สมุนไพรไทย

ตอนที่ ๑

ความเกี่ยวกับสมนุไพร

พืชสมุนไพร อันที่จริงคนสวนใหญก็พอรูๆ กนัวา สมุนไพรไทยเปนส่ิงที่มีคุณคาใชประโยชนได

จริง และใชไดอยางกวางขวาง แตเปนเพราะวาเราใชวิธีรกัษาโรคแผนใหมมานานมากจนวิชาแพทย

แผนโบราณที่มีสมุนไพรเปนยาหลักถูกลืม สรรพคณุและคณุคาของสมุนไพรอนัเปนส่ิงที่เรียกไดวา

ภูมิปญญาโบราณก็เริ่มถูกบดบังไปเรื่อยๆ และถูกทอดทิ้งไปในที่สุด

จนตอมาภาครัฐเริ่มกลับมาเห็นคณุคาของสมุนไพรไทยอีกครั้งดวยการแถลงนโยบายตอรัฐสภา

ไวเมื่อวันที่ 21 ตุลาคม 2535 วา " ใหมกีารผสมผสานการแพทยแผนไทยและสมุนไพรเขากับระบบ

บริการสาธารณสุขของชุมชนอยางเหมาะสม"

กระทั่งไมนานมานี้ ไดมีการตื่นตวัเกี่ยวกับสมุนไพร เมื่อไดมีการศกึษา วิจัย สมุนไพรตางๆ

แลวพบวามีประสิทธิภาพในการรักษาดกีวายาแผนปจจุบัน ขอเดนของสมุนไพรก็คือ

1 ไมมีอันตรายเพราะไมมีสารตกคางและผลขางเคียง

2 ราคาถูกกวายาแผนปจจุบัน ทําใหคนไทยเริ่มหันกลับมาสนใจและหันกลับมาใชกนัอยาง

แพรหลาย

ขอแนะนําในการใชสมนุไพร

การใชสมุนไพรที่ถูกตอง ควรปฏิบัติดังนี ้

-ใชใหถูกตน สมุนไพรมีชื่อพองหรือซ้ํากันมากและบางทองถ่ินก็เรียกไมเหมือนกัน จึงตองรูจกั

สมุนไพร และใชใหถูกตน

-ใชใหถูกสวน ตนสมุนไพรไมวาจะเปนราก ใบ ดอก เปลือก ผล เมล็ด จะมีฤทธ์ิไมเทากัน บางทีผล

แก ผลออนก็มีฤทธ์ิตางกันดวย จะตองรูวาสวนใดใชเปนยาได

-ใชใหถูกขนาด สมุนไพรถาใชนอยไป กร็ักษาไมไดผล แตถามากไปก็อาจเปนอันตราย หรือเกิดพิษ

ตอรางกายได

2

-ใชใหถูกวิธี สมุนไพรบางชนิดตองใชสด บางชนิดตองปนกับเหลา บางชนิดใชตมจะตองรูวิธีใชให

ถูกตอง

-ใชใหถูกกับโรค เชน ทองผกูตองใชยาระบาย ถาใชยาที่มฤีทธิ์ผาดสมานจะทําใหทองผูกยิ่งขึ้น

อาการแพทีเ่กดิจากสมุนไพร สมุนไพรมคีุณสมบัติเชนเดียวกับยาทัว่ไป คือมีทั้งคณุและโทษ บาง

คนใชแลวเกิดอาการแพได แตเกิดขึน้ไดนอยเพราะสมุนไพรมิใชสารเคมีชนดิเดียวเชนยาแผน

ปจจุบัน ฤทธ์ิจึงไมรุนแรง (ยกเวนพวกพืชพษิบางชนดิ) แตถาเกิดอาการแพขึน้ควรหยุดยาเสียกอน

ถาหยุดแลวอาการหายไป อาจทดลองใชยาอกีครั้งโดยระมดัระวัง ถาอาการเชนเดิมเกิดขึ้นอกีแสดง

วาเปนพิษของยาสมุนไพรแน ควรหยดุยาและเปล่ียนไปใชยาอื่น หรือถาอาการแพรุนแรงควรไปรับ

การรกัษาที่สถานีอนามัยและโรงพยาบาล

อาการที่เกิดจากการแพยาสมุนไพร มีดงันี ้

-ผื่นขึ้นตามผิวหนังอาจเปนตุมเล็กๆ ตุมโต ๆ เปนปนหรือเปนเม็ดแบนคลายลมพิษ อาจบวมที่ตา

(ตาปด) หรือริมฝปาก (ปากเจอ) หรือมีเพียงดวงสีแดงที่ผวิหนัง

-เบื่ออาหาร คลื่นไส อาเจียน (หรืออยางใดอยางหนึ่ง) ถามีอยูกอนกินยาอาจเปนเพราะโรค

-หูอื้อ ตามัว ชาที่ล้ิน ชาที่ผิวหนัง

-ประสาทความรูสึกทํางานไวเกินปกติ เชนเพียงแตะผิวหนงัก็รูสึกเจ็บ ลูบผมก็แสบหนังศีรษะ ฯลฯ

-ใจสั่น ใจเตน หรือรูสึกวูบวาบคลายหัวใจจะหยุดเตน และเปนบอยๆ

-ตัวเหลือง ตาเหลือง ปสสาวะเหลืองและเมื่อเขยาจะเกิดฟองสีเหลือง (เปนอาการของดีซาน) อาการ

นี้แสดงถึงอันตรายรายแรงตองรีบไปหาแพทย อาการเจบ็ปวยและโรคที่ไมควรใชสมุนไพรหรือ

ซื้อยารับประทานดวยตนเอง

หากผูปวยเปนโรครายแรง โรคเรื้อรัง หรือโรคที่ยังพิสูจนไมไดแนชดัวารกัษาดวยสมุนไพรได

เชน งูพิษกดั สุนัขบากัด บาดทะยัก กระดูกหกั มะเร็ง วณัโรค กามโรค ความดนัโลหิตสูง เบาหวาน

โรคเรื้อน ดีซาน หลอดลมอักเสบเรื้อรัง ปอดบวม (ปอดอกัเสบ) อาการบวม ไทฟอยด โรคตาทกุ

ชนิด ไมควรใชสมุนไพร

ถาผูปวยมีอาการโรค/อาการเจ็บปวยที่รุนแรง ตองนําผูปวยสงโรงพยาบาลทันที ไมควรรกัษา

ดวยการซื้อยารับประทานเอง หรือใชสมุนไพร อาการที่รนุแรงมีดังนี ้

-ไขสูง (ตัวรอนจัด) ตาแดง ปวดเมื่อยมาก ซึม บางทีพูดเพอ (อาจเปนไขหวัดใหญ หรือไขปาชนิด

ขึ้นสมอง)

-ไขสูงและดีซาน (ตวัเหลือง) ออนเพลียมาก อาจเจ็บในแถวชายโครง (อาจเปนโรคตับอกัเสบ ถุง

น้ําดีอักเสบ ฯลฯ)

-ปวดแถวสะดือ เวลาเอามืดกดเจ็บปวดมากขึ้น หนาทองแข็ง อาจทองผูกและมีไขเล็กนอยหรือมาก

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

3

(อาจเปนโรคไสติ่งอักเสบอยางแรงหรือลําไสสวนอื่นอักเสบ)

-เจ็บแปลบในทองคลายมีอะไรฉีกขาด ปวดทองรุนแรงมาก ทองแข็ง อาจทองผูก และมีไขเล็กนอย

หรือมาก (อาจเปนโรคไสติ่งอักเสบอยางแรงหรือลําไสสวนอื่นอักเสบ)

-อาเจียนเปนโลหิตหรือไอเปนโลหิต (อาจเปนโรครายแรงของกระเพาะอาหารหรือปอด) ตองให

คนไขนอนพักนิ่งๆ กอน ถาแพทยอยูใกลควรเชิญมาตรวจที่บาน ถาจําเปนตองพาไปหาแพทย ควร

รอใหเลือดหยุดเสียกอน และควรพาไปโดยมกีารกระเทือนกระแทกนอยท่ีสุด

-ทองเดินอยางแรง อุจจาระเปนน้ํา บางทีมีลักษณะคลายน้ําซาวขาว บางทีถายพุงถายติดตอกันอยาง

รวดเร็ว คนไขออนเพลียมาก ตาลึก หนังแหง (อาจเปนอหวิาตกโรค) ตองพาไปหาแพทยโดยดวน

ถาไปไมไหวตองแจงแพทยหรืออนามัยที่ใกลที่สุดโดยเรว็

-ถายอุจจาระเปนมกูและเลือด บางทีเกือบไมมีเนื้ออุจจาระเลย ถายบอยมาก อาจจะตั้งสิบครั้งใน

หนึ่งชั่วโมง คนไขเพลียมาก (อาจเปนโรคบิดอยางรนุแรง)

-สําหรับเด็ก โดยเฉพาะเดก็อายุไมเกนิสิบสองปมีอาการไขสูง ไอมาก หายใจมีเสียผิดปกติ คลายๆ

กับอะไรติดอยูในคอ บางทีมีอาการหนาเขียวดวย (อาจเปนโรคคอตีบ) ตองรีบพาไปหาแพทยโดย

ดวนที่สุด

-อาการตกเลือดเปนเลือดสดๆ จากทางไหนก็ตามโดยเฉพาะทางชองคลอดตองพาไปหาแพทย

โดยเร็วที่สุด

ความหมายของคําที่ควรทราบเพือ่การใชสมุนไพรอยางถกูตอง

ใบเพสลาด หมายถึงใบไมที่จวนแก

ทั้งหา หมายถึงสวนของราก ตน ผล ใบ ดอก

เหลา หมายถึงเหลาโรง (28 ดีกร)ี

แอลกอฮอล หมายถึงแอลกอฮอลชนิดสีขาวสําหรับผสมยา หามใชแอกอฮอลชนิดจกุไฟ

น้ําปูนใส หมายถึงน้ํายาที่ทําขึน้โดยการนําปูนที่รับประทานกับหมากมาละลายน้ําสะอาดตั้งทิ้งไว

แลวรินน้ําใสมาใช

ตมเอาน้ําดื่ม หมายถึงตมสมุนไพรดวยการใสน้ําพอประมาณ หรือสามเทาของปริมาณที่ตองการใช

ตมพอเดือดออนๆ ใหเหลือ 1 สวนจาก 3 สวนขางตน รินเอาน้ําดื่มตามขนาด

ชงเอาน้ําดื่ม หมายถึงใสน้ําเดือดหรือน้ํารอนจัดลงบนสมุนไพรที่อยูในภาชนะปดฝาทิ้งไวสักครูจึง

ใชดื่ม

1 กํามือ มีปริมาณเทากับสี่หยิบมือ หรือหมายความถึงปริมาณของสมุนไพรที่ไดจากการใชมือเพียง

ขางเดียวกําโดยใหปลายนิว้จรดอุงมือโหยงๆ

1 กอบมอื มีปริมาณเทาสองฝามือ หรือหมายความถึงปริมาณของสมุนไพรที่ไดจากการใชมือทั้ง

สองขางกอบเขาหากันใหสวนของปลายนิ้วแตะกัน

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

1 ถวยแกว มีปริมาตรเทากับ 250 มิลลิลิตร

1 ถวยชา มีปริมาตรเทากับ 75 มิลลิลิตร

1 ชอนโตะ มีปริมาตรเทากับ 15 มิลลิลิตร

1 ชอนคาว มีปริมาตรเทากับ 8 มิลลิลิตร

1 ชอนชา มีปริมาตรเทากับ 5 มิลลิลิตร ขอมูลความรูจาก สํานักงานขอมูลสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล

L.Siddiphong