บทท 11 โครงสรางและหนาทของพชดอก

11.1 เนอเยอพช

จดประสงคการเรยนร เพอใหนกเรยนสามารถ

1.สบคนขอมลเกยวกบโครงสรางและหนาทของเนอเยอ

เจรญและเนอเยอถาวรของพช

2.สบคนขอมล ทดลอง อธบาย และอภปรายเกยวกบ

โครงสรางและหนาทของราก ลาตน และใบ

3.สบคนขอมล ทดลอง และสรปเกยวกบโครงสรางภายใน

ของราก ลาตน และใบ

4.ทดลองและอภปรายเกยวกบตาแหนงและจานวนของปาก

ใบในพชแตละชนด และเปรยบเทยบความหนาแนนของ

ปากใบในพชตางชนดกน

เซลลพช(plant cell)

http://waynesword.palomar.edu/lmexer1a.htm

เซลลพช มผนงเซลล(cell wall)ทใหความแขงแรงตอ

โครงสรางของพช แบงเปน 1.ผนงเซลลปฐมภม

(primary cell wall) ซงมองคประกอบสาคญ

เปนเซลลโลส(cellulose) โดยผนงเซลลของเซลลท

อยตดกนจะม middle lamella กนอย และม เพกทน(pectin)เปนองคประกอบ

2.ผนงเซลลทตยภม(secondary cell wall)ซงม

ในพชบางชนด โดยอยระหวางprimary cell wall กบเยอหมเซลล หรอแทรกอยใน primary cell wall ซงจะเปนสารพวกลกนน(lignin)

รไวมประโยชน

Pectin เปนพอลแซกคาไรด (polysaccharide) ในผนงเซลลของพช (plant cell wall) และรอยตอระหวางผนงเซลล โดยรวมตวอยกบเซลลโลส (cellulose) ทาหนาทยดเกาะผนงเซลลใหตดกนคลายเปนซเมนต

คณคาทางอาหารของเพคตน

รางกายไมสามารถยอยเพคตนไดในระบบการยอย จดเปน ใยอาหาร(dietary fiber) ชนดหนง

Lignin คอ สวนของผนงเซลในพช ลกนนเปน

สวนประกอบหลกของพชเชนเดยวกบเซลลโลส ชวยใหพชม

เนอทแขงแกรงและทนทาน จงมมากในพชไมเนอแขง

เนอเยอพช(plant tissue) แบงไดเปน 2 ประเภท

ตามลกษณะการเจรญของเนอเยอ

1. เนอเยอเจรญ (Meristematic tissue)

2. เนอเยอถาวร(Permanent tissue)

นกเรยนทราบหรอไมวาเนอเยอทง 2 อยทอวยวะ

สวนใดของพชและมรปรางอยางไร

1.เนอเยอเจรญ(Meristematic tissue) คอ

เนอเยอทประกอบดวยเซลลทมความสามารถในการ

แบงตวแบบไมโทซส (mitosis) ไดตลอดชวตของ

เซลล ลกษณะเซลลเปนเซลลทมชวต

โดยมากมรปรางหลายเหลยมหรอ คอนขางกลม ขนาดเลก ผนงบาง มนวเคลยสขนาดใหญ ไซโทพลาซม

เตมเซลล แวควโอลมขนาดเลกหรอไมม แตละเซลลอย

ชดกนมากจนไมมชองวางระหวางเซลล

(intercellular space)

เมอเซลลของเนอเยอเจรญหยด

แบงตวจะเปลยนสภาพไปเปนเนอเยอถาวรตอไป

เนอเยอเจรญสามารถจาแนกตามตาแหนงทอยบนสวน

ตาง ๆ ของพชได 3 ชนด คอ

1.1 เนอเยอเจรญสวนปลาย(apical meristem)

-ปลายราก เรยก เนอเยอเจรญสวนปลายราก (apical root meristem) ทาใหรากยาวขน

-ปลายยอด เรยก เนอเยอเจรญสวนปลายยอด(apical shoot meristem) ทาใหลาตนยดยาวออกไป

และสรางใบ รวมทงกง

http://www.sbs.utexas.edu/mauseth/weblab/webchap6apmer/6.1-1.htm

เนอเยอเจรญปลายยอด

http://www.vcbio.science.ru.nl/en/image-gallery/show/PL0160/

เนอเยอเจรญปลายราก (Apical root meristem)

1.2 เนอเยอเจรญเหนอขอ หรอ ระหวางปลอง

(intercalary meristem) เปนเนอเยอเจรญทอยบรเวณขอหรอเหนอขอของ พชใบเลยงเดยว ซงมการแบงเซลลยาวนานกวาบรเวณ

อนในปลองเดยวกน เชน ขาว หญา ขาวโพด ออย และไผ

เปนตน ทาหนาทชวยใหปลองยดยาวขน

เนอเยอเจรญเหนอขอ (intercalary meristem)

ทมา http://www.nana-bio.com/e-learning/Meristem.htm

1.3 เนอเยอเจรญดานขาง (lateral meristem) มการแบงเซลลเพมจานวนออก

ทางดานขาง ทาใหรากและลาตนขยายขนาดใหญ

ขนเปนเนอเยอเจรญทอยระหวางเปลอกและเนอไม

ของพชใบเลยงค และพชใบเลยงเดยวบางชนด เชน

หมากผหมากเมย จนทนผา เปนตน

จนทนผา หมากผหมากเมย

เปนการเจรญขนท 2 (Secondary growth)บาง

คนอาจเรยกเนอเยอเจรญดานขางนวา แคมเบยม

(cambium) แบงเปน 2 ชนดคอ

- วาสควลารแคมเบยม(vascular cambium) พบอย

ระหวางเนอเยอทอลาเลยงนาและเนอเยอทอลาเลยงอาหาร

เมอแบงเซลลทาใหเกดเนอเยอทอลาเลยงเพมขน

http://www.deanza.edu/faculty/mccauley/6a-labs-plants-05.htm

- คอรกแคมเบยม (cork cambium) แบงเซลลทาให

เกดเนอเยอคอรก(cork) หมรอบรากและลาตนพชใบเลยงค

ทมอายมาก

2.เนอเยอถาวร (permanent tissue) เปนเนอเยอทเจรญเตบโตเตมท

แลว ประกอบดวยกลมเซลลทเปลยนแปลง

มาจากเนอเยอเจรญ มรปรางคงท ไมมการ

แบงตวเพมขนอก และมหนาทเฉพาะ

จาแนกตามลกษณะของเซลลได 2 ชนด ไดแก

-เนอเยอถาวรเชงเดยว (simple permanent tissue) เปนเนอเยอทประกอบดวยกลมเซลลชนด

เดยวกนมาทาหนาทอยางเดยวกน

ไดแก เนอเยอผวนอกหรอเอพเดอรมส พาเรงคมา

คอลเลงคมา สเกลอเรงคมา และเพรเดรม

เอพเดอรมส (epidermis) เปนเนอเยอชนผว

นอกสดของสวนตาง ๆ ของพชทอายนอย

ประกอบดวยเซลลทเรยงตวชดกนแนนจนไมม

ชองวางระหวางเซลล

- ทาหนาทปองกนเนอเยอทอยดานใน

- ผวดานนอก มสารขผงพวกควตน (cutin)

ฉาบอยเพอชวยปองกนการระเหยของนา

ชนควตน เรยกวา ควตเคล (cuticle)

-ชวยปองกนไมใหนาซมผานเขาไปในรากมากเกนไป

เพราะจะทาใหรากเนา

-เจรญเปลยนแปลงไปเปน ขนราก เซลลคม

ขนและตอม

เซลลเอพเดอรมสไมมคลอโรฟลล ยกเวน ในเซลลคม

ดงนนเซลลคมจงสามารถสงเคราะหแสงได

ควตน เปนสารพวกไขมน เคลอบอยชนนอก เชน ใบ ยกเวนใน

รากจะม suberin เคลอบ พชทขนอยในทแหงแลงมกมควตน

เคลอบหนา เพอรกษานาทอยภายใน(ปองกนการระเหยของนา)

Epidermis

http://www.nana-bio.com/e-learning/image%20e-learning/tissue.jpg

ขนราก เพอเพมพนทในการดดซมนาและแรธาต

ทมา http://www.nana-bio.com/e-learning/permanent.htm

- เซลลคม ทาหนาทควบคมการปด-เปดของปากใบ

http://waynesword.palomar.edu/photsyn1.htm

-ขนและตอม

ทมา

http://www.vcharkarn.com/include/vcafe/showkratoo.php?Pid=31603

พาเรงคมา (parenchyma) พบไดแทบทกสวน

ของอวยวะพช เปนเซลลทมชวต

มรปรางหลายแบบ บางเซลลคอนขางกลม ร

ทรงกระบอกหรอเปนเหลยม มชองวางระหวางเซลล

(intercellular space)

ทมา

http://botit.botany.wisc.edu/images/1

30/Cells_&_Tissues/Celery_Petiole/

Parenchyma.html

ตดตามยาว (long section) ตดตามขวาง (cross section)

พาเรงคมา (parenchyma)

ทมา http://botit.botany.wisc.edu/images/130/Cells_&_Tissues/Celery_Petiole/Parenchyma.html

พาเรงคมา มหนาทแตกตางกนไป ขนอยกบสวนของพช

ไดแก สงเคราะหแสง สะสมอาหารพวกแปง โปรตน

ไขมนและนา

สงเคราะหสารพวกนามนระเหยงาย และสารส ชวยใน

การลาเลยง นอกจากนอาจเปลยนสภาพกลบไปเปน

เนอเยอเจรญไดอก ซงจะพบในบรเวณทพชเกดบาดแผล

โดยเปลยนไป เพอชวยสมานแผล

คอลเลงคมา (collenchyma) เปนเนอเยอทประกอบดวยเซลลทมชวต ผนงเซลล

เปนแบบปฐมภม มความหนาไมสมาเสมอ มความ

เหนยวและ ยดหยนประกอบดวย เซลลโลส

เฮมเซลลโลส และเพกทน

เซลลมขนาดเลก การเรยงตวของเซลลอยชดกน

แนนจนไมคอยมชองวางระหวางเซลล

ทาหนาทชวยเพมความแขงแรงใหแกโครงสรางพช

และตานแรงเสยดทาน

พบเซลลกลมนไดมากทบรเวณใตเอพเดอรมสของกานใบ

เสนกลางใบ และลาตนสวนทยงออนของพชลมลก หรอ

ไมเลอยบางชนด

คอลเลงคมา (collenchyma)

ลกษณะของคอลเลงคมา ทมา http://www.science.smith.edu/~mmarcotr/Hortwebpage- fall/handouts/figures-

overheads/anatomyfigures.htm

สเกลอเรงคมา (sclerenchyma) เปนเนอเยอทประกอบดวยเซลลทมผนงหนามาก

มทงผนงเซลลปฐมภมและทตยภม

มเซลลโลสและลกนนมาก ทาใหเพมความแขงแรงแก

พช เซลลเมอโตเตมทจะตาย โดยผนงเซลลยงอยแต

โพรโทพลาสตสลายไปเหลอเปนชองวาง เรยกวา

ลเมน (lumen) จาแนกไดเปน 2 ชนด ไดแก

สเกลอรด(sclereid) และไฟเบอร(fiber)

ไฟเบอร (fiber) หรอเซลลเสนใย

-เปนเซลลทมรปรางเลกเรยวยาว หวทายแหลม

-ผนงเซลลหนามากเพราะมลกนนและเซลลโลสมาสะสม

-มความเหนยวและยดหยน ทาหนาทใหความแขงแรงแก

พช

-พบอยตามสวนตางๆ ของพช เชน คอรเทกช ปะปนอยใน

ทอลาเลยงหรออยโดยรอบทอลาเลยง

-มประโยชนมากในทางเศรษฐกจ โดยใชทาเปนเชอก

กระดาษ ทอเปนเสอผา และกระสอบ เปนตน

เซลลเสนใย (fiber)

สเกลอรด (scleried) หรอ สโตนเซลล (stone cell)

-เปนเซลลทมลกษณะคลายไฟเบอรแตละเซลลสนกวา รปราง

มหลายแบบ ทงรปกลม หลายเหลยม เปนแฉกคลายดาว

-ผนงเซลลหนามากเนองจากมลกนนมาสะสม

-พบในสวนของพชทแขง เชน เปลอกของเมลดหรอ

ผลไม ไดแก กะลามะพราว เมลดพทรา

เนอผลไมทสาก เชน ละมด นอยหนา ฝรง ทอ สาล

อาจพบแทรกในชนคอรเทกซ ในทอลาเลยงของ

ลาตน ในสวนของใบ และกานใบ เปนตน

-ทาหนาทเพมความแขงแรงใหแกสวนตาง ๆ ของพช

Sclereid(Stone cell)

Sclereid

(Stone cell)

สเกลอรด (scleried)

เอนโดเดอรมส (Endodermis)

Endodermis

สวนใหญพบในรากพชใบเลยง

เดยว เซลลเรยงตวเปนแนว

เดยว ผนงเซลลบาง มสารพวก

ซเบอรน ควตน หรอลกนน

มาสะสมเปนแถบทาใหผนง

เซลลหนา เปนแถบ ซงจะกด

ขวางนาและอาหารไมใหผานได

สะดวก

ทมา http://botit.botany.wisc.edu/images/130/Root/Monocot_Roots/Zea_Root/Endodermis_vasc_tissue

หนาทของเอนโดเดอรมส

1. ปองกนเนอเยอสวนทอยถดเขาไปขางใน

2. เปนทางผานของนา เกลอแร อาหาร และ

กดขวางการลาเลยงสารดงกลาว

เพรไซเคล(pericycle)

เปนเนอเยอทพบเฉพาะในราก ทาหนาทใหกาเนดรากแขนง

(secondary root)

เนอเยอถาวรเชงซอน(complex permanent tissue)

ประกอบดวยกลมเซลลหลายชนดมาทางานรวมกน

ซงเนอเยอถาวรเชงซอนแบงออกเปน 2 ประเภท

ไดแก เนอเยอลาเลยง(vascular tissue)

- เนอเยอลาเลยงนา แรธาต เรยกวาไซเลม (xylem)

- เนอเยอลาเลยงอาหาร เรยกวา โฟลเอม (phloem)

Xylem and phloem

Xylem and phloem

ไซเลม (xylem) ลาเลยงนาและแรธาต

ประกอบดวย

- เทรคต (Tracheid) มรปรางยาวหรอเปนเหลยมยาว

ปลายคอนขางแหลมทงสองขาง ไมมผนงดานปลาย

(end wall)

- เวสเซล (Vessel) มผนงดานปลายทชดเจน อาจตดตรง

หรอเอยง

• คลายทอยาวๆ ทประกอบดวยทอสนๆหลายๆทอมาตอกน

• ทอสนแตละทอเรยกวา vessel member หรอ vessel

element

• ผนงหนาเปนสารพวกลกนนมาสะสม มชองทะลถงกน

ซงมลกษณะเปนรอยปรหรอรพรนทเรยกวา perforation

plate

-ไซเลมพาเรงคมา (xylem parenchyma) เปนเซลลทมชวต รปรางคลายพาเรงคมาทวไป

ทาหนาทสะสมอาหารจาพวกแปง นามน ผลกและสารอน

นอกเหนอจากการทาหนาทลาเลยงนาและธาตอาหาร

ไซเลมพาเรงคมาบางกลมอาจเรยงตวขนานกบรศมของลาตนและราก เรยกวา ไซเลมเรย (xylem ray)

ทาหนาทลาเลยงนาและธาตอาหารไปยงดานขางของลาตนและราก

-ไซเลมไฟเบอร (xylem fiber) เปนเซลลขนาดสน ผนงหนา ปลายแหลม

อาจมผนงกนเปนหอง ๆ

ทาหนาทชวยใหความแขงแรงแกพช

****สาหรบพชพวกจมโนสเปรมและเฟรนพบ

เฉพาะเทรคด และไซเลมพาเรงคมาเทานน

โฟลเอม(Phloem) เปนเนอเยอททาหนาทลาเลยงอาหารทใบสงเคราะหขน

ไปสสวนตางๆ ของพช ประกอบดวยกลมเซลลตางๆ

ดงน

โฟลเอม (phloem)

ทมา http://www.uic.edu/classes/bios/bios100/lectf03am/lect18.htm

-เซลลหลอดตะแกรงหรอซฟทวบเมมเบอร(sieve tube member)

เปนเซลลทมชวต รปทรงกระบอกยาว เมอเจรญเตมท ไมมนวเคลยส ทปลายผนงเซลลทงสองดานจะมรพรนเลกๆ มลกษณะเปนแผนตะแกรง หรอซฟเพลต

(sieve plate)ซง เปนทางใหไซโตพลาสซมภายในตดตอกน

ซฟทวบเมมเบอรหลายๆ เซลลมาเรยงตอกน เรยกวา

ซฟทวบ(sieve tube) ทาหนาทลาเลยงอาหาร

ทมา http://facweb.furman.edu/~lthompson/bgy34/plantanatomy/plant_cells.htm

แสดงลกษณะของซพทวบ

ซฟทวบเมมเบอร(sieve tube member)

-เซลลประกบ หรอเซลลคอมพาเนยนเซลล

(companion cell) เปนเซลลทมชวต จะอยตดกบซฟทวบเมมเบอร

เสมอ มนวเคลยสขนาดใหญ

ทาหนาทชวยเหลอซฟทวบเมมเบอร ในการ

ลาเลยงอาหาร โดยเฉพาะ เมอเซลลมอายมากขน

เซลลคอมพาเนยนเซลล(companion cell)

-โฟลเอมพาเรงคมา (phloem parenchyma) ทาหนาทชวยสะสมอาหารและอนทรยสาร เชน เมดแปง แทนนน เรซน และนามน เปนตน ตลอดทง ทาหนาทในการลาเลยงอาหารและชวยเสรมสรางความ

แขงแรงใหแกพช

เปนเซลลทเรยงตวแนวรศมขวางลาตนและราก

เรยกวา โฟลเอมเรย(pholem ray) ทาหนาท

ลาเลยงอาหารไปยงดานขางของลาตนและราก

-โฟลเอมไฟเบอร (phloem fiber) ทาหนาทชวย

เสรมความแขงแรงแกทออาหาร

เนอเยอไซเลมและโฟลเอมมกจะรวมตวเปนมดทอ

ลาเลยงเรยกวา vascular bundle

สรปชนดของเนอเยอพช

เนอเยอพช แบงเปน 2 ประเภท คอ

1.Meristematic tissue -แบงตามตาแหนงทอยในสวนตางๆของพช ไดแก apical meristem intercalary meristem Lateral meristem -แบงตามอายและการเจรญ ไดแก promeristem primary meristem secondary meristem

2.Permanent tissue จาแนกตามหนาท

1.protective tissue –epidermis -periderm= cork cork cambium phelloderm 2.fundamental tissue – parenchyma -collenchyma -sclerenchyma

3.Vascular tissue -xylem -phloem

2.จาแนกตามลกษณะของเซลลทมาประกอบกน

-simple permanent tissue -complex permanent tissue

จดทาโดย

นางสาวแอนนา ปญโญ

ตาแหนง ครผชวย

โรงเรยนนารรตนจงหวดแพร

Thank you

11.2 อวยวะและหนาทของอวยวะของพช

1.โครงสรางและหนาทของราก

จดประสงคการเรยนร เพอใหนกเรยนสามารถ

1. สบคนขอมล ทดลอง อธบาย และอภปรายเกยวกบ

โครงสรางและหนาทของราก

2. สบคนขอมล ทดลอง และสรปเกยวกบโครงสรางภายใน

ของราก

ราก(root)

เปนอวยวะของพชทไมม ขอ ปลอง ตา และใบ เจรญลงสดนตาม

แรงดงดดของโลก(positive geotropism ) มกาเนดมา

จาก radicle ของ embryo ซงอยภายในเมลด รากท

เปลยนแปลงมาจากเเรดเคล จดเปนรากทมการเจรญในระยะแรก

(Primary growth) สวนรากของพชใบเลยงคหรอ พชใบ

เลยงเดยวบางชนด จะมการเจรญเตบโตขนท 2 (Secondary growth)

โครงสรางและหนาทของราก - ทาหนาทดดนาและสารอาหาร

- ลาเลยงนา แรธาต และอาหาร

- สรางฮอรโมนพช เชน cytokinin gibberellin เพอพฒนาลาตน ยอด และสวนอนๆ

- ยดลาตนใหตดกบพนดน เจรญเตบโตลงสดนตามแรงโนมถวงของโลก

- หนาทอนๆ เชน สะสมอาหาร สงเคราะหแสง คาจน ยดเกาะ หายใจ เปนตน

การงอกของเมลดพช ในชวง 3 วนแรก

- สวนทโผลพนเมลดออกมากอน เรยกวา primary root(แรดเคล)

หรอรากแกว

- เมอรากมความยาวเพมขน จะมขนราก(root hair)เกดขน

ถดจากปลายสดของราก

- จานวนและความยาวของรากเพมมากขน

- รากถวเขยวทเพมขน รากแขนง(lateral root) หรอ secondary

root ซงเจรญมาจากรากเดม

- รากขาวโพด จานวนรากทเพมขนเจรญมาจากบรเวณทอยเหนอ

ขนไป รากพเศษ(adventitious root)

พชใบเลยงเดยว(ขาวโพด)

พชใบเลยงค(ถว)

Primary root

Root hair

ขนราก(root hair)

การศกษาโครงสรางของรากในระยะทมการเจรญ

ขนตน (Primary growth) จะแบงศกษา

2 ลกษณะ คอ

1. ศกษาโครงสรางตามยาวของราก

2. ศกษาโครงสรางในภาคตดขวาง

โครงสรางตามยาวของราก แบงได 4 บรเวณ คอ

1. หมวกราก(root cap) ประกอบดวยเซลลพาเรงคมา (Parenchyma) เรยงตวกนอยางหลวมๆ ผนงคอนขางบาง มแวควโอลขนาดใหญ สามารถผลตเมอกได ทาใหหมวกรากชมชน และออนตว สะดวกตอการชอนไชของรากลงไปในดน และหมวกรากทาหนาทปองกนอนตรายใหกบบรเวณทอยเหนอขนไป ขณะทรากชอนไชลงสดน

เซลลบรเวณนจะมอายสนเพราะมการฉกขาดอยเสมอ

2.บรเวณเซลลกาลงแบงตว(Region of cell division)

อยถดจากรากขนมาประมาณ 1-2 mm เปนบรเวณของ

เนอเยอเจรญปลายราก จงมการแบงเซลลแบบไมโทซส เพอ

เพมจานวน โดยสวนหนงเจรญเปนหมวกราก แตเซลลสวน

ใหญจะเจรญเปลยนแปลงเปนเซลลทอยในบรเวณถดขนไป

ดานบน

3. บรเวณเซลลขยายตวตามยาว (Region of cell elongation) อยถดจากบรเวณทเซลลมการแบงตว เปนบรเวณทเซลลม

การยดยาวขน ประกอบดวยเซลลทไดจากบรเวณเซลล

กาลงแบงตว และหยดการแบงตวแลว มการขยายขนาด

ทางดานยาวเพมขนกอน จากกนนจะคอย ๆ ขยายขนาด

ทางดาน กวางออกเลกนอย ทาใหรากยาวออกไป

4. บรเวณเซลลเปลยนแปลงไปทาหนาทเฉพาะ และการเจรญเตมทของเซลล(Region of cell differentiation and maturation) ประกอบดวยเซลลถาวรตางๆ ซงมการเปลยนแปลงมาจาก

เนอเยอเจรญ เปนเซลลชนดตางๆ ในโครงสรางของราก เพอ

ทาหนาทเฉพาะ ซงเปนเซลลทมการเจรญเตมท ทาหนาท

ตางๆ ไดอยางสมบรณ เชน บรเวณนจะมเซลลขนราก

(Root hair cell)อยทเอพเดอรมส เพอเพมพนทผวใน

การดดนาและแรธาต

ภาพโครงสราง

ตามยาวของราก

โครงสรางในภาคตดขวางของราก

แยกเปนบรเวณ หรอชนตางๆได 3 บรเวณ ดงน

1. epidermis เปนเนอเยอชนนอกสด มเซลลทเรยง ตวกนเพยงชนเดยว และผนงเซลลบาง ไมมคลอโรพลาสต ประกอบดวยเซลลผว และเซลลขนราก มแวควโอล

ขนาดใหญ epidermis มหนาทปองกนอนตราย ใหแกเนอเยอทอย

ภายในขนรากของเอพเดอรมส ชวยดดนาและแรธาต

ปองกน ไมใหนาเขารากมากเกนไป

โครงสรางในภาคตดขวางของราก พชใบเลยงค

1

2

3

2. คอรเทกซ (cortex) เปนอาณาเขตระหวางชน epidermis และ สตล(stele) ประกอบดวยเนอเยอพาเรงคมา ททาหนาทสะสมนา และ

อาหารเปนสวนใหญ ชนในสดของ cortex จะเปนเซลล

แถวเดยวเรยก endodermis ซงในรากพชใบเลยงเดยวจะ

เหนชดเจน

เซลลในชนนเมอมอายมากขนจะมผนงหนาเพราะ มสารซเบอรน

หรอลกนนสะสมอย ทาใหเปนแถบหรอปลอกอย เซลลแถบหนา

ดงกลาว เรยกวา แคสพาเรยนสตรพ (casparian strip)

แถบแคสพารเรยน

ซเบอรน

เปนพอลเมอรของกรดไขมนบางชนด มหนาทปองกน

อนตรายจากภายนอกใหแกเซลลพชและมบทบาทในการตาน

การแพรของนา

3. สตล(stele) เปนบรเวณทอยถดจากชน endodermisเขาไป stele ในรากจะแคบกวาชน cortex ประกอบดวยชนตางๆดงน

3.1 เพรไซเคล(pericycle) ประกอบดวยเซลล พาเรงคมา

เปน สวนใหญ อาจมชนเดยวหรอหลายชนแลวแตชนดของพช เปนชนดานนอกสด ของสตล

เพรไซเคล พบเฉพาะในรากเทานน และเหนชดเจนในรากพชใบ

เลยงค เพรไซเคล เปนสวนทใหกาเนดรากแขนง

(Secondary root) ทแตกออกทางดานขาง (Lateral root)

3.2 กลมทอลาเลยง (vascular bundle) ประกอบดวย primary xylem และ primary phloem ซงม xylem อยตรงใจกลางของรากเรยง เปนแฉก โดยม phloem อยระหวางแฉก

ในพชใบเลยงคจะเหนการเรยงตวเปนแฉกชดเจน มจานวน

แฉกนอย ประมาณ 1-6 แฉก โดยมากมกม 4 แฉก

สวนรากของพชใบเลยงเดยวมกมจานวนแฉกมากกวา

ตอมา จะเกดเนอเยอเจรญ vascular cambium คน

ระหวาง xylem กบ phloem

ภาพ เปรยบเทยบภาคตดขวาง

ของรากพชใบเลยงเดยวและใบ

เลยงค stele

stele

cortex cortex

พชใบเลยงค มการเจรญเตบโตใหรากมขนาดใหญขน มการสรางวาสควลารแคมเบยม (Vascular cambium) หรอ แคมเบยม (Cambium) ซงเปนเนอเยอเจรญ เกดขน ระหวาง primary xylem และ primary phloem Vascular cambium ทาใหเกดการเจรญเตบโตขนทสอง (Secondary growth) โดยแบงตวให Secondary xylem อยทางดานใน Secondary phloem อย ทางดานนอก เมอมการเจรญเตบโตขนทสองเพมขนเรอย ๆ ทาให primary phloem คอรเทกซและเอพเดอรมสถกดนออกและถอยรนออกไป

รากพชในเลยงค endodermis

pericycle

Primary xylem Secondary xylem

Vascular cambium

Primary phloem

Secondary phloem

ลาตนพชใบเลยงค

Primary phloem

Secondary phloem Secondary xylem

Primary xylem

Vascular cambium

3.3 พธ (pith)

เปนบรเวณตรงกลางราก หรอ ไสในของราก

เหนไดชดเจนในรากพชใบเลยงเดยว สวนใหญเปนเนอเยอ

พาเรงคมา เชน ขาวโพด

สวนรากพชใบเลยงคตรงกลางมกเปน xylem

monocot root cross section

pith(พธ)

รากพชใบเลยงเดยว

ชนดของราก

เมอแยกตามการเกดของราก ออกเปน 3 ชนดคอ 1. Primary root หรอ รากแกว (tap root) เปนรากทเจรญจาก แรดเคล(Radicle) ของเอมบรโอ

แลวพงลงสดนตอ โคนรากจะใหญแลวคอย ๆ เรยวไป

จนถงปลายราก จะยาวและใหญกวารากอนๆ ทแยกออกไป

ทาหนาทเปนหลกรบสวนอนๆ ใหทรงตวอยได

รากแกว(tap root)

รากแกว

รากชนดนพบในพชใบเลยงคทงอกออกจากเมลด

โดยปกต พชหลายชนดมรากแกวเปนรากสาคญ

ตลอดชวต

สวนพชใบเลยงเดยวทงอกออกจากเมลดใหมๆ กม

รากระบบนเหมอนกน แตมอายไดไมนานกเนา

เปอยไป แลวเกดรากชนดใหมขนมาแทน(รากฝอย)

แรดเคล(radicle) คอ สวนของเอมบรโอทเจรญ

ออกมาจากเมลดเปนอนดบแรก

2. Secondary root หรอรากแขนง(lateral root หรอ branch root)

เปนรากทเจรญเตบโตออกมาจากรากแกว มกงอกเอยง

ลงไปในดนจนเกอบขนานหรอขนานไปกบพนดน

รากชนดนอาจแตกแขนงออกเปนทอดๆ ไดอกเรอยๆ

ทงรากแขนงและแขนงตางๆ ทยนออกไปเปนทอดๆ

ตางกาเนดมาจากเนอเยอเพรไซเคลในรากเดมทงสน

Secondary root หรอรากแขนง(lateral root หรอ branch root)

รากแขนง รากฝอย รากแกว

3. Adventitious root หรอ รากวสามญ

เปนรากทไมไดกาเนดมาจากรากแกวหรอรากแขนง

รากชนดนอาจแตกออกจากโคนตนของพช

ตามขอของลาตนหรอกง ตามใบหรอจากกงตอนของ

ไมผลทกชนด

แยกเปนชนดยอยไดตามรปรางและหนาท ไดดงน

รากฝอย (fibrous root) เปนรากเสนเลกๆมากมาย ขนาดโตสมาเสมอกน งอกออก

จากรอบโคนตนแทนรากแกวทฝอเสยไปหรอทหยดเตบโต

พบในพชใบเลยงเดยวเปนสวนใหญ เชน รากขาว ขาวโพด

หญา หมาก มะพราว เปนตน

รากฝอย

รากคาจน (Prop root) เปนรากทแตกออกมาจาก

ขอของลาตน ทอยใตดน และเหนอดนขนมาเลกนอย

และพงแทงลงไปในดน เพอพยงลาตนเอาไวไมให

ลมงาย เชน รากขาวโพดทงอกออกจากโคนตน

รากเตย ลาเจยก ไทรยอย แสม โกงกาง

รากคาจนของขาวโพด

รากคาจน(รากแสม)

รากคาจน(ตนโกงกาง)

รากตนลาเจยก หรอ เตยทะเล

รากเกาะ (Climbing root) เปนรากทแตกออกมาจากขอของลาตน แลวมา

เกาะตามหลกหรอเสา เพอพยงลาตนใหตด

แนน และชลาตนขนทสง เชน รากของพล

พลดาง กลวยไม พรกไทย เปนตน

ตนพล

พลดาง

รากสงเคราะหแสง (photosynthetic root) เปนรากทแตกออกมาจากขอของลาตนหรอกง แลว

หอยลงมาในอากาศ จะมสเขยวของคลอโรฟลล เปน

รากททาหนาทสงเคราะหแสง เชน รากกลวยไมทม

สเขยวเฉพาะรากออน หรอปลายรากทแกเทานน

รากของไทร โกงกาง มสเขยวเฉพาะตรงทหอยอยใน

อากาศ สวนทไซลงไปในดนแลวไมมสเขยวเลย

รากกลวยไม-พชองอาศย(epiphyte)

ทาหนาทยดเกาะดดซบความชนในอากาศ

รากหายใจ (Respiratory root หรอ Aerating root)

เปนรากทเกดจากรากทอยใตดนงอก และ ตงตรง

ขนมาเหนอดนหรอผวนา เพอรบออกซเจน

ชวยในการหายใจ พบในพชชายนาหรอปาชายเลน

เชน รากลาพ แสม โกงกาง

ซงแตละชนดจะมรากหายใจทตางกนไป เชน

แสม มรากหายใจโผลจากดน สวนโกงกาง รากหายใจ

แทงออกจากตนลงดน เพอชวยคายนลาตนอกดวย

นอกจากนนากเหลานยงชวยดกตะกอนหรอ

อนทรยวตถตางๆ ตามพนทชายฝงอกดวย

นอกจากนรากสวนทอยในนวมคลายฟองนาของผกกระเฉด

กเปนรากหายใจ เรยกวา รากทอนลอย Pneumatophore root ) โดยนวมจะเปนท

เกบอากาศและเปนทนลอยนาดวย เชน รากของแพงพวยนา

ผกกะเฉด

ผกกะเฉด

แพงพวยนา

• รากกาฝาก หรอ รากปรสต (Parasitic root)

เปนรากของพชพวกปรสตทสราง Haustoria แทงเขาไปในลาตนของพชทเปนโฮสต เพอแยงนา และ

อาหารจากโฮสต เชน รากกาฝาก ฝอยทอง เปนตน

รากกาฝาก

ฝอยทอง

รากสะสมอาหาร (food storage root)

เปนรากทสะสมอาหารพวกแปง โปรตน หรอนาตาลไว

จนรากเปลยนแปลงรปรางมขนาดใหญ ซงมกจะ

เรยกกนวา“หว” เชน หวแครอท หวผกกาด หรอหวไชเทา

หวผกกาดแดง หรอ แรดช (Radish) หวบท (Beet root) และ หวมนแกว

เปนรากสะสมอาหารทเปลยนแปลงมาจากรากแกว

หวผกกาด หวผกกาดแดง(แรดช-radish)

บทรท(beet root)

มนแกว

สวนรากสะสมอาหารของมนเทศ รกเร กระชาย

เปลยนแปลงมาจากรากแขนง

นอกเรอง

รกเร หรอ “รกแรก”

ลกษณะเปนไมลมลก มหวใตดน สง 40-100 ซม.

ดอกมหลายส เชน ชมพ สม ขาว เหลอง และ สองสในดอก

เดยว เปนตน ขยายพนธดวยเมลด และ หวใตดน เมอมดอก

และดอกรวงโรยตนจะยบ แตจะแตกตนขนมาใหมได

จากหวทฝงอยใตดน

หวรกเร

รากหนาม (Thorn Root) เปนรากทมลกษณะเปนหนามงอกมาจากบรเวณโคนตน

ตอนงอกใหม ๆ เปนรากปกต แตตอมาเกดเปลอกแขงทา

ใหมลกษณะคลายหนามแขง ชวยปองกนโคนตนได

ปกตพบในพชทเจรญในทนาทวมถง เชน โกงกาง

สวนในปาลมบางชนดจะปรากฏรากหนามกรณทมราก

ลอยหรอรากคาจน

รากหนาม (Thorn Root)

จดทาโดย

นางสาวแอนนา ปญโญ

ตาแหนง ครผชวย

โรงเรยนนารรตนจงหวดแพร

Thank you