34

Áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé óå Üëëåò ðüëåéò

4

Ïé áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé ôïõ éóôïñéêïý êÝíôñïõ ôçò ÁèÞíáò áðïôåëïýí ôï êýñéï óôïé÷åßï ôçò ðïëéôéóôéêÞò

êëçñïíïìéÜò ôçò ðüëçò, êáèþò êáé ôçí ðéï æùíôáíÞ ìáñôõñßá ôçò éóôïñéêÞò ôçò óõíÝ÷åéáò äéáìÝóïõ ôùí

áéþíùí. Ç "åíïðïßçóÞ" ôïõò õðÞñîå åðß äåêáåôßåò ôï üíåéñï áñ÷éôåêôüíùí, ðïëåïäüìùí êáé ôùí

êáôïßêùí ôçò ðüëçò.

Ï üñïò "åíïðïßçóç" óçìáßíåé ôç äçìéïõñãßá åíüò åíéáßïõ äéêôýïõ ðáñåìâÜóåùí ôï ïðïßï èá ðåñéëáì-

âÜíåé åñãáóßåò áíÜäåéîçò êáé áíÜðëáóçò ôùí ìíçìåßùí êáé ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí, äçìéïõñãþíôáò

ôï ðåñéâÜëëïí åêåßíï ðïõ èá õðïãñáìßæåé ôç óçìáóßá êáé ôçí áîßá ôùí ìíçìåßùí áõôþí.

(áðüóðáóìá áðü öõëëÜäéï Å.Á.×.Á.)

35

Åíïðïßçóç ôùí áñ÷áéïëïãéêþí ÷þñùí ôçò ÁèÞíáò

Äéáìüñöùóç äéêôýïõ äçìïóßùí÷þñùí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Áêñüðïëçò

(Ä. Áåñïðáãßôïõ - Áð. Ðáýëïõ)

36

Ðëáôåßá Êïõìïõíäïýñïõ

êáé Ïäüò Åñìïõ

Ðëáôåßá ÓõíôÜãìáôïò

Ïäüò Ä. Áåñïðáãßôïõ

Ôï åðéôüðéï Ìïõóåßï ÍÜîïõ åßíáé Ýíáò ðñïóôáôåõìÝíïò áñ÷áéïëïãéêüò ÷þñïò, äéáìïñöùìÝíïò Ýôóé

þóôå íá åðéôñÝðåé ôçí áóöáëÞ Ýêèåóç ôùí åõñçìÜôùí, óôçí ßäéá èÝóç ðïõ âñÝèçêáí, áëëÜ êáé íá

ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá åðßóêåøÞò ôïõ áðü ôï êïéíü. ÔìÞìá ôïõ ôåß÷ïõò ðïõ ðåñéÝâáëå ôç ìõêçíáúêÞ

ðüëç, åñãáóôÞñéá êåñáìéêÞò êáé ìåôáëëïôå÷íßáò, ëåßøáíá áðü ôç ìåôÝðåéôá ìåôáôñïðÞ ôïõ ÷þñïõ óå

ôýìâï, êáèþò êáé ìåôáãåíÝóôåñá óôñþìáôá åñåéðßùí ìáñôõñïýí ôç óõíå÷Þ ðáñïõóßá æùÞò åðß 3500

÷ñüíéá. Áðü ôçí ðñþôç óôéãìÞ ôçò ìåëÝôçò äéáöÜíçêå ï äéðëüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ èÝìáôïò:

á. Ôï Ìïõóåßï, ùò èåìáôïöýëáêáò ôïõ áñ÷áßïõ ðïëéôéóìïý.

â. ç èÝóç êáé ç óçìáóßá ôçò ðëáôåßáò ãéá ôïõò ðåñßïéêïõò êáé ôçí ðüëç.

Áñ÷éôÝêôùí: ÁãíÞ ÊïõâåëÜ

37

åðéôüðéï ìïõóåßï ÍÜîïõ

38

Ðñüêåéôáé ãéá ôç äéáìüñöùóç åíüò ôìÞìáôïò ôçò Rocca Paolina, ðïõ Ý÷åé Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôïí ïìþíõìï

ðýñãï-öñïýñéï ðïõ êáôáóêåõÜóèçêå ôï 1540 áðü ôïí ÐÜðá ãéá íá óõìâïëßóåé ôçí õðïôáãÞ ôçò ðüëçò

óôç ðáðéêÞ åîïõóßá. Ôï áíÜãëõöï ôçò Rocca Paolina åßíáé ôå÷íçôü êáé åßíáé áðïôÝëåóìá åñåéðßùí ðïõ

óõóóùñåýôçêáí ìåôÜ áðü áëëåðÜëëçëåò óõãêñïýóåéò. ÔÝëïò ôïõ 19ïõ áéþíá ï ðýñãïò-öñïýñéï

éóïðåäþèçêå êáé ç ðåñéï÷Þ áðïäüèçêå óôç ðüëç. ÔìÞìáôá ôçò ìåóáéùíéêÞò ðüëçò îåèÜöôçêáí êáé

÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ùò õðüãåéïé ÷þñïé. Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ðñüôáóç ôïõ Italo Rota áíáäåéêíýåé ôï

ðïëõóýíèåôï ôçò ìåóáéùíéêÞò ðüëçò êáé äçìéïõñãåß óõíäÝóåéò áíÜìåóá óôç ðÜíù ðüëç êáé ôçí êÜôù

ðüëç, åßóïäï óôïí õðüãåéï ÷þñï óôÜèìåõóçò êáé óõíäÝåé ôçí óýã÷ñïíç ðüëç êáé ôçí éóôïñéêÞ ðüëç.

ÐñïâëÝðåôáé ç äçìéïõñãßá åíüò êÝíôñïõ ôïõñéóôéêþí ðëçñïöïñéþí êáé åíüò åêèåóéáêïý ÷þñïõ ìå èÝìá

ôç óôñùìáôïãñáößá ôçò Ðåñïýôæéá (åôñïõóêéêÞ, ñùìáúêÞ êáé ìåóáéùíéêÞ). Ç íåêñÞ ðüëç, èáììÝíç,

áíáãåííéÝôáé ãéá íá ãßíåé Ýíáò ÷þñïò ðëçñïöüñçóçò êáé Ýêèåóçò.

Áñ÷éôÝêôùí Italo Rota, 1999-2001

39

Rocca Paolina, Ðåñïýôæéá, Éôáëßá

40

Õðüãåéá ôìÞìáôá ôçòìåóóáéùíéêÞò ðüëçò êáé

åóùôåñéêÝò äéáìïñöþóåéò -åêèåóéáêüò ÷þñïò

Ãéá ðÜíù áðü 50 ÷ñüíéá óôï êÝíôñï ôçò ðáëéÜò ðüëçò ôçò Cosenza óôçí Éôáëßá, õðÞñ÷å ìéÜ "ôñýðá" óôïí

áóôéêü éóôü, åîáéôßáò áåñïðïñéêïý âïìâáñäéóìïý êáôÜ ôçí äéÜñêåéá ôïõ Â' Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ. Ôï êåíü

áõôü ïíïìáæüôáí "ðëáôåßá" Piazza Toscano. ¼øåéò êáôïéêéþí ðïõ ðïôÝ äåí Þôáí ðñïïñéóìÝíåò íá

áðïôåëÝóïõí ðñïóüøåéò, îáöíéêÜ ðñïâÜëëïíôáí óå Ýíáí Üäåéï ÷þñï ùò êåíïß ôïß÷ïé. ÌåôÜ áðü ìéá

óåéñÜ áíáóêáöþí Þñèáí óôï öùò ìåñéêÜ åîáéñåôéêÜ åõñÞìáôá äéáöüñùí éóôïñéêþí öÜóåùí.

Ï Marcello Guido êáôÜöåñå íá ìåôáìïñöþóåé áõôüí ôïí áðñïóäéüñéóôï óõíäéáóìü áíïé÷ôïý ÷þñïõ,

êáôïéêéþí êáé áíáóêáöÞò óå ìßá åíôåëþò íÝá ìïñöÞ "áñ÷éôåêôïíéêïý" ôïðßïõ, áðïöåýãïíôáò ðñïóåêôéêÜ

ôï Üëõôï ðñüâëçìá, åÜí äçëáäÞ ìéá ðëáôåßá èá ìðïñïýóå ðïôÝ íá õðÜñîåé, ðáñÜ ìüíï áí áðü ðÜíôá

õðÞñ÷å ùò ôÝôïéá Áðü øçëÜ, óôï åðßðåäï ôïõ áóôéêïý éóôïý, ç êáôáóêåõÞ ìïéÜæåé óáí öýëëá áðü ãõáëß

êáé áé÷ìçñÜ èñáýóìáôá ìåôÜëëïõ íá Ýðåóáí âßáéá ðåôáìÝíá áðü öýóçìá áÝñá ðÜíù óôá êôßñéá ãéá íá

áöÞóïõí áíåîßôçëá óçìÜäéá. Áðü ÷áìçëÜ, óôï åðßðåäï ôïõ áñ÷áéïëïãéêïý ÷þñïõ, ìïéÜæåé óáí ìéá

äüíçóç íá Ýóðáóå ìéá êñïýóôá ãõáëéïý êáé ìåôÜëëïõ ðïõ áðëþèçêå óå ìéêñÜ êïììÜôéá óôéò ãåéôïíéêÝò

êáôïéêßåò, ëüãù ôçò âéáéüôçôáò ôïõ ãåãïíüôïò.

Ôï áðïôÝëåóìá åßíáé ðáñÜîåíï, óßãïõñá áðñüóìåíï ãéá üðïéïí ôï óõíáíôÜ êáèþò óôñßâåé áðü ôç ãùíßá.

ÕðÜñ÷åé ôþñá áñ÷éôåêôïíéêÞ ìÝóá óå áõôü ðïõ äåí åßíáé ðëÝïí Üäåéïò ÷þñïò. Ç üëç êáôáóêåõÞ ìðïñåß

íá ðåñéãñáöåß ùò Ýíáò ðïëýðëïêïò éóôüò ìå ðïñåßåò êáé èåÜóåéò óå äéÜöïñåò êáôåõèýíóåéò ìÝóá áðü

ðõêíÝò óõãêåíôñþóåéò êáôáóêåõþí. Ôá áñ÷áéïëïãéêÜ åõñÞìáôá ìåôáìïñöþíïíôáé óå Ýíá åßäïò

õðüãåéïõ ôïðßïõ. Äéáöïñåôéêïß êüóìïé óõíõðÜñ÷ïõí óå äéáöïñåôéêÜ åðßðåäá, êáèþò ïé áíôáíáêëÜóåéò

ôïõò îåðçäïýí ìÝóá áðü ôéò ãõÜëéíåò åðéöÜíåéåò, áëëÜæïíôáò ìïñöÞ áíÜëïãá ìå ôçí þñá ôçò ìÝñáò Þ

ôçò íý÷ôáò.

Áñ÷éôÝêôùí: Marcello Guido

41

óôÝãáóç áñ÷áéïëïãéêïý ÷þñïõ, Cosenza, Éôáëßá

42

Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ðñïóùñéíü óôÝãáóôñï ðïõ èá åîáóöáëßóåé ôç äõíáôüôçôá íá ðñáãìáôïðïéçèïýí

åñãáóßåò áðïêáôÜóôáóçò ðÝíôå åêêëçóéþí. Ïé ðÝíôå åêêëçóßåò áðïôåëïýí ôìÞìá åíüò óõìðëÝãìáôïò

Ýíôåêá åêêëçóéþí ðïõ êáôáóêåõÜóèçêáí óôç ËáëéìðÝëá, ìéêñÞ ðüëç ðïõ âñßóêåôáé óå õøüìåôñï 2700ì

êáé öÝñåé ôï üíïìá ôïõ âáóéëéÜ ËáëéìðÝëá (1181-1221). Ïé åêêëçóßåò ðïõ áðïôåëïýóáí ìßá " íÝá

ÉåñïõóáëÞì". Ïé åêêëçóßåò åßíáé óêáëéóìÝíåò óôï âñÜ÷ï êáé åðéêïéíùíïýí ìå õðüãåéåò óôïÝò. Ôï 1978 ôï

óýìðëåãìá ôùí åêêëçóéþí áíáêçñý÷èçêå áðü ôçí UNESCO ùò ìíçìåßï ðáãêüóìéáò êëçñïíïìéÜò.

Áñ÷éôåêôïíéêüò äéáãùíéóìüò ôçò UNESCO

Architecture Project, 1991

ÊÜôïøç óôåãÜóôñïõ

43

Ðñïóùñéíü óôÝãáóôñï, ËáëéìðÝëá, Áéèéïðßá

Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áñ÷áéïëïãéêü ìïõóåßï ôï ïðïßï êáôáóêåõÜóèçêå ðÜíù áðü ôá åñåßðéá ôìÞìáôïò ôçò

áñ÷áßáò ÂéÝí, ðüëçò ðïõ êáôïéêÞèçêå áðü ôïí 1ï áéþíá ð.×. ìÝ÷ñé ôïí 2ï áéþíá ì.×. Ïé áñ÷áéüôçôåò

áðïôåëïýí ìßá áîéüëïãç ìáñôõñßá åíüò ðïëåïäïìéêïý éóôïý éäéáßôåñá ðõêíïý, ìå êáôïéêßåò,

êáôáóôÞìáôá, áãïñÜ êáé èÝñìåò.

Ôï 1988 ðñïêçñý÷èçêå áñ÷éôåêôïíéêüò äéáãùíéóìüò ãéá ôç êáôáóêåõÞ áñ÷áéïëïãéêïý ìïõóåßïõ, ôïí

ïðïßï êÝñäéóáí ïé áñ÷éôÝêôïíåò Chaix êáé Morel. Óå óõíÝ÷åéá ôïõ äéáãùíéóìïý êáôáóêåõÜóèçêáí äýï

êôßñéá ÷áìçëïý ýøïõò. Ôï ðñþôï êôßñéï, ðïõ åßíáé áõôü ðïõ âñßóêåôáé óå Üìåóç åðáöÞ ìå ôï ðïôáìü

Ñïäáíü, óôåãÜæïíôáé ç õðïäï÷Þ, ç äéïßêçóç êáé Üëëåò ðáñåìöåñåßò õðçñåóßåò. Ìßá ðåæïãÝöõñá ðÜíù

áðü ôéò áñ÷áéüôçôåò óõíäÝåé ôï ðñþôï êôßñéï ìå ôï äåýôåñï, êôßñéï ðïõ áðïôåëåß ôïí äéáñêÞ åêèåóéáêü

÷þñï. Ôï êôßñéï åßíáé åî ïëïêëÞñïõ ìåôáëëéêü, ìå Ýíôïíá óôïé÷åßá äéáöÜíåéáò êáé ÷ñçóéìåýåé ìåôáîý ôùí

Üëëùí ùò ðáñáôçñçôÞñéï ôùí áñ÷áéïôÞôùí. Áðü ôï åóùôåñéêü ôïõ êôéñßïõ ï åðéóêÝðôçò Ý÷åé ôç

äõíáôüôçôá íá åðéóêåöèåß ìÝóá áðü ìßá ïñãáíùìÝíç ðïñåßá ôïí êõñßùò áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï. Åßíáé

éäéáßôåñá åíäéáöÝñïõóá ç óõíýðáñîç áõôþí ôùí äýï ÷þñùí, óõíýðáñîç ðïõ åíäõíáìþíåé îå÷ùñéóôÜ

ôïí êáèÝíá áðü áõôïýò.

Áñ÷éôÝêôïíåò: Chaix & Morel, 1988

44

áñ÷áéïëïãéêü ìïõóåßï Saint-Romain-en-Gal, Ãáëëßá

45

Ôá ëåéôïõñãéêÜ ðñïâëÞìáôá ôïõ Ìïõóåßïõ ôïõ Ëïýâñïõ êáôÝóôçóáí áíáãêáßá ôç óõíïëéêÞ

áíáäéïñãÜíùóç ôïõ óõíüëïõ ôùí êôéñßùí ðïõ áðáñôßæïõí ôï Ìïõóåßï. Ïé õðÜñ÷ïõóåò åðéöÜíåéåò

êñßèçêáí áíåðáñêåßò êáé äéáðéóôþèçêå üôé Ýðñåðå åðåéãüíôùò íá äçìéïõñãçèïýí ðïëëïß íÝïé ÷þñïé

Ýêèåóçò êáé åîõðçñÝôçóçò ôïõ êïéíïý. ÅðåéäÞ ïðïéáäÞðïôå ðñïóèÞêç óôï êôßñéï èá äçìéïõñãïýóå

ðñïâëÞìáôá éóïññïðßáò, åðéëÝ÷èçêå ç ëýóç ôùí õðüãåéùí êáôáóêåõþí. Ïé áñ÷áéïëïãéêÝò áíáóêáöÝò

Ýöåñáí óôï öùò óçìáíôéêÜ ôìÞìáôá ôïõ ðáëéïý Ëïýâñïõ. ÓÞìåñá ôá óçìáíôéêüôåñá ôìÞìáôá ôïõ

ðáëéïý Ëïýâñïõ åßíáé åíôáãìÝíá óôïõò íÝïõò ÷þñïõò ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí. Ç êáôáóêåõÞ ôùí íÝùí

÷þñùí ìÝóá áðü ôçí Ýíôáîç êáé åíóùìÜôùóç ôùí èñáõóìÜôùí ôçò ðåñéï÷Þò ïëïêëÞñùóå ôçí áíÜäåéîç

ôìçìÜôùí ôïõ ðáëéïý Ëïýâñïõ.

46

Ýíôáîç áñ÷áéïëïãéêþí åõñçìÜôùí, Ëïýâñï

ÁíáóêáöÝò óôïíðåñéâÜëëïíôá ÷þñï ôïõ

Ìïõóåßïõ ôïõ Ëïýâñïõ -1984

ÅíóùìÜôùóç ôùíáñ÷áéïôÞôùí óôïõò íÝïõò

÷þñïõò ôïõ Ìïõóåßïõ

47

Åñãáóßåò åðÝêôáóçò ôùíáñ÷éêþí ÷þñùí ôïõ Ìïõóåßïõ

êáé ÝíóùìÜôùóç ôùíáñ÷áéïëïãéêþí åõñçìÜôùí

To áñ÷áéïëïãéêü ìïõóåßï ôçò Merida êôßóôçêå ðÜíù óå Ýíá ôìÞìá ôùí áñ÷áéïëïãéêþí åõñçìÜôùí ôçò

ïìþíõìçò ðüëçò, ç ïðïßá õðÞñîå ñùìáúêÞ áõôïêñáôïñéêÞ áðïéêßá.

Ôï Ìïõóåßï åßíáé ìßá ðçãÞ óôï÷áóìþí óå üôé áöïñÜ ôïí ÷þñï, ôç êëßìáêá, ôá õëéêÜ áëëÜ åðßóçò óå üôé

áöïñÜ óôçí ßäéá ôç ðüëç êáé ôçí éóôïñßá ôçò. Ï Rafael Moneo ïñßæåé ôï Ìïõóåßï ùò "óôïé÷åßï

ìíçìåéáêüôçôáò". Ôï Ìïõóåßï ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí áðëüôçôá, ôç êáèáñüôçôá áëëÜ êáé ôçí

êáôáóêåõáóôéêÞ ôåëåéüôçôá ìå ôçí ïðïßá åíôÜóóåôáé óôï óõãêåêñéìÝíï ðåñéâÜëëïí.

Ôï Ìïõóåßï áðïôåëåßôáé áðü äýï êôéñéáêïýò üãêïõò. Ç êëßìáêá ôïõ ðñþôïõ áëëÜ êáé ôá áíïßãìáôá ôïõ

äçëþíïõí ôç ëåéôïõñãßá ôïõ ùò êôßñéï äéïéêçôéêþí õðçñåóéþí. Ï äåýôåñïò ìåãáëýôåñçò êëßìáêáò åßíáé

áðüëõôá åóùóôñåöÞò, ðñüêåéôáé ãéá ôïí ìïõóåéáêü ÷þñï. Ç óõíèåôéêÞ áñ÷Þ ôïõ êôéñßïõ åßíáé ï ñùìáúêüò

ôïß÷ïò, ôïõ ïðïßïõ ç êëßìáêá êáé ç óôéâáñüôçôá åßíáé ôï ðéï ÷áñáêôçñéóôéêü óôïé÷åßï.

Rafael Moneo 1985

48

ìïõóåßï ñùìáéêÞò ôÝ÷íçò, ÌÝñéäá, Éóðáíßá

49

¼ðùò åßíáé öõóéêü óôçí “áéþíéá ðüëç”, ç éóôïñéêÞ ìíÞìç åßíáé óõíå÷þò ðáñïýóá. ÌåãÜëïé áñ÷áéïëïãéêïß

÷þñïé ùò äçìüóéá ðÜñêá, áðïôåëïýí ôüðïõò ðåñéÞãçóçò êáé óôÜóçò ãéá ôïõò ðïëßôåò êáé ôïõò ôïõñßóôåò

ôçò ðüëçò. ÐáñïõóéÜæïíôáé ðáñáêÜôù åéêüíåò áðü ôïí Ðáëáôßíï Ëüöï êáé ôçí ÁñÝá ÓÜêñá, äýï

ìåãÜëïõò áñ÷áéïëïãéêïýò ÷þñïõò óôçí êáñäéÜ ôçò Ñþìçò.

Ï Ðáëáôßíïò Ëüöïò áðïôåëåß ìéá åõ÷Üñéóôç êáé Þóõ÷ç áñ÷áßá ôïðïèåóßá ôçò ðüëçò, üðïõ

áíáêáëýöèçêáí ß÷íç áðü êáëýâåò ôïõ 9ïõ ð.×. áé., èåìåëéþíïíôáò ôç ó÷Ýóç ðïõ åéêÜæåôáé üôé Ý÷åé ï

óõãêåêñéìÝíïò ôüðïò ìå ôçí ßäñõóç ôçò Ñþìçò. ÄçìïöéëÞò ôüðïò êáôïéêßáò äéÜóçìùí êáôïßêùí ôçò

Ñþìçò áíÜ ôïõò áéþíåò, äéáôçñåß åñåßðéá Áíáêôüñùí, Ïßêùí êáé íáþí

Ç ÁñÝá ÓÜêñá áíáêáëýöèçêå óôç äéÜñêåéá ôçò áíïéêïäüìçóçò ôçò äåêáåôßáò ôïõ ‘20. ‘Çñèáí óôï öùò

åñåßðéá íáþí, ìå ôïí áñ÷áéüôåñï íá ÷ñïíïëïãåßôáé óôïí 4ï ð.×. áé.

50

áñ÷áéïëïãéêïß ÷þñïé óôç Ñþìç

Ðáëáôßíïò Ëüöïò

Ðáëáôßíïò Ëüöïò

51

Ðáëáôßíïò Ëüöïò

ÑùìáúêÞ ÁãïñÜ

ÁñÝá ÓÜêñá

52

ÈÝñìåò ÊáñáêÜëá

ÈÝñìåò ÊáñáêÜëá