ТҮРІКМЕНСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Орындаған: Қапанова А.

Тексерген: Қуандық А.

Жерінің ауданы – 491,2 мың км².

Халқы – 4,8 млн адам (2001 ж.)

Астанасы – Ашгабат.

Мемлекеттік құрылымы – республика.

Мемлекет басшысы – президент.

Заң шығарушы органы – парламент.

Мемлекеттік тілі – түрікмен тілі.

Ұлттық валютасы – түрікмен манаты.

Түрікменстан Республикасы Әмудария мен Каспий теңізі аралығында, солтүстік-

батыстан оңтүстік-шығысқа қарай созыла орналасқан. Солтүстігінде Қазақстан және

Ӛзбекстанмен, шығысында Ӛзбекстан және Ауғанстанмен, оңтүстігінде Ауғанстан

және Иран мемлекеттерімен шектеседі. Батысын Каспий теңізінің сулары шайып

жатыр.

Жер шарындағы аса ірі құмды шӛлдердің бірі – Қарақұм шөлі

алып жатыр. Әмудария атырауы мен Каспий теңізі жағалауында

сазды шӛлдер, тақырлар орналасқан. Аласа таулар елдің

оңтүстігінде шоғырланған. Олар шығу тегі жағынан Альпі

қатпарлығында қалыптасқан жас таулар болып табылады. 1948

жылы Копетдагта болған жер сілкінудің күші 10 балға жетті.

Елдегі ең ірі ӛзен жүйесі – Әмудария. Мургаб және Теджен ӛзендері

сулары құмға сіңіп, жоғалады. Батыстағы Атрек ӛзені Каспий теңізіне

құяды. Бірнеше тұзды кӛлдер кездеседі, ең ірісі – Сарықамыс кӛлі (ас

тұзы ӛндіріледі). Ауыл шаруашылық қажетін ӛтеудегі Қарақұм

каналының орны ерекше. Қарақұм жері жер асты суларына бай болып

келеді, бірақ олар біршама тереңдікте (200 м және одан да терең)

орналасқан.

Республиканың минералды ресурстарын аумақтың геологиялық

құрылысымен тығыз байланысты. Тұран плитасы мен Каспий теңізінің

қайраңында табиғи газ (Ачак, Шатлык кен орындары) бен мұнайдың аса

мол ӛоры шоғырланған. Табиғи газдың барланған қоры жӛнінен дүние

жүзінде алғашқы «бестікке» енеді. Қарақұмда күкірттің ірі кен орындары

табылған. Каспий теңізі жағалауындағы Қара-Бұғазкӛл шығанағында

калий, магний, натрий, бром, йод және глаубер тұздарының мол қоры

шоғырланған.

Елдің экономикалық тәуелсіздігіне қол жеткізу мақсатында арнайы

мемлекеттік бағдарлама қабылданды, елдің дамуының негізгі бағыттары

анықталды:

• Экономикада құрылымдық ӛзгерістер жүргізу;

• Әлеуметтік саладағы бағдарламаларды жүзеге асыру;

• Азық-түлік және халыққа қажетті тауарларды ӛндіру кӛлемін арттыру;

• Нарықтық қатынастар мен кәсіпкерлікті одан әрі дамыту;

• Ел экономикасына шетел инвестицияларын кеңінен тарту.

Соған қарамастан, ӛтпелі кезеңде кӛптеген кәсіпорындар жабылып, табиғи

газ ӛндіру кӛлемі қысқарды. Қазіргі кезде Түрікменстанда ЖІӚ-нің кӛлемі 7

млрд АҚШ долларын құрайды, жан басына шаққандағы мӛлшері 600 доллар

шамасында.

Тамдыр

2001 жылғы есеп бойынша, Түрікменстанда 4,8 млн халық тұрады. Ел

халқына ұдайы ӛсудің типі тән, туудың кӛрсеткіші 1000 адамға шаққанда 21

адам, ал ӛлім 6 адамды құрайды. Отбасындағы балалар саны тұрақты жоғары

з–5 бала, тіпті одан да кӛп.

Халықтың ұлттық құрамы күрделі: елде 100-ден астам ұлттар мен

ұлыстардың ӛкілдері тұрады. Түрікмендер ел халқының ¼ бӛлігін құрайды.

Ел халқы аумақ бойынша біркелкі қоныстанбаған, орташа тығыздық 1км²-ге

9,8 адамнан келеді.

Ел ӛнеркәсібінің маманданған саласы – мұнай-газ кешені. Дүниежүзілік

маңызы бар табиғи газ кен орындары Чарджоу облысының солтүстігінде

(Ачак кен орны), Мары қаласы маңында және Каспий теңізі жағалауында

орналасқан. Табиғи газды шетелдерге, ең алдымен, Еуропа елдеріне

тасымалдау мүмкіндігіне зор мән берілуде.қазіргі кезде Ресей арқылы

жүргізілген жалғыз газ құбыры бар. Блолашақта табиғи газды Иран мен

Түркия жері арқылы Еуропаға, сондай-ақ Ауғанстан арқылы Пікстан мен

Үндістанға тасымалдауға мүмкіндік беретін халықаралық газ құбырларын

салу жоспарлануда.

Түркіменістан Республикасының кілемдері