارهاړ يود خپلو لومړناو لومړنۍ جملې درک نهورځني عبارتو

کوالی شي.

لپاره موخه )منځنۍ کچه( کوونکود هغو زده دوولسم ټولګي فارغېږي. لهچې

A0 نوې )

(پیلوونکې

د تصویر تر څنګ مشهورې کلمې درک تر يوکوالی شي، لکه د خوراک د من

عنامرستورانت کې د فسټ فوډ پهڅنګ د پېژندو وړ تصویر د کلمو تر څنګ او

هم کارولي دي. نهیې کتابو

-

سپارښتنې

188

نکي کوو اوسط ډول باید زده پهکوي چې نه( سپارښتشویې بحث پر برخه کې ۲.۲ پهچوکاټ )چې CEFRد اروپا شورا د په، یپوهېږو انګلیسي پر( یا ابتدايي کچې A2فارغېږي )دولسم کال پای ته رسوي( د ) ښوونځي لهمهال چې هغه

کچې یا د ټيټې منځنۍ (B1)مهال د پرکوونکي باید د فراغت داسې حال کې چې د پوهنتون او دارالمعلمین زده .پوهېږیو انګلیسي پرکچې

( A2)د ژبه زده کوي، بای انګلیسيپوهنتون یا دارالمعلمین کې پهکوونکي چې زده هغهچې کېږیهم نهد دې سپارښتژبې یسيانګلکې د يوښوونځ په. بیا د دارالمعلمین فارغان که غواړي چې پوهېږیو یسيانګل پریا د ابتدايي کچې

دې سره جوخت د پوهنتون او دارالمعلمین له. پوهېږیو انګلیسيلوړه کچه یا B2 پرتدریس وکړي، باید لږ تر لږه C1 هپریس وکړي، باید د تخصص ژبې تد انګلیسيو دارالمعلمینونو کې د نور پوهنتونونو یا پهفارغان که غواړي چې

کچه کې وي.

وګورئ(، خو د پوهې د اوسنۍ لهتپر جدول سره یې ۸۰.۸ لهکچه ډېر ساده دي ) لهايو نړ په نهدا موخې او ټيټ معیارو هنزر معرفي کېدای شي؛ خو دا به کلو نهشمېره وګورئ( بیا هم لوړ دي. لږ تر لږه دا معیارو ۸۰.۸ل )يو پام کې ن پهکچې واخلي چې دوې موخې ترالسه شي.وخت

جي ډول او تدري پهدغو حداقل معیارونو ټینګار کوالی شي چې پرژبې د ښوونکو او استادانو لپاره د پوهې انګلیسيد ژبې د تدریس کیفیت ښه کړي. انګلیسياوږدمهال کې د

غههټيټو معیارونو معرفي کول به هم ژبې لپاره د داخلې تر ټولو د انګلیسيدارالمعلمینونو او پوهنتونونو کې د پهاو دا ږیکېارزول نهژبې وړتیا انګلیسيکانکور کې د پهشته دي چې لهدې ام لهسي چې اوس يو منځه لهستونزې

شي. وګرامونو ته ور بریاليپر ژبې انګلیسيډېره محدوده پوهه د پهژبه کې انګلیسي پهکوونکي ده چې زده نهممک

ييزو توپیرونو او اړتیاوو غور وشيسیمه پرجوړولو کې دې پهد نصاب يووونځ: د ښنهمه سپارښتنه

شته. دغه نهیرو مخې ډېر توپ لهراوړنو کې د ژبې، تعليمي امکاناتو او السته والیتونوبېالبېلو پهزموږ څېړنې موندلې چې ز وکړي چې اړتیا پکې لوړه ده؛ نو ځانګړی تمرکيو هغو ځا پرکار ده چې پهموندنې ښيي چې الف( مرکزي حکومت ته

يوونیسي او ج( پام کې پهبرابرولو کې ځايي اړتیاوې پهخپلو سیمو کې د تعليمي خدماتو پهباید نهب( واليتي حکومتو لومړيو کلونو کې. په ښوونځيدي، لږ تر لږه د مهمېکړې ډېرې مورنۍ ژبه زده پهچې کېږیوار بیا ټینګار

ېکړې پرو باید د نصاب جوړولو ا نهدوام مرکزي او واليتي حکومتو پهد لوبیانکو د سپارښتنې کې نهشپږمه سپارښت په وال راښکېل کړي.ونډه اصليمهال ځايي او پرکولو

کار ده. په: د مدرسو اړتیاوو ته ځانګړې توجه نهلسمه سپارښت

سپارښتنې

189

هپروپونو ته تعليمي خدمات برابروي. دوی پامه غورځېدلو ګ لهتر ټولو بې وزلو ټولنو او مدرسېزموږ موندنې ښيي چې کومتيحوي. خو د دوی آسانتیاوې د نههلته ښوونځي حکومتيتو سیمو کې فعالیت کوي چې تر ډېره پر داسې لیرې

هم ډېر الیق يې ښوونکيته ور رسېږي او کوونکويې زده نهډېرې کمزورې او ښکاري چې ډېر لږ کتابو لهتپر په يوښوونځ هپډېره ټيټه ده. داسې هلې ځلې باید وشي چې لهت پر په وښوونځي حکومتيژبې کچه د انګلیسيلته د دي؛ او ه نه

هم نهوګرام کې داخل خدمت روز پر ټيټه کچه د ښوونکو د روزنې پهژبې د تدریس مالتړ وکړي او انګلیسيمدرسو کې د پهيې هم تدریسږي او ټولې نهژبه انګلیسيرسو کې ټولو مد پهیاد وي چې په ل شي. )البته دا مو بایديو پام کې ون په

(لري. نهتدریس کې لېوالتیا

ملي علمي مرکز دې جوړ شي يو: د ژباړې نهولسمه سپارښتيو

علمي موادو ته اړتیا لري ژبو انګلیسيپاکستان او هند څخه د راغلو لهپام سره چې پههغې اړتیا ته کوونکود پښتنو زدهکاري. ښ مهمه موضوعولولي، دا انګلیسيکتو سره چې غواړي علمي پهلوړ شمېر ته کوونکوغو زدهاو تر څنګ يې د ه

(. دغه خدمات ۲۰۸۲؛ منډت او ګروفز ۲۰۸۲)ګروفز او منډت، شویاتومات یا ماشيني ترجمې سره برابر پهبدیل يو، دري او توپښژبې څخه انګلیسي لهشي او توکي ژباړل کېدای نورې څېړنېزې مقالې او پر لیکه او وړیا شته دي او پر

ژباړل کېدای شي. نهې ګڼ متنو پر و ته نور

وهنتون کې )چې د بریتانیا ناټېنګهم پ نهغوښت پهنامه کنفرانس ته د مقالو په"د ژباړې ټکنالوژي؛ خطر که آسانچاري؟" جوړه کړې وه( راغلي: ۲۰۸۲ په

رسی رسي وړ دي. دا چې السته هر ځای د السپر لګښت لهاتومات یا ماشيني ژباړه لکه ګوګل ټرانسلټ ویشبدل لهوسی پرحال کې دی، د نظرونو او بیان د آزادۍ پهدی او کیفیت يې هم د ښه کېدو نهورته اسا

هپشي لوستی. د دغې ټکنالوژۍ ظرفیت ته نهي لیکلژبه کې لهب پهلوستونکي سره نږدې کوي چې هغهاو د کړېيې ښايي د زده نورتوګه وکاروي او ځينې په وسیلېد ترالسه کولو د ژبود کتو سره ښايي ځینې دا

چې نهپوښت مهمهه يو التوب وده ده؛ خو يو ډول د نړ ځانګري پهتوګه. د پوهنتونونو لپاره دا پهه آسانچاري يو کړو کې به د ژباړې ټکنالوژي کوم مهم رول لوبوي.لوړو زده پهراوالړېږي دا ده چې

نتون ه پوهيو پهکړو وزارت د ژباړې ملي علمي مرکز جوړ کړي چې چې د لوړو زده کېږیکرار د مخنيوي لپاره وړانديز د تټولو علمي مضامینو کې د مهمو متنونو د ژباړې همغږي وکړي. دغه ماشيني ژباړه به بیا د متخصصینو پهکې وي او

. دا به د انساني ېږیکټول هېواد کې پوهنتونونو ته وېشل پهید به يې لوستلو او کتلو ته اړتیا لري. وروستی تول خوا بیالهې رایټ حقوق به ي، د کاپيکېږیڅه چې دلته چمتو هغهڅو برابره چټک د ژباړې خدمات ممکن کړي. لهتپر پهژباړې

ې تطبيقېږي.پر اړوند قوانین به نورخوندي وي او

ن منځه وړي چې د ټولو پوهنتونونو محصلي لهاخه کچه چمتو کول دغه تمه پر د درسي کتابونو ژباړه او د ژباړل شوو توکو لوست برالسي وي. انګلیسيعلمي پهباید

سپارښتنې

190

وګرامونو جوړولپر ژباړونکو او ترجمانانو لپاره د روزنیزو يواو ګړن يو: د ليکننهدولسمه سپارښت

ازې يو . داشویدي روزل نهدې برخه کې پهزموږ څېړنې ښودلې چې ليکنۍ او ګړنۍ ژباړه اوس داسې کسان کوي چې ژبې لیسيانګځينو پوهنتونونو کې د پهچې کېږی نهه نړۍ کې هم ده. سپارښتنور پهده بلکه نهافغانستان کې په

ړنۍ او ليکنۍ ګ پهمعرفي کړي. دا به نهوګرامو پر روزنیز ځانګريد ليکنې او ګړنۍ ژباړې د زده کړې لپاره نهډيپارټمنټو پهاتو زده کړې ته الره هواره کړي. موضوعدې برخه کې د حقوقي او اخالقي پهځانګړی تمرین او دغه راز ژباړه کې

دې برخه کې مشوره ورکولی شي، دغه په( https://www.ciol.org.ukپوهانو تخصصي انستیتوت )برېتانیا کې د ژبوردانا وفېسور لپر لهه کولی شي )د ژباړې د مطالعاتو دې برخه کې مرست پهپوهنځی ژبوراز د کاردیف پوهنتون د معاصرو

( PolezziL@cardiff.ac.ukپوليتزي سره دې اړيکه وشي

انګلیسي ۱۱.۱

واضح شو. کي کې پر لسم څ پهد بنسټیزو او اېډیال رولونو تر منځ توپیر وشو. دا توپیر انګلیسيکي کې د پر پنځم څ پهژبې د اېډیال توقعاتو انګلیسيمه سپارښتنې د ۸۲او ۸۲، ۸۲ژبې د بنسټیزو دندو او انګلیسيد نهمه سپارښت۸۲او ۸۲ اړه دي. په

الې يو او نړ هنکړو لپاره د سکالرشيپونو د فرصتونو ډېرولو لپاره بهرني حکومتو بهر د زده نهافغانستا له: نهدیارلسمه سپارښتوونکي لرشيپ تر السه کبرابر کړي چې بالقوه سکا نهرې او مرستندویان اړ دي چې د ګډون داسې بهیرو اختیايي اداپر

شي. پکې بریالي

اخیستلس او ټافل الو ازموینو لکه آيلټيو ژبې د نړ انګلیسيتګ او هلته د کوونکوکابل ته د سکالرشيپونو د بالقوه تر السه و نور هلتو سیمو کابل ته تګ ښايي سخت، خطري او قېمتي وي. دغه راز ر پلرې لهښکاري. نهکېدل ډېرو ته منطقي

و کار ده چې دغ پههر حال پهته تګ ګران دی؛ خو والیتونو لهام لهاخیستونکو ته هم د امنیت نهنو راغلو ازمویيو ځاه د ازموينې د ييزه کچسیمه پهپوهنتونو کې پهنږدې سیمه کې د ازموينې د ورکړې فرصت برابر شي. لکه پهکسانو ته

پهکړه کړې چې ېپرافغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز پهمختګ کې پر وروستي په. )نهاخیستو مرکزو راتلونکي کې پنځلسو موقعیتونو ته زیات کړي(. پهکې د ازموینې د اخيستو د مراکزو شمېر والیتونولسو

کاندیدان د ازموينو د ورکړې لپاره د لوړو فیسونو ورکړې ته هم اړ دي. داسې يودې سربېره د سکالرشيپونو یا بورس پرهغو کسانو هېڅ لګښت پرشي یا دا چې اخیستلدغو فیسونو کې څه برخه ورسره و پهباید اوچت شي چې نهګامو

کړو لپاره الړ شي.شي چې ټاکل شوې بهر ته د زدهنهرا

برخه کې روزل پهموخه بهر ته تر تګ وړاندې د ژبې پهکړو یدان د زدهو هېوادونو تجربې ښيي چې ډېری کاندنور د ره دا دوی س لهکاندیدانو سره مرسته کوي چې د ژبې نړيوالې ازموينې ته چمتو شي او له. دا دوې ګټې لري: کېږی

لهو ته ګرامونو پر کړو ته چمتو شي. تر ازموینې/تګ وړاندې د چمتووالي ژبه کې زده انګلیسي پهمرسته هم کوي چې

سپارښتنې

191

به د وونکيښکوونکي او کورسونو کې اړتيا شته. د مرکزونو همغږي پهييزو مرکزونو یا د ښه کیفیت سیمه په لههمدې امېالبېلو ب لهتوګه د هېواد پههم ښه چمتووالي ته اړ وي. د بېلګې لهازموینې/تګ لپاره د دوی د چمتمو کولو لپاره خپ

يوژبنندې تګ وړا لهو نور وچنۍ ډلې سره مرسته کېدی شي تر څو د ټافل او آېلټس یا ې کيو کورسونو خصوصيبرخو د ازموینو ته چمتووالی ونیسي.

شمېر اړخونو غور کول يو پرژبې د ښوونکو د روزنې انګلیسيدارالمعلمینونو کې د په: نهڅوارلسمه سپارښت

کوونکي زده مضمون شته وي تر څو يوتړاو هم پهد ګڼ ژبۍ وګرامونو کېپر پهژبې انګلیسيدارالمعلمینونو کې باید د په نهیرکاځ پهژبې د درسونو لپاره انګلیسيمورنۍ ژبه د لهدې ګټه هم پوه شي چې ک پهته درناوی زده کړي او ژبوټولو

وګورئ(. ۲۰۸۱ډول وکارېږي )فیاک،

ګټو پوه وي. پهد مناسب کارندوالي ژبود کوونکومهال د خپلو زده پرژبې د تدریس انګلیسيباید د ښوونکيراتلونکي

وکړي. ګډون نهدوی سره فعاال لهدرسونو کې پهته د دې فرصت ورکړي چې کوونکودوی باید وهڅول شي چې خپلو زده

ورکړلزادي ته دا آ يوشي؛ ښوونځ ورکړلته ډېر وخت انګلیسينوي نصاب کې دې په ښوونځي: د نهپنځلسمه سپارښت ، که هو، نو دا چې څو ساعته ورته ګوښي کوي.نهژبه تدریسوي ک انګلیسيېکړه وکړي چې آیا پر لهپشي چې خ

دی. هن نهطرحه ده. د دغه کار د کولو منطق روښا نهوخت ډېرول ډېره خوشبينا شوی ځانګريژبې لپاره د انګلیسيد لیسيانګښکاري. دا به ښه وي چې د نه ژبه زده کوي خو ځانګړی اغېز يې انګلیسيو کلونو راهیسې نه لهماشومان

چې پخوا و. څرنګهاوومه ټولګيه شي، لکه لهژبې زده کړه بېرته

ایستل دي. د هغو ښوونکو اړ نه نهژبې د ښوونکو پیدا کېدل آسا انګلیسيټول هېواد کې د پهدغې څېړنې ښودلې چې باید وونځيښ لههمدې ام لهپایلې لرلی شي. پهچې تدریسېږي سر پر ژبه انګلیسيوي او نهژبه يې زده انګلیسيچې

وی د دې تړلې وي چې آیا د پهاو دا به هم تر ډېره نهتدریسوي او ک انګلیسيلی شي چې آیا يو خپل سر تصمیم ون په .نهلري او ک ښوونکيد تدریس لپاره انګلیسي

نو کې تدریس نشي چېرې چېيو هغو ځا پهپام کې ولري. دا باید پهژبې لپاره اړتيا هم انګلیسيباید د ښوونځي .کېږیمنفي نظر کتل پهژبې ته انګلیسي

تمو نهبیناڅه درد خوري د ټولو لېوالو لورو د واقع پهافغانستان کې په انګلیسياړه چې په: د دې نهشپاړسمه سپارښت تړاو باید عمومي پوهاوی لوړ شي. په

پوهنې ریاستونو، پوهنتونونو، دارالمعلمينونو، سرښوونکو، عامو خلکو او کې د والیتونو پهمرکزي حکومت، –دا ټولو لورو پهعات ولري. توق نهبیناتړاو واقع په انګلیسيافغانستان کې د پهده چې مهمهادارو ته يوافغانستان کې مرستندو په

سپارښتنې

192

ربې و برخو څخه تر السه شوې تجنور لهڅېر د نړۍ پهده چې د ماالوي، نامبیا، سریالنکا او زامبیا مهمهتېره بیا دا ډېره کېږی کار چې تمه ترې هغهتوګه کارېږي؛ خو پهژبه د درېیمګړې ژبې انګلیسيکړه ترې وشي: هلته وکتل شي او زده

نور، ال ږیکېپوړ لپاره چې ممتاز ګڼل هغهژبه داسې کارېږي چې د ټولنې د انګلیسيځای يې پرې کېدای. پر نشي ډې ته ، ال څنکېږیاورېدل نهکې يې غږ نهټول پهاو هغوی چې کېږیضد د تبعیض المل پروزلو بېامتیاز راوړي او د

.کېږی

ژبې انګلیسيه د توګ پهو تعليمي او تحصيلي بنسټونو کې د تدریس د ژبې نور او یا هم يوښوونځ په: نهاوولسمه سپارښت فشار سره مقاومت لهاړه پهد کارولو

هر قېمت پهد ژبې د کارولو نظریې سره بای انګلیسيتوګه د پهالبېلو کچو کې د تدریس د ژبې بې پهد تعليمي سیستم عت توګه وکاروي قنا پهژبه د تدریس د ژبې انګلیسيافغانستان دا فشار چې پربهر څخه لهچې وي مقاومت وشي.

م ټولګي کوونکي دولسزده لهې کنظره وغورځول شي. زموږ څېړنې ښيي چ لهبښوونکې پاليسي کېدی شي، خو دا باید هپنده چې دا ځوانان به د دې وړتیا ولري چې نهژبه کې د دوی لیاقت ډېر محدود وي، دا روښا انګلیسي پهته رسېږي

ټولو مضامینو هپکړو ته اړتیا لري ژبه زده انګلیسي پهدریارلسم کال هضم کړی شي. که دوی پهژبه درس ویل انګلیسيبه تدریس ژ انګلیسي پهشته چې خپل مضامین ښوونکيپوهنتونونو کې هم لږ پهه اغېز کوي. دغه راز پوه پهکې د دوی کړی شي.

پام وړ د و د کارولو لپاره هڅې ډېر انګلیسيتوګه د پهژبې د رول د ډېرولو یا د تدریس د ژبې انګلیسيدې سربېره د پهکه د و برخو کې اړتیا ده لنور پهبیړني ډول ورته پهکړي چې لهب پهبسپنې هم هغهمالي زېرمو ته هم اړتیا لري. دا به

نکو تر يو د و ژبوافغانستان کې د ټولو پهمورنۍ ژبه کې( او یا هم پهعمومي سواد کچې رامنځته کول )تر ډېره لومړی منځ د دوه اړخیز درناوي رامنځته کول.

وري اقدام: څو سکټ۱۱.۱

ځای کول يود اړوندو خدماتو را ژبوييزو مرکزونو کې د ايي او سیمهځ په ژبو: د نهاتلسمه سپارښت

کې لږ تر لږه پنځو برخو ته اړتیا ده: ژبو پهافغانستان کې په او دري ژبه د سواد زده کړې پښتو پهد لویانو لپاره د لویانو لپاره د سواد زده کړې ژبوو نور پهافغانستان کې په نهکورسو ژبې عمومي انګلیسيلپاره د د ماشومانو او لویانو (هنالو ازموینو لپاره چمتووالی )دیارلسمه سپارښتيو تګ وړاندې د نړ لهازموینو ته د چمتووالي لپاره او د ګړنۍ او ليکنۍ ژباړې خدمات نګلیسياافغانستان کې د بریتانیا فرهنګي او تعلیمي مرکز د پهچې د دغو خدماتو ټول یا ډېری يې کېږی نهسپارښت خوا وړاندې شي. لهاو ادبیاتو ډيپارټمنټونو ژبومرکزونو کې یا هم د پوهنتونونو د پهمنابعو

سپارښتنې

193

: لنډیز۱۱.۱

ي: الندې ډول د پهې وکړي پر الو ادارو لپاره بيړنۍ برخې چې باید تمرکز يو دغه سپارښتنې وړاندیز کوي چې د نړ

هپړوول، د نصاب اصالح او د درسي کتابونو ماشيني ژباړه )تړاو د پوهاوي لو پهبرخه کې د ستونزو په ژبود مرکزي حکومت کې(

برخه کې د مثبتو بدلونونو راوړل پهد دارالمعلمینونو د ښوونکو د ژبې او میتودولوژۍ

و منابعو )مدرسو کې( د کتابونو برابرول. نور پهد ښوونکو د پوهې لوړول او انګلیسيد

سپارښتنې

194

ښوونکيهغو کې د انګلیسي ژبې پهد تحصیلي بنسټونو شمېر او یتونووال ۸۲د شمېره ضمیمه: 1

ښوونکيشمېر او د انګلیسي ژبې يود ښوونځ: شمېره جدول 1

ښوونکيد دیني مدرسو شمېر او د انګلیسي ژبې : شمېره جدول 2

ښوونکيد دارالمعلمینونو شمېر او د انګلیسي ژبې : شمېره جدول 0

ښوونکيرسونو شمېر او د انګلیسي ژبې کو خصوصيد : شمېره جدول 1

مصاحبه پهمهال پرد پوهنې رئیسانو چمتو کړي چې د سروې والیتونو ۸۲معلومات د شویدغو جدولونو کې بیان په دي. شویکې د څېړونکې ډلې غړو ته ویل

کړي. کابل کې د پوهنې وزارت چارواکو وړاندې په، چې شویملي کچه د څو شمېرو موارد هم بیان په

.

1 شمېره ضمیمه

195

1 شمېره جدول:

د ښوونځ

يوې

ي ژبس

شمېر او د انګلیښوونکي

توالی

دولتي

خصوصي

ټول

ښوونځي

د انګلیسي ژبې ښوونکي

ښوونځي

د انګلیسي ژبې

ښوونکي

ښوونځي

د انګلیسي ژبې ښوونک

ي

01 بلخ

584

382

80

100

664

482

02 بامیان

343

247

11

6

354

253

03 غزنی

642

600

54

100

696

700

04 هلمند

470

475

20

25

490

500

05 ت

هرا

1,023 (

969

فعال(

1525

161 په

ښار کې د ن

نه، د

ولسوال يو

پهت

نشتهاړه معلوما

253

«لږ تر لږه

1,184

» 1,778

06 جوزجان

295

1862

«

ېنږد

9»

108

«ې

نږد

304»

1,971

07 کابل

1,050

( له

دغه شمېر 500

په

ښار کې )

«ص

نا مشخ»

685

«ص

نا مشخ»

1735

«ص

نا مشخ»

08 کندهار

472

( له

دغه شمېر

351

فعال(

180

45

99

517

279

21

کندوز

453:

290

20

«ت

معلومانشته

» 473

>290

1 شمېره ضمیمه

196

توالی

دولتي

خصوصي

ټول

ښوونځي

د انګلیسي ژبې ښوونکي

ښوونځي

د انګلیسي ژبې

ښوونکي

ښوونځي

د انګلیسي ژبې ښوونک

ي

- 165

ښوونځيلومړني

(112

د هلکانو

، 43

د نجونو

،10

ګډ

)

- 137

ښوونځيمنځني

(88

د هلکانو

، 28

د نجونو

،21

ګډ

)

- 151

ل ېسې

(107

ناری

نه ،

44

ښځینه

)

10 لوگر

«

ېنږد

272

» 133

14

40

c. 286

173

11

ننگرهار

784

1,568

130

ت ثب

شوی

کورسو نه

«

صنا مشخ

» c. 914

>1,568

12

نور ستان

224

( خو

0 ښوونځي

طالبانو تړلي )

م»ت

علومانشته

» 1

1 225

( له

دغه شمېر

222

فعال(

>1

13

پنجشېر

129

129

1 1

130

130

1 شمېره ضمیمه

197

توالی

دولتي

خصوصي

ټول

ښوونځي

د انګلیسي ژبې ښوونکي

ښوونځي

د انګلیسي ژبې

ښوونکي

ښوونځي

د انګلیسي ژبې ښوونک

ي

14 پر

وان

441 (

لهدغه شمېر

70په

ښار کې

) 325

6

له)

دغه شمېر 1

په

ښار کې

) «

ت معلوما

نشته »

447 (

لهدغه شمېر

77په

ښار کې

) >325

15

سمنگان

274

144

2 + 1

جواز نه

لري

ت معلوما

نشته ،

نه)ت

ي ثبد

شوی )

277

>144

په15

والیتو

ټول ونکې

شمېر

ېنږد

7456

( په

16

والیتونو

کې ،

چې له

ې دغه شمېر نږد

172

ښوونځيپه

درې

يووالیتونو

کې غیر فعال

يد

)

7,860 (

په10

والیتونو

کې )

لږ تر لږه 1,240

په)

16

والیتونو

کې

)

733

په)

12

والیتونو

کې)

لږ تر لږه

8,696

لږ تر لږه 8,593

په

ټولملي کچه

? ?

3786

? ?

?

1 شمېره ضمیمه

198

2 شمېره جدول:

ې

ي ژبس

ي مدرسو شمېر او د انګلید دین

ښوونکي

توالی

دولتي

خصوصي

ټول

مدرسې

د انګلیسي ژبې ښوونکي

مدرسې

د انګلیسي ژبې

ښوونکي

مدرسې

د انګلیسي ژبې ښوونکي

01 بلخ

33

10

7

«ت

معلومانشته

» 40

>10

02 بامیان

13

1

« ت

معلومانشته

»

0 >13

1

03 غزنی

32

60

3

40

35

100

04 هلمند

100

«

ت معلوما

نشته »

«

شاوخوا

200»

« ت

معلومانشته

»

300?

« ت

معلومانشته

»

05 ت

هرا

33 (

لهدغه شمېر

1

ښځينه

) 35

6

0 30

35

06 جوزجان

24

118

«

ت معلوما

نشته ،

پهحج او ت دي

ت کې ثبف ریاس

اوقا»

0 >24

118

07 کابل

4

ناری نه

ښوونځي ،

لوی

+ څو

کوچني

6

ښځي نه

مدرسې

12

« +

ډېر شمېر »

« ت

معلومانشته

»

0 ?

>12

08 کندهار

53

له

دغه شمېر

12

یې فعالې دي

54

«

صنا مشخ

» 40

?

94

1 شمېره ضمیمه

199

توالی

دولتي

خصوصي

ټول

مدرسې

د انګلیسي ژبې ښوونکي

مدرسې

د انګلیسي ژبې

ښوونکي

مدرسې

د انګلیسي ژبې ښوونکي

12

کندوز

37:-

21

مدرسې (

تر12

امکا

له )

-

2 دارالعلومو

نهر)ت

11

امکا

له )

-

14

دارالحفاظو نه

د )قرآن

کریم

ظحف

)

« ت

معلومانشته

»

« ت

معلومانشته

»

« ت

معلومانشته

»

? «

ت معلوما

نشته »

10 لوگر

28

5

0 0

28

5

11

ننگرهار

81

« ت

معلومانشته

»

«ص،

نا مشخ22

کورسو

نهت

ثبشوی

ي

د »

« ت

معلومانشته

»

c. 101

« ت

معلومانشته

»

12

نور ستان

23

11

6

له)

دغه شمېر 6

مدرسې

طالبان اداره کوي )

0 29

11

13

پنجشېر

22

25

1 1

23

26

14 پر

وان

59 (

لهدغه شمېر

12

یې ښار کې دي

) «

ت معلوما

نشته »

1

« ت

معلومانشته

»

60

« ت

معلومانشته

»

15

سمنگان

9 3

(خو

يو په

ت کې د حقیق

2 «

ت معلوما

نشته »

11

3

1 شمېره ضمیمه

200

توالی

دولتي

خصوصي

ټول

مدرسې

د انګلیسي ژبې ښوونکي

مدرسې

د انګلیسي ژبې

ښوونکي

مدرسې

د انګلیسي ژبې ښوونکي

ریاضي ښوونکی ی

د )

په15

والیتونو ټول

کېشمېر

556

+( په

ځینو کوچن يو

مدرسو کې )

334 (

په11

والیتونو

کې )

246

س )کور

په11

والیتونو

کې )

81 (

په0

والیتونو

کې)

لږ تر لږه802

« په

12

والیتونو

کې»

لږ تر لږه 415

( په

11

والیتونو

کې)

په

ټول ملي کچه

? ?

يو »ازې

122

يې

ت ثب

شوی »

? ?

?

1 شمېره ضمیمه

201

3 شمېره جدول:

د دارالمعلمینونو

ې

ي ژبس

شمېر او د انګلیي

ښوونک

توالی

دولتي

صيصو

خ

ټول

دارالمعلمین

ې ي ژب

سد انګلی

يښوونک

دارالمعلمین

ې

ي ژبس

د انګلیي

ښوونک

دارالمعلمین

ې ي ژب

سد انګلی

يښوونک

01 بلخ

1 + 9

مسلکي

انستېتو ي

ت11

10

«

ت معلوما

نشته »

11 + 9

نو ر

بنسټو هن

لږ تر لږه

11

02 بامیان

1 + 6

څانګې

5

« ت

معلومانشته

»

0 لږ تر لږه

7 5

03 غزنی

1 + 10

څانګې

3

1 0

12

3

04 هلمند

1

«ځينې

» ې

نږد 6

» «

ځينې»

6?

«ې

نږد

12 »

05 ت

هرا

2 + 8

څانګې

8 6

6 16

14

06 جوزجان

1 + 6

تخنیکی

مسلکي

انستېتيو

ت

77

0 0

1 + 6

تخنیکی

مسلکي

انستېتو ي

ت77

1 شمېره ضمیمه

202

توالی

دولتي

صيصو

خ

ټول

دارالمعلمین

ې ي ژب

سد انګلی

يښوونک

دارالمعلمین

ې

ي ژبس

د انګلیي

ښوونک

دارالمعلمین

ې ي ژب

سد انګلی

يښوونک

07 کابل

1 + 6

څانګې په

ښار کې

1 په

ت کېوالی

35

«ې

نږد22

» په

ښار کې ،

ت د والی

پهت

اړه معلومانشته

«ص

مشخنه

يد

،لږ تر

لږه

02 »

«ې

نږد

22 »

لږ تر لږه

56

08 کندهار

7

فعال

4 0

0 7

4

11

کندوز

1 + 6

څانګې

7 3

3 10

10

10 لوگر

1 + 5

څانګې

7

0 31

6

38

11

ننگرهار

1 11

2

« ت

معلومانشته

»

3

لږ تر لږه11

12

نور ستان

1 + 4

څانګې

4 0

0 5

4

13

پنجشېر

1 + 5

څانګې

4 0

0 6

4

14 پر

وان

2 + 6

څانګې

6 0

0 8

6

1 شمېره ضمیمه

203

توالی

دولتي

صيصو

خ

ټول

دارالمعلمین

ې ي ژب

سد انګلی

يښوونک

دارالمعلمین

ې

ي ژبس

د انګلیي

ښوونک

دارالمعلمین

ې ي ژب

سد انګلی

يښوونک

15

سمنگان

1 + 5

څانګې

2 0

0 6

2

په15

والیتونوکې ټول شمېر

24 + 55

څانګې +

15

نور

بنسټو

نهپه)

16

والیتونو

کې )

184 +

«ځینې

نور (

په16

والیتونو

کې

)

ېنږد

47

( په

11

والیتونو

کې)

لږ تر لږه 72

( په

10

والیتونو

کې)

126 +

15

نور

بنسټو نه

لږ تر لږه

264

په

ټول ملي کچه

? ?

«52

فعال

» ?

? ?

1 شمېره ضمیمه

204

ښوونکيونو شمېر او د انګلیسي ژبې کورس خصوصيد شمېره جدول: 4

د انګلیسي ژبې ښوونکي نهکورسو خصوصي والیت

« معلومات نشته » 295 بلخ 01

« معلومات نشته » 11 بامیان 02

80 43 غزنی 03

«ځينې» 78 هلمند 04

203 فعال 145 هرات 05

« معلومات نشته » «شویثبت 02 نږدې» جوزجان 06

«نهسلګو » « یې سخت دین بیا» کابل 07

516 43 کندهار 08

« معلومات نشته » « معلومات نشته » کندوز 12

31 10 لوگر 10

« دينهمشخص » « دي نهمشخص » ننگرهار 11

0 0 ستاننور 12

2 «دينه شویډېر شمېر خو ثبت » پنجشېر 13 « 22 نږدې» « شویثبت یې 1 خو، 22 نږدې» پروان 14 « معلومات نشته » شویثبت دي نه 5+ شویثبت 3 سمنگان 15 ( کې والیتونو 1 په« )نهسلګو » + 912 (کې والیتونو 11 په) 525 نږدې کې ټول شمېر والیتونو 15په

? ? په ملي کچه ټول

1 شمېره ضمیمه

205

ژبیزې نړۍ په اړه د سالزبورګ اعلمیهد ګڼ شمېره ضمیمه: 2 مهم او حیاتي مهارت يوحوضو کې اړیکې ټینګول يوژبنټولو پهخبرې کول او ژبوډېرو پهاوسنۍ سره تړلې نړۍ کې په

يوکچه د سواد پهبرالسي د نړۍ ژبوو نور پرژبه نسبي معلومات لرل هم ډېر ګټور دي. لهه بيو پهې يو . ان تر کېږیبلل شي. نهنو لپاره اساکول باید ټولو ځوانانو او عمر خوړلو کسا. د ژبې زدهکېږینوی ډول بلل

بې خپلې ملي او ټولنیزې ژ لهخپل دغه حقه محروم دي چې لهانسانان نهنو يو سراسر نړۍ کې میل پهدې سره سره، له

عدالتي باید د . دا بېشوی اخیستلاختیا حق ترې پر د ژبوخوند واخلي او ویې ساتي، د هغوی د هویتي او ټولنیزو الو و يژبیزو ټولنو او اشخاصو مالتړ وشي. موږ، د "سالزبورګ د وړتیا تخته" نړي او د ګڼالرې اصالح ش له يوپالیس يوژبن

، 2217، 17-12 ال کلي کې یې ګډون )ډسمبريو نړ پهکړه او سیمینارونو ګډون کوونکي: د ژبې زدهsalzburgglobal.org/go/586 ي او ارزښت ورکړ ژبیزوالي تهحقوقو او ګڼ يوژبن( باید داسې پالیسۍ رامنځته کړو چې

مالتړ یې وکړي.

:داسې نړۍ کې اوسېږو چې هلته پهموږ دي. ژبياو ډېری خلک ګڼ نهغړي هېوادو ۸۲۲د ملګرو ملتونو ټول ې خبرې کوي.پر ژبې دي چې خلک ۲،۰۲۲نړۍ کې لهټو پهدا مهال 1ګواښ سره مخ دي. لهژبې ۲،۲۲۲دې ډلې له ۲۲ 2ې خبرې کوي.پر یمايي ډېر خلک لویې ژبې دي چې د ټولې نړۍ تر ن ۲۰ 0لري. نه رسیالسکړو ته مورنۍ ژبه زده پهخلک نهسل ۲۸۲ 1لري. نه رسیالسته هم کچېد لوست حد اقل او نوي ځوانان ماشومان نهيو میل

( atlas/-www.unesco.org/languagesChristopher Moseley (2010) ) يکریستوفر موزل1

Natureethnic societies’, -eph Lo Bianco (2017) ‘Resolving ethnolinguistic conflict in multiJos :جوزف لو بیانکو: 2

0085-017-https://www.nature.com/articles/s41562 education in a language they understand’. UNESCO (2016) ‘40 per cent don’t accessیونسکو: 0

understand-they-language-education-access-t-don-https://en.unesco.org/news/40 ren and adolescents not getting the minimum in reading and math’. UNESCO (2017) ‘617 million childیونسکو: 1 math-and-reading-minimum-ggettin-not-adolescents-and-children-million-https://en.unesco.org/news/617

2 شمېره ضمیمه

206

کال ۲۰۰۰ لهغوښتونکي دي او پناه نهيو میل ۲۰دې ډلې لهمهاجر دي چې خلک نهيو میل ۲۲۲نړۍ کې په 2نفوسه هېواد جوړوي.غوښتونکي د نړۍ پنځم ګڼازې مهاجران او پناهيو 1.شویډېر نهسل ۲۸ر اوسه راهیسې ت

ژبوادارو د وسو او عامهپر ژبیزه ده، خو تر اوسه ډېرو تحصیلي او ښوونیزو ستیستمونو، ښاري بشپړ ډول ګڼ پهزموږ نړۍ

ه کولو اختیا د هغو موخو د ترالسپر ره مخ کړي. که د پایدارې نابرابرۍ س له خلک نهنو يو میل دلیل پهوړتیاوو يوژبناو د وزلۍ ختمولو، د ځمکې د سیارې ساتلو او ټولو د بې»هېوادونو ۸۲۲کې رامنځته شوې او ۲۰۸۲ پهلټه کې شو چې په

هنالړ عادال ټ و بنس پهپالیسو يوژبنکو د کل 0ړل شي.يومنځه لهموخه ومنل، باید دا ستونزه په« ته د هوساینې برابرولو مختګ لپاره حیاتي دی.پر شمول اخ او ټولپر تحصیلي سیستم د

اصول

ژبیزو ڼګ پهالګوګانې، چې رسميصریح تدریس شاملېږي او هم د اړیکو ټینګولو نا ژبوژبیزوالي کې هم د ګڼ په .کېږیټولنو کې رامنځته

پوهه ده. ژبوواسطه د څوګونو پهد افرادو نهپالپلورالېزم یا کثرت ویشژیزوالي د بېالبېلو بڼو او بېالبېلو استفادو المل اقتصادي عوامل د ګڼ –تاریخي، جغرافیايي او ټولنیز. فرهنګي ژبیزوالي مالتړ د پوهو تبادلې اولوري د ټولنیز ګڼ لهالو بنسټونو يو ز تحصیالت او د دولتونو او نړژبيګڼ

.کېږیاوړي کېدو المل الو اړیکو د پیيو درک پیاوړی کوي او د نړ

به یې لهپای مختګ المل شي، چېپر ستون ډېر کړي او د ښوونیزو پایلو د يو کوالی شي ټولنیز پد پام وړ ژبنیزې پالیسۍ مورنۍ ژبه ښې پهزده کولو جمعي کړنالرې ماشومانو ته اجازه ورکوي تر څو ژبواختیا ډېرېدل وي. د پر د اقتصادي

د زده کولو ژبو يووساتي؛ او د نو نهسره مرسته کوي تر څو خپلې ژبې، هویت او پوهه او باورو ټولنو لهکړې وکړي؛ زدهژبیزوالي پالیسۍ کوالی شي د ډول برابروي. د ګڼ په، تفرېحي، فرهنګي او یا اقتصادي ګټو شخصيفرصت د

راوړي. نهو ، ټولنیز او سیاسي بدلوننړۍ کې مثبت اقتصادي پهپایداره کړي او نهاو نادره سرچی مهمهبېالبېلوالي ژبني

توګه پهم نور ال يو ه نړيو بېالبېلوالي د ژبووکړي چې د نههڅوو تر څو داسې فعالیتو نهاو دولتو نه، بنسټو نهموږ شرکتو اختیا پر والي د ژبیز ژبني تبعیض سره مبارزه وکړي او داسې پالیسۍ رامنځته کړي چې د ګڼ لهاخ یې کړي، پر وستايي او

ل شي.الم

World Migration Report 2015International Organisation for Migration (2015) .: د مهاجرت نړیوال سازمان 1

2015-report-migration-https://www.iom.int/world www.populationconnection.org/article/fifth. The Fifth Largest CountryPopulation Connection (2019)-: نښلون د نفوسو 2

country/-largest www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable. Development Goals SustainableUnited Nations (2015)-:ملګري ملتونه 0

goals/-development

2 شمېره ضمیمه

207

نهوړاندیزو

نهجوړو پالیسي

او څرګند نهاړه هوښیارا په ژبوبریالۍ ژبنیزه پالیسي د کارپوهانو پوهې او د ټولنې فعالو غړو ته اړتیا لري. د ټولنې د وې لري:معنال الندې يو ن نهتصمیمو

وړ وي. رسيالسد څرګندو موخو ټاکل چې واقعي او د ټولو پړاوونو کې د ښوونکو د مهم رول تعریفول. پهشریکول او يوکېلو لوروسه کې د ټولو ښپر پهد پالیسۍ کړو زده يواو همېشن رسميکړو او ناوروسته زده له ښوونځيکړې تر وړاندې زده ښوونځيداسې پالیسي چې تر

سره ترکیب کړي. ګډون. هپنځ د مورنۍ ژبې د کارولو او اړتیاوو تمرکز؛ د ساتلو، زده کولو او د اقلیتونو تر م يوشتمن يوژبنټولو پر ویشتعلیمي څېړنو ترالسه لهاړه پهوګرامونو پر و نور کړې د معلومات کارول چې د مورنۍ ژبې او د ژبې د زده هغه

دي. )د مخابراتي ټکنالوژۍ د ظرفیت کارول )اړیکې .د پالیسۍ د بشپړ تطبیق لپاره د کافي منابعو برابرول د څار لپاره د ارزونې او څارنې پالیسي. منظم تطبیق پرد پالیسۍ

کړهتدریس او زده پهکړه د ژوند بشپړه محدوده کې ټولنیز، اقتصادي، فرهنګي او ښوونیز مسائل شاملېږي. د ژبې زده پهد زماني پالیسۍ

ښوونیزې، میت وړ ده.هموخه د ټولنو لپاره د ا پهژبیزوالي څخه د ګټې ترالسه کولو ګڼ لهټولو دورو کې د ژبې د ساتلو او اخه یې کړي. ر پرسمیت وپېژني او پهکړه ژبیزوالي د هرکلي تر څنګ ټولو ته د ژبې زدهپالیسۍ باید د ګڼ او کره مسلکي

مختیا، پیاوړتیا او د ژبې د وړتیاوو ډېرېدو فرصت ولري.پر لړ کې د ژبنۍ پهماشومان او لویان باید د ژوند . د ژبې د بدیل هم ولري يومختللو ټکنالوژپر ، اطالعاتي او د نهیا ده، تر څو دودیز سیستمو نوي ښوونیز پاراډایم ته اړت

لنیزې شبکې، ، ټو نه، کورو نهو او تحصیالتي بنسټونو ډېر ښه کوالی شي. واټو ښوونځيدا کار تر نهکړې فعال سايټو زده .کېږیرناوي المل کړې او دد زده ژبوغوښتونکو مالتړ د او د پناه نهدیجیتلي چاپېریالو

لیکنۍ او ګړنۍ ژباړهد انګلیسي ژبۍ

فکیکېدونکې ت نهژبیزو ټولنو کې لیکنۍ او ګړنۍ ژباړه د عامه خدمتونو د وړاندې کولو او اطالعاتو د راکړې ورکړې ګڼ پهه کې د رخب پهروغتیايي، ښوونیزو، اقتصادي او حقوقي چاپېریالونو کې مساوي مشارکت د ژبې په. کېږیالره بلل شتون پورې تړلی. پهمنځګړو ]یا ژباړونکو[ مسلکي

2 شمېره ضمیمه

208

نهعملي اقدام غوښت د

نسټونو کارکوونکي؛ ب دولتيو نانور ؛ ټولنیز، د مدني ټولنې او ښوونکيکې څېړونکي او يوبدلون راوستونکو ښکېلو لور پهاختیايي او پر زې ګټې؛ ؛ اقتصادي او سوداګریینمسوولاو د عامه سکتور حکومتيفرهنګي او رسنیزې څېرې؛

دغو بنسټونو څخه همکاري غواړو: لهشاملېږي. موږ نهاو سازمانو نه؛ او باوري بنسټو نهکوونکي بنسټو مرسته مثبتو تمایالتو او ژبني کثرت سره ژبنۍ پالیسۍ، اقدامات لهژبیزوالي لپاره موخه د ګڼ پهد متحدو ټولنو د مالتړ

او ټکنالوژۍ رامنځته کړئ. والي او ښاریتابه مالتړ وکړئ.مستندونو او عمومي پیغامونو کې د ژبې د حقوقو، بېالبېل ميرس په وکړئ. لهوړاندې مقاب پرقضاوت او نابرابرۍ ژبې او سواد سره د هر ډول تړلي تبعیض، مخکې له ړۍ کې ډېر نکې ناوس او راتلو پهغوښتونکي ډېر لویه ژبنۍ شتمني لري چې ، کډوال او پناهنهپوه شئ چې اقلیتو

اهمیت لري.

ی شي. د ژبیزوالي مالتړ کوال اختیا، ټولنیز عدالت او ښاري مشارکت لپاره د ګڼپر ډول د ټولنیزې يو په لهډ لههره ښکې وساتو. نهژبیزوالي د اطالعاتو خزابل تر څنګ کوالی شو د راتلونکي نسل لپاره خپل فرهنګ او د ګڼ يو

( 2212) ال سیمیناريو د سالزبورګ نړ حال پهته هم د ژباړې ژبوو نور ته وژباړل شوه او ژبوۍ میاشت کې دغه اعالمیه د نړۍ پنځوسو نور ج پهکال ۲۰۸۲د

انګلیسي ژبه موجودې دي. پهنسخې سره اصلي لهپاڼه کې یاده وېب پهکې ده. ټولې ژباړل شوې نسخې

2 شمېره ضمیمه

209

مايل مالتړ: