1

s a q a r T v e l o s a x a l g a z r d a i u r i s t T a a s o c i a c i a

2014 wlis 15 ivnisis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis

sadamkvirveblo misia

winasaarCevno garemos monitoringis pirveli Sualeduri angariSi

(1 - 30 aprili 2014 weli)

saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis winasaarCevno garemos sadamkvirveblo misiis ganxorcieleba SesaZlebeli gaxda `erovnuli wvlili demokratiisaTvis~ (NED) mxardaWeriT. am angariSSi gamoTqmuli mosazrebebi ekuTvnis saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacias da SesaZloa ar gamoxatavdes donori organizaciis Sexedulebebs.

20 maisi

Tbilisi, 2014 weli

2

s a r C e v i

1. winasityvaoba .................................................................................................................................... 3

2. mokle mimoxilva ............................................................................................................................... 3

3. sadamkvirveblo misiis masStabi da meTodologia .................................................... 5

4. sakanonmdeblo CarCo .................................................................................................................... 5

5. uwyebaTaSorisi komisia ............................................................................................................. 7

6. saarCevno administracia ........................................................................................................... 8

7. amomrCevelTa siebi ........................................................................................................................ 9

8. saarCevno subieqtebis registracia ................................................................................... 9

9. winasaarCevno kampaniis dafinanseba ............................................................................... 10

10. adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebamde dedaqalaqis TviTmmarTvelobaSi ganviTarebuli movlenebi ....................................................... 10

11. winasaarCevno kampaniis monitoringi ............................................................................. 11

11.1. saxelmwifo resursebis gamoyeneba saarCevno miznebisTvis ................................ 11

11.2. amomrCevlis savaraudo mosyidva .................................................................................... 12

11.3. winasaarCevno kampaniis wesebis darRveva .................................................................... 12

11.4. sisxlissamarTlebrivi devnisa da danaSaulis niSnebis Semcveli faqtebi .... 13

11.5. administraciuli samarTaldarRvevis faqtebi ......................................................... 15

11.6. samsaxuridan gaTavisuflebis faqtebi .......................................................................... 16

11.7. winasaarCevno agitaciaSi xelSeSlis faqtebi ............................................................ 17

12. mediagaremo ...................................................................................................................................... 18

13. reziume/daskvna ............................................................................................................................. 20

14. rekomendaciebi .............................................................................................................................. 22

3

1. winasityvaoba

saias erT-erT ZiriTad prioritetul mimarTulebas efeqtiani, angariSvaldebuli da gamWvirvale mmarTvelobis xelSewyoba warmoadgens. am mizniT, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia dafuZnebidan (1994 weli) dRemde aqtiurad aris CarTuli sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da adgilobrivi organoebis arCevnebis monitoringis procesSi.

organizaciis mizans warmoadgens saarCevno procesebisas saarCevno kanonmdeblobisa da saerTaSorisod dadgenili de mokratiuli standartebis dacva saarCevno administraciis warmomadgenlebis, saarCevno subi eqtebisa da sajaro moxeleebis mxridan. saarCevno periodSi saias saqmianoba ar Semoifargleba mxolod darRvevebis gamovleniT, aramed, saarCevno administraciasa da sasamarTloSi saCivrebis wardgenis gziT, organizacia cdilobs, xeli Seuwyos saarCevno kanonmdeblobis progresuli ganmartebis danergvas, damrRvevTa winaaRmdeg samarTlebrivi zomebis gatarebasa da saarCevno darRvevebis Semdgom prevencias.

winamdebare angariSi moicavs 2014 wlis 1 aprilidan 30 aprilis CaTvliT periods da masSi yuradReba gamaxvilebulia rogorc winasaarCevno kampaniis oficialurad daniSvnis Semdgom, aseve, manamde ganxorcielebul procesebzec, romlebmac gavlena moaxdina winasaarCevno garemoze.

2. mokle mimoxilva

2014 wlis 15 ivniss adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi da aRmasrulebeli organoebis arCevnebi unda gaimarTos. amomrCevelma 71 sakrebulos 2088 deputati, 12 TviTmmarTveli qalaqis meri da 59 TviTmmarTveli Temis gamgebeli unda airCios.

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebi mniSvnelovania imdenad, ramdenadac is mravalpartiul arCevnebs warmoadgens, romelmac adgilobrivi liderebi unda gamoavlinos. axlad arCeulma pirebma ki, axali adgilobrivi TviTmmarTvelobis kodeqsis safuZvelze, adgilobrivi mosaxleobis problemebi unda gadawyviton. gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom evrokavSirTan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebis xelmoweris wina periodSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba arCevnebis Tavisufal da samarTlian garemoSi Catarebas.

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis dRed 15 ivnisi saqarTvelos prezidentma pirvelad 2014 wlis 21 Tebervals, saqarTvelos parlamentSi sityviT gamosvlisas daasaxela, xolo oficialurad arCevnebi saqarTvelos prezidentis 10 aprilis #10/04/02 gankargulebiT, premier-ministris kontrasignaciiT dainiSna.

saia winasaarCevno procesebze dakvirvebas 1 aprilidan, Tbilisisa da rva regionuli ofisis 20-mde monitoris meSveobiT Seudga.

saangariSo periodisaTvis 32-ma partiam/blokma, arCevnebSi monawileobis mizniT, gancxadeba waradgina centralur saarCevno komisiaSi. maT Soris, 6 partias uari eTqva registraciaze,1 Tbilisis merobisTvis 1 piri daregistrirda.2

2013 wlis 26 dekembers, saarCevno kanonmdeblobis gaumjobesebis mizniT, saqarTvelos parlamentSi interfraqciuli jgufi Seiqmna. saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia aqtiurad CaerTo aRniSnuli jgufis samuSao procesSi da saqarTvelos parlamentis interfraqciul jgufs kanonmdeblobis dasaxvewad garkveuli rekomendaciebic SesTavaza. saqarTvelos parlamentma cvlilebebi saarCevno kanonmdeblobaSi orjer, 7 martsa da 17 aprils ganaxorciela. bolo cvlilebebi ganxorcielda ukve maSin, rodesac winasaarCevno kampania oficialurad dawyebuli iyo. ganxorcielebuli sakanonmdeblo cvlilebebiT, arsebuli TviTmmarTveli qalaqebis raodenoba 5-dan 12-mde gaizarda. gadawyda merebisa da gamgeblebis pirdapiri wesiT arCeva. maT Soris, miRebul iqna gadawyvetileba, merebis/gamgeblebis arCeva moxdes arCevnebSi monawileTa xmebis absoluturi umravlesobiT. 4%-mde Semcirda sakrebulos arCevnebSi partiisaTvis dadgenili barieri.

saarCevno sistemis gaumjobesebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis stabilurobis mizniT gadadgmuli konkretuli pozitiuri nabijebis miuxedavad, SeiZleba iTqvas, rom bevri arsebiTi xasiaTis cvlileba saarCevno kodeqsSi faqtobrivad ar ganxorcielebula. kvlav problemad rCeba iseTi mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa: saarCevno sistema sakrebulos arCevnebisaTvis; pirdapiri wesiT arCeuli gamgeblis/merisTvis undoblobis gamocxadebis SesaZlebloba; sainiciativo jgufebisaTvis gamgeblis/merobis kandidatebis dasaxelebis uflebis akrZalva; cvlileba, romlis mixedviTac, adgilobrivi TviTmmarTvelobis yvela sajaro moxele arCevnebis Semdeg movaleobis

1 http://www.cec.gov.ge/uploads/other/27/27337.pdf2 http://www.cec.gov.ge/ge/tvitmmartvelobis-archevnebi/saarchevno-subieqtebi

4

Semsruleblad cxaddeba3 konkursis Sedegad Sesabamisi Tanamdebobebis Sevsebamde.4

Tavisufali da samarTliani arCevnebisaTvis uwyebaTaSorisi komisia kanonis darRveviT, 24 martis nacvlad, 3 aprils Seiqmna. saangariSo periodSi komisiam 10-mde rekomendacia gamosca. rogorc komisiis wevrma, aseve arawevrma saministroebma, saarCevno periodSi saqarTvelos saarCevno kodeqsiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis Sesrulebis uzrunvelsayofad, sakuTari saministros sistemis TanamSromelTaTvis savaldebulo xasiaTis saxelmZRvanelo instruqciebi daamtkices.

cesko aqtiurad CaerTo arCevnebis administrirebis procesSi da mxareebTan araerTi Tematuri Sexvedra gamarTa. 23 aprils ceskos Tavmjdomarem Ria weriliT mimarTa saolqo saarCevno komisiebs da sTxova, saubno saarCevno komisiebis wevrTa arCevnebisas gamoeCinaT maqsimaluri pasuxismgebloba da profesionalizmi. konkretulad, ceskos Tavmjdomarem saolqo saarCevno komisiebs saubno saarCevno komisiebis wevrebad mcodne, gadacdomebis armqone, miukerZoebeli, samagaliTo profesiuli gamocdilebis mqone pirebis arCevisaken mouwoda.5

amomrCevelTa sainiciativo jgufisaTvis meris/gamgeblis kandidatis wardgenis akrZalva saiam da „samarTlianma arCevnebma“ sakonstitucio sasamarTloSi gaasaCivres. mosarCeleebma saarCevno kodeqsis im normebis arakonstituciurad cnoba moiTxoves, romlebic mxolod partias da saarCevno bloks aZlevs uflebas, waradginon merobis da gamgeblobis kandidatebi.

kanonSi Sesuli cvlilebebis Tanaxmad, aRar moxdeba amomrCevelTa biometruli registracia, rac 2013 wlis interfraqciuli jgufis muSaobis erT-erT mniSvnelovan Sedegs warmoadgenda. aRniSnulis nacvlad, saxelmwifo servisebis saagento mis bazaSi arsebuli suraTebis Sedarebas da gaorebebis gasworebas axorcielebs.

2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisTvis saxelmwifo auditis samsaxurTan arasamTavrobo organizaciebiT dakompleqtebuli sakonsultacio komisia Seiqmna, romelic ganixilavs saxelmwifo auditis samsaxuris mier warmodgenil informacias monitoringis mandatis farglebSi politikuri dafinansebis maregulirebeli wesebis aRsrulebis Sesaxeb, maT Soris, informacias politikuri dafinansebis regulaciebis SesaZlo darRvevis Taobaze.

14 aprils, anu winasaarCevno kampaniis oficialurad dawyebamde ramdenime saaTiT adre, ramdenime adgilobrivi biujeti mniSvnelovnad gaizarda, Tumca, amiT kanoni ar darRveula. adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis moaxloebasTan erTad, gaxSirda sxvadasxva proeqtis inicirebis faqtebi, romlebic socialur xasiaTs atarebs da, metwilad, mosaxleobis farTo masebzea gaTvlili.

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis moaxloebasTan erTad, qveynis masStabiT gaxSirda im adamianebis sagamoZiebo struqturebSi dabareba, dakiTxva, bralis wayeneba da dapatimrebac ki, romlebic aqtiur partiul saqmianobas eweodnen. dakavebuli pirebi, ZiriTadad, politikur gaerTianeba „erTian nacionalur moZraobas“ warmoadgendnen da, partiis gancxadebiT, isini adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi maTi kandidatebi unda yofiliyvnen. aRsaniSnavia, rom dakavebulTa nawils aRkveTis RonisZiebis saxiT patimroba Seefarda. 2014 wlis 14 aprils saqarTvelos premier-ministrma, adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebTan dakavSirebiT, saarCevno kampaniaSi CarTul pirTa mimarT samarTlebrivi procedurebis ganxorcielebaze moratoriumi gamoacxada, raTa, misive gancxadebiT, yvela partias srulfasovani kampaniis warmoebis SesaZlebloba miscemoda. premierma samarTaldamcav organoebs mouwoda, winasaarCevno periodSi maqsimalurad SeekavebinaT Tavi im pirTa uflebebis kanonieri SezRudvisa da dakavebisgan, romlebic aqtiurad monawileobdnen saarCevno kampaniaSi.6

dafiqsirda adgilobrivi xelisuflebis organoebidan im pirebis samsaxuridan daTxovnis SemTxvevebi, romlebic opoziciuri politikuri gaerTianebis, ZiriTadad, „erTiani nacionaluri moZraobis“ mxardamWerebad moiazrebodnen.

10 aprils, winasaarCevno kampaniis dawyebamde ramdenime dRiT adre, saqarTvelos sxvadasxva qalaqSi opoziciuri politikuri gaerTianebis - „erTiani nacionaluri moZraobis“ - winasaarCevno Sexvedrebis CaSlis mcdeloba dafiqsirda, rac, calkeul SemTxvevebSi, sityvieri dapirispirebis farglebs gascda da Zaladobrivi xasiaTi SeiZina. aRniSnul faqtebTan dakavSirebiT saiam Sesabamisi gancxadeba gaavrcela.7

saangariSo periodSi saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciam uwyebaTaSoris komisiaSi 2 gancxadeba waradgina, romlebic komisiis mier gamosacemi rekomendaciebis Sinaarssa da Sida

3 13 მაისს ბიუროს სხდომაზე დარეგისტრირდა პარლამენტის წევრების, გია ჟორჟლიანისა და ვახტანგ ხმალაძის მიერ მომზადებული და ინიცირებული კანონპროექტი, რომლის განხილვაც დაჩქარებული წესითაა დაგეგმილი და ითვალისწინებს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონში თებერვალში შეტანილი იმ ნორმის გაუქმებას, რომელიც არჩევნების შემდეგ ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეების გათავისუფლებას ითვალისწინებდა.4 http://gyla.ge/geo/news?info=19925 http://www.cec.gov.ge/ge/mediisatvis-4-ge/pres-relizebi-13-ge/ceskos-tavmdjdomaris-gia-werili-saolqo-saarchevno-komisiebs.page6 http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=380&info_id=417537 http://gyla.ge/geo/news?info=2063

5

qarTlSi gubernatoris moadgilis mxridan administraciuli resursis gamoyenebas ukavSirdeboda. aRniSnul informaciaze dayrdnobiT, uwyebaTaSorisma komisiam Sesabamisi rekomendaciebi gamosca.

winasaarCevno periodSi saias monitorebma sajaro moxeleTa mxridan savaraudod agitaciis wesebis darRvevis 3, administraciuli resursis gamoyenebis 1, amomrCevlis mosyidvis 1, sisxlissamarTlebrivi devnis 7, administraciuli samarTaldarRvevis Sefardebis 18, fizikuri angariSsworebis 1 da samsaxuridan gaTavisuflebis 9 faqti daafiqsires.

3. sadamkvirveblo misiis masStabi da meTodologia

saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia 2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis winasaarCevno periodis monitorings 1-li aprilidan Seudga. organizacia winasaarCevno periods regionuli ofisebis meSveobiT, saqarTvelos 8 regionSi: aWaraSi, guriaSi, imereTSi, Sida qarTlSi, qvemo qarTlSi, kaxeTSi, mcxeTa-mTianeTSi, samegrelosa da TbilisSi 20-mde monitoris meSveobiT akvirdeba.

saias monitorebi informacias sxvadasxva wyarodan moipoveben, maT Soris, sajaro dawesebulebebidan sajaro informaciis gamoTxovnis saSualebiT, aseve, masmediiT gavrcelebuli informaciis monitoringis gziT. xSirad saias monitorebs Tavad moqalaqeebi an politikuri partiis wevrebi awodeben informacias maT mier dafiqsirebuli darRvevebis Sesaxeb. informaciis miRebis Semdgom saias damkvirveblebi TiToeul SemTxvevas uSualod ganmcxadeblebTan amowmeben da, saWiroebis SemTxvevaSi, Sesabamis samarTlebriv daxmarebas uweven.

dakvirvebis mizania samarTliani da gamWvirvale saarCevno procesebis xelSewyoba, saarCevno kanonmdeblobisa da saerTaSorisod dadgenili demokratiuli standartebis dacva saarCevno administraciis warmomadgenlebis, saarCevno subieqtebisa da sajaro moxeleebis mxridan winasaarCevno periodSi. aseve, saqarTvelos moqalaqeebisa da saerTaSoriso sazogadoebisaTvis informaciis miwodeba 2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis winasaarCevno procesebTan dakavSirebul darRvevebsa da xarvezebze.

darRvevis gamovlenis SemTxvevaSi, organizacia Sesabamis informacias waradgens saarCevno administraciaSi, Tavisufali da samarTliani arCevnebisaTvis uwyebaTaSoris komisiaSi, saxelmwifo auditis samsaxurSi.8

4. sakanonmdeblo CarCo

• saarCevno kanonmdeblobaSi ganxorcielebuli cvlilebebi

2013 wlis 26 dekembers parlamentis Tavmjdomaris brZanebiT saarCevno sakiTxebze momuSave interfraqciuli jgufi Seiqmna,9 romlis mTavar daniSnulebas TviTmmarTvelobis arCevnebis WrilSi saarCevno kodeqssa da sxva samarTlebriv aqtebSi aucilebeli cvlilebebis ganxorcieleba warmoadgenda. arasamTavrobo seqtors da sxva dainteresebul mxareebs SesaZlebloba hqondaT, TavianTi rekomendaciebi waredginaT interfraqciuli jgufisTvis da monawileoba mieRoT samuSao SexvedrebSi, rac calsaxad pozitiuri movlenaa. interfraqciuli jgufis muSaobis da parlamentSi gamarTuli ganxilvebis Sedegad saarCevno kodeqsSi Sevida cvlilebebi saarCevno sistemis, politikuri partiebis dafinansebis, kenWisyris procedurebis, media gaSuqebis da sxva sakiTxebis Taobaze.

„saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciam,“ „samarTlianma arCevnebma,“ da „saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelom“ rekomendaciebi warudgines interfraqciul jgufs iseT mniSvnelovan sakiTxebze, rogoricaa saarCevno sistema da saarCevno barieri merebis/gamgeblebis arCevnebisTvis. kerZod, sakrebulos arCevnebis Catareba mravalmandatian olqebSi da 50%-iani barieris SemoReba merebis/gamgeblebis arCevnebisaTvis. rekomendaciebis wardgenis mizani iyo iseTi saarCevno sistemis SemoReba, romelic gadaWrida moqmedi sistemiT arsebul problemebs. kerZod, ukeT asaxavda saqarTvelos moqalaqeTa mier arCevnebSi gamovlenil nebas, minimumamde Seamcirebda amomrCevelTa dakarguli xmebis odenobas, gazrdida amomrCevelTa ndobas da uzrunvelyofda mcire partiebis da damoukidebeli kandidatebis warmomadgenlobas TviTmmarTvelobis organoebSi.10 aRsaniSnavia, rom dRes arsebuli saarCevno sistema didi xania warmoadgens kritikis sagans arasamTavrobo organizaciebisa da politikuri partiebis mxridan. aseve, veneciis komisiis, euTos/demokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTa ofisis rekomendaciaa, gadaixedos saarCevno sistemebi orive _ saparlamento da adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisaTvis, raTa daculi iyos xmis wonis

8 http://gyla.ge/geo/news?info=20739 ესაა რიგით მეორე ინტერფრაქციული ჯგუფი. პირველი შეიქმნა 2013 წლის მარტში პარლამენტის თავმჯდომარის ბრძანებით #15/3.10 საარჩევნო სისტემასთან დაკავშირებული რეკომენდაციები იხ. შემდეგ ბმულზე http://www.electionsportal.ge/uploads/reforms/11/saarchevnosistema_recom_GEO.pdf

6

Tanabrobis principi.11 Temis mniSvnelobis miuxedavad, interfraqciulma jgufma ar gaiTvaliswina saarCevno sistemasTan dakavSirebuli rekomendaciebi im mizeziT, rom arCevnebamde ar iyo darCenili sakmarisi dro sistemis Sesacvlelad. rekomendacia imis Taobaze, rom 2013 wels jgufs pirvel rigSi saarCevno sistemis ganxilva daewyo, ar iqna gaTvaliswinebuli. saarCevno sakiTxebze momuSave interfraqciuli jgufis Sekreba da aRniSnuli Temis garSemo pirveli Ria msjeloba mxolod 2014 wlis ianvarSi Sedga.

rac Seexeba sxva sakiTxebs, ganxorcielebuli sakanonmdeblo cvlilebebidan pozitiurad unda Sefasdes arsebuli TviTmmarTveli qalaqebis raodenobis gazrda 5-dan 12-mde, aseve, merebis/gamgeblebis pirdapiri wesiT arCeva, maT Soris, arCevnebSi monawileTa xmebis absoluturi umravlesobiT (50%+1), sakrebulos arCevnebSi 4%-iani barieris daweseba da misi gaTanabreba mTeli qveynis masStabiT.

aseve, pozitiurad unda Sefasdes mTeli rigi sxva cvlilebebi, romlebic saarCevno kodeqsSi aisaxa, kerZod, politikaSi qalTa raodenobis gazrdis mizniT, politikur partiebis wasaxaliseblad maTTvis dafinanseba gazrda; saarCevno ubnisaTvis gamoyofili Senoba-nagebobis xelmisawvdomoba yvela amomrCevlisaTvis; surdoTargmanis valdebuleba saarCevno subieqtis mier politikuri/winasaarCevno reklamis dakveTisa da winasaarCevno kampaniis periodSi sazogadoebrivi mauwyeblis eTeriT arCevnebis Sesaxeb gadacemis gaSvebis SemTxvevaSi; aseve sxva cvlilebebi, romelTa mizans warmoadgenda saarCevno kodeqsSi arsebuli xarvezebis da praqtikaSi gamovlenili problemebis gasworeba.

miuxedavad saarCevno sistemis gaumjobesebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis stabilurobis mizniT gadadgmuli konkretuli pozitiuri nabijebisa, kvlav problemad rCeba iseTi mniSvnelovani sakiTxebi, rogoricaa:

• saarCevno sistema sakrebulos arCevnebisaTvis, romelic ver uzrunvelyofs erTi xmis Tanasworobis princips da amomrCevlis mier gamoxatuli nebis proporciulad gardasaxvas mandatebSi. mxolod saarCevno barieris gazrda meris/gamgeblis arCevnebisaTvis sistemis mniSvnelovnad gaumjobesebas ver uzrunvelyofs;

• pirdapiri wesiT arCeuli gamgeblisTvis/merisTvis undoblobis gamocxadebis procedura, romelic ewinaaRmdegeba warmomadgenlobiTi demokratiis princips. aRsaniSnavia, rom gadawyvetilebas ar sWirdeba dasabuTeba da es meqanizmi SesaZlebelia gamoyenebuli iyos politikuri motiviT. kerZod, sakrebulom SeiZleba moaxdinos undoblobis procesis inicireba im SemTxvevaSi, Tu sakrebulos umravlesobasa da gamgebels (mers) Soris arsebobs partiuli an sxva saxis dapirispireba;

• sakmaod problemuria parlamentis mier miRebuli kanoni, romlis mixedviTac, adgilobrivi TviTmmarTvelobis yvela sajaro moxele arCevnebis Semdeg movaleobis Semsrulebeli gaxdeba.12 es ara mxolod sajaro moxeleebze seriozul zewolad da saarCevno procesebSi maTi iZulebiT Cabmis mcdelobad aRiqmeba, aramed pirdapir arRvevs saqarTvelos konstitucias da sajaro seqtorSi dasaqmebuli pirebis SromiT uflebebs. ganxorcielebuli cvlileba uSualod arRvevs konkursis wesiT ukve daniSnuli moxeleebis uflebebs, uwodebs ra maT movaleobis Semsruleblebs da, am gziT, faqtobrivad, aTavisuflebs kidec maT. cvlileba gansakuTrebiT savalaloa kars momdgari adgilobrivi TviTmmarTvelobis morigi arCevnebis WrilSi da aCens legitimur eWvebs politikur procesSi moxeleTa partiuli miznebisaTvis gamoyenebis Taobaze;13

• sainiciativo jgufebisaTvis gamgeblis/merobis kandidatebis dasaxelebis uflebis akrZalva, rac mniSvnelovani saerTaSoriso standartis ugulebelyofaa. ganxorcielebuli cvlilebebiT, sainiciativo jgufebs ar miecaT ufleba, daasaxelon merobis/gamgeblobis kandidatebi, rac imas niSnavs, rom damoukidebeli kandidatebi arCevnebSi monawileobas ver miiReben.

• saarCevno administraciis dakompleqtebis wesi ar Secvlila.

• aRar ganxorcieldeba amomrCevelTa biometriuli registracia, rasac didi xnis ganmavlobaSi moiTxovdnen rogorc arasamTavrobo organizaciebi, ise arasaparlamento politikuri partiebi da, rac 2013 wlis interfraqciuli jgufis muSaobis erT-erT yvelaze mniSvnelovan Sedegs warmoadgenda. migvaCnia, rom amomrCevelTa biometruli registraciis

11 EUROPEAN COMMISSION FOR DEMOCRACY THROUGH LAW (VENICE COMMISSION) AND OSCE OFFICE FOR DEMOCRATIC INSTITUTIONS AND HUMAN RIGHTS (OSCE/ODIHR) JOINT OPINION ON THE DRAFT ELECTION CODE OF GEORGIA, 2011, Page 8.para 22.12 13 მაისს ბიუროს სხდომაზე დარეგისტრირდა პარლამენტის წევრების, გია ჟორჟლიანისა და ვახტანგ ხმალაძის მიერ მომზადებული და ინიციირებული კანონპროექტი, რომლის განხილვაც დაჩქარებული წესითაა დაგეგმილი და ითვალისწინებს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონში თებერვალში შეტანილი იმ ნორმის გაუქმებას, რომელიც არჩევნების შემდეგ ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეების გათავისუფლებას ითვალისწინებდა.13 http://gyla.ge/geo/news?info=1992

7

SemoReba uzrunvelyofda arCevnebisTvis amomrCevelTa zusti raodenobis dadgenasa da siebSi arsebuli uzustobebis gasworebas. cvlilebis Tanaxmad, nacvlad biometriuli registraciisa, moxdeba saxelmwifo servisebis ganviTarebis saagentos bazaSi arsebuli suraTebis Sedareba da am gziT siebSi arsebuli gaorebebis gasworeba. migvaCnia, rom saagentos bazaSi arsebuli fotosuraTebis Sedareba ar warmoadgens amomrCevelTa biometriul registracias da, Sesabamisad, ver uzrunvelyofs maRali sandoobis amomrCevelTa siis Sedgenas. amiT ver moxdeba siebSi arsebuli uzustobebis srulad gasworeba.

miuxedavad imisa, rom kodeqsSi Setanili rigi cvlilebebi namdvilad dadebiTad unda Sefasdes, migvaCnia, rom, saerTo jamSi, ar ganxorcielebula saarCevno kanonmdeblobis arsebiTi cvlileba, rac mniSvnelovnad gaaumjobesebda saarCevno garemos da risi molodinic arasamTavrobo organizaciebs gvqonda.

• teritoriuli optimizaciis sakiTxi da olqebis sazRvrebis dadgena

saqarTveloSi mimdinare decentralizaciis reformis procesSi umniSvnelovanesi adgili ukavia, saqarTvelos 7 qalaqisaTvis TviTmmarTveli qalaqis statusis miniWebis Sedegad, arsebul municipalitetTa darCenil teritoriaze TviTmmarTveli erTeulebis odenobis gansazRvris sakiTxs. 2014 wlis martSi, mTavrobis gadawyvetilebiT, 7 axali TviTmmarTveli qalaqis gamoyofis Sedegad darCenil teritoriaze arsebul dasaxlebaTagan Seiqmna TiTo TviTmmarTveli Temi administraciuli centrebiT TviTmmarTvel qalaqebSi.

samTavrobo komisiis muSaoba, romelsac axali TviTmmarTveli Temebis Seqmnis Taobaze mTavrobis winaSe winadadebebi unda waredgina, gaumWvirvaled da mniSvnelovani xarvezebiT mimdinareobda. komisiam ver uzrunvelyo mosaxleobasTan konsultaciebis organizeba, gadawyvetilebis miRebisas ar iyo gaTvaliswinebuli sakrebuloebis da adgilobrivi macxovreblebis Sexedulebebi, romlebsac aRniSnul sakiTxze alternatiuli mosazrebebi gaaCndaT. miuxedavad imisa, rom saiam, sxva arasamTavrobo organizaciebTan erTad, mouwoda saqarTvelos mTavrobas, teritoriuli optimizaciis sakiTxi adgilobriv mosaxleobis azris gaTvaliswinebiT gadaewyvita, samwuxarod, sxva raime alternativa ar ganxilula.14 aRniSnuli gadawyvetileba ar dafuZnebia adgilobrivi TviTmmarTvelobis kodeqsis suliskveTebas, mTavrobis mier gacxadebul decentralizaciis principebs, rac ukeTes demokratiasa da servisebis gaumjobesebaze orientirebuli adgilobrivi TviTmmarTvelobis Camoyalibebas gulisxmobs. teritoriul dayofas azri ekargeba, Tu moqalaqe isev daSorebuli iqneba adgilobriv TviTmmarTvelobas. aRniSnuli Temebis damtkicebis Semdeg saarCevno administraciam ukve olqebis Seqmnis sakiTxi gadawyvita da sazRvrebi daadgina.

5. uwyebaTaSorisi komisia

2014 wlis 7 marts saarCevno kodeqsSi ganxorcielebuli cvlilebebis Tanaxmad, 2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisaTvis uwyebaTaSorisi komisia unda Seqmniliyo aRniSnuli cvlilebebis amoqmedebidan 10 kalendaruli dRis vadaSi.15 cvlilebebis amoqmedeba kanonis gamoqveynebis momentidan ganisazRvra. Tavad kanoni 14 marts gamoqveynda, rac imas niSnavda, rom uwyebaTaSorisi komisia ukve 24 martidan unda Seqmniliyo, Tumca, igi mxolod 3 aprils Seiqmna.

komisiis debuleba damtkicda iusticiis ministris #17 brZanebiT.16 adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisaTvis komisia 9 saministros warmomadgenliT, aseve, saqarTvelos mTavrobis kancelariis regionebsa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebTan urTierTobebis departamentisa da mTavari prokuraturis warmomadgenlebiT dakompleqtda.

saangariSo periodSi uwyebaTaSorisma komisiam 2 sxdoma gamarTa da 10 rekomendacia gamosca, xolo, rogorc komisiis wevrma, aseve arawevrma saministroebma, saarCevno periodSi saqarTvelos saarCevno kodeqsiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis Sesrulebis uzrunvelsayofad, sakuTari saministroebis TanamSromelTaTvis savaldebulod Sesasrulebeli saxelmZRvanelo instruqciebi daamtkices, rac udavod misasalmebeli faqtia. rekomendaciebi gaewiaT adgilobrivi xelisuflebis organoebs maT struqturebSi dasaqmebuli sajaro mosamsaxureebisTvis detaluri da mkafio ganmartebebis gacemasTan dakavSirebiT, Tu risi ufleba aqvT da ra ekrZalebaT maT winasaarCevno periodSi. komisiam mniSvnelovan instituciur meqanizmebad miiCnia 2013 wlis saprezidento arCevnebis winasaarCevno periodSi mis mier gamocemuli rekomendaciebi.

premier-ministris mier gamocxadebuli moratoriumis farglebSi, uwyebaTaSorisma komisiam politikur gaerTianebebs araerTgzis mimarTa saarCevno procesebSi CarTul pirTa siebis miwodebis TxovniT, raTa gamoricxuliyo aRniSnul pirTa mimarT saproceso moqmedebebis farglebSi

14 http://gyla.ge/geo/news?info=204415 https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=2277882&lang=ge# მუხლი 2.16 https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=2302493&lang=ge

8

Tavisuflebis SezRudvisa da sxva saxis faqtebi. personalur monacemTa dacvis inspeqtorma politikur partiebs, saarCevno blokebsa da amomrCevelTa sainiciativo jgufebs aseve mouwoda, uwyebaTaSorisi komisiisaTvis siis miwodebamde uzrunveleyoT siaSi Sesuli yvela piris saTanado informireba da maTgan werilobiTi dasturis wardgena „personalur monacemTa dacvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-6 muxlis Tanaxmad, garda im SemTxvevisa, Tu siaSi myofi piri oficialurad ar dasaxelebula kandidatad an Tavad ar gaxada sajaro kampaniaSi misi monawileoba.17

saangariSo periodSi saiam komisias 2 gancxadebiT mimarTa. winasaarCevno periodSi SesaZlo darRvevaTa prevenciis mizniT, saiam iTxova, Tavidanve miRebuli yofiliyo zogadi xasiaTis rekomendacia imis Sesaxeb, rom 2013 wels gacemuli yvela rekomendacia, maTi mniSvnelobidan da relevanturobidan gamomdinare, 2014 wlis winasaarCevno periodSic yofiliyo Sesrulebuli Sesabamisi pirebisa da dawesebulebebis mier, rac komisiam gaiziara. aseve, saias mier sajaro moxelis mxridan administraciuli resursis gamoyenebis faqtis Taobaze informaciis wardgenis Semdeg, komisiam saqarTvelos mTavrobis kancelariis regionebsa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebTan urTierTobebis departaments sTxova, gamoeca werilobiTi instruqciebi (ganmartebebi) saxelmwifo rwmunebulebis _ gubernatorebisa da maT daqvemdebarebaSi myofi sajaro mosamsaxureebisaTvis imasTan dakavSirebiT, Tu risi ufleba aqvT da ra ekrZalebaT maT winasaarCevno periodSi.

6. saarCevno administracia

saangariSo periodSi centraluri saarCevno komisia intensiur muSaobas axorcielebda, Sexvedrebs marTavda sxvadasxva CarTul mxaresTan, maT Soris, mediis, politikuri partiebis, adgilobrivi arasamTavrobo da saerTaSoriso organizaciebis warmomadgenlebTan. amasTan, ceskom aqtiuri sainformacio kampania wamoiwyo. misi saimijo da sainformacio reklamebi mediaSi farTod gavrcelda.

ceskos iniciativiT, saarCevno sakiTxebTan dakavSirebiT treningebi da seminarebi CautardaT adgilobrivi TviTmmarTvelobisa da samxareo administraciis iuristebs, arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebs, sxvadasxva umaRlesi saswavleblis studentebs. ganxorcielda aseve RonisZieba eTnikuri umciresobis warmomadgenel axalgazrda amomrCevelTa informirebis mizniTac.

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisTvis ceskos kontaqt-centri ganaxlebuli servisebiT amoqmedda. informaciis miReba qarTul, inglisur, azerbaijanul, somxur da rusul enebzea SesaZlebeli.18 kontaqt-centrSi saarCevno sakiTxebze moqalaqeebs 42 operatori awodebs informacias, maT Soris arian SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebi da eTnikuri umciresobebis enebze mosaubre operatorebi.19

26-30 aprils, kanonis Tanaxmad, saubno saarCevno komisiebis wevrTa arCeva ganxorcielda. 23 aprils ceskos Tavmjdomarem Ria weriliT mimarTa saolqo saarCevno komisiebs da saubno saarCevno komisiebis wevrTa arCevnebisas maqsimaluri pasuxismgeblobisa da profesionalizmis gamoCena sTxova. konkretulad ki, ceskos Tavmjdomarem saolqo saarCevno komisiebs mouwoda, saubno saarCevno komisiebis wevrebad aerCiaT mcodne, gadacdomebis armqone, miukerZoebeli, samagaliTo profesiuli gamocdilebiT aRWurvili pirebi.20 ceskos Tavmjdomaris aRniSnuli mowodeba calsaxad dadebiTad unda Sefasdes. aseTi damokidebuleba xels uwyobs saarCevno administraciis profesionali kadrebiT dakompleqtebasa da, zogadad, ndobis amaRlebas saarCevno administraciis mimarT. aRsaniSnavia, rom wlebis ganmavlobaSi saia msgavsi rekomendaciiT araerTgzis mimarTavda saarCevno administraciebs, raTa gamoricxuliyo saarCevno darRvevebis gamo saxdeldadebuli pirebis arCeva saarCevno administraciebSi.

saias monitorebi 8 did qalaqSi saubno saarCevno komisiebis dakompleqtebis process daakvirdnen.21 monitoringis sagans warmoadgenda rogorc saarCevno administraciis SemadgenlobaSi disciplinur saxdeldadebul pirTa ganmeorebiT arCeva/daniSvna, aseve, im pirTa profesiuli niSniT arCeva saubno saarCevno komisiebSi, romlebic uaxloes warsulSi warmoadgendnen sxvadasxva partias saarCevno administraciaSi. saias monitorebidan miRebuli pirveladi informaciis Tanaxmad, saolqo saarCevno komisiebis sxdomebi kanoniT dadgenili wesiT warimarTa. marTalia, konkursSi monawileobdnen is pirebi, visac gasul arCevnebSi disciplinuri pasuxismgebloba hqondaT Sefardebuli, magram saolqo saarCevno komisiis wevrebi, monitorebis informaciiT, maTi arCevisgan Tavs ikavebdnen. rac Seexeba im pirTa profesiuli niSniT arCevas saubno saarCevno komisiebSi, romlebic uaxloes warsulSi warmoadgendnen sxvadasxva partias saarCevno administraciaSi, saia am mimarTulebiT

17 http://personaldata.ge/ge/personalur-monatsemta-datsvis-inspeqtori-saarchevno-moratoriumtan-dakavshirebit-politikur-partiebs-mimartavs/223 (ნანახია 7 მაისი, 2014).18 http://www.cec.gov.ge/ge/mediisatvis-4-ge/pres-relizebi-13-ge/ceskos-kontaqt-centri-ganaxlebuli-servisebit.page19 http://www.cec.gov.ge/ge/mediisatvis-4-ge/pres-relizebi-13-ge/ceskos-kontaqt-centri-ganaxlebuli-servisebit.page20 http://www.cec.gov.ge/ge/mediisatvis-4-ge/pres-relizebi-13-ge/ceskos-tavmdjdomaris-gia-werili-saolqo-saarchevno-komisiebs.page21 რუსთავში, ზუგდიდში, გორში, ქუთაისში, ბათუმში, თელავში, ოზურგეთში დუშეთში.

9

monacemebis damuSavebas axorcielebs da detalur informacias monitoringis Sedegebis Sesaxeb momdevno angariSSi warmoadgens.

7. amomrCevelTa siebi

amomrCevelTa siebTan dakavSirebuli cvlilebebi saarCevno kodeqsSi orjer _ 7 martsa da 17 aprils ganxorcielda, maT Soris maSin, rodesac winasaarCevno kampania oficialurad ukve dawyebuli iyo. ganxorcielebuli cvlilebebiT, aRar moxdeba amomrCevelTa biometruli registracia, romelic uzrunvelyofda amomrCevelTa zusti raodenobis dadgenas da siebSi arsebuli uzustobebis gamoricxvas, rac 2013 wlis interfraqciuli jgufis muSaobis erT-erT mniSvnelovan Sedegs warmoadgenda. aRniSnulis nacvlad, saxelmwifo servisebis saagento mis bazaSi arsebuli suraTebis Sedarebas da gaorebebis gasworebas axorcielebs. kerZod, moxdeba saagentos bazaSi saarCevno uflebis mqone piris uaxlesi fotosuraTis Sedareba bazaSi arsebul yvela sxva suraTTan. savaraudo gaorebis dadgenis SemTxvevaSi, saagento individualurad swavlobs yovel konkretul saqmes da, araswori monacemebis gamovlenisas, iRebs kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul gadawyvetilebas. zemoaRniSnuli valdebulebis Sesrulebisa da saagentos monacemTa bazebis srulyofis mizniT, saxelmwifo servisebis ganviTarebis saagento axorcielebs proeqts, romlis mizania fotosaZiebo sistemis gamoyenebiT monacemTa bazaSi arsebuli gaorebebis identificireba da aRmofxvra. proeqtis gamWvirvalobis mizniT, proeqtis xelmZRvanelobis mxridan gamoiTqva mzaoba, rom moxdes proeqtis ganxorcielebis monitoringi, rac misasalmebeli faqtia. monitoringi gulisxmobs arasamTavrobo organizaciebis stumrobas centrSi da procesis dakvirvebas. saiam 31 marts ganaxorciela viziti, Sexvda proeqtis xelmZRvanelebs da kiTxvebze amomwuravi pasuxi miiRo.

garda amisa, arCevnebis dRes igegmeba fotosuraTiani samagido siebis dabeWdva, raTa moxdes ubanze misuli amomrCevlis Sedareba siaSi arsebul fotosuraTze gamosaxulTan, rac, ra Tqma unda, ar warmoadgens amomrCevelTa biometriul registracias da, Cveni mosazrebiT, ver uzrunvelyofs maRali sandoobis mqone amomrCevelTa erTiani siis Sedgenas. amasTan, arCevnebis dRes fotosuraTiani samagido siebis efeqturad gamoyeneba ise, rom ar moxdes saarCevno procesis Seferxeba, damokidebuli iqneba fotosuraTebis xarisxsa da parametrebze.22 aRsaniSnavia, rom 17 aprils saarCevno kodeqsSi, wels ukve meored ganxorcielebuli cvlilebebis Sedegad, minimumamde iqna dayvanili kenWisyris dRes saarCevno procesis Seferxebis riskebi.

cvlilebebiT aseve ganisazRvra, rom registraciidan moxsnili da misamarTis gareSe registrirebul pirebs arCevnebSi monawileoba faqtobrivi sacxovrebeli adgilis mixedviT SeeZlebaT, rac garkveul safrTxeebs aCens am amomrCevelTa xmebiT manipulirebasTan dakavSirebiT. dazustda Sss-s TanamSromlebis mier xmis micemis sakiTxi. kerZod, Sss-s im TanamSromlebs, romelTa samsaxurebrivi pirobebi maT yofnas registraciisgan gansxvavebul misamarTze moiTxovs, ufleba aqvT, monawileoba miiRon mxolod sakrebulos proporciul arCevnebSi. maJoritaruli sistemiTa da merebis/gamgeblebis arCevnebSi monawileoba maT SeeZlebaT im SemTxvevaSi, Tu maTi dislokaciis da registraciis adgili erTmaneTs emTxveva. unda aRiniSnos, rom ganxorcielebuli cvlileba garkveuli pozitiuri nabijia, Tumca, vfiqrobT, Sss-s TanamSromlebs, romelTa dislokaciis adgili ar emTxveva maTi registraciis adgils, arc proporciuli sistemiT Catarebul sakrebulos arCevnebSi unda miiRon monawileoba, Tu isini aRniSnul teritoriaze ar cxovroben. Cveni rekomendaciaa, aRniSnulma pirebma kenWisyraSi monawileoba registraciis adgilis mixedviT miiRon.

8. saarCevno subieqtebis registracia

saangariSo periodisaTvis 32-ma partiam/blokma gancxadeba waradgina ceskoSi arCevnebSi registraciis mizniT. maT Soris, 6 partias uari eTqva registraciaze.23 Tbilisis merobisaTvis 1 piri daregistrirda.24

22 aprils ceskom daakmayofila p/g `saxalxo partiis“ Tavmjdomaris mamuka giorgaZisa da p/m `samarTliani saqarTvelosTvis“ Tavmjdomaris sergo javaxiZis 2014 wlis 20 aprilis saCivrebi, romlebic goris saolqo saarCevno komisiis im gadawyvetilebis gauqmebas exeboda, romliTac goris merobis kandidatad irakli oqruaSvili iyo registraciaSi gatarebuli. mogvianebiT ceskos gadawyvetileba ZalaSi datova sasamarTlomac. sadavo gaxda saarCevno kodeqsis 167-e muxlis Canaweri, romlis Tanaxmad, merad/gamgeblad SeiZleba arCeuli iyos saarCevno uflebis mqone saqarTvelos moqalaqe 25 wlis asakidan, romelsac saqarTveloSi ucxovria 5 weli mainc da arCevnebis daniSvnis dRemde bolo 2 wlis ganmavlobaSi mudmivad cxovrobs saqarTveloSi. Cveni mosazrebiT, kanonmdeblobiT ar aris ganmartebuli mudmivi cxovrebis cneba, kanonis Canaweri bundovania da, aseT SemTxvevaSi, is adamianis uflebebis sasargeblod unda ganimartos. Sesabamisad,

22 http://gyla.ge/uploads/444444.pdf23 http://www.cec.gov.ge/uploads/other/27/27337.pdf24 http://www.cec.gov.ge/ge/tvitmmartvelobis-archevnebi/saarchevno-subieqtebi

10

irakli oqruaSvils arCevnebSi monawileobis ufleba unda miscemoda. gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom oqruaSvili, misi nebis sawinaaRmdegod, garkveuli wlebis manZilze saqarTveloSi ar imyofeboda, Tumca, mTeli am xnis manZilze mas registraciis adgili ar Seucvlia.

saangariSo periodSi amomrCevelTa sainiciativo jgufisaTvis meris/gamgeblis kandidatis wardgenis akrZalva saiam da `samarTlianma arCevnebma“ sakonstitucio sasamarTloSi gaasaCivres da saarCevno kodeqsis im normebis arakonstituciurad cnoba moiTxoves, romlebic mxolod partias da saarCevno bloks aZlevs merobisa da gamgeblobis kandidatebis wardgenis uflebas. Cveni mosazrebiT, partiul kandidatTan SedarebiT damoukidebeli kandidatis araxelsayrel mdgomareobaSi CayenebiT, sadavo normebi arRvevs saqarTvelos konstituciis me-14 muxliT garantirebul diskriminaciisagan akrZalvis uflebas, aseve _ konstituciis 26-e muxlis meore punqts, romliTac garantirebulia saqarTvelos moqalaqis ufleba, uari ganacxados partiis saqmianobaSi monawileobaze, aseve _ saqarTvelos konstituciis 28-e da 29-e muxlebs.25

9. winasaarCevno kampaniis dafinanseba

2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebze saxelmwifo auditis samsaxuris iniciativiT, amave samsaxurTan Seiqmna arasamTavrobo organizaciebiT dakompleqtebuli sakonsultacio komisia, rac udavod misasalmebeli faqtia. komisia ganixilavs saxelmwifo auditis samsaxuris mier warmodgenil informacias monitoringis mandatis farglebSi politikuri dafinansebis maregulirebeli wesebis aRsrulebis Sesaxeb, maT Soris informacias politikuri dafinansebis regulaciebis SesaZlo darRvevis Taobaze. komisia uzrunvelyofs mis kompetencias mikuTvnebul sakiTxebze saboloo angariSis momzadebas, romelSic mocemulia komisiis Seqmnidan misi uflebamosilebis Sewyvetamde ganxorcielebuli saqmianoba.

saangariSo periodSi, arasamTavrobo seqtorTan konsultaciis safuZvelze, momzadda saxelmwifo auditis samsaxuris generaluri auditoris brZaneba „adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis 2014 wlis arCevnebisaTvis zogierTi sakiTxis mowesrigebis Sesaxeb“.26 garda aRniSnuli brZanebisa, arasamTavrobo seqtoris warmomadgenlebTan konsultaciis Sedegad, SemuSavda generaluri auditoris or moqmed brZanebaSi cvlilebebis paketi, romelic miznad isaxavs moqmedi normebis gamartivebasa da politikuri subieqtebisaTvis saarCevno periodSi damatebiTi barierebis moxsnas. arasamTavrobo organizaciebis CarTulobiT igegmeba cvlilebebis ganxorcieleba politikuri dafinansebis meTodologiaSic.

saxelmwifo auditis samsaxuris informaciis Tanaxmad, 1 aprilidan 30 aprilis CaTvliT, 1 Tvis manZilze miRebuli Semowirulebebi ase gamoiyureba:

saarCevno bloki „qarTuli ocneba“ _ 1 804 625 lari,27 „demokratiul moZraoba-erTiani saqarTvelo“ _ 1520 lari, „qarTul partia“ _ 2 180 lari, „qarTuli dasi“ _ 300 lari, „momavali saqarTvelo“ _ 150 lari.28

saxelmwifo auditis samsaxuris informaciiT, 1 ianvridan 31 martis CaTvliT, anu 3 Tvis periodSi, saerTo jamSi, 2014 wlis ganmavlobaSi partiebis mier miRebulma Semowirulebam 639 945 lari Seadgina. maT Soris, partia `qarTuli ocneba _ demokratiulma saqarTvelom~ 639 645 laris Semowiruleba miiRo. partiis sasargeblod Semowiruleba 60-mde kerZo pirma ganaxorciela. mimdinare wlis ganmavlobaSi, 20 laris odenobis fuladi Semowiruleba miiRo `komunisturma partiam~, 30 laris odenobis arafuladi Semowiruleba _ `respublikurma partiam~ da 250 laris fuladi Semowiruleba _ `ganaxlebulma saqarTvelom~.29 sxva politikuri Zalebis mimarT gasul 3 TveSi Semowiruleba ar ganxorcielebula.“ aRsaniSnavia, rom Semomwirvelebs Soris am etapze arc erTi iuridiuli piri ar aris.

10. adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebamde dedaqalaqis TviTmmarTvelobaSi ganviTarebuli movlenebi

2014 wlis dedaqalaqis biujetis miReba gaWianurda, rac sami Tvis manZilze sakrebulosa da merias Soris urTierTbraldebebis procesSi gadaizarda. qalaq Tbilisis meriam biujetis proeqti jer kidev 2013 wlis noemberSi waradgina, Tumca, sakrebulom 14 SeniSvniT daabruna. biujetis Semdgomi versiebi 2013 wlis dekembris, 2014 wlis ianvrisa da Tebervlis TveSi iqna wardgenili. miuxedavad amisa, Tbilisis sakrebulom 12 Tebervals meoTxed ar dauWira mxari biujetis proeqts. aRsaniSnavia,

25 http://gyla.ge/geo/news?info=208326 http://www.sao.ge/news/34327 ბლოკში შემავალი პარტიებიდან შემოწირულებები გაკეთებულია მხოლოდ „ქართული ოცნება-დემოკრატიული საქართველოს“ სასარგებლოდ.28 http://www.sao.ge/financial-monitoring-service/declaration/contributions/contributions-01-04-2014-30-04-201429 http://for.ge/view_news.php?news_id=32973&news_cat=0

11

rom sakrebulos mier wardgenili SeniSvnebis umravlesoba Tbilisis meriam gaiTvaliswina. iqmneboda STabeWdileba, rom biujetis proeqtis daumtkicebloba politikuri motiviT iyo nakarnaxevi, ris Sedegadac zaraldeboda moqalaqeTa interesebi da safrTxe eqmneboda TviTmmarTvelobis funqcionirebas TbilisSi, vinaidan, saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, saxelmwifo biujetis proeqtis miRebidan 3 TveSi sakrebulos mier biujetis daumtkiceblobas, SesaZloa, adgilobrivi TviTmmarTvelobis daTxovna da TbilisSi pirdapiri saxelmwifo mmarTvelobis SemoReba gamoewvia.

saiam aRniSnul krizisSi sakrebulosa da merias urTierTTanamSromlobisken mouwoda.30

sabolood 2014 wlis 7 marts sakrebulom Tbilisis biujeti daamtkica.

arCevnebamde 2 TviT adre qalaq Tbilisis sakrebulos sarevizio komisia gaaqtiurda da samuSao jgufebi, Semowmebis mizniT, saburTalosa da krwanisis gamgeobebSi Sevidnen. rogorc CvenTvis gaxda cnobili, sarevizio komisia isnis raionis saqmianobis Seswavlasac Seudga.

saburTalos gamgeobaSi sarevizio komisiam daskvna 4 dReSi dado da imave dRes, anu 10 marts, daskvna Sesaswavlad samarTaldamcav organoebs gadasca.31 rogorc cnobilia, gamoZieba saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 182-e, miTviseba-gaflangvis muxliT daiwyo da gamoZiebam saTaTbiro organos wevrebi dakiTxa. daskvnis mixedviT, saburTalos saTaTbiro organoebis arsebobam garkveuli eWvebi aRZra imasTan dakavSirebiT, rom saTaTbiros wevrTa anazRaureba, savaraudod, sabiujeto saxsrebis aramiznobriv xarjvas warmoadgenda _ savaraudod, partiuli niSniT.

sakrebulos sarevizio komisiam krwanisis gamgeobaSi arsebuli mdgomareobac Seiswavla. komisiam uaryofiTad Seafasa krwanisis gamgeblis xaTuna berZeniSvilis mier socialurad daucvelTa dafinansebis programis ganxorcielebis procesi da ganacxada, rom sabiujeto saxsrebi, savaraudod, partiuli niSniT ixarjeboda. aRniSnulTan dakavSirebiT saqme finansTa saministros sagamoZiebo samsaxurs gadaeca.

11. winasaarCevno kampaniis monitoringi

11.1. saxelmwifo resursebis gamoyeneba saarCevno miznebisTvis

11.1.1. adgilobrivi biujetebis zrda

2014 wlis 14 aprils, winasaarCevno kampaniis oficialurad dawyebamde ramdenime saaTiT adre, ramdenime adgilobrivi biujeti gaizarda. magaliTad, mniSvnelovani zrda Seexo quTaisisa da baTumis biujetebs.32 ramdenime milioni lariT gaizarda orive qalaqis biujeti: baTumis biujeti _ daaxloebiT 10 milionamde lariT, xolo quTaisis biujeti _ 2 milionze meti lariT. saias informaciiT, es Tanxebi, ZiriTadad, infrastruqturul proeqtebsa da socialuri uzrunvelyofis programebs moxmardeba.33

miuxedavad imisa, rom aRniSnuli gadawyvetilebiT sakrebuloebs kanoni ar daurRveviaT, adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebamde biujetis didi odenobiT zrda aCens logikur kiTxvebs, xom ar emsaxureba yovelive es administraciuli resursis saarCevno miznebisaTvis gamoyenebas, sabiujeto saxsrebis saarCevnod motivirebul xarjvas.

11.1.2. socialuri xasiaTis iniciativebi

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis moaxloebasTan erTad, gaxSirda sxvadasxva proeqtis inicirebis faqtebi, romelTa dawyeba winasaarCevno periods emTxveva. iniciativebi socialur xasiaTs atarebs da ZiriTadad mosaxleobis farTo masebzea gaTvlili. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos kanonmdebloba winasaarCevno periodSi msgavsi saxis saqmianobas, garda gamonaklisebisa, ar krZalavs, Tumca, aseTi iniciativebi administraciuli resursis gamoyenebis riskebs Seicavs. winasaarCevno periodSi saqarTvelos premier-ministris mxridan ramdenime msgavsi iniciativa gaxmaurda, rac, savaraudod, amomrCevlis kmayofilebis donis amaRlebas isaxavs miznad:

• maRalmTian regionebSi mravalSviliani ojaxebis daxmarebis programa. programa 1 ivnisidan amoqmeddeba da yvela ojaxs yovel mesame da momdevno Svilze yovelTviurad finansuri daxmareba gaeweva, romlis odenoba mTian regionebSi 200, xolo barSi 150 lari iqneba. mravalSviliani ojaxebis mxardaWeris programa guriis, imereTis, samegrelo-zemo svaneTis, mcxeTa-mTianeTisa da kaxeTis masStabiT imoqmedebs.34

30 http://gyla.ge/geo/news?info=201131 http://www.sakrebulo.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=6&info_id=420532 საიას ინფორმაციით, იმავე დღეს სხვა მუნიციპალიტეტების ბიუჯეტებიც გაიზარდა. დეტალურ ანალიზს საია მომდევნო შუალედურ ანგარიშში წარმოადგენს.33 http://www.batumicc.ge/index.php?lang=1&page=menu&type=1&obj_id=28234 საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 31 მარტის დადგენილება #262

12

• sabavSvo baRis aRmzrdelebisTvis pedagogis statusis miniWeba. saqarTvelos premier-ministris iniciativiT, sabavSvo baRis aRmzrdelebs pedagogis statusi unda mieniWoT.

• meore msoflio omis monawileTa da marCenaldakargulTaTvis erTjeradi fuladi daxmarebis gacema. saqarTvelos premier-ministris 2014 wlis 14 aprilis dadgenilebiT, 9 maiss faSizmze gamarjvebis 69-e wlisTavis aRsaniSnavi sazeimo RonisZiebis farglebSi, meore msoflio omis monawile veteranebs erTjeradad 400, xolo omSi daRupulTa marCenaldakargulebs 200 lari gadaecemaT.

11.1.3. „xruSCovkebis“ proeqti

2014 wlis 10 marts xeli moewera urTierTgagebis memorandums qalaq Tbilisis sakrebulosa da arabeTis gaerTianebul saemiroebSi registrirebul kompania EQUITY INTERNATIONAL LLC-sa da mis Svilobil kompanias Soris. aRniSnuli memorandumis Tanaxmad, qalaq Tbilisis sakrebulom gamoTqva survili, aaSenos an/da rekonstruqcia Cautaros Tbilisis Senobebsa da infrastruqturas, Tu saqarTvelos mTavroba uzrunvelyofs investiciebis saxelmwifo garantias. proeqtis savaraudo Rirebuleba 600 milion lars Seadgens. Tavis mxriv, arabuli kompania gamoTqvams mzadyofnas, uzrunvelyos investiciis fasilitacia da specialurad Seqmnili kompaniis meSveobiT ganaxorcielos sxvadasxva saxis samuSaoebi dedaqalaqSi.35 Tu saqarTvelos mTavroba sakredito xazis pirobebsac ganixilavs, urTierTgagebis memorandumis pirobebi ZalaSia 2014 wlis aprilamde. mogvianebiT, sakrebulos erT-erTma wevrma umravlesobidan _ guliko zumbaZem sakrebulos Tavmjdomare TaRliTur garigebaSi daadanaSaula.

11.1.4. Tbilisis meriis sazogadoebasTan urTierTobis samsaxuris saqme

2014 wlis 29 aprils sainformacio saagento „front-niusis“ mier gamoqveynebuli informaciiT,36 Tbilisis meriis pres-samsaxuri media saSualebebSi aqtiurad agzavnis informaciebs moqalaqeTa politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ Tbilisis merobis kandidatis nika melias winasaarCevno kampaniis, saagitacio Sexvedrebisa Tu sxva aqtivobebis Sesaxeb. saiam aRniSnuli faqtis Seswavlis mizniT, Sesabamis organoebs mimarTa.37

11.2. amomrCevlis savaraudo mosyidva

amomrCevlis mosyidvis niSnebs Seicavda 28 aprils, quTaisis adgilobrivi TviTmmarTvelobis organizebiT gamarTuli RonisZieba, romelzec quTaisis meris moadgilem nodar miqiSvilma da sakrebulos Tavmjdomaris movaleobis Semsrulebelma levan kirkitaZem 14-15 wlis wyalburTelebs sportuli daniSnulebis fasiani saCuqrebi gadasces. es fasiani saCuqrebi (sportuli maisurebi, burTebi) SeiZina kompania `maknatunam~. aRniSnuli kompaniis 25% wilis mflobelia quTaisis Zelqvianis maJoritarul olqSi maJoritarobis kandidati38 grigol gumberiZe, romelsac saarCevno miznebi gacxadebuli aqvs. RonisZiebas eswreboda Tavad grigol gumberiZec, romelmac piradad miiRo saCuqrebis gadacemaSi monawileoba, miesalma wyalburTelebs da mediasTan komentarebi gaakeTa. maisurebze iyo warwerebi ~maknatuna~, romelic am kandidatTan asocirdeba. RonisZiebis Sesaxeb informacia gamoqveynda quTaisis meriis oficialur veb-gverdze39 Sesabamisi fotos TanxlebiT. gumberiZem, Tavis mxriv, informacia, video masaliT da fotoebiT, Tavis oficialur feisbuq-gverdze gaavrcela.40

11.3. winasaarCevno kampaniis wesebis darRveva

winasaarCevno periodSi saias monitorebma ramdenime faqti gamoavlines, romlebic sajaro moxeleTa mxridan, savaraudod, agitaciis wesebis darRvevas exeba. saias gancxadebis safuZvelze, uwyebaTaSorisma komisiam Tavisufali da samarTliani arCevnebisaTvis saqarTvelos mTavrobis kancelariis regionebsa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebTan urTierTobebis departaments sTxova, saqarTvelos saarCevno kanonmdeblobis darRvevis prevenciisa da darRvevebze reagirebis mizniT, werilobiTi instruqciebi (ganmartebebi) gamoeca saxelmwifo rwmunebulebis _ gubernatorebisa da maT daqvemdebarebaSi myofi sajaro mosamsaxureebisTvis imasTan dakavSirebiT, Tu risi ufleba aqvT da ra ekrZalebaT maT winasaarCevno periodSi.

35 http://www.sakrebulo.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=6&info_id=422936 http://frontnews.ge/ge/news/37044- (ნანახია 02.05.2014)37 2014 წლის 16 მაისს ცესკომ დააკმაყოფილა საიას განცხადება და თბილისის მერიის წინააღმდეგ სამართალდარღვევის ოქმი შეადგინა.38 ttps://www.facebook.com/pages/39 http://kutaisi.gov.ge/news/id/63540 www.facebook.com/pages/გრიგოლ-გუმბერიძე

13

11.3.1. Sida qarTlis gubernatoris moadgilis saqme

26 marts Sida qarTlis gubernatoris moadgilem giorgi ToTlaZem kaspSi politikuri gaerTianeba „qarTuli ocnebis“ raionul ofisSi partiul aqtivistebTan Sexvedra gamarTa. aRniSnulis amsaxveli video masala gaavrcela portalma qartli.ge.41

11.3.2. sajaro moxeleTa winasaarCevno agitaciaSi monawileobis faqti quTaisSi

2014 wlis 28 aprils quTaisis TviTmmarTvelobis organizebiT gamarTul RonisZiebaze quTaisis meris moadgilem nodar miqiSvilma da sakrebulos Tavmjdomaris movaleobis Semsrulebelma levan kirkitaZem 14-15 wlis wyalburTelebs sportuli daniSnulebis fasiani saCuqrebi gadasces.42

11.3.3. sajaro moxeleTa winasaarCevno agitaciaSi monawileobis faqti TuSeTSi

30 aprils axmetis municipalitetis gamgeblis movaleobis Semsrulebeli beqa baidauri da mamuka xolegaSvili _ partia „qarTuli ocneba-demokratiuli saqarTvelos“ Tavmjdomare, romelic agreTve aris axmetis municipalitetis gamgeobis administraciuli samsaxuris ufrosis movaleobis Semsrulebeli _ gamgeobis sxva warmomadgenlebTan erTad TuSeTSi imyofebodnen. maT TuSeTSi mudmivad mcxovreb mosaxleobas saaRdgomo kalaTebi da medikamentebi gadasces.43 RonisZiebis Sesaxeb informacia gamoqveynda kaxeTis sainformacio centris veb-gverdze Sesabamisi fotoebiT. aseve, aRniSnuli informacia gavrcelda axmetis municipalitetis feisbuqis gverdze.44

11.4. sisxlissamarTlebrivi devnisa da danaSaulis niSnebis Semcveli faqtebi

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis moaxloebasTan erTad, qveynis masStabiT gaxSirda im adamianebis sagamoZiebo struqturebSi dabareba (dakiTxva an bralis wayeneba), romlebic aqtiur partiul saqmianobas eweodnen.45 aRniSnuli pirebi, ZiriTadad, politikur gaerTianeba „erTian nacionalur moZraobas“ warmoadgendnen da, partiis gancxadebiT, isini adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi partiis kandidatebi unda yofiliyvnen. dakavebulTa nawils aRkveTis RonisZiebis saxiT patimroba Seefarda.

migvaCnia, rom kanonis winaSe yvela Tanasworia da, bralis damtkicebis SemTxvevaSi, nebismieri piris pasuxismgebloba unda dadges, miuxedavad misi partiuli kuTvnilebisa.46 Tumca, aseve gasaTvaliswinebelia, rom adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis win opoziciuri partiis aqtiuri wevrebis dakaveba ramdenime wlis win Cadenili danaSaulisTvis da samarTaldamcavi organoebis mxridan aRkveTis RonisZiebis moTxovna damatebiT kiTxvebs badebs, gansakuTrebiT im fonze, rodesac saqarTvelos prokuraturam ramdenime Tvis win oficialurad ganacxada axali midgomis Taobaze, romelic e.w. „TeTri sayelos“ danaSaulebze patimrobis gamouyeneblobas gulisxmobda. Cveni mosazrebiT, arCevnebis win samarTaldamcav organoebs maqsimalurad unda SeekavebinaT Tavi opoziciuri partiis wevrebis dakavebisgan, Tu, ra Tqma unda, yovelive es aucileblobas ar warmoadgenda.47

ukve mogvianebiT, 2014 wlis 14 aprils uwyebaTaSorisma komisiam prokuraturas 2013 wlis saprezidento arCevnebis winasaarCevno periodSi mis mier gamocemuli rekomendacia Seaxsena. kerZod, im pirTa mimarT, romlebic 2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoTa winasaarCevno kampaniaSi uSualod iyvnen CarTulni, sagamoZiebo moqmedebebis farglebSi, kenWisyris dRemde, dakiTxvisgan Tavis Sekavebisken mouwoda, garda im SemTxvevisa, rodesac saxeze iyo gadaudebeli aucilebloba an iqmneboda saproceso vadis darRvevis safrTxe. imave dRes saqarTvelos premier-ministrma, adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebTan dakavSirebiT, saarCevno kampaniaSi CarTul pirTa mimarT samarTlebrivi procedurebis ganxorcielebaze moratoriumi gamoacxada, raTa, misi gancxadebiT, yvela partias srulfasovani kampaniis warmoebis SesaZlebloba miscemoda.

premierma samarTaldamcav organoebs mouwoda, winasaarCevno periodSi maqsimalurad SeekavebinaT Tavi im pirTa uflebebis kanonieri SezRudvisa an dakavebisgan, romlebic aqtiurad monawileobdnen saarCevno kampaniaSi.48 misi gancxadebiT, es unda yofiliyo ukiduresi zoma da Tan mxolod

41 www.qartli.ge/web/1810542 აღნიშნული ფაქტის შესახებ იხილეთ ამომრჩევლის მოსყიდვის თავი. 11.243 http://ick.ge/articles/18045-i.html44 https://www.facebook.com/media/set/?set=a.731497940205372.1073742220.531910146830820&type=145 http://gyla.ge/geo/news?info=205046 http://gyla.ge/geo/news?info=198047 http://gyla.ge/geo/news?info=198048 http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=380&info_id=41753

14

im SemTxvevaSi, Tu arsebobda mkafiod dasabuTebuli, gadaudebeli aucilebloba. xolo Tu sasamarTlo procesebi ukve dawyebuli iyo da saqme mZime danaSauls exeboda, moratoriumi masze ar gavrceldeboda.

moqmedi kanonmdebloba winasaarCevno periodSi samarTlebrivi procedurebis ganxorcielebaze moratoriumis gamocxadebis SesaZleblobas ar iTvaliswinebs. moratoriumis gamocxadeba xelisuflebis politikuri nebis gamoxatuleba iyo imasTan dakavSirebiT, rom saarCevno procesebSi CarTul pirebs srulfasovani kampania ewarmoebinaT da kiTxvebi am adamianebis Tavisuflebis SezRudvis faqtebze ar gaCeniliyo.

mocemul angariSSi asaxulia is saqmeebi, romlebzec, saias monitorebis informaciiT, Cndeboda garkveuli kiTxvebi _ xom ar ukavSirdeboda sisxlissamarTlebrivi devnis dawyeba braldebul pirTa politikur aqtivobas. angariSi moicavs ara mxolod 1 aprilidan 30 aprilis CaTvliT dawyebul sisxlissamarTlebriv saqmeebs, aramed iseT faqtebsac, romlebsac adgili hqonda 1 aprilamde periodSi, Tumca, Cveni mosazrebiT, mniSvnelovania winasaarCevno periodis srulyofilad warmoCenisTvis.

• xonis municipalitetis gamgeblisa da misi moadgilis dakaveba

2014 wlis 10 Tebervals dasavleT saqarTvelos saolqo prokuraturam 2010 wels saxelmwifos kuTvnili didi odenobiT qonebis gaflangvis, uflebamosilebis borotad gamoyenebisa da samsaxurebrivi siyalbis braldebiT, xonis municipalitetis gamgebeli zurab jibuxia da misi moadgile besarion WeliZe daakava, romelTac aRkveTis RonisZiebis saxiT patimroba SeefardaT. politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ warmomadgenlebma ganacxades, rom zurab jibuxia xonis raionis gamgeblis kandidaturad ganixileboda moaxloebul TviTmmarTvelobis arCevnebSi. miuxedavad imisa, rom prokuraturam ver daasabuTa aRkveTis RonisZiebis saxiT patimrobis gamoyenebis aucilebloba, sasamarTlom braldebuls patimroba Seufarda. dakavebuli pirebis interesebs, aRkveTis RonisZiebis Sefardebisas, saias quTaisis ofisi warmoadgenda.49

• xonis sakrebulos wevris dakaveba

2014 wlis 28 marts dasavleT saqarTvelos saolqo prokuraturam xonis sakrebulos wevri da politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ xonis raionuli organizaciis xelmZRvaneli levan boboxiZe saxelmwifos kuTvnili didi odenobiT qonebis gaflangvis, uflebamosilebis borotad gamoyenebis, samsaxurebrivi siyalbisa da TaRliTobis organizebis braldebiT daakava. boboxiZes sasamarTlom aRkveTis RonisZiebis saxiT girao Seufarda.

• duSeTis municipalitetis sakrebulos Tavmjdomaris dakaveba

2014 wlis 10 Tebervals finansTa saministros sagamoZiebo samsaxuris TanamSromlebma duSeTis municipalitetis sakrebulos Tavmjdomaris moadgile da politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ duSeTis raionuli organizaciis xelmZRvaneli zurab otiaSvili daakaves. mas edavebian duSeTis municipalitetis gamgeblobis dros Cadenil TaRliTobas, samsaxurebrivi uflebamosilebis gadametebas da akrZaluli saCuqris miRebas. otiaSvils sasamarTlom aRkveTis RonisZiebis saxiT patimroba Seufarda. politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ warmomadgenlebma ganacxades, rom zurab otiaSvili duSeTis gamgeblis kandidatad ganixileboda moaxloebul TviTmmarTvelobis arCevnebSi.

• giorgi onianis saqme

2014 wlis 23 Tebervals giorgi oniani samarTaldamcavi organoebis warmomadgenlebma sakuTar saxlSi daakaves. giorgi oniani Tavdacvis yofili ministris baCo axalaias da sxva yofili maRali Tanamdebobis pirebis advokatia. is 2012 wlis saparlamento arCevnebamde policiaSi muSaobda. saiam giorgi onianis saqme Seiswavla. samarTaldamcavi organoebi giorgi onians edavebodnen ganzrax ukanono dakavebis organizebas, moxelis mier samsaxurebrivi uflebamosilebis gadametebas, ramac fizikuri piris uflebis da saxelmwifo interesis arsebiTi darRveva gamoiwvia da, aseve, gansakuTrebiT mZime kategoriis sisxlis samarTlis saqmeze mtkicebulebaTa falsifikacias. amasTan, 2014 wlis 26 Tebervals onianis mimarT daiwyo sisxlis samarTlis saqmis gamoZieba samsaxurebrivi uflebamosilebis gadametebis faqtze. aRniSnuli ori saqme erT warmoebad gaerTianda da 2014 wlis 5 marts mas brali waredgina.

braldebis meore epizodze dawyebul gamoZiebas safuZvlad daedo erT-erTi moqalaqis gancxadeba

49 http://gyla.ge/geo/news?info=1980

15

g.onianis winaaRmdeg, romliTac man gamoZiebas miTiTebuli faqtidan TiTqmis 3 wlis Semdeg mimarTa. kerZod, moqalaqe aRniSnavs, rom g.onianma mis winaaRmdeg danaSauli Caidina 2011 wlis 17 oqtombers, xolo gancxadebiT gamoZiebas mimarTa 2014 wlis 26 Tebervals. Cndeba SekiTxva: ratom Seitana moqalaqem gancxadeba TiTqmis 3 wlis dagvianebiT da ara _ mis winaaRmdeg ganxorcielebuli qmedebis CadenisTanave, an magaliTad, 2012 wlis oqtomberSi, rodesac arCevnebis Sedegad xelisufleba Seicvala. sagulisxmoa aseve, rom 2014 wlis TebervalSi warudgines brali g.onians braldebis pirvel epizodSi.

zemoaRniSnulis garda, saqmis masalebSi arsebobs mTavrobis saparlamento mdivnis korespondencia, romlis Sinaarsic ar Seesabameba mis statuss, ramdenadac ewinaaRmdegeba prokuraturis saqmianobis miukerZoeblad da gareSe pirebis Carevis gareSe ganxorcielebis princips. kerZod, g.onianis winaaRmdeg bralis pirvel epizodTan dakavSirebiT, moqalaqis mxridan mTavrobis saparlamento mdivanTan Sesuli gancxadeba man prokuraturas gadaugzavna da moiTxova, gancxadebaze saTanado reagirebasTan erTad, miewodebinaT informacia, Tu ra etapze iyo im droisTvis gamoZieba.

giorgi onianis gancxadebiT, misi kandidatura erTiani nacionaluri moZraobis mier Tbilisis sakrebulos arCevnebSi vazisubnis maJoritar deputatad ganixileboda da misi dakaveba swored aRniSnuls ukavSirdeboda. onianma saiasTan saubarSi ganmarta, rom mas dakavebis momdevno dRes _ orSabaTs, 24 Tebervals _ `erTiani nacionaluri moZraobis~ ofisSi aRniSnul faqtTan dakavSirebiT brifingi unda gaemarTa.

• qobuleTis municipalitetis rwmunebulis dakaveba

2014 wlis 29 marts finansTa saministros sagamoZiebo samsaxuris TanamSromlebma qobuleTis municipalitetis sofel xalas rwmunebuli malxaz diasamiZe daakava TaRliTobis _ ramac mniSvnelovani ziani gamoiwvia _ da samsaxurebrivi siyalbis braldebiT.50 politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ wevrebma ganacxades, rom diasamiZe qobuleTis maJoritari deputatobis kandidatad moiazreboda da misi dakavebac aRniSnuls ukavSirdeboda. 30 marts soflis mosaxleobam m. diasamiZis mxardasaWeri aqcia gamarTa.51

• nugzar wiklauris mimarT fizikuri angariSsworebis faqti

2014 wlis 31 marts gvian RamiT saqarTvelos parlamentisa da partia „erTiani nacionaluri moZraobis“ wevrs nugzar wiklaurs sakuTar saxlTan ucnobi pirebi fizikurad gauswordnen. aRniSnul faqtTan dakavSirebiT, saiam partnior arasamTavrobo organizaciebTan erTad gancxadeba gaakeTa, romelSic, saqmis mniSvnelobidan gamomdinare, xazi gausva sagamoZiebo organoebis pasuxismgeblobas, gamoZieba waremarTaT swrafad, efeqtianad da obieqturad, raTa gamoricxuliyo politikuri niSniT angariSsworeba.52

• WiaTuris sakrebulos Tavmjdomaris dakaveba

2014 wlis 1 aprils WiaTuris sakrebulos Tavmjdomares iason WumburiZes samsaxurebrivi gulgrilobis faqtze brali wauyenes. gamoZiebis informaciiT, 2011 wels WiaTuris municipalitetsa da Sps `mangs“ Soris, WiaTuraSi samuSaoebis SesrulebasTan dakavSirebiT, dadebuli SeTanxmebis dros iason WumburiZem gulgrilad da arajerovnad Seasrula masze dakisrebuli movaleoba, rac gamoixata imaSi, rom ar Seamowma Sesrulebuli samuSaoebis namdviloba da xarisxi, riTac xeli Seuwyo uCa Rvinjilias mier danaSaulebrivi qmedebis Cadenas da 423 465 laris miTvisebas.53 saias iuristTan saubarSi iason WumburiZem ganacxada, rom is adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi monawileobas gegmavda da mis mimarT bralis wardgena amas ukavSirdeboda.

11.5. administraciuli samarTaldarRvevis faqtebi

• yvarlis municipalitetis gamgeblisa da rwmunebulebis dakaveba

2014 wlis 25 aprils samarTaldamcavma organoebma yvarlis municipalitetis gamgebeli da Ziudos federaciis prezidenti daviT qevxiSvili daakaves. masTan erTad daakaves municipalitetis sami soflis (Sildis, axalsoflisa da gremis) rwmunebulebi, „qarTuli ocnebis“ wevrebi da moqalaqeebi, sul 17 piri. municipalitetis gamgebels wvrilmani xulignoba, xolo mis mxardamWerebs, rogorc wvrilmani xulignoba, aseve, policielis kanonieri moTxovnisadmi daumorCilebloba edebodaT

50 http://www.ajaratv.ge/ge/index.php?page=shownews&id=5647351 http://www.ajaratv.ge/ge/index.php?page=shownews&id=5649452 http://gyla.ge/geo/news?info=204553 http://www.is.ge/News/2405

16

bralad. gamgeblis dakaveba sakrebulos Tavmjdomaris oTaxSi moxda, sakrebulos erT-erT wevrTan, Temur mangoSvilTan momxdari incidentis gamo. gamgeblis mxardamWerebi ki policiam maSin daakava, rodesac maT gamgeblis dakaveba quCaSi gaaprotestes. policiis gancxadebiT, dakavebulebma sakrebulos wevrebs sityvieri Seuracxyofa miayenes da kvercxebi esroles. imave dRes gamgebels sasamarTlom jarimis saxiT 100 lari, xolo mis mxardamWerebs 400 lari Seufarda. saias Telavis ofisis advokatma sasamarTlo procesze dakavebulTagan 5 piris, maT Soris, daviT qevxiSvilis interesebi warmoadgina. dakavebis Semdeg yvarlis municipalitetis sakrebulom gamgebeli Tanamdebobidan gaaTavisufla.

yvarlis gamgeobis TanamSromelma nino xuciSvilma saias miawoda video masala,54 sadac Canda, rom sakrebulos wevri Tamaz gugoSvili policiis Tvalwin fizikurad uswordeboda erT-erT dakavebuls, Tumca, policia reagirebas ar axdenda. aRniSnuli faqti araerTi mediasaSualebiT gaSuqda. video masalaSi aseve asaxuli iyo imave dRes sakrebulos wevris T.gugoSvilis mier nino xuciSvilis sityvieri da fizikuri Seuracxyofa, policielTa da sxva pirTa TandaswrebiT. am SemTxvevaSic, policias reagireba ar mouxdenia.

gamoikveTa, rom dapirispirebuli mxareebis mimarT policiam araerTgvarovani damokidebuleba gamoiCina da mxolod erTi mxaris qmedebebze moaxdina reagireba. Seiqmna dasabuTebuli varaudi, rom policia mikerZoebulad, mizanmimarTulad reagirebda mxolod erTi jgufis qmedebebze. mniSvnelovani iyo sakiTxisadmi araerTgvarovani damokidebulebisa da umoqmedobis mizezebis axsna. saTanado da damajerebeli pasuxi unda gascemoda kiTxvas, policiis amgvari umoqmedoba marTlac xom ar ukavSirdeboda Ss ministris moadgilis raime saxis interess, ris Sesaxebac yvarlis yofili gamgebeli da sxva pirebi araerTxel miuTiTebdnen. amasTan, kanondarRvevaze saTanado reagirebis moxdena saWiro iyo ara mxolod samarTaldamrRvevis gamosavlenad da kanoniT gaTvaliswinebuli pasuxismgeblobis dasakisreblad, aramed aseve imitom, rom policielTa umoqmedoba, sakuTari valdebulebisadmi gulgrili an SerCeviTi damokidebuleba, Tavisi arsiT, SeiZleba ufro mZime kanondarRvevas (SesaZlebelia, danaSaulsac) warmoadgenda, vidre im saxis qmedebebi, romelTa Cadenis motiviTac policiam 18 piri daakava. amasTan, gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo, samarTaldamcavTa qmedebebi obieqturad, efeqturad da miukerZoeblad warmoCeniliyo winasaarCevno periodSi.

saiam mopovebuli video masala gaasajarova da gancxadebiT mimarTa rogorc uwyebaTaSoris komisias, aseve saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros. saiam Sss-s mouwoda, Seeswavla video masalaSi aRbeWdili kadrebi, moexdina qmedebebis saTanado analizi, swori samarTlebrivi Sefaseba da, darRvevis dadasturebis SemTxvevaSi, Sesabamis pirTaTvis kanoniT gaTvaliswinebuli pasuxismgebloba daekisrebina;55 aseve, gamoerkvia, Tu riTi iyo ganpirobebuli policielTa zemoaRniSnuli umoqmedoba da savaraudo SerCeviTi damokidebuleba yvarlis incidentSi monawile pirebisadmi. garkveuli unda yofiliyo, policielTa msgavs qmedebas marTlac hqonda Tu ara raime saxis kavSiri romelime maRali Tanamdebobis piris raime saxis aramarTlzomier interessa Tu miTiTebasTan. saias informaciiT, maisis dasawyisSi yvarlis municipalitetis sakrebulos wevri T.gugoSvili policiam wvrilmani xulignobis muxliT daakava. dakavebuls sasamarTlom administraciuli jarimis saxiT 100 lari Seufarda.

11.6. samsaxuridan gaTavisuflebis faqtebi

winasaarCevno periodSi sajaro samsaxuris stabilurobisa da iq dasaqmebuli adamianebis damoukideblobisaTvis sakmaod problemuria 2014 wlis 5 Tebervals parlamentis mier miRebuli kanoni, romlis mixedviTac, adgilobrivi TviTmmarTvelobis yvela sajaro moxele arCevnebis Semdeg movaleobis Semsrulebeli gaxdeba da uflebamosilebas ganaxorcieleben Sesabamisi Tanamdebobis konkursis wesiT Sevsebamde. aRniSnuli Canaweri adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis Sedegebis oficialurad gamocxadebis dRidan amoqmeddeba. aRniSnuli cvlileba ara mxolod sajaro moxeleebze seriozul zewolad da saarCevno procesebSi maTi iZulebiT Cabmis mcdelobad aRiqmeba, aramed pirdapir arRvevs saqarTvelos konstitucias da sajaro seqtorSi dasaqmebuli pirebis SromiT uflebebs.56

aRniSnuli cvlilebebis fonze da adgilobrivi TviTmarTvelobis arCevnebamde ramdenime TviT adre, fiqsirdeba SemTxvevebi, roca adgilobrivi xelisuflebis organoebi samsaxuridan im pirebs aTavisufleben, romlebic, ZiriTadad, opoziciuri politikuri gaerTianebis, „erTiani nacionaluri moZraobis“ mxardamWerebad moiazrebian. angariSis momzadebis momentisaTvis saiam samsaxuridan gaTavisuflebis 9 faqti daafiqsira. samsaxuridan gaSvebuli moxeleebi saiasTan saubarSi acxadeben,

54 http://gyla.ge/geo/news?info=209055 http://gyla.ge/geo/news?info=209056 13 მაისს ბიუროს სხდომაზე დარეგისტრირდა პარლამენტის წევრების, გია ჟორჟლიანისა და ვახტანგ ხმალაძის მიერ მომზადებული და ინიცირებული კანონპროექტი, რომლის განხილვაც დაჩქარებული წესითაა დაგეგმილი და ითვალისწინებს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონში თებერვალში შეტანილი იმ ნორმის გაუქმებას, რომელიც არჩევნების შემდეგ ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეების გათავისუფლებას ითვალისწინებდა.

17

rom maTi gaTavisufleba moaxloebul adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebs ukavSirdeba da rom isini faqtebis gasaCivrebas sasamarTloSi gegmaven. saias iuristebis informaciiT, sajaro moxeleebis saqmeebis Seswavlisas aRmoCnda, rom am saqmeebSi garkveul kanonSeusabamobebs aqvs adgili.

• wyaltubos municipalitetis 7 rwmunebulis gaTavisufleba

2014 wlis 1 aprils, wyaltubos municipalitetis gamgeblis brZanebiT, samsaxuridan gaTavisuflda wyaltubos municipalitetis 7 Temis rwmunebuli. aqedan xuTma maTganma saias quTaisis filials samarTlebrivi daxmarebisTvis mimarTa. gumbris Temis rwmunebuli malxaz gureSiZe, sayulias Temis rwmunebuli avTandil svaniZe, rionis Temis rwmunebuli murad sirbilaZe, maRlakis Temis rwmunebuli murad maRlakeliZe, gviStibis Temis rwmunebuli Wabuki SvangiraZe acxadeben, rom ukanonod, politikuri motiviT arian gaTavisuflebulni. am ukanasknelTa TqmiT, isini arian partia „nacionaluri moZraobis“ momxre da amis gamo moiSores winasaarCevno periodSi wyaltubos municipalitetis sakrebulos Tavmjdomarem kaxa babunaSvilma da gamgebelma konstantine mamiseiSvilma, romlebic politikuri gaerTianeba „qarTuli ocnebis“ mxardamWerebi arian. samsaxuridan gaTavisuflebuli pirebi amboben, rom 2014 wlis TebervalSi isini daibara gamgebelma da mosTxova, sakuTari gancxadebiT daetovebinaT Tanamdebobebi. uaris miRebis Semdeg Catarda atestacia, ris Semdegac Svidive piri samsaxuridan gauSves. partia „nacionaluri moZraobis“ wyaltubos raionuli organizaciis xelmZRvanelma mamuka saRareiSvilma daadastura, rom wyaltubos municipalitetis 17 rwmunebulidan mxolod gaTavisuflebuli Svidi piri aris maTi partiis mxardamWeri da ori maTgani _ malxaz gureSiZe da murad sirbilaZe _ swored „nacionaluri moZraobidan“ apirebs arCevnebSi kandidaturis wardgenas.

• quTaisis rwmunebulis samsaxuridan gaTavisufleba

2014 wlis 14 aprils quTaisis meriis sulxan-sabas teritoriuli organos rwmunebuli firuz beniZe, romelic partia `nacionaluri moZraobis~ mxardamWeria, dakavebuli Tanamdebobidan gaaTavisufles. beniZis gancxadebiT, es winasaarCevnod politikuri niSniT gaTavisuflebaa da vice-mers nodar miqiaSvils zewolaSi adanaSaulebs. nodar miqiaSvili uaryofs zewolas da ganmartavs, rom beniZe samsaxuridan gaaTavisufles imitom, rom „menejerad ar ivarga“. firuz beniZem saiasTan satelefono saubarSi ganmarta, rom is 7 weli muSaobda am Tanamdebobaze da am xnis ganmavlobaSi arc erTi gafrTxileba an sayveduri ar miuRia. rogorc man aRniSna, gaTavisuflebis brZanebaSi mizezad debulebis darRvevaa miTiTebuli, Tumca, konkretuli mizezi ar aris mocemuli. beniZis gancxadebiT, is brZanebis sasamarTloSi gasaCivrebas apirebs.

• yvarlis municipalitetis gamgeblis Tanamdebobidan gaTavisufleba

2014 wlis 25 aprils yvarlis municipalitetis gamgebeli daviT qevxiSvili municipalitetis sakrebulom daxurul sxdomaze Tanamdebobidan gaaTavisufla.57 saiasTan saubarSi daviT qevxiSvilma mis winaaRmdeg kampania moaxloebul adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebs daukavSira da ganacxada, rom misi kandidatura yvarlis gamgeblis Tanamdebobaze kvlav ganixileboda. Sesabamisad, aRniSnuli procesebi amis sawinaaRmdegod iyo mimarTuli. „adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesaxeb“ saqarTvelos organuli kanonis 25-e muxlis Tanaxmad, sakrebulos sxdoma uflebamosilia, Tu mas eswreba sakrebulos sruli Semadgenlobis naxevarze meti, xolo sakrebulos sxdoma daxurulad cxaddeba sakrebulos gankargulebiT, Tu sxdomaze gansaxilvel sakiTxTan dakavSirebuli monacemebis gaxmaureba akrZaluli an SezRudulia kanoniT. kiTxvis niSnebs badebs sxdomis daxurvis gadawyvetileba. cxadia, gamgeblis gaTavisuflebis sakiTxis gaxmaureba kanoniT akrZaluli an SezRuduli ar aris. aRsaniSnavia, rom sakrebulos 24 aprilsac hqonda mcdeloba, gamgebeli Tanamdebobidan gadaeyenebina, Tumca, ver moaxerxa. migvaCnia, rom moqmedi gamgeblis Tanamdebobidan gadarCeviT yvarlis municipalitetis sakrebulom ukve daarRvia uwyebaTaSorisi komisiis is rekomendacia, romelic adgilobrivi xelisuflebis organoebs winasaarCevno periodSi mniSvnelovani sakadro cvlilebebis ganxorcielebisgan Tavis Sekavebisken mouwodebs.

11.7. winasaarCevno agitaciaSi xelSeSlis faqtebi

10 aprils, winasaarCevno kampaniis dawyebamde ramdenime dRiT adre, saqarTvelos sxvadasxva qalaqSi dafiqsirda opoziciuri politikuri gaerTianebis „erTiani nacionaluri moZraobis“ winasaarCevno Sexvedrebis CaSlis mcdeloba, romelic, calkeul SemTxvevebSi, gascda sityvieri dapirispirebis farglebs da Zaladobrivi xasiaTi SeiZina.

57 http://gyla.ge/geo/news?info=2079

18

10 aprils, qveynis sxvadasxva adgilas: anakliaSi, TelavSi, wyaltubosa da TbilisSi adgili hqonda politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ warmomadgenelTa mier organizebuli Sexvedrebis CaSlis mcdelobas, aseve, baTumSi, sakonstitucio sasamarTlos SenobasTan, gigi ugulavas sityvier Seuracxyofas da mis mimarT kvercxebis srolas. aRniSnuli incidentebi gadaizarda sityvier da fizikur dapirispirebaSi, opoziciuri partiis warmomadgenlebisa da maTi manqanebisTvis kvercxebisa da cocxebis srolaSi. `erTiani nacionaluri moZraobis~ gancxadebiT, aRniSnul incidentebSi monawileobdnen ara mxolod qarTuli ocnebis aqtivistebi, aramed adgilobrivi TviTmmarTvelobis sajaro moxeleebic. 11 aprils uwyebaTaSorisma komisiam politikur gaerTianebebs mouwoda, maT aqtivistebs Tavi SeekavebinaT konkurenti kandidatebis winasaarCevno Sexvedrebze daswrebisagan. 58

saqarTvelos regionebSi 10 aprils „erTiani nacionaluri moZraobis“ aqciebze mimdinare movlenebTan dakavSirebiT samarTalwarmoeba imave dRes administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 166-e muxliT daiwyo. pirovnebebis identificirebis Semdeg, samarTaldamcvelebma Svidi piri daakaves.59 baTumSi dakavebul pirebs: v.m-s _ 100 lari, m.R-s _ 3 dRiT administraciuli patimroba SeefardaT. saias informaciiT, 100-100 lari Seefarda danarCen xuT dakavebul pirsac.

aRsaniSnavia, rom 7 aprils incidentis fonze warimarTa „erTiani nacionaluri moZraobis“ Sidapartiuli Sexvedra axalcixeSic.60 2014 wlis 7 aprils, politikuri gaerTianeba „erTiani nacionaluri moZraobis“ axalcixis raionul ofisSi Sexvedra gaimarTa, romelsac gigi ugulava, goka gabaSvili, mixeil maWavariani da saparlamento umciresobis sxva wevrebi eswrebodnen. Sexvedris paralelurad gaimarTa saprotesto aqcia, romelSic monawileobdnen axalcixis municipalitetis sakrebulos wevri nodar talaxaZe da arasamTavrobo organizacia „sazogadoebrivi darbazis“ wevrebi. Sexvedridan gamosuli „nacionaluri moZraobis“ warmomadgenlebi aqciis monawileebma Seuracxmyofeli SeZaxilebiT gaaciles.61

aRniSnul faqtebTan dakavSirebiT, uwyebaTaSorisma komisiam Sesabamisi rekomendaciebi gamosca. komisiam arCevnebSi monawile politikur partiebsa da saarCevno subieqtebs Sidapartiuli disciplinis dacvisa da kanonmorCilebisken mouwoda, raTa partiis wevrebsa da aqtivistebs Tavi SeekavebinaT sxva politikuri partiebis winasaarCevno RonisZiebebis xelSeSlisgan. komisiam Sinagan saqmeTa saministrosa da sasamarTloebs mouwoda, saarCevno procesTan dakavSirebuli administraciuli samarTaldarRvevebis SemTxvevebSi moTxovnili da gamoyenebuli sanqciebi darRvevis proporciuli yofiliyo, raTa momavalSi msgavsi darRvevebis prevencia momxdariyo.

12 aprils incidenti moxda zugdidSi `erTiani nacionaluri moZraobis~ aqciis dawyebamde. `nacionaluri moZraobis~ momxreebsa da mowinaaRmdegeebs Soris sityvieri Selaparakeba fizikur dapirispirebaSi gadaizarda. SemTxveva amomrCevlebTan Sexvedris dawyebamde moxda, romelic winasaarCevno kampaniis farglebSi iyo dagegmili. Sexvedraze `nacionaluri moZraobis~ wevrebs maJoritarobis da merobis kandidatebi unda waredginaT, Tumca, RonisZiebis dawyebamde Sexvedris adgilze, partiis momxreebTan erTad, maTi mowinaaRmdegeebic mividnen. Selaparakebisas moxda kidev erTi incidenti _ `nacionaluri moZraobis~ mxardamWerebma mowinaaRmdege qalbatons wiTeli saRebavi Seasxes.62 dapirispirebis ganmuxtva mxolod samarTaldamcvelebis Carevis Semdeg moxerxda, romlebmac ramdenime adamiani teritorias gaarides. yvelafris miuxedavad, winasaarCevno kampaniis farglebSi dagegmili Sexvedra ar CaSlila da droulad daiwyo.63

12. mediagaremo

saerTaSoriso organizacia „Freedom House“-is 2014 wlis angariSis mixedviT, 2013 wels presis Tavisuflebis xarisxi saqarTveloSi gaumjobesda. aRniSnuli ZiriTadad ukavSirdeba kanonmdeblobis doneze savaldebulo tranzitis („must carry“; „must offer“) principebis damkvidrebas, rac sakabelo operatorebs yvela satelevizio signalis gadacemas avaldebulebs da, aseve, Jurnalistebis winaaRmdeg Zaladobrivi qmedebebis Semcirebas.64

• kenWisyris dRis foto-video gadaReba

ceskos dadgenileba, romelic medias uzRudavs uflebas, Tavisuflad awarmoos foto-video gadaReba kenWisyris SenobaSi, mediis da samoqalaqo sazogadoebis mxridan araerTi moTxovnis miuxedavad, kvlav ZalaSia.

58 http://www.justice.gov.ge/Multimedia%2FFiles%2Fel2014%2F11012014.pdf59 http://police.ge/ge/shinagan-saqmeta-saministros-gantskhadeba/645560 http://sknews.ge/index.php?newsid=3482#.U0Q-mPmSxqU61 http://sknews.ge/index.php?newsid=3481#.U0e3SaiSxWI62 http://1tv.ge/news-view/6723763 http://www.interpressnews.ge/ge/regioni/277757-zugdidshi-qnacionaluri-modzraobisq-aqciis-datsyebamde-incidenti-mokhda.html64 http://freedomhouse.org/sites/default/files/FOTP_2014.pdf Freedom of the Press 2014. p.11

19

aRniSnuli dadgenileba mediis warmomadgenlebs ufro uares mdgomareobaSi ayenebs, vidre kenWisyris SenobaSi yofnis uflebis mqone sxva pirebs. is uflebas aZlevs mediis warmomadgenels, Tavisuflad awarmoos foto-video gadaReba mxolod 10 wuTis ganmavlobaSi. amis Semdeg man unda daikavos komisiis Tavmjdomaris mier gansazRvruli adgili, maSin, roca amgvari SezRudva ar aris dawesebuli damkvirveblebisTvis maT SeuZliaT, SeuzRudavad awarmoon gadaReba (garda im SemTxvevisa, rodesac gadaRebas stacionaruli aparatiT axorcieleben). aRniSnuli dadgenileba winaaRmdegobaSi modis saarCevno kodeqsTan.

• sazogadoebrivi mauwyeblis saqme

saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyeblis irgvliv ganviTarebuli movlenebi mas kvlav funqcionaluri sameurveo sabWos gareSe tovebs. moqmed sabWos, „mauwyeblobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonSi 2013 wlis noemberSi Sesuli cvlilebebis Tanaxmad, SeuZlia mxolod sarekomendacio gadawyvetilebebis miReba, xolo axali sabWo am dromde ar aris dakompleqtebuli da muSaoba ar dauwyia. imavdroulad, sakonstitucio sasamarTlom 2014 wlis aprilis dasawyisSi arakonstituciurad cno „mauwyeblobis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis is gardamavali debuleba, romelic sameurveo sabWos moqmed wevrebs vadaze adre (sabWos axali wevrebis arCevisTanave) uwyvetda uflebamosilebas. erTi mxriv, 2014 wlis ianvarSi sabWos axali wevrebis arCevis procesis gaWianurebam da, meore mxriv, sakonstitucio sasamarTloSi am sakiTxis ganxilvam gamoiwvia sazogadoebrivi mauwyeblis reformis procesis gaWianureba, ra drosac sameurveo sabWo ufunqciod rCeboda.

sakonstitucio sasamarTlos mier zemoaRniSnuli gadawyvetilebis miRebam gamoiwvia kanonSi cvlilebebis Setanis aucilebloba da sameurveo sabWos dakompleqtebis iseTi wesis SemoReba, romelic daakmayofilebda sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebas. 2014 wlis maisis dasawyisSi saqarTvelos parlamentma „mauwyeblobis Sesaxeb“ kanonSi cvlilebebi Seitana da, sakonstitucio sasamarTlos gadawyvetilebis miuxedavad, sameurveo sabWos moqmed wevrebs meurvis uflebamosileba CamoarTva, Seqmna monitoringis droebiTi sabWo, romelic rekomendaciebis da winadadebebis wardgenis funqciiT aris aRWurvili. imavdroulad, sameurveo sabWo dakompleqtda axalarCeuli 7 wevriT. sabWoSi ori vakansia kvlav rCeba. parlamentma arc pirveli da arc xelaxali konkursis farglebSi saparlamento umravlesobis gareT darCenil deputatTa mier oTxjer wardgenili kandidaturebi ar airCia. saqarTvelos parlamentis mier miRebuli axali cvlilebebi saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciam uaryofiTad Seafasa,65 vinaidan is ar uzrunvelyofs saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos mier miRebuli gadawyvetilebis aRsrulebas. mediaSi araerTxel gavrcelda sameurveo sabWos Zveli wevrebis komentarebi, sadac isini ambobdnen, rom aucileblad gaasaCivrebdnen saqarTvelos parlamentis mier miRebul axal cvlilebebs. aRniSnuli kvlav safrTxes uqmnis sazogadoebriv mauwyebelSi dawyebuli reformis warmatebiT aRsrulebas.

• satelevizio reitingebis gamzomveli kompaniis TVMR-saqarTvelos saqme

2014 wlis 27 Tebervals satelevizio reitingebis gamzomvel kompaniaSi TVMR-saqarTvelo saqarTvelos Semosavlebis samsaxurma inventarizacia daiwyo. inventarizaciis procesSi Semosavlebis samsaxuris warmomadgenlebma moiTxoves im ojaxebis personaluri monacemebi (saxelebi, sacxovrebeli misamarTebi), romlebic satelevizio reitingebis kvlevaSi monawileoben da romelTa sacxovrebel saxlebSic reitingebis sazomi xelsawyoebi, e.w. fiflmetrebia ganTavsebulia. aRniSnuli informacia, kvlevis wesebis Tanaxmad, warmoadgens konfidencialur informacias da misi nebismieri pirisaTvis gamxela, rogorc wesi, uaryofiTad moqmedebs kvlevis Sedegebis sandoobaze. sagadasaxado Semowmebis miznebisaTvis, kompaniam Semosavlebis samsaxurs kvlevaSi monawile pirTa maidentificirebeli informaciis - nawilobriv (monawileTa 10%), xolo fiflmetrebis saidentifikacio unikaluri monacemebis srulad gadacema SesTavaza.

kompania TVMR-saqarTvelo dResdReobiT erTaderTi kompaniaa saqarTveloSi, romelic satelevizio reitingebis Sesaxeb kvlevas axorcielebs fiflmetrebis gamoyenebiT _ saerTaSorisod aRiarebuli da aprobirebuli meTodologiiT. koaliciam „mediis advokatirebisaTvis“, romlis wevria saia, kvlevaSi monawile pirTa personaluri monacemebis mesame pirisTvis gadacema qveyanaSi mauwyebelTa reitingebis gazomvis procesisTvis safrTxis Semcvelad miiCnia. koaliciis gancxadebiT, aseT qmedebas SesaZloa gamoewvia TVMR-saqarTvelos mimarT sxva kompaniebis mxridan undobloba, rac usaTuod uaryofiTad aisaxeboda rogorc kompaniis Semosavlebsa da funqcionirebaze, aseve sareklamo bazris mdgradobaze.66

65 http://gyla.ge/geo/news?info=2088 საიამ საქართველოს პარლამენტს წარუდგინა დასკვნა საზოგადოებრივ მაუწყებელთან დაკავშირებით კანონში შესატან ცვლილებებზე.66 http://gyla.ge/geo/news?info=2033

20

• samauwyeblo kompania „telearx 25“-is saqme

„telearxi 25“-is mesakuTreebis, giorgi surmaniZis da jemal verZaZis ganmartebiT, gamoZiebis farglebSi, romelic amave kompaniis mewileebis naTesavebisaTvis 2012 wlis 24 Tebervals saxelmwifo qonebis simbolur fasad gadacemas exeba,67 2013 wlis ianvarSi isini sagamoZiebo organoebSi daikiTxnen. maTive gancxadebiT, amis Semdgom, 2013 wlis 17 dekembers, isini kvlav daibares saqarTvelos mTavar prokuraturaSi, ra drosac araviTari sagamoZiebo moqmedeba ar Catarebula, Sedga araformaluri Sexvedra, romelic saRamos 22 saaTidan momdevno dilis 5 saaTamde gagrZelda da romlis drosac, maTi TqmiT, adgili hqonda fsiqologiur zewolas. telekompaniis mesakuTreTa gancxadebiT, zewolas daaxloebiT aTamde prokurori axorcielebda, romlebsac prokuraturis maRali Tanamdebobis piri xelmZRvanelobda. jemal verZaZisa da giorgi surmaniZis ganmartebiT, zewola gamoixata maTTvis Seuracxyofis miyenebasa da ojaxis wevrebis mimarT muqaraSi. aseve, maTi gancxadebiT, prokurorebi telekompaniis mflobelebisgan agresiuli toniT moiTxovdnen gamoZiebisTvis sasurveli Cvenebis micemas, winaaRmdeg SemTxvevaSi, dapatimrebiT daemuqrnen.

giorgi surmaniZis ganmartebiT, prokuraturas surda, maTgan vano merabiSvilisa da daviT CxataraSvilis danaSaulSi mamxilebeli Cvenebebi mieRo. misive TqmiT, maTze ganxorcielebuli zewolis mediaSi gavrcelebis Semdeg, saqarTvelos mTavar prokuraturaSi, sagamoZiebo nawilis ufrosTan daibares, romelmac mas molaparakeba da, momxdari faqtebis gauxmaureblobis sanacvlod, xelSeuxebloba SesTavaza.

13. reziume/daskvna

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebi mniSvnelovani arCevnebia, romelmac adgilobrivi liderebi unda gamoavlinos. evrokavSirTan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebis xelmoweris wina periodSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba arCevnebis Tavisufal da samarTlian garemoSi Catarebas.

2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis win saarCevno kanonmdebloba kvlav Seicvala. kanonmdeblobaSi garkveuli pozitiuri siaxleebi aisaxa. miRebuli iqna gadawyvetileba yvela TviTmmarTveli qalaqis merisa da TviTmmarTveli Temis gamgeblis pirdapiri wesiT arCevis Taobaze; TviTmmarTveli qalaqebis raodenoba 12-mde gaizarda; merebisa da gamgeblebis arCevisaTvis dawesda barieri - arCevnebSi monawileTa xmebis absoluturi umravlesoba (50%+1); sakrebulos proporciuli wesiT arCevnebisaTvis barieri gaTanabrda da man 4 % Seadgina. ganxorcielda sxva dadebiTi cvlilebebic. miuxedavad imisa, rom kodeqsSi Setanili rigi cvlilebebisa namdvilad dadebiTad unda Sefasdes, saerTo jamSi, saarCevno kanonmdeblobis bevri arsebiTi cvlileba, rac mniSvnelovnad gaaumjobesebda saarCevno garemos, ar ganxorcielebula. migvaCnia, rom adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis win saarCevno garemos gasaumjobeseblad mniSvnelovani iyo saarCevno sistemis Secvla, konkretulad ki: mravalmandatiani saarCevno olqebis meSveobiT sakrebulos wevrebis arCeva; sainiciativo jgufebisaTvis gamgeblis/merobis kandidatebis dasaxelebis uflebis miniWeba; amomrCevelTa biometriuli registracia; saarCevno administraciis dakompleqtebis wesis gadaxedva; pirdapiri wesiT arCeuli gamgeblis/merisTvis undoblobis gamocxadebis SesaZleblobis gauqmeba; parlamentis mier miRebuli im normis gauqmeba, romlis mixedviTac, adgilobrivi TviTmmarTvelobis yvela sajaro moxele arCevnebis Semdeg movaleobis Semsrulebeli gaxdeba.68

uwyebaTaSorisi komisia Tavisufali da samarTliani arCevnebisTvis pozitiur rols asrulebs rogorc winasaarCevno periodis darRvevebis Taobaze mxareTa informirebis, aseve am darRvevebze reagirebis kuTxiT. komisia, mxareTa monawileobiT, sxdomebze ixilavda mis winaSe wardgenil informacias da saTanado rekomendaciebs gamoscemda. misasalmebelia, rom komisiis wevrma da arawevrma saministroebma, saarCevno periodSi saqarTvelos saarCevno kodeqsiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis Sesrulebis uzrunvelsayofad, sakuTari saministros sistemis TanamSromelTaTvis savaldebulod Sesasrulebeli saxelmZRvanelo instruqciebi brZanebiT daamtkices. aRniSnulis miuxedavad, kvlav aqtualuria komisiis mier dadgenili moTxovnebis Sesrulebis sakiTxi. gasaTvaliswinebelia is garemoebac, rom adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisaTvis uwyebaTaSorisi komisia dagvianebiT Seiqmna, ris gamoc komisiam ver uzrunvelyo misTvis kanoniT miniWebuli uflebamosilebis ganxorcieleba winasaarCevno kampaniis oficialurad gamocxadebamde.

saarCevno administracia momzadebuli Sexvda winasaarCevno periodis dawyebas. ceskom amomrCevelTa da procesSi CarTul mxareTa informirebis mizniT, araerTi aqtivoba ganaxorciela. saia pozitiurad afasebs ceskos Tavmjdomaris mowodebas saolqo saarCevno komisiebisadmi - gamoeCinaT maqsimaluri

67 2012 წლის 24 თებერვალს სამაუწყებლო კომპანია „ტელეარხ 25“-ის მესაკუთრეების ნათესავებს, პირდაპირი მიყიდვის წესით, სიმბოლურ ფასად გადაეცათ დაახლოებით 4 მილიონი ლარის ღირებულების სხვადასხვა სახელმწიფო ქონება. იმავე დღეს საჯარო რეესტრში დაფიქსირდა ტელეკომპანიის მესაკუთრეების მიერ კუთვნილი წილების გასხვისების ფაქტი. 68 13 მაისს ბიუროს სხდომაზე დარეგისტრირდა პარლამენტის წევრების, გია ჟორჟლიანისა და ვახტანგ ხმალაძის მიერ მომზადებული და ინიციირებული კანონპროექტი, რომლის განხილვაც დაჩქარებული წესითაა დაგეგმილი და ითვალისწინებს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონში თებერვალში შეტანილი იმ ნორმის გაუქმებას, რომელიც არჩევნების შემდეგ ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეების გათავისუფლებას ითვალისწინებდა.

21

pasuxismgebloba da profesionalizmi saubno saarCevno komisiebis wevrTa arCevisas. saias monitorebis informaciiT, im saolqo saarCevno komisiebSi, sadac maT dakvirveba ganaxorcieles, saubno saarCevno komisiebis dakompleqteba kanonis moTxovnebis dacviT warimarTa.

2014 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebis win saxelmwifo auditis samsaxurTan arasamTavrobo organizaciebiT dakompleqtebuli sakonsultacio komisia Seiqmna. komisia ganixilavs saxelmwifo auditis samsaxuris mier warmodgenil informacias monitoringis mandatis farglebSi politikuri dafinansebis maregulirebeli wesebis aRsrulebis procesis Sesaxeb, maT Soris, informacias politikuri dafinansebis regulaciebis SesaZlo darRvevis Taobaze. pozitiurad unda Sefasdes msgavsi komisiis Seqmnis iniciativa, rac, Tavis mxriv, xels Seuwyobs politikuri dafinansebis monitoringis procesSi sazogadoebis CarTulobas da procesis gamWvirvalobas.

saangariSo periodSi ramdenime adgilobrivi biujeti mniSvnelovnad gaizarda. aseve, arCevnebis moaxloebasTan erTad, gaxSirda sxvadasxva proeqtis inicirebis faqtebi, romelTa dawyebac winasaarCevno periods daemTxva. aRsaniSnavia, rom iniciativebi metwilad socialur xasiaTs atarebs da mosaxleobis farTo masebzea gaTvlili. miuxedavad imisa, rom mocemul SemTxvevebSi kanonis moTxovnebi ar darRveula, Cndeba logikuri kiTxvebi sabiujeto saxsrebis saarCevnod motivirebul xarjvasTan dakavSirebiT. winasaarCevno periodSi saias monitorebma sajaro moxeleTa mxridan, savaraudod, agitaciis wesebis darRvevis 3, administraciuli resursis gamoyenebis 1 da amomrCevlis mosyidvis 1 faqti daafiqsires.

2014 wlis 14 aprils saqarTvelos premier-ministrma adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebTan dakavSirebiT saarCevno kampaniaSi CarTul pirTa mimarT samarTlebrivi procedurebis ganxorcielebaze moratoriumi gamoacxada.

premierma samarTaldamcav organoebs mouwoda, winasaarCevno periodSi maqsimalurad SeekavebinaT Tavi im pirTa uflebebis kanonieri SezRudvisa da dakavebisgan, romlebic aqtiurad monawileobdnen saarCevno kampaniaSi.69 aRsaniSnavia, rom moqmedi kanonmdebloba winasaarCevno periodSi samarTlebrivi procedurebis ganxorcielebaze moratoriumis SesaZleblobas ar iTvaliswinebs. moratoriumis gamocxadeba warmoadgenda xelisuflebis politikuri nebis gamoxatulebas, raTa saarCevno procesebSi CarTul pirebs srulfasovani kampania ewarmoebinaT.

saangariSo periodSi gansakuTrebuli yuradReba miipyro yvarlis municipalitetSi ganviTarebulma movlenebma, sadac municipalitetis sakrebulo moqmed gamgebels daupirispirda. sakrebulom adgilobrivi TviTmmarTvelobis kanonis moTxovnebi daarRvia da gamgebeli daxurul sxdomaze Tanamdebobidan gaaTavisufla. dairRva aseve uwyebaTaSorisi komisiis is rekomendacia, romelic adgilobriv xelisuflebas winasaarCevno periodSi impiCmentis procedurebis ganxorcielebisagan Tavis Sekavebisaken mouwodebs. yuradReba miipyro samarTaldamcavi organos warmomadgenelTa qmedebebmac, romlebmac wesrigis dacvisas dapirispirebuli mxareebidan erT-erT mxaris mimarT araerTgvarovani da mikerZoebuli damokidebuleba gamoiCines. mniSvnelovania, rom arsebuli xarvezi mogvianebiT gamosworda.

saias monitorebma saangariSo periodSi sisxlissamarTlebrivi devnis 7, administraciuli samarTaldarRvevis Sefardebis 18 da fizikuri angariSsworebis 1 faqti daafiqsires.

10 aprils, winasaarCevno kampaniis dawyebamde ramdenime dRiT adre, saqarTvelos sxvadasxva qalaqSi dafiqsirda opoziciuri politikuri gaerTianebis, „erTiani nacionaluri moZraobis“ winasaarCevno Sexvedrebis CaSlis mcdeloba, romelic, calkeul SemTxvevebSi, sityvieri dapirispirebis farglebs gascda da Zaladobrivi xasiaTi SeiZina. msgavsi darRvevebis prevenciis mizniT, uwyebaTaSorisma komisiam rekomendaciebi gamosca, xolo incidentebisas gamovlenil samarTaldamrRvev pirTa mimarT administraciuli saxdeli iqna gamoyenebuli.

winasaarCevno periodSi savaraudod politikur motiviT samsaxuridan gaTavisuflebis 9 faqti dafiqsirda.

gaumjobesebulia presis Tavisuflebis xarisxi saqarTveloSi, rac kanonmdeblobis doneze „must carry“-sa da `must offer“-is principebis damkvidrebas, aseve, Jurnalistebis winaaRmdeg Zaladobrivi qmedebebis Semcirebas ukavSirdeba.70 kvlav aqtualuria ceskos dadgenileba, romelic medias kenWisyris SenobaSi gadaRebis uflebas uzRudavs. sazogadoebrivi mauwyebeli kvlav funqcionaluri sameurveo sabWos gareSea darCenili.

69 http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=380&info_id=4175370 http://freedomhouse.org/sites/default/files/FOTP_2014.pdf Freedom of the Press 2014. p.11

22

14. rekomendaciebi

saia gamoTqvams imeds, rom winamdebare informacia daexmareba saarCevno procesebSi CarTul pirebs, ganamtkicon miRwevebi da aRmofxvran xarvezebi, rac, Cveni azriT, mniSvnelovnad Seuwyobs xels arCevnebis Catarebas. Sesabamisad, arCevnebis Tvisobrivad ukeTes, gamWvirvale da samarTlian garemoSi Catarebis mizniT, mniSvnelovnad migvaCnia Semdegi sakiTxebis mowesrigeba:

• sakanonmdeblo CarCo

adgilobrivi TviTmmarTvelobis WrilSi mniSvnelovnad migvaCnia iseTi regulaciebis Secvla/gadaxedva, rogoricaa: pirdapiri wesiT arCeuli gamgeblis/merisTvis undoblobis gamocxadebis procedura; sajaro samsaxuris Sesaxeb kanonis is regulacia, romlis Tanaxmadac, adgilobrivi TviTmmarTvelobis yvela sajaro moxele arCevnebis Semdeg movaleobis Semsrulebeli gaxdeba;71 sainiciativo jgufebisaTvis gamgeblis/merobis kandidatebis dasaxelebis uflebis akrZalva.

saarCevno reformis WrilSi mniSvnelovnad migvaCnia iseTi sakiTxebis daregulireba, rogoricaa saarCevno sistema saparlamento da adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebisTvis, maT Soris, mravalmandatiani olqebis Seqmna; saarCevno administraciis dakompleqtebis, amomrCevelTa siebisa da saarCevno davebis maregulirebeli wesebis gadaxedva.

amasTan, umniSvnelovanesia, rom momaval arCevnebamde saarCevno reformaze muSaoba gacilebiT adre daiwyos.

• saarCevno administracia

ceskom unda gaauqmos 2012 wlis is dadgenileba, romelic diskriminaciul wesebs adgens mediis mimarT da zRudavs kenWisyris dRes mediis moqmedebis Tavisuflebas saarCevno ubnebze.

• saarCevno subieqtebis registracia

mniSvnelovnad migvaCnia mudmivi cxovrebis cenzis sakanonmdeblo doneze ganmarteba.

• centraluri xelisuflebisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi

centraluri da adgilobrivi xelisuflebis organoebma uzrunvelyon politikuri neitralitetis dacva, Tavi Seikavon ukanono agitaciisagan da ar dauSvan sabiujeto resursebis romelime kandidatis sasargeblod an sawinaaRmdegod gamoyeneba.

• samarTaldamcavi organoebi

samarTaldamcavi organoebis warmomadgenlebma uzrunvelyon winasaarCevno Sexvedrebisa da RonisZiebebis mSvidobian da usafrTxo viTarebaSi warmarTva da Zaladobis aRkveTa. maqsimalurad gamoricxon sakuTar qmedebebSi savaraudo SerCeviTi damokidebuleba dapirispirebuli mxareebis mimarT. moaxdinon ukanono aqtebis obieqturi, srulyofili da miukerZoebeli gamoZieba.

am mizniT, mniSvnelovania TiToeuli darRvevis swori samarTlebrivi Sefaseba da adekvaturi pasuxismgeblobis dakisreba.

• politikuri gaerTianebebi da kandidatobis msurveli pirebi

politikurma gaerTianebebma uzrunvelyon Sidapartiuli disciplina da ar dauSvan maTi mxardamWerebis mxridan sxva politikuri gaerTianebebis Sexvedrebze daswreba kontragitaciis organizebis Tu sityviT gamosvlis mizniT, raTa gamoiricxos politikur niadagze sityvieri da fizikuri dapirispireba da arCevnebSi CarTulma yvela subieqtma Seferxebis gareSe SeZlos amomrCevlebTan kontaqti.

kandidatobis msurvelma pirebma Tavi unda Seikavon amomrCevlis mosyidvisgan, rogorc sabiujeto Tanxebis, aseve, maT mflobelobaSi arsebuli biznes-kompaniebis meSveobiT.

71 13 მაისს ბიუროს სხდომაზე დარეგისტრირდა პარლამენტის წევრების, გია ჟორჟლიანისა და ვახტანგ ხმალაძის მიერ მომზადებული და ინიცირებული კანონპროექტი, რომლის განხილვაც დაჩქარებული წესითაა დაგეგმილი და ითვალისწინებს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონში თებერვალში შეტანილი იმ ნორმის გაუქმებას, რომელიც არჩევნების შემდეგ ადგილობრივი თვითმმართველობის მოხელეების გათავისუფლებას ითვალისწინებდა.

23

• mediagaremo

mniSvnelovania funqciuri sameTvalyureo sabWos arseboba sazogadoebriv mauwyebelSi, romelmac, Tavis mxriv, unda uzrunvelyos am mauwyeblis saredaqcio damoukidebloba. aucilebelia, rom „telearx 25“-is mesakuTreTa mier mediiT gavrcelebul informaciaze daiwyos gamoZieba da dadgindes, marTlac hqonda Tu ara adgili zemoaRniSnuli saqmis gamoZiebis procesSi raime saxis zewolas, Cvenebis miRebis iZulebas an muqaras.