พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๔๕ เลม (ปกสฟา)

ทงออนไลนและออฟไลนทมาของขอมล : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบ มจร.

MCUTRAI Version 1.0

พระไตรปฎกเลมท ๐๕ วนยปฎกท ๐๕ มหาวรรค ภาค ๒

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถ

พระวนยปฎกมหาวรรค ภาค ๒_____________

ขอนอบนอมพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน

๕. จมมขนธกะ

๑๔๗. โสณโกฬวสวตถ๑วาดวยบตรเศรษฐชอโสณโกฬวสะ

เรองพระเจาพมพสารรบสงใหโสณโกฬวสะเขาเฝา

[๒๔๒] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏเขตกรงราชคฤห ครงนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ครองราชสมบตเปนใหญปกครองหมบาน ๘๐,๐๐๐ หมบานครงนน ในกรงจมปา มบตรเศรษฐชอโสณโกฬวสะ เปนคนมลกษณะละเอยดออนมขนขนทฝาเทาทงสองตอมา พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ รบสงใหกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐คนประชมกน ทรงสงราชทตไปพบนายโสณโกฬวสะดวยพระราชกรณยกจบางอยางดวยรบสงวา เราตองการใหเจาโสณะมาหา“ ”

เชงอรรถ :๑ อง.ฉกก. (แปล) ๒๒/๕๕/๕๓๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถครงนน มารดาบดาของนายโสณโกฬวสะไดกลาวกบนายโสณโกฬวสะดงนวา

“พอโสณะ พระราชามพระประสงคจะทอดพระเนตรเทาทงสองของเจา พอโสณะเจาไมพงเหยยดเทาไปทางทพระราชาประทบ จงนงขดสมาธตรงพระพกตรของพระราชา พระองคจะทอดพระเนตรเทาทงสอง เมอเจานงลงแลว”ตอมา บรวารชนใชวอนำานายโสณโกฬวสะไป ลำาดบนน โสณโกฬวสะไดเขาเฝาพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ณ ทประทบ ถวายบงคมแลวนงขดสมาธตรงพระพกตรของพระราชาพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ไดทอดพระเนตรเหนขนทฝาเทาทงสองของเขาแลว ทรงสงสอนกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คน เกยวกบประโยชนในปจจบน๑ทรงสงกลบไปดวยรบสงวา ทานทงหลาย เราสงสอนพวกทานเกยวกบประโยชน“ในปจจบนแลว พวกทานจงไปเขาเฝาพระผมพระภาคพระองคนน พระผมพระภาคของเราทงหลายพระองคนน จะทรงสงสอนพวกทานเกยวกบประโยชนในภายภาคหนา”

เรองพระสาคตะแสดงอทธปาฏหารยครงนน กลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คน พากนไปทภเขาคชฌกฏสมยนน ทานพระสาคตะเปนพระอปฏฐากพระผมพระภาค ครงนนกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนเหลานน เขาไปหาทานพระสาคตะ ณ ทพกแลวไดกลาวกบทานพระสาคตะดงนวา ทานขอรบ กลบตรในหมบาน ๘๐“ ,๐๐๐ คนนพากนเขามาทนเพอขอเขาเฝาพระผมพระภาค ขอโอกาสใหพวกเราไดเขาเฝาพระผมพระภาคเถด”ทานพระสาคตะกลาววา ถาอยางนน พวกทานจงรออยทนสกคร จนกวา“อาตมาจะกราบทลใหพระผมพระภาคทรงทราบ”

เชงอรรถ :๑ ประโยชนในปจจบน หมายถงประโยชนในโลกน เชน การทำาไรไถนา การคาขายทสจรตชอบธรรมตลอดถงการเลยงดมารดาบดาโดยถกตองชอบธรรม (ว.อ. ๓/๒๔๒/๑๖๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถลำาดบนน ทานพระสาคตะ เมอกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนกำาลงเพงมองอยเฉพาะหนา ไดดำาลงใตแผนหนไปผดขนตรงพระพกตรของพระผมพระภาคแลวกราบทลพระผมพระภาคดงนวา กลบตรในหมบาน ๘๐“ ,๐๐๐ คนนพากนเขามาทนเพอขอเขาเฝาพระผมพระภาค ขอพระผมพระภาคไดโปรดทรงทราบเวลาอนควรในบดนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาครบสงวา สาคตะ ถาอยางนน เธอจงปอาสนะใตรมเงา“

ทมมสดวหาร”ทานพระสาคตะรบสนองพระพทธดำารสแลวถอตง ดำาลงเบองพระพกตรของพระผมพระภาค ผดขนทแผนหนตอหนากลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนทกำาลงเพงมองอยแลวปอาสนะใตรมเงาทมมสดพระวหารลำาดบนน พระผมพระภาคเสดจออกจากพระวหาร ไปประทบนงบนพทธอาสนทจดไวใตรมเงาทมมสดพระวหารลำาดบนน กลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนนนไดเขาเฝาพระผมพระภาค ณทประทบ ถวายอภวาทแลวนงลง ณ ทสมควร พากนสนใจแตทานพระสาคตะเทานน ไมสนใจพระผมพระภาคเลยครงนนแล พระผมพระภาคทรงทราบดวยพระทยถงความคดคำานงในจตของกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนนน จงรบสงกบทานพระสาคตะวา สาคตะ“ถาอยางนน เธอจงแสดงอทธปาฏหารยซงเปนอตตรมนสสธรรมใหยง ๆ ขนไป”ทานพระสาคตะทลรบสนองพระพทธาณตแลวเหาะขนสอากาศ จงกรมบางยนบาง นงบาง นอนบาง บงหวนควนบาง โพลงไฟบาง หายตวบาง ในอากาศกลางทองฟา ลำาดบนน ครนทานพระสาคตะแสดงอทธปาฏหารยซงเปนอตตร-มนสสธรรมหลายอยางในอากาศกลางทองฟาแลว จงกลบลงมาซบศรษะแทบพระบาทของพระผมพระภาค ไดกราบทลดงนวา พระผมพระภาคเปนพระศาสดา“ของขาพระองค ขาพระองคเปนสาวก พระผมพระภาคเปนพระศาสดาของขาพระองคขาพระองคเปนสาวก”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถครงนน กลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนนน ตางสรรเสรญวา นาอศจรรยจรง“ไมเคยปรากฏ พระสาวกยงมฤทธมากอยางน มอานภาพมากถงเพยงน พระศาสดาจะตองมฤทธมาก มอานภาพมาก(กวาน)แนนอน แลวหนมาสนใจพระผมพระภาค”เทานน ไมยอมสนใจทานพระสาคตะอกเลย

ทรงแสดงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบดวยพระทยถงความคดคำานงในจตของกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนนน จงตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา (เรองทาน)๒. สลกถา (เรองศล)๓. สคคกถา (เรองสวรรค)

๔. กามาทนวกถา (เรองโทษ ความตำาทราม ความเศราหมองแหงกาม)๑๕. เนกขมมานสงสกถา (เรองอานสงสแหงการออกจากกาม)๒เมอทรงทราบวากลบตรเหลานนมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบานผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนา๓ของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกขสมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทน ไดเกดขนแกกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนนน ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนง มความเกดขน“เปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาด”ปราศจากมลทน ควรรบนำายอมไดเปนอยางด

เชงอรรถ :๑ แปลจากคำาวา กามานำ อาทนวำ โอการำ สำกเลสำ๒ อานสงสแหงการออกจากกาม ในทนหมายถงอานสงสแหงการออกจากกามสญญา การออกจากกามวตก การออกจากกามปรฬาหะ(ความเรารอนเพราะกาม) การออกจากความขวนขวาย ไดแกคณในการบรรพชาและในฌานเปนตน (สารตถ.ฏกา ๓/๒๖/๒๓๖-๒๓๗)๓ สามกกงสกธรรมเทศนา หมายถงธรรมเทศนาทพระพทธเจาทงหลายทรงตรสรดวยพระองคเอง ทรงเหนดวยสยมภญาณ ไมทวไปแกผอน คอมไดรบแนะนำาจากผอน ทรงตรสรลำาพงพระองคเองกอนใครในโลก(ว.อ. ๓/๒๙๒/๑๘๑, สารตถ.ฏกา ๓/๒๖/๒๓๗, ท.ส.ฏกา (อภนว) ๒/๒๙๘/๓๕๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คนนนไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก“พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควำา เปดของทปดบอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป‘ ’พระองคผเจรญ ขาพระองคทงหลายนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระองคทงหลายวาเปนอบาสกผถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”

เรองโสณโกฬวสะเศรษฐบตรบรรพชา[๒๔๓] ครนนน โสณโกฬวสะไดมความคดดงนวา ธรรมตามทพระผมพระ“ภาคทรงแสดงนน เราเขาใจวา การทผอยครองเรอนจะประพฤตพรหมจรรยให‘บรสทธบรบรณอยางยงเหมอนสงขทขดดแลว มใชกระทำาไดงาย อยากระนนเลย’

เราควรจะปลงผม โกนหนวด นงหมผากาสายะออกจากเรอนไปบวชเปนบรรพชต”ครงนน กลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คน ชนชมภาษตของพระผมพระภาคลกจากอาสนะถวายอภวาท กระทำาประทกษณแลวจากไป ลำาดบนน โสณโกฬวสะเมอกลบตรในหมบาน ๘๐,๐๐๐ คน ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวจากไปไมนานไดเขาเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายอภวาทแลวนงลง ณ ทสมควรโสณโกฬวสกะผนง ณ ทสมควรแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“พระพทธเจาขา ธรรมตามทพระผมพระภาคทรงแสดงนน ขาพระองคเขาใจวา‘การทผอยครองเรอนจะประพฤตพรหมจรรยใหบรสทธบรบรณอยางยงเหมอนสงขทขดดแลว มใชกระทำาไดงาย ขาพระองคปรารถนาจะปลงผม โกนหนวด นงหมผา’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถกาสายะ ออกจากเรอนมาบวชเปนบรรพชต ขอพระผมพระภาคทรงพระกรณาใหขาพระองคบวชดวยเถด”โสณโกฬวสะไดรบการบรรพชาอปสมบทในพทธสำานก และเมอทานอปสมบทไดไมนาน พำานกอย ณ ปาสตวน ทานปรารภความเพยรอยางยง๑เดนจงกรมจนเทาทงสองแตก สถานทเดนจงกรมเป อนเลอดดจทฆาโคตอมา ทานพระโสณโกฬวสะหลกเรนอยในสงด ไดมความคดดงนวา ใน“บรรดาพระสาวกของพระผมพระภาคทปรารภความเพยร เรากเปนรปหนง แตไฉนจตของเราจงยงไมหลดพนจากอาสวะโดยไมยดมนถอมนไดเลา ทรพยสมบตในตระกลของเรามอย เราอาจใชสอยทรพยสมบตและบำาเพญบญได อยากระนนเลยเราควรสกไปใชสอยทรพยสมบตและบำาเพญบญ”ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบดวยพระทยถงความคดคำานงในจตของทานพระโสณโกฬวสะจงทรงหายไปจากภเขาคชฌกฏ มาปรากฏพระองคทปาสตวนเหมอนคนมกำาลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ลำาดบนน พระผมพระภาคพรอมดวยภกษเปนจำานวนมากเสดจเทยวจารกไปตามเสนาสนะ เสดจไปทางทเดนจงกรมของทานพระโสณโกฬวสะ ทอดพระเนตรเหนสถานทเดนจงกรมเปอนเลอด จงรบสงกบภกษทงหลายวา สถานทเดนจงกรมแหงนของใคร เปอนเลอดดจทฆาโค“ ”ภกษทงหลายกราบทลวา ทานพระโสณโกฬวสะปรารภความเพยรอยางยง“เดนจงกรมจนเทาทงสองแตก สถานทเดนจงกรมแหงนของทานจงเป อนเลอดดจทฆาโค พระพทธเจาขา”

เชงอรรถ :๑ ปรารภความเพยร หมายถงประกอบความเพยรในสมมปปธาน (สารตถ.ฏกา ๓/๘๔/๒๙๒) หมายถงระดมความเพยรอยางเตมท (สารตถ.ฏกา ๓/๒๔๓/๓๕๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถลำาดบนน พระผมพระภาคเสดจเขาไปทอยของทานพระโสณโกฬวสะ ประทบนงบนพทธอาสนทจดไว แมทานพระโสณโกฬวสะกถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงเฝาอย ณ ทสมควร

เรองทรงเปรยบเทยบความเพยรกบสายพณพระผมพระภาคตรสกบทานพระโสณโกฬวสะผนงเฝาอย ณ ทสมควรดงนวา“โสณะ เธอหลกเรนอยในทสงด ไดมความคดดงนวา ในบรรดาพระสาวกของ‘พระผมพระภาคทปรารภความเพยร เรากเปนรปหนง แตไฉนจตของเราจงยงไมหลดพนจากอาสวะโดยไมยดมนถอมนไดเลา ทรพยสมบตในตระกลของเรามอยเราอาจใชสอยทรพยสมบตและบำาเพญบญได อยากระนนเลย เราควรสกไปใชสอยทรพยสมบตและบำาเพญบญ มใชหรอ’ ”ทานพระโสณะทลรบวา เปนอยางนน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา โสณะ เธอเขาใจขอนนอยางไร เมอครงทเธอ“อยครองเรอนนน เธอเปนผเชยวชาญในการดดพณมใชหรอ”ทานพระโสณะกราบทลวา เปนอยางนน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา โสณะ เธอเขาใจขอนนอยางไร เวลาสายพณ“ของเธอตงเกนไป พณของเธอมเสยงใชการไดหรอ”ทานพระโสณะกราบทลวา ใชการไมได พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคจงตรสถามตอวา โสณะ เธอเขาใจขอนนอยางไร เวลาสาย“พณของเธอหยอนเกนไป พณของเธอมเสยงใชการไดหรอ”ทานพระโสณะกราบทลวา ใชการไมได พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคจงตรสถามวา โสณะ เธอเขาใจขอนนอยางไร เวลาสายพณ“ของเธอไมตงไมหยอนเกนไป ขงอยในระดบทพอเหมาะ พณของเธอมเสยงใชการไดหรอ”ทานพระโสณะกราบทลวา ใชการได พระพทธเจาขา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถพระผมพระภาคตรสวา โสณะ เชนเดยวกน ความเพยรทปรารภอยางยง“ยอมเปนไปเพอความฟงซาน ความเพยรทยอหยอนเกนไป ยอมเปนไปเพอความ

เกยจคราน ฉะนน เธอจงตงความเพยรใหพอด จงปรบอนทรยใหเสมอกน๑ จงถอเอานมต๒ในความเสมอกนนน ทานพระโสณะกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว”ลำาดบนน พระผมพระภาคครนทรงสอนทานพระโสณะดวยพระโอวาทขอนแลวทรงหายไปจากปาสตวนตอหนาทานพระโสณะ มาปรากฏพระองคทภเขาคชฌกฏเหมอนคนมกำาลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา ฉะนน

พระโสณะบรรลอรหตตผลครนตอมา ทานพระโสณะไดตงความเพยรใหพอด ปรบอนทรยใหเสมอกนและถอเอานมตในความเสมอกนนน ไดหลกไปอยผเดยว ไมประมาท มความเพยรอทศกายและใจ ไมนานนก กไดทำาใหแจงประโยชนยอดเยยมอนเปนทสดแหงพรหมจรรย ทเหลากลบตรผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการ ดวยปญญาอนยงเอง เขาถงอยในปจจบนแท รชดวา ชาตสนแลว อยจบพรหมจรรย“แลว ทำากจทควรทำาเสรจแลว ไมมกจอนเพอความเปนอยางนอกตอไป ทานพระ”โสณะไดเปนพระอรหนตรปหนงในจำานวนพระอรหนตทงหลาย

อปนสยสมบตของผเปนพระอรหนต[๒๔๔] ครงนน ทานพระโสณะผไดบรรลพระอรหตตผลแลว ไดมความคดดงนวา ถากระไร เราพงพยากรณอรหตตผลในสำานกของพระผมพระภาค จงเขาไป“ ”

เชงอรรถ :๑ ปรบอนทรยใหเสมอกน หมายถงปรบศรทธาใหเสมอกบปญญา และปรบปญญาใหเสมอกบศรทธา ปรบวรยะใหเสมอกบสมาธ และปรบสมาธใหเสมอกบวรยะ สวนสตนนยงมเทาไรกยงดไมมคำาวาเกน (ว.อ. ๓/๒๔๓/๑๖๔, สารตถ.ฏกา ๓/๔๔๓/๓๕๒-๓๕๓)๒ ถอเอานมต ในทน หมายถงใหสมถนมต วปสสนานมต มคคนมต และผลนมตเกดขน (สารตถ.ฏกา๓/๒๔๓/๓๕๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทแลวนงเฝาอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ภกษผเปนพระอรหนตไมม“อาสวกเลส อยจบพรหมจรรยแลว ไดทำากจทควรทำาเสรจแลว ปลงภาระไดแลวไมมหนาทตองทำาอก บรรลประโยชนสงสดแลว สนกเลสเครองผกไวในภพ หลดพนแลวเพราะรโดยชอบ ยอมนอมไปในฐานะ ๖๑ คอ

๑. นอมไปในเนกขมมะ ๒. นอมไปในปวเวก๓. นอมไปในความไมเบยดเบยน ๔. นอมไปในความสนอปาทาน

๕. นอมไปในความสนตณหา ๖. นอมไปในความไมลมหลง

พระพทธเจาขา บางทจะมบางทานในพระธรรมวนยนสำาคญไปวา ทานรปน‘อาศยคณเพยงศรทธาอยางเดยวเปนแนจงนอมไปในเนกขมมะ แตขอนไมพงเหน’อยางนน เพราะพระขณาสพผอยจบพรหมจรรย ทำากจทควรทำาเสรจแลว ไมเหนวาตนยงจะตองทำาอะไรอกหรอตองไปสงสมกจททำาแลว ยอมเปนผนอมไปในเนกขมมะ เพราะสนราคะ เพราะปราศจากราคะ ยอมเปนผนอมไปในเนกขมมะเพราะสนโทสะ เพราะปราศจากโทสะ ยอมเปนผนอมไปในเนกขมมะ เพราะสนโมหะเพราะปราศจากโมหะพระพทธเจาขา บางทจะมบางทานในพระธรรมวนยนสำาคญไปวา ทานรปน‘ตองการลาภสกการะและความสรรเสรญเปนแน จงนอมไปในปวเวก แตขอนกไม’พงเหนอยางนน เพราะพระขณาสพผอยจบพรหมจรรย ทำากจทควรทำาเสรจแลวไมเหนวาตนยงจะตองทำาอะไรอกหรอตองไปสงสมกจททำาแลว ยอมเปนผนอมไปใน

เชงอรรถ :๑ นอมไป หมายถงบรรลอยางประจกษชดฐานะ ๖ หมายถงพระอรหตตผล พระอรหตตผล ชอวาการออกจากกาม (เนกขมมะ) เพราะออกไปจากกเลสทกอยาง ชอวาความสงด (ปวเวก) เพราะสงดจากกเลสเหลานน ชอวาความไมเบยดเบยน(อพยาปชชะ) เพราะไมมความเบยดเบยน ขอวาความสนอปาทาน (อปาทานกขยะ) เพราะเกดขนในทสดแหงความสนอปาทาน ชอวาความสนตณหา (ตณหกขยะ) เพราะเกดขนในทสดแหงความสนตณหาชอวาความไมลมหลง (อสมโมหะ) เพราะไมมความลมหลง (ว.อ. ๓/๒๔๓/๑๖๔-๑๖๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถปวเวก เพราะสนราคะ เพราะปราศจากราคะ ยอมเปนผนอมไปในปวเวก เพราะสนโทสะ เพราะปราศจากโทสะ ยอมเปนผนอมไปในปวเวก เพราะสนโมหะ เพราะปราศจากโมหะพระพทธเจาขา บางทจะมบางทานในพระธรรมวนยนสำาคญไปวา ทานรปน“ถอสลพพตปรามาส๑โดยเปนสาระแน จงนอมไปในความไมเบยดเบยน แตขอนก’ไมพงเหนอยางนน เพราะพระขณาสพผอยจบพรหมจรรย ทำากจทควรทำาเสรจแลวไมเหนวาตนยงจะตองทำาอะไรอกหรอตองไปสงสมกจททำาแลว ยอมเปนผนอมไปในความไมเบยดเบยน เพราะสนราคะ เพราะปราศจากราคะ ยอมเปนผนอมไปในความไมเบยดเบยน เพราะสนโทสะ เพราะปราศจากโทสะ ยอมเปนผนอมไปในความไมเบยดเบยน เพราะสนโมหะ เพราะปราศจากโมหะพระพทธเจาขา บางทจะมบางทานในพระธรรมวนยน ฯลฯ ยอมเปนผนอม

ไปในความสนอปาทาน เพราะสนราคะ เพราะปราศจากราคะ ยอมเปนผนอมไปในความสนอปาทาน เพราะสนโทสะ เพราะปราศจากโทสะ ยอมเปนผนอมไปในความสนอปาทาน เพราะสนโมหะ เพราะปราศจากโมหะพระพทธเจาขา บางทจะมบางทานในพระธรรมวนยน ฯลฯ ยอมเปนผนอมไปในความสนตณหา เพราะสนราคะ เพราะปราศจากราคะ ยอมเปนผนอมไปในความสนตณหา เพราะสนโทสะ เพราะปราศจากโทสะ ยอมเปนผนอมไปในความสนตณหา เพราะสนโมหะ เพราะปราศจากโมหะพระพทธเจาขา บางทจะมบางทานในพระธรรมวนยน ฯลฯ ยอมเปนผนอมไปในความไมลมหลง เพราะสนราคะ เพราะปราศจากราคะ ยอมเปนผนอม

เชงอรรถ :๑ สลพพตปรามาส คอ ความยดถอวาบคคลจะบรสทธหลดพนไดดวยศลและพรต เปนเพยงความยดถอทองอาศยศลและพรต (ว.อ. ๓/๒๔๓/๑๖๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถไปในความไมลมหลง เพราะสนโทสะ เพราะปราศจากโทสะ ยอมเปนผนอมไปในความไมลมหลง เพราะสนโมหะ เพราะปราศจากโมหะถารปารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางตา มาปรากฏทางตาของภกษผมจตหลดพนแลวโดยชอบอยางน รปารมณเหลานนยอมไมครอบงำาจตของภกษนนไดเลยจตของภกษนนไมถกอารมณครอบงำา เปนธรรมชาตมนคงหนกแนน และภกษนนกพจารณาเหนความเกดดบของจตนนถาสททารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางห ...ถาคนธารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางจมก ...ถารสารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางลน ...ถาโผฏฐพพารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางกาย ...ถาธรรมารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางใจ มาปรากฏทางใจของภกษผมจตหลดพนแลวโดยชอบอยางน ธรรมารมณเหลานนยอมไมครอบงำาจตของภกษนนไดเลย จตของภกษนนไมถกอารมณครอบงำา เปนธรรมชาตมนคงหนกแนน และภกษนนกพจารณาเหนความเกดดบของจตนนพระพทธเจาขา ภเขาศลาลวน ไมมชอง ไมมโพรง เปนแทงทบอนเดยวกนถาลมฝนอยางแรงพดมาจากทศตะวนออก กทำาภเขานนใหหวนไหวสนสะเทอนไมไดถาลมฝนอยางแรงพดมาจากทศตะวนตก ...ถาลมฝนอยางแรงพดมาจากทศเหนอ ...ถาลมฝนอยางแรงพดมาจากทศใต กทำาภเขานนใหหวนไหวสนสะเทอนไมได

แมฉนใดพระพทธเจาขา ถารปารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางตา มาปรากฏทางตาของภกษผมจตหลดพนแลวโดยชอบอยางน รปารมณเหลานนยอมไมครอบงำาจต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๗. โสณโกฬวสวตถของภกษนนไดเลย จตของภกษนนไมถกอารมณครอบงำา เปนธรรมชาตมนคงหนกแนน และภกษนนกพจารณาเหนความเกดดบของจตนนถาสททารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางห ...ถาคนธารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางจมก ...ถารสารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางลน ...ถาโผฏฐพพารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางกาย ...ถาธรรมารมณทรนแรงอนจะพงรบรทางใจ มาปรากฏทางใจของภกษผมจตหลดพนแลวโดยชอบอยางน ธรรมารมณเหลานนยอมไมครอบงำาจตของภกษนนไดเลย จตของภกษนนไมถกอารมณครอบงำา เปนธรรมชาตมนคงหนกแนน และภกษนนกพจารณาเหนความ(เกด)ดบของจตนน

นคมคาถาจตของพระขณาสพผนอมไปในเนกขมมะนอมไปในปวเวก นอมไปในความไมเบยดเบยนนอมไปในความสนอปาทาน นอมไปในความสนตณหาและนอมไปในความไมลมหลง๑ ยอมหลดพนโดยชอบเพราะเหนความเกดแหงอายตนะ๒ภกษผมจตสงบระงบหลดพนโดยชอบยอมไมมการสงสมกจททำาแลว ทงไมมกจทจะตองทำาอกภเขาหนแทงทบยอมไมสะเทอนเพราะลม ฉนใดรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ และธรรมารมณทงมวล

เชงอรรถ :๑ ฐานะ ๖ มเนกขมมะเปนตน หมายถงพระอรหตตผล (ว.อ. ๓/๒๔๓/๑๖๕, สารตถ.ฏกา ๓/๒๔๓/๓๕๕)สวนในเถรคาถาอรรถกถากลาวอธบายโดยประการอน (ข.เถร.อ. ๒/๖๔๐-๖๔๑)๒ ความเกดและความดบแหงอายตนะทงหลาย (ว.อ. ๓/๒๔๓-๒๔๔/๑๖๕, สารตถ.ฏกา ๓/๒๔๔/๓๕๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๘. ทคณาทอปาหนปฏกเขปะทงทเปนอฏฐารมณและอนฏฐารมณยอมทำาจตของผคงทใหหวนไหวมได ฉนนนจตของผคงทนน เปนจตตงมน ไมหวนไหวไมเกาะเกยวดวยอารมณอะไร เพราะทานผคงทพจารณาเหนความเกดดบของจตนน๑

๑๔๘. ทคณาทอปาหนปฏกเขปะวาดวยทรงหามใชรองเทา ๒ ชนเปนตน[๒๔๕] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“กลบตรทงหลายกลาวพยากรณอรหตตผลอยางน ชอวากลาวแตเนอความและมไดนอมตนเขาไป๒ แตโมฆบรษบางพวกในธรรมวนยนเหนเปนของสนก กลาวพยากรณอรหตตผล ภายหลง จงเดอดรอน”ลำาดบนน พระผมพระภาครบสงกบทานพระโสณะวา โสณะ เธอเปนคน“สขมาลชาต เราอนญาตรองเทาชนเดยวแกเธอ”ทานพระโสณะกราบทลวา ขาพระองคละทงเงนถง ๘๐ เลมเกวยนและ“กองคาราวานประกอบดวยชาง ๗ เชอก ออกบวชเปนบรรพชต เมอเปนอยางนถาขาพระองคจะใชรองเทาชนเดยวกจะมคนกลาววา พระโสณโกฬวสะละทงเงนถง๘๐ เลมเกวยนและกองคาราวานประกอบดวยชาง ๗ เชอก ออกบวชเปนบรรพชตเวลานทานพระโสณะนนยงของอยในเรองรองเทาชนเดยว ถาพระผมพระภาคทรงอนญาตภกษสงฆ แมขาพระองคกจะใชสอย ถาพระผมพระภาคไมทรงอนญาตภกษสงฆ แมขาพระองคกจะไมใชสอย พระพทธเจาขา”

เชงอรรถ :๑ อง.ฉกก. (แปล) ๒๒/๕๕/๕๓๘-๕๓๙ ข.เถร. (แปล) ๒๖/๖๔๐-๖๔๔/๔๕๐๒ มไดนอมตนเขาไปดวยการแสดงใหปรากฏวา เราเปนพระอรหนต (ว.อ. ๓/๒๔๕/๑๖๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๙. สพพนลกาทปฏกเขปะลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตรองเทาชนเดยว ภกษทงหลาย“ภกษไมพงสวมรองเทา ๒ ชน ไมพงสวมรองเทา ๓ ชน ไมพงสวมรองเทาหลายชนรปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”

๑๔๙. สพพนลกาทปฏกเขปะวาดวยทรงหามใชรองเทาสเขยวลวนเปนตน

เรองพระฉพพคคย[๒๔๖] สมยนน พวกภกษฉพพคคย สวมรองเทาสเขยวลวน ... สวมรองเทาสเหลองลวน ... สวมรองเทาสแดงลวน ... สวมรองเทาสบานเยนลวน ... สวมรองเทาสดำาลวน ... สวมรองเทาสแสดลวน ... สวมรองเทาสชมพลวนคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม ๑“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมรองเทาสเขยวลวน“... ไมพงสวมรองเทาสเหลองลวน ... ไมพงสวมรองเทาสแดงลวน ... ไมพงสวมรองเทาสบานเยนลวน ... ไมพงสวมรองเทาสดำาลวน ... ไมพงสวมรองเทาสแสดลวน... ไมพงสวมรองเทาสชมพลวน รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามใชรองเทามหสเขยวเปนตนสมยนน พวกภกษฉพพคคยสวมรองเทามหสเขยว ... สวมรองเทามหสเหลอง... สวมรองเทามหสแดง ... สวมรองเทามหสบานเยน ... สวมรองเทามหสดำา ...สวมรองเทามหสแสด ... สวมรองเทามหสชมพ

เชงอรรถ :๑ หมายถงผครองเรอน (อง.จตกก.อ. ๒/๑๕/๒๙๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๔๙. สพพนลกาทปฏกเขปะคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมรองเทามหสเขยว“... ไมพงสวมรองเทามหสเหลอง ... ไมพงสวมรองเทามหสแดง ... ไมพงสวมรองเทามหสบานเยน ... ไมพงสวมรองเทามหสดำา ... ไมพงสวมรองเทามหสแสด ... ไมพงสวมรองเทามหสชมพ รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามใชรองเทาหมสนเปนตนสมยนน พวกภกษฉพพคคยสวมรองเทาตดแผนหนงหมสน ... สวมรองเทาหมแขง ... สวมรองเทาปกหลงเทา ... สวมรองเทายดนน ... สวมรองเทามหลายคลายขนปกนกกระทา ... สวมรองเทาหงอนมรปทรงคลายเขาแกะ ... สวมรองเทาหงอนมรปทรงคลายเขาแพะ ... สวมรองเทาหงอนมรปทรงคลายหางแมงปอง ...

สวมรองเทาทเยบดวยขนนกยง ... สวมรองเทางดงามวจตรคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมรองเทาตดแผนหนง“หมสน ... ไมพงสวมรองเทาหมแขง ... ไมพงสวมรองเทาปกหลงเทา ... ไมพงสวมรองเทายดนน ... ไมพงสวมรองเทามหลายคลายขนปกนกกระทา ... ไมพงสวมรองเทาหงอนมรปทรงคลายเขาแกะ ... ไมพงสวมรองเทาหงอนมรปทรงคลายเขาแพะ... ไมพงสวมรองเทาหงอนมรปทรงคลายหางแมงปอง ... ไมพงสวมรองเทาทเยบดวยขนนกยง ... ไมพงสวมรองเทางดงามวจตร รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยสวมรองเทาขลบดวยหนงราชสห ... สวมรองเทาขลบดวยหนงเสอโครง ... สวมรองเทาขลบดวยหนงเสอเหลอง ... สวมรองเทาขลบ

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๐. โอมกกคณงคณปาหนานชานนาดวยหนงเสอดาว... สวมรองเทาขลบดวยหนงนาก ... สวมรองเทาขลบดวยหนงแมว ... สวมรองเทาขลบดวยหนงคาง ... สวมรองเทาขลบดวยหนงนกเคาคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนง“ราชสห ... ไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนงเสอโครง ... ไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนงเสอเหลอง ... ไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนงเสอดาว ... ไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนงนาก ... ไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนงแมว ... ไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนงคาง ... ไมพงสวมรองเทาขลบดวยหนงนกเคา รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”

๑๕๐. โอมกกคณงคณปาหนานชานนาวาดวยทรงอนญาตรองเทาหลายชนทใชแลว

เรองภกษเทาแตก[๒๔๗] ครงนน ในเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวร เสดจเขาไปบณฑบาตในกรงราชคฤห มภกษรปหนงเปนปจฉาสมณะ แตภกษนนเดนเขยกตามพระองคไปเบองพระปฤษฎางคอบาสกคนหนงสวมรองเทาหลายชน มองเหนพระผมพระภาคกำาลงเสดจมาแตไกล จงถอดรองเทาแลวเขาไปเฝา ถวายอภวาทแลวเขาไปหาภกษรปนนไหวแลว

ถามวา ทำาไม พระคณเจาเดนเขยกขอรบ“ ”ภกษรปนนตอบวา อบาสก อาตมาเทาแตก“ ”อบาสกกลาววา นมนตพระคณเจารบรองเทา ขอรบ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๑. อชฌารามปาหนปฏกเขปะภกษตอบวา ไมละ พระผมพระภาคทรงหามรองเทาหลายชน“ ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษ เธอรบรองเทาคนนได“ ”ตอมา พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตรองเทาหลายชนทใชแลว ภกษ“ทงหลาย ภกษไมพงสวมรองเทาหลายชนทยงใหม รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”

๑๕๑. อชฌารามปาหนปฏกเขปะวาดวยทรงหามสวมรองเทาในอาราม

เรองพระฉพพคคยสวมรองเทาในอาราม[๒๔๘] สมยนน พระผมพระภาคไมทรงฉลองพระบาทเสดจจงกรมอยในทแจงภกษผเถระทงหลายทราบวา พระศาสดาไมทรงฉลองพระบาทเสดจจงกรมอย“ ”จงไมสวมรองเทาเดนจงกรมบาง เมอพระศาสดาไมทรงฉลองพระบาทเสดจจงกรมเมอเหลาภกษผเถระไมสวมรองเทาเดนจงกรม พวกภกษฉพพคคยกลบสวมรองเทาเดนจงกรมบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวก“ภกษฉพพคคย เมอพระศาสดาไมทรงฉลองพระบาทเสดจจงกรม เมอภกษผเถระทงหลายไมสวมรองเทาเดนจงกรมอย กลบสวมรองเทาเดนจงกรมเลา แลวจงนำา”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย ทราบวาเมอเราผศาสดาไมสวม“รองเทาเดนจงกรม เมอภกษผเถระทงหลายกไมสวมรองเทาเดนจงกรม พวกภกษฉพพคคยสวมรองเทาเดนจงกรม จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๑. อชฌารามปาหนปฏกเขปะพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย เมอเราผศาสดา“ไมสวมรองเทาเดนจงกรม เมอภกษผเถระทงหลายกไมสวมรองเทาเดนจงกรมไฉนโมฆบรษเหลานนจงสวมรองเทาเดนจงกรมเลา แทจรงพวกคฤหสถผนงหมผาขาวกยงมความเคารพยำาเกรงประพฤตสมำาเสมอในอาจารย เพราะไดศกษาศลปะอนเปนเครองเลยงชวต การทพวกเธอบวชในธรรมวนยทเรากลาวดแลวอยางน พงมความเคารพยำาเกรงประพฤตสมำาเสมอในอาจารย ในภกษรนอาจารย ในอปชฌายในภกษรนอปชฌาย กจะงดงามในธรรมวนยนแน การกระทำาของโมฆบรษเหลานนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถา”รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เมออาจารย เมอภกษรนอาจารย เมอ“อปชฌาย เมอภกษรนอปชฌาย ไมสวมรองเทาเดนจงกรม ภกษไมพงสวมรองเทาเดนจงกรม รปใดสวมเดนจงกรม ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย อนงภกษไมพงสวมรองเทาในอาราม รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”

เรองภกษอาพาธเปนหนอทเทา[๒๔๙] สมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนหนอทเทา พวกภกษตองพยงภกษนนไปถายอจจาระบาง ถายปสสาวะบางพระผมพระภาคเสดจจารกตามเสนาสนะ ทอดพระเนตรเหนพวกภกษกำาลงพยงภกษรปนนไปถายอจจาระบาง ถายปสสาวะบาง จงเสดจเขาไปหาภกษเหลานนแลวไดตรสกบภกษเหลานน ดงนวา ภกษทงหลาย ภกษนอาพาธเปนอะไร“ ”ภกษทงหลายกราบทลวา ทานรปนอาพาธเปนหนอทเทา พวกขาพระ“พทธเจาตองพยงทานไปถายอจจาระบาง ถายปสสาวะบาง พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผมเทาเจบ เทาแตก“หรออาพาธเปนหนอทเทาสวมรองเทาได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๒. กฏฐปาทกาทปฏกเขปะสมยนน ภกษทงหลายไมลางเทาขนเตยงบาง ตงบาง จวรและเสนาสนะจงเปรอะเป อนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสวมรองเทาในขณะ“ทตงใจวา ประเดยวจะขนเตยงหรอตง”สมยนน เวลากลางคน ภกษทงหลายเดนไปโรงอโบสถบาง ทประชมบางเหยยบตอไมบาง หนามบางในทมด เทาทงสองบาดเจบ

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสวมรองเทา ใชคบ“เพลง ประทป ไมเทาในอาราม”

๑๕๒. กฏฐปาทกาทปฏกเขปะวาดวยทรงหามสวมเขยงเทาไมเปนตน

เรองพระฉพพคคยสวมเขยงเทาไม[๒๕๐] สมยนน ในเวลาเชามด พวกภกษฉพพคคยลกขนสวมเขยงเทาไมเดนจงกรมในทกลางแจง มเสยงกกกก ดงอกทก สนทนาดรจฉานกถาตาง ๆ คอ๑

๑. ราชกถา เรองพระราชา ๒. โจรกถา เรองโจร๓. มหามตตกถา เรองมหาอมาตย ๔. เสนากถา เรองกองทพ๕. ภยกถา เรองภย ๖. ยทธกถา เรองการรบ๗. อนนกถา เรองขาว ๘. ปานกถา เรองนำาดม๙. วตถกถา เรองผา ๑๐. สยนกถา เรองทนอน๑๑. มาลากถา เรองพวงดอกไม ๑๒. คนธกถา เรองของหอม

เชงอรรถ :๑ ว.มหา. (แปล) ๒/๕๐๘/๕๙๙-๖๐๐

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๒. กฏฐปาทกาทปฏกเขปะ

๑๓. ญาตกถา เรองญาต ๑๔. ยานกถา เรองยาน๑๕. คามกถา เรองบาน ๑๖. นคมกถา เรองนคม๑๗. นครกถา เรองเมอง ๑๘. ชนปทกถา เรองชนบท๑๙. อตถกถา เรองสตร ๒๐. ปรสกถา เรองบรษ๒๑. สรกถา เรองคนกลาหาญ ๒๒. วสขากถา เรองตรอก๒๓. กมภฏฐานกถา เรองทานำา ๒๔. ปพพเปตกถา เรองคนทลวงลบไปแลว๒๕. นานตตกถา เรองเบดเตลด ๒๖. โลกกขายกะ เรองโลก๒๗. สมททกขายกะ เรองทะเล ๒๘. อตภวาภวกถา เรองความเจรญและความเสอม

เหยยบแมลงตายบาง ทำาภกษทงหลายใหคลาดจากสมาธบางบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน พวก“ภกษฉพพคคยจงลกขนในเวลาเชามด สวมเขยงเทาไม เดนจงกรมในทกลางแจงมเสยงกกกก ดงอกทก สนทนาดรจฉานกถาตาง ๆ คอ๑. ราชกถา เรองพระราชา ๒. โจรกถา เรองโจรฯลฯ๒๘. อตภวาภวกถา เรองความเจรญและความเสอมเหยยบแมลงตายบาง ทำาภกษทงหลายใหคลาดจากสมาธบางเลา แลวจง”นำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษฉพพคคยลก“ขนในเวลาเชามด สวมเขยงเทาไมเดนจงกรมในทกลางแจง มเสยงกกกก ดงอกทกสนทนาดรจฉานกถาตาง ๆ คอ๑. ราชกถา เรองพระราชา ๒. โจรกถา เรองโจรฯลฯ๒๘. อตภวาภวกถา เรองความเจรญและความเสอมเหยยบแมลงตายบาง ทำาภกษทงหลายใหคลาดจากสมาธบาง จรงหรอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๒. กฏฐปาทกาทปฏกเขปะภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาค ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมเขยงเทาไม รปใดสวม ตองอาบต“ทกกฏ”

เรองเขยงเทาใบตาลครนพระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางกรงพาราณส เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงพาราณสแลว ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ ปาอสปตนมฤคทายวนในกรงพาราณสนนสมยนน พวกภกษฉพพคคยไดปรกษากนวา พระผมพระภาคทรงหามเขยง“เทาไม จงใหตดตนตาลออน แลวใชใบตาลมาทำาเขยงเทาสวม ตนตาลออนทถก”ตดนน ๆ ยอมเหยวแหงคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายศากย“บตรจงใหตดตนตาลออน ใชใบตาลทำาเขยงเทาสวมเลา ตนตาลออนทถกตดนน ๆยอมเหยวแหง พระสมณะเชอสายศากยบตรเบยดเบยนสงมชวตซงมอนทรยเดยว”ภกษทงหลายไดยนคนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา จงนำาเรองนไป

กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษฉพพคคยให“ตดตนตาลออน นำาใบตาลมาทำาเขยงเทาสวม ตนตาลออนทถกตดนน ๆ ยอมเหยวแหงไป จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษเหลานน“จงใหตดตนตาลออน ใชใบตาลมาทำาเขยงเทาสวมเลา ตนตาลออน ทถกตดนน ๆยอมเหยวแหงไป ภกษทงหลาย เพราะคนทงหลายมความสำาคญวาตนไมมชวต

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๒. กฏฐปาทกาทปฏกเขปะภกษทงหลาย การกระทำาของโมฆบรษนน มไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใสฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย” “ภกษไมพงสวมเขยงเทาใบตาล รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”

เรองเขยงเทาสานดวยใบไผสมยนน พวกภกษฉพพคคยไดปรกษากนวา พระผมพระภาคทรงหามเขยง“เทาใบตาล จงใหตดไมไผออน แลวใชใบไผมาทำาเขยงเทาสวม ไมไผออนทถก”ตดนน ๆ ยอมเหยวแหงคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายศากย“บตรจงใหตดไมไผออน ใชใบไผมาทำาเขยงเทาสวมเลา ไมไผออนทถกตดนน ๆยอมเหยวแหงไป พระสมณะเชอสายศากยบตรเบยดเบยนสงมชวตซงมอนทรยเดยว”ภกษทงหลายไดยนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมเขยงเทาใบไผ รปใด“สวม ตองอาบตทกกฏ”

เรองเขยงเทาสานดวยหญาสามญ[๒๕๑] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงพาราณสตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปเมองภททยะ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงเมองภททยะแลว ทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ ปาชาตยาวน ในเมองภททยะนนสมยนน พวกภกษชาวเมองภททยะ ขวนขวายตกแตงเขยงเทาหลายชนด คอ

ทำาเขยงเทาหญา(สามญ)เองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญามงกระตายเองบางใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญาปลองเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาใบเปงเองบาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๒. กฏฐปาทกาทปฏกเขปะใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญาแฝกเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาขนสตวเองบางใชใหทำาบาง ทอดทงอทเทส ปรปจฉา อธศล อธจต อธปญญาบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวก“ภกษชาวเมองภททยะ จงขวนขวายตกแตงเขยงเทาหลายชนด คอ ทำาเขยงเทาหญา(สามญ)เองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญามงกระตายเองบาง ใชใหทำาบางทำาเขยงเทาหญาปลองเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาใบเปงเองบาง ใชใหทำาบางทำาเขยงเทาหญาแฝกเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาขนสตวเองบาง ใชใหทำาบางทอดทงอทเทส ปรปจฉา อธศล อธจต อธปญญาเลา”ลำาดบนน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษชาวเมองภททยะ“ขวนขวายตกแตงเขยงเทาหลายชนด คอ ทำาเขยงเทาหญา(สามญ)เองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญามงกระตายเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญาปลองเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาใบเปงเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญาแฝกเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาขนสตวเองบาง ใชใหทำาบาง ทอดทงอทเทสปรปจฉา อธศล อธจต อธปญญา จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษ“เหลานนจงขวนขวายตกแตงเขยงเทาหลายชนด คอ ทำาเขยงเทาหญา(สามญ)เองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญามงกระตายเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญาปลองเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาใบเปงเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาหญาแฝกเองบาง ใชใหทำาบาง ทำาเขยงเทาขนสตวเองบาง ใชใหทำาบาง ทอดทงอทเทส ปรปจฉา อธศล อธจต อธปญญา ภกษทงหลาย การกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๒. กฏฐปาทกาทปฏกเขปะรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมเขยงเทาหญา“ (สามญ) ...ไมพงสวมเขยงเทาหญามงกระตาย ... ไมพงสวมเขยงเทาหญาปลอง ... ไมพงสวมเขยงเทาใบเปง ... ไมพงสวมเขยงเทาหญาแฝก ... ไมพงสวมเขยงเทาขนสตว ... ไมพงสวมเขยงเทาประดบดวยทองคำา ... ไมพงสวมเขยงเทาประดบดวยเงน ... ไมพงสวมเขยงเทาประดบดวยแกวมณ ...ไมพงสวมเขยงเทาประดบดวยแกวไพฑรย ...ไมพงสวมเขยงเทาประดบดวยแกวผลก ... ไมพงสวมเขยงเทาประดบดวยสำารด ...ไมพงสวมเขยงเทาประดบดวยกระจก ... ไมพงสวมเขยงเทาทำาดวยดบก ... ไมพงสวมเขยงเทาทำาดวยสงกะส ... ไมพงสวมเขยงเทาทำาดวยทองแดง รปใดสวม ตองอาบตทกกฏอนง ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมเขยงเทาชนดทตองสวมเดน รปใดสวมตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตเขยงเทาทตรงอยกบท ไมใชสวมเดน๓ ชนด คอ เขยงเทาสำาหรบใชในททถายอจจาระ เขยงเทาสำาหรบใชในททถายปสสาวะ เขยงเทาสำาหรบใชในทชำาระ”

เรองพระฉพพคคยจบแมโค[๒๕๒] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ เมองภททยะตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถแลว ทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ ในกรงสาวตถนนสมยนน พวกภกษฉพพคคยจบแมโคทกำาลงขามแมนำาอจรวดทเขาบาง จบทหบาง จบทคอบาง จบทหางบาง ขนขหลงบาง มความกำาหนดจบองคกำาเนดบางกดลกโคจนจมนำาตายบางคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายพระ“ศากยบตรจงจบแมโคทกำาลงขามแมนำาอจรวดทเขาบาง จบทหบาง จบทคอบาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๓. ยานาทปฏกเขปะจบทหางบาง ขนขหลงบาง มความกำาหนดจบองคกำาเนดบาง กดลกโคจนจมนำาตายบาง เหมอนคฤหสถผบรโภคกามเลา”ภกษทงหลายไดยนคนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา ฯลฯ จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษฉพพคคยจบ“แมโคทกำาลงขามแมนำาอจรวดทเขาบาง จบทหบาง จบทคอบาง จบทหางบาง ขนขหลงบาง มความกำาหนดจบองคกำาเนดบาง กดลกโคจนจมนำาตายบาง จรงหรอ”

ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจา ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงจบแมโคทงหลายทเขา รปใดจบ“ตองอาบตทกกฏ... ไมพงจบทห ... ไมพงจบทคอ ... ไมพงจบทหาง ... ไมพงขนขหลง รปใดขนขหลง ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย ภกษมจตกำาหนดไมพงจบองคกำาเนด(แมโค) รปใดจบ ตองอาบตถลลจจย ภกษไมพงฆาลกโครปใดฆา พงปรบอาบตตามธรรม”

๑๕๓. ยานาทปฏกเขปะวาดวยทรงหามยานพาหนะเปนตน

เรองพระฉพพคคยโดยสารยานพาหนะและภกษเปนไข[๒๕๓] สมยนน พวกภกษฉพพคคยโดยสารยานพาหนะเทยมดวยโคเพศเมยมบรษเปนสารถบาง เทยมดวยโคเพศผมสตรเปนสารถบางคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนชายหนมหญงสาว“โดยสารยานพาหนะไปเลนนำาในแมนำาคงคาและแมนำามห”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๓. ยานาทปฏกเขปะภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงโดยสารยานพาหนะ รปใด“โดยสาร ตองอาบตทกกฏ”ตอมา ภกษรปหนงเดนทางไปกรงสาวตถ ในแควนโกศล เพอจะเขาเฝาพระผมพระภาคเปนไขในระหวางทาง จงแวะไปนงอยทโคนไมตนหนง คนทงหลายพบภกษรปนนจงถามวา พระคณเจาจะไปไหน ขอรบ“ ”ภกษตอบวา โยมทงหลาย อาตมาจะไปกรงสาวตถเพอเขาเฝาพระผมพระภาค“ ”คนเหลานนกลาววา นมนตมาเถด พระคณเจา เราจะไปดวยกน“ ”ภกษตอบวา อาตมาเปนไข ไปไมได“ ”คนทงหลายกลาววา นมนตมาขนยานพาหนะเถด พระคณเจา“ ”ภกษตอบวา อยาเลย พระผมพระภาคทรงหามโดยสารยานพาหนะ ยำาเกรงอย“ ”ไมยอมขนยาน พอไปถงกรงสาวตถจงบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยานพาหนะสำาหรบภกษผเปนไข“ ”

เรองยานพาหนะเทยมดวยโคเพศผและยานพาหนะทใชมอลากครงนน ภกษทงหลายไดมการสนทนากนดงนวา ยานพาหนะททรงอนญาต“นนเทยมโคเพศเมยหรอโคเพศผ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยานพาหนะทเทยมโค“เพศผ๑ ยานพาหนะทใชมอลาก”

เชงอรรถ :๑ คนทลากยานพาหนะจะเปนบรษหรอสตรกได (ว.อ. ๓/๑๕๓/๑๖๘) ภกษขยานพาหนะประเภทน ไมตองอาบต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๔. อจจาสยนมหาสยนาปฏกเขปะเรองคานหามสมยนน ภกษรปหนงไมสบายอยางหนก เพราะยานพาหนะกระเทอนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตวอ“ (และ)เปลหาม”

๑๕๔. อจจาสยนมหาสยนาปฏกเขปะวาดวยทรงหามทนอนสงใหญ

เรองพระฉพพคคยใชทนอนสงใหญ[๒๕๔] สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชทนอนสงใหญ๑ คอ

๑. เตยงมเทาสงเกนขนาด ๒. เตยงมเทาเปนรปสตวราย๓. พรมขนสตว ๔. เครองลาดขนแกะลายวจตร๕. เครองลาดขนแกะสขาว ๖. เครองลาดมรปดอกไม๗. เครองลาดยดนน ๘. เครองลาดขนแกะวจตรดวยรปสตวราย เชนราชสหและเสอ๙. เครองลาดขนแกะมขน ๒ ดาน ๑๐. เครองลาดขนแกะมขนดานเดยว๑๑. เครองลาดปกดวยไหมประดบรตนะ ๑๒. เครองลาดผาไหมประดบรตนะ๑๓. เครองลาดขนแกะขนาดใหญทนาง ๑๔. เครองลาดบนหลงชางฟอน ๑๖ คนรายรำาได๑๕. เครองลาดบนหลงมา ๑๖. เครองลาดในรถ๑๗. เครองลาดทำาดวยหนงเสอดาว ๑๘. เครองลาดหนงชะมด๑๙. เครองลาดมเพดาน ๒๐. เครองลาดมหมอน ๒ ขาง๒

เชงอรรถ :๑ ทนอนสงใหญ หมายถงเตยงเกนประมาณและเครองลาดทไมสมควร (ว.อ. ๓/๒๕๔/๑๖๙)๒ ว.จ. ๗/๓๒๐/๙๒-๙๓, ท.ส. (แปล) ๙/๑๕/๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๕. สพพจมมปฏกเขปะคนทงหลายเดนเทยวไปตามวหารพบเหน จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชทนอนสงใหญ คอ“

๑. เตยงมเทาสงเกนขนาด ๒. เตยงมเทาเปนรปสตวราย๓. พรมขนสตว ๔. เครองลาดขนแกะลายวจตร๕. เครองลาดขนแกะสขาว ๖. เครองลาดมรปดอกไม๗. เครองลาดยดนน ๘. เครองลาดขนแกะวจตรดวยรปสตวราย เชนราชสหและเสอ๙. เครองลาดขนแกะมขน ๒ ดาน ๑๐. เครองลาดขนแกะมขนดานเดยว๑๑. เครองลาดปกดวยไหมประดบรตนะ ๑๒. เครองลาดผาไหมประดบรตนะ๑๓. เครองลาดขนแกะขนาดใหญทนาง ๑๔. เครองลาดบนหลงชางฟอน ๑๖ คนรายรำาได๑๕. เครองลาดบนหลงมา ๑๖. เครองลาดในรถ๑๗. เครองลาดทำาดวยหนงเสอดาว ๑๘. เครองลาดหนงชะมด๑๙. เครองลาดมเพดาน ๒๐. เครองลาดมหมอน ๒ ขางรปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

๑๕๕. สพพจมมปฏกเขปะวาดวยทรงหามแผนหนง

เรองพระฉพพคคยใชหนงผนใหญ[๒๕๕] สมยนน พวกภกษฉพพคคยรวา พระผมพระภาคทรงหามทนอน“สงใหญ จงใชหนงผนใหญ คอ หนงสหะ หนงเสอโครง หนงเสอเหลอง แผนหนง”เหลานนตดตามขนาดเตยงบาง ตดตามขนาดตงบาง ปลาดไวภายในเตยงบางปลาดไวภายนอกเตยงบาง ปลาดไวภายในตงบาง ปลาดไวภายนอกตงบาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๕. สพพจมมปฏกเขปะคนทงหลายเดนเทยวไปตามวหารพบเขา จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา“เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชหนงผนใหญ คอ“หนงสหะ หนงเสอโครง หนงเสอเหลอง รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”ตอมา พวกภกษฉพพคคยรวา พระผมพระภาคทรงหามหนงผนใหญ จงใช“ ”หนงโค ตดตามขนาดเตยงบาง ตดตามขนาดตงบาง ปลาดไวภายในเตยงบางปลาดไวภายนอกเตยงบาง ปลาดไวภายในตงบาง ปลาดไวภายนอกตงบาง

เรองภกษใจบาปขอหนงลกโคมภกษใจบาปรปหนงเปนพระใกลชดตระกลของอบาสกใจบาปคนหนง เชาวนหนง ภกษนนครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวรเดนไปบานของอบาสกนน นงบนอาสนะทเขาจดไว ลำาดบนน อบาสกใจบาปนนเขาไปหาภกษใจบาปถงอาสนะไหวแลวนงลง ณ ทสมควร อบาสกใจบาปนนมลกโครนรปรางงดงาม นาด นาชมคลายลกเสอเหลอง ภกษใจบาปนนจงมองลกโคนนดวยความสนใจอบาสกถามภกษวา พระคณเจา ทานมองดลกโคอยางสนใจ เพออะไรกน“ ”ภกษตอบวา อบาสก อาตมาอยากไดหนงของมน“ ”เขาจงฆาลกโคแลวถลกหนงมาถวายภกษใจบาปนน ลำาดบนน ภกษใจบาปนนใชสงฆาฏหอหนงเดนจากไป แมโคจงเดนตามภกษเพราะความรกลกภกษทงหลายถามภกษใจบาปนนวา ทำาไมแมโคจงเดนตามทานเลา“ ”ภกษนนตอบวา ผมเองกไมทราบวา มนเดนตามมาเพราะเหตใด“ ”พอดสงฆาฏของภกษใจบาปนนเป อนเลอด ภกษทงหลายจงกลาวอยางนวา“สงฆาฏผนนทานหออะไรไว”ภกษนนจงบอกเรองนนใหภกษทงหลายทราบ

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๖. คหวกตานญญาตาทพวกภกษถามวา ทานชกชวนใหฆาสตวหรอ“ ”

ภกษนนกลาววา อยางนน ทานทงหลาย“ ”บรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษจง“ชกชวนใหฆาสตวเลา พระผมพระภาคทรงตำาหนการฆาสตว ทรงสรรเสรญการงดเวนจากการฆาสตวมใชหรอ แลวนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”

เรองทรงหามใชหนงโคเปนตนลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษใจบาปรปนนวา ภกษ ทราบวาเธอชกชวนใหฆาสตว จรงหรอ“ ”ภกษนนทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ ไฉนเธอจงชกชวนใหฆาสตว“เลา โมฆบรษ เราตำาหนการฆาสตว สรรเสรญการงดเวนจากการฆาสตว โดยประการตาง ๆ มใชหรอ โมฆบรษ การกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา”“ภกษทงหลาย ภกษไมพงชกชวนใหฆาสตว รปใดชกชวน พงปรบอาบตตามธรรมภกษทงหลาย ภกษไมพงใชหนงโค รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายหนงอะไรกตาม ภกษไมพงใช รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

๑๕๖. คหวกตานญญาตาทวาดวยทรงอนญาตเครองคหวกต๑เปนตน[๒๕๖] สมยนน เตยงกด ตงกดของคนทงหลาย หมดวยหนงบาง รดดวยหนงบาง ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมนงทบ

เชงอรรถ :๑ คหวกต หมายถงเครองใชสอยของพวกคฤหสถ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๖. คหวกตานญญาตาทภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนงทบเตยงตงทเปน“คหวกต แตไมอนญาตใหนอนทบ”ตอมา วหารทงหลายเขาผกรดดวยเชอกหนง ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมนงพงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหนงพงเฉพาะเชอก“ ”

ทรงหามและอนญาตใหสวมรองเทาเขาหมบานเรองพระฉพพคคยสวมรองเทาเขาหมบานและภกษเปนไขสมยนน พวกภกษฉพพคคยสวมรองเทาเขาหมบานคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงสวมรองเทาเขาหมบาน“รปใดสวม ตองอาบตทกกฏ”ตอมา ภกษรปหนงเปนไข ไมสวมรองเทาไมอาจเขาหมบานไดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษไขสวมรองเทาเขา“หมบานได”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๗. โสณกฏกณณวตถ๑๕๗. โสณกฏกณณวตถ๑วาดวยพระโสณกฏกณณะ

เรองพระมหากจจานะ[๒๕๗] สมยนน ทานพระมหากจจานะพกอยทภเขาปปาตะ๒ เมองกรรฆระในแควนอวนต ครงนน อบาสกชอโสณกฏกณณะ เปนอปฏฐากของทานพระมหากจจานะ ตอมา เขาเขาไปหาทานพระมหากจจานะถงทอย ไหวแลว นง ณทสมควร ไดกลาวกบทานพระมหากจจานะดงนวา ทานผเจรญ ธรรมตามทพระ“คณเจามหากจจานะแสดงนน กระผมเขาใจวา การทผอยครองเรอนจะประพฤต‘พรหมจรรยใหบรสทธบรบรณอยางยงเหมอนสงขทขดดแลว มใชกระทำาไดงาย’กระผมปรารถนาจะปลงผม โกนหนวด นงหมผากาสายะ ออกจากเรอนมาบวชเปนบรรพชต ขอพระคณเจากจจานะโปรดใหกระผมบวชดวยเถด ขอรบ”เมอเขากลาวอยางน ทานพระมหากจจานะไดกลาวกบอบาสกโสณกฏกณณะดงนวา การประพฤตพรหมจรรยซงตองนอนผเดยว๓ บรโภคอาหารมอเดยวจน“ตลอดชพทำาไดยาก แตเอาเถอะ โสณะ ทานเปนคฤหสถอยทบานนนแหละ จงหมนประพฤตตามคำาสงสอนของพระพทธเจาทงหลาย ซงเปนพรหมจรรยทตองนอนผเดยว บรโภคอาหารมอเดยวตามเวลาทเหมาะสมเถด ๔”ครงนน ความคดทนอมไปเพอบรรพชาของอบาสกโสณกฏกณณะ ระงบไป

เชงอรรถ :๑ โสณสตร (ข.อ. ๒๕/๔๖/๑๗๑)๒ ภเขาปวตตะ (ข.อ. ๒๕/๔๖/๑๗๑)๓ นอนผเดยว มไดหมายถงแตเพยงอรยาบถนอนอยางเดยว แตหมายถงอรยาบถอก ๓ อรยาบถดวย คอยนผเดยว เดนผเดยว นงผเดยว ซงจดเปนกายวเวก (สารตถ.ฏกา ๓/๒๕๓/๓๖๐)๔ คำาสงสอนของพระพทธเจา ทอบาสกจะพงหมนประพฤตในสวนเบองตน คอ ศล ๕ ทจะตองรกษาประจำาศล ๘ ทพงรกษาในวนอโบสถ ๘ คำา ๑๔ คำา ๑๕ คำา และศล ๑๐ (ถาสามารถ)และเจรญสมาธปญญาตามเหมาะสมแกศลทรกษานน ๆ (สารตถ.ฏกา ๓/๒๕๗/๓๖๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนาแมครงท ๒ อบาสกโสณกฏกณณะ ฯลฯแมครงท ๓ อบาสกโสณกฏกณณะ เขาไปหาทานพระมหากจจานะถงทอยไหวแลวนง ณ ทสมควร ไดกลาวกบทานพระมหากจจานะดงนวา ทานผเจรญ“ธรรมตามทพระคณเจามหากจจานะแสดงนน กระผมเขาใจวา การทผอยครอง‘เรอนจะประพฤตพรหมจรรยใหบรสทธบรบรณอยางยงเหมอนสงขทขดดแลว มใชกระทำาไดงาย กระผมปรารถนาจะปลงผม โกนหนวด นงหมผากาสายะ ออกจาก’เรอนมาบวชเปนบรรพชต ขอพระคณเจากจจานะโปรดใหกระผมบวชดวยเถด ขอรบ”ลำาดบนน ทานพระมหากจจานะจงใหอบาสกโสณกฏกณณะบวชกสมยนน อวนตทกขณาบถ มภกษนอย ทานพระมหากจจานะจดหาภกษสงฆจากทนน ๆ ใหครบองคประชม คอ ๑๐ รป ไดยากลำาบาก เวลาลวงไปถง๓ ป จงใหทานโสณะอปสมบทได

๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนาวาดวยอาณตตกพจนของทานพระมหากจจานะ ๕ ประการสมยนน ทานพระโสณะออกพรรษาแลว หลกเรนอยในทสงด ไดเกดความคดขนในใจอยางนวา เราเพยงแตไดยนวา พระผมพระภาคพระองคนนทรงมพระ“ ‘ลกษณะเชนนและเชนน แตเราไมเคยเฝาเฉพาะพระพกตรเลย เราจะไปเขาเฝา’พระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ถาพระอปชฌายอนญาต”ครนเวลาเยน ทานพระโสณะออกจากทหลกเรน เขาไปหาทานพระมหากจจานะถงทอย ไหวแลวนง ณ ทสมควร ทานพระโสณะไดกลาวกบทานพระมหากจจานะดงนวา ทานผเจรญ ขอโอกาส กระผมหลกเรนอยในทสงด ไดเกด“ความคดขนในใจอยางนวา เราเพยงแตไดยนวา พระผมพระภาคพระองคนน“ ‘ทรงมพระลกษณะเชนนและเชนน แตเราไมเคยเฝาเฉพาะพระพกตรเลย เราจะไป’เขาเฝาพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ถาพระอปชฌายอนญาต”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนาทานผเจรญ กระผมจะไปเขาเฝาพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนนถาพระอปชฌายอนญาต”ทานพระมหากจจานะกลาววา ดละ ดละ โสณะ ทานจงไปเฝาพระผมพระภาค“อรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนนเถด ทานจะเหนพระผมพระภาคพระองคนนผนาเลอมใส ทรงเปนทตงแหงความเลอมใส๑ มพระอนทรยสงบ มพระทยสงบ ทรงบรรลทมถะและสมถะสงสด๒ ทรงฝกฝนแลว คมครองแลว ทรงสำารวมอนทรย ทรงเปนผประเสรฐ ทานโสณะ ทานจงถวายอภวาทดวยเศยรเกลาแทบพระบาทของพระผมพระภาคตามคำาของเราวา พระพทธเจาขา ทานพระมหากจจานะผเปนพระ‘อปชฌายของขาพระองค ขอถวายอภวาทแทบพระบาทของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา ดงน และจงกราบทลอยางนวา’๑. พระพทธเจาขา อวนตทกขณาบถ มภกษนอย ขาพระองคจดหาภกษสงฆจากทนน ๆ ใหครบองคประชม คอ ๑๐ รป ไดยากลำาบาก เวลาลวงไปถง ๓ ป๓ จงไดอปสมบท ถากระไร พระผมพระภาคพงทรงอนญาตใหอปสมบทดวยคณะสงฆนอยรปกวานไดเฉพาะในอวนตทกขณาบถ

เชงอรรถ :๑ นาเลอมใส คอใหเกดความเลอมใส (ว.อ. ๓/๒๕๗/๑๗๐) พระรปกายของพระผมพระภาคถงพรอมดวยพระรศมแหงพระสรระอนนำาความเลอมใสมารอบดาน เพราะประดบดวยมหาปรสลกษณะ ๓๒ ประการอนพยญชนะ ๘๐ ประการ และพระเกตมาลามพระรศมแผออกขางละวา นำาความเลอมใสมาแกชนผสนใจทสสนาพระรปกาย เปนทตงแหงความเลอมใส พระผมพระภาคทรงถงพรอมดวยกองธรรมอนประกอบดวยหมแหงคณทประมาณมได เปนตนวา พลญาณ ๑๐ เวสารชชญาณ ๔ อสาธารณญาณ ๖ (ด ข.ป.๓๑/๖๘-๗๓/๕,๑๒๑/๑๓๗) และพทธธรรมเฉพาะอยาง ๑๘ ประการ (ด ท.ปา.อ. ๓/๓๐๕/๑๘๘-๑๘๙)(ข.อ.อ. ๙๐, สารตถ.ฏกา ๓/๒๕๗/๓๖๓)๒ ทมถะและสมถะ หมายถงปญญาและสมาธและหมายถงความสงบกายและความสงบจตบาง (ว.อ. ๓/๒๕๗/๑๗๐) ทมถะและสมถะทสงสด คอปญญาวมตตและเจโตวมตตอนเปนโลกตตระ (สารตถ. ฏกา. ๓/๒๕๗/๓๖๓)๓ หมายถง เวลาผานไป ๓ พรรษา นบจากวนทบรรพชาเปนสามเณร (ว.อ. ๓/๒๕๗/๑๗๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนา๒. พระพทธเจาขา พนดนในอวนตทกขณาบถ มสดำามาก แขง มรอยระแหงกบโค ถากระไร พระผมพระภาคพงทรงอนญาตรองเทาหลายชน เฉพาะในอวนตทกขณาบถ๓. พระพทธเจาขา พวกมนษยในอวนตทกขณาบถนยมการอาบนำาถอวานำาจะทำาใหสะอาด ถากระไร พระผมพระภาคพงทรงอนญาตการอาบนำาไดเปนนตย เฉพาะในอวนตทกขณาบถ๔. พระพทธเจาขา ในอวนตทกขณาบถ มหนงทเปนเครองลาด คอหนงแกะ หนงแพะ หนงมฤค เหมอนกบทมชฌมชนบทมหญาตนกา หญาหางนกยง หญาหนวดแมว หญาหางชาง ถากระไรพระผมพระภาคพงทรงอนญาตหนงทเปนเครองลาด คอ หนงแกะหนงแพะ และหนงมฤค เฉพาะในอวนตทกขณาบถ๕. พระพทธเจาขา เวลาน พวกมนษยถวายจวรฝากภกษทงหลายผอยนอกสมาดวยกลาววา พวกเราขอถวายจวรผนนแกภกษชอน‘ ’ภกษผรบฝากเหลานนมาบอกวา พวกมนษยชอนถวายจวรแกทาน‘ ’ภกษทจะไดรบจวรเหลานนยำาเกรงอย จงไมยนด ดวยคดวา‘ของทเปนนสสคคย๑ อยาไดมแกพวกเราเลย ถากระไร พระผม’พระภาคพงตรสบอกเหตในเรองจวร”

พระโสณะเขาเฝาพระผมพระภาคทานพระโสณะรบคำาของทานพระมหากจจานะแลว ลกจากอาสนะไหวทานพระมหากจจานะ ทำาประทกษณ เกบเสนาสนะ ถอบาตรและจวร จารกไปทางกรงสาวตถ เดนทางไปโดยลำาดบจนถงกรงสาวตถ ถงพระเชตวนอารามของอนาถบณฑกเศรษฐแลวเขาเฝาพระผมพระภาคจนถงทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร

เชงอรรถ :๑ ดรายละเอยดเกยวกบของทเปนนสสคคยใน ว.มหา. (แปล) ๒/๔๕๙-๕๔๑/๑-๖๙

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนาครงนน พระผมพระภาครบสงกบทานพระอานนทวา อานนท เธอจงจด“เสนาสนะตอนรบภกษอาคนตกะรปน”ทานพระอานนททราบวา พระผมพระภาคทรงมพระประสงคจะประทบอยใน“

วหารหลงเดยวกบภกษรปทพระองคมพระบญชาใชเราวา อานนท เธอจงจด‘เสนาสนะตอนรบภกษอาคนตกะรปน พระผมพระภาคทรงมพระประสงคจะประทบ’อยในวหารแหงเดยวกบทานพระโสณะ จงจดเสนาสนะตอนรบทานพระโสณะใน”พระวหารอนเปนทประทบของพระผมพระภาค

เรองพระโสณะสวดพระสตรในอฏฐกวรรค[๒๕๘] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยในทแจงจนดกจงเสดจเขาพระวหารฝายทานพระโสณะกใชเวลาอยในทแจงจนดกจงเขาพระวหาร พอถงเวลาใกลรงพระผมพระภาคทรงลกขนแลว ทรงเชอเชญทานพระโสณะวา ภกษ เธอจงกลาวธรรม“ตามถนดเถด ๑”ทานพระโสณะทลรบสนองพระดำารสแลว ไดสวดพระสตรทงหมด ในอฏฐกวรรค๒โดยทำานองสรภญญะเมอทานพระโสณะสวดทำานองสรภญญะจบแลว พระผมพระภาคทรงชนชมอยางยงจงไดประทานสาธการวา ดละ ดละ ภกษ เธอเลาเรยนสตรในอฏฐก“วรรคมาดแลว จำาไดแมนยำาด เปลงเสยงสวดไดไพเราะเพราะพรง ไมมทนาตำาหนบอกความหมายไดชดเจน ภกษ เธอมพรรษาเทาไร”ทานพระโสณะกราบทลวา ขาพระองคบวชได ๑ พรรษา พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา ภกษ เพราะเหตไร เธอจงชาอยเลา“ ”

เชงอรรถ :๑ จงกลาวธรรมตามทไดฟง ตามทเลาเรยนมา (ข.อ.อ. ๔๖/๓๓๔)๒ ข.ส. ๒๕/๗๗๓-๙๘๒/๔๘๖-๕๒๔

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนาทานพระโสณะกราบทลวา ขาพระองคเหนโทษในกามนานแลว แตผครองเรอน“วนวาย๑ มกจมาก มธระมาก พระพทธเจาขา”ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบเรองนแลว จงทรงเปลงพระอทานวา“อารยชนเหนโทษในโลก รธรรมทไมมอปธจงไมยนดในบาป เพราะคนบรสทธ๒ ยอมไมยนดในบาป ๓”ลำาดบนน ทานพระโสณะคดวา พระผมพระภาคกำาลงทรงชนชมเรา เวลาน“ควรกราบทลคำาสงของพระอปชฌาย จงลกจากอาสนะ หมอตตราสงคเฉวยงบา”ขางหนง หมอบลงแทบพระบาทของพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา กราบทลพระผมพระภาคดงนวา ทานพระมหากจจานะผเปนพระอปชฌายของขาพระองค ขอกราบ“ถวายอภวาทแทบพระบาทของพระพระผมพระภาคดวยเศยรเกลา สงใหกราบทลวา

๑. พระพทธเจาขา อวนตทกขณาบถ มภกษนอย ขาพระองคจดหาภกษสงฆจากทนน ๆ ใหครบองคประชม คอ ๑๐ รป ไดยากลำาบาก เวลาลวงไปถง ๓ ป จงไดอปสมบท ถากระไร พระผมพระภาค พงทรงอนญาตใหอปสมบทดวยคณะสงฆนอยรปกวานไดเฉพาะในอวนตทกขณาบถ๒. พระพทธเจาขา พนดนในอวนตทกขณาบถ มสดำามาก แขง มรอยระแหงกบโค ถากระไร พระผมพระภาคพงทรงอนญาตรองเทาหลายชน เฉพาะในอวนตทกขณาบถ๓. พระพทธเจาขา พวกมนษยในอวนตทกขณาบถนยมการอาบนำาถอวานำาจะทำาใหสะอาด ถากระไร พระผมพระภาคพงทรงอนญาตการอาบนำาไดเปนนตย เฉพาะในอวนตทกขณาบถ

เชงอรรถ :๑ วนวายอยกบกรณยกจนอยใหญ (ข.อ.อ. ๔๖/๓๓๕)๒ คอเปนผมความประพฤตทางกายเปนตนบรสทธสมำาเสมอ (ข.อ.อ. ๔๖/๓๓๖)๓ ข.อ. ๒๕/๔๖/๑๗๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนา๔. พระพทธเจาขา ในอวนตทกขณาบถ มหนงทเปนเครองลาด คอหนงแกะ หนงแพะ หนงมฤค เหมอนกบทมชฌมชนบทมหญาตนกา หญาหางนกยง หญาหนวดแมว หญาหางชาง ถากระไรพระผมพระภาคพงทรงอนญาตหนงทเปนเครองลาด คอ หนงแกะหนงแพะ และหนงมฤค เฉพาะในอวนตทกขณาบถ๕. พระพทธเจาขา เวลาน มนษยทงหลายถวายจวรฝากภกษทงหลายผอยนอกสมาดวยกลาววา พวกเราขอถวายจวรผนนแกภกษชอน‘ ’ภกษผรบฝากเหลานนมาบอกวา พวกมนษยชอนถวายจวรแกทาน‘ ’ภกษทจะไดรบจวรเหลานนยำาเกรงอย จงไมยนดดวยคดวา ของ‘ทเปนนสสคคยอยาไดมแกพวกเราเลย ถากระไร พระผมพระภาค’พงตรสบอกเหตในเรองจวร”

เรองประทานพร ๕ อยางแกพระโสณะ[๒๕๙] ครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลวรบสงกบภกษทงหลายวา๑. ภกษทงหลาย อวนตทกขณาบถ มภกษนอย ภกษทงหลาย

เราอนญาตการอปสมบทดวยคณะมจำานวน ๕ รปรวมทงพระวนยธร ในปจจนตชนบททงหมด

กำาหนดเขตปจจนตชนบทและมชฌมชนบทบรรดาชนบทเหลานน ปจจนตชนบทกำาหนดเขตไว ดงนทางทศตะวนออกมนคมกชงคละ เปนขอบเขต ถดเขามาถงมหาสาลนครพนเขตนนไปเปนปจจนตชนบท ดานในเปนมชฌมชนบททางทศเหนอมแมนำาสลลวด เปนขอบเขต พนเขตนนออกไปเปนปจจนตชนบทดานในเปนมชฌมชนบท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๘. มหากจจานปญจวรปรทสสนาทางทศใตมนคมเสตกณณกะเปนขอบเขต พนเขตนนออกไปเปนปจจนตชนบทดานในเปนมชฌมชนบททางทศตะวนตกมหมบานพราหมณถณะเปนขอบเขต พนเขตนนออกไปเปนปจจนตชนบท ดานในเปนมชฌมชนบททางทศอดรมภเขาอสรธชะเปนขอบเขต พนเขตนนออกไปเปนปจจนตชนบทดานในเปนมชฌมชนบทภกษทงหลาย เราอนญาตการอปสมบทดวยคณะสงฆ ๕ รปรวมทงพระวนยธรไดทวปจจนตชนบทดงกลาวน๒. ภกษทงหลาย พนดนในอวนตทกขณาบถ มสดำามาก แขง มรอยระแหงกบโค เราอนญาตรองเทาหลายชน ในปจจนตชนบททงหมด๓. ภกษทงหลาย พวกมนษยในอวนตทกขณาบถนยมการอาบนำาถอวานำาจะทำาใหสะอาด เราอนญาตการอาบนำาไดเปนนตย ในปจจนตชนบททงหมด๔. ภกษทงหลาย ในอวนตทกขณาบถมหนงทเปนเครองลาด คอหนงแกะ หนงแพะ หนงมฤค เหมอนกบทมชฌมชนบทมหญาตนกา หญาหางนกยง หญาหนวดแมว หญาหางชาง เราอนญาตหนงทเปนเครองลาด คอ หนงแกะ หนงแพะ และหนงมฤค ในปจจนตชนบททงหมด๕. ภกษทงหลาย ถาพวกมนษยถวายจวรฝากภกษทงหลายผอยนอกสมาดวยกลาววา พวกเราขอฝากถวายจวรผนนแกภกษชอน เรา‘ ’อนญาตใหยนดจวรนนยงไมนบ(ราตร) ตลอดเวลาทยงไมถงมอ ๑”จมมขนธกะท ๕ จบ

เชงอรรถ :๑ ภกษทรบฝากถวายจวร ยงมไดนำาจวรมาถวายจนถงมอ หรอยงมไดสงขาวมาแจงใหทราบวา มทายกถวายจวร ตอเมอภกษทรบฝากถวายจวรนำามาถวายจนถงมอ หรอสงขาวมาแจงใหทราบ หรอไดฟงขาววามทายกถวายจวรแลวแตนน จวรนนเกบไวได ๑๐ วน (ว.อ. ๓/๒๕๙/๑๗๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๙. รวมเรองทมในจมมขนธกะ๑๕๙. รวมเรองทมในจมมขนธกะจมมขนธกะม ๖๓ เรอง คอ๑เรองพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐปกครองหมบาน๘๐,๐๐๐ หมบานรบสงใหนายโสณโกฬวสะเขาเฝาเรองพระสาคตะแสดงอตตรมนสสธรรมอทธปาฏหารยเรองโสณโกฬวสะเศรษฐบตรออกบรรพชาปรารภความเพยรจนเทาแตกเรองทรงเปรยบเทยบความเพยรกบสายพณเรองทรงอนญาตใหใชรองเทาชนเดยว เรองทรงหามใชรองเทาสเขยวเรองทรงหามใชรองเทาสเหลองเรองทรงหามใชรองเทาสแดง เรองทรงหามใชรองเทาสบานเยนเรองทรงหามใชรองเทาสดำาเรองทรงหามใชรองเทาสแสด เรองทรงหามใชรองเทาสชมพเรองทรงหามใชรองเทามห เรองทรงหามใชรองเทาตดแผนหนงหมสนเรองทรงหามใชรองเทาหมแขง เรองทรงหามใชรองเทาปกหลงเทาเรองทรงหามใชรองเทายดนนเรองทรงหามใชรองเทามหลายคลายขนปกนกกระทาเรองทรงหามใชรองเทาหงอนมรปทรงคลายเขาแกะเรองทรงหามใชรองเทาหงอนมรปทรงคลายเขาแพะเรองทรงหามใชรองเทาหงอนมรปทรงคลายหางแมลงปองเรองทรงหามใชรองเทาทเยบดวยขนนกยงเรองทรงหามใชรองเทาทงดงามวจตรเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงราชสหเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงเสอโครงเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงเสอเหลอง

เชงอรรถ :๑ พระสงคตกาจารยทานเกบขอความมากลาวเปนคาถา ดเหมอนจะไมรวมขอใหญ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๙. รวมเรองทมในจมมขนธกะเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงเสอดาวเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงนากเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงแมวเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงคางเรองทรงหามใชรองเทาทขลบดวยหนงนกเคาเรองภกษเทาแตก เรองพระฉพพคคยสวมรองเทาในอารามเรองภกษอาพาธเปนหนอทเทา เรองภกษไมลางเทาเรองภกษเหยยบตอไม เรองพระฉพพคคยสวมเขยงเทาเดนเสยงดงกกกกเรองสวมเขยงเทาทำาดวยใบตาล เรองสวมเขยงเทาทำาดวยใบไผเรองสวมเขยงเทาทำาดวยหญาสามญเรองสวมเขยงเทาทำาดวยหญามงกระตายเรองสวมเขยงเทาทำาดวยหญาปลอง เรองสวมเขยงเทาสานดวยใบเปงเรองสวมเขยงเทาทำาดวยแฝก เรองสวมเขยงเทาทำาดวยขนสตวเรองสวมเขยงเทาประดบดวยทองคำา เรองสวมเขยงเทาทำาดวยเงนเรองสวมเขยงเทาประดบดวยแกวมณเรองสวมเขยงเทาประดบดวยแกวไพฑรยเรองสวมเขยงเทาประดบดวยแกวผลกเรองสวมเขยงเทาประดบดวยสำารดเรองสวมเขยงเทาประดบดวยกระจก เรองสวมเขยงเทาทำาดวยดบกเรองสวมเขยงเทาทำาดวยสงกะส เรองสวมเขยงเทาทำาดวยทองแดงเรองจบโค เรองพระฉพพคคยโดยสารยานพาหนะเรองภกษเปนไข เรองยานเทยมดวยโคเพศผเรองวอ เรองพระฉพพคคยใชทนอนสงใหญเรองหนงผนใหญ เรองภกษใจบาปขอหนงลกโคเรองเตยงตงของพวกคฤหสถหมดวยหนงเรองพระฉพพคคยสวมรองเทาเขาหมบาน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๕. จมมขนธกะ] ๑๕๙. รวมเรองทมในจมมขนธกะเรองภกษเปนไขสวมรองเทาเขาหมบานได เรองพระมหากจจานะ

เรองพระโสณะสวดพระสตรในอฏฐกวรรคโดยทำานองสรภญญะเรองทรงประทานพร ๕ อยางแกพระโสณะ คอ๑. อนญาตใหสงฆปญจวรรคใหอปสมบทได๒. อนญาตใหสวมรองเทาหลายชนได๓. อนญาตใหอาบนำาไดเปนนตย๔. อนญาตใหใชหนงเครองลาดไดในทกขณาบถ๕. ทายกถวายจวร เมอยงไมถงมอภกษ อนญาตใหไมตองนบราตรจมมขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๐. ปญจเภสชชกถา๖. เภสชชขนธกะ๑๖๐. ปญจเภสชชกถาวาดวยทรงอนญาตเภสช ๕

เรองภกษอาพาธในฤดสารท๑[๒๖๐] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนน ภกษทงหลายปวยดวยอาพาธทเกดในฤดสารท แมขาวตมทดมเขาไปกกลบอาเจยนออกมา แมขาวสวยทฉนแลวกกลบอาเจยนออกมา ภกษเหลานนซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรง เพราะโรคนนพระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนภกษเหลานนซบผอม หมองคลำา ซดเหลองเสนเอนขนสะพรง จงตรสถามทานพระอานนทวา อานนท ทำาไมเวลาน ภกษ“ทงหลายจงซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรง”ทานพระอานนทกราบทลวา เวลาน ภกษทงหลายปวยดวยอาพาธทเกดใน“ฤดสารท แมขาวตมทดมเขาไปกกลบอาเจยนออกมา แมขาวสวยทฉนแลวกกลบอาเจยนออกมา ภกษเหลานนจงซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรงเพราะโรคนน พระพทธเจาขา”

ทรงอนญาตเภสช ๕ ในกาลครงนน พระผมพระภาคทรงหลกเรน ประทบในทสงด ไดเกดความดำารในพระทยอยางนวา เวลาน ภกษทงหลายปวยดวยอาพาธทเกดในฤดสารท แมขาว“

เชงอรรถ :๑ อาพาธในฤดสารท คอ ไขเหลอง (หรอโรคดซาน) ทเกดขนในฤดสารท (ฤดใบไมรวง) เพราะในฤดสารทน

ภกษทงหลายเปยกชมดวยนำาฝนบาง เดนยำาโคลนบาง แสงแดดแผดกลาบาง ทำาใหนำาดของภกษทงหลายขงอยแตในถงนำาด (ว.อ. ๓/๒๖๐/๑๗๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๐. ปญจเภสชชกถาตมทดมเขาไปกกลบอาเจยนออกมา แมขาวสวยทฉนแลวกกลบอาเจยนออกมาภกษเหลานนซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรง เพราะโรคนน เราจะอนญาตอะไรเปนยาแกภกษทงหลาย ซงเปนทงตวยาและชาวโลกถอกนวาเปนยาทงจะใหประโยชนทางโภชนาหาร และไมเปนอาหารหยาบ”ลำาดบนน พระผมพระภาค ไดทรงดำารดงนวา เภสช ๕ น ไดแก เนยใส“เนยขน นำามน นำาผง นำาออย เปนทงตวยาและชาวโลกถอกนวาเปนยาทงใหประโยชนทางโภชนาหาร และไมเปนอาหารหยาบ อยากระนนเลย เราพงอนญาตเภสช ๕ นแกภกษทงหลาย ใหรบประเคนในกาลแลวฉนในกาล”ครนเวลาเยน พระผมพระภาคเสดจออกจากทหลกเรน ทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราหลกเรน“อยในทสงด เกดความคดขนในใจอยางนวา เวลาน ภกษทงหลายปวยดวย‘อาพาธทเกดในฤดสารท แมขาวตมทดมเขาไปกกลบอาเจยนออกมา แมขาวสวยทฉนแลวกกลบอาเจยนออกมา ภกษเหลานนซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรง เพราะโรคนน เราจะอนญาตอะไรเปนยาแกภกษทงหลาย ซงเปนทงตวยา และชาวโลกถอกนวาเปนยา ทงจะใหประโยชนทางโภชนาหาร และไมเปนอาหารหยาบ ภกษทงหลาย เรานนไดมความคดดงนวา เภสช ๕ น ไดแก‘เนยใส เนยขน นำามน นำาผง นำาออย เปนทงตวยาและชาวโลกถอกนวาเปนยาทงใหประโยชนทางโภชนาหาร และไมเปนอาหารหยาบ เราพงอนญาตเภสช ๕นแกภกษทงหลาย ใหรบประเคนในกาลแลวฉนในกาล ภกษทงหลาย เราอนญาต’ใหภกษทงหลายรบประเคนเภสชทง ๕ เหลานนในกาลแลวฉนในกาล”

เรองเภสช ๕ ในเวลาวกาล[๒๖๑] สมยนน ภกษทงหลายรบประเคนเภสช ๕ ในกาลแลวฉนในกาลโภชนาหารชนดธรรมดาทฉนประจำาวนของภกษเหลานนยงไมอาจยอย ไมจำาตองกลาวถงโภชนาหารชนดทมไขมน ภกษเหลานนจงปวยดวยอาพาธทเกดในฤดสารท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๐. ปญจเภสชชกถาและเบอภตตาหาร เพราะเหต ๒ ประการนน จงซบผอม หมองคลำา ซดเหลองเสนเอนขนสะพรงมากยงขนพระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนภกษเหลานน จงตรสถามทานพระอานนทอกวา อานนท ทำาไมเวลาน ภกษทงหลายจงซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง“เสนเอนขนสะพรง”ทานพระอานนทกราบทลวา เวลาน ภกษทงหลายรบประเคนเภสช ๕ ใน“กาลแลวฉนในกาล โภชนาหารชนดธรรมดาทฉนประจำาวนของภกษเหลานนยงไมอาจยอย ไมจำาตองกลาวถงโภชนาหารชนดทมไขมน ภกษทงหลายจงปวยดวยอาพาธทเกดในฤดสารท และเบอภตตาหาร เพราะเหต ๒ ประการนน จงซบผอม หมองคลำาซดเหลอง เสนเอนขนสะพรงมากยงขน พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรบประเคนเภสช ๕ ฉนไดทง“ในกาลและในเวลาวกาล”

เรองนำามนเหลวทเปนยา[๒๖๒] สมยนน ภกษทงหลายผเปนไขตองการมนเหลวทเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตมนเหลวทเปนยา คอ“มนเหลวหม มนเหลวปลา มนเหลวปลาฉลาม๑ มนเหลวหม มนเหลวลาทรบประเคนในกาล เจยวในกาล กรองในกาลแลวฉนอยางนำามนภกษทงหลาย ถาภกษรบประเคนมนเหลวในเวลาวกาล เจยวในเวลาวกาลกรองในเวลาวกาลแลว ถาภกษฉนมนเหลวนน ตองอาบตทกกฏ ๓ ตว

เชงอรรถ :๑ บางอาจารยวา จระเข (สารตถ.ฏกา ๓/๒๖๒/๓๖๗) ฉบบ PALI TEXT SOCIETY แปลวา จระเข (Bookof the discipline past 4 P. 271) มหาวรรคฉบบภาษาพมาแปลวา ปลาโลมา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาภกษทงหลาย ถาภกษรบประเคนมนเหลวในกาล เจยวในเวลาวกาล กรองในเวลาวกาลแลว ถาภกษฉนมนเหลวนน ตองอาบตทกกฏ ๒ ตวภกษทงหลาย ถาภกษรบประเคนมนเหลวในกาล เจยวในกาล กรองในเวลาวกาลแลว ถาภกษฉนมนเหลวนน ตองอาบตทกกฏ (๑ ตว)

ภกษทงหลาย ถาภกษรบประเคนมนเหลวในกาล เจยวในกาล กรองในกาลแลว ถาภกษฉนมนเหลวนน ไมตองอาบต”

๑๖๑. มลาทเภสชชกถาวาดวยทรงอนญาตเครองยามรากไมเปนตน

เรองรากไมทเปนยา[๒๖๓] สมยนน ภกษทงหลายผเปนไข ตองการรากไมทเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตรากไมทเปนยา คอ ขมน“ขงสด วานนำา วานเปราะ อตพต ขา แฝก แหวหม หรอรากไมทเปนยาชนดอนทมอย ซงไมใชของเคยวของฉน รบประเคนแลวเกบไวไดจนตลอดชพ เมอมเหตจำาเปน ภกษจงฉนได เมอไมมเหตจำาเปน ภกษฉน ตองอาบตทกกฏ”

เรองรากไมบดทเปนยาสมยนน ภกษทงหลายผเปนไข ตองการรากไมทบดเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตหนบด ลกหนบด“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองนำาฝาดทเปนยาสมยนน ภกษทงหลายผเปนไข ตองการนำาฝาดทเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาฝาดทเปนยา คอ นำา“ฝาดสะเดา นำาฝาดโมกมน นำาฝาดขกา นำาฝาดบอระเพด นำาฝาดกระถนพมานหรอนำาฝาดทเปนยาชนดอนทมอย ซงไมใชของเคยวของฉน รบประเคนแลวเกบไวไดจนตลอดชพ เมอมเหตจำาเปน ภกษจงฉนได เมอไมมเหตจำาเปน ภกษฉน ตองอาบตทกกฏ”

เรองใบไมทเปนยาสมยนน ภกษทงหลายผเปนไขตองการใบไมทเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใบไมทเปนยา คอ ใบสะเดา“ใบโมกมน ใบขกา ใบแมงลก ใบฝาย หรอใบไมทเปนยาชนดอนทมอย ซงไมใชของ

เคยวของฉน รบประเคนแลวเกบไวไดจนตลอดชพ เมอมเหตจำาเปน ภกษจงฉนไดเมอไมมเหตจำาเปน ภกษฉน ตองอาบตทกกฏ”

เรองผลไมทเปนยาสมยนน ภกษทงหลายผเปนไขตองการผลไมทเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผลไมทเปนยา คอ ลกพลงคะ“ดปล พรก สมอไทย สมอพเภก มะขามปอม ผลโกฐ หรอผลไมทเปนยาชนดอนทมอย ซงไมใชของเคยวของฉน รบประเคนแลวเกบไวไดจนตลอดชพ เมอมเหตจำาเปนภกษจงฉนได เมอไมมเหตจำาเปน ภกษฉน ตองอาบตทกกฏ”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองยางไมทเปนยาสมยนน ภกษทงหลายผเปนไข ตองการยางไมทเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยางไมทเปนยา คอ หงค“ยางเคยวจากหงค ยางเคยวจากเปลอกหงค ยางจากยอดตนตกะ ยางจากใบตนตกะ ยางเคยวจากกานตนตกะ กำายาน หรอยางทเปนยาชนดอนทมอย ซงไมใชของเคยวของฉน รบประเคนแลวเกบไวไดจนตลอดชพ เมอมเหตจำาเปน ภกษจงฉนได เมอไมมเหตจำาเปน ภกษฉน ตองอาบตทกกฏ”

เรองเกลอทเปนยาสมยนน ภกษทงหลายผเปนไข ตองการเกลอทเปนยาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเกลอทเปนยา คอ“เกลอสมทร เกลอดำา เกลอสนเธาว เกลอดนโปง เกลอหงหรอเกลอทเปนยาชนดอนทมอย ซงไมใชของเคยวของฉน รบประเคนแลวเกบไวไดจนตลอดชพเมอมเหตจำาเปน ภกษจงฉนได เมอไมมเหตจำาเปน ภกษฉน ตองอาบตทกกฏ”

เรองมลโค ดนเหนยว กากนำายอมดบกลนตว[๒๖๔] สมยนน ทานพระเพลฏฐสสะผเปนพระอปชฌายของทานพระอานนทเปนโรคฝดาษ จวรตดกายเพราะนำาเหลอง พวกภกษใชนำาชบผาเหลานนแลว

คอย ๆ ดงออกมาพระผมพระภาคเสดจจารกไปตามเสนาสนะ ไดทอดพระเนตรเหนภกษเหลานนกำาลงใชนำาชบผาแลวคอย ๆ ดงออกมา จงเสดจเขาไปหา ตรสถามวา ภกษ“ทงหลาย ภกษนเปนโรคอะไร”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาภกษทงหลายกราบทลวา ภกษนเปนโรคฝดาษ จวรตดกายเพราะนำาเหลอง“พวกขาพระองคใชนำาชบผาแลวคอย ๆ ดงออกมา พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยาผงสำาหรบภกษผเปนหด ตม“พพอง ฝดาษ หรอมกลนตวแรง มลโค ดนเหนยว กากนำายอมสำาหรบภกษผไมเปนไข ภกษทงหลาย เราอนญาตครกและสาก”

เรองยาผงและเครองรอนยาสมยนน ภกษทงหลายผเปนไข ตองการยาผงทรอนแลวภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเครองรอนยาผง“ ”ภกษทงหลายผเปนไขตองการยาผงละเอยดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผารอนยา“ ”

เรองเนอดบและเลอดสดสมยนน ภกษรปหนงเปนไขเพราะถกอมนษยเขาสง อาจารยและอปชฌายชวยกนรกษาภกษนน แตไมสามารถรกษาใหหายได ภกษนนเดนไปทรานขายหมแลวกนเนอดบ ดมเลอดสด ๆ โรคอมนษยเขาสงของภกษนนจงสงบ๑ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเนอดบ เลอดสด ใน“เมอมโรคอมนษยเขาสง”

เชงอรรถ :๑ ภกษผเปนไขนน ไมไดกนเนอดบ ไมไดดมเลอดสด แตอมนษย (ผ) ทสงอยในรางภกษนน กนและดมพอกนเนอดบและดมเลอดสดแลว กออกจากรางภกษนนไป (ว.อ. ๓/๒๖๔/๑๗๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองยาหยอดตา[๒๖๕] สมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคตา พวกภกษตองพยงภกษนนไปใหถายอจจาระบาง ถายปสสาวะบางพระผมพระภาคเสดจจารกไปตามเสนาสนะ ทอดพระเนตรเหนพวกภกษกำาลงพยงภกษนนไปใหถายอจจาระบาง ถายปสสาวะบาง จงเสดจเขาไปหาแลวตรสถามวา ภกษทงหลาย ภกษนเปนโรคอะไร“ ”พวกภกษกราบทลวา ทานรปนอาพาธเปนโรคตา พวกขาพระองคคอยพยง“ทานไปใหถายอจจาระบาง ถายปสสาวะบาง พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยาหยอดตา อนไดแกยา“ทาตาทปรงดวยเครองปรงหลายอยาง ยาปายตาททำาดวยเครองปรงตาง ๆ ยาทาตาทเกดในกระแสนำา หรดาลกลบทอง เขมาไฟ”

เรองเครองบดยาผสมยาตาภกษทงหลายตองการเครองบดยาผสมยาตาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมจนทน กฤษณา“กะลมพก ใบเฉยง แหวหม”

เรองกลกยาตาสมยนน ภกษทงหลายเกบยาตาชนดผงไวในโองบาง ในขนบาง ผงหญาบางฝนบางปลวลงไปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกลกยาตา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชกลกยาตาชนดตาง ๆ ทำาดวยทองคำา ทำาดวยเงน มนษยทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผ“บรโภคกาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชกลกยาตาชนดตาง ๆ“

รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตกลกยาตาทำาดวยกระดกทำาดวยงา ทำาดวยเขา ทำาดวยไมออ ทำาดวยไมไผ ทำาดวยไม ทำาดวยยางไมทำาดวยผลไม ทำาดวยโลหะ ทำาดวยเปลอกสงข”กลกยาตาไมมฝาปด ผงหญาบาง ฝนบางปลวลงไปภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตฝาปด“ ”ฝาปดตกจากกลกยาตา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดายผกพนไวกบ“กลกยาตา”กลกยาตาแตก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดายถก“ ”

เรองไมปายยาตาสมยนน ภกษทงหลายใชนวมอปายทาตา นยนตาชำาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตไมปายยาตา“ ”พวกภกษฉพพคคยใชไมปายยาตาชนดตาง ๆ ทำาดวยทองคำา ทำาดวยเงนคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชไมปายยาตาชนดตาง ๆ“รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตไมปายยาตาทำาดวยกระดกทำาดวยงา ทำาดวยเขา ฯลฯ ทำาดวยเปลอกสงข”

เรองทเกบไมปายยาตาสมยนน ไมปายยาตาตกทพนจงเปอน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตภาชนะ สำาหรบเกบไม“ปายยาตา”สมยนน ภกษทงหลายใชมอถอกลกยาตาบาง ไมปายยาตาบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตถงกลกยาตา“ ”

ถงกลกยาตาไมมหสะพาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชอกผกเปนสายสะพาย“ ”

เรองนำามนทาศรษะ[๒๖๖] สมยนน ทานพระปลนทวจฉะปวดรอนทศรษะ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำามนทาศรษะ“ ”

เรองนตถยาพระปลนทวจฉะยงไมหายโรคปวดรอนทศรษะ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการนตถ ๑“ ”นำามนทนตถไหลออก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกลองยานตถ“ ”

เรองกลองยานตถสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชกลองยานตถชนดตาง ๆ ทำาดวยทองคำา ทำาดวยเงน คนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชกลองยานตถชนดตาง ๆ“รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตกลองยานตถทำาดวยกระดกฯลฯ ทำาดวยเปลอกสงข”พระปลนทวจฉะนตถไดไมเทากน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกลองยานตถมหลอดค“ ”

เรองสดควนพระปลนทวจฉะยงไมหายโรคปวดศรษะภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสดควน“ ”

เชงอรรถ :๑ การนตถ หมายถงการใชนำามนทปรงเปนยาหยอดจมก (ท.ส.อ. ๑/๙๑, ม.ม.อ. ๓/๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองกลองสดควนและฝาปดกลองสดควนภกษทงหลายจดเกลยวผาแลวสดควน คอแสบ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกลองสดควน“ ”สมยนน พวกภกษฉพพคคยใชกลองสดควนชนดตาง ๆ ทำาดวยทองคำา ทำาดวยเงน คนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภค“กาม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลายภกษไมพงใชกลองสดควนชนดตาง ๆ“รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตกลองสดควน ทำาดวยกระดกทำาดวยงา ทำาดวยเขา ทำาดวยไมออ ทำาดวยไมไผ ทำาดวยไม ทำาดวยยางไม ทำาดวยผลไม ทำาดวยโลหะ ทำาดวยเปลอกสงข”สมยนน กลองสดควนไมมฝาปด ตวสตวเลก ๆ เขาไปได ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตฝาปด“ ”สมยนน ภกษทงหลายใชมอถอกลองสดควน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตถงกลองสดควน“ ”กลองสดควนอยรวมกนยอมกระทบกน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตถงค“ ”ถงคไมมหสะพาย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเชอกผกเปนสายสะพาย“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาพระปลนทวจฉะอาพาธเปนโรคลมเรองนำามนหง[๒๖๗] สมยนน ทานพระปลนทวจฉะอาพาธเปนโรคลม พวกแพทยกลาวอยางนวา ตองหงนำามนถวาย“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำามนทหง“ ”

เรองนำาเมาเจอในนำามนหงแพทยตองเจอนำาเมาในนำามนทหง ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเจอนำาเมาลงในนำา“มนทหงได”

เรองนำามนเจอดวยนำาเมามากเกนไปสมยนน พวกภกษฉพพคคยหงนำามนเจอนำาเมาลงไปเกนขนาด ดมนำามนนนแลวเมาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงดมนำามนเจอนำาเมาลง“ไปเกนขนาด รปใดดม พงปรบอาบตตามธรรม๑ ภกษทงหลาย เราอนญาตใหดมนำามนเจอดวยนำาเมาชนดทไมมส ไมมกลน ไมมรสนำาเมา”

เชงอรรถ :๑ พงปรบอาบตตามธรรม ในทน หมายถง ปรบอาบตปาจตตยเพราะดมสราและเมรย ตามความในสกขาบทท ๑ แหงสราปานวรรค (ด ว.มหา (แปล) ๒/๓๒๗-๓๒๘/๔๖๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองทรงอนญาตนำามนเจอนำาเมามากใชเปนยาทาสมยนน นำามนทภกษหงเจอนำาเมาลงไปเกนขนาดมากลำาดบนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา พวกเราจะปฏบตในนำามน“เจอนำาเมาลงไปเกนขนาดน อยางไร จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคให”ทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเกบไวเปนยาทา“ ”

เรองลกจนสมยนน ทานพระปลนทวจฉะหงนำามนไวมาก ไมมภาชนะบรรจนำามนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตลกจน ๓ ชนด คอ“ลกจนทำาดวยโลหะ ลกจนทำาดวยไม ลกจนทำาดวยผลไม”

เรองการรมเหงอสมยนน ทานพระปลนทวจฉะอาพาธเปนโรคลมตามอวยวะภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการเขากระโจมรมเหงอ“ ”

เรองการรมดวยใบไมทานพระปลนทวจฉะกยงไมหายโรคลมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการรมดวยใบไม“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองรมใหญทานพระปลนทวจฉะกยงไมหายโรคลม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการรมใหญ ๑“ ”

เรองรมดวยใบไมตาง ๆทานพระปลนทวจฉะกยงไมหายโรคลม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาตมใบไมชนดตาง ๆ ๒“ ”

เรองอางนำาทานพระปลนทวจฉะกยงไมหายโรคลม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตอางนำา“ ”

เรองใชเขาสตวกอกระบายโลหตออกสมยนน ทานพระปลนทวจฉะอาพาธเปนโรคลมขดยอกตามขอ

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหระบายโลหตออก“ ”

เชงอรรถ :๑ การรมใหญ หมายถงเอาถานเพลงใสหลมจนเตม เอาดนรวนและทรายเปนตนปดไว ลาดใบไมนานาชนดทบลงไป เอานำามนทาตวนอนบนหลมนน รมรางกายโดยการพลกกลบไปมา (ว.อ. ๓/๒๖๗/๑๗๔-๑๗๕)๒ นำาตมใบไมชนดตาง ๆ คอ นำาตมใบไมนานาชนดจนเดอดแลว ใชใบไมและนำาราดรม (ว.อ. ๓/๒๖๗/๑๗๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาทานพระปลนทวจฉะกยงไมหายโรคลมขดยอกตามขอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชเขาสตวกอกระบาย“โลหตออก ๑”

เรองยาทาเทาสมยนน ทานพระปลนทวจฉะเทาแตก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยาทาเทา“ ”

เรองปรงนำามนทาเทาทานพระปลนทวจฉะยงไมหายโรคเทาแตก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหปรงนำามนทาเทา“ ”

เรองภกษอาพาธเปนฝสมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนฝ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตการผาตด“ ”

เรองนำาฝาดภกษนนตองการนำาฝาด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาฝาด“ ”

เชงอรรถ :๑ กอก คอการดดเลอด หนอง หรอลมออกจากรางกาย หรอดดเอานำานม ออกจากเตานม โดยใชถวยกระบอก ฯลฯ เปนเครองดด วธดดใหกดปากถวย หรอกระบอกแนบครอบลงบนแผล หนองแลวยกขนทำาบอย ๆ จนดดเลอดทเสย หรอหนองออกหมด ในทนใชเขาสตวกอก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองงาบดภกษนนตองการงาบด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตงาบด“ ”

เรองยาพอกภกษนนตองการยาพอก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตยาพอก“ ”

เรองผาพนแผลภกษนนตองการผาพนแผล ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาพนแผล“ ”

เรองชะแผลดวยนำาแปงเมลดผกกาดแผลคน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหชะดวยนำาแปงเมลด“ผกกาด”

เรองรมแผลดวยควนแผลชน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรมควน“ ”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองใชกอนเกลอตดเนองอกเนองอกยนออกมา ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตดดวยกอนเกลอ“ ”

เรองนำามนทาแผลแผลไมงอก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำามนทาแผล“ ”

เรองผาปดกนนำามนไหลเยมนำามนไหลเยม ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาเกาสำาหรบซบนำามน“รกษาแผลทกชนด”

เรองยามหาวกฏ ๔ อยาง[๒๖๘] สมยนน ภกษรปหนงถกงกด ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชยามหาวกฏ ๔“อยาง คอ คถ มตร เถา ดน”

เรองรบประเคนสมยนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ยามหาวกฏไมตองรบประเคน“หรอตองรบประเคน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรบประเคนเมอม“กปปยการก ถาไมมกปปยการก ใหหยบเองได”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองนำาดมเจอคถสมยนน ภกษรปหนงดมยาพษเขาไป ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหดมนำาเจอคถ“ ”สมยนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา คถไมตองรบประเคน หรอจะ“

ตองรบประเคน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตคถทภกษหยบไวขณะ“กำาลงถายนนแหละเปนอนประเคนแลว จงไมตองรบประเคนอก”

เรองภกษโดนยาแฝดดมนำาทละลายจากดนตดผาลไถ[๒๖๙] สมยนน ภกษรปหนงอาพาธโดนยาแฝด๑ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหดมนำาทเขาละลายดน“รอยไถตดผาล”

เรองดมนำาดางดบสมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคทองผก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหดมนำาดางดบ“ ”

เชงอรรถ :๑ อาพาธโดนยาแฝด แปลมาจากบาลวา ฆรทนนาพาโธ หมายถงโรคทเกดขนเพราะนำาหรอยาทหญง“ ”แมเรอนให ซงดมกนเขาไปแลวจะตกอยในอำานาจของหญงนน (ว.อ. ๓/๒๖๙/๑๗๕, สารตถ. ฏกา ๓/๒๖๙/๓๖๗, วมต.ฏกา ๒/๒๖๙/๒๔๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๑. มลาทเภสชชกถาเรองดมนำาสมอดองมตรโคสมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคผอมเหลอง๑ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหดมยาผลสมอดอง“นำามตร ๒”

เรองไลทาของหอมสมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคผวหนงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหลบไลดวยของหอม“ ”

เรองดมยาถายสมยนน ภกษรปหนงอาพาธมผดผนขนตามตว

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหดมยาถาย“ ”

เรองนำาขาวใสภกษนนตองการนำาขาวใส ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาขาวใส“ ”

เชงอรรถ :๑ โรคผอมเหลอง คอ โรคดซาน๒ ดองดวยมตรโค (ว.อ. ๓/๒๖๙/๑๗๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๒. ปลนทวจฉวตถเรองนำาตมถวเขยวไมขนภกษนนตองการนำาตมถวเขยวไมขน ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาตมถวเขยวไมขน“ ”

เรองนำาตมถวเขยวขนภกษนนตองการนำาตมถวเขยวขนเลกนอย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาตมถวเขยวขนเลก“นอย”

เรองนำาตมเนอภกษนนตองการนำาตมเนอ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาตมเนอ“ ”

๑๖๒. ปลนทวจฉวตถวาดวยพระปลนทวจฉะ๑

เรองพระปลนทวจฉะจะทำาความสะอาดเงอมเขาและพระเจาพมพสารพระราชทานคนงานวด[๒๗๐] สมยนน ทานพระปลนทวจฉะประสงคจะทำาทเรน จงใหภกษทงหลาย

ทำาความสะอาดเงอมเขาในกรงราชคฤห

เชงอรรถ :๑ ว.มหา. (แปล) ๒/๖๑๘-๖๑๙/๑๓๙-๑๔๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๒. ปลนทวจฉวตถครงนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเสดจเขาไปหาทานพระปลนทวจฉะถงทพก ครนถงแลว ไดทรงอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐผประทบนง ณ ทสมควรแลว ไดตรสกบทานพระปลนทวจฉะดงนวา“พระคณเจาใหภกษทงหลายทำาอะไร”ทานพระปลนทวจฉะถวายพระพรวา ขอถวายพระพร อาตมภาพประสงค“จะทำาทเรน จงใหภกษทงหลายทำาความสะอาดเงอมเขา”พระเจาพมพสารตรสถามวา พระคณเจา ตองการคนวด บางไหม“ ”ทานพระปลนทวจฉะถวายพระพรวา ขอถวายพระพร พระผมพระภาคไมทรง“อนญาตใหมคนวด”พระเจาพมพสารตรสถามวา ถาเชนนน พระคณเจาพงทลถามพระผมพระภาค“แลวบอกโยมดวย”ทานพระปลนทวจฉะทลสนองพระดำารสแลว ชแจงใหทาวเธอเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาครงนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐผซงทานพระปลนทวจฉะชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา ไดเสดจลกจากราชอาสน ทรงอภวาทพระเถระ ทำาประทกษณแลวเสดจกลบไปตอมา ทานพระปลนทวจฉะสงทตไปยงสำานกพระผมพระภาคใหกราบทลวา“พระพทธเจาขา พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐมพระราชประสงคจะถวายคนวดขาพระองค จะพงปฏบตอยางไร”

ทรงอนญาตคนงานวดลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหมคนวด“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๒. ปลนทวจฉวตถแมครงท ๒ พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ เสดจเขาไปหาทานพระปลนทวจฉะถงทพก ครนถงแลว ไดทรงอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควร ไดตรสกบทานพระปลนทวจฉะดงนวา พระคณเจา พระผมพระภาคทรงอนญาตคน“วดแลวหรอ”ทานพระปลนทวจฉะทลวา ขอถวายพระพร ทรงอนญาตแลว“ ”พระเจาพมพสารตรสวา ถาเชนนน โยมจะถวายคนวดแกพระคณเจา“ ”ครงนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ทรงรบทจะถวายคนวดแกทานพระปลนทวจฉะแลว แตทรงลม เมอเวลาผานไปนาน ทรงระลกได จงตรสถามมหาอมาตยผสนองราชกจคนหนงวา เราถวายคนวดทใหสญญาไวแกพระคณเจา“แลวหรอ”มหาอมาตยกราบทลวา ขอเดชะ ยงไมไดถวายคนวดแกพระคณเจาเลย“ ”พระเจาพมพสารตรสวา ผานมากวนแลว“ ”มหาอมาตยนบราตรแลวกราบทลวา ขอเดชะ ผานมา ๕๐๐ ราตร“ ”ทาวเธอรบสงวา ถาอยางนน จงถวายคนวด ๕๐๐ คน แกพระคณเจา“ ”มหาอมาตยกราบทลรบสนองพระราชโองการแลว จดคนวดไปถวายทานพระปลนทวจฉะ จำานวน ๕๐๐ คน ตงหมบานขนมาตางหาก มชอเรยกวา อารามกคามบาง ปลนทวจฉคามบาง[๒๗๑] สมยนน ทานพระปลนทวจฉะเปนพระประจำาตระกลในหมบานนนเชาวนหนง ทานพระปลนทวจฉะครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวรเขาไปบณฑบาตในหมบานปลนทวจฉคาม ครงนน ในหมบานนนกำาลงมมหรสพ พวกเดก ๆแตงกายประดบ ดอกไมเลนอย พอดทานพระปลนทวจฉะเทยวบณฑบาตมาตามลำาดบในหมบานปลนทวจฉคาม มาถงเรอนของคนวดคนหนงแลวไดนงบนอาสนะทเขาจดถวาย

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๒. ปลนทวจฉวตถขณะนน ธดาของสตรคนวดเหนพวกเดกคนอนแตงกายประดบดอกไม จงรองไหขอวา พอแม โปรดใหดอกไม โปรดใหเครองประดบแกหน“ ”พระเถระถามสตรนนวา เดกคนนอยากไดอะไร“ ”นางตอบวา ทานผเจรญ เดกคนนเหนพวกเดกอนแตงกายประดบดอกไม“จงรองไหขอพวงดอกไมและเครองประดบวา พอแมโปรดใหดอกไม โปรดใหเครอง“

ประดบแกหน เราคนจนจะไดดอกไมและเครองประดบจากไหนกน” ”ทานพระปลนทวจฉะจงหยบเสวยนหญา๑อนหนงสงใหพลางกลาววา ทานจง“สวมเสวยนหญาอนนทศรษะเดกหญงนน”หญงคนวดหยบเสวยนหญาสวมทศรษะเดกหญง เสวยนหญากลายเปนพวงดอกไมทองคำางดงามนาดนาชม พวงดอกไมทองคำาอยางนแมในพระราชฐานกยงไมมพวกชาวบานกราบทลพระเจาพมพสารวา ขอเดชะ ทเรอนคนวดโนนมพวง“ดอกไมทองคำางดงามนาดนาชม พวงดอกไมทองคำาอยางนแมในพระราชฐานกยงไมม เขาเปนคนเขญใจจะไดมาจากไหน ชะรอยจะไดมาเพราะทำาโจรกรรมเปนแนแท”พระเจาพมพสารรบสงใหจองจำาตระกลคนวดนนตอมาเชาวนท ๒ ทานพระปลนทวจฉะครองอนตรวาสก ถอบาตรและจวรไปบณฑบาตทปลนทวจฉคามอก เมอเทยวบณฑบาตไปตามลำาดบในหมบานปลนทวจฉคาม เดนผานไปทางทอยคนวดคนนนถามคนคนเคยวา ครอบครวคนวด“นไปไหน”ชาวบานตอบวา ครอบครวนถกจองจำาเพราะเรองพวงดอกไมทองคำา เจาขา“ ”ตอจากนน ทานพระปลนทวจฉะเขาไปถงพระราชนเวศนของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ครนถงแลวไดนงบนอาสนะทเขาจดถวาย

เชงอรรถ :๑ เสวยนหญา คอของเปนวงกลมสำาหรบรอบกนหมอ ทำาดวยหญาหรอหวายเปนตน ของททำาเปนวงกลมสำาหรบรองหรอรบสงตาง ๆ (พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน ๒๕๒๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๒. ปลนทวจฉวตถลำาดบนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ เสดจเขาไปหาพระเถระจนถงอาสนะ ทรงอภวาทแลวประทบนง ณ ทสมควรทานพระปลนทวจฉะทลถามพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐวา ขอถวายพระพร“ครอบครวคนวดถกจองจำาเพราะเรองอะไร”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสวา ทเรอนเขามพวงดอกไมทองคำา“งดงามนาดนาชม พวงดอกไมทองคำาอยางนแมในวงกยงไมม เขาเปนคนเขญใจจะไดมาจากไหน ชะรอยจะไดมาเพราะทำาโจรกรรมเปนแนแท”ทนน ทานพระปลนทวจฉะไดอธษฐานใหปราสาทของพระเจาพมพสารเปนทองคำาปราสาทกลายเปนทองคำาไปทงหลง แลวทานกถวายพระพรวา ทองคำามากมาย“มหาบพตรไดมาจากไหน”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสวา โยมทราบแลว นเปนฤทธานภาพ“ของพระคณเจา แลวรบสงใหปลอยครอบครวนน”

พวกชาวบานทราบขาววา พระคณเจาปลนทวจฉะแสดงอทธปาฏหารยอน“เปนอตตรมนสสธรรมในทามกลางราชบรษท พากนพอใจเลอมใสนำาเภสช ๕ คอ”เนยใส เนยขน นำามน นำาผง นำาออยมาถวาย ตามปกตทานพระปลนทวจฉะกไดเภสช ๕ อยเสมอ ทานจงแบงเภสชใหบรษทของทาน แตบรษทของทานมกมากบรรจเภสชทไดมาแลวไวในตมบาง ในหมอนำาบาง จนเตมแลวเกบไว บรรจลงในหมอกรองนำาบาง ในถงยามบาง แลวแขวนไวทหนาตาง เภสชเหลานนซมไหลเยมจงมสตวจำาพวกหนชกชมทววหารพวกชาวบานเทยวไปตามวหารพบเขาจงพากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา พวกพระสมณะเชอสายศากยบตรเหลานมเรอนคลงเกบของเหมอนพระเจา“พมพสารจอมทพมคธรฐ”ภกษทงหลายไดยนชาวบานตำาหน ประณาม โพนทะนา บรรดาภกษผมกนอยฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษทงหลายจงคดเพอความ“มกมากเชนนเลา ครนภกษทงหลายตำาหนภกษเหลานนโดยประการตาง ๆ แลว”จงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๓. คฬาทอนชานนาเรองฉนเภสชทเกบไว ๗ วนลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษคดเพอความมกมาก“อยางนนจรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา“ภกษทงหลาย ภกษรบประเคนเภสชทควรสำาหรบภกษไข คอ เนยใส เนยขนนำามน นำาผง นำาออย แลวเกบไวฉนได ๗ วน เปนอยางมาก ใหเกนกำาหนดนนไปพงปรบอาบตตามธรรม”เภสชชานญญาตภาณวาร ท ๑ จบ

๑๖๓. คฬาทอนชานนาวาดวยทรงอนญาตนำาออยงบเปนตน

เรองนำาออยงบ[๒๗๒] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงสาวตถตามพระอธยาศยแลว เสดจไปกรงราชคฤห ในระหวางทาง ทานพระกงขาเรวตะแวะเขาโรงทำานำาออยงบ เหนเขาผสมแปงบาง เถาบาง ลงในนำาออยงบ ยำาเกรงอยวา นำาออย“

งบเจออามสเปนของไมควรฉนในเวลาวกาล พรอมดวยบรษทไมฉนนำาออยงบ”แมภกษทงหลายทเชอฟงทานกพลอยไมฉนนำาออยงบไปดวยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ชาวบานผสม“แปงบาง เถาบาง ลงในนำาออยงบเพออะไร”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๓. คฬาทอนชานนาภกษทงหลายกราบทลวา เพอใหเนอนำาออยเกาะกนแนน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ถาเขาผสมแปงบาง เถาบางลงในนำา“ออยงบ เพอใหเนอนำาออยเกาะกนแนน นำาออยงบนนกยงคงเปนนำาออยงบเหมอนเดมเราอนญาตใหฉนนำาออยงบไดตามสบาย”

เรองถวเขยวทานพระกงขาเรวตะเหนถวเขยวงอกขนในกองอจจาระระหวางทาง ยำาเกรงอยวา ถวเขยวเปนของไมควร ถงตมแลวกยงงอกได พรอมดวยบรษทไมฉนถวเขยว“ ”แมพวกภกษทเชอฟงทานกพลอยไมฉนถวเขยวไปดวยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ถาถวเขยวแมทตมสกแลวแตยงงอกได“เราอนญาตใหฉนไดตามสบาย”

เรองยาดองโลณโสวรกะ๑[๒๗๓] สมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคลมในทอง จงดมยาดองโลณโสวรกะโรคลมสงบลงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษไขฉนยาดองโลณ“ -โสวรกะไดตามสบาย แตผไมเปนไขตองเจอนำาฉนอยางนำาปานะ”

เชงอรรถ :๑ ยาดองโลณโสวรกะ ไดแก ยาทปรงดวยสวนประกอบนานาชนด เชน มะขามปอมสด สมอพเภกธญชาตทกชนด ถวเขยว ขาวสก ผลกลวย หนอหวาย การเกด อนทผลม หนอไม ปลา เนอ นำาผงนำาออย เกลอ โดยใสเครองยาเหลานในหมอ ปดฝามดชด เกบดองไว ๑ วน ๒ วน หรอ ๓ วน เมอยานสกไดทแลว จะมรสและสเหมอนผลหวา เปนยาแกโรคลม โรคไอ โรคเรอน โรคผอมเหลอง (ดซาน)โรครดสดวงเปนตน ในกาลภายหลงภต คอเทยงวนไปกฉนได (ว.อ. ๑/๑๙๒/๕๑๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๔. อนโตวฏฐาทปฏกเขปกถา๑๖๔. อนโตวฏฐาทปฏกเขปกถาวาดวยทรงหามการหงตมภายในเปนตน

เรองอาหารทหงตมเอง[๒๗๔] ครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปกรงราชคฤห ประทบอย ณพระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต สมยนน พระผมพระภาคทรงประชวรโรคลมในพระอทรลำาดบนน ทานพระอานนทดำารวา เมอกอน พระผมพระภาคทรงประชวร“โรคลมในพระอทร กทรงพระสำาราญไดดวยขาวตมปรงดวยของ ๓ อยาง จงออก”ปากของาบาง ขาวสารบาง ถวเขยวบาง ดวยตนเองแลวเกบไวภายใน๑ ตมเองแลวนอมเขาไปถวายพระผมพระภาคดวยกราบทลวา ขอพระผมพระภาคโปรดดมขาวตม“ปรงดวยของ ๓ อยางเถด พระพทธเจาขา”

พทธประเพณพระตถาคตเจาทงหลายทรงทราบเรอง ตรสถามกม ไมตรสถามกม ทรงทราบกาลอนควร ตรสถามกม ไมตรสถามกม ตรสถามเรองทเปนประโยชน ไมตรสถามเรองทไมเปนประโยชน เพราะพระตถาคตเจาทงหลายทรงขจดเรองทไมเปนประโยชนเสยดวยอรยมรรคแลวพระผมพระภาคพทธเจาทงหลายสอบถามภกษทงหลายดวยเหต ๒ ประการคอ จะทรงแสดงธรรมอยางหนง จะทรงบญญตสกขาบทแกพระสาวกอยางหนงลำาดบนน พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงถามวา เธอได“ขาวตมนมาจากไหน อานนท”

เชงอรรถ :๑ เกบไวภายใน คอเกบไวในอกปปยกฎ (ว.อ. ๓/๒๗๔/๑๗๖) ภายหลงพระผมพระภาคทรงอนญาตกปปยกฎ (ดขอ ๒๙๕ หนา ๑๑๖ ในเลมน) เพอใหภกษภกษณ พนจากการเกบของไวภายในและหงตมภายใน(ว.อ. ๓/๒๙๕/๑๘๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๔. อนโตวฏฐาทปฏกเขปกถาครงนน ทานพระอานนทไดกราบทลเรองนนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา อานนท การทำาอยางนไมสมควร“ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย ไฉนเธอจงขวนขวายเพอความมกมากเชนนเลา อาหารทเกบไวภายใน ทหงตมภายใน ทหงตมเอง จดเปนอกปปยะ๑ การกระทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใสฯลฯ ทรงแสดงธรรมกถาแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไม” “พงฉนอาหารทเกบไวภายใน ทหงตมภายใน ทหงตมเอง รปใดฉน ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายใน หงตมภายใน หงตมเอง ถาภกษฉนอาหารนน ตองอาบตทกกฏ ๓ ตวภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายใน หงตมภายใน คนอนหงตมให ถาภกษฉนอาหารนน ตองอาบตทกกฏ ๒ ตวภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายใน แตหงตมภายนอก หงตมเอง ถาภกษฉนอาหารนน ตองอาบตทกกฏ ๒ ตวภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายนอก แตหงตมภายใน หงตมเอง ถาภกษฉนอาหารนน ตองอาบตทกกฏ ๒ ตวภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายใน แตหงตมภายนอก คนอนหงตมใหถาภกษฉนอาหารนน ตองอาบตทกกฏตวเดยวภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายนอก หงตมภายใน คนอนหงตมให ถาภกษฉนอาหารนน ตองอาบตทกกฏตวเดยวภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายนอก หงตมภายนอก หงตมเอง ถาภกษฉนอาหารนน ตองอาบตทกกฏตวเดยวภกษทงหลาย ถาเกบอาหารไวภายนอก หงตมภายนอก คนอนหงตมใหถาภกษฉนอาหารนน ไมตองอาบต

เชงอรรถ :๑ อกปปยะ คอ ของทภกษไมสมควรจะบรโภค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๔. อนโตวฏฐาทปฏกเขปกถาเรองอนภตตาหารสมยนน ภกษทงหลายสนทนาวา พระผมพระภาคทรงหามภตตาหารทหง“ตมเอง จงยำาเกรงโภชนาหารทอนใหม”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอนภตตาหารได“ ”

เรองใหเกบอาหารภายในและหงตมเองเมอคราวจำาเปนสมยนน กรงราชคฤหเกดขาวยากหมากแพง คนทงหลายนำาเกลอบาง นำามนบาง ขาวสารบาง ของฉนบางมาทอาราม ภกษทงหลายใหเกบของเหลานนไวภายนอก สตวตาง ๆ๑ คาบไปกนเสยบาง พวกโจรลกเอาไปบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาต ใหเกบไวภายในได“ ”พวกกปปยการกเกบอาหารไวภายในแลวหงตมภายนอก พวกคนกนเดนพากนหอมลอม ภกษทงหลายฉนไมสะดวกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหงตมภายในได“ ”ในคราวขาวยากหมากแพง พวกกปปยการก๒นำาเอาสงของไปเปนจำานวนมากกวาถวายภกษทงหลายเพยงเลกนอยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหงตมเอง ภกษ“ทงหลาย เราอนญาตอาหารทเกบไวภายใน ทหงตมภายใน ทหงตมเอง”

เชงอรรถ :๑ สตวตาง ๆ แปลมาจากบาลวา อกกปณฑกาป ตรงกบภาษาองกฤษวา “ ” “vermin” แปลวา สตวททำาลายพชพนธ เชน เสอปลา หน นก ไสเดอน (ว.อ. ๓/๒๘๑/๑๗๘)๒ กปปยการก หมายถงผทำาหนาทจดของทสมควรแกภกษบรโภค, ผปฏบตภกษ, ศษยพระ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๕. อคคหตปฏคคหณา๑๖๕. อคคหตปฏคคหณาวาดวยการรบประเคนของทจบตองแลว

เรองรบประเคนผลไมทจบตองแลว[๒๗๕] สมยนน ภกษหลายรปอยจำาตลอดพรรษาในแควนกาสแลว เดนทางไปกรงราชคฤหเพอเฝาพระผมพระภาค ระหวางทาง ไมไดโภชนาหารธรรมดาหรอทประณตตามตองการเลย แมวาของเคยวคอผลไมจะมมาก แตไมมกปปยการกพากนลำาบาก จงเขาเฝาพระผมพระภาค ณ พระเวฬวน เขตกรงราชคฤห สถานทใหเหยอกระแต ถวายบงคมแลวนงอย ณ ทสมควรการทพระพทธเจาทรงปราศรยกบพระอาคนตกะทงหลาย นนเปนพทธประเพณครงนน พระผมพระภาคตรสถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เธอ“ทงหลายยงสบายดหรอ ยงพอเปนอยไดหรอ เดนทางมาไมลำาบากหรอ และพวก

เธอมาจากทไหน”ภกษทงหลายกราบทลวา ยงสบายดพระพทธเจาขา ยงพอเปนอยได“พระพทธเจาขา ขอพระราชทานพระวโรกาส พวกขาพระองคจำาพรรษาในแควนกาส เดนทางมากรงราชคฤหเพอเฝาพระผมพระภาค ระหวางทางไมไดโภชนาหารธรรมดาหรอทประณตตามตองการ แมของเคยวคอผลไมจะมมาก แตกหากปปยการกไมได ดงนนจงเดนทางมาลำาบาก พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษเหนของเคยวคอผลไมทใด ถงไมม“กปปยการก เราอนญาตใหหยบนำาไปเอง พบกปปยการกแลววางไวบนพนดนใหเขาประเคนแลวฉนได ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรบประเคนสงของทจบตองแลว”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๕. อคคหตปฏคคหณาเรองพราหมณถวายงาและนำาผง[๒๗๖] สมยนน พราหมณคนหนงมงาใหมและนำาผงใหม ครงนน พราหมณนนไดมความคดดงนวา อยากระนนเลย เราพงถวายงาใหมและนำาผงใหมแก“ภกษสงฆมพระพทธเจาทรงเปนประธาน แลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ”ครนถงแลวไดกราบทลปราศรยกบพระผมพระภาคพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนและกนแลวยนอย ณ ทสมควร พราหมณนนผยนอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา ขอพระโคดมผเจรญพรอมทงภกษสงฆโปรด“รบภตตาหารของขาพระองค เพอเจรญกศลในวนพรงนเถด”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครงนน พราหมณนนทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลวจงกลบไปเมอผานราตรนนไป พราหมณสงใหเตรยมของเคยวของฉนอนประณตแลวใหคนไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา พระโคดมผเจรญ ถงเวลาแลว ภตตาหาร“เสรจแลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปนเวศนของพราหมณพรอมภกษสงฆ ประทบนงบนพระพทธอาสนทจดถวาย เขาไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว ทรงหามภตตาหารแลวละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงชแจงใหพราหมณนนเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต

เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลวทรงลกจากอาสนะเสดจกลบเมอพระองคเสดจกลบไมนาน พราหมณนนไดมความคดดงนวา เราตงใจวา“จะถวายงาใหมและนำาผงใหมจงไดนมนตภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน แต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๖. ปฏคคหตาทอนชานนากลบลมเสย เราพงใหเขาจดงาใหมและนำาผงใหมบรรจขวดและหมอนำาไปอาราม แลว”ใหจดงาใหมและนำาผงใหมบรรจขวดและหมอนำาไปอาราม เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดยนอย ณ ทสมควร แลวกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระโคดมผเจรญ ขาพระองคตงใจจะถวายงาใหมและนำาผงใหมจงไดนมนตภกษ“สงฆมพระพทธเจาเปนประธาน แตลมถวาย ขอพระโคดมผเจรญโปรดรบงาใหมและนำาผงใหมของขาพระองคเถด”พระผมพระภาคตรสวา พราหมณ ถาเชนนนทานจงถวายภกษทงหลาย“ ”สมยนน เปนคราวขาวยากหมากแพง ภกษทงหลายรบของเลกนอยแลวหามเสยบาง พจารณาแลวหามเสยบาง เปนอนวา พระสงฆลวนเปนผบอกหามภตตาหารแลวทงนน ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอรบประเคนฉนเถด เรา“อนญาตใหภกษผฉนแลวบอกหามภตตาหารแลว ฉนโภชนาหารทไมเปนเดนทนำามาจากทฉนได”

๑๖๖. ปฏคคหตาทอนชานนาวาดวยทรงอนญาตใหฉนของทรบประเคนไวเปนตน

เรองของฉนทรบประเคนไวตอนเชา[๒๗๗] ๑สมยนน ตระกลอปฏฐากของทานพระอปนนทศากยบตร สงของเคยวไปถวายสงฆดวยแจงวา ขอมอบใหพระคณเจาอปนนทะเปนผถวายสงฆ ครงนน“ ”ทานพระอปนนทศากยบตรกำาลงเขาไปบณฑบาตในหมบาน

เชงอรรถ :๑ ว.มหา. (แปล) ๒/๒๙๕/๔๓๘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๖. ปฏคคหตาทอนชานนาพอด คนทงหลายไปถงอารามไดถามภกษทงหลายวา พระคณเจาทงหลาย“พระคณเจาอปนนทะไปไหน”ภกษทงหลายตอบวา อบาสกทงหลาย ทานอปนนทศากยบตรองคนนเขา“ไปบณฑบาตในหมบาน”คนเหลานนกราบเรยนวา พระคณเจาทงหลาย ของเคยวนขอมอบใหพระ“คณเจาอปนนทะเปนผถวายสงฆ”ภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ถาอยางนนพวกเธอจงรบประเคน“เกบไวจนกวาอปนนทะจะกลบมา”ครงนน ทานพระอปนนทศากยบตรเขาไปเยยมตระกลกอนเวลาฉน กลบมาถงตอนกลางวน เวลานนเปนคราวขาวยากหมากแพง ภกษทงหลายรบสงของเลกนอยแลวหามเสยบาง พจารณาแลวหามเสยบาง เปนอนวา พระสงฆลวนเปนผบอกหามภตตาหารแลวทงนน ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอรบประเคนฉนเถด เรา“อนญาตใหภกษฉนแลวบอกหามภตตาหารแลว ฉนโภชนาหารทไมเปนเดนทรบประเคนไวกอนเวลาฉนได”

เรองพระสารบตรอาพาธรอนในกาย[๒๗๘] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถแลวทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐในกรงสาวตถนนสมยนน ทานพระสารบตรอาพาธรอนในกาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๖. ปฏคคหตาทอนชานนาครงนน ทานพระมหาโมคคลลานะเขาไปหาทานพระสารบตร ถงทอยแลวไดกลาวกบทานพระสารบตรดงนวา ทานสารบตร เมอกอนทานอาพาธรอนในกาย“กลบมความสำาราญดวยยาอะไร”ทานพระสารบตรตอบวา ทานผมอาย ผมมความสำาราญดวยเหงาบวและ“รากบว”ลำาดบนน ทานพระมหาโมคคลลานะหายตวจากพระเชตวนมาปรากฏทฝงสระโบกขรณมนทากนเรวเหมอนคนมกำาลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขา

ชางตวหนงเหนทานพระมหาโมคคลลานะมาแตไกล ครนแลวจงไดกลาวกบทานพระมหาโมคคลลานะดงนวา นมนตพระคณเจามหาโมคคลลานะมาเถด พระ“คณเจามาด ตองการอะไร จะถวายอะไรดเลา”ทานพระมหาโมคคลลานะตอบวา อาตมาตองการเหงาบวกบรากบว“ ”ชางนนสงชางอกตวหนงวา ทานจงถวายเหงาบวกบรากบวตามตองการแด“พระคณเจา”ชางตวนนลงสระโบกขรณมนทากน ใชงวงถอนเหงาบวและรากบวลางนำาจนสะอาด มวนเปนหอแลวเขาไปหาทานพระมหาโมคคลลานะครงนน ทานพระมหาโมคคลลานะหายตวจากฝงสระโบกขรณมนทากน มาปรากฏตวทพระเชตวนวหาร เหมอนคนมกำาลงเหยยดออกหรอคแขนเขา แมชางเชอกนนกหายจากฝงสระโบกขรณมนทากน มาปรากฏตวทพระเชตวนวหารประเคนเหงาบวและรากบวแกทานพระมหาโมคคลลานะ แลวหายตวไปจากพระเชตวนมาปรากฏทฝงสระโบกขรณมนทากนตอมา ทานพระมหาโมคคลลานะนอมเหงาบวและรากบวเขาไปถวายทานพระสารบตร เมอทานพระสารบตรฉนเหงาบวและรากบว อาพาธรอนในกายกหายทนท เหงาบวและรากบวยงเหลออยเปนจำานวนมาก

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๗. สตถกมมปฏกเขปกถาสมยนน เกดขาวยากหมากแพง ภกษทงหลายรบของเลกนอยแลวหามเสยบางพจารณาแลวหามเสยบาง เปนอนวาพระสงฆลวนเปนผหามภตตาหารแลวทงนนภกษทงหลายยำาเกรงอย จงไมยอมรบประเคนพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอรบประเคนฉนเถด เรา“อนญาตใหภกษฉนแลวหามภตตาหารแลว ฉนโภชนาหารทไมเปนเดน ทเกดในปาทเกดในกอบวได”

เรองฉนผลไมทปลอนเมลดออกสมยนน ของฉนคอผลไมมมากมายในกรงสาวตถ แตไมมกปปยการก ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมฉนผลไมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหฉนผลไมทใชเพาะ“พนธไมได๑ ผลไมทปลอนเมลดออกแลวยงไมทำากปปะกฉนได”

๑๖๗. สตถกมมปฏกเขปกถาวาดวยการทรงหามทำาสตถกรรม๒

เรองรดสดวงทวาร[๒๗๙] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงสาวตถตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางกรงราชคฤห เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงราชคฤหทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแตในกรงราชคฤหนน

เชงอรรถ :๑ ผลไมทเพาะพนธไมได หมายถงผลไมทมเมลดออน ไมสามารถใหเกดหนอได (ว.อ. ๓/๒๗๙/๑๗๖)๒ สตถกรรม คอ การผาตดดวยศสตรา การบงดวยเขมหรอหนาม การตดดวยกรรไกรหรอใชเลบหยกในทลบ (ว.อ. ๓/๒๗๙/๑๗๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๗. สตถกมมปฏกเขปกถาสมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนรดสดวงทวาร นายแพทยอากาสโคตรกำาลงทำาการผาตดดวยศสตราครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปตามเสนาสนะ เสดจเขาไปทางทอยของภกษนน นายแพทยอากาสโคตรเหนพระผมพระภาคกำาลงเสดจมาแตไกล จงกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระโคดมผเจรญโปรดเสดจมาทอดพระเนตรวจมรรค“ของภกษรปน เหมอนปากเหย”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงพระดำารวา โมฆบรษนเยาะเยยเรา จงเสดจกลบ“ ”จากทนนแลวรบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา“ภกษทงหลาย ในวหารหลงโนนมภกษเปนไขหรอ”ภกษทงหลายกราบทลวา มอย พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย ภกษรปนนอาพาธเปนโรคอะไร“ ”ภกษทงหลายกราบทลวา ภกษนนเปนรดสดวงทวาร นายแพทยอากาสโคตร“กำาลงทำาการผาตดดวยศสตรา พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา การกระทำาของโมฆบรษนนไมสมควร“ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย ไฉนโมฆบรษนนจงใหทำาการผาตดดวยศสตราในทแคบเลา ในทแคบมผวเนอออน แผลหายยาก ผาตดลำาบาก ภกษทงหลาย การทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษ” “ทงหลาย ภกษไมพงใหผาตดดวยศสตราในทแคบ รปใดใหผาตด ตองอาบตถลลจจย”

เรองทรงหามทำาวตถกรรม๑สมยนน พวกภกษฉพพคคยทราบวา พระผมพระภาคทรงหามผาตดดวย“ศสตรา จงเลยงใหทำาการบบหวรดสดวง”

เชงอรรถ :๑ วตถกรรม คอ การใชหนงหรอผาผกรดททวารหนกเพอรดหวรดสดวง (ว.อ. ๓/๒๗๙/๑๗๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๗๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๘. มนสสมงสปฏกเขปกถาบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวก“ภกษฉพพคคยจงใหทำาการบบหวรดสดวงเลา แลวนำาเรองนไปกราบทลพระผม”พระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวก“ภกษฉพพคคยใหทำาการบบหวรดสดวง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรงพระพทธเจาขา ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลว“ ”ทรงแสดงธรรมกถาแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใหผา“ตดทวารหนกดวยศสตราหรอบบหวรดสดวง ประมาณ ๒ นวรอบ ๆ ทแคบรปใดใหผาหรอใหบบ ตองอาบตถลลจจย”

๑๖๘. มนสสมงสปฏกเขปกถาวาดวยทรงหามฉนเนอมนษย

เรองอบาสกาสปปยาเชอดเนอขาออนถวาย[๒๘๐] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางกรงพาราณส เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงพาราณส ทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ ปาอสปตนมฤคทายวน ในกรงพาราณสนนสมยนน อบาสกสปปยะและอบาสกาสปปยา ทง ๒ คนมศรทธาทงเปนทายก เปนกปปยการก เปนผบำารงพระสงฆในกรงพาราณส วนหนงอบาสกาสปปยาไปทอาราม เดนเทยวไปตามวหารและบรเวณทวทกแหงแลวถามภกษทงหลายวา ภกษรปใดอาพาธ รปใดจะใหดฉนนำาอะไรมาถวาย เจาขา“ ”สมยนน ภกษรปหนงดมยาถาย ลำาดบนน ทานไดกลาวกบอบาสกาสปปยาดงนวา นองหญง อาตมาดมยาถาย อาตมาตองการนำาตมเนอ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๘. มนสสมงสปฏกเขปกถาอบาสกาสปปยากลาววา พระคณเจา ดฉนจะนำามาถวายเปนพเศษ แลว“ ”กลบไปบานสงคนรบใชวา เจาจงไปหาซอเนอสตวทมขายมา ๑“ ”คนรบใชรบคำาแลวไปเทยวหาซอเนอทวกรงพาราณสกไมเหนเนอสตวทมขายลำาดบนน คนรบใชนนจงกลบเขาไปหาอบาสกาสปปยาบอกวา แมเจา ไมมเนอ“สตวทเขาขาย วนนเปนวนหามฆาสตว”ครงนน อบาสกาสปปยาไดมความคดดงนวา ภกษเปนไขรปนนเมอไมได“ฉนนำาตมเนอ อาพาธจะกำาเรบหรอถงมรณภาพได การทเรารบคำาแลวไมจดหาไปถวายไมสมควรเลย จงไดหยบมดหนเนอมาเชอดเนอขาออนตนสงใหหญงรบใชสง”วา แมสาวใช เธอจงตมเนอนแลวนำาไปถวายภกษไขทวหารหลงโนน และใครถาม“ถงเรากจงบอกวาเราเปนไข แลวใชผาหมพนขาเขาหองนอนบนเตยง”ลำาดบนน อบาสกสปปยะไปบานถามหญงรบใชวา แมสปปยาไปไหน“ ”หญงรบใชตอบวา นายทาน แมเจาสปปยานนนอนอยในหอง“ ”อบาสกสปปยะเขาไปหาแลวไดกลาวกบอบาสกาสปปยาดงนวา เธอนอนทำาไม“ ”อบาสกาตอบวา ดฉนเปนไข“ ”อบาสกถามวา เธอเปนโรคอะไร“ ”อบาสกาจงเลาเรองนนใหอบาสกสปปยะทราบครงนน อบาสกสปปยะราเรง เบกบานใจวา นาอศจรรยจรง ทานผเจรญ“ไมเคยปรากฏ ทานผเจรญ แมสปปยามศรทธาถงกบสละเนอตนเอง สงใดอนทำาไมนางจะใหไมได แลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวได”ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผม“พระภาคพรอมดวยภกษสงฆจงรบภตตาหารของขาพระพทธเจา เพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพ

เชงอรรถ :๑ เนอสตวทมขาย หมายถงเนอสตวทตายแลว (ว.อ. ๓/๒๘๐/๑๗๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๘. มนสสมงสปฏกเขปกถาครงนน อบาสกสปปยะทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงลกจากอาสนะถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไปเมอผานราตรนนไป อบาสกสปปยะสงใหจดของเคยวของฉนอนประณตแลว

ใหคนไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา ภตตาหาร“เสรจแลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปนเวศนของอบาสกสปปยะ ประทบนงบนอาสนะทจดถวายพรอมภกษสงฆลำาดบนน อบาสกสปปยะเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทแลวยน ณ ทสมควรพระผมพระภาคไดตรสกบอบาสกสปปยะดงนวา อบาสกาสปปยาอยทไหน“ ”อบาสกกราบทลวา นางเปนไข พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา ถาเชนนน ขอใหนางมาเถอะ“ ”อบาสกกราบทลวา นางไมสามารถมาได พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา ถาเชนนน เธอชวยพยงมาเถด“ ”อบาสกสปปยะพยงภรรยามาเฝา ทนททนางไดเหนพระผมพระภาค แผลใหญกลบหายเปนปกต มผวพรรณเรยบสนทเกดโลมชาตลำาดบนน อบาสกสปปยะและอบาสกาสปปยาราเรง เบกบานใจวา นา“อศจรรยจรง ทานผเจรญ ไมเคยปรากฏ ทานผเจรญ พระตถาคตทรงมฤทธมากมอานภาพมาก เพยงไดเหนพระองคเทานน แผลใหญกลบหายเปนปกต มผวพรรณเรยบสนทเกดโลมชาต แลวนำาของเคยวของฉนอนประณตมาประเคนภกษ”สงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลวทรงหามภตตาหารแลว ละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงชแจงใหอบาสกสปปยะและอบาสกาสปปยาเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ทรงลกจากอาสนะแลวเสดจกลบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๙. หตถมงสาทปฏกเขปกถาเรองทรงหามฉนเนอมนษยครงนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามพวกภกษวา ภกษทงหลาย ใครเลาออกปากขอเนอกบอบาสกาสปปยา“ ”เมอพระผมพระภาคตรสอยางน ภกษรปนนจงกราบทลวา ขาพระพทธเจา“ไดออกปากขอเนอกบอบาสกาสปปยา พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสถามวา เขานำามาถวายแลวหรอ“ ”ภกษกราบทลวา นำามาถวาย พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา เธอฉนแลวหรอ“ ”ภกษกราบทลวา ขาพระองคฉนแลว พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา เธอพจารณาแลวหรอ“ ”

ภกษกราบทลวา ขาพระองคไมไดพจารณา พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ ไฉนเธอยงไมไดพจารณาเลย“จงฉนเนอเลา เธอฉนเนอมนษยแลว โมฆบรษ การกระทำาของเธอมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวแสดงธรรมกถารบสงกบภกษ”ทงหลายวา ภกษทงหลาย คนทงหลายผมศรทธาเลอมใสมอย คนแมเหลานน“ไดสละเนอของตนถวาย ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอมนษย รปใดฉน ตองอาบตถลลจจย อนง ภกษยงไมไดพจารณา ไมพงฉนเนอ รปใดฉน ตองอาบตทกกฏ”

๑๖๙. หตถมงสาทปฏกเขปกถาวาดวยทรงหามฉนเนอชางเปนตน

เรองทรงหามฉนเนอชาง[๒๘๑] สมยนน ชางหลวงลม ในคราวขาวยากหมากแพง คนทงหลายพากนกนเนอชาง ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต พวกภกษจงฉนเนอชาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๙. หตถมงสาทปฏกเขปกถาคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสาย“ศากยบตรจงฉนเนอชางเลา ชางเปนราชพาหนะ ถาพระราชาทรงทราบคงไมพอพระทยภกษทงหลายเปนแน”ภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอชาง รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามฉนเนอมาสมยนน มาหลวงตาย ในคราวขาวยากหมากแพง คนทงหลายพากนกนเนอมา ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต พวกภกษจงฉนเนอมาคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสาย“ศากยบตรจงฉนเนอมาเลา มาเปนราชพาหนะ ถาพระราชาทรงทราบคงไมพอพระทยภกษทงหลายเปนแน”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอมา รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามฉนเนอสนขสมยนน ในคราวขาวยากหมากแพง คนทงหลายพากนกนเนอสนข ได

ถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต พวกภกษจงฉนเนอสนขคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสาย“ศากยบตรจงฉนเนอสนขเลา สนขเปนสตวนาเกลยดสกปรก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๙. หตถมงสาทปฏกเขปกถาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอสนข รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามฉนเนองสมยนน ในคราวขาวยากหมากแพง คนทงหลายพากนกนเนอง ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต พวกภกษจงฉนเนองคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสาย ศากย“ -บตรจงฉนเนองเลา งเปนสตวนาเกลยดนาชง”ฝายพญานาคสปสสะเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลว ไดยน ณ ทสมควร พญานาคสปสสะซงยนณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา นาคงทไมศรทธา“ไมเลอมใสมอย นาคเหลานน พงเบยดเบยนภกษแมดวยเหตเลกนอยได พระพทธเจาขาขอประทานวโรกาส พระคณเจาทงหลายไมพงฉนเนองเลย”ครงนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหพญานาคสปสสะเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน พญานาคสปสสะผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ไดถวายอภวาทพระผมพระภาคทำาประทกษณแลวจากไปพระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอง รปใดฉน ตองอาบตทกกฏ“ ”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๖๙. หตถมงสาทปฏกเขปกถาเรองทรงหามฉนเนอราชสหสมยนน พวกนายพรานฆาราชสหกน ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาตภกษทงหลายฉนเนอราชสหแลวอยในปา ราชสหไลตะครบภกษเพราะไดกลนเนอราชสหภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอราชสห รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามฉนเนอเสอโครงสมยนน พวกนายพรานฆาเสอโครงแลวกน ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต ภกษทงหลายฉนเนอเสอโครงแลวอยในปา เสอโครงไลตะครบภกษเพราะไดกลนเนอเสอโครงภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอเสอโครง รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามฉนเนอเสอเหลองสมยนน พวกนายพรานฆาเสอเหลองแลวกน ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต ภกษทงหลายฉนเนอเสอเหลองแลวอยในปา เสอเหลองไลตะครบภกษเพราะไดกลนเนอเสอเหลองภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอเสอเหลอง รปใด“ฉน ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๐. ยาคมธโคฬกานชานนาเรองทรงหามฉนเนอหมสมยนน พวกนายพรานฆาหมแลวกน ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต ภกษทงหลายฉนเนอหมแลวอยในปา หมไลตะครบภกษเพราะไดกลนเนอหมภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอหม รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”

เรองทรงหามฉนเนอเสอดาวสมยนน พวกนายพรานฆาเสอดาวแลวกน ไดถวายแกภกษทงหลายผเทยวบณฑบาต ภกษทงหลายฉนเนอเสอดาวแลวอยในปา เสอดาวไลตะครบภกษเพราะไดกลนเนอเสอดาวภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนเนอเสอดาว รปใดฉน“ตองอาบตทกกฏ”สปปยภาณวารท ๒ จบ

๑๗๐. ยาคมธโคฬกานชานนาวาดวยทรงอนญาตขาวตมและขนมหวาน

เรองพราหมณคอยโอกาสถวายภตตาหาร[๒๘๒] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงพาราณสตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางอนธกวนทชนบท พรอมภกษสงฆหมใหญจำานวน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๐. ยาคมธโคฬกานชานนา๑,๒๕๐ รป สมยนน ชาวชนบทบรรทกเกลอ นำามน ขาวสาร ของเคยวเปนอนมากมาในเกวยน เดนตามภกษสงฆทมพระพทธเจาทรงเปนประธาน ดวยตงใจวา“เมอไดโอกาสพวกเรา จะทำาภตตาหารถวาย มคนกนเดนอก ๕๐๐ คนตดตาม”ไปดวย ครนพระผมพระภาคเสดจจารกไปตามลำาดบ จนถงถงอนธวนทชนบทครงนน พราหมณคนหนงเมอไมไดโอกาส ไดมความคดดงนวา เราเดนตาม“ภกษสงฆทมพระพระพทธเจาเปนประธานมากวา ๒ เดอนแลว ดวยตงใจวา จะทำา‘ภตตาหารถวายเมอไดโอกาส แตกหาโอกาสไมได เราตวคนเดยวและยงเสย’ประโยชนทางฆราวาสไปมาก อยากระนนเลย เราพงตรวจดโรงอาหาร สงใดยงไมมในโรงอาหาร จดเตรยมสงนนถวาย แลวตรวจดโรงอาหาร ไมเหนของ ๒ อยาง”คอ ขาวตมและขนมหวาน จงเขาไปหาทานพระอานนทแลว ไดกลาวกบทานพระอานนทดงนวา ทานอานนท ขอโอกาสเถด กระผมเมอไมไดโอกาสจงไดมความ“คดดงนวา เราเดนตามภกษสงฆทมพระพทธเจาเปนประธานมากวา ๒ เดอนแลว‘ดวยตงใจวา จะทำาภตตาหารถวายเมอไดโอกาส แตกหาโอกาสไมได เราตวคน‘ ’เดยวและยงเสยประโยชนทางฆราวาสไปมาก อยากระนนเลย เราพงตรวจดโรงอาหาร สงใดยงไมมในโรงอาหาร จดเตรยมสงนนถวาย ทานอานนท กระผม‘ ’นนตรวจดโรงอาหาร ไมเหนของ ๒ อยาง คอ ขาวตมและขนมหวาน ทานอานนทถากระผมจดเตรยมขาวตมและขนมหวาน พระโคดมผเจรญจะทรงรบหรอ”

ทานพระอานนทตอบวา พราหมณ ถาเชนนน อาตมาจะกราบทลถามพระ“ผมพระภาค แลวนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ”พระผมพระภาคตรสวา พราหมณจงจดเตรยมถวายเถด“ ”ทานพระอานนทบอกพราหมณวา ทานจดเตรยมได“ ”เมอผานราตรนนไป พราหมณจดเตรยมขาวตมและขนมหวานเปนจำานวนมากแลว นอมเขาไปถวายพระผมพระภาควา ขอพระโคดมผเจรญ โปรดรบขาว“ตมและขนมหวานของขาพระองคเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๐. ยาคมธโคฬกานชานนาพระผมพระภาคตรสวา พราหมณ ถาอยางนน ทานจงถวายแกภกษ“ทงหลาย ภกษทงหลายยำาเกรงอย จงไมยอมรบประเคน”พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงรบประเคนฉนเถด“ ”ครงนน พราหมณไดนำาขาวตมและขนมหวานจำานวนมากมาประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจ ทรงหามภตแลว ลางพระหตถแลวละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควร

ประโยชนของขาวตมม ๑๐ อยางพระผมพระภาคตรสกบพราหมณผนง ณ ทสมควรวา พราหมณ ขาวตม“มอานสงส ๑๐ ประการ คอ ผถวายขาวตมชอวา (๑) ใหอาย (๒) ใหวรรณะ(๓) ใหสขะ (๔) ใหพละ (๕) ใหปฏภาณ (๖) บรรเทาความหว (๗) ระงบความกระหาย (๘) ใหลมเดนคลอง (๙) ชำาระลำาไส (๑๐) เผาอาหารทยงไมยอยใหยอยพราหมณ ขาวตมมอานสงส ๑๐ ประการนแลครนตรสเวยยากรณภาษตนแลว พระสคตตรสอนโมทนาตอไปวา“ทายกผตงใจถวายขาวตมแกปฏคาหกผสำารวมแลวผฉนอาหารทผอนถวายตามกาลสมควรเขาไดชอวาตามเพมใหประโยชน ๑๐ ประการแกปฏคาหกคอ อาย วรรณะ สขะ พละ ปฏภาณนอกจากนนขาวตมยอมบรรเทาความหว ความกระหายใหลมเดนคลอง ชำาระลำาไส และชวยยอยอาหารพระสคตตรสวาขาวตมเปนยาดงนน ผทตองการความสขอนเปนของมนษยตลอดกาลนานและปรารถนาความสขอนเปนทพย หรอปรารถนาความงามอนเปนของมนษย จงควรถวายขาวตม”

เมอทรงอนโมทนาแกพราหมณดวยพระคาถาเหลานแลว จงเสดจลกจากทประทบกลบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๘๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๑. ตรณปปสนนมหามตตวตถตอมา พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตขาวตมและขนมหวาน“ ”

๑๗๑. ตรณปปสนนมหามตตวตถวาดวยมหาอมาตยผเลอมใสใหม[๒๘๓] คนทงหลายทราบขาววา พระผมพระภาคทรงอนญาตขาวตมและขนมหวานแกภกษ จงจดเตรยมขาวตมขน๑และขนมหวานถวายแตเชา พวกภกษทรบประเคนขาวตมขนและขนมหวานแตเชา ฉนภตตาหารในโรงอาหารไมไดตามตองการสมยนน มหาอมาตยคนหนงผเลอมใสใหมไดนมนตภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานเพอเจรญกศลในวนรงขน มหาอมาตยผเลอมใสใหมนนไดมความคดดงนวา ถากระไร เราพงตกแตงสำารบเนอ ๑“ ,๒๕๐ ท เพอภกษ ๑,๒๕๐ รปนอมเขาไปถวายภกษรปละ ๑ ท โดยลวงไปแหงราตรนน เขาสงใหจดเตรยม”ของฉนอยางด และสำารบเนอ ๑,๒๕๐ ท แลวใหเจาหนาทไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา ภตตาหารเสรจแลว“ ”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปนเวศนของมหาอมาตยผเลอมใสใหมนน ประทบนงบนอาสนะทเขาจดถวายพรอมดวยภกษสงฆ เขาไดประเคนภกษในโรงอาหารพวกภกษกลาวอยางนวา มหาอมาตย ทานจงถวายแตนอย ๆ เถด“ ”มหาอมาตยกลาววา ทานผเจรญ ทานอยารบเพยงนอย ๆ เพราะคดวา“‘นเปนมหาอมาตยผเลอมใสใหม ผมจดเตรยมของฉนไวเปนจำานวนมากพรอมดวย’

เชงอรรถ :๑ ขาวตมขน ขาวตมทควรบรโภค คอมคตอยางขาวสก (สารตถ.ฏกา ๓/๒๘๓/๓๖๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๑. ตรณปปสนนมหามตตวตถสำารบเนอ ๑,๒๕๐ ท จะนอมเขาไปถวายภกษรปละ ๑ ท ทานโปรดรบใหพอความ

ตองการเถด”พวกภกษกลาววา มหาอมาตย พวกอาตมารบแตนอยไมใชเพราะสาเหตนน“แตพวกอาตมารบประเคนขาวตมขนและขนมหวานมาแตเชาแลว ดงนนจงตองรบแตนอย ๆ”ครงนน มหาอมาตยผเลอมใสใหม ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนภกษ“ทผมนมนตไวจงฉนขาวตมขนของผอนเลา ผมไมสามารถจะถวายใหพอแกความตองการหรอ โกรธเสยใจคอยจบผด ไดบรรจบาตรของภกษจนเตมพลางกลาววา พวก” “ทานจะฉนกได จะขนเอาไปกได แลวไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคน”ภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเองกระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลวทรงหามภตตาหารแลว ละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝา ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงชแจงใหมหาอมาตยผเลอมใสใหมนนเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ทรงลกจากอาสนะเสดจกลบเมอพระผมพระภาคเสดจกลบไมนาน มหาอมาตยผเลอมใสใหมนนไดมความกงวลไดมความรอนใจวา ไมใชลาภของเราหนอ เราไมมลาภหนอ เราไดชวแลวหนอ“เราไดไมดแลวหนอ ทไปโกรธเสยใจคอยจบผดแลวบรรจบาตรของภกษจนเตมพลางกลาววา พวกทานจะฉนกได จะขนเอาไปกได เราสรางสมบญหรอบาปมากกวากนหนอ จงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดอภวาทพระผม”พระภาคแลวนงอย ณ ทสมควรแลวได กราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“ขอพระราชทานวโรกาส เมอพระผมพระภาคเสดจกลบไมนาน ขาพระองคไดมความกงวล ไดมความรอนใจวา ไมใชลาภของเราหนอ เราไมมลาภหนอ เราได‘ชวแลวหนอ เราไดไมดแลวหนอ ทไปโกรธเสยใจคอยจบผดแลวบรรจบาตรของภกษจนเตมพลางกลาววา พวกทานจะฉนกได จะขนเอาไปกได เราสรางสมบญหรอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๑. ตรณปปสนนมหามตตวตถบาปมากกวากนหนอ พระพทธเจาขา ขาพระองคสรางสมบญหรอบาปมากกวา’กน”พระผมพระภาคตรสตอบวา มหาอมาตย ทานนมนตภกษสงฆมพระพทธเจา“เปนประธานดวยการใหทลำาเลศใด ทานชอวาสรางสมบญไวมากเพราะการใหทเลศนน ภกษแตละรปผรบเมลดขาวสกแตละเมลดของทานลวนเลศดวยคณสมบตใดทานจงเปนผทชอวาสรางสมบญไวมากเพราะภกษผเลศดวยคณสมบตนน สวรรคเปนหนทางททานเรมตนไวแลว”ครงนน มหาอมาตยผเลอมใสใหมนน ราเรงเบกบานใจวา ทราบวาเปนลาภ“

ของเรา ทราบวาเราไดดแลว ทราบวาสวรรคเปนหนทางทเราเรมตนไวแลว แลว”ลกจากทนงถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไปลำาดบนน พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต แลวทรงสอบถามพวกภกษวา ภกษทงหลาย ทราบวาพวกภกษไดรบนมนตไวทหนง“แลวไปฉนขาวตมขนอกทหนง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ภกษทงหลาย ไฉนโมฆบรษเหลานน“ไดรบนมนตไวทหนงแลวไปฉนขาวตมขนอกทหนงเลา ภกษทงหลาย การกระทำาอยาง นมไดทำาใหคนทไมเลอมใสใหเลอมใสขน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดง”ธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษรบนมนตไวทหนงแลว“ไมพงไปฉนอกทหนง รปใดพงฉน พงถกปรบอาบตตามธรรม ๑”

เชงอรรถ :๑ พงถกปรบอาบตตามธรรม หมายถงพงปรบอาบตปาจตตย เพราะฉนปรมปรโภชนะ ตามความในสกขาบทท ๓ แหงโภชนวรรค (ด ว.มหา. (แปล) ๒/๒๒๑-๒๒๖/๓๘๑-๓๘๔) ภกษฉนขาวตมขนทมคตอยางขาวสกของทายกรายหนงแลวไปฉนภตตาหารของมหาอมาตย นบวาฉนปรมปรโภชนะ (ด สารตถ.ฏกา ๓/๒๘๓/๓๖๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๒. เพลกฐกจจานวตถ๑๗๒. เพลฏฐกจจานวตถวาดวยพราหมณเพลฏฐกจจานะถวายนำาออยงบ[๒๘๔] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ อนธกวนทชนบทตามพระอธยาศย แลวเสดจจารกไปทางกรงราชคฤห พรอมดวยภกษจำานวน ๑,๒๕๐ รปสมยนน พราหมณเพลฏฐกจจานะเดนทางไกลจากกรงราชคฤหไปยงอนธกวนทชนบทพรอมดวยเกวยน ๕๐๐ เลม ลวนบรรทกนำาออยงบเตม พระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนเขาเดนมาแตไกล จงเสดจแวะขางทางประทบนง ณ ควงไมตนหนงลำาดบนน พราหมณเพลฏฐกจจานะเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวไดยนอย ณ ทสมควร พราหมณเพลฏฐกจจานะผยนอย ณ ทสมควรได กราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาพระองค“ปรารถนาจะถวายนำาออยงบแกภกษรปละ ๑ หมอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา กจจานะ ถาอยางนน เธอจงนำานำาออยงบมาหมอ“เดยวเทานน”พราหมณเพลฏฐกจจานะ กราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว นำาหมอนำาออยงบมาเพยงหมอเดยว เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวได

กราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาพระองคนำาหมอนำาออยงบมาแลว พระพทธเจาขา“ขาพระองคจะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา กจจานะ ถาเชนนน เธอจงถวายนำาออยงบแกภกษ“ทงหลายเถด”พราหมณเพลฏฐกจจานะกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาพระองคถวายนำาออยงบแกภกษทงหลายแลว พระพทธ“เจาขา และนำาออยงบเหลอเปนจำานวนมาก ขาพระองคจะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา เธอจงถวายนำาออยงบแกภกษทงหลายตามตองการ“เถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๒. เพลกฐกจจานวตถพราหมณกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ไดถวายนำาออยงบแกภกษทงหลายตามตองการแลวไดกราบทลวา ขาพระองคถวายนำาออยงบแกภกษทงหลาย“ตามตองการ แตนำาออยงบยงเหลออยมาก จะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา เธอจงนำานำาออยงบประเคนภกษทงหลายใหฉนจน“อมหนำาเถด”พราหมณกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ไดนำานำาออยงบประเคนภกษทงหลายใหฉนจนอมหนำา ภกษบางพวกบรรจนำาออยงบเตมบาตรบาง เตมหมอกรองนำาบาง เตมถงยามบาง พราหมณเพลฏฐกจจานะนำานำาออยงบประเคนภกษทงหลายใหฉนจนอมแลวกราบทลวา ขาพระองคไดนำานำาออยงบประเคนภกษทงหลาย“ใหฉนจนอมหนำาแลว แตนำาออยงบยงเหลออยมาก จะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา เธอจงใหนำาออยงบแกพวกคนกนเดนเถด“ ”พราหมณเพลฏฐกจจานะกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ไดใหนำาออยงบแกพวกคนกนเดนแลวกราบทลวา ขาพระองคไดใหนำาออยงบแกพวกคน“กนเดนแลว แตนำาออยงบยงเหลออยมาก จะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา เธอจงใหนำาออยงบแกพวกคนกนเดนจนพอแกความตอง“การเถด”พราหมณเพลฏฐกจจานะกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ไดใหนำาออยงบแกพวกคนกนเดนแลวกราบทลวา ขาพระองคไดใหนำาออยงบแกพวกคนกนเดน“จนพอแกความตองการแลว แตนำาออยงบยงเหลออยมาก จะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา เธอจงนำานำาออยงบมาใหพวกคนกนเดนกนจนอมหนำา“เถด”

พราหมณเพลฏฐกจจานะกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ไดนำานำาออยงบใหพวกคนกนเดนกนจนอมหนำาแลว

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๒. เพลกฐกจจานวตถคนกนเดนบางพวกบรรจนำาออยงบเตมกระปองบาง เตมหมอบาง หอเตมผาขาวปลาดบาง เตมพกบางพราหมณเพลฏฐกจจานะนำานำาออยงบเลยงดพวกคนกนเดนใหอมหนำาแลวไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาพระองคไดนำานำาออยงบเลยงดพวกคนกนเดนจน“อมหนำา แตนำาออยงบยงเหลออยมาก จะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา ดกอนกจจานะ ทวโลกนพรอมทงเทวโลก มารโลก“พรหมโลกทวทกหมสตว พรอมทงสมณะพราหมณเทวดาและมนษย เราไมเลงเหนผทบรโภคนำาออยงบนนแลวจะยอยไดด ยกเวนตถาคตหรอสาวกของตถาคต เธอจงทงนำาออยงบนนในทปราศจากของเขยวหรอในททไมมตวสตว”พราหมณเพลฏฐกจจานะกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลว ไดเทนำาออยงบลงในทไมมตวสตว นำาออยงบนนไดเดอดพงสงเสยงดง ฉ ฉ ฉ ฉ พนไอพนควนขนเหมอนผาลทรอนโชนตลอดวนทบคคลจมลงนำายอมเดอดพงสงเสยงดง ฉ ฉ ฉ ฉทนใดนนเขาสลดใจเกดโลมชาตชชน เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลว นงเฝาอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกพราหมณเพลฏฐะนนผนงอย ณ ทสมควรเมอทรงทราบวาพราหมณเพลฏฐะนนมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอทกข สมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทนไดเกดแกพราหมณเพลฏฐกจจานะ ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปน“ธรรมดา สงนนทงปวง มความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาด”ปราศจากมลทน ควรรบนำายอมไดเปนอยางด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๒. เพลฏฐกจจานวตถครงนน พราหมณเพลฏฐกจจานะไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอใครอกในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาค ดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก“พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนคนหงายของทควำา เปดของทปดบอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรปพระองคผเจรญ ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระพทธเจาวา เปนอบาสกผถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”ครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปตามลำาดบ จนถงกรงราชคฤห ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเวฬวน สถานทใหเหยอกระแต ในกรงราชคฤหนน สมยนน กรงราชคฤหมนำาออยงบมาก ภกษทงหลายยำาเกรงอยวา พระ“ผมพระภาคทรงอนญาตนำาออยงบแกภกษผเปนไขเทานน ไมทรงอนญาตแกผไมเปนไข”จงไมฉนนำาออยงบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาออยงบแกภกษผเปนไข“นำาออยงบละลายนำาแกผไมเปนไข”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๓. ปาฏลคามวตถ๑๗๓. ปาฏลคามวตถวาดวยชาวปาฏลคามถวายทพก

เรองทรงรบอาคารพกแรม[๒๘๕] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลว เสดจไปทางปาฏลคามพรอมดวยภกษจำานวน ๑,๒๕๐ รป สมยนนพระผมพระภาคเสดจจารกไปตามลำาดบ จนถงปาฏลคามอบาสกอบาสกาชาวปาฏลคามไดทราบขาววา พระผมพระภาคเสดจมาถง“ปาฏลคามแลว จงพากนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวได”ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลว นงอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงชแจงใหอบาสกอบาสกาชาวปาฏลคามเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา

ครงนน อบาสกอบาสกาชาวปาฏลคามผซงพระผมพระภาคชแจงใหเหนชดชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาค“พรอมดวยภกษสงฆโปรดรบอาคารทพกของพวกขาพระองคเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบโดยดษณภาพครงนน อบาสกอบาสกาชาวปาฏลคามทราบการทพระผมพระภาคทรงรบแลวจงลกจากอาสนะ ถวายบงคมพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวพากนเดนไปทอาคารทพก ปลาดอาสนะทวอาคาร จดอาสนะ ตงหมอนำา ตามประทปนำามนแลวพากนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พวกขา“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๓. ปาฏลคามวตถพระองคปลาดอาสนะ ดาดเพดานทวอาคารทพก จดอาสนะ ตงหมอนำา ตามประทปนำามนไวแลว ขอพระองคทรงทราบเวลาอนเหมาะสมในบดนเถด พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสกแลว ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปทอาคารพกแรมพรอมกบภกษสงฆ ทรงชำาระพระบาทแลวเสดจเขาอาคารทพกประทบนงพงเสากลาง ผนพระพกตรไปทางทศตะวนออก แมภกษสงฆกลางเทาแลวเขาอาคารทพก นงพงฝาดานตะวนตก ผนหนาไปทางทศตะวนออกหอมลอมพระผมพระภาค แมอบาสกอบาสกาชาวปาฏลคามกลางเทาแลวเขาไปอาคารทพก นงพงฝาดานทศตะวนออกผนหนาไปทางทศตะวนตกหอมลอมพระผมพระภาค

โทษแหงศลวบต ๕ ประการ๑ลำาดบนน พระผมพระภาคตรสกบอบาสกอบาสกาชาวปาฏลคามวา คหบด“ทงหลาย ศลวบตของบคคลผทศล มโทษ ๕ ประการน โทษ ๕ ประการ คอ๑. คหบดทงหลาย บคคลผทศล มศลวบตในโลกน ยอมถงความเสอมโภคทรพยใหญหลวง ซงมความประมาทเปนเหต นเปนโทษประการท ๑ แหงศลวบตของบคคลผทศล๒. คหบดทงหลาย กตตศพทอนชวของบคคลผทศล มศลวบต ยอมกระฉอนไป นเปนโทษประการท ๒ แหงศลวบตของบคคลผทศล๓. คหบดทงหลาย บคคลผทศล มศลวบต จะเขาไปยงบรษทใด ๆ จะเปนขตตยบรษทกตาม พราหมณบรษทกตาม คหบดบรษกตามสมณบรษทกตาม ยอมไมแกลวกลาเกอเขนเขาไป นเปนโทษประการท ๓ แหงศลวบตของบคคลผทศล

๔. คหบดทงหลาย บคคลผทศล มศลวบต ยอมหลงลมสตตาย นเปนโทษประการท ๔ แหงศลวบตของคนทศล

เชงอรรถ :๑ ท.ปา. ๑๑/๓๑๖/๒๐๙-๒๑๐, อง. ปญจก. (แปล) ๒๒/๒๑๓/๓๕๕

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๓. ปาฏลคามวตถ๕. คหบดทงหลาย บคคลผทศล มศลวบต หลงจากตายแลว ยอมไปเกดในอบาย ทคต วนบาต นรก นเปนโทษขอท ๕ แหงศลวบตของบคคลผทศลคหบดทงหลาย ศลวบตของบคคลผทศล มโทษ ๕ ประการนแล

อานสงสแหงศลสมบต ๕ ประการ๑คหบดทงหลาย ศลสมบตของบคคลผมศล มอานสงส ๕ ประการ อานสงส๕ ประการน คอ๑. คหบดทงหลาย บคคลผมศล มศลสมบตในโลกน ยอมไดโภคทรพยใหญหลวง ซงมความไมประมาทเปนเหต นเปนอานสงสประการท ๑ แหงศลสมบตของบคคลผมศล๒. คหบดทงหลาย กตตศพทอนดงามของบคคลผมศล มศลสมบตยอมกระฉอนไป นเปนอานสงสประการท ๒ แหงศลสมบตของบคคลผมศล๓. คหบดทงหลาย บคคลผมศล มศลสมบต จะเขาไปยงบรษทใด ๆจะเปนขตตยบรษทกตาม พราหมณบรษทกตาม คหบดบรษทกตาม สมณบรษทกตาม ยอมแกลวกลา ไมเกอเขนเขาไป นเปนอานสงสประการท ๓ แหงศลสมบตของบคคลผมศล๔. คหบดทงหลาย บคคลผมศล มศลสมบต ยอมไมหลงลมสตตาย นเปนอานสงสประการท ๔ แหงศลสมบตของบคคลผมศล ๕. คหบดทงหลาย บคคลผมศล มศลสมบต หลงจากตายแลวยอมไปบงเกดในสคตโลกสวรรค นเปนอานสงสประการท ๕ แหงศลสมบตของบคคลผมศลคหบดทงหลาย ศลสมบตของบคคลผทศล มอานสงส ๕ ประการนแล

เชงอรรถ :๑ ท.ปา. ๑๑/๓๑๖/๒๑๐, อง. ปญจก. (แปล) ๒๒/๒๑๓/๓๕๖

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๙๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๔. สนธวสสการวตถครนทรงแสดงธรรมกถาชแจงใหอบาสกอบาสกาชาวปาฏลคามเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาจนดกดนแลว ทรงสงกลบดวยรบสงวา ราตรใกลจะสวาง บดนพวกทานจงรเวลาทจะกลบเถดพวกเขากราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลวลกจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไป เมอพวกเขากลบไปไดไมนาน พระผมพระภาคไดเสดจเขาสญญาคาร

๑๗๔. สนธวสสการวตถ๑วาดวยมหาอมาตยสนธะและวสสการะ

เรองพทธทำานายเกยวกบนครปาฏลบตร[๒๘๖] สมยนน สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐ กำาลงสรางเมองทปาฏลคามเพอปองกนพวกวชชพระผมพระภาคทรงตนบรรทมเวลาใกลรง ทรงเลงจกษทพยอนบรสทธเหนอมนษย ไดทอดพระเนตรเหนทวยเทพเปนจำานวนมากกำาลงยดครองทดนในปาฏลคามคอ ทวยเทพมศกดใหญยดครองทดนในประเทศใด จตของพวกพระราชาและราชมหาอมาตยผสงศกดตางนอมเพอสรางนเวศนในประเทศนน๒ทวยเทพทมศกดชนกลางยดครองทดนในประเทศใด จตของพวกพระราชาและราชมหาอมาตยทมศกดชนกลางตางนอมเพอสรางนเวศนในประเทศนนทวยเทพทมศกดชนตำายดครองทดนในประเทศใด จตของพวกพระราชาและราชมหาอมาตยชนตำาตางนอมเพอสรางนเวศนในประเทศนน

เชงอรรถ :๑ ท.ม. ๑๐/๑๕๒/๗๙๒ ทราบวา เทวดาทงหลายเขาสงในรางของคนผเชยวชาญวชาดพนทแลวใหผเชยวชาญเหลานนบอกวาควรจะสรางบานเมองทนนทนเพราะเทวดาเหลานนประสงคจะใหพระราชาและมหาอมาตยผมศกดใหญ มศกดปานกลาง มศกดชนตำาอยใกลชดกบตน และทำาสกการะสมควรแกตน (ว.อ. ๓/๒๘๖/๑๗๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๔. สนธวสสการวตถลำาดบนน พระผมพระภาคจงตรสเรยกทานพระอานนทมาถามวา อานนท“คนทสรางเมองทปาฏลคามนนเปนพวกไหน”ทานพระอานนทกราบทลวา สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐ กำาลงสรางเมองทปาฏลคาม เพอปองกนพวกวชช พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา อานนท สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหง“มคธรฐ กำาลงสรางเมองทปาฏลคามเพอปองกนพวกวชช เหมอนไดปรกษากบทวยเทพชนดาวดงส อานนท เมอตอนเชามดคนน เราลกขนเลงจกษทพยอนบรสทธเหนอมนษย เหนทวยเทพเปนจำานวนมากกำาลงยดครองทดนในปาฏลคาม คอทวยเทพมศกดใหญยดครองทดนในประเทศใด จตของพวกพระราชาและราชมหาอมาตยผสงศกดตางนอมเพอสรางนเวศนในประเทศนนทวยเทพทมศกดชนกลางยดครองทดนในประเทศใด จตของพวกพระราชาและราชมหาอมาตยทมศกดชนกลางตางนอมเพอสรางนเวศนในประเทศนนทวยเทพทมศกดชนตำายดครองทดนในประเทศใด จตของพวกพระราชาและราชมหาอมาตยชนตำาตางนอมเพอสรางนเวศนในประเทศนน

นครปาฏลบตรจะแตกดวยภย ๓ อยางอานนท ตลอดพนทอนเปนยานชมชนแหงอารยชนและเปนทางคาขาย นครนจะเปนนครชนเอก เปนทำาเลคาขาย ชอปาฏลบตร และนครปาฏลบตรจะเกดอนตราย ๓ อยาง คอ อคคภย อทกภย หรอการแตกความสามคคภายในกลม”ครงนน สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐ พากนไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลสนทนาปราศรยกบพระผมพระภาคพอเปนทบนเทงใจ พอใหระลกถงกนและกนแลวไดยน ณ ทสมควร สนธะและวสสการะมหาอมาตยแหงมคธรฐ ผยน ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระโคดมผเจรญพรอมดวยภกษสงฆโปรดรบภตตาหารของพวกขาพระ“องคเพอเจรญกศลในวนนเถด”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๔. สนธวสสการวตถครงนน สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐทราบวาพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว ลกจากอาสนะแลวกลบไป ลำาดบนน สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐใหจดเตรยมของเคยวของฉนอนประณตแลวใหเจาหนาทไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา“

ภตตาหารเสรจแลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสกแลว ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปทจดเลยงของสนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐ ประทบนงบนอาสนะทจดถวาย พรอมดวยภกษสงฆ ลำาดบนน สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐ ไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจ หามภตตาหารแลวทรงละพระหตถจากบาตร ไดนงเฝาอย ณ ทสมควร พระผมพระภาคทรงอนโมทนาแกมหาอมาตยทงสองดวยพระคาถาเหลานวา“บณฑตอยในทใด ครนเลยงดทานผมศล ผสำารวมประพฤตพรหมจรรยในททตนอยนนพงอทศทกษณา๑แกเหลาทวยเทพผสถตอยในทนนทวยเทพเหลานนอนเขาบชาแลวยอมบชาตอบอนเขานบถอแลวยอมนบถอตอบจากนนยอมอนเคราะหบณฑตนนเปนการตอบแทนดจมารดาอนเคราะหบตรผเกดแตอกดงนน ผททวยเทพอนเคราะหแลวยอมพบเหนแตสงทเจรญทกเมอ ๒”ครนพระผมพระภาคทรงอนโมทนาสนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐดวยพระคาถาเหลานแลว ไดเสดจลกจากอาสนะแลวเสดจกลบ

เชงอรรถ :๑ พงอทศทกษณา หมายถงพงใหสวนบญ (ท.ม.อ. ๒/๑๕๓/๑๔๓)๒ ท.ม. ๑๐/๑๕๓/๘๐-๘๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๕. โกฏคามสจจกถาเรองประตโคดมและทาโคดมทแมนำาคงคาสมยนน สนธะและวสสการะผเปนมหาอมาตยแหงมคธรฐ ตามสงเสดจพระผมพระภาคไปทางพระปฤษฎางค ดวยดำารวา วนน ประตทพระสมณโคดมเสดจ“ออกจะไดชอวาประตโคดม ทาทเสดจขามแมนำาคงคาจะไดชอวาทาโคดม ตอมา”ประตทพระผมพระภาคเสดจผานไปนน ไดปรากฏนามวาประตโคดมครงนน พระผมพระภาคเสดจไปทางแมนำาคงคา เวลานน แมนำาคงคามนำาเตมเสมอตลง นกกาพอดมกนได คนทงหลายประสงคจะไปจากฝงนสฝงโนน ตางกหาเรอแพหรอผกแพลกบวบ พระผมพระภาคทอดพระเนตรเหนคนเหลานนกำาลงหาเรอแพและผกแพลกบวบจะขามฟาก ไดทรงหายไปจากฝงแมนำาคงคาไปปรากฏ

ทฝงฟากโนน พรอมกบภกษสงฆ เหมอนคนมกำาลงเหยยดแขนออกหรอคแขนเขาครนพระองคทรงทราบความนแลว ทรงเปลงอทานวา“คนพวกหนงกำาลงสรางสะพานขามสระใหญโดยมใหแปดเปอนดวยเลนตมขณะทคนอกพวกหนงกำาลงผกทนอยชนผฉลาดไดขามพนไปแลว ๑”

๑๗๕. โกฏคามสจจกถาวาดวยทรงแสดงอรยสจทโกฏคาม[๒๘๗] ครงนน พระผมพระภาคเสดจไปทางโกฏคาม ทราบวา พระผมพระภาคประทบอยทโกฏคามนน พระผมพระภาคไดรบสงกบภกษทงหลายในโกฏคามนนวา ภกษทงหลาย เราและพวกเธอเรรอนไปตลอดเวลานานถงเพยงน เพราะ“

เชงอรรถ :๑ ท.ม. ๑๐/๑๕๔/๘๑

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๖. อมพปาลวตถไมตรสรและไมแทงตลอดอรยสจ ๔ ไดแก เราและพวกเธอเรรอนไปตลอดเวลานานถงเพยงน เพราะไมตรสรและไมแทงตลอดทกขอรยสจ ฯลฯ ทกขสมทยอรยสจฯลฯ ทกขนโรธอรยสจ ฯลฯ เราและพวกเธอเรรอนไปตลอดเวลานานถงเพยงนเพราะไมตรสรและไมแทงตลอดทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ ภกษทงหลาย แตบดนทกขอรยสจ อนเราและพวกเธอไดตรสรและแทงตลอดแลว ทกขสมทยอรยสจ อนเราและพวกเธอไดตรสรและแทงตลอดแลว ทกขนโรธอรยสจ อนเราและพวกเธอไดตรสร และแทงตลอดแลว ทกขนโรธคามนปฏปทาอรยสจ อนเราและพวกเธอไดตรสรและแทงตลอดแลว เราและพวกเธอตดตณหาในภพไดเดดขาด ตณหาทจะนำาไปเกดสนแลวบดนจงไมมการเกดอกตอไป

นคมคาถาเพราะไมเหนอรยสจ ๔ ตามเปนจรงเราและพวกเธอจงตองทองเทยวไปในชาตนน ๆ ตลอดเวลานานแตเพราะไดเหนอรยสจ ๔เราและพวกเธอจงถอนตณหาทจะนำาไปเกดไดตดรากแหงทกขไดเดดขาด บดนจงไมมการเกดอกตอไป

๑๗๖. อมพปาลวตถวาดวยหญงงามเมองชออมพปาล[๒๘๘] หญงงามเมองชออมพปาลไดทราบขาววา พระผมพระภาคเสดจถง“โกฏคามแลว จงใหจดยานพาหนะคนงาม ขนยานพาหนะคนงาม มยานพาหนะ”คนงามหลายคนเดนทางออกจากกรงเวสาล เพอเขาเฝาพระผมพระภาค เดนทางไปดวยยานพาหนะตลอดพนททยานพาหนะจะไปได แลวลงเดนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวไดนงเฝาอย ณทสมควร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๗. ลจฉววตถพระผมพระภาคทรงชแจงใหหญงงามเมองชออมพปาลผนง ณ ทสมควรเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน หญงงามเมองชออมพปาลผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชดชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาคพรอมดวย“ภกษสงฆโปรดรบภตตาหารของดฉนเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครงนน หญงงามเมองชออมพปาลทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงลกจากอาสนะถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไป

๑๗๗. ลจฉววตถวาดวยเจาลจฉว[๒๘๙] พวกเจาลจฉวชาวกรงเวสาลไดทรงสดบขาววา พระผมพระภาค“เสดจมาถงโกฏคามแลว จงใหจดยานพาหนะคนงาม ขนยานพาหนะคนงาม”มยานพาหนะคนงามหลายคน เสดจออกจากกรงเวสาล เพอเขาเฝาพระผมพระภาค เจาลจฉวบางพวกเขยว คอ ทรงมสเขยว ทรงพสตรสเขยว ทรงเครองประดบเขยว เจาลจฉวบางพวกเหลอง คอ ทรงมสเหลอง ทรงพสตรเหลองทรงเครองประดบเหลอง เจาลจฉวบางพวกแดง คอ ทรงมสแดง ทรงพสตรแดงทรงเครองประดบแดง เจาลจฉวบางพวกขาว คอ ทรงมสขาว ทรงพสตรขาวทรงเครองประดบขาวครงนน หญงงามเมองชออมพปาลทำาใหงอนรถกระทบงอนรถ แอกกระทบแอก ลอกระทบลอ เพลากระทบเพลา ของเจาลจฉวหนม ๆ ลำาดบนน พวกเจา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๗. ลจฉววตถลจฉวเหลานนจงไดตรสกบหญงงามเมองชออมพปาลดงนวา แมอมพปาล เหต“ไฉนเธอจงทำาใหงอนรถกระทบงอนรถ แอกกระทบแอก ลอกระทบลอ เพลากระทบเพลา ของเจาลจฉวหนม ๆ เลา”นางตอบวา พระลกเจาทงหลาย หมอมฉนไดนมนตภกษสงฆมพระพทธเจา“เปนประธานเพอเจรญกศลในวนพรงนแลว”เจาลจฉวทงหลายตรสวา แมอมพปาล เธอจงใหพวกฉนถวายภตตาหาร“มอนดวยทรพย ๑๐๐,๐๐๐ กหาปณะเถด”นางตอบวา พระลกเจาทงหลาย ถาแมพวกทานจะประทานกรงเวสาลพรอม“กบชนบท หมอมฉนกใหพวกทานถวายภตตาหารมอนไมได”เจาลจฉวทงหลายทรงดดองคลตรสวา ผเจรญทงหลาย พวกเราแพนางอมพ“ปาลเสยแลว ผเจรญทงหลาย พวกเราแพนางอมพปาลเสยแลว จงพากนไปเฝา”พระผมพระภาค ถงทประทบพระผมพระภาคไดทอดพระเนตรเหนเจาลจฉวเหลานนกำาลงเสดจมาแตไกลจงรบสงภกษทงหลายมาวา ภกษทงหลาย เหลาภกษทไมเคยเหนพวกเทวดาชน“ดาวดงสกจงดบรษทเจาลจฉว จงพจารณาดบรษทเจาลจฉว จงเทยบเคยงดบรษทเจาลจฉวกบพวกเทวดาชนดาวดงส”ครงนน พวกเจาลจฉวเสดจขนยานพาหนะไปตลอดพนททยานพาหนะจะไปไดแลวเสดจลงจากยานพาหนะ ดำาเนนไปดวยพระบาทเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวประทบนง ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงชแจงใหพวกเจาลจฉวผประทบนง ณ ทสมควรเหนชดชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน พวกเจาลจฉวผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๗. ลจฉววตถธรรมกถาแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาคพรอมดวย“ภกษสงฆโปรดรบโภชนาหารของพวกขาพระองคเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”

พระผมพระภาคตรสวา อาตมารบนมนตฉนภตตาหารของหญงงามเมองชอ“อมพปาลไวเพอเจรญกศลในวนพรงนแลว”ลำาดบนน พวกเจาลจฉวทรงดดองคลตรสวา ผเจรญทงหลาย พวกเราแพ“หญงงามเมองชออมพปาลเสยแลว ผเจรญทงหลาย พวกเราแพหญงงามเมองชออมพปาลเสยแลว ทรงชนชมยนดภาษตของพระผมพระภาค เสดจลกจากอาสนะ”ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวเสดจกลบครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ โกฏคามตามอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางนาทกคาม ทราบวา พระผมพระภาคประทบอยทพระตำาหนกตกในนาทกคามนนคนนนหญงงามเมองชออมพปาลสงใหจดเตรยมโภชนาหารอนประณตในสวนของตนแลวใหคนไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา“ภตตาหารเสรจแลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสกแลว ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปทจดเลยงของหญงงามเมองชออมพปาล ประทบนงบนอาสนะทจดถวาย พรอมดวยภกษสงฆ นางไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว ทรงหามภตตาหารแลวละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควร หญงงามเมองชออมพปาลผนงเฝาอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา“หมอมฉนขอถวายสวนมะมวงนแกภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน”พระผมพระภาคทรงรบอารามแลว ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหหญงงามเมองชออมพปาลเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญ แกลวกลา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ทรงลกจากอาสนะเสดจ ไปทางปามหาวน ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ กฏาคารศาลาปามหาวน ในกรงเวสาลนนลจฉวภาณวารท ๓ จบ

๑๗๘. สหเสนาปตวตถวาดวยสหเสนาบดสาวกของนครนถนาฏบตร[๒๙๐] สมยนน เจาลจฉวผมชอเสยงนงประชมกนในสนถาคาร๑กลาวสรรเสรญพระพทธ กลาวสรรเสรญพระธรรม กลาวสรรเสรญพระสงฆโดยประการตาง ๆสมยนน สหเสนาบดสาวกของนครนถ นงอยในทประชมนนดวย ลำาดบนนสหเสนาบดไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคพระองคนน ตองเปนพระอรหนต“

สมมาสมพทธเจาแน เพราะเจาลจฉวผมชอเสยงเหลานนงประชมกนในสนถาคารตางกกลาวสรรเสรญพระพทธ กลาวสรรเสรญพระธรรม กลาวสรรเสรญพระสงฆโดยประการตาง ๆ อยากระนนเลย เราควรเขาไปเฝาพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ตอมา เขาเขาไปหานครนถนาฏบตรถงทอย ไหวแลวนงอย”ณ ทสมควร ไดกลาวกบนครนถนาฏบตรดงนวา ขาพเจาปรารถนาจะไปเฝาพระ“สมณโคดม เจาขา”นครนถนาฏบตรกลาววา สหะ ทานเปนผสอนใหทำา ไฉนจงจะไปเฝาพระ“สมณโคดมผสอนไมใหทำาเลา สหะ เพราะพระสมณโคดมเปนผสอนไมใหทำา ยอมแสดงธรรมเพอการไมทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน”ครงนนแล สหเสนาบดจงลมเลกความตงใจทจะไปเฝาพระผมพระภาค

เชงอรรถ :๑ สนถาคาร มความหมาย ๒ นยคอ หมายถงอาคารทสรางขนเพอเปนทพกผอนสำาหรบมหาชน ถกสรางขนทใจกลางเมอง คนทอยรอบ ๆ ทง ๔ ทศสามารถมองเหนได คนทมาจากทศทง ๔ จะพกผอนทอาคารนกอนทจะไปพกในทสบายสำาหรบตน นยท ๒ หมายถงอาคารทสรางขนเพอประชมพจารณาราชกจสำาหรบราชตระกล ในทนหมายถงนยท ๒ (อง.อฏฐก.อ. ๓/๑๒/๒๒๙-๒๓๐ ด อง.อฏฐก. ๒๓/๑๒/๑๔๙ ดวย)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถแมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ เจาลจฉวผมชอเสยงนงประชมอยในสนถาคาร กลาวสรรเสรญพระพทธ กลาวสรรเสรญพระธรรม กลาวสรรเสรญพระสงฆ โดยประการตาง ๆแมครงท ๓ สหเสนาบดกมความคดดงนวา พระผมพระภาคพระองคนน“ตองเปนพระอรหนตสมมาสมพทธเจาแน เพราะเจาลจฉวผมชอเสยงเหลานนงประชมกนในสนถาคาร ตางกกลาวสรรเสรญพระพทธ กลาวสรรเสรญพระธรรม กลาวสรรเสรญพระสงฆ โดยประการตาง ๆ กพวกนครนถเหลาน เราจะบอกหรอไมกไมมประโยชนอะไร อยากระนนเลย เราจะไมบอกพวกนครนถแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคพระอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน”ครงนน สหเสนาบดเดนทางออกจากกรงเวสาลแตหววน พรอมดวยรถ ๕๐๐คน เดนทางไปดวยยานพาหนะตลอดพนททยานพาหนะจะไปไดแลวลงเดนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณทสมควร สหเสนาบดผนงอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระ“องคผเจรญ ขาพระองคไดฟงมาดงนวา พระสมณโคดมเปนผสอนไมใหทำา ทรงแสดง‘ธรรมเพอการไมใหทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน พระพทธเจาขา คนเหลา’ใดกลาวอยางนวา พระสมณโคดมเปนผสอนไมใหทำา แสดงธรรมเพอการไมใหทำา ทงแนะ‘

นำาพวกสาวกตามแนวนน พระพทธเจาขา คนเหลานนจะชอวากลาวตรงตามทพระ’ผมพระภาคตรสไว ไมชอวากลาวตพระผมพระภาคดวยคำาเทจหรอ ชอวากลาวแกอยางสมเหตสมผลหรอ ไมมบางหรอทคำากลาวเชนนนและคำากลาวตอ ๆ กนมา จะเปนเหตใหถกตำาหนได เพราะขาพระองคไมประสงคจะกลาวตพระผมพระภาคเลย”

ขอกลาวหาของคนทวไป ๘ ประการ[๒๙๑] พระผมพระภาคตรสวา๑. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนผสอนไมใหทำา‘ทรงแสดงธรรมเพอการไมใหทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นน’มมลอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๐๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถ๒. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนผสอนใหทำา แสดง‘ธรรมเพอการใหทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนมมลอย’๓. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนผสอนใหทำาลาย‘แสดงธรรมเพอความทำาลาย ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นน’มมลอย๔. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนชางรงเกยจ‘แสดงธรรมเพอความรงเกยจ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นน’มมลอย๕. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนชางกำาจด แสดง‘ธรรมเพอความกำาจด ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนม’มลอย๖. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนชางเผาผลาญ‘แสดงธรรมเพอความเผาผลาญ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน ’นนมมลอย๗. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนไมผดไมเกด‘แสดงธรรมเพอไมผดไมเกด ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นน’มมลอย๘. สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนผเบาใจ แสดงธรรม‘เพอความเบาใจ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนมมลอย’

พระดำารสแกขอกลาวหา ๘ ประการ[๒๙๒] สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนผสอนไมใหทำาทรง‘

แสดงธรรมเพอการไมใหทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนชอวามมลอย’เปนอยางไร

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถ๑. สหะ เพราะเราสอนไมใหทำากายทจรต วจทจรต มโนทจรต ตลอดถงการไมใหทำาบาปอกศลธรรมตาง ๆ ขอทเขากลาวหาเราวา พระ‘สมณโคดมเปนผสอนไมใหทำา แสดงธรรมเพอการไมใหทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนผสอนใหทำา แสดงธรรม‘เพอการใหทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนมมลอย เปนอยางไร’๒. สหะ เพราะเราสอนใหทำากายสจรต วจสจรต มโนสจรต ตลอดถงการทำากศลธรรมตาง ๆ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดม‘เปนผสอนใหทำา ทรงแสดงธรรมเพอการใหทำา ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมสอนใหทำาลาย แสดงธรรมเพอ‘ความทำาลาย ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนชอวามมลอย เปนอยางไร’๓. สหะ เพราะเราสอนใหทำาลายราคะ โทสะ โมหะ ตลอดถงใหทำาลายบาปอกศลธรรมตาง ๆ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดม‘สอนใหทำาลาย แสดงธรรมเพอความทำาลาย ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนชางรงเกยจ แสดงธรรม‘เพอความรงเกยจ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนชอวามมลอย เปนอยางไร’๔. สหะ เพราะเราชางรงเกยจกายทจรต วจทจรต มโนทจรต ตลอดถงรงเกยจบาป อกศลธรรมตาง ๆ ขอทเขากลาวหาเราวา พระ‘สมณโคดมเปนคน ชางรงเกยจ แสดงธรรมเพอความรงเกยจ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนชางกำาจด แสดงธรรมเพอ‘ความกำาจด ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนชอวามมลอย เปนอยางไร’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถ๕. สหะ เพราะเราแสดงธรรมเพอกำาจดราคะ โทสะ โมหะ และบาป

อกศลธรรมตาง ๆ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคน‘ชางกำาจด แสดงธรรมเพอความกำาจด ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนชางเผาผลาญ แสดงธรรม‘เพอความเผาผลาญ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนชอวามมลอย เปนอยางไร’๖. สหะ เพราะเรากลาวถงบาปอกศลธรรมทงหลาย คอ กายทจรต วจทจรต มโนทจรตวาเปนสงทควรเผาผลาญ สหะ เราเรยกคนทละบาปอกศลธรรมทงหลายทควรเผาผลาญไดหมดสน ตดรากถอนโคนเหมอนตนตาลทถกตดรากถอนโคนไปแลวเหลอแตพนททำาใหไมม เกดขนตอไปไมไดวา เปนคนชางเผาผลาญ ตถาคต‘ ’ละบาปอกศลธรรมตาง ๆ ทควรเผาผลาญไดหมดสน ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนชางเผาผลาญ แสดงธรรมเพอ‘การเผาผลาญ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนไมผดไมเกด แสดงธรรม‘เพอความไมผดไมเกด ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนชอวามมลอย เปนอยางไร’๗. สหะ เพราะเราเรยกคนทละการอยในครรภและการเกดใหมไดหมดตดรากถอนโคนเหมอนตนตาลทถกตดรากถอนโคนแลว เหลอแตพนททำาใหไมม เกดขนตอไปไมไดวา เปนคนไมผดไมเกด ตถาคต‘ ’ละการอยในครรภและการเกดใหมไดหมดสนแลว ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนคนไมผดไมเกด แสดงธรรมเพอความ‘ไมผดไมเกด ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’สหะ ขอทเขากลาวหาเราวา พระสมณโคดมเปนผเบาใจ แสดงธรรมเพอความ‘เบาใจ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นนชอวามมลอย เปนอยางไร’๘. สหะ เพราะเราเปนผเบาใจดวยความเบาใจอยางยง แสดงธรรมเพอความเบาใจ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน ขอทเขากลาวหาเราวา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถ‘พระสมณโคดมเปนผเบาใจ แสดงธรรมเพอความเบาใจ ทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน นแลมมลอย’[๒๙๓] เมอพระผมพระภาคตรสตอบอยางนแลว สหเสนาบดไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก“พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนบคคลหงายของทควำา เปดของทปดบอกทางแกผหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองค

ผเจรญ ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระองควาเปนอบาสกผเขาถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”พระผมพระภาคตรสวา สหะ ทานใครครวญกอนแลวจงตดสนใจเถด คนท“มชอเสยงเชนทานตองใครครวญใหรอบคอบกอนจงเปนการด”สหเสนาบดกราบทลวา พระองคผเจรญ ขาพระองคปลาบปลมชนใจอยางยง“เพราะพระดำารส ทพระองคตรสวา ทานใครครวญกอนแลวจงตดสนใจเถด คนทม‘ชอเสยงเชนทานตองใครครวญใหรอบคอบกอนจงเปนการด ความจรง เพราะพวก’อญเดยรถยไดขาพระองคเปนสาวกแลวกปาวประกาศไปทวกรงเวสาลวา สหเสนาบด‘เปนสาวกของพวกเรา แตพระองคกลบตรสวา ทานใครครวญกอนแลวจงคอย’ ‘ตดสนใจเถด คนทมชอเสยงเชนทานตองใครครวญใหรอบคอบกอนจงเปนการด’พระองคผเจรญ แมครงท ๒ ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาค จงทรงจำาขาพระองควาเปนอบาสกผเขาถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวตเถด”

ทรงสนบสนนใหอปถมภลทธทเคยนบถอมากอนพระผมพระภาคตรสวา สหะ ตระกลของทานเคยเปนทตอนรบพวกนครนถ“มานาน ดงนน ทานพงใสใจวาควรใหบณฑบาตแกพวกนครนถผเขาไปตระกลตอไปเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถสหเสนาบดกราบทลวา พระองคผเจรญ ขาพระองคปลาบปลมชนใจอยาง“ยงเพราะพระดำารสทพระองคตรสวา สหะ ตระกลของทานเคยเปนทตอนรบพวก‘นครนถมานาน ดงนน ทานพงใสใจวาควรใหบณฑบาตแกพวกนครนถผเขาไปตระกลตอไปเถด ขาพระองคไดฟงมาดงน พระสมณโคดมตรสอยางนวา ควรให’ ‘ทานแกเราเทานน ไมควรใหทานแกศาสดาอน ควรใหทานแกสาวกของเราเทานนไมควรใหทานแกสาวกของศาสดาอน ทานทใหแกเราเทานนมผลมาก ทานทใหแกศาสดาอนไมมผลมาก ทานทใหแกสาวกของเราเทานนมผลมาก ทานทใหแกสาวกของศาสดาอนไมมผลมาก แตพระผมพระภาคกลบทรงชกชวนใหขาพระองค’ใหทานแกพวกนครนถ ขาพระองคจะรเวลาในเรองนเอง พระองคผเจรญ แมครงท ๓ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระองควา เปนอบาสกผเขาถงสรณะ ตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”ลำาดบนน พระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา

๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกสหะเสนาบดเมอทรงทราบวาสหเสนาบดมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใสจงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทยนโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธลปราศจากมลทนไดเกดขนแกสหเสนาบดนน ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงม“ความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทนควรรบนำายอม”ไดเปนอยางดครงนน สหเสนาบดไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๘. สหเสนาปตวตถไมตองเชอใครอกในคำาสอนของพระศาสดา จงกราบทลวา ขอพระผมพระภาค“พรอมภกษสงฆโปรดรบภตตาหารของขาพระองคเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพสหเสนาบดนนทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงไดลกจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไป[๒๙๔] ครงนน สหเสนาบดใชมหาดเลกผหนงวา เธอไปหาซอเนอสดทม“ขายมา โดยลวงไปแหงราตรนนไดจดเตรยมของเคยวของฉนอนประณตแลวให”มหาดเลกไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา“ภตตาหารเสรจแลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสกแลว ทรงถอบาตรและจวร เสดจไปทนเวศนของสหเสนาบด ประทบนงบนอาสนะทจดถวายพรอมกบภกษสงฆสมยนน พวกนครนถจำานวนมากพากนกอดแขนครำาครวญไปตามถนนสแยกสามแยกทวกรงเวสาลวา วนน สหเสนาบดฆาสตวเลยงตวอวน ๆ ทำาอาหาร“เลยงพระสมณโคดม พระสมณโคดมทงทรอยกยงฉนเนอทเขาทำาเจาะจงตนเอง”ครงนน มหาดเลกผหนงเขาไปหาสหเสนาบด กลาววา เจานายพงทราบเถด“พวกนครนถจำานวนมากพากนกอดแขนครำาครวญไปตามถนนสแยกสามแยกทวกรงเวสาลวา วนน สหเสนาบดฆาสตวเลยงตวอวน ๆ ทำาอาหารเลยงพระสมณ‘โคดม พระสมณโคดมทงทรอยกยงฉนเนอทเขาทำาเจาะจงตนเอง”สหเสนาบดตอบวา ชางเถด ทานเหลานนประสงคจะตำาหนพระพทธ ประสงค“จะตำาหนพระธรรม ประสงคจะตำาหนพระสงฆมานานแลว อนง ทานเหลานนกลาวต

พระผมพระภาคดวยเรองทไมมอย เปลาประโยชน เปนเรองเทจ ไมเปนจรง สวนพวกเราไมจงใจฆาสตวแมเพราะเหตแหงชวต”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๙. กปปยภมอนชานนาลำาดบนน สหเสนาบด ไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจ ทรงหามภตตาหารแลวทรงละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควร

เรองทรงหามฉนเนอทเขาทำาเจาะจงพระผมพระภาคทรงชแจงใหสหเสนาบดเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบตเราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“ภกษรอย ไมพงฉนเนอทเขาทำาเจาะจง รปใดฉน ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลายเราอนญาตปลา เนอเปนของบรสทธดวยอาการ ๓ อยางคอ๑. ไมไดเหน๒. ไมไดยน๓. ไมไดนกสงสย

๑๗๙. กปปยภมอนชานนาวาดวยการทรงอนญาตกปปยภม

เรองกรงเวสาลหาอาหารไดงาย[๒๙๕] สมยนน กรงเวสาลมภกษาหารมาก มขาวกลางอกงาม บณฑบาตหาไดงาย พระอรยะบณฑบาตยงชพไดงายครงนน พระผมพระภาคประทบหลกเรนอยในทสงด ไดมพระดำารดงนวา“อาหารทเราอนญาตแกภกษเมอคราวอตคดอาหาร มขาวกลาไมงอกงาม บณฑบาตหาไดลำาบาก คอ อาหารทเกบไวภายใน ทหงตมภายใน ทหงตมเอง ทจบตอง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๙. กปปยภมอนชานนาแลวรบประเคนใหม ทนำามาจากทนมนต ทรบประเคนกอนเวลาภตตาหาร ทเกดในปา ทเกดในกอบว๑ ทกวนนภกษยงฉนภตตาหารเหลานนอยหรอหนอ”

ครนเวลาเยนจงเสดจออกจากทหลกเรน ตรสเรยกทานพระอานนทมาถามวา“อานนท อาหารทเราอนญาตแกภกษเมอคราวอตคดอาหาร มขาวกลานอยบณฑบาตไดลำาบาก คอ อาหารทเกบไวภายใน ทหงตมภายใน ทหงตมเอง ทจบตองแลวรบประเคนใหม ทนำามาจากทนมนต ทรบประเคนกอนเวลาอาหารทเกดในปาและทเกดในกอบว ทกวนนภกษยงฉนอาหารเหลานนอยหรอหนอ”

เรองทรงหามอาหารทหงตมภายในเปนตนทานพระอานนทกราบทลวา ภกษยงฉนอย พระพทธเจาขา“ ”ลำาดบนน พระผมพระภาคแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลว รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราหามอาหารเหลานนตงแตวนนเปนตนไป“ซงเปนสงทเราอนญาตแกภกษเมอคราวอตคดอาหาร มขาวกลาไมงอกงาม บณฑบาตหาไดลำาบาก คอ อาหารทเกบไวภายใน ทหงตมภายใน ทหงตมเอง ทจบตองแลวรบประเคนใหม ทนำามาจากทนมนต ทรบประเคนกอนเวลาภตตาหาร ทเกดในปา ทเกดในกอบว ภกษทงหลาย ภกษไมพงฉนอาหารทเกบไวภายใน ทหงตมภายใน ทหงตมเอง ทจบตองแลวรบประเคนใหม ผใดฉนตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย ภกษทฉนแลว บอกหามภตตาหารแลว ไมพงฉนอาหารทนำามา

เชงอรรถ :๑ อาหารทเกบไวภายใน แปลมาจากศพทเฉพาะวา อนโตวฏฐะทหงตมภายใน แปลมาจากศพทเฉพาะวา อนโตปกกะทหงตมเอง แปลมาจากศพทเฉพาะวา สามปกกะทจบตองแลวรบประเคนใหม แปลมาจากศพทเฉพาะวา อคคหตปฏคคหตกะทนำามาจากทนมนต แปลมาจากศพทเฉพาะวา ตโตนหฏะทรบประเคนกอนเวลาภตตาหาร แปลมาจากศพทเฉพาะวา ปเรภตตปฏคคหตกะทเกดในปา แปลมาจากศพทเฉพาะวา วนฏฐะทเกดในกอบว แปลมาจากศพทเฉพาะวา โปกขรฏฐะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๙. กปปยภมอนชานนาจากทนมนต ทรบประเคนกอนเวลาภตตาหาร ทเกดในปา ทเกดในกอบว ซงเปนอาหารทไมเปนเดน รปใดฉน พงปรบอาบตตามธรรม ๑”

เรองฝนตงเคาสมยนน คนทงหลายในชนบทบรรทกเกลอบาง นำามนบาง ขาวสารบางของฉนบางเปนอนมากไวในเกวยนแลวตงวงลอมเกวยนอยนอกซมประตพระวหาร

คอยวา พวกเราจะทำาภตตาหารถวายเมอไดโอกาส“ ”กเมฆฝนใหญตงเคาขนแลว คนเหลานนพากนเขาไปหาทานพระอานนทแลวไดกลาวกบทานพระอานนทดงนวา ทานอานนท ขอโอกาสเถด พวกเราบรรทก“เกลอบาง นำามนบาง ขาวสารบาง ของฉนบาง เปนอนมากไวในเกวยนแลวตงวงลอมเกวยนอยนอกซมประตพระวหารนเอง กเมฆฝนใหญตงเคาขนแลว พวกเราจะปฏบตอยางไรเลา”ลำาดบนน ทานพระอานนทไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา อานนท ถาอยางนน สงฆจงสมมตวหารอยสด“เขตวดใหเปนกปปยภม แลวใหเกบไวในสถานททสงฆมงหวง คอ ในวหาร เรอนมงแถบเดยว ปราสาท เรอนโลน หรอถำา”

วธสมมตกปปยภมและกรรมวาจาสมมตภกษทงหลาย สงฆพงสมมตกปปยภมอยางน คอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว พงสมมตวหารชอนใหเปนกปปยภม นเปนญตต

เชงอรรถ :๑ พงปรบอาบตตามธรรม หมายถงปรบอาบตปาจตตย เพราะเคยวฉนของทไมเปนเดน ตามความในสกขาบทท ๕ แหงโภชนวรรค (ว.มหา. (แปล) ๒/๒๓๗-๒๓๘/๓๙๔-๓๙๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๗๙. กปปยภมอนชานนาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆสมมตวหารชอนใหเปนกปปยภมทานรปใดเหนดวยกบการสมมตวหารชอนใหเปนกปปยภม ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงวหารชอน สงฆสมมตใหเปนกปปยภมแลว สงฆเหนดวย เพราะฉะนนจงนงขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน”สมยนน ชาวบานตมขาวตม หงขาวสวย ตมแกง สบเนอ ผาฟนสงเสยงเซงแซอยในกปปยภมทสงฆสมมตแลวพระผมพระภาคทรงตนบรรทมในเวลาเชามด ไดทรงสดบเสยงเซงแซและเสยงการอง จงตรสถามทานพระอานนทวา อานนท เสยงเซงแซอะไร“ ”ทานพระอานนท ไดกราบทลเรองนใหพระผมพระภาคทรงทราบ

ทรงอนญาตกปปยภม ๓,๔ ชนดลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหตแลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชทอนเปนกปปยภมซงสงฆ“สมมตไว รปใดใช ตองอาบตทกกฏ ภกษทงหลาย เราอนญาตกปปยภม ๓ ชนดคอ๑. อสสาวนนตกา (กปปยภมทประกาศใหรกนแตเรมสราง)๒. โคนสาทกา (กปปยภมเคลอนทได)๓. คหปตกา (เรอนของคหบดทเขาถวายใหเปนกปปยภม)

เรองพระยโสชะเปนไขสมยนน ทานพระยโสชะเปนไข คนทงหลายนำาเภสชมาถวายทาน ภกษทงหลายใหเกบเภสชเหลานนไวขางนอกจงถกสตวกนบาง ขโมยลกไปบางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชกปปยภมทสงฆ“สมมต ภกษทงหลาย เราอนญาตกปปยภม ๔ ชนด คอ๑

๑. อสสาวนนตกา (กปปยภมทประกาศใหรกนแตเรมสราง)๒. โคนสาทกา (กปปยภมเคลอนทได)๓. คหปตกา (เรอนคหบดทเขาถวายใหเปนกปปยภม)๔. สมมตกา (กปปยภมทสงฆสมมต)”

สหภาณวารท ๔ จบ

๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถวาดวยเมณฑกคหบดถวายปญจโครสกบเสบยงเดนทาง[๒๙๖] สมยนน เมณฑกคหบดอยในเมองภททยะ ทานมฤทธานภาพอยางนคอ สระเกลาแลวใหกวาดฉางขาว นงอยนอกประต สายธารขาวเปลอกไหลตกจากอากาศเตมฉาง

เชงอรรถ :๑ กปปยภม ๔ เปนชอเรยกสถานทเกบโภชนาหารสำาหรบภกษสงฆ มรายละเอยดเพมเตมดงน๑. อสสาวนนตกา แปลวา กปปยภมทประกาศใหไดยนกน ไดแก กฎทภกษทงหลายตงใจจะใหเปนกปปยกฎ เปนเรอนทใชเปนหองครวมาตงแตแรก คอ เมอขณะทำา กชวยกนทำาโดยประกาศใหไดยนทวกน

๓ ครงวา กปปยกฏ กโรม แปลวา เราทงหลายทำากปปยกฎ“ ” “ ”๒. โคนสาทกา แปลวา กปปยภมเหมอนกบทโคจอม ไดแก สถานทไมมรวลอม แบงออกเปน ๒ประเภท คอ วดทไมมร วลอม เรยกวา อารามโคนสาทกา กฎทไมมรวลอม เรยกวา วหารโคนสาทกาโดยความกคอ เรอนครวเลก ๆ ทไมลงหลกปกฐานมนคง สามารถเคลอนยายได๓. คหปตกา เรอนของคหบด ไดแก เรอนของพวกชาวบาน เขาถวายใหภกษสงฆเพอใชเปนกปปยกฎสถานทนนอาจเคยเปนทอยของภกษมากอน โดยสวดประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาจะใชทแหงนเปนกปปยกฎหรอกปปยภม๔. สมมตกา แปลวา กปปยภมทสงฆสมมต ไดแก สถานทหรอกฎทภกษทงหลายตกลงกนเลอกใชเปนกปปยกฎ สถานทนนอาจเคยเปนทอยของภกษมากอน โดยสวดประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา จะใชทแหงนเปนกปปยกฎหรอเปนกปปยภม (ว.อ. ๓/๒๙๕/๑๘๒-๑๘๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถภรรยาของทานมฤทธานภาพอยางน คอ นงใกลถาดขาวสกขนาดจนำาได ๑อาฬหกะใบเดยวเทานน และหมอแกง ๑ หมอ มภตตาหารเลยงแกทาสและกรรมกรได ภตตาหารนนยอมไมหมดสนไปตลอดเวลาทนางยงไมลกขนบตรของทานมฤทธานภาพอยางน คอ ถอถงจทรพย ๑ พนเพยงถงเดยวแลวแจกคาจางกลางปแกทาสและกรรมกร ทรพยคาจางนนไมหมดสนไปตลอดเวลาทถงเงนยงอยในมอของเขาสะใภของทานมฤทธานภาพอยางน คอ นงใกลกระบงทจขาว ๔ ทะนานเพยงใบเดยวแลวแจกภตตาหารกลางปแกทาสและกรรมกร ภตตาหารไมหมดสนไปตลอดเวลาทเธอยงไมลกขนทาสของทานมฤทธานภาพอยางน คอ เมอเขาไถนาดวยไถคนเดยว มรอยไถถง ๗ รอยพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐไดทรงสดบขาววา เมณฑกคหบดอยใน“เมองภททยะ เขามฤทธานภาพอยางน คอ สระเกลาแลวใหกวาดฉางขาว นงอยนอกประต สายธารขาวเปลอกไหลตกจากอากาศเตมฉางภรรยาของเขามฤทธานภาพอยางน คอ นงใกลถาดขาวสกขนาดจนำาได ๑อาฬหกะใบเดยวเทานน และหมอแกง ๑ หมอ มภตตาหารเลยงแกทาสและกรรมกรได ภตตาหารนนยอมไมหมดสนไปตลอดเวลาทนางยงไมลกขนบตรของเขามฤทธานภาพอยางน คอ ถอถงจทรพย ๑ พนเพยงถงเดยวแลวแจกคาจางกลางปแกทาสและกรรมกร ทรพยคาจางนนไมหมดสนไปตลอดเวลาทถงเงนยงอยในมอของเขาสะใภของเขามฤทธานภาพอยางน คอ นงใกลกระบงทจขาว ๔ ทะนานเพยงใบเดยวแลวแจกภตตาหารกลางปแกทาสและกรรมกร ภตตาหารนนไมหมดสนไป

ตลอดเวลาทเธอยงไมลกขนทาสของเขามฤทธานภาพอยางน คอ เมอเขาไถนาดวยไถคนเดยว มรอยไถถง ๗ รอย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถลำาดบนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ตรสเรยกมหาอมาตยผสำาเรจราชกจมารบสงวา ทาน เมณฑกคหบดอาศยอยในแวนแควนของเรา เขามฤทธานภาพ“อยางน คอ สระเกลาแลวใหกวาดฉางขาว นงอยนอกประต สายธารขาวเปลอกไหลตกจากอากาศเตมฉางภรรยาของเขา ฯลฯ บตรของเขา ฯลฯ สะใภของเขา ฯลฯ ทาสของเขามฤทธานภาพอยางน คอ เมอเขาไถนาดวยไถคนเดยว มรอยไถถง ๗ รอย ทาน จงไปสบดใหรเหนเหมอนอยางทเราเหนดวยตนเอง”[๒๙๗] มหาอมาตยรบสนองพระราชดำารสแลว ออกเดนทางพรอมดวยเสนา๔ เหลาไปยงเมองภททยะ เขาไปหาเมณฑกคหบดถงทพำานก ครนถงแลว ไดกลาวกบเมณฑกคหบดดงนวา คหบด พระราชารบสงขาพเจามาวา ทราบวาเมณฑก“ ‘คหบดอาศยอยในแวนแควนของเรา เขามฤทธานภาพอยางน คอ สระเกลาแลวใหกวาดฉางขาว นงอยนอกประต สายธารขาวเปลอกไหลตกจากอากาศเตมฉาง ภรรยาของเขา ฯลฯ บตรของเขา ฯลฯ สะใภของเขา ฯลฯ ทาสของเขา มฤทธานภาพอยางน คอ เมอเขาไถนาดวยไถคนเดยว มรอยไถถง ๗ รอย ทานจงไปสบดใหรเหนเหมอนอยางทเราเหนดวยตนเอง คหบด พวกเราจะดฤทธานภาพของทาน’ ”ลำาดบนน เมณฑกคหบดสระเกลาแลวใหกวาดฉางขาวนงอยนอกประต สายธารขาวเปลอกไหลตกจากอากาศเตมฉางมหาอมาตยกลาววา ขาพเจาเหนฤทธานภาพของทานแลว ขอชมฤทธาน“ -ภาพของภรรยาทาน”ลำาดบนน เมณฑกคหบดสงภรรยาวา ถาอยางนน เธอจงเลยงอาหารแกเสนา“ทง ๔ เหลา”ภรรยาของทานนงใกลถาดขาวสกขนาดจนำาได ๑ อาฬหกะใบเดยวเทานนและหมอแกงอก ๑ หมอ มภตตาหารเลยงแกเสนาทง ๔ เหลา ภตตาหารนนไมหมดสนไปตลอดเวลาทนางยงไมลกขนมหาอมาตยกลาววา ขาพเจาเหนฤทธานภาพของภรรยาทานแลว ขอชม“ฤทธานภาพของบตรทาน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถลำาดบนน เมณฑกคหบดสงบตรวา ถาอยางนน เธอจงแจกคาจางกลางป“แกเสนาทง ๔ เหลา”บตรของเมณฑกคหบดถอถงจทรพย ๑ พนเพยงถงเดยว แลวแจกคาจางกลางปแกเสนาทง ๔ เหลา ทรพยคาจางนนไมหมดสนไปตลอดเวลาทถงเงนยงอยในมอของเขามหาอมาตยกลาววา ขาพเจาเหนฤทธานภาพของบตรทานแลว ขอชม“ฤทธานภาพของสะใภทาน”ลำาดบนน เมณฑกคหบดสงสะใภวา ถาอยางนน เธอจงแจกภตตาหาร“กลางปแกเสนาทง ๔ เหลา”สะใภของเมณฑกคหบดนงใกลกระบงทจขาวได ๔ ทะนานเพยงใบเดยว แลวแจกภตตาหารกลางปแกเสนาทง ๔ เหลา ภตตาหารนนไมหมดสนไปตลอดเวลาทนางยงไมลกขนมหาอมาตยกลาววา ขาพเจาเหนฤทธานภาพของสะใภทานแลว ขอชม“ฤทธานภาพของทาสทาน”ทานเมณฑกคหบดกลาววา นาย ทานตองไปชมฤทธานภาพของทาสขาพเจา“ทนา ขอรบ”มหาอมาตยกลาววา ไมตองละ ขาพเจาไดเหนฤทธานภาพของทาสทานแลว“ ”ครนเสรจราชการนน มหาอมาตยจงเดนทางกลบถงกรงราชคฤหพรอมกบเสนา ๔เหลา ไดเขาไปเฝาพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐถงทประทบ ครนถงแลวกราบทลเรองนใหทรงทราบ[๒๙๘] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยทกรงเวสาลตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางเมองภททยะพรอมกบภกษสงฆหมใหญ ๑,๒๕๐ รป พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงเมองภททยะ ทราบวา พระผมพระภาคประทบ อย ณ ปาชาตยาวน ในเมองภททยะนนเมณฑกคหบดไดฟงขาววา ทานพระสมณโคดมผศากยบตร เสดจออกผนวช“จากศากยตระกล เสดจถงเมองภททยะ ประทบอย ณ ปาชาตยาวน ทานพระโคดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถผเจรญนน มกตตศพทอนงามขจรไปอยางนวา แมเพราะเหตน พระผมพระภาค“พระองคนน เปนพระอรหนต ตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชา

และจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยม เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค ๑”พระองคทรงรแจงโลกนพรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก และหมสตวพรอมทงสมณพราหมณเทวดาและมนษยดวยพระองคเองแลว จงทรงประกาศใหผอนรตามทรงแสดงธรรมมความงามในเบองตน มความงามในทามกลางและมความงามในทสด ทรงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะบรสทธบรบรณครบถวน การไดพบพระอรหนตทงหลายเชนน เปนความดอยางแทจรง”ครงนน เมณฑกคหบด ใหจดแจงยานพาหนะคนงาม ขนยานพาหนะคนงามมยานพาหนะคนงามหลายคนเดนทางออกจากเมองภททยะเพอเขาเฝาพระผมพระภาคเดยรถยจำานวนมากเหนเมณฑกคหบดมาแตไกล จงไดกลาวกบเมณฑกคหบดดงนวา คหบด ทานจะไปไหน“ ”เมณฑกคหบดกลาววา จะไปเฝาพระสมณโคดม เจาขา“ ”พวกเดยรถยกลาววา ทานเปนพวกสอนใหทำา ไฉนจงจะไปหาพระสมณโคดม“ผสอนไมใหทำาเลา เพราะพระสมณโคดม เปนผสอนไมใหทำา แสดงธรรรมเพอการไมใหทำาทงแนะนำาพวกสาวกตามแนวนน”ครงนน เมณฑกคหบดไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคจะตองเปนพระ“อรหนตสมมาสมพทธเจาแน ดงนนพวกเดยรถยจงพากนรษยา แลวออกเดนทาง”ไปดวยยานตลอดพนททยานพาหนะจะไปได แลวลงเดนเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงเฝาอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ

เชงอรรถ :๑ ด ว.มหา. (แปล) ๑/๑/๑-๒ (เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกเมณฑกคหบด ผนงอย ณ ทสมควรเมอทรงทราบวาเมณฑกคหบดนนมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบานผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกขสมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทนไดเกดแกเมณฑกคหบดนน ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนน“ทงปวงยอมมความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทน”ควรรบนำายอมไดเปนอยางด

ครงนน เมณฑกคหบดไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลวหยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอใครอกในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคผเจรญ“ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆ เปรยบเหมอนคนหงายของทควำา เปดของทปด บอกทางแกผหลงทางหรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกเหนรป พระองคผเจรญ‘ ’ขาพระองคนขอถงพระผมพระภาคพรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระองควาเปนอบาสกผเขาถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต และขอพระผมพระภาคพรอมกบภกษสงฆจงรบภตตาหารของขาพระองคเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครงนน เมณฑกคหบดทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว ไดลกจากอาสนะถวายบงคม ทำาประทกษณแลวกลบไป โดยลวงไปแหงราตรนนไดจดเตรยมของเคยวของฉนอนประณตแลวใหเจาหนาทไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา ภตตาหารเสรจแลว“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๐. เมณฑกคหปตวตถครนเวลาเชาพระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสกแลว ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปทนเวศนของเมณฑกคหบด ประทบนงบนอาสนะทจดถวายพรอมกบภกษสงฆครงนนภรรยา บตร สะใภ และทาสของคหบดไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคนงอย ณ ทสมควร พระผมพระภาคตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกคนเหลานนเมอทรงทราบวาคนเหลานนมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบาน ผองใสจงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกข สมทยนโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทนไดเกดแกคนเหลานน ณอาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบ“ไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาดปราศจากมลทนควรรบนำายอมไดเปน”อยางดครงนน ชนเหลานนไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอใครอกในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา

“พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคผเจรญ ภาษตของพระองคชดเจนไพเราะยงนก พระองคทรงประกาศธรรมแจมแจงโดยประการตาง ๆเปรยบเหมอนคนหงายของทควำา เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอตามประทปในทมดดวยตงใจวา คนมตาดจกมองเหนรป พระองคผเจรญ พวกขา‘ ’พระองค ขอถงพระผมพระภาคพรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคจงทรงจำาขาพระพทธเจาวา เปนอบาสกผเขาถงสรณะตงแตวนนเปนตนไปจนตลอดชวต”ลำาดบนน เมณฑกคหบดไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลวทรงหาม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๑. ปญจโครสาทอนชานนาภตตาหารแลว ละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ตลอดเวลาทพระองคยงประทบอยในเมองภททยะ ขาพระ“องคขอถวายภตตาหารเปนประจำาแกภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหเมณฑกคหบดเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ทรงลกจากอาสนะเสดจกลบ

๑๘๑. ปญจโครสาทอนชานนาวาดวยทรงอนญาตปญจโครสเปนตน[๒๙๙] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ เมองภททยะตามพระอธยาศยแลว ไมทรงบอกเมณฑกคหบด เสดจจารกไปทางองคตตราปะ พรอมกบภกษสงฆหมใหญจำานวน ๑,๒๕๐ รปเมณฑกคหบดไดทราบขาววา พระผมพระภาคเสดจไปทองคตตราปะพรอม“กบภกษสงฆหมใหญจำานวน ๑,๒๕๐ รป ลำาดบนน จงสงทาสและกรรมกรไปวา”“ทานทงหลาย ถาอยางนน พวกทานจงบรรทกเกลอบาง นำามนบาง ขาวสารบางของฉนบาง ลงในเกวยนใหมาก ๆ พวกคนเลยงโค ๑,๒๕๐ คน จงตอนแมโค๑,๒๕๐ ตวมาดวย เราจะเลยงพระสงฆดวยนำานมสดรดใหมทยงอนในททเราไดเฝาพระผมพระภาค”ครงนน เมณฑกคหบดตามไปพบพระผมพระภาคระหวางทางกนดาร จงเขาไปเฝาถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวยนอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาคพรอมกบภกษสงฆโปรดรบ“ภตตาหารของขาพระพทธเจาเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๑. ปญจโครสาทอนชานนาครงนน เมณฑกคหบดทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว ไดลกจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไป โดยลวงไปแหงราตรนนเขาใหจดเตรยมโภชนาหารอนประณตแลวใหคนไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา ภตตาหารเสรจแลว ครนเวลาเชา“ ”พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสกแลว ทรงถอบาตรและจวรเสดจไปทจดเลยงของคหบด ประทบนงบนอาสนะทจดถวายพรอมดวยภกษสงฆคหบดสงคนเลยงโค ๑,๒๕๐ คนไปวา ทานทงหลาย พวกทานจงชวยกน“จบแมโคนมคนละตวแลวยนใกลภกษรปละคน ๆ เราจะเลยงพระดวยนมสดรดใหมทยงอน แลวนำาของเคยวของฉนอนประณตและนำานมสดทเพงรดดวยตนเอง”ประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาทรงเปนประธานดวยตนเองกระทงอมหนำาภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนนำานมสด พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงรบประเคนฉนเถด“ ”ครงนน เมณฑกคหบดนำาของเคยวของฉนอนประณตและนำานมสดทเพงรดดวยมอตนเอง ประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาทรงเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจ แลวทรงหามภตตาหารแลวละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ในหนทางกนดาร“อตคดนำาอตคดอาหาร ภกษไมมเสบยงเดนทางไปตองลำาบาก ขอประทานวโรกาสเถด พระพทธเจาขา พระองคทรงอนญาตเสบยงเดนทางแกภกษดวยเถด พระพทธ-เจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหเมณฑกคหบดเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลวทรงลกจากอาสนะเสดจกลบตอมา พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตโครส ๕ ชนด คอ นมสด นมเปรยว“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๒. เกณยชฏลวตถเปรยง เนยขน และเนยใส ภกษทงหลาย หนทางกนดาร อตคดนำา อดคตอาหารมอย ภกษไมมเสบยงเดนทางไป ตองลำาบาก เราอนญาตใหแสวงหาเสบยงไดคอ ผตองการขาวสารพงแสวงหาขาวสาร ผตองการถวเขยวพงแสวงหาถวเขยว

ผตองการถวราชมาสพงแสวงหาถวราชมาส ผตองการเกลอพงแสวงหาเกลอ ผตองการนำาออยงบพงแสวงหานำาออยงบ ผตองการนำามนพงแสวงหานำามน ผตองการเนยใสพงแสวงหาเนยใส ภกษทงหลาย คนทงหลายทศรทธาเลอมใสมอบเงนและทองไวแกกปปยการกกลาววา สงใดควรแกพระคณเจา จงถวายสงนน‘จากกปปยภณฑน ดงนกมอย ภกษทงหลาย สงใดควรจากกปปยภณฑนน เรา’อนญาตใหยนดสงนนได แตเราไมไดกลาววา ภกษพงยนดและแสวงหาทองและเงน“ไมวากรณใด ๆ”

๑๘๒. เกณยชฏลวตถวาดวยเกณยชฎลถวายนำาอฏฐบาน๑[๓๐๐] ครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงอาปณนคมเกณยชฎลไดทราบขาววา พระสมณโคดมผศากยบตร เสดจออกผนวชจาก“ศากยตระกล เสดจถงอาปณนคมแลว ทานพระโคดมผเจรญนน มกตตศพทอนงามขจรไป อยางนวา แมเพราะเหตน พระผมพระภาคพระองคนน เปนพระอรหนต‘ตรสรดวย พระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลกเปนสารถ ฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยม เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลายเปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค ๒ พระองคทรงรแจงโลกนพรอมทงเทวโลก‘มารโลก พรหมโลก และหมสตวพรอมทงสมณพราหมณเทวดาและมนษยดวยพระองคเองแลว จงทรงประกาศใหผอนรตามแสดงธรรมมความงามในเบองตน

เชงอรรถ :๑ อฏฐบาน คอ นำาดม ๘ ชนด (ดหนา ๑๓๑)๒ ด ว.มหา. (แปล) ๑/๑/๑-๒(เชงอรรถ)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๒. เกณยชฏลวตถมความงามในทามกลาง และมความงามในทสด ทรงประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะบรบรณ บรสทธครบถวน การไดพบพระอรหนตทงหลายเชนน เปนความดอยางแทจรง”ครงนน เกณยชฎลไดมความคดดงนวา เราจะนำาอะไรหนอไปถวายพระสมณ“โคดม ไดมความคดดงนวา พวกฤๅษผเปนบรพาจารยของพวกพราหมณ คอ” “ฤๅษอฏฐกะ ฤๅษวามกะ ฤๅษวามเทวะ ฤๅษเวสสามตตะ ฤๅษยมตคค ฤๅษองครสฤๅษภารทวาชะ ฤๅษวาเสฏฐะ ฤๅษกสสปะ ฤๅษภค ซงเปนผแตงมนต สอนมนตทพวกพราหมณในเวลานสวด สอนซงบทมนตเกาททานสวด สอนรวบรวมไวสอนไดถกตองตามททานสอนไว บอกไดถกตองตามททานบอกไว๑ ฤๅษเหลานน

เปนผไมฉนอาหารในราตร งดฉนในเวลาวกาล ฤๅษเหลานนยนดนำาดมอยางนแมพระสมณโคดมกไมฉนอาหารในราตร งดฉนในเวลาวกาล กนาจะยนดนำาดมอยางนบาง แลวสงใหเตรยมนำาดมเปนอนมากใหคนหาบไปเขาเฝาพระผมพระภาค ถงท”ประทบ ครนถงแลวไดสนทนาปราศรยกบพระผมพระภาคพอเปนทบนเทงใจ พอเปนทระลกถงกนและกนแลวไดยน ณ ทสมควร เกณยชฎลผยน ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระโคดม โปรดรบนำาดมของขาพระองคดวยเถด“ ”พระผมพระภาคตรสวา เกณยะ ถาอยางนน ทานจงถวายแกภกษทงหลาย“ ”ภกษทงหลายยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนพระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงรบประเคนฉนเถด“ ”ครงนน เกณยชฎลไดนำานำาดมมากมายประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว หามภตตาหารแลวทรงละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควร

เชงอรรถ :๑ ด ท.ส. (แปล) ๙/๕๒๖/๒๓๓

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๒. เกณยชฏลวตถพระผมพระภาคทรงชแจงใหเกณยะเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน เกณยชฎลผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระโคดมผเจรญพรอมกบภกษสงฆทรงรบ“ภตตาหารของขาพระองคเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด”พระผมพระภาคตรสวา เกณยะ ภกษสงฆหมใหญ มจำานวน ๑“ ,๒๕๐ รปและทานเองกเลอมใสยงนกในหมพราหมณ”แมครงท ๒ เกณยชฎลกกราบทลนมนตวา พระโคดมผเจรญ แมภกษ“สงฆหมใหญ มจำานวน ๑,๒๕๐ รป และขาพระองค เลอมใสยงนกในหมพราหมณกจรง ถงกระนน ขอพระโคดมผเจรญพรอมกบภกษสงฆทรงรบภตตาหารของขาพระองคเพอเจรญกศลในวนพรงนเถด”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครงนน เกณยชฎลทราบการทพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว ไดลกจากอาสนะ ถวายบงคมพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไป

ทรงอนญาตนำาอฏฐบานตอมา พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาอฏฐบาน คอ“

๑. นำามะมวง ๒. นำาหวา๓. นำากลวยมเมลด ๔. นำากลวยไมมเมลด๕. นำามะซาง ๖. นำาลกจนทนหรอองน๗. นำาเหงาบว ๘. นำามะปรางหรอลนจ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๒. เกณยชฏลวตถภกษทงหลาย เราอนญาตนำาผลไมทกชนด เวนนำาตมเมลดขาวเปลอก ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาใบไมทกชนด เวนนำาผกดอง ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาดอกไมทกชนด เวนนำาดอกมะซาง ภกษทงหลาย เราอนญาตนำาออยสด”คนนน เกณยชฎลใหเตรยมโภชนาหารอนประณตทอาศรมของตนแลวใหคนไปกราบทลภตกาลพระผมพระภาควา ถงเวลาแลว พระพทธเจาขา ภตตาหาร“เสรจแลว”ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสกแลว ทรงถอบาตรและจวร เสดจไปทอาศรมของเกณยชฎล ประทบนงบนอาสนะทจดถวายพรอมดวยภกษสงฆ เกณยชฎลไดนำาของเคยวของฉนอนประณตประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาทรงเปนประธานดวยมอของตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจหามภตตาหารแลว ทรงละพระหตถจากบาตรแลว จงนงเฝาอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงอนโมทนาแกเกณยชฎลดวยพระคาถานวายญพธมการบชาไฟเปนประธานสาวตตฉนทเปนประธานของพระเวท๑พระเจาแผนดนเปนประธานของประชาราษฎรมหาสมทรเปนประธานของแมนำาดวงจนทรเปนประธานแหงดาวนกษตรดวงอาทตยเปนประธานแหงสงทรอน ฉนใดพระสงฆกเปนประธานของทายกผมงบญถวายทานอย ฉนนนลำาดบนน พระผมพระภาคครนทรงอนโมทนาเกณยชฎลเสรจ จงทรงลกจากอาสนะแลวเสดจกลบ

เชงอรรถ :

๑ พวกพราหมณเมอจะสวดสาธยายพระเวท ยอมสวดสาวตตฉนทกอน ฉนทนจงชอวาเปนบทนำา เปนบทเรมตนแหงพระเวท (สารตถ.ฏกา ๓/๓๐๐/๔๐๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๓. โรชมลลวตถ๑๘๓. โรชมลลวตถวาดวยเจามลละชอโรชะถวายผกกาดสดและของฉนทำาดวยแปง[๓๐๑] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ อาปณนคมตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางเมองกสนาราพรอมดวยภกษสงฆหมใหญ มจำานวน ๑,๒๕๐ รปพวกมลลกษตรยชาวกรงกสนาราไดทราบขาววา พระผมพระภาคเสดจมา“กรงกสนาราพรอมดวยภกษสงฆหมใหญ มจำานวน ๑,๒๕๐ รป ไดทำากตกา”กนวา ผไมตอนรบพระผมพระภาคจะถกปรบสนไหม มจำานวน ๕๐๐ กหาปณะ“ ”สมยนน มลลกษตรยชอโรชะเปนสหายของทานพระอานนท ครงนนพระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงกสนารา ลำาดบนน พวกมลลกษตรยชาวกรงกสนาราไดตอนรบพระผมพระภาค ครงนน มลลกษตรยชอโรชะรบเสดจพระผมพระภาคแลวไดเขาไปหาทานพระอานนท ณ ทพก ทรงอภวาทแลวประทบยนอย ณ ทสมควรทานพระอานนทกลาวกบมลลกษตรยชอโรชะผประทบยนอย ณ ทสมควรวา“โรชะ ทานรบเสดจพระผมพระภาคไดสมพระเกยรตจรง ๆ”มลลกษตรยชอโรชะตรสวา ขาพเจาไมไดตอนรบพระพทธ พระธรรม พระ“สงฆใหใหญโตเลย แตพวกญาตไดทำากตกากนวา ผไมตอนรบพระผมพระภาคจะ‘ถกปรบสนไหม ๕๐๐ กหาปณะ ขาพเจารบเสดจพระผมพระภาคอยางนกเพราะ’กลวพวกญาตจะปรบสนไหม”ครงนน ทานพระอานนทไมพอใจวา ไฉนมลลกษตรยโรชะจงตรสอยางนเลา“ ”ไดเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควร ทานพระอานนทผนง ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา มลลกษตรยโรชะผนเปนคนมชอเสยง มคนรจกมาก และความ“เลอมใสในพระธรรมวนยของคนเชนนมประโยชนมาก พระองคโปรดทรงกระทำาใหมลลกษตรยโรชะเลอมใสในพระธรรมวนยนดวยเถดพระพทธเจาขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๓. โรชมลลวตถพระผมพระภาคตรสวา การทจะกระทำาใหมลลกษตรยชอโรชะเลอมใสใน“พระธรรมวนย ทำาไดไมยาก”ตอมา พระผมพระภาคทรงแผพระเมตตาจตไปยงมลลกษตรยชอโรชะแลวเสดจลกจากอาสนะเขาพระวหาร มลลกษตรยโรชะพอไดรบกระแสพระเมตตาจตของพระผมพระภาคถกตองจงเทยวคนหาตามพระวหาร ตามบรเวณทวทกแหงดจโคแมลกออน ตรสถามภกษทงหลายวา เวลาน พระผมพระภาคอรหนต“สมมาสมพทธเจาพระองคนนประทบอยทไหน เจาขา ขาพเจาตองการพบพระองค”ภกษทงหลายถวายพระพรวา ทานโรชะ พระวหารหลงนนเขาปดประตเสยแลว“โปรดสงบเสยง ทานจงเสดจเขาไปทางพระวหารหลงนนแลวคอย ๆ เสดจดำาเนนไปทหนามข กระแอมแลวเคาะประตเถด พระองคจะทรงเปดประตรบทาน”ขณะนน มลลกษตรยโรชะทรงสงบเสยง เสดจเขาไปทางพระวหารซงปดอยคอย ๆ เสดจดำาเนนไปทหนามข กระแอมแลวเคาะประต พระผมพระภาคทรงเปดประตรบ๑ มลลกษตรยโรชะจงเสดจเขาพระวหาร ถวายบงคมแลวประทบนงอย ณทสมควรพระผมพระภาคไดตรสอนปพพกถา คอ ทรงประกาศ๑. ทานกถา ๒. สลกถา๓. สคคกถา ๔. กามาทนวกถา๕. เนกขมมานสงสกถา แกมลลกษตรยโรชะผนง ณ ทสมควรเมอทรงทราบวามลลกษตรยโรชะนนมจตควร ออน ปราศจากนวรณ เบกบานผองใส จงทรงประกาศสามกกงสกธรรมเทศนาของพระพทธเจาทงหลาย คอ ทกขสมทย นโรธ มรรค ธรรมจกษอนปราศจากธล ปราศจากมลทนไดเกดแกมลล

เชงอรรถ :๑ ทรงเปดประตรบ ไมไดหมายถงวา พระผมพระภาคทรงลกขนมาเปดประตดวยพระองคเอง แตทรงเหยยดพระหตถออกพรอมกบตรสวา จงเปด ประตกเปดเอง เปนการเปดดวยพระทย “ ” (สารตถ.ฏกา ๓/๓๐๑/๔๐๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๓. โรชมลลวตถกษตรยโรชะ ณ อาสนะนนแลวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนน“ทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา เปรยบเหมอนผาขาวสะอาด ปราศจากมลทน”ควรรบนำายอมไดเปนอยางดครงนน มลลกษตรยโรชะไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลวหยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผ

แกลวกลา ไมตองเชอใครอกในคำาสอนของพระศาสดา ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขอประทานวโรกาส ภกษทงหลายโปรดรบจวร บณฑบาต“เสนาสนะ และคลานปจจยเภสชบรขารของขาพระพทธเจาเพยงคนเดยว อยารบของคนอนเลย”พระผมพระภาคตรสวา โรชะ แมอรยบคคลอน ๆ ผไดเหนธรรมดวยญาณ“อนเปนเสขะ ดวยทสสนะอนเปนเสขะเหมอนอยางทานกคงกลาวอยางนวา ภกษ‘จงรบจวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานปจจยเภสชบรขารของเราเทานนอยารบของคนอนเลย ดงนน ภกษทงหลายจงรบทงของทานและของคนอน’ ”[๓๐๒] สมยนน ชาวบานจดเตรยมภตตาหารอนประณตไวทกรงกสนาราเมอมลลกษตรยโรชะไมมโอกาสถวายภตตาหาร จงไดทรงมพระดำารดงนวา อยา“กระนนเลย เราพงตรวจดโรงอาหาร จดเตรยมสงทไมมในโรงอาหารไว แลวตรวจด”โรงอาหาร ไมทรงเหนของ ๒ อยาง คอ ผกสดและของฉนทำาดวยแปง จงเสดจเขาไปหาทานพระอานนทตรสวา เมอขาพเจาไมมโอกาสจะถวายภตตาหารในทนจงคดวา“‘เราควรตรวจดโรงอาหาร จดเตรยมสงทไมมในโรงอาหารไว แลวตรวจดโรงอาหาร’ไมเหนของ ๒ อยาง คอ ผกสดและของฉนทำาดวยแปง ถาขาพเจาเตรยมผกสดและของฉนทำาดวยแปงถวาย พระผมพระภาคจะทรงรบสงนนหรอ พระคณเจา”ทานพระอานนทกลาววา อาตมาจะกราบทลถามพระผมพระภาค แลวได“ ”นำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคพระผมพระภาคตรสตอบวา อานนท ถาอยางนน เขาจงจดเตรยมเถด“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๔. วฑฒปพพชตวตถพระอานนทถวายพระพรวา โรชะ ถาอยางนน ทานจงจดเตรยมเถด“ ”คนนนมลลกษตรยโรชะใหจดเตรยมผกสดและของฉนทำาดวยแปงเปนจำานวนมากนอมถวายพระผมพระภาค กราบทลวา พระพทธเจาขา ขอพระผมพระภาคโปรด“ทรงรบผกสดและของฉนทำาดวยแปงของขาพระองคเถด”พระผมพระภาคตรสวา โรชะ ถาอยางนน ทานจงถวายแกภกษทงหลาย“ ”พวกภกษยำาเกรงอยจงไมยอมรบประเคนพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงรบประเคนฉนเถด“ ”ครงนน มลลกษตรยโรชะทรงนำาผกสดและของฉนทำาดวยแปงเปนจำานวนมากประเคนภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธานดวยพระหตถของพระองคเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจ ทรงหามภตตาหารแลว ทรงละพระหตถจากบาตร จงไดนงเฝาอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคทรงชแจงใหมลลกษตรยโรชะเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบตเราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ทรง

ลกจากอาสนะเสดจกลบลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผกสดทกชนดและของฉนทำาดวย“แปงทกชนด”

๑๘๔. วฑฒปพพชตวตถวาดวยภกษเฒาเคยเปนชางกลบกในเมองอาตมา[๓๐๓] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงกสนาราตามพระอยธาศยแลวเสดจจารกไปทางเมองอาตมา พรอมดวยภกษสงฆหมใหญ มจำานวน ๑,๒๕๐ รป

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๔. วฑฒปพพชตวตถสมยนน มพระหลวงตารปหนงเคยเปนชางกลบก๑ อาศยอยในเมองอาตมาพระหลวงตานนมบตรชาย ๒ คน๒ เปนเดกพดจาไพเราะออนหวาน มไหวพรบขยนขนแขง ฝมอเยยมในงานกลบกของตนเทยบเทาระดบอาจารยพระหลวงตานนไดทราบขาววา พระผมพระภาคกำาลงเสดจมาเมองอาตมา“พรอมดวยภกษสงฆหมใหญ มจำานวน ๑,๒๕๐ รป ลำาดบนน พระหลวงตานน”ไดกลาวกบบตรทงสองดงนวา พระผมพระภาคกำาลงเสดจมาเมองอาตมาพรอม“ดวยภกษสงฆหมใหญ มจำานวน ๑,๒๕๐ รป ลกทงสองจงถอเครองมอตดผมและโกนผมพรอมกบทะนานและถงเทยวไปตดและโกนผมตามบานเรอน รวบรวมเกลอบาง นำามนบาง ขาวสารบาง ของฉนบางไว พอจะหงขาวตมถวายพระผมพระภาคผเสดจมาถง”บตรชายทงสองรบคำาสงของพระหลวงตาผเปนพอแลวถอเครองมอตดผมพรอมกบทะนานและถงเทยวไปตดและโกนผมตามบานเรอน รวบรวมแลกเกลอบางนำามนบาง ขาวสารบาง ของฉนบาง คนทงหลายเหนเดกทงสองคนพดจาไพเราะออนหวานมไหวพรบ แมผทไมประสงคจะใหตด กใหตด ถงใหตดแลวกใหคาแรงมากดงนน เดกทงสองจงรวบรวมเกลอบาง นำามนบาง ขาวสารบาง ของฉนบางไดเปนจำานวนมากครงนน พระผมพระภาคเสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงเมองอาตมา ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ ภสาคาร คนนนพระหลวงตารปนนสงคนใหจดเตรยมขาวตมเปนอนมากแลวนอมเขาไปถวายพระผมพระภาควา พระผม“พระภาคโปรดรบขาวตมของขาพระองคเถด พระพทธเจาขา”

พทธประเพณพระตถาคตเจาทงหลายทรงทราบเรองตรสถามกม ไมตรสถามกม ทรงทราบกาลอนควรตรสถามกม ไมตรสถามกม ตรสถามเรองทเปนประโยชน ไมตรสถาม

เชงอรรถ :๑ ชางกลบก คอ ชางตดผม ชางโกนผม๒ บตรชาย ๒ คนของพระหลวงตานน เปนสามเณร (สารตถ.ฏกา ๓/๓๐๓/๔๐๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๔. วฑฒปพพชตวตถเรองทไมเปนประโยชน เพราะพระตถาคตเจาทงหลายทรงขจดเรองทไมเปนประโยชนเสยดวยอรยมรรคแลวพระผมพระภาคพทธเจาทงหลาย สอบถามภกษทงหลายดวยเหต ๒ ประการคอ จะทรงแสดงธรรมอยางหนง จะทรงบญญตสกขาบทแกพระสาวกอยางหนงลำาดบนน พระผมพระภาคจงไดตรสถามพระหลวงตานนวา ขาวตมนเธอได“มาจากไหน”พระหลวงตานนจงไดกราบทลเรองนนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาคทรงตำาหนวา โมฆบรษ การกระทำาของเธอไมสมควร ไม“คลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย ไฉนเธอบวชแลวจงไดชกจงทายกในสงอนไมควรเลา โมฆบรษ การทำาอยางนมไดทำาคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษ” “ทงหลาย บรรพชตไมพงชกชวนทายกในสงไมควร รปใดชกชวน ตองอาบตทกกฏภกษทงหลาย อนง ภกษผเคยเปนชางกลบกไมพงเกบรกษาเครองมอตดผม รปใดเกบรกษาไว ตองอาบตทกกฏ”

เรองผลไมดาษดนในกรงสาวตถครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ เมองอาตมาตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถแลว ทราบวาพระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ ในกรงสาวตถนนเวลานน ในกรงสาวตถ มของฉนคอผลไมดาษดน ครงนน ภกษทงหลายไดสนทนากนดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตของฉนคอผลไมหรอหนอแล จงนำา“ ”เรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตของฉนคอผลไมทกชนด“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๕. จตมหาปเทสกถาเรองปลกพช[๓๐๔] สมยนน เขาปลกพชของสงฆในทของบคคล ปลกพชของบคคลในทของสงฆภกษทงหลายไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พชของสงฆทปลกในทของบคคล“พงใหสวนแบงแลวบรโภคได พชของบคคลทปลกในทของสงฆพงใหสวนแบงแลวบรโภคได”

๑๘๕. จตมหาปเทสกถาวาดวยมหาปเทส ๔[๓๐๕] สมยนน ภกษทงหลายเกดความยำาเกรงอยในขอบญญตบางอยางวา“สงใดหนอพระผมพระภาคทรงอนญาตไว สงใดหนอไมทรงอนญาตไว”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคไดประทานมหาปเทสไว ๔ ขอ คอ๑. ภกษทงหลาย สงใดเราไมไดหามไววา สงนไมควร ถาสงนน“ ”อนโลมเขากบสงทไมควร ขดกบสงทควร สงนนไมควร๑

เชงอรรถ :๑ ตวอยางเชน ธญชาต ๗ อยาง คอ ขาวสาล ขาวเจา หญากบแก ขาวละมาน ลกเดอย ขาวเหนยวขาวฟาง (ว.อ. ๑/๑๐๔/๓๖๘) เปนสงททรงหามฉนในเวลาตงแตเทยงวนจนถงอรณขนวนใหม สวนมหาผล๙ อยาง คอ ตาล มะพราว ผลขนน ขนนสำาปะลอ บวบ ฟกเขยว แตงกวา แตงโม ฟกทองรวมทงอปรณณชาตทงหมด เชน ถวเขยว ถวราชมาส งา พชผกทกนหลงภตตาหาร แมจะไมไดทรงหามไวแตอนโลมเขากบธญชาต ๗ อยาง เพราะฉะนน จงทรงหามฉนในเวลาตงแตเทยงวนจนถงอรณขนวนใหมเชนกน เขากบหลกมหาประเทสขอ ๑ และขอ ๒

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๕. จตมหาปเทสกถา๒. ภกษทงหลาย สงใดเราไมไดหามไววา สงนไมควร ถาสงนน“ ”อนโลมเขากบสงทควร ขดกบสงทไมควร สงนนควร๑๓. ภกษทงหลาย สงใดเราไมไดอนญาตไววา สงนควร ถาสงนน“ ”

อนโลมเขากบสงทไมควร ขดกบสงทควร สงนนไมควร๔. ภกษทงหลาย สงใดเราไมไดอนญาตไววา สงนควร ถาสงนน“ ”อนโลมเขากบสงทควร ขดกบสงทไมควร สงนนควร

เรองทรงอนญาตกาลกระคนกนครงนน ภกษทงหลายไดสนทนากนดงนวา ยามกาลกระคนกบยาวกาลก“ควรหรอไมควรหนอ สตตาหกาลกระคนกบยาวกาลกควรหรอไมควรหนอ ยาวชวกระคนกบยามกาลกควรหรอไมควรหนอ ยาวชวกระคนกบสตตาหกาลกควรหรอไมควรหนอ ๒”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ยามกาลกระคนกบยาวกาลกทรบ“ประเคนในวนนน ควรในกาล ไมควรในเวลาวกาล

เชงอรรถ :๑ พระผมพระภาคทรงอนญาตนำาอฏฐบาน (นำาดม ๘ ชนด) สวนนำาดมทนบเนองในนำาอฏฐบาน ๘ ชนดนนเชน นำาหวาย นำาผลมะงว นำาตนเลบเหยยว และนำาผลไมเลกเปนตน แมจะไมไดทรงอนญาตไวแตอนโลมเขากบนำาอฏฐบาน เพราะฉะนน จงเปนอนอนญาตดวย (ว.อ. ๓/๓๐๕/๑๘๘-๑๘๙)๒ กาลก แปลวา เนองดวยกาล ขนกบกาล เปนชอของสงทจะกลนกนใหลวงลำาคอเขาไปซงพระวนยบญญตใหภกษรบประเคนเกบไว และฉนไดภายในเวลาทกำาหนด แบงเปน ๔ อยาง คอ๑. ยาวกาลก ของรบประเคนไวและฉนไดชวเวลาเชาถงเทยงของวนนน เชน ขาว ปลา เนอ ผก ผลไมขนมตาง ๆ๒. ยามกาลก ของรบประเคนไวและฉนไดชววนหนงกบคนหนง คอ ปานะ (นำาดม) ๘ ชนด หรอนำาอฏฐบาน ไดแก (๑) นำามะมวง (๒) นำาหวา (๓) นำากลวยมเมลด (๔) นำากลวยไมมเมลด (๕) นำามะซาง(๖) นำาลกจนทน (หรอองน) (๗) นำาเหงาอบล (๘) นำามะปราง (หรอลนจ)๓. สตตาหกาลก ของรบประเคนไวแลว ฉนไดภายในเวลา ๗ วน คอ เภสชทง ๕ ไดแก (๑) เนยใส(๒) เนยขน (๓) นำามน (๔) นำาผง (๕) นำาออย๔. ยาวชวก ของรบประเคนแลวฉนไดตลอด ไมจำากดเวลา คอ สงของทเปนยารกษาโรค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๖. รวมเรองทมในเภสชชขนธกะภกษทงหลาย สตตาหกาลกระคนกบยาวกาลกทรบประเคนในวนนน ควรในกาล ไมควรในเวลาวกาลภกษทงหลาย ยาวชวกระคนกบยาวกาลกทรบประเคนในวนนน ควรในกาลไมควรในเวลาวกาลภกษทงหลาย สตตาหกาลกระคนกบยามกาลกทรบประเคนในวนนน ควรใน

กาล ไมควรในเวลาวกาลภกษทงหลาย ยาวชวกระคนกบยามกาลกทรบประเคนในวนนน ควรชวยามลวงยามแลวไมควรภกษทงหลาย ยาวชวกระคนกบสตตาหกาลกทรบประเคนในวนนน ควรตลอด ๗ วน ลวง ๗ วนแลวไมควรเภสชชขนธกะท ๖ จบในขนธกะนม ๑๐๖ เรอง

๑๘๖. รวมเรองทมในเภสชชขนธกะเรองภกษอาพาธในฤดสารท เรองเภสช ๕ ในเวลาวกาลเรองนำามนเหลวทเปนยา เรองรากไมทเปนยาเรองรากไมบดทเปนยา เรองนำาฝาดทเปนยา เรองใบไมทเปนยาเรองผลไมทเปนยา เรองยางไมทเปนยา เรองเกลอทเปนยาเรองมลโคดบกลนตวเรองยาผงและเครองรอนยา เรองเนอดบและเลอดสดเรองยาหยอดตา เรองเครองบดยาผสมยาตาเรองกลกยาตา เรองกลกยาตาชนดตาง ๆ เรองกลกยาตาไมมฝาปด เรองไมปายยาตา เรองทเกบไมปายยาตา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๖. รวมเรองทมในเภสชชขนธกะเรองถงกลกยาตา เรองเชอกผกเปนสายสะพายเรองนำามนทาศรษะ เรองนตถยา เรองกลองยานตถเร องสดควน กลองสดควน และฝาปดกลองสดควนเรองถงกลองสดควนเรองนำามนหง เรองนำาเมาเจอในนำามนหงเรองนำามนเจอดวยนำาเมามากเกนไป เรองทรงอนญาตนำามนเจอนำาเมามากใชเปนยาทา เรองลกจน เรองการรมเหงอเรองรมดวยใบไม เรองการรมใหญ เรองการรมดวยใบไมตาง ๆเรองอางนำา เรองระบายโลหตออก เรองใชเขาสตวกอกระบายโลหตออก เรองยาทาเทา เรองปรงนำามนทาเทาเรองผาฝ เรองนำาฝาด เรองงาบด เรองยาพอกเรองผาพนแผล เรองชะแผลดวยนำาแปงเมลดผกกาดเรองรมแผลดวยควน เรองใชกอนเกลอตดเนองอกเรองนำามนทาแผล เรองผาปดกนนำามนไหลเยม

เรองยามหาวกฏ ๔ อยาง เรองรบประเคนเรองดมนำาเจอคถ เรองภกษโดนยาแฝดดมนำาทละลายจากดนตดผาลไถ เรองดมนำาดางดบ เรองดมนำาสมอดองมตรโคเรองไลทาของหอม เรองดมยาถาย เรองนำาขาวใสเรองนำาตมถวเขยวไมขน เรองนำาตมถวเขยวขนเรองนำาตมเนอ เรองพระปลนทวจฉะทำาความสะอาดเงอมเขาและพระเจาพมพสารพระราชทานคนงานวดเรองฉนเภสชทเกบไว ๗ วน เรองนำาออยงบ เรองถวเขยวเรองยาดองโลณโสวรกะ เรองอาหารทหงตมเองเรองอนภตตาหารเรองใหเกบอาหารไวภายในและหงตมเองเมอคราวจำาเปนเรองรบประเคนผลไมทจบตองแลว เรองพราหมณถวายงาและนำาผง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๖. รวมเรองทมในเภสชชขนธกะเรองของฉนทรบประเคนไวตอนเชาเรองพระสารบตรอาพาธรอนในกายเรองฉนผลไมทปลอนเมลดออก เรองรดสดวงทวารเรองทรงหามทำาวตถกรรม เรองอบาสกาสปปยาเชอดเนอขาออนถวายเรองทรงหามฉนเนอมนษย เรองทรงหามฉนเนอชางเรองทรงหามฉนเนอมา เรองทรงหามฉนเนอสนขเรองทรงหามฉนเนอง เรองทรงหามฉนเนอราชสหเรองทรงหามฉนเนอเสอโครง เรองทรงหามฉนเนอเสอเหลองเรองทรงหามฉนเนอหม เรองทรงหามฉนเนอเสอดาวเรองพราหมณคอยโอกาสถวายภตตาหารเรองมหาอมาตยผเลอมใสใหมเรองรบนมนตไวทหนงแลวไมพงไปฉนอกทหนงเรองพราหมณเพลฏฐกจจานะถวายนำาออยงบเรองทรงรบอาคารพกแรมเรองมหาอมาตยสนธะและวสสการะเรองประตโคดมและทาโคดมทแมนำาคงคาเรองทรงแสดงอรยสจทโกฏคาม เรองหญงงามเมองชออมพปาลเรองเจาลจฉว เรองทรงหามฉนเนอทเขาทำาเจาะจงเรองกรงเวสาลหาอาหารไดงายเรองทรงหามอาหารทหงตมภายในเปนตน

เรองฝนตงเคา เรองพระยโสชะเปนไขเรองเมณฑกคหบดถวายปญจโครสกบเสบยงเดนทางเรองเกณยชฎลถวายนำาอฏฐบาน คอ (๑) นำามะมวง(๒) นำาหวา (๓) นำากลวยมเมลด (๔) นำากลวยไมมเมลด(๕) นำามะซาง (๖) นำาลกจนทนหรอองน (๗) นำาเหงาบว(๘) นำามะปรางหรอลนจ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๖. เภสชชขนธกะ] ๑๘๖. รวมเรองทมในเภสชชขนธกะเรองเจามลละชอโรชะถวายผกกาดสดและของฉนทำาดวยแปงเรองภกษเฒาเคยเปนชางกลบกในเมองอาตมาเรองผลไมดาษดนในกรงสาวตถ เรองปลกพชเรองภกษทงหลายเกดความยำาเกรงในขอบญญตบางอยางเรองทรงอนญาตกาลกระคนกนเภสชชขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๘๗. กฐนานชานนา๗. กฐนขนธกะ๑๘๗. กฐนานชานนาวาดวยทรงอนญาตใหกรานกฐน

เรองภกษชาวเมองปาเฐยยะ ๓๐ รป[๓๐๖] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครงนนภกษชาวเมองปาเฐยยะ๑ จำานวน ๓๐รป ทงหมดถออารญญกธดงค ถอปณฑปาตกธดงคและถอเตจวรกธดงค เดนทางมากรงสาวตถเพอเฝาพระผมพระภาค เมอใกลวนเขาพรรษา ไมสามารถจะเดนทางไปใหทนวนเขาพรรษาในกรงสาวตถได จงเขาพรรษาในเมองสาเกตระหวางทางภกษชาวเมองปาเฐยยะเหลานนมใจรญจวน อยจำาพรรษาดวยคดวา พระผม“พระภาคประทบอยใกล ๆ พวกเราหางเพยง ๖ โยชน แตพวกเรากไมไดเฝาพระองค”ครนลวงไตรมาส ภกษเหลานนออกพรรษาแลว เมอปวารณาแลว ฝนยงตกชกอย พนแผนดนชมชนไปดวยนำา เปนหลมเลน พวกเธอมจวรชมชนดวยนำา

เหนดเหนอย เดนทางเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ เขตกรงสาวตถ ครนแลวถวายอภวาทพระผมพระภาค นง ณ ทสมควรการทพระผมพระภาคพทธเจาทงหลายทรงสนทนาปราศรยกบภกษอาคนตกะทงหลาย นนเปนพทธประเพณ

เชงอรรถ :๑ เมองปาเฐยยะ ตงอยทางทศตะวนตกแควนโกศล คำาวา ปาเฐยยกะ เปนชอของพระภททวคคยเถระ“ ”ทงหลายซงเปนพนองรวมบดาเดยวกบพระเจาโกศล ในบรรดาทานเหลานน ผเปนพใหญ เปนพระอนาคามคนทเปนนองสดทอง เปนพระโสดาบน ไมมใครเปนพระอรหนตหรอปถชน (ว.อ. ๓/๓๐๖/๑๙๑) วา“ปาเวยยกะ กม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๘๗. กฐนานชานนาครงนน พระผมพระภาคตรสถามภกษเหลานนวา ภกษทงหลาย เธอ“ทงหลายยงสบายดหรอ ยงพอเปนอยไดหรอ พวกเธอเปนผพรอมเพรยงกนรวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสกหรอ และบณฑบาตไมลำาบากหรอ”ภกษเหลานนกราบทลวา ยงสบายด พระพทธเจาขา ยงพอเปนอยได“พระพทธเจาขา อนง พวกขาพระองคเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกน ไมทะเลาะกน อยจำาพรรษาเปนผาสก และบณฑบาตไมลำาบาก พระพทธเจาขา ขอประทานวโรกาส พวกขาพระองค มประมาณ ๓๐ รป เปนภกษชาวเมองปาเฐยยะ เดนทางมากรงสาวตถเพอเฝาพระผมพระภาค เมอใกลถงวนเขาพรรษา ไมสามารถจะเดนทางมาใหทนวนเขาพรรษาในกรงสาวตถได จงจำาพรรษาทเมองสาเกตระหวางทางพวกขาพระองครญจวนใจ อยจำาพรรษาดวยคดวา พระผมพระภาคประทบอยใกล ๆ‘พวกเราหางเพยง ๖ โยชน แตพวกเรากไมไดเฝาพระองค ครนลวงไตรมาส’พวกขาพระองคออกพรรษาแลว เมอปวารณาแลว ฝนยงตกชกอย พนแผนดนเตมไปดวยนำา เปนหลมเลน มจวรชมชนดวยนำา เหนดเหนอย เดนทางไกลมาพระพทธเจาขา”

เรองอานสงสกฐน ๕ อยางลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผอยจำาพรรษาแลว“กรานกฐน๑ ภกษทงหลาย ภกษผกรานกฐนแลวจะไดอานสงส ๕ อยาง คอ

๑. เทยวไปไมตองบอกลา ๒. ไมตองถอไตรจวรไปครบสำารบ๓. ฉนคณโภชนะได ๔. ทรงอตเรกจวรไวไดตามตองการ

๕. พวกเธอจะไดจวรทเกดขนในทนน

ภกษทงหลาย พวกเธอผกรานกฐนแลวยอมไดอานสงส ๕ อยางนแล

เชงอรรถ :๑ กรานกฐน เปนวธการตดเยบจวร โดยขงไมกฐน(ไมสะดง) แลวเอาผาทเยบเปนจวรเขาขงทไมกฐน เยบเสรจแลวบอกแกภกษทงหลายผรวมใจกนยกผาใหในนามของสงฆ เพออนโมทนา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๘๗. กฐนานชานนาเรองวธกรานกฐนและญตตทตยกรรมวาจาสำาหรบกรานกฐนภกษทงหลาย สงฆพงกรานกฐนอยางน คอ ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา[๓๐๗] ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผากฐนนเกดแลวแกสงฆ ถาสงฆพรอมกนแลว พงใหกรานกฐนแกภกษชอนเพอกรานกฐน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผากฐนนเกดแลวแกสงฆ ถาสงฆพรอมกนแลว พงใหกรานกฐนแกภกษชอนเพอกรานกฐน ทานรปใดเหนดวยกบการใหผากฐนนแกภกษชอนเพอกรานกฐน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงผากฐนนอนสงฆใหแลวแกภกษชอนเพอกรานกฐน สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

เร องกฐนไมเปนอนกราน[๓๐๘] ภกษทงหลาย กฐนยอมเปนอนกรานอยางน ไมเปนอนกรานอยางนภกษทงหลาย กกฐนยอมไมเปนอนกรานอยางไร กฐนยอมไมเปนอนกรานอยางน คอ๑. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงมรอยขด๒. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงซกผา๓. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงกะผา๔. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงตดผา๕. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงเนาผา๖. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงเยบผา๗. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงทำาลกดม๘. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงทำารงดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๘๗. กฐนานชานนา๙. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงตดผาอนวาต๑๑๐. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงตดผาอนวาตดานหนา๑๑. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงดามผา๑๒. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงยอมผาเปนสหมน๑๓. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาททำานมตไดมา๑๔. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทพดเลยบเคยงไดมา๑๕. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทยมเขามา๑๖. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทเกบไวคางคน๑๗. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทเปนนสสคคย๑๘. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทไมทำาพนท๒๑๙. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากสงฆาฏ๒๐. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากอตตราสงค๒๑. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากอนตรวาสก๒๒. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากจวรมขนธ๓ ๕ หรอเกน ๕ ซงตดดแลวทำาใหมมณฑลเสรจในวนนน๒๓. กฐนไมเปนอนกรานเพราะเวนจากบคคลกราน๒๔. กฐนไมเปนอนกรานโดยชอบ ถาภกษผอยนอกสมาอนโมทนากฐนนนภกษทงหลาย กฐนชอวาไมเปนอนภกษกรานอยางนแล

เชงอรรถ :๑ อนวาต คอผาขอบจวรทงดานยาวทงดานกวาง (ว.อ. ๓/๓๔๕/๒๑๗)๒ ทำาพนท คอการทำาจดเปนวงกลมอยางใหญเทาแววตานกยง อยางเลกเทาหลงตวเลอด ทมมจวรดวยสเขยวสตมหรอสดำาคลำา เพอทำาใหจวรเสยหรอทำาตำาหน (ว.อ. ๒/๓๖๘-๓๖๙/๔๑๐) ด ว.มหา. (แปล) ๒/๓๖๘-๓๖๙/๔๙๑๓ จวรมขนธ ๕ คอจวรทตดเยบปรากฏกระทง(ผาทอนหนง ๆ มลกษณะเหมอนกระทงนา มรปสเหลยม)ใหญกระทงเลก โดยมเสนคนดจคนนา ยนระหวางกระทงจวร แบงเปน ๕ กระทง (ด ว.อ. ๓/๓๐๘,๓๔๕/๑๙๗, ๒๑๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๘๗. กฐนานชานนาเรองกฐนเปนอนกราน[๓๐๙] ภกษทงหลาย กฐนยอมเปนอนกรานอยางไร

กฐนยอมเปนอนกรานอยางน คอ๑. กฐนเปนอนกรานดวยผาใหม๒. กฐนเปนอนกรานดวยผาเทยมใหม๓. กฐนเปนอนกรานดวยผาเกา๔. กฐนเปนอนกรานดวยผาบงสกล๕. กฐนเปนอนกรานดวยผาทตกตามราน๑๖. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดทำานมตไดมา๗. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดพดเลยบเคยงไดมา๘. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดยมเขามา๙. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดเกบไวคางคน๑๐. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมเปนนสสคคย๑๑. กฐนเปนอนกรานดวยผาททำาพนท๑๒. กฐนเปนอนกรานดวยสงฆาฏ๑๓. กฐนเปนอนกรานดวยอตตราสงค๑๔. กฐนเปนอนกรานดวยอนตรวาสก๑๕. กฐนเปนอนกรานดวยจวรมขนธ ๕ หรอเกน ๕ ทตดดแลวทำาใหมมณฑลเสรจในวนนน๑๖. กฐนเปนอนกรานเพราะมบคคลกราน๑๗. กฐนเปนอนกรานโดยชอบ ถาภกษผอยในสมาอนโมทนากฐนนนภกษทงหลาย กฐนชอวาเปนอนกรานอยางนแล

เชงอรรถ :๑ ผาทตกตามราน คอผาเกาทตกอยขางประตรานตลาด ซงมผเกบมาถวาย (ว.อ. ๓/๓๐๙/๑๙๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๘๘. อาทายสตตกะเรองกฐนเดาะดวยมาตกา ๘ ขอ[๓๑๐] ภกษทงหลาย กฐนยอเปนอนเดาะไดอยางไร๑ ภกษทงหลายมาตกาแหงการเดาะกฐนม ๘ ขอ คอ

๑. กำาหนดดวยหลกไป ๒. กำาหนดดวยทำาจวรเสรจ๓. กำาหนดดวยตกลงใจ ๔. กำาหนดดวยผาเสยหาย๕. กำาหนดดวยไดทราบขาว ๖. กำาหนดดวยสนหวง๗. กำาหนดดวยลวงเขต ๘. กำาหนดดวยเดาะพรอมกน

๑๘๘. อาทายสตตกะวาดวยการเดาะกฐนดวยการถอจวรหลกไป ๗ กรณ[๓๑๑] ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาเสรจแลวหลกไป คดวา จะไมกลบ‘ ’การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยหลกไป (๑)ภกษกรานกฐนแลวถอเอาจวรหลกไป๒ อยนอกสมามความคดอยางนวา จะ“ใหทำาจวรนทภายนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน การเดาะกฐน ของ”ภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๒)ภกษกรานกฐนแลวถอเอาจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะไม“ใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ ” (๓)ภกษกรานกฐนแลวถอเอาจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะ“ใหทำาจวรนภายนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน จวรทภกษนนใหทำา”อยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๔)

เชงอรรถ :๑ กฐนเดาะ หมายถงกฐนทเสยหาย ไมมอานสงส ใชไมได ภกษหมดโอกาสจะไดประโยชนจากกฐน๒ ถอเอาจวรหลกไป ในหมวดท ๒-๗ หมายถง ผาสำาหรบทำาจวร คอ จวรทยงทำาไมเสรจนนเอง (ว.อ.๓/๓๑๑/๑๙๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๘๙. สมาทายสตตกะภกษกรานกฐนแลวถอเอาจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา ใหทำาจวร“ ”ผนนน ครนทำาเสรจแลวไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว การเดาะ“ ”กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว (๕)ภกษกรานกฐนแลวถอเอาจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา ใหทำาจวร“ ”ผนนน ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวลวงคราวกฐนเดาะนอกสมา“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๖)ภกษกรานกฐนแลวถอเอาจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา ใหทำาจวร“ ”ผนนน ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวกลบมาทนกฐนเดาะ การ“ ”เดาะกฐนของภกษนน ชอวาเดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๗)อาทายสตตกะ ท ๑ จบ

๑๘๙. สมาทายสตตกะวาดวยการเดาะกฐนดวยการนำาจวรตดตวหลกไป ๗ กรณ[๓๑๒] ภกษกรานกฐนแลวนำาจวรททำาเสรจแลวหลกไปคดวา จะไมกลบ การ“ ”เดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยหลกไป (๑)

ภกษกรานกฐนแลวนำาจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำา“จวรนทนอกสมานแหละ ไมกลบ ใหทำาจวรผนนน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา”กำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๒)ภกษกรานกฐนแลวนำาจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะไมให“ทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ ” (๓)ภกษกรานกฐนแลวนำาจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำา“จวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน จวรทภกษนนใหทำาอยนน”เกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๔)

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๐. อาทายฉกกะภกษกรานกฐนแลวนำาจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา ใหทำาจวรผน“ ”นน ทำาจวรเสรจแลว ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว การเดาะ“ ”กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว (๕)ภกษกรานกฐนแลวนำาจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา ใหทำาจวรผน“ ”นน ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ แลวลวงคราวกฐนเดาะทนอกสมา การเดาะ“ ”กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๖)ภกษกรานกฐนแลวนำาจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา ใหทำาจวรผน“ ”นน ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ แลวกลบมาทนกฐนเดาะ การเดาะกฐนของ“ ”ภกษนน ชอวาเดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๗)สมาทายสตตกะ ท ๒ จบ

๑๙๐. อาทายฉกกะวาดวยการเดาะกฐนดวยการถอจวรททำาคางไวหลกไป ๖ กรณ[๓๑๓] ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนทนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน การ“ ”เดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรผนนน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนด“ ”ดวยตกลงใจ (๒)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำาจวรผนนทนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน จวรท“ ”เธอใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผา

เสยหาย (๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๑. สมาทายฉกกะภกษกรานกฐนแลว ถอจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”ใหทำาจวรผนนน ทำาจวรเสรจแลว ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะ“เสยแลว การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว ” (๔)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”ใหทำาจวรผนนน ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวลวงคราวกฐนเดาะ“ ”นอกสมา การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๕)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมาใหทำาจวรผนนน ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวกลบมาทน“ ”กฐนเดาะ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวาเดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๖)อาทายฉกกะ ท ๓ จบ

๑๙๑. สมาทายฉกกะวาดวยการเดาะกฐนดวยการนำาจวรททำาคางไวหลกไป ๖ กรณ[๓๑๔] ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนทนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรผนนน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา“ ”กำาหนดดวยตกลงใจ (๒)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำาจวรผนนทนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน จวรท“ ”ภกษนนใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๒. อาทายปณณรสกะภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมาใหทำาจวรผนนน ทำาจวรเสรจแลว ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะ“เสยแลว การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว ” (๔)

ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”ใหทำาจวรผนนน ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวลวงคราว“ ”กฐนเดาะนอกสมา การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๕)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”ใหทำาจวรผนนน ทำาจวรเสรจแลว คดวา จะกลบ จะกลบ แลวกลบมาทน“ ”กฐนเดาะ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวาเดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๖)สมาทายฉกกะ ท ๔ จบ

๑๙๒. อาทายปณณรสกะวาดวยการเดาะกฐนดวยการถอจวรหลกไป ๑๕ กรณ[๓๑๕] ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะไม“ใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ ” (๒)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไป อยนอกสมามความคดอยางนวา จะให“ทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน จวรทภกษนนใหทำานน”เกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)ตกะท ๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๒. อาทายปณณรสกะภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะไมกลบ อยนอกสมามความ“ ”คดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของ“ ”ภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๔)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะไมกลบ อยนอกสมามความ“ ”คดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวย“ ”ตกลงใจ (๕)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะไมกลบ อยนอกสมามความ“ ”คดอยางนวา จะใหทำาจวรน ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาเสยหาย การ“ ”เดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๖)ตกะท ๒ จบภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปโดยไมตงใจ๑ ไมไดคดวา จะกลบ“ ”แตกไมไดคดวา จะไมกลบ อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำาจวรน“ ” “

นอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา”กำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๗)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปโดยไมตงใจ ไมไดคดวา จะกลบ“ ”แตกไมไดคดวา จะไมกลบ อยนอกสมามความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน“ ” “จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ ” (๘)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปโดยไมตงใจ ไมไดคดวา จะกลบ“ ”แตกไมไดคดวา จะไมกลบ อยนอกสมามความคดอยางนวา จะใหทำาจวรน“ ” “นอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำานนเกดเสยหาย”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๙)ตกะท ๓ จบ

เชงอรรถ :๑ โดยไมตงใจ คอโดยมไดกำาหนดวา จะกลบ จะไมกลบ “ ” (สารตถ. ฏกา ๓/๓๑๒/๔๐๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๒. อาทายปณณรสกะภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมามความคด“ ”อยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑๐)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมามความคด“ ”อยางนวา จะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนด“ ”ดวยตกลงใจ (๑๑)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมามความ“ ”คดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษ“ ”นนใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย(๑๒)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมาใหทำาจวร“ ”ผนนน ทำาจวรเสรจแลว ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว การ“ ”เดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว (๑๓)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมาใหทำาจวรผนนน“ ”ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวลวงคราวกฐนเดาะนอกสมา การ“ ”เดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๑๔)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมาใหทำาจวรผนนน“ ”ทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวกลบมาทนกฐนเดาะ การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวาเดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๑๕)

ฉกกะ จบอาทายปณณรสกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๔. วปปกตสมาทายปณณรสกะ๑๙๓. สมาทายปณณรสกาทวาดวยการเดาะกฐนดวยการนำาจวรตดตวหลกไป ๑๕ กรณเปนตน[๓๑๖] ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรหลกไป ฯลฯ(พระวนยธรพงขยายความใหพสดารอยางน เหมอนวาระทวาดวยเรองการเดาะกฐนกำาหนดดวยถอจวรหลกไป)ภกษกรานกฐนแลว ถอจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรผนนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะ“ ”กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ ฯลฯ(พระวนยธรพงขยายความใหพสดารอยางน เหมอนวาระทวาดวยเรองการเดาะกฐนกำาหนดดวยถอจวรททำาคางไวหลกไป)

๑๙๔. วปปกตสมาทายปณณรสกะวาดวยการเดาะกฐนดวยการนำาจวรททำาคางไวตดตวหลกไป ๑๕ กรณ[๓๑๗] ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะ“ ”กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา“ ”กำาหนดดวยตกลงใจ (๒)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไป อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทใหทำา“ ”อยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)ตกะท ๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๔. วปปกตสมาทายปณณรสกะภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะไมกลบ อยนอก“ ”สมา มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ ใหทำาจวรนน การเดาะ“ ”

กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๔)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะไมกลบ อยนอก“ ”สมา มความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา“ ”กำาหนดดวยตกลงใจ (๕)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะไมกลบ อยนอก“ ”สมา มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ ใหทำาจวรนน จวรท“ ”ภกษนนใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๖)ตกะท ๒ จบภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปโดยไมตงใจ ไมไดคดวา จะ“กลบ แตกไมไดคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะให” “ ” “ทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน การเดาะกฐนของภกษนน”ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๗)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปโดยไมตงใจ ไมไดคดวา จะ“กลบ แตกไมไดคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะไมให” “ ” “ทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ ” (๘)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปโดยไมตงใจ คอ เธอไมไดคดวา“จะกลบ แตกไมไดคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะให” “ ” “ทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรผนนน จวรทภกษนนใหทำาอยนน”เกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๙)ตกะท ๓ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๔. วปปกตสมาทายปณณรสกะภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑๐)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”มความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ (๑๑)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน“ ”จวรทภกษนนใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๑๒)

ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”ใหทำาจวรนน ทำาจวรเสรจแลวไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว (๑๓)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”ใหทำาจวรนน เธอทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวลวงคราว“ ”กฐนเดาะนอกสมา การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๑๔)ภกษกรานกฐนแลว นำาจวรททำาคางไวหลกไปคดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”ใหทำาจวรนน เธอทำาจวรเสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ แลวกลบมาทนกฐนเดาะ“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวาเดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๑๕)ฉกกะ จบสมาทายปณณรสกะ จบอาทายภาณวาร จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๕. อนาสาโทฬสกะ๑๙๕. อนาสาโทฬสกะวาดวยการเดาะกฐนเพราะความสนหวง ๑๒ กรณ[๓๑๘] ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร อยนอกสมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา“จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของ”ภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร อยนอกสมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะไม“ใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ ” (๒)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร อยนอกสมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะใหทำา“จวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอยนนเกด”เสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร อยนอกสมา มความคดอยางนวา จะเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนแหละ จะไมกลบ เขาไปยงทซงม“ ”หวงวาจะไดจวรนน ความหวงวาจะไดจวรนนของเธอสนสดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๔)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะไมกลบ อยนอก“ ”สมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคด

อยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของภกษนน“ ”ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๕)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะไมกลบ อยนอก“ ”สมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๕. อนาสาโทฬสกะคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวย“ ”ตกลงใจ (๖)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะไปไมกลบ อยนอก “ ”สมาเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอย“ ”นนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๗)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะไมกลบ อยนอก“ ”สมา มความคดอยางนวา จะเขาไปยงทซงมหวงจะไดทำาจวรนอกสมานแหละ “ ”เขาไปยงทซงมหวงจะไดทำาจวรนน ความหวงวาจะไดจวรนนของเธอสนสดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๘)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวรโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา “จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา เขาไปยงทซงมหวง” “ ”จะไดทำาจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะใหทำา“จวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา ”กำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๙)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงจะไดจวรโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา “จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา เขาไปยงทซงมหวง” “ ”จะไดทำาจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะไมใหทำา“จวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ ” (๑๐)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวรโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา “จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา เขาไปยงทซงมหวง” “ ”วาจะไดจวรแตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรน“นอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอยนนเกด”เสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๑๑)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๖. อาสาโทฬสกะภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงจะไดจวรโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา“จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา มความคดอยางนวา” “ ”“จะเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ เขาไปยงทซงมหวง”วาจะไดจวร ความหวงวาจะไดจวรนนของภกษนนสนสดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๑๒)อนาสาโทฬสกะ จบ

๑๙๖. อาสาโทฬสกะวาดวยการเดาะกฐนเพราะความสมหวง ๑๒ กรณ[๓๑๙] ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ“ ”อยนอกสมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร ไดตามทหวง ไมผดหวง มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร ไดตามทหวง ไมผดหวง มความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวย“ ”ตกลงใจ (๒)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร ไดตามทหวง ไมผดหวง มความคดอยางนวา จะ“ใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอยนน”เกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา มความคดอยางนวา จะเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนอกสมานแหละ จะไม“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๖. อาสาโทฬสกะกลบ เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน ความหวงทจะไดจวรนนของภกษนนสน”สดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๔)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว มความคดอยางนวา เพราะ“ ” “ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว จะไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนอกสมานแหละ”เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน ไดตามทหวง ไมผดหวง มความคดอยางนวา

“จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของ”ภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๕)ภกษกรานกฐนแลว หลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว มความคดอยางนวา เพราะ“ ” “ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว จะไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนอกสมานแหละ”เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน ไดตามทหวง ไมผดหวง มความคดอยางนวา“จะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวย”ตกลงใจ (๖)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว มความคดอยางนวา เพราะ“ ” “ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว จะไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนอกสมานแหละ”เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน ไดตามทหวง ไมผดหวง มความคดอยางนวา“จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนให”ทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๗)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว มความคดอยางนวา เพราะ“ ” “ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว จะเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนอกสมานแหละ จะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๖. อาสาโทฬสกะไมกลบ เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร แตความหวงวาจะไดจวรนนของภกษนน”สนสดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๘)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน ไดตามทหวง ไมผดหวง ใหทำาจวรนนทำาจวรเสรจแลว ไดทราบขาววา ในอาวาสนนกฐนเดาะเสยแลว การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว (๙)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมา มความคดอยางนวา จะเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนนอกสมานแหละ จะ“ไมกลบ เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร แตความหวงวาจะไดจวรนนของภกษนน”สนสดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๑๐)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอกสมา“ ”เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน ไดตามทหวง ไมผดหวง ใหทำาจวรนน ทำาจวรเสรจแลว คดวา จะกลบ จะกลบ ลวงคราวกฐนเดาะนอกสมา การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๑๑)

ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยหวงวาจะไดจวร คดวา จะกลบ อยนอก“ ”สมาเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน ไดตามทหวง ไมผดหวง ใหทำาจวรนนทำาจวรเสรจแลว คดวา จะกลบ จะกลบ กลบมาทนกฐนเดาะ การเดาะกฐนของ“ ”ภกษนน ชอวาเดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๑๒)

อาสาโทฬสกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๗. กรณยโทฬสกะ๑๙๗. กรณยโทฬสกะวาดวยการเดาะกฐนเพราะมธระจำาเปน ๑๒ กรณ[๓๒๐] ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง อยนอกสมาเกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำา“ ”จวรนน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง อยนอกสมา เกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวงมความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน“ ”ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ (๒)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง อยนอกสมา เกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวงมความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน“ ”จวรทภกษนนใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง อยนอกสมา เกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวงมความคดอยางนวา จะเขาไปยงทซงหวงวาจะไดจวรนอกสมานแหละ จะไมกลบ“ ”เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวร แตความหวงวาจะไดจวรนนของภกษนนสนสดลงการเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๔)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง คดวา จะไมกลบ อย“ ”นอกสมาเกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวงไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ ใหทำาจวรนน“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๗. กรณยโทฬสกะภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง คดวา จะไมกลบ อย“ ”นอกสมา เกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรน การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ (๖)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง คดวา จะไมกลบ อยนอก“ ”สมา เกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ“ ”ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนนชอวากำาหนดดวยผาทเสยหาย (๗)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยาง คดวา จะไมกลบ อย“ ”นอกสมา เกดความหวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวง มความคดอยางนวา จะเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรน“นอกสมานแหละ เขาไปยงทซงหวงวาจะไดจวรนน แตความหวงวาจะไดจวรนน”ของภกษนนสนสดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๘)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยางโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา เกดความ“ ” “ ”หวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวงมความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๙)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยางโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา เกดความ“ ” “ ”หวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวงมความคดอยางนวา จะไมใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ (๑๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๘. อปวลายนนวกะภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยางโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา เกดความ“ ” “ ”หวงวาจะไดจวร เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตไดไมสมหวง ไมไดตามหวงมความคดอยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน“ ”จวรทภกษนนใหทำาอยเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา กำาหนดดวยผา

เสยหาย (๑๑)ภกษกรานกฐนแลวหลกไปดวยธระจำาเปนบางอยางโดยไมตงใจ ไมไดมความคดวา จะกลบ แตกไมไดมความคดวา จะไมกลบ อยนอกสมา เกดความ“ ” “ ”หวงวาจะไดจวร มความคดอยางนวา จะเขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนนอก“สมานแหละ จะไมกลบ เขาไปยงทซงมหวงวาจะไดจวรนน แตความหวงวา”จะไดจวรนนของภกษนนสนสดลง การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยสนหวง (๑๒)กรณยโทฬสกะ จบ

๑๙๘. อปวลายนนวกะวาดวยการเดาะกฐนเพราะหวงไดสวนจวร ๙ กรณ[๓๒๑] ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป แตยงหวงไดสวนจวร พวกภกษถามภกษนนผไปสทศแลววา ทานจำาพรรษาทไหน สวนจวรของ“ทานอยทไหน”ภกษนนกลาวอยางนวา ผมจำาพรรษาในอาวาสโนน สวนจวรกอยทนน“เหมอนกน”ภกษเหลานนจงกลาวอยางนวา ทานไปนำาจวรนนมา พวกเราจะทำาจวรให“ทานในทน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๘. อปวลายนนวกะภกษนนกลบไปยงอาวาสนนแลวถามภกษทงหลายวา ทานทงหลาย สวน“จวรของผมอยทไหน”ภกษเหลานนกลาวอยางนวา นเปนสวนจวรของทาน ทานจะไปไหน“ ”ภกษนนจงตอบอยางนวา ผมจะไปอาวาสโนน ภกษในทนนจะทำาจวรใหผม“ ”ภกษเหลานนกลาวอยางนวา ทานอยาไปเลย พวกเราจะทำาจวรใหทานในทน“ ”ภกษนนมความคดอยางนวา เราจะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ“ ”ใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป ฯลฯ มความคดอยางนวา“เราจะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวย”ตกลงใจ (๒)ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป ฯลฯ มความคดอยางนวา“เราจะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำา”อยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)[๓๒๒] ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป แตยงหวงไดสวนจวร

พวกภกษถามภกษนนผไปสทศแลววา ทานจำาพรรษาทไหน สวนจวรของทาน“อยทไหน”ภกษนนกลาวอยางนวา ผมจำาพรรษาในอาวาสโนน สวนจวรกอยทนน“เหมอนกน”พวกภกษกลาวอยางนวา ทานไปนำาจวรนนมา พวกเราจะทำาจวรใหทานใน“ทน”ภกษนนกลบไปยงอาวาสนนแลวถามภกษทงหลายวา ทานทงหลาย สวน“จวรของผมอยทไหน”ภกษเหลานนตอบอยางนวา นเปนสวนจวรของทาน“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๘. อปวลายนนวกะภกษนนจงถอเอาจวรนนไปยงอาวาสนน ระหวางทาง พวกภกษถามภกษนนวา ทานจะไปไหน ภกษนนจงตอบวา ผมจะไปอาวาสโนน ภกษในทนนจะทำา“ ” “จวรใหผม”ภกษเหลานนกลาวอยางนวา ทานอยาไปเลย พวกเราจะทำาจวรใหทานในทน“ ”ภกษนนคดวา เราจะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน“ ”การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๔)ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป แตยงหวงไดสวนจวร พวกภกษถามภกษนนผไปสทศแลววา ทานจำาพรรษาทไหน สวนจวรของทานอยทไหน“ ”ภกษนนกลาวอยางนวา ผมจำาพรรษาในอาวาสโนน สวนจวรกอยทโนน“เหมอนกน”พวกภกษกลาวอยางนวา ทานไปนำาจวรนนมา พวกเราจะทำาจวรใหทานใน“ทน”ภกษนนกลบไปยงอาวาสนนแลวถามภกษทงหลายวา ทานทงหลาย สวน“จวรของผมอยทไหน ภกษเหลานนตอบวา นเปนสวนจวรของทาน” “ ”ภกษนนจงถอเอาจวรนนไปยงอาวาสนน ระหวางทาง พวกภกษถามภกษนนวา ทานจะไปไหน ภกษนนจงตอบอยางนวา ผมจะไปอาวาสโนน ภกษในท“ ” “นนจะทำาจวรใหผม”ภกษเหลานนกลาวอยางนวา ทานอยาไปเลย พวกเราจะทำาจวรใหทานในทน“ ”ภกษนนมความคดอยางนวา เราจะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ“ ”ภกษนนใหทำาจวรนน การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยตกลงใจ (๕)ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป แตยงหวงไดสวนจวร พวกภกษถามภกษนนผไปสทศแลววา ทานจำาพรรษาทไหน สวนจวรของทานอยทไหน“ ”ภกษนนกลาวอยางนวา ผมจำาพรรษาในอาวาสโนน สวนจวรกอยทนน“

เหมอนกน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๘. อปวลายนนวกะพวกภกษกลาวอยางนวา ทานไปนำาจวรนนมา พวกเราจะทำาจวรใหทานใน“ทน”ภกษนนกลบไปยงอาวาสนนแลวถามภกษทงหลายวา ทานทงหลาย สวน“จวรของผมอยทไหน ภกษเหลานนตอบอยางนวา นเปนสวนจวรของทาน” “ ”ภกษนนจงถอเอาจวรนนไปยงอาวาสนน ระหวางทาง พวกภกษถามภกษนนวา ทานจะไปไหน ภกษนนจงตอบอยางนวา ผมจะไปอาวาสโนน ภกษในท“ ” “นนจะทำาจวรใหผม”ภกษเหลานนกลาวอยางนวา ทานอยาไปเลย พวกเราจะทำาจวรใหทานใน“ทน ภกษนนมความคดอยางนวา เราจะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ” “ ”ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอยนนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๖)[๓๒๓] ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป แตยงหวงไดสวนจวรพวกภกษถามภกษนนผไปสทศแลววา ทานจำาพรรษาทไหน สวนจวรของทานอย“ทไหน”ภกษนนกลาวอยางนวา ผมจำาพรรษาในอาวาสโนน สวนจวรกอยทนน“เหมอนกน”พวกภกษกลาวอยางนวา ทานไปนำาจวรนนมา พวกเราจะทำาจวรใหทานใน“ทน”ภกษนนกลบไปยงอาวาสนนแลวถามภกษทงหลายวา ทานทงหลาย สวน“จวรของผมอยทไหน ภกษเหลานนตอบอยางนวา นเปนสวนจวรของทาน” “ ”ภกษนนจงถอเอาจวรนนไปยงอาวาสนน ไปยงอาวาสนนแลวมความคดอยางนวา เราจะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน การเดาะ“ ”กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๙. ผาสวหารปญจกะภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศจงหลกไป ฯลฯ มความคดอยางนวา“เราจะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวย”ตกลงใจ (๘)

ภกษกรานกฐนแลวตองการจะไปสทศ ฯลฯ มความคดอยางนวา เราจะ“ใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอยนน ”เกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๙)อปวลายนนวกะ จบ

๑๙๙. ผาสวหารปญจกะวาดวยการเดาะกฐนเพราะหวงอยผาสก ๕ กรณ[๓๒๔] ภกษกรานกฐนแลวตองการจะอยผาสก จงถอจวรหลกไป คดวา“เราจะไปยงอาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนนถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะกลบ อยนอกสมามความคด”อยางนวา จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ เธอใหทำาจวรนน การเดาะ“ ”กฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ (๑)ภกษกรานกฐนแลวตองการจะอยผาสก จงถอจวรหลกไป คดวา เราจะไป“ยงอาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนนถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนน ถาในอาวาสนน เราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะกลบ อยนอกสมา มคความคดอยางนวา”“จะไมใหทำาจวรน จะไมกลบ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวย”ตกลงใจ (๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๑๙๙. ผาสวหารปญจกะภกษกรานกฐนแลวตองการจะอยผาสก จงถอจวรหลกไปคดวา เราจะไปยง“อาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนนถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะกลบ อยนอกสมา มความคดอยางนวา”“จะใหทำาจวรนนอกสมานแหละ จะไมกลบ ใหทำาจวรนน จวรทภกษนนใหทำาอย”นนเกดเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย (๓)ภกษกรานกฐนแลวตองการจะอยอยางผาสก จงถอจวรหลกไปคดวา เราจะไปยง“อาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนนถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะกลบ อยนอกสมา ใหทำาจวรนน ทำาจวร”เสรจแลวคดวา จะกลบ จะกลบ จนลวงคราวกฐนเดาะนอกสมา การเดาะกฐน“ ”ของภกษนน ชอวากำาหนดดวยลวงเขต (๔)ภกษกรานกฐนแลวตองการจะอยผาสก จงถอจวรหลกไปคดวา เราจะไปยง“

อาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนนถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะไปยงอาวาสโนน ถาในอาวาสนนเราอยผาสกกจะอย ถาไมผาสกกจะกลบ อยนอกสมาใหทำาจวรนน ทำาจวร”เสรจแลวคดวา จะกลบ กลบมาทนกฐนเดาะ การเดาะกฐนของภกษนน ชอวา“ ”เดาะพรอมกนกบภกษทงหลาย (๕)ผาสวหารปญจกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๒๐๐. ปลโพธาปลโพธกถา๒๐๐. ปลโพธาปลโพธกถาวาดวยปลโพธและอปลโพธ

ปลโพธ ๒ อยาง๑[๓๒๕] ภกษทงหลาย กฐนมปลโพธ ๒ อยาง มอปลโพธ ๒ อยางภกษทงหลาย ปลโพธ ๒ อยาง คอ๑. อาวาสปลโพธ (ความกงวลในอาวาสเพราะคดจะกลบมา)๒. จวรปลโพธ (ความกงวลในจวรเพราะยงไมไดทำาจวรหรอทำายงไมเสรจ)ภกษทงหลาย อาวาสปลโพธ คอ ในกรณน ภกษยงอยในอาวาสนน หรอหลกไปแตผกใจวา จะกลบ อยางนชอวาอาวาสปลโพธ“ ”ภกษทงหลาย จวรปลโพธ คอ ในกรณน ภกษยงไมไดทำาจวรหรอทำาจวรคางไว หรอความหวงวาจะไดจวรยงไมสนสดลง อยางนชอวาจวรปลโพธภกษทงหลาย กฐนมปลโพธ ๒ อยางนแหละภกษทงหลาย กฐนมอปลโพธ ๒ อยาง คอ๑. อาวาสอปลโพธ (ไมมความกงวลในอาวาส)๒. จวรอปลโพธ (ไมมความกงวลในจวร)ภกษทงหลาย อาวาสอปลโพธ คอ ในกรณน ภกษหลกไปจากอาวาสนน สละ คาย ปลอยวาง ไมผกใจ คดวา จะไมกลบมา อยางนชอวาอาวาส“ ”อปลโพธ

เชงอรรถ :๑ ปลโพธ ในทางพระวนย หมายถงความกงวลทเปนเหตใหกฐนยงไมเดาะ คอยงรกษาอานสงสกฐนและเขตแหงจวรกาล ตามกำาหนดไวได ถาภกษหลกไปโดยคดวา จะไมกลบมาอก จวรปลโพธขาดกอน“ ”ในขณะทอยภายในสมานนเอง อาวาสปลโพธขาดในขณะเมอกาวลวงสมาไปแลว (ว.อ. ๓/๓๑๑/๑๙๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๒๐๑. รวมเรองทมในกฐนขนธกะภกษทงหลาย จวรอปลโพธ คอ ในกรณน ภกษทำาจวรเสรจแลว จวรเสยหาย สญหาย หรอถกไฟไหม หรอความหวงวาจะไดจวรสนสดลง อยางนชอวาจวรอปลโพธภกษทงหลาย กฐนอปลโพธ ๒ อยางนแลปลโพธาปลโพธกถา จบกฐนขนธกะท ๗ จบเรองในขนธกะนม ๑๒ เรอง และเปยยาลมข ๑๑๘ เรอง

๒๐๑. รวมเรองทมในกฐนขนธกะเรองภกษชาวเมองปาเฐยยะ ๓๐ รป เขาจำาพรรษา ณเมองสาเกต ออกพรรษาแลวเขาเฝาพระผมพระภาคดวยทงจวรชมชนดวยนำาเรองอานสงสกฐน ๕ อยาง คอ๑. เทยวไปไมตองบอกลา๒. ไมตองถอไตรจวรไปครบสำารบ๓. ฉนคณโภชนะได๔. ทรงอตเรกจวรไวไดตามตองการ๕. พวกเธอจะไดจวรทเกดขนในทนนเรองวธกรานกฐนและญตตทตยกรรมวาจาสำาหรบกรานกฐนเรองกฐนไมเปนอนกราน คอ๑. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงมรอยขด๒. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงซกผา๓. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงกะผา๔. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงตดผา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๒๐๑. รวมเรองทมในกฐนขนธกะ๕. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงเนาผา๖. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงเยบผา๗. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงทำาลกดม๘. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงทำารงดม๙. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงตดผาอนวาต

๑๐. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงตดผาอนวาตดานหนา๑๑. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงดามผา๑๒. กฐนไมเปนอนกรานดวยอาการเพยงยอมผาเปนสหมน๑๓. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาททำานมตไดมา๑๔. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทพดเลยบเคยงไดมา๑๕. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทยมเขามา๑๖. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทเกบไวคางคน๑๗. กฐนไมเปนอนกรานดวยผาทเปนนสสคคย๑๘. กฐนไมเปนอนกรานดายผาทไมทำาพนท๑๙. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากสงฆาฏ๒๐. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากอตตราสงค๒๑. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากอนตรวาสก๒๒. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากจวรมขนธ ๕ หรอเกน ๕ ซงตดดแลวทำาใหมมณฑลเสรจในวนนน๒๓. กฐนไมเปนอนกรานเวนจากบคคลกราน๒๔. กฐนไมเปนอนกรานโดยชอบ ถาภกษผอยนอกสมาอนโมทนากฐนนนพระผมพระภาคทรงแสดงวายอมไมเปนอนกรานเรองกฐนเปนอนกราน คอ๑. กฐนเปนอนกรานดวยผาใหม๒. กฐนเปนอนกรานดวยผาเทยมใหม๓. กฐนเปนอนกรานดวยผาเกา๔. กฐนเปนอนกรานดวยผาบงสกล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๒๐๑. รวมเรองทมในกฐนขนธกะ๕. กฐนเปนอนกรานดวยผาทตกตามราน๖. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดทำานมตไดมา๗. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดพดเลยบเคยงไดมา๘. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดยมเขามา๙. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมไดเกบไวคางคน๑๐. กฐนเปนอนกรานดวยผาทไมเปนนสสคคย๑๑. กฐนเปนอนกรานดวยผาททำาพนท๑๒. กฐนเปนอนกรานดวยสงฆาฏ๑๓. กฐนเปนอนกรานดวยอตตราสงค๑๔. กฐนเปนอนกรานดวยอนตรวาสก

๑๕. กฐนเปนอนกรานดวยจวรมขนธ ๕ หรอเกน ๕ ทตดดแลวทำาใหมมณฑลเสรจในวนนน๑๖. กฐนเปนอนกรานเพราะมบคคลกราน๑๗. กฐนเปนอนกรานโดยชอบ ถาภกษผอยในสมาอนโมทนากฐนนนอยางนชอกฐนเปนอนกรานเรองกฐนเดาะดวยมาตกา ๘ ขอ คอ๑. กำาหนดดวยหลกไป๒. กำาหนดดวยทำาจวรเสรจ๓. กำาหนดดวยตกลงใจ๔. กำาหนดดวยผาเสยหาย๕. กำาหนดดวยไดทราบขาว๖. กำาหนดดวยสนหวง๗. กำาหนดดวยลวงเขต๘. กำาหนดดวยเดาะพรอมกนอาทายสตตกะ วาดวยการเดาะกฐนดวยการถอจวรหลกไป๗. กรณ คอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๒๐๑. รวมเรองทมในกฐนขนธกะ๑. ถอจวรททำาเสรจแลวหลกไป คดวาจะไมกลบการเดาะกฐนของภกษนนชอวากำาหนดดวยการหลกไป๒. ถอจวรหลกไปอยนอกสมา คดวาจะทำา ณ ทน จะไมกลบการเดาะกฐนของภกษนนชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ๓. ถอจวรหลกไปอยนอกสมา คดวาจะไมใหทำา จะไมกลบการเดาะกฐนของภกษนนชอวากำาหนดดวยตกลงใจ๔. ถอจวรหลกไปอยนอกสมา คดวาจะใหทำาจวร ณ ทนจะไมกลบ กำาลงทำาจวรเสยหาย การเดาะกฐนของภกษนน ชอวากำาหนดดวยผาเสยหาย๕. ถอจวรไป คดวาจะกลบ ใหทำาจวรนอกสมา ครนทำาจวรเสรจแลว ไดทราบขาววา ในอาวาสนน กฐนเดาะแลวการเดาะกฐนของภกษนนชอวากำาหนดดวยไดทราบขาว๖. ถอจวรไป คดวาจะกลบ ใหทำาจวรนอกสมา ครนทำาจวรเสรจแลวโอเออยนอกสมาจนกฐนเดาะ การเดาะกฐนของภกษนนชอวากำาหนดดวยลวงเขต๗. ถอจวรไป คดวาจะกลบ ใหทำาจวร ณ ภายนอกสมา ครนทำา

จวรเสรจแลว คดวาจะกลบ จะกลบ กลบทนกฐนเดาะการเดาะกฐนของภกษนนชอวาพรอมกนกบภกษทงหลายสมาทายสตตกะ วาดวยการเดาะกฐนดวยการนำาจวรตดตวหลกไป ๗ กรณอาทายฉกกะและสมาทายฉกกะ วาดวยการเดาะกฐนดวยการถอจวรททำาคางไวหลกไป ๖ กรณและการเดาะกฐนดวยการนำาจวรททำาคางไวหลกไป๖ กรณ คอ ถอจวรททำาคางไวอยางละ ๖ กรณไมมการเดาะกำาหนดดวยหลกไป

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๗. กฐนขนธกะ] ๒๐๑. รวมเรองทมในกฐนขนธกะอาทายภาณวาร วาดวยการเดาะกฐนดวยกรณถอจวรหลกไป๑๕ กรณ เปนตน กลาวถงภกษถอจวรไปนอกสมา คดวาจะใหทำาจวร ม ๓ มาตกา คอ๑. กำาหนดดวยทำาจวรเสรจ๒. กำาหนดดวยตกลงใจ๓. กำาหนดดวยผาเสยหาย กลาวถงภกษถอผา คดวาจะไมกลบไปนอกสมา แลวคดวาจะทำา ม ๓ มาตกา คอ๑. กำาหนดดวยทำาจวรเสรจ๒. กำาหนดดวยตกลงใจ๓. กำาหนดดวยผาเสยหาย กลาวถงภกษถอจวรหลกไปดวยไมไดตงใจ ภายหลงคดวา จะไมกลบ ม ๓ นยกลาวถงภกษถอจวรไป คดวา จะกลบ อยนอกสมา คดวาจะทำาจวร จะไมกลบ ใหทำาจวรเสรจ การเดาะกฐนของภกษนนชอวากำาหนดดวยทำาจวรเสรจ ดวยตกลงใจดวยผาเสยหาย ดวยไดทราบขาว ดวยลวงเขต ดวยเดาะพรอมกบภกษทงหลาย รวมเปน ๑๕ ภกษนำาจวรหลกไปและนำาจวรททำาคางไวหลกไปอก ๔ วาระกเหมอนกนรวมทงหมด ๑๕ วธ หลกไปดวยสนหวง ดวยหวงวาจะไดหลกไปดวยกรณยะบางอยาง ทง ๓ อยางนนนกปราชญพงทราบโดยนยอยางละ ๑๒ วธผาสวหารปญจกะ วาดวยการเดาะกฐนเพราะหวงอยสบาย ๕ กรณปลโพธาปลโพธกถา วาดวยปลโพธและอปลโพธ

พระวนยธรพงแตงหวขอตามเคาความเทอญกฐนขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๒. ชวกวตถ๘. จวรขนธกะ๒๐๒. ชวกวตถวาดวยหมอชวกโกมารภจ

เรองคณะกฎมพชาวกรงราชคฤหพบหญงงามเมองชออมพปาล[๓๒๖] สมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ พระเวฬวนสถานทใหเหยอกระแต เขตกรงราชคฤห ครงนน กรงเวสาลเปนถนอดมสมบรณมอาณาเขตกวางขวาง พลเมองมาก มคนคบคง หาขาวปลาอาหารงาย มปราสาท๗,๗๐๗ เรอนยอด ๗,๗๐๗ สวนดอกไม ๗,๗๐๗ สระโบกขรณ ๗,๗๐๗ และมหญงงามเมองชออมพปาล รปงาม นาด นาชม มผวพรรณผดผองอยางยงเธอชำานาญการฟอนรำา ขบรอง และประโคมดนตร คนทงหลายทตองการจะพาเธอไปรวมอภรมยดวยตองจายคาตวถงคนละ ๕๐ กหาปณะ กเพราะนางอมพปาลนแหละททำาใหกรงเวสาลมเสนหและมความงดงามเปนพเศษครงนน คณะกฎมพชาวกรงราชคฤห เดนทางไปกรงเวสาลดวยธระจำาเปนบางอยาง ไดพบเหนกรงเวสาลทอดมสมบรณ มอาณาเขตกวางขวาง พลเมองมากมคนคบคง หาขาวปลาอาหารงาย มปราสาท ๗,๗๐๗ เรอนยอด ๗,๗๐๗สวนดอกไม ๗,๗๐๗ สระโบกขรณ ๗,๗๐๗ และมหญงงามเมองชออมพปาลมรปงาม นาด นาชม มผวพรรณผดผองอยางยง เธอชำานาญการฟอนรำา ขบรองและประโคมดนตร คนทงหลายทตองการจะพาเธอไปรวมอภรมยดวย ตองจายคาตวถงคนละ ๕๐ กหาปณะ กเพราะนางอมพปาลนแหละททำาใหกรงเวสาลมเสนหและมความงดงามเปนพเศษ[๓๒๗] ครนคณะกฎมพชาวกรงราชคฤหเสรจธระทจำาเปนในกรงเวสาลแลวเดนทางกลบมายงกรงราชคฤห เขาเฝาพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐไดกราบทล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๗๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๒. ชวกวตถวา ขอเดชะ กรงเวสาลเปนถนทอดมสมบรณ มอาณาเขตกวางขวาง พลเมองมาก“มคนคบคง หาขาวปลาอาหารงาย มปราสาท ๗,๗๐๗ เรอนยอด ๗,๗๐๗

สวนดอกไม ๗,๗๐๗ สระโบกขรณ ๗,๗๐๗ และมหญงงามเมองชออมพปาลมรปงาม นาด นาชม มผวพรรณผดผองอยางยง เธอชำานาญการฟอนรำา ขบรองและประโคมดนตร คนทงหลายทตองการจะพาเธอไปรวมอภรมยดวย ตองจายคาตวถงคนละ ๕๐ กหาปณะ กเพราะนางอมพปาลนแหละททำาใหกรงเวสาลมเสนหและมความงดงามเปนพเศษ ขอเดชะ แมชาวเราตงตำาแหนงหญงงามเมองขนบางกจะเปนการด”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐรบสงวา พนาย ถาเชนนน พวกทานจงหา“เดกสาวผมความงามอยางนนทควรคดเลอกใหเปนหญงงามเมอง”

เรองบตรของหญงงามเมองชอสาลวดกสมยนน ในกรงราชคฤห มเดกสาวชอสาลวดมรปงาม นาด นาชม มผวพรรณผดผองอยางยง คณะกฎมพชาวกรงราชคฤหจงคดเลอกเธอใหเปนหญงงามเมองเมอเธอไดรบเลอกไมนานนกกเปนผชำานาญในการฟอนรำา ขบรอง และประโคมดนตรคนทงหลายทตองการจะพาเธอไปรวมอภรมยดวย ตองจายคาตวถงคนละ ๑๐๐กหาปณะ ตอมาเธอมครรภจงคดวา ธรรมดาสตรมครรภไมเปนทชอบใจของบรษ“ถาใครทราบวาเรามครรภ ลาภผลของเราจะเสอมหมด อยากระนนเลย เราควรแจงวาเราปวย แลวไดสงคนเฝาประตไววา นายประต ทานอยาอนญาตใหชายใดเขามา” “ถามคนถามหาดฉน กจงตอบใหเขาทราบวาดฉนเปนไข”คนเฝาประตนนรบคำาของหญงงามเมองชอสาลวดวาจะปฏบตตามคำาสงนนตอมา เมอนางมครรภครบกำาหนดคลอดจงไดคลอดบตรชาย ไดกำาชบหญงรบใชวา แมสาวใช เธอจงวางทารกคนนในกระดงเกา ๆ แลวนำาออกไปทงทกองขยะ“ ”หญงรบใชรบคำาแลววางทารกลงในกระดงเกา ๆ นำาออกไปทงทกองขยะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๒. ชวกวตถ[๓๒๘] กเวลานนเปนเวลาเชา เจาชายอภยกำาลงเสดจเขาสพระราชวง ไดทอดพระเนตรเหนทารกนนถกฝงกาแวดลอม จงตรสถามคนทงหลายวา พนาย ฝงกา“รมลอมอะไร”คนเหลานนกราบทลวา ทารกพระเจาขา“ ”เจาชายอภยตรสถามวา เขายงมชวตอยหรอ“ ”คนเหลานนกราบทลวา ยงมชวตอย พระเจาขา“ ”เจาชายอภยตรสถามวา ถาเชนนน จงนำาทารกไปในพระราชวงของเรามอบให“แมนมดแล”คนเหลานนรบสนองพระบญชาแลว นำาทารกนนไปวงเจาชายมอบใหแมนมวา

“โปรดเลยงไวดวย แลวตงชอทารกนนวา ชวก เพราะบงถงคำาวา ยงมชวตอย” “ ” “ ”ตงชอวา โกมารภจ เพราะเปนผทเจาชายรบสงใหเลยงไว“ ”ไมนานนก ชวกโกมารภจ เจรญวยรเดยงสา เขาเขาเฝาเจาชายอภยกราบทลถามวา ใครคอบดามารดาของเกลากระหมอม พระเจาขา“ ”เจาชายอภยรบสงวา พอชวก แมตวเรากไมรจกมารดาของเจา แตเราคอ“บดาของเจา เพราะเราใหเลยงเจาไว”ชวกโกมารภจคดวา คนทไมมศลปะจะเขาพงราชสกลนไดยาก อยากระนน“เลย เราควรเรยนศลปวทยาไว”

เรองชวกเดนทางไปกรงตกกสลา[๓๒๙] สมยนน นายแพทยทศาปาโมกข๑ตงสำานกอย ณ กรงตกกสลาชวกโกมารภจไมกราบทลลาเจาชายอภย ลอบเดนทางรอนแรมไปจนถงกรงตกกสลาเขาไปหานายแพทยผนนแลวบอกวา ทานอาจารย ผมใครจะศกษาศลปวทยา“ ”

เชงอรรถ :๑ ทศาปาโมกข หมายถง มชอเสยง ปรากฏเปนทรจก หรอเปนหวหนาอยในทศทงปวง (ว.อ. ๓/๓๒๙/๒๐๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๓. เสฏฐภรยาวตถนายแพทยกลาววา พอชวก ถาเชนนนเธอจงศกษาเถด“ ”ครงนน ชวกโกมารภจเรยนไดมาก เรยนไดรวดเรว ทรงจำาไดด ทเรยนไวกไมลมเลอน พอลวงมาได ๗ ป จงไดมความคดดงนวา เราเรยนไดมาก เรยนได“รวดเรว ทรงจำาไดด ทเรยนไวกไมลมเลอน และเรยนมาถง ๗ ปแลวกยงไมจบศลปวทยาน เมอไรจะจบศลปวทยานสกท ลำาดบนน ชวกโกมารภจ เขาไปหา”นายแพทย ณ ทอยถามวา ทานอาจารย ผมเรยนศลปวทยาไดมาก เรยนไดเรว“ทรงจำาไดด ทเรยนไวกไมลมเลอน และเรยนมาถง ๗ ปแลวกยงไมจบศลปวทยานเมอไรจะจบศลปวทยานสกทเลาขอรบ”นายแพทยตอบวา พอชวก ถาเชนนนเธอจงถอเสยมแลวเทยวไปรอบ ๆ“กรงตกกสลาในระยะ ๑ โยชน พบสงทไมใชตวยากจงนำามาดวย”ชวกโกมารภจรบคำาของนายแพทยแลวถอเสยมเดนไปรอบ ๆ กรงตกกสลาในระยะ ๑ โยชน ไมพบเหนสงใดทไมเปนตวยาสกอยางเดยว จงเดนทางกลบไปหานายแพทย ณ ทอย กราบเรยนวา ทานอาจารย ผมเดนไปรอบ ๆ กรง“ตกกสลาในระยะ ๑ โยชนแลว ไมพบเหนสงใดทไมเปนตวยาสกอยางหนง”นายแพทยบอกวา พอชวก เธอเรยนไดดแลว ความรเทานพอครองชพได“ ”

แลวไดใหเสบยงเดนทางเลกนอยแกชวกโกมารภจตอมา ชวกโกมารภจถอเสบยงออกเดนทางมงไปกรงราชคฤห ระหวางทางเสบยงหมดลงทกรงสาเกต ไดตระหนกวา ทางเหลานกนดาร ขาดแคลนนำาและอาหาร คนไมมเสบยงเดนทางไปจะลำาบาก ถากระไร เราพงหาเสบยงทาง”

๒๐๓. เสฏฐภรยาวตถวาดวยภรรยาเศรษฐปวดศรษะ[๓๓๐] สมยนน ภรรยาเศรษฐกรงสาเกต ปวยเปนโรคปวดศรษะ เปนเวลา๗ ป นายแพทยทศาปาโมกขคนสำาคญหลายคนมารกษา กไมสามารถรกษาใหหายได ไดเงนไปเปนจำานวนมาก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๓. เสฏฐภรยาวตถชวกโกมารภจเดนทางเขากรงสาเกต สอบถามคนทงหลายวา พนาย ใคร“เจบไขบาง ผมจะรกษาใคร”คนเหลานน ตอบวา ทานอาจารย ภรรยาเศรษฐปวยเปนโรคปวดศรษะอย“๗ ป เชญทานไปรกษานางเถด”ชวกโกมารภจเดนทางไปถงถนทอยของเศรษฐคหบดสงคนเฝาประตวา นแนะ“นายประต ทานไปกราบเรยนภรรยาเศรษฐวา หมอมาแลวขอรบ เขาจะเยยมภรรยาทานเศรษฐ”คนเฝาประตรบคำาแลวเขาไปหาภรรยาเศรษฐกราบเรยนวา หมอมาแลวขอรบ“เขาจะเยยมคณนาย”ภรรยาเศรษฐถามวา หมอเปนคนเชนไร“ ”คนเฝาประตตอบวา เปนหมอหนม ขอรบ“ ”ภรรยาเศรษฐกลาววา อยาเลย หมอหนมจะชวยอะไรฉนได นายแพทยทศา“ปาโมกขคนสำาคญหลายคน มารกษากไมสามารถรกษาใหหายได ไดเงนไปเปนจำานวนมาก”นายประตออกมาหาชวกโกมารภจแลวบอกวา ทานอาจารย ภรรยาเศรษฐ“บอกวา ไมละ หมอหนมจะชวยอะไรฉนได นายแพทยทศาปาโมกข คนสำาคญ‘ ’หลายคน มารกษากไมสามารถรกษาใหหายได ไดเงนไปเปนจำานวนมาก”ชวกโกมารภจกลาววา ทานไปกราบเรยนภรรยาเศรษฐวา คณนาย หมอสง“มาวา คณนายอยาเพงใหอะไร ๆ ตอเมอโรคหายแลวจงคอยใหสงทประสงคจะใหกได”นายประตรบคำาของชวกโกมารภจเขาไปหาภรรยาเศรษฐแลวกราบเรยนตามนนภรรยาเศรษฐตอบวา ถาเชนนน เชญคณหมอเขามาได“ ”

นายประตรบคำาของภรรยาเศรษฐแลวเขาไปหาชวกโกมารภจบอกวา ทาน“อาจารย ภรรยาเศรษฐขอเชญทานเขาไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๓. เสฏฐภรยาวตถลำาดบนนชวกโกมารภจเขาไปหาภรรยาเศรษฐ ตรวจดอาการของโรคแลวบอกวา คณนายขอรบ ผมตองการเนยใส ๑ ซองมอ เมอภรรยาเศรษฐใหหา“ ”เนยใสมา ๑ ซองมอแลว เขาจงหงเนยใสนนกบยาตาง ๆ ใหภรรยาเศรษฐนอนหงายบนเตยงแลวนตถยา ขณะนนเนยใสทนตถเขาไปไดพงออกทางปากภรรยาเศรษฐถมเนยใสนนลงกระโถนสงหญงรบใชวา แมสาวใช เธอจงเอา“สำาลซบเนยใสนไว”ขณะนนชวกโกมารภจตระหนกวา แปลกจรง ๆ แมบานคนนชางสกปรกนก“เนยใสทตองทงกยงใหหญงรบใชเอาสำาลซบไวอก สวนยาของเรามราคาแพงมากกวาจะปลอยใหเสย เธอจะใหไทยธรรมอะไรแกเราบางนะ”ภรรยาเศรษฐสงเกตอาการของเขาจงถามวา แปลกใจอะไรหรออาจารย“ ”ชวกโกมารภจจงเลาเรองนนใหทราบภรรยาเศรษฐตอบวา อาจารย ดฉนเปนคนมครอบครว จำาเปนจะตองรจก“สงทควรเกบไวใช เนยใสนยงดอยจะใชเปนยาสำาหรบทาเทาพวกทาสหรอกรรมกรกได ใชเปนนำามนเตมตะเกยงกได ทานอยาวตกไปเลย รางวลของทานจะไมลดลง”ครงนน ชวกโกมารภจไดรกษาโรคปวดศรษะของภรรยาเศรษฐ ซงเปนเรอรงมาถง ๗ ป ใหหายไดโดยวธนตถยาครงเดยวเทานน ครนภรรยาเศรษฐหายโรคแลวจงใหรางวลแกเขาเปนเงน ๔,๐๐๐ กหาปณะ บตรเศรษฐคหบดพอไดทราบวามารดาของตนหายดเปนปกต จงใหรางวลเพมอก ๔,๐๐๐ กหาปณะ สะใภพอไดทราบวาแมผวของตนหายดเปนปกต จงใหรางวลเพมอก ๔,๐๐๐ กหาปณะเศรษฐคหบดพอไดทราบวาภรรยาของตนหายเปนปกต จงใหรางวลเพมอก ๔,๐๐๐กหาปณะ พรอมกบใหทาส ทาส และรถมาชวกโกมารภจรบเงน ๑๖,๐๐๐ กหาปณะ พรอมกบทาส ทาส และรถมาออกเดนทางไปกรงราชคฤห ครนถงแลวไดเขาเฝาเจาชายอภย กราบทลวา เงน“๑๖,๐๐๐ กหาปณะ พรอมกบทาส ทาส และรถมานเปนผลตอบแทนครงแรก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๔. พมพสารราชวตถของเกลากระหมอม ขอพระองคทรงพระกรณาโปรดรบคาเลยงดของเกลากระหมอม

ดวยเถด พระเจาขา”เจาชายอภยรบสงวา อยาเลยพอชวก ทรพยนเปนของเจาคนเดยว เจาสราง“บานอยในวงของเราเถด”ชวกโกมารภจกราบทลรบพระบญชาวา เปนพระมหากรณาอยางยง พระเจาขา“ ”แลวไดสรางบานอยในวงของเจาชายอภย

๒๐๔. พมพสารราชวตถวาดวยพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ

เรองรกษาโรครดสดวงทวารของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ[๓๓๑] สมยนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐ ทรงประชวรเปนรดสดวงทวาร พระภษาเป อนพระโลหตพวกนางสนมเหนจงพากนหวเราะเยาะวา เวลานพระราชาทรงมระด ตอม“พระโลหตเกดแกพระองค อกไมนานกจะมพระประสตกาล”ทาวเธอทรงเกอเขนเพราะคำาหวเราะเยาะของพวกนางสนม ทรงเลาเรองนนใหเจาชายอภยทราบวา อภย พอปวยเปนรดสดวงทวารถงกบภษาเป อนโลหต พวก“นางสนมเหนแลวพากนหวเราะเยาะวา เวลานพระราชาทรงมระด ตอมาพระโลหต‘เกดแกพระองค อกไมนานกจะมพระประสตกาล เจาชวยหาหมอทพอจะรกษาพอ’ไดใหทเถด”เจาชายอภยกราบทลวา ขอเดชะ นายชวกผนเปนหมอประจำาขาพระองคยง“หนม ทรงคณวฒจะรกษาพระองคได”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสวา ถาอยางนน เธอจงสงหมอชวกให“รกษาพอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๕. ราชคหเสฏฐวตถตอมาเจาชายอภยสงชวกโกมารภจวา ชวก เธอจงไปรกษาพระราชา“ ”ชวกโกมารภจรบสนองพระบญชาแลวใชเลบตกยาเดนไปในราชสำานก เขาเฝาพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐกราบทลวา ขาพระองคจะตรวจโรคของพระองค“พระพทธเจาขา แลวรกษารดสดวงทวารของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐให”หายขาดดวยทายาเพยงครงเดยวเทานน

เรองพระราชทานตำาแหนงแพทยหลวงเมอพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐทรงหายประชวรจงรบสงใหสตร ๕๐๐นาง แตงตวเตมยศแลวใหเปลองออกรวมเปนหอ ตรสกบชวกโกมารภจวา ชวก“

เครองประดบทงหมดของสตร ๕๐๐ คนนเปนสมบตของเจา”ชวกโกมารภจกราบทลวา อยาเลยพระพทธเจาขา พระองคโปรดระลกวา“เปนหนาทของขาพระองค”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสวา ถาอยางนน เจาจงบำารงเรากบ“พวกฝายในและภกษสงฆมพระผมพระภาคทรงเปนประธาน”ชวกโกมารภจกราบทลรบสนองพระราชดำารสวา ควรมควรแลวแตจะทรงโปรด“พระพทธเจาขา”

๒๐๕. ราชคหเสฏฐวตถวาดวยเศรษฐชาวกรงราชคฤห

เรองรกษาเศรษฐชาวกรงราชคฤหผปวยเปนโรคปวดศรษะ[๓๓๒] สมยนน เศรษฐชาวกรงราชคฤหปวยเปนโรคปวดศรษะเปนเวลา ๗ ปนายแพทยทศาปาโมกขคนสำาคญหลายคนมารกษากไมสามารถรกษาใหหายได ได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๕. ราชคหเสฏฐวตถเงนไปเปนจำานวนมาก นายแพทยหลายคนบอกเลกรกษา นายแพทยบางพวกกลาววา เศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท ๕ นายแพทยบางพวกกลาววา“ ”“เศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท ๗”ตอมา คณะกฎมพชาวกรงราชคฤหมความคดดงนวา เศรษฐคหบดผนสราง“คณประโยชนมากมายแกพระราชาและชาวนคม แตกลบถกพวกแพทยบอกเลกรกษา แพทยบางพวกกลาววาเศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท ๕ แพทยบางพวกกลาววาเศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท ๗ กชวกเปนแพทยหลวงหนมทรงคณวฒ อยากระนนเลย พวกเราพงกราบทลขอนายแพทยชวกตอพระราชาเพอใหรกษาเศรษฐ พากนไปในราชสำานกเขาเฝากราบทลวา ขอเดชะ เศรษฐ” “คหบดผนสรางคณประโยชนมากมายแกพระราชาและชาวนคม แตกลบถกพวกแพทยบอกเลกรกษา แพทยบางพวกกลาววา เศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท๕ แพทยบางพวกกลาววา เศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท ๗ ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส ขอพระองคโปรดมรบสงนายแพทยชวกโกมารภจเพอใหรกษาทานเศรษฐเถด”ดงนนพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐจงทรงมรบสงชวกโกมารภจวา ชวก เจา“จงไปรกษาเศรษฐคหบด”ชวกโกมารภจกราบทลรบสนองพระราชดำารสแลวเขาไปหาเศรษฐคหบด ตรวจด

อาการของเศรษฐคหบดแลวถามวา ทานคหบด ถาผมรกษาทานหาย จะมอะไร“เปนรางวลบาง”เศรษฐตอบวา ทานอาจารย ทรพยสมบตทกอยางจะเปนของทาน และเรา“กขอยอมเปนทาสของทาน”ชวกโกมารภจถามวา ทานจะนอนตะแคงขางเดยวตลอด ๗ เดอนไดไหม“ ”เศรษฐตอบวา ได“ ”ชวกโกมารภจถามวา ทานจะนอนอกขางหนงตลอด ๗ เดอนไดไหม“ ”เศรษฐตอบวา ได“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๕. ราชคหเสฏฐวตถชวกโกมารภจถามวา ทานจะนอนหงายตลอด ๗ เดอนไดไหม“ ”เศรษฐตอบวา ได“ ”ตอมา ชวกโกมารภจใหเศรษฐคหบดนอนบนเตยง มดไวกบเตยงแลวถลกหนงศรษะเปดรอยประสานกระโหลก นำาสตวมชวตออกมา ๒ ตว แสดงแกชาวบานวา พวกทานจงดสตวมชวต ๒ ตวน ตวหนงเลก อกตวหนงใหญ พวก“อาจารยทกลาววา เศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท ๕ คงจะมองเหนสตวตวใหญมนจะเจาะกนมนสมองของเศรษฐคหบดในวนท ๕ เศรษฐคหบดถกมนเจาะกนสมองกจะถงอนจกรรม สตวใหญตวนพวกอาจารยเหนถกตอง สวนพวกอาจารยทกลาววาเศรษฐคหบดจะถงอนจกรรมในวนท ๗ คงจะมองเหนสตวตวเลก มนจะเจาะกนมนสมองของเศรษฐคหดบในวนท ๗ เศรษฐคหบดถกมนเจาะกนสมองกจะถงอนจกรรม สตวเลกตวนพวกอาจารยเหนถกตอง แลวใหปดแนวประสานกระโหลก”เยบหนงศรษะแลวทายาสมานแผลครนผานไป ๑ สปดาห เศรษฐคหบดกลาวกบชวกโกมารภจวา อาจารย“เราไมสามารถนอนตะแคงขางเดยวไดตลอด ๗ เดอน”ชวกโกมารภจถามวา คหบดทานรบคำาไวมใชหรอวา อาจารย เราสามารถ“นอนตะแคงขางเดยวไดตลอด ๗ เดอน”เศรษฐตอบวา อาจารย เรารบรองไวกจรง แตเราคงตายแน เราไม“สามารถนอนตะแคงขางเดยวไดตลอด ๗ เดอน”ชวกโกมารภจกลาววา คหบด ถาเชนนน ทานจงนอนอกขางหนงตลอด ๗“เดอน”ครนผานไป ๑ สปดาห เศรษฐคหบดกลาวกบหมอชวกโกมารภจวา อาจารย“เราไมสามารถนอนตะแคงอกขางหนงไดตลอด ๗ เดอน”ชวกโกมารภจถามวา คหบด ทานรบรองเราไวมใชหรอวา อาจารย เรา“

สามารถนอนตะแคงอกขางหนงตลอด ๗ เดอน”เศรษฐตอบวา อาจารย เรารบรองไวกจรง แตเราคงตายแน เราไมสามารถ“นอนตะแคงอกขางหนงไดตลอด ๗ เดอน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๖. เสฏฐปตตวตถชวกโกมารภจกลาววา คหบด ถาเชนนน ทานจงนอนหงายตลอด ๗ เดอน“ ”ครนผานไป ๑ สปดาห เศรษฐคหบดกลาวกบหมอชวกโกมารภจวา อาจารย“เราไมสามารถนอนหงายไดตลอด ๗ เดอน”ชวกโกมารภจถามวา คหบด ทานรบรองเราไวมใชหรอวา อาจารย เรา“สามารถนอนหงายไดตลอด ๗ เดอน”เศรษฐตอบวา อาจารย เรารบรองไวกจรง แตเราคงตายแน เราไมสามารถ“นอนหงายไดตลอด ๗ เดอน”ชวกโกมารภจกลาววา ทานคหบด ถาผมไมบอกทานไวเชนนน ทานกจะนอน“เทานนไมได ผมทราบอยกอนแลววา เศรษฐคหบดจะหายดเปนปกตใน ๓ สปดาห“ลกขนเถด คหบด ทานหายปวยแลว จะใหอะไรเปนรางวลเลา”เศรษฐคหบดตอบวา จงรวา อาจารย ทรพยสมบตทกอยางเปนของทาน“เราเองกขอยอมเปนทาสทาน”ชวกโกมารภจกลาววา อยาเลยขอรบ ทานอยาใหทรพยสมบตทกอยาง ทานเอง“กไมตองยอมเปนทาสของผม ทานจงทลเกลาถวายทรพย ๑๐๐,๐๐๐ กหาปณะแดพระราชา ใหผม ๑๐๐,๐๐๐ กหาปณะกพอแลว”เมอเศรษฐคหบดหายปวยไดทลเกลาถวายทรพย ๑๐๐,๐๐๐ กหาปณะแดพระราชา และใหแกชวกโกมารภจ ๑๐๐,๐๐๐ กหาปณะ

๒๐๖. เสฏฐปตตวตถวาดวยบตรเศรษฐ

เรองรกษาโรคเนองอกในลำาไส[๓๓๓] สมยนน บตรเศรษฐชาวกรงพาราณสกำาลงเลนตลงกา เกดปวยเปนโรคลำาไสบด ขาวตมทเธอดมไมยอยไปดวยด อาหารทรบประทานไมยอยไปดวยด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๘๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๖. เสฏฐปตตวตถอจจาระ ปสสาวะไมสะดวก ดงนน บตรเศรษฐนน จงซบผอม หมองคลำาซดเหลอง เสนเอนขนสะพรงตอมา เศรษฐชาวกรงพาราณส คดวา บตรของเราเจบปวยถงเพยงน“ขาวตมทเธอดมไมยอยไปดวยด อาหารทรบประทานกไมยอยไปดวยด อจจาระปสสาวะไมสะดวก ดงนน เธอจงซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรงอยากระนนเลย เราควรไปกรงราชคฤห กราบทลขอนายแพทยชวกตอพระราชาเพอจะไดรกษาบตรของเรา แลวเดนทางไปกรงราชคฤหเขาเฝาพระเจาพมพสาร”จอมทพมคธรฐกราบทลวา ขอเดชะ บตรของขาพระองคเจบปวยขนาดขาวตมท“เธอดมไมยอยไปดวยด อาหารทรบประทานกไมยอยไปดวยด อจจาระ ปสสาวะไมสะดวก ดงนน เธอจงซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรง ขอประทานวโรกาสเถด ใตฝาละอองธลพระบาท โปรดรบสงนายแพทยชวกเพอจะไดรกษาบตรของขาพระองคดวยเถด”ลำาดบนน พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐรบสงชวกโกมารภจวา ไปเถด“ชวก เจาเดนทางไปกรงพาราณส จงรกษาบตรเศรษฐชาวกรงพาราณส”ชวกโกมารภจกราบทลรบสนองพระดำารสแลว เดนทางไปกรงพาราณส เขาไปหาบตรเศรษฐชาวกรงพาราณส ตรวจดอาการของเขาแลวใหคนออกไป ขงมานมดไวกบเสา ใหภรรยาอยตอหนาแลวผาหนงทอง นำาเนองอกทลำาไสออกมาแสดงแกภรรยาวา เธอจงดความเจบปวยของสามเธอ ขาวตมทเธอดมจงไมยอยไปดวยด“อาหารทรบประทานจงไมยอยไปดวยด อจจาระ ปสสาวะไมสะดวก ดงนน บตรเศรษฐนจงซบผอม หมองคลำา ซดเหลอง เสนเอนขนสะพรง แลวตดเนองอกใน”ลำาไสออก สอดใสลำาไสกลบไวตามเดมแลวเยบหนงทองทายาสมานแผล ตอมาไมนานนก บตรเศรษฐชาวกรงพาราณสจงหายปวยเปนปกตตอมาเศรษฐชาวกรงพาราณสคดวา บตรของเราหายปวยแลว จงใหรางวล“ ”แกชวกโกมารภจเปนเงน ๑๖,๐๐๐ กหาปณะ ชวกโกมารภจรบเงนจำานวนนนแลวเดนทางกลบกรงราชคฤหตามเดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๐๗. ปชโชตราชวตถ๒๐๗. ปชโชตราชวตถวาดวยพระเจาปชโชต

เรองรกษาโรคผอมเหลองของพระเจาปชโชต[๓๓๔] สมยนน พระเจาปชโชตในกรงอชเชน ทรงประชวรเปนโรคผอมเหลองนายแพทยทศาปาโมกขคนสำาคญหลายคนมารกษากไมอาจทำาใหโรคหายได ไดเงน

ไปเปนจำานวนมากสมยนน พระเจาปชโชตทรงสงทตไปยงราชสำานกของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐใจความวา หมอมฉนเจบปวยมอาการอยางน ขอประทานวโรกาสเถด“พระองคโปรดสงหมอชวกใหมารกษาหมอมฉน”พระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐรบสงชวกโกมารภจวา ไปเถดชวก เจาเดน“ทางไปกรงอชเชนจงถวายการรกษาพระเจาปชโชต”ชวกโกมารภจกราบทลรบสนองพระดำารสแลวเดนทางไปกรงอชเชน เขาไปเฝาพระเจาปชโชต ตรวจพระอาการแลวกราบทลวา ขอเดชะ ขาพระองคจะหงเนยใส“ใหพระองคเสวย”พระเจาปชโชตตรสหามวา อยาเลยชวก ทานจงรกษาเราดวยวธทไมตองใช“เนยใสกหายได เพราะเราเกลยดเนยใส”ครงนน ชวกโกมารภจคดวา พระราชานทรงประชวรถงขนาดน ถาไมมเนยใส“เรากไมอาจรกษาพระองคใหหายเปนปกต เอาละเราควรหงเนยใสใหมส กลน รสเหมอนนำาฝาด แลวใหหงเนยใสดวยยาชนดตาง ๆ ทำาใหมส กลน รสเหมอนนำาฝาด”สมยนน ชวกโกมารภจมความคดดงนวา เนยใสททาวเธอเสวยแลว เมอยอย“ไปจะทำาใหเรอ พระราชาพระองคนทรงพโรธกจะพงรบสงใหฆาเราได ทางทดเราควรกราบทลลาไวเสยกอน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๗. ปชโชตราชวตถวนตอมา ชวกโกมารภจจงเขาไปเฝาพระเจาปชโชตถงทประทบ ครนถงแลวไดกราบทลดงนวา ขอเดชะ ขาพระองคเปนหมอ จะเกบรากไม จะรวบรวมยา“โดยกาลชวครหนง ในขณะนน ๆ๑ ขอประทานวโรกาสเถด พระองคโปรดรบสงเจาพนกงานในโรงราชพาหนะและทเฝาประตวา หมอชวกจงเดนทางดวยยานทตองการได จงออกไปทางประตทตองการได จงเขาออกไดในเวลาทตองการ”พระเจาปชโชตมรบสงเจาพนกงานในโรงพาหนะและทเฝาประตวา หมอชวก“จงเดนทางดวยยานทตองการได จงออกไปทางประตทตองการได จงเขาออกไดในเวลาทตองการ”กสมยนน พระเจาปชโชตมชางพงชอภททวด เดนทางไดวนละ ๕๐ โยชนชวกโกมารภจทลถวายเนยใสแดพระเจาปชโชตนนกราบทลวา พระองคโปรด“เสวยนำาฝาด เมอใหทาวเธอเสวยเนยใสแลวกไปทโรงชาง ขนชางภททวดหนออกไป”ครงนน เนยใสททาวเธอเสวยกำาลงยอยจงทำาใหทรงเรอขน ทนใดนนพระเจาปชโชตจงรบสงคนทงหลายวา เราถกหมอชวกชาตชวลวงใหดมเนยใส พวกเจาจง“คนหามนมาใหได”คนทงหลายกราบทลวา หมอชวกขนชางภททวดหนออกไปจากกรงแลว“

พระพทธเจาขา”สมยนน พระเจาปชโชตมทาสชอกากะซงอาศยเกดกบอมนษย เดนทางไดวนละ ๖๐ โยชน จงรบสงวา นายกากะ เจาจงไปตามหมอชวกกลบมา โดยบอกวา“พระราชารบสงใหเชญทานกลบ ธรรมดาพวกหมอมเลหเหลยมมาก เจาอยาไปรบสงไรของเขานะ”ครนทาสกากะเดนไปทนชวกโกมารภจผกำาลงรบประทานอาหารเชาในระหวางทางกรงโกสมพ จงบอกวา ทานอาจารย พระราชารบสงใหเชญทานกลบ“ ”

เชงอรรถ :๑ แปลมาจากคำาวา ตาทเสน มหตเตน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๗. ปชโชตราชวตถชวกโกมารภจกลาววา กากะ ทานโปรดรออยชวเวลาทเรารบประทานอาหาร“เชญทานมารวมรบประทานอาหารดวยกนเถด”ทาสกากะตอบวา อยาเลย ทานอาจารย พระราชารบสงวา ธรรมดาพวก“หมอมเลหเหลยมมาก อยาไปรบสงไร ๆ ของเขา”ขณะนน ชวกโกมารภจไดแทรกยาทาเลบ พลางเคยวมะขามปอมและดมนำาแลวรองเชญทาสกากะวา เชญทานกากะมาเคยวมะขามปอมและดมนำาดวยกนเถด“ ”ทาสกากะคดวา แพทยคนนกำาลงเคยวมะขามปอมและดมนำา คงไมมโทษ“อะไร จงเคยวมะขามปอมและดมนำา มะขามปอมครงผลทเขาเคยวนนไดระบายทอง”ใหถายอจจาระออกมาในทนนทเดยวตอมาทาสกากะถามชวกโกมารภจวา ทานอาจารย ผมจะยงมชวตอยหรอ“ ”ชวกโกมารภจตอบวา อยากลวไปเลย ทานไมมอนตราย แตพระราชาทรง“พโรธกจะรบสงใหฆาเราได ดงนนเราไมกลบละ แลวมอบชางภททวดใหทาสกากะ”เดนทางรอนแรมไปจนถงกรงราชคฤห ไดเขาเฝาพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐแลวกราบทลเรองนนใหทรงทราบทกประการพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐตรสวา เจาไมกลบไปกเปนการกระทำาทด“เพราะพระราชาพระองคนนเหยมโหดพงสงใหฆาเจากได”เมอพระเจาปชโชตทรงหายประชวรจงทรงสงราชทตไปถงชวกโกมารภจวา เชญ“หมอชวกมา เราจะใหพร”ชวกโกมารภจกราบทลตอบไปวา อยาเลย พระพทธเจาขา ขอพระองคทรง“ระลกวาเปนหนาทของขาพระองค”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๙. สมตงสวเรจนกถา๒๐๘. สเวยยกทสสยคกถาวาดวยการพระราชทานผาสไวยกะ ๑ ค๑[๓๓๕] สมยนน พระเจาปชโชตไดรบผาสไวยกะ ๑ ค เปนผาเนอดเลศประเสรฐสดซงมชอเดนเยยมกวาผาเปนอนมาก คผาหลายค คผาหลายรอย คผาหลายพน คผาหลายแสน ตอมาพระเจาปชโชตจงทรงสงผาสไวยกะนน ๑ คไปพระราชทานแกชวกโกมารภจครงนน ชวกโกมารภจคดวา พระเจาปชโชตทรงสงผาสไวยกะ ๑ คนอนเปน“ผาเนอดเลศซงมชอเดนเยยมกวาผาเปนอนมาก คผาหลายค คผาตงหลายรอยคผาหลายพน คผาหลายแสน นอกจากพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาหรอพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐแลว ไมมใครอนเหมาะทจะใชคผานเลย”

๒๐๙. สมตงสวเรจนกถาวาดวยพระผมพระภาคเสวยพระโอสถถาย ๓๐ ครง

เรองสรงพระกายพระผมพระภาค[๓๓๖] สมยนน พระผมพระภาคมพระวรกายหมกหมมดวยสงอนเปนโทษพระองคไดตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา อานนท ตถาคตมกายหมกหมม“ดวยสงอนเปนโทษ ตถาคตประสงคจะฉนยาถาย”ลำาดบนน ทานพระอานนทไดเขาไปหาชวกโกมารภจถงทพก ครนถงแลวไดกลาวกบชวกโกมารภจดงนวา ทานชวก พระตถาคตมพระวรกายหมกหมมดวย“สงอนเปนโทษ พระตถาคตประสงคจะฉนพระโอสถถาย”

เชงอรรถ :๑ ผาสไวยกะ เปนผาทชาวแควนอตตรกรใชหอศพไปทงไวในปาชา พวกนกหสดลงคคาบซากศพพรอมทงผานนไปทยอดเขาหมาลย ดงผาออกแลวกนซากศพ พวกนายพรานเหนผานน จงนำามาถวายพระเจาปชโชต (ว.อ. ๓/๓๓๕/๒๐๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๙. สมตงสวเรจนกถาชวกโกมารภจกลาววา ทานพระอานนทผเจรญ ถาอยางนน ทานโปรดทำา“

พระวรกายของพระผมพระภาคใหชมชนสก ๒-๓ วน”ครนทานพระอานนททำาพระวรกายของพระผมพระภาคใหชมชน ๒-๓ วนแลวจงเขาไปหาชวกโกมารภจถงทพก ครนถงแลวไดกลาวกบชวกโกมารภจดงนวา ทาน“ชวก พระวรกายของพระผมพระภาคชมชนด เวลานทานจงรเวลาทควร”

เรองหมอชวกทลถวายพระโอสถถาย ๓๐ ครงครงนน ชวกโกมารภจไดมความคดดงนวา การทเราจะทลถวายพระโอสถ“ถายชนดหยาบแดพระผมพระภาคนนไมสมควรเลย อยากระนนเลย เราพงอบกานอบล ๓ กานดวยยาตาง ๆ แลวนอมเขาไปถวายพระตถาคต แลวไดอบกาน”อบล ๓ กานดวยยาตาง ๆ แลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดนอมถวายกานอบลกานหนงแดพระผมพระภาค กราบทลวา พระองคผเจรญ“ขอพระผมพระภาคจงทรงสดดมกานอบลกานท ๑ น วธนจะทำาใหพระผมพระภาคทรงถายถง ๑๐ ครง แลวไดทลถวายกานอบลกานท ๒ แดพระผมพระภาค”กราบทลวา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคจงทรงสดดมกานอบลกานท ๒ น“วธนจะทำาใหพระผมพระภาคทรงถายถง ๑๐ ครง แลวไดทลถวายกานอบลกานท”๓ แดพระผมพระภาค กราบทลวา พระองคผเจรญ พระผมพระภาคจงทรงสดดม“กานอบลกานท ๓ น วธนจะทำาใหพระผมพระภาคทรงถายถง ๑๐ ครง”ครนชวกโกมารภจทลถวายพระโอสถถายแดพระผมพระภาคเพอใหถายครบ๓๐ ครงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคทำาประทกษณกลบไปเมอชวกโกมารภจออกไปนอกซมประต ไดเกดความคดดงนวา เราทลถวาย“พระโอสถถายแดพระผมพระภาคเพอใหถายครบ ๓๐ ครง พระตถาคตมพระวรกายหมกหมมดวยสงอนเปนโทษ จะไมทำาพระผมพระภาคใหถายครบ ๓๐ ครง (แต)ทำาพระผมพระภาคใหถายเพยง ๒๙ ครง อกประการหนง พระผมพระภาค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๐๙. สมตงสวเรจนกถาทรงถายแลวจะทรงสรงสนานแลวจงจะถายอกครงหนง เมอเปนดงนน พระผมพระภาคจกทรงถายครบ ๓๐ ครงพอด”ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบความคดของชวกโกมารภจดวยพระทยจงรบสงกบทานพระอานนทวา อานนท เวลาน ชวกโกมารภจออกไปนอกซม“ประตไดมความคดดงนวา เราทลถวายพระโอสถถายแดพระผมพระภาคเพอใหถาย‘ครบ ๓๐ ครง พระตถาคตมพระวรกายหมกหมมดวยสงอนเปนโทษ จะไมทำาพระผมพระภาคใหถายครบ ๓๐ ครง (แต) จะทำาพระผมพระภาคใหถายเพยง ๒๙ ครงอกประการหนง พระผมพระภาคทรงถายแลวจะทรงสรงสนาน จกทำาพระผมพระภาคซงทรงสรงสนานแลวใหถายอกครงหนง เมอเปนดงนน พระผมพระภาค

จกทรงถายครบ ๓๐ ครงพอด อานนท ถาอยางนนเธอจงเตรยมนำารอนไว’ ”ทานพระอานนทกราบทลรบสนองพระพทธดำารสแลวจดเตรยมนำารอนไวถวายตอมา ชวกโกมารภจเขาไปเฝาพระผมพระภาค ไดถวายอภวาทแลวนงอยณ ทสมควร ไดกราบทลวา พระผมพระภาคทรงถายแลวหรอ พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสตอบวา ชวก เราถายแลว“ ”ชวกโกมารภจกราบทลวา เมอขาพระองคออกไปนอกซมประตคดวา เราทล“ ‘ถวายพระโอสถถายแดพระผมพระภาคเพอใหถายครบ ๓๐ ครง พระตถาคตมพระวรกายหมกหมมดวยสงอนเปนโทษ จะทำาพระผมพระภาคใหไมถายครบ ๓๐ครง (แต)จะทำาพระผมพระภาคใหถายเพยง ๒๙ ครง พระผมพระภาคทรงถายแลวจะทรงสรงสนาน จกทำาพระผมพระภาคซงทรงสรงสนานแลวใหถายอกครงหนงเมอเปนดงน พระผมพระภาคจกทรงถายครบ ๓๐ ครงพอด พระผมพระภาคโปรดทรงสรงสนานเถด พระพทธเจาขา พระสคตโปรดสรงสนานเถด”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงสรงนำาอน วธนทำาพระผมพระภาคซงทรงสรงสนานแลวใหถายอกครงหนงจงครบ ๓๐ ครงพอด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๐. วรยาจนากถาครงนน ชวกโกมารภจกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระผมพระภาคไม“ควรเสวยพระกระยาหารทปรงดวยนำาตมผกตาง ๆ จนกวาพระวรกายจะเปนปกต”

๒๑๐. วรยาจนากถาวาดวยหมอชวกโกมารภจกราบทลขอพร[๓๓๗] ตอมาไมนานนก พระผมพระภาคทรงมพระวรกายเปนปกต ครงนนชวกโกมารภจจงถอผาสไวยกะค ๑ นนไปเฝาพระผมพระภาค ถวายอภวาทแลวนง ณ ทสมควรไดกราบทลดงนวา ขาพระองค ทลขอพรอยางหนงกบพระผมพระภาค“พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา ตถาคตทงหลายเลกใหพรเสยแลว ชวก“ ”ชวกโกมารภจกราบทลวา ขาพระองคทลขอพรทเหมาะสมและไมมโทษ พระ“พทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา จงพดมาเถด ชวก“ ”

เรองทรงรบคผาสไวยกะชวกโกมารภจกราบทลวา พระผมพระภาคและภกษสงฆถอผาบงสกลอยเปน“วตร ผาสไวยกะคนเปนผาเนอดเลศ ประเสรฐสด มชอเดนเยยมกวาคผาเปนอนมาก หลายรอย หลายพน หลายแสนค พระเจาปชโชตทรงสงมาพระราชทาน

พระองคโปรดรบผาสไวยกะค ๑ ของขาพระองคเถดพระพทธเจาขา และโปรดทรงอนญาตคหบดจวรแกภกษสงฆ”พระผมพระภาคทรงรบผาสไวยกะแลวครงนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหชวกโกมารภจเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๐. วรยาจนากถาลำาดบนน ชวกโกมารภจ ผซงพระผมพระภาค ทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ลกจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาคกระทำาประทกษณแลวจากไป

เรองทรงอนญาตคหบดจวรลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตคหบดจวร รปใดปรารถนา“จะถอผาบงสกลกได รปใดปรารถนาจะรบคหบดจวรกได แตเราสรรเสรญการยนดปจจยตามทได”

เรองจวรเกดขนมากในกรงราชคฤหคนทงหลายในกรงราชคฤหทราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาตคหบดจวร“แกภกษทงหลาย คนทงหลายเหลานนตางรนเรงบนเทงใจวา บดนพวกเราจะ” “ถวายทาน จะบำาเพญบญ เพราะพระผมพระภาคทรงอนญาตคหบดจวรแกภกษทงหลาย ชวเพยงวนเดยว จวรหลายพนผนไดเกดขนในกรงราชคฤห”ชาวชนบททราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาตคหบดจวรแกภกษทงหลาย“ ”คนทงหลายเหลานนตางรนเรงบนเทงใจวา บดนพวกเราจะถวายทาน จะบำาเพญ“บญเพราะพระผมพระภาคทรงอนญาตคหบดจวรแกภกษทงหลาย ชวเพยงวนเดยว”จวรหลายพนผนไดเกดขนในชนบท

เรองทรงอนญาตผาปาวาร ผาไหม และผาโกเชาวสมยนน ผาปาวาร๑ไดเกดขนแกสงฆ ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ ผาปาวาร คอ ผาหมใหญ อาจเปนผาฝายมขน หรอผาชนดอนกได (ว.อ. ๓/๓๓๗/๒๐๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๑. กมพลานชานนาทกถาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาปาวาร“ ”ผาปาวารแกมไหมเกดขนแกสงฆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาปาวารแกมไหม“ ”ผาโกเชาว๑เกดขนแกสงฆภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาโกเชาว“ ”ปฐมภาณวาร จบ

๒๑๑. กมพลานชานนาทกถาวาดวยทรงอนญาตผากมพลเปนตน

เรองผากมพลราคาครงกาสยะ[๓๓๘] สมยนน พระเจากาสทรงสงผากมพลราคาครงกาสยะ๒ไปพระราชทานแกชวกโกมารภจ ลำาดบนน ชวกโกมารภจรบผากมพลครงกาสยะนนแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณทสมควร ชวกโกมารภจผนงอย ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“พระองคผเจรญ ผากมพลของขาพระองคผนนราคาครงกาสยะ พระเจากาสพระราชทานมา ขอพระผมพระภาคโปรดรบผากมพลผนนเพอประโยชนและความสขตลอดกาลนานแกขาพระองคดวยเถด พระพทธเจาขา”

เชงอรรถ :๑ ผาโกเชาว คอ ผาทำาดวยขนแพะ ผาโกเชาวผนใหญไมควร สวนผาโกเชาวปกตทวไป ควรอย (ว.อ. ๓/๓๓๗/๒๐๘)๒ ผากมพล คอ ผาทอดวยขนสตว กาสยะ หมายถง ๑,๐๐๐ ผากมพลราคาครงกาสยะคอราคา ๕๐๐(ว.อ. ๓/๓๓๘/๒๐๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๑๙๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๑. กมพลานชานนาทกถาพระผมพระภาคทรงรบผากมพลแลว ชแจงใหชวกโกมารภจเหนชด ชวนให

อยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชน ราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน ชวกโกมารภจผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลวลกขนจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค กระทำาประทกษณแลวหลกไปครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถา เพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผากมพล“ ”

ทรงอนญาตคหบดจวร ๖ ชนดเรองผาเนอด เนอหยาบ[๓๓๙] สมยนน จวรทงชนดทมเนอละเอยดและเนอหยาบไดเกดขนแกสงฆครงนน ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงอนญาตจวรอะไรบาง“ไมทรงอนญาตจวรอะไรบาง”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตจวร ๖ ชนด คอ“

๑. โขมะ (ผาเปลอกไม) ๒. กปปาสกะ (ผาฝาย)๓. โกเสยยะ (ผาไหม) ๔. กมพล (ผาขนสตว)๕. สาณะ (ผาปาน) ๖. ภงคะ (ผาททำาดวยของผสมกน)”

[๓๔๐] สมยนน ภกษผยนดคหบดจวร พากนรงเกยจไมยอมรบผาบงสกลเพราะคดวา พระผมพระภาคทรงอนญาตจวรอยางเดยวเทานน ไมใช ๒ ชนดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๒. ปงสกลปรเยสนกถาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผยนดคหบด“จวรยนดผาบงสกลได แตเราสรรเสรญความสนโดษดวยจวรทงสองชนดนน”

๒๑๒. ปงสกลปรเยสนกถาวาดวยการแสวงหาผาบงสกล

เรองภกษรอกนและไมรอ[๓๔๑] สมยนน ภกษหลายรปเดนทางไกลไปในแควนโกศล บางพวกแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกล บางพวกไมยอมรอ ผแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกลตางไดผาบงสกล ผทไมรอพดวา ทานทงหลาย โปรดใหสวนแบงพวกเราบาง“ ”

พวกทไดผาบงสกลตอบวา พวกเราไมใหสวนแบงแกพวกทาน ทำาไมทาน“ไมรอเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไมตองการไม“ตองใหสวนแบงแกภกษทไมรอ”สมยนน ภกษหลายรปเดนทางไกลไปในแควนโกศล บางพวกแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกล บางพวกรออย ผแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกลตางไดผาบงสกลผทรออยพดอยางนวา ทานทงหลาย โปรดใหสวนแบงพวกเราบาง“ ”พวกทไดผาบงสกลตอบวา พวกเราไมใหสวนแบงแกพวกทาน ทำาไมพวก“ทานไมแวะไปเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไมตองการก“ตองใหสวนแบงแกภกษทรออย”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๒. ปงสกลปรเยสนกถาสมยนน ภกษหลายรปเดนทางไกลไปในแควนโกศล บางพวกแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกลกอน บางพวกแวะเขาไปทหลง ผแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกลกอนตางไดผาบงสกล ผทแวะเขาไปทหลงไมไดผา จงพดวา ทานทงหลาย โปรด“ใหสวนแบงพวกเราบาง”พวกไดผาบงสกลตอบวา พวกเราไมใหสวนแบงแกพวกทาน ทำาไมทานแวะ“ไปทหลงเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไมตองการไม“ตองใหสวนแบงแกภกษทแวะเขาไปทหลง”สมยนน ภกษหลายรปเดนทางไกลไปในแควนโกศล พรอมกนแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกล บางพวกไดผาบงสกล บางพวกไมไดผา พวกทไมไดผาพดอยางนวา ทานทงหลาย โปรดใหสวนแบงพวกเราบาง“ ”พวกไดผาบงสกลตอบวา พวกเราไมใหสวนแบงแกพวกทาน ทำาไมพวก“ทานหาไมไดเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไมตองการ“กตองใหสวนแบงแกภกษทแวะเขาไปพรอมกน”สมยนน ภกษหลายรปเดนทางไกลไปในแควนโกศล นดกนแวะเขาปาชาเพอหาผาบงสกล บางพวกไดผาบงสกล บางพวกไมไดผา พวกทไมไดผาพดอยางนวา

“ทานทงหลายโปรดใหสวนแบงพวกเราบาง”พวกไดผาบงสกลตอบวา พวกเราไมใหสวนแบงแกพวกทาน ทำาไมพวก“ทานหาไมไดเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผไมตองการก“ตองใหสวนแบงแกภกษทนดกนแวะเขาไป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๓. จวรปฏคคาหกสมตตกถา๒๑๓. จวรปฏคคาหกสมมตกถาวาดวยการแตงตงภกษเปนเจาหนาทรบจวร

เรองทายกนำาจวรกลบคน[๓๔๒] สมยนน คนทงหลายถอจวรมาสอาราม หาภกษผเปนเจาหนาทรบไมไดจงนำาจวรกลบไป จวรจงเกดแกภกษนอยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผมคณสมบต“๕ อยางเปนเจาหนาทรบจวร คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกจวรทรบไวและจวรทยงมไดรบไว

วธแตงตงและกรรมวาจาแตงตงภกษเปนเจาหนาทรบจวรภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน คอ ในเบองตนตองขอรองภกษจากนน ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมกนแลว สงฆพงแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรบจวร นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรบจวร ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรบจวร ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรบจวรแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๓. จวรปฏคคาหกสมมตกถากสมยนน พวกภกษผเปนเจาหนาทรบจวร รบจวรแลวทงไวในทนนเองแลวหลกไป จวรจงเสยหายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผมคณสมบต“๕ อยาง เปนเจาหนาทเกบจวร คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกจวรทเกบไวและจวรทยงมไดเกบไว”

วธแตงตงและกรรมวาจาแตงตงภกษเปนเจาหนาทเกบจวรภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน คอ ในเบองตนตองขอรองภกษ จากนนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว สงฆพงแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทเกบจวร นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษนใหเปนเจาหนาทเกบจวรทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทเกบจวร ทานรปนนพงนงทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทเกบจวรแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๔. ภณฑาคารสมมตอาทกถา๒๑๔. ภณฑาคารสมมตอาทกถาวาดวยการสมมตเรอนคลงเปนตน

เรองสมมตเรอนคลง[๓๔๓] สมยนน พวกภกษผเปนเจาหนาทเกบจวร ไดเกบจวรไวในมณฑปบางทโคนไมบาง ทชายคาบาง ทกลางแจงบาง จวรถกหนและปลวกกดกนภกษทงหลายนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสมมตเรอนคลงทสงฆ“จำานงหวงคอ วหาร เรอนมงแถบเดยว ปราสาท เรอนโลน หรอถำา

วธสมมตและกรรมวาจาสมมตเรอนคลงภกษทงหลาย สงฆพงสมมตอยางน คอ ในเบองตนตองขอรองภกษ จากนน

ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว สงฆพงสมมตวหารชอนใหเปนเรอนคลง นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆสมมตวหารชอนใหเปนเรอนคลง ทานรปใดเหนดวยกบการสมมตวหารชอนใหเปนเรอนคลง ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆสมมตวหารชอนใหเปนเรอนคลงแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนน จงนงขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน”

เรองเจาหนาทรกษาผาในเรอนคลงสมยนน จวรในเรอนคลงของสงฆไมมผดแล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๔. ภณฑาคารสมมตอาทกถาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผม“คณสมบต ๕ อยาง เปนเจาหนาทรกษาเรอนคลง คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกจวรทรกษาไวและจวรทยงมไดรกษาไว

วธสมมตและกรรมวาจาแตงตงภกษใหเปนเจาหนาทเรอนคลงภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน คอ ในเบองตนตองขอรองภกษ จากนนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว สงฆพงแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรกษาเรอนคลง นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรกษาเรอนคลง ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรกษาเรอนคลงทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทรกษาเรอนคลงแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนน จงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน”

เรองทรงหามยายเจาหนาทเรอนคลงสมยนน พวกภกษฉพพคคยยายเจาหนาทรกษาเรอนคลงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษผเปนเจาหนาทเรอนคลง“ไมควรใหยาย ภกษใดใหยาย ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๔. ภณฑาคารสมมตอาทกถาเรองจวรเกดขนมากกสมยนน ในเรอนคลงของสงฆมจวรอยมากภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆผอยพรอมหนา“แจกจวรกนได”

เรองสงเสยงดงขณะแจกจวรสมยนน เมอสงฆทงหมดกำาลงแจกจวร ไดเกดชลมนขนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหแตงตงภกษผม“คณสมบต ๕ อยาง เปนเจาหนาทแจกจวร คอ๑. ไมลำาเอยงเพราะชอบ ๒. ไมลำาเอยงเพราะชง๓. ไมลำาเอยงเพราะหลง ๔. ไมลำาเอยงเพราะกลว๕. รจกจวรทแจกและจวรทยงมไดแจก

วธแตงตงและกรรมวาจาแตงตงภกษใหเปนเจาหนาทแจกจวรภกษทงหลาย สงฆพงแตงตงอยางน คอ ในเบองตนตองขอรองภกษ จากนนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบ(ดวยญตตทตยกรรมวาจา)วา“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ถาสงฆพรอมแลว สงฆพงแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทแจกจวร นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สงฆแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทแจกจวร ทานรปใดเหนดวยกบการแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทแจกจวร ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๔. ภณฑาคารสมมตอาทกถาสงฆแตงตงภกษชอนใหเปนเจาหนาทแจกจวรแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน”

เรองวธแจกจวรสมยนน พวกภกษผเปนเจาหนาทแจกจวรไดมความคดดงนวา ควรแจกจวร“อยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหคดเลอกผากอนแลว“พจารณาคดถวกน นบภกษแลวผกผาเปนมดตงสวนจวรไว”

เรองวธใหสวนแบงสมยนน พวกภกษผเปนเจาหนาทแจกจวรไดมความคดดงนวา พงใหสวนจวร“แกสามเณรอยางไร”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหมอบแกสามเณร“ครงสวน ๑”

เรองใหแลกสวนของตนสมยนน ภกษรปหนงประสงคจะรบเดนทางโดยจะรบสวนของตนไปดวยภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหมอบสวนของตนแก“ภกษผรบเดนทาง”

เชงอรรถ :๑ สามเณร ในทน หมายเอาสามเณรทอวดตวเองวาเปนใหญ ไมชวยทำากจทพงทำาแกภกษเหลาอนมงแตจะเรยนบาลและอรรถกถา ทำาวตรปฏบตแกอปชฌายอาจารยเทานน ไมทำาแกคนอน สามเณรเหลานควรใหสวนแบงครงเดยว (ว.อ. ๓/๓๔๓/๒๑๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๕. จวรรชนกถาเรองใหสวนพเศษสมยนน ภกษรปหนงประสงคจะรบเดนทางไปกบสวนพเศษภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหมอบสวนพเศษในเมอ“ใหสงทดแทน”

เรองวธใหสวนจวรสมยนน ภกษเจาหนาทแจกจวรไดมความคดดงนวา พงใหสวนจวร(สวนทไมพอแจก)อยางไรหนอ คอ จะใหตามลำาดบผมาถงหรอตามลำาดบพรรษา

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสมยอมสวนทพรอง“แลวจบสลาก”

๒๑๕. จวรรชนกถาวาดวยนำายอมจวร

เรองยอมจวรดวยโคมย[๓๔๔] สมยนน พวกภกษใชโคมยบาง ดนแดงบาง ยอมจวร จวรมสคลำาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตนำายอม ๖ ชนด คอ“นำายอมจากรากไม นำายอมจากตนไม นำายอมจากเปลอกไม นำายอมจากใบไมนำายอมจากดอกไม และนำายอมจากผลไม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๐๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๕. จวรรชนกถาเรองยอมดวยนำาเยนสมยนน พวกภกษใชนำายอมทเยนยอมจวร จวรมกลนเหมนสาบภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา "ภกษทงหลาย เราอนญาตหมอยอมขนาดเลกไวตมนำายอม"

เรองนำายอมลนนำายอมลนออกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหผกตะกรอกนนำาลน“ ”

เรองไมรวานำายอมเดอดแลวหรอยงไมเดอดสมยนน พวกภกษไมรวานำายอมตมเดอดแลวหรอยงไมเดอดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหหยดหยาดนำาลงใน“นำาหรอบนหลงเลบ”

เรองยกหมอนำายอมลงสมยนน พวกภกษยกหมอนำายอมลงทำาหมอกลงตกแตก

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตกระบวยตกนำายอม“เปนภาชนะมดาม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๕. จวรรชนกถาเรองไมมภาชนะสำาหรบยอมสมยนน พวกภกษไมมภาชนะสำาหรบยอมภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตอางและหมอไวสำาหรบ“ยอม”

เรองขยำาจวรในถาดและในบาตรสมยนน พวกภกษขยำาจวรลงในถาดบาง ในบาตรบาง จวรปรขาดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตรางสำาหรบยอม“ ”

เรองตากจวรบนพนสมยนน พวกภกษตากจวรบนพนดน จวรเป อนฝนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตเครองรองทำาดวยหญา“ ”

เรองปลวกกดเครองรองทำาดวยหญาเครองรองทำาดวยหญาถกปลวกกดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตราวจวรและสายระเดยง“ ”

เรองแขวนจวรพบกลางพวกภกษแขวนจวรพบกลาง นำายอมหยดออกจากชายจวรทงสองขาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๕. จวรรชนกถาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหผกมมจวรไว“ ”

เรองชายจวรชำารดชายจวรชำารดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตดายผกมมจวร“ ”

เรองนำายอมหยดออกจากชายขางเดยวนำายอมหยดออกจากชายขางเดยวภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหยอมจวร พลกกลบ“ไปกลบมาแตเมอหยาดนำายงหยดไมขาดสาย อยาเพงหลกไป”

เรองจวรแขงสมยนน จวรกลายเปนผาเนอแขงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหจมลงในนำา“ ”

เรองจวรหยาบกระดางสมยนน จวรเปนผาหยาบกระดางภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทบดวยฝามอ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๖. ฉนทกจวรานชานนาเรองพระฉพพคคยใชจวรทไมไดตดสมยนน พวกภกษฉพพคคยใชจวรทไมไดตดทยอมนำาฝาดมสเหมอนงาชางคนทงหลายตำาหน ประณาม โพนทะนาวา เหมอนคฤหสถผบรโภคกาม“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชจวรทไมไดตด ภกษใด“ใชตองอาบตทกกฏ”

๒๑๖. ฉนทกจวรานชานนาวาดวยทรงอนญาตจวรตด

เรองตดจวรตามแบบคนนา[๓๔๕] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทกขณาครชนบท ทอดพระเนตรเหนนาของชาวมคธ

ซงเขาพนดนเปนคนนาสเหลยมจตรส กอคนนายาวทงดานยาวและดานกวางคนระหวางดวยคนนาสน ๆ เชอมกนเหมอนทางสแพรง ตามทซงคนนาตดผานกนรบสงกบทานพระอานนทวา อานนท เธอเหนนาของชาวมคธซงเขาพนดนเปน“คนนาสเหลยม ยาวทงดานยาวและดานกวาง คนระหวางดวยคนนาสน ๆ เชอมกนเหมอนทางสแพรง หรอ”ทานพระอานนทกราบทลวา เหน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา เธอสามารถทำาจวรของภกษใหมรปอยางนนได“หรอ”ทานพระอานนทกราบทลวา สามารถทำาได พระพทธเจาขา“ ”เมอพระผมพระภาคประทบอย ณ ทกขณาครชนบทตามพระอธยาศยแลวเสดจกลบมายงกรงราชคฤหอก ครงนน ทานพระอานนทแตงจวรสำาหรบภกษ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๖. ฉนทกจวรานชานนาหลายรป แลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคไดกราบทลดงนวา ขอพระองคโปรดทอด“พระเนตรจวรทขาพระองคจดทำาแลว พระพทธเจาขา”

ตรสสรรเสรญพระอานนทลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย อานนทเปนบณฑต ภกษทงหลาย อานนท“มปญญามาก ทเขาใจความหมายทเรากลาวยอ ๆ ไดอยางพสดาร เธอทำาผากสบางทำาผาอฑฒกสบาง ทำาผามณฑลบาง ทำาผาอฑฒมณฑลบาง ทำาผาววฏฏะบางทำาผาอนววฏฏะบาง ทำาผาคเวยยกะบาง ทำาผาชงเฆยยกะบาง ทำาผาพาหนตะบาง๑จวรเปนผาทตองตด เศราหมองเพราะศสตรา เหมาะแกสมณะ และพวกโจรไมตองการ ภกษทงหลาย เราอนญาตสงฆาฏตด อตตราสงคตด และอนตรวาสกตด

เชงอรรถ :๑ ผากส คอ ผายาวทตดขอบจวรทงดานยาวและดานกวาง (อนวาต)ผาอฑฒกส คอ ผาสนทแทรกอยเปนตอน ๆ ในระหวางผายาวผามณฑล คอ ผามบรเวณกวางใหญในแตละตอนของจวร ๕ ตอน (จวร ๕ ขณฑ)ผาอฑฒมณฑล คอ ผามบรเวณเลก ๆผาววฏฏะ คอ ตอน (ขณฑ) ของผาทอยตรงกลางซงเยบผามณฑลและอฑฒมณฑลเขาดวยกนผาอนววฏฏะ คอ ผา ๒ ตอน (ขณฑ) ทอย ๒ ดานของจวรผาคเวยยกะ คอ ผาทเอาดายเยบเลมทาบเขามาทหลงเพอทำาใหแนนหนา บรเวณทพนรอบคอผาชงเฆยยกะ คอ ผาทเอาดายเยบทาบเขาทหลง บรเวณทปดแขง

ผาพาหนตะ คอ ผาทง ๒ ดาน (ของจวร) ทภกษเมอหมจวรขนาดพอด จะมวนมาพาดไวบนแขนหนหนาออกดานนอก (ว.อ. ๓/๓๔๕/๒๑๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๗. ตจวรานชานนา๒๑๗. ตจวรานชานนาวาดวยการอนญาตไตรจวร

เรองทอดพระเนตรเหนภกษแบกหอจวร[๓๔๖] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงราชคฤหตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปกรงเวสาล พระผมพระภาคทรงดำาเนนทางไกลระหวางกรงราชคฤหตอกบกรงเวสาล ไดทอดพระเนตรเหนภกษในธรรมวนยนจำานวนมากหอบผาพะรงพะรง บางกทนหอผาทพบดงฟกไวบนศรษะ บางกแบกขนบาบางกกระเดยดไวทสะเอวเดนมา ครนทอดพระเนตรเหนแลว พระผมพระภาคไดมพระดำารวา โมฆบรษเหลานหมกมนเพอความมกมากในจวรเหลอเกน อยากระนนเลย“เราควรกำาหนดเขตแดน เราควรกำาหนดกฎเกณฑในเรองผาแกภกษทงหลาย แลว”เสดจจารกไปโดยลำาดบจนถงกรงเวสาล ประทบอยทโคตมกเจดยสมยนน เปนยามคำาคนทหนาวเหนบในฤดหนาวอยในชวงเดอน ๓ เดอน ๔พระผมพระภาคทรงหมจวรผนเดยว ประทบนงอยกลางแจงตลอดราตรขณะทนำาคางตกแตไมทรงหนาว เมอปฐมยามผานไปทรงรสกหนาว ทรงหมจวรผนท ๒ จงไมทรงหนาว เมอมชฌมยามผานไป ทรงรสกหนาว ทรงหมจวรผนท ๓ จงไมทรงหนาวเมอปจฉมยามผานไป ยามรงอรณแหงราตรอนเปนเบองตนแหงความสดชน ทรงรสกหนาว ทรงหมจวรผนท ๔ จงไมทรงหนาว แลวทรงพระดำารวา กลบตรในธรรม“วนยนทเปนคนมปกตหนาว กลวความหนาว อาจครองชพอยไดดวยผา ๓ ผนอยากระนนเลย เราควรกำาหนดเขตแดน ควรกำาหนดกฎเกณฑในเรองผา เราควรอนญาตผา ๓ ผนแกภกษทงหลาย”

เรองทรงอนญาตไตรจวรสมยนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต แลวรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราเดนทางไกลระหวางกรงราชคฤหกบ“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๘. อตเรกจวรกถากรงเวสาลตอกน ไดเหนภกษในธรรมวนยนจำานวนมากหอบผาพะรงพะรง บางกทนหอผาทพบดงฟกไวบนศรษะ บางกแบกขนบา บางกกระเดยดไวทสะเอวเดนมาครนเหนแลว เราไดมความคดดงนวา โมฆบรษเหลานหมกมนเพอความมกมากใน‘จวรเหลอเกน อยากระนนเลย เราควรกำาหนดเขตแดน เราควรกำาหนดกฏเกณฑในเรองผาแกภกษทงหลาย ตอมา ในยามคำาคนทหนาวเหนบในฤดหนาวอยในชวง’เดอน ๓ เดอน ๔ เราครองจวรผนเดยวนงอยกลางแจงตลอดราตรขณะทนำาคางตกแตยงไมรสกหนาว เมอปฐมยามผานไป รสกหนาว หมจวรผนท ๒ จงไมหนาวเมอมชฌมยามผานไป รสกหนาว หมจวรผนท ๓ จงไมหนาว เมอปจฉมยามผานไปยามรงอรณแหงราตรอนเปนเบองตนแหงความสดชน รสกหนาว หมจวรผนท ๔จงไมหนาว ภกษทงหลาย เราเองไดมความคดดงนวา กลบตรในธรรมวนยนทเปน‘คนมปกตหนาว กลวความหนาว อาจครองชพอยไดดวยผา ๓ ผน อยากระนนเลย เราควรกำาหนดเขตแดน เราควรกำาหนดกฏเกณฑในเรองผาแกภกษทงหลายเราควรอนญาตผา ๓ ผน ภกษทงหลาย เราอนญาตไตรจวร คอ สงฆาฏ ๒ ชนอตตราสงคชนเดยว อนตรวาสกชนเดยว”

๒๑๘. อตเรกจวรกถาวาดวยอตเรกจวร

เรองพระฉพพคคยทรงอตเรกจวรชดอนเขาบาน[๓๔๗] สมยนน พวกภกษฉพพคคยทราบวา พระผมพระภาคทรงอนญาต“ไตรจวรแลว จงใชไตรจวรชดหนงเขาบาน ใชไตรจวรอกชดหนงอยในอาราม”ใชไตรจวรอกชดหนงลงสรงนำา บรรดาภกษผมกนอยสนโดษตำาหน ประณามโพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคยจงทรงอตเรกจวรเลา แลวนำาเรองนไป“ ”กราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๘. อตเรกจวรกถาลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงวา“ภกษทงหลาย ภกษไมพงทรงอตเรกจวร ภกษใดทรง พงปรบอาบตตามธรรม”สมยนน อตเรกจวรเกดขนแกทานพระอานนท ทานพระอานนทตองการจะถวายอตเรกจวรนนแกทานพระสารบตร แตทานพระสารบตรอยเมองสาเกต ทนนทานพระอานนท ไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตสกขาบทไววา“‘ภกษไมพงทรงอตเรกจวร กอตเรกจวรนเกดขนแกเรา เราตองการจะถวายทาน’

พระสารบตร แตทานอยทเมองสาเกต เราจะพงปฏบตอยางไรหนอ”ครงนน ทานพระอานนทจงไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามวา อานนท อกนานเพยงไร สารบตรจะกลบมา“ ”ทานพระอานนทกราบทลวา อก ๙ วน หรอ ๑๐ วน จงจะกลบมา“พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทรงอตเรกจวรไวได ๑๐ วน“เปนอยางมาก”

เรองอตเรกจวรเกดขนสมยนน อตเรกจวรเกดขนแกพวกภกษ ลำาดบนน ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา พวกเราจะปฏบตในอตเรกจวรอยางไร แลวนำาเรองนไปกราบทล“ ”พระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหวกปอตเรกจวร“ ”

เรองทรงอนญาตผาปะเมออนตรวาสกขาดทะล[๓๔๘] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงเวสาลตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงพาราณส เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงพาราณสทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ ปาอสปตนมฤคทายวน เขตกรงพาราณส

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๙. วสาขาวตถครงนน อนตรวาสกของภกษรปหนงขาดทะล ภกษนนไดมความคดดงนวา“พระผมพระภาคทรงอนญาตผา ๓ ผน คอ สงฆาฏ ๒ ชน อตตราสงคชนเดยวอนตรวาสกชนเดยว กอนตรวาสกของเราผนนขาดทะล อยากระนนเลย เราควรทาบผาปะ บรเวณโดยรอบจะเปน ๒ ชน ตรงกลางเปนชนเดยว จงไดทาบผาปะ”พระผมพระภาคเสดจไปตามเสนาสนะ ทอดพระเนตรเหนภกษนนกำาลงทาบผาปะจงเสดจเขาไปหาภกษทงหลายตรสดงนวา เธอทำาอะไรภกษ“ ”ภกษนนกราบทลวา ขาพระองคกำาลงทาบผาปะ พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา ดละ ดละ ภกษ ดแลวทเธอทาบผาปะ“ ”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย สำาหรบผาใหมและผาเทยมผาใหม เรา“อนญาตสงฆาฏ ๒ ชน อตตราสงคชนเดยว อนตรวาสกชนเดยว สำาหรบผาทเกบไวคางฤดเราอนญาตสงฆาฏ ๔ ชน อตตราสงค ๒ ชน อนตรวาสกชนเดยว

ภกษพงทำาอตสาหะในผาบงสกลไดตามตองการหรอในผาทเกบมาจากรานตลาด ภกษทงหลาย เราอนญาตผาปะ การชน รงดม ลกดม การทำาใหแนน”

๒๑๙. วสาขาวตถวาดวยนางวสาขากราบทลขอพร

เรองฝนตกพรอมกน ๔ ทวป[๓๔๙] ครงนน พระผมพระภาคประทบอย ณ กรงพาราณสตามพระอธยาศยแลว เสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถแลว ทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ ในกรงสาวตถนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๙. วสาขาวตถครงนน นางวสาขามคารมาตาเขาไปเฝาพระผมพระภาค ถวายอภวาทแลวนงอย ณ ทสมควร พระผมพระภาคทรงชแจงใหนางวสาขามคารมาตาเหนชดชวนใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาลำาดบนน นางวสาขามคารมาตาผซงพระผมพระภาคทรงชแจงใหเหนชดชวนใหอยากรบเอาไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาค“พรอมดวยภกษสงฆโปรดรบภตตาหารของหมอมฉน เพอเจรญกศลในวนพรงนเถดพระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบนมนตโดยดษณภาพครงนน นางวสาขามคารมาตาทราบวาพระผมพระภาคทรงรบนมนตแลว จงลกจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวจากไปครนผานราตรนน เมฆฝนใหญตงเคาขนในทวปทง ๔ ตกลงมาอยางหนก๑ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ฝนตกใน“เชตวนฉนใด ตกในทวปทง ๔ กฉนนน พวกเธอจงสรงสนานกายดวยนำาฝนเถดนเปนเมฆฝนใหญครงสดทายทตงเคาขนตก (พรอมกน) ในทวปทง ๔”ภกษเหลานนทลรบสนองพระพทธดำารสแลว พากนเอาจวรวางไว สรงสนานกายดวยนำาฝน ลำาดบนน นางวสาขามคารมาตาสงใหคนเตรยมของเคยวของฉนอนประณตแลวสงสาวใชวา ไปเถดแมสาวใช เธอไปสอารามแลวบอกภตกาลวา ถงเวลา“แลว ทานเจาขา ภตตาหารเสรจแลว”

เชงอรรถ :๑ ทวปทง ๔ ไดแก๑. ชมพทวป ๒. อมรโคยานทวป๓. อตตรกรทวป ๔. ปพพวเทหทวป (อง.ตก. (แปล) ๒๐/๘๑/๓๐๖-๓๐๗)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๙. วสาขาวตถนางทาสรบคำาแลวไปสอาราม เหนพวกภกษเอาจวรวางไว สรงสนานกายดวยนำาฝนอยคดวา ไมมภกษอยในอาราม มแตพวกอาชวกกำาลงสนานกายดวยนำา“ฝน ๑ จงกลบไปหานางวสาขามคารมาตา ไดกลาวดงนวา แมเจา ไมมภกษอย” “ในอาราม มแตพวกอาชวกกำาลงสนานกายดวยนำาฝน”ครงนน นางวสาขามคารมาตาผเปนบณฑต เฉลยวฉลาด มปญญา ไดมความคดดงนวา พวกพระคณเจาคงเอาจวรวางไวสรงสนานกายดวยนำาฝนเปนแน“นางทาสคนนเปนคนเขลา จงเขาใจวา ไมมภกษอยในอาราม มแตพวกอาชวกกำาลงสนานกายดวยนำาฝน จงสงสาวใชวา ไปเถดแมสาวใช เธอไปทอารามแลวบอก” “เวลาวา ถงเวลาแลว ทานเจาขา ภตตาหารเสรจแลว”สมยนน ภกษเหลานนชำาระรางกายจนหนาวแลวนงผาเรยบรอย ตางถอจวรเขาไปสทอยตามเดม นางทาสนนไปสอารามไมพบพวกภกษเขาใจวา ไมมภกษใน“อาราม อารามวางเปลา จงกลบไปหานางวสาขามคารมาตา ไดกลาวดงนวา”“แมเจา ไมมภกษในอาราม อารามวางเปลา”ลำาดบนน นางวสาขามคารมาตา ผเปนบณฑต เฉลยวฉลาด มปญญา ไดมความคดดงนวา พวกพระคณเจาคงจะชำาระรางกายจนหนาวแลวนงผาเรยบรอย“ตางถอจวรเขาไปสทอยตามเดม นางทาสคนนเปนคนเขลาจงเขาใจวา ไมมภกษในอาราม อารามวางเปลา จงสงสาวใชอกวา ไปเถดแมสาวใช เธอไปทอารามแลว” “บอกภตกาลวา ถงเวลาแลว ทานเจาขา ภตตาหารเสรจแลว”[๓๕๐] ลำาดบนน พระผมพระภาคตรสเรยกภกษทงหลายมารบสงวา พวก“เธอจงเตรยมบาตรและจวร ถงเวลาภตตาหารแลว”ภกษเหลานนทลรบสนองพระพทธดำารสแลวครนเวลาเชา พระผมพระภาคครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวร เสดจหายไปในพระเชตวน มาปรากฏทซมประตบานนางวสาขามคารมาตา เปรยบเหมอน

เชงอรรถ :๑ อาชวก เปนชอเรยกพวกนกบวชเปลอย (ว.อ. ๓/๑๑๐/๘๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๙. วสาขาวตถคนมกำาลงเหยยดแขนทค หรอคแขนทเหยยด ประทบนงบนพระพทธอาสนทเขาปไวพรอมดวยภกษสงฆครงนน นางวสาขามคารมาตารนเรงบนเทงใจวา นาอศจรรยจรง ผเจรญ“ทงหลาย ไมเคยปรากฏ ผเจรญทงหลาย พระตถาคตทรงมฤทธมาก ทรงมอานภาพมาก เมอหวงนำาไหลนองไปแคเขาบาง เมอหวงนำาไหลนองไปแคสะเอวบาง เทาหรอจวรของภกษสกรปเดยวกไมเปยกนำาเลย จงไดประเคนภกษสงฆม”พระพทธเจาเปนประธาน ดวยของเคยวของฉนอนประณตดวยมอตนเอง กระทงพระผมพระภาคเสวยเสรจแลว ทรงละพระหตถจากบาตร นงเฝาอย ณ ทสมควรกราบทลวา หมอมฉนกราบทลขอพร ๘ ประการ พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา ตถาคตทงหลายเลกใหพรเสยแลว วสาขา“ ”นางวสาขากราบทลวา หมอมฉนทลขอพรทเหมาะสมและไมมโทษ พระ“พทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา จงพดมาเถด วสาขา“ ”

เรองนางวสาขาขอพรเพอถวายผาอาบนำาฝนเปนตนนางวสาขามคารมาตากราบทลวา พระพทธเจาขา หมอมฉนประสงค“จะถวายผาวสสกสาฎก ถวายอาคนตกภต ถวายคมกภต ถวายคลานภต ถวายคลานปฏฐากภต ถวายคลานเภสช ถวายธวยาค๑แกพระสงฆ และถวายผาอาบนำาแกภกษณสงฆจนตลอดชวต”

เชงอรรถ :๑ ผาวสสกสาฎก คอ ผาอาบนำาฝนอาคนตกภต คอ อาหารสำาหรบภกษทมาขอพกอาศย ไมใชอยประจำาคมกภต คอ อาหารสำาหรบภกษทเตรยมจะเดนทางไปคลานภต คอ อาหารสำาหรบภกษไขคลานปฏฐากภต คอ อาหารสำาหรบภกษผพยาบาลภกษไขคลานเภสช คอ เภสชสำาหรบภกษไขธวยาค คอ ขาวตมทถวายเปนประจำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๙. วสาขาวตถพระผมพระภาคตรสถามวา เธอเหนอำานาจประโยชนอะไรจงขอพร ๘“ประการกบตถาคต”

นางวสาขามคารมาตากราบทลวา พระพทธเจาขา วนนหมอมฉนสงสาวใช“ไปวา ไปเถดแมสาวใช เธอไปสอารามแลวบอกเวลาวา ไดเวลาแลว ทานเจาขา‘ ‘ภตตาหารเสรจแลว ครนนางไปสอารามไดเหนภกษเอาจวรวางไว สรงสนานกาย’ดวยนำาฝนอยจงเขาใจวา ไมมภกษอยในอาราม มแตพวกอาชวกกำาลงสนานกาย‘ดวยนำาฝน จงกลบเขามาหาหมอมฉนบอกดงนวา แมเจา ไมมภกษอยในอาราม’ ‘มแตพวกอาชวกกำาลงสนานกายดวยนำาฝน”๑. การเปลอยกายไมงาม นาเกลยด นาชง หมอมฉนเหนอำานาจประโยชนน จงปรารถนาถวายผาวสสกสาฎกแกพระสงฆจนตลอดชวต๒. อกอยางหนง ภกษอาคนตกะไมชำานาญหนทาง ไมรจกทโคจรบณฑบาตลำาบาก ภกษอาคนตกะนนฉนอาคนตกภตของหมอมฉนแลว พอชำานาญทาง รจกทโคจร จะเทยวบณฑบาตไดไมลำาบากหมอมฉนเหนอำานาจประโยชนน จงปรารถนาถวายอาคนตกภตแกพระสงฆจนตลอดชวต๓. อกอยางหนง ภกษผเตรยมตวจะเดนทาง มวแสวงหาภตตาหารเพอตนอย จะพลาดจากหมเกวยน หรอถงททตนจะไปอยเมอพลบคำา จะเดนทางลำาบาก ภกษผเตรยมจะเดนทางนนฉนคมกภตของหมอมฉนแลวจะไมพลาดจากหมเกวยน หรอไมถงททตนจะไปอยทนเวลา จะไดเดนทางไมลำาบาก หมอมฉนเหนอำานาจประโยชนน จงปรารถนาถวายคมกภตแกพระสงฆจนตลอดชวต๔. อกอยางหนง เมอภกษไขไมไดโภชนาหารทเปนสปปายะ อาพาธจะกำาเรบหรอจะถงมรณภาพได ภกษไขนนฉนคลานภตของหมอมฉนแลว อาพาธจะทเลาหรอไมถงมรณภาพ หมอมฉนเหนอำานาจประโยชนน จงปรารถนาถวายคลานภตแกพระสงฆจนตลอดชวต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๙. วสาขาวตถ๕. อกอยางหนง ภกษผพยาบาลภกษไขมวแสวงหาภตตาหารเพอตนเอง จะนำาภตตาหารไปถวายภกษไขในเมอเวลาสาย ตนเองจะอดอาหาร ภกษผพยาบาลภกษไขนนไดฉนคลานปฏฐากภตของหมอมฉนแลว จะนำาภตตาหารไปถวายภกษไขไดทนเวลา ตนเองกไมอดอาหาร หมอมฉนเหนอำานาจประโยชนน จงปรารถนาถวายคลานปฏฐากภตแกพระสงฆจนตลอดชวต๖. อกอยางหนง เมอภกษไขไมไดเภสชทเปนสปปายะ อาพาธจะ

กำาเรบ หรอถงมรณภาพได ภกษไขนนฉนคลานเภสชของหมอมฉนแลว อาพาธจะทเลาหรอไมถงมรณภาพ หมอมฉนเหนอำานาจประโยชนน จงปรารถนาถวายคลานเภสชแกพระสงฆจนตลอดชวต๗. อกอยางหนง พระผมพระภาคทรงเหนอานสงส ๑๐ ประการจงไดทรงอนญาตขาวตมไวทเมองอนธกวนทะ หมอมฉนเหนอำานาจอานสงสเหลานน จงปรารถนาถวายขาวตมเปนประจำาแกพระสงฆจนตลอดชวต๘. พระพทธเจาขา ภกษณทงหลายในธรรมวนยน เปลอยกายอาบนำาในแมนำาอจรวดทาเดยวกบหญงแพศยา พวกหญงแพศยาทงหลายเยยภกษณเหลานนวา แมเจาทงหลาย พวกทานยงเปนสาวจะประพฤตพรหมจรรยไปทำาไมกน ธรรมดามนษยควรบรโภคกามมใชหรอ ตอเมอชรา พวกทานจงคอยประพฤตพรหมจรรยเมอเปนอยางน ชอวาไดหยบฉวยเอาประโยชนทง ๒ แลว”ภกษณเหลานนถกพวกหญงแพศยาเยยหยนตางเกอเขน พระพทธเจาขา มาตคาม๑เปลอยกายยอมไมงดงาม นาเกลยด นาชงหมอมฉนเหนอำานาจประโยชนน จงปรารถนาถวายผาอาบนำาแกภกษณสงฆจนตลอดชวต

เชงอรรถ :๑ มาตคาม คอผหญง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๑๙. วสาขาวตถ[๓๕๑] พระผมพระภาคตรสถามวา วสาขา เธอเหนอานสงสอะไรจงขอพร“๘ ประการกบตถาคต”นางวสาขามคารมาตากราบทลวา พระพทธเจาขา ภกษทงหลายในพระ“ธรรมวนยนจำาพรรษาในทศตาง ๆ แลวจะเดนทางมากรงสาวตถเพอเฝาพระผมพระภาค ภกษเหลานนจะเขาเฝาพระผมพระภาคทลถามวา พระพทธเจาขา ภกษ‘ชอนมรณภาพแลว เธอมคตอยางไร มภพหนาอยางไร พระผมพระภาค’จะทรงพยากรณภกษนนในโสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล หรออรหตผลหมอมฉนจะเขาไปหาภกษเหลานนแลวถามวา พระคณเจารปนนเคยมากรงสาวตถ‘ไหมเจาขา ถาภกษเหลานนตอบหมอมฉนวา ภกษนนเคยมากรงสาวตถ ใน’ ‘ ’เรองนหมอมฉนจะสนนษฐานไดวา พระคณเจานนคงใชผาวสสกสาฎก คงฉน‘อาคนตกภต คมกภต คลานภต คลานปฏฐากภต คลานเภสช หรอธวยาคของหมอมฉนเปนแน เมอหมอมฉนระลกถงบญกศลนนกจะเกดความปลมใจ เมอ’

หมอมฉนปลมใจกจะเกดอมใจ เมออมใจ กายจะสงบ หมอมฉนมกายสงบจะมความสข จตของผมความสขจะตงมน หมอมฉนจะไดอบรมอนทรย พละ และโพชฌงค หมอมฉนเหนอานสงสนจงกราบทลขอพร ๘ ประการกบพระตถาคตพระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา ดละ ดละ วสาขา เปนการดแลวทเธอเหนอานสงส“นจงขอพร ๘ ประการกบตถาคต วสาขา เราอนญาตพร ๘ ประการแกเธอ”

คาถาอนโมทนาครงนน พระผมพระภาคทรงอนโมทนานางวสาขามคารมาตาดวยพระคาถาเหลานวาสตรใดเมอใหขาวและนำากเบกบานใจมศล เปนสาวกาของพระสคต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๐. นสทนาทอนชานนาครอบงำาความตระหน ใหทานซงเปนหนทางสวรรคเปนเครองบรรเทาความโศก นำาสขมาใหสตรนนอาศยหนทางทไมมธล ไมมกเลสยวนใจยอมไดกำาลงและอายทพย เธอผประสงคบญ มความสขมพลานามย ยอมปลมใจในชาวสวรรคตลอดกาลนาน[๓๕๒] ครงนน พระผมพระภาคทรงอนโมทนาตอนางวสาขามคารมาตาดวยพระคาถาเหลานแลว เสดจลกจากอาสนะแลวเสดจกลบครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาวสสกสาฎก อาคนตกภต“คมกภต คลานภต คลานปฏฐากภต คลานเภสช ธวยาค และผาอาบนำาสำาหรบภกษณสงฆ”วสาขาภาณวาร จบ

๒๒๐. นสทนาทอนชานนาวาดวยทรงอนญาตผารองนงเปนตน

เรองภกษนอนหลบขาดสตสมปชญญะ[๓๕๓] สมยนน ภกษทงหลายฉนอาหารอนประณต จำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ เมอพวกเธอจำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ นำาอสจออกมาเพราะความฝน เสนาสนะ เปรอะเปอนนำาอสจ

ครงนน พระผมพระภาคทรงมทานพระอานนทตามเสดจ เสดจจารกไปตามเสนาสนะไดทอดพระเนตรเหนเสนาสนะเปรอะเป อนนำาอสจ จงตรสถามทานพระอานนทวา อานนท เสนาสนะนนเปรอะเปอนอะไร“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๐. นสทนาทอนชานนาทานพระอานนทกราบทลวา เวลาน ภกษฉนอาหารอยางด จำาวดหลบขาด“สตสมปชญญะ เมอพวกภกษเหลานนจำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ นำาอสจออกมาเพราะความฝน เสนาสนะนจงเปรอะเป อนนำาอสจ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา อยางนนแหละ อานนท อยางนนแหละ อานนท“เพราะเมอภกษเหลานนจำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ นำาอสจยอมออกมาเพราะความฝน อานนท นำาอสจของภกษผจำาวดหลบมสตตงมน มสมปชญญะ ยอมไมออกมาอานนท นำาอสจแมของปถชนผปราศจากความกำาหนดในกาม๑ ยอมไมออกมา อานนทยอมไมมทางเปนไปได ไมใชโอกาสทนำาอสจของพระอรหนตจะออกมา”ตอมา พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย วนน เรามอานนทเดนตามหลง เทยวจารกไป“ตามเสนาสนะไดเหนเสนาสนะเปรอะเป อนนำาอสจจงถามอานนทวา อานนท เสนาสนะ‘นนเปรอะเป อนอะไร อานนทตอบวา เวลาน ภกษฉนอาหารอยางด จำาวดหลบ’ ‘ขาดสตสมปชญญะ เมอพวกภกษเหลานนจำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ นำาอสจออกมาเพราะความฝน เสนาสนะเปรอะเปอนนำาอสจ เรากลาวรบรองวา อยางนน’แหละ อานนท อยางนนแหละ อานนท เพราะเมอภกษเหลานนจำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ อานนท นำาอสจยอมออกมาเพราะความฝน นำาอสจของภกษผจำาวดหลบมสตตงมน มสมปชญญะ ยอมไมออกมา อานนท นำาอสจแมของปถชนผปราศจากความกำาหนดในกามยอมไมออกมา อานนท ยอมไมมทางเปนไปได ไมใชโอกาสทนำาอสจของพระอรหนตจะออกมา”

นอนหลบขาดสตสมปชญญะมโทษ ๕ อยางภกษทงหลาย ภกษทจำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ มโทษ ๕ อยาง คอ๑. หลบเปนทกข ๒. ตนเปนทกข

เชงอรรถ :๑ ปถชนผปราศจากความกำาหนดในกาม คอ ผมปกตไดฌาน (ว.อ. ๓/๓๕๓/๒๑๘)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๐. นสทนาทอนชานนา๓. เหนความฝนเลวทราม ๔. เทวดาไมรกษา๕. นำาอสจเคลอนภกษทงหลาย ภกษทจำาวดหลบขาดสตสมปชญญะ มโทษ ๕ อยางนแล

นอนหลบมสตสมปชญญะ มอานสงส ๕ อยางภกษทงหลาย ภกษทจำาวดหลบมสตตงมน มสมปชญญะ มอานสงส ๕อยาง คอ

๑. หลบเปนสข ๒. ตนเปนสข๓. ไมเหนความฝนเลวทราม ๔. เทวดารกษา๕. นำาอสจไมเคลอน

ภกษทงหลาย ภกษทจำาวดหลบมสตตงมน มสมปชญญะ มอานสงส ๕อยางนแลภกษทงหลาย เราอนญาตผารองนงเพอรกษากาย รกษาจวร รกษาเสนาสนะ

เรองผาปนงผนเลกเกนไปสมยนน ผารองนงมขนาดเลกเกนไป ปองกนเสนาสนะไดไมหมดภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหทำาผาปนอนใหญได“ตามทภกษตองการ”

เรองฝดาษ[๓๕๔] สมยนน ทานพระเพลฏฐสสะผเปนพระอปชฌายของทานพระอานนทอาพาธเปนโรคฝดาษ ผานงหมเกรอะกรงตดตวเพราะนำาเหลอง พวกภกษเอานำาชบผาเหลานนแลวคอย ๆ ดงออกมา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๐. นสทนาทอนชานนาพระผมพระภาคเสดจจารกไปตามเสนาสนะ ไดทอดพระเนตรเหนภกษเหลานนกำาลงเอานำาชบผาแลวคอย ๆ ดงออก จงเสดจเขาไปหาภกษเหลานนตรสดงนวา“ภกษทงหลาย ภกษรปนอาพาธเปนโรคอะไร”พวกภกษกราบทลวา อาพาธเปนโรคฝดาษ ผานงหมเกรอะกรงทตวเพราะ“นำาเหลอง พวกขาพระองคเอานำาชบผาเหลานนแลวคอย ๆ ดงออก พระพทธเจาขา”ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสง

กบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาปดฝแกภกษอาพาธทเปนหด“ตมพพองหรอฝดาษ”

เรองทรงอนญาตผาเชดปาก[๓๕๕] ครงนน นางวสาขามคารมาตาถอผาเชดปาก เขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา ขอพระผมพระภาคโปรดรบผาเชดปากของหมอมฉน เพอเกอกล“เพอความสขตลอดกาลนานเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคทรงรบผาเชดปากแลวทรงชแจงใหนางวสาขามคารมาตาเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาครงนน นางวสาขามคารมาตาผซงพระผมพระภาคไดชแจงใหเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา จงไดลกจากอาสนะ ทำาประทกษณแลวจากไปลำาดบนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาเชดปาก“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๑. ปจฏมวกปปนปคจวราทกถาเรองทรงอนญาตใหถอวสาสะผาเปลอกไม[๓๕๖] สมยนน มลลกษตรยชอโรชะ เปนสหายของทานพระอานนทมลลกษตรยโรชะนนฝากผาเปลอกไมเกาไวกบทานพระอานนท ทานพระอานนทเองกมความตองการผาเปลอกไมเกาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหผประกอบดวย“คณสมบต ๕ อยางถอวสาสะได คอ๑. เคยเหนกนมา ๒. เคยคบกนมา๓. เคยบอกอนญาตไว ๔. เขายงมชวตอย๕. รวา เมอเราถอเอาแลว เขา“ (ผเปนเจาของ)จะพอใจ”ภกษทงหลาย เราอนญาตใหผประกอบดวยคณสมบต ๕ อยางนถอวสาสะกนได”

เรองไตรจวรบรบรณ[๓๕๗] สมยนน ภกษทงหลายมไตรจวรบรบรณ แตยงตองการผากรองนำาบาง ถงบาง

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาบรขาร“ ”

๒๒๑. ปจฉมวกปปนปคจวราทกถาวาดวยผาทตองวกปเปนอยางตำาเปนตน

เรองอธษฐาน[๓๕๘] ครงนน ภกษทงหลายไดปรกษากนดงนวา ผาทพระผมพระภาค“ทรงอนญาต คอไตรจวร ผาอาบนำาฝน ผาปนง ผาปนอน ผาปดฝ ผาเชดปากหรอผาบรขาร ตองอธษฐานทงหมดหรอ หรอวาตองวกป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๑. ปจฏมวกปปนปคจวราทกถาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอธษฐานผาไตรจวร“ไมใชใหวกป ใหอธษฐาน ผาอาบนำาฝนตลอด ๔ เดอนในฤดฝน พนเขตนนใหวกปไวใหอธษฐานผาปนง ไมใชใหวกป ใหอธษฐานผาปนอน ไมใชใหวกป ใหอธฐานผาปดฝตลอดเวลาทอาพาธ พนจากนนใหวกปไว ใหอธษฐานผาเชดปาก ไมใชใหวกปใหอธษฐานผาบรขาร ไมใชใหวกป”

เรองจวรมขนาดเพยงไรจงตองวกปสมยนน ภกษทงหลายไดมความคดดงนวา จวรมขนาดเพยงไรเปนอยางตำา“พงวกป”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหวกปจวรมขนาดยาว“๘ นว กวาง ๔ นว โดยนวสคตเปนอยางตำา”

เรองอตตราสงคททำาจากผาบงสกลหนก[๓๕๙] สมยนน อตตราสงคททำาจากผาบงสกลของทานพระมหากสสปะหนกภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเยบดามดวยดาย“ ”

เรองชายสงฆาฏไมเสมอกนสงฆาฏมชายไมเสมอกนภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอชายทไมเทากน“ออก”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๑. ปจฏมวกปปนปคจวราทกถาเรองดายหลดลยดายหลดลย ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตดผาอนวาตหมขอบ“ ”

เรองแผนสงฆาฏลยออกสมยนน แผนสงฆาฏลยออก ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหเยบตะเขบดงตา“หมากรก”

เรองผาไมพอ[๓๖๐] สมยนน เมอสงฆกำาลงทำาไตรจวรใหภกษรปหนง ผาตดทงหมดไมพอภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาทตองตด ๒ ผน“ไมตด ๑ ผน”ผาทตด ๒ ผน ทไมตด ๑ ผน ผากยงไมพอภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตผาทไมตด ๒ ผน“ตด ๑ ผน”

เรองผาเพลาะผาทไมตด ๒ ผน ทตด ๑ ผน ผากยงไมพอภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหตดผาเพลาะ ภกษ“ทงหลาย อนง ภกษไมพงใชผาทไมไดตดทงหมด รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๑. ปจฏมวกปปนปคจวราทกถาทรงอนญาตใหใหผาแกโยมมารดาบดาไดเรองจวรเกดขนมาก[๓๖๑] สมยนน จวรเกดขนแกภกษรปหนงหลายผน และภกษนนประสงคจะใหผานนแกมารดาบดาภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอภกษใหดวยกลาววา เปน“ ‘มารดาบดา เราจะวาอะไร ภกษทงหลาย เราอนญาตใหใหแกมารดาบดา แตภกษ’ไมพงทำาสทธาไทย(ของทใหดวยศรทธา)ใหตกไป รปใดทำาใหตกไป ตองอาบตทกกฏ”

เรองเกบจวรไวในวหารอนธวน[๓๖๒] สมยนน ภกษรปหนงเกบจวร(สงฆาฏ)ไวในปาอนธวน ครองอตตรา-สงคกบอนตรวาสกเขาไปบณฑบาตในหมบาน พวกโจรลกจวร(สงฆาฏ)นนไป ภกษนนจงใชผาเกา ครองจวรเศราหมองพวกภกษกลาวอยางนวา ทาน ทำาไมทานจงใชผาเกาครองจวรเศราหมองเลา“ ”ภกษรปนนตอบวา ทานทงหลาย ผมเกบจวร“ (สงฆาฏ)ไวในปาอนธวนแหงนแลวครองอตตราสงคกบอนตรวาสกเขาไปบณฑบาตในหมบาน พวกโจรลกจวร(สงฆาฏ)นนไป เพราะเหตนน ผมจงใชผาเกา ครองจวรเศราหมอง”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษมแตอตตราสงคกบอนตรวาสก“ไมพงเขาหมบาน รปใดเขาไป ตองอาบตทกกฏ”

เรองทานพระอานนทเผลอสตสมยนน ทานพระอานนทเผลอสต ครองอตตราสงคกบอนตรวาสกเขาไปบณฑบาตในหมบาน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๑. ปจฏมวกปปนปคจวราทกถาพวกภกษไดกลาวกบทานพระอานนทดงนวา ทานอานนท พระผมพระภาค“ทรงบญญตหามไวมใชหรอวา ภกษมแตอตตราสงคกบอนตรวาสกไมพงเขาหมบาน‘ ’ทำาไมทานจงมเพยงอตตราสงคกบอนตรวาสกเขาหมบานเลา”ทานพระอานนทตอบวา ใชขอรบ พระผมพระภาคทรงบญญตหามไวแลว“วา ภกษมแตอตตราสงคกบอนตรวาสกไมพงเขาหมบาน แตผมเขาหมบานเพราะ‘ ’เผลอสต”ภกษทงหลายจงไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

ครงนน พระผมพระภาคทรงแสดงธรรมกถาเพราะเรองนเปนตนเหต รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบสงฆาฏ ม ๕ อยาง คอ“๑. เปนไข ๒. เปนฤดทหมายรวาฝนจะตก๑๓. ไปสฝงแมนำา ๔. วหารมกญแจคมแนนหนา๕. ไดกรานกฐนแลวภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบสงฆาฏ ม ๕ อยางนแลภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบอตตราสงค ม ๕ อยาง คอ๑. เปนไข ๒. เปนฤดทหมายรวาฝนจะตก๓. ไปสฝงแมนำา ๔. วหารมกญแจคมแนนหนา๕. ไดกรานกฐนแลวภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบอตตราสงค ม ๕ อยางนแลภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบอนตรวาสก ม ๕ อยาง คอ๑. เปนไข ๒. สงเกตเหนวาฝนจะตก๓. ไปสฝงแมนำา ๔. วหารมกญแจคมแนนหนา๕. ไดกรานกฐนแลวภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบอนตรวาสกไว ม ๕ อยางนแล

เชงอรรถ :๑ หมายถง อยในชวงฤดฝน ๔ เดอน (ว.อ. ๓/๓๖๒/๒๑๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๒. สงฆกจวรปปาทกถาภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบผาอาบนำาฝนไว ม ๕ อยาง คอ๑. เปนไข ๒. ไปนอกสมา๓. ไปสฝงแมนำา ๔. วหารมกญแจคมแนนหนา๕. ผาอาบนำาฝนยงไมไดทำาหรอทำาคางไวภกษทงหลาย เหตจำาเปนเพอเกบผาอาบนำาฝนไว ม ๕ อยางนแล

๒๒๒. สงฆกจวรปปาทกถาวาดวยการใหจวรเกดขนแกสงฆ

เรองภกษรปเดยวจำาพรรษา[๓๖๓] สมยนน ภกษรปหนงอยจำาพรรษาผเดยว คนทงหลายในถนนนไดถวายจวรดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ“ ”ตอมา ภกษนนไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา“

‘ภกษม ๔ รปเปนอยางนอย ชอวาสงฆ แตเรามผเดยว และคนเหลานไดถวาย’จวรดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ อยากระนนเลย เราพงนำาจวรของสงฆ‘ ’เหลานไปกรงสาวตถ แลวไดนำาจวรเหลานนไปยงกรงสาวตถ ไดกราบทลเรองนให”พระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาคตรสวา ภกษ จวรเหลานนเปนของเธอผเดยวจนถงคราว“เดาะกฐน ภกษทงหลาย แตในกรณนมภกษจำาพรรษารปเดยว คนทงหลายในถนนนไดถวายจวรดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ ภกษทงหลาย เราอนญาต‘ ’จวรเหลานนแกเธอรปเดยวจนถงคราวเดาะกฐน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๒. สงฆกจวรปปาทกถาเรองภกษอยรปเดยวตลอดฤดกาลสมยนน ภกษรปหนงอยรปเดยวตลอดฤดกาล๑ คนทงหลายในถนนนไดถวายจวรดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ“ ”ลำาดบนน ภกษนนไดมความคดดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา“‘ภกษม ๔ รปเปนอยางนอย ชอวาสงฆ แตเรามผเดยว และคนเหลานไดถวาย’จวรดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ อยากระนนเลย เราพงนำาจวรของสงฆ‘ ’เหลานไปกรงสาวตถ แลวไดนำาจวรเหลานนไปยงกรงสาวตถ แลวบอกเรองนนแก”ภกษทงหลายภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆพรอมใจกนแจกกน“ภกษทงหลาย แตในกรณนภกษอยรปเดยวตลอดฤดกาล คนทงหลายในถนนนไดถวายจวรดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ‘ ’ภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษนนอธษฐานจวรเหลานนวา จวรเหลานเปน‘ของเรา’ภกษทงหลาย ถาเมอภกษนนยงไมไดอธษฐานจวรนน มภกษรปอนมากพงใหสวนแบงเทา ๆ กนภกษทงหลาย ถาเมอภกษเหลานนกำาลงแบงจวรนน แตยงไมไดจบสลากมภกษรปอนมากพงใหสวนแบงเทา ๆ กนภกษทงหลาย ถาเมอภกษเหลานนกำาลงแบงจวรนน และจบสลากเสรจแลวมภกษรปอนมา ภกษเหลานนไมตองการกไมตองใหสวนแบง”

เชงอรรถ :๑ ฤดกาล ในทน หมายถงฤดกาลอนนอกจากฤดฝน (ว.อ. ๓/๓๖๓/๒๒๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๒. สงฆกจวรปปาทกถาเรองพระเถระสองพนองสมยนน มพระเถระสองพนอง คอ ทานพระอสทาสและทานพระอสภต จำาพรรษาอยในกรงสาวตถ ไดเดนทางไปอาวาสใกลบานแหงหนงคนทงหลายกลาววา นาน ๆ พระเถระทงหลายจะมา จงไดถวายภตตาหาร“ ”พรอมดวยจวรภกษทงหลายผอยประจำาในอาวาสถามพระเถระทงสองวา ทานขอรบ จวร“ของสงฆเหลานเกดขนเพราะอาศยพระเถระ พระเถระจะยนดสวนแบงไหม”พระเถระทงสองกลาวอยางนวา ทานทงหลาย พวกเรารทวถงธรรมตามท“พระผมพระภาคทรงแสดงแลว จวรเหลานนเปนของพวกทานเทานนจนถงคราวเดาะกฐน”

เรองภกษ ๓ รปจำาพรรษาในกรงราชคฤหสมยนน ภกษ ๓ รปจำาพรรษาอยในกรงราชคฤห คนทงหลายในถนนนไดถวายจวรโดยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ“ ”ตอมา ภกษเหลานนไดปรกษากนดงนวา พระผมพระภาคทรงบญญตไววา“‘ภกษม ๔ รปเปนอยางนอย ชอวาสงฆ แตพวกเรามอย ๓ รป และคนเหลาน’ไดถวายจวรดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ พวกเราจะปฏบตอยางไรหนอ‘ ’ ”สมยนน พระเถระหลายรป คอ ทานพระนลวาส ทานพระสาณวาส ทานพระโคปกะ ทานพระภค และทานพระผลกสนทานะอยในกกกฏาราม เขตกรงปาตลบตรภกษ ๓ รปนนไดเดนทางไปกรงปาตลบตรแลวสอบถามพระเถระทงหลายพระเถระทงหลายกลาวอยางนวา ทานทงหลาย พวกเรารทวถงธรรมตามท“พระผมพระภาคทรงแสดงแลว จวรเหลานนเปนของพวกทานเทานนจนถงคราวเดาะกฐน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๓. อปนนทสกยปตตวตถ๒๒๓. อปนนทสกยปตตวตถวาดวยพระอปนนทศากยบตร

เรองพระอปนนทะจำาพรรษาแลวไปอาวาสใกลบาน[๓๖๔] สมยนน ทานพระอปนนทศากยบตรจำาพรรษาอยในกรงสาวตถ ไดเดนทางไปอาวาสใกลบานแหงหนงภกษทงหลายในอาวาสนน ประสงคจะแบงจวร จงประชมกนกลาวอยางนวา“ทาน พวกภกษจะแบงจวรของสงฆเหลาน ทานจะยนดสวนแบงไหม”ทานพระอปนนทะตอบวา ทานทงหลาย ผมขอยนดสวนแบงดวย ไดรบ“ ”สวนจวรจากอาวาสนนแลวเดนทางไปอาวาสอน แมพวกภกษในอาวาสอนนนกประสงคจะแบงจวร จงประชมกน แมพวกภกษเหลานนกกลาวอยางนวา ทาน“พวกภกษจะแบงจวรของสงฆเหลาน ทานจะยนดสวนแบงไหม”ทานพระอปนนทะตอบวา ทานทงหลาย ผมขอยนดสวนแบงดวย ไดรบ“ ”สวนจวรจากอาวาสนน ถอจวรหอใหญเดนทางกลบไปกรงสาวตถตามเดมภกษทงหลายกลาวอยางนวา ทานอปนนทะ ทานเปนผมบญมาก จวรจง“เกดขนแกทานเปนจำานวนมาก”ทานพระอปนนทะกลาววา ทานทงหลาย ผมจะมบญมาจากไหนกน ผม“จำาพรรษาอยในกรงสาวตถน ไดเดนทางไปอาวาสใกลบานแหงหนง พวกภกษในอาวาสนนประสงคจะแบงจวรจงไดประชมกน พวกภกษเหลานนกลาวกบผมอยางนวา ทาน พวกภกษจะแบงจวรของสงฆเหลาน ทานจะยนดสวนแบงไหม ผมตอบ‘ ’วา ทานทงหลาย ผมขอยนดสวนแบงดวย ไดรบสวนจวรจากอาวาสนนแลวเดน‘ ’ทางไปอาวาสอน แมพวกภกษในอาวาสอนนนประสงคจะแบงจวร จงประชมกนแมพวกภกษเหลานนกกลาวกบผมอยางนวา ทาน พวกภกษจะแบงจวรของสงฆ‘เหลาน ทานจะยนดสวนแบงไหม ผมตอบวา ผมขอยนดสวนแบงดวย ไดรบ’ ‘ ’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๓. อปนนทสกยปตตวตถสวนจวรจากอาวาสนนแลวเดนทางไปอาวาสอน แมพวกภกษในอาวาสอนนนประสงคจะแบงจวร จงประชมกน แมพวกภกษเหลานนกกลาวกบผมอยางนวา‘ทาน พวกภกษจะแบงจวรของสงฆเหลาน ทานจะยนดสวนแบงไหม ผมตอบวา’‘ทานทงหลาย ผมขอยนดสวนแบงดวย ไดรบจวรแมจากอาวาสนน จวรเปน’จำานวนมากจงเกดขนแกผมอยางน”พวกภกษถามวา ทานอปนนทะ ทานจำาพรรษาในวดหนงแลวยงยนดสวน“จวรในวดอนอกหรอ”ทานพระอปนนทะกลาวยอมรบตามนนบรรดาภกษผมกนอย ฯลฯ ตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนทาน“พระอปนนทศากยบตรจำาพรรษาในวดหนงจงยนดสวนจวรในวดอนอกเลา”

ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามวา ฯลฯ อปนนทะ ทราบวาเธอจำาพรรษาในวดหนงแลวยงยนดสวนจวรในวดอนอก จรงหรอ”ทานพระอปนนทะทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ โมฆบรษ ไฉนเธอจำาพรรษา“ในวดหนงแลวยงยนดสวนจวรในวดอนอกเลา โมฆบรษ การทำาอยางนมไดทำาใหคนทยงไมเลอมใสใหเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบ”ภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษจำาพรรษาในวดหนงแลว ไมพงยนดสวน“จวรในวดอนอก รปใดยนด ตองอาบตทกกฏ”

เรองพระอปนนทะจำาพรรษาใน ๒ อาวาสสมยนน ทานพระอปนนทศากยบตรรปเดยวจำาพรรษาอยใน ๒ อาวาสเพราะคดวา ดวยอบายน จวรจะเกดขนแกเรามาก“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๔. คลานวตถกถาครงนน ภกษเหลานนไดมความคดดงนวา พวกเราจะใหสวนแบงแกทาน“พระอปนนทศากยบตรอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย พวกเธอจงใหตามความประสงค“สวนหนงแกโมฆบรษ ภกษทงหลาย ในกรณทภกษรปเดยวจำาพรรษาอยใน ๒อาวาสเพราะคดวา ดวยอบายนจวรจะเกดขนแกเรามาก ถาภกษจำาพรรษาใน‘ ’อาวาสโนนกงหนง ในอาวาสโนนอกกงหนง กพงใหสวนจวรอาวาสละกงหนงหรอใหสวนจวรในอาวาสทเธอจำาพรรษามากกวา”

๒๒๔. คลานวตถกถาวาดวยภกษไข

เรองภกษอาพาธเปนโรคทองรวง[๓๖๕] สมยนน ภกษรปหนงอาพาธเปนโรคทองรวง ภกษนนนอนกลงเกลอกไปมาบนปสสาวะและอจจาระของตนเองครงนน พระผมพระภาคมทานพระอานนทตามเสดจ เสดจจารกไปตามเสนาสนะ เสดจเขาไปทางทอยของภกษนน ไดทอดพระเนตรเหนภกษนนนอนกลงเกลอกไปมาบนปสสาวะและอจจาระของตนเอง จงเสดจเขาไปใกลแลว ไดตรสดงนวา ภกษ เธออาพาธเปนโรคอะไร“ ”

ภกษนนทลวา ขาพระองคอาพาธเปนโรคทองรวง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา เธอมภกษผคอยพยาบาลหรอ“ ”ภกษนนทลวา ไมม พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา เหตใด พวกภกษจงไมคอยพยาบาลเธอ“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๔. คลานวตถกถาภกษนนทลวา เพราะขาพระองคไมไดทำาอปการะแกภกษทงหลาย ดงนน“พวกภกษจงไมคอยพยาบาลขาพระองค พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสเรยกทานพระอานนทมารบสงวา อานนท เธอไปตก“นำามา เราจะอาบนำาใหภกษน”ทานพระอานนททลรบสนองพระดำารสแลวตกนำามาถวาย พระผมพระภาคทรงราดนำา ทานพระอานนทขดส พระผมพระภาคทรงประคองศรษะขน ทานพระอานนทยกเทาวางบนเตยงตอมา พระผมพระภาครบสงใหประชมสงฆเพราะเรองนเปนตนเหต ทรงสอบถามภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ในวหารหลงโนนมภกษเปนไขหรอ“ ”พวกภกษกราบทลวา ม พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา เธออาพาธเปนโรคอะไร“ ”พวกภกษกราบทลวา เธออาพาธเปนโรคทองรวง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา ภกษนนมภกษผคอยพยาบาลหรอ“ ”พวกภกษกราบทลวา ไมม พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา เหตใด พวกภกษจงไมคอยพยาบาลเธอ“ ”พวกภกษกราบทลวา เพราะเธอไมไดทำาอปการะแกภกษทงหลาย ดงนน“พวกภกษจงไมคอยพยาบาลเธอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย พวกเธอไมมมารดา ไมมบดาผคอย“พยาบาล ภกษทงหลาย ถาพวกเธอไมพยาบาลกนเอง ใครเลาจะคอยพยาบาลพวกเธอ ภกษทงหลาย ผจะพยาบาลเรากจงพยาบาลภกษไขเถด ถามอปชฌายอปชฌายพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามอาจารยอาจารยพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามสทธวหารก สทธวหารกพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๔. คลานวตถกถาถามอนเตวาสก อนเตวาสกพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามภกษผรวมอปชฌาย ผรวมอปชฌายพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถามภกษผรวมอาจารย ผรวมอาจารยพงพยาบาลภกษไขนนจนตลอดชวต(หรอ)จนกวาเธอจะหาย ถาไมมอปชฌาย อาจารยสทธวหารก อนเตวาสก ผรวมอปชฌาย หรอผรวมอาจารย สงฆตองพยาบาลภกษไขนน ถาไมพยาบาล ตองอาบตทกกฏ”

เรองคนไขทพยาบาลไดยากและพยาบาลไดงายคนไขทพยาบาลไดยากมอาการ ๕ อยาง[๓๖๖] ภกษทงหลาย คนไขทมอาการ ๕ อยาง พยาบาลไดยาก คอ๑. ไมทำาความสบาย๒. ไมรประมาณในความสบาย๓. ไมฉนยา๔. ไมบอกอาการไขตามเปนจรงแกผพยาบาลไขทมงประโยชน คอ ไมบอกอาการไขทกำาเรบวากำาเรบ อาการไขททเลาวาทเลา อาการไขททรงอยวาทรงอย๕. เปนคนไมอดทนความรสกทางกายทเกดขน เปนทกขแสนสาหสกลาแขง เผดรอน ไมนายนด ไมนาพอใจ แทบจะคราชวตภกษทงหลาย คนไขทมอาการ ๕ อยางนแล พยาบาลไดยาก

คนไขทพยาบาลไดงายมอาการ ๕ อยางภกษทงหลาย คนไขทมอาการ ๕ อยาง พยาบาลไดงาย คอ๑. ทำาความสบาย๒. รประมาณในความสบาย๓. ฉนยา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๔. คลานวตถกถา๔. บอกอาการไขตามเปนจรงแกผพยาบาลไขทมงประโยชน คอ บอกอาการไขทกำาเรบวากำาเรบ อาการไขททเลาวาทเลา อาการไขททรงอยวาทรงอย๕. เปนคนอดทนตอความรสกทางกายทเกดขน เปนทกขแสนสาหสกลาแขง เผดรอน ไมนายนด ไมนาพอใจ แทบจะคราชวตภกษทงหลาย คนไขทมอาการ ๕ อยางนแล พยาบาลไดงาย

บคคลผประกอบดวยองค ๕ ไมควรพยาบาลภกษไขภกษทงหลาย ผพยาบาลภกษไขทประกอบดวยองค ๕ ไมควรพยาบาลคนไข คอ๑. ไมสามารถจดยา๒. ไมรจกของแสลงและไมแสลง คอ นำาของแสลงเขาไปให นำาของไมแสลงออกไป๓. พยาบาลคนไขเพราะเหนแกอามส ไมมจตเมตตา๔. รงเกยจทจะนำาอจจาระ ปสสาวะ นำาลายหรอของทอาเจยนออกมาไปเททง๕. ไมสามารถพดใหคนไขเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา เปนบางครงบางคราวภกษทงหลาย ผพยาบาลภกษไขทประกอบดวยองค ๕ นแล ไมควรพยาบาลคนไข

บคคลผประกอบดวยองค ๕ ควรพยาบาลภกษไขภกษทงหลาย ภกษผพยาบาลภกษไขทประกอบดวยองค ๕ ควรพยาบาลภกษไข คอ๑. สามารถจดยา๒. รจกของแสลงและไมแสลง คอ นำาของแสลงออกไป นำาของไมแสลงเขามาให

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๕. มตสจตกกถา๓. ไมพยาบาลคนไขเพราะเหนแกอามส มจตเมตตา๔. ไมรงเกยจทจะนำาอจจาระ ปสสาวะ นำาลายหรอของทอาเจยนออกมาไปเททง๕. สามารถพดใหคนไขเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถา เปนบางครงบางคราวภกษทงหลาย ผพยาบาลภกษไขทประกอบดวยองค ๕ นแล ควรพยาบาลคนไข

๒๒๕. มตสนตกกถาวาดวยการใหบรขารของภกษมรณภาพแกผพยาบาลไข

เรองภกษและสามเณรเปนไข[๓๖๗] สมยนน ภกษ ๒ รปเดนทางไกลไปในแควนโกศล เธอทง ๒ เดนทางไปยงอาวาสแหงหนง ภกษรปหนงในอาวาสนนเปนไขลำาดบนน ภกษเหลานนไดปรกษากนดงนวา ทานทงหลาย พระผมพระภาค“ทรงสรรเสรญการพยาบาลภกษไข พวกเราจงพยาบาลภกษรปนกนเถด แลวพากน”พยาบาลภกษไขนนเธอไดรบการพยาบาลอยไดมรณภาพลงครงนน ภกษเหลานนถอเอาบาตรและจวรของเธอไปกรงสาวตถ แลวกราบทลเรองนนใหพระผมพระภาคทรงทราบพระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย เมอภกษมรณภาพ สงฆเปนเจาของ“บาตรและจวรแตภกษผพยาบาลภกษไขเปนผมอปการะมาก ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆมอบไตรจวรและบาตรแกภกษผพยาบาลภกษไข”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๕. มตสจตกกถาวธมอบใหไตรจวร บาตร และกรรมวาจาสำาหรบมอบใหภกษทงหลาย สงฆพงใหไตรจวรและบาตรอยางน คอ ภกษพยาบาลภกษไขนนพงเขาไปหาสงฆแลวกลาวอยางนวา ทานผเจรญ ภกษชอนมรณภาพแลว น “คอไตรจวรและบาตรของเธอ”ภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจา วาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนมรณภาพแลว นคอไตรจวรและบาตรของเธอ สงฆพงใหไตรจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลภกษไข นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ภกษชอนมรณภาพแลว นคอไตรจวรและบาตรของเธอ สงฆใหไตรจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลภกษไข ทานรปใดเหนดวยกบการใหไตรจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลภกษไข ทานรปนนพงนงทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆใหไตรจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลภกษไขแลวสงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

สามเณรมรณภาพ[๓๖๘] สมยนน สามเณรรปหนงมรณภาพ ภกษทงหลายไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอสามเณรมรณภาพ สงฆเปน“เจาของบาตรและจวร แตภกษผพยาบาลภกษไขเปนผมอปการะมาก ภกษทงหลายเราอนญาตใหสงฆมอบจวรและบาตรแกภกษผพยาบาลภกษไข”

วธมอบจวรและบาตรให และกรรมวาจาสำาหรบมอบใหภกษทงหลาย สงฆพงใหจวรและบาตรอยางน คอ ภกษผพยาบาลภกษไขนนพงเขาไปหาสงฆแลวกลาวอยางนวา ทานผเจรญ สามเณรชอนมรณภาพแลว น“คอจวรและบาตรของเธอ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๕. มตสจตกกถาภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวาทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สามเณรชอนมรณภาพแลว นคอจวรและบาตรของเธอ ถาสงฆพรอมกนแลว พงใหจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลสามเณรไข นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา สามเณรชอนมรณภาพแลว นคอจวรและบาตรของเธอ สงฆใหจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลสามเณรไข ทานรปใดเหนดวยกบการใหจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลสามเณรไข ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆใหจวรและบาตรนแกภกษผพยาบาลสามเณรไขแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางน

ภกษสามเณรชวยกนพยาบาลไข[๓๖๙] สมยนน ภกษและสามเณรชวยกนพยาบาลภกษไข เธอไดรบการพยาบาลอยไดมรณภาพลง ลำาดบนน ภกษผพยาบาลไขไดมความคดดงนวา เรา“พงใหสวนจวรแกสามเณรผพยาบาลไขอยางไรหนอ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เราอนญาตใหมอบสวนจวรแก“สามเณรผพยาบาลไขเทา ๆ กน”สมยนน ภกษรปหนงมเครองบรขารมาก มรณภาพลงภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เมอภกษมรณภาพ สงฆเปนเจา“ของบาตรและจวร แตผพยาบาลไขเปนผมอปการะมาก ภกษทงหลาย เราอนญาตใหสงฆมอบไตรจวรและบาตรแกภกษผพยาบาลไข บรรดาสงของเหลานน เราอนญาตใหสงฆพรอมใจกนแบงลหภณฑและลหบรขาร สวนครภณฑและครบรขาร เปนของสงฆผอยในจตรทศทงทเดนทางมาและยงไมมา เปนของทไมควรแจกไมควรแบง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๗. กสจราทปฏกเขปกถา๒๒๖. นคคยปฏกเขปกถาวาดวยทรงหามเปลอยกาย

เรองภกษเปลอยกาย[๓๗๐] สมยนน ภกษรปหนงเปลอยกายเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณทประทบแลวไดกราบทลดงนวา พระพทธเจาขา พระผมพระภาคตรสสรรเสรญ“ความมกนอย สนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการนาเลอมใส การไมสะสมการปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ การเปลอยกายนยอมเปนไปเพอความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ ขอประทานวโรกาส พระผมพระภาคทรงโปรดอนญาตการเปลอยกายแกภกษเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ การกระทำาของเธอไม“สมควร ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลยโมฆบรษ ไฉนเธอจงไดสมาทานการเปลอยกายทพวกเดยรถยทำากนเลา โมฆบรษการทำาอยางนมไดเปนไปเพอความเลอมใสของคนทยงไมเลอมใส ฯลฯ ครนทรง”ตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพง“สมาทานการเปลอยกายทพวกเดยรถยทำากน รปใดสมาทาน ตองอาบตถลลจจย”

๒๒๗. กสจราทปฏกเขปกถาวาดวยทรงหามผาคากรองเปนตน

เรองภกษนงผาคากรองเปนตน[๓๗๑] สมยนน ภกษรปหนงนงผาคากรอง ฯลฯ นงผาเปลอกไม ฯลฯ นงผาผลไม ฯลฯ นงผาทอดวยผมคน ฯลฯ นงผาทอดวยขนสตว ฯลฯ นงผาทอ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๗. กสจราทปฏกเขปกถาดวยขนปกนกเคา ฯลฯ นงหนงเสอแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบไดกราบทลดงนวา พระพทธเจาขา พระผมพระภาคตรสสรรเสรญความมกนอย ความ“สนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ หนงเสอนยอมเปนไปเพอความมกนอยความสนโดษความขดเกลา ความกำาจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ ขอประทานวโรกาส พระผมพระภาคทรงโปรดอนญาตหนงเสอ

แกภกษทงหลายเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ การกระทำาของเธอไมสมควร“ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย ไฉนเธอจงไดใชหนงเสออนเปนสญลกษณของเดยรถยเลา โมฆบรษ การทำาอยางน มไดเปนไปเพอความเลอมใสของคนทยงไมเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถา”รบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงใชหนงเสออนเปนสญลกษณ“ของเดยรถย รปใดใช ตองอาบตถลลจจย”

เรองภกษนงผาทำาดวยกานดอกรกเปนตนตอมา ภกษรปหนงนงผาทำาดวยกานดอกรก ฯลฯ นงผาทำาดวยเปลอกปอแลวเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ไดกราบทลดงนวา พระพทธเจาขา“พระผมพระภาคตรสสรรเสรญความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความกำาจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆผาทำาดวยเปลอกปอนยอมเปนไปเพอความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลาความกำาจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยประการตาง ๆ ขอประทานวโรกาส พระผมพระภาคทรงโปรดอนญาตผาเปลอกปอแกภกษทงหลายเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษ การกระทำาของเธอไม“สมควร ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๘. สพพนลกาทปฏกเขปกถาโมฆบรษ ไฉนเธอจงไดนงผาเปลอกปอเลา โมฆบรษ การทำาอยางน มไดเปนไปเพอความเลอมใสของคนทยงไมเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดง”ธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงนงผาทำาดวยเปลอกปอ“รปใดพงนง ตองอาบตทกกฏ”

๒๒๘. สพพนลกาทปฏกเขปกถาวาดวยทรงหามจวรสเขยวลวนเปนตน

เรองพระฉพพคคยหมจวรสเขยวลวนเปนตน[๓๗๒] สมยนน พวกภกษฉพพคคยหมจวรสเขยวลวน ... หมจวรสเหลองลวน ... หมจวรสแดงลวน ... หมจวรสบานเยนลวน ... หมจวร สดำาลวน ... หมจวรสแสดลวน ... หมจวรสชมพลวน ... หมจวรทไมตดชาย ... หมจวรมชายยาว ...หมจวรมชายเปนลายดอกไม ... หมจวรมชายเปนแผน ... สวมเสอ ... สวมหมวก

... โพกศรษะคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายพระ“ศากยบตรจงใชผาโพกศรษะเหมอนคฤหสถผบรโภคกามเลา”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ภกษไมพงหมจวรสเขยวลวน “ ... ไมพงหมจวรสเหลองลวน ... ไมพงหมจวรสแดงลวน ... ไมพงหมจวรสบานเยนลวน ...ไมพงหมจวรสดำาลวน ... ไมพงหมจวรสแสดลวน ... ไมพงหมจวรสชมพลวน ... ไมพงหมจวรทไมตดชาย ... ไมพงหมจวรมชายยาว ... ไมพงหมจวรมชายลายดอกไม... ไมพงหมจวรมชายเปนแผน ...ไมพงสวมเสอ ... ไมพงสวมหมวก ... ไมพงใชผาโพกศรษะ รปใดใช ตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๙. วสสงวตถานงอนปปนนจวรกถา๒๒๙. วสสงวตถานงอนปปนนจวรกถาวาดวยจวรยงไมเกดแกภกษผจำาพรรษา

เรองจวรยงไมเกดขนภกษหลกไป[๓๗๓] สมยนน พวกภกษทจำาพรรษาแลว เมอจวรยงไมเกดขน พากนหลกไปบาง สกบาง มรณภาพบาง ปฏญญาเปนสามเณรบาง ปฏญญาเปนผบอกลาสกขาบาง ปฏญญาเปนผตองอนตมวตถบาง๑ ปฏญญาเปนคนวกลจรตบางปฏญญาเปนคนมจตฟงซานบาง ปฏญญาเปนคนกระสบกระสายเพราะเวทนาบางปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตบาง ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตบาง ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปบาง ปฏญญาเปนบณเฑาะกบาง๒ ปฏญญาเปนคน

เชงอรรถ :๑ ตองอนตมวตถ ไดแก ตองอาบตปาราชก๒ บณเฑาะกม ๕ ประเภท คอ๑. คนทดบความใครเรารอน (เพราะกาม) ของตนโดยการใชนำาอสจผอนราดตวเอง ชอวา อาสตตบณเฑาะก๒. เมอเกดความรษยาขน คนทเมอเหนผอนประพฤตลวงเกนกน ความเรารอนจงระงบ ชอวาอสยบณเฑาะก๓. คนทถกตดองคชาต ชอวา โอปกกมกบณเฑาะก๔. คนทเปนบณเฑาะกในเวลาขางแรมดวยอานภาพอกศลวบาก แตในเวลาขางขน ความเรารอนยอมระงบไป ชอวา ปกขบณเฑาะก

๕. คนทเปนบณเฑาะกโดยกำาเนด ชอวา นปงสกบณเฑาะกในบณเฑาะก ๕ ประเภทนอาสตตบณเฑาะก และอสยบณเฑาะก ไมหามบรรพชาสวนบณเฑาะกอก ๓ ประเภททเหลอ หามบรรพชาอนงในกรนทกลาววา ปกขบณเฑาะก หามบรรพชาเฉพาะในปกษทเปนบณเฑาะก (ขางแรม) (ว.อ. ๓/๑๐๙/๘๑-๘๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๙. วสสงวตถานงอนปปนนจวรกถาลกเพศบาง๑ ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถยบาง ปฏญญาเปนสตวดรจฉานบางปฏญญาเปนผฆามารดาบาง ปฏญญาเปนผฆาบดาบาง ปฏญญาเปนผฆาพระอรหนตบาง ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณบาง ปฏญญาเปนผทำาลายสงฆบางปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหตบาง ปฏญญาเปนอภโตพยญชนกบาง๒ภกษทงหลายจงไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ[๓๗๔] พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในกรณน ภกษจำาพรรษา“แลว หลกไปเสยเมอจวรยงไมเกดขน เมอมผรบแทนทสมควร สงฆกพงใหภกษทงหลาย ในกรณน ภกษทจำาพรรษาแลว เมอจวรยงไมเกดขน สกเสยมรณภาพลง ปฏญญาเปนสามเณร ปฏญญาเปนผบอกลาสกขา เปนผตองอนตมวตถ สงฆเปนเจาของ(จวรนน)ภกษทงหลาย ในกรณน ภกษทจำาพรรษาแลวเมอจวรยงไมเกดขน ปฏญญาเปนคนวกลจรต ปฏญญาเปนคนมจตฟงซาน ปฏญญาเปนคนกระสบกระสาย

เชงอรรถ :๑ คนลกเพศ แปลมาจากคำาวา เถยยสงวาสกะ คนลกเพศม ๓ จำาพวก คอ“ ”๑. คนลกเพศ ๒. คนลกสงวาส๓. คนลกทงเพศและสงวาสคนทบวชเองแลวไปวด ไมคำานงพรรษาของภกษ ไมยนดการไหวตามลำาดบพรรษา ไมหามอาสนะ ไมเขารวมในอโบสถและปวารณาเปนตน นชอวา คนลกเพศคนทภกษทงหลายบวชให ขณะยงเปนสามเณร ไปตางถน พดเทจวา ผมบวชมาแลว ๑๐ พรรษา “หรอ ๒๐ พรรษา นบพรรษาตามแบบพรรษาของภกษ ยนดการไหวตามลำาดบพรรษา หามอาสนะ ”เขารวมในอโบสถและปวารณาเปนตน เพราะเหตเพยงลกสงวาสเทานน นชอวา คนลกสงวาส กกรยาทกประเภทมการนบพรรษาของภกษเปนตนพงทราบวา สงวาส“ ”คนทบวชเองแลวไปวด นบพรรษาตามแบบพรรษาของภกษ ยนดการไหวตามลำาดบพรรษา หามอาสนะเขารวมในอโบสถและปวารณาเปนตน เพราะลกเพศและสงวาส นชอวา คนลกทงเพศและสงวาส

(ว.อ. ๓/๑๑๐/๘๒-๘๓)๒ อภโตพยญชนก หมายถงคนม ๒ เพศ คอ สญลกษณเพศหญง และสญลกษณเพศชาย เพราะผลกรรมททำาไว (ว.อ. ๓/๑๑๖/๙๒)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๒๙. วสสงวตถานงอนปปนนจวรกถาเพราะเวทนา ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบต ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมละทฏฐบาป เมอมผรบแทนทสมควร สงฆกพงใหภกษทงหลาย ในกรณน ภกษทจำาพรรษาแลวเมอจวรยงไมเกดขน ปฏญญาเปนบณเฑาะก ปฏญญาเปนคนลกเพศ ปฏญญาเปนผเขารตเดยรถย ปฏญญาเปนสตวดรจฉาน ปฏญญาเปนผฆามารดา ปฏญญาเปนผฆาบดา ปฏญญาเปนผฆาพระอรหนต ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ปฏญญาเปนผทำาลายสงฆ ปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหต ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก สงฆเปนเจาของจวรนน[๓๗๕] ภกษทงหลาย ในกรณน ภกษทจำาพรรษาแลวหลกไป เมอจวรเกดขนแลวแตยงไมไดแบงกน เมอมผรบแทนทสมควร สงฆพงใหภกษทงหลาย ในกรณน ภกษทจำาพรรษาแลว เมอจวรเกดขนแลวแตยงไมไดแบงกน สกเสย มรณภาพลง ปฏญญาเปนสามเณร ปฏญญาเปนผบอกลาสกขาปฏญญาเปนผตออนตมวตถ สงฆเปนเจาของ(จวรนน)ภกษทงหลาย ในกรณน ภกษทจำาพรรษาแลว เมอจวรเกดขนแลวแตยงไมไดแบงกน ปฏญญาเปนคนวกลจรต ปฏญญาเปนคนมจตฟงซาน ปฏญญาเปนคนกระสบกระสายเพราะเวทนา ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบต ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ปฏญญาเปนผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป เมอมผรบแทนทสมควร สงฆกพงใหภกษทงหลาย ในกรณน ภกษทจำาพรรษาแลว เมอจวรเกดขนแลวแตยงไมไดแบงกน ปฏญญาเปนบณเฑาะก ปฏญญาเปนคนลกเพศ ปฏญญาเปนผไปเขารตเดยรถย ปฏญญาเปนสตวดรจฉาน ปฏญญาเปนผฆามารดา ปฏญญาเปนผฆาบดาปฏญญาเปนผฆาพระอรหนต ปฏญญาเปนผประทษรายภกษณ ปฏญญาเปนผ

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๐. สงฆภนเนจวรปปาทกถาทำาลายสงฆ ปฏญญาเปนผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหต ปฏญญาเปนอภโตพยญชนก สงฆเปนเจาของจวรนน

๒๓๐. สงฆภนเนจวรปปาทกถาวาดวยความเกดขนแหงจวรเมอสงฆแตกกน

เรองสงฆแตกกน[๓๗๖] ภกษทงหลาย ในกรณน เมอจวรยงไมเกดขนแกภกษทงหลายทจำาพรรษาแลว สงฆแตกกน คนทงหลายในถนนนถวายนำาในฝายหนง ถวายจวรในฝายหนงดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ นนเปนของสงฆเทานน“ ”ภกษทงหลาย ในกรณน เมอจวรยงไมเกดขนแกภกษทงหลายทจำาพรรษาแลว สงฆแตกกน คนทงหลายในถนนนถวายนำาในฝายหนง ถวายจวรในฝายนนเหมอนกนดวยกลาววา พวกเราขอถวายแกสงฆ นนเปนของสงฆเทานน“ ”ภกษทงหลาย ในกรณน เมอจวรยงไมเกดขนแกภกษทงหลายทจำาพรรษาแลว สงฆแตกกน คนทงหลายในถนนนถวายนำาในฝายหนง ถวายจวรในฝายหนงดวยกลาววา พวกเราขอถวายเฉพาะฝาย นนเปนของเฉพาะฝายเทานน“ ”ภกษทงหลาย ในกรณน เมอจวรยงไมเกดขนแกภกษทงหลายทจำาพรรษาแลว สงฆแตกกน คนทงหลายในถนนนถวายนำาในฝายหนง ถวายจวรในฝายนนเหมอนกนดวยกลาววา พวกเราขอถวายเฉพาะฝาย นนเปนของเฉพาะฝายเทานน“ ”ภกษทงหลาย ในกรณน เมอจวรเกดขนแกภกษทงหลายทจำาพรรษาแลวแตยงไมไดแบง สงฆแตกกน พงแบงสวนใหภกษทกรปเทา ๆ กน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๑. ทคคหตสคคหตาทกถา๒๓๑. ทคคหตสคคหตาทกถาวาดวยจวรทถอเอาไมดและถอเอาดเปนตน

เรองพระเรวตะฝากจวร[๓๗๗] สมยนน ทานพระเรวตะฝากจวรไปกบภกษรปหนงใหนำาไปถวายทานพระสารบตรดวยสงวา ทานจงถวายจวรผนนแกพระเถระ“ ”ลำาดบนน ในระหวางทาง ภกษรปนนไดถอเอาจวรนนเพราะวสาสะกบทานพระเรวตะ ตอมา ทานพระเรวตะมาพบทานพระสารบตรจงถามวา ผมฝากจวร“มาถวาย ทานไดรบแลวหรอขอรบ”

ทานพระสารบตรกลาววา ทาน ผมยงไมเหนจวรนนเลย“ ”ตอมา ทานพระเรวตะไดถามภกษผรบฝากนนวา ทาน ผมฝากจวรกบทาน“ใหนำาไปถวายพระเถระ จวรนนอยทไหน”ภกษรปนนตอบวา ทาน ผมไดถอเอาจวรนนแลวเพราะวสาสะกบทาน“ ”ภกษทงหลายจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เรองการถอเอาของฝากโดยวสาสะและการอธษฐานเปนจวรมรดก

กรณท ๑ ฝากไปดวยสงวา ทานจงถวาย“ ...”[๓๗๘] พระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวร“ไปกบภกษดวยสงวา ทานจงถวายจวรผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษ“ ”ผรบฝาก ถอเอาจวรเองเพราะวสาสะกบภกษผรบนน อยางนชอวาถอเอาด แตถอเอาเพราะวสาสะกบผฝาก ชอวาถอเอาไมด

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๑. ทคคหตสคคหตาทกถาภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยสงวา ทานจงถวาย“จวรผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากถอเอาเองเพราะวสาสะกบ”ผรบ อยางนชอวาถอเอาไมถกตอง แตถอเอาเพราะวสาสะกบผฝาก ชอวาถอเอาถกตองภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยสงวา ทานจงถวายจวร“ผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากไดทราบขาววา ผฝากมรณภาพ” “เสยแลว จงอธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผฝากนน อยางนชอวาอธษฐาน”ถกตอง แตถอเอาเองเพราะวสาสะกบผรบชอวาถอเอาไมถกตองภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยสงวา ทานจงถวายจวร“ผนนแกภกษชอน ในระหวางทางภกษผรบฝากไดทราบขาววา ผรบมรณภาพ” “เสยแลว จงอธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผรบนน อยางนชอวาอธษฐานไม”ถกตอง แตถอเอาเพราะวสาสะกบผฝากชอวาถอเอาถกตองภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยสงวา ทานจงถวายจวร“ผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากไดทราบขาววา ผฝากและผรบ” “ทง ๒ มรณภาพเสยแลว จงอธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผฝาก อยางนชอวา”อธษฐานถกตอง อธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผรบชอวาอธษฐานไมถกตอง

กรณท ๒ ฝากไปดวยกลาววา ผมขอถวาย“ ...”ภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยกลาววา ผมขอ“ถวายจวรผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากถอเอาเองเพราะวสาสะ”กบผฝาก อยางนชอวาถอเอาไมถกตอง แตถอเอาเพราะวสาสะกบผรบชอวาถอเอาถกตองภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยกลาววา ผมขอ“ถวายจวรผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากถอเอาเองเพราะวสาสะ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๒. อฏฐจวรมาตกากบผรบ อยางนชอวาถอเอาถกตอง แตถอเอาเพราะวสาสะกบผฝาก ชอวาถอเอาไมถกตองภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยกลาววา ผมขอถวาย“จวรผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากไดทราบขาววา ผฝาก” “มรณภาพเสยแลว จงอธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผฝากนน อยางนชอวา”อธษฐานไมถกตอง แตถอเอาเองเพราะวสาสะกบผรบชอวาถอเอาถกตองภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยกลาววา ผมขอถวาย“จวรผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากไดทราบขาววา ผรบมรณ” “ -ภาพเสยแลว จงอธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผรบนน อยางนชอวาอธษฐาน”ถกตอง แตถอเอาเพราะวสาสะกบผฝากชอวาถอเอาไมถกตองภกษทงหลาย ในกรณน ภกษฝากจวรไปกบภกษดวยกลาววา ทานจง“ถวายจวรผนนแกภกษชอน ในระหวางทาง ภกษผรบฝากไดทราบขาววา ผฝาก” “และผรบทง ๒ มรณภาพเสยแลว จงอธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผฝาก ”อยางนชอวาอธษฐานไมถกตอง อธษฐานเปนจวรมรดกของภกษผรบชอวาอธษฐานถกตอง

๒๓๒. อฏฐจวรมาตกาวาดวยจวรทเกดขนม ๘ มาตกา

เรองมาตกาแหงจวร ๘ ขอ[๓๗๙] ภกษทงหลาย มาตกาเพอความเกดขนแหงจวร ม ๘ อยางน คอ๑. ถวายแกสมา ๒. ถวายตามกตกา๓. ถวายในทจดภกษาหาร ๔. ถวายแกสงฆ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๓. รวมเรองทมในจวรขนธกะ๕. ถวายแกสงฆทง ๒ ฝาย ๖. ถวายแกสงฆผจำาพรรษาแลว(คอภกษสงฆและภกษณสงฆ)๗. ถวายเจาะจง ๘. ถวายแกบคคลทชอวา ถวายแกสมา ไดแก ภกษทอยในสมามจำานวนเทาใด ภกษเหลานนพงแบงกนทชอวา ถวายตามกตกา ไดแก อาวาสจำานวนมาก มลาภเสมอกน คอ เมอทายกถวายในวดหนงชอวาเปนอนถวายทกวดทชอวา ถวายในทจดภกษาหาร ไดแก ทายกทำาสกการะเปนประจำาแกสงฆในทใด ถวายในทนนทชอวา ถวายแกสงฆ ไดแก สงฆอยพรอมหนากนแบงทชอวา ถวายแกสงฆ ๒ ฝาย ไดแก ภกษแมจะมอยเปนจำานวนมาก แตมภกษณอยรปเดยว พงใหฝายละครง ภกษณแมจะมอยเปนจำานวนมาก แตมภกษอยรปเดยว พงใหฝายละครงทชอวา ถวายแกสงฆผจำาพรรษาแลว ไดแก ภกษมจำานวนเทาใดอยจำาพรรษาแลวในอาวาสนน ภกษเหลานนพงแบงกนทชอวา ถวายเจาะจง ไดแก ถวายเฉพาะขาวตม ภตตาหาร ของเคยว จวรเสนาสนะ หรอเภสชทชอวา ถวายแกบคคล ไดแก ถวายดวยกลาววา เราถวายจวรผนนแกภกษ“ชอน”จวรขนธกะท ๘ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๓. รวมเรองทมในจวรขนธกะ๒๓๓. รวมเรองทมในจวรขนธกะจวรขนธกะม ๙๖ เรอง คอเรองคณะกฎมพชาวกรงราชคฤหพบหญงงามเมองชออมพปาลในกรงเวสาลกลบมากรงราชคฤหแลวกราบทลเรองนนใหพระราชาทรงทราบเรองบตรของหญงงามเมองชอสาลวด ซงตอมาเปนโอรสของเจาชายอภย เพราะเหตทยงมชวต เจาชายจงประทานชอวาชวกเรองชวกเดนทางไปกรงตกกสลา เรยนวชาแพทยสำาเรจเปนหมอใหญไดรกษาโรคปวดศรษะของภรรยาเศรษฐทเปน

เรอรงอย ๗ ป จนหายดวยการนตถยาเพยงครงเดยวเรองรกษาโรครดสดวงทวารของพระเจาพมพสารจอมทพมคธรฐเรองพระราชทานตำาแหนงหมอชวกเปนแพทยหลวงประจำาพระองค พระสนม นางกำานลและอปฏฐากพระพทธเจาและพระสงฆเรองรกษาเศรษฐชาวกรงราชคฤหผปวยเปนโรคปวดศรษะเรองรกษาโรคเนองอกในลำาไส เรองรกษาโรคผอมเหลองของพระเจาปชโชตหายดวยใหเสวยพระโอสถผสมเนยใสเรองไดรบพระราชทานผาคสไวยกะเปนรางวล เรองสรงพระกายของพระผมพระภาคซงหมกหมมดวยสงเปนโทษไดชมชนเรองหมอชวกทลถวายพระโอสถ ๓๐ ครง โดยอบกานอบล๓ กานดวยยาเรองหมอชวกกราบทลขอพร เมอพระผมพระภาคทรงมพระกายเปนปกตแลว เรองทรงรบผาคสไวยกะเรองทรงอนญาตคหบดจวรเรองจวรเกดขนมากในกรงราชคฤห เรองทรงอนญาตผาปาวารผาไหมและผาโกเชาว เรองผากมพลราคาครงกาสยะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๓. รวมเรองทมในจวรขนธกะเรองผาเนอดเนอหยาบ พระผมพระภาคทรงสรรเสรญความสนโดษเรองภกษรอกนและไมรอกน เรองทายกนำาจวรกลบคนเรองสมมตเรอนคลง เรองเจาหนาทรกษาผาในเรอนคลงเรองทรงหามยายเจาหนาทเรอนคลง เรองจวรเกดขนมากเรองสงเสยงดงขณะแจกจวร เรองวธแจกจวร เรองวธใหสวนแบงเรองใหแลกสวนของตน เรองใหสวนพเศษเรองวธใหสวนจวร เรองยอมจวรดวยโคมย เรองยอมดวยนำาเยนเรองนำายอมลน เรองไมรวานำายอมเดอดแลวหรอยงไมเดอดเรองยกหมอนำายอมลง เรองไมมภาชนะสำาหรบยอมเรองขยำาจวรในถาด เรองตากจวรบนพน เรองปลวกกดเครองรองทำาดวยหญา เรองแขวนจวรพบกลาง เรองชายจวรชำารดเรองนำายอมหยดออกจากชายขางเดยวเรองจวรแขง เรองจวรหยาบกระดางเรองพระฉพพคคยใชจวรทไมไดตด เรองตดจวรตามแบบคนนาเรองทอดพระเนตรเหนภกษแบกหอจวร เรองทรงอนญาตไตรจวรเรองพระฉพพคคยทรงอตเรกจวรชดอนเขาบาน

เรองอตเรกจวรเกดขน เรองทรงอนญาตผาปะเมออนตรวาสกขาดทะลเรองฝนตกพรอมกน ๔ ทวป เรองนางวสาขาขอพรเพอถวายผาอาบนำาฝน อาคนตกภต คมกภต คลานภตคลานปฏฐากภต เภสช ธวยาค และถวายผาอาบนำาแกภกษณสงฆเรองภกษนอนหลบขาดสตสมปชญญะเพราะฉนโภชนะอนประณตเรองผาปนงผนเลกเกนไปเรองฝดาษ เรองทรงอนญาตผาเชดปากเรองทรงอนญาตใหถอวสาสะผาเปลอกไม เรองไตรจวรบรบรณเรองอธษฐาน เรองจวรมขนาดเพยงไรจงตองวกปเรองอตตราสงคททำาเปนผาบงสกลหนก เรองชายสงฆาฏไมเสมอกน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๓. รวมเรองทมในจวรขนธกะเรองดายหลดลย เรองแผนสงฆาฏบลยออก เรองผาไมพอเรองผาเพลาะ เรองจวรเกดขนมาก เรองเกบจวรไวในวหารอนธวนเรองทานพระอานนทเผลอสต เรองภกษรปเดยวจำาพรรษาเรองภกษอยรปเดยวตลอดฤดกาลเรองพระเถระสองพนอง เรองภกษ ๓ รปจำาพรรษาในกรงราชคฤหเรองพระอปนนทะจำาพรรษาแลวไปอาวาสใกลบานเรองพระอปนนทะจำาพรรษาในอาวาส ๒ แหงเรองภกษอาพาธเปนโรคทองรวง เรองคนไขทพยาบาลไดงายและพยาบาลไดยากเรองภกษและสามเณรเปนไขเรองภกษเปลอยกาย เรองภกษนงผาคากรอง ผาเปลอกไมผาผลไม ผาทอดวยผมคน ผาทอดวยขนสตว ผาทอดวยปกนกเคาหนงเสอเรองภกษนงผาทำาดวยกานดอกรก ผาเปลอกปอเรองพระฉพพคคยหมจวรสเขยวหมจวรสเหลอง หมจวรสแดงหมจวรสบานเยน หมจวรสดำา หมจวรสแสด หดจวรสชมพหมจวรไมตดชาย หมจวรชายยาว หมจวรมชายลายดอกไมหมจวรชายเปนแผนสวมเสอ สวมหมวก โพกผาเรองจวรยงไมเกดขนภกษหลกไป เรองสงฆแตกกนเรองทายกถวายนำาแกสงฆฝายหนง ถวายจวรแกสงฆอกฝายหนงเรองพระเรวตะฝากจวร เรองการถอเอาของฝากโดยถอวสาสะและการอธษฐานเปนจวรมรดก เรองมาตกาของจวร ๘ ขอ

จวรขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๘. จวรขนธกะ] ๒๓๔. กสสปโคตตภกขวตถ๙. จมเปยยขนธกะ๒๓๔. กสสปโคตตภกขวตถวาดวยพระกสสปโคตร

เรองพระกสสปโคตรผอยประจำาในอาวาส ณ วาสภคาม[๓๘๐] สมยนน พระผมพระภาคประทบอยทฝงสระโบกขรณชอคคครา เขตกรงจมปา ครงนน ในแควนกาส มหมบานชอวาสภคาม ภกษชอกสสปโคตรอยประจำาในอาวาสในทนน ฝกใฝกงวลอย ขวนขวายอยวา ดวยวธใดหนอ ภกษผมศลดงาม“ทยงไมมาพงมา และภกษผมศลดงามทมาแลวพงอยเปนผาสก และอาวาสนจะเจรญงอกงามไพบลยได”สมยนน ภกษจำานวนหลายรปเทยวจารกไปในแควนกาส จนถงวาสภคาม ภกษกสสปโคตรไดเหนภกษเหลานนเดนมาแตไกล จงปอาสนะ ตงนำาลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ลกไปรบบาตรและจวร ตอนรบดวยนำาดม จดแจงนำาสรง แมขาวตม ของเคยว ภตตาหารกจดแจงใหครงนน ภกษอาคนตกะเหลานนไดปรกษากนดงนวา ทานทงหลาย ภกษ“อยประจำาในอาวาสรปนดจรง ไดจดแจงนำาสรง แมขาวตม ของเคยว ภตตาหารกจดแจงให เอาเถอะพวกเราพกอยในวาสภคามนแหละ ภกษอาคนตกะเหลานน”ไดพกอยในวาสภคามนนเองตอมา ภกษกสสปโคตรไดมความคดดงนวา ภกษอาคนตกะเหลานไมตอง“ลำาบากในฐานะทเปนพระอาคนตกะ เวลานภกษอาคนตกะเหลานทไมชำานาญทางโคจร๑กชำานาญแลว การทำาความจดแจงในตระกลคนอนจนตลอดชวตทำาไดยาก อนง

เชงอรรถ :๑ ทางโคจร หมายถงหนทางทจะไปบณฑบาต สถานทเทยวไปเพอกอนขาว (ว.อ. ๓/๓๕๗/๓๙๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๔. กสสปโคตตภกขวตถการออกปากขอยอมไมเปนทชอบใจของคนทงหลาย อยากระนนเลย เราไมพงจดแจงขาวตมของเคยวภตตาหาร แลวเลกจดแจงขาวตมของเคยวภตตาหาร”

ลำาดบนน ภกษอาคนตกะเหลานนปรกษากนวา ทานทงหลาย เมอกอนน“ภกษทอยประจำาในอาวาสรปนจดแจงนำาสรง แมขาวตมของเคยวภตตาหารกจดแจงใหเวลาน ภกษทอยประจำาในอาวาสรปนไมจดแจงขาวตมของเคยวภตตาหารแลว ทานทงหลาย บดนภกษทอยประจำาในอาวาสรปนไมดเสยแลว เอาเถอะพวกเราจงลงอกเขปนยกรรมภกษทอยประจำาในอาวาสรปนออกไป ครงนน ภกษอาคนตกะเหลานน”ประชมกน ไดกลาวกะภกษกสสปโคตรนนดงนวา ทาน เมอกอน ทานจดแจง“นำาสรง แมขาวตมของเคยวภตตาหารกจดให เวลานไมจดแจงขาวตมของเคยวภตตาหารเสยแลว ทานตองอาบตแลว ทานเหนอาบตนนไหม”ภกษกสสปโคตรกลาววา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงเหน“ ”ครงนน พวกภกษอาคนตกะไดลงอกเขปนยกรรมภกษกสสปโคตร เพราะการไมเหนวาเปนอาบตลำาดบนน ภกษกสสปโคตรไดมความคดดงนวา เราไมรเร องนวา นนเปนอาบต“ ‘หรอไมเปนอาบต เราตองอาบตหรอไมตองอาบต เราถกลงอกเขปนยกรรม หรอไมถกลงอกเขปนยกรรม ดวยกรรมทชอบธรรมหรอไมชอบธรรม ถกตองหรอไมถกตอง ควรแกเหตหรอไมควรแกเหต อยากระนนเลย เราพงเดนทางไปกรงจมปา’แลวกราบทลถามพระผมพระภาคเกยวกบเรองนน”ครงนน ภกษกสสปโคตรเกบเสนาสนะถอบาตรและจวร เดนทางไปกรงจมปาเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงลงณ ทสมควร

พทธประเพณการทพระผมพระภาคพทธเจาทงหลายทรงปราศรยกบภกษอาคนตกะทงหลายนนเปนพทธประเพณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๔. กสสปโคตตภกขวตถครงนน พระผมพระภาคตรสถามภกษกสสปโคตรดงนวา ภกษ เธอยง“สบายดหรอ ยงพอเปนอยไดหรอ เธอเดนทางไกลมาไมลำาบากหรอ เธอมาจากทไหน”ภกษกสสปโคตรกราบทลวา ยงสบายด พระพทธเจาขา ยงพอเปนอยได“พระพทธเจาขา และขาพระองคเดนทางไกลมาไมลำาบาก พระพทธเจาขา ในชนบทแควนกาสมหมบานชอวาสภะ ขาพระองคอยประจำาในอาวาสในทนน ฝกใฝในการกอสราง ขวนขวายอยวา ดวยวธใดหนอ ภกษผมศลดงามทยงไมมาพงมา และ‘ภกษผมศลดงามทมาแลวพงอยเปนผาสก และอาวาสนจะเจรญงอกงามไพบลยได’พระพทธเจาขา ตอมา ภกษจำานวนหลายรปเทยวจารกไปในแควนกาส จนถง

วาสภคาม ขาพระองคไดเหนภกษเหลานนเดนมาแตไกล จงปอาสนะ ตงนำาลางเทาตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลกไปรบบาตรและจวร ตอนรบดวยนำาดม จดแจงนำาสรงแมขาวตมของเคยวภตตาหารกจดแจงใหพระพทธเจาขา ครงนน ภกษอาคนตกะเหลานนไดปรกษากนดงนวา ทาน‘ทงหลาย ภกษทอยประจำาในอาวาสรปนดจรง ไดจดแจงนำาสรง แมขาวตมของเคยวภตตาหารกจดแจงให เอาเถอะพวกเราพกอยในวาสภคามนแหละ ภกษอาคนตกะ’เหลานนไดพกอยในวาสภคามนนเองพระพทธเจาขา ตอมา ขาพระองคไดมความคดดงนวา ภกษอาคนตกะ‘เหลานไมตองลำาบากในฐานะทเปนพระอาคนตกะ เวลานภกษอาคนตกะเหลานทไมชำานาญทางโคจรกชำานาญแลว การทำาความจดแจงในตระกลคนอนจนตลอดชวตทำาไดยาก อนง การออกปากขอยอมไมเปนทชอบใจของคนทงหลาย อยากระนนเลยเราไมพงจดแจงขาวตมของเคยวภตตาหาร แลวเลกจดแจงขาวตมของเคยวภตตาหาร’พระพทธเจาขา ลำาดบนน ภกษอาคนตกะเหลานนปรกษากนวา ทานทงหลาย‘เมอกอนน ภกษทอยประจำาในอาวาสรปนจดแจงนำาสรง แมขาวตมของเคยวภตตาหารกจดแจงให เวลาน ภกษทอยประจำาในอาวาสรปนไมจดแจงขาวตม ของเคยว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๔. กสสปโคตตภกขวตถภตตาหารแลว ทานทงหลาย บดน ภกษทอยประจำาในอาวาสรปน ไมดเสยแลวเอาเถอะ พวกเราจงลงอกเขปนยกรรมภกษทอยประจำาในอาวาสรปนออกไป”พระพทธเจาขา ครงนน ภกษอาคนตกะเหลานนประชมกน ไดกลาวกบขาพระองคดงนวา ทาน เมอกอนทานจดแจงนำาสรง แมขาวตม ของเคยว ภตตาหาร“กจดแจงให เวลานไมจดแจงขาวตมของเคยวภตตาหารเสยแลว ทานตองอาบตแลวทานเหนอาบตนนไหม”ขาพระองคกลาววา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงเหน“ ”พระพทธเจาขา ครงนน พวกภกษอาคนตกะไดลงอกเขปนยกรรมขาพระองคเพราะการไมเหนวาเปนอาบตขาพระองคไดมความคดดงนวา เราไมรเร องนวา นนเปนอาบตหรอไมเปนอาบต‘เราตองอาบตหรอไมตองอาบต เราถกลงอกเขปนยกรรมหรอไมถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทชอบธรรมหรอไมชอบธรรม ถกตองหรอไมถกตอง ควรแกเหตหรอไมควรแกเหต อยากระนนเลย เราพงเดนทางไปกรงจมปาแลวกราบทลถามพระผมพระภาคเกยวกบเรองนน ขาพระพทธเจาเดนทางมาจากวาสภคามนน พระพทธเจาขา’ ”พระผมพระภาคตรสวา ภกษ นนไมเปนอาบต นนเปนอาบตหามได เธอ“ไมตองอาบต เธอตองอาบตหามได เธอไมถกลงอกเขปนยกรรม เธอถกลงอกเขปนย

กรรมหามได เธอถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทไมชอบธรรม ไมถกตอง ไมควรแกเหต เธอจงไปอยในวาสภคามนนแหละ”ภกษกสสปโคตรทลรบสนองพระพทธดำารสแลวลกจากอาสนะ ถวายอภวาทพระผมพระภาค ทำาประทกษณแลวกลบไปสวาสภคาม[๓๘๑] ครงนน ภกษอาคนตกะเหลานนมความกงวลใจ มความเดอดรอนใจปรกษากนวา ไมใชลาภของพวกเรา พวกเราไมมลาภหนอ พวกเราไดชวแลวหนอ“พวกเราไดไมดแลวหนอ ทลงอกเขปนยกรรมภกษผบรสทธ ผไมตองอาบต เพราะ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๔. กสสปโคตตภกขวตถเรองทไมสมควร เพราะเหตไมสมควร เอาเถอะ พวกเราจะเดนทางไปกรงจมปาแลวแสดงโทษทลวงเกนโดยยอมรบผดในพทธสำานก”ลำาดบนน ภกษอาคนตกะพวกนน ไดเกบเสนาสนะ ถอบาตรและจวรเดนทางไปกรงจมปา เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนง ณ ทสมควรการทพระผมพระภาคพทธเจาทงหลายทรงสนทนาปราศรยกบภกษอาคนตกะทงหลาย นนเปนพทธประเพณครงนน พระผมพระภาคตรสถามภกษเหลานนดงนวา ภกษทงหลาย“พวกเธอสบายดหรอ ยงพอเปนอยไดหรอ พวกเธอเดนทางไกลมาไมลำาบากหรอพวกเธอมาจากทไหน”พวกภกษอาคนตกะกราบทลวา สบายด พระพทธเจาขา ยงพอเปนอยได“พระพทธเจาขา และพวกขาพระองคเดนทางไกลมาไมลำาบาก พระพทธเจาขา ในชนบทแควนกาส มหมบานชอวาสภคาม พวกขาพระพทธเจาเดนทางมาจากวาสภคามพระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสถามวา ภกษทงหลาย พวกเธอลงอกเขปนยกรรมภกษ“ทอยประจำาในอาวาสหรอ”พวกภกษอาคนตกะกราบทลวา อยางนน พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสถามวา พวกเธอลงอกเขปนยกรรมเพราะเรองอะไร“เพราะเหตไร”พวกภกษอาคนตกะกราบทลวา เพราะเรองทไมสมควร เพราะเหตไมสมควร“พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา โมฆบรษทงหลาย การกระทำาของพวก“เธอไมสมควร ไมคลอยตาม ไมเหมาะสม ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรทำาเลย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๔. กสสปโคตตภกขวตถโมฆบรษทงหลาย ไฉนพวกเธอจงไดลงอกเขปนยกรรมภกษผบรสทธ ไมมอาบตเพราะเรองทไมสมควร เพราะเหตทไมสมควรเลา โมฆบรษทงหลาย การทำาอยางนมไดเปนไปเพอความเลอมใสของคนทยงไมเลอมใส ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรง”แสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย สงฆไมพงลงอกเขปนย“กรรมภกษผบรสทธไมมอาบต เพราะเรองไมสมควร เพราะเหตไมสมควร สงฆหมใดลงอกเขปนยกรรม ตองอาบตทกกฏ”ลำาดบนน ภกษเหลานนไดลกจากอาสนะ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนงซบศรษะลงแทบพระบาทของพระผมพระภาคแลว ไดกราบทลดงนวา พระองคผเจรญ“ขาพระองคทงหลายไดกระทำาความผดเพราะความโงเขลาเบาปญญา ทไดลงอกเขปนยกรรมภกษผบรสทธ ไมมอาบต เพราะเรองทไมควร เพราะเหตไมสมควร ขอพระผมพระภาคทรงโปรดรบการขอขมา เพอความสำารวมตอไปเถด พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา เอาเถด ภกษทงหลาย การทพวกเธอทงหลายได“กระทำาความผดเพราะความโงเขลาเบาปญญา ทไดลงอกเขปนยกรรมภกษผบรสทธไมมอาบต เพราะเรองทไมควร เพราะเหตไมสมควร ภกษทงหลาย เพราะเหตทพวกเธอเหนความผดเปนความผดแลว แกไขใหถกตอง ขอนนเรายอมรบ ภกษทงหลายเพราะการทบคคลเหนความผดเปนความผดแลวแกไขใหถกตองและสำารวมตอไปนเปนความเจรญในวนยของพระอรยะ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๕. อธมมวคคาทกมมกถา๒๓๕. อธมมวคคาทกมมกถาวาดวยกรรมทแบงพวกโดยไมชอบธรรมเปนตน

เรองภกษชาวกรงจมปาทำากรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรมเปนตน[๓๘๒] สมยนน พวกภกษในกรงจมปาทำากรรมเชนน คอ ทำากรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม ทำากรรมพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ทำากรรมแบงพวกโดยชอบธรรม ทำากรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป๑ ทำากรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยวบาง ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รปบาง ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษ

หลายรปบาง ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยวบาง ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รปบางภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรปบาง ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยวบาง ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รปบาง ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรปบางภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง สงฆลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง

เชงอรรถ :๑ ธรรมปฏรป แปลวา ธรรมปลอม,ธรรมเทยม,ธรรมทไมแท ในคมภรอรรถกถา กลาวถงสทธรรมทไมแททชอวาสทธรรมปฏรป ๒ อยางคอ๑. อธคมสทธรรมปฏรป คอ ธรรมทเปนเหตเศราหมองแหงวปสสนาญาณ เชน โอภาส ญาณ ปตปสสทธ สข เปนตน ทเปนเหตใหจตหวนไหว๒. ปรยตตสทธรรมปฏรป ไดแก สงทไมใชพระพทธพจน คอ คมภรคฬหวนย คมภรคฬหเวสสนดรชาดก คมภรคฬหมโหสธชาดก คมภรวรรณปฎก คมภรองคลมาลปฎก คมภรเวทลลปฎกคมภรรฏฐปาลคชชตะ คมภรอาฬวกคชชตะ ทไมไดยกขนสการสงคายนา ๓ ครง อยนอกเหนอจากกถาวตถ ๕ เหลาน ธาตกถา อารมมณกถา อสภกถา ญาณกถา วชชากรณฑกะ (สำ.น.อ. ๒/๑๕๖/๒๒๓-๒๒๔)เปนคำาสอนของอธรรมวาทนกายตาง ๆ ทแสดงชวงกอนสงคายนาครงท ๓ และมการสอบถามเมอคราวสงคายนาครงท ๓ ชอคมภรเหลานมกลาวถงในอรรถกถา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๕. อธมมวคคาทกมมกถาบรรดาภกษผมกนอย จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษใน“กรงจมปาจงทำากรรมเชนนเลา คอ ทำากรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม ฯลฯ สงฆลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง ครนแลวจงนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคให”ทรงทราบ ฯลฯพระผมพระภาคทรงสอบถามวา ภกษทงหลาย ทราบวา พวกภกษในกรง“จมปาทำากรรมเชนน คอ ทำากรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม ฯลฯ สงฆลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง จรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนทรงแสดงธรรมกถาแลวรบสงกบภกษทงหลายวา

เรองพระผมพระภาคตรสหามเพราะไมชอบธรรม[๓๘๓] ภกษทงหลาย ถาเปนกรรมทแบงพวกโดยไมชอบธรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ถาเปนกรรมทพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ไมจดเปน

กรรมและไมควรทำา ถาเปนกรรมทแบงพวกโดยชอบธรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ถาเปนกรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ถากรรมทพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยว ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมสงฆ ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยว ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมสงฆ ไม

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๕. อธมมวคคาทกมมกถาจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยว ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมสงฆ ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาสงฆลงอกเขปนยกรรมสงฆ ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา

กรรม ๔ ประเภท[๓๘๔] ภกษทงหลาย กรรม ม ๔ ประเภทเหลาน คอ๑. กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม (อธมมวคคกรรม)๒. กรรมพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม (อธมมสมคคกรรม)๓. กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม (ธมมวคคกรรม)๔. กรรมพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม (ธมมสมคคกรรม)ภกษทงหลาย ในกรรม ๔ ประเภทนน กรรมทแบงพวกโดยไมชอบธรรมนชอวาไมถกตอง ไมควรแกเหต เพราะไมชอบธรรม เพราะแบงพวก ภกษทงหลายกรรมเชนนไมควรทำาและเรากไมอนญาตภกษทงหลาย ในกรรม ๔ ประเภทนน กรรมทพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมนชอวาไมถกตอง ไมควรแกเหต เพราะไมชอบธรรม ภกษทงหลาย กรรมเชนนไมควรทำาและเรากไมอนญาตภกษทงหลาย ในกรรม ๔ ประเภทนน กรรมทแบงพวกโดยชอบธรรมนกชอวาไมถกตอง ไมควรแกเหต เพราะแบงพวก ภกษทงหลาย กรรมเชนนไมควร

ทำาและเรากไมอนญาตภกษทงหลาย ในกรรม ๔ ประเภทนน กรรมทพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรมนชอวาถกตอง ควรแกเหต เพราะชอบธรรม เพราะพรอมเพรยงกน ภกษทงหลาย กรรมเชนนควรทำาและเรากอนญาต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถาภกษทงหลาย เพราะเหตนนแหละ พวกเธอพงสำาเหนยกอยางนวา พวกเรา‘จะทำากรรมทพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม”

๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถาวาดวยกรรมทญตตวบตเปนตน[๓๘๕] สมยนน พวกภกษฉพพคคยทำากรรมเชนน คอ ทำากรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม ทำากรรมพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ทำากรรมแบงพวกโดยชอบธรรม ทำากรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป ทำากรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปทำากรรมทญตตวบตแตอนสาวนาสมบรณบาง ทำากรรมทอนสาวนาวบตแตญตตสมบรณบาง ทำากรรมทญตตวบตอนสาวนาวบตบาง ทำากรรมเวนจากธรรม๑บาง ทำากรรมเวนจากวนยบาง ทำากรรมเวนจากสตถศาสนบาง ทำากรรมทถกคานแลวและขนทำา ไมชอบธรรม เปนกรรมไมถกตอง ไมควรแกเหตบางบรรดาภกษผมกนอย จงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพวกภกษฉพพคคย“จงทำากรรมเชนนเลา คอ ทำากรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม ทำากรรมพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ทำากรรมแบงพวกโดยชอบธรรม ทำากรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรปทำากรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ทำากรรมทญตตวบตแตอนสาวนาสมบรณบาง ทำากรรมทอนสาวนาวบตแตญตตสมบรณบาง ทำากรรมทญตตวบตอนสาวนาวบตบาง ทำากรรมเวนจากธรรมบาง ทำากรรมเวนจากวนยบาง ทำากรรมเวนจากสตถศาสนบาง ทำากรรมทถกคานแลวและขนทำา ไมชอบธรรม เปนกรรมไมถกตองไมควรแกเหตบางลำาดบนน ภกษเหลานนไดนำาเรองนไปกราบทลพระผมพระภาคใหทรงทราบ

เชงอรรถ :๑ เวนจากธรรม คอ ไมทำากรรมดวยเรองทเปนจรง ไดแกตามเรองทเกดขน และไมทำากรรมโดยธรรม(ว.อ. ๓/๓๘๕/๒๓๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถาพระผมพระภาคทรงสอบถามวา ภกษทงหลาย ทราบวาภกษฉพพคคยทำา“กรรมเชนนจรงหรอ คอ แบงพวกทำากรรมโดยไมชอบธรรม ฯลฯ ทำากรรมทถกคานแลวและขนทำา ไมชอบธรรม เปนกรรมไมถกตอง ไมควรแกเหตบาง”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหนวา ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา

เรองแบงพวกโดยไมชอบธรรมไมจดเปนกรรมและไมควรทำา[๓๘๖] ภกษทงหลาย ถาเปนกรรมทแบงพวกโดยไมชอบธรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ถาเปนกรรมทพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ไมจดเปนกรรม และไมควรทำา ถาเปนกรรมทแบงพวกโดยชอบธรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาถาเปนกรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรป ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ถาเปนกรรมทพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปไมจดเปนกรรมและไมควรทำาถาเปนกรรมญตตวบตแตอนสาวนาสมบรณ ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ถาเปนกรรมอนสาวนาวบตแตญตตสมบรณ ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ถาเปนกรรมทญตตวบต อนสาวนาวบต ไมจดเปนกรรมและไมควรทำากรรมทเวนจากธรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา กรรมทเวนจากวนย ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา กรรมทเวนจากสตถศาสน ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาถากรรมทถกคานแลวขนทำา ไมชอบธรรม ไมถกตองและไมควรแกเหต กไมจดเปนกรรมและไมควรทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถากรรม ๖ ประเภท[๓๘๗] ภกษทงหลาย กรรมม ๖ ประเภทเหลาน คอ

๑. กรรมไมชอบธรรม(อธมมกรรม)๑ ๒. กรรมแบงพวก(วคคกรรม)๓. กรรมพรอมเพรยงกน(สมคคกรรม) ๔. กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏ-รป(ธมมปฏรปวคคกรรม)๕. กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรม ๖. กรรมพรอมเพรยงกนโดยปฏรป(ธมมปฏรปสมคคกรรม) ชอบธรรม(ธมมสมคคกรรม)

อธบายกรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย กกรรมไมชอบธรรม อะไรบาง คอ ภกษทงหลาย ในญตต

ทตยกรรม ถาทำากรรมดวยญตต ๑ ครง ไมสวดกรรมวาจา ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาทำากรรมดวยญตต ๒ ครง แตไมสวดกรรมวาจา ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาทำากรรมดวยกรรมวาจา ๑ ครง แตไมตงญตต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาทำากรรมดวยกรรมวาจา ๒ ครง แตไมตงญตต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยญตต ๑ ครง แตไมสวดกรรมวาจา ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยญตต ๒ ครง แตไมสวดกรรมวาจา ชอวากรรมไมชอบธรรม

เชงอรรถ :๑ ธรรม ในทน เปนชอของบาล (พระไตรปฎก) (ว.อ. ๓/๓๗๘/๒๓๙) ไมชอบธรรม จงหมายถง ไมถกตองตามพระบาล ไมถกตองตามพระพทธพจน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถาภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยญตต ๓ ครง แตไมสวดกรรมวาจา ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยญตต ๔ ครง แตไมสวดกรรมวาจา ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยกรรมวาจา ๑ ครง แตไมตงญตต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยกรรมวาจา ๒ ครง แตไมตงญตต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยกรรมวาจา ๓ ครง แตไมตงญตต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาทำากรรมดวยกรรมวาจา ๔ ครง แตไมตงญตต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย นเรยกวากรรมไมชอบธรรม (๑)

อธบายกรรมทแบงพวกทำาภกษทงหลาย กกรรมทแบงพวก อะไรบาง คอ ภกษทงหลาย ในญตต

ทตยกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนไมไดมาฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกไมไดนำามา ภกษทอยพรอมหนากคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใดภกษเหลานนมา แตฉนทะของภกษผควรแกฉนทะไมไดนำามา ภกษทอยพรอมหนากนแลวคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใดภกษเหลานนมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกไดนำามาแลว แตภกษทอยพรอมหนากนแลวคดคาน ชอวากรรมทแบงพวก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถาภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใดภกษเหลานนไมมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกยงไมไดนำามา ภกษทอยพรอมหนากคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใดภกษเหลานนมา แตฉนทะของภกษผควรแกฉนทะไมไดนำามา ภกษทอยพรอมหนากนแลวคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกในญตตจตตถกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกนำามาแลว แตภกษทอยพรอมหนากนแลวคดคานชอวากรรมทแบงพวกภกษทงหลาย นเรยกวากรรมทแบงพวก (๒)

อธบายกรรมทพรอมเพรยงกนทำาภกษทงหลาย กกรรมทพรอมเพรยงกน อะไรบาง คอ ภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกไดนำามาแลว ภกษทอยพรอมหนากนแลวกไมคดคาน ชอวากรรมทพรอมเพรยงกนภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใดภกษเหลานนมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะไดนำามาแลว ภกษทอยพรอมหนากนแลวกไมคดคาน ชอวากรรมทพรอมเพรยงกนภกษทงหลาย นเรยกวากรรมทพรอมเพรยงกน (๓)

อธบายกรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย กกรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรป อะไรบาง คอ ภกษทงหลายในญตตทตยกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลง ภกษผเขากรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถากำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนไมมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะไมไดนำามาพวกทอยพรอมหนากคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลงภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมา แตฉนทะของภกษผควรแกฉนทะไมไดนำามา ภกษทอยพรอมหนากนแลวกคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลงภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกนำามาแลว แตภกษทอยพรอมหนากนแลวคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลงภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนไมมา ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกไมไดนำามา ภกษทอยพรอมหนากนแลวคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลงภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมาแลว แตฉนทะของภกษผควรแกฉนทะไมไดนำามา ภกษทอยพรอมหนากคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลงภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมาแลว ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกนำามาแลว แตภกษทอยพรอมหนากนแลวคดคาน ชอวากรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย นเรยกวากรรมทแบงพวกโดยธรรมปฏรป (๔)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๖. ญตตวปนนกปปาทกถาอธบายกรรมทพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย กกรรมทพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป อะไรบาง คอ ภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลงภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมาแลว ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกนำามาแลว ภกษทอยพรอมหนากนแลวกไมคดคาน ชอวากรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาสวดกรรมวาจากอน ตงญตตภายหลงภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมาแลว ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกนำามาแลว ภกษทอยพรอมหนากนไมคดคาน ชอวากรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปภกษทงหลาย นเรยกวากรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป (๕)

อธบายกรรมทพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรมภกษทงหลาย กกรรมทพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม อะไรบาง คอ ภกษทงหลาย ในญตตทตยกรรม ถาตงญตตกอน ทำากรรมดวยกรรมวาจา ๑ ครงภายหลง ภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมาแลว ฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกนำามาแลว ภกษทอยพรอมหนากนแลวกไมคดคาน ชอวากรรมพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรมภกษทงหลาย ในญตตจตตถกรรม ถาตงญตตกอน ทำากรรมดวยกรรมวาจา ๓ ครงภายหลง ภกษผเขากรรมกำาหนดจำานวนไวเทาใด ภกษเหลานนมาแลวฉนทะของภกษผควรแกฉนทะกนำามาแลว ภกษทอยพรอมหนากนแลวกไมคดคานชอวากรรมพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรมภกษทงหลาย นเรยกวากรรมพรอมเพรยงกนโดยชอบธรรม (๖)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๗. จตวคคกรณาทกถา๒๓๗. จตวคคกรณาทกถาวาดวยกรรมทสงฆกำาหนดจำานวน ๔ รปทำาเปนตน

เรองสงฆ ๕ ประเภท[๓๘๘] สงฆม ๕ ประเภท คอ

๑. สงฆจตวรรค (กำาหนดจำานวน ๔ รป)๒. สงฆปญจวรรค (กำาหนดจำานวน ๕ รป)

๓. สงฆทสวรรค (กำาหนดจำานวน ๑๐ รป)๔. สงฆวสตวรรค (กำาหนดจำานวน ๒๐ รป)๕. สงฆอตเรกวสตวรรค (กำาหนดจำานวน เกน ๒๐ รป)

ภกษทงหลาย ในสงฆเหลานน สงฆจตวรรคพรอมเพรยงกนโดยธรรมเขากรรมไดทกอยาง ยกเวนกรรม ๓ อยาง คอ อปสมบท ปวารณา อพภานภกษทงหลาย สงฆปญจวรรคพรอมเพรยงกนโดยธรรม เขากรรมไดทกอยางยกเวนกรรม ๒ อยาง คอ อปสมบทในมชฌมชนบท อพภานภกษทงหลาย สงฆทสวรรคพรอมเพรยงกนโดยธรรม เขากรรมไดทกอยางยกเวนอพภานอยางเดยวภกษทงหลาย สงฆวสตวรรคพรอมเพรยงกนโดยธรรม เขากรรมไดทกอยางภกษทงหลาย สงฆอตเรกวสตวรรคพรอมเพรยงกนโดยธรรม เขากรรมไดทกอยาง

เรองกรรมทสงฆจตวรรคพงทำา[๓๘๙] ภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆจตวรรคพงทำา สงฆมภกษณเปนท ๔ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆจตวรรคพงทำา สงฆมสกขมานาเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มสามเณรเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๗. จตวคคกรณาทกถากรรมและไมควรทำา ... มสามเณรเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา... มภกษผบอกลาสกขาเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผตองอนตมวตถเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรม เพราะไมเหนวาเปนอาบตเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตเปนท ๔ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มบณเฑาะกเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มคนลกเพศเปนท ๔ ทำากรรมไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผเขารตเดยรถยเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มสตวดรจฉาน เปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มคนผฆามารดาเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา... มคนผฆาบดาเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มคนผฆาพระอรหนตเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรม และไมควรทำา ... มคนผประทษรายภกษณเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผทำาลาย

สงฆเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหตเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มอภโตพยญชนกเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผเปนนานาสงวาสเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผอยในนานาสมาเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... มภกษผอยในอากาศดวยฤทธเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา ... สงฆทำากรรมแกภกษใด มภกษนนเปนท ๔ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาเรองกรรมทสงฆจตวรรคพงทำา จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๗. จตวคคกรณาทกถาเรองกรรมทสงฆปญจวรรคพงทำา[๓๙๐] ภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆปญจวรรคพงทำา สงฆมภกษณเปนท๕ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆปญจวรรคพงทำา สงฆมสกขมานาเปนท ๕ฯลฯ มสามเณรเปนท ๕ ... ... มสามเณรเปนท ๕ ... ... มภกษผบอกลาสกขาเปนท ๕ ... ... มภกษผตองอนตมวตถเปนท ๕ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตเปนท ๕ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตเปนท ๕ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปเปนท ๕ ... ... มบณเฑาะกเปนท ๕ ... ... มคนลกเพศ เปนท ๕... ... มภกษผเขารตเดยรถยเปนท ๕ ... ... มสตวดรจฉานเปนท ๕ ... ... มคนผฆามารดาเปนท ๕ ... ... มคนผฆาบดาเปนท ๕ ... ... มคนผฆาพระอรหนตเปนท ๕ ... ... มคนผประทษรายภกษณเปนท ๕ ... ... มภกษผทำาลายสงฆเปนท ๕ ... ... มภกษผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหตเปนท ๕ ... ... มอภโตพยญชนกเปนท ๕ ... ... มภกษผเปนนานาสงวาสเปนท ๕ ... ... มภกษผอยในนานาสมาเปนท ๕ ... ... มภกษผอยในอากาศดวยฤทธเปนท ๕ ... สงฆทำากรรมแกภกษใด มภกษนนเปนท ๕ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาเรองกรรมทสงฆปญจวรรคพงทำา จบ

เรองกรรมทสงฆทสวรรคพงทำา[๓๙๑] ภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆทสวรรคพงทำา สงฆมภกษณเปนท๑๐ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆทสวรรคพงทำา สงฆมสกขมานาเปนท ๑๐ ฯลฯมสามเณรเปนท ๑๐ ... ... มสามเณรเปนท ๑๐ ... ... มภกษผบอกลาสกขาเปนท

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๗. จตวคคกรณาทกถา๑๐ ... ... มภกษผตองอนตมวตถเปนท ๑๐ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตเปนท ๑๐ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตเปนท ๑๐ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปเปนท ๑๐ ... ... มบณเฑาะกเปนท ๑๐ ... ... มคน ลกเพศเปนท๑๐ ... ... มภกษผเขารตเดยรถยเปนท ๑๐ ... ... มสตวดรจฉาน เปนท ๑๐ ...... มคนผฆามารดาเปนท ๑๐ ... ... มคนผฆาบดาเปนท ๑๐ ... ... มคนผฆาพระอรหนตเปนท ๑๐ ... ... มคนผประทษรายภกษณเปนท ๑๐ ... ... มภกษผทำาลายสงฆเปนท ๑๐ ... ... มภกษผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหตเปนท๑๐ ... ... มอภโตพยญชนกเปนท ๑๐ ... ... มภกษผเปนนานาสงวาสเปนท ๑๐... ... มภกษผอยในนานาสมาเปนท ๑๐ ... ... มภกษผอยในอากาศดวยฤทธเปนท๑๐ ... สงฆทำากรรมแกภกษใด มภกษนนเปนท ๑๐ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาเรองกรรมทสงฆทสวรรคพงทำา จบ

เรองกรรมทสงฆวสตวรรคพงทำา[๓๙๒] ภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆวสตวรรคพงทำา สงฆมภกษณเปนท๒๐ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาภกษทงหลาย ถากรรมทสงฆวสตวรรคพงทำา สงฆมสกขมานาเปนท ๒๐... มสามเณรเปนท ๒๐ ... ... มสามเณรเปนท ๒๐ ... ... มภกษผบอกลาสกขาเปนท ๒๐ ... ... มภกษผตองอนตมวตถเปนท ๒๐ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตเปนท ๒๐ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตเปนท ๒๐ ... ... มภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปเปนท ๒๐ ... ... มบณเฑาะกเปนท ๒๐ ... ... มคนลกเพศเปนท ๒๐ ... ... มภกษผเขารตเดยรถยเปนท ๒๐ ... ... มสตวดรจฉาน

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๗๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๘. ปารวาสกาทกถาเปนท ๒๐ ... ... มคนผฆามารดาเปนท ๒๐ ... ... มคนผฆาบดาเปนท ๒๐ ...

... มคนผฆาพระอรหนตเปนท ๒๐ ... ... มคนผประทษรายภกษณเปนท ๒๐ ...

... มภกษผทำาลายสงฆเปนท ๒๐ ... ... มภกษผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหตเปนท ๒๐ ... ... มอภโตพยญชนกเปนท ๒๐ ... ... มภกษผเปนนานาสงวาสเปนท ๒๐ ... ... มภกษผอยในนานาสมาเปนท ๒๐ .. ... มภกษผอยในอากาศดวยฤทธเปนท ๒๐ ... สงฆทำากรรมแกภกษใด มภกษนนเปนท ๒๐ ทำากรรม ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาเรองกรรมทสงฆวสตวรรคพงทำา จบ

๒๓๘. ปารวาสกาทกถาวาดวยภกษผอยปรวาสเปนตน

เรองสงฆมภกษผอยปรวาสเปนท ๔ ทำาสงฆกรรมไมไดและสงฆมภกษผอยปรวาสนนเปนท ๒๐ อพภานไมได[๓๙๓] ภกษทงหลาย ถาสงฆมภกษผอยปรวาสเปนท ๔ พงใหปรวาส ชกเขาหาอาบตเดม ใหมานต สงฆมภกษผอยปรวาสนนเปนท ๒๐ อพภาน ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาภกษทงหลาย ถาสงฆมภกษผควรชกเขาหาอาบตเดมเปนท ๔ พงใหปรวาสชกเขาหาอาบตเดม ใหมานต สงฆมภกษผควรชกเขาหาอาบตเดมนนเปนท ๒๐อพภาน ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาภกษทงหลาย ถาสงฆมภกษผควรมานตเปนท ๔ พงใหปรวาส ชกเขาหาอาบตเดม ใหมานต สงฆมภกษผควรมานตนนเปนท ๒๐ อพภาน ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๘. ปารวาสกาทกถาภกษทงหลาย ถาสงฆมภกษผประพฤตมานตเปนท ๔ พงใหปรวาส ชกเขาหาอาบตเดม ใหมานต สงฆมภกษผประพฤตมานตนนเปนท ๒๐ อพภาน ไมจดเปนกรรมและไมควรทำาภกษทงหลาย ถาสงฆมภกษผควรอพภานเปนท ๔ พงใหปรวาส ชกเขาหาอาบตเดม ใหมานต สงฆมภกษผควรอพภานนนเปนท ๒๐ อพภาน ไมจดเปนกรรมและไมควรทำา

ปฏโกสนา(การกลาวคดคาน) ๒ อยางเรองคำาคดคานของคน ๒๗ จำาพวกฟงไมขน[๓๙๔] ภกษทงหลาย คำาคดคานในทามกลางสงฆของบางคน ฟงขน ของ

บางคนฟงไมขนภกษทงหลาย คำาคดคานในทามกลางสงฆของใครเลา ฟงไมขนภกษทงหลาย คำาคดคานในทามกลางสงฆของภกษณ ฟงไมขน ... ของสกขมานา... ... ของสามเณร ... ... ของสามเณร ... ... ของภกษผบอกลาสกขา ... ... ของภกษผตองอนตมวตถ ... ... ของภกษผวกลจรต ... ... ของภกษผมจตฟงซาน ...... ของภกษผกระสบกระสายเพราะเวทนา ... ... ของภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต ... ... ของภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ... ... ของภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป ... ...ของบณเฑาะก ... ... ของคนลกเพศ ... ... ของภกษผเขารตเดยรถย ... .. ของสตวดรจฉาน ... ... ของคนผฆามารดา ... ... ของคนผฆาบดา ... ... ของคนผฆาพระอรหนต ... ... ของคนผประทษรายภกษณ ... ... ของภกษผทำาลายสงฆ ... ...ของภกษผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหต ... ... ของอภโตพยญชนก ... ... ของภกษผเปนนานาสงวาส ... ... ของภกษผอยในนานาสมา ... ... ของภกษผอยในอากาศดวยฤทธ ... ภกษทงหลาย สงฆทำากรรมแกผใด คำาคดคานในทามกลางสงฆของผนน ฟงไมขน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๙. เทวนสสารณาทกถาภกษทงหลาย คำาคดคานในทามกลางสงฆของบคคลเหลานแล ฟงไมขนภกษทงหลาย คำาคดคานในทามกลางสงฆของใครเลา ฟงขน

เรองคำาคดคานของภกษทฟงขนภกษทงหลาย คำาคดคานในทามกลางของปกตตตภกษ๑ ภกษผมสงวาสเสมอกน ภกษผอยในสมานสงวาสสมา โดยทสดแมภกษผนงอยบนอาสนะตดกนบอกใหกนร ฟงขนภกษทงหลาย คำาคดคานในทามกลางสงฆของบคคลเหลานแล ฟงขน

๒๓๙. เทวนสสารณาทกถาวาดวยนสสารณา ๒ อยางเปนตน

เรองบคคลทถกขบออกไปดและบคคลทถกขบออกไปไมด[๓๙๕] ภกษทงหลาย นสสารณา(การขบออกจากหม) ม ๒ อยางน คอภกษทงหลาย บคคลทยงไมถกขบออก ถาสงฆขบบคคลนนออกไป บางคนเปนอนถกขบออกดแลวกม บางคนเปนอนถกขบออกไมดกม๑. ภกษทงหลาย กบคคลทยงไมถกขบออก ถาสงฆขบบคคลนนออก

เปนอนขบออกไมด เปนอยางไร คอภกษทงหลาย ในกรณน ภกษเปนผบรสทธ ไมมอาบต ถาสงฆขบบคคลนนออก เปนอนขบออกไมด บคคลประเภทน เรยกวายงไมถกขบออก ถาสงฆขบบคคลนนออก เปนอนขบออกไมด

เชงอรรถ :๑ ปกตตตภกษ คอ ภกษผมศลไมวบต ไมตองอาบตปาราชก (ว.อ. ๓/๓๙๔/๒๔๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๙. เทวนสสารณาทกถา๒. ภกษทงหลาย กบคคลทยงไมถกขบออก ถาสงฆขบบคคลนนออกเปนอนขบออกดแลว เปนอยางไร คอภกษทงหลาย ในกรณน ภกษเปนคนโงเขลา ไมฉลาด มอาบตมาก ตองอาบตกำาหนดไมได อยคลกคลกบคฤหสถดวยการคลกคลอนไมควร ถาสงฆขบบคคลนนออก เปนอนขบออกดแลว บคคลประเภทน เรยกวายงไมถกขบออก แตถาสงฆขบบคคลนนออก เปนอนขบออกดแลว

โอสารณา ๒ อยาง[๓๙๖] ภกษทงหลาย โอสารณา(การเรยกเขาหม) ม ๒ อยางน คอ ภกษทงหลาย บคคลทยงไมไดถกรบเขาหม ถาสงฆรบบคคลนนเขาหม บางคนเปนอนรบเขาดกม บางคนเปนอนรบเขาไมดกม

เรองบคคลทไมควรรบเขาหม ๑๑ จำาพวก๑. ภกษทงหลาย กบคคลทยงไมถกรบเขาหม ถาสงฆรบบคคลนนเขาหม เปนอนรบเขาไมด เปนอยางไรภกษทงหลาย บณเฑาะกทยงไมถกรบเขาหม ถาสงฆรบบณเฑาะวนนเขาหมเปนอนรบเขาไมด ... ... คนลกเพศ ... ... คนเขารตเดยรถย ... ... สตวดรจฉาน ...... คนผฆามารดา ... ... คนผฆาบดา ... ... คนผฆาพระอรหนต ... ... คนผประทษรายภกษณ ... ... คนผทำาลายสงฆ ... ... คนผทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหต... ภกษทงหลาย อภโตพยญชนกทยงไมถกรบเขาหม ถาสงฆรบอภโตพยญชนนนเขาหม เปนอนรบเขาไมดภกษทงหลาย บคคลประเภทน เรยกวาทยงไมถกรบเขาหม ถาสงฆรบบคคลประเภทนเขาหมเปนอนรบเขาไมดภกษทงหลาย บคคลเหลาน เรยกวาทยงไมถกเรยกเขาหม ถาสงฆรบพวกเธอเขาหม เปนอนรบเขาไมด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๓๙. เทวนสสารณาทกถาเรองบคคลทควรรบเขาหม ๓๒ จำาพวก๒. ภกษทงหลาย กบคคลทยงไมถกรบเขาหม ถาสงฆรบบคคลนนเขาหม เปนอนรบเขาดแลว เปนอยางไรภกษทงหลาย คนมอดวนทยงไมถกรบเขาหม ถาสงฆรบเธอเขาหม เปนอนรบเขาด ... คนเทาดวน ... ... คนทงมอทงเทาดวน ... ... คนหวน ... ... คนจมกแหวง... ... คนทงหวนทงจมกแหวง ... ... คนนวมอนวเทาขาด ... ... คนงามมองามเทาขาด ... ... คนเอนขาด ... ... คนมอเปนแผน ... ... คนคอม ... ... คนเตย ...... คนคอพอก ... ... คนถกสกหมายโทษ ... ... คนมรอยเฆยนดวยหวาย ... ... คนมหมายจบ ... ... คนเทาปก ... ... คนมโรคเรอรง ... ... คนมรปรางไมสมประกอบ ...... คนตาบอดขางเดยว ... ... คนงอย ... ... คนกระจอก ... ... คนเปนโรคอมพาต... ... คนเคลอนไหวเองไมได ... ... คนชราทพพลภาพ ... ... คนตาบอดสองขาง ...... คนใบ ... ... คนหหนวก ... ... คนทงบอดทงใบ ... ... คนทงบอดทงหนวก... ... คนทงใบทงหนวก ... ภกษทงหลาย คนทงบอดทงใบ ทงหนวกทยงไมไดถกรบเขาหม ถาสงฆรบเธอเขาหม เปนอนรบเขาดแลวภกษทงหลาย บคคลประเภทน เรยกวาทยงไมถกรบเขาหม ถาสงฆรบบคคลประเภทนเขาหม เปนอนรบเขาดแลวภกษทงหลาย บคคลเหลาน เรยกวาทยงไมถกเรยกเขาหม ถาสงฆรบบคคลเหลานเขาหม เปนอนรบเขาดแลววาสภคามภาณวารท ๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๐. อธมมกมมาทกถา๒๔๐. อธมมกมมาทกถาวาดวยกรรมทไมชอบธรรมเปนตน

เรองการลงอกเขปนยกรรมทไมชอบธรรม ๗ กรณ[๓๙๗] ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษไมมอาบตทพงเหน สงฆ ภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว เหนอาบตนนไหม“ ”ภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงเหน สงฆจงลงอกเขปนย“ ”กรรมภกษนนเพราะไมเหนวาเปนอาบต ชอวากรรมไมชอบธรรม

ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมมอาบตทพงทำาคน สงฆ ภกษหลายรปหรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว จงทำาคนอาบตนน “ ”ภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงทำาคน สงฆจงลง“ ”อกเขปนยกรรมภกษนนเพราะไมทำาคนอาบต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆ ภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน“ ”ภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆจงลง“ ”อกเขปนยกรรมภกษนนเพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมมอาบตทพงเหน ไมมอาบตทพงทำาคน สงฆ ภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว“เหนอาบตนนไหม จงทำาคนอาบตนน ภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย” “ผมไมมอาบตทพงเหน ผมไมมอาบตทพงทำาคน สงฆจงลงอกเขปนยกรรมภกษนน”เพราะไมเหนวาเปนอาบต หรอเพราะไมทำาคนอาบต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมมอาบตทพงเหน ไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆ ภกษหลายรปหรอ รปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๐. อธมมกมมาทกถาเหนอาบตนนไหม ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน ภกษนนกลาวอยางนวา”“ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงเหน ผมไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆจงลงอกเขปนย”กรรมภกษนนเพราะไมเหนวาเปนอาบต หรอเพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมมอาบตทพงทำาคน ไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆ ภกษหลายรปหรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว“จงทำาคนอาบตนน ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน ภกษนนกลาวอยางนวา”“ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงทำาคน ผมไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆลงอกเขปนย”กรรมภกษนนเพราะไมทำาคนอาบต หรอเพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมมอาบตทพงเหน ไมมอาบตทพงทำาคนไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆ ภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน“ทานตองอาบตแลว เหนอาบตนนไหม จงทำาคนอาบตนน ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน ภกษนนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงเหน” “ผมไมมอาบตทพงทำาคน ผมไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆจงลงอกเขปนยกรรมภกษ”นนเพราะไมเหนวาเปนอาบต เพราะไมทำาคนอาบต หรอเพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมไมชอบธรรม

เรองการลงอกเขปนยกรรมทไมชอบธรรมอก ๗ กรณ[๓๙๘] ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษมอาบตทพงเหน สงฆ ภกษหลายรปหรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว เหนอาบตนนไหม ภกษนน“ ”กลาวอยางนวา ทานทงหลาย ขอรบ ผมเหน สงฆยงขนลงอกเขปนยกรรม“ ”ภกษนนเพราะไมเหนวาเปนอาบต ชอวากรรมไมชอบธรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๐. อธมมกมมาทกถาภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษมอาบตทพงทำาคน สงฆ ภกษหลายรปหรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว จงทำาคนอาบตนน ภกษนน“ ”กลาวอยางนวา ทานทงหลาย ขอรบ ผมจะทำาคน สงฆยงขนลงอกเขปนยกรรม“ ”ภกษนนเพราะไมทำาคนอาบต ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษมทฏฐบาปทพงสละ สงฆ ภกษหลายรปหรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน ภกษนน“ ”กลาวอยางนวา ทานทงหลาย ขอรบ ผมจะสละ สงฆยงขนลงอกเขปนยกรรม“ ”ภกษนนเพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมไมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษมอาบตทพงเหน มอาบตทพงทำาคน... ... มอาบตทพงเหน มทฏฐบาปทพงสละ ... ... มอาบตทพงทำาคน มทฏฐบาปทพงสละ ... ... มอาบตทพงเหน มอาบตทพงทำาคน มทฏฐบาปทพงสละ สงฆภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว เหนอาบต“นนไหม จงทำาคนอาบตนน ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน ภกษนนกลาว”อยางนวา ทานทงหลาย ขอรบ ผมเหน ผมจะทำาคน ผมจะสละทฏฐบาป“ ”สงฆยงขนลงอกเขปนยกรรมภกษนนเพราะไมเหนวาเปนอาบต เพราะไมทำาคนอาบตหรอ เพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมไมชอบธรรม

เรองการลงอกเขปนยกรรมทชอบธรรม ๗ กรณ[๓๙๙] ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษมอาบตทพงเหน สงฆ ภกษหลายรปหรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว เหนอาบตนนไหม ภกษนน“ ”กลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงเหน สงฆจงลงอกเขปนยกรรม“ ”ภกษนนเพราะไมเหนวาเปนอาบต ชอวากรรมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษมอาบตทพงทำาคน สงฆ ภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว จงทำาคนอาบตนน ภกษนน“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถากลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงทำาคน สงฆจงลงอกเขปนยกรรม“ ”ภกษนนเพราะไมทำาคนอาบต ชอวากรรมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษมทฏฐบาปทพงสละ สงฆ ภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน ภกษนน“ ”กลาวอยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆจงลงอกเขปนยกรรม“ ”ภกษนนเพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมชอบธรรมภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษมอาบตทพงเหน มอาบตทพงทำาคน... ... มอาบตทพงเหน มทฏฐบาปทพงสละ ... ... มอาบตทพงทำาคน มทฏฐบาปทพงสละ ... ... มอาบตทพงเหน มอาบตทพงทำาคน มทฏฐบาปทพงสละ สงฆภกษหลายรป หรอรปเดยวโจทภกษนนวา ทาน ทานตองอาบตแลว เหนอาบต“นนไหม จงทำาคนอาบตนน ทานมทฏฐบาป จงสละทฏฐบาปนน ภกษนนกลาว”อยางนวา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทพงเหน ผมไมมอาบตทพงทำาคน ผม“ไมมทฏฐบาปทพงสละ สงฆจงลงอกเขปนยกรรมภกษนนเพราะไมเหนวาเปนอาบต”เพราะไมทำาคนอาบต หรอเพราะไมสละทฏฐบาป ชอวากรรมชอบธรรม

๒๔๑. อปาลปจฉากถาวาดวยพระอบาลกราบทลถามปญหา

เรองกรรมไมชอบดวยธรรมไมชอบดวยวนยหมวดท ๑ รวม ๑๖ กรณ[๔๐๐] ครงนน ทานพระอบาลเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ครนถงแลวไดถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ทานพระอบาลผนงแลว ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา กรรมทควรทำาตอหนา“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาแตสงฆผพรอมเพรยงกนกลบทำาลบหลง กรรมนนจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรมเปนกรรม ชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนนจดวาเปนกรรมไมชอบดวย“ธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย”ทานพระอบาลทลถามวา กรรมทควรทำาโดยการสอบถาม แตสงฆพรอม“เพรยงกนทำาโดยไมสอบถาม ... ... กรรมทควรทำาตามปฏญญา แตสงฆพรอมเพรยงกนทำาโดยไมตามปฏญญา ... ... ใหอมฬหวนยแกภกษผควรสตวนย ... ...

ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ...ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ...ใหปรวาสแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... ชกภกษผควรปรวาสเขาหาอาบตเดม... ... ใหมานตแกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม ... ... อพภานภกษผควรมานต ...... ใหภกษผควรอพภาน อปสมบทใหกลบตร กรรมนนจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม เปนกรรมชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนนจดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม“เปนกรรมไมชอบดวยวนยอบาล กรรมทควรทำาตอหนา แตสงฆผพรอมเพรยงกนกลบทำาลบหลง อยางนแลจดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผดอบาล กรรมทควรทำาโดยการสอบถาม แตสงฆผพรอมเพรยงกนกลบทำาโดยไมสอบถาม ... ... กรรมทควรทำาตามปฏญญา แตสงฆผพรอมเพรยงกนกลบทำาโดยไมตามปฏญญา ... ... ใหอมฬหวนยแกภกษผควรสตวนย ... ... ลงตสส-ปาปยสกากรรมแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๘๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาปพพาชนยกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ...ใหปรวาสแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... ชกภกษผควรปรวาสเขาหาอาบตเดม... ... ใหมานตแกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม ... ... อพภานภกษผควรมานต ...... ใหภกษผควรอพภาน อปสมบทใหกลบตร อบาล อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผด”

เรองกรรมทชอบดวยธรรมชอบดวยวนยหมวดท ๑ รวม ๑๖ กรณ[๔๐๑] ทานพระอบาลทลถามวา กรรมทควรทำาตอหนา สงฆผพรอม“เพรยงกนทำาตอหนา กรรมนนจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม จดวาเปนกรรมชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนนจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม“เปนกรรมชอบดวยวนย”

พระอบาลกราบทลวา กรรมทควรทำาโดยการสอบถาม สงฆผพรอมเพรยง“กนทำาโดยการสอบถาม ... ... กรรมทควรทำาตามปฏญญา สงฆผพรอมเพรยงกนกทำาตามปฏญญา ... ... ใหสตวนยแกภกษผควรสตวนย ... ... ใหอมฬหวนยแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ...... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรปรวาส ... ... ชกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดมเขาหาอาบตเดม ... ... ใหมานตแกภกษผควรมานต ... ...อพภานภกษผควรอพภาน ... ... อปสมทใหกลบตรผควรอปสมบท กรรมนนจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม จดวาเปนกรรมชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาพระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนนจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม“เปนกรรมชอบดวยวนยอบาล กรรมทควรทำาตอหนา สงฆผพรอมเพรยงกนกทำาตอหนา อยางนแลจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม เปนกรรมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมไมมความผดอบาล กรรมทควรทำาโดยการสอบถาม สงฆผพรอมเพรยงกนกทำาโดยการสอบถาม ... ... กรรมทควรทำาตามปฏญญา สงฆผพรอมเพรยงกนกทำาตามปฏญญา... ... ใหสตวนยแกภกษผควรสตวนย ... ... ใหอมฬหวนยแกภกษผควรอมฬหวนย... ... ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ...... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรอกเขปนยกรรม... ... ใหปรวาสแกภกษผควรปรวาส ... ... ชกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดมเขาหาอาบตเดม ... ... ใหมานตแกภกษผควรมานต ... ... อพภานภกษผควรอพภาน... ... อปสมบทใหกลบตรผควรอปสมบท อบาล อยางนแล จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม เปนกรรมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมไมมความผด”

เรองกรรมไมชอบดวยธรรมไมชอบดวยวนยหมวดท ๒ อก ๑๖ กรณ[๔๐๒] ทานพระอบาลทลถามวา สงฆผพรอมเพรยงกนใหอมฬหวนยแก“

ภกษผควรสตวนย ใหสตวนยแกภกษผควรอมฬหวนย กรรมนนจดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม เปนกรรมชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนนจดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม“เปนกรรมไมชอบดวยวนย”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาทานพระอบาลทลถามวา สงฆพรอมเพรยงกนลงตสสปาปยสกากรรมแก“ภกษผควรอมฬหวนย ใหอมฬหวนยแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ...... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรปรวาส ... ... ชกภกษผควรปรวาสเขาหาอาบตเดม ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม ... ... ใหมานตแกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม ... ... ชกภกษผควรมานตเขาหาอาบตเดม ... ... อพภานภกษผควรมานต ... ... ใหมานตแกภกษผควรอพภาน ... ... ใหภกษผควรอพภานอปสมบทใหกลบตร ... ... อพภานกลบตรผควรอปสมบท กรรมนน จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม จดวาเปนกรรมชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนนจดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม“เปนกรรมไมชอบดวยวนยอบาล สงฆพรอมเพรยงกนใหอมฬหวนยแกภกษผควรสตวนย ใหสตวนยแกภกษผควรอมฬหวนยอบาล อยางนแลจดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนยอยางนแล สงฆยอมมความผดอบาล สงฆผพรอมเพรยงกนลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรอมฬหวนยใหอมฬหวนยแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม

... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงนยสกรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรปรวาส ... ... ชกภกษผควรปรวาสเขาหาอาบตเดม ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม ... ... ใหมานตแกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม ...... ชกภกษผควรมานตเขาหาอาบตเดม ... ... อพภานภกษผควรมานต ... ...ใหมานตแกภกษผควรอพภาน ... ... ใหภกษผควรอพภานอปสมบทใหกลบตร ... ...อพภานผควรอปสมบทอบาล อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนยอยางนแล สงฆยอมมความผด”

เรองกรรมชอบดวยธรรมชอบดวยวนยหมวดท ๒ อก ๑๖ กรณ[๔๐๓] ทานพระอบาลทลถามวา สงฆพรอมเพรยงกนใหสตวนยแกภกษผ“ควรสตวนย ใหอมฬหวนยแกภกษผควรอมฬหวนย กรรมนน จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม เปนกรรมชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนน จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม“เปนกรรมชอบดวยวนย”ทานพระอบาลทลถามวา สงฆพรอมเพรยงกนใหอมฬหวนยแกภกษผควร“อมฬหวนย ... ... ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ...ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม .. ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรปรวาส ... ... ชกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาเขาหาอาบตเดม ... ... ใหมานตแกภกษผควรมานต ... ... อพภานภกษผควรอพภาน... ... อปสมบทใหกลบตรผควรอปสมบท กรรมนน จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรมเปนกรรมชอบดวยวนยหรอ พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล กรรมนน จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม“เปนกรรมชอบดวยวนยอบาล สงฆพรอมเพรยงกนใหสตวนยแกภกษผควรสตวนย ใหอมฬหวนยแกภกษผควรอมฬหวนยอบาล อยางนแล จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม เปนกรรมชอบดวยวนยอยางนแล สงฆยอมไมมความผดอบาล สงฆพรอมเพรยงกนใหอมฬหวนยแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรนยสกรรม ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ...... ใหปรวาสแกภกษผควรปรวาส ... ... ชกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดมเขาหาอาบตเดม ... ... ใหมานตแกภกษผควรมานต ... ... อพภานภกษผควรอพภาน ...... อปสมบทใหกลบตรผควรอปสมบทอบาล อยางนแล จดวาเปนกรรมชอบดวยธรรม เปนกรรมชอบดวยวนยอยางนแล สงฆยอมไมมความผด”

เรองกรรมไมชอบดวยธรรมไมชอบดวยวนยหมวดท ๓[๔๐๔] ครงนน พระผมพระภาครบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“สงฆผพรอมเพรยงกนใหอมฬหวนยแกภกษผควรสตวนย อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาภกษทงหลาย สงฆผพรอมเพรยงกน ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรสตวนย ... ... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรสตวนย ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรสตวนย ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรสตวนย ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรสตวนย ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรสตวนย ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรสตวนย ... ... ชกภกษผควรสตวนยเขาหาอาบตเดม ... ... ให

มานตแกภกษผควรสตวนย ... ... อพภานภกษผควรสตวนย ... ... ใหภกษผควรสตวนยอปสมบทใหกลบตรภกษทงหลาย อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผด[๔๐๕] ภกษทงหลาย สงฆผพรอมเพรยงกนลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรอมฬหวนย อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผดภกษทงหลาย สงฆผพรอมเพรยงกนลงตชชนยกรรมแกภกษผควรอมฬหวนย... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรอมฬหวนย ... ... ชกภกษผควรอมฬหวนยเขาหาอาบตเดม ... ... ใหมานตแกภกษผควรอมฬหวนย ...... อพภานภกษผควรอมฬหวนย ... ... ใหภกษผควรอมฬหวนยใหอปสมบทกลบตร... ... ใหสตวนยแกภกษผควรอมฬหวนยภกษทงหลาย อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผด[๔๐๖] ภกษทงหลาย สงฆผพรอมเพรยงกนลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ...ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงปฏสารณยกรรม

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๑. อปาลปจฉากถาแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรตสส-ปาปยสกากรรม ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ... ใหสตวนย แกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ... ใหอมฬหวนยแกภกษผควรตสส-ปาปยสกากรรมภกษทงหลาย อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผดภกษทงหลาย สงฆผพรอมเพรยงกนทำาลง ... ... แกภกษผควรลงตชชนยกรรม... ... แกภกษผควรนยสกรรม ... ... แกภกษผควรปพพาชนยกรรม ... ... แกภกษผควรปฏสารณยกรรม ... ... แกภกษผควรอกเขปนยกรรม ... ... แกภกษผควรปรวาส ... ... แกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม ... ... แกภกษผควรมานต ... ... แก

ภกษผควรอพภาน ... ... ใหสตวนยแกภกษผควรอปสมบท ... ... ใหอมฬหวนยแกภกษผควรอปสมบท ... ... ลงตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรอปสมบท ...... ลงตชชนยกรรมแกภกษผควรอปสมบท ... ... ลงนยสกรรมแกภกษผควรอปสมบท... ... ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรอปสมบท ... ... ลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรอปสมบท ... ... ลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรอปสมบท ... ... ใหปรวาสแกภกษผควรอปสมบท ... ... ชกกลบตรผควรอปสมบทเขาหาอาบตเดม ...... ใหมานตแกภกษผควรอปสมบท ... ... อพภานใหแกภกษผควรอปสมบทภกษทงหลาย อยางนแล จดวาเปนกรรมไมชอบดวยธรรม เปนกรรมไมชอบดวยวนย อยางนแล สงฆยอมมความผด”อปาลปจฉาภาณวารท ๒ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๒. ตชชนยกมมกถา๒๔๒. ตชชนยกมมกถาวาดวยตชชนยกรรม

เรองภกษแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม[๔๐๗] ภกษทงหลาย กในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนกอความบาดหมาง กอความ“ทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปน“ถกสงฆแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวไดพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปน“ถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษนน”ไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปน“ถกสงฆแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวไดแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษ”นนไปจากอาวาสนนสอาวาสอน

แมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถก“สงฆแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวไดพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๒. ตชชนยกมมกถาเรองภกษในอาวาสอนพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชนยกรรมเปนตน[๔๐๘] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนกอความบาดหมาง กอ“ความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม”แกภกษรปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวไดแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษนน”ไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวไดแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวไดพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนนพวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวไดแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๒. ตชชนยกมมกถา[๔๐๙] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความ

ทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแลกอความบาดหมาง“กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละพวกเราจะลงตชชนยกรรมแกเธอ แลวแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษนน”ไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษ”นนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรป“นแลถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษ”รปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรป“นแลถกสงฆแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกเธอ แลวไดพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”[๔๑๐] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแลกอความบาดหมาง“

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๒๙๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๒. ตชชนยกมมกถากอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษ”รปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษ”

นนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษ”นนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรป“นแลถกสงฆแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรป”นน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรป“นแลถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”[๔๑๑] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแลกอความบาดหมาง กอความ“ทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแก”ภกษรปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๓. นยสกมมกถาแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษ”นนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรป“นแลถกสงฆพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแล“ถกสงฆแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแก

ภกษนน แลวแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”เรองสรปความทนกปราชญผกใหเปนจกรเปยยาล จบ

๒๔๓. นยสกมมกถาวาดวยนยสกรรม

เรองสงฆลงนยสกรรมแกภกษผโงเขลาไมฉลาด[๔๑๒] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเปนคนโงเขลา ไมฉลาดมอาบตมาก ตองอาบตกำาหนดไมได อยคลกคลกบคฤหสถดวยการคลกคลกบ

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๔. ปพพาชนยกมมกถาคฤหสถอนไมสมควร ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย“ภกษรปนเปนคนโงเขลา ไมฉลาด มอาบตมาก ตองอาบตกำาหนดไมได อยคลกคลกบคฤหสถดวยการคลกคลกบคฤหสถอนไมสมควร เอาละ พวกเราจะลงนยสกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงนยสกรรมแกภกษรปนน ภกษนน”ไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษ“รปนแลถกสงฆแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงนยสกรรม เอาละ พวกเราจะลงนยสกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงนยสกรรมแกภกษรปนน ” ... ...แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกน โดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา๑

๒๔๔. ปพพาชนยกมมกถาวาดวยปพพาชนยกรรม

เรองสงฆลงปพพาชนยกรรมแกภกษผประทษรายตระกล[๔๑๓] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษประทษรายตระกล มมารยาททรามถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนประทษราย“ตระกล มมารยาททราม เอาละ พวกเราจะลงปพพาชนยกรรมแกภกษนน แลวแบง”พวกโดยไมชอบธรรมลงปพพาชนยกรรมแกภกษรปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอน

แมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปน“แลถกสงฆแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงปพพาชนยกรรม เอาละ พวกเราจะลง

เชงอรรถ :๑ คอ พงเพมขอควาทหมนเวยนเหมอนในตชชนยกรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๖. อทสสนอกเขปนยกมมกถาปพพาชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงปพพาชนย”กรรมแกภกษรปนน ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา

๒๔๕. ปฏสารณยกมมกถาวาดวยปฏสารณยกรรม

เรองสงฆลงปฏสารณยกรรมแกภกษผดาบรภาษคฤหสถ[๔๑๔] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษดาบรภาษพวกคฤหสถถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนดา“บรภาษพวกคฤหสถ เอาละ พวกเราจะลงปฏสารณยกรรมแกภกษนน แลวแบง”พวกโดยไมชอบธรรมลงปฏสารณยกรรมแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ...พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมาเรองพระผมพระภาคตรสอกเขปนยกรรมในกรณตาง ๆ จบ

๒๔๖. อทสสนอกเขปนยกมมกถาวาดวยอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต[๔๑๕] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษตองอาบตแลวไมปรารถนาจะเหนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษ“รปนตองอาบตแลวไมปรารถนาจะเหนวาเปนอาบต เอาละ พวกเราจะลงอกเขปนย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๘. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมกถากรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลง”อกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ...แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ...พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา

๒๔๗. อปปฏกมมอกเขปนยกมมกถาวาดวยอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต[๔๑๖] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษตองอาบตแลวไมปรารถนาจะทำาคนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษ“รปนตองอาบตแลวไมปรารถนาจะทำาคนอาบต เอาละ พวกเราจะลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงอกเขปนย กรรม”เพราะไมทำาคนอาบตแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ...แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา

๒๔๘. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมกถาวาดวยอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป[๔๑๗] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมปรารถนาจะสละทฏฐบาปถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแลไม“ปรารถนาจะสละทฏฐบาป เอาละ พวกเราจะลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๙. ตชชนยกมมปฏปสสทธกถาบาปแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละ”ทฏฐบาปแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา๑

๒๔๙. ตชชนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบตชชนยกรรม[๔๑๘] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลาย

ปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนแลถกสงฆลงตชชนยกรรม“แลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละพวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมระงบตชชนย”กรรมแกภกษรปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอน

เชงอรรถ :๑ กรรมทง ๕ อยางดงกลาวมาน เรยกโดยรวมวา นคคหกรรม ความหมายและสาเหตททำาใหภกษ“ ”ถกทำานคคหกรรมแตละอยาง สรปไดดงน๑. ตชชนยกรรม แปลวา กรรมอนสงฆพงทำาแกภกษผควรข สงฆลงตชชนยกรรมแกภกษผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ๒. นยสกรรม แปลวา กรรมคอการถอดยศ สงฆลงนยสกรรมแกภกษผโงเขลา ไมฉลาด มอาบตมาก ไมมมารยาท๓. ปพพาชนยกรรม แปลวา กรรมอนสงฆพงทำาแกภกษผควรขบไล สงฆลงปพพาชนยกรรมแกภกษผประทษรายตระกล มมารยาทเลวทราม๔. ปฏสารณยกรรม แปลวา กรรมอนสงฆพงทำาแกภกษผควรใหกลบระลกได สงฆทำาปฏสารณยกรรมแกภกษผดาบรภาษคฤหสถ๕. อกเขปนยกรรม แปลวา กรรมอนสงฆพงทำาแกภกษผควรยกเสยจากหม สงฆลงอกเขปนยกรรมแกภกษผแมตองอาบตกไมปรารถนาจะเหนวาเปนอาบต แมตองอาบตแลวกไมปรารถนาจะทำาคน (แสดง) อาบต แมมทฏฐบาปกไมปรารถนาจะสละทฏฐบาปนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๙. ตชชนยกมมปฏปสสทธกถาแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย สงฆ“แบงพวกโดยไมชอบธรรมระงบตชชนยกรรมแกภกษรปน เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมระงบตชชนยกรรม”แกภกษรปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย สงฆ“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมระงบตชชนยกรรมแกภกษรปน เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมระงบตชชนยกรรมแก”ภกษรปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย สงฆ“พรอมเพรยงกนโดยชอบธรรมระงบตชชนยกรรมแกภกษรปน เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยธรรมปฏรประงบตชชนยกรรมแก”ภกษรปนน ภกษนนไปจากอาวาสนนสอาวาสอนแมในอาวาสนน พวกภกษไดปรกษากนอยางนวา ทานทงหลาย สงฆแบง“

พวกโดยธรรมปฏรประงบตชชนยกรรมแกภกษรปน เอาละพวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรประงบตชชนยกรรมแกภกษ”รปนน[๔๑๙] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนยกรรมแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมระงบตชชนย”กรรมแกภกษรปนน ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ... ... แบงพวกโดยไมชอบธรรม ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๔๙. ตชชนยกมมปฏปสสทธกถา[๔๒๐] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนยกรรม“แลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละพวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมระงบตชชนย”กรรมแกภกษรปนน ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ... ... แบงพวกโดยไมชอบธรรม ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม...[๔๒๑] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนย“กรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรมเอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวแบงพวกโดยธรรมปฏรประงบ”ตชชนยกรรมแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ... ... แบงพวกโดยไมชอบธรรม ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม...[๔๒๒] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนย“กรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละพวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรประงบ”

ตชชนยกรรมแกภกษรปนน ... ... แบงพวกโดยไมชอบธรรม ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๑. ปพพาชนยกมมปฏปสสทธกถา๒๕๐. นยสกมมปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบนยสกรรม[๔๒๓] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงนยสกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบนยสกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงนยสกรรมแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบนยสกรรม เอาละ พวกเราจะระงบนยสกรรมแกภกษรปนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรประงบนยสกรรม”แกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา

๒๕๑. ปพพาชนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบปพพาชนยกรรม[๔๒๔] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงปพพาชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปพพาชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลง“ปพพาชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปพพาชนยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบปพพาชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดย”ไมชอบธรรมระงบปพพาชนยกรรมแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๓. อทสสนอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถา๒๕๒. ปฏสารณยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบปฏสารณยกรรม[๔๒๕] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงปฏสารณยกรรมแลว

กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปฏสารณยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลง“ปฏสารณยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปฏสารณย กรรม เอาละ พวกเราจะระงบปฏสารณยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไม ”ชอบธรรม ระงบปฏสารณยกรรมแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบ ธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยง กนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา

๒๕๓. อทสสนอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต[๔๒๖] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะ ไมเหนวาเปนอาบตแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนย กรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทาน “ทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแลวกลบ ประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบ อกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต เอาละ พวกเราจะระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรม ระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปน”อาบตแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... .... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปพงหมนเวยนเหมอนทผานมา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๐๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๕. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถา๒๕๔. อปปฏกมมอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต[๔๒๗] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตเอาละ พวกเราจะระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแกภกษรปนน แลวแบง”พวกโดยไมชอบธรรมระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแกภกษรปนน ... ...พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวก

โดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมา

๒๕๕. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยการระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมละทฏฐบาป[๔๒๘] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป เอาละ พวกเราจะระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๖. ตชชนยกมมววาทกถาแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...พงหมนเวยนเหมอนทผานมาเรองการระงบตชชนยกรรมเปนตนแกภกษผกลบตวได จบ

๒๕๖. ตชชนยกมมววาทกถาวาดวยความขดแยงในตชชนยกรรม[๔๒๙] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนกอความบาดหมาง กอความ“ทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละพวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษ”รปนนสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”ภกษทงหลาย บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรม“แบงพวกโดยไมชอบธรรม และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรม” “ทำาไมด ตองทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”

[๔๓๐] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลาย

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๖. ตชชนยกมมววาทกถาปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนกอความบาดหมาง กอ“ความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละพวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนย”กรรมแกภกษรปนนสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ไมชอบธรรม และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”[๔๓๑] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนกอความบาดหมาง กอความ“ทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละ พวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน”สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมแบงพวกโดยชอบ“ธรรม และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม” “ ”จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๖. ตชชนยกมมววาทกถา[๔๓๒] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปน กอความบาดหมาง“กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละพวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยธรรมปฏรปลงตชชนย”กรรมแกภกษรปนนสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกน“โดยธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด” “ตองทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”[๔๓๓] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปน กอความบาดหมาง“กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ เอาละพวกเราจะลงตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปลง”ตชชนยกรรมแกภกษรปนนสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๗. นยสกมมววาทกถาบรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”

๒๕๗. นยสกมมววาทกถาวาดวยความขดแยงในนยสกรรม

[๔๓๔] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษเปนคนโงเขลา ไมฉลาด มอาบตมาก มมารยาทไมสมควร อยคลกคลกบคฤหสถดวยการคลกคลกบคฤหสถอนไมสมควร ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย“ภกษรปนเปนคนโงเขลา ไมฉลาด มอาบตมาก มมารยาทไมสมควร อยคลกคลกบคฤหสถดวยการคลกคลกบคฤหสถอนไมสมควร เอาละ พวกเราจะลงนยสกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงนยสกรรมแกภกษรปนน ” ... ...พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกน“โดยธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๕๙. ปฏสารณยกมมววาทกถา๒๕๘. ปพพาชนยกมมววาทกถาวาดวยความขดแยงในปพพาชนยกรรม[๔๓๕] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษประทษรายตระกล มมารยาทเลวทราม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษ“รปนประทษรายตระกล มมารยาทเลวทราม เอาละ พวกเราจะลงปพพาชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงปพพาชนยกรรมแกภกษรปนน”... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวคดคานวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม“กรรมพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำา ไมด ตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกน“โดยธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมถก” “ตองทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๕๙. ปฏสารณยกมมววาทกถาวาดวยความขดแยงในปฏสารณยกรรม[๔๓๖] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษดาบรภาษพวกคฤหสถ ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนดาบรภาษ“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๐. อทสสนอกเขปนยกมมววาทกถาพวกคฤหสถ เอาละ พวกเราจะลงปฏสารณยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวก”โดยไมชอบธรรมลงปฏสารณยกรรมแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๐. อทสสนอกเขปนยกมมววาทกถาวาดวยความขดแยงในอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต[๔๓๗] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษตองอาบตแลวไมปรารถนาจะเหนวาเปนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษ“รปนตองอาบตแลวไมปรารถนาจะเหนวาเปนอาบต เอาละ พวกเราจะลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแกภกษนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงอกเขปนย”กรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๑. อปปฏกมมอกเขปนยกมมววาทกถาสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“

พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๑ อปปฏกมมอกเขปนยกมมววาทกถาวาดวยความขดแยงในอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต[๔๓๘] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษตองอาบตแลวไมปรารถนาจะทำาคนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย“ภกษรปนตองอาบตแลวไมปรารถนาจะทำาคนอาบต เอาละ พวกเราจะลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงอกเขปนย”กรรมเพราะไมทำาคนอาบตแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ...... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๒. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมววาทกถาบรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๒. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมววาทกถาวาดวยความขดแยงในอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป[๔๓๙] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษไมปรารถนาจะสละทฏฐบาปถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนไมปรารถนา“สละทฏฐบาป เอาละ พวกเราจะลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแกภกษ

รปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแก”ภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ...... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๓. ตชชนยกมมปกปสสทธกถา๒๖๓. ตชชนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยความขดแยงในการระงบตชชนยกรรม[๔๔๐] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนยกรรม“แลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละพวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมระงบตชชนย”กรรมแกภกษรปนนสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมแบงพวกกนโดยไม“ชอบธรรม และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำา” “ใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”[๔๔๑] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนยกรรมแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมระงบตชชนย”กรรมแกภกษรปนน

สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดย

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๑๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๓. ตชชนยกมมปกปสสทธกถาธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ไมชอบธรรม และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”[๔๔๒] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนยกรรมแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมระงบตชชนยกรรม”แกภกษรปนนสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมแบงพวกกนโดยไม“ชอบธรรม และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”[๔๔๓] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนยกรรมแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยธรรมปฏรประงบตชชนยกรรม”แกภกษรปนน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๓. ตชชนยกมมปกปสสทธกถาสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมแบงพวกกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำา” “ใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”[๔๔๔] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงตชชนยกรรมแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบตชชนยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบตชชนยกรรมแกภกษรปนน แลวพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรประงบตชชนย”กรรมแกภกษรปนนสงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำา” “ใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๕. ปพพาชนยกมมปฏปสสทธกถา๒๖๔. นยสกมมปฏปสสทธกถาวาดวยความขดแยงในการระงบนยสกรรม[๔๔๕] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงตชชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบนยสกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงนยสกรรมแลว“กลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวไดขอระงบนยสกรรม เอาละ พวกเราจะระงบนยสกรรมแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยชอบธรรมระงบนยสกรรมแกภกษ”

รปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ...แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกน“โดยธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๕. ปพพาชนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยความขดแยงในการระงบปพพาชนยกรรม[๔๔๖] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงปพพาชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปพพาชนยกรรม ถา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๖. ปฏสารณกมมปฏปสสทธกถาภกษทงหลายตกลงกนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลง“ปพพาชนยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปพพาชนยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบปพพาชนยกรรมแกภกษรปนน แลวแบง”พวกโดยไมชอบธรรมระงบปพพาชนยกรรมแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ...... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกน“โดยธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๖. ปฏสารณยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยความขดแยงในการระงบปฏสารณยกรรม

[๔๔๗] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงปฏสารณยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปฏสารณยกรรม ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทานทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลง“ปฏสารณยกรรมแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบปฏสารณยกรรม เอาละ พวกเราจะระงบปฏสารณยกรรมแกภกษรปนน แลวแบง”พวกโดยไมชอบธรรมระงบปฏสารณยกรรมแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๗. อทสสอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ...พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกน“โดยธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา ” ''กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๗. อทสสนอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยความขดแยงในการระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต[๔๔๘] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทาน“ทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต เอาละ พวกเราจะระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบตแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบธรรมระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต”แกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวก

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๘. อปปฏกมมอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำาใหม”บรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๘. อปปฏกมมอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยความขดแยงในการระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต[๔๔๙] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทาน“ทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแลวกลบประพฤตชอบหายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบต เอาละ พวกเราจะระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแกภกษรปนน แลวแบงพวกโดยไมชอบ”ธรรมระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาคนอาบตแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”

 

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๖๙. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาบรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตองทำา” “

ใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”๕ วาระนทานยอไว

๒๖๙. อปปฏนสสคคอกเขปนยกมมปฏปสสทธกถาวาดวยความขดแยงในการระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป[๔๕๐] ภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแลวกลบประพฤตชอบ หายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป ถาภกษทงหลายปรกษากนในเรองนนอยางนวา ทาน“ทงหลาย ภกษรปนถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแลวกลบประพฤตชอบหายเยอหยง กลบตวได ขอระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาป เอาละพวกเราจะระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแกภกษรปนน แลวแบงพวก”โดยไมชอบธรรมระงบอกเขปนยกรรมเพราะไมสละทฏฐบาปแกภกษรปนน ... ... พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยชอบธรรม ... ... แบงพวกโดยธรรมปฏรป ... ... พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป ...สงฆผอยในทประชมนนกลาวแยงวา กรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม กรรม“พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยชอบธรรม กรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป กรรมพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรป กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมดตองทำาใหม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๗๐. รวมเรองทมในจมเปยยขนธกะบรรดาภกษในทประชมนน พวกทกลาวอยางนวา กรรมพรอมเพรยงกนโดย“ธรรมปฏรป และพวกทกลาวอยางนวา กรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมด ตอง” “ทำาใหม จดเปนฝายธรรมวาทในทประชมนน”แม ๕ วาระนทานยอไวจมเปยยขนธกะท ๙ จบ

๒๗๐. รวมเรองทมในจมเปยยขนธกะจมเปยยขนธกะ ม ๓๖ เรอง คอเรองพระผมพระภาคประทบอยทกรงจมปา เรองพระกสสปโคตรในวาสภคามขวนขวายในสงทพงปรารถนาเพอภกษอาคนตกะครนทานทราบวาพวกภกษอาคนตกะชำานาญทางโคจรดแลวจงเลกขวนขวายในเวลานน แตถกภกษอาคนตกะลงอกเขปนยกรรมเพราะไมทำาจงไปเฝาพระชนเจาเรองภกษชาวกรงจมปาทำากรรมแบงพวกโดยไมชอบธรรม

พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม ทำากรรมแบงพวกโดยชอบธรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรปพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยวบางภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษ๒ รปบาง ภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรปบางภกษรปเดยวลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยวบาง ภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รปบางภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรปบาง

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๗๐. รวมเรองทมในจมเปยยขนธกะภกษ ๒ รปลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษรปเดยวบาง ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษ ๒ รปบาง ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมภกษหลายรปบาง ภกษหลายรปลงอกเขปนยกรรมสงฆบางสงฆลงอกเขปนยกรรมสงฆบาง เรองพระผมพระภาคไดทรงสดบแลวตรสหามเพราะไมชอบธรรมเรองกรรมทญตตวบต อนสาวนาสมบรณ วบตโดยอนสาวนาสมบรณดวยญตต วบตทงสองอยาง ทำากรรมผดธรรมวนยผดสตถศาสน ทำากรรมทถกคดคานกรรมทกำาเรบ ไมควรแกฐานะเรองแบงพวกโดยไมชอบธรรม พรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมแบงพวกโดยธรรมปฏรป พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปพระตถาคตทรงอนญาตกรรมทพรอมเพรยงกนโดยธรรมเทานนเรองสงฆ ๕ ประเภท คอ สงฆจตวรรค สงฆปญจวรรคสงฆทสวรรค สงฆวสตวรรค และสงฆอตเรกวสตวรรคเรองยกเวนอปสมบทกรรม ปวารณากรรมและอพภานกรรมนอกนนสงฆจตวรรคทำาไดเรองยกเวนกรรม ๒ อยาง คอ อปสมบทกรรมในมชฌมประเทศและอพภานกรรม นอกนนสงฆปญจวรรคทำาไดทงสนเรองยกเวนอพภานกรรมอยางเดยว นอกนนสงฆทสวรรคทำาไดเรองสงฆวสตวรรคทำากรรมไดทกอยางเรองสรปคน ๒๔ จำาพวกคอ ภกษณ สกขมานา สามเณรสามเณร ภกษผบอกลาสกขา ผตองอนตมวตถผถกสงฆลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตเพราะไมทำาคนอาบต เพราะไมสละทฏฐบาป

บณเฑาะก คนลกเพศ ภกษผเขารตเดยรถย สตวดรจฉานคนผฆามารดา คนผฆาบดา คนฆาพระอรหนต

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๗๐. รวมเรองทมในจมเปยยขนธกะคนประทษรายภกษณ คนทำาลายสงฆคนทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหต อภโตพยญชนกภกษผเปนนานาสงวาส ภกษผอยในนานาสมา ภกษผอยในอากาศดวยฤทธสงฆทำากรรมแกภกษใดมภกษนนครบจำานวนสงฆพอดรวม ๒๔ จำาพวก พระสมมาสมพทธเจาทรงหามไวเพราะคนพวกนนเปนคณปรกะไมไดเรองสงฆมภกษผอยปรวาสเปนท ๔ ใหปรวาส ชกเขาหาอาบตเดมใหมานตหรออพภาน เปนกรรมทใชไมไดและไมควรทำาเรองสงฆมผควรชกเขาหาอาบตเดมเปนท ๔ สงฆมภกษผควรมานตเปนท ๔ สงฆมภกษผประพฤตมานตเปนท ๔สงฆมภกษผควรอพภานเปนท ๔ สงฆ ๕ ประเภทนพระสมมาสมพทธเจาทรงประกาศวาทำาสงฆกรรมใหไมไดเรองคน ๒๗ จำาพวกคอ ภกษณ สกขมานา สามเณรสามเณร ภกษผบอกลาสกขา ผตองอนตมวตถ วกลจรตมจตฟงซาน กระสบกระสายเพราะเวทนา ถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต เพราะไมทำาคนอาบต เพราะไมสละทฏฐบาปบณเฑาะกคนลกเพศ ภกษผเขารตเดยรถย สตวดรจฉานคนผฆามารดา คนผฆาบดา คนผฆาพระอรหนตคนประทษรายภกษณ คนผทำาลายสงฆคนทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหต อภโตพยญชนกภกษผอยในนานาสงวาส ภกษผอยในนานาสมา ภกษผอยในอากาศดวยฤทธ และภกษผถกสงฆทำากรรม ๒๗ จำาพวกนคานไมขนเรองคำาคดคานของภกษปกตตตะฟงขน เรองบคคลทถกขบออกไปดและบคคลทถกขบออกไปไมด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๒๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๗๐. รวมเรองทมในจมเปยยขนธกะเรองคน ๑๑ จำาพวก คอ บณเฑาะก คนลกเพศ ภกษผเขารตเดยรถย สตวดรจฉาน คนผฆามารดา คนผฆาบดาคนผฆาพระอรหนต คนประทษรายภกษณ คนผทำาลายสงฆคนทำารายพระศาสดาจนถงหอพระโลหต อภโตพยญชนกคน ๑๑ จำาพวกนไมควรรบเขาหมเรองคน ๓๒ จำาพวก คอ คนมอดวน เทาดวน ทงมอทงเทาดวน คนหวน คนจมกแหวง คนทงหวนทงจมกแหวงคนนวมอนวเทาขาด คนมงามมองามเทาขาด คนเอนขาดคนมอเปนแผน คนคอม คนเตย คนคอพอก คนถกสกหมายโทษมรอยเฆยนดวยหวาย คนมหมายจบ คนเทาปกคนมโรคเรอรง คนมรปรางไมสมประกอบคนตาบอดขางเดยว คนงอย คนกระจอก คนเปนโรคอมพาตคนเคลอนไหวเองไมได คนชราทพพลภาพ คนตาบอดทงสองขางคนใบ คนหหนวก คนทงบอดทงใบ คนทงบอดทงหนวกคนทงใบทงหนวก คนทงบอด ทงใบ ทงหนวก ๓๒ จำาพวกนพระสมมาสมพทธเจาทรงประกาศวารบเขาหมไดเรองการลงอกเขปนยกรรมภกษผไมเหนวาเปนอาบตการลงอกเขปนยกรรมภกษผไมทำาคนอาบต การลงอกเขปนยกรรมภกษไมสละทฏฐบาป ๗ กรณ เปนกรรมไมชอบธรรมเรองการลงอกเขปนยกรรมภกษทตองอาบตไมชอบธรรมอก๗ กรณ เรองการลงอกเขปนยกรรมภกษทชอบธรรม ๗ กรณเรองกรรมทควรทำาตอหนากลบทำาลบหลง กรรมทควรทำาโดยการสอบถามกลบไมซกถาม กรรมทควรทำาตามปฏญญากลบทำาโดยไมปฏญญา ใหอมฬหวนยแกภกษผควรสตวนยทำาตสสปาปยสกากรรมแกภกษผควรอมฬหวนย

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๗๐. รวมเรองทมในจมเปยยขนธกะลงตชชนยกรรมแกภกษผควรตสสปาปยสกากรรม ลงนยสกรรมแกภกษผควรตชชนยกรรม ลงปพพาชนยกรรมแกภกษผควรนยสกรรมลงปฏสารณยกรรมแกภกษผควรปพพาชนยกรรมลงอกเขปนยกรรมแกภกษผควรปฏสารณยกรรม ใหปรวาสแกภกษผควรอกเขปนยกรรม ชกภกษผควรปรวาสเขาหาอาบตเดมใหมานตแกภกษผควรชกเขาหาอาบตเดม อพภานภกษผควรมานต

ใหภกษผควรอพภานใหอปสมบทกลบตรทำากรรมอยางหนงแกภกษผควรกรรมอยางหนง รวม ๑๖กรณเปนกรรมทไมชอบดวยธรรม ไมชอบดวยวนยเรองทำากรรมนน ๆ แกภกษผควรแกกรรมนน ๆ รวม๑๖ กรณ เปนกรรมทชอบดวยธรรมชอบดวยวนย เรองทำากรรมแตละอยางไมชอบดวยธรรม ไมชอบดวยวนย ๑๖ กรณ ๒ หมวดเรองทำากรรมทชอบดวยธรรม ชอบดวยวนย ๑๖ กรณ ๒ หมวดเรองหมนเวยนกรรมมกรรมแตละขอเปนมล พระชนเจาตรสวาไมชอบดวยธรรม เรองสงฆแบงพวกโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรมแกภกษผกอความบาดหมางเรองภกษในอาวาสอนพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรมลงตชชนยกรรม และภกษในอาวาสอนแบงพวกโดยชอบธรรมกมแบงพวกโดยธรรมปฏรปกม พรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปกมลงตชชนยกรรมเรองพรอมเพรยงกนโดยไมชอบธรรม แบงพวกโดยชอบธรรม แบงพวกโดยธรรมปฏรป และพรอมเพรยงกนโดยธรรมปฏรปนกปราชญผมปญญาพงจดแตละขอเปนมลหมนเวยนเรองสงฆลงนยสกรรมแกภกษผโงเขลาไมฉลาด

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๙. จมเปยยขนธกะ] ๒๗๐. รวมเรองทมในจมเปยยขนธกะเรองสงฆลงปพพาชนยกรรมแกภกษผประทษรายตระกลเรองสงฆทำาปฏสารณยกรรมแกภกษผดาบรภาษคฤหสถเรองพระผมพระภาคทรงเปนผนำาหมตรสอกเขปนยกรรมแกภกษผไมเหนอาบต ไมทำาคนอาบต และไมสละทฏฐบาปเรองการระงบตชชนยกรรมเปนตนแกภกษผกลบตวไดภกษผมปญญาพงลงตชชนยกรรมใหถกตองตามวนยภกษผประพฤตเรยบรอยอนวตรตามระเบยบวนยเหลานนขอระงบกรรมเหลานนตามนยแหงกรรมทกลาวไวกอนเรองในกรรมนน ๆ สงฆผอยในทประชมคดคานวากรรมไมเปนอนทำา กรรมทำาไมถก ตองทำาใหม และเมอกรรมระงบภกษเหลานนเปนธรรมวาทพระมหามนทรงเหนภกษพวกเขากรรมไดรบความลำาบากโดยกรรมาวบตจงทรงชวธระงบได ดจนายแพทยผชำานาญไดบอกตวยาไวฉะนน

จมเปยยขนธกะ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถา๑๐. โกสมพกขนธกะ๒๗๑. โกสมพกววาทกถาวาดวยเรองภกษชาวกรงโกสมพทะเลาะววาทกน[๔๕๑] สมยนน พระผมพระภาคประทบอย ณ โฆสตาราม เขตกรงโกสมพครงนนมภกษรปหนงตองอาบต ภกษรปนนมความเหนในอาบตนนวาเปนอาบตแตภกษพวกอนมความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบตตอมา ภกษรปนนกลบมความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต แตภกษพวกอนมความเหนในอาบตนนวาเปนอาบตลำาดบนน ภกษเหลานนไดกลาวกบภกษรปนนดงนวา ทาน ทานตองอาบตแลว“ทานจงเหนอาบตนน ภกษรปนนกลาววา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทจะพงเหน” “ ”ภายหลง ภกษเหลานนไดความพรอมเพรยงแลวจงลงอกเขปนยกรรมภกษรปนนเพราะไมเหนวาเปนอาบต๑

เชงอรรถ :๑ พวกภกษทลงอกเขปนยกรรม เปนอปชฌายของพวกภกษวนยธรผเชยวชาญในพระวนย สวนภกษทถกลงอกเขปนยกรรมเปนอปชฌายของพวกภกษสตตนตกะผเชยวชาญในพระสตร เรองมอยวาณ อาวาสแหงหนง ในกรงโกสมพ มภกษอย ๒ กลม คอ กลมสตตนตกะเชยวชาญพระสตร และกลมวนยธร เชยวชาญพระวนย วนหนง อปชฌายของพวกสตตนตกะ เขาหองสขา(วจกฎ)เหลอนำาชำาระไวในภาชนะแลวออกมา อปชฌายของพวกวนยธรเขาไปทหลง เหนนำานนจงออกมาถามภกษสตตนตกะวา“ทานเหลอนำาไวหรอ ภกษสตตนตกะตอบวา ผมเหลอนำาไว ในกรณน ทานไมรวาเปนอาบตหรอ” “ ” “ ”“ผมไมรวาเปนอาบต ทาน ในกรณน มอาบตอย ถามอาบต ผมจะแสดงอาบต ทาน ถาไมจงใจ” “ ” “ ” “ไมมสต กไมมอาบต เมอภกษวนยธรกลาวอยางน ภกษสตตนตกะจงมความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต”ฝายภกษวนยธรบอกพวกนสตของตนวา ภกษสตตนตกะน แมตองอาบตกไมร พวกนสตของภกษวนยธร“ ”จงไปกลาวกะพวกภกษสตตนตกะวา อปชฌายของทาน แมตองอาบตแลวกยงไมรวาเปนอาบต พวก“ ”ภกษสตตนตกะ จงไปบอกแกอปชฌายของตน พระอปชฌายของพวกภกษสตตนตกะกลาววา ในตอนตน“ภกษวนยธรน กลาววา ไมมอาบต แตตอนน กลบกลาววา มอาบต ภกษวนยธรนพดเทจ เมอ“ ”อปชฌายกลาวอยางน พวกนสตจงไปกลาวกะพวกภกษวนยธรวา อปชฌายของพวกทานพดเทจ“ ”แลวกอความทะเลาะขยายวงกวางออกไปเรอย ลำาดบนน ภกษวนยธรไดโอกาส จงลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนอาบตแกภกษสตตนตกะนน (ว.อ. ๓/๔๕๑/๒๔๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถากภกษรปนนเปนพหสต ชำานาญปรยต ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกาเปนบณฑต เฉลยวฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวง ใฝการศกษาตอมา ภกษรปนนเขาไปหาพวกภกษทเปนเพอนเหนเพอนคบกนมาแลวไดกลาวอยางนวา ทานทงหลาย นนไมเปนอาบต นนหาเปนอาบตไม ผมไมตองอาบต ผมตอง“อาบตหามได ผมไมถกลงอกเขปนยกรรม ผมถกลงอกเขปนยกรรมหามได แตถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทไมชอบธรรม เปนความเสยหาย ไมควรแกฐานะ ทานทงหลายจงเปนฝายผมโดยธรรมโดยวนยเถด”ภกษรปนนไดพวกภกษทเปนเพอนเคยเหนเคยคบกนมาเปนพรรคพวกแลวภกษรปนนไดสงทตไปในสำานกของพวกภกษชาวชนบททเปนเพอนเหนเพอนคบกนมาวา ทานทงหลาย นนไมเปนอาบต นนเปนอาบตหามได ผมไมตอง“อาบต ผมตองอาบตหามได ผมไมถกลงอกเขปนยกรรม ผมถกลงอกเขปนยกรรมหามได แตถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทไมชอบธรรม เปนความเสยหาย ไมควรแกฐานะ ทานทงหลายจงเปนฝายผมโดยธรรมโดยวนยเถด”ภกษรปนนไดพวกภกษชาวชนบททเปนเพอนเคยเหนเคยคบกนมาเปนพรรคพวกครงนน ภกษเหลานนผประพฤตตามภกษทถกลงอกเขปนยกรรม ไดเขาไปหาพวกภกษทลงอกเขปนยกรรมถงทอยแลวไดกลาวดงนวา ทานทงหลาย นนไม“เปนอาบต นนเปนอาบตหามได ภกษรปนนไมตองอาบต ภกษรปนนตองอาบตหามได ภกษรปนนไมถกลงอกเขปนยกรรม ภกษรปนนถกลงอกเขปนยกรรมหามไดแตถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทไมชอบธรรม เปนความเสยหาย ไมควรแกฐานะ”เมอพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมกลาวอยางนแลวพวกภกษผลงอกเขปนยกรรมจงกลาวดงนวา ทานทงหลาย นนเปนอาบต นน“ไมเปนอาบตหามได ภกษรปนนตองอาบตแลว ภกษรปนนไมตองอาบตหามไดภกษรปนนถกลงอกเขปนยกรรมแลว ภกษรปนนไมถกลงอกเขปนยกรรมหามได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถาเธอถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทชอบธรรม ไมเปนความเสยหาย ควรแกฐานะทาน ทงหลายอยาประพฤตตาม อยาหอมลอมภกษรปนนผถกลงอกเขปนยกรรมนน”พวกภกษผประพฤตตามภกษถกลงอกเขปนยกรรมเหลานน แมถกพวกภกษผลงอกเขปนยกรรมวากลาวอยางน กยงประพฤตตาม ยงหอมลอมภกษผถกลงอกเขปนยกรรมนนเหมอนเดม[๔๕๒] ครงนน ภกษรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ

ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงลง ณ ทสมควร ภกษรปนนผนงแลว ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ขอประทานพระวโรกาส“ภกษรปหนงในพระธรรมวนยนตองอาบตแลว มความเหนในอาบตนนวาเปนอาบตพวกภกษอนมความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต ตอมาภกษรปนนกลบมความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต พวกภกษอนมความเหนในอาบตนนวาเปนอาบตพระพทธเจาขา ลำาดบนน ภกษเหลานนไดกลาวกบภกษรปนนดงนวา ทาน‘ทานตองอาบตแลว ทานจงเหนอาบตนน’ภกษรปนนกลาววา ทานทงหลาย ผมไมมอาบตทผมจะพงเหน‘ ’พระพทธเจาขา ภายหลง ภกษเหลานนไดความพรอมเพรยงแลวจงลงอกเขปนยกรรมภกษรปนนเพราะไมเหนอาบตพระพทธเจาขา ก ภกษรปนนเปนพหสต ชำานาญปรยต ทรงธรรม ทรงวนยทรงมาตกา เปนบณฑต เฉลยวฉลาด มปญญา มความละอาย มความระมดระวงใฝการศกษา ตอมา ภกษรปนนไดเขาไปหาพวกภกษทเปนเพอนเหนเพอนคบกนมาแลวไดกลาวดงนวา ทานทงหลาย นนไมเปนอาบต นนเปนอาบตหามได ผม‘ไมตองอาบต ผมตองอาบตหามได ผมไมถกลงอกเขปนยกรรม ผมถกลงอกเขปนยกรรมหามได แตถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทไมชอบธรรม ไมควรแกฐานะทานทงหลายจงเปนฝายผมโดยธรรมโดยวนยเถด’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถาพระพทธเจาขา ภกษรปนนไดพวกภกษทเปนเพอนเคยเหนเคยคบกนมาเปนพรรคพวกแลวภกษรปนนไดสงทตไปในสำานกของพวกภกษชาวชนบททเปนเพอนเคยเหนเคยคบกนมาวา ทานทงหลาย นนไมเปนอาบต นนเปนอาบตหามได ผมไมตองอาบต“ผมตองอาบตหามได ผมไมถกลงอกเขปนยกรรม ผมถกลงอกเขปนยกรรมหามไดแตถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทไมชอบธรรม ไมควรแกฐานะ ทานทงหลายจงเปนฝายผมโดยธรรมโดยวนยเถด”ภกษรปนนไดพวกภกษทเปนเพอนเคยเหนเคยคบกนมาเปนพรรคพวกแลวพระพทธเจาขา ครงนน ภกษเหลานนผประพฤตตามภกษทถกลงอกเขปนยกรรม ไดเขาไปหาพวกภกษทลงอกเขปนยกรรมถงทอยแลวไดกลาวดงนวา ทาน‘ทงหลาย นนไมเปนอาบต นนหาเปนอาบตไม ภกษรปนนไมตองอาบต ภกษรปนนตองอาบตหามได ภกษรปนนไมถกลงอกเขปนยกรรม ภกษรปนนถกลงอกเขปนยกรรมหามได แตถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทไมชอบธรรม ไมควรแกฐานะ’พระพทธเจาขา เมอพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรม

กลาวอยางนแลว พวกภกษผลงอกเขปนยกรรมจงกลาวดงนวา ทานทงหลาย นน‘เปนอาบต นนไมเปนอาบตหามได ภกษรปนนตองอาบตแลว ภกษรปนนไมตองอาบตหามได ภกษรปนนถกลงอกเขปนยกรรมแลว ภกษรปนนไมถกลงอกเขปนยกรรมหามได เธอถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทชอบธรรม ควรแกฐานะ ทานทงหลายอยาประพฤตตาม อยาหอมลอมภกษผถกลงอกเขปนยกรรมนน’พระพทธเจาขา พวกภกษผประพฤตตามภกษถกลงอกเขปนยกรรมเหลานนแมอนพวกภกษผลงอกเขปนยกรรมวากลาวอยางน กยงประพฤตตาม ยงหอมลอมภกษผถกลงอกเขปนยกรรมนนเหมอนเดม”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถา[๔๕๓] ลำาดบนน พระผมพระภาคทรงทราบวา ภกษสงฆจะแตกกน“ภกษสงฆจะแตกกน ๑ เสดจลกจากอาสนะ เขาไปหาพวกภกษผลงอกเขปนยกรรม”ประทบนงบนพระพทธอาสนทจดไว แลวไดตรสกบภกษผลงอกเขปนยกรรมเหลานนดงนวา ภกษทงหลาย พวกเธออยาคดอยางนวา เรองนแจมแจงแก“ ‘พวกเรา เรองนแจมแจงแกพวกเรา แลวจองแตจะลงอกเขปนยกรรมภกษในเรองใด’เรองหนงภกษทงหลาย กในกรณน ภกษผตองอาบตแลว มความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต พวกภกษอนมความเหนในอาบตนนวาเปนอาบต ภกษทงหลายถาภกษเหลานนรจกภกษรปนนอยางนวา ทานรปนแลเปนพหสต ฯลฯ ใฝการ‘ศกษา ถาพวกเราจะลงอกเขปนยกรรมภกษรปนเพราะไมเหนอาบต พวกเรากจะทำาอโบสถรวมกบภกษรปนไมได ตองทำาอโบสถแยกจากภกษรปน ความบาดหมางความทะเลาะ ความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนซงมเรองนนเปนเหตจะมแกสงฆ ภกษทงหลาย พวกภกษผหนกในความแตกกน ไมพงลงอกเขปนย’กรรมภกษรปนนเพราะไมเหนอาบตภกษทงหลาย อนง ในกรณน ภกษผตองอาบตแลว มความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต พวกภกษอนมความเหนในอาบตนนวาเปนอาบต ถาภกษเหลานนรจกภกษรปนนอยางนวา ทานรปนเปนพหสต ฯลฯ ใฝการศกษา ถา‘พวกเราจะลงอกเขปนยกรรมภกษรปนเพราะไมเหนอาบต พวกเรากจะปวารณารวมกบภกษรปนไมได ตองปวารณาแยกจากภกษรปน จะทำาสงฆกรรมรวมกบภกษรปนไมได ตองทำาสงฆกรรมแยกจากภกษรปน จะนงรวมบนอาสนะเดยวกบภกษรปน

เชงอรรถ :

๑ ภกษสงฆยงไมแตกกน แตมเหตคอความทะเลาะววาททบงบอกวา จะแตกกนแนนอนในโอกาสตอไป เหมอนเมอฝนตกลงมา ชาวนาทงหลายกมกจะกลาววา ขาวกลาสำาเรจแลว เพราะฝนเปนเครองบงบอกถง“ ”ความสำาเรจแหงขาวกลาในโอกาสตอไปแนนอน (ว.อ. ๓/๔๕๓/๒๔๓)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถาไมได ตองนงบนอาสนะแยกจากภกษรปน จะนงในทดมขาวตมรวมกบภกษรปนไมไดตองนงแยกจากภกษรปน จะนงในโรงอาหารรวมกบภกษรปนไมได ตองนงแยกจากภกษรปน จะอยในทมงบงเดยวกนรวมกบภกษรปนไมได ตองอยแยกจากภกษรปน จะกราบไหว ตอนรบ ประนมมอ ทำาสามจกรรมตามลำาดบพรรษารวมกบภกษรปนไมได ตองทำาแยกจากภกษรปน ความบาดหมาง ความทะเลาะความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนซงมเรองนนเปนเหตจะมแกสงฆ’ภกษทงหลาย พวกภกษผหนกในความแตกกน จงไมพงลงอกเขปนยกรรมภกษรปนนเพราะไมเหนอาบต”

เรองพระผมพระภาคทรงแนะนำาใหภกษแสดงอาบต[๔๕๔] ครนพระผมพระภาคตรสเรองนนแกพวกภกษผลงอกเขปนยกรรมแลวเสดจลกจากอาสนะ เสดจเขาไปหาพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมประทบบนพทธอาสนทปไวแลว ไดตรสกบพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมดงนวา ภกษทงหลาย พวกเธอตองอาบตแลวอยาคดวา“‘พวกเราหาไดตองอาบตไม พวกเราหาไดตองอาบตไม สำาคญวาอาบตไมตองทำาคน’ภกษทงหลาย กในกรณทภกษตองอาบตแลว มความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต พวกภกษอนมความเหนในอาบตนนวาเปนอาบต ถาภกษรปนนรจกภกษเหลานนอยางนวา ทานเหลานแลเปนพหสต ฯลฯ ใฝการศกษา คงจะไม‘ลำาเอยงเพราะความรก เพราะความชง เพราะความหลง เพราะความกลว เพราะเราเปนเหต หรอเพราะภกษอนเปนเหต ถาภกษเหลานจะลงอกเขปนยกรรมเราเพราะไมเหนอาบต ภกษเหลานนจะทำาอโบสถรวมกบเราไมได ตองทำาอโบสถแยกจากเรา ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆกนซงมเรองนนเปนเหตจะมแกสงฆ ภกษทงหลาย พวกภกษผตระหนกในความแตกกน’

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถาจงไมพงลงอกเขปนยกรรมแกภกษรปนนเพราะไมเหนอาบต ภกษทงหลาย ภกษ”ผหนกในความแตกกนจงพงแสดงอาบตนนแมเพราะเชอผอนภกษทงหลาย อนง ในกรณทภกษผตองอาบตแลว มความเหนในอาบตนนวาไมเปนอาบต พวกภกษอนมความเหนในอาบตนนวาเปนอาบต ถาภกษรปนนร จกภกษเหลานนอยางนวา ทานเหลานแลเปนพหสต ฯลฯ ใฝการศกษา คงจะ‘ไมลำาเอยงเพราะความชอบ เพราะความชง เพราะความหลง เพราะความกลวเพราะเราเปนเหต หรอเพราะภกษอนเปนเหต ถาภกษเหลานจะลงอกเขปนยกรรมเราเพราะไมเหนอาบต ภกษเหลานนจะปวารณารวมกบเราไมได ตองปวารณาแยกจากเรา จะทำาสงฆกรรมรวมกบเราไมได ตองทำาสงฆกรรมแยกจากเราจะนงรวมบนอาสนะเดยวกบเราไมได ตองนงบนอาสนะแยกจากเรา จะนงในทดมขาวตมรวมกบเราไมได ตองนงแยกจากเรา จะนงในโรงอาหารรวมกบเราไมไดตองนงแยกจากเรา จะอยในทมงบงเดยวรวมกบเราไมได ตองอยแยกจากเรา จะกราบไหว ตอนรบ ประนมมอ ทำาสามจกรรมตามลำาดบพรรษารวมกบเราไมไดตองทำาแยกจากเรา ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง ความววาทความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กน ซงมเรองนนเปนเหตจะมแกสงฆ ภกษทงหลาย ภกษผหนกใน’ความแตกกน จงพงแสดงอาบตนนแมเพราะเชอผอน”ครนพระผมพระภาคตรสเรองนน แกพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมแลว เสดจลกจากอาสนะแลวเสดจหลกไป

เรองพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมทำาอโบสถภายในสมา[๔๕๕] สมยนน พวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรม ทำาอโบสถ ทำาสงฆกรรมภายในสมานนเอง สวนพวกภกษผลงอกเขปนยกรรมไปทำาอโบสถ ทำาสงฆกรรมนอกสมา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๓๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถาตอมา ภกษผลงอกเขปนยกรรมอกรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายบงคมแลวนงอย ณ ทสมควร ภกษรปนนผนงแลว ณ ทสมควรไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา พวกภกษผประพฤตตาม“ภกษผถกลงอกเขปนยกรรมนน ทำาอโบสถ ทำาสงฆกรรมภายในสมานนเอง สวนพวกขาพระองคซงเปนผลงอกเขปนยกรรมกลบตองไปทำาอโบสถทำาสงฆกรรมนอกสมา”

พระผมพระภาคตรสวา ภกษ ถาพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลง“อกเขปนยกรรมนนจะทำาอโบสถ ทำาสงฆกรรมภายในสมานน กรรมเหลานนของภกษเหลานนเปนกรรมทถกตอง ไมเสยหาย ควรแกฐานะตามญตตและอนสาวนาทเราบญญตไว ภกษ ถาภกษเหลานนเองซงเปนผลงอกเขปนยกรรมจะทำาอโบสถสงฆกรรมภายในสมานน กรรมเหลานนแมของพวกเธอกเปนกรรมทถกตอง ไมเสยหาย ควรแกฐานะตามญตตและอนสาวนาทเราบญญตไว ขอนนเปนเพราะเหตไรเพราะภกษพวกนนเปนนานาสงวาสจากพวกเธอ และพวกเธอกเปนนานาสงวาสจากภกษพวกนน

นานาสงวาสกภมและสมานสงวาสกภมภกษ นานาสงวาสกภมม ๒ อยางน คอ๑. ภกษทำาตนใหเปนนานาสงวาสดวยตนเอง๒. สงฆพรอมเพรยงกนลงอกเขปนยกรรมภกษรปนน เพราะไมเหนวาเปนอาบต เพราะไมทำาคนอาบต หรอเพราะไมสละทฏฐบาปภกษ นานาสงวาสกภมม ๒ อยางนแลภกษ สมานสงวาสกภมม ๒ อยางน คอ๑. ภกษทำาตนใหเปนสมานสงวาสดวยตนเอง๒. สงฆพรอมเพรยงกนรบภกษผถกลงอกเขปนยกรรมเพราะไมเหนวาเปนอาบต เพราะไมทำาคนอาบต หรอเพราะไมสละทฏฐบาปเขาหมภกษ สมานสงวาสกภมม ๒ อยางนแล

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑. โกสมพกววาทกถา[๔๕๖] สมยนน พวกภกษเกดความบาดหมาง เกดความทะเลาะววาทแสดงกายกรรมวจกรรมอนไมสมควรตอกนและกน ฉดรงกนในโรงอาหารในละแวกบานคนทงหลายจงตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายพระ“ศากยบตรจงเกดความบาดหมาง เกดความทะเลาะววาท แสดงกายกรรม วจกรรมอนไมสมควรตอกนและกน ฉดรงกนในโรงอาหารในละแวกบานเลา”พวกภกษไดยนคนเหลานนตำาหน ประณาม โพนทะนา บรรดาภกษผมกนอยฯลฯ พากนตำาหน ประณาม โพนทะนาวา ไฉน ภกษทงหลาย จงเกดความ“บาดหมาง ฯลฯ ฉดรงกนในโรงฉนในละแวกบานเลา แลวนำาเรองนนไปกราบทล”พระผมพระภาคใหทรงทราบพระผมพระภาคตรสถามพวกภกษวา ฯลฯ ภกษทงหลาย ทราบวาพวก“ภกษเกดความบาดหมาง ฯลฯ ถงกบฉดรงกนในโรงอาหารในละแวกบานจรงหรอ”ภกษทงหลายทลรบวา จรง พระพทธเจาขา“ ”

พระผมพระภาคพทธเจาทรงตำาหน ฯลฯ ครนทรงตำาหนแลวทรงแสดงธรรมกถารบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย เมอสงฆแตกกนแลว แตยง“ทำากจทไมเปนธรรม เมอคำาแสลงใจเปนไปอย ภกษเหลานนพงนงบนอาสนะโดยคดวา เพราะเหตเพยงเทาน พวกเราจะไมแสดงกายกรรม วจกรรมอนไมสมควร‘ตอกนและกน จะไมฉดรงกน เมอสงฆแตกกนแลว ทำากจทไมเปนธรรมอย เมอ’คำาแสลงใจเปนไปอย พวกเธอพงนงในแถวทมอาสนะคน”[๔๕๗] สมยนน พวกภกษเกดความบาดหมาง เกดการทะเลาะววาท ถงกบใชหอกคอปากทมแทงกนอยในทามกลางสงฆ ภกษเหลานนไมสามารถระงบอธกรณนนไดครงนน ภกษรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทแลวยนอย ณ ทสมควร ภกษรปนนผยนอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๑.โกสมพกววาทกถาพระภาค ดงนวา พระพทธเจาขา ขอประทานวโรกาส พวกภกษเกดความบาดหมาง“เกดการทะเลาะววาท ถงกบใชหอกคอปากทมแทงกนอยในทามกลางสงฆ ภกษเหลานนไมสามารถระงบอธกรณนนได พระพทธเจาขา ขอประทานวโรกาส ขอพระผมพระภาคทรงโปรดอนเคราะหเสดจไปหาพวกภกษเหลานนเถด”พระผมพระภาครบอาราธนาโดยดษณภาพลำาดบนน พระผมพระภาคเสดจเขาไปหาพวกภกษเหลานนถงทอย ประทบนงบนพทธอาสนทปไวไดตรสกบภกษเหลานนดงนวา อยาเลย ภกษทงหลาย พวก“เธออยาบาดหมาง อยาทะเลาะ อยาขดแยง อยาววาทกนเลย”เมอพระผมพระภาคตรสอยางน ภกษฝายอธรรมวาทรปหนง๑ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขอพระผมพระภาคผทรงเปนธรรมสามทรงโปรดรอไปกอน“พระพทธเจาขา ขอพระผมพระภาคจงทรงขวนขวายนอย ประกอบตามสขวหารธรรมในปจจบนอยเถด พระพทธเจาขา พวกขาพระองคจะปรากฏเพราะความบาดหมางความทะเลาะ ความขดแยง และความววาทนงเอง”แมครงท ๒ พระผมพระภาคไดตรสกบภกษเหลานนดงนวา อยาเลย“ภกษทงหลาย พวกเธออยาบาดหมาง อยาทะเลาะ อยาขดแยง อยาววาทกนเลย”ภกษฝายอธรรมวาทรปนนไดกราบทลอกเปนครงท ๒ วา ขอพระผมพระภาค“ผทรงเปนธรรมสามทรงโปรดรอไปกอน พระพทธเจาขา ขอพระผมพระภาคจงทรงขวนขวายนอย ประกอบตามสขวหารธรรมในปจจบนอยเถด พระพทธเจาขา พวกขาพระองคจะปรากฏเพราะความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง และความววาทนงเอง”

เชงอรรถ :๑ ภกษฝายอธรรมวาทรปน เปนพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกสงฆลงอกเขปนยกรรม (ว.อ. ๓/ ๔๕๗/๒๔๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถ๒๗๒. ทฆาววตถวาดวยทฆาวกมาร[๔๕๘] ครงนน พระผมพระภาคไดรบสงกบภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย“เรองเคยมมาแลว ในกรงพาราณส ไดมพระเจากาสพระนามวาพรหมทต ทรงเปนกษตรยผมงคง มทรพยมาก มโภคสมบตมาก มกำาลงพลมาก มพาหนะมาก มอาณาจกรกวางใหญ มภณฑาคารหองเกบของมคาและคลงพชพนธธญญาหารอดมสมบรณ๑พระเจาโกศลทรงพระนามวาทฆตทรงเปนกษตรยผขดสน มทรพยนอย มโภคสมบตนอย มกำาลงพลนอย มพาหนะนอย มอาณาจกรไมกวางใหญ มภณฑาคารหองเกบของมคาและคลงพชพนธธญญาหารไมอดมสมบรณภกษทงหลาย ครงนน พระเจาพรหมทตกาสราชเสดจคมกองทหารประกอบดวยองค ๔ ไปโจมตพระเจาทฆตโกศลราชภกษทงหลาย พระเจาทฆตโกศลราชทรงสดบวา พระเจาพรหมทตกาสราช“เสดจคมกองทหารประกอบดวยองค ๔ มาโจมตเรา จงทรงดำารดงนวา พระเจา” “พรหมทตกาสราช ทรงเปนกษตรยผมงคง มทรพยมาก มโภคสมบตมาก มกำาลงพลมาก มพาหนะมาก มอาณาจกรกวางใหญ มภณฑาคารหองเกบของมคาและคลงพชพนธธญญาหารอดมสมบรณ สวนเราเองเปนกษตรยผขดสน มทรพยนอยมโภคสมบตนอย มกำาลงพลนอย มพาหนะนอย มอาณาจกรไมกวางใหญ มภณฑาคารหองเกบของมคาและคลงพชพนธธญญาหารไมอดมสมบรณ เราไมสามารถจะทำาสงครามแมเพยงครงเดยวกบพระเจาพรหมทตกาสราชไดเลย อยากระนนเลย เราควรรบหนไปจากเมองเสยกอน”

เชงอรรถ :๑ อกอยางหนง มกองทพ ๔ คอ กองทพชาง กองทพมา กองทพรถ พลเดนเทา และมคลงสมบตคลงธญชาต คลงผาบรบรณ (สารตถ.ฏกา ๓/๔๖๓/๔๒๐)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถภกษทงหลาย ลำาดบนน พระเจาทฆตโกศลราชจงทรงพาพระมเหสเสดจหนไปจากเมองเสยกอนฝายพระเจาพรหมทตกาสราชทรงยดกำาลงพล พาหนะ ชนบท คลงอาวธ-ยทโธปกรณและคลงพชพนธธญญาหารของพระเจาทฆตโกศลราชไวไดแลวเสดจเขาครอบครองแทนภกษทงหลาย ครงนน พระเจาทฆตโกศลราช พรอมดวยพระมเหสไดเสดจหนไปทางกรงพาราณส เสดจจารกไปตามลำาดบ ลถงกรงพาราณสแลว ทราบวาทาวเธอพรอมกบพระมเหสทรงปลอมแปลงพระองคมใหคนรจก ทรงนงหมเยยงปรพาชก ประทบอยในบานชางหมอซงตงอยชายแดนแหงหนงในกรงพาราณสภกษทงหลาย ตอมาไมนานนก พระมเหสของพระเจาทฆตโกศลราชทรงมพระครรภ พระนางเกดอาการแพทองเชนน คอ ในยามรงอรณ พระนางปรารถนาจะทอดพระเนตรกองทหารประกอบดวยองค ๔ ผสวมเกราะยนอยในสมรภม และจะทรงเสวยนำาลางพระแสงขรรคภกษทงหลาย ครงนน พระมเหสของพระเจาทฆตโกศลราชจงไดกราบทลดงนวา ขอเดชะ หมอมฉนมครรภ หมอมฉนนนเกดอาการแพทองเชนน คอ“ยามรงอรณปรารถนาจะทอดพระเนตรกองทหารประกอบดวยองค ๔ ผสวมเกราะยนอยในสมรภม และจะทรงเสวยนำาลางพระแสงขรรค”พระเจาทฆตตรสวา แมเทว เรากำาลงตกยาก จะไดกองทหารประกอบดวย“องค ๔ ผสวมเกราะยนอยในสมรภมและนำาลางพระแสงขรรคจากทไหนเลา”พระราชเทวกราบทลวา ขอเดชะ ถาหมอมฉนไมไดคงตายแน“ ”[๔๕๙] ภกษทงหลาย กสมยนน พราหมณปโรหตของพระเจาพรหมทตกาสราชเปนพระสหายของพระเจาทฆตโกศลราช ลำาดบนน พระเจาทฆตโกศลราชเสดจเขาไปหาพราหมณปโรหตของพระเจาพรหมทตกาสราช ณ ทพก แลวตรสกบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถพราหมณปโรหตของพระเจาพรหมทตกาสราชดงนวา เพอนเอย สหายหญงของ“ทานมครรภ นางเกดอาการแพทองเชนน คอ เมอยามรงอรณ เธอปรารถนาจะชมกองทหารประกอบดวยองค ๔ ผสวมเกราะยนในสมรภม และจะดมนำาลางพระแสงขรรค”ปโรหตกราบทลวา ขอเดชะ ถาอยางนน หมอมฉนขอเฝาพระเทวกอน“ ”ลำาดบนน พระมเหสของพระเจาทฆตโกศลราชไดเสดจไปหาพราหมณปโรหตของพระเจาพรหมทตกาสราช ณ ทพกภกษทงหลาย พราหมณปโรหตของพระเจาพรหมทตกาสราชไดแลเหนพระ

มเหสของพระเจาทฆตโกศลกำาลงเสดจมาแตไกล จงลกจากอาสนะหมผาเฉวยงบาขางหนง ประนมมอไปทางพระมเหสแลวอทานขน ๓ ครงวา ทานผเจรญ พระเจา“โกศลประทบอยในพระอทรแนแลว ทานผเจรญ พระเจาโกศลประทบอยในพระอทรแนแลว พระเทวอยาไดทอพระทยเลย เมอยามรงอรณจะไดทอดพระเนตรกองทหารประกอบดวยองค ๔ ผสวมเกราะยนอยในสมรภมและจะไดเสวยนำาลางพระแสงขรรค”ภกษทงหลาย ครงนน พราหมณปโรหตของพระเจาพรหมทตกาสราชเขาไปเฝาพระเจาพรหมทตกาสราช ณ ทประทบ แลวไดกราบทลดงนวา ขอเดชะ“นมตทงหลายปรากฏอยางนน คอ พรงนยามรงอรณ กองทหารประกอบดวยองค๔ จะสวมเกราะยนอยในสมรภม และเจาพนกงานจะเอานำาลางพระแสงขรรค”ลำาดบนน พระเจาพรหมทตกาสราชจงรบสงกบเจาพนกงานวา พนาย พวก“เจาจงทำาตามทพราหมณปโรหตสงการเถด”ภกษทงหลาย พระมเหสของพระเจาทฆตโกศลราชจงไดทอดพระเนตรกองทหารประกอบดวยองค ๔ ผสวมเกราะยนอยในสมรภม และไดเสวยนำาลางพระแสงขรรคในเวลารงอรณสมความปรารถนา ตอมาเมอพระครรภแกครบกำาหนดจงประสตพระโอรส พระประยรญาตไดขนานพระนามใหวา ทฆาว ตอมาไมนานนกพระกมารไดทรงเจรญวยรเดยงสา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถภกษทงหลาย ครงนน พระเจาทฆตโกศลราชทรงมดำารดงนวา พระเจา“พรหมทตกาสราชนไดกอสงทมใชประโยชนใหแกเรามากมาย ไดชวงชงเอากองทหารพาหนะ ชนบท คลงอาวธยทโธปกรณตลอดถงคลงพชพนธธญญาหารของพวกเราไป ถาทาวเธอจะทรงสบทราบถงพวกเรา จะรบสงใหประหารชวตหมดทง ๓ คนแนอยากระนนเลย เราควรใหพอทฆาวกมารหลบอยนอกเมอง แลวไดใหทฆาวกมาร”หลบอยนอกเมอง ทฆาวกมารอาศยอยนอกเมองไมนานกไดศกษาศลปวทยาจบทกสาขา[๔๖๐] ภกษทงหลาย สมยนน ชางกลบกของพระเจาทฆตโกศลราชไดสวามภกดอยในสำานกของพระเจาพรหมทตกาสราช เขาไดเหนพระเจาทฆตโกศลราชพรอมกบพระมเหสทรงปลอมแปลงพระองคมใหใครรจก ทรงนงหมเยยงปรพาชกประทบอยในบานชางหมอซงตงอยชายแดนแหงหนงในกรงพาราณส จงไดเขาไปเฝาพระเจาพรหมทตกาสราชแลวกราบทลวา ขอเดชะ พระเจาทฆตโกศลราชพรอมดวย“พระมเหสทรงปลอมแปลงพระองคมใหใครรจก ทรงนงหมเยยงปรพาชก ประทบอยในบานชางหมอซงตงอยชายแดนแหงหนงในกรงพาราณส”

ภกษทงหลาย ลำาดบนน พระเจาพรหมทตกาสราชจงรบสงเจาพนกงานวา“พนาย ถาอยางนน พวกเจาจงไปจบพระเจาทฆตโกศลราชพรอมดวยพระมเหสมา”พวกเจาพนกงานกราบทลรบสนองพระดำารส แลวไปจบพระเจาทฆตโกศลราชพรอมพระมเหสมาถวายพระเจาพรหมทตกาสราชรบสงเจาพนกงานวา พวกเจาจงเอาเชอกทเหนยวแนน“มดพระเจาทฆตโกศลราชพรอมกบพระมเหส มดพระพาหาไพลหลงใหแนนกลอนพระเกศาแลวพาตระเวนไปตามถนน ตามตรอกทกแหงพรอมกบตกลองใหดง สนนพาออกไปทางประตดานทศทกษณแลวบนรางออกเปน ๔ ทอนวางเรยงไวในหลมทง๔ ทศทางดานทศทกษณแหงเมอง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถภกษทงหลาย พวกเจาพนกงานทลรบสนองพระราชดำารสแลวไดเอาเชอกทเหนยวแนนมดพระเจาทฆตพรอมกบพระมเหส มดพระพาหาไพลหลงใหแนน กลอนพระเกศาแลวพาตระเวนไปตามถนน ตามตรอกทกแหงพรอมกบตกลองใหดงสนนเวลานน ทฆาวราชกมารทรงดำารดงนวา นานแลวทเราไดเยยมพระชนกชนน“อยากระนนเลย เราควรไปเยยมทานทงสอง จงเดนทางเขากรงพาราณส ไดทอด”พระเนตรเหนเจาพนกงานเอาเชอกอยางเหนยวมดพระชนกชนน มดพระพาหาไพลหลงใหแนน กลอนพระเกศาแลวพาตระเวนไปตามถนนตามตรอกทกแหงพรอมกบตกลองใหดงสนน จงเสดจเขาไปใกลพระชนกชนนภกษทงหลาย พระเจาทฆตโกศลราชทอดพระเนตรเหนทฆาวกมารดำาเนนมาแตไกลจงไดตรสดงนวา พอทฆาว เจาอยาเหนแกยาว อยาเหนแกสน เวรยอม“ไมระงบดวยการจองเวร แตระงบไดดวยการไมจองเวร”เมอพระเจาทฆตโกศลราชตรสอยางน พวกเจาพนกงานไดกราบทลดงนวา“พระเจาทฆตโกศลราชพระองคนทรงวกลจรตจงบนเพอ ใครคอทฆาวของพระเจาทฆตโกศลราชน พระองคตรสกบใครอยางนวา พอทฆาว เจาอยาเหนแกยาว‘อยาเหนแกสน เวรยอมไมระงบดวยการจองเวร แตระงบไดดวยการไมจองเวร”พระเจาทฆตโกศลราชจงตรสตอบวา เราไมไดวกลจรตบนเพอ ผใดรแจง“ผนนจะเขาใจ”ภกษทงหลาย แมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ พระเจาทฆตโกศลราชไดตรสกะทฆาวกมารดงนวา พอทฆาว“เจาอยาเหนแกยาว อยาเหนแกสน เวรยอมไมระงบดวยการจองเวร แตระงบไดดวยการไมจองเวร”ภกษทงหลาย แมครงท ๓ พวกเจาพนกงานกไดกราบทลดงนวา พระเจา“

ทฆตโกศลราชพระองคนทรงวกลจรตจงบนเพอ ใครคอทฆาวของพระเจาทฆตโกศลราชน พระองคตรสกบใครอยางนวา พอทฆาว เจาอยาเหนแกยาว อยาเหนแกสน‘เวรยอมไมระงบดวยการจองเวร แตระงบไดดวยการไมจองเวร”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถพระเจาทฆตโกศลราชกยงคงตรสวา เราไมไดวกลจรตบนเพอ ผใดรแจง ผนน“จะเขาใจ”ภกษทงหลาย ลำาดบนน พวกเจาพนกงานไดนำาพระเจาทฆตโกศลราชพรอมกบพระมเหสตระเวนไปตามถนนตามตรอกทกแหงแลวใหออกไปทางประตดานทศทกษณแลวบนพระกายเปน ๔ ทอนแลววางเรยงไวในหลมทง ๔ ทศทางดานทศทกษณแหงเมอง วางยามคอยระวงเหตการณไวแลวพากนกลบตอมา ทฆาวกมารลอบเสดจเขาไปยงกรงพาราณส นำาสรามาเลยงพวกอยยามเมอพวกยามเมาฟบลง จงจดหาฟนมาวางเรยงกนแลวหาไมมาสรางจตกาธานยกพระบรมศพของพระชนกชนนขนสจตกาธาน ถวายพระเพลงแลวประนมพระหตถทำาประทกษณจตกาธาน ๓ รอบ[๔๖๑] ภกษทงหลาย สมยนน พระเจาพรหมทตกาสราชประทบอยชนบนปราสาท ทอดพระเนตรเหนทฆาวกมารกำาลงประนมพระหตถทำาประทกษณจตกาธาน๓ รอบ จงทรงดำารดงนวา พนกงานผนนคงเปนญาตหรอคนรวมสายโลหตของ“พระเจาทฆตโกศลราชแน นากลวจะกอความพนาศแกเรา ชางไมมใครบอกเราเลย”ภกษทงหลาย ครงนน ทฆาวกมารเสดจหลบเขาปา ทรงกนแสงดวยความโศกเศราพระทย ทรงซบนำาพระเนตรแลวเสดจเขากรงพาราณส ถงโรงชางใกลพระบรมมหาราชวง ตรสแกนายหตถาจารยดงนวา ทานอาจารย ผมอยากเรยน“ศลปวทยา”นายหตถาจารยตอบวา ถาอยางนน เชญพอหนมมาเรยนเถด“ ”เชามดวนหนง ทฆาวกมารทรงตนบรรทม ทรงขบรองดดพณคลอเสยงเจอยแจวอยทโรงชาง พระเจาพรหมทตกาสราชทรงตนบรรทมเวลานนพอด ไดทรงสดบเสยงเพลงและเสยงพณทดงแววมาทางโรงชาง จงตรสถามพวกเจาพนกงานวา ใคร“กนตนแตเชาขบรองดดพณแววมาทางโรงชาง”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถพวกเจาพนกงานกราบทลวา ขอเดชะ ชายหนมศษยของนายหตถาจารย“คนโนนตนแตเชา ขบรองดดพณคลอเสยงเจอยแจวอยทโรงชาง”พระเจาพรหมทตกาสราชตรสวา ถากระนน พวกเจาจงพาชายหนมมาเฝา“ ”พวกเจาพนกงานทลรบสนองพระราชดำารสแลว พาทฆาวกมารมาเฝาภกษทงหลาย พระเจาพรหมทตกาสราชตรสถามทฆาวกมารดงนวา พอหนม“เธอตนแตเชา ขบรองดดพณคลอเสยงเจอยแจวอยทโรงชางหรอ”ทฆาวกมารกราบทลวา เปนอยางนน พระพทธเจาขา“ ”ทาวเธอตรสวา ถาเชนนน เธอจงขบรองดดพณไปเถด“ ”ทฆาวกมารกราบทลรบสนองพระราชดำารสแลว ปรารถนาจะใหทรงโปรดจงขบรองและดดพณดวยเสยงอนไพเราะภกษทงหลาย ครงนน พระเจาพรหมทตกาสราชไดตรสกบทฆาวกมารดงนวา พอหนม เธอจงอยรบใชเราเถด“ ”ทฆาวกมารทลรบสนองพระราชดำารสแลวจงไดประพฤตทำานองตนกอนนอนทหลงคอยเฝาปรนนบต ทำาใหถกพระอธยาศย พดไพเราะภกษทงหลาย ไมนานนก พระเจาพรหมทตกาสราชทรงแตงตงทฆาวกมารไวในตำาแหนงมหาดเลกคนสนทภายใน[๔๖๒] ภกษทงหลาย ตอมา พระเจาพรหมทตกาสราชตรสกบทฆาวกมารดงนวา พอหนม เธอจงเทยมรถ พวกเราจะไปลาเนอ“ ”ทฆาวกมารทลรบสนองพระราชดำารสแลวจดเทยมรถไวไดกราบทลวา ขอเดชะ“รถพระทนงเทยมเสรจแลว เวลานขอไดทรงโปรดทราบเวลาอนควรเถด”ลำาดบนน พระเจาพรหมทตกาสราชเสดจขนราชรถ ทฆาวกมารขบราชรถแยกไปทางหนงจากกองทหาร เมอทาวเธอเสดจไปไกลจงตรสกบทฆาวกมารวา“พอหนม เธอจงจอดรถ เราเหนดเหนอยจะนอนพก”ทฆาวกมารทลรบสนองพระราชดำารสแลวจอดราชรถนงขดสมาธทพนดน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๔๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพรหมทตกาสราชทรงพาดพระเศยรบรรทมอยบนตกของทฆาวกมารเพราะทรงเหนดเหนอยมา เพยงครเดยวกบรรทมหลบสนทขณะนน ทฆาวกมารไดทรงดำารดงนวา พระเจาพรหมทตกาสราชนแลทรง“กอสงทไมเปนประโยชนแกพวกเรามากมาย ทรงชวงชงกองทหาร พาหนะ ชนบทคลงอาวธยทโธปกรณและคลงพชพนธธญญาหารของพวกเราไป ไดปลงพระชนม

ชพของพระชนกชนนของเราอก บดนเปนเวลาทเราพบคเวร จงชกพระแสงขรรค”ออกจากฝกภกษทงหลาย ครงนน ทฆาวกมารไดทรงดำารดงนวา พระชนกไดตรสสง“เราไวเมอใกลจะสวรรคตวา พอทฆาว เจาอยาเหนแกยาว อยาเหนแกสน เวรยอม‘ไมระงบดวยการจองเวร แตระงบไดดวยการไมจองเวร การทเราจะละเมดพระดำารสสงของพระชนกนนไมควรเลย จงสอดพระแสงขรรคกลบเขาฝกตามเดม”ภกษทงหลาย แมครงท ๒ ฯลฯแมครงท ๓ ทฆาวกมารกทรงดำารดงนวา พระเจาพรหมทตกาสราชนแลทรง“กอสงทไมเปนประโยชนแกพวกเรามากมาย ทรงชวงชงกองทหาร พาหนะ ชนบทคลงอาวธยทโธปกรณและคลงพชพนธธญญาหารของพวกเราไป ไดปลงพระชนมชพของพระชนกชนนของเราอก บดนเปนเวลาทเราพบคเวร จงชกพระแสงขรรคออก”จากฝกภกษทงหลาย แมครงท ๓ ทฆาวกมารไดทรงดำารดงนวา พระชนกไดตรส“สงเราไวเมอใกลจะสวรรคตวา พอทฆาว เจาอยาเหนแกยาว อยาเหนแกสน เวร‘ยอมไมระงบดวยการจองเวร แตระงบไดดวยการไมจองเวร การทเราจะละเมดพระดำารสสงของพระชนกนนไมควรเลย จงสอดพระแสงขรรคกลบเขาฝกตามเดม”ภกษทงหลาย พอดกบทพระเจาพรหมทตทรงสะดงพระทย หวาดหวน รบเสดจลกขน

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถลำาดบนน ทฆาวกมารทลถามพระเจาพรหมทตกาสราชดงนวา ขอเดชะ“เพราะอะไรพระองคจงทรงสะดงพระทย หวาดหวน รบเสดจลกขน”ทาวเธอตรสตอบวา พอหนม ฉนฝนวาทฆาวกมารโอรสของพระเจาทฆต“โกศลราชฟนฉนดวยพระแสงขรรค ณ ทน ดงนนฉนจงตกใจสะดง หวาดหวน รบลกขน”ทนน ทฆาวกมารจบพระเศยรของพระเจาพรหมทตกาสราชดวยพระหตถซายชกพระแสงขรรคดวยพระหตถขวา แลวกลาวขวา ขอเดชะ ขาพระพทธเจาน“แหละคอทฆาวกมารโอรสของพระเจาทฆตโกศลราชคนนน พระองคทรงกอสงทมใชประโยชนแกพวกขาพระองคมากมาย ทรงชวงชงกองทหาร พาหนะ ชนบทคลงอาวธยทโธปกรณและคลงพชพนธธญญาหารของพวกขาพระองคไป มหนำาซำายงปลงพระชนมชพพระชนกชนนของขาพระองคอก เวลานเปนเวลาทขาพระองคไดเจอคเวร”พระเจาพรหมทตไดซบพระเศยรลงแทบบาทของทฆาวกมาร ตรสออนวอนวา

“พอทฆาว พอจงใหชวตแกฉนเถด พอทฆาว พอจงใหชวตแกฉนเถด”ทฆาวกมารกราบทลวา ขาพระองคไมอาจจะถวายชวตแดสมมตเทพได องค“สมมตเทพตางหากควรพระราชทานชวตแกขาพระองค”ทาวเธอตรสวา พอทฆาว ถาอยางนน เธอจงใหชวตฉน และฉนกใหชวต“แกเธอ”ดงนน พระเจาพรหมทตกาสราชและทฆาวกมารจงตางไดใหชวตแกกนและกนจบพระหตถกนและไดสาบานเพอจะไมทำารายกนและกนภกษทงหลาย ครงนนแล พระเจาพรหมทตกาสราชไดตรสกบทฆาวกมารดงนวา พอทฆาว ถาอยางนนเธอจงเทยมรถกลบกนเถอะ“ ”ภกษทงหลาย ทฆาวกมารทลรบสนองพระราชดำารสแลวเทยมรถไดกราบทลวา“ขอเดชะ รถพระทนงเทยมเสรจแลว บดนพระองคโปรดทรงทราบเวลาอนควรเถด”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถทาวเธอเสดจขนราชรถแลว ทฆาวกมารขบราชรถไปไมนานกมาพบกองทหารเมอเสดจเขากรงพาราณสแลว รบสงใหเรยกประชมอมาตยราชบรษทแลวตรสถามวา ถาพวกทานพบทฆาวกมารโอรสของพระเจาทฆตโกศลราชจะทำาอะไรแกเขา“ ”อมาตยบางพวกกราบทลอยางนวา ขอเดชะ พวกขาพระองคจะตดมอ“ขอเดชะ พวกขาพระองคจะตดเทา ขอเดชะ พวกขาพระองคจะตดทงมอและเทาขอเดชะ พวกขาพระองคจะตดห ขอเดชะ พวกขาพระองคจะตดจมก ขอเดชะพวกขาพระองคจะตดทงหและจมก ขอเดชะ พวกขาพระองคจะตดศรษะ”พระเจาพรหมทตกาสราชตรสวา นาย ชายหนมผนแล คอ ทฆาวกมาร“โอรสของพระเจาทฆตโกศลราชคนนน ใครจะทำารายชายหนมคนนไมได เขาใหชวตแกเราและเรากไดใหชวตแกเขา”[๔๖๓] ภกษทงหลาย ครงนน พระเจาพรหมทตกาสราชไดตรสกบทฆาวกมารดงนวา พอทฆาว คำาสงทพระชนกของเธอไดตรสไวเมอใกลจะสวรรคตวา พอ“ ‘ทฆาว เจาอยาเหนแกยาว อยาเหนแกสน เวรยอมไมระงบดวยการจองเวรแตระงบไดดวยการไมจองเวร พระชนกของเธอตรสไวหมายความวาอยางไร’ ”ทฆาวกมารกราบทลวา ขอเดชะ คำาสงทพระชนกของขาพระองคตรสไวเมอ“ใกลจะสวรรคตวา เจาอยาเหนแกยาว นหมายความวา อยาไดจองเวรใหยดเยอ‘ ’ ‘ ’ดงนน พระชนกของขาพระองคจงตรสไวเมอใกลจะสวรรคตวา เจาอยาเหนแกยาว‘ ’คำาสงทพระชนกของขาพระองคตรสไวอกวา เจาอยาเหนแกสน นหมายความ‘ ’วา เจาอยาแตกราวจากมตรเรวนก ดงนน พระชนกของขาพระองคจงตรสไวเมอ‘ ’ใกลจะสวรรคตวา เจาอยาเหนแกสน‘ ’คำาสงทพระชนกของขาพระองคตรสไวอกวา เวรยอมไมระงบดวยการจองเวร‘

แตยอมระงบไดดวยการไมจองเวร นหมายความวา พระชนกชนนของขาพระองค’ ‘ถกพระองคปลงพระชนมชพแลว ถาขาพระองคปลงพระชนมชพของพระองคบางคนทมงประโยชนแกพระองคกจะพงฆาขาพระองค คนทมงประโยชนแกขาพระองค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถกจะพงฆาคนพวกนนอก เมอเปนเชนน เวรนนไมพงระงบดวยการจองเวร แตมาบดน พระองคทรงพระกรณาโปรดพระราชทานชวตแกขาพระองค และขาพระองคกไดทลถวายพระชนมชพแกพระองค จงเปนอนวาเวรนนระงบแลวดวยการไมจองเวรดงนน พระชนกของขาพระองคจงตรสไวเมอใกลจะสวรรคตวา เวรยอมไมระงบดวย‘การจองเวร แตยอมระงบไดดวยการไมจองเวร”ภกษทงหลาย ลำาดบนน พระเจาพรหมทตกาสราชตรสวา นาอศจรรยจรง“ทานผเจรญทงหลาย เปนเรองทไมเคยม ทานผเจรญทงหลาย ทฆาวกมารผนเฉลยวฉลาดจงเขาใจความหมายแหงคำาพดทพระชนกตรสไวโดยยอไดโดยพสดาร”แลวไดโปรดพระราชทานคนกองทหาร พาหนะ ชนบท คลงอาวธยทโธปกรณและคลงพชพนธธญญาหารอนเปนพระราชสมบตของพระชนกและไดพระราชทานพระราชธดาใหอภเษกสมรสดวยภกษทงหลาย ขนตและโสรจจะเชนนไดเกดขนแลวแกพระราชาเหลานนผทรงอาญาทรงถอศสตราวธ การทพวกเธอบวชในธรรมวนยอนเรากลาวไวดแลวอยางนจะพงมความอดทนและความสงบเสงยมนน กจะพงงดงามในธรรมวนยนแนแมครงท ๓ พระผมพระภาคไดตรสกบภกษเหลานนดงนวา อยาเลย ภกษ“ทงหลาย พวกเธออยาบาดหมาง อยาทะเลาะ อยาขดแยง อยาววาทกนเลย”ภกษอธรรมวาทรปนนกยงกราบทลอกเปนครงท ๓ วา ขอพระผมพระภาค“ผทรงเปนธรรมสามทรงโปรดรอไปกอน ขอพระองคจงทรงขวนขวายนอยประกอบตามสขวหารธรรมในปจจบนอยเถด พวกขาพระพทธเจาจะปรากฏเพราะความบาดหมาง เพราะความทะเลาะ เพราะความขดแยง เพราะการววาทนนเอง พระพทธเจาขา”ครงนนแล พระผมพระภาคทรงดำารวา พวกโมฆบรษเหลานดอรนนก จะทำา“ใหสามคคกนไมใชงาย แลวทรงลกจากอาสนะแลวเสดจจากไป”ทฆาวภาณวารท ๑ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๒. ทฆาววตถ[๔๖๔] ครนเวลาเชา พระผมพระภาคทรงครองอนตรวาสก ทรงถอบาตรและจวรเสดจเขาไปบณฑบาตในกรงโกสมพ เสดจกลบจากบณฑบาต ภายหลงเสวยเสรจแลว ทรงเกบเสนาสนะถอบาตรและจวรประทบยนทามกลางสงฆตรสพระคาถาเหลานวาภกษมเสยงดงเปนเสยงเดยวกน ทจะรสกวาตนเปนพาลนนไมมเลยสกรปเดยว ยงเมอสงฆแตกกนกไมไดคำานงถงเรองอนพวกเธอขาดสต แสดงตนวาเปนบณฑต เจาคารม พดไดตามทปรารถนา จะยนปากพดกไมรสกถงการทะเลาะคนเหลาใดผกใจเจบวา“มนไดดาเรา มนไดทำารายเรามนไดชนะเรา มนไดลกของของเรา”เวรของคนเหลานน ยอมระงบไมไดเลยสวนคนเหลาใดไมผกใจเจบวา“มนไดดาเรา มนไดทำารายเรามนไดชนะเรา มนไดลกของของเรา”เวรของเขาเหลานน ยอมระงบไดไมวายคไหน ๆ ในโลกนเวรยอมไมระงบดวยการจองเวรแตระงบดวยการไมจองเวรนเปนของเกา๑คนเหลาอนไมรชดวา“พวกเรากำาลงยอยยบอย ณ ทนสวนคนเหลาใด ในหมนนรชด

เชงอรรถ :๑ เปนของเกา หมายถงเปนขอปฏบตสบ ๆ กนมาของพระพทธเจา พระปจเจกพทธเจาและพระขณาสพ(ข.ธ.อ. ๑/๔/๔๕)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๓. พาลกโลณกคมนกถาความมงรายกนยอมระงบเพราะการปฏบตของชนเหลานนพวกคนทบนกระดก ฆา ลกทรพย คอ โคและมาถงจะชวงชงแวนแควนกนกยงกลบมาคบหากนไดอก

ไฉนพวกเธอจงคบหากนไมไดเลาถาบคคลพงไดสหาย ผมปญญารกษาตนเทยวไปดวยกนได เปนสาธวหาร๑ เปนปราชญครอบงำาอนตรายทงปวงไดแลว พงมใจแชมชน มสต เทยวไปกบสหายนนถาบคคลไมพงไดสหาย ผมปญญารกษาตนเทยวไปดวยกนได เปนสาธวหาร เปนนกปราชญ พงประพฤตอยผเดยวเหมอนพระราชาทรงละทงแวนแควนททรงชนะแลวประพฤตอยพระองคเดยวและเหมอนชางมาตงคะทงโขลงอยตวเดยวในปา ฉะนนการเทยวไปคนเดยวประเสรฐกวาเพราะคณเครองความเปนสหายไมมในคนพาลบคคลนนพงเทยวไปคนเดยวและไมทำาบาปเหมอนชางมาตงคะมความขวนขวายนอยอยตวเดยวในปา ฉะนน

๒๗๓. พาลกโลณกคมนกถาวาดวยการเสดจไปพาลกโลณกคาม

เรองทานพระภคอย ณ พาลกโลณกคาม[๔๖๕] ครงนน พระผมพระภาคประทบอยทามกลางสงฆนนแหละ ตรสพระคาถาเหลานแลวเสดจไปทางพาลกโลณกคาม

เชงอรรถ :๑ สาธวหาร หมายถงผเพยบพรอมดวยปฐมฌาน ฯลฯ ดวยนโรธสมาบต (ข.จ.๓๐/๑๓๒/๒๖๙)

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๔. ปาจนวงสทายคมนกถาสมยนน ทานพระภคพกอยทพาลกโลณกคาม ทานพระภคไดเหนพระผมพระภาคกำาลงเสดจมาแตไกลจงไดจดทประทบ ตงนำาลางพระบาท ตงรองพระบาทกระเบองเชดพระบาท ไปตอนรบเสดจแลวรบบาตรและจวรพระผมพระภาคประทบนงบนพทธอาสนทปไวแลวทรงลางพระบาท ฝายทานพระภคถวายอภวาทพระผมพระภาคแลว นงเฝาอย ณ ทสมควรพระผมพระภาคตรสกบทานพระภคผนงเฝาอย ณ ทสมควรดงนวา ภกษ“เธอยงสบายดหรอ ยงพอเปนอยไดหรอ บณฑบาตไมลำาบากหรอ”ทานพระภคกราบทลวา ยงสบายด พระพทธเจาขา ยงพอเปนอยได“พระพทธเจาขา และขาพระองคบณฑบาตไมลำาบาก พระพทธเจาขา”

ครงนน พระผมพระภาคทรงชแจงใหทานพระภคเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบตเราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว เสดจลกจากอาสนะ เสดจไปทางปาจนวงสทายวน

๒๗๔. ปาจนวงสทายคมนกถาวาดวยการเสดจไปปาจนวงสทายวน

เรองทานพระอนรทธะทานพระนนทยะและทานพระกมพละ[๔๖๖] สมยนน ทานพระอนรทธะ ทานพระนนทยะ และทานพระกมพละพกอยทปาจนวงสทายวนคนเฝาสวนไดเหนพระผมพระภาคกำาลงเสดจมาแตไกล จงไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา ขาแตสมณะ ทานอยาเขามาสสวนน เพราะในทนมกลบตร ๓“คนตางกำาลงมงประโยชนของตนอย อยาไดทำาความไมสงบแกพวกทานเลย”ทานพระอนรทธะไดยนเสยงคนเฝาสวนทลปรกษากบพระผมพระภาค จงไดกลาวกบคนเฝาสวนดงนวา นแนคนเฝาสวน ทานอยาหามพระผมพระภาคเลย พระองค“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๔. ปาจนวงสทายคมนกถาเปนพระศาสดาของพวกเราเสดจมาถงแลว แลวเขาไปหาทานพระนนทยะและ”ทานพระกมพละ บอกวา พวกทานจงรบออกไป พระบรมศาสดาของพวกเรา เสดจ“มาถงแลว ”ลำาดบนน ทานพระอนรทธะ ทานพระนนทยะ และทานพระกมพละพากนไปตอนรบเสดจพระผมพระภาค รปหนงรบบาตรและจวรของพระผมพระภาค รปหนงปอาสนะ รปหนงตงนำาลางพระบาท ตงรองพระบาท กระเบองเชดพระบาทพระผมพระภาคประทบนงบนอาสนะทปไวแลวใหลางพระบาท ทานเหลานนถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงเฝาอย ณ ทสมควร พระผมพระภาคตรสถามทานพระอนรทธะผนงเฝาอย ณ ทสมควรวา อนรทธะ พวกเธอยงสบายดหรอ ยง“พอเปนอยไดหรอ บณฑบาตไมลำาบากหรอ”พวกพระอนรทธะกราบทลวา พวกขาพระองคยงสบายด พระพทธเจาขา ยง“พอเปนอยได พระพทธเจาขา และบณฑบาตไมลำาบาก พระพทธเจาขา”“อนรทธะ นนทยะและกมพละ กพวกเธอยงพรอมเพรยงกน รวมใจกน ไมทะเลาะกน เปนนำาหนงใจเดยวกนดจนมสดกบนำา มองหนากนดวยความชนบานอยหรอ”“พวกขาพระองคยงพรอมเพรยงกน รวมใจกน ไมทะเลาะกน เปนนำาหนงใจเดยวกนดจนมสดกบนำา มองหนากนดวยความชนบานอย พระพทธเจาขา”

“อนรทธะ นนทยะ และกมพละ กพวกเธอยงพรอมเพรยงกน รวมใจกนไมทะเลาะกน เปนนำาหนงใจเดยวกนดจนมสดกบนำา มองหนากนดวยความชนบานอยดวยวธใด”ทานพระอนรทธะกราบทลวา พระพทธเจาขา ในเรองน พวกขาพระองคม“ความคดอยางนวา เปนลาภของเราหนอ เราไดดแลวหนอ ทไดอยรวมกบเพอน‘พรหมจารเชนน’พระพทธเจาขา ขาพระองคนนเขาไปตงเมตตากายกรรมทงตอหนาและลบหลงเขาไปตงเมตตาวจกรรมทงตอหนาและลบหลง เขาไปตงเมตตามโนกรรมทงตอหนา

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๔. ปาจนวงสทายคมนกถาและลบหลงในทานเหลาน ขาพระองคนนมความคดอยางนวา ไฉนหนอเราพงวาง‘จตตนไปตามอำานาจจตของทานทงสองนเทานน แลววางจตตนใหเปนไปตามอำานาจ’จตของทานเหลานแล กายของพวกขาพระพทธเจาตางกนกจรงแล แตจตเปนเหมอนดวงเดยวกน พระพทธเจาขา”ฝายทานพระนนทยะและทานพระกมพละกไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“พระพทธเจาขา แมขาพระพทธเจากมความคดอยางนวา เปนลาภของเราหนอ‘เราไดดแลวหนอ ทไดอยรวมกบเพอนพรหมจารเชนน’พระพทธเจาขา ขาพระองคนนเขาไปตงเมตตากายกรรมทงตอหนาและลบหลงเขาไปตงเมตตาวจกรรมทงตอหนาและลบหลง เขาไปตงเมตตามโนกรรมทงตอหนาและลบหลงในทานเหลาน ขาพระองคนนมความคดอยางนวา ไฉนหนอเราพงวาง‘จตตนไปตามอำานาจจตของทานเหลานเทานน แลววางจตตนใหเปนไปตามอำานาจ’จตของทานเหลานแล กายของพวกขาพระองคตางกนกจรงแล แตจตเปนเหมอนดวงเดยวกน พระพทธเจาขา พวกขาพระองคเปนผพรอมเพรยงกน รวมใจกนไมทะเลาะกน เปนนำาหนงใจเดยวกนดจนมสดกบนำา มองหนากนดวยความชนบานดวยวธอยางนแล พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสถามวา กพวกเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส“มใจเดดเดยวอยหรอ”พวกพระอนรทธะกราบทลวา พวกขาพระพทธเจาเปนผไมประมาท มความ“เพยรเผากเลส มใจเดดเดยวอย พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสถามวา พวกเธอเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส“มใจเดดเดยวอยดวยวธใดเลา”พวกพระอนรทธะกราบทลวา พระพทธเจาขา ในเรองน บรรดาพวกขาพระองค“ผทกลบจากบณฑบาตมาถงกอนกปอาสนะ ตงนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลางสำารบกบขาวแลวตงไว ตงนำาดมนำาใชไว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๕. ปารเลยยกคมนกถาผกลบจากบณฑบาตภายหลง ถามอาหารทเปนเดน ถาตองการกฉนได ถาไมตองการกเททงในทปราศจากของเขยวสด หรอลางในนำาทไมมตวสตว เธอเกบอาสนะ เกบนำาลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ลางสำารบกบขาวแลวเกบไวเกบนำาดม นำาใชกวาดโรงฉนผใดเหนหมอนำาดม หมอนำาใช หรอหมอนำาในวจกฎวางเปลากตกนำาตงไวถาเธอไมอาจทำาได พวกขาพระองคกกวกมอเรยกเพอนมาแลวชวยกนตกยกเขาไปตงไว แตไมไดบนวาเพราะเรองนนเลย และทก ๆ ๕ วนพวกขาพระองคจะนงประชมสนทนาธรรมตลอดคนยนรงพวกขาพระองคเปนผไมประมาท มความเพยรเผากเลส มใจเดดเดยวอยดวยวธนแล พระพทธเจาขา”

๒๗๕. ปารเลยยกคมนกถาวาดวยการเสดจไปปาปารไลยกะ

เรองพญาชางปารไลยกะ[๔๖๗] ลำาดบนน พระผมพระภาคไดทรงชแจงใหทานพระอนรทธะ ทานพระนนทยะ และทานพระกมพละเหนชด ชวนใหอยากรบไปปฏบต เราใจใหอาจหาญแกลวกลา ปลอบชโลมใจใหสดชนราเรงดวยธรรมกถาแลว เสดจลกขนจากอาสนะเสดจจารกไปทางปาปารไลยกะ เสดจจารกไปตามลำาดบ จนถงปาปารไลยกะแลวทราบวา พระผมพระภาคประทบอยทควงไมรง ในราวปารกขตวน เขตปาปารไลยกะนนครงนน พระผมพระภาคเสดจหลกเรนอยในทสงด ทรงเกดความคดคำานงในพระทยอยางนวา เมอกอนเราคลกคลกบพวกภกษชาวกรงโกสมพทกอความบาด“หมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ อยไม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๕๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๕. ปารเลยยกคมนกถาผาสกเลย เวลานเราวางเวนจากพวกภกษชาวกรงโกสมพเหลานน ทกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆ อยผเดยวไมมเพอน อยผาสกด”

แมพญาชางตวหนงอยคลกคลกบพวกชางพลาย ชางพง ลกชางใหญ และลกชางเลก กนหญายอดดวน สวนกงไมทพญาชางนนหกลงมากองไว ชางเหลานนกกนหมด ไดดมแตนำาขน ๆ เมอพญาชางนนเดนลงหรอขนจากทานำา ชางพงกเดนเสยดสกายไปตอมา พญาชางนนไดมความคดดงนวา เราอยปะปนกบพวกชางพลาย“ชางพง ลกชางใหญ และลกชางเลก กนหญายอดดวน สวนกงไมทเราหกลงมากองไว ชางเหลานนกกนหมด ไดดมแตนำาขน ๆ เมอเราเดนลงหรอขนจากทานำาชางพงกเดนเสยดสกายไป อยากระนนเลย เราพงหลกออกจากโขลงอยแตผเดยว”แลวไดหลกออกจากโขลงเดนไปทางเขตปาปารไลยกะ ราวปารกขตะ ควงไมรง เขาไปหาพระผมพระภาคแลวใชงวงตกนำาดมนำาใชเขาไปตงไวเพอพระผมพระภาค และปรบพนทใหปราศจากของเขยวสดครงนน พญาชางนนไดมความคดดงนวา เมอกอนเราอยปะปนกบพวก“ชางพลาย ชางพง ลกชางใหญ และลกชางเลก กนหญายอดดวน สวนกงไมทเราหกลงมากองไวชางเหลานนกกนหมด ไดดมแตนำาขน ๆ เมอเราเดนลงหรอขนจากทานำา ชางพงกเดนเสยดสกายไป เวลานเราวางเวนจากชางพลาย ชางพง ลกชางใหญ และลกชางเลกอยแตผเดยวไมมเพอน อยผาสกด”ครงนน พระผมพระภาคทรงทราบความสงดของพระองค และทรงทราบความคดคำานงในใจของพญาชางนนดวยพระทย จงทรงเปลงพระอทานในขณะนนวา“จตของพญาชางผมงางามดจงอนรถนนเสมอกบจตของพระพทธเจา เพราะอยผเดยวยนดในปาเหมอนกน ๑”

เชงอรรถ :๑ ข.อ. ๒๕/๓๕/๑๕๐

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๕. ปารเลยยกคมนกถาครนพระผมพระภาคประทบอยทปาปารไลยกะตามพระอธยาศยแลวเสดจจารกไปทางกรงสาวตถ เสดจจารกไปตามลำาดบ ลถงกรงสาวตถแลว ทราบวา พระผมพระภาคประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกคหบด เขตกรงสาวตถนนครงนน พวกอบาสกอบาสกาชาวกรงโกสมพปรกษากนวา พวกภกษชาว“กรงโกสมพเหลานทำาความพนาศใหญโตใหพวกเรา พระผมพระภาคถกภกษพวกนรบกวนจงเสดจหลกไป เอาละ พวกเราจะไมอภวาท ไมลกรบ ไมทำาอญชลกรรมสามจกรรม ไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมคบหา ไมบชาภกษชาวเมองโกสมพพวกน แมพวกเธอเขามาบณฑบาตกจะไมถวายกอนขาว ทานพวกน เมอถกพวกเราไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมคบหา ไมบชา เปนผไมมสกการะ

อยางนกจะพากนหลกไป สกไปหรอจะใหพระผมพระภาคทรงโปรด”ครงนน อบาสกและอบาสกาชาวกรงโกสมพไมอภวาท ไมลกรบ ไมทำาอญชลกรรม สามจกรรม ไมสกการะ ไมเคารพ ไมนบถอ ไมคบหา ไมบชาพวกภกษชาวกรงโกสมพ แมพวกภกษชาวกรงโกสมพเขามาบณฑบาตกไมถวายกอนขาวครงนน พวกภกษชาวกรงโกสมพถกอบาสกอบาสกาชาวกรงโกสมพไมสกการะไมเคารพ ไมนบถอ ไมคบหา ไมบชา เปนผไมมสกการะ พดกนอยางนวา ทาน“ทงหลาย เอาเถด พวกเราพงเดนทางไปกรงสาวตถแลวระงบอธกรณนใน สำานกของพระผมพระภาค”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๖. อฏฐารสวตถกถา๒๗๖. อฏฐารสวตถกถาวาดวยเรองทกอใหเกดความแตกแยก ๑๘ ประการ

เรองทรงแสดงเหตแหงความแตกแยกแกทานพระสารบตร ณ กรงสาวตถ[๔๖๘] ตอมา พวกภกษชาวกรงโกสมพเกบเสนาสนะแลวถอบาตรและจวรพากนเดนทางไปกรงสาวตถทานพระสารบตรไดทราบขาววา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอความบาดหมาง“กอความทะเลาะ กอความววาท กอความออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาท”พระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลถามพระผมพระภาค ดงนวา“พระพทธเจาขา ทราบวาพวกภกษชาวกรงโกสมพผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ ขาพระองคจะปฏบตตอพวกเธออยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาครบสงวา สารบตร เธอจงวางตนอยอยางชอบธรรมเถด“ ”ทานพระสารบตรกราบทลถามวา ขาพระองคจะพงรไดอยางไรวา ชอบธรรม“หรอไมชอบธรรม พระพทธเจาขา”

ลกษณะของภกษผเปนอธรรมวาท ๑๘ อยาง๑พระผมพระภาครบสงวา สารบตร เธอพงรจกอธรรมวาทภกษดวยวตถ ๑๘“ประการ คอ ภกษในธรรมวนยน๑. แสดงอธรรมวา เปนธรรม๒. แสดงธรรมวา เปนอธรรม

เชงอรรถ :๑ ว.จ. ๗/๓๕๒/๑๔๘

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๖. อฏฐารสวตถกถา๓. แสดงสงมใชวนยวา เปนวนย๔. แสดงวนยวา มใชวนย๕. แสดงสงทตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดกลาวไววา ตถาคตไดภาษตไวไดกลาวไว๖. แสดงสงทตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไววา ตถาคตไมไดภาษตไวไมไดกลาวไว๗. แสดงจรยาวตรทตถาคตไมไดประพฤตมาวาตถาคตไดประพฤตมา๘. แสดงจรยาวตรทตถาคตประพฤตมาวาตถาคตไมไดประพฤตมา๙. แสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไววาตถาคตไดบญญตไว๑๐. แสดงสงทตถาคตไดบญญตไววาตถาคตไมไดบญญตไว๑๑. แสดงอนาบตวาเปนอาบต๑๒. แสดงอาบตวาเปนอนาบต๑๓. แสดงอาบตเบาวาเปนอาบตหนก๑๔. แสดงอาบตหนกวาเปนอาบตเบา๑๕. แสดงอาบตทมสวนเหลอวาเปนอาบตทไมมสวนเหลอ๑๖. แสดงอาบตทไมมสวนเหลอวาเปนอาบตทมสวนเหลอ๑๗. แสดงอาบตชวหยาบวาเปนอาบตไมชวหยาบ๑๘. แสดงอาบตไมชวหยาบวาเปนอาบตชวหยาบสารบตร เธอพงรจกอธรรมวาทภกษดวยวตถ ๑๘ ประการนแล

ลกษณะของภกษผเปนธรรมวาท ๑๘ อยางสารบตร เธอพงรจกธรรมวาทภกษดวยวตถ ๑๘ ประการ คอ ภกษในธรรมวนยน๑. แสดงอธรรมวาเปนอธรรม๒. แสดงธรรมวาเปนธรรม

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๖. อฏฐารสวตถกถา๓. แสดงสงทมใชวนยวามใชวนย๔. แสดงวนยวาเปนวนย๕. แสดงสงทตถาคตไมไดภาษตไว ไมไดกลาวไววาตถาคตไมไดภาษตไวไมไดกลาวไว๖. แสดงสงทตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไววาตถาคตไดภาษตไว ไดกลาวไว๗. แสดงจรยาวตรทตถาคตไมไดประพฤตมาวาตถาคตไมไดประพฤตมา๘. แสดงจรยาวตรทตถาคตประพฤตมาวาตถาคตไดประพฤตมา๙. แสดงสงทตถาคตไมไดบญญตไววาตถาคตไมไดบญญตไว๑๐. แสดงสงทตถาคตไดบญญตไววาตถาคตไดบญญตไว๑๑. แสดงอนาบตวาเปนอนาบต๑๒. แสดงอาบตวาเปนอาบต๑๓. แสดงอาบตเบาวาเปนอาบตเบา๑๔. แสดงอาบตหนกวาเปนอาบตหนก๑๕. แสดงอาบตทมสวนเหลอวาเปนอาบตทมสวนเหลอ๑๖. แสดงอาบตทไมมสวนเหลอวาเปนอาบตทไมมสวนเหลอ๑๗. แสดงอาบตชวหยาบวาเปนอาบตชวหยาบ๑๘. แสดงอาบตไมชวหยาบวาเปนอาบตไมชวหยาบสารบตร เธอพงรจกธรรมวาทภกษดวยวตถ ๑๘ ประการนแล

เรองทรงแสดงวธปฏบตตอพวกภกษผกอความทะเลาะววาทพระเถระกราบทลถามถงวธปฏบต[๔๖๙] ทานพระมหาโมคคลลานะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระมหากสสปะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระมหากจจานะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระมหาโกฏฐตะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระมหากปปนะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๔ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๖. อฏฐารสวตถกถามหาจนทะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระอนรทธะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระเรวตะไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระอบาลไดทราบขาววา ฯลฯ ทานพระอานนทไดทราบขาววา ฯลฯทานพระราหลไดทราบขาววา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอความบาดหมาง“กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาท”พระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลถามพระผมพระภาคดงนวา

“พระพทธเจาขา ทราบวา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ ขาพระองคจะปฏบตตอพวกเธออยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา ราหล เธอจงวางตนอยอยางชอบธรรมเถด“ ”ทานพระราหลกราบทลถามวา ขาพระองคจะพงรไดอยางไรวา ชอบธรรม“หรอไมชอบธรรม พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา ราหล เธอพงรจกอธรรมวาทภกษเพราะวตถ ๑๘“ประการ ฯลฯ ราหล เธอพงรจกอธรรมวาทภกษเพราะวตถ ๑๘ ประการนแลราหล เธอพงรจกธรรมวาทภกษเพราะวตถ ๑๘ ประการ ฯลฯ ราหล เธอพงรจกธรรมวาทภกษเพราะวตถ ๑๘ ประการนแล”

พระนางมหาปชาบดโคตมกราบทลถามวธปฏบต[๔๗๐] พระนางมหาปชาบดโคตมไดทราบขาววา พวกภกษชาวกรงโกสมพ“ผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ท”ประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลถามพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ทราบวา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอ“

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๕ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๖. อฏฐารสวตถกถาความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ หมอมฉนจะปฏบตตอภกษเหลานนอยางไรพระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา โคตม บรรดาภกษทงฝายธรรมวาทและฝายอธรรม“วาท เธอจงฟงธรรมในภกษทง ๒ ฝาย ครนฟงแลวจงพอใจความเหน ความถกใจความชอบใจและความเชอถอของพวกภกษฝายธรรมวาท อนง วตรทภกษณสงฆพงหวงจากภกษสงฆทกอยางนนกพงหวงจากภกษฝายธรรมวาทเทานน”

อนาถบณฑกคหบดกราบทลถามวธปฏบต[๔๗๑] อนาถบณฑกคหบดไดทราบขาววา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอ“ความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ”ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลถามพระผมพระภาคดงนวา พระพทธเจาขา ทราบวา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอความบาดหมาง“

กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ ขาพระองคจะปฏบตตอภกษเหลานน อยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา คหบด ทานจงถวายทานในภกษทงสองฝาย ครน“แลวจงฟงธรรมในภกษทงสองฝาย แลวจงพอใจความเหน ความถกใจ ความชอบใจและความเชอถอของพวกภกษฝายธรรมวาทเทานน”

นางวสาขามคารมาตากราบทลถามวธปฏบต[๔๗๒] นางวสาขามคารมาตาไดทราบขาววา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอ“ความบาดหมาง กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ จงเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ”ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลถามพระผมพระภาค

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๖ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๖. อฏฐารสวตถกถาดงนวา พระพทธเจาขา ทราบวาพวกภกษชาวกรงโกสมพผกอความบาดหมาง“กอความทะเลาะ กอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทางมาสกรงสาวตถ หมอมฉนจะปฏบตตอภกษเหลานนอยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา วสาขา เธอจงถวายทานในภกษทงสองฝาย ครนแลว“จงฟงธรรมในภกษทงสองฝาย แลวจงพอใจความเหน ความถกใจ ความชอบใจและความเชอถอของพวกภกษฝายธรรมวาทเทานน”

เรองใหเสนาสนะทวางแกพวกภกษผกอความทะเลาะววาท[๔๗๓] ครงนน พวกภกษชาวกรงโกสมพไดเดนทางไปโดยลำาดบ จนถงกรงสาวตถ ทานพระสารบตรเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา พระ“พทธเจาขา ทราบวา พวกภกษชาวกรงโกสมพผกอความบาดหมาง กอความทะเลาะกอความววาท กอเรองออฉาว กออธกรณในสงฆเหลานนกำาลงเดนทาง มาสกรงสาวตถ ขาพระองคจะจดเสนาสนะตอพวกเธออยางไร พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา สารบตร เธอพงใหเสนาสนะทวาง“ ”

เรองจดเสนาสนะใหวางสำาหรบพวกภกษผกอความทะเลาะววาททานพระสารบตรกราบทลถามวา กถาไมมเสนาสนะวาง จะปฏบตอยางไร“พระพทธเจาขา”พระผมพระภาคตรสวา สารบตร ถาอยางนน เธอพงจดเสนาสนะใหวาง“

แลวให แตเราไมกลาววา พงหามเสนาสนะแกภกษผมพรรษามากโดยปรยายไร ๆ‘ ’(เพราะ)ผใดหามตองอาบตทกกฏ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๗ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๗. โอสารณานชานนาเรองใหอามสเทา ๆ กนทานพระสารบตรกราบทลถามวา ในอามส จะปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา“ ”พระผมพระภาคตรสวา สารบตร พงแบงอามสใหภกษเทา ๆ กนทกรป“ ”

๒๗๗. โอสารณานชานนาวาดวยทรงอนญาตรบเขาหมซงภกษผถกลงอกเขปนยกรรม[๔๗๔] ครงนน ภกษผถกลงอกเขปนยกรรมรปหนงกำาลงพจารณาพระธรรมวนยวา นนเปนอาบต นนไมเปนอาบตหามได เราตองอาบต เราไมตองอาบต“หามได เราถกลงอกเขปนยกรรมแลว เราไมถกลงอกเขปนยกรรมหามได เราถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทชอบธรรม ไมเสยหาย ควรแกฐานะ”ลำาดบนน ภกษผถกลงอกเขปนยกรรมนนเขาไปหาพวกภกษผประพฤตตามกลาววา ทานทงหลาย นนเปนอาบต นนไมเปนอาบตหามได ผมตองอาบต“ผมไมตองอาบตหามได ผมถกลงอกเขปนยกรรมแลว ผมไมถกลงอกเขปนยกรรมหามได ผมถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทชอบธรรม ไมเสยหาย ควรแกฐานะเชญพวกทานมารบผมเขาหมดวยเถดขอรบ”ลำาดบนน พวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมเหลานนพาภกษผถกลงอกเขปนยกรรมนนเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา พระพทธเจาขา“ภกษผถกลงอกเขปนยกรรมรปนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย นนเปนอาบต‘นนไมเปนอาบตหามได ผมตองอาบต ผมไมตองอาบตหามได ผมถกลงอกเขปนยกรรมแลว ผมไมถกลงอกเขปนยกรรมหามได ผมถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทชอบธรรม ไมเสยหาย ควรแกฐานะ เชญพวกทานมารบผมเขาหมดวยเถดขอรบ’พวกขาพระพทธเจาจะพงปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๘ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๘. สงฆสามคคกถาพระผมพระภาคตรสวา ภกษทงหลาย นนเปนอาบต นนไมเปนอาบตหามได“

ภกษรปนนตองอาบตแลว ภกษรปนนไมตองอาบตหามได ภกษรปนนถกลงอกเขปนยกรรมแลว ภกษรปนนไมถกลงอกเขปนยกรรมหามได เธอถกลงอกเขปนยกรรมดวยกรรมทชอบธรรม ไมเสยหาย ควรแกฐานะ เพราะเธอตองอาบต ถกลงอกเขปนยกรรมแลวและเหนอาบต ภกษทงหลาย ดงนน พวกเธอจงรบภกษรปนนเขาหมเถด”

๒๗๘. สงฆสามคคกถาวาดวยสงฆสามคค[๔๗๕] ครงนนพวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมเหลานนรบเธอผถกลงอกเขปนยกรรมเขาหมแลวเขาไปหาพวกภกษผลงอกเขปนยกรรมถงทอยกลาววา ทานทงหลาย ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง ความววาท“ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนไดมแลวเพราะเรองใด ภกษรปนนผตองอาบตถกลงอกเขปนยกรรมแลว เหนอาบตและสงฆรบเขาหมแลว เอาละ พวกเราจะทำาสงฆสามคคเพอระงบเรองนน”ลำาดบนน พวกภกษผลงอกเขปนยกรรมเหลานนเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลดงนวา“พระพทธเจาขา พวกภกษผประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมเหลานนกลาวอยางนวา ทานทงหลาย ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง ความ‘ววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนไดมแลวเพราะเรองใด ภกษรปนนผตองอาบตถกลงอกเขปนยกรรมแลว เหนอาบตและสงฆรบเขาหมแลว เอาละ พวกเราจะทำาสงฆสามคคเพอระงบเรองนน พวกขาพระพทธเจาจะพงปฏบตอยางไร’ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๖๙ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๘. สงฆสามคคกถาพระผมพระภาครบสงวา ภกษทงหลาย เพราะภกษรปนนผตองอาบต ถก“ลงอกเขปนยกรรมแลว เหนอาบตและสงฆรบเขาหมแลว ถาเชนนน สงฆจงทำาสงฆสามคคเพอระงบเรองนน”

วธทำาสงฆสามคคและกรรมวาจาภกษทงหลาย สงฆพงทำาสงฆสามคคอยางน คอ พวกภกษทงทเปนไขและไมเปนไขพงประชมกนทกรป รปไหนจะใหฉนทะไมได จากนนภกษผฉลาดสามารถพงประกาศใหสงฆทราบดวยญตตทตยกรรมวาจาวา

“ทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนไดมแลวเพราะเรองใด ภกษรปนนผตองอาบต ถกลงอกเขปนยกรรม เหนอาบตและสงฆเรยกเขาหมแลว ถาสงฆพรอมแลว สงฆพงทำาสงฆสามคคเพอระงบเรองนน นเปนญตตทานผเจรญ ขอสงฆจงฟงขาพเจา ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยงความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆการทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนไดมแลวเพราะเรองใด ภกษรปนนผตองอาบต ถกลงอกเขปนยกรรม เหนอาบตและสงฆเรยกเขาหมแลว สงฆทำาสงฆสามคคเพอระงบเรองนนทานรปใดเหนดวยกบการทำาสงฆสามคคเพอระงบเรองนน ทานรปนนพงนง ทานรปใดไมเหนดวย ทานรปนนพงทกทวงสงฆทำาสงฆสามคคเพอระงบเรองนนแลว ความแตกแหงสงฆถกกำาจดแลวความราวรานแหงสงฆถกกำาจดแลว ความแบงแยกแหงสงฆถกกำาจดแลว การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนถกกำาจดแลว สงฆเหนดวย เพราะเหตนนจงนง ขาพเจาขอถอความนงนนเปนมตอยางนสงฆพงทำาอโบสถ พงยกปาตโมกขขนแสดงในขณะนนทเดยว

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๗๐ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๙. อปาลสงฆสามคคปจฉา๒๗๙. อปาลสงฆสามคคปจฉาวาดวยพระอบาลกราบทลถามถงสงฆสามคค

เรองทรงแสดงสงฆสามคค ๒ อยางแกทานพระอบาล[๔๗๖] ครงนน ทานพระอบาลเขาไปเฝาพระผมพระภาค ณ ทประทบ ถวายอภวาทพระผมพระภาคแลวนงอย ณ ทสมควร ไดกราบทลพระผมพระภาคดงนวา“พระพทธเจาขา ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนมเพราะเรองใด สงฆยงไมไดวนจฉย ยงไมไดสบสวนเรองนนแลวทำาสงฆสามคค สงฆสามคคนนชอบธรรมหรอหนอ”พระผมพระภาคตรสวา อบาล ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความขดแยง“ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆการทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนยอมมเพราะเรองใด สงฆยงไมไดวนจฉย ยงไมไดสบสวนเรองนนแลวทำาสงฆสามคค สงฆสามคคนนไมชอบดวยธรรมทานพระอบาลกราบทลถามวา พระพทธเจาขา กความบาดหมาง ความ“ทะเลาะ ความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ

ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนยอมมเพราะเรองใด สงฆไดวนจฉย สบสวนเรองนนแลวทำาสงฆสามคค สงฆสามคคนนชอบดวยธรรมหรอหนอ”พระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล ความบาดหมาง ความทะเลาะ ความ“ขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆ ความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนยอมมเพราะเรองใด สงฆไดวนจฉย สบสวนเรองนนแลวทำาสงฆสามคค สงฆสามคคนนชอบดวยธรรม

สงฆสามคค ๒ อยางทานพระอบาลกราบทลถามวา สงฆสามคคมเทาไร พระพทธเจาขา“ ”

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๗๑ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๙. อปาลสงฆสามคคปจฉาพระผมพระภาคตรสตอบวา อบาล สงฆสามคคม ๒ อยาง คอ สงฆสามคค“ผดไปจากอรรถ แตไดพยญชนะ และสงฆสามคคไดทงอรรถและไดทงพยญชนะสงฆสามคคผดไปจากอรรถแตไดพยญชนะอยางไรบาง คอ ความบาดหมางความทะเลาะ ความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนยอมมเพราะเรองใด สงฆไมไดวนจฉย ไมไดสบสวนเรองนนแลวทำาสงฆสามคค อยางนเรยกวาสงฆสามคคผดไปจากอรรถแตไดพยญชนะสงฆสามคคไดทงอรรถและไดทงพยญชนะเปนอยางไร คอ ความบาดหมางความทะเลาะ ความขดแยง ความววาท ความแตกแหงสงฆ ความราวรานแหงสงฆความแบงแยกแหงสงฆ การทำาสงฆใหเปนตาง ๆ กนยอมมเพราะเรองใด สงฆไดวนจฉยสบสวนเรองนนแลวทำาสงฆสามคค อยางนเรยกวาสงฆสามคคไดทงอรรถและไดทงพยญชนะอบาล สงฆสามคคม ๒ อยางนแล

เรองไมถกตำาหนโดยศลอบาลคาถา[๔๗๗] ลำาดบนน ทานพระอบาลลกจากอาสนะ หมอตตราสงคเฉวยงบาขางหนง ประนมมอไปทางพระผมพระภาคแลวกราบทลพระผมพระภาคดวยคาถาดงนวา[๔๗๘] พระอบาลกราบทลถามวา เมอมกจการปรกษา“การตความและการวนจฉยความเรองวนยเกดขนแกสงฆในพระธรรมวนยน ภกษเชนไรจงจดวาเปนผมอปการะมากและควรแกการยกยอง”พระผมพระภาคตรสตอบวา เบองตน ภกษมศลไมดางพรอย“มมารยาทสงบเสงยม ศตรตำาหนไมไดโดยธรรม

เพราะไมมความผดทจะตำาหนได

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๗๒ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๗๙. อปาลสงฆสามคคปจฉาเธอผเชนนน ตงอยในสลวสทธ กลาหาญ พดจาฉะฉานเขาทประชมกไมหวาดหวน ไมประหมา พดมเหตผลไมเสยความเมอเธอถกถามปญหาในทประชมกคงเปนเชนนนไมนงอง ไมเกอเขน เปนผชำานาญการ พดถกกาล สามารถตอบไดเปนทชอบใจของวญญชน เคารพภกษผมพรรษามากกวาแกลวกลาในอาจรยวาทของตน วพากษวจารณไดพดไดคลอง สามารถจบขอผดพลาดของศตรไดเปนเหตใหศตรตองพายแพและมหาชนกนยมเธอยอมไมลบลางความเชอคออาจรยวาทของตนสามารถในการแกปญหาสามารถทำางานทตและรบทำากจของสงฆดจรบบณฑบาตของทมคนนำามาบชาฉะนนเมอถกสงฆสงไปเจรจากไมทะนงตววาตนทำาไดเพราะการทำาหนาทเจรจานนภกษตองอาบตเพราะวตถมประมาณเทาใดและการออกจากอาบตยอมมดวยวธใดวภงคทงสองนนมาแลวดวยดแกภกษรปนนผซงฉลาดในวธออกจากอาบตอนง ภกษทำากรรมมกอความบาดหมางเปนตนเหลาใดยอมถงการขบออกและถกขบออกดวยเรองเชนใดเธอฉลาดในวภงค ยอมเขาใจวธการรบเขาหมแมนนทควรทำาแกภกษผประพฤตวตรนนเสรจแลวเธอเคารพภกษทงหลายผมพรรษามากกวาคอ ทงทเปนเถระ มชฌมะ และนวกะเปนบณฑต ทำาประโยชนแกมหาชนในโลกนภกษเชนนจงควรแกการยกยองในธรรมวนยนแล”โกสมพกขนธกะท ๑๐ จบ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๗๓ }

พระวนยปฎก มหาวรรค [๑๐. โกสมพกขนธกะ] ๒๘๐. รวมเรองทมในโกสมพกขนธกะ๒๘๐. รวมเรองทมในโกสมพกขนธกะโกสมพกขนธกะ ม ๑๔ เรอง คอเรองสมเดจพระชนวรประทบในกรงโกสมพภกษทะเลาะววาทกนเพราะไมเหนวาเปนอาบตและลงอกเขปนยกรรมแกกนเพราะเหตเลกนอยเรองพระผมพระภาคทรงแนะนำาใหภกษแสดงอาบตเรองพวกภกษประพฤตตามภกษผถกลงอกเขปนยกรรมทำาอโบสถภายในสมา เรองทานพระภคอย ณ พาลกโลณกคามเรองทานพระอนรทธะ ทานพระนนทยะ และทานพระกมพละอยณ จนวงสทายวน เรองพญาชางปารไลยกะ เรองทรงแสดงเหตแหงความแตกแยกแกทานพระสารบตร ณ กรงสาวตถเรองทรงแสดงวธปฏบตตอพวกภกษผกอความทะเลาะววาททานพระสารบตร ทานพระมหาโมคคลลานะ ทานพระมหากสสปะทานพระมหากจจานะ ทานพระมหาโกฏฐตะ ทานพระมหากปปนะทานพระมหาจนทะ ทานพระอนรทธะ ทานพระเรวตะ ทานพระอบาลทานพระอานนท ทานพระราหล พระนางมหาปชาบดโคตมอนาถบณฑกคหบด และนางวสาขามคารมาตา เขาเฝากราบทลถามวธปฏบต เรองใหเสนาสนะทวางแกพวกภกษผกอความทะเลาะววาท เรองจดเสนาสนะใหวางสำาหรบพวกภกษผกอความทะเลาะววาท เรองแบงอามสใหเทา ๆ กนเรองวธและกรรมวาจาทำาสงฆสามคค เรองทรงแสดงสงฆสามคค๒ อยางแกทานพระอบาล เรองไมถกตำาหนโดยศลโกสมพกขนธกะ จบมหาวรรค จบบรบรณ

{ทมา : โปรแกรมพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลม : ๕ หนา :๓๗๔ }

พระไตรปฎกเลมท ๐๕ วนยปฎกท ๐๕ มหาวรรค ภาค ๒ จบ