иргэншил хоорондын мөрг өлдөөн
TRANSCRIPT
Төлөвшин буй өнөөгийн энэ ертөнцөд
улс хоорондын ба иргэншил хоорондын
харилцаа ойр дотно бус, харин ч бүр зарим
тохиолдолд антагонист зөрчил дагуулах
төлөвтэй байна.
Микро түвшинд гол зөрчил лал ба үнэн
алдартан, лал ба хиндү, лал ба африк, лал ба
өрнө дэх түүний христос хөршүүдийн хооронд
үүснэ.
Макро түвшинд гол хуваагдал нь “өрнө ба
бусад” нь гэж явагдах бөгөөд зөрчлийн
хамгийн хурц хэлбэр нэг талаас Ази ба лалын
шашинт нийгэм, нөгөө талаас өрнийнхний
хооронд үргэлжлэнэ гэжээ
Өрнийнхний түрэмгий авир, лалынхны үл
хүлцэл үзэл болон Хятадын синикийн
өөрийгөө дөвийлгөсөн байдлаас ирээдүйн
аюултай мөргөлдөөнүүд үүсч болшгүй.
Өрнийнхний хүч чадал, соѐл хийгээд бусад
иргэншлийн соѐл, хүчний хоорондийн энэ
харилцаа бол эцсийн дүндээ олон
иргэншлүүд зэрэгцэн буй энэ ертөнцийн
зонхилох мөн чанар билээ.
Бусад иргэншлийн хүч чадал харьцангуй өсөн
нэмэгдэхийн хэрээр өрнийн соѐлын бусдыг
татах хүч суларч өрнийн бусчууд уугуул
соѐлдоо улам үнэнч, илүү их итгэлтэй болж
ирдэг. Ялангуяа Америкийн соѐлыг дэлхийд
түгээх гэсэн тэмүүлэл, түүндээ хүч нь багадаж
байгаад оршино.
Өрнийнхний хувьд универсализм гэж
тооцогддог тэр зүйл ийнхүү бусдын хувьд
империализм гэсэн үг хэвээрээ байна.
Жишээлэхэд: өөрсдөө бүрэн хянаж байдаг
глобал эдийн засгийн систем рүүгээ өрнийн
бус нийгмүүдийн эдийн засгийг татан оруулж
интеграцчилахыг өрнийхөн зорьдог. Өөрсдөө
зөв гэж үзсэн эдийн засгийн тэр бодлогоо
бусдад тулгадаг.
Өрнийнхний баримталдаг зарчим болон
хэрэгжүүлдэг үйл ажиллагааны хооронд асар
их ялгаа зөрүү буйг өрнийн бус нийгмийнхэн
ил тод хэлэхээс огтхон ч эргэлздэггүй.
Улс төрийн хувьд бие дааж тусгаар
тогтносноороо өрнийн бус нийгмүүд
өрнийнхний эдийн засаг, цэрэг, соѐлын
дарамтаас чөлөөлөгдөхийг зорьжээ.
Өрнийнхний хувьд идэвхтэй єрсєлдєхvйц
гэдгээрээ Хятад, Лалын иргэншилтэй тэдний
харилцаа байнгын ээдрээтэй, заримдаа бvр
зєрчилтэй дайсагнасан байдалд байх
тєлєвтэй. Латин Америк, Африк зэрэг
сул, зарим талаараа єрнийнхнєєс
хамааралтай тийм иргэншлvvдтэй зєрчил
тєдийлєн даамжрахгvй, ялангуяа Латин
Америктай харилцаа нь бvр ч хурцдахгvй.
Орос, Япон, Энэтхэгтэй бол дээрхи хоѐр
категорын дундуур байх бєгєєд заримдаа
єрсєлдєгч иргэншилтэй тэд нэг тал болж,
заримдаа єрнийн талд орж, энэчлэн хамтын
ажиллагаа, сєргєлдєєний аль аль элемент нь
байна. Тэд нэг талаасаа бол єрнє, нєгєє
талаасаа бол лалын болон хятадын
иргэншлийн хоорондох “завсрын” иргэншил
юм.
Өрнийнхтэй харьцуулбал Лал ба Хятад нь
соѐлын агуу их уламжлалтай бөгөөд тэдний
өөрсдийн нүдээр харвал өөрсдийнх нь соѐл
өрнийнхөөс хавьгүй дээгүүр. Лал болон
Хятадын аль алин нь өрнөдтэй
харилцуулахдаа хүч чадал, өөрсдийгөө
дөвийлгөх явдлыг илтээр хэтрүүлж, тэдний
үнэт зүйлс, ашиг сонирхол нь өрнийнхтэй
зөрчилдөх нь олширч, харилцаа улам
түвэгтэй болж байна.
Лал ба хятадын иргэншил нь vндэсний
шашин шvтлэг, соѐл, нийгмийн бvтэц,
уламжлал, улс тєрийн тогтолцоо, амьдралын
хэв маягийн хувьд хоорондоо эрс ялгаатай.
Тvvгээр ч vл барам дээрхи хоѐр иргэншлийн
нийтлэг тал нь єрнийн иргэншилтэй ижилсэх
талаасаа ч бага юм.
Хятад ба лалын орнууд єрнєдийг дайснаа гэж
vзэж байгаа цагт АНУ, Британийн
холбоотнууд Гитлерийн эсрэг Сталинтай
эвссэнтэй адил тэд хоорондоо эвсэх
шалтгаан бий гэсэн vг. Энэ хамтын ажиллагаа
хvний эрх, эдийн засгийн зэрэг янз бvрийн
асуудлаар єрнєнє. Ялангуяа єрнєдийн
цэргийн хvчирхэг давуу байдлыг сєрєнзогсохын тулд хамтран ажиллана.
1. Цөмийн биологийн болон химийн зэвсэг үл
дэлгэрүүлэх, дэлгэрүүлэх арга хэрэгслийг
хориглох асуудал дээр цэрэг, зэвсгийн давуу
байдлаа хадгалж үлдэх.
2. Хүний эрхийг өрнөдөд дээдэлж, бусад
нийгэмд дээдлэхийг шаардан, ардчиллын
үнэлэмжийг хүлээн зөвшөөрүүлэхийг тулгах
замаар өрнийнхний улс төрийн үнэт зүйлс
болон институцийг хөгжүүлэх
3. Цагаалагч, дүрвэгсэд хэмээн хүлээн
зөвшөөрөгдсөн өрнийн бус иргэдийн тоог
хязгаарлах замаар өрнийнхөн нийгэм,соѐл,
угсаатны нэгдмэл байдлаа хамгаалах гэхчлэн.
Ном зүй. Самуэль П. Хантингтон Иргэншил хоорондын
мөргөлдөөн Шинэчлэгдэн буй дэлхийн дэг
журам
Хуудас: 197-208
Анхаарал тавьсанд баярлалаа
Б.Oюун-Эрдэнэ СС-III