17/07/56

Komsan Kiriwongwattana: v1.3 1

อ.คมสน ครวงศวฒนาภาควชาภมศาสตร คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากรวทยาเขตพระราชวงสนามจนทร จงหวดนครปฐม

อเมล: lukhnu@hotmail.com

Blog: Hnumap50.wordpress.com

416201:Hydro-Geography

อทก-ภมศาสตรEvapotranspiration : การคายระเหย

เนอหา

การคายนา

การระเหยนา

การคายระเหยนา

ปจจยทมอทธพลตอการคายระเหยนา

อทธพลของดนพชตอการคายระเหยนา

วธการประเมนการคายระเหยนา

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

การคายนา เกดจากพช

การระเหยนา เกดจากผวนา พนดน

การคายระเหยนา เปนกระบวนการรวมระหวางการคายนาของ

พชและการระเหยนาจากสวนทเปนพนนาและนาในดน

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

ปรมาณการใชนาของพช (Consumptive use) เปนปรมาณนาทงหมดทสญเสย

ไปเนองจากสาเหตสาคญ 2 ประการ คอ

การระเหย (Evaporation) คอปรมาณนาทระเหยจากผวดนรอบ ๆ ตนพช จาก

ผวนาในขณะททาการใหหรอในขณะทมนาขงอย รวมถงจากนาทเกาะอยตามใบ

เนองจากฝนหรอการใหนา

การคายนา (Transpiration) คอปรมาณนาทพชดดไปจากดนเพอนาไปใชใน

การสรางเซลลและเนอเยอ แลวคายออกทางใบสบรรยากาศ

17/07/56

Komsan Kiriwongwattana: v1.3 2

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

ปจจยทมอทธพลตอการคายระเหยนา

ปรมาณความรอนทไดรบเพอทาใหเกดกระบวนการระเหย เชน ปรมาณรงสสทธ

และ อณหภม

ความสามารถในการพาปรมาณไอนาทระเหยออกจากผวหนาการระเหย เชน ลม

และความชนสมพทธ ปรมาณนาทมอยอยางเพยงพอตอกระบวนการระเหย เชน ปรมาณนาในดน

ปรมาณนาในแหลงนาตาง ๆ

การะเหยนาสงสด (Potential evaporation) หมายถง กระบวนการระเหยนา

เมอมปรมาณนาใหระเหยอยางไมจากด

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

พช

ชนดพชจะเปนตวกาหนดปรมาณการใชนา

ของพช สรระของพช อตราการเปดปดปากใบ

ของพช

รอยละ 95 ของนาทพชดดขนไปใชจะถก

ขบออกมาในรปของไอนาผานกระบวนการการคายนา รอยละ 5 เทานน ทถกใชเพอสรางมวล

ชวภาพของพช

ดน

ชนดดนจะเปนตวกาหนดเนอดน ปรมาณ

ชองวางในดน ปรมาณความชนในดน

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

การคายนาของพช (Transpiration)

การทนาสญเสยออกมาจากพชโดยออกมาทางใบในรปของไอนาสบรรยากาศ

ประมาณรอยละ 95 ของนาทงหมดทพชดดขนมาจากดนและมนาสวนนอยมากท

พชนาไปใชในกระบวนการเมแทบอลซม

ระเหยเปนไอนาออกมาทางปากใบ ทางผวใบดานลาง จงเปนแหลงคายนาได

มากถงรอยละ 80 - 90

ระเหยตามสวนอน ๆ ของลาตนไดอก เชน ทางผวของใบ ทางเลนทเซล ซงม

ปรมาณนอย เพราะทาไดเฉพาะพชทมเลนทเซลเทานน

กตเตชน (Guttation) เกดเมออากาศมความชนมาก พชบางชนดจะกาจดนา

ออกมาในรปของหยดนา ทางรเปดเลก ๆ ตามปลายของเสนใบ (ไฮดาโทด

:hydathod) เราจะพบปรากฏการณนในธรรมชาตไดอยางชดเจนในตอนเชาท

อากาศมความชนมาก ๆ

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

การปด-เปดของปากใบเสมอนประตคอยควบคมปรมาณภายในตนพช พชจงม

กลไกบางประการทจะคอยควบคมปรมาณนาภายในลาตนพชไมใหมมากเกนไป และ

ยงคอยทรกษานาเอาไวไดเมออยในสภาพแหงแลง เพอใหสภาวะภายในพชมความชม

ชนใหพอเหมาะเสมอ

การปด-เปดของปากใบนน จะชาหรอเรว มากหรอนอย ขนอยกบสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกหลายประการ สภาพแวดลอมภายนอก เชน แสงสวาง แกส

คารบอนไดออกไซด อณหภม ลม และสภาพของดน เปนตน

การคายนา+การระเหยนา+การคายระเหยนา

17/07/56

Komsan Kiriwongwattana: v1.3 3

เครองมอตรวจวดคาการคายระเหยนา เครองมอตรวจวดคาการคายระเหยนา

เครองมอตรวจวดคาการคายระเหยนา วธการประเมนคาการคายระเหยนา

เครองมอตรวจวดคาการคายระเหยนา วธการประเมนคาการคายระเหยนา

Coupling of energy balance and water balance equations

Water balance method

Energy balance method (e.g., bowen ratio - energy balance)

Eddy covariance method

Scintillometry method

Aerodynamic method Combination approach (energy balance + aerodynamic)

Penman-Monteith equation

17/07/56

Komsan Kiriwongwattana: v1.3 4

วธการประเมนคาการคายระเหยนา

วธการสมดลยของนา (Water Balance Approach)

การประเมนการคายระเหยนาดวยวธการสมดลยของนาทาไดโดยการใช

สมการสมดลยของนามาทาการคานวณปรมาณนาทศนยเสยไปจากการระเหยนา

ET :

ET = evaporation and transpiration (mm)

P = Precipitation (mm)

Q = Stream flow (mm)

ΔS = watershed storage variation (mm): Send–S beginning

ΔD = Seepage out – seepage in (mm)

ET = P – Q – ΔS - ΔD

วธการประเมนคาการระเหยนา

The Penman-Monteith form of the combination equation is

ETo reference evapotranspiration [mm day-1],

Rn net radiation at the crop surface [MJ m-2 day-1],

G soil heat flux density [MJ m-2 day-1],T air temperature at 2 m height [°C],

u2 wind speed at 2 m height [m s-1],

es saturation vapour pressure [kPa],

ea actual vapour pressure [kPa],

es - ea saturation vapour pressure deficit [kPa],D slope vapour pressure curve [kPa °C-1],

g psychrometric constant [kPa °C-1].

วธการประเมนคาการระเหยนา วธการประเมนคาการระเหยนา

วธการประเมนคาการระเหยนา

ENERGY BALANCE EQUATION

ΔET = R n - G – H

R n :Net radiation (W/m2)

H :Sensible heat flux (W/m2)

G :Soil heat flux (W/m2)

ΔET :Latent heat flux (W/m2)

วธการประเมนคาการระเหยนา

Energy Balance Equation with Remote Sensing

ΔET = Rn - G – HR n = (1- a) RS + RL - RL - (1- e0) RL

17/07/56

Komsan Kiriwongwattana: v1.3 5

วธการประเมนคาการระเหยนา วธการประเมนคาการระเหยนา

การคายระเหยนาสงสด (Potential Evapotranspiration : ET0) คอ การ

คายระเหยนาสงสดเทาทจะเปนไปได ตราบใดทมปรมาณนาเพยงพอตอการระเหย

การคายระเหยนาจรง (Actual Evapotranspiration : ETc) คอ การระเหยนา

จรง คามสภาพของการใชทดน ชนดดน และปรมาณนาในขณะนนของพนทตาง ๆ

คาถาม? ปรมาณการคายระเหยใดมคามากกวากน