• » 10 (1 0 1 ) IX ՏՈ1ՐԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ 1 8 9 9

, ,Օրօտշհտւե"

(16 16 ք ^ճ ր ձ էւօո

6Հրօ1սէ. եաաա. ա ա ՚է

ձճրտտտՑ:

Ա ա ա (1ս “ՕրօտշհՅհ,,

0 Տ 1 Տ 6 \ Ճ ( Տ Ա 1 Տ Տ 6 )

«ՀՈ6 8ԵԱՓ(Ո«ՇկՇՆ ԳաՈ»ա11ԻԹԵՈւ“ ՕքԳՇՆ

ս ո ր ո ր ս ՚ ւ ր հ Ւ ՐՇԽրսւ Նւշէձէ

Տարէնի առիսծը նաՀատակսեր է *Զենք կրէւար Էռ,ԼթաԷ Ւք անսպասելի մաՀր Խս չՀ ի ա ֊

նալ միսքհդամախ ժողովրդի այգ սրտոտ, աննկուն Խս Հարազատ ղաւ֊կին վրայ*

ԱնոնցմԷ էր Աերպւ, որոնց մայրերը բացառիկ ա ս տ ֊ ղերոս տակ կը ծնին, ես որոնց Հոգան մէԼ անցեալ էն մոոց*.աե գիւղազնակսն վեՀա թ ի ւն ոս մը կան*

Գ րեթէ եօթ տարի— արկածալի ք ես փոթորկալից «<ս . րիներ— դիմապրաս ես աննլաճ ապստամբ մը եղաս օսմանդ Խոն աշխարհասեր ես թաթարական վարչութեան դէմ* Ափ մը ընկերներով ոչ միայն աՀուսարսափ ազդեց իր –բարբարոս թշնամիին, այլևս պատկառանք* Ամբողջ վաչտերոս դէմ, ինքը լեռ մըն էր, Աիփանայ սարին պէս*

Աերոթ֊Աղրիսր իր մայրենի կենսառոյգ այլ ոա/ւա. բախտ Հողին վրայ ուռճացած, անոր Հապոսժ Խս ւիրէժ ֊ խնդիր արձագանքներով կորովղած ոս դաստիարակսած, Հայրենի ճշմարիտ Հերոս մըն էր• պատմաասանգական րու սրտապնդող ւոաքարիսն Հմա յ քովը ոԼ կտրիճ ասիւնովյը Հսկայացած• Պարզ էր իգէ,Ա1Ը* լեոնհրոս ս տ ի ն ք ֊ներէն վազած աղրիւրներոսն պէս զուլալ ես առողջ, կոսււ ոս վեՀոսմ * Իր գործին մեծութեա ն ոս ն ւի ր ա ֊ կսնոսթեան վրայ մարտիրոսի Հզօր ոս ապառաժէ սատքը ունէր որ կուտար իրեն այն գերմարդ կա էին արիոսթիսնը ես գաջագործ ու թիւնը որ բացառիկ է ա կ ֊ ներոս մենաչէտրՀն է*

Այն դժնդակ ու աննպաստ 4 անդ ա մանքն երուն մէի, որոնցով շրջապատսած էր անմոռանալի Հերոսը, ես որոնց դ է մ ար եկ Հասակովը կըմբչամարտէր իր Ա օ ֊ սիվն Հետ, այնքան իւնքնավս/ոաՀ շարժումով մը ես ոազմութքոնով մը, ոչ մէկ Հասարակ մաՀկանացոս չէր կարող երկար ապրիլ* Գես մըն էր, երր չա նթա Հա ֊ ր ող յանդգնու թիսնով քրդական լ է շ կ է ր ն ե ր ո ս ոս կանոնասոր ղօրքերոս դ է մ կոսիլ Հարկ րԱար* Անպ ա ր֊ տելի մնաց մինչես վերջի շունչը, մինչես որ սեսՀոգի դասաճանոսթիւնը ղայն թակարդը ձգեց*

իր թշնամիները ոՍերոբ փաշաԱ կը կան չէին անոր, անկեղծ էր այդ գովասանքը, բայց Հայ ժողովուրդը ա ւելի Համեստ, ա ւելի սրտաբուխ, սիրուն ես խ որՀրգա ֊ նիշող անուն մը ասած է ^ժողովրդական Հևրոսսը կոչելով պայն, —> Հին աշուղի մը բամբիռին արժանի - իբր մռնչող մարմնացումը ազգային շղթայակիր ք քա . ցոսմին ես սրբազան ուխտին*

Ցեղին ու. ժեզ, պատերազմիկ, ապրիլ ուզող Խս լոյս աղաղակող ոգին էր Աերորը, զինքլ» ծնող Հոդէն ս ն ֊ բաժան, լոշտակի մը պէս խրած էր անոր մէջ, զոր կորզել յանդղնողը պէտք էր մաՀը ա չքը առնէր*

Մեր մէջ սրտեր շատ կոն, որոնց իսրաքանչիւրին մէջ մէյմէկ աոիսծ է քնա ծ, ո*վ պիտի պդայ իր մէջ, խորունկ ցնցումը, նհրշիէչոսմը, Հիանալի Հերոսին տեղը բռնելու ես սնոր ձեռնարկած վեՀ ոս ափփս գործը, նոյն ջերմեռանդսւ թիսնով ես նոյն Հայրենասիրական աճան Հասատքով մը առաջ վարելու Համար* Կ արժէ, որ խիզախ ևս սնվևՀեր Հոգիները, ա յդ Հոյակապ կ ե ր ֊ ւգարանքին ա ոջեւ. Հպարտ ես փղձկան խոյանքով մը, ինչպէս Կեսար Աղեքսանդրի արձանին ա ռջեւ, ա ղ ա ֊ ղակեն, ոես կ ՚ո ւզէի Աերոբ մը ըլլա լ* *

Չքնա ղ Հհրոս ֊գործիչի մաՀով գրեթ է ամբողջ ա ֊ րիական ընտանիք մը կ՝սներեւութա նա յ. իրեն Հետ կը մեռեին ՛իր 12 տարեկան կորիսնը, իր երկու ե ղ բ ա յր ֊ները,---դժբախտ ոս սես ճակատագրին ղոՀ սրտաշարժես գիլցափւական ցրՈԱիՒ մը իսկ Սօսին, որ կ ե ն ֊սական ուժն ոս զորավիգն էր իր ամուսնուն ես սնոր րացակայոսթեսնը յաճախ կը Հրամսնատարէր ք ա ֊ ջամարտիկ խմբին, վիրաւ որ գերի ինկած է* Ա յժ մ բանտին մէջ, Հալ Ամ՚աղօնը կոսլայ, իր աոիւծն ու կորիսնը, . . Ազգային սրաարցոսնքով շրջապատենք ղայն*

Աերորը, ա յդ գիսցավե, Համակրելի տիպարը, մեր ազգային գոյոսթ եսն կ ռ*ի »ս փառքի էջհրուն էն Հ ա ֊ րազատ, էն սրտի մոտիկ մԼծագոյն գէմքհրէն Խս պ ա ր ֊ ծանքներէն մէկը պիտէ մնայ* իր մաՀը սակայն ծաղկի մը մահն է , բեղուն ապագայով*

ճակաաապրի փոբձանքներսսն ա ռջեւ խրոիստ Մնալ ես վեր Ոքրկւ/ղ անՀրաժեշա է ազգի մը Համար, ե թ է Հուզեր իր աստղը կորսնցներ Գժրախտութ իւններուա ոջեւ է որ ազգերոս թերու թ իւնները ոս մ ե ծ ս ւթ ի ս ն ֊ ները կը ճանչցւին* Գէն չպրտելով մեր յոռետ ես, սկեպտիկ ես բացասական տժգոյն կողմերը, գօտեպնգւինք աոնա^ կան ես կոբ ովալիր զդացոսԱեերոս Համերդութիսնով մը*

Աերորը, աղբիսր-իղէտլը թ ո ղ ը լրս յ, ստրկութեսն մէջ լացած ոս գիսցազնացած, Խս ազատոսթ հան Հ ա ֊ մար ծարաւի ժողովրդի երազուն Հոգիին, իսկ Աոոին Տար մնի ՀերոսոսՀին, ոոսկիամայրս տիպար կինը րոլոր այն լալկան, սրաակսկիծ Խս արիասիրտ մայրերսսն ոս ՀայոսՀիներուն, որոնք իրենց ծոցին վրա յ կ՝ ապրեցնեն ցեղին կեանքը ես իրենց սրտատրոփ կուրծքին տակ, ինչպէս տաճարի մէջ, սրբազան նաիանձայուզոէթիսնով մը կը պաՀպանեն ցեղին դարաւոր ձայնը, ա գա տ ոլթեսն Հառաչանքը, կայծոսկրակըւ. . .

ժւցատ6ժ Ե7

146 ԳՐ ՕՈ Ա* ր յմ 1օ

ԱՋԱՏ11ԻԹԵՈ.՜Ն ա «ւ

Պտամութեամր մանուկ, թ լ ո վ 3 0 հ աղաք*է Փարսին, զուրկ դորապեաներիք, աո. անքզք Նւորական ո* ւ « մանԱ, ձեոքին հրտքաէէ միտյննրանք հրա շքներ ե ն ^ո^քծօւՀ հրա շքներ ումի, Հարը»* ա ութեա ն, ^ ծ ո ւ /յ^ ա )) , համաշխարհայինփարւքի, յք»չ(էՕննևրի դեմ*

ք՝ոեր՝1ւերն են * * յդ հրաշագործները,)ք(1 ՝եր կո իւը չի ունենա/ իր նմանը պաամո* թ եա ն

& ջ, և. այն, ինչ որ մԼնր կ՝ անենք, կը զարմացնիաշխարհը1* , --- ա/դ համարձակ, վստահ խոսքերով եր, որամրոզՎ մարդկո, թ ե ա ն աո.ա^ դ ո *ր » եկա*, ա յե ծ ա ձ * ր*եք*ը նախագահ Կրիւգեր, երր դե*ւ շեր հ ն չե լ թնգա – նօ/մի որոտը։ Աչթիսնը մպաաք Աֆրիկա/Է ծերունի մոզովրդապեաի ա /դ պ ա ա դ ա մ *է վրա/ և էր ա/գ մպ էա ը հաղորդն9 ամրոգԼ աշխարհին։

Սակա/ն երկ»*, ամիս դեո. չի անցել, և ա/դ մ պ է ա ը արդեն տեգի ե ա ւե լ ^«ււէր արտասուքի Ա եե ^րէա ա – նիայի սահմաններում՝ ե. կաաարեաշ ա պ շութեա ն՝ ա/դ սահմաններէք գ ուրո, > ,

Գարավերշի հերոսը րօԼրն կ։---- պՏուգե/ա/է Հակամարտիր յե ա ո լ, --- ասում՝ ե « I *

ք Ժ ամՒ 4 ---- ^ՐՒ "Խրում՝ Լէ րր*–րէ վքթա/ով,էմ՝ « ւ ւա ձ ք–****/ ^ վիրաւոր, կրթնա ծ մա/ոէՆ, աադ–նա*պէ վերջին րոպեներում* Փոաեքա/* Ծ է ձեոքով րոնահ էր սոսկալի վերքը, մէւսում՝ սեղման հրարան՝ ալեզարդ ծերուհին, մարող աչ^քերով^ մի ինշ որ րան եր Հնարում* \*\Լերջին անդամ, խնդրում՝ եմ, վերջին անգամ* բերեք, որ գրկեմ՝ որդուս . ես Սեոնում ե մ ** Հւէւո. եկա , և մէ ք ի չ հ ե ո ո ւ գաա, մէ պատանի, հաղիւ 1 4 աարեկան, )ր«;էւք(ււ հրարանը ձեոքին, ումասպաո., մահամերձ։ ն^ր* աաաոարը ա չքերիս, շաապ գրկերի պատանուն և ր երերի հոր մսա* Աղեկտուր եր տեսարանը և ես դարձրի ե– րեսս, որ չչոեսնեմէ Ս՝Է ք ա ն ի ր ո"/եէր, երր նորիր դա ր. եա, դեպ է Նրանր, որդին արդեն անլնշարան եր նո/ն– պես արդԼն գիակնարած հսր գրկ ո ւմ ՝**

ն«. ե թ ե գ Ո՛վ», հէա ոթափ ւա ե հա/ ըծթերքող, կար. ե ում եր, որ ա/ն երկիրը, ուր 6 0 աարեկան հսր հեա միասին աղաաութեան համար գոհւում՝ է ձ. 1 4 տա­րեկան որդին, կըոարկանա/ և էր շ/քնրին կ՝աոնէ դ ե -քո* թ ե ա ն անարդ շ ղթան,--- սխալլում՝ ե ք * Ախալւում՝ ^ա/նպես, ինչպես սխա/ւերին լորդ Զկմրըրլեն և շաա չոր. դեր, որոնր հաւաաարրին րարեմէա ՎխկտԱրիա թ ա դո ւհ ուն , թ ե տոները դեո. չհասան* Պրետոր իտյում՝ կըծածանի անդ չէական •//•<* շ ակ(Լ* 11յ դ գ/*ոՀ աֆէ "*եդ Տրանս– վա/ի մ-յրարազարու մ 6 .0 0 0 անդ չիարէ գերիների գլխին նան անում՝ ե ա/Խ մողովյգի գր^ՀքՀը* <•/» կո*– ւ « ծ 4 վայրենի Աֆրիկա/ում՝ պատուաստելու մարդկային մարի ամեն ամեն հ անդանակը մ՝ ա հ կ ա մ ՝ ա ղ ա– ա ո ւ թ ի ւ ն .

IIԱ յդ աղա ա ո ւթ ի ւե ը մամանակակէր ք °ե ր ը

գրքերի մեջ չսիրեր* Գես. 4 0 աարի առաջ, նրա պապերը վա ուա ծ եին ա/դ կրակոմ և երբ ա ո. աջին անդամ՝ ան­գլիական * 4>աղաքակրթող* ղորթը ոաք դրել, նոր բՆա– կավա/րի շեմքի վրա/* րօերները ա ւելի լա ւ համա-

ժւցատ6ժ Ե7,

րեքին նոր հայրենիք փնտրել, քա ն ստրկանար րական նոր ւ ր ^ ւ ւ ւ է ^ աղաաութեան 4 յ ^ էր նախորդ– Ներիդ շաա ա ոա Լ անքաւ* *Նա իր ր " յ ն ը "էրեդ ինչ­պես աո իւն* Վյս/րենի Աֆրիկա/Է անմշակ Հորերս* մ՝ նա4 եր ջանկոէթիւն մի աչն ո ւն ի ---ա զ ա ա ո ւ թ ի ւ Ն , եա/դ միակ ե ր ջ ա ն կ ո ւ թ ե ա ն համար ե , »ր ա/սար երգովդ ու եա փսվ անգլիական հղոր բանակի դեմ՝ 4 դուրս գալիս րօկր*. երիտասարդ ը , րօԱ ը ծե –րունին, րսեր-կէնը, րսԼր֊պատանին, որի հգոր բազկիդ երր եք չի վրիպում՝ գն դա կ ը, և որ գիտի մեոնեչ նո/ն հպարաութեամր, էնջ հպարաու թ եա մր սիրում՝ ե կ մՆե-եէ* % է

Տեղք, մամանակը փոխլեք, բա/ք գ ա ղ ա փ ա ր ը Նո/նը* Գարեր աոաՀ ա /դ գաղափարը> իթրև ա–

ղ ա ս* ո ւ թ ե ա ն կ ր ա կ , վա*ւեք մի րուո-ն մողովուրդ Նւրօպա/ի հարաւում, որը պարսկական բւնա պ ետ սլթ իւնը քարդելու համար ստեղծեք հելլենական ամենամեծ պար– ծանրը քծ ե բ մ՝ * պ է Լ Հ *

*Եո/ն կրակն եր, որ մեր գարում, սուլթանական Ո ե 9 մ իմը խորտակելու համար, ա ոա Լ բերեք Ս* է ս ս ս լ սն– դ ի ի և ՝|* ի ո ս ի^ե ո յ / է հերոսս* թ իւնները յունա կա ն Արշիպելագում՝ և հերոսս* թիւնների *ֆ ս յ չ շ ՝*րք Լ ա լ կ ա ն ի վթար Աղաաութեան ա/դ կրակե Լր, որ վա*ւեք կ ո ւ ր ա ղ ի ն ե ր ի ն սպանիական դարևոր րոնութ եա ն դՀմ\ որ սաեղհեչլ արիւնոտ, րա/ք խնկելի եջիր փոքրիկ ազգերի՝ լ ե հ ե ր ի, ի ր չ տ ն գ ա ր ի

Ն ե ր ի և վերջին տարիներս ե լ թ է . * ֊բ Հ • * Տ հ ա մ էար ի պաամոէթեան՝ ւ^ջ*

Ա յմ մ ՝ ա յդ կ ր ա կ ը հրա շքներ ե գ որն ու մ՝ է վար ր ե ն ի * երկիրների • * ք ԳԷ/ԷպպեաՆ կղզիներիյտ մտ ո. ղիմագրո* թ ե ա ն ա/ս օր յա ջորդում՝ են թօիրների քա ջա գործ ո ւ թ իւնները Հարաւա/ին*.ԱֆրԷկա/ում, որոնք ա ղ ա ա ո ւ թ ե ա ն պ » ա մ ՝ ո ւ թ ե ա ն 4 ^ արդեն մտքրին նորագո/ն Թերմսպիլջլ ՄօգդերրիվԼրի Հակատա– մ՝արաը*

|»է– ե թ ե 2 0 ֊/ » 7 ֊ գա րում վ–/րենի Հ.ֆրիկսւ/ին վիձակ– ւեք ոևե գ ե ր կատարել պաամութեան մեջ. գք*ա աոաջին պատիւը պատկանում՝ ե ա/ն փոքրիկ* թ ւ ո վ նւաղ, րա/*յ ա ղ ա ա ո ւ թ ե ա ն կ ր ա կ ո ղէ րո/ ՚ր ՞ք–

և անվեհեր ազդին, որ երեկ ա ^ ** *- ^ չՈ ւեԼր, րա/ք ա/սսր պ ա ր ծ ա ն ք ե Ւէ ա նունը, « •

ա ,ն ^ ք . կրակն ե ահա, որ պակասում՝ ե Տոքր Ասիա/ի մէջ

նպնպես անկախս* թ ե ա ն համար կւլւուլ մի ուրիշ ազգի հ ա յ ի ն * Ն թ ե 8 0 հագար բօ&լձւերը աւեչ/ին 2 0 հաքաբ կո.ւոգներ, 3 մֆլիսե հա /երը, բնական ե, ա ւելի կարո*լ են աալ* Ն ւ ե թ ե “Ա ՚թ ^ հ աՂաՐ հոէ–ոզները ,.խեն* թ ո ւթ ի ւ ն * չսեպեցին գլուխ րարձր ալքն ե է ա*Հնաումեղ^խրիա*սնիա/ի դեմ. Որ իր ձեոքի աակ 4 0 0 մի լիսն մո–ղ "վ **բ դ ունի, ամենի ին ,խ ե ն թ ո *թ ի ւն " չպ էաէ համարւի հ ա յ կ ա կ ա ն ա պ ս ա ա մ՝ բ ո ւ թ ի ւ ն ը &՝ի*–րքիաքէ

Նման պձաու թ ե ա ն գ ե Հ որ 1 ն–.րդ Դարի աբ գՀեք ՚ս /չա սրա /Լ դիմում՝ ե դեպի անկման և վերջնական կործանման անդունդը*

մ-ա/ութիւնը ո*ձ*ի անցեալ, որ ոգևորեք մ ամանակս*– կիք ս ե ր ո ւն դ ը բոերը ■ *>գ չունի* Հա /ո ւթ ի ւն ը ունի մի հ ա յ ր ե ն ի ք , որի հեա նա կապւած ե * չ 4 * 9 * * * ջ ա խ ո վ , ա /լ դարերի 4 ահագին շղթա/ով. բ*երքԼ ա /դ ե լ Հ ՞^ ֊՚ն ի * Հա յո ւթ ի ւն ը , Վերջապես, իրք

յ»ւ ւօ Գ Ր Օ Ո Ա Կ 147խ թ ա ն , իր դկմ՝ ոլ%ի յի այնպիսի թշնամի, ինչպկս կ &ք,ւր4,ք,անէ որին կորեանեչը պատմական պարեաէք պիաի լինի ամէն հ , կուլտուրական ժողովրդի համար, րոկրըպ յգ է լ Հունի,

ր֊աՈ ալն, ինչ ունի Հտրաւային Աֆրիկայի ,,հելլկնը>՝ և Ո1՚ՒՏ՝ 4 կախարդական ա-չբիւրից, դա րա կցայտում՝ ո յ մ Նրա րազկի և ո գ և ո ր ո ւ թ ի ւ ն նրա արտի համար, -Լ- ա յգ պակասում՝ և հա յութեա ն*

Ա ղ ա ա ո ւ թ ե ա ն կ ր ա կ ն ե այդ»

հէ՝ահէԼ հ՝“ 1Ն1,8 •Գ մի ՏԼԼյթուն. նարորրորեց աղաաութեան ոգին հա յութեա ն մասնակի շրջաններում, այդ շրջաններից դա րս եկան, ճշմարիտ կ, անձՆւեր կուողներ, որոնք ե թ ե չյա ղ թ և ց ի ն , րայցդոնկ քաջաբար նահաաակւեցին,--- սակայն նա չդա սեցամրողԼ ազգը, շղ արրնեց հա յութեա ն րոլոր մասերում՝ պյն րարձր զգացմունքները, առանց որոնց ոչ *ֆ մարդ և ոչ ժողովուրդ ընդունակ չկ հ ե ր ո ս լինելու*

Նրր որոտաց աոաջին թ ն դա ն ոթ ը Տրանսվալի " ա հ ֊ մանն երում՝ և առաջին րոկրի արիւնը թ ա փ լե ց, այդ արիւնը դարձաւ Վ ր կ մ ի մոգական հրաւկր րոլորի համնւր, և մԼՆք տեսանք, թ կ ինշպկս աշխարհի թ"1"ր կողերից րոԼրները շաապեգիՆ դկպի իրենց հայրենիքը, մասնակից լինելու ընդհանուր դորնին։ Վյսճառականը թ ողեց իր ա ռևտ ուրը, ուսանողը իր ուսումը, հա­րուստը իր ղւարճութիւնները, աւՀնքն կը Վերադարձան, ամկնքև կը մտան կռւի դաշտը ւ ԱՆ</«»«» չւ&աց և ր օ կ ր ֊ կինը, որ նոյնպկս գկնք Վերցրեց» Իայց սրանից մի .քանիտարի առաջ, 1 8 9 0 * 1 8 9 7 թ լականներին, երր հայկա­կան յուսա տ ու շարմուՏ&երի հեա միասին՝ ա մրոդլ Հայաստանը դա րձել կր պաամութեան մէվ չաեսնւահարիւնոտ դրամայի մի դժբախտ րեմ, --- հայ երիտասարդըՀանգիստ խգճոՎՀիւսիս և Նւրօպա կր գնում՝ ուսանելու- հայ հարուստը աւելի պինդ կր փակում՝ իր առանց այն կը անմատչելի* տան դռները– հալ դրոգը շարու­նակում՝ կր աւելի ոդևորւաե ե ր գ ե լ ,,Վարդն ու սո­խ ա կը" կամ՝ ,,գեղա տ եսիլ կուսին մ ա զ ե ր ը հ ա լ կղերը իր սովորական եոանգոՎ աղոթքներ կր կարդում՝ սուլ­թա նի համար,--- մոռանալոՎ որ անկախութեան հարցըմ՝ ա ս ն ա կ ի խմբերի հարց չկ , ա յլ ա մ՝ ր ս զ է տզգի Հարց, որը լուհելու համար անհրամեշա կ տզգի բ ո լ ո ր մասերի և բոլոր խաւևրի միակամ, յա յկա պ ւա ե մասնակցու թ ի ւն ը . . .

Գմբախտ կ մամանակակից հայ սերունդը, դժբախտ ոչ թ կ քազաքական ձախորդութետմբ, ա յլ նրանոՎ, որ ա լ ա ս է ո ւ թ ե ա ն կ ր ա կ ը չՎտռեց, լրորրոքեց, նրա րոլոր մասերը, շդարրնեց նրան ինշպկս մի ամբոգ–

֊Վ ո ւթ ի ւն , նոյնիսկ պյն ժամանակ, երբ թշնամին խլեց նրանից 3 0 0 Հ ազաբ "բգիբ* ա/ե ժամանակ, երբ նականդնաե եր իր դո յութ եա ն ամկնամեե խ որհրդի,--- իրա ղ ա ա ո ւ թ ե ա ն առաջ,

IVժամանակակից րօկրի պ ա ր ե ա ն չ * ը միայն նրա

յա *լթ ո ։թ ե ա ն մեջք չկ ։ Ն թ կ նա մինչև իսկ յա ղ թ ւ ի , կը յտ գ թ ւ ի նոյնպկս պարեաէւքոՎլ ,,^՝շհաէփն կը գտնի մեր հպյյւենիքի ճ լ ոչ թ կ ս տ ր ո ւ կ ն եր, այ լ ա֊*֊ ե ր ա կ ն ե ր ի կ ո յ տ ե ր"* 11^^. ե րօկրականու–թ ե ա ն Վճիռը։

Ա յդ պիաի չինի և հա յութեա ն տեսակետը։ Ն թ կ

ժամանակակից հա յութեա ն Վիճակւաե շկ իր ապագայ սերունդին ժա ոա նդութ իւն թ ո ղ ն ե լ մի ա զ ա տ–.հ ա յ – ր ե ն ի ք , նա պարտաւոր կ դոնկ մարդ կային պատմոլ– թ ե ա ն ը ժառա նգ ՈւթիւՆ թոգէէել մի անմահ, ստրուկազգերին ոգ ե որոդ ա նուն,--- ա զ ա ա ո ւ թ ե ա ն ն ա–հ ա տ ա կ ի անունըւ Ւաւ կ, որքան հա յը ստրուկ ապրեցտ Ն թ ե Հ աէին վիճակւաե ե մեռնել, Նա պկտք կ մեռնի իրրև կ ռ ւ ո >լ և ո լ իբրև մ՝ ո ր թ ւ ո ղ, իբր ա“ զ ա ա ո ւ թ ե ա ն զ ի ն ւ ո ր և ոչ իբր ս ա ր կ ո ւ– թ ե ա ն զ ա հ *

Ա յ/7– 4 բ °Հ բ ի նշան արանը,ն յ ք թ ո ղ լինի և հտյի նշան ար անը,

Թ % Թ Ա Կ 8 Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն Ն Ե Ր

Ս * ք Ո * Ւ V Ա Հ Ը

(ՆԱՄԱԿ ՄՈՒՇԷՆ)

Հյաաոնց կ , րտ յց Վերջերս մանաւանդ, կա ռա վա րու֊ ր ո ւթ ի ւե ը Վճռաե եր ամկն կերպով մկջտեգկն Վերցնել Աերորը, որո*% դո յութ եա ն մ ե լ Վտանդ կը նշմարկր* Կառավարական բոլոր կնարիկները, բռն ի միջոցները, զուր անցաե կին, Հէնչև որ ազգային սևսիրտ դաւա– ճա նութ իւնը էվջամաեց և եսւգակի մկ^ ձգե ց չեռա ն ս. ՚ իւնը արուն մռնչիւեը հերիք կր ի կ ի ա ղօրավար– ներու ու Վաշաերու սիրտը գուլ հանելու համար։

Կառավարութ իւնը լրտեսներու մասնաւոր խումբ մը կազմակերպաե կր որոնք ամկն աեւլ Աերորին հետքին Վրայ կին. ա լդ տխուր դորնին մ կ լ օժանդակեցին անո­րակելի հայեր, որոնց ցա նութիւնը, ոճիրը աններելի պիտի յՏաՆ« ատոկք նոյնիսկ կաո ավարս, թ եան խօսք տւաե Լին սպաննել ա ա լ Աերորը։ ՕՀևկերներու կողմկն հարկ եղաե զդուշա ւթիւնները արւաե կին* բայց, դմրախա հերոսը, երկսւ ամիսկ իվեր ունեցան անձնական ակարութեան պաաճառոՎ անհնարին եգաե կր հեռանա լ, թ կ և ք ի չ

■ շաա զդուշութիւններ ձեոք ա ռան կր* Փոթորիկը սու­սիկ փուսիկ կը պաարասաւի եղեր սակայն։ ՒաղկշիԱլտյ պ 1կը--- Գուրդկնի նահատա կ ութ եան հեղինակընմանապկս •— դկպքկն քսա ն օր ա ռա վ Փշոյ գտշաը հարստահարական ա յցելոլթիւե մը տալովդ վեր ագար– ձաւ Իաղկշ։ Վա ա նդը կը կարեւկր թ կ աՆշաե կ, սուն Ղ Ն ֊ի ն նոյն պ եյը յա նկ ա րե 5 0 0 Հետը, ս ուա լուր կ ը Հանկ թ կ Մ օ թ կ ն ա յ ք ի ւր դ ցևգապետներաւն Վրպյ կերթ ա յ գանոնք պատմելու. Հա ­մար, ա յդ ա ո թ ի ւ *1ալաքցի, ե*եանցի ևա յլն. ք ի ւր դ ա– շիրկթներկն ա լ 1 5 0 0 Հ ոգի կա ռնկ և խ ա բ տալով, I**հ յթ դաւառակկն կ*անցնի և գիշերովդ անակնկ՛ալ կեր­պովդ կ"*֊պ տ յ կ ը պաշարկ Կկքիկ Կ«ւյս,Ն գեղը, ուր կը դա նւկր Աերոր իր կնոԼ և 1 2 ընկերներով։ բացի քա նի մը մատնիշնևրկ ժողով,,*րգը ոչինչ գիտեր ա յդ մ՛ասին, այնքան ջանացաե կին ե ր և ո յթ ն ե ր ը խաբուսիկ ընել։

Տեղա ցիները առտուն կանո,խ երր կը տեսնեն որ պաշարւաե են, անպատրաստ ը դա լով ցիրուցան կը փա­խին* Աերոր և իր ընկերները կը ճ ա ն իրենք իրենց։ Փախստի ոչ մի Հնար չկալ– կատաղի կոիւր անխուսա­փելի կ ։ Տասերկու Հոգի 2 0 0 0 */է դկմ. կատակ չկ , Նրր թշէ,ա*փն բաւական կը մՆտիկնայ, մերոնք դուրս սլանալով ապասաաՆաե անկն՝ ղիրձնք շրվապաաալ

ժւցատ6ժ Ե7

Ա 8 Գ Ր ՕԵ ԱԿ յ » ւօ

կրակին դեմ երեք խսւմրի կը րա մնւին Խ հրացանա» ձ դ ո լթ ի ւն ը կարկուտի պես կըսկսՒ երկու. կողմեն*աո %, բա նը քանեն անցաՆ եր• թ/նա մին արդենամուր ու անաոիկ անդերը դրասանգ մերիՆներուն ութիշ բան չկ մեար բայց ե թ ե ՀերոսուքՑիւնըմկնշև քուսահատու՝ (3եան մղել» Զնա/ելոՎ որ \ձ*ղբիւր/Լ երկու, ամիսկ իՎ/՚ր տկար երկնորեն կր անզուգական և պաշտելի Աօսիիցութ եա մ բ 8 մամ՝ անընդհատ կ ը կռւի* ԱՆՆ</աՆ Ա »լ բ էւր ը անշեչագաՆ կէի/նւպ, կր կկնը կ ը խէե անոր հրա» քունը ե երկու, մամոս դէ րքաւ/ներդո։ թ ՛ արմունկ քա »ջութիւնոՎ մը կը սասանեցնե թ շեամիէն յա ն դ դ ն ո ւ» կմ իւնը։ Հաք կկնը ա/ զ րսպեին կ անմահանար Ս օսկկ անձին վրայ։ Փշե ամին քնորհիւ կր բռնաՆ դիրքին %քա\ * թա նա կը կը տանկ։

1)^ նահաաակւկն ^ղբիւրր կր մեկ հաակկ 1 2 աա» ր եկան ադան% երկու, եղբա Աւները և դեղին աեր քահանան։ \՝սկ հիանալի ԱօսիՆ, Նանրապես Վիրաւոր» «.ործ դերի կիյնաք։ 1 ՝ ^ հոգի նահատակ կ՝իյնան մնա» քաՆ չորս ընկերները կը յա շողին փախչիլ, որոնք աղաա են այմմւ Փշնա Հիին կորուստ ը յա յ անկ չե* գիշերսՎ մաքրեր տարեր են* ոմանք ըսելով քսա նկն աւելի ե\ կնչ որ Աերորի պես հերոսի մը համա/1| աննշան | լ շիք Վարձատրութ ի *ն մըն ե» է հ արկե ա/ դ թ ի լԸ ա *֊ելի պաա» կառ ե լի կըչլ>սր\ կ^ք ՚^Ը աէ֊ե լի քաջալերական) ե թ ե Տա» րօն ի ա ոիւՆը կանխաւ պզտիկ կմաք մ՝ը ունենար ե Վանդակի փակւաՆ չՏ&ար*

Կոկւեն ե տ ք ը ւուաղակ 1\լի պե/կ Վոհմակը բ ա ր ի ն ա խ ա ն ձ ո Վ̂ մը ամբոգք Հկչիեկուղանը 1 5 0 աունե ւթւե/ի, աւարի կուաայ։

ասաիճանաւոբները տարեր ենՊղինձ 1 1 7 կաոբԿապերտ 9 5Հ^ևկողին 3 2 1 ձեոք

, վանոնաւոր զօրքը ե

Ե լ 1 2 5 հաս « է 3 1 5 րՈչխար 4 9 2 ոՀրացան 2Ջ ո Գրամ՝ 6 .5 7 0 դս*հ՝

Եւ ձաա *̂ էԼ մանրմունր իրեղենն եր։ՈղթիւրիՆ գլուխ ը և Սօո^Ն, կր ՎեքքերոՎ ա ւելի դիւ՝

ցաղնացաե) Հա զա ք բերին և թրքական ք ե /ֆ ե ր կա» տարեցին* երկրորդ առտուն հրապարակի Վրա/) նա հա­տակին գլուխը կրկին ցցի Վրայ ցոյց դնելե ե տ ք ը մեՆ * յա զ թ տնակով, աաՎուլներսՎ, ղրօշակներոՎ Ւաղեշ տա» րթ>* Լու^» ելա ւ թ ե Սսսին ճամբան մեռեր ե « րա/ց « «ո ւ^ ւա ծ չ ե դ ե ռ * ^ա ղեշի կուսակալը Ա. կրձնները երկու մամ՝ ՝ընդառաջ^ գացաե են \ձ–լտ/ պեքին, կարՆես ռուսաց Վրա/ մեՆ յա ղթ ա նա կե մը դ արձան ը/ըսր»

(1* *է՝. - Ս՝ ուշկ առաջն որդ ը դեպ քին մանր ամա սնու– թ ի սէւ ը տեղեկագրեց արդեն պատրիարքարան%

էս*սոր հետ կ ը խրկնմ՝ Օեբոբին ՆւիրաՆ մողոՎբդա» կան երդ մը որ տ եղա դիներ են սաեդՆադորՆւաՆ ե *

"Ս. Ղ. Բ Ի Ի Ր“ԺՐ%ՈՀՐԳՇԿԱՆ ԵՐԳ

հ խ չ ^ թ ի գսՈոխորդ գերը ըսւաՆ, նբեն բնակիչ

ՀԼղբիւր ջան ԻարիքոՎ լ/յւաՆ*

2 . 1|«^ւ»>ւ Պ՝րիգ որՓիւրքին սիրական կ^ուշձՆ Վերջացնել ՚ ։

^ղթիւր ջան, ^Շ*մբողք Հայաստան»

3> Պօ^ո», Գրիգորխորհուրդ կազմեցին, Փիւրք ոստկկաննեը

Աղբկւր ջան,Հևմբողք կանչեցին»

6 . ԱՆ^ծած Գ ա ւԷթոԱ^ա»^աՆս կանչեց.

• Կե՛ղն ո ւթ ե ա*/՝բ ըսաց Հձզքւկւր չ*սնէ

^ զ°րք * ® լ ւ^աոՀ^ւ

7» Աոխորդալ Վերև* ՚Նումրուա մեՆ սարեն Տուցա կ աըւաւ մեղ

Ադթկւր ջան, մօսկններեն։

9* Կեցցե՜ Փ աԼ ԱղքՒՐԵլ իր մօսկնկն*0 կսոլն և հինդ զ°քկ*

՝Շ*ղթի*–ր ջան,Շքաւ ցան ու ցիր1

4է> Ոանաթ տըւեցթն ՛Նորկն խրկեցկն%Փեգուա ո ւ Ոոխ "րդ ,

Հ±ղթկլր Հան ՇանկարՆ պատեցինւ

6 . \յ*նիե եա/Լ ըլլալԳ ա ւիթ ծՆած տեղ, Հ^ւերակ դառնար,

Հ»դբիւր Լան, կ(ւշ»1րա1 ՀէսւաԵ դեղ»

8* Իադեշ վ ք ՚լս յե թ էԼէւուէք Ոա/Վի*ՁրորՈօսի ^ կը կանչե*

ոՀոգիս ջան, կեակքդ ազդին աուր»^

1 0 Ա1ո»ւ1>փ եր ^ղբիլրոՄինչև Ո*ուսաց ՚Ււււււ----ն ^ ւ»« կը գրեր - -

\ձղբիէ.ր ջան կւորա, Վճիռ տուր՛"1»

Ա Լ ւ ւ Օ է ծ ք Տ է Ն(քհՈՒՍ֊ԹՐՀԱԿԱՆ ՍԱՀ 7ՐԱՆ ԱԳԼքօԷՆյ

Հոկտեմբեր 2 7 ––ին խումբ, մը զինակիր հալեր 0Հ«*շ> կերտեն անցաՆ ատենիՆ պահ մը դադար ա ռնելու հա» մար, կրստիպւին խասաուր գիւղի ս, \\սւսւահ ահ ին եկե» զեցին ապասաանիլ, կարելի եղաՆին չ աՎ հևտքերնին գողտուկ պահելոՎ»

նա ռա վա րութիւնը հոա կ՝աոնե --- իհարկե մատնիչիմիջըցով։ ՏերՎիչ աղա Լտեղին միւտիրըՀ, իր տղոՎ և րա զմա թիւ* ^ի*–րդերոՎ^ կ^ուգպլ կը պաշարե եկեղեցին և կը հրամա/ե խումբին ղինաթաՎ» ու անձնատուր ը / է ա լ »

0 յ դ ըս6լուն չի մնար, երբ խումբին մեկը կրակ կ/*նե և ՏերՎիէ աղան փոր կը գԼորե» Կռւի կատաղի նշանն եր Հ յդ ՝ Դերվիշ աղայի հեա իր ազան և շատ մը ք իւր դե ր գնդակս»հար կ^իյնան* ճ^ուրը, կայհակի պես ամեն կողմ՛ տարաՆւե/ոՎ \$՝օլլա^սիւչեյման գիւղեն քսա նի Լափ ոստիկաններ, իրենց զինւորական մեհ ին հետ, և ս*֊րիշ կողմերե ա նթ իւ ք ի ւր դ ե ր , կը հասնին և կը խոն*.ին կռւին Վ ա / ր ը է Կոիւը ա ւելի յա ն դ ո ւդ ն և մոլեգին կեր՝ պոՎ կը շարսւնակւի մինչև իրիկուն, թ շն ա մ ի ն զգալի կորուստոՎ*

Մթնշաղին, ք ի ւր գ ե ր ը ա/ս անակնկալ դ իմա դր ո ւ թ են ե և իրենց կրաՆ կորուստին կը Վհատին, որոՎ մեջեր• նին անկ ար գ ո ւ թ իւնը կըսկսի տիրել* Ջ*ինակի/Տները Օդ–աւելոՎ ասկեւ */թ ուն , 6 0 խաստոլրցիներ հեաերնին,կը ճեղ ք ե ն պաշարման դի եը և կցանցեին լե ռ նե րը * Փ՛շնա մին չի յա ն դ գն ի ր հև աապնդեը զանոնք* կռւինմեԼ հա/երու կողմԼն կիլնան 3 0 հռգի1

ԿառաՎարութիւնը կարնելոՎ որ ա լդ խումբը Դ*ու«

I ) Սօսի կամ՝ Սօսոլն Աղբիւրի Հնոչ անունն է ։, ժ*. Ի>.

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

Գ Ր Օ Շ Ա հ 149յ » ւօ

աակի ճամբով ներքին գաւառներուն մեջ թափանցահ Ը1ԼսԻ հ կ ո/ն ամ^Ն կող՝է՝ լ*՝–ր կամ՝ հեռագիր կը խրկե, որ ճամբաները կտրեն։

(ՀինակիրնԼրու քա շւելեն ետքը \**աստուրը կը դա ռ­նալ աւարի և արեան գաշա* ^րիւնկղակ պաշիպօղուկ– ները գիւղԱ հիՅեով/ւն կը թալանեն, կը կողոպտեն չու– սաւորլական և կաթօլիկ եկեղեցիները, գիլզին քահա– Նան երուն երկութը կըսպաննեն և Ժոդովրդեն ներ, ա/ք, կին, երեխաք, անխտիր, 3 0 0 հ"քիի չափ, դա զան աքին ա նխզճութիւնով մը սրե կանցնեն։ Հարսներ, աղջիկներ կ՝ա ռևա նդւին։ 1 5 0 »«(>է խաստուրեն ճա ցա հ ցիրու–քան մանկտիներ ու պառաւներ շրջակալ գիլզերը տպաս- տանահ, ր որիկ ոէ– մերկ, մուրացկան ութիւն կ՝ընեն « • ն օթ ո ւթ և ն ե չմեոնելու համար։

•Հիւրդերը ատով ա լ չեն բաւականաեարՀ աւարա– ռ ո ւթ եան եարաւնին այնքան կը սաստկանալ որ միա՝ մամանակ կը թա լն են Զ+ետկաՆ, խոշիան, 0* ոլլա ֊ս ի ւլե) • ման, ՆղՆի-թեփե ե. նւ/Նրս» գիլզերը։ Կողոպուտը առանց ղոհի չթԼլաը, սպանւահներ և վիրաւորւահներ կան։

\\րգեն կոտորանը և. աւարառութիւեը եղան լ& ցա հ եր, երբ մեվտեգ կը հանւի կայսերական անունով ք աշ– լա ն հեռագիր մը, որով կը հրամալւեր ապստամբական

^(■ ^•ւ/ւ/ւսէւ հեա յա րա րերութիւն չունեցորլ փ^էՐ^ՐէԼ պաշտպանել քիւրդերու յարձակումեերեն և նոյնիսկ սպառնացեր են քիւրդերո ւն, որ ե թ ե չհնա ղ անդին կանոնաւոր պիտի խրկւի վրանին կեա^։

&՝իւրք կառավարութեան սովորական սիստեմ եէ նախօրոք հրահանգն երու համաձայն անլուր գագանու» թ ե անց ասպարեզ տային վերջը, իսկոյն գ թ ա ռ ա ա կայսեր մեկ հրամանը կը հասնի, որ կը հրամայե կա– ւատ ի/այիֆա լական իրաաեով մը, որ ի ր հ ա ւ ա ա ա– ր ի մ հ ա յ հ պ ա ա ա կ ն ե ր ո ւ ն խ ն ա յ ո ւ ի*

&օփ րա գ, գալիի գայմագամը և առաջնորդական տե­ղապահ Ւզնունի 0*ամրրե վարդապետը արիւնահեղու– թ եա ն վայրը գացին գիւղացիներուն կրաե վևասևերու, կորուստն երու և մտ հերու Էափ1Լ իմանալու և. տեղե­կագիր մը պատրաստելու համար։

6 ետ ոյ, . . ՆըԷԷըզի համար ա յգ սիրա ղովացնոգտեղեկագրեն ետքը սուլթա նը պռկունքները լա ւ մը կը լգ ւռ տ ե դունչը արեան ճապաղիրներու մեջ խոթա հ

շան մը պես•

՚Ն Ա Մ Ա Կ ք Ա. Լ Ո ► է 1ւ

2 7 հոկաեմբեր 1 8 8 9

Հա յուն համար ա&Ն մեկ վայրկեան, ամեն մեկ շըն– չա ռ ո ւթ ի ւն արհաւրալից տարիներ են որ կ անցնին, սև յուսա հա ա ութիմն մը, անհուն աւեր մը թ ո ղ լո վ իրենց ետին։ Մեկ կողմեն թշւա ռութ իւնՆ ու աղքա– տ ութիւնը իրենց մա հա ռիթ ճիրաններով կը կրհեն, կը լափեն օրեօր խ եղճ հա յութիւնը, միւս կողմեն բռնա ­պետին ա նգութ , երկա թե թ ՝ * թ ը կը հարւահե, կ ը ք ա ն դ ե ասգագար։ Օրերը տրտում ու տարտամ մ թ ո ւ- թ ե ա մ բ մը կը սահին, կեանրը պատիժ մը, պատուհաս մը կը թ ւ խ թ շւա ռ ութ եա ն հոսանքը կը պատե, կը պա–

՜ շարե մեգ ամեն կողմեն։ ն**–/» երթա յ, ի ն չ ըիե խ եղճ հա յը։ \Հ»մԼՆ քայլափոխիդ թշնամին դիմացդ ե, արիմն– ռուշա ու գմխ ևմ, սուսերամերկ և վայրագ, . .

*ևորեն Ս ՚ձ ծ Մարդասպանին հլու արրանեակները, ք՚ալուի խորը աւեր ակն երու մոխրակոյտի մը վրայ վե– րըստին թոյն դ ն ո գ աղքատիկ, ա ւուր հացի կարոտ, խա­ղաղիկ ժողովուրդի մը մեԼ յեղափոխական պատրւակ– ներով շչորք մը անլուր, քստմնելի ոճիրներ դորհ եր են, որոնց արձագանքը օիրա կը կտրտե*

Պօլիս են տարազ իր հավավցին անօթի, Նարաւ ն*ար– րերղի փողոցներուԽ մեջ կը թափառի, թ շւա ռ ո ւթ ե ա ն դա ռն ղրօշմը ճակաին վրայ» իր ընտանեկան այնքան

.դժնդա կ հոդերկն հո.ահ գլրլ խ ը հա նգչեցնելու տ եգ մ՝՝անգամ կ ը ղլացւի անոր։ Գերման որբախնամ միսէւօ– նա րութիւնը յի ս ո ւն ոսկիի նպաստ մը տւահ ե հավավ– ցիներուճ մասամբ ամոքելու համար համօտարահ թըշ– ՝ ւա ս ութ իւնը ։ ք̂ այց եկուր տես, որ կառա վա րութիւնը սկսահ եք դժոխային մտքեր յղ ա ն ա լ ա յդ նպաստի բաշխման մեջ, իրր թ ե հեքերը ա յդ դրամով ղենք պիտի առնեին * Ուստի պատրւակ մը կը փնտո ւեք, որ և , իհարկե, չիուշացաւ։ Օր մը Ա յգեկութի ատեն հրացանի ձայներ կը չուին խ եղճ դիւղացիներու այգինևրուն մեջ, անմե՜գ թ ռ ւըր տ ո ւկ , բա յց աւա"գ որ ուրուրը դլխընուն վերև եք * Տեղա պա հը լրտեսահ եր ամեն րա ն։ ^ ո ի թ ը լա ւ ա ռի թ եր• հ ա/ը ունենա՛"/, < , \*սկոքն քսա ն հատհեհելաղօրք կ ը պաշարեն Հավավը ։ & լ ա ն զթ ո ւթ ի ւնը չա փ չբունի, հանդիպահ դիլղացին դաւազանի հարւա– հին աակ կիսամեռ կ իյնար Ա յս պ ե ս դաղանպյին խժդը– ժութ իւններով ամրողվ համայնք մր ահ ս ւ սարսափի կ ը մաանեՆ։ Բռնապետ ութեաՆ մեկ ն՛որ տմարդի միջոցն

՚ ե աս, ճ ե ր մ ա կ ա ե ո. Օ ր ը, որուն Ս*ձծ Մարդաս­պանը նախընտրութիւե « ւ ա ^ ե ա յժմ։ Օետոյ տասերեք հոգի շղթայակապ ք ա ղ ա ք կ ը տանին։ ճամբան ձիերու արադ քա յլերուն հեա կը քա շկռտ են, խեղճերուն սրունք– ն ե ր ը կը ջախջախւին ձիերուն երկա թե պայտ երուն տակ, արիւնի կա թկթուն հետք մը ձգելովդ իրենց ճամրուն վրայ։

Հիմա Հավավը դատարկւահ ե երիտասարդներն, ո– րոէք փախեր, մերձակայ գ եղերը ապաստաներ են։՝Ծ*եր մարդուկներու ու պ ա ռա լ կնիկհերուն Յեացահ ե գիւզՇ, որոնց լաց ու կոհանքը կը լսւի միայն, անմար­դաբնակ անտառի մը րո ւերոլ եղերական, ողբա–դին, խ ո ւլ հա ռաչն երուն պես ահաւոր տպաւորսւ թ ի ւն մր դորհևլով մարդուն վրայ։ ՜Շ^րքակայ պեկերը, որոնց կը պատկանի ղլխաւորաբար Հավավի հողը, առ<ք փա– ռօք եկեր նստեր են Հավավի մեջ»

Օսմանեան պոռնիկ բերան դիւան ա գիա ութիւնը այս ա նդա մ •ալ, իհարկե, պիտի խաբե միշտ խ ա բ ւի լ սիրոգ Նւրօպան, թ ե ր և ս ձևա կանութեա ն համար մինչև ան* դ ա մ տեղապահը Պօլիս կա նչլի Հավավի ա նցքերս*. պատասխանաաւութիւեը պահանջելու. . «

0 , յս արիւնոտ ա նցքերը արձանադրահ միջոցիս չ ե մ կրնայ չՀանդրադառնալ, զայրագին կիրքով մը, մեր ան­տարբեր դասակարգին վրսԱ, որ այդպիսի դժոխային իրակ ա նութ իւններու դիմաց իոկ քարսիրտ և չարսիրտ անդ թ ութ իւն մը ՑոէՅ կուտայ՝ միշտ մեղադրանք ը մեր հայ եղրա/րներուն վրայ նետելովչ Ս<ոք1ու^, հոտահ մըթ – նոլորտի մը մեջ, ափսոս, որքան խարխափ Տ&ացեւ» ենք» զուրկ հոգեկան սւժեյէե և թրթ ռում ներե*

Հա յ ժողովուրդ, դարաւոր ստրկութեա ն շղթա ներուն տակ արդեն ընդարմացան կ՝երևիս, անտարբեր աչքով^ գիտ ելով անմեգ զոհերուգ հաղիկ արիւնին կ ա թ կթիչը,

ժւցատ6ժ Ե7

150 Գ Ր օր, ԱԿ յ » ւօ

վայրենի թշնամիիդ սուրին հայրեն* Հ ե ր ի ք , ժամանակ չե վհաաելու ու լ^ ՚կ յւկելու. , , *Լէ/բա կ աՆ ̂ .Ն և Նք պատիւնիս մ1ր տառապանքին մ Լ լ մթրճհլով մեր պողովատիկլԼ* ե*ոգվե1տ ո ւժ երնիս կեանքի և աղաաութեան մեհ կռւին համար և ջանանք ձեո^ ձեռքի ստեղհ ե լ այս չ ա/* « է ր արի աշթարհին մԼ ̂ մեղքէ համար երկիր մ/Լ Ո* ր աբիւնի տ եղ կանաշէւեր հլին և որ ոնց հևա մեր հոգիներն րացւիէր րարձր իդեա լնելա ւ և ե ր կ թ ՚ք մր որ աստւա– հային ժպիտներ աայ մեղի ւիոիւանակ աղի արցունք– Ներու, . .

. * 1 1 Ա « էևՊՕԼՍեՆ

Ա Մ Ծ Ա ն Ա ն Հ Ե Ս Ո Ո Թ Ի հ ն

* 5 / ։ 1 նոյեմբեր 1 8 9 9

I* ր ա ա ե ի ն հ և ա և ա ն ք ն ե ր ը * Կայսերական իրաաևեն առ ա լ դաւառներԼն հոս և– ասկե գա ւա ռներ Հա նի մյչ հայ ճամբորդներ դ ե ռ և ս կարուլ եին եր­թ և ե կ ե լ կաշաՈքի կամ* թնդիրքի գորով։ Ա ղորմա ն11 իրաաեին երևնալեն ևարր աա ար կարեցա*.» Հ՝խ րր կա ռա վսրութիւնլԼ ժողովրդական աոահի սատանային պես ամեն բանին հակառակը կր հասկնայ*

Հոկտեմբեր 2 4 > ^ ւ այսինքն իրաաիեն բաւական աաեն եաքր, ասկե հեռա գիր մր գնա ց գտւառական իշթա– էր ա թիւններուն, որ դ Ո ւ ր Ա ե ր ե ն ե կ ո ղ հ ա յ ե ր ր չ թ " ղ ն *. ի ն ի ր ե ն ց ա ե ղ ե ր ր վ ե ր ա դ ա ռ ­ն ա լ ո ւ *

ե թ ե հպյ մր գա ւա ոներեն կուղե գ "ք ՝ հով մր հոս գ աԷ կ՝ոմ թոյլա ւՈ ւթիւե չի Աաանար կամ՝ կանոնաւոր ո թ ե ղ ^ ե ր ե Ա տ լ ա ռնե, ճամրայ ելլելուն՝ հովափերու վր**յ աևղ մ ր կ*արդելւի կը ճ ա յ։ հննդավտյր մեկնողները ե ս նոյն բա թա թ* կ% արժանանան*

Աամսոն, *|իրասոն, Տրապիղոն լեցուն են կամ՝ դաւառ– ներեն հսս գա լու կամ՝ ասկե դա ւա ռներլր երթա լու համար կանոնաւոր անցագիր առահ հայերով* 1|̂ » ճ ա ն իւեղճերր թա ներսւ մեք, անգորն, սպասելովդ ճամբան շարունակելու հրամանինւ I\ւևեքա հ սաակնին ար կր հաանի, կլչնկնին եանր աղ քա ա ութ ե ան և յուԱահա– ա ութեան մեջ. իսկ անդին ունեցա ն առևաուրնին կա մ այԼ դորհերնին կոչեչանայ, Վաթնին կր մարի, որուն հետևանքն ե հիւա նդսւթիւն, ա զքա ա ութ ենկ հՆաե յ ո ւ . սահաաութիւն, մահ, անձնասպանութիւն ե իր սարպքր։

Կառավարութ եան ուզանն այլ ւսդ ե • փճացներ Հ * 1/ ՜ Հ ա յե լ հա յու թ ե անաեսական, թ ե ՛ բարոյական կեանքը, սաիպեԼ ղանի թողնելու իր հայրենիքը և ե ր թ ա լ ուր ար կ՚*ոա.զեւ

Իազմաշեփրհ կայսերական իրաաեի երևնալեն եարր պ ետութեա ն այս ^տակտիքըԱ, անոր վարմունքին այս եղանակր ա ւելի րացայայա, ա ւելի անպատկառ, կերպով գորհա ղրւիլ սկսաւ*

Տրապիղոիի մ ե լ 2 0 0 -Հ ՛ ա ւելի ճամբորդներ ժողով– ւահ են և հրամանի կրսպասեն ճամրանին շարունա– կեչու համար* 0՝ոյլա ւութիւն Հկաք ** • քեաԻ Տեղւոյն առավնորղր պաշտոնական նամակ մր կր ղր ե պատ– րիայ*քարան* թ ն դ ր ե լո վ վիքամտել կա ռա վա րութ եան տ ռ ա լ Ա՛յգ սովամահ ր յ/ա /ո ւ վիճակին հսաահ թեդճե–

րուն ճամրայ մր բանալու համար ու մաանացոյց կքչնե կայսերական իրաաեին աւահ մեկ ^դ թպ ռա ա շնորհը*, որով ճա մրոյէդաթեան դի> բ ո ւ թ իւններ կր թոստաց* ին հայե– րՈւն* Օրմանեան, լիյ»ր ա նաարրերութիւնով մր ^ պա– աասթանե• յյէԼ^/^. ճամրորդներուն համար ես րան մ ր շ ե մ կրնար ք ն ե լ դու աշթաաե* ճամրայ մր գտիր ՚ ղրկեԱ*

հրատեին վրայ յո յսերնին զրա հ, Հա նի մր միամիտ հայ վաճառականներ ելեր եկեր են Պոլիս ա ռևտ ուրի և ահա Հա նի մր շա բա թ ե րանաե բանա կր տարւին* (ՐՀք Հա նիներն արդեն ետ ղրկւեքան, վերջին գահե– կաննին աղբս* կ պաշասնետներաւ գրպաններր լեցնեք ե1ր ետրր. րանաերՀն ա լ ուղղակի | « և տարւեցան, հանոթ– ներու երեսնին ա ն գա մ չկրնալով տեսներ

Ա յս ա & ն ս ձ , հանդեպ ղիա եյ* ինչ դիրք րո նա հ են մեր ազգային իշթա նսւթիւններր , ճ ր Օրմանեաններն ու Ալ՛ թինն երր* ՝

քոթա նա կ րողղքելու, փոթանակ յի շե ցն ե լո ւ սուլթա ­նին ըրա ե գ ե թ վերքին գ ր ա ւ ո ր շն"ր հ ր ա յգ ստո­րաքարշ միմոսներր շ ն ո թ հ տ կ ա լ ո ւ թ ե ա ն ո ւ ­ղ ե ր ձ մլլ կր պատրաստեն սուլթա նին ու կաոտվտ– րութեա ն * րրա^ անպաաճչի ողորման ո ւ թ իւններուե համար*

եակի մր ա նվա յել րաներ են, ինչքա ն ա լ

ժ է * ա աէ ան։*Նոյեմրեր շա բա թ երեկոյեան, Արթին փա­

շայի տանր ժողով մ ր տեղի ունեցա ւ ա յգ չարաշՈէՀ ուղերձր թմրա գրելու համար, որ ետքկն |"ա ռն կողովին ստորապ ր ւև յո լ պիաի ներկտյացւերւ Նպիսկոպոսներեն •փայն 2 հ ոգի ներկայ եղան են, իսկ ճտ ցա ն ն եր ր մեր– ժ ա ն են մասնակցիր*

Ա յո ա ղգա գա ւ ուղերձին ձ ե ռն ե րե ցո ւթ ի ւն ր կր պատ­կանի ճի ղւի թ Օրմանեանի և իրեն արմ անի թորհրդա– կան ա զ գ ա ս ե ր Արթինի։

Օրմանեան կ ռւի թնձորր պլաորելե եպ քր, ա յմ մ ինք զինբր դ ե մ կր ցուցն ե պ յգ ուղերձին, համոզւահ րյլա – է"վ. "ր չ ծ կ թ ՚ա ր չը ն դ ո ւն ւի լ ամեն մարդ իր ք լո »թ ր փորձանքի չդ ն ե լո ւ համար պիաի սաորտդրե* • « հ*կ Օրմանեան՝ իր ա ղուեսոլթիւնր պիաի րա նեցա ցա ե ըլ– լայ և աժանագին ժողովրդակ ա նութ իւն շա հան միան­գամայն*

Ա նդա մ մ ր ե թ ե ա յդ ուղերձր |*»աո.էր կողովին ներ– կ ա յ ա ց ա ա լ ստորադրելդ պայւսեաւորութիւն Հւ Ա հՀ«< աա^աՆ առաքինո* թ ի ւե , սկղթունրի, համոզումի համար ո և ե զխկանք կրելու քաղաքացիական Հա քուՕիւՆ չիք են հոո* ր,սղԱՀոր թ ելը, ստորանալդ, կառավա– ր ո ւթ ե ա ն բա րեկա մ երկերես հ ր ե լ մ ը Հ /Հ ս լդ րարձ– րա գոյն րա րոյականսւթիւն ՚կ ր համար*ի* հրենք սողունի դոյսւթիւննին պաշտպանելու համար պաարասա են ոտ­ք ե ր պ ա գնել, մեղայագրեր ստորագրել, ամենեն նողկալի ուղերձներու տակ ստորադրել, դաւաճանել. • < Անաաո* կային բա ներ են, րտ յց գ ո յո ւթ ի ւն ունին, ց ա ւ ե*

Ա^ւՈ բարոյական պյն հսկայական անկումր, որուն վիճակւաե ենք մենք Պօչսի հայերս պյսօր. » ,

11 ձ ր գ ե ա էս Հոկտ եմբեր %(ձ–ին ճ ռ ա լ 1“ «յ»ձէւ արք­եպիսկոպոս (1ՀՀ(ք^«(քՆ« Պօլսի նաթկին պատ/ւիայւքլչ* Հոս տմենսւն ա ւլա դլա ւթիւնը դա րձա ւ այն ե րևոյթ ին վջայ, որ

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7 ծ . 8 . ծ . 8 . @

յ » ւօ Գ Ր ՕՈ ԱԿ 151

1 5 աարի առաջ, %պ% օրր & ռ ա լ Լ Վարմապեաեանւ հ*Նչ մեծ տ ա րրերռթիւն, ներսէս ու \^»ԸգԼան, երկու,

հակածալրեր. . . Ո Հկը հայու ամԼՆ սուրբ ձղա ու&երու մարգացում, մԼկա՞լը. . , հ ւ ի՜նչ շափ Ճ » մողովա ր–ղին րոնա ծ ղիրրիՆ աարրևրոլթիւնը։ Ա յ ն աաձՆ ամէն հաք լացաւ, ղ Հ թ խորունկ ո ա՜խԱ մը արձակեց իր կ ո ւր դ ե ն , իսկ « * ;*/Հ բացի Հա նի մր կրոնաւորներե և հա ք ֊ $ ի՛ րք եֆԼնտիներե, ո չ ոք աեղեն շարմեցաւ։

Օրմանեան փաոարանական դամբանական մը ըսաւ՛ հ"Վէ*9 Լ“7 * 1'1’Բ վանահալր, իրր գրականագետ և մա- նաւաՆդ իրր պատրիարք ազգին ու կառավարութ եանհ ա ւ ա տ ա ր ի մ . . .

Շ յ ո % կառավարութեան հաւատարիմ եր Հ^շշգեան, անուրանալի ե« Նսկ ապշք-ին հաւատարիմ* րքքալց միալն Օրմանեան կրնաք հասկնաչչ ^շքգեա նն ե Օ ր մ ա ն ֊\ \ր ֊

՚ ^թրրի ՚^ ֊րա րձկա մ՝Ա քաղաքականութեան ն ա ֊ խահաքրելՀն մին. աաոր համար Օրմանեան րաոեր չեր պաներ զալն երկինք թ ո քնելու համարէ

^Պատրիարքական րարձր պաշտօնին վրալ կերած­ները ա ւելի հ ե ռ ո ւ կը տեսնեն, ըսա ւ Օրմանեան. վ ա ֊ րինները յա Հա խ չեն հաոկնար անոնք գրո ւթ ի ւն ը և չրնիրաւորեն կը ք են աղ ատեն ղալն, յա րձա կ ում կը գոր­ծեն անոր վրալ**» եր, որ Օրմանեան ալս րա ոե-ր ո վ ա ւելի ինքգխցքե իրր ա նՀ-չ զոհ մը ներկալացնեչ ուզեք, ք ա ն \ձշյ*գեանը պաշապանել. . ,

• ֊Կ ի է ի կ ի աէ Կրետ է են, նովկաոԼՆգ 1Ւ»> մանիայԼն

ու * ) « ։ լգարիաքեն րա զմա թիւ մաՀմեաականներ կը գաղ­թ ե ն քծխրրիար \Հ.րգեն 1 1 ,0 0 0 - 0 » աւելի կան Նղմիրիշ Վ ո,կաւրը* Հ.Ո»նցմԷ 3 .0 0 0 հոգի՝ նոլեմրեր 6*^1 (ծ . **■ )կա՚լսերական իրատեի մը համաձալն խրկ» եքան Կի/իկիա, էտանալի վիլալկթը* ուր 3 ք թ ՚Լ շինւաե ե անոնք հա­մար պետութեան հաշւով. 2 ,0 0 0 **լ խրկւեքան նորեն Կիքհկիոք ոահմաններուն մեջ, Հալեպի վիլալԼթր* հոկ­տեմբեր ֆՕ^ին ա չ (ՒումանիաքԼն նոր եկան 5 0 0 գաղ­թա կա ններ աոկե Իզ՚ֆրի փքալով \քնկիւրի խրկւեքան՝ հոն հ ասաաաւելոլ համար»

|հ«> ս ֊թ իւրքա կա ն պաաերաղմե իվեր աո ե կաաա– վչարոէ թ ե ա ն քաղաքականս» թիւնը. քեքնել հաք արն ակ պաւաոները գաղթական մահմետականներով և հալերը հալգքՆեքշ կոտորեր, թ ի լը նւազք.ցնելչ

Փ

թ ր ք ա կ ա ն գ ո ր ծ ե ր ։ Հոկտեմբեր 2 0 ֊ի ն սրւլ– թ ա ն ստորագրեք իրատե մը. ^թ ո լլս ա ր ե չ ա/ս ինչ ա– Ն»«ձ րնկ երու թ եա ն հանաք լճին վրալ ջոգենա ւեր ր ա ֊ ն ե ցն ե չ և շողենաւալին երթևեկութիւձէ հաստատելն է

Ն թ ե . . . իրականանալ»– ֊Կ ա լ սեր ական հարեմիներքինապեա ամենազոր Տ»եվէր

տղան Մ էրքե պրոորւեքալ։ թ-շւաս ականը պալատի մ է չ լրտեսի պաշտոն ե ունեքեր Հնղլիոք կողմեն։ 0«/»յ–ս».^սյ& դեսպանատուն կդիմանաք ալս* ու կերպովդ մը սուլթանի թկանջր կը հասքնե. մ*եվեր կ՝պլ»սոր* իէ

Ն թ ե ք ի չ մը մօաԼն ք նն ո ւթ ի ւն կատարւի, Նըլազի •պալատին ամեն պաշամնեաններն ա չ է1՝երքե պիաի խրկւին, որովհետև ա չ աո ու ան պետութեանվշորձւան լրտեսներ ե%ւ

•տ ֊Նրրորղ անղաձ% ե Համիդ իր խորին քա ւա կքութիւնը կ ը յա լա ն ե ձ ծ ֊ե պ ա ր ք ո ս ի ն իր զաւկին Հա ւիա

պեքի ոպաննման համարւ ն յ ս ա նգա մ ա չ ցա ւա կ ց ո լ ֊ թ ի ւն ը համեմւաե եր րաւական խոշորկեկ գումարով մը» Աո>լթան անոր աղուն մահւան կսկիծը ստակով կու զե խե դդ ել»

մԼաւիաի սպանումը, թ ե Շ,եֆքեա եֆԼնտիի յա նկա րծ ակի մահը րաքատրութիւն կը յգանեն սապԼս։

Նրկաքն ա չ հակահամք դական և ք ի չ մ ը աւելի ազատական կուսակքոա թ ե ա ն մարգեր են եղած և եր– կոպ ն ա չ վեհապետի հրամանով են զոհւանէ Հաճի րին Մուսթաֆալին ատրճանակի գնդակը գործեր ե պա­լատի հրամանով, իսկ Շ.ե$կ1ե թ ԼֆԼնտին տ ա ճ կ ա ­կ ա ն ս ո ւ ր ճ ի ն զոհ ե եղեր»

Ս՝ո» սթա ֆա ն քնն ո ւթ ե ա ն կենթա րկւիւ ք^րդարագա– աո» թ ի ւն չե , ա/Լ կոմկաի մը» աւ/Լն նշան կը քոլքն ե, որ պիաի ազատի կա մ իր գա ւա ոը ա ք ո ո ր խրկւիւ Ս՝եծ եպարքոսին ա չ զսրեգ^ ձ ե ո ք մը քալն .կ ը պաշա– պանե. . .

15/ . յ նոլեմրեր

փ ա ռ ա բ ա ն ա կ ա ն ո ւ ղ ե ր ձ ը ր թ եա նու խալատս ա կութ եան բամակը լեքւեքա լ, ա չ աեղ չկ»ղյ*

րրիոլ չս լնա ծա ւա չ կա լսերութեա ն անկիւն

^ն. էհաԻ * լ Ր հ ա/Ը շ հ ,"եա^ 1–թ անկիւն մը չկա/ ո»ր հալու ա չքԼն արցունքի տեղ աբիւն չհոսե՝ • • անկիւն մը չկաք, Ո»ր հա լը իր խոնջացած ու թ շ ւա ռ ք Հ » < / « Հ

վար գնե. . . և մեր ա զգային իշխա նութ իւնները, մեր պատրիարքն ու 1Ս«ոէւ կողովը ^կարմիր Գազանին** փառարանութեան, շնորհակ» չութեա ն ք^աի ուղերձ, կը ներկալաքնենէ

Կաաարւեքաւ» Ուրբաթ երեկո լի 1», նոյեմբեր \»՝–Է գմրախտ գիշերը ւ»աււ Ն կողովին ներկալաքուքին Ահ*« թ ի ն և Օրմանեան իրենք նա խա ձեռնութեա մր գրւա ծ ուղերձը։ •

1Հ.Նգա&երԼՆ շաա երը ներկալ չեին ։ *Ներկտլ եղողնե­ր ը անբան աքին անաարրերա թեա մր ստորադրեցին ո ւ ֊ ղերեր։ Ւաքակալներուն ա չ հե ա ևե ա չ ա ռտ ու ներկալա– քուցին և անոնք աշո սուսի կ ֊փ ո ւս իկ ստորադրեցին* 1|Լ ոչ մեկ անձ մը, և ոչ մեկ զգաքմ., ւնքի աեր հ ա յ մ ը ղա նւեքաւ մԼջձրնին, որ հ ա մ ա ր ձ ա կ ե ր չսաորա– գրել» գ ե թ ք ի ՜ չ մ ը բ ո ղ ո ք ե լ . . .

՝ Շ^արաթ կես սրեն ք ի չ մը– առաԼ, րեռնա ւորւա ծ խս՚յաաո. ա կութ եան ալդ հսկալական աղյլովՀ Օրմանեան գնաք պալատ, ներկալաքուք ալդ իր ղասւապարաո» թ ե ա ն ե ութ իւնը կազմուչ ուղերձը Հրեշի աոաջին քարաու– ղարին։ ^ներկալաքաւ. . • ոշ Օրմանեան. , ֊ թուղքմը Հրեշին, ան ա չ իր- գոհունա կոլթիլնը յա յա նեք» ք|«– Օր­մանեան, գո հ որաոփ մԼկնեքալ պաչաաեն ղ երագ ոյն պարտք մ ը կատարած ըլչա չու սրաաշարմ ախմախաւ– թ ի ւն ո վ մը։ ,

Կհ» ղուրք՛ ի, որ Է ր թ ի ն խմրա գրած եր ուղերձը ա– լելխ հ ա ւ ա ա ա ր մ ա կ ա ն , սււ-ելի ք ծ ն ո ղ ոգիովդմը և ՛ Օրմանեան ք ի չ մը --- իրր թ ե -----րարեփոխածե ու աաոր համար ա չ Հ-ահսիՆ պել ք ի լ մը սառն– Արեն ընդունէ չո ւ թ իւն ըրած (ւ

Փ

Կ ա ր և ո ր ձ ե ր ր ա կ ա լ ո ւ թ ի ւ ն ն ե ր , *\,Հլ» ե մր եր 1 1, –.ի գիշերը \՝1լպանական կալսերական թ ի կ ­նապահ գունդի զինւ*րները ,Ն րլա րզի խիստ ղազանի հրամանի մը համաձայն, մտան երեք ա նձերոլ տունը–

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

152 Գ Ր ՕՇ ԱԿ յ& ւօ

երկութչւ տունը դատն, անկողիններեն հանեցին և եաեկ– ւա ^ կա ռքերով ա արին պալատ, իոկ Ա*«**»Հ”պերդ Մտթքօվսքիին ՈԲւրիել ֊\Յքոստ ա Ա ներկա յա ցումն դուրս ելաե ատենը ձերբակալեցին ու. տարին ։ Զեր–

րակաչւաե անձերն են» Մ ° Հ Լ ա & Ւա ^ ^ ա ս կ ե ր%^ ե յխ -ի ւէ-իսլամի կրէնական րարձր խորհուրդ ին ան» դա մը, սուլթանէքե ու. ՚Շ^եքխ—իւԼ—իորո^են խիստ սիրւաե, րազմաթիւ. շ ք անշահներով, աստիճաններովդ ու. փառքով զարդարւաե մեկը» ամեն են գիտուն ու. լուսա ւոր մնլբսն ւ Գ ե ր ի դ պ ե յ ՝ պետական խորհուրդի քաղպքացիական մասի անդամ, հմուտ իրաւագետ և չուսա ւորեա լ ու ազդեցիկ անձ մը։ 0 ա յ ի դ պ ե յ » «ր ներկա յա ցումն ելաե ատենը րոնւեցաւ. թրքական աքատե միք բաստ» բանին հեղինակն ու խիստ յա յա նի հրա պար ա կապ իր մըն ե* ԸԱ^ւ^վ. հմուտ ու ուսեա լ փաստաբան մը I\այիդ հաստե եր պետական խորհուրդի իրաւարաեա» կան մասի նախագահի պաշտօնին, զոր կը վարեր ք ա՝եի մը աարիներե իվեր*

Նրեքն ա լ ն շան ա լոր անձեր, րազմաթիւ ազդեցիկ կուսակիցներով\ ազգականներով^ու ընկերներով։ ետքը ձերրակաչւեցան և ա/ը 7 0 ֊^ Հափ կամ*շատ կարևոր անձեր։

նոլեմրեր ®–– ֊ ին պալատի մեջ գումարւեցաւ ար­տակարգ դատարան մը, որոյ անդաճելն եին մէե պարքոսը, զինւորական, ներքին դորեոց և արդարութեան նախարարները, ռմբաձիգ զ°րթի ընդհանուր հրամանա» տարր, պետական խորհուրդի նախագահը և շե յխ ֊իւլ– իսլամը։

Նրկուշարթիե մինչև հինգշաբթի տևեց դատը։ ԱՆ* դաճերեն երկուքը մեղադրեալները մահու կուզեին դա- տապարաել, րայց մեհ ամա անութ իւնը դիտելով զանոնք մեդաւոր բարձրադոյն անձին դեմ՝ գաւադրութեան մեջ, դաաապարտեց զանոՆք Հարաւա/իՆ Հձրարիա յա ւիտե- նական աքսորի։

նոյեմբեր ^/զ(ր֊ին ՀԼրարիա գացող Ծահսուսիեի շա– գենաւը աարաւ այս նոր 3 լուսամիտ գլուխներն ա լ».. Ա« երեքն ա լ դացին աւելանալոլ այն անթիւ պքսո– րականներու, թունաւսրւահներու, կախւաեներսւ սւ ան– յայտացահներոլ ընդհանուր թ ւին վրայ, սր ամեն աարի կը հնձե Նըլդըղի Մ եհ֊ՀՀօլօխը, . .

Երեք դատապարտեալնեըոլ աուները կաաարւաե խուզյսրկութիւններու ատեն դտնւեքան շաա մը թուղ– թ եր ։ Նրեքն ա լ եղաե են սերտ յարարերութեան մ է Հայրեդդին րրինսին հեա ( սուլթանի եղբայրը) և կու» դեն եղեր Համիդ ը տապալել և անոր տեղը դ նել կամ՝ •̂աէ1՚եդ դին կամ՝ (I՝աշիդ բրինսներեն մին։ Ամակք ա լ

կըսեն թ ե գաւադրութեան ոգին եղաե ե սուլթան են աաւաե իր երեց որդին՝ Մեհ մետ XI ել ի մը։

Ծքսորւահները ամենքն ա լ ազդեցիկ և յայանի ան• ձեր են։ &՝իլրք բարձր շրջանները խիստ վրդովւաե վիճակի մը մեջ ենա Ծրե*ր կըսպասւին նոր սւ տնակն- կալ ձերրակալութիւններու։

*

•Հանի մը բարձրաստիճան թիւքքեր Հշ**–րԼ 3 0 Հ ոգի)՝ փ ո լ ի թ ի ք ա մը րանեցոլցաե ըլլալու համար անդ• լիական դեսպան սըր Օ •Հմևօրի համակրական ուղերձ մը կը ներկայացնեն Հնրանսվաղի դեմ՝ ըրաե յաղ–թ ո ւթ եան մը ա ռթիւ։ Ուղերձին լուըը կիյնայ սուլթանի

ականջը» կասկածը կը հնիր Սուլթանը կը կանչե ա/ դ 30-3 * աԼ պալատ և անոնցմե շատերը բանտ արկել կու– աայ։ 0՝՝Հօնօր կը լսե այս և նոյեմբեր յ ֊ի ն պալատկըջտապե . հանգստացնելու սուլթա նին հիւա նդ երևա» կտ յութիւնը։ Կը րացաարե որ ուղերձը միսյն քերանս» վալի պատերազմին մեջ անգլիական զենքին տարան յա դ– թ ո ւ թ ե ա ն ա ո թ ի ւ ե» ևա յլն ։ Արո՛՛ւ կըսես. դեսպանի միջնորդութիւնը կասկահը ա ւելի կը բորրղքե. » . Բայց իվիրջ-յ սուլթա նը զիջաւ, դեսպանին եռա նդուն մի Լա– մտութեա ն վրայ, ազատ արձակել զանոէք։

նոյեմբեր Պարօն Գօն֊Մարշալւջ, գերման դես ­պանն ա լ ելա ւ սուլթանին այց ե լութ եա ն։ % իւթն եր Պաղատս։– °\օլսոյ երկա թուղին։ Սա լթա ն յա յտ ն ե ց սր թ ե իր –հ°ր ե. թ ե իր երազահն ե եղեր ատ երկաթ– ուղին, բա յց իր նախարարները շա՛տ մր կարևոր հար­ց ե ր ունին ուսուճա սիրելու, վերջացնեն՝ այն ատեն ես ան­պատճառ դերմանացիներուն կը յա նձն եմ , քա նզի ես այդ մողովուրդը խիստ կ ը յա ր գ ե մ ՝ ո ւ կը սիրեմ՝՝ ըսեր ե*

3 0 նոյեմբերՄուշին, & օփ րա գ ֊Գ ա լեեն, Կարին են և Պիթլիսեն ե •

կաե են տեղեկագրեր, որոնք կը Նկարագրեն հոկաեմ1 բ ե ր 2 7 - 2 8 ֊^ Հձէսշկերտում՝ և Սասունումւ

XXյս տեղեկագրերը որոնք իրենց մանրամասնութիւն– ներով^ սարսափ կ՝ազդեն ամեն մֆ մարդու վրայ, կը կարդացւին Ն»առն կողովի մ ջ նոյեմբեր ^8/ յօ֊ի ն , ուր– / ր ա թ երեկոյեան։ ծ՝սղովի ա նդա ճերին մեկ քանին, չնա– յե լո վ տիրող^ անբարոյական ^խոհեմո, թ ե ա ն “ , սաստիկ կհու լեզու մը կը բանեցնեն Օրմանեանի դեմ՝, որ պետք եղաե դ ի մ ուճե բը չըներ։ ե^ողովականներկն մին նոյնիսկ կ ը յա ն ղ գ ե ի օսմանեան ղդեսա ուրին* մեկ կո*"րր քար–Գան "ր"*– ըսւա հ ե մօաաւորապես հետևեալը,ղԵրր անձ մը կ ը տեսնայ իր պատիւը րռնարարւաե, իր ի ն չք ը կողոպաւաե ու իր կեաէքը վտանգի մե^ կրնայ յա ճա խ դիմել ինքնապաշտպանս։թեան ա պ օ ­ր ի ն ի միջոցնե րու։ \3»յգպիսիները ղատաե աաենը պիտի ա չքի ա ռա ջ ունենա լ մեղմացուցիչ պարագաներըս. • .

է|յ» հասկցնեն Օրմանեանին, որ ա յդ իսկ մտքով դի­մում՝ մը ընե» ցուպնե դա ւա ոներու հայերու քա շա ե անտանելի նեղութիւնները, անոնց դժոխային պայման­ները և ատկե յա ռա ջա ցա ե բնական հետևանքները ևա յլն . • « ք՝այց որո*լ կըսես. * « Նսլամ՝ Ծրմանեանի՞Նէ

Շ^արաթ ա ռտ ու Օրմանեան գնաց պալատ. * . &այց ամեն մարդ խորունկ համոզում* մը գոյացուցաե ե,Որ բ ա ռ մըն ա լ ի պաշտպան ութ ի ւն վնասւահներու կամ՝ կռւողներու պապանձեալ բերա նեն չ ե հանած։

նոր լուր մըն ալ։Լուրեր կ ը պտըտին որ Օրմանեանի և պալատի մ եջ

րա նա կցութիւններ կան հա յերեն ր ք ա ռ ն ե լ ո ւհամար, իրր վարձատրու թ իւն ջա րղերու աաենե Յեացաե ապառիկ հարկերու։ Րա նակցութիւնները դ ե ռ և ս գաղտնի կը ճ ա յ։ 11պասձէքք լո յս աշխարհ ելլելուն Ծրման ե անի փորի դևերսւն։

#

Բարձրադոյն Գ ո ւռ ը կրկին շրջաբերականներով դի­մեց մեծ պ ետութիւններուն և հյ*աւիրեց անոնց ուշա– գր ո ւթ ի ւն ը եւրօպական փօսաատուներու ղորհադրահ

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

յ » ւօ Գ Ր Օ Շ ԱԿ 153

ա ն կ ա Ն ո ն ո ւ թ ի լն ն ե ր ս լ վ ր ա ի ը ս ելո վ որ աքդ փ ոս ա ա նե ր ը է

հ ա կ ա ռ ա կ ե ղ ա ծ պ ա յմ ա ն ն ե ր ի ն , ա ր կ .ի լւա ծ թ ա ղ թ ե ր ,

լր ա գ ր ե ր , դ ի ր ք ե ր ո ւ ծ ր ա ր ն ե ր կ ր փ ո խ ա դ ր ե ն . Ա յ դ

շր Լ ա ր ե ր ա կ ա ն ն ե ր ո ւ. ա րդ իմ նքն ա լն եղա ս, ո ր տ ե ղ ւո յս

դ ե ս պ ա ն ն ե ր ը խ ս տ ի ւ պ ա տ կ ե ր ն ե ր խ ր կ ե ց ի ն ի ր ե ն ք փ ո ս-

ա ա ւո ո ւն ե ր ո ւն հ ա յե ր ե ն և թ ի ւ ր ր ե ր Հ ե տ պ ա գ ր ա ծ թ ո ս դ –

թ ե ր ո ս Լ ր ա գ ր ե ր ա ե ր ե ր ս ւն չ հ ա ս ք ն ե լո ւ , հ ա Տ ա ր ։ Ք ա մ ի

մ ը ն ե կքԼ փ շ ե ♦ • •

*

Ռուսական դեսպանը նոր դիմում՝ մը ըրա ւ անցեալ օր կայսերական կառավարութեան (դեկա . 1 0 ն. •» .) ձ. հրաւիրեց անոր ուշա դրութիւնը այն ե րևոյթ ին վրայ, սր ՀՀաՆխ է /»զրուՀ և ա յլ սահմանակից վիլայեթներեն

Կովկաս խուժող . հայ գազթականներու թ ի լը նորեն կա՛ճի» այդ վիլայեթներու, մասնաւորապես ՀԼանի մեք աիրոՊ սովի ո ւն ե ղ ո ւթ իւններու պատճառով։ Ղ՝ես– պանը կառաԼարկե պեպք եղաե միԼոցները ձեռք առ– ն ե լ ա յդ հոսանքին առաքն առնելու համար։

կ ո ա ս ս ա ն աս ր ք ա ն ե րՈՒԹԵՐՈՐԴ՝ ՆԱՄԱԿ

(Հ ե ր է ութերորդ Նամակի)

^ևա երրուրգ, 7 հոկտեմբեր

Ա յդ օրիր ռուսաց ^ քրիստոնեայ^ կառավարու. թ ի ւն ը բ ա ց ա ր ձ ա կ , պ ա շ ա օ ն ա կ ա ն հա* լածաՆք սկսեց ոչ միայն հայոց հարցի, ա յլև ա ռ- հասարակ ո հայկական համակրութիւհներիԱ դեմ* Ա ք դ ե լւե ց դ ր ե լ խ օս ե լ օգնել, ա րգելւեց ո և ե հանգանա– կ ութ իւն ։ Ոսաիկանական հսկողութիւն սկսւեց Աովկասից թիւրըաց Հայաստան և թիւրքա ց Հայասաանից կով– կաս անցնողների վրպյ* ՈկսւեքիՆ, վերջապես, անվերիխ ո ւ զ ա ր կ ո ւ թ ի ւ ն ն ե ր , ձերբակ աչութիւններ, րտնտարկութ իւններ. կովկասի գլխաւոր քաղաքների բանա երի քաղպքական բաժինները չքսեցին ո չ միայն հայոց ինաե/իգենա հասարակութեան, ա յլև ժողովրդի բոլոր դասակարգերին պատկանող^ ^յա նցա ւորներովս։ ն ւք » ՛ պքսոր, դա րձեա լ բանաարկ ութի*Ֆ, դա րձեա լ պքոոր, , .

խսմէութիւնները սաստկանում* եին ք"*գե աո– Ը"պե* (էւ^ն ինչ ըևկաւ կասկաեի, հսկողութեան աակ ւ Հա յե- րին արգելեցին նոյն իսկ փող, հաց և ապաստան ա ա լ թիւրքա հա յ գաղթականներին* մարդասիրական օգնոլ– թ ե ա ն \ գորեը դարձաւ քաղպքական յա նքա կք* Հայոք մամուլին և բարեգործական հիճա րկութիւններին ա րգել• ւե ց հրաւերեեր կ ա րդա լև փող հա նգա նակել յօ գ ո ւա փա– խըսաական հայերի և անտուն գաղթականների* ճշմարիտ ե, բարձրադոյն հրամանովդ թոյլա ա րւեք հանգանակսւ– թ ի ւն ա նել յօ գ ո ւա գաղթականների - քա րերը ք1* * ֊ղադակեին, ե թ ե թ ո յ լ չտրւեր --- բա յց միևՆոյն ժամա­նակ, կենդանի գորեը ճ ռ ա ն . տառ դարձնելու համար, խստիւ կա րգա դրւծց, որ այդ փողերը ուղ*արկւեն կով­կասեան կառավարչապետին, որին միայն իրաւսւկք արւեք, ո ս տ ի կ ա ն ո ւ թ ե ա ն 4 է ա9 ո՝ե Փ *Ն թ ^ մ ա ն ե լ դաղ–թ ականներին*

Իայց գիտ եք ՝ ինչ կը նշանակի Ոոստի կան ո ւթ ի ւն ս ||*ոլ. սաստանումէ Ղ*** այնքան երկիւյլ ե ազդում* ամբոխի վրայ, որ գաղթականները ա ւելի լա ւ եին համարում* քա ղցա ծ ճ ա լ, ք ա ն թ ե ոստիկանութեան դիմել։ Էւ, ե թ ե դիմեին ե է հե*շտ ե միթե Ռուսաստանում հազար սւ Հ պաշտոնական ձևակ ա նութիւններով եանրաբեռնւա ե հիճտ րկութիւնների մինոՅ Ոէ1, ստանալ էֆ այնպիսիբարձր հիճա րկօւթիւնից, ինչպես ե կառավարչապետի

■ դիւսէնատունը։ Ա յգ պատճառով ե ահա, որ ^իշգ այն ժամանակ, երբ ^էովկասի զանազան կողմերում՝ գա ղթ ա ­կանները հա լւում՝ եին թ աղցից կամ՝ փետանում* գո– մերումՀ երբ տարափոխիկ հիւա նդութիւնները կոտորած եին ա նում նրանց շրջանումՀ— հա ւաքւա ծ փողերը ճ ո ւմ * եին « է ձ ե ռ ն մ խ ե լ ի կառավարչապետի դիւանա–աանը, և մինչև. պ յժ մ ե լ ա ւելի ք ա ն 5 0 հազարռուբլի ճ ո ւ մ ե այնտեղ, հասան օրեն այն միամիտ են– թ ա դրութ եա մ բ, թ ե ոկարիք Հ^**»/*« ^*րևխ այդ 6 0 հազար ւէուբլին դ ե ռ երկար փակւած կը ճ ա յ դիւանա– տներում, մինչև օր կը կարգադրւի ա յդ փողք յա տ – կա ցնել ներքին նահանգներից Աովկաս բ ե ր ւո դ ռուս ^ գաղթականներինս և կ ա մ մի ա ւելի աստւածահաճոյ գործի, օրինակ ռուսաց եկեղեցի կառուքաեելու Անդի– ժ ա ն ո ւմ կ ա մ ֆուխարայի խ ա նութ եան ո և ե քա ղա ­ք ո ւմ , . «

ղնաո ավարչական հոսանքըս այնքան փոխւեք, սր ո չ միայն թ ո յ լ չեին տալիս նոր բան գ ր ե լ յօ գ ո ւ ա թիւր– ք ա հ ս յեր ի , ա յլև շատ գրքեր, որոնք մի քա նի աարի տ ռա Լ ռուսաց ցենղուրայի թոյլա ւսւթ ետ մր, ապագըր– ւ ո ւ մ եին Ռիֆյիսում, ա րգելւեքին երկրորդ ա նգա մ տպագրելու։ Ա յդպ ես, օրինակ, քաֆֆիի ո Կայծերը“ , ոՆ*ենթըԱ, րԱտմուելըս, "րոնք են տ եսել Ռիֆ–լի ս ո ւմ և որոնք 4 ^ բնականաբար մի հատ բ ա ռ ան­գ ա մ չկայ Ռուսաստանի դեմ, թ ո յլա ւո ւթ ի ւն չստացան ե ր կ ր ո ր դ ա նգա մ տպա գրւելոլ Ռուսաստանում և ա յդ պատճառով երկրորդ տպա գրութիւնը տեղի ունե– ցտ ւ արտասահմանում, ՀՀիեննայի մեԼ դտնւող Ա՝խի թ ար­եան միաբանօւթեան ապարանում։ %ոյնը կարելի ե ա ս ել և ուրիշ շաա գրւա ծների մասին* Փորձ փորձեցին էֆ քա նի գրքեր տ պ ա գրել Պետերր ո ւր դ ո ւմ և \Տ՝ ո ս կվայում» ուր հայոք ապարաններ կան և ուր, իՆչսլես մայրաքա­ղաքներում, ցենզուրայի պայմանները ա ւելի թ ե թ և ե%* Ւտյց անօգուտ* Ա,ատ շուտով Պեաերրուրգի գրաքննի­չին կա րգա դրսւթիւն ուղարկւեց շաա խիստ լի ն ե լ հա յե­րեն գրքերի վերաբերմամբ, և շնորհիւ ա յդ կարգա– գրութեա ն* ա յժ մ երա գել ա նդա մ չի կարելի նոյնիսկ շաա հասարակ րրօշիւրների վ^ե ր ա ր ա ա ա պ ո ւ – թ ե ա ն մասին, որոկք մի ա նդա մ արդեն ա պ ա գրլել են այնտեղ* \ լ չ ե մ խ օսում այն մասին, որ այն, ի ն չ կարելի ե ա պաղրել ռուսերեն լեզւոէվ կ ա մ նոյնիոկ վրացերեն, թի ւքքեր են, նո յն ը չի կարելի ա պ ա ղրել պե– ա ութեան ոհամահաւասար“ հպատակ հ ա յ ո ց լեզ– ւսվ, որովհետև ա յդ »ա չք ի փ ո ւշ * դա րձա ծ հայերի մասին ամեն ա ձ լ ^ա ռա նձին1* կա րգա գրութիւններ են ա*–ղարկւած* %ոյն պատճառով դարձեալ, Ռ իֆլիսում կա մ Կովկասի ուրիշ ո և ե ք ա ղ ա քո ւմ ցանկացողը կարող^՝ ե ռուսերեն դա սա խօսութիւններ կարդալ, իսկ հ ա յ ե– ր ե ն --- երբեք,

Դ՛ա ե լ արդելւած ե*աննախանձելի շե հայոք թատրոնի վփճտկը*

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7 ծ . * . ծ . & . @

154 Գ Ր Օ Շ ԱԿ յա ւ օ ՝

պիեօնեյէ, գլխաւորապես պատմական կեանրից

4ԿՓքահ* աՐԳ/ր1Ւ*տէ՚ն ,&1,էէ,Ն տարիները* ՚ֆաոպ*գ գար կր լինի, *ր թիֆլիս ի հար՛ց թաարանը Վար* ղան անց աօնին, -- ինչպես յայանի ֆաժամա.էւա̂ և. եկեղեցական աժն եք --ներկայացնում եր ֆպաամական—մսղովրղ ական ողրերգութիւն* յ. Վ^արղ աանանց պաաերաղմըս ամյ*ոխին թատրոն գ րա ւե լո լ հ ա ֊ մար* Այ գ պիեսը ա րգելւեր* |> ւ աքդ ա/ն անմեղ պատ­ճառով, որ նրա հերոսը Վյսրգան Մտֆկոնեան, որ ապրում եր մեզանից 1 4 դ ար առաջ, կարող ե հա/րեա նա սիրական զգացմ**ւ1*քներ ՛ներշնչեր հանդիսականներին* Նո/էր տ եսակետով արգելվեց և 4 աքԼ❁ Ադթերգութ իւն՝ ոՀո ՚շա նք ՚կըԱ , որ յատկապկս շաա սիրելի եր ք^իֆքիսի մողովրգին, արովՀետև ւֆ ն չև ա յժմ՝ եր գո յո ւթ ի ւն ունի ոչ/դ կրոնասեր հեյա ս ֊օրիորզի նւիյո.աե 1̂ 1 եկեղեցխ շրջապատւած կրոնական քեղ են– գաներով. * ♦ ե«– որպեսզի գաղափար կազմեր, թ ե ի ն չ ֊ Հ ա ն ե ր ե խ ա յ ա կ ա ն ե ա /գ կա րգա ղրութիւնը, ր ա ֊ լական ե յՒշնմ՝, որ ոՀա րգա նա նց պատերազմը*, որ տեղի Ունեցա*. 5 *^ ք քարում, րրիոաոնեա/ հայերի և կոապաշա Պարսկասատնի մեջ, ֆ ն չ և աք մ մ՝ եր աղաա կերպովդ ներկա յա ցնւում է Պարսկաստանում, որին ակ, քծաւրիզ Հազարումդ ե ֆ Հա նի ա ն գա մ նոյնիսկ պար- ոից թ ա գա ժա ռա նգը ե պարսիր մեծ ամենները եկեր են հա/որ թատրոն՝ տեսնելու ա /գ ներկա/արումը, * ,

Դ՛–» Լափիր գուրս ե♦ այնպես չէ ՞. . *^ՏեզականԳ խստ ութի, Նները րաւական չեին, ահա

<1. Պ»լսից սա արւում ե դեսպան Նևլիգօվի ֆ գրո ւթ ի ւնը , Որով էրա* խոնարհվելովդ թ ի *ր ր կառա վա րութեա ն թեզրրի աոԼև, մթէիսարութ ե ան 4Հ”ք*Հ առաջարկում՝ ե կով­կասեան կառավարչապետին ^հարկավոր ֆջօրնևր^ ձեոք առնել, որպեսզի քծիֆչիսի հայոց մամուլը ո գագարի քնիլրրՒ"սՒ դեմ՝ յարձակումեեր գործելսւրԱ, և առհասա­րակ *Հովկասի հա յերը յե ա կանգնեն թիւյյքա ր հայե– րիՆ գ ր գ ռ ե լս ւց *, Հա նի որ գա ^փ չա ցնում ե երկու, հարևան պեասլթիէնների րարեկամական յա րա րերու– թիւնները^է Կա վկա սի հա/աաեար իշխանութեէսնն եր ա /գ եր պակաս• իսկոյն խսա ութիւնները ատսնապաա– կրեցին և , իրրև հեաևանր այգ րո/որի, ամրողԼ 0՝<է« սաս–աանը ականաաես եղա** թ ե ինչպես 1 8 9 5 թւաֆանիրի վ հ հ այ որ հարցի և առհասարակ հայերի դ ե մ սկսած հալածանքը Հանի գնաց* աճեր, ղարգարաւ և իվերԼոյ ընդուներ հ ա ղ թ* հ ա կ աէւ պ ա ա ո ւ հ ա ս ի կեր– պարաէտ, . *

Տեղի ունեցաւ պաամութեան 4^ Լլսլա ծ, չաեսնւած անարգարութիէն* Ն"/ն աք՚Է գաոն արերին, երր ամրողվ թիւրքար Հայաստանում իրագործվեր %քեծ Մ արդ աս» պանի ահոեյի երագ իրը - կոտորել հայերին% հա/որ հարցը արմաաապես սպանելու համար* երր հտրա– զաա եղբայրների երկ րից փչում՝ եր արեան և դիակների հոա* երր րոՆապեաի սուրը անարգեչ մեո ելոլթիւն եր •"արանում՝ ֆ խաղաղ ժողովրդի հայրենիքի րոլոր ծա յ­րերում) նոյն այգ գառն արերում, ասում՝ եմ, ասւսա– հա/եյփն խսաիլ արդ ելլած եր ոԼ. միայն րօղոք յա րո ւ- ցանեք, ա յչ և արաասո*Հ թափել, ոԼ ՛փայն ոգնութեան ձեռք մեկնեք, այչ և լաք լին ել... Կովկասեան ամրողվ հայու– թիւնը աքդ գառն Արերում, կոաորածների անվեյ*վ սա •ֆոների ընթ ա ցՀսւՀ այս. շեր կարող բարձրաձայն լաց լի. **Հ. անգամ, ա յլ սաիպւած եր, իրք •ֆ "արուկ, կուլ

Հ

ա ա լ իր աղի արտասուքները, թ ա ղ ց ն ե լ էր անսահմանվիշաը և կսկիծը* . .

I/*. որպիսի" հակապատկերէճ ի չդ ՚ոք գ ամիսներին եր* */ • ^մրողԼ Ն ՚֊ր ոպ ա յո ւմ

հայկական կո աորածները հրապարակական Հն նութ եա ն, ա նվե/՚վ գասախոսութիւնների և գրելու առարկա/ եին• Լօէք օէւ»*/՝ բազմամարդ միտինգներ եին քենում յօ գ ո ւա հայերի, իոկ Պեա երր ո ւր դ ո ւմ տ իրում Հր գերեզմանա­կան լո ո ւթ ի ւն * հասունից փախստական հայերը, Հաշա> րաւոր վերստեր ա նցնելով հա սնում են Լ»էւ<Հ օն և ջե ր մ ընդսւնեքութի ւն դա նում բ"քՈր շրջաններում, սկսած Հօվարգընի գգիակից, ուր ^*ձ“*7 ։,“, °^ ը ն դ ո ւն ո ւմ եր անտուն ու անտեր մողովրգի րե կորներին յուսա տ ու խօււրերով իսկ Պ եա երրսւրդսւմ գա ղթակա ն, փախսաա– քաէր հա յը ապաստան չեր ղա նում Նոյնիսկ ^գիշերային ապաստարանում^* Պարիղոէմ հրաւերները յա վ ո ր ղ ո ւմ

■ եին հրաւերնձրին, գրքեր Հին Լ"/Ա տեսնում) փողել* եինհաւպքւում յօգուա որբ և Հաղցած հաֆերի, իսկ քծիֆ. քիսում չեին թոքլ տալիս նոյն իսկ յիշաաակել այդ մասին * ՇյվՀքցարիայում կօ ֆաՀՆեր եին կազմւսւմ յա ­նուն հայերի, Ղ*անիա/Ում ի՚կրը թագուհին անցնում եր հանդանակոէթեան գործի գլուխը, հեոաւոր Ա4* րիկայում, մինչև անդամ Գերմանիայում, միոիսնարա–. կան ընկերու թիւններ եին կազմվում օգնելու էֆ ամ– րողէ ժողովրդի խեղճ ճացորդներիՆ, իսկ Հ-ուաաոաա– նում, այն Տ՚ուսասաանում, որ 1 8 7 8 թ *ին ֆանօ/ի դ՚սշիադիրը ստեղծեց, անխիղճ ոսաիկանութիւնը փորձում եր յե ա յէշեը այն անթիւ դմրախանեյփն, որոնք հաղիւ իրենց կեանՀը ազաաեը եին Կովկաոի սահմանը անրնձյով, , • ՜

Մի տեղ ոգևոր ո *թ ի ւն , միլ ա ս & լ թ շնա մութիւն. ֆ » 4 լ օ գ ն ո էթ խ ն , *ֆւո աե*ը հայած •սիք, ֆ տեղ րսգ՚Հք* ոպաոնա/իք թ խ ր ք եր ի ղ ե Հ ֆ ւ ս տ եղ ըւելեա յն հա– ւա նութիւն ^երղի ՚Լ Հ ա ֆ ղ ի ծրագրերին* * .

Հա յը կարոՀը ե մոռանաը այդ*Պ՚ոամո, մ |ր%| որ 1|արինի կոտորածների ժամանակ,

երբ Նոյն իոկ մ ա հ մ ե դ կ նէն պարաիր հիւպաասսը արաասույ*ը ՛սիքերին ապաստան եր տալիս փախչող հայերին, ռուսա ց հիւպաասսը փ ա կում եր անպաշտ­պան կանանց և երեխաների առաջ հիւպատոսարանի ղըռ– ները, թ ղ յլ չՀ ր տալիս, որ անմեղ երեխաները և յ ռ ւ է/ահաա կանայք ապաստան գտնեն Հրիսաոնեա յ կայս– րւէւթեան գրօշակի աակ• | / ւ ա յդնոյն հիւպաաոսայյանն եր* սր տարիներ առավ ճանաչւած եր իքք՚ե. հպ յեյՓ պաշա– պ ա նութեա ն գլխաւոր օ ջ ա խ ը , իբրև հալածական հայերի առ ս*ջին ապաստան, * *

Ներելի* ե ֆ թ ե *

Պեաերրուրգի աևղեակ շյ*ջա ններում այն կարծիքն են յա յտ նում, սր Նիկօլայ կայսրը երկար ժամանակ ոչինչ Լքի–աեր հայկական կոտոր*էքծների մասինէ \*րր 1896 թ*–թ>կպ/օրը ա նցնում եր վ ի Հննաք ո վ աւսարիական ծերունի կայսր Կրանր&ովսեփ չկարողացավ թա պ ցնեչ իր & 4* ն ա կ ա ն վիշ**ը հայկական չա եսնւա ծ ջարդ երի պատճա­ռ ո վ |էրիաասարդ կայսրը Լ&ա գրրեր և իր զարմանքը* Մի Հա նի մ աժից յե տ ղ յ կայսրը յի ր տ ւի համ*պւեր, սր ինքը շաա Հ ^ Լ աեղեկո* թ ի ւն ունի այն ր օլորի մա­սին, ինը որ կաաայռհյԼ եր Հայաստանում 1895 4 1896 թվականներին։ Գլխաւոր թա գցնողը, ինչպես յա յա նւեր , ե ղ ե լ եք արտաքին գործերի ֆնիաոր Լ ՚բ ա –

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

յ » ւօ Գ Ր Օ Շ ԱԿ 155

%ով.^օաաօվսկին, որի մաոին ախ կարծիքը կա, ղիւա– ՆապիաակաՆ շրջաններով թ է %ա ալղղել Հր Հ քր^

Բ հ Ն Բ հ ր # » Տ կառավարութեան, ասելով թ ե ոՊՀաքե կանգնեցնել հայոց շարժումը, ի% Հ մ՝ ի Լ ո ց ո Լ և Լ ի ՛ն ի ** Ա, ավելացնում՝ են, հհնց այդ ղրոլթիմեն է, V » ռ ~ ն*ք ՚ն համարէակոլթիլն Լր ա ւել Մձ* Մարդառ պանին աներկիւ^ իրագործել իր ոոսկա/ի երագ իրը.

Պատմում են, որ աեզեկանայսԼ իրողութ նանը, նիկօ– լա, կաք որը յա ,ա նել կր խորին գմգոհութիձ, Հորանով.

0 Տ > . . * օ Հ « ք , . – ծ . և երր Հ քանի Օր յեա ո, ՀՀիէննաքիցվերա դա ռնա ք կա,ոերական քնացնի վագոնում Լ *.բանով յանկարծ ամահ եղաւ, շաաեըը աաում՝ Հին. ո%ա

հա1աէրբ թՒաա յա նդիմա նա ւթեա ն*. . . •ՈՀ**,աՆ *Ւ2Հ Կ ա/դ կարծիքը, չգիաեմ. ա,պրանը Հա խ

ք ավելացնեմ; որ Պօլսի ֆրանոիական դեոպան Սամբոն, լաե,ով Հօրանօվ֊&ոոաօվոկու. յ անկարն ական Տա հ ը րա– ցականչել է. ոՀ օ բ ա ն ո վ իա ե ղ դ ա. ե ց հ ա յ ո ց ա ր ե ա ն մ է վ * . , .

ք*ո, լ ասեր ավելացնել էլի Հ փաոա, Հանի որ թօՈք եղաւ. >իկօլա, կա,որի մաոին* Պարիզից՝ իմ՝ Հ եանոթը երկու. ա Հո առաջ հաղորդեց ինձ նամակով հեաևեայ/ււ Հոնգօնի ո ք ւա Տ Ա թագրի Պարիղի թղթակիցը, իր թղթակցոլթիմններից մէկի մէԼ հաղորդում է, թ է նի. կպա, կա,որը ըէեքով հայկական կոաորանների Տասին, * 1Ւբ^Լ Կ յօդուա հայերի 250 հազար ֆրանկ (մօա 100 հազար րուրլի), րպյց երկու աարուց յե ա ո լ ախե 1898 Բ*ին՝ կա,որին աեղևկացրին, որ իր նւիրանա,դ գումարից և ոչ Հ կ°"/Հկ չի հաոցրւած նպաաա–կին*--- Տ արար աթաար ար, եո ձեռքի աակ չունեմ ԼօՆ»գ°նի լրագրի այդ համարը Լ«*֊րի մանրամասնութիւն– ները Հազելու համար, րոդց արյանն է լ րաւական ե նկաաելու համար, թ է ինչ սոսկալի արամագրութիւն. ե աիրում Պեաերրուրղի յա,անի ^ղեկավարոլ շրջան­ներում# դեպի հայոց հարցը, որ թոյյլ է աալիո Հ ն չև իոկ, հա,որի նւՀրը ^անհետևանք թ ո խ ե լ* , . . ^

+ ատ հերիր Կ* ընթերցող. կարենք ա,դ ախ ուր պաա­մութեան թելք, ^իախ թոյը աւէք ինձ ա,ո համառ օա աեոութիւնից յեա ո, հարցնել. ,,Արդեօք հայկական այմմեան արամադրութիւնների 4^ է&ղաւորը ա ն գ– Հ ի ակ ա ն ի ն ա ր ի դ ն ե *ր է են, *ր*նց մաոին եո խոսեցի անցեալ նամակում, թ ե ՝* ախ անխոհեմ, անմիս և հալածասեր քաղպքականութիւնը, որ ծաղհեյով ծաղ– կում ե Ժամանակակից ՀԷ-ուսասաանսւմ, շնորհիւ *Զւր ո«է«<սւէ1 քաղպքաղ Հաների*1*

ԱԷ* Բարեխիղճ /ինեէ>քև առանց խարութիւն գնելու հա,ի, ռուսի, լեհի 4 ֆիննի 4̂ ւ թոոաովանենք, որ այդ հալան ասեր քաղպքականութ իւեն ե* "ք պեաութեան սահմանագլուխներում ^հարցերս ոաեղծեց և րարգու- թ իւններ առաԼ քերեց* Ա̂/ք ,.քաղաքականո, թձաՆ՝ շնորհիւ ե, »ր հաքնրի նախկին րարեկամութիւնը ե ր ե կ արդեն դարձել եր ոառնութի*ն, ա յ Ո օ ր նա արդեն դա ռնա մ եաաե,ութիւն, իոկ վ ա ղ ը կարոՀ ե փոխվել թշնամութեան* դրա ախուր, անցանկալի Հ ֆեա*ոակար հեաևա%քը. » •

1՝*յգ գաշակեչու համար կարիք չկա, Գաւիթ մար- –քարեի թ ե լք ը ունենա,. դրա համար րաւական ե ե.

Հ ո ա ա ա ո կ ի ո ա վ ե ա ն ի կի թ ելքը՝ • •է ՛ ՃԿնՈՒնԻ

ՄԱ ՄՈՒ Լ Ի Տ Ե Ս Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն• * .

ոԳրօշակս֊ի խմրա դրութիւնը, ամսիս \ \ ֊ ի \ ուղար­կեց ոՍ“օ*կօվոկիեա Վիղօմոոաի* թ ե ր թ ի և Հ քա նի , "ւբիշ^ ռուս լրաղրերի թմրաղրութիւններին, ապելոլ համար, հե ա և ե ա լ հերքումը.

ոՄօսկօվսկիեա Վյեդօմոոաի* լրագրի 333֊ո ւ մապւած եք ղՀա,կական ցնորքները և էեինլանղիան* վերնա գրավ և X՛ ոաորագ րութեամր Հ յօդւա ե, "րի 4յէւ իՀէի աթքք* հեղինակն ասում ե հեաևեալը.

ր • շ ա կ լրագիրը ազդակի յա յտնում է , թ է Հմեր նպատակները բպսրովին նոյնն են, ինչոր ձԱր (ֆ թ ՚է ահդ ազիների | նպատակները, եւ. ձեր ղրո* թ նա ն րարւոքոլյէը մենք Համարում ե ն ք րար^. ւոքումն ե ւ մեր գրա թեա ն* Մ են ք ու դ ո ւք մի ընդ Հանս* ր թ խ ա մ ի ունենք - քիսւսասաանր ե ւ մենք ու դ ո ւք մի ընդ Հանուր թեղիր ունենք վճռելու - "խ չա յն ե լ (ՏԱ*) ա յդ թխամէձէ)՝,*

♦ ր • շ ա հ Ւ թ Հ բ - պ բ ^ Բ Ւ ^ շ հ ^ բ հ ^ ՞ բ * հ * ՝մա րում յա ,ա ն ե լ որ պ յդ ամրողվ շակԷրաների 4 ^ ղրւա ե, հա ա ւա ծը յօ գ ւա ե ա զ ի ր ը հ ն ա րե լ ե իրք1խիցէ --- Գ ր ո շ ա կ ո ւ մ չկան ոչ Հ ա խ պր. X * - ^րերահ դարձւանքեերը, "ԱԼ 1ւ ոչ Հ նաթաղաոոլ. թ իւն նրանց նման, և ընդհանրապՀո Ոչ Հ կսչ ու ղղւաե ֆինլանդացիներին*

Իէ»ձ վերա բերում ե յօգ ւա ե ա գ ր ի հողմից *< Լ վերագրւա ե ցանկ ո ւ թ եան՝ ո խ չա /խ ե լ Ո*ուոաո–աանը, իրրև հայերին թ շ ն ա Հ աէրոաթիւն, թ ե ր և ս հեապքրքրական չինի ձեղլ համար իմանալ, որ Հ ե լ և վերջին ժամանակներս Գ ր օ շ ա կ ը լաս, ք ի շ եր ղրազւաւմ ռուղահա,եըի զրո, թեա մր և որ Հ ~ խ ա,ո աարւա, յո ւն ւա ր ամա իքն են ահա ե լ ա պ ւել նրա մ Հ լ ^Կովկասեան թա րրիկներ* վերնա գրով նա­մակները, որոնց առաիինը Հեր աչթաաակիցը վերքա* ց ն ո ւմ է հ եա ևեա լ թապքերով.

&Բայգ ղա չի նշանակի, թ է այո սողերի գրոգը ներխ չւա ծ է թ խամս, թեա մր դէպի խոլյսասաանը* Ընդհակառակը, էս սա. ա մոզովրղի աԱկեղն րարե^ կա՝0* ե մ Խւ չաանրի հեա չեմ ո ր ա ն ո ւմ այո ֆասադ*՝* որ կովկասը /իա սաոա*սնի խոր՝*քո. յոարեց եւրօպա, կ*ոն քա ղա քա կրթո*թնա ն* ք*աղ, ա յդ թոոոավան լ չի նշանակում Լ"եչ ե ւ թադյիէեչ բանա թ և ախ ե լ աեար ւյ արա. թ և ան սոսկայ ի փաոաևրը, որո*,ք ոչ էքիախ ճնշում են փ"քբք>կ " ՚ք ք ^ ւ ա)է^ս այասաաւորե/ով քիսւսաոաանի համբալը, քլաաում են նրա նևրքքճ պարդ ացԱւ*քԷ** <

Աւելորդ ենք համարում կանգ ա ռնել պր. ^Հ.*ի յօղւա հի Հա ցեա լ մասերի Հէ»այ, որովհետև նրանց ^ Լ ՚Ժ “V 4տծ ՛Ի /» • ձ ա ք ^ աՆ«էՆ|«* այնքանը կյա– ոենք Հա յն, որ այդ մասերս* մ Հ լ յօ դ ւած ա գիրը առանց քաշ* եյու չակերաների 4 ^ 4 դնում իրհնարաե նաթաղաոո*թի լեները* աԷ ԱԱ0ժւտտ ա ա *

*• *

Ֆրանսիա ,ում վաղուց ն կ ա ա ւռւմ է կարծիքի Հ զօրեղ^ հոսանք, որ ղաաապարաում է ֆրան* սիակաՆ դիւա նա գիա ութեա ն բ ռ ն ա ծ դիրքը վերքին ասա

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

156 Գ Ր Օ Շ Ա Կ յ » ւօ

րիների հայկական դէպ քերի վերաբերմամբ* ն յք . հո­սանքի գլխաւոր ներկայացուցիչները պատկանում՝ են արմատական և ընկերավարական կուսակցութ իւեներին, որոնք սկսել են վերջերս մեծ կշիռ ստանալ Փրանսիայի ղեկավարող^ շրԼանների մէջ։ Սակայն ա յգ կուաակքու՝

• թիւններիք գուրս ե լ ա յգ հայասիրական շա րժումը գտնում՝ ե ք օ / ՚^ լ պաշտպաններ։ ԱՆ հրաժեշտ, եէք հա­մարում՝ պ յգ տեսակ ետ իր Հ^Հ,ա^ լ մանաւանգ այն փ *" փոխութիւնը, որ նկատւում՝ ե 7Տէ)1թՏ––ի պ ե " անուղ­ղելի օպպօրաիւնիսա թ ե ր թ ի մէչ, որ ներկայացնում՝ ե ֆրանսիական + որեիչների շափաւոր ե. րֆնշև այմմ՝ գերիշխող^ տարրերը»

Ֆրանսիայի կողմից Լ » Հէ/ի գեոպանաժոպովց ու­ղտ րկւաՆ պատգամաւորներիք մեկը գՀսա սւրՆ Էլ գ ը ԿօՆէսոաՆ գ ր ո ւմ եւ իմիջի այլոք, ա յգ թ ե ր թ ո ւ մ

Օ.Այե իբր ինքն ա մփ ո ւի ման ե ւ ձեոնպահութեսն ք ա . ղաքականոր.թիւնը, որին հեաեւեցինք Եգիպտոսի ե ւՀայաստանի վերաբերմամբ, որքան է լ յարմար չ/ ՚ն ի ներկայի համար, վտանգում է մեր ապագան ե ւ ար* գէն քոլք է ա ւել իր դամն պտուղները)՝)*

«* ե ,

Հակակղերական, րայք օպպօրտիւԱիստ Գամրէտաան ա սել ե •ֆ ժամանակ, թ ե Ոհակակգերականութիւնը արտահանելու ապրանք չէ՝Կ Հքինշև ա յժ մ ե լ տ յգ "կքբոմեքով^ ե զեկա վա րւում Ֆրանսիան, որ կտ րեում

է թ ե կաթօլիկ ^ղՒԲՇ. տմենալաւ միջ՞քն ե ֆրանսականտ ղգեքոլթիւնը Ա րևելքո ւմ ՝ տարանելու համար։ Գ ժւա ր ե ա ւելի ա ն հ ե թ ե թ կտրեիք ունենա լ իրականութեան մասին, գոնե որքան հարցը վերա քերում՝ ե հայերին, և վերին աստիճան ուրախալի ե տեսնել ՚, որ իրենք ֆրա%– "իաքիք սկսում՝ են նկա տ ել մեն ԳամրԷտաայի մեծ "հա չը։ ճ յ գ ա ոթ ի ւ մենք թ ո յ լ ենք տալիս 4 լ բ ե ր ե լ այստեղ մի հաաւաե ձԱրՕրք-ում՝ տպւան մի յօ գ ւա ն ի յյ, որ պատկանում ե հա յութեա ն բա րեկա մ ՆւրրԷն Փ«– հիեի գրչին.

(էՑայանի է, թ է ինչպէս են սգտ ւոլմ կաթօլիկ կրկնականները Ֆրանսիայի հովանաւորութիւնիդ, Նրանք հալածւած հայերին գնում են այնպխփ դրութեա ն մէջ, որ նրանք սաիպւան են լի նո ւմ ընտրել մահ կամ հա. ւ աաուրայյութխն։ Ֆրանսիայի արեզսմհերի վանքերը ապաստան են տալիս այն հայերին, որոնք համաձայ. ն ո ւմ են թողնել իրենք դ ա ւանոլթիւնր ե ւ մտնել կա . թ*>լիկ եկեղեցու ծուլը* Միւսներին նրանք թուխ ում են Աթէ/ի* լ Համիղի մարդասպանների կամքին* Այս տեսակ գարշելի վարմունքով Հրամի գործակալները ատեր*ւթխ.ն ՚

արհամարհանք են տարածում դէպ ի՜ Ֆրանսիան մեր , հին հովանաւորեայների մէջ ))ւ

** Փ

յա յա նի է , սուլթա նի պահանջով գաս*ի են ենթա րկւա ե Պարիղում՝ ձ ԱրՕՈ թ ե ր թ ի երեք հայա­սեր աշխատակիրների Նւրբէն Գօհիե, Պ իէռ Քիյա ո և

Մայաաօւ Գրանցիր մեկը, պ. ՝Հի/առ տ պ ել ե հե– ա ևեա լ րար նամակը ուղղւաե սուլթա նինւ

ոՆամակ Մ եծ Մարդասպանին“

Ընկեր Աբդիւլ Համիդբարեհաճել ևս հրաման արձակել որ մեղ դատի

Աւթարկեն ք ո վիլա յէթ ԲօրէՏ֊ՀՈ֊ԲԱՈՏէՏ֊ի պատմական աաևահոլմ* ՚

Այն երախտաղիտոլթլմնը, որ մ ե նք պարտական

են ք ք ե զ , այդպիսով մեդ միջոց տ ա յտ դ համար լի ո . վին հրապարակ էլու այն մարդասպանս* թիւնները ե ւ կր*. տորածներր, որոնց համար դու արժանացել ևս արդէն Կարրքքւր.էհաղան անւան, չի կտրող մեզ ստիպել լռելու քո այմմեան չարադ որձա թ իւէնևրի մաււին*

*հու յա յտնում եո աշխարհիս ք ո դեսպանի բերնով, թ է ք ո անեյրորդի Մ ամմուդ վւաչան խելագար է , թ է նա փախցրել է իր կնոջ անչափահաս տղաներին, ե ւ թ է վերքապէս նա խա բէութեա մբ փող է կորզել ւէի անգլիական ընկերութիւնից, ցոյց տալով իբր թ է ինքը մեծ վարկ Ունի ք ո աոա^ւ

Բոլորն էլ սուտ, լխկեր Համիդ» Մահմուգ փաշան խելագար չէ , ա յլ պարղապէս ազատամիտ, նրա տարած անչափահասները երկուսն էլ ամուոնա. ցած են ե ւ ըն»ա նիքի հայր, իսկ ինչ վերաբերում է ք ո մօա ս ե ւէ վարկ ունենալով պարծենալուն, նա այդ չէր կարսՂ տէրհլ. - - դու շատ լա ւ գիտես, որ նա միակն էր ք ո աներորդիների մ է \ , որ աարիուկէրփր իվեր չէր համաձայնում գալ սէլամյիքներին, ե լ որ նրա ա յգ ա . րիասիրտ րացակայո* թ ի ւնը րաւական պարդ վկա յում էր* թ է նա ո« զում է ցոյց տալ ք ե զ իր արհամսրյրհրսնքր։

Մի ուրիշ բսնր եւս* Մահմուգ փաշան աոաջինը չէէ "ր փախչում է քեփ ՛ից* Բո զոհերից մի ու ր/՚շե էէ. է Պարիդ, տիկին Զ է ք / ՚է ֊ հանոււ/ը, որի ա մոլ.սթ*ր \ Ւսմայիլ ր է յ եօթ ամիս աոա^ բանտ է ձդւևչ, որովհետեւ երեւան է հանել մարէշալ հ է ք ի փաշայի կաշառակերսւթի*նը* Երբ ֆրաէորիակ՚ւէն դեսպանաաան թարգմանը միջամտեց ե լ ա րդա րոլթիլն պահանջեց, դու պատասխանեցիր, ((Ջեմ սիրում իոմայիլ րէքին)) է Պատահաբար ա յգ անդամ դու ճիչդ իւօսեցիր. դու գ ե . րա գա սում ես Ջ է ք է փաշային, վարձկան մսրր՚յաոպահին, "ր երբեմն աւերեց Աասունը ե լ Գէչէ-Գխ.զա նում քշեց Դ^պՒ նրանց դիակների համար պատրաստած փոսը ե ր կ ո ւ հ ա ր ի ւ ր ա ն զ է ն հ ա յ ե ր ի , որոնց դրա. *~ել էր խոստումներով, ե ւ հրամայեց զինւոլնևրին կո. սարել նրանց արերով ու ոուիններով*

Գարձեալ մի ուրիշ րան* *իիրրսււյիք Ա լրսնա .մա . կեդոնական սարերում ապստամբում են* Մի պուցէ ուղում ես ուղարկել նրանց դ է մ ինչպէս 1879 թ ւի ն մի ամբողջ զօյւաբանակ, ք)*ջել նրանց կամ կայանա, ւորհլ նրանց պետերին, ինչպէս արեց այն ժամանակ Ւէրվէչ փաշան• ժամանակը ամենեւին յարմար չէ ա /դ.

պխփ գործերի համար, բաներդ վատ են, բարեկամ, միւսիւլման հպատակներիդ համար էլ դու նոյնքան սնտ սնելի , նո յն քս ն քքլ ^ / * ես դարձել, որքան քրիո . տմնեայ հպատակներիդ համար*

Վերջապէս, յուրաիսուիէիւն ք ո , Վա նում ե ւ չօոօ ուրիչ տ եղերում սորիր՝ ա ւելի խիստ քա ն անցեալ տարի, վերջացնում է ք ո աւ երմաԱ գործը* էքս կը իսոսեմ գրա մասին մի ա րիշ անդամ ե լ դու քօւ/ւ սպասած չես1ինի, --կարող ե ս բոլորովին վստահ է ինել ինձ վրայ,որովէետեւ ես միշտ աշխատում ե մ չթրել բարեխիղճ պատմագիր ք ո Արիւեա շաղախ Սնարն ո ւթ եան*

ՊԻԷՌ Բ Ի Ց Ա Ռ

(Հուսանք, որ յա ր գ ե լի հրապարակախոսը ստիպւաՆ չի չինի հիա սթ ա փ ւել ա յգ ղ աղաս* ամի տ^ թ ի ւ րքի վե­րաբերմամբ, ինչպ էս շատերը հիա սթ ա փ ւել են շատ ուրիշ Հագաաարֆաս թ ի լը քերի վերաբերմամբ։

* * .Պարիղի լրադիրներում՝ տպւած է Լ ա ԼպՈՇ ԱշՏ

ժա էտ ճ6 է ն ա ա կ ոշւորլ հզօր կազմակերպութեան կողքից հեաևեալբէ

(^Մարդկային ի>րաւուէրքների պաշապանոլթեան դա շ. նակցութեան կեդրօնական կօմիաէն, յո ւղ ւա ծ Հա յա ս. տանից վերջերս հասած ծաէրր չուրերից, ցանկա թ ի ւն է յա յսնում, որ հսաարակապետո* թ եա ն ՚կա ռա վա րու. թ ի ՛ն ը վճոի արգելել ա յն կոտորածների վերսնորո.

ժւցատ6ժ Ե7

յ ս ւօ Գ Ր Օ Ծ Ա Հ 157

գ ա /ր . «րքէէ.Ք 1896 թ ,ի ն ք ա ր բ ի ն մի անպ,պապանժողովուրդ եւ. վշտով լցրին ամբողջ մարղկութեան սիրտը»։

*♦ *

ճ ԱքՕէՕ՚֊ում ապւեցին մի համակրական ևքաջալերական նամակներ ալ հեռա գ իրներ, ուղղման ա/Գ 1ԲաԳ(,1> խմբա գրութեա նը այն դատի ա ոթ իւ, որ ոկսել ե նրա դկմ՝ աՆամօթ ո ւթ իւնը իր համար արհեստ շինաե \\ր դ ի ւ լ Հա փ դ ը,

ԱՀա այն նամակի թա րգմա նութիւնը, որ ուղարկեր ոԳրօշակսի խմրադրութիւնը այղ. հայաաեր թ ե ր թ ի անօրեն պ, Վբդանին»

Պարոն անօրէն,Հա յ յեդաւիոխական (Տ.Գրօշակ՝» թ ե ր թ ի խ մբա գրու ֊

թիւ.նր պատի լ ունի յտյսեւել ձեզ իր խորին (ա /ա . կրութիւհր ել. չեորՀակտյ Էրը ախ աք՝ի եոլ՜Ւ եամար, որ ղա ր մղում էյ» այնքան անշահասէր կերպով, յա * նոմե արդարութեան ու Հյմարտա թեա ն, ընդղէժ բար«. բարԱսոէթեան եւ չրթա թեան մի ղի» աՀողի փադի* Հաեի| որ կոտորել աւեը հաղարաւոր անմեղներ ե ւ որի ճակատին մարդ կութ եան խէգիը խարանել է Ծ ե ե Ծ ա ր գ ա ո պ ա ն անունը*

Ամօթ է քաղաքակրքմ ութեսւև ե լ Ֆրանսիայի հա*, ճոր աղատո» թ ի լն տայ այդ մարդ կութիւնիւյ նշաւակ*. ւա ե վեհապետին դատի ենթարկել ձեզ յա նուն ար* ղարո» թեա ն, որի անունը անգամ թ ո յլ չի տալիս թ ՚մ Շ * այդ սնարդ վեհապետը, արտասանել իր նղովեալ տ է* րութեսւն մէջ»

ՒսկապԷս իրեն սուլթանին, այդ Աստծու պատու* հասին, պՀաք է ենթարկել դատի իր ա նթիւ եղհռ* նարլործո» թ իւնների համար, ե ւ ոչ թ է այն մարդկանց, որոնք լի հրաշալի ե ւ աղէւիւ զայրոյթ ով արձագանք են դարձել ճնշւած ու հալածւած ազգերի*

Թ Ե Ր Թ 0 Ն

& & 1 Լ Տ Ո 1> Թ է ր 11 Ն Ա 1> Ա Պ 01 ք* < I» ՝ե(նԻՀՕ ԱՐյԱՄ ԱՐԱՄԵԱՆԻ 6ԻՇԱՏԱԿԻՆ)

Iք ֊ Ա – Ե 8 Ա Պ Ե 8 է

Հեա *գիչեր եբ* Իանաում ճնշող^ լո ո ւ թ իւն եք տիրում, փ այն պահապանի համաշափ ջա յլերի ձայնն էր չո ւո ւմ միակերպ, անընդհատ» Զնդա նների դոների վրայ րա ցւա ծ փսրրք՝կ կ"1"Ը ծա կերը սև ին եին տալիս նախասևնեակի կիս ախ աւարի մեջ, պահապանը դաւաղիրի հա յեա ցքով մերթ ը ն դ մերթ ա չք էր ձ գ ո ւմ նրանց վրայ, որոնք կարծես մահու ա չքեր լինեին իր վրայ ուզղւա ծ։

Լ » ^ 0 կար միայն րսնտապետի սենեակում* Ա^էւաեւլ երկու մարդ նստած եին սեղանի հանդեպ ե. նա յո ւմ եին առաջները փ ուա ծ մի թ ե ր թ թ ղ թ ի ն * Ւանաապեան եր այն և իր օգնականը, նրա՛նք մատիտով նշանակում եին թ ղ թ ի վրայ այն րանտարկեալների. անունները, ո. րոնք վաղյլ դատարանին պիաի ներկայանային*

ՏԼըրընգ, զը ր ը ն դ , ղ շ յգ լն գ , . .

- 0 ^ է դարձեալ, ՚րացականչեց բանաապետը, մատիտը ձեռքից վայր ձգելով*

--- հ*Նշ ե այդ, հարցրեց ընկերը,--- Ա՝ի նոր րանաարկեալ, որ իր շղթաների ձան.

ձրալի զրրընգրքցաէ ահա մի քա նի օր է, որ ի մ հոպինհա նում ե*

* – ւհ^ձ<ւ\ ե ա/դպես աղմուկ անումI- - հս գիա ե*մ% թեշու, անդադար շարժ ւ ո ւ մ ե իր շան

րեում\ աշխատում ե ՀՐ ջ ի լ ,,մուռտառ դեա վա րը** և. ինձ հանգիստ չի տալի ս* Ս<*««ա)րահ տանի պյս ՚հ աՀՓաօնը,--- և. նա բ ռ ո ւն ց ք ո վ պինդ խփեց սեղանին, այդքանաարի այստեղ^ ե մ ե ա§ղ ք ձայնին չսռվորեցի*

& Շ Ո ւն Գ> % Րոլնգ* զ Ր ր լլն դ *, .Արկին լսւեց նողկալի շո ինդը, այս ա նդա մ աւելի

րարձր, աւելի որոշ*Հեե մ կարող, որոտաց բանաապետը, շ ե մ կարող ոչինչ

անել, երր չո ւո ւմ ե այդ ձայնը» Նրեկ գիշեր ա չք շ ե մ խ փ ե լ ա յդ անիծած զՐրընգոցից*

Հեգնականը սկսեց ծիծաղել»- ■ ո*ւ ես ծիծաղում*--■ |*Նչո ւ ե մ ծիծաղում, եփած հաւն ե լ կը ծիծաղի,

ե թ ե նրան ասեն, որ դայըը դողում ե ոչխարի բառաչից* Տ » ք բարկանալ ու անհանգիստ չին ելա որն ե » լռ ե ց ր ո ւելթ*

--- Լռեցնե՛՛մ, հեշտ ե ասել, րա յց ի՞նչպես լռեցնեմ*--- Հր ամայի, որ ք ն ի ։--- Իայց ե թ ե չ ի * քնում»--- ՛քնացրու» միջոց չկ ա յ. ապա սրանք ինչու* համար

են, - - օգնականը ձ ե ռ ք ը մեկնեց դեպի պատից կախած հասա չլա նները երկա թ ե ալ գո ւն դ ը ծայրերին*

Օգնականը նոր էր ստա ցել իր պաշաօնը, ոճիր գոր­ծելու յա նցա ւոր եռա նդը փ ա յլում էր նրա վագրային աչքերում* Նրևի ոճիրի թարմու թ ի ւն ն է լ գրաւիչ^ ե *

եԼըրընդ, ղօր ըն գ, ղըրլւ ն գ , , , կրկին լս ւեց մանդսա էրկա թի սարսեցսւցիչ շռինդը* Ւանաապեան այս ան» ՛դա մ ^1 փՂթր մտածեց, չրթա լիքները կծսաեց և զայ– ր ս յթ ո վ դա րս գնաց* %ա դիմեց դեպ ի ալն պնդանի դուռը, սրտեղից չո ւո ւմ եր ձայնը» է^աց արեգ գռա ն

Հբ^/Ւ Փ”մրՒՀ ՚մետՔՇ. և հա%ւ Կ " Ը "– » գ ի ն ,--- Է յ , շո՜մն դեավուր, ի ն չո ւ հանգիստ չե ս ճում»--- Ւայց ես ոշինչ չ ե մ անում, լս ւե ց ներսից*--- հ^<ւ*է ես ղշրընդոց հա նում անղագար*--- 6 ^ ^ ձեր աւած շղթա ներն են շառաչում»--- ես շարմւսւմ, որ ձայն հանեն*- ի * ն լ անեմ*- "քնի ր. քնի՛ր ա սում եմ, թ ե չե , « « ք՛անաարկեալը լո ւռ եր*՛քնի ր, հեշտ ե ասեէ - մտ ա ծում եք րանաարկեալը,

բա յց կարո՛ղ ե մ նձԼ աՂա ա ութեա ն վա տար ախտ ղքնւրրը, որ կենդանի թ ա ղւա ծ ե մ ռ ա յլ գերեզմանի 4 ^ 4 հա– մողւած չե , թ ե էր ստրուկ հայրենիքի րոչոր ցա ւերը, դարաւոր Հերքերը, արցունքե ո ւ հեծեծա նքները իր հեա փասին յա ւիա եա ն թ ա ղ ո ւմ ե նոյն գերեզմա նի մԼջ»

Հա յդուկի կուրծքը հրաբուխ եր* գլուխ ը մտքերի եով, բանտը նեղ, շղթա ները ծանր, փ ա յն նրանց շռինդն եր - ահագին բռն ո ւթ ե ա ն յա ղթ ա ն ա կ ի զար­հուրելի երդը , որ աշխարհի "կքթից հ ն չւո ւմ ե քարա շեն մ ո ւթ կամարների աակ, ուր ազաաԱւ,թ ի ւն ը դա չա րւում ե «**■ մ ռ ն չո ւմ ՛ տիեզերական ան. մա հ ոգուն յա ն ձ ն ե լո վ պատմել իր փրկարար խոհերն աշխարհին*

0 .'յս պ ե ս եր րանաարկեալր և նա չեր քնում* Իանաապեաը հեռա ցա ւ, իսկ րանաարկեալՏ փ փոքր

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

158 Գ Ր 0 Շ Ա Կ * 10

կանդ աււաւյ ւէտանեց և ապա կրկթւ շա րմւեց* քվանտը ն ե ղ է;/՛* ՀՐ՚է^Լ շեր ^ " ՚ աշխաաոայմ եր պատերի

աահՒտ Փպ ր̂ Ռ է*"՝" Փ փ Փ է պապաներ ք » է * / « • • ^*– յ « րթա ները շա ռա չում եին, 4 խաւարն ա ղմկւսւմ 4քւ

է*/**քՆք՛ Գքրըէ>9, ղ ր ր ը ն ղ . . .- 4 քերման աէԳ * նպէ,՝*~*>ը> հա/*տր̂ տ *ք

Նաք աՆք, 4^քւ րանաապետը կրկին ներս/ մաաւ•- 1//»/^ 0^1 « ո որսացին ք^օփրախգալեիք* Ձ «–

՝ Ր * Ր հ * Կ Հ ն էլ Ժ ♦ • ր » 1 * ՝ ո Հ կարնեմ, աաքք շ » « /***ն կ*պ* »ձ "*Հ ֊ ** 4»

- Ո ՚/*ձձ6 ք|» բարձրանա/*~ ն *ս խ ա ղ *մ հ . իհա րկե ե թ ե հաաաաաւի* ^ » / յ ^՜Ն^

տղամարդ 4 ՛--- Ա յ յ պիսինե ին են գնացել, * ,

քո֊եցին. խոսել չեր լինում. ն ի ւթ ը յա րմա ր չե ր . ոճիրների մաոին շատ չի խօսւում. ևրև ի սեփական ձա/նը զզվելի ե ա /գ մամին, ա /լ են մպրերըէ

& */ք լա թ ի մ Ա ը կրկին ըՆդհաաւեց շղթա ,ի նոր շա– ռաչիւնով։

- Ապասի ր մինչև լո/ս, դեափ* ւր, մո.մո.աց րանտա– պետը, ապաաի"ր. . .

Օգնականը վեր կացա*., բարի գիշեր աաաց, դուրս գնաց* ֆանտում՝ կրկին լռ ո ւթ ի ւն տիրեց, որ սակայն դեո. երկար մամանակ *&րթ ըէք. մերթ ընգհա ա ւումեր շղթաների զարհուրելի շոինդսվ,---ղըրընգ, ղտրընք,ղրրընգ,

Լուսացա*–* Ւանաարկ եալներին նախաճաշ տալու.մ ա & Հր*

- Հիմա/ գոլ. յա ւիա եա ն կը քնե ս , գ հավո՛ւր, մըռ– մ ս ո ւմ եր րա նա ա պ եա լմ ի աման կերակուր ձեոքին ուղղւեչով դեպի անհանգիստ րանաարկեալի թ ո ւզը *

՚էւրւՂ^ րացեց, ներս մտա*., կեղտոտ հեղուկը գրեցգէա ք*.

Իանտարկեաչ/* քնա ն եր աակաւին, ուստի նա ըղ– գուշութեա մր դուրս եկաւ, կրկիՆ վմւռը փակեց, րա/ց չհեռա ցա Լ դոՆից, կա մ* աւելի ճիլդ չկարողացաւ հ ե . ււանալ։ Մի անորոշ, րա/ց հղ*ր զգացմունք նրան մխեց

իր տեղում* *Ն«* աՀյԲՇ. ԳՐ^$ Փ՚ՓՐՒՀ նակին ևա նթա րթ նա /ում եր ներաը առանց կարողանալու յե ա ք ա շւե լւ թանս* արկ Լալի կերպարանքը սքանչելի երու վեհ* Ւաց, Հա/Ն ճակատ, պայնառ ու շ ց ե ղ , ինչ­պես իր^ աակ ՆաեքւաՆ մտքերը, ջլուտ դեմք, եղեր– ւա ն թ ա ւ, չաքն միրուքով, փ ուտ ն առնական կրնքին, որ վեհութ եա մր րարձր ու ցահր եր լինում* Աւ^ւողվ պատկերն իր 1®^ մի րան ուներ, ո1՚ի աո րանաա–պետն իրեն ընկճւան եր զգում, կրօնական երկի* ղի պես Հ * րան եր զա րթ նո ւմ նրա սրտում* Ն * աշխատում եր յե ա մղել իրենից նոր ղդացմՅււէքը( որ դ ե ռ երրեք նրա 4 ^ շեր ե ա դ ե լ որանից առաէ* ք|*։ ոշ, նա նրան չի խղճում* նա կամացուկ կը վերկենա/, կը մ ռտենա/ կերակրին, մեկ, երկու գ դ ա լ և թո/նն իր գորեը կը տեսնի. թ ո ղ ա/նուհեաև չք նի , թ ո ղ չք նի , ե թ ե կա­րող ե * \և,յոպես եր մա տնում րանաապետը, նա /ելով ք նա ն երիտասարդին* Ւ՝ա/ց ինշո\. եր ՝Տ&ացել կանգնան, ի ն չո ւ չե ր հեռա նում գնում, ա/դ ինքն ե լ չդ ի տեթ և աշխատում եր ա/ք մասին *շմտանել, նոյնիսկ աշխա­տ ում եր ի ՛քն իրեն հաւասէացնել, սր ՅԼացԼշ ե ւե լո ւ զոհի մահւան տեսարանով, նրա դալարուէ&երով, նրա հառաչանքով*

խ ա րում եի իրեն*&հա բանտարկեալէլ շա րմւեց , ա չքերը արորեց, նստեց,

շուրԼտ նա/եց* ՏԼարմանալի րան. րանաապետը սկսեք գոզա լ նրա ննկները ն ա յո ւ մ եին. ուր ե & ոճիրի աո աչ հրճւելու ք ա ջութ իւնը աս*ւ» եր. ր "*/$ շ ե * սր Նա. շատե­րին ե թոէնաւՈրեը իանաարկեալչլ վերկացաւ, շ գ թ – ները հանեցի* իրենց վազեւփ շ *ի ն գ ը , րպ /ց րանաա– պետն ե շ լղա/րացալ, նա սոսկում եր. ի ն չո ւ . ա/սսր աո աքին անդաէե եր նա իր ձեռքովդ թ ո ւնա ւոր ումմեկին. նախորդներն միաքն խ* հրամանով եին կաաարւել*

11Հ« րանտարկեաըչ մօաեցաւ կերակրի ամանին, րան. աապեաը աեսաւ ա /դ ե է ոտներն երերացին, նա յ ե ն . լե ց դռա նը ք*րնկնե/Ու համար* է1^<» ք*հ(Լ ձեոք աո ա լ գդաըլ ա<&նա/ն խազազութեամր, կարն ես ^ շաա առ վորա կս* զորն եր կատար սւմ\ խանտապե ան ա /մ մ դմ լա ր ա ն ո ւմ եր նա/ել, նա աւղեց յե ա ք ա շ լե /, շկա. րոզացաւ, նրա կոկորդը սկսեց չսրանալ, . . երա րե լ նրան, րաԽաապեաին, ա/դ հո/ակապ տղամարդը*

ձ մ %աէ –ւա՝*Հերէւ՝ ա/Գ հր~Լաժ ՝ ի ՞ ր ՝ ՝ * աէՔ ձրււ՝ա/դ ամրսղԼ երիտասարդ կեա \քր% ինչո՞վ եր արմ անի ա/դ մեն ոճիրին* ^ » ՞ ւ եր ուզո ւմ վ^ի ^ աաԼ ա/Գ կեանքին ե ա/ն՝ ամենաղղւելի եղանակով, թովնով. . .

իանաարկեալք շեր կարող^ դո ւշա կեչ րանաապետի

* է է — ւ « է ա/դ ներքին կոիւը և Նրա պաաճասը. Նա դդաչտ կերակրի 4 ^ կոխեց, պաարաաաւում եր բերա նը տանել, երր երկա թե դ ո ւռ ը դղրդոցով և րանաապետը ներս վ^ոզելով բռն ե ց Յէեոքը դո–

է եր հ ւ---Կ**յ– . . կաց, . .“Նրա դեմքը սարսափելի եր* Հանաարկեալք

մացաե ն ա /ում եր ա/դ մարդո*%*--- ՀշՀց կքկիհ րանաապետը,––Նա հ և ո ւմ եր* Նա

խ ե զ դ ւս ւմ եր Հ*շա կա ուր .~–չեմ կարող, կաց, շարմիր •"/Գ շղթա ներդ որքան կհուզես, թ ո զ նրանք չա ռա չեն յսոիա եա ն, րպ/ց ա/դ * ֆ ՚ կեր, ես ե լ չ ե մ կարող* — ե ւ Նա խլեց ամանն սւ գդա լը, ^շաապով դուրս փախաւ և դ ո ւս ը փակեց* . .

իանտարկետլ/լ հասկացաւ* նրա դեմքին *&դմ մպիա փո*/լեց՝ որպե– վ^րԼալո/սի տխուր շողք . Նա հ ր ճւո ւմ ե ր .— քա րե կամարի աակ, երկա թե դռա ն յեա ևում Հ մա ն. գոտ շղթա ների մեՀ Նա յա ղ թ ա ն ա կ ո ւմ եր* • ■

. IIՀ ն կ ե ք *

ԱՆ^աՆ օրեր և շա բա թներ» &հրեկ եր* քորը նդ, զօրը Նք– նո/ն շղթաների շռինդն եր , որ ա/ս ա նգա մ հՆ շում եր Ա> քաղաքի փողոցներում* փա/լփլուն սուինների արանքից մերթ ը ն դ մերթ երե ո ւ մ եր ք յսձրաա դեմք, նո/ն րանաարկեալԽ եր* որ ա ա րւում եր դատարան*

Ջ ,ր ր ը ն դ , ղ օ ր չլն գ . • • Օրը ցերեկով ե լ այս շո ֊ինղը սոսկալի ե. դռներ կան, ՛որոնք ղյէուշսւթեամր փ ա կւում են, լուսամուտներ, որւձք շտապով եա հ կ ւո ւմ են. մի ա մրողլ երկրի րողոքն ե ւ որ հա ռա չելով ա նցնում ե փողոցներով և մարդիկ ե ա նկ ւում են սարսափով*

ԱՀա դատարանը, շաա են, , , դատաւօր, քննիչ, քՀ»ա> դիր* Հ3.յսաեղ են նա և րան տապ եան ու իր օգնականը

ժւցատ6ժ Ե7

յ ս ւօ Գ Ր 0 Շ Ա * 159

է(Ե«ր չա րխ եո անպարտ Հ Հ դոլք գիտեք՝*, մռմռում՝ եր բանտապետն ինքն (էրեն, * .

Գատաւոըը դիմում ե «քեղադրեային.—*- *Ւ«*– ես Ո . . .երի ա . , ,֊– Ո^. ես Ա. . ./.ցի լեմ,– * ֊ • .Հ» ք ո ե*■— Ա» նրան չեմ ՝ ՛ճանաչում։--- Գ* . •ին դո՜ւ ես սպաներ1—- II»/1**» ՛նա ի մ թշնամին եր*--- Շ ենքերը դո ւ փոխաղրեցիր • .- Ո», ես շեմ՝ փոխադրեք։Հանտապետի Օգնականը, որ մինչև. պ յգ շեշտակի

Նայում* եր մեղադրեալին, այմմ* մօաեցաւ գաաաւորին, րան փսփսար Նրա ականջին։ ապա Նրա գլխ ի նշանի

փ»**/ մօաեցաւ, կանգներ մեդադրևալի առս»ջ, մօս^ մօ ա, րոչորո^ին մօտ։

Գաաարանում՝ լո ֊ո ւթ իւն տիրեր, ամենքը սպասում* եին ինչ որ անսովոր ե. նոյնիսկ դարհուրեյի բա նի ե. հայեացքներն ուղղեր Հին ա յգ երկու, մարգին, որ դեմ* աո. դեմ՝ կանգնած նայում՝ եին իրար* ինչպես շաա տարիների քքքեով յցւա հ թշնամիներ։ \էրկու դՀմքեր չԼին նքանք, ա/Լ Հորս ա չքեր միաքն, կամ՝* աւելի ճիշդ չորս բոցեր, որոնք» աշխատում* Հին դուրս ցայտեր խոէւոչ– ներիր և. ա յրել հակառակորդներին։

Հանդիսատեսները սկսերիՆ սարսուռի պես փ րան հ.քաՐ ՞ք °էԷ՝"Ւ կաաարւեը շատ եր անսովորշատ եր ահաւոր։

Հակառակորդները շարունակում՝ ե թ նա յեր իրար, • * ՜Նրանց չո ած ա չչյևրը չեին թա րթումի իրար վէ>այ սղմա ծ շրթուէքրները չեին շարմւում, յօնքերը չեին խաղում՝, ձայն շեր չուում։ խօսք շեր արտ ասան ւում, նրանք միայն հ և ո ւմ ՝ եին և նայում) նայում* եին և հևում) մեկը շղթա ների մեջ. բայց հպարտ ու որրադաՆ ք ~ յր պ թ "վ րռ նւա ծ, ւֆ *ո ը տաճիկ պաշաօնեայի համազգեստով և դորհ ելիր ոճիրի հանդեպ շփ ոթւա ծ, դողդոջուն։ Ա յս ա եղ եր կաաարւԱւմ՝ իսկական Նա, որշիկացած երկա թով խարան ե դնում՝ խիդճերի վրա/է

ՕաԱկարծ րանաարկեալը յե ա քա շւեց, շղթա ները հՀէշերննյով, և այնպես գղւանքով դարձրեց երեսը իր հակառակորդից։ որ վերջինը ցուրա զգաց թիկունքում, երերաց և հաղիւ կարոդացաւ թոթովեք, •

. - |/ ււ, , , ե՜ո, , ւ րեէշ ճանաչում՝ եմ) դու Ա, . ես։----11 յ*» * . • մռնչաց մէպադրեաչր*,* * դու իմ՝ Ո|»Ն–

կերնԱ եո եղել. . • ՜

» Ը ^ ^ ք Ա> 1 ► սարսափեյի եր• **քդ ք « * * ք մարմին աոաւ և հրեշաւոր այլանդ ա կութ եամր ցց*–եց օգնականի • • ՍաՀ. նա ՝այմմ* աեսնում՝ եր իրեն դղւեչի »/անրամաս* Նութեա մր, ա եսնում եր և վա խենում իր պատկերից։ Որքա՜ն արիւն ծախեց իր փայյուն կոճակների համար$ *Նա ակամա յ ձեոքը դրեց մի կոճակի վրայ( սառն եր• յե ա չյա շեց։ քանի՜ տարի շարունակ նա գաղափարի ընկեր եր ձևա ցեչ ա/ս շղթայակապ հերոսի հեա, չ։ա– նի՞սին խա բեր օ2ի նենգութ եա մյ։, իսկ ա )մմ* * . *էւ« շոշափեց իր սուրը, կրկի՛ն յե ա վ/ուշեց ձեոքը, և ա ֊ կամայ նայեց իր նախկին ընկերոջ^ եանր շղթաներին տ Ո/*Ն Հհ» հօ*».4 տաճիկ պաշտօնեպյի սույ»ըէ թ ե հայրե­նիքի փրկութեան Նահաաակի մանգոա շղթա ները, . .

Ա յ * հ*սրՀԸ> "Ր Հ *՞7 "15 վ ճ ւա ծ եր համարումայսօր կչ կին $ց*–եց նրա առաջ, ին չոՆ * , ք * ք « լ ե

՛չափել մարդ կային սրտի խաւար խ որութիւնը, ուր շաա ա նդա մ ոճիրների կողքին ք ն ա ծ են հազար ու մի աոեդնւահներ, * •

Գ ա քձեա լ գիշեր։ մի մ ռա ՜յլ գիշեր* 0 է երկնքի աաէ անհանդիոա քամին եր աղմկում խաւարի եանր լռ ո ւ՜

թ ի ւն ը ։ ֊Օգնականը դեպի բանան եր դնում, րանաա–

պեաը կ ա նչե լ եր* V * ^ “ 7է*–ա*ք ճ նախորդ օրերի աշխոյմը չուներ, խաւարն ե լ չա ւ չե ր , քամին ե լ չա ւ շեր, ղ ր սո ւմ ոչինչ չա ւ շեր» ՜Նա մա ա եում ե ր այնպիսի բաներ, ո ր ֊ կը գերադասեր չմտ ա ծել* Ա յ * ինչքա ն աշ/սատեց թ ադնւել, երր Ա* ♦ ♦ բարձրանում՝ եր կախաղան, չե դ ա ււ *|»ա կարծես յաակապես իրեն եր փնտրում, դտ ա ւ և Նայեց, Հլի այնպես, ինչպես դա ­տարանում, ղդւանքով. կարծես նա ուզեց մահից առաջ իր ճակաիՆ յա ւիա եա ն դ ր ՞շ& Լ այն սոսկալի, թ ունա - լոր հա յեա ցքը, որից իր սա ռում եր• խ ա՛­լա րի մեջ երկու փայլուն կետեր,--- երկու ա չք ե ր են,նա կ ա ն դ ֊ ա ռա ւ, մտքերի թ ե լը կտրւեց, ա յմ մ յի շ ե ց ա չքեր ը , Հք՚ՀքԷ ՝ այդպես են, մեե, լա յն, նա վախենում Հհ», ի՞նչպ ես ա ռա ջ գ ն ա լ , , , մի փոքր մտածեց, ա չքերը փակեց* երր րտցեց, փայլուն կետերն այնտեղ եին, ա յմ մ աւելի մեծ, ա ւելի պսպղուն. • • ճա րը կտրան Նա վրայ վազեց, աք ը ե րն անյայտացան, $ կատու եր, որ փախաւ։ *Սա մպտաց իր վախկոտութեան վրայ, բա յց և այնպես շուտ շուտ գնաց։

ԱՀօ* Նա բանտի բ ա կ ո ւճ ե» վերջապե՜ս• հա յեց դեպի այն կողմը, ուր այո առաւՕտ կախաղանն եր։ նա Հա– մողւան եր• որ դիակը թ ա ղւա ն , ամեն ինչ վերջացան կը յիներ, ր ա յց . . , նա սառած ճ ա ց , — դիակը դ ե ռ սպի­տակին եր աալիս խաւարի մեջ* և ամեն անդամ) երր քամին ո ւմ ո վ խ փ ում եր* կախաղանի ոիւները ճոճը– ռ ո ւ մ եին նանր, ողբաձայն, ինչպես սիրելիի վրայ ող ֊ րացորլ սգաւորներ, կա մ նանր ցա ւից հե նող թ շ ւա ռ • ն ե յ։։ Խ քամին տանում եր ա յգ ճ ռ թ չ ը աշխարհին յա նձնեըսւ համար*

ճանապարհն ա նցնում եր հենց կախաղանի աակով. նա վ աղեց առանց վեր նա յելու, ր աքց քա նի մօա ենում Հր կախաղանին։ այնքան ք աէ(երը ծ անբա նում եին, ք ա մ ի ն չ ի թ ո ղ ն ո ւ մ , մտածեց նա։ 0«յ*իպւան եղա ւ ծանր գնալ, առանց կարողանալու ա չքերը հե– ռ ա ցն եչ կախաղանից* ծա նոթ սարսուռը կրկին անցաւ նրա մաբեոփ։ 1ԼՀհ*^օ>»հ Հ * նա մտաս. րանտա–պեաի մօա։ Ա յստ եղ չա ւ եր. գոնե կենդ անի մարդ կար։ Րանաապետը վերև չնա յեց. Նա մաախոհ եր* Լ «ս » եին։

--- Հիմա յ խ ո մ հանգիստ ես, ասաց օգնականը ճըն–շ ո լ լռ ո ւթ ի ւն ն ընդհա տելու համար, եը ձայն չկա/է

1– ւ կ այ* չ ե ս լսում, ա յ ականջ^ դիր*---^՝Րսիք ^յ»***^»»*֊մռմռոցի հետ փասին լա լում եր ոիւների ճւ»ճոոցը տխուր, միակերպ, ինչպես փ հսկայական օրօր յա ւի– աեան քնոդ^ նահատակի վրայ*

- |*Նհ1*•*»■ թ աղե լ չա ւիյո- Հենց դրա համար ե մ կէմեչեը ք ե զ , վաղը Ն|*ա <

դ ո ւ պիտի թ ա ղ ե չ տաս, դ ո ւ նրա ընկերն ես եդէ,չ. . .ՕքՆաքաՆք լո ւռ ե բ ։ Ակնարկը սպանիչ ե բ * Գաբ–

ձեալ* * *- շթուեա ւոբեցի նրան. , • մ ռ մ ռ ո ւմ եր րան–

աապեաը, Նա « ։ ̂ ւ»ււք Հհ» շարունակել, բա յց յա նկա րծ լռ ե ց ։ Ձ յինի* թ ե աբաասւսւ մ Հլ մա ա ծեց օգնականը և

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7

160 Գ Ր ՕՇ ԱԿ յ® ւօ

աարսափեց. . , Րանաապետը գլուխ ը ք ա շ էր ձգել, աչ՛ ք և ր ը սաւձրու*& եին։ ԱՀա նա կամացուկ տեղից բա րձ­րացա*., վքքՐՏՐ ՚̂Ց լամպը և ղ ողրչողալով մօտեցրեց բան* տապետի դեմքին։ Րանաապետը գլուխ ը բարձրացրեց, զա յրոյթ ով խլեց օգնականի ձեռքից լամպը, զարկեց յատակին և փշուր փշի*–/1 ղ ա( ՚ձր եց ք ո̂ ^ ո*/ւ

--- ՚Ւաւաշքան) ըևկե րդ Էր* . «Օենեակում՝ խաւար տիրեց, ամէն ^ անկիւնում՝ «աօ>

նեակ փայլուն ա չք ե ր ապա մեծացա՜ն, մե­ծացան. , . սարսափելի" եր, պէտք էր դՈւրս փախչել, Օգնականը դուս ը շեր գտնում, քա նի ա նգա մ նա պտո/ա գործեց, վերջապես ուժասպառ, քրտ նա թոր հաղիւ գտ աւ գ ո ւռ ը և գլուխ ը գգուշութեա մբ դուրս հանեցւ

ԳուքւււՆ ելի սարսափելի եր, խաւար, քամի, և կա­խաղանը շարունակում՝ եր ողբա լ իր *փակերպ Հռ հ ռ ո ­ց ո վ և դիակը ճօճւում՝ եր օդի մէջ, Ո ւր գնալ. * . *Ա<» վճռեց կրկին և անցնել, թաքց հաղիւ միքա նի ք ա յլ արած, նա ա չք ե ր ը վեր բարձրացրեց,—֊ա ռ ­ջև ում՝, խաւարի մեԼ, երկու ա չքեր փայլում՝ կին, արիւ– նոտէ ճ ո թ ռ ւա ծ . նրա ծնկները ծա լլեցին. . . Ղ՝ողդողալով եկաւ դեպի րանտապետի դ ո ւռ ը . , , կրկինմռմռա ց րանաապետը. ամբողջ աշխարհն եր խօսում՝ այդ մի հատիկ բերանով։ Օգնականը յե ա դարձաւ և ալս անգամ՝ վազեց թա փ ով. Հ ա մ՝ ի ն ն ր ա ն չ թ ո ղ ե ց ա–

ա վ գ ն ա լ , նա կանդ ա ռա ւ հենց կախաղանի աակ ։ •ֆրաինքը թա փ ւում՝ եր վլ>ա/ից, բա յց նա դողում՝ եր, ա– աաՅեերն իրար եին զարկւումւ &ւքաւ նա յեց վերև, դիակն այս անգամ՝ կը ոլյնպես բարկացած շեր, նայում՝4 թ ա ր թ ո ւմ ՝ եին մեղմ, կարեկից ե. արիւնոտ. շրթունք­ն ե ր ը կամացու կ մրմնջում՝ եին ,ընկե՜ր, ընկե՜ր, ըն կ ե ՜լ։*,., 11,/" բա ռի տերը նա կ՝ուզեր լս ե լ իր գլխին ճայթող^ մահացու կայծակի որոտը, ուր փախշեը աղաաւելու համար* Ոտներն իրեն չեին հնազանգւում, նա յե ն ւ ե ց կախաղանի սեանը և սարսափած նա յում՝ կր ճօճւող^ դիակին երկա ր, երկար, և լսում՝ եր կախաղանի ողբա­ձայն ճոոցը։

*Նա ժ Ւ Ժ տ ր ոԼոՐ ը ՝ • ՝ ի ր գ լխ ի վ ե ր և օրօըւոըդիակն իր ,,ընկերնո եր– • ■ ո*ւր եր ինքը և ր իխոււ կ ուղեր արաասւեչ, բա յց չէք ար այգ զովա ցա ցիլ ար. ցօւէէքը, մխնշդեռ կուրծքն ուռա ծ եր, այրւում՝ եր, և նա ա ւեյի և աւելի մօա եր սեղմւում՝Հ օրօրւող սեանը, տրորում՝ եր կուրծքը ներսի բոցը մարելու համար. * . հզուր.

Երկար նա գալարւում՝ եր վիրաւոր օձի պես խաւարի և վիայնութեան մեջ. յա նկա րծ նա թողեց սիւնը, բռ ն ե ց գլուխը, կանգ ա ռա ւ մի փոքր, ապա տեն­դոտ շաըմ ումևեըով մօաեցաւ, վ^ՐՅ/՚^ց սանդուխքը, 7 1* *̂9 ր արձըացտւ, պարանն արձակեց. դիակը վայր ըեկա լ և նա արագութեամր նոյն պարանն իր պարանոցը ձգեց, ճսճւեց օղի մկջ. քամ՝ու ձայնին խա ռնւեց մի քա նի խռխռոց. . , և ամեն ինը վեքՎացաւ* ՚

և*, նա յում եին իրար այղ երկու դիակները շռա ծ աչք*ծրով մեկը վերևից, միւսը ներքևից, և չսւում՝ եր խաւ արի մեվ րանտապետի հեծկլտանքը. , .

աղաաութեան ոգին անցնում՝ եք այդ դիակների վրայով մեկին ժպիտով միւսին խ ո ժոռ նա յելով , ,

1.11 Ր ԻԻ

Ն Ւ Ի Ր Ա Տ Ւ Ո Ւ Թ Ի Ւ ՆէսՍրԱԴրՈԻՕԻԻՆՆ ստացած ե ՝Ս. քա ղա քէն՝ Պ– 960 Փր. - Փ րա յբէրզէն՝ ՚, ,Մ ա ս ի ս * խումբ

95 մարկ. Պիրզօսէն՝ Մ.–ծ 8 դրախմ. ֊ Համբուրգէն՝ Պ. Խ . 50 ֆ ր . Տիւթինգէնէն՝ մ, 0 ֆ ր . — Բ. քա ղա քէն՝ Պ. 8 . 80 ո ո լթ լի .– ժը նէվ էն ՝ ճ . 30 ֆ ր ., Կարւ/իրէն 10 ֆ ր . - Ցիւրիխէն՝ Ժահր 8 ֆ ր .– Զիկագղյէն՝ Գ. Պօղոսեան ց դօլար. - Ծ ՝. ֊թ ի ն 10 դ օ լա ր .– >Զօս– աանձպյէն՝ ,,Ղ ՝ծւծս/ծ* խումի՝ Գէորգ Ստեփանեւմն 10 Փրսմծք, Գլխիկոր 8, Շ . Հ ., կ. Ատուածաւոոլր 9-ական օր. Ա. Թ. Ա (Գումար 90 Փր.)։

Ո Տ4հ1Ա ՆՔծ " – ք " » 1Արշաւիր խ մբէն՝ Ապստամբ 00 դահծկան, Ոսկի, ժ սպ իկ,

նորայր 0, 9 5 ՝ավան, ժա ոպ յ Տ, Գերհզմս/ն խ ումբ, Փայլակ, Շա– հէն 8. 95-ակւմհ, Արիւն խումբ 8. Տ6, Հծց-հա րւա ծծա ն 90, Արարատ (10 մէհիտ յ 900։ ԱՐՇԱԿԱՒԱՆԷն՝ Անձնազոհ խումի 93. 80, Ծրվիւղած խ . 16. 60, Ազգասէր խ . 10, Կիրակոս 90, Վեց-հարւածեան 90, Թուր 0. 96, Սուր, Փայլակ 8. 98-ական, Արսցսնծան խումբ 90. 80։ Գումար 488 դահծկան։

ա ս ա ա հԺՄԱԿ հիւղիք. - Պ. Մ., Ս. թ . 10-ական ոուրլի , 8 . ծ . 8,

Խ . Շ ., 8 . Թ., Համի 3-ավան, Փծհլիկ, 7ս. ծ ., Գ. թ ., Կալպյմի, Ս. ԿալայՏի, կ. և*, մէկրքէկ ռո ւբլի , - 8 . I»՛. 70 կօպէկ, Ա. Օվծլ, թ . 21., Մ. կ. 60-ական կոպ., 8 . Ժ. 65, Կարադէօզ 90, 8ա– կոթ 15, Շապար 6 ։ Գումար 43 ոուրլի 46 կօպէկ;

ՀԷ Պ Զ Է ՓՈՒՎԱՐԷՆ. – 8 . Մ. 9 ՈՈւբլի, ՆաղիՏի յ , - 9 . Ք ., Եա նօղլի, Կոծող, 6 . Կ. 60-ակսՈւ կօպէկ, Կա սըմ 40, Կէնօծան, ՀիրաՏ, Կօլմի, Լօպիան 90-ական։ Մա յիս, յո ւնի ս ծւ յա լի ս ամսավճարներից 18 ոուրլի ։ նիկօլից սեպ տեմբերի ամսավճար Ա Գումար 95 ոուրլի 90 կօպ էկ։

ՄԱՅՐ յո ւ ՚Հ Ա Հ Է ն 1898 հա չլէն՝ Սպահ 700 ռո ւբլի , Ամիրխան 400, Արպյ 900։ Գումար 1800 ոուրլի։

ՏԱՊԱՐ Կ ե ղ ր . կ մ ի տ ե ն ՝

Նարեկացի (օգոստ. ծւ սծպ տ .) 80 դահծկսԽ, Հրա չ (օգոսւր, ծւ սծպ տ .) 80, Արծւ, Սուրբ Հա տ իկ 108-ակսէն, Հրա չ (հոկտ. նոյծմբ.) 80 դահծկան, նա րծկա ցի (հոկտ. նո յծմի .) 90, Հրաչ– նա րծկ 90, Պ ծ ր մ Տ ամսակւմն (յա լհ ս է ն նո յծմ բ.) 80, Հլւվէժ չրէ. 90, Շփ ոթ չրէ. 8 ։ ԳումԽր 891 դահծկան;

ԱՊԱՌԱԺ*Ցրոն վա ր ծւ յո ւ լի ս (1899 թ .) ամքւմն երուն, իմիչի պյլոց, հծ–

տ ծէծա լ նւէընծրը. - ոհ /ժ « 180 ռո ւբլի , ,,ծ ծ ր ո ւկ * 60, ,,նպ ա ­տ ա կ* 48. 68, Օրիորդ 85, Մ ա րիա մ 18, Նինծ, Մոսի, Թ ա . . Պ ա . . 19-ական, Րիժի 6 .6 « Թ ., 9». Ւ>., Թ ., Գ. 3 . , Պաոալ 6-ական, ն . 8 ; Հ . , 8-ական, Գ ա լիլիա , Գսցիս/նէ 1. 90-ական, Վա րդիթեր, Մննա օ. 80-ավան; Գումար 878 ոուրլի 78 կօպէկ։

ՈԱԿԱՆԱՊԱ8Ի " « Հ – * * ՛Խ ումբ է մը 800 ոուրլի, 8 . Մ ., Գ ., 8 . Գ., ի ., Հ . , Ս^

100-ական, ը. 60, Ծ., Խ ., Ար–, Կ., ՄՀ 95-ակս/ն, Ծ. 15, Մ. 10; Գումար 1 ,100* ոուրլի ։

Ր Ա ւկԱ նհՏն Կ ե դ ր . Կ օ ժ տ ե ն ՝

ՀՈՎԻՏ կօ/քիտէէն՝ 78 լե լ 40 սոէծթիմք — 4 . քա ղա քի Տոլ– ժիկ անկախ խ . 91 (մուարի համար) ծւ 16. 80 հոկտծմբծրի ամսավՈար, Տօպ րիչի Սլաք անկախ խ. 10; Գումար 191 լծւ90 սա նթիմ։

ՄԱԿԵ՚ՒՕՆ կօմիտէն ,,Ա ր ծւծլծա ն* երկու խ ումբծրէն՝ 47. 85, ,,Ա րեւելեա ն*ի վիմակահանոլթիւն 90, Բաթկէն Սիւնի խ. 80, Շա քէ խ. թ ե ր –հաշիլ, Հ. Փափադ 100-ական, Մ. Ա ղա մ 60, Պէտտիկին Ձա գը 90, Աղմիտէ, Հօրք 6-ա կա ն։ Գումար 887, լծւ 56 սա նթ ի մ

ՎՐԻՊԱԿ. ,,'հրօշա կի* 6-րդ համարի մ է չ տ պ ա գր ա ծ Բալ– կանեան Կեդր՝ Կօ՚քիտէի նւիրա տ ւութծա ն ցանկին ւ(է1 ուղղելի է հետեւեալ տպագրական սխ ա լք .– ԱՄՐՈՑ քա ղա քի Կօմիտէն ու­նենա լով 987 լծւ 80 սա նթ ի մ մուտք, աակէց Կեդր. Կօմիտէին փոխադրեր է 197 լծւ 55 սս/նթիմ։ Ուրեմն պյս վծրՀինը սխալ­մամբ կրկնւծր է Կծղրօնականի մուտքին ւ/ԷՀ։

\սմրագրութեանս դիմել հ ե ա և ե ա լ հասցե"վՀ

ւէձհէՐՈօո <Խ 0րօտօհձ1(. (ւճռ^^6 (Տսւտտ©1

Ժ1ց1էւտ6ժ Ե7 ծ . 8 . ծ . 8 . @