УВКБ ООНგაეროს სააგენტო ლტოლვილთა საკითხებში

ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უმაღლესი კომისრის სამმართველოს დებულება) შუამდგომლობის გაწევის კუთხით

ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებ სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობასთან დაკავშირებით

ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის

უმაღლესი კომისრის სამმართველობიურო პოლიტიკის საკითხებში დაცვისა და

სამართლებრივი დახმარების სფეროშისაერთაშორისო დაცვის სერვისის განყოფილება

ჟენევა21 ნოემბერი 2008 წ.

შენიშვნაგაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, თავისი მანდატის შესაბამისად, აწარმოებს თემატური სახელმძღვანელოების გამოცემას სამართლებრივ საკითხებში, რომელიც შედის გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს 1950 წლის წესდებაში, ასევე 1951 წლის კონვენციის 35 მუხლის შესაბამისად ლტოლვილთა სტატუსის შესახებ და 1967 წლის თანდართული ოქმის II სტატიის შესაბამისად. სახელმძღვანელოების დანიშნულებაა საერთაშორისო სამართლებრივი პრინციპების, სამართლებრივი პრაქტიკისა და სხვა შესაბამისი მასალების ანალიზის შესაბამისად განმარტოს სათანადო სამართლებრივი ნორმები და სტანდარტები, რათა უზრუნველყოს სახელმძღვანელო მითითებების შესრულება შესაბამისი თემატური კუთხით. საბოლოო მიზანია ლტოლვილთა დაცვის საერთაშორისო სტანდარტების მკაცრი დაცვის შესაბამისად, ლტოლვილთა და იმ პირთა დაცვის უზრუნველყოფის გაუმჯობესება, რომლებიც თავშესაფარს ეძებენ.როდესაც აღნიშნული სახელმძღვანელოები გამოიყენება ლტოლვილის სტატუსის დასადგენად, ისინი ერთმანეთს ავსებენ და უნდა განიხილებოდნენ საერთაშორისო დაცვის სახელმძღვანელო პრინციპებთან კავშირში. სახელმძღვანელოები მუშავდება მოთხოვნილებებსა და სამართლებრივ საკითხებზე რეაგირებისათვის, რომლებიც მუშაობის დროს წარმოიშვება; გარდა ამისა, სრულიად არ არის საჭირო პროცესის საფუძვლიანი შესწავლა, როგორც ეს ხდება საერთაშორისო დაცვის სახელმძღვანელო პრინციპების შემთხვევაში. სახელმძღვანელო საჯარო სივრცეშია და ხელმისაწვდომი ვებ–საიტზეRefworld, http://www.refworld.org. ყველა საკითხზე, რომელიც ეხება აღნიშნული სახელმძღვანელოს კონკრეტულ დებულებებს, გთხოვთ მიმართოთ საერთაშორისო დაცვის სერვისის განყოფილების ბიუროს პოლიტიკის საკითხებში დაცვისა და სამართლებრივი დახმარების სფეროში, ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უმაღლესი კომისრის სამმართველოს. ჟენევა.

2

სარჩევი

I. შესავალი

II. საკითხის არსობრივი ანალიზი

ა. ზოგადი ინფორმაცია

ბ. დევნის საფუძვლიანი შიში

I. კანონები, რომლებიც ითვალისწინებენ სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ჰომოსექსუალური ქმედებების გამო

II. დევნის შიში მომავალში

III. დევნის თავიდან აცილება

IV.დევნის აგენტები

V.მიზეზობრივ–შედეგობრივი კავშირი (“ამის გამო”)

გ. კონვენციაში მითითებული მოტივები

დ. შიდა გაქცევის ან გადაადგილების ალტერნატივა

ე. მტკიცებულების სიმძიმე და სანდოობა („შეფასება“)ვ. შუამდგომლობა „ადგილზე ლტოლვილის“ სტატუსის

მიღებასთან დაკავშირებით

დასკვნა

I. შესავალიწინამდებარე სახელმძღვანელო შეიცავს სახელმძღვანელო

მითითებებს, რომლებიც ეხება დევნილის სტატუსის მიღებას სექსუალური ორიენტაციისა და გენედერულ იდენტობასთან დაკავშირებით. დევნა, რომელიც სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობასთანაა დაკავშირებული, ახალი მოვლენა არ არის. უბრალოდ ბოლო წლებში გახშირდა შუამდგომლობათა რიცხვი თავშესაფარის მიღების შესახებ, რომლებსაც ითხოვენ ლესბოსელები, ბისექსუალები და ტრასგენდერული ადამიანები. ამან გამოიწვია იმ პირთა საქმეში ჩახედულობის ამაღლების აუცილებლობა, რომლებიც იღებენ გადაწყვეტილებას იმ გარემოებათა გამო, რომლებსაც აწყდებიან ის პირები, რომლებიც მიეკუთვნებიან ლესბოსელების, ბუსექსუალების და ტრასგენდერული ადამიანთა რიცხვს და ეძებენ თავშესაფარს; ასევე ამასთან დაკავშირებული სამართლებრივი საკითხების შესწავლა.

ბოლო წლების განმავლობაში, როგორც ეროვნულ სამართალწარმოებაში, ასევე კვლევით პუბლიკაციებში მნიშვნელოვანი პროგრესი შეინიშნება ისეთი ცნებების ანალიზსა და განმარტებაში, როგორებიცაა სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა ლტოლვილთა შესახებ კანონის კონტექსტში. მოვლენათა ასეთი განვითარება მიმდინარეობდა საერთაშორისო დონეზე საკანონმდებლო და სასამართლო პრაქტიკაში მომხდარი ცვლილებების პარალელურად (მაგალითად, გაეროს მონიტორინგის ორგანოების მიერ ინიციირებული ხელშეკრულებები ადამიანთა უფლებების შესახებ), ასევე რეგიონალურ დონეზე, და მათ ეყრდნობა1. თუმცა კანონმდებლობის სფერო ლტოლვილთა შესახებ ჯერ კიდევ იმყოფება ჩამოყალიბების სტადიაში JJJ.

1 სასამართლო პრაქტიკისა და დოქტრინის მიმოხილვა, რომელიც ეხება იმ პირთა

უფლებებს, რომლებიც მიეკუთვნიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიას, მათ შორის სექსუალური ორიენტაციის შესაბამისად ადამიანთა უფლებების დარღვევის საკითხები. იხ. იურისტთა საერთაშორისო კომისიის (ისკ) პუბლიკაციები Sexual Orientation and Gender Identity in Human Rights Law: References to Jurisprudence and Doctrine of the United Nations Human Rights System, 3rd updated edition, 2007, available at http://www.icj.org/ IMG/UN_References.pdf; (“სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა კანონმდებლობაში ადამიანთა უფლებების შესახებ: დამოწმება ადამიანთა უფლებების გაეროს სისტემის სამართლებრივი

პრაქტიკის და დოქტრინის შესაბამისად”, 3-ე შესწორებული გამოცემა, 2007 წ., განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.icj.org/ IMG/UN_References.pdf;) ICJ, Sexual Orientation and Gender Identity in Human Rights Law: Jurisprudential, Legislative and Doctrinal References from the Council of Europe and the European Union, October 2007, available at http://www.icj.org/IMG/European_Compilation-web.pdf; (ისკ). “სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა კანონმდებლობაში ადამიანთა უფლებების შესახებ. დამოწმება ევროპის საბჭოსა და ევროკავშირის სამართლებრივი პრაქტიკის, კანონმდებლობის და დოქტრინაზე“, 2007 წ. ოქტომბერი, განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.icj.org/IMG/European_Compilation-web.pdf;) და ICJ, Sexual Orientation and Gender Identity in Human Rights Law: References to Jurisprudence and Doctrine of the Inter-American System, July 2007, available at http://www.icj.org/IMG/Inter-American_References.pdf. “სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენყობა კანონმდებლობაში ადამიანთა უფლებების შესახებ. დამოწმება ამერიკული სისტემის სამართლებრივი პრაქტიკასა და დოქტრინაზე“. 2007 წლის ივნისი, განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.icj.org/IMG/Inter-American_References.pdf.)

აღნიშნულ სახელმძღვანელოში ყურადღება გამახვილებული იქნება, კერძოდ, იმ ცვლილებებზე, რომელიც მოხდა კანონმდებლობაში, საერთაშორისო სამართლებრივი პრაქტიკის განხილვისას ლტოლვილთა პრობლემატიკის კონტექსტში, დევნის სხვადასხვა ფორმის ანალიზზე, და ასევე სხვადასხვა სახელმწიფოში თავშესაფრის მიცემის საკითხში დაგროვილი დადებითი გამოცდილების გაზიარებაზე. (სახელმძღვანელოს შეაქვს დამატებები და უნდა განიხილოს საერთაშორისო დაცვის სახელმძღვანელო პრონციპებთან კავშირში [ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უმაღლესი კომისრის სამმართველო] „სქესთან დაკავშირებული დევნა მუხლი 1 (პუნქტი ა, ქვეპუნქტი 2), 1951 წლის კონვენციის და/ან თანდართული 1967

წლის ოქმის კონტექსტში, რომელიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს“2 და გამოიყენება შუამდგომლობებთან ერთად თავშესაფრის მიღების შესახებ, რომელსაც ითხოვენ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები, როგორც მამაკაცები, ასევე ქალები.

3. ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებმა შეიძლება განიცადონ ფიზიკური და სექსუალური ძალადობა, სიტყვიერი შეურაცხყოფა და დისკრიმინაცია მათი სექსუალური ორიენტაციის ან იმის გამო, თუ როგორ აღიქვამენ მათ. ასეთი დამოკიდებულება შეიძლება იყოს გაბატონებული სოციალური და კულტურული ნორმების შედეგი, რამაც წინასწარ გამოიწვია შეუწყნარებლობა და უარყოფითი დამოკიდებულება, ან არის მოქმედი ეროვნული კანონმდებლობის შედეგი, რომელიც ასახავს ასეთ დამოკიდებულებას. იქ, სადაც ასეთი სახის ძალადობრივი და დისკრიმინაციული ქმედება დაუსჯელი რჩება და/ან დაწესებულია სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებისათვის3, ამ კატეგორიის მოქალაქეები შეიძლება

2UNHCR, Guidelines on International Protection No. 1: Gender-Related Persecution Within the Context of Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or its 1967 Protocol relating to the Status of Refugees , HCR/GIP/02/01, 7 May 2002, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3d36f1c64.html (hereafter: “UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution”). (გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო. საერთაშორისო დაცვის სახემძღვანელო პრინციპები #1: „სქესთან დაკავშირებული დევნა მუხლი 1 (პუნქტი ა, ქვეპუნქტი 2), 1951 წლის კონვენციის და/ან თანდართული 1967 წლის ოქმის კონტექსტში, რომელიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს“. დოკუმენტი HCR/GIP/02/01, 2002 წლის 7 მაისი; განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3d36f1c64.html (შემდეგ ტექსტში: “სქესთან დაკავშირებული გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო პრინციპები”).

380–ზე მეტ ქვეყანაში მოქმედებს კანონი, რომელიც კრძალავს ან არეგულირებს სექსუალური ხასიათის მოქმედებებს, წარმოებულს ერთი სქესის სრულწლოვანთა ორმხრივი თანხმობის საფუძველზე, რაც ხშირად მოიხსენიება როგორც „მამათმავლობის კანონი“. სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის მიუხედავად, ზოგიერთი კანონი კრძალავს გარკვეული სექსუალური ხასიათის ქმედებებს, ხოლო სხვა კანონები – სექსუალური ხასიათის სხვადასხვა მოქმედებას ერთი სქესის ადამიანებს შორის. მინიმუმ 7 ქვეყანაში შემოღებულია სიკვდილით დასჯა ასეთი ქმედებების გამო. დამატებითი ინფორმაცია შეგიძლიათ მიიღოთ ადამიანთა, გეებისა და ლესბოსელთა უფლებების საერთაშორისო კომისიის მასალებიდან (http://www.iglhrc.org/site/iglhrc/) და ვებ–საიტზე SodomyLaws.org (http://www.sodomylaws.org/).

მიაკუთვნონ ლტოლვილებს, ლტოლვილთა შესახებ 1951 წლის კონვენციის განმარტების შესაბამისად (“კონვენცია. 1951 წელი”), თუ ისინი მათ საფუძველზე შუამდგომლობენ მათთვის თავშესაფრის მინიჭების შესახებ.

4. ბევრი განმცხადებლის ცხოვრებისეული გამოცდილება, რომლებიც მიეკუთვნებიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიას, კარნახობს მათ მათი ცხოვრების საიდუმლოს ზოგიერთი ასპექტის, ზოგჯერ კი დიდი ნაწილის, შენახვის აუცილებლობას. ამას მათ აიძულებთ ის ზეწოლა, აშკარა ან ფარული მტრული დამოკიდებულება და დისკრიმინაცია, რომელსაც ისინი საზოგადოების მხრიდან განიცდიან, და/ან სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა. შედეგად, მათ ხშირად შეუძლიათ მხოლოდ შეზღუდული რაოდენობის სერთიფიკატების შემოთავაზება თავისი ლესბოსური, გეების, ბისექსუალური და ტრანსგენდერული იდენტობის დასამტკიცებლად ან არ შეუძლიათ იმის დემონსტრირება, რომ წარსულში მათ დევნიდნენ, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ იმ ქვეყანაში, საიდანაც ისინი არიან, მათ არ შეეძლოთ ღიად ცხოვრება, როგორც ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირებს.

5. „იოგიაკარტას პრინციპების ადამიანთა უფლებების საერთაშორისო კანონმდებლობის გამოყენების შესახებ სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის მიმართ“ შესაბამისად“4

(„იოგიაკარტას პრინციპები“), „სექსუალური ორიენტაციის“ ცნება ეხება ადამიანებს, რომლებსაც გააჩნია ღრმა ემოციური, ეფექტური და სექსუალური ლტოლვა სხვა ან იგივე გენდერული კუთვნილების ან სხვა გენდერული კუთვნილების პირთა მიმართ, და რომლებთანაც ისინი ინტიმურ და სექსუალურ ურთიერთობებს ამყარებენ. „გენდერული იდენტობის“ ცნება ეხება ყოველ ადამიანს, რომელიც ღრმად გრძნობს თავისი გენდერის შინაგან და ინდივიდუალურ „ცხოვრებას“, რომელიც შეიძლება დაემთხვეს ან არ დაემთხვეს ადამიანის ბიოლოგიურ სქესს

4 Yogyakarta Principles on the Application of International Human Rights Law in relation to Sexual Orientation and Gender Identity, March 2007, available at http://www.yogyakartaprinciples.org/ principles_en.pdf (hereafter: “Yogyakarta Principles”). „იოგიაკარტას პრინციპები ადამიანთა უფლებების საერთაშორისო კანონმდებლობის გამოყენების შესახებ სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის მიმართ“. 2007 წლის მარტი; პრინციპების ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.yogyakartaprinciples.org/ principles_en.pdf (შემდეგ ტესტში: „იოგიაკარტას პრინციპები“ ).პრინციპები შემუშავებული იქნა იურისტთა საერთაშორისო კომისიის ადამიანთა უფლებების საერთაშორისო სამსახურის მიერ და ერთხმად იქნა მიღებული ექსპერტთა შეხვედრაზე ქ. იოგიაკარტაში, ინდონეზიაში. 2006 წლის 6–9 ნოემბერი.

მის დაბადებისას, საკუთარი სხეულის პირადი შეგრძნების ან გენდერის სხვა

გამოვლინების ჩართვით, მათ შორის ტანსაცმელი, მეტყველება და მანერები5. სხვადასხვა ქვეყნის სასამართლოებმა ასევე დაადასტურეს, რომ სექსუალური ორიენტაცია არ მიეკუთვნება მხოლოდ სექსუალური ხასიათის ქცევასა და რიგ მოქმედებებს, არამედ, თანაბარწილად, ადამიანის იდენტობას და იმას, თუ

როგორ ცდილობს ის ამის გამოხატვას6.

6. აღნიშნული სახელმძღვანელოს მიზნებისათვის სასურველი იქნება „ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა“ ტერმინის გამოყენება და არა ტერმინისა „ჰომოსექსუალისტები“, ვინაიდან ამ შემთხვევაში ლესბოსელები შეუმჩნევლები რჩებიან და შეიძლება გეებისა და ლესბოსელების მიერ აღქმული იყოს როგორც შეურაცხყოფა. თუმცა ტერმინი „გეი“ ზოგჯერ გამოიყენება როგორც ქალებისა, ასევე მამაკაცების აღსაწერად, რომლებსაც მეტ–ნაკლებად გააჩნიათ ფიზიკური, რომანტიკული და ემოციური ლტოლვა თავისი სქესის პირების მიმართ. აღნიშნულ სახელმძღვანელოში უპირატესობა ენიჭება ტერმინს „გეი“ მამაკაცების მიმართ, და ტერბინი „ლესბოსელი“ ქალების მიმართ. „ბისექსუალის“ ცნება გამოიყენება ინდივიდის აღსაწერად, რომელიც განიცდის ფიზიკურ, რომანტიკულ და ემოციურ ლტოლვას როგორც მამაკაცების, ასევე ქალების მიმართ.მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს ერთიანი, საზოგადოდ მიღებული ტერმინი „ტრანსგენდერული“, აღნიშნულ სახელმძღვანელოში ის აღწერს იმ ქალებს და

5 იხ. პრეამბულა და პუნქტები 4 и 5 იოგიაკარტას პრინციპების გადმოცემისა; იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 4.

6 ადამიანმა შეიძლება განიცადოს დევნა იმ ფაქტის გამო, რომ ის შედის ლექსბოსელთა, გეებია, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიაში, ასევე ამ სტატუსთან ნაკლებად დაკავშირებული ქმედებების გამო. თუ ეს სტატუსი იწვევს მკაცრ სასჯელს, „ალბათ, ნაკლებად იქნება შესაძლებელი, რომ ჰომოსექსუალისტების მიმართ სხვა დანარჩენ შემხთვევაშიც გამოიჩენენ პატივისცემას და ღირსეულად მოექცევიან მათ“; იხ.: Refugee Appeal No. 74665, 7 July 2004 (New Zealand Refugee Status Appeals Authority, (RSAA)), paras. 27, 129, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/42234ca54.html. ლტოლვილის აპელაცია, No. 74665, 2004 წლის 7 ივლისი. ახალი ზელანდიის საბჭო ლტოლვილის საკითხთან დაკავშირებული აპელაციების საქმეში, პუნქტები 27 და 129; განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/42234ca54.html. ასევე იხ.: Nasser Mustapha Karouni v. Alberto Gonzales, Attorney General, No. 02-72651, 399 F.3d 1163 (2005), 7 March 2005 (US Court of Appeals, Ninth Circuit), at III[6], available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/4721b5c32.html; Appellant S395/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs; Appellant S396/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs [2003] HCA 71, 9 December 2003 (High Court of Australia), para. 81, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3fd9eca84.html. მოსარჩელე ნასერ მუსტაფა კარუნი გენერალური პროკურორის ალბერტო გონსალესის წინააღმდეგ, No. 02-72651, 399 F.3d 1163 (2005), 7 მარტი 2005 წ. (აშშ სააპელაციო სასამართლო, მეცხრე სასამართლო ოლქი) – გამოქვეყნებულია III[6], საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/4721b5c32.html; აპელანტი S395/2002 იმიგრაციისა და პოლიკულტურიზმის საქმეში მინისტრის წინააღმდეგ; აპელანტი S396/2002 [2003] HCA 71, 9 დეკემბერი 2003 წ. (ავსტრალიის უზენაესი სასამართლო), პ. 81 - საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3fd9eca84.html.

მამაკაცებს, რომელთა გენდერული კუთვნილება არ ემთხვევა მათ ბიოლოგიურ სქესს. „ტრანსგენდერული“ არ გულისხმობს სექსუალური ორიენტაციის რომელიმე ერთ კონკრეტულ ფორმას და მოიცავს ტრანსექსუალებსა და ტრანსვესტიტებს. მდედრობითი სქესის პირს შეუძლია მიიღოს მამრობითი გენდერული იდენტობდა ან, პირიქით, მამრობითი სქესის პირს შეუძლია მიიღოს მდედრობითი გენდერული იდენტობა; ამ დროს ქირურგიული ჩარევა და/ან ჰორმონალური თერაპია

აუცილებელი არ არის7.

7 უფრო დაწვრილებითი განმარტება მოცემულია, მაგალითად, გეებისა და ლესბოსელთა ალიანსის პუბლიკაციებში დიფამაციის წინააღმდეგ Media Reference Guide, 7th edition, May 2007, available at http://www.glaad.org/media/guide/GLAAD_MediaRefGuide_ 7thEdition.pdf; Merriam-Webster OnLine Dictionary, available at http://www.merriam-webster.com/ dictionary. (“საცნობარო გამოცემა მასმედიისათვის. 7-ე გამოცემა. მაისი 2007 წ.; განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.glaad.org/media/guide/GLAAD_MediaRefGuide_ 7thEdition.pdf; ასევე იხ.: ონლაინ ლექსიკონი Merriam-Webster OnLine Dictionary, რომელიც განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.merriam-webster.com/ dictionary

II. საკითხის არსობრივი ანალიზი

ა. ზოგადი ინფორმაცია

7. განმცხადებლის სექსუალურ ორიენტაციას შეიძლება დიდი მნიშვნელობა ჰქონდეს შუამდგომლობის დროს ლტოლვილის სტატუსის მისაღებად, რომელშიც ის გამოხატავს შიშს იმ ზიანის გამო, რომელსაც მას შეიძლება მიაყენონ დევნისა ან მისი რეალური ან მოჩვენებითი სექსუალური ორიენტაციის გამო, რომელიც რეალურად, ან როგორც ჩანს, არ შეესაბამება

გაბატონეულ პოლიტიკურ, კულტურულ ან სოციალურ ნორმებს8. ლტოლვილის განმარტება ეხება ყველა ადამიანს, განსხვავებული სქესის, ასაკის, სექსუალური ორიენტაციის, გენდერული იდენტობის, ოჯახური სტატუსის თუ ოჯახური მდგომარეობის ან რაიმე სხვა მიზეზისა და დახასიათების მიუხედავად.

8. ზოგიერთმა სახელმწიფომ არჩია ეროვნულ კანონმდებლობაში სექსუალური ორიენტაციაზე კონკრეტულ მინიშნების ჩამატება დევნილის

სტატუსის განმარტებისას9.

8. სექსუალური ორიენტაცია იდენტობის ხუთ მახასიათებელთან ერთად წარმოადგენს ადამიანის იდენტობის მნიშვნელოვან კომპონენტს

8 იხ.: “UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution” above footnote 2, paras. 6–7. See also “UNHCR, Advisory Opinion by UNHCR to the Tokyo Bar Association Regarding Refugee Claims Based on Sexual Orientation”, 3 September 2004, para. 3, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/4551c0d04.html (hereafter: “UNHCR Advisory Opinion to the Tokyo Bar Association”). “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმღვანელო მითითებები სქესთან დაკავშირებულ დევნასთან დაკავშირებით“; იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 2, პუნქტები.6-7. ასევე იხილე გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს „გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკონსულტაციო დასკვნა ადვოკატთა ასოციასიისათვის სექსუალური ორიენტაციის საფუძველზე ლტოლვილის სტატუსის მინიჭებასთან დაკავშირებით“, 3 სექტემბერი 2004 წ., პ. 3, განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/4551c0d04.html (შემდეგ ტექსტში: „გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკონსულტაციო დასკვნა ტოკიოს ადვოკატთა ასოციასიისათვის”). 9 იხ., მაგალითად, Sweden, Aliens Act (SFS 2005:716), Chapter 4, Section 1, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b50a1c.html. See also Migrationsverket (Swedish Migration Board), Guidelines for Investigation and Evaluation of Asylum Cases in which Persecution Based on Given Sexual Orientation is Cited as a Ground, 28 January 2002, available at http://www.unhcr.org/ refworld/docid/3f8c1af44.html. შვედეთი: კანონი უცხოელების შესახებ (SFS 2005:716), თავი 4, კარი 1, განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b50a1c.html. ასევე იხ.: Migrationsverket (შვედეთის მიგრაციის სამმართველო) “სახელმძღვანელო პრინციპები თავშესაფრის მინიჭების შესახებ შუამდგომლობის განხილვისა და შეფასების შესახებ, რომელშიც დასაბუთების მიზნით მოყვანილია დევნა სექსუალური ორიენტაციის ნიადაგზე“, 28 იანვარი 2002 წ.; დოკუმენტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/ refworld/docid/3f8c1af44.html.

9

რომელიც წარმოადგენს საფუძველს ლტოლვილობის განსასაზღვრად: რასა, სარწმუნოება, მოქალაქეობა, გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი

კუთვნილება და პოლიტიკური შეხედულებები10. შუამდგომლობა ლტოლვილის სტატუსის მისანიჭებლად სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული კუთვნილების საფუძველზე ძირითადად აღიარებულია 1951 წლის კონვენციაში მითითებული მოტივის საფუძველზე – გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი კუთვნილება, მაგრამ შეიძლება სხვა მოტივებთანაც იყო დაკავშირებული – განსაკუთრებით პოლიტიკურ შეხედულებებთან და სარწმუნოებასთან, ეს კონკრეტულ გარემოებებზეა დამოკიდებული. ეს დადასტურებულია სხვადასხვა ქვეყნების, მათ შორის ავსტრალიის, კანადის, საფრანგეთის, გერმანიის, ახალი ზელანდიის, შვედეთის, დიდი ბრიტანეთისა და აშშ, ტრიბუნელაბისა და

სასამართლოების მიერ 11.

9. თუმცა თავისუფალი სექსუალური ორიენტაცია დადებითად არ არის მიჩნეული ადამიანის საერთაშორისო უფლებების მხრივ, დღეისათვის საყოველთაოდაა მიღებული იდეა იმის შესახებ, რომ ადამიანთა უფლებები ისევე ვრცელდება ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებზე, როგორც სხვა დანარჩენ პირებზე. 1951 წლის კონვენციაში კიდევ ერთხელ იქნა გამახვილებული ყურადღება იმ პრინციპზე, „რომ ყველა ადამიანი უნდა სარგებლობდეს ძირითადი უფლებებითა და თავისუფლებით ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე“. არადისკრიმინაციულობის პრინციპი ასევე გათვალისწინებულია სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტის (“ICCPR”) მუხლებში 2(1) და 26 და ეკონომიური, სოციალური და კულტურული ურთიერთობების საერთაშორისო პაქტის (“ICESCR”) მუხლში 2(2)12. იოგიაკარტას პრინციპი ასახავს აუცილებელ

10განმარტების თანახმად, რომელიც მოყვანილია მუხლში 1А(2) „კონვენციისა ლტოლვილის სტატუსის შესახებ“ (შემდეგ ტექსტი: “კონვენცია. 1951 წ.”)(Convention relating to the Status of Refugees), 28 июля 1951 г.; განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3be01b964.html

11უფრო დაწვრილებითი მსჯელობა ეროვნული საპრეცედენტო უფლებებისა იხ. ქვევით კარში „კონვენციაში მითითებული დევნის მოტივები“

12გაეროს გენერალური ასამბლეა, საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ, 16 დეკემბერი 1966 წ., განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3aa0.html და http://www.unhcr.org/ refworld/docid/3ae6b36c0.html. დებულება არადისკრიმინაციულობის შესახებ „სქესისა“ ან „სხვა სტატუსის“ მიხედვით, რომელიც შესულია სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო პაქტსა და ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების საერთაშორისო პაქტში, ასევე ბავშვთა უფლებების კონვენციის 2–ე მუხლში (განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b38f0.html), სექსუალურ ორიენტაციაზეც ვრცელდება, რაც დასტურდება ადამიანის უფლებების კომიტეტით, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების კომიტეტით და

საერთაშორისო–სამართლებრივ სტანდარტებს, რომლებიც ეხება სოციალურ ორიენტაციას და გამომდინარეობს საკვანძო იურიდიული დოკუმენტებიდან

ადამიანის უფლებების შესახებ13.

ბ. დევნის საფუძვლიანი შიში10. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ დევნა წარმოადგენს ადამიანის

უფლებების სერიოზულ დარღვევას, მათ შორის სიცოცხლისა და თავისუფლების საფრთხეს, ასევე სხვა სახის სერიოზულ ზიანს, რაც შეიძლება შეფასდეს მოსაზრებების, გრძნობებისა და

ადამიანის უფლებების კომიტეტით. ასევე განმარტავს ამ დებულებას ადამიანის უფლებებისა და სხვა ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის ადამიანის უფლებების ევროპული სასამართლო (ECtHR) 14 მუხლთან დაკავშირებით (“დისკრიმინაციის აკრძალვა”) (შემდეგ ტექსტში: “ევროპული კონვენცია”) (განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3b04.html). ასევე იხ., Canada (Attorney General) v. Ward, [1993] 2 S.C.R. 689, 30 June 1993 (Supreme Court of Canada), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b673c.html, drawing on the Preamble to the 1951 Convention;Islam (A.P.) v. Secretary of State for the Home Department; R. v. Immigration Appeal Tribunal and Another, Ex Parte Shah (A.P.) [1999] UKHL 20, 25 March 1999 (United Kingdom House of Lords), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3dec8abe4.html. “კანადა (გენერალური პროკურორი უორდის წინააღმდეგ”, [1993] 2 S.C.R. 689, 30 ივნისი 1993 წ. (კანადის უზენაესი სასამართლო), მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b673c.html, 1951 წლის კონვენციის პრეამბულაზე დაყრდნობით; “ისლამი (ა.პ.) შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ”; “რ. იმიგრაციულ საქმეებში სააპელაციო ტრიბუნალის წინააღმდეგ და ა.შ., ასევე შაჰის სახელით (ა.პ.)” [1999] UKHL 20, 25 марта 1999 г. (დიდი ბრიტანეთის ლორდთა პალატა); მასალები განთვსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3dec8abe4.html.13 იხ. „იოგიაკარტას პრინციპები“ ზემოთმოყვანილ სქოლიოში 4. რეგიონალური სამართლებრივი დოკუმენტების შესაბამისად, რომლებიც სპეციალურად მიეძღვნა სექსუალური ორიენტაციის საკითხებს. იხ.: Organization of American States, “Human Rights, Sexual Orientation, and Gender Identity,” AG/Res. 2435 (XXXVIII-O/08), 3 June 2008, available at http://www.oas.org/dil/AGRES_2435.doc; European Parliament, Resolution of 26 April 2007 on Homophobia in Europe, Resolution P6_TA(2007)0167, 26 April 2007 available at http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2007-0167+0+DOC+XML+V0//EN. (ამერიკულ სახელმწიფოთა ორგანიზაცია „ადამიანის უფლებები, სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა”, AG/Res. 2435 (XXXVIII-O/08), 3 ივნისი 2008 წ., დოკუმენტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.oas.org/dil/AGRES_2435.doc; ევროპის პარლამენტი, 2007 წლის 26 აპრილის რეზოლუცია გომოფობიის შესახებ ევროპაში, რეზოლუცია P6_TA(2007)0167, 26 აპრილი 2007 წ. განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2007-0167+0+DOC+XML+V0//EN. ასევე იხ. მუხლი 7 (ჟ), ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის რეკომენდაცია №1470 (2000) “გეებისა და ლესბოსელების, ასევე მათი პარტნიორებისათვის ევროსაბჭოს ქვეყნებში თავშესაფრის მიცემისა და იმიგრაციის შესახებ” (Council of Europe, Parliamentary Assembly, Recommendation 1470 (2000), Situation of Gays and Lesbians and their Partners in Respect of Asylum and Immigration in the Member States of the Council of Europe, 30 June 2000), 30 ივნისი 2000 წ. - განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3dde404c6.html, რომელიც დაჟინებით ურჩევს ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის წევრ სახელმწიფოებს, „უფრო მჭიდროდ ითანამშროლონ გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოსა და ეროვნულ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, მხარი დაუჭირონ მათ კოორდინირეულ ქმედებებს და დაჟინებით ურჩიონ სისტემატური მონიტორინგის ჩატარება გეებისა და ლესბოსელების უფლებების დასაცავად იმიგრაციასა და თავშესაფრის მიღების საკითხში“.

განმცხადებლის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის ჭრილში14. ცვლილებები საერთაშორისო კანონმდებლობაში ადამიანის უფლებების შესახებ დაეხმარება

გადაწყვეტილებების მიმღებ პირებს განსაზღვრონ, არის თუ არა ზიანის მომტანი ქმედება დევნის აქტი, რომელსაც ადამიანი აწყდება თავისი

სექსუალური ორიენტაციის შედეგად15. სისტემატურმა დისკრიმინაციამ ან სისტემატურმა არასასურველმა მიმართვამ საერთო ჯამში შეიძლება მიაღწიოს იმ დონეს, როდესაც ისინი დევნაში გადაიზრდებიან. თუმცა დისკრიმინაცია ცენტრალურ ადგილს იკავებს ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანთა შეუმდგომლობებში, ისინი ასევე ხშირად წერენ სერიოზული ფიზიკური და, კერძოდ, სექსუალური ძალადობის გამოცდილების შესახებ. ადამიანისათვის ზიანის მიყენების ყოველი შემთხვევა კომპლექსურად უნდა შეფასდეს. ამ შემთხვევების კვალიფიცირება უნდა მოხდეს იმ ფონზე, რომელიც გამომდინარეობს წარმოშობის ქვეყანაში არსებული სიტუაციიდან და სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერულ იდენტობასთან დამოკიდებულებიდან გამომდინარე,

11. საერთაშორისო და რეგიონალური სასამართლო პრაქტიკა და სამართლებრივი დოქტრინა ადასტურებს დისკრიმინაციის აკრძალვას

სექსუალური დისკრიმინაციის ნიშნის მიხედვით16. დისკრიმინაციული ხსიათის ზომები შეიძლება გამოყენებული იქნას

14 იხ., მაგალითად, HS (Homosexuals: Minors, Risk on Return) Iran v. Secretary of State for the

Home Department [2005] UKAIT 00120, 4 August 2005 (UK Asylum and Immigration Tribunal (AIT)), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfafe0.html, “ХС (ჰომოსექსუალები:არასრულწლოვანები : დაბრუნების საშიშროება) ირანი შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ” [2005] UKAIT 00120, 4 აგვისტო 2005 წ. (დიდი ბრიტანეთის ტრიბუნალი თავშესაფრის მინიჭებისა და იმიგრაციის საკითხებში (AIT)), საქმის მასალები, რომლებშიც განხილულია ადამიანზე დევნის ზემოქმედების საკითხი, განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfafe0.html.

15 UNHCR, Handbook on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status under the 1951 Convention and the 1967 Protocol relating to the Status of Refugees, 1979, re-edited January 1992, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3314.html (hereafter “UNHCR Handbook”), paras. 42, 60. (გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, “სახელმძღვანელო ლტოლვილთა სტატუსის განსაზღვრის პროცედურებსა და კრიტერიუმების საკითხში (1951 წლის კონვენციისა და 1956 წლის ოქმის თანახმად, რომლებიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს), 1979 წ., გადამუშავებული ვარიანტი გამოქვეყნებულია 1992 წლის იანვარში; სახელმძღვანელო განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3314.html (შემდეგ ტექსტში:გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო“), პუნქტები 42 და 60. ასევე იხ., მაგალითად, Refugee Appeal No. 76152, 8 January 2008 (New Zealand RSAA), para. 34, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47bd93cf2.html; Refugee Appeal No. 74665, above footnote 6, paras. 81–123. ლტოლვილის აპელაცია, No. 76152, 8 იანვარი 2008 წ. (ახალი ზელანდიის სააპელაციო საბჭო ლტოლვილის სტატუსთან დაკავშირებით) პ. 34, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47bd93cf2.html; ლტოლვილის აპელაცია, No. 74665, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პუნქტები. 81-123. 16 მათი მიმოხილვა მოცემულია კომპილაციათა კრებულში, რომელიც გამოუშვა იურისტთა საერთაშორისო კომიტეტმა: იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 1. ასევე იხ.: Michael O’Flaherty and John Fisher, “Sexual Orientation, Gender Identity and International Human Rights Law: Contextualizing the Yogyakarta Principles”, Human Rights Law Review, Vol. 8, No. 2

კანონის და/ან სოციალური პრაქტიკის საფუძველზე და შეიძლება იქონიოს სხვადასხვა მავნე ზემოქმედება. დისკრიმინაცია დევნის ტოლფასია, თუ ცალ––ცალკე ან ერთად გატარებულ ზომებს მძიმე შედეგები აქვს ამ პირისთვის. ამას შეიძლება ადგილი ჰქონდეს, მაგალითად, იმ შემთხვევაში,

როდესაც ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირებს უზღუდავენ არსებულ მომსახურებაზე, კერძოდ, განათლებაზე, სოციალურ უზრუნველყოფაზე, ჯანდაცვასა და სასამართლო სისტემაზე ხელმისაწვდომობას, იქნება ეს პირად ცხოვრებასა თუ

სამსახურში17. როგორც „გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელოშია“ აღნიშნული:

„მაშინაც კი, თუ დისკრიმინაციული ზომები თავისთავად არ ატარებენ სერიოზულ ხასიათს, მათ, მიუხედავად ამისა, შეუძლიათ გამოიწვიონ დევნის შიშის ზრდა, როდესაც ისინი შესაბამის პირში იწვევენ ცუდ წინათგრძნობასა

და მისი შემდგომი არსებობის დაუცველობის განცდას”18.

12. თუ, სახელმწიფოს მხრიდან წაქეზებისა და ნებაზე მიშვების შემთხვევაში, ადამიანს აიძულებენ უარი თქვას თავის სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობაზე ან დამალოს ის, ეს შეიძლება იყოს

დევნის ტოლფასი19. ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები, რომლებიც ცხოვრობენ საჯაროდ გამოაშკარავების შიშის ქვეშ,

(2008), pp. 207–48, available at http://hrlr.oxfordjournals.org/cgi/reprint/8/2/207. მაიკლ ო’ ფლაგერტი და ჯონ ფიშერი. “სექსუალური ორიენტაცია, გენდერული იდენტობა და საერთაშორისო სამართალი ადამიანის უფლებების შესახებ: „იოგიაკარტას პრინციპების კონტექსტუალიზაცია. ჟურნალი „კანონმდებლობა ადამიანის უფლებების შესახებ“, ტომი 8, No. 2 (2008 წ.), გვ. 207-248; სტატია განთვსებულია ვებ–გვერდზე http://hrlr.oxfordjournals.org/cgi/reprint/8/2/207.17იხ., მაგალითად, Decision No. MA6-01580, 12 January 2007 (Immigration and Refugee Board (IRB) of Canada), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/482457202.html; HS (Homosexuals: Minors, Risk on Return) Iran, above footnote 14, para. 147. გადაწყვეტილება No. MA6-01580, 12 იანვარი 2007 წ. (კანადის საბჭო იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხებში (IRB)), გადაწყვეტილების ტექსტი განთავსებულია ვებ–გვერდზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/482457202.html; “ХС (ჰომოსექსუალები: არასრულწლოვანები : დაბრუნების საშიშროება) ირანი, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 14, p. 147.

18 “(გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო”, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 15, პუნქტები. 54-55. ასევე იხ. National Coalition for Gay and Lesbian Equality and Another v Minister of Justice and Others, 1998 (12) BCLR 1517 (CC), 9 October 1998 (Constitutional Court of South Africa), para. 113, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 48246cf72.html. „გეებისა და ლესბოსელების და სხვ. თანასწორუფლებიანობის ეროვნული კოალიცია იუსტიციის მინისტრისა და სხვ. წინააღმდეგ“, 1998 წ. (12) BCLR 1517 (CC), 9 ოქტომბერი 1998 წ. (სამხრეთ აფრიკის საკონსტიტუციო სასამართლო), პ. 113, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–გვერდზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 48246cf72.html.

19 იხ., მაგალითად, RRT Case No. 071818233 [2008] RRTA 62, 15 February 2008 (Refugee Review Tribunal (RRT) of Australia), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/484552e22.html. “საქმე RRT No. 071818233 [2008] RRTA 62, 15 თებერვალი 2008 წ.” (ავსტრალიის ტრიბუნალი ლტოლვილის სტატუსის მისანიჭებლად შუამდგომლობის განხილვის საქმეში (RRT)), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/484552e22.html.

ამიტომ ხშირად ისინი მალავენ თავის ორიენტაციას, რათა თავიდან აიცილონ ამგვარი მხილების შედეგები, მათ შორის მკაცრი სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის, თვითნებური თავდასხმის საკუთარ საცხოვრებელზე, სამსახურიდან გათავისუფლების და სოციალური სანქციების რისკი. ამგვარი ქმედებები არა მხოლოდ შეიძლება განიხილებოდეს როგორც დისკრიმინაციული და პირადი ცხოვრების ხელუხლებლობის უფლებების, არამედ როგორც თავისუფალი აზრისა და მისი გამოხატვის უფლებების დარღვევა. „იოგიაკარტას პრინციპებში“ მოცემულია შემდეგი ინტერპრეტაცია:

“ყველას აქვს საკუთარი აზრისა და მისი თავისუფლად გამოხატვის უფლება მიუხედავად მისი სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობისა. ამ უფლებაში შედის საკუთარი იდენტობისა ან ინდივიდუალურობის გამოხატვა სიტყვების, ქცევის მანერის, ტანსაცმლის, ფიზიკური მახასიათებლების, სახელის შერჩევისა ან ნებისმიერი სხვა საშუალებით, ასევე ნებისმიერი ინფორმაციისა და იდეების მოძიების, მიღებისა და გავრცელების თავისუფლება, მათ შორის იმ ინფორმაციისა, რომელიც ეხება ადამიანის უფლებებს, სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობას, ნებისმიერი საშუალებით და სახელმწიფო საზღვრების

მიუხედავად ”20.

13. შესაძლოა, ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებს არ შეუძლიათ ახლო ურთიერთობების დამყარება და იძულებული არიან დაქორწინდნენ მოლაპარაკების გზით ან განიცადონ გადამეტებული ზეწოლა მათი ქორწინებაში შესვლის მიზნით. მათ შეიძლება გაუჩნდეთ იმის შიში, რომ ქორწინებაში არყოფნის შემთხვევაში ისინი საბოლოოდ გამოჩნდებიან საზოგადოების თვალში როგორც ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები. სოციალური, კულტურული და სხვ. შეზღუდვები, რომლებიც ითხოვენ მათგან საპირისპირო სქესთან ქორწინებას, შეიძლება განიხილებოდეს როგორც ქორწინების უფლების

20 “იოგიაკარტას პრინციპები”, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 4, საკუთარი აზრისა და მისი თავისუფლად გამოხატვის უფლება (პრონციპი # 19). იმის მოთხოვნა, რომ ადამიანებმა დამალონ თავისი სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა, მოგვიბრუნდება როგორც ადამიანის უფლებების უნივერსალური განხორციელების უფლებების (პრინციპი # 1), თანასწორუფლებიანობისა და არადისკრიმინაციულობის უფლების (პრინციპი # 2), კანონის წინაშე ოფიციალური აღიარების უფლების (Принцип # 3) და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობის უფლების (პრინციპი # 25) დარღვევა. ასევე იხ. Smith and Grady v. United Kingdom, Applications Nos. 33985/96 and 33986/96, 27 September 1999 (ECtHR), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfac80.html, “სმიტი და გრედი დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ”, საჩივარი No. 33985/96 и No.33986/96, 27 სექტემბერი 1999 წ. (ECtHR), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfac80.html. თავის გადაწყვეტილებაში ევროსასამართლომ აღნიშნა, რომ მას არ „შეუძლია გამორიცხოს, რომ განმცხადებელზე თავზე მოვხეული დუმილი მის სექსუალურ ორიენტაციასთან დაკავშირებით, აღნიშნულ საკითხზე კოლეგებთან, მეგობრებთან და ნაცნობებთან ურთიერთობისას იძულებით და მუდმივ სიფხიზლესთან, სიმშვიდესა და საიდუმლოების საჭიროებასთან ერთად, თავდაცვის სამინისტროს პოლიტიკის შემბოჭველი გავლენის შედეგად, შეიძლება აღმოჩნდეს დაბრკოლებად თავისუფალი აზრის გამოხატვისას“ (პ. 127).

დარღვევა სრული და თავისუფალი თანხმობის გზით, ასევე პირადი ცხოვრების პატივისცემის უფლების დარღვევა21. უშუალო გარემოს მხრიდან ამგვარი ზეწოლა შეიძლება გასცდეს ჩვეულებრივი სოციალური მოლოდინის ფარგლებს და მიაღწიოს იმ დონეს, როდესაც ისინი დევნაში გადაიზრდებიან. უნდა გვახსოვდეს, რომ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები ასეთ ზეწოლას სხვაგვარად განიცდიან, ვიდრე

გეტეროსექსუალები22.

14. ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანების მიერ წარმოდგენილი შუამდგომლობები ხშირად ახდენენ იმ ფაქტის კონსტატაციას, რომ ისინი განიცდიდნენ ფიზიკურ და სექსუალურ ძალადობას, ხანგრძლივ დაპატიმრებას, არასათანადო მოპყრობას სამედიცინო პერსონალის მხრიდან, სიკვდილით დასჯის და „ღირსების დასაცავად მკვლელობის“ მუქარას. ყველაფერი ეს სერიოზული ხასიათის ზიანის მომტანი და ცუდად მოპყრობის ქმედებაა, რაც მთლიანობაში აღწევს იმ დონეს, როდესაც ისინი დევნაში გადაიზრდება, როგორც ეს განმარტებულია 1951 წლის კონვენციაში. ოჯახური და თემური ძალადობის, გაუპატიურების სასტიკი ფორმები და სექსუალური თავდასხმის სხვა ფორმები, განსაკუთრებით თუ ეს ხდება დაკავების ადგილებში, შეიძლება

განიხილებოდეს როგორც წამება23. ასეთი ქმედებები არღვევენ პიროვნების უფლებას ცხოვრებაზე, თავისუფლებაზე და უსაფრთხოებაზე და უფლებას არ

21 იხ.სტატია 23(3) “საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ” (იხ. ხემოთ მოყვანილი სქოლიო 12): “დაქორწინება არ იქნება შესაძლებელი, თუ არ მოხდა ორივე მხარის თავისუფალი და სრული თანხმობით“. ასევე იხ. გაეროს გენერალური ასამბლეა, “კონვენცია ქალთა მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის ლიკვიდაციის შესახებ”, 18 დეკემბერი 1979 წ. (ტექსტი განთავსებულია ვებ–გვერდზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3b00f2244.html.. კონვენციის 16 მუხლი კერძოდ გულისხმობს, რომ მონაწილე სახელმწიფოები უზრუნველყოფენ (b) “მეუღლის თავისუფლად არჩევის ქორწინებაში შესვლის ერთნაირ უფლებებს მხოლოდ თავისუფალი და სრული თანხმობით“. ასევე იხ. ევროპული კონვენციის მუხლი 12 ადამიანის უფლებებისა და ძირითადი თავისუფლებების დაცვის შესახებ (იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 12): „მამაკაცებს და ქალებს, რომლებმაც საქორწინო ასაკს მიაღწიეს, უფლება აქვთ დაქორწინდნენ და შექმნან ოჯახი ეროვნული კანონმდებლობის შესაბამისად, რომელიც არეგულირებს ამ უფლების განხორციელებას.

22 იხ. მაგალითად, SZANS v. Minister for Immigration [2004] FMCA 445, 13 August 2004 (Federal Magistrates’ Court of Australia), available at http://www.austlii.edu.au/au/cases/cth/FMCA/2004/445.html “ზანსი იმიგრაციის სამინისტროს წინააღმდეგ” [2004] FMCA 445, 13 აგვისტო 2004 წ. (ფედერალური მაგისტრატების ავსტრალიის სასამართლო), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.austlii.edu.au/au/cases/cth/FMCA/2004/445.html 23იხ., მაგალითად, HS (Homosexuals: Minors, Risk on Return) Iran ХС (ჰომოსექსუალები: არასრულწლოვანები: საშიშროება დაბრუნებისას) ირანი: იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 14, პუნქტები 57 და 134. ასევე იხ.: UN Human Rights Council, “Promotion and Protection of All Human Rights, Civil, Political, Economic, Social and Cultural rights, including the Right to Development, Report of the Special Rapporteur on Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment”, A/HRC/7/3, 15 January 2008, paras. 34–49, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47c2c5452.html. გაეროს ადამიანის უფლებების დაცვის საბჭო. “ადამიანის ყველა უფლების ხელშეწყობა და დაცვა, სამოქალაქო, პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებებისა, მათ შორის განვითარების უფლება”. სპეციალური მომხსენებლის მოხსენება წამებისა და მიმართვის და დასჯის სხვა სასტიკი ფორმების საკითხებში. დოკუმენტი A/HRC/7/3, 15

გახდეს წამების და სხვა არაადამიანური და ღირსების დამცირების მსხვერპლი, რომლებიც განმტკიცებულია რიგ საერთაშორისო სამართლებრივ დოკუმენტში. ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებმა შეიძლება განიცადონ ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენების ნაკლებად სასტიკი ფორმები, მათ შორის უარყოფითი მოპყრობა, ზიანის მიყენების მუქარა, ცილისწამება, დაშინება და ფსიქოლოგიური ძალადობა, რომლებმაც შეიძლება მიაღწიონ იმ დონეს, როდესაც ისინი ძალადობაში გადაიზრდება, და თითოეული ცალკეული შემთხვევის კონკრეტულ გარემოებებიდან და კონკრეტულ განმცხადებელზე განხორციელებული ზემოქმედებიდან გამომდინარე.

15. თუმცა ძალადობა და ადამიანის უფლებების დარღვევა, რომლებსაც ხშირად აწყდებიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები, ხშირად მოიცავს საერთო ელემენტებს, მიუხედავად ამისა საჭიროა მათი განსხვავება. ლესბოსელ ქალებს ხშირად აყენებენ ზიანს მათი სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერის თანაფარდობის შედეგად, ვინაიდან ქალების მდგომარეობა საზოგადოებაში ნაკლებად გავლენიანია, ვიდრე მამაკაცებისა24. სავარაუდოა, რომ ლესბოსელი ქალები კიდევ უფრო მეტად, ვიდრე გეი მამაკაცები თავს ვალდებულად თვლიან ოჯახისა და საზოგადოების იმედები გაამართლონ. მაგალითად, ცოლად გაყვნენ საპირისპირო სქესის წარმომადგენელს. იმ საზოგადოებაში, სადაც ქალები უმეტესად აღიქმებიან როგორც (მამაკაცების) ცოლები და როგორც დედები, ლესბოსელები ალბათ იქნებიან იზოლირებული და უხილავი. მათ შემთხვევაში, მათთვის ზიანის მიყენების რისკი არასახელმწიფო აქტორების მხრიდან უფრო დიდია, ვიდრე გეი მამაკაცების შემთხვევაში, მათ შორის მათ მიმართ ძალადობა, რომელიც შურისძიების მიზნით ჩაიდინეს მათმა ყოფილმა შეყვარებულებმა ან ქმრებმა. ხშირად მათ ნაკლებად მიუწვდებათ ხელი

იანვარი 2008 წ., пп. 34-49; მოხსენება განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47c2c5452.html.24 იხ.. Amare v. Secretary of State for the Home Department [2005] EWCA Civ 1600, 20 December 2005 (England and Wales Court of Appeal) – იხ.საქმე „ამარე შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ [2005] EWCA Civ 1600, 20 დეკემბერი 2005 წ. (ინგლისისა და უელსის სააპელაციო სასამართლო), რომელშიც სასამართლომ აღნიშნა (თუმცა სხვა საფუძველზე უარყო აპელაცია ), რომ “ქალთა წინააღმდეგ დისკრიმინაციის და ჰომოსექსუალების წინააღმდეგ დისკრიმინაციის დაკავშირება წარმოადგენს განსაკუთრებით შხამიან ნარევს, რომელსაც შეუძლია წარმოშვას დევნის რისკი“ , პ. 17; საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfb5b0.html. ასევე იხ.RRT Case No. 071862642 [2008] RRTA 40, 19 February 2008 (RRT of Australia), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 4811a7192.html. საქმე RRT No. 071862642 [2008] RRTA 40, 19 თებერვალი 2008 წ. (ავსტრალიის ტრიბუნალი ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შუამდგომლობათა განხილვის საქმეში), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 4811a7192.html.

16

დაცვის არაფორმალურ სისტემებზე, მათ შორის წარმოშობის ქვეყნის ორგანიზებული მხარდაჭერის სტრუქტურებზე.

16. როგორც უფრო მცირერიცხოვანი ჯგუფი, ტრანსგენდერი ადამიანები განიცდიან განსაკუთრებულ დევნას. ეს შეიძლება ეხებოდეს, მაგალითად, ჯანდაცვაზე ხელმისაწვდომობას ან გაზრდილ რისკს გახდნენ თავდასხმის ობიექტი, თუ მათი გენდერული იდენტობა არ არის იურიდიულად აღიარებული (მაგალითად, იქ, სადაც მათ არ შეუძლიათ სახელისა და სქესის შეცვლა სამოქალაქო მდგომარეობის აქტების ჩანაწერში). ერთ–ერთი სიტუაცია, როდესაც ისინი შეიძლება გახდნენ თავდასხმის ობიექტი, წარმოიშვება ხელისუფალთა მოთხოვნისას დოკუმენტების წარმოდგენის შემთხვევაში, რომლებიც მის პიროვნებას ადასტურებენ, ხოლო მისი გარეგნობა არ ემთხვევა ბიოლოგიურ სქესს, რომელიც დოკუმენტებშია მითითებული. ის ადამიანი, რომელიც ცდილობს შეიცვალოს ან უკვე შეიცვალა თავისი ბიოლოგიური სქესი, შეიძლება უმეტესად აღიქმებოდეს როგორც ადამიანი, რომელიც უგულებელყოფს გაბატონებულ შეხედულებებს გენდერულ როლზე.

i. კანონები, რომლებიც ითვალისწინებენ სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ჰომოსექსუალური ქმედებების გამო

17. დადგენილია, რომ სისხლის სამართლის კანონები, რომლებიც კრძალავენ სქესობრივ კავშირს ერთი სქესის სრულწლოვან პირებს შორის, დისკრიმინაციულია და არღვევენ პირადი ცხოვრების ხელუხლებლობის

უფლებას25. თვითონ ამგვარი კანონების არსებობას, მიუხედავად იმისა, მოყვანილია თუ არა სისრულეში და

25 იხ.: Toonen v. Australia, CCPR/C/50/D/488/1992, 4 April 1994 (Human Rights Committee), paras. 8.6–8.7, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/48298b8d2.html. “ტუნენი ავსტრალიის წინააღმდეგ”, CCPR/C/50/D/488/1992, 4 აპრილი 1994 წ. (ადამიანის უფლებების კომიტეტი), პუნქტები 8.6-8.7, საქმის მასალები განთვსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/48298b8d2.html. საერთაშორისო პაქტის სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების დარღვევის შესახებ 17 მუხლის დარღვევის კონსტატირებისას, კომიტეტი აღნიშნავდა, რომ თუმცა განმცხადებელი არ იყო მიცემული სისხლის სამართლის პასუხისმგებაში ტასმანიის სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით, “სისხლის სამართლის დევნამ კერძო ცხოვრებაში ჰომოსექსუალურობის გამოვლენის გამო არ მისცა მას საშუალება ღიად გამოევლინა თავისი სექსუალურობა და საჯაროდ გამოეთქვა თავისი შეხედულებები სექსუალურობის საკითხებზე შესაბამისი კანონების რეფორმაზე“, და რომ სისხლის სამართლის კოდექსის შესაბამისი პუნქტები არ აძლევენ განმცხადებელს კერძო ცხოვრებაზე თავისი უფლების რეალიზების საშუალებას, „თუნდაც ეს დებულებები არ იყო მოყვანილი სისრულეში ბოლო ათი წლის მანძილზე“. ასევე იხ. Dudgeon v. United Kingdom, Application No. 7525/76, 22 October 1981 (ECtHR), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfaf7d.html. “დაჯენი დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ“ , საჩივარი No. 7525/76, 22 октября 1981 (ECtHR), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfaf7d.html.

რამდენად მკაცრია მათ მიერ გათვალისწინებული სანქციები, შეიძლება შორს მიმავალი შედეგები მოჰყვეს ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირების მიერ მათი ძირითადი უფლებების

განსახორციელებლად26. იმ შემთხვევაში, როდესაც სპეციალური დებულებებით არ არის გათვალისწინებული სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ჰომოსექსუალურ ქმედებებზე, შუამდგომლობის შესაფასებლად შეიძლება მნიშვნელოვანი გახდეს ჰომოსექსუალურ სქესობრივი კავშირის წინააღმდეგ მიმართული ის დებულებები, რომლებიც კრძალავენ „სექსუალურ აქტებს, მიმართულს არსებული ბუნებრივი მდგომარეობის წინააღმდეგ“ და სხვა დანაშაულს, რომელიც ძირს უთხრის საზოგადოებრივ მორალს“, ან

მიმართულია „უზნეო სექსუალურ დაკმაყოფილებაზე“27.

18. იმ დასკვნების გაკეთება, რომ კანონი თვითონ იწვევს დევნას, შესაძლებელია მაშინ, თუ, მაგალითად, ის ასახავს სოციალურ და კულტურულ ნორმებს, რომლებიც არ შეესაბამებიან საერთაშორისო სტანდარტებს ადამიანის უფლებების სფეროში. მიუხედავად ამისა, განმცხადებელს შეუძლია იმის დემონსტრირება, რომ მას აქვს დევნის სრულიად დასაბუთებული შიში აღნიშნული კანონის მოქმედების გამო. კანონით გათვალისწინებული მითითებულ დევნას, რომელიც თავისი არსით არ იწვევს დევნას ან დისკრიმინაციას, შეიძლება რეალურად გამოიწვიოს დევნა, მაგალითად, თუ იგი გამოიყენება მხოლოდ გარკვეული ჯგუფების წინააღმდეგ, ან, თუ

შესრულებულია თვითნებურად ან უკანონოდ28.

19. იქ, სადაც შესაძლებელია მკაცრი სასჯელი, რომელიც არ შეესაბამება საერთაშორისო სტანდარტებს ადამიანის უფლებათა დაცვის სფეროში, როგორიცაა სიკვდილით დასჯა ან

26 უფრო დაწვრილებით იხ., Case of Norris v. Ireland, Application No. 10581/83, 26 October 1988 (ECtHR), para. 38, available at http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=4&portal=hbkm&action= html&highlight=10581/83&sessionid=12354864&skin=hudoc-en. საქმე „ნორისი ირლანდიის წინააღმდეგ. საჩივარი No. 10581/83, 26 ოქტომბერი 1988 წ. (ECtHR), პ. 38, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=4&portal=hbkm&action=html&highlight=10581/83 &sessionid =12354864&skin=hudoc-en. 27 იხ., მაგალითად, RRT Case No. 071862642. - საქმე RRT No. 071862642: იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 24.დადგენილია, რომ განმცხადებელს ესაჭიროება საერთაშორისო დაცვა მაშინაც, როდესაც არ არსებობს კონკრეტული კანონი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ჰომოსექსუალური კონტაქტების გამო წარმოშობის ქვეყანაში. 28 უფრო დაწვრილებით იხ. : “UNHCR Handbook” (“გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო”), იხ. ზემოთ მოყვენილი სქოლიო 15, პუნქტები. 57 და 59; “UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution” (“გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო პრინციპები სქესის საერთაშორისო დაცვასთან დაკავშირებულ დევნასთან“ , იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 2, პ. 10; “UNHCR Advisory Opinion to the Tokyo Bar Association” (“გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკონსულტაციო დასკვნა ტოკიოს ადვოკატთა ასოციაციისათვის”), იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 8, პუნქტები 4 და 10.

18

მძიმე სხეულებრივი დასჯა, მათ შორის გაროზგვა, სულ უფრო აშკარად ავლენს, რომ თავისი ბუნებით ის წარმოადგენს დევნას29. ეროვნული და საერთაშორისო სასამართლო პრაქტიკის მატერიალურ–სამართლებრივი კომპონენტი ადასტურებს, რომ ურთიერთშეთანხმებით ჰომოსექსუალურმა ქმედებამ არ უნდა გამოიწვიოს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა30. ზოგიერთ გარემოებაში არ უნდა გამოირიცხოს, რომ შედარებით რბილი სასჯელიც შეიძლება განიხილებოდეს როგორც არაპროპორციული და გამოიწვიოს დევნა. ყურადღების ზედმეტად გამახვილებამ მხოლოდ სასჯელის სიმძიმის საკითხზე შეიძლება რეალურად გამოიწვიოს მცდარი აზრი, რომ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ჯგუფთან კუთვნილება დანაშაულია31.

20. მაშინაც კი, თუ კანონი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობას ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანების მიმართ, აღარ ხორციელდება, განმცხადებელს შეუძლია გამონაკლის შემთხვევაში დაასაბუთოს დევნის შიში, სადაც ამ კანონის არსებობის შედეგად, მას უქმნიან

29 უფრო დაწვრილებით იხ.: “UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution” (“გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო პრინციპები სქესის საერთაშორისო დაცვასთან დაკავშირებულ დევნასთან”), იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 2, პ. 12; ასევე იხ. “Yogyakarta Principles” “იოგიაკარტას პრინციპები”, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 4 – “სიცოცხლის უფლება” (პრინციპი # 4): “ყველა ადამიანს აქვს სიცოცხლის უფლება. არავის არ შეიძლება თვითნებურად წაართვან სიცოცხლე, მათ შორის სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის მსჯელობაზე მითითებით. არავინ შეიძლება დაექვემდებაროს სიკვდილით დასჯას იმ ქმედებების გამო, რომლებზეც მიღწეულია ურთიერთშეთანხმება პირებს შორის, რომლებმაც მიაღწიეს თანხმობის მიცემის ასაკს, ან მათი სექსუალური ორიენტაციის ან გენდერული იდენტობის გამო“. სახელმწიფოებს კერძოდ, მოეთხოვება "გაუქმდეს ყველა ფორმის დანაშაული, რომელზეც არსებობდა პასუხისმგებლობა, ან დაინერგა სქესობრივი ურთიერთობის აკრძალვის მიზნით იმავე სქესის პირებს შორის თანხმობის მიცემის შემთხვევაში, რომლებმაც მიაღწიეს თანხმობის მიცემის ასაკს, ხოლო მანამ, სანამ ისეთი დებულებები არ გაუქმდა, არასოდეს არ დასაჯონ სიკვდილით ადამიანი, რომელიც გაასამართლეს კანონის მითითებული დებულებების შესაბამისად“ " (პრინციპი # 4.А).

30 იხ. მაგალითად, National Coalition for Gay and Lesbian Equality and Another v Minister of Justice and Others. “გეებისა და ლესბოსელების და სხვ. თანასწორუფლებიანობის ეროვნული კოალიცია იუსტიციის სამინისტროს და სხვ. წინააღმდეგ“, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 18. სასამართლომ დაადგინა, რომ მამათმავლობის დანაშაულად გამოცხადება - საერთო სამართლის ფარგლებში - ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას, რომელიც კრძალავს დისკრიმინაციას სექსუალური ორიენტაციის საფუძველზე, და აღნიშნა, რომ “ქმედება, რომელიც გადაიხრება საჯაროდ დადგენილი ნორმიდან ჩვეულებრივ დასჯადია მხოლოდ მაშინ, როდესაც ის არის ძალადობრივი, უპატიოსნო, ვერაგი ან რაიმე სხვა გზით არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგს ან იწვევს სხეულის დაზიანებას. მაგრამ მამრობითი ჰომოსექსუალურობის შემთხვევაში მოქმედება, რომელშიც შეინიშნება ნორმიდან გადახრა, ისჯება მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს არის ნორმისგან გადახრა. ის იჩაგრება მხოლოდ სიმბოლური წარმოდგენის გამო, სანამ დადგინდება, რომ მან ზიანი მიაყენა“ (პ. 108).

31ზოგიერთი ქვეყნები, რომლებიც აღიარებენ, რომ „არ არსებობს მარტივი ფორმულირება“, ამტკიცებენ რომ სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაწესება ჰომოსექსულურ ქმედებაზე იწვევს დევნას მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ „მას თან ახლავს მძიმე სისხლის სამართლებრივი სანქციები, რომლებიც ნამდვილად გამოიყენება“. იხ.მაგალითად, Refugee Appeal No. 74665. ლტოლვილის აპელაცია No. 74665, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პ. 103; Refugee Appeal No. 76152. ლტოლვილის აპელაცია No. 76152, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 15, პ. 34.

აუტანელ მდგომარეობას. თუმცა ეს კანონები სისტემატურად აღარ გამოიყენება, მაგრამ მათი გამოყენება შეიძლება გამოძალვის მიზნით ან განხორციელდეს არაოფიციალურად, რაც არ იწვევს სისხლის სამართლის დევნის ოფიციალურად დაფიქსირებას, როგორც, მაგალითად, იმ შემთხვევაში, როდესაც პოლიცია

იყენებს ძალადობას ან უკანონო პატიმრობას32.

21. ლტოლვილის სტატუსის განსასაზღვრად დიდი მნიშვნელობა აქვს რეალური ზიანის საფრთხეს, რომელიც შეიძლება მიაყენონ განმცხადებელს, თუ ის დაბრუნდა მათი წარმოშობის ქვეყანაში. დევნის დადგენა შესაძლებელია დამაჯერებელი ინფორმაციის არარსებობის შემთხვევაშიც, რომ წარმოშობის ქვეყანაში მართლაც მოქმედებენ კანონები, რომლებიც ითვალისწინებენ სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ჰომოსექსუალური ქმედებისათვის. ასე შეიძლება მოხდეს იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფო ცდილობს დაუმალოს გარე სამყაროს სისხლის სამართლებრივი სანქციების გამოყენება იმ პირთა მიმართ, რომლებიც მიეკუთვნებიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიას, მაგალითად, მათი მართლმსაჯულების წინაშე წარდგენა ისეთი დანაშაულისათვის, როგორიცაა გაუპატიურება და მცირეწლოვანთა გახრწნის მცდელობა, ან ნარკოტიკებთან დაკავშირებული დანაშაული, რომელიც თითქოს ამ პირებმა ჩაიდინეს. ბრალდების მხარის მიერ წარმოდგენილი ბრალდებულის დანაშაულის დამტკიცების ტვირთის მაღალი დონე, მათ შორის მკაცრი მოთხოვნები დანაშაულის დასამტკიცებლად, ასევე არ უნდა იყოს განხილული, როგორც კანონის შესრულების ნაკლები ალბათობა, მაგრამ უნდა იყოს განხილული არსებული რელიგიურ და საზოგადოებრივ კონტექსტში. ჰომოფობიის ყოვლისმომცველი და/ან გავრცელებული ატმოსფერო წარმოშობის ქვეყანაში (მაგალითად იქ, სადაც მთავრობა თავის უკმაყოფილებას გამოხატავს ჰომოსექსუალისტების წინააღმდეგ გამოთქმული მკვეთრი გამონათქვამებით, ან იქ, სადაც ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები განიცდიან რეპრესიებს და ზედამხედველობას ოჯახის ან მეზობლების მხრიდან, ან სადაც მასმედია მათ წინააღმდეგ იყენებს შეურაცხმყოფელ

32 იხ.მაგალითად, Decision VA5-02751, 16 February 2007 (IRB of Canada), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/48245a5f2.html; Refugee Appeal No. 76152, above footnote 15, para. 50. (გადაწყვეტილება VA5-02751, 16 თებერვალი 2007 წ. (კანადის საბჭო იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხებში), გადაწყვეტილების ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/48245a5f2.html;ლტოლვილის აპელაცია No. 76152, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 15, პ. 50.

20

სტერეოტიპებს), შეიძლება განიხილოს როგორც იმ პირთა დევნა, რომლებიც მიეკუთვნებიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიას 33.

22. უნდა აღინიშნოს, რომ სისხლის სამართლებრივი სანქციები ჰომოსექსუალურ ქმედებებზე ასევე ხელს უშლიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირებს, რათა მათთვის ხელმისაწვდომი გახდეს სახელმწიფოს მიერ გათვალისწინებული დაცვა. მაგალითად, პირმა ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიიდან, რომელიც ძალადობის მსხვერპლი გახდა, შეიძლება ვერ გაბედოს და ვერ მიმართოს პოლიციას დახმარებისათვის, ვინაიდან ეს პირი შეიძლება მიიჩნიონ დამნაშავედ და არა მსხვერპლად. ამიტომ განმცხადებელს შეუძლია დაამტკიცოს თავისი შუამდგომლობა, თუ სახელმწიფო ხელს არ უშლის დისკრიმინაციულ პრაქტიკას ან ქმედებებს, რომელიც განმცხადებელს ზიანს აყენებს, ითმენს ამას ან არ შეუძლია განმცხადებლის ეფექტური დაცვა ასეთი ზიანის მიყენებისგან34. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ თუ ადამიანი ეძებს თავშესაფარს იმ ქვეყანაში, სადაც ერთი სქესის ადამიანებს შორის სექსუალური ურთიერთობები ითვლება სისხლის სამართლის დანაშაულად, მაშინ ასეთმა კანონებმა შეიძლება ხელი შეუშალონ მას ან მისთვის თავშესაფრის პროცედურების ხელმისაწვდომობას, ან აიძულებს ამ ადამიანს თავი შეიკავოს თავის შუამდგლომლობაში, რომელშიც ის ითხოვს ლტოლვილის სტატუსს, თავისი ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიისადმი კუთვნილების მითითებაზე. ასეთ სიტუაციაში ამ საქმის განხილვაში შეიძლება საჭირო გახდეს გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს ჩარევა.

ii. დევნის შიში მომავალში

23. ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის განმცხადებლებისთვის, რომლებიც მალავდნენ თავის სექსუალურ ორიენტაციას წარმოშობის ქვეყანაში, წარსულში ზიანი, ალბათ, არ მიუყენებიათ, და ეს არ შეიძლება ჩაითვალოს როგორც დევნა. შესაძლოა, რომ მათი ეს ქმედება იყო ნებაყოფლობითი არჩევანი და ამის კორექტირება ხდებოდა სწორედ იმ მიზნით,

33 იხ. მაგალითად: European Parliament, Resolution of 13 March 2008 on the Case of the Iranian Citizen Sayyed Mehdi Kazemi, PA_TA-PROV(2008)0107, 13 March 2008, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47da75002.html. ევროპარლამენტი. 2008 წლის 13 მარტის რეზოლუცია ირანელი მოქალაქის საიედა მეხდი კაზემის საქმეზე, PA_TA-PROV(2008)0107, 13 მარტი 2008 წ., რეზოლუციის ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47da75002.html.

34 იხ. ქვემოთ ქვეკარი “დევნის აგენტები”. ასევე იხ. UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution, above footnote 2, para. 17. и Décision M. OI, No. 543182, 31 May 2006 (Commission des Recours des Réfugiés (CRR), France). “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო მითითებები სქესათან დაკავშირებული დევნის საკითხებთან” - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 2, პ. 17. ასევე იხ. გადაწყვეტილება M. OI, No. 543182, 31 მაისი 2006 წ. (ლტოლვილთა სამართლებრივი დაცვის კომისია (CRR), საფრანგეთი), რომელშიც კომისიამ დაადგინა, რომ თუმცა კანონები, რომლებიც ითვალისწინებდნენ სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ჰომოსექსუალური ქმედებებისათვის, გაუქმდნენ, მაგრამ კულტურული ნორმები კვლავ იწვევენ დევნას.

21

რომ თავიდან აეცილებინა დევნის საფრთხე. როგორც ავსტრალიის უზენაესმა სასამართლომ აღნიშნა: “სწორედ სერიოზული ზიანის საფრთხე მისი მუქარის შემცველი შედეგებით ახასიათებს დევნის გავლენის ქვეშ ქმედებას. გადაწყვეტილების მიღება რეალური საფრთხის საკითხზე იმის გაურკვევლად, თუ რამდენად ახდენს გავლენას ქცევის ცვლილებაზე ზიანის საფრთხე, ნიშნავს იმას,

რომ საკითხის სათანადოდ განხილვა ჩაშლილია“35. გარდა ამისა, ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირებს, რომლებმაც სხვა მიზეზით და არა სექსუალური ორიენტაციის გამო დატოვეს წარმოშობის ქვეყანა და/ან რომლებმაც საჯაროდ განაცხადეს (თავისი სექსუალური

ორიენტაციის შესახებ),36 თავშესაფრის ქვეყანაში ჩამოსვლის შემდეგ, შეუძლიათ მოითხოვონ ლტოლვილის სტატუსის მიღება, თუ სრულიად შეძლებენ მომავალში

დევნის დასაბუთებას37.

24. როგორც იმ შუამდგომლობის შემთხვევაში, როდესაც ადამიანები ითხოვენ დევნილის სტატუსის მინიჭებას მათი პოლიტიკური შეხედულებების გამო, განმცხადებლებისთვის, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ მათ აქვთ დევნის შიში სექსუალური ორიენტაციის ნიადაგზე, არ არის იმის მტკიცების აუცილებლობა, რომ ხელისუფლებისათვის ცნობილი იყო მათი სექსუალური ორიენტაცია მანამ, სანამ ისინი დატოვებდნენ წარმოშობის ქვეყანას. შიშის სრული დასაბუთება ამ შემთხვევაში განისაზღვრება შედეგების შეფასებით, თუ გარკვეული სექსუალური ორიენტაციის მქონე განმცხადებლები მათ წააწყდებოდნენ დაბრუნების

შემთხვევაში38. უფრო მეტიც, ის ფაქტი, რომ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის განმცხადებელს არასოდეს არ განუცდია სისხლის სამართლებრივი დევნა ჰომოსექსუალური ქმედებისათვის, სულაც არ

ნიშნავს იმას, რომ განმცხადებელს არ აქვს დევნის დასაბუთებული შიში39.

iii. დევნის თავიდან აცილება

35 Appellant S395/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs; Appellant S396/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, above footnote 6, para. 43. აპელანტი S395/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში ; აპელანტი S396/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში. იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პ. 43. 36 აღნიშნული სახელმძღვანელოს მიზნებისთვის გამონათქვამი „საჯაროდ განცხადება“ იმ პროცესს ეკუთვნის, რომლის დროს პიროვნება აღიარებს და იღებს თავის სექსუალურ და გენდერულ იდენტობას და შეუძლია ამის სხვებისთვის გაცხადება. 37 “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო”, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 15: “სიტყვა “შიში” ეკუთვნის არა მხოლოდ იმ პირს, რომელიც ნამდვილად განიცდიდა დევნას, არამედ იმასაც, ვისაც სურს თავი აარიდოს სიტუაციას, რომელიც დევნის საფრთხეს გრძნობს“ (პ. 45). 38 83. 39 “UNHCR Advisory Opinion to the Tokyo Bar Association” (“გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკონსულტაციო დასკვნა ტოკიოს ადვოკატთა ასოციისათვის”), იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 8, პ. 12.

2

სახელმწიფო არ უნდა ჰქონდეს იმის მოლოდინი ან მოითხოვოს ადამიანისგან შეცვალოს ან დამალოს თავისი იდენტობა, რათა თავიდან აიცილოს დევნა. მრავალი ქვეყნის მიერაა დადასტურებული, რომ დევნა არ წყდება იმის გამო, რომ ადამიანებს, რომლებიც იდევნებიან, შეუძლიათ ზიანის თავიდან აცილება, თუ იმ ქმედებებს განახორციელებენ, რომლებიც

დევნის თავიდან აცილებაში დაეხმარებათ40. ისევე როგორც იმ პირთა შუამდგომლობები არ არის უარყოფილი, რომლებიც ლტოლვილის სტატუსს ითხოვენ მათი პოლიტიკური შეხედულებების ან მოქალაქეობის გამო, იმ საფუძველზე, რომ განმცხადებლებს შეეძლოთ თავიდან აეცილებინათ მოსალოდნელი ზიანი, თუ შეცვლიდნენ ან დამალავდნენ თავის შეხედულებებს ან იდენტობას, შუამდგომლობა ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებ სექსუალურ ორიენტაციასთან და გენდერულ იდენტობასთან დაკავშირებით არ შეიძლება იყოს უარყოფილი იმავე

საფუძველზე41. როგორც აღნიშნა კანადის საბჭომ იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხებში:

“ამ გათანაბრებაში აუცილებლად უნდა იქნას შეტანილი კანადაში კვლავ შეძენილი საკუთარი შეხედულებების თავისუფლად გამოხატვა და მისი სურვილი ისევე თავისუფლად იცხოვროს შრი ლანკაში, როგორც კანადაში […]. ჩვენ არ ვეუბნებით განმცხადებელს, რომ მას აქვს უფლება

40 იხ. მაგალითად, Appellant S395/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs; Appellant S396/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, above footnote 6, paras. 34–60; Refugee Appeal No. 74665, above footnote 6, paras. 114, 126–127; Nasser Mustapha Karouni, Petitioner, v. Alberto Gonzales, Attorney General, above footnote 6; DW (Homosexual Men – Persecution – Sufficiency of Protection) Jamaica v. Secretary of State for the Home Department CG [2005] UKAIT 00168, 28 November 2005 (UK AIT), para. 78, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/46836aa80.html. “აპელანტი S395/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში“; “აპელანტი S396/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში“; - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პუნქტები 114, 126-127; მოსარჩელე ნასერ მუსტაფა კარუნი გენერალური პროკურორის ალბერტო გონსალესის წინააღმდეგ,- იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6; “ДУ (ჰომოსექსუალი მამაკაცები – დევნა – საკმარისი დაცვა) იამაიკა შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ” CG [2005] დიდი ბრიტანეთის ტრიბუნალი თავშესაფრის მინიჭებისა და იმიგრაციის საქმეში 00168, 28 ნოემბერი 2005 წ. (დიდი ბრიტანეთის ტრიბუნალი თავშესაფრის მინიჭებისა და იმიგრაციის საქმეში), პ. 78, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/46836aa80.html. 41 Appellant S395/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs; Appellant S396/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, above footnote 6, para. 41. აპელანტი S395/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში; აპელანტი S396/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში. იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პ. 41: “კონვენცია ჩაითვლებოდა დარღვეულად, თუ მისი ხელმომწერი ქვეყნები მოითხოვდნენ [განმცხადებლებისგან] თავისი შეხედულებებისა ან მოსაზრებების შეცვლას ან თავისი რასობრიბი კუთვნილების, მოქალაქეობის ან გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი კუთვნილების დამალვას, სანამ, კონვენციის შესაბამისად, ეს ქვეყნები გაუწევდნენ მათ დაცვას“. ასევე იხ. ეროვნული კუთვნილების დამალვის შესახებ: HYSI v. Secretary of State for the Home Department [2005] EWCA Civ 711, 15 June 2005 (England and Wales Court of Appeal), paras. 32–34, 37, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/43fc2eac24.html. “HYSI შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ” [2005] EWCA Civ 711, 15 ივნისი 2005 წ. (ინგლისისა და უელსის სააპელაციო სასამართლო), პუნქტები. 32-34 და 37, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/43fc2eac24.html.

ფარულად ირწმუნოს თავისი რელიგია, რომ ისინი ამას ფარულად აკეთებენ.

ფარული უფლება არ არის უფლება”42.

26. საჭიროა განიხილოს საკითხი, აქვს თუ არა განმცხადებელს სრულიად დასაბუთებული დევნის შიში, ვიდრე ის საკითხი, შეძლებს თუ არა ის წარმოშობის

ქვეყანაში ცხოვრებას ისე, რომ არ წააწყდეს ნეგატიურ შედეგებს43. ეს მოითხოვს ობიექტურ განხილვას, რა მოპყრობას შეიძლება დაექვემდებაროს განმცხადებელი, თუ მას სამშობლოში დააბრუნებენ. აქედან გამომდინარე, აღიქმება თუ არა განმცხადებლის საქციელი სექსუალური ორიენტაციასთან დაკავშირებით როგორც „გონივრული“ ან „აუცილებელი“, - საქმეს არ ეხება. განმცხადებელი ვალდებული არ არის იყოს “წინდახედული” ან მოიმოქმედოს გაარკვეული ნაბიჯები იმისათვის, რომ თავი აარიდოს დევნას, იცხოვროს განმარტოებული ცხოვრებით და თავი შეიკავოს ინტიმური ურთიერთობებისგან. წინდახედულობის მოთხოვნა მხოლოდ იმას გულისხმობს, რომ ადამიანის სექსუალური ორიენტაცია მხოლოდ სექსუალურ აქტამდეა დაყვანილი, და ამით იგნორირებას უკეთებს ქცევითი მახასიათებლების და ყოველდღიური საქმიანობის ფართო სპექტრს, რომელზეც თავის კვალს ტოვებს

ამ ადამიანის სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა 44. თავისი არსით ეს ტოლფასი იქნებოდა მოთხოვნისა „იმავე მორჩილი და დამთმობი ქმედებისა, ადამიანის უდლებების იმავე ფუნდამენტური უარყოფისა, რომლის მიღწევასაც ცდილობს

42 Decision VA5-02751, above footnote 32. გადაწყვეტილება VA5-02751, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 32. ასევე იხ. Decision No. IV/IE06244/81, 26 April 1983 (Administrative Court (Verwaltungsgericht) Wiesbaden, Germany). გადაწყვეტილება No. IV/IE06244/81, 26 აპრილი 1983 წ. (ადმინისტრაციული სასამართლო (Verwaltungsgericht) ვისბადენი, გერმანია). 43 იხ. მაგალითად, MN (Findings on sexuality), Kenya v. Secretary of State for the Home

Department [2005] UK IAT 00021, 28 January 2005 (UK Immigration Appeal Tribunal (IAT)), paras. 21–23, 25, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47a7081cd.html. “МН (სექსუალობაზე მიღებული ცნობები), ყენია შინაგან საქმეთა სამინისტროს წინააღმდეგ” [2005] UK IAT 00021, 28 იანვარი 2005 წ. (დიდი ბრიტანეთის ტრიბუნალი თავშესაფრის მინიჭებისა და იმიგრაციულ საქმეებზე (IAT)), პუნქტები 21-23 და 25, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 47a7081cd.html. 44 См.: Appellant S395/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs; Appellant S396/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs, above footnote 6, paras. 40–45; აპელანტი S395/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში; აპელანტი S396/2002 მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში. იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პუნქტები. 40-45 და Wang v. Minister for Immigration & Multicultural Affairs [2000] FCA 1599, 10 November 2000 (Federal Court of Australia), paras. 91, 99, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfb330.html. ვანგი მინისტრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურიზმის საქმეში [2000] FCA 1599, 10 ნოემბერი 2000 წ. (ავსტრალიის ფედერალური სასამართლო), პუნქტები 91 и 99; საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfb330.html.

24

დევნის აგენტი იმ ქცევის მეშვეობით, რომელიც დევნაზეა აგებული“45.

როგორც ლტოლვილთა აპელაციების ახალი ზელანდიის საბჭომ განაცხადა:

„ობიექტის დევნის“ გაძნელებული მდგომარეობის ინტერპრეტაცია როგორც ადამიანის უფლებების ხანგრძლივი ან სისტემატური დარღვევისა, რომელიც მოწმობს სახელმწიფო დაცვის უუნარობაზე, ნიშნავს, რომ დევნილის ცნების განსაზღვრას იმ კუთხით კი არ უნდა მივუდგეთ, რომ განმცხადებელს, რომელიც ითხოვს შუამდგომლობას ლტოლვილის სტატუსის მინიჭებაზე, რა შეუძლია გააკეთოს, რათა თავიდან აიცილოს დევნა, არამედ იმ კუთხით, რა საშიშროება ექმნება ადამიანის

ფუნდამენტურ უფლებას და მიყენებულ ზიანს“46.

iv. დევნის აგენტები

27. დევნა შეიძლება განახორციელონ ან (i) მოქმედმა სახელმწიფო პირებმა, მაგალითად, სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაწესების გზით სქესობრივი კავშირისათვის იმევე სქესის პირებს შორის ორმხრივი თანხობის შედეგად, ფიზიკური ან სექსუალური ძალადობის ან ღირსების შემლახავი მოპყრობის გზით იმ პირთა მხრიდან, ვინც იმყოფება ამ მოქმედ პირთა უშუალო კონტროლის ქვეშ, ან (ii) არასახელმწიფო (კერძო) მოქმედმა პირებმა. ამრიგად, განმცხადებლის შუამდგომლობა ლტოლვილის სტატუსისათვის შეიძლება დასაბუთებული იქნას სახელმწიფოს სურვილის არ ქონებით ან უუნარობით უზრუნველყოს დარღვევის საწინააღმდეგო დაცვა, რომელსაც ახორციელებენ სახელმწიფო ან არასახელმწიფო მოქმედი პირები. სიტუაციაში, როდესაც სახელმწიფოს უმოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს დევნა, შედის პოლიციის მიერ დახმარების თხოვნის რეაგირების გარეშე დატოვება და ხელისუფალთა უარი ჩაატაროს გამოძიება, პასუხისმგებლობაში მისცეს ის პირები, ვინც ზიანი მიაყენა ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებს. არასახელმწიფო მოქმედი პირები, იქნებიან ეს ოჯახის წევრები, მეზობლები ან კოლეგები სამსახურში, შეიძლება უშუალოდ აღმოჩნდნენ ჩართული ქმედებაში, რომელიც დევნის ხასიათს ატარებს, მათ შორის

45 См.: National Coalition for Gay and Lesbian Equality and Another v. Minister of Justice and Others, above footnote 18, para. 130. “გეების, ლესბოსელების და სხვ. თანასწორუფლებიანობის ეროვნული კოალიცია იუსტიციის მინისტრისა და სხვ. წინააღმდეგ“ . იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 18, პ. 130. 46 Refugee Appeal No. 74665, above footnote 6, para. 114. ლტოლვილის აპელაცია, No. 74665,

იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პ. 114.

25

ახორციელებენ ფიზიკურ თავდასხმას და იძულებით ქორწინებას, ან მოქმედებენ არაპირდაპირ, როდესაც ხელისუფლებას აცნობებენ მის ქმედებებზე ან სექსუალურ ორიენტაციაზე და ამ პიროვნებას რისკის ქვეშ აყენებენ.

v. მიზეზობრივ–შედეგობრივი კავშირი (“ამის გამო”)

28. როგორც ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებ სხვა ტიპის შეუამდგომლობების შემთხვევაში, დევნის სრულიად საფუძვლიანი შიში უნდა იქნას დაკავშირებული დევნის ერთ ან ხუთზე მეტ მოტივთან, რომელიც მითითებულია ლტოლვილის ცნების განმარტებაში და რომელიც შედის 1951 წლის კონვენციაში. კონვენციაში მითითებული მოტივი რეალურად ხელს უწყობს დევნას, თუმცა აუცილებლობას არ იწვევს იმის მტკიცება, რომ ეს არის პირდაპირი და

მთავარი მიზეზი47. ძირითადი ყურადღება ეთმობა განმცხადებლის მძიმე მდგომარეობას და არა იმ პირთა აზრს, რომლებიც ამ დევნას განახორციელებენ. დევნის სახელმწიფო და არასახელმწიფო აგენტებმა შეიძლება ზიანი მიაყენონ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებს მათი „განკურნების“ მიზნით ან, მაგალითად, იმით, რაც სინამდვილეში წარმოადგენს იძულებით ქორწინებას ან სამედიცინო ჩარევის ბოროტად გამოყენებას. ამ კონტექსტში „მნიშვნელოვანია არ დავივიწყოთ, რომ 1951 წლის კონვენციის შემუშავების დროს არასოდეს არ ყოფილა ნაგულისხმევი იმ პირთა მოტივი ან განზრახვა, რომლებიც დევნას განახორციელებენ, როგორც გადამწყვეტ ფაქტორს ლტოლვილის სტატუსის

დეფინიციისა და განმარტებისათვის”48.

47 См.: UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution, above footnote 2, para. 20. See also, UNHCR, Guidelines on International Protection No. 2: “Membership of a Particular Social Group” Within the Context of Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or its 1967 Protocol Relating to the Status of Refugees, HCR/GIP/02/02, 7 მაისი 2002, paras. 20–23, available at http://www.unhcr.org/refworld/ docid/3d36f23f4.html (hereafter: “UNHCR Guidelines on Membership of a Particular Social Group”). “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო პრინციპები სქესთან დაკავშირებულ საკითხში“, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 2, პ. 20. ასევე იხ.: “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, საერთაშორისო დაცვის სახელმძღვანელო პრინციპები No. 2 “გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი კუთვნილება” 1 მუხლის კონტექსტში (პუნქტი ა, ქვეპუნქტი 2) 1951 წლის კონვენცია და/ან მასთან თანდართული 1967 წლის ოქმი, რომელიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს” HCR/GIP/02/02”, 7 მაისი 2002 წ., [პუნქტები 20-23: პრინციპების ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/ docid/3d36f23f4.html (შემდეგ ტექსტში “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო პრინციპები გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი კუთვნილების საკითხში”). ასევე იხ., მაგალითად, Refugee Appeal No. 74665, above footnote 6, para. 132. ლტოლვილის აპელაცია, No. 74665, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პ. 132.

48 См.: UNHCR, UNHCR Note on Refugee Claims Based on Coercive Family Planning Laws or Policies, August 2005, para. 26, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/4301a9184.html. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს წერილი ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შუამდგომლობის შესახებ იძულებითი კანონების გამო ან ოჯახის დაგეგმარების პოლიტიკის სფეროში”, აგვისტო 2005 წ., პ. 26, წერილის ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/4301a9184.html.

ამრიგად, მოტივად აუცილებლად არ უნდა იყოს მიჩნეული მტრობა, ცუდი დამოკიდებულება ან სხვა სახის ანტიპათია მსხვერპლის მიმართ, რომელსაც განიცდის დევნის განმხორციელებელი პირი, რომ განმცხადებელმა აღიქვას ბოროტმოქმედება როგორც ზიანი49.

ბ. კონვენციაში მითითებული მოტივები

29. დევნის მოტივები, რომლებიც მითითებულია ლტოლვილის სტატუსის განმსაზღვრელ კონვენციაში, არ არიან ურთიერთგამომრიცხავი და შეიძლება ნაწილობრივ გადახურულიც კი იყოს. თავისთავად სოციალური ან რელიგიური ნორმების დარღვევის, მათ შორის სექსუალური ორიენტაციის ან იდენტობის ღია გამოხატულების ანალიზი შეიძლება პოლიტიკური შეხედულებების, რელიგიის ან გარკვეულ სოციალურ ჯგუფისადმი კუთვნილების კუთხით. ეს შეხედულებები, რელიგიური სარწმუნოება ან გარკვეულ სოციალურ ჯგუფისადმი კუთვნილება შეიძლება ჩაითვალოს დანაშაულად და სახელმწიფო ან არასახელმწიფო დევნის აგენტმა მიეწეროს

განმცხადებელს50.

30. 1951 წლის კონვენციის მიზნებისათვის ტერმინი „პოლიტიკური შეხედულებები“ ფართოდ უნდა იყოს გაგებული, მათ შორის ნებისმიერი აზრი ამ საკითხზე,

49 უფრო დაწვრილებით იხ.: RRT Case No. 061020474 [2007] RRTA 25, 7 February 2007 (RRT of Australia), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47a707d82.html; Pitcherskaia v. Immigration and Naturalization Service, No. 95-70887, 24 June 1997 (US Court of Appeals, Ninth Circuit), para. 20, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/4152e0fb26.html. “საქმე RRT No. 061020474 [2007] RRTA 25, 7 თებერვალი 2007 წ.” (ავსტრალიის ტრიბუნალი ლტოლვილის სტატუსის მისანიჭებლად შუამდგომლობის განხილვის შესახებ (RRT)), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47a707d82.html. “პიჩერსკაია იმიგრაციისა და ნატურალიზაციის სამსახურის წინააღმდეგ”, საქმე No. 95-70887, 24 ივნისი 1997 წ. (აშშ სააპელაციო სასამართლო, მეცხრე სასამართლო ოლქი), პ. 2, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/4152e0fb26.html. 50 UNHCR Advisory Opinion to the Tokyo Bar Association, above footnote 8, para. 5. “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკონსულტაციო დასკვნა ტოკიოს ადვოკატთა ასოციისათვის” - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 8, პ. 5. ასევე იხ.: Kwasi Amanfi v. John Ashcroft, Attorney General of United States, A01-4477 and 02-1541, 328 F.3d 719, 16 May 2003 (US Court of Appeals, Third Circuit), available at http://www.unhcr.org/ refworld/docid/47fdfb2c1a.html. “კვასი ამანფი აშშ გენერალური პროკურორის ჯონ ეშკროფტის წინააღმდეგ” A01-4477 и 02-1541, 328 F.3d 719, 16 მაისი 2003 წ. (აშშ სააპელაციო სასამართლო მესამე სასამართლო ოლქი) - საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/ refworld/docid/47fdfb2c1a.html. ამ საქმეში სასამართლომ აღიარა დევნის არსებობა გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი კუთვნილების კუთხით (ე.ი. ჰომოსექსუალისტების), თუმცა განმცხადებელი გეი არ ყოფილა. ასევე იხ.: DW (Homosexual Men – Persecution – Sufficiency of Protection) Jamaica, above footnote 40, para. 71. “ДУ (ჰომოსექსუალი მამაკაცები – დევნა – დაცვის საკმარისობა) იამაიკა – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 40, პ. 71.

რომელიც შეიძლება ეხებოდეს სახელმწიფო მექანიზმებს, საზოგადოებას ან მთავრობის პოლიტიკას. ეს აზრი შეიძლება ეხებოდეს სექსუალურ ორიენტაციას და გენდერულ იდენტობას, განსაკუთრებით იმ ქვეყნებში, რომლებშიც სექსუალური ორიენტაცია (რომელიც განსხვავდება ჰეტეროსექსუალურობისგან) განიხილება როგორც ქვეყნის ძირითადი პოლიტიკის საწინააღმდეგო51.

31. 1951 წლის კონვენციის თანახმად, რელიგია შეიძლება გახდეს მნიშვნელოვანი მოტივი იქ, სადაც რელიგიური ხელისუფლება ავლენს მტრულ ან დისკრიმინაციულ დამოკიდებულებას ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირების მიმართ, ან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიისადმი კუთვნილება ამ საზოგადოებაში განიხილება როგორც რელიგიური სარწმუნოების საჯარო შეურაცხყოფა. როდესაც ადამიანები განიცდიან დევნის სრულიად დასაბუთებულ შიშს იმის გამო, რომ სხვები მათ ქმედებას აღიქვამენ როგორც უარს მოიქცნენ გაბატონებული კონკრეტული რელიგიური შეხედულებების თანახმად, ამ მოტივთან კავშირის დამტკიცება შეიძლება.

32. სექსუალურ ორიენტაციასთან დაკავშირებული შუამდგომლობები ხშირად განიხილებოდა „გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი კუთვნილების მოტივით“52. ბევრმა ქვეყანამ აღიარა, რომ ჰომოსექსუალისტებს (გეებსა და ლესბოსელებს) შეუძლიათ შეადგინონ გარკვეული სოციალური ჯგუფი53. თუმცა განაცხადები ბისექსუალ და

51 უფრო დაწვრილებით იხ.: UNHCR Advisory Opinion to the Tokyo Bar Association, above footnote 8, para. 6. “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკუნსულტაციო დასკვნა ტოკიოს ადვოკატთა ასოციისათვის” - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 8, პ. 6.

52 См.: European Union, Council Directive 2004/83/EC of 29 April 2004 on minimum standards for the qualification and status of third country nationals or stateless persons as refugees or as persons who otherwise need international protection and the content of the protection granted, 19 May 2004, Art. 10(1)(d), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/4157e75e4.html. ევროკავშირის საბჭოს დირექტივა 2004/83/EC, 29 აპრილი 2004 წ. მესამე ქვეყნის მოქალაქეთათვის ან მოქალაქეობის გარეშე მყოფ პირთათვის, რომლებიც ლტოლვილებად ითვლებიან, ან იმ პირთათვის, რომლებიც საჭიროებენ სხვა ფორმის საერთაშორისო დაცვას, და წარმოდგენილი დაცვის შინაარსის მინიმალური სტანდარტების კვალიფიკაციის დასადგენათ, 19 მაისი 2004 წ., მუხლი 10(1)(d): დირექტივის ტექსტი განთვსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/4157e75e4.html. 53 იხ., მაგალითად, Matter of Toboso-Alfonso, 20 I& N. Dec 819, 12 March 1990 (US Board of Immigration Appeals), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b6b84.html; “ტობოზო–ალფონსოს საქმე”, ტობოზო მიჩნეული იყო როგორც “ყველა სასამართლო გარჩევის პრეცედენტი, რომელიც ამ საკითხს ან საკითხებს ეხებოდა”. Attorney General’s Order No. 1895-94, 19 June 1994. Canada (Attorney General) v. Ward, above footnote 12. გენერალური პროკურორის განკარგულება No. 1895-94, 19 ივნისი 1994 წ. “კანადა“ (გენერალური პროკურორი უორდის წინააღმდეგ) – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 12. (Re GJ, Refugee Appeal No. 1312/93, 30 August 1995 (New Zealand RSAA), available at http://www.unhcr.org/ refworld/docid/3ae6b6938.html; Islam v. Secretary of State for the Home Department; R v. Immigration

ტრანსგენდერ ადამიანებისგან სულ უფრო ნაკლებად შემოდის, მათაც

შეუძლიათ შეადგინონ გარკვეული სოციალური ჯგუფი54. უფრო მეტიც, დამაჯერებლად იყო დამტკიცებული, რომ სექსუალური ორიენტაციის განხილვა შეიძლება ან როგორც ბუნებრივი და უცვლელი, ან როგორც ადამიანის ღირსებისათვის იმდენად ფუნდამენტალური მნიშვნელობის მახასიათებელი,

რომ არ შეიძლება ადამიანს მასზე უარი ათქმევინო55. იმის მოთხოვნა, რომ ადამიანებმა დამალონ თავისი სექსუალური ორიენტაცია და ამით უარი თქვან ამ მახასიათებლებზე, 1951 წლის კონვენციის თანახმად, ეწინააღმდეგება თვითონ ცნებას „გარკვეული სოციალური ჯგუფი“ როგორც დაცვის ერთ–ერთ

საყრდენს56.

Appeal Tribunal and Another, Ex Parte Shah, above footnote 12; Singh v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs [2001] FCA 1653, 27 November 2001 (Federal Court of Australia), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfb33d.html; HS (Homosexuals: Minors, Risk on Return) Iran, above footnote 14, para. 146. ლტოლვილის აპელაცია, No. 74665, 7 ივლისი 2004 წ. “საკითხზე: GJ,ლტოლვილის აპელაცია, No. 1312/93, 30 აგვისტო 1995 წ. (ახალი ზელანდიის საბჭო ლტოლვილის სტატუსთან დაკავშირებულ აპელაციებზე) – საქმის ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/ refworld/docid/3ae6b6938.html; “ისლამი შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ”; “რ. საიმიგრანტო საქმეებში სააპელაციო ტრიბუნალისა და სხვ. წინააღმდეგ, და ასევე შაჰის სახელით“ - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 12. “სინგხი მინისწრის წინააღმდეგ იმიგრაციისა და პოლიტკულტურალიზმის საკითხებში“ [2001] FCA 1653, 27 ნოემბერი 2001 წ. (ავსტრალიის ფედერალური სასამართლო) - ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfb33d.html. “ХС (ჰომოსექსუალები: არასრულწლოვანნი: საშიშროება დაბრუნებისას) ირანი – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 14, p. 146.

54 См.: Decision Ourbih No. 269875, 15 May 1998 (CRR, France). “გადაწყვეტილება ურბის საქმეზე”, No. 269875, 15 მაისი 1998 წ. (ლტოლვილთა სამართლებრივი დაცვის კომისია (CRR), საფრანგეთი). კომისიამ დაადგინა, რომ ტრანსსექსუალებს შეუძლიათ შექმნან განსაკუთრებული სოციალური ჯგუფი. ეს პოზიცია დაადასტურა Decision M. MB, No. 496775, 15 February 2004 (CRR, France) – в “გადაწყვეტილება M. MB საქმეზე”, No. 496775, 15 თებერვალი 2004 წ. (ლტოლვილთა სამართლებრივი დაცვის კომისია (CRR), საფრანგეთი). დაწვრილებით იხ.: Geovanni Hernandez-Montiel v. Immigration and Naturalization Service, 225 F.3d 1084 (9th Cir. 2000), 24 August 2000 (US Court of Appeals, Ninth Circuit), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ba9c1119.html, - “ჯიოვანი ერნანდეს–მონტილი იმიგრაციისა და ნატურალიზაციის სამსახურის წინააღმდეგ”, 225 F.3d 1084 (მეცხრე სასამრთლო ოლქი, 2000 წ.), 24 აგვისტო 2000 წ. (აშშ სააპელაციო სასამართლო) – საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ba9c1119.html. თავის გადაწყვეტილებაში სასამრთლომ აღნიშნა, რომ „გეი მამაკაცები ქალთა სექსუალურ იდენტობასთნ ერთად“ ქმნიან განსაკუთრებულ სოციალურ ჯგუფს. 55 См.: UNHCR Guidelines on Membership of a Particular Social Group, above footnote 47, para. 6.„გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვნელო პრინციპები გარკვეულ სოციალურ ჯგუფისადმი კუთვნილების შესახებ“ – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 47, პ. 6. ასევე იხ.: Geovanni Hernandez-Montiel v. Immigration and Naturalization Service, above footnote 54. “ჯიოვანი ერნანდეს–მონტილი იმიგრაციისა და ნატურალიზაციის სამსახურის წინააღმდეგ” - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 54: თავის გადაწყვეტილებაში სასამართლომ აღნიშნა, რომ „სექსუალური იდენტობა [ჰომოსექსუალიტების] იმდენად ფუძემდებლურია მათი პიროვნული იდენტობისათვის, რომ არ შეიძლება მათ მოთხოვოთ მათი შეცვლა” (გვ. 10483). ასევე იხ.: Refugee Appeal No. 74665, above footnote 6. ლტოლვილის აპელაცია No. 74665 - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6. საბჭომ აღიარა, რომ არსებობს „ფართო კონსენსუსი იმასთან დაკავშირებით, რომ კონვენციის ხუთივე მოტივი ან იმ მახასიათებლებს მიეკუთვნება, რომლის შეცვლა ადამიანს არ ძალუძს, ან იმ მახასიათებლებს, რომლებიც იმდენად ფუძემდებლურია პიროვნული იდენტობისა და თვითშეგნებისათვის, რომ არ შეიძლება მათი შეცვლის მოთხოვნა” (პ. 81). 56 Refugee Appeal No. 74665, above footnote 6. ლტოლვილის აპელაცია No. 74665 - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6. საბჭომ აღიარა, რომ არსებობს „ფართო კონსენსუსი იმასთან დაკავშირებით,

დ. შიდა გაქცევისა და გადაადგილების ალტერნატივა

33. ვინაიდან ხშირად ჰომოფობია, რომელიც ვლინდება კანონებში ან სხვა ადამიანებისადმი დამოკიდებულებასა ან მათ ქმედებებში, და, როგორც წესი, მთელს ქვეყანაშია გავრცელებული და არ არის ლოკალიზებული ცალკეულ რეგიონებში, ჩვეულებრივ შიდა გაქცევის ალტერნატივა არ შეიძლება განიხილებოდეს როგორც მისაღები იმ შუამდგომლობების შემთხვევაში, რომლებიც ეხება სექსუალურ ორიენტაციას და გენდერულ იდენტობას. გადაადგილებისათვის შემოთავაზებული ნებისმიერი ადგილი გულდასმით უნდა იქნას შეფასებული და იყოს „დასაბუთებული“ და „გონივრული“57. იქ, სადაც დევნის აგენტი სახელმწიფოა, შიდა გაქცევა ჩვეულებრივ არ ითვლება დასაბუთებულად, იმ შემთხვევების გამოკლებით, როდესაც სახელმწიფოს ძალაუფლება რამდენიმე რეგიონით არის შემოფარგლული. საყოველთაოდ გამოყენებადი კანონი, როგორც, მაგალითად, სისხლის სამართლის კოდექსი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას ჰომოსექსუალური ქმედებებისათვის და იძულებით გამოიყენება დევნის ადგილებში, როგორც წესი, იმოქმედებს გადაადგილებისათვის შემოთავაზებულ ადგილებშიც.

34. იქ, სადაც დევნის აგენტი არასახელმწიფო მოქმედი პირია, ხშირად შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ თუ სახელმწიფოს არ სურს ან არ შეუძლია დაცვის უზრუნველყოფა ქვეყნის ერთ ნაწილში, ის არ ისურვებს

რომ კონვენციის ხუთივე მოტივი ან იმ მახასიათებლებს მიეკუთვნება, რომლის შეცვლა ადამიანს არ ძალუძს, ან იმ მახასიათებლებს, რომლებიც იმდენად ფუძემდებლურია პიროვნული იდენტობისა და თვითშეგნებისათვის, რომ არ შეიძლება მათი შეცვლის მოთხოვნა” (პ. 81). იხ.ზემოთ ქვეკარი ბ (iii). დევნის თავიდან აცილება, პპ. 25-26.57 См.: UNHCR, Guidelines on International Protection No. 4: “Internal Flight or Relocation Alternative” within the Context of Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or 1967 Protocol relating to the Status of Refugees, HCR/GIP/03/04, 23 July 2003, para. 7, available at http://www.unhcr.org/refworld/ docid/3f2791a44.html (hereafter: “UNHCR Guidelines on Internal Flight or Relocation Alternative”).გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, საერთაშორისო დაცვასთან დაკავშირებული სახელმძღვანელო პრინციპები, No. 4: “შიდა გაქცევისა და გადაადგილების ალტერნატივა” 1951 წლის კონვენციისა და/ან 1967 წლის ოქმის მუხლის 1А(2) კონტექსტში, რომელიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს”. დოკუმენტი HCR/GIP/03/04, 23 ივლისი 2003 წ., პ. 7. დოკუმენტის ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/ docid/3f2791a44.html (შემდეგ ტექსტში: “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, სახელმძღვანელო პრინციპები შიდა გაქცევა/გადაადგილებასთან დაკავშირებით”. ასევე იხ., მაგალითად, RRT Case No. 061020474, above footnote 49, “საქმე RRT No. 061020474” - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 49. იქ აღნიშნულია, რომ „ნამდვილად, სიტუაცია დედაქალაქის გარეთ, ალბათ, ამისთვის ნაკლებად სასიკეთოა“.

30

ან არ შეეძლება ამის გაკეთება მის ნებისმიერ სხვა ნაწილში58. არ შეიძლება ველოდოთ განმცხადებლებისგან ჩაახშონ თავისი სექსუალური ორიენტაცია ან გენდერული იდენტობა შიდა გაქცევის რაიონში და მოვთხოვოთ მათ ჰქონდეთ ანონიმურობის იმედი, რათა დევნის აგენტისათვის მიუწვდომელნი გახდნენ. თუმცა მსხვილ ქალაქებს ან დედაქალაქს შეუძლიათ, ზოგიერთ შემთხვევაში, უზრუნველყონ ისინი უფრო ტოლერანტული და ანონიმური გარემოთი, მაგრამ გადაადგილების ადგილი განმცხადებლისთვის უნდა იყოს რაღაც უფრო მეტი, ვიდრე უბრალოდ თავშესაფარი. განმცხადებლისათვის ასევე ხელმისაწვდომი უნდა იყოს, თუნდაც მინიმალურ დონეზე, პოლიტიკური, სამოქალაქო,

სოციალური და ეკონომიკური უფლებები59. ამრიგად, განმცხადებელს უნდა ჰქონდეს რეალურად და ეფექტურად ხელმისაწვდომი სახელმწიფო დაცვა. არასამთავრობო ორგანიზაციების არსებობა, რომლებიც დაკავებულნი არიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანების პრობლემებით, თავისთავად არ უზრუნველყოფენ დევნისაგან დაცვას.

ე. მტკიცებულების ტვირთი და სანდოობა („შეფასება“)60

35. საკუთარი თავის გაიგივება ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებთან უნდა განიხილებოდეს როგორც ადამიანის სექსუალურ ორიენტაციაზე მითითება. თუმცა განმცხადებლებს შეუძლიათ უზრუნველყონ მათი ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა სტატუსის მტკიცებულებათა წარმოდგენა (მაგალითად, მოწმეთა

58 Decision VAO-01624 & VAO-01625, 8 March 2001 (IRB of Canada), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/48246f092.html.გადაწყვეტილება No. VAO-01624 и VAO-01625, 8 მარტი 2001 წ. (კანადის საბჭო იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხებში (IRB)), გადაწყვეტილების ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/48246f092.html. იქ აღნიშნულია: “განმცხადებლის ყოფილი ქმარი და მისი რწმუნებული პირები მოძებნიან მათ [განმცხადებელს და მის ინტიმურ პარტნიორს], სადაც არ უნდა წავიდნენ ისინი, იმიტომ, რომ ქმარი არ დაუშვებს, რომ მისი შვილის დედა ცხოვრობდეს სხვაგან და ვინმესთან ლესბოსურ კავშირში იყოს” (გვ. 6). ასევე იხ.: UNHCR Guidelines on Internal Flight or Relocation Alternative, above footnote 57, para 15. “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, სახელმძღვანელო პრინციპები შიდა გაქცევა/გადაადგილების ალტერნატივასთან დაკავშირებით“ – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 57, პ. 15.

59 UNHCR Guidelines on Internal Flight or Relocation Alternative, above footnote 57, para. 19. ““გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო, სახელმძღვანელო პრინციპები შიდა გაქცევა/გადაადგილების ალტერნატივასთან დაკავშირებით“ – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 57, პ. 19. ასევე იხ.: Decision MA6-01580, 12 January 2007 (IRB of Canada), available at http://www.unhcr.org/refworld/ docid/482457202.html. Решение No. MA6-01580, 12 იანვარი 2007 წ. (კანადის საბჭო იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხებში (IRB)), გადაწყვეტილების ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/ docid/482457202.html. იქ აღნიშნულია: „ამ შემთხვევაში განმცხადებელი არ ცხოვრობდა პროვინციულ ქალაქში, არამედ ... ქვეყნის მეტად ტოლერანტულ ქალაქში. დოკუმენტურად დამტკიცებული მოწმობობების შესაბამისად, ... ჰომოფობია ჯერ კიდევ გავრცელებულია. თუმცა მიიღება პოზიტიური ზომები, ისინი ... არაეფექტურია” (გვ. 4 და 5).

60აღნიშნული ნაწილი უნდა წაიკითხოს დოკუმენტის „გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო პრინციპები სქესთან დაკავშირებულ საკითხზე“ III ნაწილთან ერთად „პროცედურული საკითხები“ – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 2.

განცხადებები, ფოტოები და სხვა დოკუმენტები), მათ არ სჭირდებათ წარმოშობის ქვეყანაში თავის ქმედებათა დოკუმენტური დამტკიცება, რომლებიც მიუთითებდნენ მათ სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობაზე. იმ შემთხვევებში, როდესაც განმცხადებლებს არ შეუძლიათ მოწმობების წარმოდგენა თავის სექსუალური ორიენტაციის შესახებ, და/ან არა აქვთ საკმარისი კონკრეტული ინფორმაცია წარმოშობის ქვეყანაზე, პირი, რომელიც იღებს გადაწყვეტილებებს, უნდა დაეყრდნოს მხოლოდ გამნცხადებლის ჩვენებას. როგორც გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელოშია აღნიშნული: „... თუ განმცხადებლის მიერ გაცხადებული შეიძლება სარწმუნოდ იყოს მიჩნეული, შემმოწმებელმა თავისი ეჭვი უნდა გადაწყვიტოს მთხოვნელის სასარგებლოდ, თუ საპირისპირო გადაწყვეტილების მიღებისათვის არ არსებობს მნიშვნელოვანი მიზეზი“61. იგივე აზრი გამოხატა დიდი ბრიტანეთის ტრიბუნალმა თავშესაფრისა და საიმიგრაციო საკითხებში: “წარმოდგენილი იყო სრული, თანმიმდევრული, დეტალური და დამაჯერებელი აღწერა წვრილი დეტალებისა, რომლებიც ნაკლებად სავარაუდოა შეენიშნა და ეთქვა ადამიანს, რომელსაც არ აქვს ამის გამოცდილება”62.

36. შუამდგომლობათა შეფასებისას, რომელიც ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირების მიერაა წარმოდგენილი, თავი უნდა ავარიდოთ ისეთ სტერეოტიპულ წარმოდგენებს, როგორიცაა განსაკუთრებით თვალშისაცემი ან ქალური ქცევის მოლოდინი გეი მამაკაცებში ან ლესბოსელი ქალების არაქალური, მამაკაცური გარეგნობა. ამ მხრივ, ადამიანი ავტომატურად არ უნდა ჩაითვალოს ჰეტეროსექსუალად მხოლოდ იმიტომ, რომ ის არის ან იყო დაოჯახებული, ჰყავს შვილები ან იცვამს არსებული სოციალური ნორმების შესაბამისად. განმცხადებლის სიტყვების სანდოობის უფრო ზუსტ შეფასებაში დახმარებას გაგვიწევენ კითხვები განმცხადებლის მიერ მისი სექსუალური იდენტობის გაგებასა და განხორციელებასთან დაკავშირებით, ვიდრე დეტალური გამოკითხვა სქესობრივ ქმედებათა შესახებ.

61 UNHCR Handbook, above footnote 15, para. 196. Руководство УВКБ ООН - см. приведенную выше сноску 15, п. 196. См. также: Nasser Mustapha Karouni, Petitioner, v. Alberto Gonzales, AttorneyGeneral, Respondent, above footnote 176, at para. 7. მოსარჩელე ნასერ მუსტაფა კარუნი გენერალური პროკურორის ალბერტო გონსალესის წინააღმდეგ – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პ. 7: “განმცხადებლის ჩვენებები, თუ ისინი სარწმუნოა, შეიძლება საკმარისი აღმოჩნდეს, რათა უზრუნველყოს მტკიცებულებათა ტვირთი დადასტურების გარეშე“ .62 HS (Homosexuals: Minors, Risk on Return) Iran, above footnote 14, para. 128. “ХС (ჰომოსექსუალები: არასრულწლოვანნი: საშიშროება დაბრუნებისას), ირანი – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 14, პ.128.

37. მნიშვნელოვანია, რომ ინტერვიუ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის განმცხადებლებთან წარმართონ სპეციალურად გაწვრთნილმა თანამშორმლებმა, რომლებმაც კარგად იციან ის განსაკუთრებული პრობლემები, რომლებიც დგას ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანების წინაშე. იგივე ეხება თარჯიმნებს, რომლებიც ინტერვიუს ესწრებიან. თანამშრომელთა ცნობიერების ამაღლების ეფექტურ საშუალებათა რიცხვს მიეკუთვნება მოკლევადიანი მიზანმიმართული სასწავლო სემინარები, იმ კითხვების აღრიცხვა, რომლებიც დაკავშირებულია სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობასთან, ახალი თანამშრომლების საქმის კურსში შეყვანა და შტატიანი თანამშრომლების პრაქტიკული სწავლება, ინფორმირება ვერ–საიტების და კომპეტენტური საკითხების შესახებ, რომელიც ეხება ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიას, ასევე სახელმძღვანელო მითითებების შემუშავება შესაბამისი კითხვების გამოყენებასა და გასაუბრების ჩატარების ტექნიკის შესახებ თავშესაფრის მინიჭების პროცედურის სხვადასხვა ეტაპზე.

38. ის ფაქტი, რომ განმცხადებელს არ ჰქონდა ინტიმური ურთიერთობები წარმოშობის ან თავშესაფრის ქვეყანაში, არ შეიძლება აუცილებლად ნიშნავდეს იმას, რომ ის არ მიეკუთვნება ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიას. ეს უფრო იმის მაჩვენებელია, რომ განმცხადებელი ცდილობდა თავი აერიდებინა ზიანისთვის, როგორც ეს განმარტებულია პუნქტებში 23-26. განმცხადებელმა ყოველთვის არ იცის, რომ სექსუალური ორიენტაცია შეიძლება საფუძვლად დაედოს ლტოლვილის სტატუსის მიღებას ან შეიძლება არ არის განწყობილი იმსჯელოს ასეთ ინტიმურ საკითხებზე, განსაკუთრებით თუ წარმოშობის ქვეყანაში მისი სექსუალური ორიენტაცია სასირცხვილო ან ტაბუდადებული იყო. შედეგად, განმცხადებელი თავდაპირველად შეიძლება არ გრძნობდეს თავს საკმარისად დარწმუნებულად, რომ ღიად ან ზუსტად აღწეროს თავისი შემთხვევა. მაშინაც კი, თუ წარმოდგენილი შუამდგომლობა თავშესაფრის მიღებაზე შეიცავდა ყალბ მტკიცებულებას ან განცხადება დაუყოვნებლივ არ იქნა შეტანილი თავშესაფრის ქვეყანაში ჩამოსვლისთანავე, განმცხადებელს ჯერ კიდევ შეუძლია დაამტკიცოს, რომ მისი შუამდგომლობა სარწმუნოა63.

63 См.: UNHCR Handbook, above footnote 15, para. 198. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის

სამმართველოს სახელმძღვანელო – იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 15, პ. 198. ასევე იხ.: Refugee Appeal No. 74665, above footnote 6. ლტოლვილის აპელაცია No. 74665 - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6: განმცხადებლის მიერ მოგონილი „ამბავი უბედური შემთხვევის შესახებ იყო იმის შენიღბვის საბაბი, რისი თქმა ღიად, მისი აზრით, შეუძლებელი იყო, კერძოდ, მისი სექსუალური ორიენტაციის შესახებ. … მისმა მცდარმა მცდელობამ გაყოლოდა ცრუ მტკიცებულებას, რომელიც მან თავიდან გააკეთა, გავლენა არ იქონია დასკვნაზე, რათა ის შეიძლება ჩაითვალოს მოწმედ, რომლის ნდობა შეიძლება” (პ. 22).

ვ. შუამდგომლობა „ადგილზე ლტოლვილის“ სტატუსის

მიღებასთან დაკავშირებით

39. შუამდგომლობა „ადგილზე ლტოლვილის“ სტატუსის მიღებასთან დაკავშირებით შეიძლება გახდეს იმ მოვლენათა შედეგი, რომლებიც მოხდა წარმოშობის ქვეყანიდან მისი გამგზავრების შემდეგ ან განმცხადებლის საკუთარი ქმედებების შედეგი წარმოშობის ქვეყნიდან გამგზავრების შემდეგ64. ასე შეიძლება მოხდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ განმცხადებელმა საჯაროდ განაცხადა თავისი სექსუალური ორიენტაციის შესახებ თავშესაფრის ქვეყანაში ჩამოსვლის შემდეგ და/ან იმ შემთხვევაში, თუ მისი ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანთა სტატუსმა ან შეხედულებებმა სექსუალურ ორიენტაციაზე მიიღო საჯარო გამოხატულება, მაგალითად, პროპაგანდისტული კომპანიის, დემონსტაციების და სამოქალაქო აქტიურობის გამოვლინების სხვა ფორმების დროს ადამიანის უფლებების სფეროში ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანთა ინტერესებიდან გამომდინარე65. ამ შემთხვევაში შეიძლება გაჩნდეს ეჭვი მტკიცებულებათა საიმედოობაში განმცხადებლის სექსუალური ორიენტაციის შესახებ, რაც იწვევს გარემოებათა ნამდვილობის გულდასმით შესწავლის აუცილებლობას.

40. იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც განმცხადებლის ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის სტატუსის საჯაროდ გაცხადება არის „საკუთარ ინტერესებში“ ქმედების შედეგი, მიუხედავად ამისა, განმცხადებელს მაინც შეიძლება ჰქონდეს დევნის სრულიად დასაბუთებული შიში წარმოშობის ქვეყანაში დაბრუნების შემდეგ ან შეიძლება საჭიროებდეს საერთაშორისო დაცვას რაიმე სხვა მიზეზის გამო66. საჭიროა ძალიან გაზომილი მიდგომა იმ საკითხის განხილვისადმი,

64 იხ.: UNHCR Handbook, above footnote 15, paras. 94–96. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო - იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 15, პუნქტები 94-96. ასევე იხ.: Refugee Appeal No. 75576, 21 December 2006 (New Zealand RSAA), para. 78, available at http://www.unhcr.org/refworld/ docid/477cfbc8d.html, ლტოლვილის აპელაცია, No. 75576, 21 დეკემბერი 2006 წ. (ახალი ზელანდიის საბჭო ლტოლვილის სტატუსთან აპელაციის საკითხში), პ. 78 - განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/ docid/477cfbc8d.html, ირანში ჰომოსექსუალისტთა მდგომარეობისა და წარმოშობის ქვეყანაში სიტუაციის შეცვლასთან დაკავშირებით. 65 უფრო დაწვრილებით იხ.: UNHCR Advisory Opinion to the Tokyo Bar Association, above

footnote 8, para. 12. “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკონსულტაციო დასკვნა ტოკიოს ადვოკატთა ასოციაციისათვის“. იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 8, პ. 12. 66იხ. ანალოგიის მიხედვით: UNHCR Guidelines on International Protection No. 6: Religion-Based Refugee Claims under Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or the 1967 Protocol relating to the Status of Refugees , HCR/GIP/04/06, 28 April 2004, paras. 34–36, available at http://www.unhcr.org/refworld/ “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო. სახელმძღვანელო პრინციპები საერთაშორისო დაცვასთან მიმართებაში Nо.6: “განცხადებები რელიგიური მოტივით ლტოლვილის სტატუსის მინიჭებასთან დაკავშირებით 1951 წლის კონვენციის მუხლის 1А (2) და 1967 წლის ოქმის შესაბამისად, რომელიც ეხება ლტოლვილის სტატუსს”, დოკუმენტი

HCR/GIP/04/06, 28 აპრილი 2004 წ., პუნქტები. 34-36, დოკუმენტის ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/.

ხომ არ მიიპყრობს განმცხადებლის სექსუალური ორიენტაცია/გენდერული იდენტობა წარმოშობის ქვეყნის ხელისუფლების ყურადღებას და ხომ არ გამოიწვევს ამასთან დაკავშირებულ დევნის რისკს67. საჭიროა ყველა გარემოების გულდასმით შესწავლა, მათ შორის, თუ რამდენად შედის განმცხადებლის მოქმედება მის ინტერესებში, ასევე ზიანის ხასიათი, რომელიც შეშფოთებას იწვევს, და რისკის ხარისხი68.

III. დასკვნა

41. ის, რაც ხდება ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე პრეცედენტულ უფლებაში სექსუალურ ორიენტაციასთან დაკავშირებით, ნათლად ჩანს, რომ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებს შეუძლიათ აღიარონ „გარკვეული სოციალური ჯგუფის“ ხარისხი და 1951 წლის კონვენციასთან შესაბამისად აქვთ დაცვის უფლება. მაგრამ ეს პროცესები ასევე მიუთითებენ იმაზე, რომ ადამიანებთან ცუდი მოპყრობა მათი სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის გამო განიხილება როგორც დევნის უაღრესად პირადი ან ფარული ფორმა. შედეგად, პირები, რომლებიც წყვეტენ თავშესაფრის საკითხს, ზოგჯერ მიიჩნევდნენ, რომ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებს, რომლებიც თავშესაფარს ეძებენ, შეიძლოთ დევნის თავიდან არიდება, თუ დამალავდნენ თავის სექსუალურ ორიენტაციას. თუმცა, ასეთი ვარაუდი არ კეთდებოდა იმ შუამდგომლობებთან მიმართებაში, რომლებიც უკავშირდებოდნენ

67 См.: Regeringsbeslut 11:6, Document No. 1926, 28 May 1998 (Swedish Government, Foreign Ministry (Regeringen, Utrikesdepartementet)). Regeringsbeslut 11:6, დოკუმენტი No. 1926, 28 მაისი 1998 წ. (შვედეთის მთავრობა, საგარეო საქმეთა სამინისტრო (Regeringen, Utrikesdepartementet)); დოკუმენტში აღნიშნული იყო, რომ იმ მნიშვნელოვანი ყურადღების გათვალისწინებით, რომელიც განმცხადებლის საქმემ მიიპყრო როგორც შვედეთში, ასევე საზღვარგარეთ, და ასევე სხვადასხვა ორგანიზაციების ჩართულობამ, არ გამორიცხა განმცხადებლის მიმართ ირანის ხელისუფალეთა განსაკუთრებული ყურადღების მიზიდვის რისკი.

68 For further jurisprudence on sur place claims, see for instance, Danian v. Secretary of State for the Home Department CO/30274/97, 9 June 1998 (UK IAT) available at htp://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b6b92c.html; и Ghasemian v. Canada (Minister of Citizenship and Immigration) [2003] FCJ No. 1591; 2003 FC 1266, 30 October 2003 (Federal Court of Canada), available at htp://www.unhcr.org/refworld/docid/412f420b4.html. უფრო დაწვრილებით სასამართლო პრაქტიკის შესახებ „ადგილზე ლტოლვილის“ სტატუსის მიღებასთან დაკავშირებით შუამდგომლობებზე იხ., მაგალითად, “დანიანი შინაგან საქმეთა სამინისტროს წინააღმდეგ” CO/30274/97, 9 ივნისი 1998 წ. (დიდი ბრიტანეთის ტრიბუნალი თავშესაფრის და საიმიგრაციო საკითებში (IAT)), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე htp://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b6b92c.html; და “გაზემიანი კანადის წინააღმდეგ (მინისტრი მოქალაქეობისა და იმიგრაციის საკითხებში)” [2003] FCJ No. 1591; 2003 FC 1266, 30 ოქტომბერი 2003წг. (კანადის ფედერალური სასამართლო), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე htp://www.unhcr.org/refworld/docid/412f420b4.html.

35

პოლიტიკურ შეხედულებებს და სარწმუნოებას. ამრიგად, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობაზე დაფუძნებული შუამდგომლობების შეფასება ტარდებოდა დელიკატურად და სათანადოდ იმ პირების მიერ, რომლებიც იღებდნენ გადაწყვეტილებას და რომლებმაც ამ საკითებში სპეციალური მომზადება გაიარეს. იმ სიძნელეების გათვალისწინებით, რომლებიც დაკავშირებული იყო შუამდგომლობასთან დაკავშირებულ მტკიცებულებათა წარმოდგენასთან, ასეთი შუამდგომლობების შეფასება ხშირად ეყრდნობა განმცხადებლის მიმართ სანდოობაზე. ასეთ გარემოებებში, გადაწყვეტილებების მიმღები პირები უნდა იხრებოდნენ იმ შეხედულებისკენ, რომ ეჭვი მთხოვნელის სასარგებლოდ გადაწყვიტონ.

თარგმანიMaia Fდაკვეთა