ျမနမာႏငင၏ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ

အရငးအျမစမတဆကအရငးအျမစမတဆက

ျမနမာသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ အလပအဖြ႔ျမနမာသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ အလပအဖြ႔

ေကးဇးမတတမး၊ေကးဇးမတတမး၊

ဤစာအပျဖစေျမာကေရးအတြကသေတသနနငေရးသားမႈတာဝနခကကသရငးမာတင(Catherine Martin)၊ အဓကလမးၫႊနမႈျပေသာ ေစာေပၚလစနထြား၊အေထြေထြလအပမႈကျဖညဆးေပးသည အငဒရးပကစက(Andrew Pascale)နငျမနမာပတဝနးကငဆငရာအလပအဖြ႕ကအထးေကးဇးတငရေၾကာငး သေစအပပါသည။

အသအမတျပမတတမးတငျခငး။အသအမတျပမတတမးတငျခငး။

ယခစာအပထတေဝျခငးသညျမနမာျပညတးတကေရးဆငရာအျခားနညးလမး (Another Development for Burma (ADfB) နင (Euro-Burma Offi ce) တ႕၏အကအညျဖငထတေဝချခငးျဖစသည။

ျမနမာျပညတးတကေရးဆငရာအျခားနညးလမး (Another Development for Burma (ADfB) အစအစဥက ဒကဟားမားရႈးေဖာငေဒးရငး (Dag Hammarskjöld Foundation) မကညေထာကပပါသည။

နဒါနး ၇နဒါနး ၇

အခနး (၁) - ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး ၉ အခနး (၁) - ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး ၉

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာအဓပၸါယဖြငဆခကမား၊ ၁၀ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာအဓပၸါယဖြငဆခကမား၊ ၁၀

ကလသမဂၢ ၁၀

အေရ႕ေတာငအာရေဒသရ အစးရမား ၁၁

ျမနမာအစးရ ၁၁

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး၏အေကာငးဆး အေလအကငမား၊ ၁၂

အျပညျပညဆငရာေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး အဓက အျပညျပညဆငရာေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး အဓက

ေပၚလစမ၀ါဒမား၊ ၁၃ ေပၚလစမ၀ါဒမား၊ ၁၃

အမးသား သဘာ၀ပတ၀နးကင မ၀ါဒ၊ ၁၅

လပငနးစဥ(၂၁) နင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ၊ ၁၅

အမးသားပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး၊ ၁၉

ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးႏင ႀကတငၫႇႏႈငးထားေသာ (ႏစဥးႏစဖက) သေဘာတ ညမႈ ၁၉

ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအတြက အဓကရနပေငြ အရငးအျမစမား၊ ၂၁ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအတြက အဓကရနပေငြ အရငးအျမစမား၊ ၂၁

ႏငငျခားတငးျပညမားမ ရနပေငြ၊ ၂၁

ႏငငတကာ ဘဏမားမ ရနပေငြ၊ ၂၃

ဖြ႕ၿဖးေရးရနပေငြမား၏ အေကာငးဆးလကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈ၊ ၂၆

အခနး (၂) - ရာသဥတေျပာငးလျခငးနင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး၊ ၂၈ အခနး (၂) - ရာသဥတေျပာငးလျခငးနင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး၊ ၂၈

ရာသဥတေျပာငးလျခငးဆသညမာအဘယနညး။ ၂၈

ေရလႊမးမးျခငး၊ ၃၁

မးေခါငေရရားျခငး၊ ၃၂

မာတကာမာတကာ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

3

အပလႈငး၊ ၃၂

ရာသဥတတးပြားေျပာငးလျခငး၊ ၃၃

အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညမႈမား၊ ၃၄

ကလသမဂၢႏင ကတပရတေကာ ၃၄

အစအစဥ အမတ-၂၁ ရာသဥတေျပာငးလျခငး၊ ၃၇

ရာသဥတေျပာငးလမႈနငလကေလာညေထြရနျပငဆငမႈအစအစဥရနပေငြ ၃၇ ရာသဥတေျပာငးလမႈနငလကေလာညေထြရနျပငဆငမႈအစအစဥရနပေငြ ၃၇

အခနး (၃) - ေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး- အေၾကာငးအရာႏင စနေခၚမႈမား ၃၉ အခနး (၃) - ေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး- အေၾကာငးအရာႏင စနေခၚမႈမား ၃၉

ဇ၀မးကြမား ၃၉ ဇ၀မးကြမား ၃၉

ဇ၀မးကြမားဆသညမာအဘယနညး။ ယငးသညေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးပါသနညး။ ၃၉

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးႏငဇ၀မးကြမားဆငရာျမနမာႏငငတြင ျပဌာနးထားသည ဥပေဒမာအဘယနညး။ ၄၁

ဇ၀မးကြမားထနးသမးေရး ရနပေငြ၊ ၅၁

ေျမယာ ၅၂ ေျမယာ ၅၂

ေျမယာသည ေရရညတညတခငၿမသညဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးအတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကး သနညး။ ၅၂

ျမနမာႏငင၏ ေျမယာႏင ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ဥပေဒမားမာ အဘယနညး။ ၅၂

ေျမယာျပျပငေျပာငးလျခငး ရနပေငြ၊ ၅၇

ေျမယာအထးက႑ - သတတြငးတးေဖာျခငး၊ ၅၉

သစေတာမား၊ ၆၄ သစေတာမား၊ ၆၄

သစေတာမားသည ေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးပါသနညး။ ၆၄

သစေတာ ရနပေငြ၊ ၇၆

စကပးေရး ၇၉ စကပးေရး ၇၉

စကပးေရးသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကးသနညး။ ၇၉

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

4

ျမနမာႏငငတြငေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးႏငစကပးေရးဆငရာ မညသညဥပေဒရသနညး။ ၈၀

စကပးေရး ရနပေငြ၊ ၈၅

ေရ ၈၆ ေရ ၈၆

ေရ သည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးပါသနညး။ ၈၇

ျမနမာႏငငရမညသညဥပေဒသညေရနငေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမားနင သကဆငသနညး။ ၈၈

ေရ ရနပေငြ၊ ၉၄

စြမးအင ၉၅ စြမးအင ၉၅

စြမးအငသည ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကးသနညး။ ၉၅

ျမနမာႏငငတြင မညသညဥပေဒသည စြမးအငနငသကဆငပါသနညး။ ၉၆

စြမးအင ရနပေငြ၊ ၉၉

စးပြားေရး (www.bewg.org တြငၾကညရႏငသည) ၉၉ စးပြားေရး (www.bewg.org တြငၾကညရႏငသည) ၉၉

အခနး ၄ - ဖြ ၿဖးေရး စမကနး ျဖစရပမနေလလာမႈမား၊ ၁၀၀ အခနး ၄ - ဖြ ၿဖးေရး စမကနး ျဖစရပမနေလလာမႈမား၊ ၁၀၀

ဖြငဟေျပာဆျခငး - ရတနာပကလငး ၁၀၀

လထစြမးအား - ျမစဆဆည စမကနး ၁၀၅

အခနး (၅) နးေဆာမႈ အရငးအျမစမား၊ ၁၁၀ အခနး (၅) နးေဆာမႈ အရငးအျမစမား၊ ၁၁၀ ျမနမာႏငင၏ ေျပာငးလေနေသာ ဥပေဒ နင ေပၚလစမဝါဒမား၊ - လမးညြန ၁၁၀

ေရရညတညတေသာဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာမႈအတြကအဓကျမနမာအစးရ ဖြ႔စညးတညေဆာက ပမား၊ ၁၁၃

အဓက အဖြ အစညးမား နင ေရရည တညတေသာ ဖြ ၿဖးေရးနးေဆာမႈ ႀကးပမး ေဆာငရြကမႈအရငးအျမစမား ၁၁၇

ကးကားခကမား၊ ၁၁၈ ကးကားခကမား၊ ၁၁၈

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

5

နဒါနးနဒါနး

ဤနးေဆာမႈမားသည ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး က႑မားတြငပါ၀ငမည အဖြ႕အစညးမား၊ တသးပဂၢလမားအတြက အခကအလကရငးျမစမားပင ျဖစသည။ ဤအခကအလက ရငးျမစမားသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး အယအဆ၊ ျမနမာ အစးရ၏ တာ၀န၀တရားမား ႏင ေဆာငရြကရနရသညအခကအလကမားကေဖာျပသည။

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးသည ႏငင၏သဘာ၀သယဇာတအရငးအျမစႏင ပတ၀နးကငက ထခက ပကစးမႈမရေစဘလသားတ႕၏ လအပခက၊ အထးသျဖင အမနတကယ အကာအကြယမဒကၡေရာက လကရေသာ လမႈအဖြ႕အစညးမား၏ လအပခကက တက႐ကအကးသကေရာကေစမည ဖြ႕ၿဖးေရး ျဖစသည။ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးသည သဘာ၀ကမၻာေျမႀကး ႏင လေနထငမႈဘ၀တ႔က က႑ေပါငးစျဖင ဆကစပလကရသည။ က႑ေပါငးစဟဆရာတြင ဇ၀မးကြမား (သဘာ၀ပတ၀နးကငအတြငး ကြျပားမႈအမးမး)၊ ေျမယာ (သတတြငးတးေဖာျခငး အပါအ၀င)၊ သစေတာမား၊ စကပးေရး၊ ေရ၊ စြမးအငႏင စးပြားေရးတ႔ျဖစသည။

အခနး (၁) သည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး၏ စစညးေရြးခယထားေသာ အဓပၸါယဖြငဆခက မားကေဖာျပ၍ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ အေကာငးဆး လကေတြ႕ အေကာငအထည ေဖာမႈမားက ရငးျပထားသည။ ထ႔အျပင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ကလသမဂၢ၊ ျမနမာအစးရႏင အျခားေသာ အေရ႕ေတာငအာရႏငငအစးရမား၏ အျမငမားက ႏႈငးယဥသးသပ ေဖာျပထားသည။ ဤအပငး၏ ေနာကဆးတြင ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအေပၚ အက းသကေရာကေစမညအေရးႀကးသည အျပညျပညဆငရာသေဘာတညခကအမ းမ းႏင အမ းသား ဥပေဒမားက မတဆကေဖာျပၿပး၊ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက ေငြေၾကး အေထာကအပဆငရာ အေၾကာငးက ေဖာျပထားသည။

အခနး (၂) သည ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး၏ အဓကကေသာ ရာသဥတေျပာငးလျခငး က မတဆကထားသည။ ရာသဥတေျပာငးလျခငး - အခနၾကာျမငသညႏငအမ ရာသဥတေျပာငးလျခငး၊ လသားတ႔၏လပေဆာငမႈမားေၾကာင ရာသဥတအေျခအေနဆးရြားလာျခငးက - ပတ၀နးကငႏင လေနမႈဘ၀တ႔အေပၚ သကေရာကမႈမား ျဖစလာသည။ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးသည လသားႏင ပတ၀နးကငက အကအညေပးႏငရန ဘစနေခၚမႈက ကယတြယႏငရန လအပသည။ ေရႀကးျခငး၊ ေျခာကေသြ႕မးေခါငျခငး၊ အပလႈငးႏင ရာသဥတတးပြားေျပာငးလျခငး မးေလ၀သေျပာငးလျခငးတ႔ကဥပမာအျဖစထညသြငးေဖာျပသည။ ထ႔ေနာက ျမနမာႏငင၏ ရာသဥတေျပာငးလမႈႏင ဆကႏြယ၍ အျပညျပညဆငရာသေဘာတညခကဆငရာမားႏင ျမနမာႏငင၏ ရာသဥတေျပာငးလ ျခငးသကေရာကမႈဆငရာ ေငြေၾကးေထာကပေပးႏငမည ျဖစႏငဖြယ အရငးအျမစမား အေၾကာငးက အဆးသတ အေနႏင ရငးျပထားသည။

အခနး (၃) သည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ လေနမႈဘ၀ႏင သဘာ၀ ကမၻာေျမႀကးတ႔၏ဆကစပပ နင လအပသည ေနရာမားတြင ရာသဥတေျပာငးလမႈႏင ဆကႏြယေသာ ႐ႈေထာငအမးမ းက

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

7

တစခခငးအလက (ဇ၀မးကြမား၊ ေျမယာ၊ သစေတာမား၊ စကပးေရး၊ ေရ၊ စြမးအငႏင စးပြားေရး) မးေမာငးထးရငးျပထားသည။ အပငးတစခစတြင ေရရညတညတ ခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအတြက အစတ အပငးတစခစက အဘယေၾကာငအေရးႀကးသညက ဥးစြာရငးျပ သည။ ထ႔ေနာက ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး၏ အျမငမားႏငဆကႏြယ၍ ျမနမာအစးရ၏ ျပညတြငးဥပေဒႏင အျပညျပညဆငရာသေဘာတညခကမားက ဆကလကေဖာျပသည။ ေနာကဆး၌ အပငးတစခခငးစသည ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔ၿဖးေရး စမခကမား အတြက ေငြေၾကးဆငရာ အကညေပးမည (သ႔မဟတ) အကညေပးႏငေသာအင စတကးရငးမား အေၾကာငးက ေဖာျပထားၿပး၊ ယငးအငစတကးရငးမား၌ထားရသည အထးက႑ တစရပရပႏင႔ ဆကစပေနသည ေရရညတညတ ခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမားဆငရာစညးမဥး စညးကမး မားကေဖာျပသည။

အခနး (၄) သည ေရရညတညတခင ၿမေသာ ဖြ႕ ၿ ဖ းေရးဆငရာနးေဆာမ ႈမ ားႏ င ဖြ ႔ ၿ ဖ းေရးစမကနးမားႏင ဆကစပအေၾကာငးအရာမားက ျဖစရပမန (၂) ခကအသးျပ၍ ေလလာစစေဆးသည။ ပထမ ျဖစရပမန အျဖစ ေဆာငရြကၿပးစးခသည ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးတစချဖစေသာ ရတနာပကလငးသြယတနးျခငး စမကနးက သဘာ၀ပတ၀နးကင၊လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈႏင ပတသက၍ မညသ႕စတင၍ (သ႕မဟတ)ဆကလက၍နးေဆာမႈမားလပသညကကြျပားျခားနားသညနညးျဖငေဖာျပသည။ အျခား ျဖစရပမန ေလလာမႈအေနျဖင ျမစဆဆညတညေဆာကျခငးစမကနးအရ လာထားၿပးေသာ ဖြ႕ၿဖး ေရးစမကနး ရပတန႔ေအာငနးေဆာမႈ သ႔မဟတ ၎အား ပမေရရည တညတဖြ႕ၿဖးေအာင ေဆာငရြက ျခငးက ေလလာသည။ ျဖစရပမန တစခစတြင မညသညအတြကေၾကာင ဖြ႕ၿဖးမႈစမကနးသည ေရရည တညတဖြ႕ၿဖးမႈက ဥးတညျခငးမျပသနညး၊နးေဆာသမားအေနျဖငမညသညတ႕က လပေဆာငခသနညး၊ အနာဂတတြင မညသညအရာက လပေဆာငႏငသနညး ဆသညက ရငးျပသည။

ေနာကဆးအခနးတြင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးဆငရာ နးေဆာမႈမား လပေဆာင ရာတြင အသး၀ငမည အရငးအျမစမားက ေဖာျပသည။ ၎သည ျမနမာႏငင၏ ပတ၀နးကငဆငရာ ဥပေဒႏင မ၀ါဒမားက ေျပာငးလျခငးမား၊အကျဖတမႈလမးၫႊနမႈမား၊ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕ၿဖးေရးအခနးက႑၌ တာ၀နရသညအဖြ႕အစညးမား၊၀နႀကးဌာနမားႏင ပမသရလသညအခကအလက အရငးအျမစမားႏင အဖြ႕အစညးမားစာရငးက ရငးျပထားသည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

8

အခနး (၁) အခနး (၁)

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးဆသညမာအဘယနညး။ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးဆသညမာအဘယနညး။

ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးဆသညမာ လေနမႈအဆငအတနး ပမျမငတကလာေစေသာ သ႔မဟတ လသားတ႔၏ လမႈဘ၀အတြက အလပအကငအခြငအလမးေကာငးမားႏင အရငးအျမစမားဖနတးေပးေစေသာ၊ ႏငင တစႏငင၏ စးပြားေရး သ႔မဟတ အေျခခလေနမႈအေဆာကအအမား ဖြ႕ၿဖးတးတကလာမႈက ဆလသည။ အေျခခအေဆာကအအဟဆရာတြင ႐ပပငးဆငရာေျပာငးလတးတကမႈျဖစေသာ လမးမားေဖာကလပျခငး ကသ႔ လပငနးမား သ႔မဟတ ႐ပပငးဆငရာမဟတေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ပမေကာငးမြနေသာ အစးရမားလညး ပါ၀ငသည။

ပ အမတ ၁၊ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးသရပျပပပ အမတ ၁၊ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးသရပျပပ

ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးသည ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးအမးအစားတစမးျဖစသည။ ဖြ႕ၿဖးမႈ ေရရညတညတသညဟဆရာတြင ကာလရညၾကာစြာ ယငးဖြ႕ၿဖးမႈအား ဆကလကအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကနငျခငးျဖစသည။ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး သည ပတ၀နးကငက ႀကးမားစြာ ဆး႐ႈးျခငးမရေစသကသ႔ ပတ၀နးကငဆငရာအရငးအျမစ (သန႔ရငးေသာေရ၊ ထြနယကစကပးႏငေသာေျမ၊ အပငမား၊ တရစၧာနမား၊ ေရနႏင သဘာ၀ဓါတေငြ႕ကသ႔ေသာ ေလာငစာမား) စသညတ႔ကလညး သဘာ၀ျဖစစဥမားက အဆပါ အရငးအျမစမားက ဖနတးျဖစေပၚနငေစမႈအခနကာလထက ပမျမနဆနစြာ ကနစငေအာငအသးချခငးမားက ေရာငကဥရမည။ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖး ေရးသည အမားျပညသ ၏ လမႈေရးရာက႑က ေရရညအကးျပရမည။ ဆလသညမာ ကြျပားျခားနား

လမႈေရး

သာတညမမႈခရပႏငမႈ

ေရရညတည တမႈ

အလားအလာရမႈ

စးပြားေရးပတ၀နးကင

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

9

ေသာယဥေကးမႈဆငရာမားက ေလးစားလကနာ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရနႏင အကာအကြယအကငးမဆးျဖစသညျပညသမား (ဆငးရသမား၊ တငးရငးသား မးႏြယစမား၊ အမးသမးမားႏင ကေလးငယမား)၏အကးစးပြားကထညသြငး လပေဆာငျခငးျဖင ဖြ႕ၿဖးေရး လပငနးမားသညလသားမား အေပၚ ေရရညတြငဆးကးမားသကေရာကျခငး ရႏငေတာမည မဟတေပ။

ဖြ႕ၿဖးေရးက မတညေသာအဆငအလက မတညေသာ လသားမားက အေကာငအထညေဖာလပ ေဆာငသည။ ေဒသခလထမားသည ၎တ႔၏ဘ၀မားက တးတကလာေစရန ပါ၀ငလပကငေဆာင ရြကႏငသည။ တစခနခနတြင အဆပါဖြ႕ၿဖးမႈစမကနးမားတြင ေဒသဆငရာ သ႔မဟတ ႏငငတကာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ လထအေျချပအဖြ႕အစညးမားပါ ပါ၀ငလာၾကသည။ ႏငငအစးရႏင ကလသမဂၢကသ႔ေသာ ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားအေနျဖငလညး ပဂၢလကကမၸဏမား ကသ႔ပင ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥမားတြင ပါ၀ငႏငသည။ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားအားလးသညေရရညတညတ သညဖြ႕ၿဖးမႈမျဖစႏငေပ။ တစခနခန၌ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားသည ပတ၀နးကငကထခကေစျခငး သ႔မဟတ ေဒသခမားအတြက ဆးကးမားျဖစေပၚေစသည။ ထ႔ေၾကာင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး မဝါဒမားသည အလြနပငအေရးႀကးလသည။

ယခ ေဖာျပခကအားလးသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးမႈအေပၚ အေျခခ ရငးလငးခကမား ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ဖြ႔ၿဖးမႈလပငနးမားတြင ပါ၀ငေသာ အပစမားသည ေရရညတညတခငၿမ ေသာဖြ႕ၿဖးမႈ အေပၚတြင မတညေသာ အဓပၸာယ ဖြငဆခကမား ရၾကသည။ ျမနမာႏငင၏ဖြ႕ၿဖးေရးတြင ပါ၀ငေသာ အဖြ႕မားစာရငးႏင အဖြ႕တစခခငးစ၏ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာအျမငမားက ေအာကပါအတငး စာရငးျပစထားသည။

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာအဓပၸါယဖြငဆခကမား၊ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာအဓပၸါယဖြငဆခကမား၊

ကလသမဂၢကလသမဂၢ

ကလသမဂၢ၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးအနကဖြငဆမတြင လသားတ႔၏ လကတေလာ လအပ ခကက အနာဂတမးဆကအတြက ထခကမႈမရေစဘ ျဖညဆညသညဖြ႕ၿဖးေရးဟဆပါသည။ ဆလသညမာ ပတ၀နးကငဆငရာကာကြယမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရးသည ဒြနတြလပေဆာငရမညျဖစသည။1 ဆကလက၍ ကလသမဂၢ၏ အဓပၸါယဖြငဆခကတြင ၿငမးခမးမႈကေဖာေဆာငျခငးႏင ဆငးရမြေတမႈပေပာက ေအာင ေဆာငရြကမႈအပငးသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး၏ အေရးႀကး အစတအပငး ျဖစေၾကာငး ေဖာျပသည။2 ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးသည သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ၊ စးပြားေရးဆငရာႏင လမႈေရးဆငရာမားက ေရရညအကးျပေစမည ဖြ႕ၿဖးေရးျဖစေၾကာငး ကလသမဂၢကဆသည။3 ထပမျဖညစြကရပါလင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးသည ပတ၀နးကငကကာကြယရ ပါမည၊ စးပြားေရးတးတကျဖစထြနးမႈရရမည၊ ဆငးရမြေတမႈႏင လမႈျပနာမားက ေျဖရငးႏငရမညဟ

1 "Our Common Future," (New York: World Commission on Environment and Development, 1987).2 "Rio Declaration on Environment and Development," ed. United Nations (Rio de Janeiro: United Nations, 1992).3 United Nations General Assembly, "2005 World Summit Outcome," (New York: 2005).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

10

အဓပၸါယရသည။ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးသည မတညေသာ ယဥေကးမႈမား ကာကြယမႈက အားေပးရမည။4 ယငးတြင တငးရငးသားမးႏြယစမားႏင ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ယဥေကးမႈမား အပါအဝငျဖစသည။5

အေရ႕ေတာငအာရေဒသရ အစးရမားအေရ႕ေတာငအာရေဒသရ အစးရမား

အေရ႕ေတာငအာရေဒသရ အစးရမားသည စးပြားေရးအလငအျမနဖြ႕ၿဖးတးတကလာျခငးတြင ပတ၀နးကင ဆငရာကနကမႈမားပါ၀ငသညဟ အသအမတျပထားၿပး၊ တငးသျပညသားတ႔၏ တးျမငလအပသညစြမးအငနငအရငး အျမစမားျပညမေအာငျဖညဆညးရာတြင ပတ၀နးကငထခကျခငးမရေသာ နညးလမးမားရာေဖြရန ဆႏၵရၾကသည။

အာရႏငငမား၏အစးရမားသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးသည စးပြားေရးဆငရာ အခြငအလမးမားျပနလညေပၚေပါကလာမညဟ ေယဘယၾကည႐ႈသည။ ေရရညဖြ႕ၿဖးမႈစကမႈ လပငနးမားေပၚ အေျခခ၍ ပတ၀နးကငကကာကြယျခငးျဖင စမးလနးစစးပြားေရး(Green Economy) ကဖနတးရန အခြငအလမးျဖစသည။ အာရႏငငမားသည အျခားႏငငမားထကပ၍ ကမၻာလးဆငရာ စးပြားေရးဆတယတခနအတြငး စမးလနးစစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈတြင ေငြေၾကးရငးႏးျမပႏမႈ ပမလပေဆာငၾကသည။6 ေနာကဆးတြင အာဆယႏငငမားအဖြ႕ ထပသးညလာခ၌ အာဆယေခါငးေဆာငမားသည ၎တ႔၏ ႏငငစးပြားေရးက ပမခငမာလာေစရနႏင ျပနလညအေျခကေစရန အတြက အရငးအျမစမားက ေရရညအသးျပရနနင စမးလနးစစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးျခငးဆငရာ သေဘာတ လကမတေရးထးခၾကသည။

အေရ ႕ေတာငအာရ ႏ င ငမ ားသည ေရရ ညတညတခင ၿမေသာဖ ြ ႕ ၿ ဖ းေရးက႑ရပတစခ ႕ က အာ႐စကသည။ ဤက႑တြင သစေတာထနးသမးမႈႏင ေရအသးခမႈမား၊ အရငးအျမစႏင စြမးအငအသးခ မႈနညးေသာ အေဆာကအအမားဖနတးျခငးႏင သဘာ၀ေဘးအႏရာယမ ကာကြယျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။ အေရ႕ေတာင အာရႏငငအစးရမားသည အရငးအျမစမားကေရရညတညတေအာင အသးျပျခငး၏ ဥပမာေကာငးျဖစေသာ မ႐းဖလာဓေလထးစယဥေကးမႈမားက စတငအသအမတျပလာၾကသည။7

ျမနမာအစးရျမနမာအစးရ

ျမနမာအစးရသည ကလသမဂၢ၏ ရယ (Rio) သေဘာတညခကက လကမတေရးထးထားသည။ ဆလသညမာ ျမနမာအစးရအေနျဖင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ကလသမဂၢ၏ အဓပၸာယ ဖြငဆခကက လကချခငးပငျဖစသည။ ဆကလက၍ ျမနမာအစးရက ေရရညတညတခငၿမေသာ

4 "Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions," ed. Scientifi c United Nations Educational, and Cultural Organisation (UNESCO) (Paris: 2005).

5 "Rio Declaration on Environment and Development."6 "Sustainable Development in Asia and the Pacifi c: Trends, Challenges, Opportunities, and Policy Perspectives," (Astana:

United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacifi c, 2010).7 "Meeting of Ministers," United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacifi c, http://www.unescap.

org/mced/mom/.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

11

ဖြ႕ၿဖးေရးသည ျမနမာျပညသမား၏ လအပခကကျပညမ ေစသည သဘာ၀အရငးအျမစ ကာကြယျခငးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးႀကးထြားရန ေဆာငရြကရာတြင ဘကမေအာင ေဆာငရြကျခငးျဖစသညဟဆသည။8 ျမနမာအစးရ၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာရႈျမငမႈသည ေရရညတညတဖြ႕ၿဖးမည စးပြားေရးႏင လမႈေရးဖြ႕ၿဖးမႈ၊ ပတ၀နးကငထနးသမး ကာကြယေရး၊ ယဥေကးမႈထနးသမးကာကြယ ေရးႏင ေကာငးမြနေသာအပခပမႈအပါအ၀င “ျမနမာျပညသမား အတြက ခမးသာကြယ၀၍ ေပာရႊငေစ ျခငး” ဟ၍ ဆကလကေဖာျပသည။9

ျမနမာအစးရ၏ လထထတျပနခကတြင အစးရသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ ၿဖ းေရး၏ အဓကေသာခကအျဖစ အရငးအျမစမားက ေရရညအသးျပ၍ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင ဖနတးလႈ႕ေဆာေဆာငရြကရနႏင သစေတာကာကြယထနးသမးမႈတ႔အေပၚတြင အာ႐စကလကရေၾကာငး ေဖာျပသည။ သ႔ေသာလညး စစမနေသာ စမးလနးစစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးႀကးထြားလာရန နညးပညာႏင အရညအေသြး မျပညစမႈမားအတြက ျမနမာႏငငသည အျခားႏငငမားမ အကအညလအပလကရေၾကာငး ဆကလကပါရသည။ ဤသညမာျမနမာအစးရအေနျဖင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမားက အနာဂတ ရညရြယခကအျဖစ အေကာငအထညေဖာလပေဆာငရနရညရြယေသာလညး၊ လကရအခန၌ ယငးဖြ႕ၿဖးေရးမား ေဆာငရြကရန မျဖစႏငေၾကာငး ျပသေနျခငးျဖစပါသည။10

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး၏အေကာငးဆး အေလအကငမား၊ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး၏အေကာငးဆး အေလအကငမား၊

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးအျမငႏင ပတသက၍ ကလသမဂၢအေနျဖင ေကာငးမြနေသာ အခကအလကမားက ၫႊနျပသည။ အခနၾကာျမငလာသညႏငအမ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး မား ဆကလကအေကာငအထညေဖာမႈ စတကးစတသနးမားႏင ထပေလာငးျဖညစြကခကမားသည ပညာရငမားႏင လမႈအဖြ႕အစညးမားေပၚ ႐ကခတလာခသည။ ဖြ႕ၿဖးေရးမားသည ေရရညဖြ႕ၿဖးမႈ ျဖစရနႏင လသားအစအဖြ႕မားအား မတစြာအက းျပေစရမညဆသညက ယခအခါတြငကယကယျပန႔ျပန႔ သေဘာတလကခလာခသည။ ဥပမာအေနျဖင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမားသည အမးသမးမားႏငတငးရငးသားမးႏြယစမား၏လအပခကကထညသြငးတြကခကမႈျပရမည။ ဆကလက၍ ဖြ႕ၿဖးေရး၏သကေရာကမႈကခရမည လမႈအဖြ႕မားအား ဖြ႕ၿဖးေရးက မညကသ႔ အေကာငအထညလပကင ရနအတြကေျပာဆခြငရေစရမည။ ဤအေျခခသေဘာတရားသည စညးေႏာငမႈမရသည ထတျပနေၾက ညာခကတရပျဖစေသာကမၻာေျမျပငပဋညာဥ (Earth Charter) တြင ေဖာျပထားၿပး၊ ျမနမာႏငငမလ ငယအဖြ႔မားအပါအဝင ကမာၻတစ၀မးမ လထအဖြ႔မားစြာနင အနဂအမားမ ဖနတးျဖစေပၚေစ၍လက မတေရးထးခၾကသည။11

8 Myanmar Ministry of Environmental Conservation and Forestry, "Green Development Initiative in Myanmar," in ASEAN-China Environmental Cooperation Forum Innovation for Green Development (Nanning, China: 2011).

9 "National Sustainable Development Strategy for Myanmar," ed. Myanmar Ministry of Environmental Conservation and Forestry (Naypyidaw: 2009).

10 Ministry of Environmental Conservation and Forestry, "Green Development Initiative in Myanmar."11 "The Earth Charter Initiative, "The Earth Charter," (2000)..

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

12

ႏငငတကာ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးအငစတက းရငးအပါအဝင အေရအတြကတးပြားမားျပားလာသည လထအဖြ႕အစညးနင ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား၊ စသညတ႔က ကမာၻ႔ရာသဥတ ေျပာငးလ လကရသညနင အည ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအားထညသြငးတြကခကရမညက အသအမတျပလာၾကသည။12 ယငးမာ ႏငငမား ႀကေတြ႔ေနရသည အႏရာယႏင ဖြ႔ၿဖးေရးလပကငႏငသည အခြငအေရးမားလညး ေျပာငးလလက ရေနျခငးဟ အဓပၸာယရသည။ ဤတြင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးကေရ႕လာမည နစေပါငးမားစြာ၌ျဖစေပၚမည ရာသဥတကအေျခခထားလက ျပလပရမညျဖစၿပး၊ ယခလကရ ျဖစေနသည ရာသဥတအေပၚမကသာ အေျခခရမည မဟတပါ။

အျပညျပညဆငရာ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး အဓက ေပၚလစမ၀ါဒမား၊အျပညျပညဆငရာ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး အဓက ေပၚလစမ၀ါဒမား၊

ျမနမာနငငမ သဘာတလကမတေရးထးထားေသာ ႏငငတကာႏင ေဒသဆငရာေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး သေဘာတညခကစာခပ မားက ဇယားအမတ (၁) တြင ေဖာျပထားသည။

ဇယားအမတ (၁)ဇယားအမတ (၁)

သေဘာတညခကသေဘာတညခက ခႏစခႏစ အဓက ျပဌာနးခကမားအဓက ျပဌာနးခကမား အဆငအဆငဆကႏြယေနသညႏငင ဆကႏြယေနသညႏငင

တြငးလႈပရားမႈလပငနးတြငးလႈပရားမႈလပငနး

လသားႏင ဇဝကမၻာ

အစအစဥ

၁၉၇၀ ေရရညတညတခငၿမသည နညးလမးျဖင သဘာ၀

အရငးအျမစ မားစမးသပအသးျပရန

ေရ႕ေျပးစမကနးတညေထာငမႈ၊

ႏငငတကာ မရ (ျမနမာႏငငတြင

စမကနးမရ)

လပငနးစဥ ၂၁ ႏင

ပတ၀နးကင

ႏငဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ ရယ

(Rio) ေၾကျငာစာတနး၊

၁၉၉၂ ဖြ႔ၿဖးေရးသည မတမႈ၊ ျပညသလထက

ဥးေဆာငေစမႈ၊ ႏင ဇ၀ ဘကမျခငး၊ ေျမယာ၊

သစေတာမား၊ ေရနင စြမးအင စသညတ႔ ေရရည

တညတခငၿမမႈရျခငးက ေသခာမႈရေစရန

မ၀ါဒမား။ အစးရက ျပညသလထအေပၚ

ရာသဥတေျပာငးလျခငး သကေရာကမႈ

မအကာအကြယေပးရန၊

ႏငငတကာ ျမနမာ လပငနးစဥ ၂၁၊

အမးသားေရရညတညတခငၿမ

ေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးမဟာဗဟာ

ဇ၀ေဗဒမးကြမားဆငရာသ

ေဘာတညမႈ (CBD)

၁၉၉၃ ႏငငမားမ အေရးႀကးသည မးစတမားနင

ေဂဟစနစမားက ခြ ျခားသတမတထားၿပး

ကာကြယရနနင၊ ျပညသလထအား ဇ၀မး

ကြဆငရာ ပညာေပးႏင ဇ၀မးကြမား

ထနးသမးေရး အတြက ျပညသလထတ႔

ပါ၀ငေဆာငရြကမည နညးလမးမား ေပးရန။

ႏငငတကာ အမးသားဇ၀မးကြမား

ဆငရာ မဟာဗဟာ

လပေဆာငမႈ စမခက

ႏငငတကာ အပပငးေဒသ

သစေတာ

ဆငရာသေဘာတညမႈ

(ITTA)

၁၉၉၄ သေတသနျပလပရနနင အစးရမား သစေတာမား

ေရရည တညတစြာ စမမႈက

ကညေထာကပေပးရနႏငငတကာ အပပငးေဒသ

သစအဖြ႔အစညးက တညေထာငသည၊

ႏငငတကာ မရ

12 International Institute for Sustainable Development, "Climate Change and Energy," http://www.iisd.org/climate/.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

13

သေဘာတညခကသေဘာတညခက ခႏစခႏစ အဓက ျပဌာနးခကမားအဓက ျပဌာနးခကမား အဆငအဆငဆကႏြယေနသညႏငင ဆကႏြယေနသညႏငင

တြငးလႈပရားမႈလပငနးတြငးလႈပရားမႈလပငနး

ကလသမဂၢရာ

သဥတေျပာငးလမႈ

လပငနးေဘာငသေဘာ

တညမႈ (UNFCCC) နင

ကတပရတေကာ

၁၉၉၇ ေသခာသည နငငမားတြင အစမးေရာင

မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလပျခငးဆငရာ

ကန႔သတမႈႏင အျခားေသာ လအပသည နငငမား

(ျမနမာႏငငအပါအ၀င) သတ႔၏

မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလပမႈက

ေစာငၾကညမတသားရန၊ ရာသဥတေျပာငးလမႈ

အလကသငေစရနအတြက နင ေလာခမႈက

ေဆာငရြကရနႏင၊ သစေတာမား ေရရညတည

တေအာငစမခန႕ခြျခငး၊

ႏငငတကာ အမးသားပတ၀နးကင

ဆငရာေဆာငရြကမႈ

အကျဖတျခငး၊

ႏငငတကာ မးတနးလနး

မးစတမားျဖစသည ေတာ

ရငးတရစာၧနႏင ေဒသရငး

အပငမား ကနသြယမႈဆင

ရာ သေဘာတညမႈ

၁၉၇၅

(၁၉၉၇)

ေတာရငးအပငမားနင တရစာၧနမးစတမား

ကနသြယမႈက တရား၀ငထနးသမးသည။

ႏငငတကာ ပတ၀နးကင

ထနးသမးေရးနင

သစေတာေရးရာ ၀နႀကးဌာနမ

အာဏာတညေစသည၊

အာဆယစြမးအငပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈသေဘာ

တညခက

၁၉၈၆

(၁၉၉၇)

ႏငငမားကစြမးအငအရငးအျမစမားဖြ႔ၿဖးေရးတြင

ပးေပါငး ေဆာငရြကရနႏင

စြမးအငအကးတြငကယမႈ ျမငတငရန၊

ျပညမခနးစြမးအင၊ နင ပတ၀နးကင

အကျဖတမႈအား စြမးအင စမကနးမားတြငထညသြ

ငးပါ၀ငရန၊

ေဒသနငင

မားတြငး၊

(Regional)

မရ

စမေျမေတာဆငရာ ရမဆာ

(Ramsar)ထနးသမးမႈ

၁၉၇၁

(၂၀၀၅)

ႏငငမား အေရးပါသည စမေျမေတာမားက

သတမတၿပး ထနးသမးရန၊

ႏငငတကာ မးရငးႀကး စမေျမေတာ

ေတာရငးတရစာၧန ေဘးမ

ေတာျပလပျခငး၊

စားနပရကၡါ၊ စကပးေရးနင

သစေတာဆငရာ အာဆယ

ပးေပါငးလပကငမႈမဟာဗ

ဟာလပငနး စမခက

၂၀၀၇ အစးရမားက သတငးအခကအလကမေ၀ရနနင

စကပးေရးဆငရာ နညးပညာ၊ နင သမားရးက

ညႈႏႈငးမႈ အျခအေနမားက

လပကငရနလအပသည

ေဒသဆ

ငရာ

(Regional)

မရ

မတခက - ကြငးထတြင ေန႔စြထညသြငးထားပါက ျမနမာႏငငမမညသညအခနက သေဘာတညေၾကာငးေဖာျပၿပး၊ အကယ၍ ကြငးမပါရက၊ ယငးသေဘာတညမႈစတငသညအခနတြင ျမနမာႏငငက ပါ၀ငသေဘာတညခသည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

14

အမးသား သဘာ၀ပတ၀နးကင မ၀ါဒ၊အမးသား သဘာ၀ပတ၀နးကင မ၀ါဒ၊

၁၉၉၄ ခနစတြင အမးသား သဘာ၀ပတ၀နးကင မ၀ါဒက လကခကငသးခသည။

ယငးက - “ႏငငတႏငင၏ ကြယ၀မႈမာ ယငးႏငငရ ျပညသမား၊ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမား၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကငႏင သဘာ၀ သယဇာတမား ျဖစသည။ ျမနမာ သဘာ၀ပတ၀နးကင မ၀ါဒ၏ ရညရြယခကမာ ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးစဥမားတြင သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ စဥးစားခကမားက ထညသြငးၿပးႏငငသားမား ၏ ဘ၀အရညအေသြးက ႁမႇငတငေပးျခငးျဖင အထကေဖာျပပါ အခငးအရာမား ၾကား အျပနအလန သဟဇာတ ျဖစေရးႏင ဘကမေရး ျဖစသည။ ႏငငတငးသညသဘာ၀ပတ၀နးကငမ၀ါဒမားႏင အည တညရေနေသာ သဘာ၀ ပတ၀နးကငမားက ကယပငဆးျဖတခကျဖငသးစြခြငရသည။ သ႔ေသာလညး မမတ႔၏ ဆးျဖတခကမားသည အျခား ႏငငမား၏ အကးစးပြားက လြနကစြာခးေဖာကျခငး၊ထခက ေစျခငး မျဖစရန သတျပရမည။ ႏငငေတာႏင ႏငငသားတငးသည လကရႏင အနာဂါတမးဆကမား၏ အကးစးပြားအတြက သဘာ၀ အရငးအျမစမားကထနးသမး ေစာငေရာကရန တာ၀နရသည။ ဖြ႔ၿဖးမႈ ဆငရာ လပငနးမားႏင ဆကႏြယတငး ပတ၀နကငထနးသမးကာကြယေရးက ပဓါနဦးစားေပးရညမနး ခကအျဖစ အစဥထားရရေပမည။”13

ေပၚလစမ၀ါဒတြင အေျခခ စညးမဥးမားပါရသည။ မ၀ါဒက စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတြင ပတ၀နးကင ထနးသမးကာကြယေရးက ထညသြငးရမညျဖစၿပး၊ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈႏင ပတ၀နးကင ထနးသမးကာကြယေရး သည ျမနမာႏငငသားမား၏ ဘ၀က ျမငတငရမည ျဖစသည။ ယငးအေျခခ အခကမားမာ ကလသမဂၢက ခမတထားေသာ ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႔ၿဖးမႈဆငရာ အေျခခ အခကမားႏင ကကညသည။

သ႔ေသာ ျမနမာႏငင အမးသားပတ၀နးကင မ၀ါဒ၏ အျခားတစဖကတြင ျပနာမားရသည။ မ၀ါဒအရ အစးရနင ျပညသနစဖကစလးက ပတ၀နးကငက ထနးသမးကာကြယရန တာ၀နယရမညဟ ဆေသာလညး၊ ပတ၀နးကငႏငပတသကလင ျမနမာျပညသလထတြင အခြငအေရးမား ရေၾကာငးက မညသညအခါမ ရငးမျပထားပါ။ ၄ငးအစား၊ အစးရက ျမနမာႏငင၏ သဘာ၀ အရငးအျမစမားက အဆငေျပသလ အသးျပရန အခြငအေရးရေၾကာငး ေျပာထားသည။ ၄ငးသည ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစတြင စတငခသည ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒျဖစသည အစးရသည “ေျမယာအားလးနင သဘာ၀ အရငးအျမစအားလး ကအကြငးမပငဆငသည” ဆသကသ႔ပငျဖစသည။14

လပငနးစဥ(၂၁) နင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ၊လပငနးစဥ(၂၁) နင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ၊

လပငနးစဥ(၂၁)ဆသညမာအဘယနညး။လပငနးစဥ(၂၁)ဆသညမာအဘယနညး။

၁၉၉၂ ခနစတြင ျမနမာႏငင အပါအ၀င (၁၇၈) နငငက ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရးနင

13 Burma Environmental Working Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies," (Chiang Mai, Thailand: Burma Environmental Working Group, 2011). Page 19.

14 "Constitution of the Republic of the Union of Myanmar," ed. Government of Myanmar (Naypyidaw: 2008). Page 10.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

15

ပတသကသည စညးေနာငမႈမလပငနးစဥ (၂၁) ကသေဘာတခၾကသည။ လပငနးစဥ (၂၁)က ဤႏငငမားသည ရႈေထာငအမးမးမ ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရးမားနင ပတသကၿပးလပ ေဆာငရနမားက သေဘာတညခကမား ခမတေပးသည။ ၁၉၉၇ ခနစတြင ျမနမာအစးရက ျမနမာလပငနးစဥ (၂၁) ကထတျပနၿပး၊ ျမနမာႏငငက လပငနးစဥ (၂၁)အရ လပကငရမညလပငနးမားက မညသ႔ အေကာငအထညေဖာရန ရညရြယထားေၾကာငး ရငးျပထားသည။

လပငနးစဥ (၂၁) သည အစးရအေနျဖင မညသညေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမားျပလပမညႏင အဆပါဖြ႕ ၿဖ းေရးမားက ျမနမာအစးရအေနျဖင မညသ႔ ပေဖာလပေဆာငမညဆသည က ေဖာျပထားသညအတြက အေရးႀကးသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင အဆပါလပေဆာငခကတးတကမႈ အဆငဆငက ကလသမဂၢသ႔ အစရငခစာတငသြငးရန ၀တရားရေသာလညး အစအစဥအတငးျဖစ မလာခေပ။15

လပငနးစဥ (၂၁)သည ျမနမာအစးရအေနျဖင ျပညသျပညသားအဖြ႕မားအတြငး ဆငးရမြေတမႈပ ေပာကေရးႏင မညမမႈကေလာခမည ၿမ႕နယ၊ တငးေဒသႏင နငင ေရရည တညတဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ အေကာငးဆးအေျခအေနကတညေထာငမည ေရရညမဟာဗဟာက ဖြ႕ၿဖးေအာင ေဆာငရြကမညဟေဖာျပသည။ အဆပါအစအစဥသည အခြငမသာခ႕ငမႈအမားဆး လမႈအဖြ႕အစညးမား၊ အထးသျဖင အမးသမးမား၊ ကေလးငယမား၊ လငယမားႏင ဒကၡသညမားအေပၚ အကအညေပးမည။ အဆပါ အဖြ႕မားတြင အေသးစားပငဆငသမား၊ ဘာသာေရးဆရာမား၊ လကမႈပညာသညမား၊ ငါးဖမးလပသားမား၊ ေျမယာမလတနးစား၊ ဌာေနတငးရငးသားအဖြ႕မား၊ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားႏင ဆငေျခဖနးေဒသမားမ လမားပါ၀ငသည။16 လပငနးစဥ (၂၁) တြင အစးရအေနျဖင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမား လပေဆာငရန လမႈအသငးဦးေဆာငသညခဥးကပနညး (community-driven approach) က အသးခသငေၾကာငး17 ႏင တငးရငးသားအခြငအေရးမားႏင ယဥေကးမႈမားတညတခငၿမမႈကေလးစားမႈရရန၊ သဘာ၀အရငးအျမစမားထနးသမးကာကြယေရးႏင စမခန႔ခြမႈတြင ေဒသတြငးေနထငသည လ႔အဖြ႕အစညး မားအား အခြငအာဏာေပးအပရမညဟ ဆပါသည။18

လပငနးစဥ ၂၁ ၏ အေရးတႀကးလအပခကတစခမာ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက ဆးျဖတခကခမတရန အဓကအဖြ႕မားျပညျပညဝဝ ပါဝငရနျဖစသည။ အဓကအဖြ႕တြင စးပြားေရးသမားမား၊ ေတာငသလယသမားမား၊ လငယမား၊ တငးရငးသားမား၊ ေဒသဆငရာအာဏာပငမား၊ အသငးအဖြ႕မား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၊ အမးသမးမားႏင သပၸဆငရာအသငးအဖြ႕မားပါ၀ငသည။ ကလသမဂၢသ႔အစရငခသည ျမနမာႏငင၏ လပငနးစဥ (၂၁)အရျမနမာ အစးရသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမားတြင လထနားလညသေဘာေပါကမႈျမငတငျခငးက အရနျမငေဆာငရြကေနေၾကာငးႏင ဖြ႕ၿဖးေရး၏ ၿခငသးသပ ခကမားက အခြငသာတငးျပညသ

15 Burma’s past reports can be found here: http://www.un.org/esa/dsd/dsd_aofw_ni/ni_natiinfo_myanmar.shtml16 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio," (Rio de Janeiro: United Nations, 1992). Section I,

chapter 3.5.17 Ibid. Section I, chapter 3.7.18 Ibid.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

16

လထအစညးအေ၀းမားတြင တငျပေၾကာငးက ေဖာျပျခငးျဖင အစးရသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးရာ ဆးျဖတခကမားတြင အဓကအဖြ႕မား ႏင ပးေပါငးလပေဆာငလက ရေၾကာငးသကေသ ထသည။19 သ႔ေသာလညး ၎သည လပငနးစဥ (၂၁) ၏ လအပခကက ျပညမနငျခငးမရေခ။ အဆပါလပေဆာငခကမားသည ျပညသလထအားပညာေပးျခငး သ႔မဟတ ျမနမာႏငငျပညသျပညသားမား၏ လေနမႈဘ၀မားႏင အေျခအေနအခကအလကမားက အစးရအား အသေပးရနျဖစၿပး၊ ျပညသလထ၏ ထငျမငယဆခကမားက ေမးျမနးထားျခငးမရေခ။ ထ႔ျပင တစခ႕ေသာ လပေဆာငခက မားသည အဓကအဖြ႕မားကခနလပထားၿပး၊ လပငနးအနညးအကဥးတြင အမးသမးမား(သ႕မဟတ) တငးရငးသားမးႏြယစအဖြ႕မားပါ၀ငရနရညရႊယသည။

၂၀၁၂ ခႏစ ဇြနလတြင လပငနးစဥ (၂၁) ကလကမတေရးထးခသည ႏငငကယစားလယမားနငတပါတညး ေဒသဆငရာလ႔အဖြ႕အစညးမားႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားသည လပငနးစဥ (၂၁)က လပငနးစဥေဆာငရြကခကတးတကျဖစေပၚမႈက သးသပရနႏင ကတကဝတအသစမား ထပမမတဆကမႈျပရန လ၊မလ ျခငးအတြကေတြ႕ဆၾကမည။ အဆပါအစညးအေ၀းက “ရယ အေပါငး ၂၀ (Rio +20) ”ဟ လသမားသည။

ေအာကပါတ႔သည “ရယ အေပါငး ၂၀ (Rio +20)” မ အသစထပမျဖစေပၚမညသေဘာတညခကဆငရာတစစတစရာကအကျဖတရန လမးၫႊနခက မားျဖစသည။

• လပငနးစဥ - အစးရအျပင အျခားအဖြ႕အစညးမား (အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား သ႔မဟတ ျပညတြငးအဖြ႕အစညးမား - အထးသျဖင ဌာေနတငးရငးသား သ႕မဟတ တငးရငးသား လမႈအဖြ႕အစညးမား၊ အဆပါ လမႈအဖြ႕အစညးမားမ အမးသမးမားကသ႔) က သေဘာတညခကအသစမားက ဖနတးရာတြငေျပာပငခြငရမညလား။ လပငနးစဥ (၂၁) ၏ ကတကဝတမားက ျပညမရနအတြက အဆပါအဖြ႕အစညးမားကအစးရမကတကဝတအ သစမားမညသ႕ ျပညမေအာငေဆာငရႊကရန သ႔မဟတ ျပလပရနအတြက ဆးျဖတပငခြငရမညလား၊ စမကနးမားအား ေစာငႀကညႀကးၾကပျခငး ႏင ခငခနပငးျဖတျခငးက လပႏငမညလား။ ကတကဝတမားသည စညးေနာငအားရပါသလား။

• တညရဆကတကဝတမား - လပငနးစဥ ၂၁ ကတကဝတမားျပညမရန ႏငငမား၏ပကကြကမႈ သ႔မဟတ တြနးထး႐နးကနခရျခငးအတြက ဆးျဖတခကတစစတစရာက ခမတခသလား။

• ကတကဝတသစမား - အစးရအေနျဖင ကတကဝတသစမားက သေဘာတသလား။ ထသ႔ဆလင အဆပါကတကဝတမားတြင အေၾကာငးအရာအသစမား(ေရႊ႕ေျပာငးေနထင ျခငးႏင ရာသဥတ ကာကြယျခငး) ပါ၀ငသလား။ အဆပါလာထားခကအသစမားသည ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမား လပေဆာငရာတြငႀကေတြ႕ရမည အခကအခမားက လေလာကစြာကငတြယ ေျဖရငးႏငပါသလား။

19 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar," United Nations Department of Economic and Social Affairs, Division for Sustainable Development, http://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/countr/myanmar/natur.htm.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

17

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာမာအဘယနညး။ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာမာအဘယနညး။

လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရအေနျဖင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးအတြက အမးသားမဟာ ဗဟာမား တးတကဖြ႕ၿဖးေအာင လပေဆာငရမညဟေဖာျပသည။ ျမနမာႏငငသည ၎၏ အမးသားေရ ရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ (National Sustainable Development Strategy-NSDS) က ၂၀၀၉ ခႏစတြင ကလသမဂၢသဘာ၀ပတ၀နးကငအစအစဥ၏ အကအည ျဖင ဖနတးျပလပခသည။ ျမနမာအစးရသည အမးသားေရရညတညတခင ၿမေသာဖြ႕ ၿဖ းေရးမဟာဗဟာ၏ ပနးတငက သဘာ၀အရငးအျမစမား ေရရညတညတခငၿမေသာစမခန႔ခြမႈ၊ ဘကစေပါငးစပထား ေသာစးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ႏင ေရရညတညတခငၿမေသာလမႈဖြ႕ၿဖးမႈ ဟ၍ေဖာျပသည။

အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ(NSDS)တြင ေအာကပါတ႔ ပါ၀ငသည။

• အစားအစာျပလပျခငးစနစက ေရရညတညတခငၿမေစျခငး၊• စကမႈထတကနနညးစနစမားအားဖြ႕ၿဖးေစမႈတြင ေရရညတညတခငၿမေစျခငး၊• သဘာ၀ပတ၀နးကင-ခရးသြားလာျခငး (ပတ၀နးကငထနးသမးေစာငေရ ာကမ ႈႏ င ယဥေကးမႈဆငရာ အရညအေသြးက ထနးသမးျခငး) က တးျမငျခငး၊

• ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ သေတသနလပငနးမားက အေထာကအပေပး ျခငးႏင ပမေကာငးမြနစြာစမခန႔ခြသညေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအငစတကး ရငးမားထေထာငျခငး၊

• ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ လထပညာေပးမႈႏင ပးေပါငးပါ၀ငမႈကအကး ေဆာငျခငး၊

အမ းသားေရရ ညတညတ ခ င ၿမေသာဖ ြ ႕ ၿ ဖ းေရးမဟာဗ ဟာအစအစဥမ ားတ ြ င ေအာကပ ါ လမးၫႊနခကမား ခမတသည။

• စကမႈဇႏင လယယာစကပးေရးထတကနမားက အလဟျဖစမႈနညးပါးျခငး၊စြမးအင အနညးငယ ႏင အေထာကအကပစၥညးမား ေလာခအသးျပျခငးျဖင လေလာကေသာကနထတလပမႈျဖစေပၚေစရန၊

• တဖနျပနလညသးစြျခငး(recycling)က အားေပးရန၊• စြမးအငအရငးအျမစအသစနငျပညမခနးစြမးအင(renewal energy)အသးျပမႈက အားေပးရန၊• ေရရညထနးထားႏငမည ထတလပမႈမားအတြက သဘာ၀ပတ၀နးကငကအကးျပေစမည နညးပညာမား (အစမးေရာငနညးပညာ (green techonology) ဟေခၚေလရသည) က အသးျပရန၊

• အေလအလြငမားေသာ သးစြမႈမားေလာခရန (ေရရညသးစြမႈမားအေပၚ ျပညသ လထ၏ နားလညသေဘာေပါကမႈ တးျမငလာျခငး)။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

18

အမးသားပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး အမးသားပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး (National Environmental Performance Assessment (NEPA)(National Environmental Performance Assessment (NEPA)

၂၀၀၆ ခႏစတြင ျမနမာအစးရသည အမးသားပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး က ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမား၊ အာရဖြ႕ၿဖးမႈဘဏအပါအ၀င ကလသမဂၢ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ အစအစဥ၊ ကမၻာလးဆငရာသဘာ၀ပတ၀နးကငမဟာဗဟာအငစတကႏင ဂပနႏငင၏ အမးသား သဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာေလလာမႈအငစတကတ ႔၏ အကအညျဖင ေရးသားထတျပနခသည။ အမးသား ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငးသည ျမနမာႏငင၏အေျခအေနႏင အစးရ၏ပတ၀နးကငဆငရာ က႑ (၇) ခအေပၚ ေဆာငရြကမႈမတတမးမားက ၾကည႐ႈသည။ ဤစာအပ၏ အပငး(၃) သည အဆပါလပေဆာငမႈအကျဖတျခငးဆငရာနကနစြာရာေဖြေတြ႕ရမႈမား နင အႀကျပခကမား ပါဝငသည။

ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငး (Environment Impact Assessment (EIA)) ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငး (Environment Impact Assessment (EIA))

ႏင ႀကတငၫႏႈငးထားေသာ (ႏစဥးႏစဖက) သေဘာတညမႈ(Free, Prior, and Informed ႏင ႀကတငၫႏႈငးထားေသာ (ႏစဥးႏစဖက) သေဘာတညမႈ(Free, Prior, and Informed

Consent (FPIC))Consent (FPIC))

ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးသည လာထားခကစမကနးမား၏ ေဒသဆငရာ ပတ၀နးကင အေပၚ သကေရာကႏငမ ႈ ကေလလာျခငး ျဖစသည။ ျမနမာႏ င ငမ အပ အေရ႕ေတာငအာရႏငင အမားစသည ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးအသစမားအတြက ပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငး လအပသည။ သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငသညအမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာအား ၂၀၁၄ ခႏစေနာကဆးထား၍ ပတ၀နးကငလပ ေဆာငမႈအကျဖတျခငးအစအစဥက မတဆကရန ကတျပခသည။

ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငး၏ရညရြယခကမာစမကနးမားစတငအေကာငအ ထညေဖာေဆာငရြကမညသမား၊ သ႔မဟတ အဆပါစမကနးမား၏ သကေရာကမႈကခစားရ မညသမားအား စ မကနး၏ပတ၀နးကငဆ ငရာသကေရာကမ ႈအခကအလကမားက ေပးရနျဖစသည။ သ႔မသာ အဆပါ စမကနးမားတြငသကဆငပါ၀ငသမား(stakeholders) သည ျပညဝစလငေသာသတငး အခကအလကမားအရ စမကနးက မညသ႔မညပဆကလကအ ေကာငအထညေဖာရမည ဆသည ဘဆးျဖတခကက ခမတႏငမည။

ျမနမာအစးရအေနျဖင ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးသည ပတ၀နးကငႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ တစညးတလးတညးျဖစေစမႈအတြက အေရးႀကးေသာဖြ႕စညးပယႏရားျဖစ သညဟ ဆသည။20 ျမနမာႏငင၏ လတတေလာအေျခအေနအရ ပတ၀နးကငသကေရာကမႈ

20 Ministry of Environmental Conservation and Forestry National Commission for Environmental Affairs, Myanmar, "Fourth National Report to the United Nations Convention on Biological Diversity," (National Commission for Environmental Affairs, Ministry of Environmental Conservation and Forestry, Myanmar, 2009).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

19

အကျဖတျခငးႏင ပတသက၍ တရားဝငသတသတမတမတလအပခကမားမရေခ။ ပတ၀နးကငသကေရာကမႈ အကျဖတျခငးစတငလပကငေဆာငရြကေနေသာလညး ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားႏင ႏငငျခားဖြ႕ၿဖးေရး စမကနးလပငနးအခ႕၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈမားျဖင ႀကရာကပနးအျဖစျပလပေနသည။ လကရစမခကစနစမားအရ အစးရ၌ပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငးဆငရာ လပပငခြငအာဏာက လက၀ယရရျခငးမရေသးေခ။21

အပငး(၄) တြငေဆြးေႏြးခသည ရတနာပကလငးသြယတနးမႈျဖစရပမနအား ေလလာမႈအရ ႏငငျခား ကမၸဏမားႏင အလရငမား၏ လေလာကေသာသတငးအခက ေဖာျပျခငးအားလးက ပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငးက အေကာငအထညေဖာေဆာငႏငျခငးမရျခငးႏင အစရယယာပါ၀ငသမား အား လေလာကစြာႏင ပြငလငးျမငသာစြာ သတငးအခကအလကေဖာျပျခငးေသာလညးေကာငး ေဆာငရြက ႏငျခငးမရေပ။22 လကတေလာတြင ျမနမာႏငင၏ စမကနးမားတြငပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးအေကာငအထညေဖာမညဆလင ယငးအခကအလကမားအားအမားျပညသသရေစရန ကပၼဏမားႏင အစးရမလကနာလပကင ရနလအပခကမဟတေပ။

မညသညတ႕က ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးက ၿပးေျမာကျပညစေစပါသနညး။

အနမဆးအဆငအေနျဖင ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးသည ေအာကပါတ႔က လကနာရမည။

• ပတ၀နးကငသကေရာကမႈ အကျဖတျခငးအား ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားစတင လပကငပါမည ဟသည ဆးျဖတခကမခမ ႏင စမကနးဆငရာစတငအေကာငအထညေဖာေဆာငျခငး မျပလပခနတြင ေဆာငရြကရန။

• စမကနးေဒသႏင ပတ၀နးကငအေျခအေနက အေသးစတေဖာျပရန။

• စမကနး၏ ပတ၀နးကငႏ င လမႈေရးက႑မားအေပၚ သကေရာကႏငမ ႈမားက တြကခကေလလာရန။

• အကယ၍စမကနးတစခအား မတညေသာေဒသ၌ မတညေသာနညးလမးမားျဖငအေကာင အထညေဖာမႈမားလပကငခပါလင ျဖစနငဖြယသကေရာကႏငမႈမားကေလလာၾကည ႐ႈရန။

• စမကနးအား အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈမလပခပါလင သကေရာကမႈမားက ေလလာၾကည ႐ႈရန။

21 Win Myo Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar," (Naypyidaw: Division of Nature and Wildlife Conservation, Forest Department, 2011). Page 48.

22 A recent example of a relevant EIA is the 2010 Myitsone Dam EIA (available at: http://www.burmalibrary.org/docs12/EIA-CPI-1-2.pdf).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

20

• စမကနးသကေရာကမႈ ေလာပါးႏငေရးအတြက ျခားနားေသာနညးလမးမားအား ဆနးစစ မႈျပရန။

• စမကနးအေကာငအထညေဖာသမား၏ အသပညာကြာဟခကက ေဖာထတရန။

• စမကနးေၾကာင သကေရာကမႈ ခရမညသမားအား ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးတြင ပါ၀ငနငရနႏ င ဆး ျဖတခကမခမ တမ (ဆလသညမာ ပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငး စနစအား ျပညသတငးသရ ေစရန လအပသည။) သတငးအခကအလကမားက ျပနလည သးသပရန အခြငအလမးေပးရန။ ဤသညမာ စမကနး၏အစတအပငးျဖစသညပါ၀ငပတသကသမား၏ အခြငအေရးျဖစသည လြတလပ စြာႀကတငၫႇႏႈငးထားေသာ (ႏစဥးႏစဖက) သေဘာတညမႈ (Free, Prior, and Informed Consent (FPIC)) ျဖစသည။

လြတလပစြာႀကတငၫႏႈငးထားေသာ (ႏစဥးႏစဖက) သဘာတညမႈ (Free, Prior, and လြတလပစြာႀကတငၫႏႈငးထားေသာ (ႏစဥးႏစဖက) သဘာတညမႈ (Free, Prior, and Informed Consent (FPIC))Informed Consent (FPIC))

ဆလသညမာ စမကနးအေကာငအထညေဖာသမားသည ပတသကပါ၀ငမညသမား (stakeholders) အား စမကနးမစတငမ ေမးျမနးရနလအပသည။ စမကနးႏငပတသကေသာ လအပသညသတငးအခကအလက အားလးက ေပးအပရနႏင ၎တ႔သကေရာကမႈအတြက မနကနသည ဆးျဖတခကခမတႏငရနႏင အဆပါသတငးအခကအလကသည မနကနမႈရရနႏင ပတသကပါ၀ငသမား (stakeholders) အေနျဖင စမကနးႏငပတသက၍ မညသတစဥးတစေယာက၏ ပေယာဂမပါဘ လြတလပစြာေျပာဆဆးျဖတ ပငခြငရရမညျဖစသည။23

ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအတြက အဓကရနပေငြ အရငးအျမစမား၊ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအတြက အဓကရနပေငြ အရငးအျမစမား၊

ႏငငျခားတငးျပညမားမ ရနပေငြ၊ႏငငျခားတငးျပညမားမ ရနပေငြ၊

ႏငငျခားအစးရမားသည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးစမကနးအေကာငအထညေဖာမႈအေပၚ ၾသဇာသကေရာကမႈအားအလြနေကာငးသည။ ျမနမာ ႏငင၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးစမကနးအမားစသည ႏငငျခားကမၸဏမားမ အေကာငအထညေဖာေဆာငျခငး သ႔မဟတ အမနးခငးႏငငမားမ ေငြေၾကးေထာကပျခငး သ႔မဟတ အကအညမား ပါ၀ငသည။ မၾကာခဏပင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးလပငနးမား၏ရညရြယခကမာ အမနးခငးႏငငမားသ႔ သစ သ႔မဟတ သဘာ၀ဓါတေငြ႕ ကသ႔ ပ႕ကနမားတငပ႕ျခငးျဖစသည။

23 Oxfam, "Guide to Free, Prior, and Informed Consent," (Carlton: Oxfam, 2010).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

21

ျမနမာနငငတြငနငငျခားတကရကရငးနးျမပနမႈ ၂၀၁၀ မ ၂၀၁၁ျမနမာနငငတြငနငငျခားတကရကရငးနးျမပနမႈ ၂၀၁၀ မ ၂၀၁၁

မတခက၊ ဤဇယားသည၂၀၁၀ ခနစ ဧၿပလ မ၂၀၁၁ မတလတငေအာငျမနမာနငငတြငးကတျပထားသညနငငျခားရငးနးျမပနမႈက ေဖာျပသည။ဤကနးဂဏနးမားသညယခငနစမားထကသသသာသာပငျမငမားပါသည။ရငးနးျမပနမႈအမားစမာစမကနးသစမားျဖစ ၾကသည။ထ႕ေၾကာငလာမညနစတြင နငငျခားတကရကရငးနးျမပနမႈျမငမားမညမဟတပါ။ကးကားခက "Myanmar 2010/11 Fdi Pledges Soar Due to Chinese Projects." Reuters, no. 9 June (2011), http://in.reuters.com/article/2011/06/09/myanmar-investment-idINL3E7H90ZW20110609.

နငငအလကရငးနးျမပနမႈနငငအလကရငးနးျမပနမႈ

က႑အလကရငးနးျမပနမႈက႑အလကရငးနးျမပနမႈ

အျခားနငငမားအေမရကနေဒၚလာ ၀.၃ ဘလ

တရတနငငအေမရကနေဒၚလာ ၈႕၂၇ ဘလ

ေရနနငသဘာဝဓာတေငြ႕က႑ အေမရကန ေဒၚလာ ၂႕၉၅ ဘလ

လပစစက႑(ေရအားလပစစအပါအဝင) အေမရကန ေဒၚလာ ၈႕၂၂ ဘလ

သတတြငးက႑ အေမရကန ေဒၚလာ ၂႕၉၅ ဘလ

ေဟာငေကာင အေမရကန ေဒၚလာ ၅႕၈ ဘလ

ထငးနငင အေမရကန ေဒၚလာ ၂႕၉၅ ဘလ

ေတာငကးရးယား အေမရကနေဒၚလာ ၂႕၆၈ ဘလ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

22

ေယဘယအားျဖင ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားသည ႏငငျခားကမၸဏမား သ႔မဟတ အစးရမားမ ေငြေၾကးေထာကပလငကစား ျမနမာႏငင ေျမယာႏငပတ၀နးကငေရးရာဥပေဒႏင စခနစၫႊနးမား ျပညမရနမသာလပေဆာငရသည။ အခ႕ေငြေၾကးေထာကပသည အစးရမားသည အျခားႏငငမား၌စမကနးလပကငသညကမၸဏမားအား မမႏငင၏ ဥပေဒအတငး လကနာေစသည။ ဥပမာ - အဆပါစမကနးမားသည ေငြေၾကးပပးသညႏငင၏ ဥပေဒႏင စခနစၫႊနးအတငး လကနာေဆာင ရြကရသည။ သ႕ေသာ ထငးႏင တ႐တႏငငမားတြင ယငးသ႕ေသာ ဥပေဒႏင စခနစၫႊနး မရပါ။

ႏငငတကာ ဘဏမားမ ရနပေငြ၊ႏငငတကာ ဘဏမားမ ရနပေငြ၊

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည အာဆယအစးရမား၏ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအတြက အေထာကအပျဖစေစရန ေငြေၾကး ေခးငားသည။ အဆပါဘဏသည လတတေလာတြင ျမနမာႏငင၏ စမကနးမားအတြက ေငြေၾကး ေထာကပထားျခငးမရဘ ျမနမာႏငငေရးေျပာငးလမႈက ေစာငၾကညလကရသည။ လကရျမနမာႏငင၏ တးတကလာေသာႏငငေရးအေျခအေနအရ အာရၿဖးေရးဘဏအေနျဖင ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနး စမကနးမားအတြက ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈသည ယၾကညစတခရေသာအေျခအေနတြင ရ/မရႏင ျမနမာႏငငအေနျဖင အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအား အေမရကနေဒၚလာ ၄၈၉ သနး ေခးေငြျပနဆပရန စစဥျခငး မားအေပၚ မတည၍ ေငြေၾကးေထာကပမညသေဘာရသည။24 အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည အေရ႕ေတာငအာရ တြင အေ၀းေျပးလမးမႀကးမားႏင ဆညမားကသ႔ ျမနမာႏငငအား သြယ၀ကေသာနညးျဖင အကးသကေရာကေစမည စမကနးမားအား ေငြေၾကးေထာကပသည။

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏသည ပတ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈအကျဖတျခငးက ေရး႐ႈျခငးမျပသည စမကနးမားႏင ပတ၀နးကငက သကေရာကမႈမားေစႏငသည စမကနးမားအတြက ေငြေၾကးသးစြ မည မဟတေပ။ ပတ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈအကျဖတျခငးအစအစဥက စမကနးမား၏သက ေရာကမႈက ခရႏငသည ျပညသလထအား ခဥးကပမႈလြယကေစရန ပႏပထတေ၀ျဖန႕ခထားရမည။ စမကနးမားတြင ပတ၀နးကငထခကပကစးမႈ သ႔မဟတ ထခကပကစးမႈကပ၍နညးႏငသမနညး ေအာငႏင ေရာငလႊ၍မရေသာ ထခကပကစးမႈမားအတြက အစားထးေပးေလာျခငးစသည ပတ၀နး ကငစမ ခန႔ခြမႈအစအစဥမား ပါ၀ငရမည။ ပတ၀နးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥမားအား ျပညသတငး သရေစရမည။ အစးရအေနျဖင စမကနးမား၏ သကေရာကမႈက ခရမည ျပညသလထအား အဓပၸါယရေသာနညးလမးမားျဖင အႀကျပရမည။ ဆလသညမာ သကေရာကမႈက ခရသညျပညသ လထအေနျဖင စမကနးႏငပတသက၍ အႀကဉာဏရယျခငးႏင လေလာကေသာ သတငးအခကအလက ထတျပနျခငးမားက ေစာလငစြာရရရမည။ စမကနးမား၏သကေရာကမႈက ခရသည ျပညသလထ၏ ထခကနစနာမႈက တြကခကေလလာ၍ ဆးျဖတခကခမတသမားအေနျဖင မညသ႔မညပ ျပနလညထ ေထာငေရးလပငနးမားကလပေဆာငမညက နားလညသေဘာေပါကေစရမည။ အမးသမးမားသည အႀကဥာဏမားရယမႈတြင မျဖစမေနပါ၀ငရမည။ စမကနးအေကာငအထညေဖာသမားသည

24 Patrick Barta, "Too Bad, Burma: Big Bank Loans Unlikely Anytime Soon," The Wall Street Journal (2012), http://blogs.wsj.com/searealtime/2012/02/09/too-bad-burma-big-bank-loans-unlikely-anytime-soon/.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

23

စမကနးမား၏ သကေရာကမႈချပညသလထက ၎တ႔၏ ႀကေတြ႕ေနရသည ျပနာမားအား အမားျပညသအား အသေပးေစျခငးအလ႔ငာ စစဥေဆာငရြကေပးျခငး၊ အဆပါျပနာမားက ေျဖရငးေပးျခငးျဖင အႀကဉာဏမား ဆကလကေပးရမည။ ပတ၀နးကငစမခန႔ခြမႈအစအစဥ၏ အကးရမႈမားက ေစာငၾကညႀကးၾကပ၍ အကးဆကျဖစေပၚမႈက ျပညသလထအားချပရမည။25

စမကနးမားေၾကာင ဌာေနတငးရငးသားမားႏင တငးရငးသားမးႏြယစမားသကေရာကမႈျဖစေပၚ သညအခါ အဆပါလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ လအပခကကျဖညဆညးေပးရာတြင ၎တ႔၏လလားခကမားက တငးတာတြကခက၍၊ ယငးလမႈအဖြ႕အစညးမား၏လလားခကအေပၚတြင ခဥးကပကငတြယရမည။ စမကနးမားမ အကးျဖစထြနးမႈမားက တငးရငးသားမးႏြယစမားရရမႈနင ယငးလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ ဆးရႈးနစနာျခငးျဖစစဥအေထာကအပျပျခငးတြင ကားမျဖစျခငးအေပၚခြျခားမႈမရ ရနႏင ယဥေကးမႈဆငရာ သငေတာေလာကနမႈ ရရမည။ တငးရငးသားမးႏြယစမားအား မညသ႔ အတင ပငချပမညအစအစဥ၊ စမကနးအကးျဖစထြနးမႈမားက မညသ႔ မေ၀မညနင စမကနးေၾကာငျဖစေပၚ ေသာတစစတစရာ ဖကဆးခရျခငးမ သကသာရာရေစရန စသည အစအစဥမားအား ထခကနစနာသမား ရရေစရမည။ ဤအစအစဥတြင ဆးရႈးနစနာျခငးျဖစစဥ နငသကေရာကမႈ အားေစာငၾကညႀကးၾကပမႈ ထညသြငးပါဝငရမည။26

အာရၿဖးေရးဘဏအေနျဖင ယငးတ႕ေငြေၾကးေထာကပသညဖြ႕ၿဖးေရး စမကနးမားတြင ေျမယာအသးျပျခငး ကသ႔ေသာ အေၾကာငးအရာမားတြငအသးခရန တကေသခာ သညမ၀ါဒမား ရသည။ အဆပါမ၀ါဒမားႏင စပလဥးသညအပငးမားက ေရ႕လာမညအခနး၌ေဆြးေႏြးပါမည။ အကယ၍ျမနမာႏငင စမကနးမားအတြက အာရၿဖးေရးဘဏ၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈျပနလညစတငလင ဤစာအပတြငေဆြးေႏြးထားသည ေပၚလစမဝါဒမားအားလးသည အဆပါ ဘဏ၏ေငြေၾကးေထာကပမႈျဖင လညပတမညစမကနးမား အားလးတြငလကနာကငသးရပါမည။

သ႔ေသာလညး ႏငငတကာဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားတြင အာရၿဖးေရးဘဏအေနျဖင ယငးမ၀ါဒမားလကနာရန သ႔မဟတ အကးသကေရာကေစရန ပကကြကမႈအခ႕အတြက ေ၀ဖနခေနရလကရသည။ ဥပမာအေနျဖင ၂၀၀၀ ခႏစတြင လာအႏငငရ “နမလကဆည”တညေဆာကမႈက အာရၿဖးေရးဘဏမ ေငြေၾကးေထာကပရာတြင အဆပါဆညစမကနးသည ပတ၀နးကငက ဆးရြားစြာထခကပကဆးေစ သညအျပင ေဒသဆငရာလမႈအဖြ႕အစညးမားအားလညး ယၾကညအားထားရေလာကသညေရအသးခမႈမရရဘ ရပတညခရသည။ “နမလကႏင နမဇန” ျမစမားတေလာက ငါးဖမးလပငနးမားမာ ၅၀ ရာခငႏႈနးေကာ ေလာကသြားခၿပး ေဒသခငါးဖမးလပငနးလပသညလမႈအသငးအဝငးမားမာ ၎တ႔၏ အသကေမြးဝမးေကာငးဆး႐ႈးနစနာမႈအတြက ေလာေၾကးရရျခငးမရခေပ။ ဤလပရပမာအာရၿဖးေရးဘဏ၏မ၀ါဒနငဆန႔ကငေနပါသည။27 ၂၀၀၇ ခႏစေရာကသညအခနတြင ႏငငတကာျမစေစာင

25 Asian Development Bank, "Safeguard Policy Statement," in ADB Policy Papers (Asian Development Bank, 2009).26 Ibid.27 Susanne Wong, "World Bank, Adb Appeal for Blind Faith While Turning Back on Problems with Lao Dams," (2004),

http://www.internationalrivers.org/southeast-asia/laos/nam-leuk/world-bank-adb-appeal-blind-faith-while-turning-back-problems-lao-dams.htm.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

24

ေရာကေရးႏင အျခားအဖြ႕အစညးမား၏ ကယကယျပန႔ျပန႔ ျပငးျပငးထနထနလႈ႕ေဆာမႈအရေနာကဆးတြင အာရၿဖးေရးဘဏအေနျဖင ေဒသချပညသမားက စမကနးမားမ ေလာေၾကးေငြေပးျခငးစမ ခကအဆငမားက အေသအခာျပလပခသည။28

ကမၻာဘဏကမၻာဘဏ

အာရၿဖးေရးဘဏကသ႔ပင ကမၻာဘဏသည ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအတြက အစးရမားအား ေငြထတေခး သည။ ကမၻာဘဏသည ျမနမာႏငငအား ၎၏စစအပခပေရးစနစေၾကာင ေငြေခးျခငးမျပသည မ၀ါဒရေသာလညး အာရၿဖးေရးဘဏနညးတ ျမနမာအစးရ၏ ကမၻာဘဏအား ေခးေငြအမားအျပား ျပနလညေပးဆပရန ရသညမားအေပၚ မတညကာ အနာဂတတြင မ၀ါဒအေျပာငးအလ မားျဖစေပၚလာႏငသည။29 ကမၻာဘဏသည ျမနမာႏငင၏ႏငငေရးေျပာငးလမႈက ေစာငၾကညလကရ ၿပး၊ ျမနမာႏငငေရးအေျခ အေနသည ကမၻာဘဏကျမနမာအစးရအားေငြေခးမႈစတငရန လေလာကခလင ေငြထတေခးမညျဖစသည။ အေမရကနျပညေထာငစသည ကမၻာဘဏ၏အဓက အလရငျဖစသညအေလာက ကမၻာဘဏ၏မ၀ါဒမားအေပၚ ၾသဇာသကေရာကမႈႀကးမားသည။ အေမရကန အစးရအေနျဖင ျမနမာႏငငအတြငးကမၻာဘဏမဝငေရာကအကျဖတျခငးကခြငျပျခငး နငျမနမာႏငငအေပၚကနသြယ ေရးပတဆ႔မႈက ေလာချခငးသည မၾကာေတာမည အနာဂတတြင ကမၻာဘဏမျမနမာႏငင၏စမကနးမားတြင ေငြေၾကးေထာကပမႈဆသ႕ ဥးတညေစမညျဖစသည။30

ကမၻာဘဏအေနျဖင စမကနးတစခကေငြေၾကးေထာကပသညအခါ သကေရာကမႈခရမည ဌာေနတငးရငးသား ႏငတငးရငးသားမးႏြယစအဖြ႕အစညးမားႏငပတသက၍ စမကနးသညလြတလပၿပးႀက တငၫႇႏႈငးကာ ႏစဥးႏစဖကသေဘာတညမႈ (FPIC) ေဆာငရြကျခငးနငသကေရာကမႈခရမည မ းႏ ြယစအဖြ ႕အစညးမား ၏အသအျမငမားကအတငပငခ ျပရမည။ သေဘာတညမႈအႀက ျပခကရယရာတြင အမးသားႏင အမးသမး၊ လ႔အသကအပငးအျခားအလကပါ၀ငရမည။ ဤသ ေဘာတညခကသည စမကနးမားမစတငမ သကေရာကမႈခရမညသမားအေပၚ “ကယ ျပန႔ေသာလ႔အဖြ ႕အစညးအေထာကအပ” ျဖစေစမႈက ဥးတညရမည။ စမကနးမားလပေဆာငရန သေဘာ တညမႈရရသညအခါ ေဒသခတငးရငးသားလမႈအဖြ႕အစညးမား အေပၚ ထခကနာကငေစမႈ နညး လမးမားက ေရာငကဥရနႏင ကန႔သတရန လအပသည။ စမကနးမားမမညသညအကးျဖစထြနး မႈကမဆ တငးရငးသားမးႏြယစမားျဖစေသာ အမးသား၊ အမးသမးႏင အနာဂတ မးဆကႏင ၎တ႔ ၏ယဥေကးမႈဆငရာမားအေပၚ မတစြာခြေ၀မႈျဖစရမည။

ကမၻာဘဏအေနျဖင ေျမယာအသးျပျခငးကသ႔ေသာ ကစၥရပမားတြငအသးခရန တကေသခာသည မ၀ါဒမား ရသည။ အဆပါမ၀ါဒမားအား ေရ႕လာမညသကဆငသညအခနး၌ေဆြးေႏြးမည။ ျမနမာႏငင စမကနးမားအတြက ကမၻာဘဏ၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈျပနလညစတငလငဤစာအပတြငးေဆြး

28 Aviva Imhof, 2008.29 Barta, "Too Bad, Burma: Big Bank Loans Unlikely Anytime Soon."30 Steven Lee Myers, "Clinton Says U.S. Will Relax Some Restrictions on Myanmar," The New York Times, 1 December

2011.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

25

ေႏြးပါရသည ကမၻာဘဏ၏ခမတထားေသာ ေပၚလစမဝါဒမားအားလးက အဆပါဘဏ၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈျဖင လညပတမညစမကနးမား၌ လကနာကငသးရမည။

သ႔ေသာလညး အာရၿဖးေရးဘဏကသ႔ပင ကမၻာဘဏသညလညး ယငးေငြေၾကးေထာကပသည စမကနးမား တြင ယငးမ၀ါဒမားက ခးေဖာကျခငးေၾကာင ေ၀ဖနခရလကရသည။ ဥပမာအေနျဖင ၂၀၁၁ ခႏစတြင အႏၵယႏငင ဂဂာရကေဒသရ ေဒသဆငရာငါဖမးလပငနးအဖြ႕အစညးကယစားလယအဖြ႕က ကမၻာဘဏ၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈျဖင အေကာငအထညေဖာသည တာတာမြနဒရာ လပစစစမကနးအေပၚ တရား၀ငတငၾကားခကမား ထြကရလာျခငးျဖစသည။ အဆပါေဒသခလမႈအဖြ႕မားက ဤ စမကနးသည ၎တ႔၏ေနအမ မားမစြန႔ခြာေျပာငးေရႊ႕ေစျခငး၊ ေလထႏငေရထမားညစညမးေစျခငး၊ ေတာ႐ငးတရစၧာနမား ေနထငမႈကကစားမႈက ဖကဆးႏငျခငးႏင အဆပါလ႔အဖြ႕အစညးမားအား ၎ တ႔၏လေနမႈဘ၀ ျပနလညထေထာငရနခကခႏငမႈ ႀကေတြ႕ႏငသညဟ ဆသည။ ေဒသခလမႈအဖြ႕မား က စမကနးအေကာငအထညေဖာသမားအား အဆပါ စမကနး၏သကေရာကမႈကလေလာကေသာ အကျဖတျခငးႏင ၎၏ဆးကးမားေလာနညးေအာငေဆာငရြကျခငးမရခေၾကာငး ေဖာျပထားသည။31

ဖြ႕ၿဖးေရးရနပေငြမား၏ အေကာငးဆးလကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈ၊ဖြ႕ၿဖးေရးရနပေငြမား၏ အေကာငးဆးလကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈ၊

ႏငငတကာေငြေၾကးေထာကပမႈအဖြ႕မား၊ အစးရမားႏင စးပြားလပငနးမားအေနျဖင ယငးတ႔ေငြေၾကး ေထာကပမႈျဖင အေကာငအထညေဖာမည စမကနးမားသည ေရရညတညတဖြ႕ၿဖးမႈက ဥးတညရန၊ အျခား ႏငငမားတြင ၎တ႔၏ရငးႏးျမပႏမႈမားသည ပတ၀နးကငထခကပကဆးမႈ သ႔မဟတ လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားက ဥးတညမႈမရရနအတြက ယခအခါတြင ကယကယျပန႔ျပန႔လကခလာၾကသည။ ဖြ႕ၿဖးမႈ ေငြေၾကးေထာကပျခငး၏ အေကာငးဆးလကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈစညးမဥးမားက ကမၻာကလသမဂၢ ၂၀၁၁ တြင “ကာကြယေစာငေရာကရန၊ ေလးစားလကနာရနႏင ကစားမႈလပငနးေဘာင (Protect, Respect, and Remedy Framework)”32 အျဖစ ခမတထားၿပး၊ အျခားႏငငမားတြင ရငးႏးျမပႏသညစးပြားေရးလပငနးမားအတြကႏင ၂၀၀၃ ခႏစ၏ အေကြတာမ(Equator Principles of 2003)33 တြင ရငးႏးျမပႏမႈစညးမဥးအစမားက ႏငငတကာ ေငြေၾကးေထာကပမႈ အဖြ႕အစညး မားမသေဘာတညခက ရရၾကသည။ ေအာကပါတ႔သည မတတမးမားတြငေလလာ ေတြ႕ရသညစညးမဥးမားျဖစသည။ ေငြေၾကးေထာကပသမားအေနျဖင၊

• ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပမႈျပလင စမကနးမစတငမ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရးဆငရာမားက တက႐ကေသာလညးေကာငး၊ သြယ၀က၍ေသာလညးေကာငး ဆးကး သကေရာကမႈမားကဆနးစစရနႏင အဆပါဆးကးသကေရာကမႈေလာနညးေစမည နညး လမးမားကရာေဖြရမည။ အကျဖတမႈ၏ျဖစနငဖြယဆးကးမား နင ယငးဆးကးမားဆငရာ

31 India / Tata Ultra Mega-01/Mundra and Anjar, (2011).32 United Nations Human Rights Council, "Report of the Special Representative of the Secretary-General on the Issue of

Human Rights and Transnational Corporations and Other Business Enterprises, John Ruggie: Guiding Principles on Business and Human Rights - Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework," (New York: United Nations, 2011).

33 "The Equator Principles," ed. Equator Principles Association (2003).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

26

ေဆာငရြကမညလပငနးစမထားခကအား သကဆငပါဝငသ (stakeholders) အားလးရယၾကညရႈနငရမည။

• စမကနးမားအေကာငအထညေဖာမညႏငင၏အစးရႏင ဖြ႕ၿဖ းမ ႈလပငနးမားအတြက အေထာကအပ သည အဆပါအစးရ၏ ပတ၀နးကငႏင လ႔အခြငအေရးမတတမးအေပၚအ ေျခခ၍ အကျဖတရမည။

• ေငြေၾကးေထာကပသမားမ စမကနးေဆာငရြကမညဟဆးျဖတခကလပခနႏင စမကနးမား ဆကလကအေကာငအထညေဖာခနအတြငး ေဒသခလမႈအဖြ႕အစညးမားႏင သကဆငပါဝငသ (stakeholders) မား၏ အႀကဉာဏက ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခရယရမည။

• စမကနး၏သကေရာကမႈက ေစာငႀကညႀကးၾကပရမည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

27

အခနး (၂) အခနး (၂)

ရာသဥတေျပာငးလျခငးနင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး၊ရာသဥတေျပာငးလျခငးနင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး၊

ရာသဥတေျပာငးလျခငးက ပတ၀နးကငနင လတ႔၏ေနထငမႈဘ၀အေပၚ သကေရာကမႈရသည။ ရာသဥတေျပာငးလျခငးေၾကာင တးပြားလကရသည ဘစနေခၚမႈမားက လသားတ႔ေျဖရငးႏငရနအတြက ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႔ၿဖးေရး၏ အကအညလအပသည။ ဤအခနးသည ရာသဥတေျပာငးလ ျခငးအေၾကာငးက ေဖာျပၿပး၊ ယငး၏သကေရာကမႈမားက ၾကညကာ၊ ျမနမာႏငင၏ ရာသဥတေျပာငးလမႈႏင ပတသကသည ႏငငတကာဆငရာ သေဘာတညမႈမားက ရငးျပထားသညအျပင၊ ရာသဥတေျပာငးလျခငး၏သကေရာကမႈမားက ေျဖရငးရနအတြက ျမနမာနငငက ကညေထာကပသည ျဖစနငသညေထာကပ မႈအရငးအျမစမားအေၾကာငးပါ ရငးျပထားသည။

ရာသဥတေျပာငးလျခငးဆသညမာအဘယနညး။ရာသဥတေျပာငးလျခငးဆသညမာအဘယနညး။

ကၽြႏပတ႔ကဝနးရထားသညပတ၀နးကငရေလထသည ကြျပားသည ဓါတေငြ႔မားျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ ၄ငးတ႔ထမ အခ႕မာ မနလအမဓါတေငြ႕မားျဖစၾကသည။ မနလအမ ဓါတေငြ႕က ဤကသ႔ စဥးစားၾကညနငသည - သငသညေနေရာငေအာကတြင ေစာငထႀကးျခ ၿပး အပၾကညပါ၊ ေစာငမၿခဘေနထငသည ထက ပၿပးပေႏြးမႈကခစားရသည။ ဤသ႔ျဖစရျခငးမာ ေစာငက ေနမအပကစပယထားေသာေၾကာင ျဖစသည။ အလားတပင၊ မနလအမ ဓါတေငြ႕မားသည ေနမအပခနက စပယထားၿပး ေျမျပငနငနး ကပစြာရေနသညအတြက ကမာၻေျမႀကး၏ အပခနက ျမငတကေစသည။

ေနမအပကစပယထားၿပး ထနးသမးထားရနအတြက မနလအမ ဓါတေငြ႕မား ရရနလအပသည။ သ႔မ ဟတပါက ကမာၻေျမႀကးသည လသားတ႔ေနထငဖ႔ရန အလြနေအးေနပါလမမည။ မနလအမ ဓါတေငြ႕ အနညးငယသည သဘာ၀လညပတမႈ အစတအပငးအျဖစ ပမနထတလြတမႈနင ျပနလညစပယမႈျဖစေနသည။ သ႔ေသာ လြနခသညရာစနစ အနညးငယကစ၍ လတ႔၏လပရပမားသည ကမာၻေျမႀကး၏ သဘာ၀ စနစအရ စပယနငအားက ေကာလြနသည မနလအမ ဓါတေငြ႕အမားအျပား ထတလြတမႈက ျဖစေစသည။ ထ႔ေၾကာင ကမာၻေျမႀကးက စတငၿပး အပခနလြနစြာ ျမငမားလာသည။

မနလအမ ဓါတေငြ႕မား ထတလြတမႈကျဖစေစသည လတ႔၏ လပေဆာငမႈမားတြင ယငးတ႔ပါ၀ငသည -

• ေလာငစာဆ၊ ဓါတဆ၊ ေကာကမးေသြး၊ ဒဇယဆနင သဘာ၀ဓါတေငြ႔မား ကသ႔ေသာ ေလာငစာဆမား ေလာငကၽြမးၿပး အခးေငြ႕ထြကျခငးျဖစသည။ ယငးမာ လတ႔ ကားမား၊ ေမာ ေတာဆငကယမားေမာငးျခငး၊ ေရနဆမးအမမား သ႔မဟတ ဂကစမးဖမား အသးျပျခငး၊ မးရရနအတြက ေလာငစာဆ၊ ဂကစ သ႔မဟတ မးေသြးမားျဖင မးဖျခငးက မနလအမ ဓါတေငြ႕မားက ကမာၻ႔ေလထထသ႔ ပ႕န႕၀ငေရာကေစသည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

28

• ေလာငစာအတြက ထငးနငအျခားအပငမားက အသးျပျခငး (အခ႕အပငမားမ ျဖစေပၚလာသည ေလာငစာမားသညမနလအမ ဓါတေငြ႕မားစြာထတလႊတေသာလညး၊ အခ႕က အနညးငယသာ ထတလႊတသည)။

• သစေတာမားက ဖကဆးျခငး။ သစပငနင အပငမားသည ေလထထတြင မားျပားလာသည တာရညခေသာ မနလအမ ဓါတေငြ႕၊ ကာဗြနဒငေအာကဆဒက စပယထားသည။ သစပငက ခတလလကပါက ယငးသည ကာဗြနဒငေအာကဆဒက ဆကလကစပယနငအား မရေတာပါ။ သစပငက မးရႈ႕ျခငး သ႔မဟတ ေဆြးျမညသြားပါက ႏစေပါငးမားစြာ ယငးသေလာငထားသည ကာဗြနဒငေအာကဆဒမားက ေလထထသ႔ ျပနလႊတလကသည။

• ေျမယာေျပာငးလအသးျပျခငး။ သစေတာမားအျပင အျခားသဘာ၀ နယေျမမားမ အပငမားနင ေျမၾသဇာမားကလညး ကာဗြနဒငေအာကဆဒက သေလာငထားႏငသည။ စစြတေျမမားျပနးတးျခငး သ႔မဟတ သးႏပငမား စကပးရန သ႔မဟတ အေဆာကအဥးမား ေဆာကရနအတြက ေျမရငးမားက ရငးလငးျခငးက ယငးေျမႀကးမားနင အပငမားက မနလအမဓါတေငြ႕မားက ထတလြႊတေစသည။ သစေတာေျမမားက ေရလႊမးေစျခငးျဖင ေရကာတာမား တညေဆာက ျခငးက ေျမႀကး၏ မနလအမ ဓါတေငြ႕မားသေလာငနငစြမးက ထခကေစႏငသညအျပင၊ သစပငမားႏင အပငမား ေဆြးျမညသြားၿပး ႏစေပါငးမားစြာက သေလာငထားသည ကာဗြနဒငေအာကဆဒမားက ေလထထသ႔ ျပနလႊတထတလကသည။

ကမာၻတစ၀မးတြင ရာသဥတမား ကြျပားၾကသည။ ႏငငအလက၊ ျပညနယအလက၊ ေဒသအလက ကြျပားၾကသည။ ရာသဥတအားလး ေျပာငးလရျခငးမာ အခ႕ေသာ သဘာ၀စနစ သ႔မဟတ လတ႔လပ ေဆာငေသာစနစ စသည ကြျပားျခားနားေသာ စနစမား အျပနအလန တ႔ျပနမႈ၏ ရလဒေၾကာငျဖစသည။ ယငးအျပနအလနတ႔ျပနမႈမားသည ရႈပေထြးလြနးလပါသည။ စနစတစခ၏ ေျပာငးလမႈမားသည အျခားစနစမားသ႔ ႏင ရာသဥတဆသ႔ တကရကျဖစေစ သြယ၀ကၿပးျဖစေစ သကေရာကမႈရသည။ စနစမားအတြငး ဆကႏြယမႈက မထငရားသညတင ယငးကသ႔ သကေရာကမႈ ရေစသည။ ယငးသကေရာကမႈမားသည ခကခငးျဖစေပၚလာႏငသလ၊ နစေပါငး ႏစေထာငေကာ သ႔မဟတ ႏစသနး ေပါငးမားစြာၾကာမလညး ေပၚေပါကလာတတသည။ အခနၾကာျမငလာသညနင အမ ရာသဥတသည အစဥအၿမ တျဖညးျဖညးခငး ေျပာငးလေနသည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

29

ပအမတ ၂၊ ရာသဥတေျပာငးလျခငးပအမတ ၂၊ ရာသဥတေျပာငးလျခငး

သ႔ေသာ ေလထအပရနျမငမားလာျခငးသည ကမာၻ႔ရာသဥတေျပာငးလျခငးက ျပငးထနစြာ သကေရာက ေစသည။ လြနခသည ကာလႏငႏႈငးယဥလင ယခလကရ၌ ရာသဥတေျပာငးလ ျခငးသည အလြနျမနဆနေနသည။ ဤကသ႔ ေျပာငးလျခငးသည ရာသဥတပစအမးမးက ျဖစေပၚ လာေစၿပး၊ ရာသဥတအေျခအေနမားက ခန႔မနးရနပမ ခကခလာေစကာ၊ သဘာ၀ေဘးအႏရာယ အမးမး တ႔ကျဖစပြားေစသည။ ရာသဥတေျပာငးလမႈသည ကမာၻ႔နယပယ၊ျပညတြငးေဒသအလက အဆငဆင ျဖစေပၚေနသည။34

အတတကာလတြင ျမနမာနငငရ ေဒသတြငးေနျပညသျပညသားမားႏင ေဒသတြငးပတ၀နးကငမာ ယခကသ႔ေသာေျပာငးလျခငးမးနင ေလာညစြာေနထငရနနငရငဆငရရန ႏစေထာငခၾကာအခနရရခ ၾကသည။ သဘာ၀ေဘးအႏရာယ ကေရာကမႈလညးနညးပါးခၿပး၊ အကယ၍ျဖစပြားခပါကလညး ျပနလည ထေထာငရန အခနအေျမာကအမားရခၾကသည။ ယေန႕ကာလတြင ျမနမာျပညသျပညသား

34 Rajendra Pachauri and R. Reisinger, "Ipcc Fourth Assessment Report: Climate Change 2007," (Geneva: Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007).

၁။ေနမအာကာသဟငးလငးျပငနငေလထကျဖတေကာဝငေရာကလာသညစြမးအင

သညကမၻာေျမကပေႏြးေစသည။

၂။ ကမၻာေျမျပငမစြမးအငအခ႕ အားေလထအတြငးသ႕ျပနလညထတ

လႊတသည။

၃။ ေလထအတြငးရ မနလအမဓာတေငြ႕မားမျပနလႊတစြမးအငအ ခ႕အားစပယၿပး ကမၻာေျမျပငသ႕ျပန

လႊတသည။စပယျခငးမခရသညစြမးအငမားအာကာသတြငးသ႕ျပနလည

ဝငေရာကသည။

၄။ ကမၻာေျမျပငသ႕ျပန လႊတလာသညစြမးအငသည ကမၻာေျမရေလထ၊ေျမျပင၊သမဒၵရာ၊ျမစေခာငးနငအငးအင မားအားကပမပေႏြးေစသည။

၅။ မၾကာေသးသညနစမားတြင မနလအမဓာတေငြ႕မားမကမၻာေျမျပငကလငျမနစြာပေႏြးလာေစသည။ယငးသညရာသဥတေျပာငးလမႈကျဖစေစ လက၊အလြနအမငးျဖစ၍ခန႕မနးရခကေသာမးေလဝသကျဖစေပၚေစသည။

ရာသဥတေျပာငးလျဖစေပၚပ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

30

မားသည အလငအျမနေျပာငးလမႈမားႏင မၾကာခဏပင အစြနးေရာကမးေလဝသအေျခအေနက ရငဆငေနၾကရသည။35 ေရရညတြငမတညတေသာဖြ႕ၿဖးမႈ သာဓကမားျဖစေသာ ေတာေတာငမားက ခတထြငရငးလငးျခငး၊ ေရလႊမးမးသညေနရာတြင အေဆာကအဥးတညေဆာကျခငး၊ ေျမဆလႊာနင သဘာ၀ပတ၀နးကငက မထနးသမး ျခငးတ႔သည ျမနမာျပညသျပညသားမားအား ရာသဥတ ေျပာငးလ ျခငး၏သကေရာကမႈေအာကတြငအကာအကြယမျဖစေစပါသည။ ၄ငးသည သဘာ၀ေဘးအႏရာယ အား လသားမားဖနတးသည ေဘးအႏရာယအသြင ျဖစေစသည။

ဥပမာ- ၂၀၀၈ နာဂစမနတငးေၾကာင လေပါငး အနညးဆး ၈၅၀၀၀ ေသဆးခရၿပး၊ အမေျခေပါငး (၇)သနး ၊ ဆနစပါးအေျမာကအမားႏင ႏငင ၏သးပတစပေသာ ကၽြႏြားမား ဖကဆးခခရသည။36

ျမနမာႏငငတြင ရာသဥတေျပာငးလျခငးနငဆကႏြယသည စနေခၚမႈသာဓကမား ေတြ႔ျမငေနၾကရၿပး၊ အနာဂတ၌ ေရလႊမးမးျခငး၊ ေရရားပါးျခငး၊ အပလငးထျခငး ႏင ဥတရာသေျပာငးလျခငးမားက ေတြ႕ျမငနငရဖြယရသည။

ေရလႊမးမးျခငး၊ေရလႊမးမးျခငး၊

ျမနမာႏငင၏ ေဒသအမားစတြငရာသဥတေျပာငးလမႈ စပလဥးသည မးအလြနအကၽြရြာသြနးျခငး၊ ပငလယေရမကႏာျပငျမငတကျခငးရသည။ ပငလယေရမကႏာျပငျမငတကလာျခငးသည ကနးေျမ ေပၚရေရခထသ႔ ေရငနမားက ပမစမ၀ငလာေစသည။ ထကသ႔ျဖစျခငးသည ေကာကပသးႏမား၊ စကပး ပငမားႏင လမေတာမားက ပကစးေစျခငး၊37 နင ေရခေဒသငါးေမြးျမေရးကညစညမးေစျခငး၊ ေရခ ေနငါးနငသတ၀ါမားပကစးေစျခငးႏင ၄ငးတ႔အသကရငေနထငသည ေနရာပတ၀နးကငတ႔က ပကစးေစသည။ ျမနမာႏငင ေနရာအမားအျပားတြင အငနဓာတကခႏငသည စပါးအမးမး (သ႔) ေျမဆလႊာတကစားသြားျခငးကကာကြယရန (သ႔) မးေရျဖငအငန ဓာတမားက ဖယရားေပးရန ဆညေျမာငးတးျခငးတ႔က လယသမားအမားစက ျပလပရနလအပေနၿပ ျဖစ၏။38

သဘာ၀ေဘးဒဏေၾကာငလညး ေရလႊမးမးျခငး ျဖစတတသည။ ဥပမာ- နားဂစမနတငးေၾကာင ျမနမာ စကပးလယယာမားက ဆားငနေရအခနၾကာျမငစြာလႊမးမးကာ ပကစးဆးရႈးေစခသည။ ယေန႔တင ေအာင နာဂစေဘးဒဏခခရသည ေဒသမားသည နာဂစ မျဖစမကာလထက ဆနစပါး အထြကႏႈနး တစ၀ကေကာေလာကသာ ထတလပႏငသည။ နားဂစ ျဖစၿပး သးႏစၾကာသညတငေအာင လယသမားအမား စသည ယာယတမားတြငေနထငေနရၿပး၊ ပကစးဆးရႈးသြားသည မမတ႔လယေျမမားက ျပနလညျပ ျပငရန ေငြေခးငားလက ျပနာက ရငဆငေျဖရငးေနရသည။ ေနာကဆး၌ ၄ငးလယသမားအမားစ ဘ၀သည အေကြးျဖင ဇာတသမးေနၾကရသည။39

35 Ibid.36 "Cyclone Nargis," The New York Times, 30 April 2009.37 "The Impact of Climate Change on the Development Prospects of the Least Developed Countries and Small Island

Developing States," (New York: Offi ce of the High Representative for the Least Developed Countries, Landlocked Developing Countries, and Small Island Developing States, 2009).

38 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."39 1Lasse Norgaard and Si Thu, "Aid Worker Diaries: Helping People Back to Their Fields in Myanmar," Alertnet, 4 May

2011.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

31

ျမနမာအစးရသညလညး ေရလႊမးမးျခငးက ကာကြယရန ႀကတငစမထားျခငး မရခေပ။40 အခပအားျဖငဆလင အစးရသည ေရလႊမးမးျခငးႏငသဘာ၀ေဘးအႏရာယ၏အကးဆကမ တငးသျပညသားမားအား ကာကြယရန အဆငအနညးငယသာျပငဆငထားခၿပး၊ နာဂစေၾကာင လအေျမာကအမားေသဆး ႏငမႈက ႀကတငကာကြယရာတြင အတငးအတာတစခထ ျပလပႏငသေလာကမျပလပခေသာေၾကာင ႏငငတကာ အစးရမဟတေသာအဖြ.အစညးမားက ျမနမာအစးရက ျပစတငေ၀ဖနခၾကသည။41

မးေခါငေရရားျခငး၊မးေခါငေရရားျခငး၊

ရာသဥတ ေျပာငးလျခငးသည မးေခါငေရရားျခငးက ပမဆးရြားေစသညသာမက တခါတရ အခနပမၾကာ ရညစြာျဖစျခငး၊ မၾကာခဏျဖစပြားျခငးႏင ပမခကထနလာျခငးမားက ျဖစေစသည။ မးေခါငေရရားျခငးသည လသားႏင တရစာၧနမား ေန႕စဥေသာကသးဖ႔ရန ေရမားက အကန႕အသတျဖစေစသည။ မးေခါငေရရား ျခငးသည ေကာကပသးႏမားကလညး ပကစးေစသည။

၂၀၁၀ ခႏစတြင ျမနမာႏငငေနရာေဒသ အန႕တြင အလြနျပငးထနသည မးေခါငေရရားျခငး ျပနာက ရငဆငၾကရသည။ ဧရာ၀တတငးေဒသခမား၏ တငျပခကအရ ထေဒသရ ေကးရြာအေျမာက အမား၌ ေရခနးေျခာကကနသျဖင ေရတြငးေအာကေျခမ ေရအနညးငယမခပယႏငဖ႔ရန အခနၾကာ ျမငစြာတနးစေစာငရၿပး၊ မမတ႔၏ ကၽြႏြားတရစာၧနမားကတကဖ႔ရန ေသာကေရမရေတာသည အျဖစမးကၾကခ ရၾကသည။ ထနညးတ မးေခါငေရရားျခငးသည အျခားျပနာမားကလညး ျဖစေစ သည။ ပခးတငးရ ေကးရြာမားတြင ေသာကသးေရသန႔ မရရၾကသျဖင ရြာသရြာသားမားသည ရယႏငသညမညက သ႔ေသာေရမးမဆက ေသာကသးခၾကရသျဖင ေဒသခအေတာမားမား ဖားနာျခငးအမးမးနင ရငဆငခၾကရသည။42 ထ႔အတ ၂၀၁၁ ခႏစတြင ျမနမာႏငင အလယပငး ေဒသမားတြငလညး မးေခါငေရရားျခငးျဖစကာ ရြာအေတာမားမား ေရရားပါးျခငးျပနာမားက ရငဆင ခရ၏။ ထ႔ေၾကာင ေရတြငးအသစမား ထပတးဖ႔ရန ရြာသရြာသားမားက မမတ႔တတႏငသညထကပမားျပားသည ေငြအငအားႏင လအငအားမားက အသးျပခရသည၊ သ႔ေသာလညး မးေခါငေရရားျခငး၏ သေဘာသဘာ၀အေလာက ထေရတြငးအသစမားက လေလာကသည ေသာကသးေရက မေပးႏငခပါ။43

အပလႈငးအပလႈငး

ကမာၻႀကးအပရနျမငမားလာသညန႔အမ ကမာၻ႔ရာသဥတသညလညး အလြနဆး၀ါးလာၿပး၊ ေဆာငးရာသ တြင ပမေအးလာျခငး၊ ေႏြရာသတြင ျပငးထနစြာပျပငးလာျခငးမား ျဖစပြားေနသည။ အငပစစ (Intergovernmental Panel on Climate Change) အျပညျပညဆငရာ ရာသဥတေျပာငးလျခငး သပၸ ပညာရငတ႔၏ေလလာေတြ႔ရခကက ႏငငတကာရာသဥတဆငရာ ေစစပေဆြးေႏြးေရးအတြက ကလသ မဂၢက သးျပသည အေျခခမၾကမးအရ အေရ႕ေတာငအာရ၏ ပမးမအပရနသည တျဖညးျဖညးျမင

40 Aquastat, "Myanmar," Food and Agriculture Organisation of the United Nations, http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/myanmar/index.stm.

41 Wai Moe, "Burma Taking Severe Hit from Climate Change: Watchdog," The Irrawaddy, 9 December 2009.42 Min Lwin, "Water Shortages Sweeping Burma," Democratic Voice of Burma, 10 May 2010.43 Yan Naing, "Water Shortages Hit Central Burma," The Irrawaddy, 11 May 2011.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

32

တကလာေနၿပး၊ အႏစငါးဆယအတြငး တစဟနထးျမငတကလာေနသညက ေတြ႕ရရသည။44 ထ႕အတ ျမနမာႏငင၏ ပမးမအပရနႏႈနးသညလညး ျမငတကလာေနသညက သကေသအေထာကအထားန႔အတ ေတြ႔ရရသည။45

၂၀၁၀ ခနစေႏြရာသတြင ျမနမာႏငင၌ အပလႈငးထျခငးဒဏက ႏစလၾကာ ေတြ႕ၾကခစားခရသည။ ႏစေလးဆယအတြငး အပရန အျမငမားဆးျဖစခၿပး ၄၇ ဒဂရ (သာမနႏစေတြထကစာလင ပမးမအပရနႏႈနး ၈ ဒဂရ ပသည) အထျမငမားခသည။ အပလႈငးျမငတကမႈဒဏေၾကာင ေမလအလယေလာကတြင မႏေလးၿမ႕တစခတညးပင လေပါငး (၂၃၀) သည ရကသတႏစပတအတြငး ေသဆးခရသည။46 ရနကနၿမ႕၌ အပလႈငးအလြန ဆးရြားစြာ ျမငတကခေသာေၾကာင ေဒသခမားက ေရက စားဆသဖြယ စမခရၾကသည။47 အငပစစ ၏ ခန႔မနးခကအရ ျမနမာႏငင၏ အပႏႈနးသည ဆကလက၍ျမငမားလာမည၊ အဓပၸာယမာ- ယခလကရအေနအထားထက ပျပငးထနၿပး မၾကာခဏဆသလ ျမငတကလာမည။ ထ႔အတ အပလႈငးသညလညး မၾကာခဏျဖစပြား၍၊ ယခလကရအေနအထားထက ပမျပငးထနလာမည။48

ရာသဥတတးပြားေျပာငးလလာျခငး (Growing Season Change)ရာသဥတတးပြားေျပာငးလလာျခငး (Growing Season Change)

ႏငငအမားစ၌ ရာသဥတတးပြားေျပာငးလျခငးဆသညမာ- ေႏြရာသႏင ေဆာငးရာသခနတ႔သည သာမာနအခနထက အလြနေစာ၍ ကေရာကျခငး သ႔မဟတ အလြနေနာကကမ ကေရာကျခငးတ႔ျဖစၾက၏။ မးရာသ ခနသညလညး သာမနစတငခနထကပေစာ၍ (သ႔) အလြနေနာကကမ သ႔မဟတလင မးရာသ လး၀မျခငးတ႔ျဖစတတ၏။ ေနရာေဒသအလကကြျပား၍ မတညသည အေျပာငးအလမးက ႀကေတြ႕ၾကရတတၿပး၊ တငးျပညတစခတညး၌ပင ႏစစဥကြျပားသည ရာသဥတေျပာငးလမႈမးက ႀကေတြ႕ ရတတ၏။ ႏစတစႏစတြင မးကေစာၿပး၊ လာမညႏစ၌ ေနာကကႏငသည။49

ဤ အေျပာငးအလမားသည လသားမားအတြက မညသညအခန၌ သးႏမားကစကပးၿပး၊ မညသညအ ခနအခါတြင ရတသမးရမညက ဆးျဖတခကခရာတြင အခကအချဖစလာေစသည။ အကယ၍ ရာသဥတ အေျပာငးအလ ေစာလြနးလငလညးေကာငး၊ ေနာကကလြနးေသာလညးေကာငး၊ (သ႔) မေမာလငသည အခနအခါ၌ မးကလင ေကာကပသးႏမား ဆး၈ႈးႏငသည။ ေနရာေဒသအလက ရာသဥတႏင ပတ၀နးကငတ႔၏ စနေခၚမႈက အေျခခ၍ ႏစအေတာၾကာ ျမနမာ လယသမားမားသည လကေတြ႕စကပးေရးနညးပညာႏင ဗဟသတမားက ဖြ႕ၿဖးေစႏငခသည။ သ႔ေသာ လညး ၁၉၈၀ ခနစေနာကပငးမစ၍ ျမနမာႏငင၏ ပမးမ မးကခနသည အလြနတေတာငးလာၿပး၊ ဆယ ငါးႏစအတြငး အျမနအဆနေျပာငးလလာေနသည။50 ဥပမာ- ကရငျပညနယတြင ပမနမဟတေသာ ရာသဥတေျပာငးလျခငး လကၡဏာမား

44 Pachauri and Reisinger, "Ipcc Fourth Assessment Report: Climate Change 2007."45 Than Myint and San Hla Thaw, "Climate Change Adaptation in Myanmar," in Asian University Network of Environment

and Disaster Risk Management (New Delhi: 2009)46 Myo Nyunt, "Development of Environmental Management Mechanism in Myanmar," Asia Europe Journal 6, no. 2

(2008).47 Aye Nai, "Scores Die in Relentless Heatwave," Democratic Voice of Burma, 17 May 2010.48 Pachauri and Reisinger, "Ipcc Fourth Assessment Report: Climate Change 2007".49 Ibid.50 Myint and Thaw, "Climate Change Adaptation in Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

33

ျဖစပြားကာ၊ အထးသျဖင မးနညးလြနးသျဖင အနစႏစဆယအတြငး မၾကာခဏဆသလ ေကာကပသးႏအထြကႏႈနး ပမကဆငးလာၿပး၊ ေကးလက ျပညသမား၏ ဆငးရမြေတမႈက ပမဆးဝါးေစသည။51

ထကသ႔ မမတ႔ေဒသ၌ ရာသဥတေျပာငးလျခငးေၾကာင အစဥအလာအရစကပးလာေသာ ဆနစပါး အပါ အ၀င၊ ေဒသခေကာကပသးႏမားရာသဥတႏင အ၀ငခြငကျဖစမႈကလညး ေလာနညးလာေစမည။ ေကာကပသးႏအထြကႏႈနးသည လြနခသညကာလမားထက ၃၀ ရာခငႏႈနး ေလာကလာႏငၿပး52 လယသမားမားက မမတ႔၏မသားစက ေကၽြးေမြးရနႏင အပခပသအစးရမငးတ႔၏ ေကာကပသးႏ အထြကႏႈနး လာထားသညစခနႏငကကညရနပင ခကခလာေစမည။

အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညမႈမား၊အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညမႈမား၊

ကလသမဂၢႏင ကတပရတေကာ (the United Nations and the Kyoto Protocol)ကလသမဂၢႏင ကတပရတေကာ (the United Nations and the Kyoto Protocol)

၁၉၉၇ ခနစတြင ကမာ႔ၻႏငငအမားစက ကလသမဂၢမတဆင ကတပရတေကာက သေဘာတ လကခခၾကသည။ သေဘာတညခကစာခပ၌ ဖြ႕ၿဖးၿပး (၃၇) ႏငငတ႔က မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈက ေလာခမညဟေသာကတက၀တျဖငလကမတေရးထးခၾကသည။ ဒတယအပစႏငငမားကလညး ပရတေကာက သေဘာတခၾကသည။ ယငးတ႔သည ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားျဖစၿပး အတတကာလက မနလအမဓာတေငြ႔က အမားဆးထတလႊတခမႈအတြက တာ၀နရသည ႏငငမားမဟတၾကပါ။ ျမနမာ ႏငငအပါအ၀င ဒတယအပစႏငငမား (သ႕မဟတ) ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားက မနလအမဓာတေငြ႔ထတလႊတမႈကေလာခရနသေဘာတမႈတြင ကတက၀တမျပခၾကေပ။

ထပရတေကာက ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင (United Nations Framework Convention on Climate Change: UNFCCC) အဖြ႔မ စတငအေကာငအထညေဖာခၿပး၊ ၄ငးအဖြ႕အစညးသည ကတစာခပက သေဘာတလကမတေရးထး ထားသည ႏငငမားအၾကားဆက လက၍ ေစစပၫႇႏငးမႈမားအတြက တာ၀နယေဆာငရြကေနေသာ အဖြ႕အစညး ျဖစသည။53

ျမနမာႏငငသည မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတျခငးေလာခမႈပနးတင မထားရေသာလညး၊ ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင (UNFCCC) ၏ရညမနးခကမားက ( ျမနမာႏငင အမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတခက (NEPA) ၏ေအာကပါေဖာျပခကအရ) လကနာရန သေဘာတညထားသည။

• ျမနမာႏငင၌ ႏစစဥ မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလပမႈက တငးတာျခငးႏင ထဓာတေငြ႕မားက ျမနမာသစေတာမားႏင အျခား ကာဘြနစငမားက မညမစပယသန႔ရငးပစသညက တငးတာမႈ မား ျပလပျခငး၊ (ကာဘြနစင(carbonsink) ဆသညမာ ကာဘြနဒငေအာကဆဒနင အျခား

51 "Rural Development Priorities (Rdp) Plan - Baseline Information," (Chiang Mai: Karen Environmental and Social Action Network, 2012).

52 "Adapting to Climate Change: What's Needed in Poor Countries, and Who Should Pay," in Oxfam Briefi ng Papers (Washington, D.C.: Oxfam International, 2007).

53 United Nations Framework Convention on Climate Change, "Kyoto Protocol," http://unfccc.int/kyoto_protocol/items/2830.php.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

34

မနလအမဓာတေငြ႔ မားက သဘာ၀အေလာက စပယပစသည ဧရယာတစချဖစသည။)

• ျမနမာႏငငမ ထတလႊတသည မနလအမဓာတေငြ႔ မားေလာခရန အမးသားလပငနးစဥ ေရးဆြၿပး (သ႔မဟတ ထဓာတေငြ႕မားက စပယသန႔စငပစသည ကာဘြနစငမားျပားေစျခငး) ၊ လပငနးအစအစဥမားက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာကာ၊ လပငနးစဥ၏ သေဘာတရား သတငးအခကအလကမားက ပနပထတေဝျခငး၊

• မနလအမဓာတေငြ ႔ ထတလပမႈ ေလာခရနအတြက အသးခစကမႈနညးပညာမားနင လကေတြ႕ကငသးျခငးမားက ဖြ႔ၿဖးတးတကလပေဆာငျခငး ႏင ၄ငးစကမႈနညးပညာႏင လကေတြ႕ကငသးမႈတ႔က အသးလသည ႏငငမားႏင လမႈအသငးမားထသ႔ လြေျပာငးေပးရန အတြက အကအညမားေပးျခငး၊

• ေတာေတာငမားက ေရရညတညတခငၿမေအာငထနးသမးထားရမည၊ ထမသာလင ထေတာ ေတာငမားက ကာဗြနစင အေနႏငဆကလကလပေဆာငႏငမည။ ထ႔အတ ထေတာေတာငမား က မနလအမဓာတေငြ႔မားက စပယျခငးလပငနးပမတးတကေအာင ေဆာငရြကႏငမည ျဖစသည။

• ရာသဥတေျပာငးလျခငး၏ အလားအလာရသညအကးရလဒမားနင လကေလာညေထြ မႈရေစသည နညးလမးမားဖြ႕ၿဖးလာေစဖ႕ရနအကအညမားေပးျခငး (အထကပါက႑ တြငေဖာျပထားသည အကးသကေရာကမႈနညးလမးမားအတငး ေဆာငရြကျခငး)

• လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ပတ၀နးကငဆငရာဥပေဒႏင ေပၚလစမားတ႔တြင ရာသဥတေျပာငး လျခငးအား ထညသြငးပါဝငရန ေသခာသမျပရမည။

• ရာသဥတေျပာငးလျခငး၏ အကးဆကမားနင ၄ငးတ႔က မညကသ႕ေလာခရမညက သေတသနျပရာတြင အကအညေပးျခငးႏင သပၸနညးပညာ၊ လမႈအသငးအ၀ငး၊ စးပြားေရး၊ တရား၀ငဥပေဒျပေရးဆငရာ၊ ျမနမာႏငငရာသဥတေျပာငးလျခငးအကးအဆကန႔ ဆကစပသည သတငး အခကအလကမားက ေ၀မျခငးမားျပလပျခငး၊

• ရာသဥတေျပာငးလေနျခငးက အမားျပညသက ပမသတထားလာေစရန လထလပငနးစဥတစရပအေနျဖငေဆာငရြကေပးျခငး၊ ရာသဥတဆငရာ ပညာေပး၊သငတနးပ႕ချခငးမား ျပလပျခငး။

ျမနမာႏငငသည ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင (UNFCCC) ထသ႔ မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈႏင တးတကမႈ တ႔န႔ပတသက၍ အထကပါ ကတက၀တမားအတငး အစရငခစာတငျပရနလအပသည။

ျမနမာႏငငသည တစႏစတာအတြငး မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈပမာဏကတငးတာသည၊ မနလအမဓာတေငြ႔ထတလႊတမႈ အေျခခစစတမး(baseline inventory)က ကလသမဂၢရာသဥတ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

35

ေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခက လပငနးေဘာင (UNFCCC) သ႕ တငျပၿပးျဖစသည။ ထတင ျပခကမတဆင အစးရသည ေရ႕လာမညႏစအတြငး မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈ ပမေလာ ကလာသည (သ႔) ပမဆးရြားလာသညတ႔က ေတြ႔ ျမငလာႏငမညျဖစသည။54 အစးရ၏ အမး သားပတ၀နးကင ဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတခက (NEPA) အစရငခစာတြငပါရသည ကနးဂဏနး မားအရ မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈသည အစဥတစစက တးျမငလာေနသညဟ ယဆရၿပး၊ ၂၀၂၀ ခႏစတြင ၁၉၉၀ ခႏစထက နစဆတးလာႏငသည။ အမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတခက(NEPA) တြင ျမနမာႏငငဖြ႔ၿဖးတးတကလာနငေစသည အဓကနညးလမးမာ မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမမပါသည ပမေကာငးမြနသည စကမႈနညးပညာမားက အသးျပျခငးျဖစသညဟ၍ေဖာျပထားေသာလညး၊ ယငးသည သစေတာမားခတထြငရငးလငးျခငးႏင စကပးေရးမ သာလြနမားျပားသည မနလအမဓာတေငြ႔ မားက ထတလႊတေနသညအခကက လစလရႈထားသည။ ယခလကရအခန၌ အစးရက ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင(UNFCCC) ထ ေနာကဆးအေျခအေနအစရငခစာတငျပရန က႑အမားအျပား၏ မနလအမဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈ က တငးတာေနသည။55

၂၀၀၆ ခႏစ အမ းသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတခက (NEPA) ၏ ျမနမာႏငငပတ၀နးကင တးတကမႈႏႈနးသည ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင (UNFCCC) ၏ ရညမနးထားသည စႏႈနးထက ေလာကေနသည (လပႏငေခ သးပမ တစပကသာလပႏငခသည) ။ အမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတခက (NEPA) ၏ အႀကျပခကမာ ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင(UNFCCC) ၏ျပဌာနးခကနငလကေလာညေထြရန ႏငငေတာ ဆကသြယေရးေကာမတတြင သင ေလာသညအဖြ႕၀ငကယစားလယမား ထားရရမညျဖစသည။ ႏငငေတာဆကသြယေရး အစရငခစာ မားက ႀကတငျပငဆငထားၿပး၊ မၾကာမၾကာ ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင (UNFCCC) ထ တငျပရမည။ တငးျပည၏ရာသဥတသဟဇာတျဖစမႈအစအစဥဖနတးထားရမည။56 ေနာကထပ အမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတခက(NEPA) ေျပာခကအရ- အထကပါေဖာျပထားသည ကလသမဂၢရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာသေဘာတညခကလပငနးေဘာင (UNFCCC) ၏ျပဌာနးခကမားႏင ကကညရန သကသကမၽသာဥးစားေပးေဆာငရြကျခငးမး မဟတဘ ျမနမာျပညတြငး ပတ၀နးကငစမခန႔ခြမႈ အမနတကယတးတကေကာငးမြနေစရန အေကာငအထည ေဖာသငသည။57

54 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report," ed. Ministry of Environmental Conservation and Forestry National Commission for Environmental Affairs, Myanmar, and United Nations Environment Programme Regional Resources Centre for Asia and the Pacifi c (Bangkok: GMS Environment Operations Centre, 2006).

55 Ministry of Environmental Conservation and Forestry National Commission for Environmental Affairs, Myanmar, "Introduction," http://www.myanmar-unfccc-nc.net/index.php.

56 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report." Page 73.57 Ibid.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

36

အစအစဥ အမတ-၂၁ ရာသဥတေျပာငးလျခငး၊အစအစဥ အမတ-၂၁ ရာသဥတေျပာငးလျခငး၊

အစအစဥ အမတ-၂၁ အရ အစးရတငးသည တငးသျပညသားမားက ႀကတငသတေပးျခငးစနစမား ႏင သဘာ၀ေဘးဒဏ၏ အႏရာယကသရသတထားၾကရန လထစညးရးလႈ႕ေဆာမႈအစအစဥမားမတဆင အကယတစ၀င ေဆာငရြကရမည။ သေဘာတညခကေနာကတစခ၌ အစးရမားသည မမႏငင၏ မညသညေနရာေဒသ မား၌ ရာသဥတေျပာငးလမႈကပမဆးရြားစြာခေနရမညကေလလာၾကရမာျဖစၿပး၊ ထေဒသမားတြင သဘာ၀ေဘးအႏရာယခနငရညရေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အတငးအတာမး၌ထားရၿပး၊ အသတရားျမငတငေရး၊ မညသညေနရာ၌ ဘယလအေျခခေနထငရမည ဆသည စညးမဥးစညးကမးခမတျခငးအပါအဝငနင (အကယ၍ ျဖစႏငလင ပငရငက ျပစဒဏ ေပးျခငးမးမပါဘ လအပသညအတငး ေဆာငရြကေပးျခငး သ႔မဟတ အစးရမ သတမတထားသညေနရာတြင အကန႕အသတျဖငေရြးခယ နငသညဖ႔ြၿဖးေရးအစအစဥမားအတြက ေလာေၾကးေငြမားေပးျခငး က ျပလပျခငး) သဘာ၀ေဘးကေရာကၿပးလငလညး မညသ႕ ျပနလညထေထာငရမည ဆသည အရာမားက စစဥထားေပးျခငးမား ျပလပရမည။58

ရာသဥတေျပာငးလမႈနငလကေလာညေထြရနျပငဆငမႈအစအစဥရနပေငြရာသဥတေျပာငးလမႈနငလကေလာညေထြရနျပငဆငမႈအစအစဥရနပေငြ

ရာသဥတေျပာငးလမႈ၏ အကးဆကနငလကညနငရန ကမာ႔ၻႏငငမားအတြက ကလသမဂၢက ေငြေၾကး ရနပေငြ ထားရထားသည။ ထနငငမား အထကပါေဖာျပထားသညသဘာဝေဘးအႏရာယ (ေရလြမး မး ျခငး ၊ မးေခ ါ ငေရရ ား ျခငး ၊ အပလႈ ငးထျခငး ၊ ဥတရာသတးပ ြားေ ျပာငးလ ျခငးႏ င အျခားျပသနာမား) ဆးဆးရြားရြားထခကမႈနညးပါးရန ေဆာငရြကမႈအတြကျဖစရမည။ အခ႕ေသာ ေထာကပေၾကးရနပေငြမားအတြက လကနာရမည အခကမားက ကလသမဂၢက သတမတထားၿပး၊ ထေထာကပေၾကးက လကခရယသည အစးရမားသည ထေငြမားက မနမနကနကနအသးချခငးႏင လမႈအသငးအ၀ငး၏ တကယလအပသည ေနရာမားအတြက အသးျပရမညျဖစၿပး၊ အထးသျဖင တငးရငးသားေဒသမားတြင ပတ၀နးကငထနးသမးမႈဆငရာစမကနးမားအတြက အေလးထားလပေဆာင ရမညျဖစသည။ ျမနမာအစးရသညလညး ဖြ ၿဖ းတးတကမႈအေနာကကဆးႏငငမား(LDC) ေထာကပေၾကး ရနပေငြ၊ လကေလာညေထြရနျပငဆငမႈရနပေငြ(the Adaptation Fund)ႏင ကမာ႔ၻပတ၀နးကငဆငရာ အေထာကအကျပရနပေငြ (Global Environment Facility Trust Fund) မားအပါအ၀င အခ ႔ေသာ ကလသမဂၢ ေထာကပေၾကးရနပေငြမားက ရယနငသညအခြငအလမးရသည။

ျမနမာႏငငသည ၂၀၀၈ ခႏစ၌ ရာသဥတေျပာငးလျခငး၏အကးဆကမားနငလကေလာညေထြမည အစး ရ၏ႀကတငျပငဆငျခငးအစအစဥတစခစစဥေဆာငရြကရနအတြက အလဒစ (LDC) ထမ ေထာကပေၾကးေငြ အကအည ရရခသည။ ယငးအစအစဥမာအမးသားရာသဥတေျပာငးလမႈအကး ဆကမားနင လကေလာညေထြေရးလပငနးအစအစဥ (National Adaptation Programme of Action: NAPA) ျဖစသည။59 အမးသားရာသဥတေျပာငးလမႈအကးဆကမားနင လကေလာညေထြေရးလပ

58 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio."59 "Myanmar - Preparation of a National Adaptation Programme of Action," Global Environment Facility, http://gefonline.

org/projectDetailsSQL.cfm?projID=3702.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

37

ငနးအစအစဥ (NAPA)က လကေတြ႔အသးျပႏငရနျပငဆငျခငးအတြက ေထာကပကညျခငးျဖစသည။ ယငးႀကတင ျပငဆငခကမားမာ- ျမနမာႏငငသည မနလအမဓာတေငြ႔မညမ ထတလႊတေနသညက တငးတာရနအပါအ၀င၊ ရာသဥတေျပာငးလမႈသည တငးျပညက မညသညအတငးအတာျဖင ထခကႏငသညကအကျဖတျခငး၊ အျခားတငးျပညမ အစမးေရာငနညးပညာမား(green technologies)က ျမနမာႏငငသ႔ လႊေျပာငးေရး အစအစဥမားျပလပျခငးႏင ျမနမာျပညသမားက ရာသဥတေျပာငးလျခငး ဆငရာ အသပညာမားေပးျခငးတ႔က လပေဆာငဖ႔ ရနျဖစသည။60

၂၀၁၁ ခႏစတြင ျမနမာႏငငက လကေလာညေထြရနျပငဆငမႈရနပေငြ(the Adaptation Fund) ထသ႔ စမကနးတစခက ေရးဆြ တငသြငးခသည။61 ၄ငးရနပေငြသည ရာသဥတေျပာငးလျခငး၏ ဒဏက အမားဆးခစားရသည တငးျပညမားအတြက ျဖစသည။ လကေလာညေထြရနျပငဆငမႈရနပေငြ(the Adaptation Fund) မ ေငြေၾကးေထာကပေပးသည စမကနးမားသည၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ပတ၀နးကင ေကာငးကး အတြကျဖစရမည။ အထးသျဖင ပကစးမႈဒဏအမားဆးခရမညလမအသငးအဝငးမား ၏ေကာငးကးအတြကျဖစရမည။62 ၄ငးတငသြငးခသည စမကနးက ျမနမာျပည ေျခာကေသြ႔ေဒသမား၌ အေကာငအထညေဖာမည။63

၂၀၀၈ ခနစ၌ ကမာ႔ၻကလသမဂၢလကေအာကရ ကမာ႔ၻပတ၀နးကငဆငရာ အေထာကအကျပရနပေငြ (Global Environment Facility Trust Fund) က ျမနမာအစးရ၏ ျမနမာဇ၀မးကြမား မဟာဗဟာ လပေဆာငရြကမႈအစစဥ (NBSAP) ဖြ႕ၿဖးေအာငေဆာငရြကရနအတြက ေငြေၾကး အကအည ေပးခသည။64

60 Ei Ei Toe Lwin, "Report on Effects of Climate Change Nearing Completion," The Myanmar Times, 2 January 2011.61 Project and Programme Review Committee Adaptation Fund Board, "Proposal for Myanmar," in Seventh Meeting of the

Project and Programme Review Committee of the Adaptation Fund (Durban, South Africa: 2011).62 Adaptation Fund Board, "Operational Policies and Guidelines for Parties to Access Resources from the Adaptation Fund,"

(Adaptation Fund).63 ———, "Proposal for Myanmar."64 Government of Burma, "Constitution of the Republic of the Union of Myanmar (2008)," (Ministry of Information, 2008).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

38

အခနး (၃) အခနး (၃)

ေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး- အေၾကာငးအရာႏင စနေခၚမႈမားေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရး- အေၾကာငးအရာႏင စနေခၚမႈမား

လမႈဘ၀မးစႏင သဘာ၀ ေလာကႀကး၏က႑ေပါငးစျဖစတညရမႈသည ေရရညတညတ ခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးႏင ဆကစကေနသည။ က႑ေပါငးစဟဆရာတြင ဇ၀မးကြမား (သဘာ၀ပတ၀နးကင၏ အမးစျဖစျခငး)၊ ေျမယာ (သတတြငးတးေဖာျခငး)၊ သစေတာမား၊ စကပးေရး၊ ေရ၊ စြမးအင ႏင စးပြားေရးတ႔ျဖစသည။ ရာသဥတေျပာငးလျခငးသည အထကပါ က႑တစခခငးစႏင ပတသကေသာ ေရရညတညတ ခငၿမသညဖြ႕ၿဖးေရးက တစဖကတြငအေထာကအပ ျဖစေသာလညး၊အျခားတစဖက၌ အဟန႔အတားလညး ျဖစေစႏငသည။

က႑တစခခငးစ (ဥပမာ၊ ေျမယာက႑) သည ေရရညတညတ ခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရး အတြက မညသ႕အေရးႀကးပက ေအာကတြင ရငးလငးတငျပထားသည။ ၄ငးေနာက ေဖာျပပါက႑ တစခခငးစႏင႔ ပတသကဆကႏြယေသာ အမ းသား ဥပေဒႏင ႏငငတကာသေဘာတညခကမားက ျမနမာအစးရအေနႏင လကနာရန တာ၀န၀တရားရေၾကာငး က ဆကလကေဖာျပသည။ ေနာကဆးတြင အပငးတစခခငးစသည ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔ၿဖးေရးစမခကမားအတြက ေငြေၾကးဆငရာ အကညေပးမည႔ (သ႔) အကညေပးႏငေသာ အငစတကးရငးမား အေၾကာငးက ေဖာျပထားၿပး၊ ၎ေငြေၾကးဆငရာ အကညေပးမည႔ အငစတကးရငးမား၌ အထးက႑တစခခငးစ၌ထားရေသာ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရး ဆငရာ စဥးမဥးမားကတငျပပါသည။

ဇ၀မးကြမားဇ၀မးကြမား

ဤအပငးတြင ဇ၀မးကြမား ႏင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး ပါဝငသည။ ယငးတြင ဇ၀မးကြမား ဆငရာ၀နႀကးဌာနမားႏငျမနမာႏငငဥပေဒ အေၾကာငး ကရငးျပထားၿပး၊ ျမနမာႏငင၏ ဇ၀မးစတမးကြမားႏင ပတသကေသာ မ၀ါဒမားအေပၚၾသဇာလြမးမးသည ႏငငတကာ သေဘာတညခကမား၊ အဖြ႕အစညးမား၊ ေငြေၾကးကညအေထာကအပမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးတငျပထား သည။

ဇ၀မးကြမားဆသညမာအဘယနညး။ ၎သည ေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ဇ၀မးကြမားဆသညမာအဘယနညး။ ၎သည ေရရညတညတ ခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးအတြက

အဘယေၾကာင အေရးပါသနညး။အဘယေၾကာင အေရးပါသနညး။

ဇ၀မးကြမား ဆသညမာ မားစြာေသာ အပငမား၊ အငးဆကမားႏင တရစၧာနမးစတမားႏင အမးမးေသာ ေဂဟစနစ (ယကႏြယေနသညမးစတအမးမးမားအတြငး အျပနအလနအကးျပမႈမား) မားက ဆလသည။ ဇ၀မးကြမားသည ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအတြက မရမျဖစေသာ အစတ အပငးတစချဖစသည။ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးလပငနးမားသည ကာလၾကာျမငစြာကတညးက ရငသနေနေသာ ဇ၀မးစတမားက ဖကဆးျခငး သ႕မဟတ ယငးတ႕ေနရာဝငယလကျခငး၊ မးစတအေရအတြကေလာနညးမႈတ႔က ျဖစေပၚေစျခငး သ႕မဟတ လး၀ေပာကကြယသြားေစႏငျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ဇ၀မးကြမား ထနးသမးျခငးက႑သည ၎ကထခကေစႏငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး လပငနးမားဆငရာ ရငးလငးျခငး၊ အသစတညေဆာကျခငးမား ျပလပျခငးက လကမခႏငေသာ က႑ ျဖစသည။ စားကက အမားအျပား

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

39

ပကစးမႈသည ဇ၀မးစလငမႈက ထခကေစသည၊ သ႔ေသာ ေဒသတစခတြင သဘာ၀အရငးျမစမားက လသညထက ပမသးစြျခငး (ဥပမာ- ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပငနးမားကထခကလြယသညေနရာ တြငလပျခငး) ႏင႔ ပတ၀နးကင ညစညမးမႈမားသညလညး ဇ၀မးကြမားက ပကစးေစႏငသည။ ရာသဥတ ေျပာငးလျခငးသညလညး ဇ၀မးကြမားက ပကစးေစႏငသည။ အဘယေၾကာင႔ ဆေသာ မမတ႔၏ ေနထငမႈ ပတ၀နးကင ႐တခညးေျပာငးမႈေအာကတြင သတ၀ါအားလး ဆကလကရငသနရန မျဖစႏငေသာေၾကာင႔ျဖစသည။

မ႐းဖလာ အသကေမြးမႈသည ဇ၀မးကြမား က ယခငက ကာကြယေစာငေရာကခေသာလညး ယခအခါ မားစြာေသာ ျပညတြငး ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာေနထငသမား၏ စား၀တေနေရးအတြက ပပနႀကးစား ႐နးကနရျခငးတ႔က ျမနမာႏငင၏ ဇ၀မးကြမား ရသည ေဒသမားက ႀကးမားစြာ ဖအားေပး ၿခမးေျခာက ေနလကရသည။ အဆပါဖအားသည တခါတရ ေဒသဆငရာလ႔အဖြ႕အစညးမားအား သဘာ၀ အရငး အျမစမားက အလြနအကၽြ သးစြေစႏငသညအျပင၊ အလြနအကၽြ စကပးထြနယကျခငးမားေၾကာင႔ ေျမဆေျမနစနညးပါးျခငးႏင႔ အကးရလဒနညးမႈတ႔က ျဖစေစသည။65

ဇ၀မးကြမား သည သဘာ၀ပတ၀နးကငအတြကသာမက လသားမား အတြကလညး အေရးႀကးသည။ ကယျပန႔မားျပားသည အပငႏင တရစၧာနမား၏ မးစတမားမ လတ႔ သည ေကာကပသးႏမားစကပးျဖစထြနးရာနယပယ၊ တရစၧာနမားမ အစာ၊ ေဆးႏင အျခားအရငးအျမစမား ထတယႏငျခငး စသည အကးေကးဇးမားစြာက ရရေစႏငသည။ ဇ၀မးကြမား စလငေပါ မားေသာ ေဒသမားသည သးႏ တစမး၊ ႏစမးသာစကေသာ ေဒသထက ကပေရာဂါျဖစပြားမႈႏင႔ ပးမႊား အႏရာယ ကေရာကမႈ ပနညးသည။66

ျမနမာႏငငသည ကမၻာေပၚရ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ ဇ၀မးကြမားအစလငဆးႏင႔ သဘာ၀ပတ၀နးကင ဆငရာ ၿခမးေျခာကခရမႈအမားဆး ဧရယာတြင တညရေနသည။67

65 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."66 Jeremy Cherfas, "Agricultural Biodiversity - a Key to the Food Security Puzzle," (2010), http://go.worldbank.

org/8L9LV9Q3M0.67 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

40

ပအမတ ၃၊ ဇဝမးကြမားဆးရႈးမႈျဖစေစသညအေၾကာငးရငးနင ယငးသကေရာကမႈမား၏ရလဒပအမတ ၃၊ ဇဝမးကြမားဆးရႈးမႈျဖစေစသညအေၾကာငးရငးနင ယငးသကေရာကမႈမား၏ရလဒ

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးႏင ဇ၀မးကြမားဆငရာ ျမနမာႏငငတြင ျပဌာနးထားသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးႏင ဇ၀မးကြမားဆငရာ ျမနမာႏငငတြင ျပဌာနးထားသည

ဥပေဒမာအဘယနညး။ဥပေဒမာအဘယနညး။

လသားႏင ဇ၀ကမာၻ အစအစဥ (The Man and Biosphere Programme)လသားႏင ဇ၀ကမာၻ အစအစဥ (The Man and Biosphere Programme)

လသားႏင ၎တ႔ေနထငရာ ဇ၀ကမာၻအစအစဥက ကမၻာကလသမဂၢအဖြ႕ႀကး၏ ပညာေရး၊ သပၸႏင ယဥေကးမႈဆငရာအဖြ႕အစညး (ယနကစက)က အမးျပၿပး ၁၉၇၀ ခႏစတြင ဖနတးခသည။ ရညရြယ ခကမာ ဇ၀ေဗဒဆငရာကြျပားမႈက အကးျပေစရနႏင လသားမားအား ၎တ႔၏ပတ၀နးကငႏင အဆက အသြယအား ပမတးတကလာေစရနျဖစသည။ ဇ၀ကမာၻသးသန႕ေျမ ဟေခၚေသာ ေရ႕ေျပးစမခက စနစတစခတြင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးသဘာ၀အရငးအျမစမားအသးျပေသာ စမးသပ စမခကမားပါ၀ငသည။ ျမနမာႏငငတြင အမးသားလသားႏင ႔ ဇ၀ကမာၻေကာမတက ဖြ ႔စညး တညေထာငထားၿပးျဖစေသာလညး ယခအခနအထ ဇ၀ကမာၻသးသန႕ေျမသတမတျခငး မရေသးပါ။68

ဇ၀မးကြမားဆငရာသေဘာတညခက (The Convention on Biodiversity)ဇ၀မးကြမားဆငရာသေဘာတညခက (The Convention on Biodiversity)

ဇ၀မးကြမား ကာကြယျခငးဆငရာ ႏငငတကာ သေဘာတညခကက ၁၉၉၃ ခႏစကပင တရား၀ငသတ

68 Ibid.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

41

မတခၿပး၊ ၄ငးသည အျပညျပညဆငရာ ဇ၀မးကြမား က ကာကြယေသာ ႏငငတကာဆငရာ တရား၀င သေဘာတညခကျဖစသည။

ျမနမာႏငင၏တာ၀န၀တရားမားျမနမာႏငင၏တာ၀န၀တရားမား

ဇ၀မးကြမား ဆငရာသေဘာတညခကအရ အစးရအေနျဖင ထနးသမးေစာငေရာကရန လအပေသာ မ းစတမားႏင သကရအားလးႏင ေနထငရာပတ၀နးကင၏ဆကစပေနမႈမားအား ေဖာထတတငးတာရန၊ ေဘးမနယေျမမားတညေထာငရန၊ ယယြငးေနေသာ သကရအားလးႏင ေနထငရာ ပတ၀နးကင ၏ ဆကစပေနမႈအေျခအေနမားအား မလအေျခအေနသ႔ ျပနလညေရာကရလာေစရန ေဆာငရြကျခငး၊ ႐းရာဓေလထးတမးစဥလာမားက ေလးစားရနႏင ထနးသမးေစာငေရာကရန၊ ဇ၀မးစတမးကြမား က ထနးခပရန၊ ဇ၀မးစတမးကြမားဆငရာမားက ထနးသမးေစာငေရာကျခငး အသပညာက အမားျပညသ အား ပညာေပးျခငး၊ အဆပါလပငနးမားတြင အမားျပညသမား ပါ၀ငလာေအာင လႈ႕ေဆာေပးျခငး အထးသျဖင႔ ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမားေၾကာင႔ ဇ၀မးစတမား ထခကႏငေသာ ေဘးအႏရာယက တြကခက ေလ႔လာျခငးတ႔က တာ၀နယျပလပေပးရနလအပသညအျပင အဆပါလပငနးမားႏငပတသကသည တးတကမႈ အဆငဆငက မျဖစမေနအစရငခရန လအပသည။69

အစးရအေနျဖငလညး ၎တ႔၏တာ၀န၀တရားမားက ယခထတငေအာင ေအာငျမငစြာ ေဆာငရြကႏငျခငး မရေသးေၾကာငးကလညး ၀နခသည။ ၎တ႔အေနျဖင ၂၀၁၀ ခႏစေနာကဆးထား၍ နယေျမ ၁၀ ရာခငႏႈနး အား ေဘးမနယေျမစနစအျဖစေျပာငးလရန ကတေပးထားေသာလညး ယခထအဆပါ ရညမနးခကက ျပညမႏငျခငး မရေသးပါ။70 (ဤကတကဝတျပထားခကက အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ(NSDS)လညးေဖာျပထားသည)71 လတတေလာအေျခအေနတြင ျမနမာနယေျမ၏ ၅.၆ ရာခငႏႈနးသာလင ေဘးမနယေျမမားအျဖစတညရၿပး၊ အေရးႀကးသည စမေျမ သစေတာနင အ႑ဝါေဒသမားတြငမ ျပညစ လေလာကသညလပေဆာငခကမရေသးပါ။ အစးရအေနျဖင ျပညတြငးျပညပမ ေငြေၾကးဆငရာႏင နညးပညာပငးဆငရာ ေထာကပမႈအားနညးျခငးတ႔က ဖနတးမႈႏင စမခန႔ခြမႈ လပငနးမားက ေႏာငေႏးေစေၾကာငး တငျပထားသည။ ထ႔အျပင အခ႕ေသာထနးသမးကာကြယထားေသာ ဧရယာမားတြင အလြနအမငးထတယသးစြမႈမားရေၾကာငး အစးရမ ေျပာၾကားသည။ ဥပမာ မနးမလကြနးသဘာ၀ဒေရေဘးမ႔ေတာတြင တညရေသာ ရားပါးမးစတမားသည အလြနအမငးထတယသးစြမႈေၾကာင႔ မးတနးၿပး ေဂဟစနစတစခလးသည အသးျပ၍ မရေလာကေအာငပကစး သြားၿပျဖစေၾကာငး၊ ထ႔အျပင ဆငကလးနာဂစက႔သ႔ သဘာ၀ပကစးမႈတ႔ေၾကာငလညးထခကပကစး မႈမားရေၾကာငး ေျပာၾကားပါသည။72

69 "Convention on Biological Diversity," ed. United Nations (1992).70 National Commission for Environmental Affairs, "Fourth National Report to the United Nations Convention on Biological

Diversity."71 "National Sustainable Development Strategy for Myanmar."72 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

42

လပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ(NSDS) - လပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ(NSDS) -

ဇ၀မးကြမားဇ၀မးကြမား

ဇ၀မးကြမားအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ လပငနးစဥ ၂၁ က အစးရအေနျဖငဇ၀မးကြမားအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ လပငနးစဥ ၂၁ က အစးရအေနျဖင

• လအပေသာေနရာမားတြင ထနးသမးကာကြယထားေသာ နယေျမဧရယာမားအား ဖနတးရနႏင စမခန႔ခြရန၊ အပငႏင တရစၧာနမား၏ ေရရညအသးျပျခငးနင ဇ၀မးကြမား ထနး သမးျခငးဆငရာမ၀ါဒမားက ခမတရန (သ႔) ဇ၀မ းကြမား ထနးသမးျခငးက ပမထေရာကေအာင စြမးစြမးတမေဆာငရြကရန။

• ပကစးယယြငးေနေသာ ေဂဟစနစ က ျပနလညထနးသမးရနႏင႔ မးတနးေပာကကြယလမးစတမားႏင႔ မ းသဥးမည႔ အႏရာယၿခမးေျခာကခေနရေသာ သကရမားအား မလအေျခအေနသ႔ ျပနလညေရာကရေအာင ေဆာငရြကရန။

• ဇ၀မးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကမႈဆငရာ မ၀ါဒမားအား အျခား က႑မား(ေရအရငးျမစ စမခန႔ခြမႈ၊ စကပးေရး ႏင ငါးဖမးလပငနးမားအပါအ၀င) ၌ ထငဟပမႈရေရး ေသခာေစရန။

• ႏငငအတြငးရ အပငမား၊ တရစၧာနမားႏင ေဂဟစနစအား ေလလာသးသပၿပး မညသညတ႔က ကာကြယထနးသမး ေစာငေရာကရန ပမအေရးႀကးသည၊ မညသညတ႔က ထခကပကဆးလြယအကာအကြယမသညက ခြျခားသတမတရန။

• ေဒသဆငရာပတ၀နးကငႏင လသားတ႔၏အသကေမြးမႈႏင လေနမႈဘ၀ပစမား အတြက ဇ၀မးကြမားအေရးႀကးပကေလလာရန၊ (အထးသျဖင ဌာေနတငးရငးသား နငတငးရငးသားမးႏြယစလမႈအသငးအဝငးမားႏင အဆပါ အဖြ႕အစညး မားမ အမးသမးမားအပါအ၀င ေဒသဆငရာျပညသတရပလးအေနျဖင အဆပါ ထနးသမး ေစာငေရာကေရး လႈ႕ေဆာမႈအခနးက႑မားတြင အတတႏငဆး ကယကယျပန႔ျပန႔ ပးေပါငးပါ၀ငရမည)။

• စးပြားေရးႏင လမႈေရးဆငရာ တကလမးေဖာထတျခငးသည ဇ၀မးကြမား ထနးသမးေစာင ေရာကမႈလပငနးတြင အေထာကအပျဖစသည ေဒသဆငရာ မ႐းဖလာစကပးေရးစနစမား၊ သစေတာလပငနးႏင ေတာ႐ငးတရစၧာန စမခန႔ခြေရးလပငနးမားက ျမငတငေစရမည။

• ဇ၀မးကြမား ေရရညအသးျပျခငးတြင တြငတြငကယကယ အသးျပေနသည ေဒသခ တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဗဟသတမားနငကငသးမႈမားက အသမတျပရန၊ ကာကြယရန၊ ျမင႔တငရန။ အဆပါကငသးမႈမားမ ရရလာေသာ အကးျမတမားက သာတညမ ခြေ၀ခစားရန၊ ေဂဟစနစထနးသမးစမေရးလပငနးမားတြင မးႏြယစမားႏင ေဒသဆငရာ လမႈအသငးအဝငးမား (အထးသျဖင အမးသမး မား) အားပးေပါငးပါ၀ငလာေစရန။

• ဇ၀မးကြမားအေပၚႀကမားစြာသကေရာကမညဖြ႔ၿဖးေရး စမကနးမားအတြက ပတ၀နးကင ဆငရာအကးသကေရာကမႈအကျဖတမႈ (Environment Impact Assessment) က

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

43

မတဆကေပးရန။ ၄ငးအကျဖတမႈတြင အမားျပညသအား ပးေပါငးပါ၀ငခြငျပရန။

• ဇ၀မးကြမား ထနးထမး ေစာငေရာကျခငးတနဖးက ျပညသလထအား ပညာေပးရန။73

ျမနမာ - လပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ(NSDS) နစ ခစလးသည ျမနမာႏငင၏ ထနးသမးခနယေျမစနစသည ဧရယာတးခ႕ရနႏင ေဂဟစနစအမးအစား၊ အပငမားႏင တရစၧာနမား၏ မးစတမား၊ ေဘးမနယေျမမားကာကြယမႈႏင ပတသကသည ဥပေဒမား ပမ အားေကာငးရန လအပသညက ေဖာျပထားသည။ ၂၀၀၉ ခႏစ ထတေဝသည အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ (NSDS) တြင သစေတာဌာန၏ခပကငမႈေအာကရ သဘာ၀ႏင ေတာ႐ငးတရစၧာန ထနးသမးေစာငေရာကေရးဌာန(Nature and Wildlife Conservation Division)တြင ထနးသမးခနယေျမ ၃၄ ခအနက ၂၀ ခသည ေကာငးမြနစြာ စမခန႔ခြ ထနးခပမႈေအာကတြင တညရေနၿပး၊ ကနေနရာမားမာမ သကဆငရာ တငး/ျပညနယမား၏ ထနးခပမႈေအာက၌စမခန႔ခြ ထနးခပရာတြင အလြနအားနညးလကရေနပါသည။

ေတာ႐ငးတရစၧာန၊ အပင႐ငး၊ သဘာ၀နယေျမဆငရာဥပေဒ ၁၉၉၄ေတာ႐ငးတရစၧာန၊ အပင႐ငး၊ သဘာ၀နယေျမဆငရာဥပေဒ ၁၉၉၄

ဤဥပေဒသည ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏငသစေတာေရးရာ ၀နႀကးႏင အေထြေထြၫႊနၾကားေရးမး တ႔အား ေတာ႐ငးတရစၧာနႏင အပင႐ငးမားက မညသညမးစတမားသည သတမတကာလ အတြငး တစစလးအေန ျဖငျဖစေစ၊ တစတတပငးအေနျဖငျဖစေစ ကာကြယေစာငေရာကရနလအပသညဆ သညႏင ရယၿပးသား မ းစတအ႐ငးမားအား ထနးသမးေစာငေရာကမႈက ဆကလကတငးတာေလလာရန စသည ဆးျဖတႏငခြငေပးသည။ သ႔ေသာလညး ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏငသစေတာ၀နႀကးဌာနမားသည ထနးသမးေစာငေရာကရန လအပေသာ မးစတမားသည အျခားေသာ အစးရဌာန (သ႔) အဖြ႕အစညးမား၏ လကေအာကတြငရေနလင အဆပါဌာန၊ အဖြ႕အစညးမားႏင ပးေပါငး ေဆာငရြကရန လအပသည။

အေထြေထြ ၫႊနၾကားေရးမးသည ၀နႀကး၏ခြငျပခကျဖင တရစၧာန႐ငးမားႏင အပင႐ငးမားအား သပၸဆငရာ သေတသနလပငနးမားအတြက ဖမးယမႈနငစေဆာငးခြငေပးရသည။ သစေတာအရာရမားသည ေဘးမနယေျမအား တရားမ၀ငကးေကာ၀ငေရာကလာသမား၊ ေဘးမတရစၧာနႏင အပငမားအား အေနာငအယကေပးသ သ႕မဟတ ဖကဆးသမားအား အျပစဒဏေပးခြင ရသညအျပင အဆပါဥပေဒက ခးေဖာကသမား အေနျဖငလညး ရာဇ၀တမႈျဖင႔ ေထာငဒဏကခရႏငသည။ အဆပါဥပေဒသည ေဘးမတရစၧာနမးစတ၏ ခႏၶာကယ အစတပငးမားက ႐းရာအ၀တအထညႏင လကမႈပစၥညးမားကသ႔ ျပလပျခငးမးကလညး ထနးခပကန႔သတထားသည။ သစေတာအရာရ၏ဆးျဖတခကအား အေထြေထြ ၫႊနၾကားေရးမးထသ႔သာ အယခ ယခြင ရသည။74 သ႔ေသာလညး ဤဥပေဒႏင ဆန႔ကငလက တရားမ၀ငေတာ႐ငးတရစၧာနကးသနးေရာငး၀ယေရး သည ျမနမာႏငငတြင ဆကလကထြနးကားလကရသည။75

73 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio."74 "The Protection of Wildlife and Conservation of Natural Areas Law," ed. The State Law and Order Restoration Council

(1994).75 Simon Roughneen, "Burma's Gruesome Animal Trade," The Irrawaddy, 27 March 2010.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

44

၁၉၉၅ သစေတာေပၚလစမဝါဒ၁၉၉၅ သစေတာေပၚလစမဝါဒ

ျမနမာႏငင၏ ၁၉၉၅ တြင ျပဌာနးခေသာ သစေတာေပၚလစမဝါဒတြင သစေတာလပငနးက႑၏ ၀ငေငြစစေပါငးမ ၂၅ ရာခငႏႈနးသည သစေတာမား ျပျပငထနးသမးေရးလပငနးအတြက ျဖစရမညဟ ျပဌာနးခသည။ သ႔ေသာ ၂၀၁၁ ခႏစ တငေအာင အေကာငအထညမေပၚလာခေပ။ သစေတာမ၀ါဒသည ေဒသဆငရာအဖြ႕အစညးမား အတြက ဇ၀မးကြမားအား ထးတမးစဥလာအတငး ထနးသမးေစာငေရာက ေစႏငမည တရား၀င ႐ကၡေဗဒဥယာဥ ဖြငလစခြငရသည။ သ႔ေသာလညး ထကသ႔ေသာ ႐ကၡေဗဒဥယာဥမားအား ဖြငလစႏငျခငး မရေသးပါ။ အစးရ အေနျဖင အဆပါ ႐ကၡေဗဒဥယာဥ ဖြငလစခြငဥပေဒသည အလြနအမငးရငးလငးမႈ မရေၾကာငး ေဖာျပသည။76

ပတဝနးကငမ႑ငဇ၀မးကြမားထနးသမးေစာငေရာကေရးစၾကၤန အစပး အစအစဥ (The ပတဝနးကငမ႑ငဇ၀မးကြမားထနးသမးေစာငေရာကေရးစၾကၤန အစပး အစအစဥ (The

Core Environment Programme Biodiversity Conservation Corridors Initiative)Core Environment Programme Biodiversity Conservation Corridors Initiative)

ပတဝနးကငမ႑ငဇ၀မးကြမားထနးသမးေစာငေရာကေရးစၾကၤနအစပးအစအစဥသည မဟာမေခါင ေဒသ အတြငးရ ႏငငမား (ကေမၻာဒးယား၊ တ႐တ၊ လာအ၊ ထငး၊ ဗယကနမႏင ျမနမာ) ႏင ခတဆကေန သည အစအစဥတစချဖစၿပး အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ၊ ဖငလနအစးရ၊ နယသာလနအစးရ၊ ဆြဒငအစးရႏင တ႐တအစးရတ႔၏ေထာကပေပးမႈျဖင စတငျခငးျဖစသည။ ၂၀၀၅ - ၂၀၁၁ ခႏစအတြငး ဇ၀မးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကေရးအတြက ခဥးကပပ ႏင႔ ကငတြယေျဖရငးနညးအမးမးတ႔က ေရ႕ ေျပးအစအစဥအျဖစစမးသပေဆာငရြကခသည။ အဓကထနးသမးေစာငေရာကရန ေနရာမားထမ တစခက ေဖာထတရမညဆလင ျမနမာႏငငေတာငဘကစြနးရ ထား၀ယေဒသ (ယခ ေရနက ဆပကမး ႏင စကမႈဇ) ပါ၀ငသည။77 သ႔ေသာလညး အဆပါအစအစဥက စမးသပ အေကာငအထညေဖာျခငး ျမနမာႏငငတြငမရေသးေခ။78

ေနာကထပအဆငတစချဖစေသာ ၂၀၁၂ ခႏစမ ၂၀၁၆ ခႏစအထလပေဆာငခကမားသည ေရ႕ေျပးအစအစဥစမခကမားက တရားဝငပစျဖစေစရနႏင႔ အဆငဆငကယျပန႔လာေစရန ရညရြယသည။ ဤအဆငသည စကပးေရး၊ စြမးအင၊ ပ ႔ေဆာငေရးႏင ကမၻာလညခရးသြားစမကနးမား စသည လပငနးမား အေရးႀကး ဆးျဖတမႈမားတြင ပတ၀နးကငအေပၚ ဂယက႐ကမႈအေၾကာငးထညသြငးရနျဖစျခငးနင ရာသဥတေျပာငးလျခငးႏင႔ပကသက၍ မညသ႔ ေလာပါးေအာငလပၾကမည၊ မညသ႔ အလကသင႔ျဖစေအာင လပေဆာင ၾကမည စသညတ႔လညး ပါ၀ငသည။79

76 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."77 Glenda Kupczyk-Romanczuk, Environment Words: A Dictionary in Plain English (Images Asia).78 Huynh Thi Mai, "Greater Mekong Subregion Core Environment Programme and Biodiversity Conservation Corridors

Initiative," (Hanoi: Asian Development Bank, 2007).79 Asian Development Bank, "Gms Countries Vow Continued Environmental Collaboration," (2011), http://beta.adb.org/

news/cambodia/gms-countries-vow-continued-environmental-collaboration?ref=countries/gms/news.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

45

အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး (The National အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး (The National

Environmental Performance Assessment) - ဇ၀မးကြမား(Biodiversity)Environmental Performance Assessment) - ဇ၀မးကြမား(Biodiversity)

သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး (၂၀၀၆) တြင ျမနမာႏငငသည ၎၏ ဇ၀မးကြမားအား ၁၉၈၀ ဆယစႏစမားအတြငး ႀကးမားစြာဆး႐ႈးခသညဟထတေဖာထားသည။ ယငးဆး႐ႈးခရျခငးအား အစးရ၏အေနျဖင႔ ေဘးမနယေျမမားအား ကယျပန႔လာေစျခငးနညးျဖင႔ တန႔ျပနလပေဆာငခ႔ေၾကာငး ေဖာျပထားသည။

သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး သညအစးရအားေဘးမနယေျမမား၏ ေျပာငးလမႈ မားအား ပမၾကည႐ႈေစျခငးက ေတာငးဆထားသည။ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး သည သစေတာလပငနးမားတြင အသးျပၿပးျဖစေသာ လထစမခန႔ခြမႈအယအဆ မားက သဘာ၀ထနးသမးေစာငေရာကျခငးလပငနးတစခလး၌ တးခ႕ထညသြငးရနအႀကျပထားသည။ အစးရအေနျဖငလညး ကမာၻ႔ကလသမဂၢမသေဘာတညထားေသာ အျပညျပညဆငရာ ဇ၀ကြျပားမႈသေဘာတညခကက ကတက၀တ ျပလကနာၿပး အဆပါအစအစဥအား အမးသားအစရငခစာတစရပအေနျဖင ျပငဆငလက လအပသလ ညလာခသ႔ တငသြငးရနေတာငးဆသည။ ျမနမာႏငငမ ၂၀၀၅ ခႏစတြင တတယေျမာကအစရငခစာတငသြငးရမည ျဖစေသာလညး ၂၀၀၆ ခႏစအထ အမးသားအစရငခစာ တစခသာ တငသြငးႏငေသးသည။80

ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ- ဇ၀မးကြမားဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ- ဇ၀မးကြမား

ကလသမဂၢ၌ကတကဝတျပထားျခငးကျပညမရန(အထးသျဖင ဇ၀မးကြမား ဆငရာသေဘာတညမႈကတကဝတမား)က အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကႏငရန ျမနမာအစးရသည လတတေလာအေျခအေနတြင အမးသား ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (National Biodiversity Strategic Action Plan - NBSAP)က ျပလပေဆာငရြကေနသည။81 အဆပါ ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (NBSAP) ၏ လတတေလာမၾကမးသည ၂၀၁၁ ခႏစ ဇြနလတြင ထြကရလာသည။ သကေရာကမႈခတငးရငးသားမးႏြယစအဖြ႕မား၏ ထငျမငခက အႀကဥာဏမားမာမ၄ငးအ ေကာငအထညေဖာမႈအစအစဥ၏ သေတသနလပငနးမားတြင ပါ၀ငနငျခငးမရေသးေခ။82

ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥသည အမးသား သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ ဥပေဒ အသစမျပဌာနးေသးသေရြ႕ အေကာငထညေပၚမည မဟတေပ။ သစေတာဥပေဒႏင႔ သားရငးတရစၧာနဥပေဒတ႔က အခ႕ေသာ မးစပမားက ကာကြယမျပေသာလညး ဇ၀မးကြမားထနးသမးေရးအတြက တကေသာ ဥပေဒျပဌာနးခကမား ရမေနပါ။83 ထ လပငနးအစအစဥက အစးရ၏ လကရဥပေဒလပငနး

80 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report."81 National Commission for Environmental Affairs, "Fourth National Report to the United Nations Convention on Biological

Diversity."82 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."83 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

46

ေဘာငသည “မလေလာက” ေၾကာငး ေထာကျပသည။84

ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥသည သည ဇ၀မးကြမား ဆငရာသေဘာတညမ၏ရညမနးခကအားျပညမရန အစးရ၏ကတကဝတျပထားသညလပငနးက အနစခပေဖာျပသည။ အဆပါအစအစဥသည တငးရငးသားမးႏြယစမားႏင အခြငအေရး ဆး႐ႈးနစနာေသာအပစမား၏ စးပြားေရး၊ လမႈဘ၀ႏင ယဥေကးမႈဆငရာ ရပငခြငမားက သးသန႔ေဖာျပၿပး “ဇ၀မးကြမားထနးသမး ျခငးသည ေဒသခ ဌာေနတငးရငးသားနငတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ရပငခြင႔မားက ကာကြယၿပး ၄ငးတ႔၏ ေဂဟစနစအတြငးတညရမႈကပါ အကာကြယျပရမည” ဟ ေဖာျပထားသည။85

ထလပငနးအစအစဥမ အစးရ၏အခနးက႑သည ဇ၀မ းကြမားႏ ငပတသကၿပး စဥးစားဆးျဖတမႈအပငးတြင လထမ ပးေပါငးပါ၀ငႏငရမညဟလညး ဆထားသည။ ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥက ဇ၀မးကြမားဆငရာဆးျဖတခကခရာတြင အစးရ၏ က႑မာ ပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖစစဥကအေလးအနကဂရျပရမည။ ပတ၀နးကငထနးသမးစမခန႔ခြမႈအပငးတြင အမးသမးမား ပမတကကြစြာပးေပါငးပါ၀ငရမည။ သာတညမမႈအေနျဖင ရငးျမစမားေရရညတညတခငၿမေအာင သးစြမႈအတြက အစးရအေနျဖင အဆငးရဆးႏင အခြငအေရးဆး႐ႈးခလတနးစားမား၏ အမားဆငရာ သဘာ၀အရငးအျမစမား ရယနငေစရန ဂ႐ျပရမည။86

ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ(NBSAP)သည ဇ၀မးကြမား ထနးသမးကာကြယရာတြင ဥးစားေပးစႀကၤန(priority corridors) (၈) ခႏင ေသးငယေသာဥးစားေပးနယေျမ (၃) ခတြင ရငးႏးျမပႏမႈျပ၍ ဥးတညေဆာငရြကသငသညဟ ေဖာျပသည။ စစေပါငးအေနျဖငယငးေနရာမား သည ျမနမာနငငနယေျမ၏ ၃၀ ရာခငႏႈနးျဖစၿပး၊ အဆစေပါငးနယေျမမား၏ ထက၀ကေအာကသာလင ထနးသမးကာကြယႏငေရး (သ႔မဟတ) အနာဂတတြင ထနးသမးကာကြယျခငးခရႏငေရးအတြက အဆျပသည။87

ျမနမာႏငင၏ ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ((NBSAP))မ ဇ၀မးကြမား ထနးသမး ေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥးစားေပးက႑မားက ၂၀၁၁ ခႏစတြင ေအာကပါအတငး စာရငးျပစသည။

၁။ ထနးသမးကာကြယေစာငေရာကမႈဦစားေပးေနရာႏင႔ စႀကၤန အားေကာငးလာေအာင လပေဆာငရန။ ဤက႑တြင တရားဝင ေဘးမနယေျမမား ျဖစေပၚလာေစျခငးအျပင၊ ကာကြယထားေသာေဘးမ နယေျမမားတးခ႕ျခငး၊ အဆပါနယေျမမားအား စမခန႔ခြမႈတးတကလာျခငး၊ ေဘးမနယေျမမားအား ကာကြယရန ထေရာကေသာ ဥပေဒမား ျပဌာနးျခငး၊ ဇ၀မးကြမားအား ထနးသမးရနအျခားနညးလမးမားျဖင ႀကးစားျခငး၊ စသညတ႔ပါ၀ငသည။ အဆပါနညးလမး တြင ေကးရႊာသစေတာကသ႕ေသာ လထကယတငဥးေဆာငေသာ စမကနးမား ပါ၀ငရမည။

84 Ibid. Page 46.85 Ibid. Page 11.86 Ibid.87 Ibid. Page 54.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

47

၂။ အထးသျဖင ေျမယာအသးျပမႈႏင ဖြ႕ၿဖးေရးက႑မားတြင အစးရမ ဆးျဖတခကခသညအခါတြင ဇ၀မးကြမားဆငရာပါဝငမႈအား ေသခာသမႈျပရန။

၃။ မးစတမားထနးသမးေစာငေရာကရန လပငနးမားသည အစးရ၏ ဥးစားေပး က႑စာရငးတြင ပါ၀ငရမည။ အဆပါက႑တြင အသကေမြးဝမးေကာငး၊ ေဂဟစနစႏင မးတနးေပာကကြယလမးစတမားပါဝငသည။ လပငနးရပအျဖစ တရားမ၀င ေတာ႐ငးတရစၧာန ေရာငး၀ယေဖာကကားမႈက ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးစနစေဖာထတျခငးႏင႔ သေတသနျပျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။

၄။ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမားႏင အကယဒမအငစတကးရငးမား၏ ထနးသမးေစာငေရာကမႈ လပငနးမားက လညး အေထာကအပေပးရမည။

၅။ ထနးသမးေစာငေရာကမႈစမကနးမား၏ အကးထငဟပမက ေစာငၾကညႀကးၾကပရန ႏင႔ ၄ငးစမကနးမားအတြက အစးရ၀နႀကးဌာနမားအၾကား ခတဆကၫႏႈငးရန။

၆။ ေဒသအတြငး ရနငေသာ ေကာကပသးႏ၊ ေမြးျမေရးတရစၧာနႏင ငါးမးစတမား ထနးသမး ေစာငေရာကမႈ စမကနးမားကလညး ပမကယျပန႔ေအာင ေဆာငရြကရန။

၇။ ဇ၀လၿခမႈ (ဇ၀လၿခမႈဆသညမာ မး႐းဗဇအလကျပျပငထားေသာ ေကာကပသးႏ၊ ကပေရာဂါႏင ေရာဂါပးမႊားမားကသ႔ ေဂဟစနစသ႔ (သ႔မဟတ) လသားကနးမာေရးအတြက အႏရာယ ျဖစေစမည ျပငပဇ၀ေဗဒဆငရာ သကေရာကမႈမားမ လၿခမႈရရန)အား အမးသားေရးစနစအသြငျဖင ထနးသမးရန။

၈။ ျပငပမ ကးေကာ၀ငေရာကလာႏငသည မးစတ (ျပငပမကးေကာ၀ငေရာကလာႏငၿပး ရရငးစြ ပငမ မးစတမားျဖစသည အစားအစာႏင အျခားအရငးအျမစမား မယဥနငသညအေျခေရာကရသြားေစႏငေသာ) မားအား ထနးခပစမရမည။

၉။ ပတ၀နးကငကာကြယေရးဥပေဒမားအား တးတကေကာငးမြနေအာင ျပလပရမည။ အထကတြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး အဆျပတငျပထားသညအမးသား သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမး ေစာင ေရာကျခငး ဥပေဒျပဌာနးရနတြနးအားေပးရနႏင ပတ၀နးကငအကးသကေရာကမႈအကျဖတျခငးကလပေဆာငရနသတမတျပဌာနးျခငး၊ ေလထညစညမးမႈက ထနးခပျခငးမား ပါ၀ငသည။

၁၀။ ဇ၀မ းကြမားအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငးႏင ပတသကၿပး ျပညသလထနားလညသေဘာေပါကမႈ က ျမငတငရန။

ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (NBSAP) မၾကမးမ အစးရအေနျဖင ေအာကပါအဆငမားအား လပငနးအစအစဥ အတညျပျပဌာနးၿပးေနာက ၅ ႏစအတြငး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရန ကတကဝတျပထားသည။

၁။ အေရးႀကးဆးျဖစေသာ ဇ၀မးစတမားႏင ေဒသမားအားဥးတညခကထားကာ တစႏငငလး၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးအား ေဘးမနယေျမမားအျဖစ တးခ႕ရန။ (အဆပါအစအစဥအား ဇ၀မးကြမား ဆငရာ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

48

သေဘာတညခကႏင ျမနမာႏငငအစးရ၏ ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (NBSAP) ညလာခမ ၂၀၁၀ ခႏစတြင အေကာငအထညေဖာေဆာငရန ျဖစေသာလညး အဆပါ ရညမနးခက အထမေျမာကခပါ။)

၂။ အဆျပေဘးမနယေျမမားအား အျမနဆးသတမတေၾကျငာရန။

၃။ ေဘးမနယေျမ ထနးကြပအေျခစက႐းမား တညေထာငရန (လမပအမးသား အ႑ဝါဥယာဥသည ပထမဥးစားေပး အေနႏင ျဖစသည။)

၄။ ထနးသမးေစာငေရာကမႈဆငရာ ပညာေပးအစအစဥမားအား တးျမင႔လပေဆာငရန။

၅။ ေဘးမကာကြယေျမႏင႔ ထစပ၀နးရေနေသာ ၾကားခနယေျမ (ျပငပေဘးမ႔ နယေျမ) အား ေရရည တညတခငၿမေရး စမခန႔ခြမႈဆငရာအစအစဥမားအား မတဆကရန။

၆။ ႐ကၡေဗဒႏင သတေဗဒဥယာဥမား၏ ထနးသမးေစာငေရာကမႈႏင သေတသနျပမႈ အခနးက႑က လညး ပမအားေကာငးလာေစရန။

၇။ အျမငဆးဥးစားေပး ဇ၀မးစတမားအေျခအေန ႏင ၎တ႔အေပၚ ထနးသမးေစာငေရာကေရး အစအစဥက မညမအကးသကေရာကသညက ေလလာရန။

၈။ ေဘးမနယေျမျပငပရ ဇ၀မးစတဆး႐ႈးမႈအား ေစာငၾကညစစေဆးရန။

၉။ ဇ၀မးကြမားအား ထနးသမးေစာငေရာကမႈ၊ စမခန႔ခြမႈႏင ေရရညတညတေအာင အသးျပမႈမား ပမ အားေကာငးလာေစရန။

၁၀။ ေဘးအႏရာယရေသာ ဇ၀မးစတမား၏ ေနထငလကရေသာ စားကကမား ပကစးျခငးက အကာအကြယေပးရနႏင႔ ပမနအတငးတညရေအာင ဆကလကထနးသမးရန။

၁၁။ ဇ၀မးစတမား ထနးသမးေစာငေရာကမႈ အခနးက႑တြင ေဒသဆငရာ လမႈအဖြ႕အစညးမား ပးေပါငးပါ၀ငမႈ ျမငတငရန။

၁၂။ ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (NBSAP)၏ လကရျဖစစဥအား ေစာငၾကညႀကးၾကပရနႏင ပါ၀ငပတသကသမားအားလး၏ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈျဖင အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငရန။

၁၃။ ပတ၀နးကငဆငရာ နားလညသေဘာေပါကမႈတးပြားေရးႏင ျပညသလထအား ဇ၀မးစတအေၾကာငးဆငရာ သတငးအခကလကမား ရယႏငေရးအတြကေထာကပရန။

၁၄။ ၿမတကၽြနးစနင “လမပ အမးသားအ႑ဝါဥယာဥ” ရ ထခကပကစးမႈမရေသးသည “ဒေရေတာ” အား ထနးသမးေစာငေရာကျခငးအား ဥးစားေပးေဆာငရြနရန။

၁၅။ အေရ႕ေတာငအာရအေမြအႏစတစချဖစသည ဥယာဥနငႀကးဝငး ကာကြယေစာငေရာကမႈတြင

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

49

ေဒသဆငရာ ပးေပါငးပါ၀ငမႈအား ျမင႔တငရန။

၁၆။ အာဆယေဒသတြငး ေတာ႐ငးတရစၧာနႏင အပငမးစကနသြယမႈလပငနးအစအစဥ(ASEAN Regional Action Plan on Trade in Wild Fauna and Flora)ႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင ဇ၀မး ကြမားထနးသမးေစာငေရာကမႈျပလပေနေသာ အာဆယအလပအဖြ႕(ASEAN Working Group on Nature Conservation and Biodiversity) ႏင တကကြစြာ ပးေပါငး ေဆာငရြကရန။

၁၇။ သကဆငရာနယစပေဒသတေလာက သစေတာႏင ေတာ႐ငးတရစၧာန ထတကနမား တရားမ၀င ေရာငး၀ယေဖာကကားမႈအားကာကြယရန သေဘာတလကမတေရးထးထားသည (The CITES signatories) အႏၵယ၊ တ႐တ၊ ထငးႏင ဘဂၤလားေဒရ ႏငငမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန။

၁၈။ ေဒသဆငရာ အစးရမဟတသညအဖြ႕အစညးမားႏင အကယဒမအငစတကးရငးမား၏ ထနးသမးေစာငေရာကမႈ စမကနးမားအား ဖြ႕ၿဖးတးတကေစရနႏင ဆကလကအေကာငအထညေဖာႏငေအာင ကညရန။

၁၉။ အေျခခပညာသငရးညြနးတမးတြင ပတ၀နးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရးက ထည႔သြငး သငၾကားေပးရန။

၂၀။ ကနးေန၊ေရေနႏင တြားသြားသတ၀ါ၊ ႏ႔တကသတ၀ါ၊ ငကမားႏင အပငမား၏ လအပခကမားအား ဥးစားေပးအေနျဖင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရန။

၂၁။ ပ႕ပြားေနာငယကမည မးစတမားအား အကျဖတျခငးနငႀကးၾကပစမရန။

၂၂။ ထေရာကေသာ ပတ၀နးကငစမခန႔ခြမႈႏင ဇ၀မးကြမားထနးသမးေစာငေရာကေရးအတြက ဥပေဒေရးရာစနစ တးတကရနနညးလမးမား ေလလာရန။

အနာဂတသဘာဝပတ၀နးကငလပေဆာငမအကျဖတျခငးမား(Environmental Performance Assessmen-ts) ျဖင ဇ၀မးကြမားဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (NBSAP)၏ တးတကမႈအေျခအေနအား ေလလာရန။88

ဇ၀မးကြမားဆငရာ ျမနမာအစးရ၏ ဖြ႕စညးပဇ၀မးကြမားဆငရာ ျမနမာအစးရ၏ ဖြ႕စညးပ

• ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏငသစေတာေရးရာ၀နႀကးဌာန (The Ministry of Environmental Conservation and Forestry)

• ကနးမာေရး၀နႀကးဌာန (The Ministry of Health)

• ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနး၀နႀကးဌာန (The Ministry of Livestock and Fisheries)

88 Ibid.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

50

• အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငေရးရာေကာမရင (The National Commission for Environmental Affairs (NCEA)

• အမးသားပတ၀နးကငထနးသမးေရးေကာမတ The National Environmental Conservation Committee (NECC)

ဇ၀မးကြမားထနးသမးေရး ရနပေငြဇ၀မးကြမားထနးသမးေရး ရနပေငြ

ကမၻာဘဏ - ဇ၀မးကြမားကမၻာဘဏ - ဇ၀မးကြမား

အေရးႀကး သကရမားတညရရာမားက ဖကဆးေသာ (သ႔မဟတ) မးျပနးေစသည စမကနးမားက ကမၻာဘဏအေနျဖင ေငြေၾကးသးစြမညမဟတဘ၊ လပငနးလညပတရနေရႊးခယရနငမႈမရပါက အေရးပါမႈနညးေသာ သကရမားတညရရာက ဖကဆးပကသဥးမႈနညးေစသည စမကနးမားကသာ ေထာကပ႔မညျဖစသည။ အကယ၍ သဘာ၀သကရမးစတမား ဖကဆးျခငး စမကနးမားတြင ကမၻာဘဏမ ေငြေၾကးသးစြလင ပကစးဆး႐ႈးမညပမာဏအတငး ပကစးသြားေသာ အလားတသဘာ၀သကရမးစတမားအား ဖနတးျခငး (သ႔) အနးအနားရ သဘာ၀သကရမးစတမားအား ကာကြယျခငး စသည အစားထးမႈမားက ေလာေၾကးအျဖစ မျဖစမေနထညသြငးပါ၀ငရမည။ သဘာ၀သကရမးစတမားအပါအဝင သကေရာကမႈက ခရမညေဒသဆငရာ အဖြ႕အစညး မား (သ႔မဟတ) အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမားအား အစးရ၏အဆပါစမကနးေရးဆြျခငး၊ အေကာငအထညေဖာမႈ ႏငေစာင ၾကညစစေဆးမႈမားတြင ပါ၀ငမႈရေစရန ကမၻာဘဏမ ေမာလငသည။89

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ - ဇ၀မးကြမားအာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ - ဇ၀မးကြမား

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏအေနျဖင အတမးအေစာငးမခသညသကရမးစတမားရငသနတညရသည နယေျမမားအတြငး သကရမ းစတ ပကဆးမႈမား၊ မးတနးလ မးစတမား၏ အေရအတြက ေလာကေစျခငးမား၊ စမကနးမား၏ အဓကသကေရာကမႈမားမသကသာရာရေစမႈ စသည အေျခအေနမား မရလင ေငြေၾကးေထာကပမည မဟတေပ။ စမကနးသည တရား၀ငေဘးမနယေျမအတြငး တညရလင အစးရအေနျဖင ေဘးမနယေျမမားအတြငး ပတ၀နးကငထနးသမးေစာငေရာကမႈရည ရြယခက မားအား တးျမငျခငးႏင ေထာကကအားေပးျခငးဆငရာ ျဖညစြကစမကနးမားျဖင ျဖည ဆညးရမည။ အေရးေပၚသကရမးစတမားႏင ေဘးမနယေျမျပငပတြင အာရၿဖးေရးဘဏသည သဘာ၀သကရမးစတမား သသာစြာ ေလာကျခငး (သ႔မဟတ) အျခားေသာ အသးျပမႈျဖစသြားျခငး၊ စမကနး၏ အက းသည ပတ၀နးကငဆငရာအတြက သးစြထား ေသာေငြေၾကးႏင ထကတနစြာေအာငျမငမႈမရျခငး၊ ပကဆးဆး႐ႈးမႈမားအားေလာပါးေစမႈ မရသည စမကနးမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပမညမ

89 "Natural Habitats," in OP 4.04, ed. World Bank (2001).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

51

ဟတေပ။90

ေျမယာေျမယာ

ဤက႑သည ေျမယာႏင ေရရညတညတဖြ႕ၿဖးမႈအပငးက အဓကထားသည။ေျမယာလပငနးဆငရာ ျမနမာဥပေဒႏင ၀နႀကးဌာနမား၊ ႏငငတကာသေဘာတညခက၊ အဖြ႕အစညးမားနင ေငြေၾကးေထာကပမႈ မ ျမနမာေျမယာမ၀ါဒမား အေပၚ ၾသဇာသကေရာကနငမႈ ၊စသည အပငးမားက ဤက႑က ေဆြးေႏြးထားပါသည။

ေျမယာသည ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးအတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကး ေျမယာသည ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးအတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကး

သနညး။ သနညး။

ပထမဥးစြာ ဖြ႔ၿဖးေရးသည ပတ၀နးကငေရရညတညတေရးက ေသခာေစရနအတြက ေျမယာထနးသမးကာကြယရသည။ ထ႕ေၾကာငအေရးႀကးေသာ က႑တရပျဖစသည။ ေျမယာသည ရာသဥတ၊ အဖကသေဘာဆနသညေရရညဖြ႕ၿဖးေရးမဟတသညလပငနးမား၊ ကခႏငရညနညးၿပး အကာအကြယ မ၍ပကစးလြယသည။ စကပးေရးလပငနးမားသည လညး ဓာတပစၥညးမား အမားအျပားအသးျပပါက ေျမဆကပကဆးေစႏငသည။ သစထတလပမႈႏင သတတြငး တးေဖာျခငးတ႔သညလညး တစေနရာထတြင အျမစတြယ တညရေနေသာ အပငမားက ဖယရားပစလကျခငး မားေၾကာင႔ ေျမဆလႊာ တကစားမႈက ျဖစေပၚေစႏငသည။

ဒတယအေနျဖင ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားအား လမႈေရးရာေရရညဖြ႕ၿဖးမႈ အေသအခာျဖစေစသညအခနတြင ေျမယာက႑သည အထးပငအေရးႀကးသည။၊ ဆလျခငးမာ စမကနးမားသည သကေရာကမႈခရမညသမား၊ အထးသျဖငအကာအကြယမေဒသချပညသမားအပါအ၀င ျပညသျပညသားအားလးအတြက အကးေကးဇး ျဖစေစရသည။ သဘာ၀အရငးအျမစဖြ႕ၿဖးမႈ စမကနးမား ျဖစသည စကမႈဇ၊ဓါတေငြ႕ ပကလငးႏင စကပးေမြးျမေရးလပငနးမားအတြက ေျမယာလအပသည။ ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးျဖစရနအတြက ေျမယာက သမးပကသမား (သ႔မဟတ) အသးျပသ မားသည အဆပါေျမယာေပၚတြင အေကာငအထညေဖာမညအစအစဥက၊ ယငးေျမယာပငဆငသမားအား ၎တ႔၏ လမႈဘ၀အား ထခကလာႏငျခငးမားအတြက တရား၀ငအသေပးျခငးက အေရးႀကးသည။ ထ႔ေၾကာင ေျမယာအခြငအေရးအတြက မညသက ေျမယာကပငဆငသည၊ မညသက ေျမယာကအသးျပရန ဆးျဖတပင ခြငရသညဆသညမာ ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက ေသ ေရးရငေရးတမအေရးႀကးသညေမးခြနးျဖစသည။

ျမနမာႏငင၏ ေျမယာႏင ေရရညတညတခင ၿမသည ဖြ႕ ၿဖ းေရးဆငရာဥပေဒမားမ ာ ျမနမာႏငင၏ ေျမယာႏင ေရရညတညတခင ၿမသည ဖြ႕ ၿဖ းေရးဆငရာဥပေဒမားမာ

အဘယနညး။အဘယနညး။

ေျမယာအခြငအေရးႏငပတသကၿပး ျမနမာႏငငတြင စညးမဥး ၂ ပငးရသည။ ျပဌာနးဥပေဒမားသည

90 Bank, "Safeguard Policy Statement."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

52

ရးသးအမးသားဥပေဒမားအျဖစ အစးရမ ျပဌာနးထားသည။ ဓေလထးတမးဥပေဒမာရးရာစနစအရ ေျမယာခြေ၀သတမတျခငးျဖစၿပးအစးရမျပဌာနးေပးထားျခငးမဟတပါ။ ဓေလထးတမးဥပေဒမာ ရးရာစနစအရ ေတာငတနးေဒသတြငေနထငေသာတငးရငးသားမးႏြယစမား၏ မသားစ၀ငမားအတြက မညသက ပငသည၊ မညသက မပငဆငဆသညက ဆးျဖတေပးသည ဥပေဒျဖစသည။ထ႕အတြကေၾကာင ၄ငးတ႕အသငးအဝငး၌ ေျမယာပငဆငမႈ အမညမေပါကၾကပါ။ ျမနမာအစးရအေနျဖင ဓေလထးစအရ ေျမယာခြေ၀ သတမတျခငး ဥပေဒမားက သးစြျခငးမျပဘ ျပဌာနးဥပေဒမားကသာ အသအမတျပ သးစြသည။ လကေတြ႕တြင ဓေလထးစအရ ေျမယာခြေ၀ သတမတျခငး ဥပေဒမားႏင တရား၀င ျပဌာနး ဥပေဒမားသည တစခႏငတစခ တခါတရ ထပတျဖစပြားသည။ အဆပါ ဥပေဒ (၂) ခ ကြလြမႈမား ေပၚေပါကလာလင အစးရအေနျဖင ဓေလထးစအရေျမယာခြေ၀သတမတျခငး ဥပေဒမားက လစလ ႐ႈသည။

ျမနမာႏငင၏ တရား၀ငေျမယာပငဆငမႈ ျပဌာနး ဥပေဒအယအဆမားနင အလားတပင ျမနမာအစးရ၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ တငးျပည၏ေျမယာႏင သဘာ၀ အရငးအျမစမားအား အစးရမ ပငဆငၿပး၊ ကမၸဏႏင ျပညသျပညသားမားသည နငင၏ ေျမယာမားက ငားရမးအသးျပႏငသည။

• ၁၈၉၄ ခတြင ျပဌာနးခေသာ ေျမယာသမးယျခငးအကဥပေဒ(The Land Acquisition Act)အရ အစးရသည ေျမယာပငဆငသမားအား မညသညေျမမဆ ေလာေၾကးေငြေပး၍ သမးပကႏငသည ဥပေဒသည ၾသဇာ ဆကလကသကေရာကလကရသည။

• သ႔ေသာလညး ၁၉၅၃ ခႏစတြင ျပဌာနးခေသာ ႏငငပငေျမယာအကဥပေဒအရ အစးရအေနျဖင ေျမလြတေျမ႐ငးမားႏင ပငရငမေျမယာအား ေလာေၾကးေပးရနမလဘ ႏငငေတာပငအျဖစသမးပက ႏငသည။

• ၁၉၆၃ ခႏစတြင ျပဌာနးခသည လယသမားအခြငအေရးက ကာကြယေပးေသာ ဥပေဒအရ အစးရမ လယသမားပငေျမမား ႏငငေတာပင သမးယမႈက တားျမစေသာလညး ေယဘယအားျဖင အဆပါ ဥပေဒက လကနာေဆာငရြကျခငး မရေပ။

ျမနမာႏငငတြင အစးရမ ျပညသလထပငေျမယာမားအား ႏငငပငအျဖစ သမးယျခငးကစၥမား အမားအျပားျဖစပြားလကရသည။ မၾကာခဏဆသလ ေျမယာပငဆငသမားသည ၎တ႔၏ နစနာဆး ႐ႈးမားအတြက အစးရထမနစနာေၾကး ျပညစလေလာကစြာမရရသလ၊ လး၀မရရျခငးတ႔လညး ျဖစေပၚလကရသည။ အခ႕ေသာ ေျမယာမားမာမ သးသန႔ကမၸဏမားအတြက စကမႈစကပးေရး ဇအျဖစ တညေထာငရနအတြက ႏငငပငအျဖစ အသမးခရမႈမားရသည။ ေျမယာမားသည တခါတရ စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစမကနးမားျဖစသည ဓါတေငြ႕ပကလငးမား၊ ေရနႏင ဓါတေငြ႕ တးေဖာျခငးမား၊ ဆညေျမာငးမား၊ အေ၀းေျပးလမးမမား၊ ဆပကမးမားႏင စကမႈဇမားအတြက ႏငငေတာပငအျဖစ သမးပကခရသည။ သစေတာစကခငး (ကြနးစကခငး) ႏင ၾကကဆပငစကပးရန အတြကအသးျပရန အတြက ေျမယာသမးပကမႈမား ရသည။91

91 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

53

ဥပမာအေနျဖင ၂၀၀၆ ခႏစတြင ျမနမာစစတပသည ရခငျပညနယ၊ ပဏၰားကၽြနးၿမ႕နယရ စစေတြ-ရနကန အေ၀းေျပးလမးမတေလာကရ ယာခငးအမားအျပားက ႏငငေတာပငအျဖစ သမးပကခသည။ စစတပအေန ျဖင အဆပါေဒသရ ေျမယာပငဆငသ ျပညသလထအား ၎တ႔ပငဆငသညပစၥညးဥစၥာႏင ေကာကပသးႏမား ရကသတတစပတသာ ေျပာငးေရႊ႕ခြငျပၿပး၊ သတမတရကေကာလြနလင ဖမးဆးထနးသမးၿပး ေျမပငရငအား ဒဏေငြ တစသနးကပ ေကာကခခသည။ ၎ဒဏေငြကေပး ေဆာငႏင ျခငးမရ ပ ါက ေဒသဆငရာစစတပစခနးမားတြင ခ ပေႏ ာငခရၿပး စစသားမား၏ အတငးအၾကပခငးေစျခငးမား ခရသည။92

လပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - ေျမယာလပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - ေျမယာ

လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရအေနျဖင တြကေျခကကသည စမကနး (သ႔မဟတ) မ၀ါဒမားကျမငတငရန ေကာငးမြန၍ပတ၀နးကင ေရရညတညတ႔ေသာေျမယာသးစြမ ႈ ျဖစေပၚေရးအတြကအားေပးရန၊ ဟ၍ေဖာျပ ထားသည။93 ျပညသအမားမ ေျမယာက ညစညမးေစေသာ၊ ေရရညတညတ႔မႈမရသည နညးစနစျဖင အသးျပျခငးက တားျမစသည မ၀ါဒမားခမတရန ၊ ေျပာငးလလာေသာ ရာသဥတပစကလက၍ သဘာ၀ေဘး ဒဏခႏငေသာ နညးစနစမားက ဖြ႕ၿဖးတးတကျခငးျပလပရန၊ ကာဗြနစပယမႈမား(carbon sinks) ထနးသမးကာကြယျခငးႏင ေရရညတညတခငၿမမႈ စမခန႔ခြေရးတ႔က အေထကအကျပရန စသညတ႔က ေဆာငရြကရန စသျဖင႔ ေဖာျပသည။ ဆကလက၍ အစးရအေနျဖင ေျမယာစမမႈမားအတြက တရား၀ငလပငနးေဘာင တးတကအားေကာငးလာေစရန (သ႔မဟတ) ဖြ႕ၿဖးေအာငျပလပရန၊ ေျမယာအရငးအျမစႏင ေျမယာပငဆငမႈ ရယခြငမား94 စသညတ႔ကလညး ေဆာငရြကရမညဟ အႀကျပထားေသာလညး သတမတျပဌာနးမႈမားမဟတပါ။

လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရအေနျဖင အမေထာငစအားလး၊ အထးသျဖင အမနတကယလအပေနေသာ တငးရငးသားမးႏြယစအဖြ႕မားႏင အမးသမးမားအား ေျမယာအခြငအလမးရရမႈေသခာေစရန နင ေျမယာအသးျပသမားအတြက သငေတာ၍ လၿခမႈရေသာ ေျမယာ လပပငခြငပစမား၊ အထးသျဖင ဌာေနတငးရငးသားမား၊ အမးသမးမား၊ ေဒသဆငရာ လမႈအဖြ႕မား၊ ၿမ႕ေန၀ငေငြနညးလတနးစားမား၊ ေကးလကေဒသရဆငးရသားအတြက ေဆာငရြကရမညျဖစေၾကာငး ေဖာျပသည။95 တစစလးအေနျဖင လပငနးစဥ ၂၁ သည သဘာဝပတ၀နးကငေရရညတညတခငၿမမည ေျမယာအသးျပမႈမားႏငေျမယာလအပခကမား၏ၿပငဆငမႈကကငတြယသညေျမယာစမခန႕ခြ မႈစနစကအားေပးရနေဖာျပသည။ အဆပါအစအစဥတြင သငေတာမညရးရာအစဥအလာအရနင ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ေျမယာစမခန႔ခြမႈအား ေပါငးစပပါ၀ငရမညဟ ေဖာျပသည။96

ဌာေနတငးရငးသားမားႏငလမႈအဖြ႕မားအတြက လပငနးစဥ ၂၁ တြင အခ႕ေသာ ဌာေနတငးရငးသား

92 Shan Sapawa Environmental Organization, "Warning Signs: An Update on Plans to Dam the Salween in Burma's Shan State," (2006).

93 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio." Section II, chapter 9.21.94 Ibid. Section I, chapter 3.8.95 Ibid. Section I, chapter 7.30.96 Ibid. Section I, chapter 10.7.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

54

မားသည ၎တ႔၏အရငးအျမစမားအတြက လအပမည ေျမယာအား ထနးခပျခငး၊ အရငးအျမစမားအား မမတ႔ကယတငစမခန႔ခြျခငးႏင မမတ႔အား ထခကေစမည ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနး ဆးျဖတခကမားတြင ပးေပါငးပါ၀ငေဆာငရြကရမညဟ ေဖာျပသည။97

လပငနးစဥ ၂၁ တြင အစးရအေနျဖင ရပပငးဆငရာ၊ လမႈေရးရာ၊ စးပြာေရးရာမျဖစေပၚေစသည ေျမယာ အရည အေသြးနမကျခငးမားကေျဖရငးမညအစအစဥ ဖြ႕ၿဖးေအာင ျပလပရမညဟ ေဖာျပသည။98

ယငးျဖစပြားျခငးတြင ျမနမာႏငင၏ ခြတမးေကာကပသးႏစကပးမႈစနစကသ႔ လယသမားမားအားမလပမေနရျဖင ေကာကပသးနလာထားပမာဏျပညမေအာငထတလပေစျခငးအပါအဝင ေျမယာလပပငခြငႏင ေကာကပသးႏ ေစးႏႈနးမျဖစေပၚေစသညေျမယာ အရည အေသြးနမကျခငးမားပါရသည။ ဆကလက၍ အစးရအေနျဖင ျဖစႏငလင ေျမယာထနးသမးေစာငေရာကေရး (သ႔) ေျမယာပကစးမႈ ျပနလညထေထာငျခငးစမကနးမားအတြက ေဒသဆငရာလမႈအဖြ႕မားအား အစအစဥခမတရနႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈတြင ကညရန နင မကလးေပးဆြေဆာငရန ေဖာျပသည။99

ေနာကဆးအေနျဖင လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရသည ဥပေဒျဖငမညေသာ (သ႔မဟတ) ဥပေဒအရအခြငအေရးကခးေဖာကေသာ ဖြ႕ၿဖးမႈနင ပတဝနးကငထခကသညလပငနး မားေၾကာင ထခကနစနာရမႈအတြကေလာေၾကးေပးျခငးန ငဥပေဒေၾကာငးျဖငတရားမ တမႈရနငရန တရားစရငေရးရာႏင စမခန႔ခြေရးဆငရာ လပထးလပနညးမားကတညေထာငရမညဟ ေဖာျပသည။100

ဤဆလရငးမာ အစးရအေနျဖင တရားမဝငေသာ(သ႔မဟတ) တရားမတမႈမရေသာ ဖြ႕ၿဖးမႈလပရပမားေၾကာင ထခကနစနာရေသာ (သ႔မဟတ) ပတ၀နးကငဆငရာအလြသးစားျပျခငးခရသ မား တရားမတေသာၾကားနာခြငရရနအတြက (သ႔မဟတ) အခြငအေရးခးေဖာကမႈခရေသာ ျပညသျပညသားမားအတြက တရားဝငအခြငအာဏာ တညေထာငရန ျဖစသည။

လပငနးစဥ ၂၁ တြင ဆး၀ါးမႈမားေလာပါး၍ ထတလပမႈ ျမငမားေစမညေျမယာအသးျပျခငးက ျမနမာအစးရအေနျဖင မတ၍ အဖးအခမ ေျမယာအသးျပမႈစနစဖနတးေပးမညဟ ေဖာျပသည။101

ဤေဖာျပခကသည ေျမယာအခြငအေရးအတြက ပါ၀ငျခငးမရေသာလညး ဤေဖာျပခကေၾကာင အစးရ အေနျဖင ျပညသလထအား ေျမယာဆး႐ႈးနစနာျခငးမားျဖစေပၚေစမည နညးလမးမားျဖင ေျမယာအသးျပျခငးအားေရာငရားမညဟ၍ ပြငလငးစြာထတေဖာျခငးျဖစသည။

အမးသားပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး - ေျမယာအမးသားပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငး - ေျမယာ

အမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငးက ျမနမာႏငငသည ကရငျပညနယ ႏင ကယားျပညနယတ႔တြင လပေဆာငၿပးျဖစေသာ ေျမယာျပနလညထေထာငမႈအစအစဥမား၊ ေျမဆလႊာ

97 Ibid. Section III, chapter 26.4.98 Ibid. Section II, chapter 14.45.99 Ibid.100 Ibid. Section I, chapter 8.18.101 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

55

ထနးသမးေစာငေရာကမႈဆငရာမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး၊ လယယာစကပးေရးဆငရာ သငတနးေကာငးမားတြင ေတာငသမား ကယတငလကေတြ႕ပါ၀ငသငယေသာ ေျမဆလႊာထနးသမးေစာငေရာကမႈသငတနးမားစစဥျခငးႏင ေတာငယာစကပးေရးနညးပညာအသစမား လပငနးစဥမားက တးခ႕လပေဆာငသငေၾကာငး အႀကျပသည။

ျမနမာႏငငသည ေျမယာပကဆး႐ႈးနစနာမႈမားက တကဖကရန အမးသားေကာမတတစရပကဖြ႕စညးခသည။ အမးသားပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈ အကျဖတျခငးအဖြ႕က ကြျပားေသာအစးရကယစားလယအဖြ႕မား ပးေပါငးလပေဆာငျခငးအတြက ဤကသ႔အဖြ႕မး ဖြ႕စညးျခငးသည ဥပမာေကာငး တစခ ျဖစသကသ႔၊ ေဒသဆငရာ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမားကလညး ဤေကာမတတြင ပး ေပါငးပါ၀ငၾကသညဟဆထားၿပး၊ ဤသညမာ ပတ၀နးကငဆငရာမ၀ါဒမားပးေပါငးပါ၀ငခမတရန အတြက ျပညသလထတရပလး ပါ၀ငမႈဥပမာေကာငးတစခ ျဖစေၾကာငး ေဖာျပထားသည။102

အမးသားဇ၀မးကြဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (The National Biodiversity အမးသားဇ၀မးကြဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (The National Biodiversity

Strategic Action Plan)- ေျမယာStrategic Action Plan)- ေျမယာ

လတတေလာ အမးသားဇ၀မးကြဆငရာမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ ေနာကဆးထတမၾကမးအရ အစးရအေနျဖင ေအာကပါအဆငမားအား အၿပးသတမအတညျပျပဌာနးၿပးေနာက ၅ ႏစအတြငး အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကမညျဖစသည။

၁။ ပတ၀နးကငဆငရာ ေရရညတညတမႈကေသခာေစမည ရငးလငးျပတသားေသာ ေျမယာ အသးျပမႈ မ၀ါဒ တစခက ဖနတးရန။

၂။ ကြျပားေသာ ေျမယာသးစြမႈရညရြယခကမားႏင ႏငငေတာ၏ ဥးစားေပးက႑မားကထညသြငး စဥးစားေသာ ေပါငးစပေျမယာအသးျပျခငး စမကနးတစခက ဖနတးရန။

၃။ အမးသားေျမယာခြေ၀သးစြမႈေကာမရငက ဖြ႕စညးတညေထာငရန။

၄။ ေျမယာကနထတစြမးအားက တးျမငရနႏင ထြနယကစကပးေျမ ဧရယာက ကယျပန႔ေအာင ေဆာငရြကရန။

၅။ ေျမယာအရငးအျမစစမခန႔ခြမႈႏငပတသကသည ပဋပကၡမား အစးရ၀နႀကးဌာနမား အၾကား သေဘာထားကြလြျခငးမား မျဖစပြားေအာင ေျမယာဥပေဒႏင မ၀ါဒမားက ျပနလညဆနးစစရန နငအားေကာငးလာေစရန။

၆။ ေျမယာထနးသမးေစာငေရာကေရး စမကနးမားအတြက ပတ၀နးကငသကေရာကမႈက အကျဖတျခငးအစအစဥမား ထည႔သြငးျဖညဆညးရန။

၇။ ကႏာရႏငေတာငတနးမား၏ ေဂဟစနစက ေလလာရနႏင မညသညဧရယာမ ေရႀကးျခငး၊

102 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

56

ေျမလႊာအကကြျခငးမား အမားဆး ေပၚေပါကႏငမညက ေဖာထတရန။

၈။ သဘာ၀ ဇ၀ စကခငးမားႏင တရစၧာနအညစအေၾကးႏင အျခားသဘာ၀ဇ၀ဓါတေျမၾသဇာမားက အသးျပမႈက အားေပးရန။

၉။ သငေလာသည ေရရညတညတခငၿမေသာလယယာစကပးေရးနညးပညာက ဖြ႕ၿဖးလာေစရန။

၁၀။ အပပငးေဒသမားတြင စညးစနစတကရေသာေရအရငးျမစ စမခန႔ခြမႈလပငနးမား လကေတြ႕ကငသးေရးက အားေပးရန။

ျမနမာအစးရ၏ ေျမယာက႑ဆငရာဖြ႕စညးပ၊ျမနမာအစးရ၏ ေျမယာက႑ဆငရာဖြ႕စညးပ၊

• နယစပေဒသတငးရငးသားမားဖြ႕ၿဖးတးတကေရးႏင စညပငသာယာေရး၀နႀကးဌာန

• ၿမ႕ရြာ၊ အးအမႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဖြ႕ၿဖးမႈဌာန

• အမးသားပတ၀နးကငေရးရာကယစားလယအဖြ႕

• အမးသားပတ၀နးကငထနးသမးေရးေကာမတ

ေျမယာျပျပငေျပာငးလျခငး ရနပေငြ၊ေျမယာျပျပငေျပာငးလျခငး ရနပေငြ၊

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ - ေျမယာအာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ - ေျမယာ

အစးရအေနျဖင ေျမယာစမကနးမားေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးျခငးခရမည ျပညသမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားမည ေဒသရလမႈအဖြ႕အစညးမား၊ သကဆငသညအစးရမဟတေသာအဖြ႕မားႏင ၫႏႈငးတငပငရန ေဖာျပၿပး အဆပါစမကနးမားအတြက အာရဖြ႕ၿဖးမႈဘဏက ေငြေၾကးေထာကပသည။ စမကနးေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးခရမညသမား၏အခြငအေရးႏငေရႊ႕ေျပာငးထားမညေနရာေရႊးခယ ရနသတငးအခကအ လကမားေထာကပေပးရမည။ ၄ငးတ႕အား ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားျခငးအစအစဥ၏ အစအစဥခမတျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ ေစာငၾကညကြပကျခငးႏင အကျဖတျခငးက႑မားတြငပါဝငထညသြငး ရမည။ အစးရအေနျဖင အကာအကြယမသမား၊ အထးသျဖင ဆငးရသား၊ ေျမယာမသမား၊ တရား၀ငအမညမေပါကသည ေျမယာအသးျပေနသမား၊ အသကႀကးရငသမား၊ မနးမမား၊ ကေလး သငယႏင တငးရငးသားမႏြယစမား၏ လအပခကမားအား အထးဂ႐ျပရန လအပေၾကာငးအာရဖြ႕ ၿဖးေရးဘဏမ ေဖာျပသည။

အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမ ေငြေၾကးေထာကပေသာ မညသည႔စမကနးမဆ အစးရသည ဌာေနတငးရငးသား (သ႔မဟတ) တငးရငးသားမ းႏြယစမား၏ သေဘာတညခကရယရမညျဖစၿပး ၄ငးသေဘာတညခကတြင တငးရငးသားတ႔၏ မရးဖလာ အသပညာ၊ ဓေလ႔မားက စးပြားျဖစအသးျပျခငး၊ ဘးဘြားစဥဆက

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

57

ပငဆငခ႔ေသာေျမမ လမးစတ႔က ေရြ႔ေျပာငးေစျခငး (သ႔မဟတ) လမးစတ႔၏ သဘာ၀အတငး ပငဆငေသာေျမမ သယဇာတမား က စးပြားျဖစထတလပျခငး၊ လမးစမား၏ အသကေမြး၀မးေကာငးအေပၚသကေရာကျခငးႏင႔ မးႏြယစမား၏ ယဥေကးမႈ၊ ကးကြယယၾကညမႈမားအေပၚ သကေရာက ႏငသညလပငနးတ႕ပါဝငသည။ တငးရငးသားမးႏြယစမားက ၎တ႔ပငဆငေသာ ဘးဘြားပင ေျမယာမ ေရႊ႕ေျပာငးျခငး (သ႔မဟတ) ၎ေျမအား အသးျပရန ကန႔သတျခငးတ႔က ျဖစႏငလင ေရာငရားရမည။ အကယ၍ေရာငရားရနမျဖစနငပါလင အဆပါေရႊ႕ေျပာငးခ ရသမားအေနျဖင ေျမယာဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥတြင လးလးလားလား ပါ၀ငသငၿပး အဆပါစမကနးမားမ ရရလာမည အကးေကးဇးမားက ညမစြာမေ၀ခစားရမည။ အစးရမ အာရဖြ႕ၿဖးမႈဘဏစမကနးမား ပါ၀င ပတသကေနသည တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဘးဘြားပငေျမယာက ရယမညဆပါက အစးရအေနျဖင အဆပါဘးဘြားပင ဓေလထးစအရ ေျမယာပငဆငခြငမားက အသအမတျပရမည။

စမကနးသကေရာကမႈမားခရမည ျပညသမားျပညသားမားအား အစးရထတြင ဆးရႈးနစနာမႈမား ကငတြယမညယႏရားနငေျဖရငးမႈ ရရမည။ စမကနးတစခေၾကာငေရႊ႕ေျပာငးမႈျဖစခလင ေရႊ႕ေျပာငးခရမည သမား၏ အသစျပနလညထေထာငမည လေနမႈ ဘ၀သည ၎တ႔၏ ယခငလေနမႈဘ၀ကသ႔ ေကာငးမြနျခငး (သ႔မဟတ) သာလြနျခငးရရေစရန အစးရမ ေသခာေအာင ေဆာငရြကေပးရမည။ အစးရအေနျဖင ၎ေရႊ႕ေျပာငးခရသမားအား အလားတေျမယာရရနအာမခရမည။ သ ႔ေသာ အစးရအေနျဖင ေငြေၾကးဆငရာေလာေၾကးေငြက ေပးႏငသည။ ယငးမာေျမယာဆး႐ႈးမႈသည ၎တ႔၏ လေနမႈဘ၀ဆး႐ႈးမႈမျဖစေစရနအတြကျဖစသည။ ေရႊ႕ေျပာငးခရသမားသည အျခားေျမယာအစားထးရရလင လညး ေျမယာပငဆငခြငက ေသခာမႈရေစရမည။ အစးရအေနျဖင စမကနးမားအတြက ေျမယာကရယရန ေျမယာပငဆငသ မားႏင ၫႏႈငးတငပငရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈႏင ညမမႈရေအာင ေဆာငရြကရမည။

အစးရအေနျဖင စမကနးမားအတြက သမးပကလကသည ေျမယာတြငေနထငခေသာ ေျမယာမမား၊ ေျမယာပငဆငမႈ တရား၀င အေထာကအထားမရသမားအတြက ျပနလညထေထာငမႈလပငနးမား၊ ၎တ႔၏ ေျမယာဆး႐ႈးနစနာမႈမားအတြက ေလာေၾကးေငြေပးျခငးက႑မားတြင ေသခာေအာင ေဆာငရြကေပးရန တာ၀နရသည။ ျပနလညထေထာငေရးအစအစဥတြင ေရႊ႕ေျပာငးချပညသမား၏ အခြငအေရးမား၊ အဆပါျပညသမား၏ ၀ငေငြႏင လမႈဘ၀ ျပနလညထေထာငမႈက အစးရ၏ စမကနးတြငး ပါဝငရနအေသအခာေဆာငရြကျခငး၊ ဘ႑ာေငြႏင ျပနလညထေထာငေရးအစအစဥႏင အဆပါ ျပနလည ေနရာခထားေရးအစအစဥက မညကသ႔ ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငး စသညတ႔က ပါဝငရမည။ ျပနလည ေနရာခထားေရးအစအစဥသည ေရႊ႕ေျပာငးချပညသမား၏ လမႈဘ၀က အကာ အကြယေပးႏငမႈ ရ၊ မရ ကေသခာေစရန ေစာငၾကညႀကးၾကပမႈ ျပရမည။103

ကမၻာဘဏ - ေျမယာကမၻာဘဏ - ေျမယာ

ကမၻာဘဏ၏ စမကနးအေကာငအထညေဖာမႈၫႊနၾကားခကမ ကမၻာဘဏ၏ေငြေၾကးေထာကပျခငး

103 Bank, "Safeguard Policy Statement."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

58

တြင လၿခမႈရရန စမကနးမားမ တငးရငးသားလမးတစဥးခငးေသာ၄ငး၊ အစအဖြ႕လကေသာ၄ငး၊ ယငးတ႕၏ ဓေလထးစ ေျမယာပငဆငမႈအခြငအေရးႏင တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင ယဥေကးမႈဆငရာယၾကညမႈအတြကလအပခကမားျဖစသည သဘာ၀အရငးအျမစမားရယခြင က ထညသြငးတြကခကစဥးစားရမည။ အကယ၍ စမကနးမားသည တငးရငးသားမ းႏြယစမား၏ ေျမယာ(သ႔မဟတ)လပကငေျမအားရယရန တရား၀ငအခြငအေရးမားက တညေထာငရနလအပပါက (သ႔မဟတ) သမးယမညဆပါလင ပထမဥးစားေပးစစဥမႈသည တငးရငးသားလမးစမား၏ ေျမယာပငဆငခြငက အမးသားဥပေဒ ေအာကတြင အသအမတျပခရေစရန အခကျဖစသည။ စမကနးမားသည အဆပါ သမးပကနယေျမမားတြင သဘာ၀အရငးအျမစမားဖြ႕ၿဖးတးတကရနျဖစေစ၊ တငးရငးသားလမးစမား၏ ကယပငမ႐းဖလာအသပညာက ဖြ႕ၿဖးတးတကရနျဖစေစ စမကနးဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကသမားသည တငးရငးသားလမးစမား၏ အရငးအျမစမားႏင မ႐းဖလာအသပညာမား၏ အခြငအေရးမားႏင ပတသကၿပး ဓေလထးစအရဥပေဒႏင ျပဌာနးဥပေဒမား၏ ေအာကတြင အသေပးရန လအပသည။ စမကနးမားသည အျခားေရြးခယစရာ နညးလမးမား ရပါလင တငးရငးသားလမးစမားက ၎တ႔၏ကယပငေနရာမ ဖယရားေစျခငးက မျပလပရ။ တငးရငးသားလမးစမားက လအပခကအရ ဖယရား ျခငးသည ၎တ႔၏ လြတလပ၍ အလးစသေဘာတညမႈအရျဖစရမည။ တငးရငးသားမ းႏြယစမား ေရႊ႕ေျပာငးခရလင ၎တ႔၏ ယဥေကးမႈႏင လကဖကမည အျခားသငေတာေသာ ေနရာတစခတြင အတညတကေနရာခထားမႈျဖစေအာင လပေဆာငရန လအပသည။

ကမၻာဘဏအေနျဖင တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဓေလထးစအရပငဆငသညေျမယာမ ဖယရားေစမည အမားပငဥယာဥ (သ႔မဟတ) ေဘးမနယေျမ စမကနးမားအတြက တငးရငးသားလမးစမား၏ လြတလပ၍ အလးစ သေဘာတညမႈမရခလင စမကနးမားက ေငြေၾကးေထာကပ႔မညမဟတပါ။ အဆပါ အမားပငဥယာဥ (သ႔မဟတ) ေဘးမနယေျမမ ရရလာမည အကးအျမတက မေ၀ျခငးႏင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား ဖနတးရာတြင တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ပါ၀ငမႈမရဘ မညသညစမကနး မားကမဆ ေငြေၾကးေထာကပမည မဟတေပ။ ျဖစႏငလင တငးရငးသားမးႏြယစမားသည ၎တ႔၏ ေျမယာသည ေဘးမနယေျမျဖစၿပး ေနာကတြငပင ယငးေျမယာမ သဘာ၀အရငးအျမစမားက ဆကလကအသးျပခြင ရရမည။ ထကသ႔ေသာ စမကနးမားအတြက တငးရငးသားမးႏြယစမားေျမယာက အသးျပျခငး သည မတတသာသညအဆးတြငသာျဖစရမည။104 ေရႊ႕ေျပာငးချပညသမားအေနျဖင ၎တ႔၏မလလေနမႈ အဆငအတနး ေအာက နမကမႈမရသည လေနမႈဘ၀အေျခအေနမး ျပနလညရရေအာင အေထာကအပ ရရမည။105

ေျမယာအထးက႑ - သတတြငးတးေဖာျခငးေျမယာအထးက႑ - သတတြငးတးေဖာျခငး

သတတြငးတးေဖာျခငးသည ေျမျပငႏင ေရထ ညစညမးေစမႈမား၊ တကစားျခငးမားႏင ေရစးဆငးမႈ စနစအား ပတဆ႕ျခငး (အနညထငျခငး) စသည ပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈမား ျဖစေစသည။ ထ႔အျပင သတတြငးတးေဖာျခငးမ ျဖစေပၚလာေသာ ညစညမးမႈမားသည ေဒသဆငရာလထကနး

104 "Indigenous Peoples," in OP 4.10, ed. World Bank (2005).105 "Involuntary Resettlement," in OP 4.12, ed. World Bank (2001).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

59

မာေရးအား ဆးကးအလြနအမငးျဖစေစပါသည။ သတတြငး ကမၸဏမားတးေဖာခြငရရရန ေဒသခလယသမားမား၏ ေျမယာမားသည မၾကာခဏ သမးပကခရျခငးမား ျဖစေပၚလကရသည။106 ယငးမာ အစးရႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညး မား၏ ထနးခပ နယေျမမားတြင သ႑နတစြာျဖစေနပါသည။107

ျမနမာႏငငတြင သတတြငးလပငနးအမားစသည ႏငငျခားကမၸဏမားနင ဖကစပလပကငမႈ မားျဖစေသာလညး အကငပကလာဘစားမႈမားသည ဤလပငနးတြငပလပေရာဂါသဖြယျပန႕န႕လကရသည။108 ျမနမာႏငငမ ျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒမားအရ သတတြငးကမၸဏမားအတြက သတတြငးတးေဖာျခငးတြင ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးစနစအားလကနာအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရန တရား ၀ငလအပခက မရေခ။

ပအမတ ၄၊ သတတးေဖာျခငး၏သကေရာကမႈပအမတ ၄၊ သတတးေဖာျခငး၏သကေရာကမႈ

106 Pa-Oh Youth Organisation, "Poison Clouds: Lessons from Burma's Largest Coal Project at Tigyit," (Chiang Mai: Pa-Oh Youth Organisation, 2011).

107 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."108 Kachin News Group, "Burmese Military Junta Thrives on Cycle of Corruption," Mines and Communities, http://www.

minesandcommunities.org/article.php?a=9757&l=1.

ေလ၊ သတတးေဖာျခငးမကနးမာ ေရးကေဘးျဖစေစသညဖနမႈန႕နငအဆပအေတာကပစၥညးမားေလထအတြငးထတလႊတသည။သတတးေဖာျခငးမရာသဥတေျပာငး

လျခငးကပမဆးဝါးစသညမနလ အမဓာတေငြ႕ကလညးထတလႊတနငသည။

ဇဝမးကြမား၊ သတတးေဖာေျမအတြက

ယငးနယေျမအတြငးတညမေနထငသညသကရမားဖယရားခရမည။သတတးေဖာျခငး၏ညစ ညမးမႈသညနယေျမအနးအေဝးရအပငနငသတဝါမားအားေဘး

အႏရာယျဖစေစမည။

ေရ၊သတတးေဖာျခငးမအဆပအညစအေၾကးမားေရထထတလႊတျခငးေၾကာငငါးမားနငယငးေရအားအသးျပသညတရစၧာနမားနငလ

မားေဘးအႏရာယသငေစသည။တးေဖာေျမကြကမစြန႕ေျမမားသည ျမစေခာငးအတြငးစပ၍ေရစးဆငးမႈနငေရလႊမးမးမႈျဖစေစသည။

ေျမ၊သတတးေဖာျခငးမအဆပအညစအေၾကးမားအနးရေျမထအတြငးထတလႊတျခငးေၾကာငသးနပငစကပးရနခကခမည။ ယငးသးနပငမားလမားအတြကေဘးအႏရာယသငေစမည။

သတတးေဖာျခငးသညေရတကစားမႈကပမလြယကေစသည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

60

လပငနးစဥ ၂၁ ႏ င အမ းသားေရရညတညတခင ၿမေသာဖြ႕ ၿ ဖ းေရးမဟာဗဟာ - လပငနးစဥ ၂၁ ႏ င အမ းသားေရရညတညတခင ၿမေသာဖြ႕ ၿ ဖ းေရးမဟာဗဟာ -

သတတးေဖာျခငးသတတးေဖာျခငး

ျမနမာႏငင၏ လပငနးစဥ ၂၁ က ျမနမာႏငငသည သတတးေဖာျခငးႏင သတပစၥညးမားက ထတလပစမမႈ ၌ပမ၍ ပတဝနးကငေရရညတညတခငၿမေစရန သတတးေဖာျခငးလပငနးသး အေဆာကအဦးပစၥညးမား ပမတးတကေကာငးမြနေစျခငး နင သတတးေဖာျခငးေၾကာငပကဆးဆး႐ႈးသညေဒသမားအား ျပနလည ထေထာငျခငးလပမညဟ ေဖာျပသည။

ျမနမာႏငင၏ အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ၏လပငနးအနစခပေဖာျပ ခကမာ အစးရအေနျဖင ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၉ ႏင ၂၀၂၄ ခႏစမားအထ အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငသြားမညျဖစေၾကာငး ေဖာျပသည။

၂၀၁၄ တြင အစးရ၏အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငသြားမညလပငနးမားမာ၊

• သတတြငးကမၸဏမားသည ပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငးအား အေကာငအထည ေဖာလပေဆာငရန။

• သတတြငးေဒသမား ျပနလညထေထာငမႈႏင ကာကြယမႈနညးလမးမားက စမးသပရန ေရ႕ေျပး စမကနးအခ႕ စတငရန။

• သတတြငးေဒသအသစမားတြင သန႕ရငးေသာနညးပညာမား အသးျပမည။ ေဒသတြငးရနငင မားျဖငပးေပါငးေဆာငရြကမႈျဖင သန႕ရငးေသာ ထတလပမႈနညးပညာမား ရယျမငတငရန။

• သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးတြင ပါဝငလပကငသညပဂလမား၏နညးပညာကၽြမးကငမႈက တးတကေကာငးမြနေစရန။

• အဆပါအဆငမားအား ထေရာကစြာၾကပမတကြပကႏငရန ပညာရငမားအား တာဝနအပနငးရနႏင

• သတတးေဖာျခငးမ အစငအခအညစအေၾကးမားက စြန႔ပစရန သငေတာေသာ ေနရာမားက သတမတရန (သတတးေဖာျခငးမ ထြကရေသာအညစအေၾကးမားသည မၾကာခဏ အဆပ သငေစတတသညအတြက ပတ၀နးကငရ လမားအသးျပသည ေျမႏင ေရက ဆးကး သကေရာကမႈမား မရေစရန၊ အဆပါအညစအေၾကးမားက စြန႔ပစရာတြင လေနထငရာ ပတ၀နး ကငႏင ေဘးကငးသည အကြာအေ၀းရေနရာမားက ေရြးခယရနမာ အေရးႀကးသည။)

၂၀၁၉ တြင အစးရ၏အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငသြားမညလပငနးမားမာ၊

• သတတြငးစမကနးမား၏ ပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငး(Environmental Impact Assessments)ႏင အရစြန႕မႈအကျဖတျခငး(risk assessments) လမးၫႊနခကမား ျပငဆငရန။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

61

• ပတ၀နးကငဆငရာ ထခကလြယ၍အတမးအေစာငးမခသည ေနရာမား သတမတရန။

• သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးမားအတြက ပတ၀နးကငဆငရာ အရညအေသြးျမင စခနစၫႊနးမားျဖင လပကငေဆာငရြကရနႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကရန။

• သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးမားေၾကာင ပကဆးဆး႐ႈးသညေဒသမားက ျပနလည ထေထာငရန ေငြေၾကးရနပေငြထားရနႏင သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးမားအတြက သမးယလကသည ေဒသမားအတြက ေလာေၾကး (သ႔မဟတ) ျပနလညထေထာငျခငးစရတမားက စတငရန။

• ေရအရငးအျမစညစညမးျခငးက ထေရာကစြာစမေဆာငရြကရန။

• သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးခြငျပငပ ညစညမးျခငးက ကာကြယရန။

• အဆပသငေစေသာဓါတမားနငအႏရာယရသညဓါတမားအား နညးလမးမနကနစြာနငလၿခစြာ ထနးခပစမႏငမႈကေသခာေအာငစစေဆးၾကညရႈရန။

• သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးေၾကာင အလးစပကဆးသြားသည ေဒသမားက ျပနလညထေထာင ေရးလပရန အစအစဥခမတဖနတးရန။

• ပတ၀နးကငဆငရာအကာအကြယေပးမႈက တးျမငေဆာငရြကရန။

၂၀၂၄ တြင အစးရ၏အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငသြားမညလပငနးမားမာ၊

• သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးမားအတြက အရစြန႕မႈအကျဖတျခငး(risk assessments)က ပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငး(Environmental Impact Assessments) က႑တစခအျဖစ ကမၸဏမားက အေကာငအထညေဖာလပေဆာငမႈ ျပဌာနးရန။

• ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးလပေဆာငရနသတတြငးအရာရမား၏ကၽြမးကငမႈက တးတကေစရနႏင

• သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးမားသည ေျမယာ၏ ေရြးခယဖြယရာ အျခားအသးျပမႈမားက ဖကဆးျခငး (သ႔မဟတ) အကန႔အသတျဖစေစျခငးမဟတဘ သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးမား ၿပးျပတလငလညး အဆပါေျမယာတြင အျခားရညရြယခကျဖင လပငနးမားေဆာငရြကႏငေၾကာငးက ေသခာေစရန။

၁၉၉၄ ခႏစ သတတြငးဥပေဒ၁၉၉၄ ခႏစ သတတြငးဥပေဒ

ဤဥပေဒသည ျမနမာႏငင၏ လကရ သတတြငးတးေဖာျခငးဥပေဒျဖစၿပး သတတးေဖာ ခြငျပခကရရထားသည ကမၸဏမားသည အဆပါ ဥပေဒတြငပါရေသာစညးမဥးစညးကမးမားက “သတတြငးတးေဖာျခငးေၾကာင ထခကနစနာေသာသကေရာကမႈအတြကပတဝနးကငထနးသမး ကာကြယ ေရးလပ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

62

ငနးျပဌာနးခကျပလပရန၊ ကမၸဏမားမ ေလးစားလကနာမည” ဟ၍ေဖာျပပါရသည။ ကမၸဏသည သတတြငးတးေဖာမည ေဒသ၏ အျပငဖကတြငရေသာ ေျမယာက သတတြငးတးေဖာရန အသးျပလလင ေျမယာပငဆငသ၏ ခြငျပခက လအပသည။ သ႔ေသာလညး အဆပါသတတြငးေဒသသည ႏငငေတာ၏အေကာငးဆးေသာအကးစးပြားျဖစသည သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးျဖစလင အစးရအေနျဖင အဆပါေဒသက သမးယႏငသည။109 ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ သဘာ၀တြငးထြကပစၥညးအားလးသည ႏငငေတာပငျဖစသည။110

အမးသားဇ၀မးကြမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ - သတတြငးတးေဖာျခငးအမးသားဇ၀မးကြမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ - သတတြငးတးေဖာျခငး

အမးသားဇ၀မးကြမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ ေနာကဆးထြကရသညမၾကမးအရ အစးရ သည လပ ငနးအစအစဥအၿပးသတမျပဌာနးၿပးေနာက ၅ ႏစအတြငး ေအာကပါအဆငမားက အေကာငအထည ေဖာေဆာငမည။

၁။ သဘာ၀ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးက စးစမးရာေဖြသညကနဦးလပငနးစတင စဥကတညးက လအပသညလပငနးအျဖစသတမတျပဌာနးမည။

၂။ သတတြငးေဒသမားအား ကာကြယရနႏင ျပနလညထနးသမးရန ေရ႕ေျပးစမကနးအခ႕အား တာ၀နယအေကာငအထညေဖာေဆာငရန။

၃။ သတတြငးလပကြကအသစမားတြင သန႕ရငးေသာနညးပညာမား အသးျပမည။ ေဒသတြငးရနငငမားျဖငပးေပါငးေဆာငရြကမႈျဖင သန႕ရငးေသာ ထတလပမႈနညးပညာမား ရယျမငတငရန။

၄။ သတတြငးတးေဖာျခငးလပငနးတြင ပါဝငလပကငသညပဂလမား၏နညးပညာကၽြမးကငမႈက တးတကေကာငးမြနေစရန။

၅။ ထေရာကစြာေစာငၾကညႀကးၾကပႏငရန ပညာရငမားအား တာဝနအပနငးရန၊

၆။ သတတးေဖာျခငးမ ထြကရလာမည အစငအခအညစအေၾကးမားက စြန႔ပစရန သငေတာေသာ ေနရာမားက ရာေဖြသတမတရန။

ျမနမာအစးရ၏ သတတြငးက႑ႏင ပတသက၍ ဖြ႕စညးပျမနမာအစးရ၏ သတတြငးက႑ႏင ပတသက၍ ဖြ႕စညးပ

• သတတြငး၀နႀကးဌာန

• အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငေရးရာကယစားလယအဖြ႕

• အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရးေကာမတ

109 "The Myanmar Mines Law," ed. The State Law and Order Restoration Council (1994).110 "Constitution of the Republic of the Union of Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

63

သစေတာမားသစေတာမား

ဤအပငးသည သစေတာမားႏင ေရရညတညတမညဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ အေၾကာငးအရာမားက တငျပသည။ သစေတာဆငရာ ျမနမာဥပေဒမားႏင ၀နႀကးဌာနမားအေၾကာငး၊ ျမနမာႏငင၏ သစေတာလပငနးမားႏင ပတသကေသာ မ၀ါဒမားခမတျခငးအေပၚ ႏငငတကာ သေဘာတညခကမား၊ အဖြ႕အစညးမားနင ေငြေၾကး ကညေထာကပေပးျခငးဆငရာ ၾသဇာလြမးမးႏငမႈမားအေၾကာငးကပါ ရငးလငးတငျပထားသည။

သစေတာမားသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရး သစေတာမားသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရး

ပါသနညး။ပါသနညး။

သစေတာမားသည ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးမားအတြက မရမျဖစ အစတ အပငးတစချဖစသည။ သစေတာမားႏင ေရရညဖြ႕ၿဖးေရးႏင ပတသက၍ မကေမာကႏငငေရး ရာေဆြးေႏြးမႈမားတြင ရာသဥတ ေျပာငးလမႈက အဓကအာ႐စကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သစေတာ မားသည ကာဗြနဒငေအာကဆဒကသ႔ ေလထထတြင ပ႕ႏ႔တးပြားလာေသာ မနလအမဓါတ ေငြ႕မားက စပယေပးျခငးျဖင ရာသဥတေျပာငးလမႈက ကညကာကြယေပးသညအျပင၊ သစေတာမား ျပနးတးျခငးႏင သစေတာအရညအေသြး အဆငနမကသြားျခငးတ႔သည ေလထထတြင အဆပါ ကာဗြနဒငေအာကဆဒဓါတေငြ႕မား ပမာဏ ပ႕ႏ႕တးပြားေစသည။ သ႔ေသာလညး သစေတာမားသည အျခားရညရြယခကမားျဖစေသာ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအျဖစလညး အေရးႀကးသည။ သစေတာမားသည အမမားကဖနတးေပးျခငး၊ ထငးေလာငစာ ျဖစျခငး၊ အစားအစာမားရရႏငျခငး၊ ေဆး၀ါးႏင အျခားအရငးအျမစအျဖစ ျမနမာႏငငရျပညသမားက အကးျပ လကရၿပး အထးသျဖင တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ မ႐းဖလာေနထငမႈစနစႏင လေနမႈဘ၀ပစသည သစေတာမားေပၚတြင တညမေနသည။

သစေတာမားသည ေျမႏင ေရအရငးအျမစမားက မလအေျခအေနအတငး ထနးသမးျခငးျဖစသည အေရးႀကးေသာ အခနးက႑တြင ပါ၀ငသည။ သစပငမားသည မးရြာသြနးမႈေၾကာင ေျမဆလႊာတကစားျခငးမ ကာကြယေပးသညအျပင ေရတကစားျခငးက ကာကြယေပးသည သဘာ၀ျဖစစဥအျဖစ တညရသည။ သစေတာမား ျပနးတးျခငးသည ေဒသတစခ၏ မတသရာသဥတအပါအ၀င မးေလဝသေျပာငးလမႈက ျဖစေပၚေစသည။ သစေတာမားသည လတ႔၏ဖကဆးမႈေၾကာငမဟတဘ သစေတာပက စးျပနးတးမႈကသ႔ အလအေလာက ယယြငးပကစးမႈသညလညး ျဖစေပၚႏငသည။ သစေတာအရညအေသြးအဆငနမကသြားျခငး၏ ေယဘယအကးသကေရာကမႈမားတြင အပငႏင တရစၧာနအခ႕၏ ဇ၀မးစတမားဆး႐ႈးမႈေၾကာင ျဖစသည။ ဤတြငသစေတာမားသည ေျမဆလႊာ အကကြျခငးမား၊ ေရသန႔စငျခငးႏင မးေရခနထနးၫႇႏငမႈျဖစစဥမားတြင ထထေရာကေရာကလပေဆာငနငမႈမရေတာပါ။

ျမနမာအစးရ၏ ေနာကဆးခန႔မနးခကအရ ျမနမာေျမယာ၏ ၄၇ ရာခငႏႈနးသည သစေတာမားအျဖစ ဆကလက တညရေနေသးသည။111 သစေတာအမားစသည သစထတလပမႈႏင သစေတာျပနး

111 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

64

တးမႈမားအျဖစ ဆး႐ႈးလကရၿပး ျမနမာေျမယာ၏ သစေတာအျဖစ တညရေနသည ပမာဏသည ၁၉၇၅ ခႏစႏင ၂၀၁၀ ခႏစ မားအတြငး ၁၄ ရာခငႏႈနးအထ ကဆငးသြားသည။112 သစေတာမားသည ယခငမလအေျခအေနျဖစေသာ ထထပျခငးႏင အမးစျခငးအေျခအေနအတငး မကနရေတာပ113

ျမနမာသစေတာ၏ ၂၃ ရာခငႏႈနးသာလင သးသန႔သစေတာ (သစပင၏ သစကငးမားသည ေျမျပငေပၚတြင အပမးလကရေသာ ထခကပကဆးမႈ မရ သည သစေတာ) မားအျဖစ ကနရသည။114

သစထတလပမႈသည သစေတာျပနးတးမႈႏင သစေတာအရညအေသြးအဆငနမကသြားျခငး၏ အဓက အေၾကာငးရငးျဖစသည။ အစးရ အေနျဖင ကၽြနးသစထတလပမႈႏင ႏငငျခားသ႔ပမနတငပ႔မႈအတြက တရား၀ငခြငျပသညအတငးအတာထက ေကာလြနျခငးမျဖစေစရန သတျပရမည။115 တရားမ၀င သစထတ လပမႈသညလညး အေတာမသတဆကလကထြနးကားလကရသည။116

သစေတာေျမအား စကပးေျမအျဖစ ေျပာငးလျခငးကလညး သစေတာျပနးတးမႈႏင ယယြငးပကစးမႈ၏ အျခားေသာ အဓကအေၾကာငးရငးျဖစသည။ သစေတာမားသည သစသားရရနသစစကပးျခငးႏင အသးအႏမားျဖစထြနးရန အတြက ခတလမႈခရသည။ သ႔ေသာလညး အဆပါမလသစေတာေနရာတြင အပငမးစတ တစမး (သ႔မဟတ) ႏစမးသာလင ျပနလညအစားထးစကပးျခငး စသည ကစၥရပအခ႕သည သစေတာအရညအေသြးအဆငနမကသြားျခငးက ျဖစေပၚေစသည။ သစပငစကပးျခငးသည ယခငသစေတာ မားကသ႔ ေျမႏင ေရအရငးအျမစက ကာကြယရန လေလာကေသာ သစေတာထထပမႈႏင အမးစလငမႈက အစားထး ျဖညတငးႏငျခငးမရေပ။117

သစေတာျပနးတးမႈသည သတတြငးတးေဖာျခငး၊ စြမးအငတညေဆာကျခငး၊ ေရနႏင ဓါတေငြ႕ပကလငးမား ႏင စကမႈဇမားကသ႕ေသာဖြ႕ၿဖးးစမကနးမားမအရငးခပါသည။ ေျမမကနာျပငတခလးအဖြငသတတြငးတးေဖာျခငး(pit mining)သည သစေတာျပနးတးမႈ ႏင ေျမဆလႊာဆတယတျခငးက ျဖစေပၚေစသည။ ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးမရဘ အစးရအေနျဖင စမကနးမားသည သစေတာျပနးတးမႈက လသညထကပ၍ ျဖစေပၚေစႏငပါသလား၊ (သ႔မဟတ) သစေတာျပနးတးမႈက နညးႏငသမနညးေအာင သတထားေဆာငရြကလကရပါသလားဆသညက အကျဖတမႈလပႏင မညမဟတေပ။ (ဤကစၥရပသည ရတနာပကလငးသြယတနးျခငးတြင ဖြ႕ၿဖးေရးလပသမားက ပကလမးအေၾကာငးအကယအဝနးအား လအပသညအတငးအတာထက ပ၍သစေတာတနးတေလာက ရငးလငးပစခသညျဖစရပမနျဖစသည။)118

112 "Myanmar Works More on Mitigation of Deforestation," (2010), http://www.illegal-logging.info/item_single.php?it_id=4618&it=news.

113 National Commission for Environmental Affairs, "Fourth National Report to the United Nations Convention on Biological Diversity."

114 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."115 Leony Aurora, "Unless Sanctions on Myanmar Lifted, the Country May Have No Trees Left: Interview with Timber

Association," (2011), http://blog.cifor.org/4978/unless-sanctions-on-myanmar-lifted-the-country-may-have-no-trees-left-interview-with-timber-association/.

116 "Myanmar Works More on Mitigation of Deforestation." 117 Khin Htun, "Myanmar Forestry Outlook Study," in Asia-Pacifi c Forestry Sector Outlook Study II Working Paper Series

(Bangkok: Food and Agriculture Organisation of the United Nations, 2009).118 Paul Donowitz et al., "Total Impact: The Human Rights, Environmental, and Financial Impacts of Total and Chevron’s

Yadana Gas Project in Military-Ruled Burma (Myanmar)," (Chiang Mai, Thailand: Earthrights International, 2009).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

65

ျမနမာအစးရသည လပငနးစဥ ၂၁ ၏ ရညရြယခက ျပညမေရးအတြက ၎၏လပငနးတးတကမႈ ေနာကဆးထတအစရငခစာတြင ဆငးရသညျမနမာျပညသျပညသားမား၏ သစေတာအရငးအျမစမားက ေရရညဖြ႕ၿဖးမႈအတငးအသးမျပမႈေၾကာင သစေတာ ျပနးတးမႈျဖစေပၚျခငးက အျပစပထားသည။ ၎က သစေတာျပနးတးမႈအမားစသည လမႈေရးခ႕ငအားနညးမမား၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးျခငးတ႔ေၾကာင အဓကျဖစေပၚလကရေၾကာငး ဆသည။119

သ႔ေသာလညး သစေတာျပနးတးမႈအမားစသည တစပငတစနငအမေထာငသးထငးေလာငစာအျဖစခတယျခငးနင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးျခငးတ႔ေၾကာငမဟတဘ ႏငငျခားသ႔ ကၽြနးသစတငပ႔ ေရာငးခရနအတြက တရား၀ငႏင တရားမ၀ငနညးလမးမားအရ အလြနအမငး သစထတလပမႈ၊စက ပးေျမေဖာထတျခငး၊ သတတြငးတးေဖာရနႏင အေဆာကအအမားတည ေဆာကရနေျမယာရငး လငးျခငးမားမ အမန ျဖစေပၚျခငး ျဖစသည။ အမနဆလင ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာလပငနးသည ေျမယာအလအေလာကရၿပး လေလာကေသာေကာကပသးႏ အလညက စကပးႏငလင အမနေကာငး မြနသညေရရညဖြ႕ၿဖးမႈအေလအကငပငျဖစၿပး စကပးေမြးျမေရးလပငနးထကပင ပတ၀နးကင အတြက ပမေကာငးမြနသငေတာသည။120

သ႔ေသာလညး သစထတလပမႈဧရယာအတြငး ေနထငသမားအား ျပနလညေပးဆပရမႈမားျပားမႈ ေၾကာင (သစေတာေျမမားမ ေရႊ႕ေျပာငးခရသည ျပညသမားအေရအတြက မားျပားမႈသည ျမနမာႏငင၏အ ခ႕ေနရာမားတြင ျဖစေပၚလကရသည) လညးေကာငး၊ သစထတလပမႈ လအပခကႀကးမားမႈေၾကာငလညးေကာငး ေရရညတညတဖြ႕ၿဖးမႈရညရြယခကေအာကတြင ေဒသခလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ သစေတာ စနစတက အသးျပမႈက ေလာနညးကဆငးေစသည။

ပအမတ ၅၊ သစေတာ၏အကးေကးဇးပအမတ ၅၊ သစေတာ၏အကးေကးဇး

119 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."120 Htun, "Myanmar Forestry Outlook Study."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

66

ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးႏင သစေတာမားအတြက ျမနမာႏငငတြင ျပဌာနးထားေသာ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးႏင သစေတာမားအတြက ျမနမာႏငငတြင ျပဌာနးထားေသာ

ဥပေဒမားမာ အဘယနညး။ဥပေဒမားမာ အဘယနညး။

လပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - သစေတာမားလပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - သစေတာမား

လပငနးစဥ ၂၁ မ သစေတာလပငနးႏငပတသကေသာအခနးတြင အစးရအေနျဖင ထေရာကေသာသစေတာစမခန႔ခြမႈ စနစျဖစေပၚလာရနႏင သစေတာပကစးျပနးတးမႈကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစေနမႈကကာကြယရန ေဆာငရြကရမညဟ ေဖာျပသည။ ထ႔ထကပ၍ အစးရအေနျဖင အကယ၍ျဖစနငခလင မညသညေနရာတြငမဆသစေတာမားတးခ႕ျခငး၊ ပကစး ယယြငးေနေသာ သစေတာမားက မလအတငးျဖစလာေအာင ေဆာငရြကျခငးတြင၊ သးျခားအာ႐စကမႈအျဖစ လသားတ႔လအပခကျဖစေသာ ထငး ေလာင စာ၊ သစမဟတသညသစေတာထြကပစၥညးမား၊ သစေတာစကခငး၊ ေတာ႐ငးတရစၧာနတ႔အျပင မရမျဖစ သစေတာမ ေထာကပေသာလပငနးမား (ေျမတကစားမႈကာကြယျခငး၊ မးေရခန မနကနမႈ၊ ေရစစေပးျခငး) က ေဆာငရႊကရမည။

လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရအေနျဖင သစေတာအသးျပျခငး (သ႔မဟတ) သစေတာျပနးတးေစမႈမားက ပတပငသည ေဘးမသစေတာတးခ႕မႈစနစက တညေထာငရမညဟေဖာျပသည။ ထ႔အျပင ေဘးမ သစေတာအနးတ၀က(ၾကားခဇ)တြင သစေတာမားက ေရရညတညတစြာအသးျပျခငးရသညကေသခာမႈျပရနျဖစသည။ (အဘယေၾကာငဆေသာ အဆပါ “ပတ၀နးကငထနးသမးကာကြယရနသတမတနယေျမ”မား ယယြငးပကစးလင သ႔မဟတ ဆး႐ႈး ေပာကကြယသြားလင ေဘးမသစေတာမားပါ ပကစးေစႏငသည) အစးရအေနျဖင လတ႔၏လပရပမားျဖစေသာ ပတ၀နးကငညစညမးေစျခငး၊ တရားမဝငအမလကျခငး၊ သတတးေဖာျခငးႏင အထနးအကြပမ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စကပးျခငးတ႔မ ေဘးမသစေတာ မား ကာကြယမႈအတြက ပမလပေဆာငရမည။ သစေတာမားက အသးျပလင အစးရအေနျဖင ေရရညတညတ စြာစနစတကအသးျပမႈ ဟတ၊ မဟတ ေသခာေစရန၌ ထေရာကအကးရေသာသစခတယျခငးနင သစမဟတေသာ အျခား သစေတာထြကပစၥညးမား အသးျပျခငးက အားေပးရန လအပသည။

အစးရအေနျဖင ဆငးရသားမားတ႔ သစေတာမားက ေရရညတညတစြာအသးျပေရး၌ (လယယာ စကပးေရးအတြက သငေတာေသာေျမေနရာရားပါးျခငး သ႔မဟတ ထငးအစား အျခားအစားထး ေလာငစာ ရားပါးျခငးတ႔ကသ႔) အဟန႕အတားျဖစေသာ စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပနာမားက ေျဖရငးရန အတြကလညး လပေဆာငရမည။ အစးရအေနျဖင သစေတာမားက ဆးကးသကေရာကေစမည ညစညမးမႈမားက ထနးခပရမည။

လပငနးစဥ ၂၁ အရ အစးရအေနျဖင သစေတာဆငရာ လႈပရားမႈပညာေပးျခငးႏင သတငး အခကအ လက ေပးျခငးမားပါ၀ငေသာ သစေတာစမခန႔ခြမႈမား၌ “အလပသမားသမဂၢမား၊ ေကးလကေဒသ ပး ေပါငးေဆာငရႊကသညအသငးမား၊ ေဒသဆငရာ လမႈအဖြ႕အစညးမား၊ ဌာေနတငးရငးသားမား၊ လငယမား၊ အမ းသမးမား၊ အစးရမဟတေသာအဖြ႕အစညးမား” စသည အဖြ႕အစညးမားအားထညသြငးပါ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

67

ဝငရမည။121 လပငနးစဥ ၂၁ မ “အမးသားသစေတာမ၀ါဒမားသည ေဒသချပညသမား၏ မးႏြယစလကၡဏာရပ၊ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ယဥေကးမႈႏင အခြငအေရးမား၊ ၎တ႔၏လမႈအဖြ႕အစညးမား၊ အျခားလမႈအဖြ႕ အစညးမားႏင သစေတာတြင မတငးေနထငသမားက အသအမတျပရမည။ အဆပါေဒသခ ျပညသမားအတြက သစေတာအသးျပမႈအတြက စးပြားေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈကသ႔ သငေတာေသာ အေျခအေနတရပ ဖနတးေပးျခငး၊ စးပြားေရးဆငရာ လပငနးမား လပေဆာငေပးျခငး၊ မးႏြယစယဥေကးမႈလကၡဏာရပႏင လမႈအဖြ႕အစညးက ရရရနနငထနးသမးရန၊ ယငးကသ႕ပင လ ေလာကဖလမႈအဆငရသညအသကေမြးဝမးေကာငးနငသခခမးသာမႈရရန၊ အျခားအရာမားအနက ေျမယာပငဆငခြငအစအစဥက ေရရညတညတသည သစေတာ စမခန႔ခြမႈအတြက မကလးေပး ေထာကကျပ အားေပးရမည။”122

လပငနးစဥ ၂၁ တြင အစးရအေနျဖင စမကနးမားသည သစေတာမားအေပၚ အတငးအတာႀကးမားသည သကေရာကမႈ ျဖစေပၚလာလင ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးက လအပခကတရပအျဖစ လပကငေဆာငရႊကေစရမညဟေဖာျပပါရသည။

လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရအေနျဖင လသားတ ႔၏လပေဆာငခကမ သစေတာမားအေပၚ သကေရာကမႈႏင သစေတာမား ၏ ျခားနားေသာ ႐ႈေထာငလကၡဏာမားအေပၚ သေတသနျပမႈမား လပေဆာငရမညဟေဖာျပသည။ သစေတာေရရညတညတမႈဆငရာ စမခန႔ခြ ျခငးမဝါဒမားတြင အျခားေသာက႑မားျဖစသည ေျမယာအသးျပမႈ၊ စကပးေရး၊ စြမးအငႏင စကမႈဇမားလညး ပါ၀ငရမညဟလညးေဖာျပပါရသည။123

ျမနမာအစးရသည သစေတာလပငနးအစအစဥစမခကေရးဆြရာတြင သစေတာအရာရမားပါ၀ငျခငးႏင ေဒသခ လမႈအဖြ႕အစညးမားအား ေကးရႊာသစေတာစမခန႔ခြမႈကလကေတြ႕အသးခရန အားေပးျခငးႏင ကညျခငးစသည အစအစဥ၏ အဓကအပစ ၂ စပါ၀ငရန နင မ၀ါဒ ၂ ခသာလင အတညျပခသည။124 ဤအစအစဥသည လပငနးစဥ ၂၁ ၏ လအပခကျဖစေသာ “ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတ ျခငး လပထးလပနညးမားတြင ပးေပါငးပါ၀ငမႈႏင ေဒသခလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ ေနထငမႈႏင လပငနးမားအေပၚ သကေရာကရန အလားအလာရသည ဆးျဖတခကခမတရာတြင သရနားလညမႈ” ဆလျခငးကျပညမျခငးမရပါ။125 အစးရအေနျဖင အဓကအဖြ႕အစညးမားအား (ေဒသဆငရာအစးရအရာရအဖြ႕၀ငမားမလြ၍) ဆးျဖတခကခမတရာတြင သ႔မဟတ လထသစေတာလပငနးအစအစဥမအပ အျခားမညသညအစအစဥတြငမ ပါ၀ငခြငမျပေပ။

၁၉၉၂ သစေတာဥပေဒႏင ၁၉၉၅ သစေတာ မ၀ါဒ၁၉၉၂ သစေတာဥပေဒႏင ၁၉၉၅ သစေတာ မ၀ါဒ

၁၉၉၂ သစေတာဥပေဒသည ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏ င သစေတာေရးရာ၀န ႀကးသည

121 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio." Section II, chapter 11.3.122 Ibid. Annex III (Forest Principles).123 Ibid.124 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."125 "Rio Declaration on Environment and Development."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

68

ေရေဝေၾကာမားႏင မးေရခရပ၀နးမားအား ကာကြယရန (သ႔မဟတ) ပတ၀နးကငႏင ဇ၀မးကြမားအား ထနးသမးရန၊ စးပြားျဖစသစေတာအသးျပမႈအပါအ၀င သစေတာႀကးဝငးမားက ပလပရန ခြငျပသည။ ၀နႀကးသည သစေတာႀကးဝငးျပငပရနယေျမမားကလညး ပတ၀နးကင ထနးသမးရနရညရြယ၍ (အထးသျဖင လမပင၊ အပပငးသစေတာ၊ ေရႏင ေျမဆ) ျပညသ႔ေဘးမသစေတာမားအျဖစပလပနငသည။ သ႔မဟတ ေရရညတညတသညထတကနမားအျဖစ သတမတႏငသည။ ၀နႀကးဌာနသည သစေတာေျမေနရာမားက ေဘးမသစေတာအျဖစ ပလပျခငးမျပမ ေဒသချပညသမား၏ အခြငအေရးက ထခကမႈရ၊ မရ ၾကည႐ႈရနလညး လအပသည။ အစးရ၏ခြငျပမႈျဖင ၀နႀကးဌာနသည သစေတာကာကြယမႈက ပယဖကႏငသည။ ဥပေဒတြင ျမနမာႏငင၏ကၽြနးသစပငမားသည အစးရ၏ ပငဆင မႈအျဖစ တညရသကသ႔ ၀နႀကးဌာနအေနျဖငလညး မညသညသစပငသည ထနးသမးေစာငေရာကရန မးစတ ျဖစေၾကာငး ဆးျဖတပငခြငရသည။

ဤဥပေဒသည မတညေသာဧရယာမား၌ ေဒသဆငရာေကာမတအား သစေတာလပငနးမ၀ါဒမားအား ေကာလြန၍လပကငခြငျပသည။ တသးပကလကကမၸဏမားအား ကၽြနးသစထတလပျခငးလပငနးႏင သစေတာစမခန႔ခြမႈႏင ထနးသမးမႈက႑ ၂ ခ စလးတြင ပါ၀ငလပကငခြငျပသည။ အဖြ႕အစညးမားသညတသးတသန႔ေသာလညးေကာငး အစးရႏငမတဖပ၍ေသာလညးေကာငး စကပးခငးမားက (စးပြားျဖစေသာလညးေကာငး၊ စကမႈဇအျဖစလညးေကာငး၊ ပတ၀နးကင ထနးသမးမႈအျဖစလညး ေကာငးႏင ေဒသတြငးစားသးရနစကခငး) တညေထာငလညပတႏငသည။ သစေတာထနးသမးေရး ၀နႀကးဌာနက သစေတာထနးသမးမႈႏင သစေတာႀကးဝငး(သ႔မဟတ)ျပညသပငသစေတာမားက မထခကလင ေကးရြာမား၏ထငးေလာငစာစကပးခငးက ေဒသဆငရာလမႈအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင စမခန႔ခြႏငသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင သစေတာမားကစးပြားျဖစစကပးထတလပမညဆပါက အစးရ၏ခြငျပခကရယရနလအပသည။126

၁၉၉၂ ခႏစသစေတာဥပေဒက အကအညအေထာကအပျဖစေစေသာ ၁၉၉၅ သစေတာမ၀ါဒမ အစးရ အေနျဖင “သစေတာအရငးအျမစမား ေရရညတညတဖြ႕ၿဖးမႈအျဖစေသခာေစရန နင ေတာ႐ငးတရစၧာနႏင အပင႐ငးမားအား မေပာကပကေအာငထနးသမးေနစဥ ႏင ဌာေန တငးရငးသားမား၏ လေနမႈဘ၀က ျမငတငေပးေနသည” ကတျပထားသည။ သစေတာမ၀ါဒမားသည မ ၆ ရပေပၚတြင အေျခခသည။

• ေျမဆလႊာ၊ ေရ၊ ေတာ႐ငးတရစၧာန၊ ဇ၀မးကြမားႏင ပတ၀နးကငက ကာကြယရန။

• လကရမးဆကမားႏင အနာဂတမးဆကမား ၂ ခစလးအတြက သစေတာအရငးအျမစမားက ထနးထားရန။

• လသားတ ႔၏ အေျခခလအပခက ျဖစေသာ ေလာငစာဆ၊ အကာအကြယနား ခရာ၊ အစားအစာႏင အပနးေျဖမႈမား ျပညမေစရန။

• သစေတာအရငးအျမစမားရယလက ၀ငေငြရာေဖြရာတြင လမႈေရးရာႏင ပတ၀နးကငဆငရာတာ၀နယမႈရေစရန။

126 "The Forest Law," ed. The State Law and Order Restoration Council (1992).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

69

• ေဒသချပညသမား၏ သစေတာထနးသမးမႈႏင အသးျပမႈတြင ပါ၀ငမႈရရန။

• တငးျပညခမးသာကြယဝမႈနငဖ ြ႕ၿဖးတးတကေရးတြင သစေတာမားအခနးက႑သည အေရးႀကးေၾကာငး ျပညသမားနားလညသရေစရန။127

ႏငငတကာအပပငးဇသစေတာအဖြ႕အစညးႏငငတကာအပပငးဇသစေတာအဖြ႕အစညး

ျမနမာႏငငသည ႏငငတကာအပပငးဇသစေတာအဖြ႕အစညး၏အဖြ႕၀ငျဖစၿပး၊ သစေတာေရရညတညတဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာ၌ ယငးအဖြ႕၏အေျခခငေသာ အၫႊနးႏင စခနစႏႈနးမားက အသးျပရနရညသနသည။128 သ႔ေသာလညး လကရအခန၌ ႏငငတကာအပပငးဇ သစေတာအဖြ႕အစညး၏အဖြ႕၀ငဟဆျငားလညး ျမနမာႏငငသည ပတ၀နးကငဆငရာ လမးၫႊနခကမား က ထးထးေထြေထြလကနာရနမလအပပါ။

ေတာ႐ငးတရစၧာန၊ အပင႐ငးႏင သဘာ၀နယေျမဥပေဒ ၁၉၉၄ေတာ႐ငးတရစၧာန၊ အပင႐ငးႏင သဘာ၀နယေျမဥပေဒ ၁၉၉၄

ဤဥပေဒအရ ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာ ၀နႀကးဌာနအေနျဖင ေဘးမနယေျမမား (အစးရ၏ေထာကခမႈႏင အျခား၀နႀကးဌာမား၏ပးေပါငးပါ၀ငမႈျဖင) ဖနတးႏငၿပး အစးရ၏ေထာက ခမႈျဖငပင ေဘးမနယေျမမားအား ပယဖကႏငသည။ ထနးသမးကာကြယနယေျမမားတြင သပၸဆငရာလပငနးအတြကသးသန႕ေျမ၊ အမးသားဥယာဥ၊ အမးသားအ႑ဝါဥယာဥ၊ သဘာဝေတာ၊ ေတာ႐ငးတရစၧာနေဘးမေတာႏင ဘမ႐ပကာအေရးပါေသာသးသန႕ေျမ (အပငႏင တရစၧာနတ႔ထကပ၍ ၎ေျမ ေနရာသညအေရးႀကး၍အကာအကြယေပးရန လအပသည) ႏင အျခားေသာ ထနးသမးကာကြယရန လအပသည သဘာ၀ေတာမားကလညး ၀နႀကးဌာနအေနျဖင ဆးျဖတဖနတးပငခြငရသည။ ဥပေဒသည ေဘးမနယေျမမားက ထခကနစနာမႈမားအားျပစဒဏအျဖစ ေငြဒဏႏင ေထာငဒဏ သ႔မဟတ အဆပါ ၂ မးစလး ကခေစျခငးျဖင အေရးယႏငသည။129

ရပရႊာသစေတာ(Community Forest)ဆငရာလမးၫႊနခကမားရပရႊာသစေတာ(Community Forest)ဆငရာလမးၫႊနခကမား

လထ(သ႕မဟတ)ရပရႊာသစေတာဆငရာလမးၫႊနခကမားက ၁၉၉၅ ခႏစကတညးက ေဒသဆငရာလ႔အဖြ႕အစညးမားအား သစေတာစကပးမႈတြင မ႐းဖလာအေလအကငမားကအသးျပရန အားေပးလကရသည။130 ရပရႊာသစေတာဆငရာလမးၫႊနမႈအစအစဥသည ေဒသဆငရာလ႔အဖြ႕အစညးမားအား အစးရထမ ေဒသဆငရာသစေတာေျမအား ႏစ ၃၀ ငားရမးအသးျပခြငက ေလာကထားႏငၿပး၊ အဆပါသစေတာေျမက သစေတာဆငရာအဖြ႕အစညးမားကသ႔ စမခန႔ခြႏငသည။ ျမနမာအစးရ၏ထတျပနခကအရ သစေတာ ဧကေပါငး ၁၀၁၀၀၀ ေကာသည သစေတာဆငရာအဖြ႕အစညးအျဖစတညရလကရကာ သစေတာဧကေပါငး ၄၀၀၀၀ ၏သစေတာ စမခန႔ခြမႈတြင ေဒသချပညသမား ပးေပါငးပါ၀ငလပ

127 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."128 Ibid.129 "The Protection of Wildlife and Conservation of Natural Areas Law."130 National League for Democracy, "Analysis of the Economy," http://www.burmapartnership.org/2011/01/economic-

analysis-and-vision-of-the-nld/.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

70

ေဆာငလကရသည။131

ရပရႊာသစေတာမားသည ဓေလထးတမးအရေျမယာပငဆငသညနညး ကအသအမတျပျခငးျဖစသညဟနားလညနငသည။132 ရပရႊာသစေတာဆငရာ လမးၫႊနမႈ အစအစဥသည ဓေလထးတမးဥပေဒထက လမႈအဖြ႕အစညးအခြငအေရးက ပမ၍တရား၀ငကာကြယမႈေပးသည။133

သ႔ေသာလညး ရပရႊာသစေတာမားသည ၎ကစမခန႔ခြသည လမႈအဖြ႕အစညးမားက အၿမတမးအကးျပေန သညေတာမဟတေပ။ အခ႕ကစၥရပမားတြင လမႈအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ေကာကပသးႏစကပရမညေျမယာအား သစေတာအသစမားျဖစတညရနအတြက ရငးႏးျမပႏထားရၿပး၊ အဆပါ၎တ႔ပငဆငသည ေျမယာတြင ကယပငအလပ လပျခငးထက သစေတာျပနလညျဖစတညလာမႈအတြက အခနေပးေစာငရျခငးေၾကာငျဖစသည။ ထ႔ျပင အခ႕ေသာ လမႈအဖြ႕အစညးမားက ၎တ႔သစေတာေျမေပၚတြင ကၽြနးသစကသ႔ေသာ မးစတကစးပြားျဖစ စကပးျခငး က အာ႐စကသည။ ဤသညမာ သစေတာမားသည ထခကပကစးမႈမရေအာင ထနးသမးေစာငေရာကခရ ျခငးထက ေဒသချပညသမားအတြက အစားအစာႏင ေလာငစာဖနတးမႈအတြက အသးခခေနရျခငးျဖစသည။ သစေတာအဖြ႕အ စညးမားဆငရာစညးမဥးမားက တးတကေစျခငးျဖင ဤကသ႔ေသာ ျပနာမားက ကယတြယေျဖ ရငးႏငလမမည။134

အျခားက႑တစခအေနျဖင လမႈအဖြ႕အစညးတစခမ စမခန႔ခြလသညသစေတာေျမသည ပတ၀နးကငထနးသမးေရး ႏင သစေတာေရးရာ ၀နႀကးဌာန၏ တက႐ကထနးခပမႈေအာကတြငမရလင အဆပါ လမႈအဖြ႕ အစညးသည လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန၏ ေျမယာျပနလညေနရာခထားေရးဌာနသ႔ ရပရႊာသစေတာဖြ႕စညးတညေထာငခြငရယႏငသည။ လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငး ၀နႀကးဌာနသည သစေတာထနးသမးေရးထက စကပ းေရးကာကြယမႈဆငရာက ပမအာ႐စကသျဖင အဆပါ ေလာကထားခကမားအခ႕ကသာ ခြငျပခကခေပးႏငသည။135

ၿခငသးသပရလင ရပရႊာသစေတာအစအစဥသည အစးရ၏စမခကအတငး ျမနျမနဆနဆနအေကာင အထညေဖာေဆာငျခငးမရေသးေပ။ အစးရအေနျဖင ၂၀၃၀ ခႏစအထ ရပရႊာသစေတာဧကေပါငး ၁.၅ သနး တညေထာငရနရညရြယေသာလညး ၂၀၁၀ ခႏစအထ ဧကေပါငး ၁၀၀၀၀၀ ကသာလင တညေထာငႏငခသည။136

ျမနမာအစးရ၏ ရပရႊာသစေတာဆငရာအစအစဥမားသည ျမနမာနငငသညသစေတာ စမခန႔ခြမႈ၌ေဒသဆငရာလမႈအဖြ႕အစညးမား၏စြမးရညျမငတငေပးျခငးအေထာကအထားအျဖစ ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားႏင အျခားအစးရမားသ႔ မၾကာခဏေဖာျပၿပး၊ အဆပါလပပငခြငေပးမႈသည သစေတာ

131 Le Le Thein and U Than Naing, "Ministry of Forestry, the Union of Myanmar," in Combined Safeguards and Subregional Capacity-Building Workshop on ERDD-plus (Singapore: 2011).

132 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report."133 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."134 Ibid.135 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."136 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

71

စမခန႔ခြမႈသညေဒသဆငရာျပညသမား လအပခကက ျပညဝေစမႈလညးျဖစသည။137 ထ႔ေၾကာင အစးရအေနျဖင ေအာငျမငမႈလကၡဏာေဆာငေသာရပရႊာသစေတာဆငရာအဖြ႕အစညးအစအစဥက စတ၀ငစားၿပး၊ ယငးသည လထေထာကခမႈရေအာင လပေဆာငနငမညအခြငအလမးမားျဖစသည။

မးသဥးလေတာ႐ငးတရစၧာနႏင ပနးမးစတမား ကနသြယမႈ အျပညျပညဆငရာ ညလာခ မးသဥးလေတာ႐ငးတရစၧာနႏင ပနးမးစတမား ကနသြယမႈ အျပညျပညဆငရာ ညလာခ

(The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and (The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and

Flora (CITES))Flora (CITES))

ဤညလာခက မညသညမးစတမားက အျပညျပညဆငရာကနသြယမႈတြငလးဝခြငမျပျခငးႏင မညသညမးစတ မားသည သးျခားကန႔သတခကအရ ကနသြယမႈခြငျပခကရရမညဆသညက ျပစလပကငသည။ ျမနမာအစးရ၏အဆအရ ညလာခသေဘာတညခကက ၁၉၉၇ ခႏစ၊ ဇြနလ ၁၃ ရကတြင ဝငေရာကပါဝငျခငးသည ေတာ႐ငးတရစၧာနကနသြယမႈမ တငးျပည၏ ေတာ႐ငးတရစၧာန ပမာဏကအလြနအကြထတယသးစြေနမႈကထနးခပသည ေပၚလြငသညျဖစရပတစချဖစသည။138 သ႔ေသာလညး လကေတြ႕တြင ျမနမာႏငငတြင အဆပါညလာခသေဘာတညခကၾသဇာစးမးရနလပကငျခငး မရသေလာကရားပါးလသည။139

၂၀၀၀ ခႏစ အမးသားသစေတာ မဟာစမခက (The National Forest Master Plan of ၂၀၀၀ ခႏစ အမးသားသစေတာ မဟာစမခက (The National Forest Master Plan of

2000)2000)

အမးသားသစေတာ မဟာစမခကသည သဘာ၀သစေတာမား စမခန႔ခြမ ႈ၊ သစေတာစကခငး တညေထာငျခငး၊ ရပရႊာသစေတာမားတညေထာငျခငး၊ သစေတာမဟတသညနယေျမနငအမၿခေျမအတြငးတပငတႏင သစပငစကပ း ျခငးႏ င စကမႈသစထြကကနလပငနးမားအားေပးျခငးတ ႔က ေဆာငရြကသည။ ရညရြယခက မာ ၂၀၃၀ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသစေတာေျမ၏ ၄၀ ရာခငႏႈနးသည အၿမတမး သစေတာနယေျမမားအျဖစ တညရရန ျဖစသည။140 လတတေလာအေျခအေနအရ ျမနမာနယေျမ၏ ၄၇ ရာခငႏႈနးခန႔သည သစေတာေျမ မားျဖစၿပး ကနရသစေတာနယေျမ ၇ ရာခငႏႈနးကမ “ေျပာငးလသညသစေတာ” အျဖစသတမတၿပး အျခား ရညရြယခကမားအျဖစအသးျပရန ႀကရြယသည။141 သစေတာ စမခန႔ခြမႈ အတြက တသးတျခားျဖစေသာ သစေတာခ႐င (သစေတာစမ ခန႔ခြမႈယနစမားအျဖစ အသမားသည) တစခခငးက သစေတာစမခန႔ခြမႈအတြက ၁၀ ႏစ စမကနးအျဖစ ျပငဆငရနလအပသည။142

137 Ministry of Environmental Conservation and Forestry, "Green Development Initiative in Myanmar."138 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."139 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."140 National Commission for Environmental Affairs, "Fourth National Report to the United Nations Convention on

Biological Diversity."141 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."142 ———, "Fourth National Report to the United Nations Convention on Biological Diversity."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

72

ျမနမာႏငင၏ အမးသားသစခတလမႈကငထးစသတမတခက၊ျမနမာႏငင၏ အမးသားသစခတလမႈကငထးစသတမတခက၊

ဤအပငးသည သစပငခတလျခငး (အေရအတြက၊ အရြယအစား၊ သစပငအမးအစားမားအပါအ၀င) ႏစစဥ တရား၀ငခြငျပခကစနစက သတမတသည။ သ႔ေသာလညး အစးရအေနျဖင အဆပါစနစက သတမတႏင သလ ပယဖကႏငသည။ လတတေလာတြင ကၽြနးသစမဟတေသာ သစမာခတလခြငမားတးလာ ျခငးသည သစေစးကြကကအေကာငးဆးယဥၿပငႏငရန ရညရြယပရသည။143 လကေတြ႕တြင မၾကာခဏ သစပငခတလမႈတြင ကန႔သတခကရမေနပါ။144

ျမနမာနငငအမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး - သစေတာမားျမနမာနငငအမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး - သစေတာမား

အမးသားပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငးသည “ျမနမာႏငငတြင သစေတာထနးသမး ေစာငေရာကမႈဆငရာလပငနးမားသည တစဖက၌ သစေရာငး၀ယေဖာကကားမႈ၏ အရပလႊမးမးမႈ ေအာက တညရလကရၿပး၊ အျခားတဖကတြင ႏငငေတာအစးရ၏ကမကထျပသညသစပငစကပး ေဆာငရြကမႈ” ေပၚတြင မတညေၾကာငး ေဖာျပသည။145 ထ႔အျပင အနာဂတ ပတ၀နးကငဆငရာလပ ေဆာငမႈအကျဖတျခငးအေနျဖင သစေတာျပနးတးမႈမား အဘယေၾကာငျဖစပြားသနညးဆသညႏင ျဖစနငဖြယရသည စကပးေရးႏင တရားမ၀ငသစထတလပျခငးတ ႔ေၾကာင သစေတာျပနးတးေစမႈအတြက အစရငခရနလအပခကက အႀကျပထားသည။ ေယဘယအားျဖင ၎ကပမေစာငၾကညကြပကရနလအပေၾကာငး၊ အထးသျဖင ထငးေလာငစာထတလပမႈ (ျမနမာစြမးအငမ၀ါဒမားပေဖာမညသတငးအခကအလကျဖစရမည) ႏင ရပရႊာသစေတာဖြ႕စညးျခငးကသ႔ေသာ စမကနးအသစမား၏အကးသကေရာကျခငးကေတာငးဆသည။146 ေနာကဆးတြင ပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအက ျဖတျခငးသည အစးရအေနျဖင သစေတာလး၀ ျပနးတးမႈထက သစေတာယယြငးပကစးမႈက ကန႔သတခကထား သတမတရန ေထာကခအႀကျပသည။147

အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအပကြပကျဖတျခငးသညအမးသားသစပငစက ပးျခငး လႈ႕ေဆာမႈအစအစဥအေနျဖင ပတ၀နးကငဆငရာ သတငးမားက ျပညသလထထေပးပ႕သည နညးတနညးျဖစၿပး၊ ပတ၀နးကငဆငရာႏင ပတသက၍ မလတနးပညာေရးအစအစဥတြငသဘာ၀ ျဖစ စဥႏငအေျခခပတ၀နးကငထနးသမးေစာငေရာကမႈ (သစပငစကပးျခငးအပါအ၀င) က ေဖာျပၿပး၊ ယငးက ႐ပျမငသၾကားႏင ေရဒယအစအစဥမားကပါ ကးကားေဖာျပသည။148 ရဖနရခါ အစးရမဟတ ေသာအဖြ႕မားႏင ပးေပါငး၍ ပတ၀နးကငထနးသမးေရး နညးပညာမားဆငရာ လအမားပါ၀ငေသာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ မားျပလပသည။

အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငးသည ရပရႊာသစေတာအစအစဥက

143 "China to Build Two More Hydropower Plants in Shan State," Shan Herald Agency for News, 1 June 2010.144 Htun, "Myanmar Forestry Outlook Study."145 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report." Page 71.146 Ibid.147 Ibid.148 Ibid.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

73

ပတ၀နးကငဆငရာမ၀ါဒမားခမတရာတြင ျပညသလထပးေပါငးပါ၀ငမႈ ဥပမာေကာငးအျဖစ စျပေဖာျပ သည။ ဆကလက၍ သစေတာအသးျပသမားသည သစေတာဌာနမား၏အကအညျဖင သစေတာစမခန႔ခြမႈ အစအစဥမားဖနတးမႈတြငဦးစးတာ၀နယသည။ အဆပါအစအစဥသည အကးခစားခြင ေဝမယျခငးစနမနာျဖစသည။ဆလသညမာ ေဒသခ ျပညသမားအေနျဖင သစေတာစမေရးရာ၌ ပါ၀ငမႈသည ခမတထားေသာ မ၀ါဒမားအား လကနာေဆာငရြကျခငးမသာမဟတ၊ လပငနးပေဖာျခငးနငမညသက အကးခစားခြငရရမညကဆးျဖတျခငးျဖစသည။ အမးသားသဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငးက အနာဂတ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာအစအစဥမားတြင ရပရႊာသစေတာက ျပညသလထပါ၀ငမႈပစအျဖစသာဓကျပရန အခငအမာေတာငးဆသည။ သ႔ေသာလညး အမးသားသဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ လပေဆာငမႈအကျဖတျခငးသည အထကတြငေဖာျပခေသာ ရပရႊာသစေတာမားႏငပတသကသည အခကအခ မားအားလးက လကခအသအမတမျပေပ။

အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားအဖြ႕အစညး - သစေတာအေရ႕ေတာငအာရႏငငမားအဖြ႕အစညး - သစေတာ

၂၀၀၇ ခႏစတြင ျမနမာ၊ ဘ႐ႏငး၊ ကေမၻာဒးယား၊ အငဒနးယား၊ လာအ၊ မေလးရား၊ ဖလစပင၊ စကၤာပ၊ ထငးႏင ဗယကနမတ႔ပါ၀ငေသာ အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားအဖြ႕အစညး (အာဆယ) သည သစေတာဥပေဒ သကေရာကမႈ မ၀ါဒဆငရာခငမာေရး အျပနအလနသေဘာတထတျပနခကက လကမတထးခသည။ အဆပါ သေဘာတညခက၏ ရညရြယခကမာ သကဆငရာႏငငအသးသး၏ သစေတာဥပေဒသက ေရာကမႈ မ၀ါဒမားက ခငမာေစရန၊ အထးသျဖင တရားမ၀ငသစထတလပျခငးႏင ကနသြယေရး ကကာကြယတြနးလနရန၊ အမးသားဥပေဒ၊ စညးမဥးဥပေဒမားႏင ေလာကနေစရန၊ ကနသြယမႈ၊ ေဒသဆငရာအေကာကခြန၊ တရား၀ငသစကနသြယမႈ၊ သစေတာက႑၏ ပတ၀နးကငႏင စးပြားေရးဆငရာ ႀကးၾကပကြပကမႈႏင အေတြ႕အႀကဖလယျခငးတ႔တြင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ တးတကေစရနျဖစသည။

၂၀၀၇ ခႏစ အာဆယမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥအရ အာဆယအဖြ႕၀ငႏငငမားသည အစားအစာ၊ လယယာစကပးေရး၊ သစေတာ လပငနး၌ ေရရညဖြ႕ၿဖးမႈသစေတာစမခန႔ခြမႈက ေထာကပျခငး၊ ေရရညတညတဖြ႕ၿဖးမည သစထတကနမားကနသြယမႈႏင တရားမ၀ငသစထတလပမႈက ၿဖခြငး ျခငးႏင အျခားေသာသးသန႔စြမးရညဖြ႕ၿဖးမႈ ေဆာငရြကခကမားႏင၊ (သစထတလပမႈ ေလာခသကေရာကမႈ) လမးၫႊနခကမားတးတကေစျခငးႏင သတငးအခကအလက ဖလယျခငးတ႔က လပေဆာငသည။149

အမးသား ဇ၀မးကြမားထနးသမးျခငးဆငရာ မဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ - သစေတာမားအမးသား ဇ၀မးကြမားထနးသမးျခငးဆငရာ မဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ - သစေတာမား

ေနာကဆးထြကရသညမၾကမးအစရငခစာအရ အစးရအေနျဖင ေအာကပါအဆငမားအား လပငနးအစအစဥအၿပးသတမျပဌာနးၿပးေနာက ၅ ႏစအတြငး အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရနလအပ ေၾကာငး ေဖာျပထားသည။

149 Burma Rivers Network, "Burma Rivers Network Welcomes Nld’s Concerns About Nationwide Impacts of Myitsone Dam," http://www.burmariversnetwork.org/actions/press-releases/23-press-releases/500--burma-rivers-network-welcomes-nlds-concerns-about-nationwide-impacts-of-myitsone-dam.html.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

74

၁။ တရားဝငသစေတာလပငနးနငထနးသမးကာကြယေရးအပါအဝင တငးျပညေျမယာက မတျခားနားေသာ အသးျပမႈမားအတြက အမးသားေျမယာအသးျပမႈ မ၀ါဒမား ခန႕ခြရန၊ အရငးအျမစမားအား ယယြငးပကဆးေစေသာ သ႕မဟတ သစေတာမားအား အျခားအသးျပမႈမားအတြကေျပာငးလ သည မ၀ါဒမားအား ဟန႔တားရန။

၂။ ႏစစဥ တရား၀ငသစထတလပမႈပမာဏအား ႏငင၏ ပတ၀နးကင၊ လမႈစးပြားေရး လအပခကမားအေပၚအေျခခ၍ သတမတပငးျခားရနႏင သစထတလပမႈသညယငးကန႔ သတခက ထကေလာနညးေစရန။

၃။ သစေတာအစအစဥမားအေကာငအထညေဖာမႈက ေစာငၾကညႀကးၾကပရန။

၄။ သစေတာဆငရာစမခန႔ခြမႈမားျဖစေသာ အစအစဥခမတျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးႏင ခနထးျခငးတ႔တြင ေဒသဆငရာ လ႔အဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ႏငငတကာႏင ျပညတြငးအဖြ႕ အစညးမားတြင ပါ၀ငမႈရေရး အခြငအလမးမားဖနတးရန။

၅။ သစေတာလပငနးစမကနးမားတြင ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငးက ေဆာငရြကရန။

၆။ သစပငခတလရန ခြငျပခကရသညေနရာမားတြင သစေတာခြငတစခလးရငးလငးျဖတေတာက ျခငးထက သးျခား ေရြးခယထားေသာ သစပငတစပငစခတလျခငးအား အားေပးလႈ႕ေဆာရန။

၇။ အမးသားသစေတာခတလမႈ ကငထးက ဖနတးရနႏင အေကာငအထညေဖာရန။

၈။ သစေတာအရညအေသြးအဆငနမကသြားျခငးက ကာကြယရန အမးအစားခြျခားမႈမျပရေသးေသာ သစေတာမားအား ေဘးမသစေတာမားအျဖစ သတမတရန။

၉။ အကာအကြယျပထားသညသစေတာကကးေကာျခငး၊ တရားမဝငအမလကျခငး၊ တရားဥပေဒႏငမညၫႊတေသာ သစထတလပျခငး၊ တရားမ၀င ေတာ႐ငးတရစၧာနကးသနးေရာငး၀ယမႈက ထေရာကစြာ အေရးယရန။

၁၀။ ေရေဝေၾကာေနရာမားတြင သစေတာမားျပနလညစကပးရန။

၁၁။ သစထတလပရာတြင စကအသးျပမႈအစား ဆငအသးျပမႈက အားေပးလႈ႕ေဆာရန။

၁၂။ ဆးကးသကေရာကမႈေလာကေစမည သစထတလပမႈနညးပညာမားက အသးျပရန။

၁၃။ ေဒသခမားအတြက အကးရေစမည ကယပငသစေတာဥယာဥမား ဖနတးမႈႏင ေဘးမသစေတာ ပတ၀နးကငရ “ကာကြယေစာငေရာကေရးနယေျမ”မား၏ ေရရညဖြ႕ၿဖးမႈအစအမမားက ျမငတငရန။

၁၄။ ေကးရႊာသစေတာအစအစဥမား၏ အကးေကးဇးက မေ၀ခစားမႈစနစ တညေဆာကရန။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

75

ျမနမာအစးရ၏ သစေတာက႑ဆငရာဖြ႕စညးပျမနမာအစးရ၏ သစေတာက႑ဆငရာဖြ႕စညးပ

• ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ႏင သစေတာေရးရာ ၀နႀကးဌာန

• အမးသားပတ၀နးကငေရးရာေကာမရင (NCEA)

• အမးသားပတ၀နးကငထနးသမးေရးေကာမတ (NECC)

အစမးေရာငဖြ႕ၿဖးမႈအစပးအစအစဥ (The Green Development Initiative)အစမးေရာငဖြ႕ၿဖးမႈအစပးအစအစဥ (The Green Development Initiative)

၂၀၁၁ ခႏစ အစမးေရာငဖြ႕ၿဖးမႈအစပးအစအစဥသည ျမနမာအစးရ၏ အၿမတမးသစေတာနယေျမက ၂၄ ရာခငႏႈနး မ ၃၀ ရာခငႏႈနးအထ ျမငတငေရးႏင တစႏငငလး၏ ၁၀ ရာခငႏႈနးက အကာအကြယျပ နယေျမအျဖစ ေဆာငရြကမည အစအစဥျဖစသည။ အစမးေရာငဖြ႕ၿဖးမႈအစပးအစအစဥသည ျမနမာႏငင၏ တညဆပတ၀နးကငဆငရာမ၀ါဒမားႏင အစးရဌာနမားအေပၚအေျချပတညေထာငၿပး၊ မ၀ါဒအသစ အခ႕ကလညး မတဆကမႈျပသည။ ဤက႑တြင သစေတာဖြ႕ၿဖးမႈ (နယစပေဒသမားရသစေတာ အပါအ၀င ေရေဝေၾကာအရပေဒသႏင လမပငစကပးမႈ၊) ႏင စြမးအငအသးျပမႈႏင အညစအ ေၾကးေလာခေစမညရညရြယခကထားသည စကမႈလပငနး၊ အသးျပၿပးပစၥညးကထပမျပနလညအသးျပရနအားေပးျခငး ႏင သန႕ရငးစြမးအငက႑ျမငတငေရးျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အစးရအေနျဖင အစမးေရာငဖြ႕ၿဖးမႈအစပးအစအစဥက လပေဆာငရနအတြက ဗဟသတ၊ အရငးအျမစႏင စြမးရညမား ထပမလအပေၾကာငး ဆပါသည။150

သစေတာ ရနပေငြသစေတာ ရနပေငြ

ျမနမာႏငင၏ တရား၀ငႏင တရားမ၀ငသစထတလပမႈ ၂ ခစလး၌ တ႐တ၊ ထငးႏင အႏၵယတ႔ကသ႔ အမနးခငးႏငငမား၏ လအပခကႏင ပဋပကၡျဖစပြားရာေနရာမား၏ လအပမႈ၊ ႏငငျခားကမၸဏတ႔၏ ပါ၀ငမႈ ႏင ေငြေၾကးေထာကပမႈတ႕ ပါ၀ငသည။ (ရညၫႊနး ဘအးဒဗလဂ(BEWG) ၂၀၁၁) ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတေသာဖြ႕ၿဖးမႈအတြက ေငြေၾကးေထာကပမႈျပရာတြင - ျမနမာႏငင၏ကနရေနေသးေသာ သစေတာမားကာကြယေရးအပငး၊ ဥးစြာ သစႏင စစပြမားျဖစပြားရာေနရာမားအၾကား ေငြေၾကး ေထာကပမႈဆငရာဆကႏြယမႈႏင ၿပးေနာက ပတ၀နးကငႏငငမား၏ အငမးမရလလားေနမႈ၊ ယငး ႏငငတြင အားေကာငးေသာ ပတ၀နးကငဆငရာမ၀ါဒမားႏင သစထတလပမႈ ကန႔သတတားျမစခက၊ တစစလးကထညသြငးလက ပတ၀နးကငႏငငမားႏင သစကနသြယမႈကျပနလညစဥးစားမႈျပရန။

ရကဒ (Reduced Emissions from Deforestation and Degradation (REDD))ရကဒ (Reduced Emissions from Deforestation and Degradation (REDD))

သစေတာျပနးတးျခငးႏင သစေတာအရညအေသြးအဆငနမကသြားျခငးတ႔မ ကာဗြနဓါတေငြ႕ေလ

150 Ministry of Environmental Conservation and Forestry, "Green Development Initiative in Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

76

ထအတြငး ထတလႊတမႈမားမ ေလာနညးေစျခငး(ရကဒ) သည ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားအား မမတ႔ႏငငအတြငးရ သစေတာႀကးမားအားခတလမညအစားထနးသမးထားျခငးအတြက အတငးအတာပမာဏႀကးမားသည ေပးဆပေငြမားက ဖြ႕ၿဖးၿပး ႏငငမားမေပးလာမည စနစျဖစသည။ ယငးေငြမားေပးဆပရာတြင ကာဗြနဒငေအာကဆဒဓါတေငြ႕မားအား ေလထအတြငးသ႔ထတလႊတျခငးအား ကာကြယမႈျပႏငသည ပမာဏႏင သစေတာမ ကာဗြနဒငေအာကဆဒ ဓါတေငြ႕ပမာဏ မညေရြ႕မညမအား စပယထားႏငသညအေပၚတြင အေျခခသည။ ရကဒသည ဖြ႕ၿဖးၿပး ႏငငမားမ ကမၸဏမားက ၎တ႔၏ကာဗြနဒငေအာကဆဒ ဓါတေငြ႕ထတလႊတမႈက ေလာခမညအစား ေလထ အတြငးသ႔ထတလႊတသည ဓါတေငြ႕ပမာဏအရ ေငြေၾကးေပးဆပသည ကာဗြနဒငေအာကဆဒဓါတေငြ႕ ကနသြယမႈပစမးျဖစသည။

ရကဒလပပလပနညးမာ သစေတာျပနးတးျခငးႏင သစေတာအရညအေသြးအဆငနမကျခငးျဖစမည ေနရာ အားမလသစေတာအတငးပလပထားျခငး ႏင သစေတာမ ေလထအတြငးသ႔ ပ႕ႏ႔လာသည ကာဗြနဒငေအာကဆဒ ဓါတေငြ႕(သ႕မဟတ) မနလအမဓာတေငြ႕ပမာဏက မညေရြ႕မညမအား စပယထားႏငသည ပမာဏက တြကခကသည။ ၿပးေနာကစမကနးသည သစေတာပကစးျခငးမရမႈေၾကာင ကာဗြနဒငေအာကဆဒဓါတေငြ႕ ထတလႊတမႈမရျခငးအေပၚ အေၾကာငးျပ၍ ခရကဒစ(credit)မားက ေရာငးခသည။ စးပြားေရးလပငနး မားက ထခရကဒစမားက ၀ယယသည။ အဆပါခရကဒစမားေရာငး ချခငးမရရလာေသာေငြေၾကးျဖင ေဒသခ လ႔အဖြ႕အစညးမားက အကးျဖစထြနးမႈရသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငအခ႕တြင ရကဒစမကနးမားႏ င ပတသကၿပးအျငငးပြားမႈအခ ႕ရ သည။ အေၾကာငးမာ ေျမယာအသးျပ သမား သ႔မဟတ အဆပါစမကနးမား၏အကးေကးဇးက ေဒသခမား (အထးသျဖင ဌာေနတငးရငးသားမားႏင တငးရငးသားမးႏြယစမား)ခစားခြငမရရျခငး (သ႕မဟတ) ရကဒစမကနးမားက လြတလပ စြာႀကတငၫႏႈငးထားေသာ ႏစဥးႏစဖကသေဘာတညမႈမပါဘ အေကာငအထညေဖာ ျခငးေၾကာငျဖစသည။

ရကဒခရကဒစကနသြယျခငးစနစတညေထာငျခငးႏငလမးၫႊနခကမားဖနတးျခငးအတြကတာဝနရ သည ကလသမဂၢ၏ အစအစဥမာ ကလသမဂၢ-ရကဒ (UN-REDD) အစအစဥျဖစသည။ ကလသမဂၢ-ရကဒအစအစဥသည ရကဒခရကဒစေရာငးခလေသာ သစေတာရငးျမစမားပငဆငသညဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားစြာအား ရကဒစမကနးမားဖနတးရနလအပခကေသာ ဥပေဒႏင အဖြ႕အစညးမားထေထာငျခငးတြင အကအညေပးသည။

ျမနမာအစးရသည ရကဒခရကဒစေရာငးချခငး က အထးစတ၀ငစားသည။151 ယငးမာတငးျပည၏သသာထငရားေသာ၀ငေငြအရငးအျမစျဖစနင ျခငးေၾကာငျဖစသည။152 အဘယေၾကာငဆေသာ ရကဒအစအစဥသည ၎တ႔၏အသကေမြးဝမးေကာငးမႈတြင သစေတာ မားအေပၚအမျပေနေသာ ေဒသချပညသမားအေပၚ ဆးက းသကေရာကမႈ ျဖစႏငေျခနညးပါးေသာေၾကာင ျဖစသည။ အနာဂတရကဒအစအစဥမားအေနျဖင ေဒသချပညသမားအေပၚ အကးေကးဇးရရေစရန၊ ျပညသမားမ စမကနးမားက မညသညေနရာနငမညသ႕ဆကလကအေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရမညဆျခငး

151 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."152 Asian Development Bank, "National Redd+ Strategies in Asia and the Pacifi c: Progress and Challenges," (Mandaluyong

City: Asian Development Bank, 2010).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

77

အခြင ေသခာေစရန ဂ႐တစကေစာငၾကညႀကးၾကပရမညျဖစသည။

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရး ႏင သစေတာေရးရာ ၀နႀကးဌာနသည ျမနမာႏငငတြင လကရလပကငေဆာင ရြကေန ျခငးမရေသာလညး၊ ရကဒစမကနးမား ဖြ႕ၿဖးလပကငရနယနစတစခ ျပငဆငဖနတးလကရသည။

ကမၻာဘဏ - သစေတာမားကမၻာဘဏ - သစေတာမား

ကမၻာဘဏသည ေဂဟစနစႏင သစေတာဇ၀မးကြမား ပြားမားရန သ႔မဟတ ကာကြယေရးကသ႔ေသာ သစေတာမားက မလအေျခအေနအတငးျပနလညထေထာငသည ႏငငမားအား တခါတရေငြေၾကး ေခးငား သည။ ကမၻာဘဏသည ေဒသခမားအားအကးေကးဇးျဖစေစ၍ ပတ၀နးကငက နစနာမႈမျဖစေစဘ ေငြေၾကး လညပတႏငမည သစပငစကပးေရးလပငနးမားအတြကလညး ေငြေၾကး ေခးငားသည။

ကမၻာဘဏအေနျဖင သစေတာမားျပနးတးမႈျဖစေပၚေစမည အျခားရညရြယခကမားျဖင သစေတာ အသးျပမ ႈ (အမ းမ းေသာသစပငအမ းအစားမား ျပနလညစကပ း ျခငး ျဖစလငကစား) ႏ င အေရးပါသညသစေတာအားအရည အေသြးအဆငနမကျခငးမားျဖစေစမည စမကနးမားက ေငြေၾကး ေခးငားမညမဟတေပ။ (စမကနးမားအား ေငြေၾကးေခးငားရနမဆးျဖတမ ကမၻာဘဏအေနျဖင အဆပါသစေတာသည အမနတကယအတမးအေစာငးမခသည အေျခအေန ရ၊ မရ ဆသညက ဆးျဖတမည။) အေရးမပါလသညသစေတာသည အတမးအေစာငးမချပနးတးႏငမည သ႔မဟတ သစ ေတာအရညအေသြးအဆငနမကသြားမညဆလင ကမၻာဘဏအေနျဖင အဆပါစမကနးက ေငြေၾကး ေခးငားမည။ သ႔ေသာ စမကနးဖြ႕ၿဖးေအာငေဆာငရြကသမားအေနျဖင သစေတာပကစးမႈအဆင က နညးႏငသမနညးေအာငကန႔သတေဆာငရြကရန လအပလမမည။

သစပငျပနလညစကပးေရးအတြက သစေတာထြကပစၥညးမား ထတလပေရာငးခသည စမကနးမားက ကမာၻ႔ဘဏမ ေငြထတေခးမည၊ သ႔ေသာ ျပနးတးလသစေတာမားတြင လပကငခြငေပးမည မဟတပါ။ ဤကသ႔ေသာ စမကနးသည ပဂၢလကျပလပပငခြ ငရ ေၾကာငး လြတလပသညအဖြ႕တစဖြ ႕၏ အသအမတျပခရသည စမကနးျဖစၿပး၊ သစေတာနငပတသကသည လပငနးေဆာငတာမားက စမေဆာငရြကနငေၾကာငး ျပသနငရမည။ အျခားအခကမားအျပင ထစမကနးမားက ေအာကပါတ႔က သကေသျပရမည -

• ဥပေဒလကနာျခငး၊

• ေျမယာပငဆငမႈနငပတသက၍ျပဌာနးဥပေဒနင ပတသကသည ဓေလထးတမးဥပေဒမား စသညနစဖကစလးက လကနာျခငး (ဤဥပေဒႏစမးလးက ရငးျပထားသည ေျမယာအခနးက ၾကညပါ)၊

• တငးရငးသားလမးႏြယစမား၏ အခြငအေရးမားက ေလးစားရန၊

• ဇ၀မးကြမားႏင ေဂဟစနစက ကာကြယရန၊

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

78

• သစေတာပကစးမႈက ကန႔သတထားျခငးႏင

• စမကနး၏ လပေဆာငခကမားသည ဤအခကမားအားလးအေပၚတြင သကေရာကမႈမရ ေၾကာငး မနကနေစျခငး၊ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငး စသညတ႔ျဖစသည။

ေဒသခလမႈအသငးအဝငးမား သ႔မဟတ အေသးစားေျမပငရငမား ဥးစးလပကငေသာ အလားတ စမကနးမားကလညး ကမာၻ႔ဘဏက ေငြေၾကးေထာကပေပးႏငသည။ ဤအေျခအေနမးတြငစမကနးမားသည တရား၀ငမနကနေၾကာငး ျပသရနမလေသာလညး၊ စမကနး၏ သကေရာကမႈ ခစားရမညေဒသခ ေနထငသမားနင စမကနးစႏႈနးမားက မညကသ႔ တာ၀နယ လညပတမညက သရရနလအပသည။153

ကမာၻ႔ဘဏ၏ စမကနးမားအားလးတြင ပတ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈအကျဖတျခငးျပရန လအပ သည။154

စကပးေရးစကပးေရး

ဤအပငးက႑သည စကပ းေရး၊ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ.ၿဖးေရးႏင ပတသကေသာလပငနးမားက မးေမာငးထးျပသည။ ျမနမာႏငငအတြငးရ စကပးေရးႏငပတသကေသာ ဥပေဒႏင ၀နႀကးဌာန အေၾကာငးမားကရငးျပျခငး၊ ႏငငတကာသေဘာတညမႈႏင ေငြေၾကးေထာကပေသာ အဖြ႔အစညးမားမ ျမနမာႏငင စကပးေရးအေပၚတြင လႊမးမးမႈအေၾကာငး ေဆြးေႏြးျခငးမားက ေတြ႕ရမည။

စကပးေရးသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ႔ ၿဖ းေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးစကပးေရးသည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ႔ ၿဖ းေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရး

ႀကးသနညး။ ႀကးသနညး။

ျမနမာႏငငတြငးရေသာ လဥးေရ ၅၁ သနးအနက ၃၄ သနးခန႕သည စကပးေရးျဖင အသကေမြး၀မး ေကာငးျပေနသညအေလာက စကပးေရးသည ျမနမာစးပြားေရးအတြက အဓက အေရးပါေသာအခနး က႑တြငပါ၀ငသည။155 သ႔ရာတြင စကပးေရးတြင ေရရညတညတခငၿမေရးအတြက ေရးရမႈမရပါက ေျမဆလႊာပကစးမႈမား၊ ေရထညစညမးမႈမားက ျဖစေစၿပး ဇ၀မးကြမားဆးရးမႈက ျဖစေစႏငပါသည။ စကပးေရးေျမရရေရးအတြက သစေတာမားကရငးလငးပစျခငးသည ျမနမာႏငငအတြငးျဖစပြားေန ေသာသစေတာျပနးတးရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးအရငးျဖစသည။ သ႕ေသာ စကပးေရးေျမသည ေဖာျပထားသညထကပမသည ပတဝနးကငဆငရာေရရညမတညတေသာဆးကးမား နငထးတမး စဥလာအရေကာငးမြနစြာကာကြယထနးသမးသည ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာေနရာက ဝငေရာကေနရာယပါက ပတ၀နးကငႏင လ႔အဖြ႔အစညးတ႔၏ ေရရညတညတခငၿမမႈအေပၚတြင ဆးကးမားပမသကေရာက ႏငသည။

ေရရညတညတခငၿမေသာစကပးေရးလပငနးသည ပတ၀နးကငထနးသမးေရး၊ ျမနမာႏငင၏ အစားအစာ ေရရညဖလေရး နင စကပးေရးက အဓကအသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးအျဖစ

153 "Forests," in OP 4.36, ed. World Bank (2002).154 "Environmental Assessment," in OP 4.01, ed. World Bank (1999).155 "Myanmar," Food and Agriculture Organisation of the United Nations, http://www.fao.org/countries/55528/en/mmr/.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

79

လပေဆာငေနေသာ ျပညသလထအတြက အေရးပါေသာ လပငနးျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးႏင စကပးေရးဆငရာ မညသညျမနမာႏငငတြင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးႏင စကပးေရးဆငရာ မညသည

ဥပေဒရသနညး။ဥပေဒရသနညး။

လပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသား ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - စကပးေရးလပငနးစဥ ၂၁ ႏင အမးသား ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - စကပးေရး

လပငနးစဥ ၂၁ သည အစာေရစာ ဖလေရးႏင ႏငငစးပြားေရး အေျခအေန ပမေကာငးမြန ေတာငတငးလာရန အစးရက စကပးေရးႏင အစာေရစာဆငရာ မ၀ါဒလမးစဥမား ခမတရန အာမခေစသည။ ေရရညတညတခငၿမေသာ စကပးေရးႏင အထးသျဖင ေဂဟစနစ ဆးရးေနေသာ ေကးလကေဒသမား ဖြ႕ၿဖးတးတကရန အစးရမ မ၀ါဒလမးစဥမား ခမတေပးရမညက လပငနးစဥ ၂၁ ကေဖာျပထားသည။ ထမ၀ါဒလမးစဥမားတြင ေကာကပသးႏမားက စကပးရာတြင ဓာတေျမၾသဇာမား၊ ပးသတေဆးမား ႏင ေရမားကေလာခ၍ ပမေကာငးမြနေသာ စကပးေရးနညးပညာမားက ထညသြငးထားရမည။ အထးသျဖင အပငႏငသတ၀ါတ႕ ပတ၀နးကငႏင လကေလာညစြာ ဖြ႕တညမႈစနစ ပကစးယယြငးလြယေသာေဒသမားတြငျဖစသည။ ျဖစႏငပါက သစေတာ၊ ေရလပငနးႏင အျခားေသာသဘာ၀အရငးအျမစေရရညတညတရန စမခန႔ခြတာ၀နယမႈႏင သးႏမားရငသနႀကးထြားမႈက ေပါငးစညးထားေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား လပကငရမည။ အစးရသည ေဒသအလကစကပးေမြးျမေရးႏငပတသကေသာသငတနးမားက စစဥေပးရမည။

လပငနးစဥ ၂၁ အရ လယယာေျမအခြနႏင ေခးေငြစစဥေပးသည စးပြားေရးမ၀ါဒ ကစၥမားတြင ဆငးရသားမား ေကာကပသးႏစကပးမႈတြင တညေသာအခြငအေရးမားရရရန အစးရမ ပပးေပးရမည။ အစးရသည ေကးလကေဒသအဖြ.အစညးမား ပမအားေကာငးလာရနနင ထအဖြ႕အစညးမားအား စကပးေရးဆငရာ ဆးျဖတခြငက ဖြ႕ၿဖးလာေအာငျပရမည။156

ျမနမာႏငင၏ လပငနးစဥ ၂၁ ရညမနးခကမားက ေရးရေသာ တးတကျဖစေပၚမႈဆငရာ ေနာကဆးအစရငခစာအရ အစးရ၏ စကပးေရးဆငရာထတကနပစၥညး တးတကလာေရးရညမနးခကအတြက ႏငငအတြငး အစားအေသာကမားပမဖလလာရနႏင ျပညပတငပ႕မႈ ပမတးတကလာေရးျဖစသည။ ေကာကပသးႏထတလပမႈအေပၚ အစးရ၏ မ၀ါဒပနးတငမားမာ ဆစားသးမႈဖလရန (ယငးအတြက ဆကျပညပမတငသြငးရနမလ)၊ ဆနစပါးပလမႈရရန (ယငးအတြက ဆနစပါးကျပညပသ႕တငပ႕ႏင သည) ႏင ထတလပမႈတးတကလာ၍ ႏငငျခားပ ႔ကနႏင ျပညတြငးထတကနလပငနးမားတြင ျပနလညအသးျပရန ထတလပေသာ ေကာကပသးႏမား(အထးသျဖင ၀ါပငႏင ႀက) ပလရနအတြကျဖစသည။ ထပနးတငမားကေရာကရရနအတြက အစးရသည ေကာကပသးႏစကပးသညေျမမား တးခ႕ရနႏင ၎ေျမေပၚတြင ပမထတလပႏငရနအတြက ထေရာကေသာ လယယာေျမသးစကမားက အသးျပ၍ သးထပသးညပ စကပးရန ရညရြယခကခထားသည။

အစရငခစာမေနာကထပေဖာျပရာတြင အစးရသည ႏငငတစ၀မးတြင အဆငျမင သပၸပညာႏင

156 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

80

နညးပညာ မားက သရပေဖာျပသရနအတြက အဆငျမငအသးခမႈသပၸပညာဆငရာ သရပျပသငၾကားျခငး ႏင လကေတြ႕ျပလပျခငးမားက အေကာငအထညေဖာခသည။ ထ႔အျပင သဘာ၀ေျမၾသဇာ အသးျပရန စညးရးလႈ႕ေဆာမႈ၊ သးႏပငမားက ဖကဆးတတေသာ ပးေကာငမားက ကငတြယေျဖရငးမႈနညးပညာမား အေအးခသေလာငမႈႏင အစာသယယပ႕ေဆာငရာတြင လအပေသာပစၥညးမားအား မတဆကေပးျခငးႏင ပမေကာငးမြနေသာ ဆနႀကတစကမားက အသးျပရန တကတြနးမႈျဖစသည။ အစးရသည အပငမားက ဖကဆးတတေသာ ပးမႊားမားအား စမခန႕ခြ ကငတြယေျဖရငးမႈစနစက ကယျပန႕စြာ အသးျပရန၊အထး သျဖင စပါး၊ ပအမးမး၊ ေျမပ၊ ဂႏင ၀ါပငမားတြင ဓာတ ပးသတ ေဆးအသးျပမႈက ေလာခရန တြနးအား ေပးခသည။ သးပငမားအား ဖကဆးတတေသာ ပးမႊားမားအား စမခန႕ခြကငတြယေသာစနစက အားေပးရနအတြက သငတနးအစအစဥမားလညး ျပလပ ေပးခသည။

အစးရက ေတာငသလယသမားမားအား သးႏစကပးမႈတြင စတႀကကေရြးခယခြငႏင လယယာေျမ အလက စပါးအထြကႏႈနးအေပၚမတည၍ စပါးထတလပမႈ သတမတခကမားကလညး ေလာခ ေပးခသည။ အစးရသည သးထပစကပးေသာ သးႏမားအေပၚတြင အခြနေကာကခမႈႏငကန႔သတ ခကမားမထားရဘ ဆညေျမာငးေရအသးျပခြငက လြတလပစြာေပးထားသညဟ ေျပာဆခသည။157 အကဖေအအ (FAO) ၏အဆအရ ဆညေျမာငးမားမ ေရက ေဖာေဖာသသ အသးျပႏငသျဖင လယသမားမားသည ထဆညမားမေရက မဆငမျခငသးစြျခငးေၾကာင ေရျပတလပမႈ ျဖစေပၚေစႏင သညဟ ေဖာျပသည။158

အစးရသည လကကမးစာေစာငမား လယယာဥးႀကးမား၏ အစညးအေ၀းမား၊ ေရဒယ အသလႈငးမား၊ ရပျမငသၾကား အစအစဥမား၊ ပြေတာႀကးမားႏင အျခားေသာ အစအစဥမားတြင လထပညာဆငရာမားက အစရငခတငျပခသည။ ထ႔အျပင ႏငငေတာ၏ စကပးေရး ၀နေဆာငမႈမားအျဖစ ေတာငသဥးႀကးမားႏင ၀နထမးမားအား ဆညေျမာငးေရမားက အကးရရ ထေရာကစြာအသးျပႏငရန ေဒသအလက သငတနးမားက အခါအားေလာစြာ စစဥေပးသည။159

ေနာကဆးလပငနးစဥ ၂၁ အစရငခစာအရ အစးရမ၀ါဒအတြငး ပါ၀ငမႈမားမာ၊

• စကပးေရးေျမယာသစဖြ႕ၿဖ းေအာင ျပလပသမားနင လယယာစကပးေနသမားက ထြနယကစကပးခြငေပးရန။

• ႏစရညသးပငစကပးသမားက စးပြားျဖစလပေဆာငေနသေရြ႕ ေျမယာပငဆငခြငဂရနေပးရန။

• စကပးေရး စကပစၥညးမားႏင အျခားသြငးကနပစၥညးမား ျဖန႔ျဖးေရာငးခမႈတြင ပဂၢလက စးပြားေရး က႑မား ပါ၀ငလာမႈ မားျပားလာရနနင ကမးလမးမႈမား ျပလပရနျဖစသည။

ေကးလကေဒသ ဆငးရႏြမးပါးမႈက တကဖကရနအတြက အစးရႏင အစးရမဟတသညဌာန ႏစခလးက တစႏငစကပးေရးက အာရစကသည အစအစဥမား တညေထာငသည။ ထအစအစဥမားသညတစ

157 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."158 Aquastat, "Myanmar."159 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

81

ႏငငလးအတြငးရ အကာအကြယမ၍အားနညးခ႕ငေသာ အဖြ႕မားက အာရစကသည။160 ထအစ အစဥမားတြင၊

• နယစပေဒသႏင တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊

• နငငတြငးေျခာကေသြ႕ေဒသမား စမးလနးစေျပေရး အစအစဥမား၊

• ေခတမစကပစၥညးမားက အသးျပ၍စကပးေသာစျပရြာမား၊

• စာခပစနစျဖင လပေဆာငေသာ ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနး၊

• ေကးလကေဒသ ေခးေငြစနစတ႕ ပါ၀ငသည။

အစးရသည အဓကကေသာအဖြ႕မား၏ ထငျမငယဆခကမားက စစညးေကာကခ၍ စကပးေရးမ၀ါဒမားက ဆးျဖတခကခေၾကာငး ထတျပနသည။ အစးရက ၎တ႔ခမတထားသာ နညးစနစမားက လယသမားမား အသးျပမျပႏင စကပးစရတမားက သရႏငရနအတြက လမႈေရးႏင စးပြားေရးအေျခအေနမားႏငပတသက၍ တစႏငငလးအတငးအတာျဖင စစတမးမား ေကာကယသည။ သ႕ေသာလညး ထစစတမးမားသည အဓကကေသာအဖြ႕မားက ကယစားျပ သမား၏ ထငျမငယဆခကကေမးျမနးထားျခငးမဟတဘ စးပြားေရးႏငလမႈေရး အခကအလက မားအေပၚမတည၍ အစးရ၏ မ၀ါဒမားအား လကေတြ႕အေကာငအထညမႈ ရမရက ေမးထားျခငးသာ ျဖစသည။ အစးရသည ညမမႈႏငအဓကအဖြ႕ မား၏ ထငျမငယဆခကက ရယျခငးမရျခငးသည ထအဖြ႕မားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရမညတာ၀န ရျခငးက လစဟငးမႈျဖစသည။

၁၉၉၂ စကပးေရးမဝါဒ၊ ၁၉၉၂ စကပးေရးမဝါဒ၊

ျမနမာႏငင၏ ၁၉၉၂ စကပးေရးမဝါဒအရ၊

• စားေသာကကနသးႏမားႏင စကမႈလပငနးသး သးႏမားက အကန႕အသတမထတလပႏငသည။ (အဓပၸါယမာ - လယသမားမားသည မမစကပးလသည သးႏကေရႊးခယပငခြငႏငသည။) ထ႕အျပင စကမႈလပငနးသး သးႏမားႏင စားေသာကကနသးႏမားက စးပြားျဖစထတလပႏငသည။

• ပဂၢလကရငးႏးျမပႏသမားႏင လယသမားမားသည စကပးေရးအတြက သငေလာေသာ ေျမလြတေျမရငးမားက အသးျပႏငသည။ (ေျမလြတေျမရငး ဆသညမာ အကးမျဖစထြနး၍ အခညးႏးျဖစေနေသာ မညသညေျမကမဆ ဆလသည။ စကပးေရး မလပဘ ထးတမးအစဥအလာမားအရ ခနလပထားေသာ ေျမမားက သးႏစကပးရနအတြက သမးပကႏငခြငရသည။161

160 Ibid.161 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

82

• လယယာသးစကပစၥညးမားႏင အျခားလယယာသး ပစၥညးကရယာမား ျဖန႕ျဖးေရာငးခမႈ တြင ပဂၢလကက႑မား ပါ၀ငလာေအာင အားေပးရမည။ ဤကသ႕ ပဂၢလကက႑မား ပါ၀ငလာမႈသည လြနခေသာအခနက ထငးႏငအျခားႏငငမားတြင ျပသနာမား ျဖစေပၚေစခသည။ ေရရညတြင ထပဂၢလက ကမၼဏမားမ ေရာငးခေသာ ဓာတေျမဩဇာႏင မးေစ မားသည လယသမားမားအတြက အလြနအကနအကမားေစခသည။ ထ႕အျပင လယသမားမား၏ ဓေလထးတမးအစဥအလာအရ မ းေစသေလာငထားမႈႏင ပတ၀နးကငႏင သဟဇာတျဖစေသာ သဘာ၀ေျမဩဇာအသးျပမႈတြင အဟန႕အတား ျဖစေစခသည။162

• စကပးေရးအတြက အကးမျဖစထြနးေသာေျမမားက အျခားထတလပမႈတြင အသးျပရမည။

အစးရသည ထမ၀ါဒမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက စကပးေျမသစမား ခ႕ထြငေပးျခငး၊ လယသမားမားအား စကပးေရးဆငရာ စကပစၥညးမား၊ နညးပညာမားႏင ရငးႏးေအာင ေဆာငရြကေပးျခငး၊ အမးမးေသာ သးႏမးေစအသစမားက အသးျပ၍ တးတကဖြ႕ၿဖးလာေအာင ေဆာငရြကေပးျခငး၊ ဆညေျမာငးမား ေရရရေရးက ေဆာငရြကေပးခသည။

အမးသားပတ၀နးကငလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး (NEPA) - စကပးေရးအမးသားပတ၀နးကငလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး (NEPA) - စကပးေရး

အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး က စကပးထြနယကျခငး(လဥးေရတးပြားလာမႈ)ေၾကာင ဆတယတပကစးလာေသာ ႏငငေတာ စကပးေျမ ၁၀% အေၾကာငးက ကးကားျပသည။ ၎တ႕မာ အမားအားျဖင ေတာငေပၚ ေဒသမ စကပးေျမမားျဖစသည။163 အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး သည ထေဒသမားသ႕ ျပညတြငးေရြ႕ေျပာငးလာသမားေၾကာငလဥးေရတးပြားလာမႈ အေၾကာငးရငးေပၚတြငထတေဖာျခငး မရပါ။164

အာဆယအဖြ႕အစညး - စကပးေရးအာဆယအဖြ႕အစညး - စကပးေရး

၂၀၀၇ ခႏစတြင အာဆယအဖြ႕အစညးသည အစားအစာ၊ စကပးေရးႏင သစေတာဆငရာ ပးတြ မဟာဗဟာ စမကနးမားလပေဆာငရန သေဘာတညခသည။ ထစမကနးမားသည အစးရမားသည စကပး ေရးႏငပတသကေသာ အခကအလကမားက အျပနအလနမေ၀၍ ဗဟအခက အလကအျဖစ အတတကြထားရမႈတြင ကညရန၊ စကပးေရး နညးပညာမားကဖလယရန၊ ႏငငတကာႏင ေစစပညႏႈငးမႈတြင ဘရပတညမႈတစခထြကေပၚလာရနႏင ကလသမဂၢကသ႕ေသာ ႏငငတကာ အဖြ႕အစညးမားႏင ပမရငးႏးေသာ ဆကသြယမႈရရရန ကတကဝတျပဆးျဖတခကခခသည။165 ဤအစအစဥကျမနမာနငင မ တရားဝငသတသတ မတမတလကနာရနမလအပေသာလညး ျမနမာနငငစကပးေရးႏငေျမယာ ဆငရာအေၾကာငးရပအား အမား ျပညသသရနငေရးလမးေၾကာငးအျဖစအေထာကအကျဖစေစသည။

162 Loren Cardeli, "Soil Restoration and Seed Saving - Thailand," (2011), http://www.agrowingculture.org/2011/02/soil-restoration-seed-saving-thailand/.

163 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report."164 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."165 Burma Rivers Network, "Burma Rivers Network Welcomes Nld’s Concerns About Nationwide Impacts of Myitsone

Dam."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

83

အမးသားဇ၀မးကြမားမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (NBSAP) - စကပးေရးအမးသားဇ၀မးကြမားမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ (NBSAP) - စကပးေရး

အမးသားဇ၀မးကြမားမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ ၏ ေနာကဆးမၾကမးအဆအရ အစးရသည ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ လပငနးအဆငမားက အၿပးသတအစအစဥအားအတညျပျပဌာနးၿပး၊ ေနာက ၅ ႏစတြငၿပးေျမာကေအာင ေဆာငရြကရမည။

၁။ ေျမယာအသးျပမႈအစအစဥ၏တစစတတစပငးျဖစေသာ ပတ၀နးကငဆငရာခြျခမး စတျဖာျခငးက ပတ၀နးကငဆငရာ တနဖးနငထခကလြယသညေနရာမားအား စကပးေျမအျဖစ ေျပာငးလျခငးမား မျပလပၾကရန ေသခာသမႈျပရမည။

၂။ ေရရညမတညၿမေသာ စကပးေရးျပလပျခငး၊ သစေတာျပနးတးျခငး၊ ေျမဆလႊာပကစးျခငးႏင တစစတစစ သကႏရအျဖစသ႕ ေျပာငးလျခငးကဥးတညေသာ ေျမအသးျပမႈက ရပတန႕ရမည။

၃။ ေျမဆလႊာႏငေရထညစညမးမႈမ ကာကြယရန ဓာတေျမဩဇာမားႏင ပးသတေဆးမား အသးျပမႈ မလြနကေအာင ေစာငၾကညႀကးၾကပရမည။

၄။ အစားအစာထတလပမႈနငျပျပငစမျခငးတြင တညတခငၿမ၍ အကးရေသာ နညးလမးမားရရရန သေတသန ျပလပရမည။ ထနညးလမးမားအား လယသမားအခငးခငး ျပနလညသငၾကားေပးျခငး ျပလပရနေထာကပရမည။

၅။ ေရကာတာမား၊ စကပးေရးႏင အေျခခအေဆာကအအမား မျပလပမ ပတ၀နးကငအေပၚ အကးသကေရာကမႈအကျဖတျခငးက စတငကငသးေစမည။

၆။ စကပးေျမသစမား ခ႕ထြင၍ထြနယကစကပးျခငးထက ရႏငၿပးေသာ စကပးေျမမားအား ထတလပႏငစြမးအားပမေကာငးမြနလာေအာင ျပလပျခငးက ဥးစားေပးရမည။

၇။ ေရရညအသးျပႏငေသာ စားကကေျမမား ဖြ႕ၿဖးလာေအာင လပေဆာငေပးရမည။

၈။ ဓာတကငးစငေသာ လယေျမစနစအား ေထာကခအားေပး၍ ႏငငေတာ၏ တရား၀င ဓာတကငးစငမႈ အဆငအတနးက ဖြ႕ၿဖးေအာင ျပလပရမည။

အျခားစကပးေရး မ၀ါဒမားအျခားစကပးေရး မ၀ါဒမား

အစးရသည ေတာငသလယသမားမား ခြတမးျဖငသးႏစကပးထတလပေစသည မဝါဒ မာနစေပါငးမား စြာပငတညရခသည။ ေကာကပသးႏမားမာ စစတပ၏ မၾကာခဏသမးယျခငးက ခရသည။166 ထခြတမးမျပညမေသာ လယသမားမားသည လယေျမမားက ဆးရႈးရျခငး၊ ခြတမးျပညမေအာငမေပးနငေသာ လယသမားမားအားဖမးဆးႏပစကျခငးမားလပေသာအစရငခစာမားရသည။167

166 ———, "Save Burma's Rivers."167 Sein Htay et al., "The Impact of the Confi scation of Land, Labour, Capital Assets and Forced Relocation in Burma by

the Military Regime."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

84

အစးရသည ဇ၀ေလာကစာထတလပရနအတြက ၾကကဆပငမားစကပးရန မ၀ါဒမားခမတသည။ (ဇ၀ေလာငစာဆဆသညမာ အပငႏငတရစာၦန စြန႔ပစပစၥညးမားမ စြမးအငျပနလညထတလပျခငး ကဆလသည။ ၾကကဆသးမ ရရေသာအဆသည ဒဇယႏငေရာစပျခငးျဖင ေလာငစာဆရရႏငၿပး ထေလာငစာဆက ဒဇယအျဖစျပနလညအသးျပႏငသည။) သ႕ေသာလညး ၾကကဆပငသည အနညးဆး ၅ ႏစအထက ရမသာ ေလာငစာဆက ထတလပႏငမညျဖစၿပး၊ ယငးမရရမည ဇ၀ေလာငစာဆမားသည တကယအကးအျမတရမရ စးရမသသယျဖစဖြယရေသာလညး အစးရသည ထအခနးက႑တြင အေျခခအားျဖင မျဖစႏငသည အစြနးေရာကရညမနးခကမားထားရသည။ အစးရ၏ ရညမနးခကမာ ႏငငတစ၀မးလးတြင ၾကကဆစကေျမဧက ၈ သနး ရရမညျဖစၿပး ၾကကဆပငျဖစထြနးေသာ ေျမဟတမဟတ၊ ျပညနယ၏ စကပးေျမဧက ပမာဏ တ႕ကေလလာျခငးမရဘ ျပညနယတစခစတြင ၾကကဆစက ပးေျမဧက ၅ သနး ရရမညဟ သတမတထားသည။168 ထအစးရ၏ ရညမနးခကမားက ျပညမရန လပသားမားက အဓၶမ ေစခငးၿပး၊ ေျမဧကမားစြာကလညး သမးပကခသည။ ထသတမတခကမားက မလပေဆာငႏငေသာ လယသမားမားအားလညး ဖမးဆးျခငး၊ ဒဏေငြေဆာငေစျခငးႏင ခနးေျခာက မႈမား ျပလပခသည။169

ၾကကဆပငစကပ းေရး ျပဌာနးမ၀ါဒသည လပငနးစဥ ၂၁ တြငေဖာျပထားေသာ ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနး အေျခခသေဘာတရားမားက လးလးလားလားပငဆန႕ကင ေနသည။ ဤျပဌာနးခက မားသည ေဒသရာသဥတႏင မကကညေသာ စကပးေရးက ျပလပရန တြနးအား ေပးျခငး၊ ကြျပားေသာ ေဒသမားတြင သးႏပငတစမးတညးက အစားထးစကပးေစျခငးျဖင ဇ၀မးကြမးစတမားအား ထခကပကစးေစျခငး၊ ေဒသခလထက ထခကေစျခငး၊ ေဒသခ လထ၏ အျမငႏငလအပခကမားက ထညတြကမႈမရျခငးမား ျဖစခသည။

စကပးေရးဆငရာ ျမနမာအစးရဖြစညးပစကပးေရးဆငရာ ျမနမာအစးရဖြစညးပ

• စကပးေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

• အမးသားပတ၀နးကငေရးရာေကာမရင (NCEA)

• အမးသားပတ၀နးကငထနးသမးေရးေကာမတ (NECC)

စကပးေရး ရနပေငြ၊စကပးေရး ရနပေငြ၊

ျမနမာႏငငရ စကပးေရးရာ အဓကေထာကပမႈမားသည မားေသာအားျဖင ေဒသတြငးရ ရကေရာသည

168 "Overview of Land Confi scation in Arakan State," (Mae Sod, Thailand: All Arakan Students' and Youths' Congress, 2010).

169 Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

85

စကပးေရးလပငနး(သ႕မဟတ)စးပြားျဖစစကပးေရးလပပငခြင ပစျဖင ႏငငျခားေစးကြက၏လအပ ခကအတြကတငပ႕ေရာငးခေသာ ျမနမာပဂၢလက ကမၼဏႀကးမား၏အခြငအေရးအတြကျဖစသည။ ျမနမာႏငငနယစပအနးတြင ႀကးမားမားျပားသည ႏငငျခားမေနာကကြယေနသည ရငးႏးျမပႏမႈရသညဟ ဒြဟမကငးဖြယရသည။ ထ႕ေၾကာင အရငးအႏး နညးေသာ ေတာငသလယသမားမားသည ထပဂၢလက ကမၼဏႀကးမားက မယဥႏင၍ လယယာေျမ မားဆးရႈးမႈႏင ရငဆငရသည။ ေရရညတညတခငၿမေသာ စကပးေရးက တညေဆာကရန ပထမေျခလမးမာ အခကအခႏငႀကေတြ႕ေနရေသာ ေတာငသလယ သမားမားက လေလာကေသာ ေငြေၾကး အကအညမားေထာကပျခငးႏင စကပးေရးဥးတညခကအျပင စကပးေရးလပငနးမား၊ စကပးေရးအေျချပစးပြားေရးက ကျပနလညသးသပရနျဖစသည။

ကလသမဂၢကလသမဂၢ

ကလသမဂၢသည ျမနမာနငင စကပးေရးဆငရာ စမကနးမားက ယငးေအဂငစ ၂ ချဖစေသာ စားနပရကၡါနင စကပးေရး အဖြ႕ နငကလသမဂၢဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥ တ႔အားျဖင ေဆာငရြကလကရသည။ မားေသာအားျဖင ထအစအစဥမားမာ နယအဆင အေသးစား စမကနးမားျဖစၿပး ထအဖြ႔အစညး မားမ တကရကေဆာငရြကလကရသည။ စားနပရကၡါႏင စကပးေရး အဖြ အစညးမ ေဆာငရြကလကရေသာ စမကနးအမားစမာ စြမးရညတညေဆာကေရး စမကနးမားၿဖစၿပး ရမးျပညနယကသ႔ေသာ လမးႏြယစမားေနထငရာေဒသနင နာဂစဆငကလနး မနတငးတကခကခရေသာ ဧရာ၀တတငး ေဒသမားတြငတညရသည။170

ကလသမဂၢ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အစအစဥမ ျမနမာႏငငတြင လသားဖြ႔ၿဖးမႈ အစအစဥက ေဆာငရြကလက ရသည။ ထအစအစဥ သည နယအဆင တြငျပလပၿပး ရြာတစခစ တငးအတြက လပေဆာငေပးၿပး၊ ထခကလြယေသာသမားက အဓက ဥးတညေဆာငရြကေပးသည။ ၄ငးတြင ပတ၀နးကငနငဆငေသာ အစတအပငးမား ရသကသ႔စမကနးမားသည စကပးေရးႏငဆငေသာ ေျမယာဖြ႕ၿဖးမႈ၊ ေျမယာကနထတစြမးအား၊ နင သန ရငးေရရရျခငးတ က အဓက ထားလပေဆာငသည။171

ေရ ေရ

ဤအပငးသည ေရနင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ ၿဖးေရးဆငရာအခကမားက ေလလာသည။ ၄ငးသည ေရနငဆငေသာ ျမနမာ ဥပေဒ နင ၀နႀကးဌာန မားက ရငးျပၿပး၊ ျမနမာ ေရ ေပၚလစမားအေပၚ သကေရာကႏငေသာ အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညခကမား၊ အဖြ အစညးမား နင ရနပေငြ မားက ေဆြးေႏြးထားသည။

170 "Myanmar."171 United Nations Development Programme Myanmar, "The Human Development Initiative of Undp, Myanmar - Targeting

the Most Vulnerable," (Yangon: United Nations Development Programme, 2008).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

86

ေရ သည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာငအေရးပါသနညး။ ေရ သည ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာငအေရးပါသနညး။

ေရသည လသားမား၊ တရစၦာနမား နင သကရ အပငမားအတြက မရမျဖစ လအပပါသည။ လသည ၄ငးတ႕၏ ေန႕စဥလအပခကမားအတြက သန႔ရငးေသာေရ ရရႏငေသာ အခြငအလမးလအပၿပး ေရသည စကပးေရးလပငနး (ဆညေျမာငးသြယျခငးသည သးႏမား အဆရာေပါငးမားစြာ တးပြားေစသည) အတြကသာမက စကမႈလပငနး အတြကလညး မရမျဖစလအပသည။ ျမနမာႏငငတြင ေရသန႔ပမာဏအတနအသငျမငမားစြာရသည။ သ႕ေသာလညး ၄ငး၏ ေရခေထာကပမႈ မာ မတသနရာသစက၀နးေၾကာင ျပငးထနစြာသကေရာကလကရသည။ ဆလသညမာ အခနး ၂ တြငေဖာျပထားေသာ ရာသဥတ ေျပာငးလျခငးမားက ျမနမာႏငင၏ ေရေထာကပမႈက အခနနငအမသသသာသာ အကးသကေရာက ေနလကရသည။172

ပအမတ ၆၊ ေရ၏အကးေကးဇးမားပအမတ ၆၊ ေရ၏အကးေကးဇးမား

172 Aquastat, "Myanmar."

ေရသညသဘာဝပတဝနးကင၏အဓကအစပအပငးတရပျဖစသည။ေရသညကမၻာေျမတြငသဘာဝစကဝနးအသြငလညပတလကရသည။ ယငးစကဝနးတြင

မး၊ျမစေခာငးမား၊သမဒၵရာနငအငးအငအသြငျဖစသည။ေရသညကမၻာေျမတြငအသကကပပးေပးသည။

သဘာဝပတဝနးကငကာကြယမႈကြၽနပတ႕အားအရငးအျမစမားပပးေပးသညသစေတာမား၊စမေျမေတာမားနငအျခားသဘာဝနယေျမမားေရလအပသည၊

ယငးတ႕သညေရလႊမးမးမႈနငေျမတကစားမႈကကာကြယသည။ကြၽနပတ႕သညဤအရငးအျမစမားကအသကရငေရးအတြကမခၾကရသည။

ေရသညလသားအသကရငသနေရး၏အဓကအစပအပငးတရပျဖစသည။ေရသညကြၽနပတ႕အသကရငသနေရးအတြကအရငးအျမစမားနငအသကေမြးဝမးေကာငးမားမတဆငသြယဝက

၍ေသာလညးေကာငး၊သန႕ရငးေသာေသာကေရအျဖစတကရကေသာလညးေကာငးေထာကပေပးသည။ ကြၽနပတ႕ခႏာကယ၏ထကဝကေကာမာေရျဖစသည။

စကမႈလပငနး၊ စြမးအငနငကနထတစကရမားေရပမာဏအမားအျပားလအပသည။

အမေမြးတရစၧာန တရစၧာနမားရငသနရနေရ

သန႕လအပသည။

ဆားငနေရ၊ေရညစညမးမႈ၊အပခနျမငတကမႈ၊ေရကာတာကသ႕ေရစးေၾကာငးေျပာငးလမႈသညငါးမားကပကစးေစနငသည။

လယယာစကပးေရး၊သန႕ရငးေသာေရကသးနပငမားလအပသည။ဆားငနေရနငေရညစညမးမႈသညသးနပငမားကပကစးေစသည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

87

ျမနမာႏငငတြငေရနင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ၿဖးေရးမားဆငရာမညသည ဥပေဒရပါ ျမနမာႏငငတြငေရနင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ၿဖးေရးမားဆငရာမညသည ဥပေဒရပါ

သနညး။ သနညး။

နငငေရအရငးအျမစ မားက စမကငတြယရန မညသည အဖြ အစညးမ တာ၀န မရေပ။ သ ေသာ လယယာ စကပးေရးနင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာနအား အမးသားေရ ေကာမရငဖြ ရန အႀကျပတငသြငးထားလကရသည။ ထ႕ေၾကာငလကရအေျခအေန အေျပာငးအလျဖစႏငပါသည။

ကလသမဂၢ- ေရ ကလသမဂၢ- ေရ

ျမနမာႏငငမ လကမတေရးထးထားသည ကလသမဂၢတရား၀ငသေဘာတညခကမားအရ လတငးသည ေရသန အသးျပခြင ရသည။

• ဂနဗာ သေဘာတညခကမားသည ေသာကသးေရ ရရေရး အခြငအေရးက အသအမတျပသည။

• ကလသမဂၢ၏ အေထြေထြညလာခဖြ႕ၿဖးမႈအခြငအေရးေၾကညာစာတမး အဆအရ - စားနပ ရကၡါနင ေသာကသးေရးရရခြငသည အေျခခကေသာ လ႔အခြငအေရးမားျဖစျခငး နင ၎တ႔က ျမငတငေပးျခငးသည အစးရဖကသာမက နငငတကာ အသငးအ၀ငးအတြက ကယကငတရားပငးဆငရာ အေရးပါခကက တညေဆာကရာေရာကသညဟ - အဓပၸါယ ဖြငဆထားသည။

• ျမနမာႏငငမသေဘာတပါဝငသည အမးသမးမားက ခြျခားဆကဆျခငးပစအားလးဖက သမးေရး (Elimination of All Forms of Discrimination Against Women) သည အမးသမးမား ၏ ေရ အေထာကအပအပါအ၀င သငေလာေသာလေနထငမႈအခြငအေရးအ ေျခအေနက ကာကြယေစာင ေရာကသည။

• ျမနမာႏငငမလကမတေရးထးထားေသာကေလးမားအခြငအေရးမားသေဘာတညခကတြင ကေလးမား ေသာကသးေရသန ရရရန အခြငအေရးက ကာကြယေစာငေရာကသည။

စညးေနာငအားမရသညေၾကညာစာတမးမားနင ေၾကညာခကမားသည ေရရရရန အခြငအေရး သ မဟတ ေရအရငးအျမစ ထနးသမးေစာငေရာငရနလအပျခငးက အသအမတျပသည။ ကလသမဂၢ မာဒလ ပလာတာေရညလာခ၏လပငနးအစအစဥ (The United Nations Mar de la Plata Water Conference) နင ဒပလငညလာခ(Dublin Conference)၏ ေရနင ေရရညတညတေသာ ဖြ ၿဖးေရးအေပၚ အဆျပခက မားသည ေသာကသးေရသန႔ပပးေပးျခငးက လ အခြငအေရးတစရပ173 အေနနင အသအမတျပခနတြင စေတာဟမးေၾကညာစာတမး (Stockholm Declaration) မ ၿဂဟကမၻာ၏ေရအရငးအျမစမားက အနာဂတမးဆကမားအတြက ကာကြယရမညဟထတျပန ေၾကညာသည။

ကလသမဂၢ၏ စားနပရကၡာနင စကပးေရး အဖြ႕ (FAO)သည ျမနမာႏငင၏ ေရစမအပခပေရးဆငရာ လကရ စညးမဥး နင ဥပေဒက ျပနလညဆနးစစရန၊ ၎တ႕က ႏငငေတာ၏ ေရအရငးအျမစ မားက

173 Angela Cassar, Noemi Nemes, and John Scanlon, "Water as a Human Right?," in IUCN Environmental Policy and Law Papers (IUCN Environmental Law Programme, 2004).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

88

ထထေရာကေရာက ေရရညတညတစြာ စမအပခပႏငေစရန “တစညးတလးတညးျဖစေသာ ေရ အရငးအျမစ ဥပေဒ” အျဖစ ျပျပငေျပာငးလရန ေျပာဆလကရသည။ အထးသျဖင ေရခြေ၀သးစြေရး နင ပတသတၿပး ျပသနာေပၚေပါကလာလငမတကြျပားေသာအစးရဌာနဆငရာမားအၾကားသးသန႕တာဝန နငလပပငခြငခမတေပးရမည။174

လပငနးစဥ ၂၁ နင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - ေရ လပငနးစဥ ၂၁ နင အမးသားေရရညတညတခငၿမေသာဖြ ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - ေရ

လပငနးစဥ ၂၁ တြင လသားတငး ေသာကသးေရသန႔ရရခြင အခြငေရးဆငရာအဆပါ၀ငၿပး၊ ၄ငးအခြင အေရး တြင အပငး သးပငးပါရသည။ လတငး (မညသည လမႈေရး၊ စးပြားေရး အဆငအေျခတြငရေနေစကာမ) ေရရရႏငရမည၊ နင ၄ငးေရသညလညး လတ႔၏ အေျခခလအပခကအတြက လအပေသာ ပမာဏနင အရညအေသြးရရမည ျဖစသည။175

လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရက အ႑ဝါသဘာ၀ပတ၀နးကင၊ သမဒၵရာတြငးနင ကမးေျခတေလာက ရ ဇဝမးကြမားနင သကရတညမသညေနရာမား - အထးသျဖင ဇဝမးကြအမားစရရာ ေနရာနင ငါးဖမးလပငနး အတြက အေရးပါေသာေနရာမားကာကြယေစာငေရာကေရးက လပေဆာငေစလၿပး၊ တားျမစေနရာမား သတမတလပေဆာငရနအလရသည။ လမေတာမားသညအေရးႀကးေသာအခနးက႑တြင ရရမည။ အစးရသည ပကစးမႈမားႏင အထးသျဖင ေဆာကလပေရးနငေျမအသးျပျခငးလပ ငနးမားေၾကာင ေရျပငအတြငး နနးတငေျမထြနးျခငးက တားဆးလပေဆာငရမည။ လပငနးစဥ ၂၁ အရ အစးရသည ပကစးမႈက ျဖစေစႏငေသာ ငါးဖမးျခငး၊ ဥပမာ ဒငးနမက သးျခငး သ မဟတ အဆပသး ငါးဖမးျခငးက တားဆး ၿပး၊ ကမးလြန ေရန နင ဓါတေငြ ထတလပေနရာတ မ ညစညမးျခငးက တားဆးရန တငးၾကပေသာ ဥပေဒမား ခမတရန ထညသြငးစဥးစားရမည။

လပငနးစဥ ၂၁ အရ အစးရသည အဏၰ၀ါအရငးအျမစမားသးစြျခငးမ၀ါဒမား ခမတရာတြင နယခမား၊ ဌာေနတငးရငးသားမား နင တငးရငးသားမးႏြယစမား၏ လအပခကမားနင အေသးစား သာမနငါးဖမး လပသားမားတ႔က ထညသြငးစဥးစားရန၊ အစးရသည အဏၰ၀ါနင ကမးရးတနးေဒသမား စမကငတြယေျဖရငးရန မ၀ါဒခမတရာတြင သငေတာသညေနရာ၌ အမးသမးမား၊ နယခမားနင တငးရငးသားမးႏြယစမားက ပါ၀ငေစရမည။176 လပငနးစဥ ၂၁ အရ အစးရသည အေသးစား သာမနငါးဖမးလပသားမား ၏အခြငအေရးမား၊ ဌာေနတငးရငးသားမား နင နယခမား၏ အသးျပပငခြင နင ေရရညတညတျခငးကအေျခခေသာနယေျမကာကြယခြငမားအပါအဝင အထးအေျခအေနမားက အသ အမတျပရမည။177 လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရသည ကမးရးတနးေဒသအရငးအျမစမားစမခန႕ခြရန သးသန႔ဌာန ထားရရန အႀကျပထားသည။ သ႕ေသာလညး သတမတျပဌာနးရနမလပါ။

174 Aquastat, "Myanmar."175 Cassar, Nemes, and Scanlon, "Water as a Human Right?."176 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio."177 Ibid. Section II, chapter 17.81.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

89

ေရခအရငးအျမစမားနငပတသတၿပး၊ လပငနးစဥ ၂၁ သည အစးရလပေဆာငႏငေသာ သ ေသာ သတမတျပဌာနးရနမလေသာ အႀကျပခကမား က ျပစေဖာျပထားသည။ ၎တ မာ

• ေရခ အရငးအျမစမားက ကာကြယေရး နင ထနးသမးေရး၊

• ပကစးသြားေသာ ေရခ နင ပတ၀နးကငရ အရငးအျမစမားက နဂအတငးျပနရေစျခငး၊

• အႏရာယမား၊ ေရႀကးျခငး နင မးေခါငျခငးေၾကာင သဘာ၀ ပတ၀နးကငဆငရာ နင လမႈေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားက ခြျခမးစတျဖာေလလာျခငး နင အႏရာယနင ေရာကမႈမား က ေလာကေစေရး အတြက လပေဆာငျခငး၊

• ေရအညစအေၾကးနတစနစတးတကေအာင ေဆာငရြကျခငး၊

• ေရက အကးရစြာ အသးျပရန တကတြနးအားေပးျခငး၊

• အထးသျဖင ေကးရြာေဒသေန ဆငးရသားမား အတြက ေရေထာကပမႈ တးခ႕လပေဆာငျခငး နင အတတႏငဆးေရျဖန႕ျဖးေပးမႈေသခာေစျခငး၊

• ေျခာကေသြ႔ေသာ ေဒသမား(ဥပမာျမနမာျပညအလယပငးေျခာကေသြ႔ေဒသ)အပါအ၀င ဆညေျမာငးလပငနး နင ေမြးျမေရးလပငနးအတြက ေရေထာကပျခငးက တးခ႕လပေဆာငျခငး နင ဆညေျမာငးလပငနးက အကးရစြာလပေဆာငရန၊

• ကနးတြငးေရလျခငးကကာကြယရန ႏင ေရငနမား ကနးတြငးပငးေရခရငးျမစအတြငး စမဝငမႈက ထနးခပရန၊

• အဓက ေရအရငးအျမစ ဖြ႔ၿဖးေရး စမကနးမားအတြက ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတ ျခငး (EIAs) လပရနျပဌာနးျခငး၊

• ညစညမးမႈထနးခပျခငး နင ေရထညစညမးမႈအတြကညစညမးေစသမားမေပးရနျပလပျခငး၊

• ေရအားလပစစအတြက ဆညမားတညေဆာကရာတြင သဘာ၀ပတ၀နးကငအေရးက ထညသြငး စဥးစားျခငး၊

• အျခားက႑မ၀ါဒမားတြင (အထးသျဖင လယယာစကပးေရးနင ေျမယာ မ၀ါဒမားတြင) ေရအရငးအျမစ စမခန႕ခြေရးက ထညသြငးပါ၀ငေစျခငး၊

• နယခလမႈအသငးအဝငးမား၊ ပဂၢလကစးပြားေရးကမၼဏမား နင နယခအာဏာပငမားက ေရစမခန႕ခြေရးတြငအခြငအာဏာေပးအပျခငး၊

• ေရေထာကပျခငးႏင ပတသတၿပး လမႈအသငးအဝငးအခြငအေရး ျမငတငေပးျခငး နင အမားျပညသ မား (အထးသျဖင အမးသမးမား၊ လငယမား၊ ဌာေနတငးရငးသားမားနင

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

90

တငးရငးသားမးႏြယစမား၊ နင နယခမားအားလး) ေရစမခန႕ခြေရးတြင ပါ၀ငႏငေသာနညးလမးဖနတးေပးျခငး၊

• ေရအရငးအျမစက ေလလာျခငး၊ ရာသဥတေျပာငးလျခငးေၾကာင ေရအေပၚသကေရာကမႈမား၊ ထသကေရာကျခငးေၾကာငျဖစေပၚေသာ လမႈေရးန င စးပ ြားေရး အကးဆကမားက သေသသန ျပစျခငး တ ျဖစသည။178

ျမနမာ လပငနးစဥ ၂၁ - ျမနမာအစးရမ လပငနးစဥ ၂၁ ၏လအပခကမား ျပညမရန ခမတေသာ မ၀ါဒတြင ေအာကပါ ေရရညတညတေသာ ေရသန႕စမခန႕ခြေရးမား ခမတထားသည။

• အေပၚယေျမမကႏာျပငနင ေျမေအာက ေရမား ညစညမးဆးရးျခငးမ ကာကြယရန၊

• ေရ အကးရစြာသးစြမႈက ေသေသခာခာလပျခငး၊

• အႀကးစား ဆညေျမာငးစမကနးမား ၿပးဆးလင ပတဝနးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငး မားေဆာငရြကျခငး၊

• ေရေဝေၾကာေဒသမားတြင ေရ အရငးျမစမားတညတေစရန သစပငစကပးျခငး နင ေျမႀကး ထနးသမးေစာငေရာကေရး လပငနးမား၌ ပဂၢလကအခနးက႑မားပါ၀ငမႈ က အားေပးျခငး၊

အႀကးစား ဆညေျမာငးစမကနးတညေဆာကမႈၿပးစးသညေနာကပငးမ အစးရ၏ ပတ၀နးကငသကေရာက မႈအကျဖတျခငးျပလပရနရညရြယျခငးသည ကလသမဂၢ၏လပငနးစဥ ၂၁ ၏ပတ၀နးကငဆငရာ သကေရာကမႈအကျဖတရမညဆသညမဝါဒနငမကကညသကသ႔၊အျပညျပညဆငရာ အကျဖတမႈ၏အေကာငးဆးအေလအကငနငလညးမကကညပါ။ ပတ၀နးကငအကးသကေရာကမႈ အက ျဖတျခငးက စမကနးမစတငမကတညးက အစဥအၿမလပေဆာငရသည။

ဧရာ၀တျမစ၀ကြနးေပၚ ေဒသမားတြင အစးရသည ဆားငနရည လႊမးမးမႈမကာကြယရန နငစစထတမႈလပရန ပဒါ(polders) မား၊ သစပငမားစကပးလက ရသည။

အစးရသည ၄ငး၏ေရအခြနနင ေရကာတာဥပေဒကကးကား၍ လကရေရ မ၀ါဒမား၊ အထးသျဖင ဆညေျမာငး က႑ပမအကးရစြာဥးတညလပေဆာငလကရေၾကာငး၊ ေဖာျပထားသည။ ၎အျပင ေကးလကေဒသ ေရ ပပးေရး နင ဆညေျမာငးက႑ ဖြ ၿဖးေရး အတြက ႏငငအဆင အစအစဥ လညး ရသည။179

မေခါငျမစေကာမရင(The Mekong River Commission)မေခါငျမစေကာမရင(The Mekong River Commission)

၁၉၉၅တြင ကေမၻာဒးယားႏငင၊ လာအႏငင၊ ထငးႏငင နင ဗယကနမနငင မားမအစးရမားက မေခါငျမစ၀မးအတြငး တညတခငၿမေသာဖြ႔ၿဖးေရးမား ပးေပါငးလပေဆာငၾကရန သေဘာတညမႈတစခက

178 Ibid.179 "Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

91

လကမတေရးထးခၾကသည။180 ျမနမာႏငငသညလညး ယခအခါ တရတႏငငႏငအတ ေကာမရငႏင အျပနအလနမတဖကေဆြးေႏြးလကရသည။ ဤသေဘာတညခကအေပၚ၌ ျမနမာနငငမမညသညလပငနး လပကငရနဟ၍ ကတကဝတျပထားျခငးမရပါ။

စမေျမေတာ (Wetlands) ဆငရာ ရမဆာ (Ramsar)သေဘာတညခက။စမေျမေတာ (Wetlands) ဆငရာ ရမဆာ (Ramsar)သေဘာတညခက။

၂၀၀၅ ခနစတြင ျမနမာႏငငမ လကမတေရးထးခသည အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညခက တစချဖစေသာရမဆာ စမေျမေတာဆငရာသေဘာတညခက (Ramsar Convention on Wetlands) တြင အစးရသည အျပညျပညဆငရာ အေရးႀကးေသာ စမေျမေတာ အနညးဆးတစေနရာက ထနးသမးမႈလပေဆာငရန လအပသည။ ကာကြယထားေသာ စမေျမေတာမားတြင ေဂဟစနစေျပာငးလမႈမား ျဖစ ေပၚပါကအဖြ႕ခပသ႕အစးရမ အသေပးရမညျဖစသည။ အစးရသည ၎တ႔၏ စမေျမေတာမားက ေရရညတညတစြာ အသးျပရန သေဘာတညသည။ အစးရတစဖြ႔စတငးသည ၎တ႔စာရငးျပစထားေသာ စမေျမေတာမားက ထညသြငးတးခ႕ျခငး၊ ပယဖကျခငးမား ျပလပႏငသည။ သ႔ေသာ အစးရသည ၎ကသ႔ လပေဆာငရန အတြက အဖြ ႔ခပအားအသေပးရမည။ အဖြ ႔ခပတစခလးေနနငလညး စမေျမေတာမား ထနးသမးေစာငေရာကေရး နင ပတသတ၍ အစးရ တစဖြ႔စအား အႀကျပခကမားျပလပႏငသည။ သ႔ေသာ အစးရမားအား ယငးတ႔ တာ၀န၀တရားပကကြကမႈအတြက အေရးယေဆာငရြကမႈမျပႏငေပ။181

ျမနမာႏငင၏ တစခတညးေသာ ေရြးခယထားေသာ စမေျမ (wetlands) မာ ၂၅၆ ဟတတာ ရေသာ ေတာရငးတရစာၧနမားခလႈရာ မးရငးႀကး စမေျမေတာရငးေဘးမေျမ (Moyingyi Wetland Wildlife Sanctuary) ျဖစသည။182

အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး - ေရ အမးသားသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာလပေဆာငမႈအကျဖတျခငး - ေရ

အမးသားအးပေအ (EPA) အရ ျမနမာႏငငသည ေရနငပတသတၿပး အေတာအတနစးရမ ရနမလေသာ ႏငငအျဖစ ယဆခေနရသည။183 သ႔ေသာ ၎သည ရာသဥတအေျပာငးအလေၾကာင ျမနမာေရေထာက ပျခငးက အကာအကြယမမႈတးျမငလာမႈအေပၚ ထညသြငးစဥးစားျခငးမရေခ။ အးပေအ (EPA) သည အဓကအားျဖင အထြကႏနးတးရနအတြက ဆညေျမာငးေရရရမႈ တးျမငျခငး က အာရစကၿပး၊ ၁၉၈၈ ခနစကတညးက ဆညေျမာငးအတြက ေရသေလာငေသာထထညပမာဏ သည ၂၇ ဆတးျမငသြားေၾကာငးေဖာျပသည။ ဆညေျမာငးအတြက လြနစြာအသးျပျခငးေၾကာင ေရခေထာကပေရးမား ကနခမးသြားႏငသည ဆသညအခကက ထညသြငးမေဖာျပထားပါ။ အးပေအ (EPA) သည အထးသျဖင ေကးလကေဒသ မားတြင ၁၉၉၅ မ ၂၀၀၃ ခနစ အတြငးေသာကေရရရမႈ ၅၀% မ ၇၅ % အထတးတတလာျခငးက

180 Aquastat, "Myanmar."181 "Convention on Wetlands of International Importance Especially as Waterfowl Habitat (as Amended in 1982 and

1987)," ed. Scientifi c United Nations Educational, and Cultural Organisation (UNESCO) (Paris: 1994).182 "The List of Wetlands of International Importance (the Ramsar List)," (Gland, Switzerland: Secretariat of the Convention

on Wetlands, 2011).183 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report." Page iii.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

92

ကးကားေဖာျပထားသည။ အးပေအ (EPA)သည ျမနမာ ဖြ႕ၿဖးေရးဥးတညခကမားနငပတသတေသာ ျဖစႏငဖြယ ျပသနာမားကလညး ေဖာျပသည။ အထးသျဖင လပစစဓါတအား ထတလပမႈတးျမငျခငးသည သစေတာျဖနးတးမႈက ျမနဆနေစျခငး၊ အနညထငမႈက ျဖစေစႏငျခငး နင ငါးဖမးလပငနးက႑တးျမင ျခငးသည လမေတာမား ေလာကေစျခငးမားက လညး ေဖာျပထားသည။

အးပေအ (EPA)က ျမနမာႏငငသည ေဆာကလပထားသညဆညေျမာငးဆငမားတးတကေကာငး မြနေစျခငး သည ေရသေလာငရနေနရာသစမား ေဆာကလပျခငးထက နယခမားအတြက အကးရမရ ကေလလာရန နင အစးရအေနျဖင ေရကာတာအသစမား ေဆာကျခငး၏ ပတ၀နးကငဆငရာ အကးသကေရာက မႈမားက ေလလာရန အႀကျပထားသည။184

အမးသားဇဝမးကြမားမဟာဗဟာလပငနး အစအစဥ - ေရ အမးသားဇဝမးကြမားမဟာဗဟာလပငနး အစအစဥ - ေရ

အမးသားဇ၀မးကြမားမဟာဗဟာလပငနးအစအစဥ ၏ ေနာကဆးမၾကမးအဆအရ အစးရသည ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ လပငနးအဆငမားက အၿပးသတအစအစဥအားအတညျပျပဌာနးၿပး၊ ေနာက ၅ ႏစအတြငးၿပးေျမာကေအာင ေဆာငရြကမည။

ေရခ ျမစေခာငး၊ အငး၊ အင မားက စမခန ခြ ရနအတြက - ေရခ ျမစေခာငး၊ အငး၊ အင မားက စမခန ခြ ရနအတြက -

၁။ ဘကစေရအရငးအျမစ စမခန ခြ ေရးက အသးျပျခငး၊ ေရစမခန ခြ ေရးတြင ကြျပားေသာ က႑မား(ဆညေျမာငး၊ ေသာကသးေရပပးေပးျခငး၊ နင စြန႕ပစေရမား က ကငတြယျခငးမား အပါအ၀င) တစခနင တစခ ကဆကစပျခငး နင သ မဟတ အျခား လကေလာ ညေထြမႈရေသာ က႑မားနင ဆကစပျခငး၊

၂။ ေျမေပၚနင ေျမေအာကေရ မားက ကာကြယရနနင နဂအတငးျပနလညရေစျခငး၊

၃။ ျမစေခာငးနငဆငေသာ သငတနးမားတးျမငလပေဆာငေပးျခငး၊

၄။ သငေလာေသာ အညစအေၾကးသန႕စငမႈစနစက တညေထာငျခငး၊ နင အခ႕ၿမ႕နင ေဒသမားတြင စြန ပစေရသန႕စငသည အေဆာကအအမား တညေဆာကျခငး၊

၅။ စမေျမတညရရာေနရာမားသည ႏငငတကာတြင အေရးႀကးေသာေၾကာင စမေျမေတာမားပမထားရျခငး၊

၆။ မေခါငျမစေကာမရင၏ ေရအရငးအျမစအစစဥတြင ပါ၀ငေဆာငရြကျခငး၊

ပငလယကမးေျခႏင သမဒၵရာ အရငးအျမစမားက စမခန ခြ ရနအတြက - ပငလယကမးေျခႏင သမဒၵရာ အရငးအျမစမားက စမခန ခြ ရနအတြက -

၁။ ျမနမာႏငင၏ ပငလယကမးေျခ ဧရယာက ကာကြယရန၊

၂။ မ းတနးမညအႏရာယရမ းစတမား ၎တ ၏ အေရအတြက နင အဆငအတနး နဂေနရာျပနမေရာက

184 Ibid.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

93

မခငး ဖမးယျခငးက ရပတန ရန၊

၃။ ဆးကးျဖစေစနငေသာ ငါးဖမးနညးမား - ဒငးနမကသးျခငး၊ အဆပသးျခငး၊ လပစစဓါတအား သးျခငး၊ တရားမ၀င ငါးဖမးနညးစနစနငပစၥညးမားအသးျပျခငးက ပတပငရန။ ၎တ က အစားထးရန နညးစနစ သစမား ေဖာထတျခငး၊

၄။ တရားမ၀င ငါးဖမးျခငးစနစက ေရရညေစာငၾကညႀကးၾကပရန အားေပးျခငးနင ပမန ကငးလညစစေဆး ျခငး၊

၅။ ကြ နး စေဒသမား၏ ေဂဟစနစက ေရရ ညတညတ ခ င ၿမေသာ စ မအ ပခ ပမ ႈ ျဖ စရန အတြကမဟာဗဟာ တစခ ျပငဆငရန၊

၆။ ကမးေျခတေလာကနင အ႑ဝါျပငသေသသနစငတာတညေထာငျခငး နင ပငလယမးစတမားနင ငါးမား၏ ဇဝမးကြမားက ေလလာရန၊

၇။ ၿမတကြနးစမားတြင အေျခခေနထငျခငးနင ကးေကာ၀ငေရာကျခငးက ကာကြယရန၊

၈။ ညစညမးပစၥညးစြန႕ထတသမားသည ၎တ ၏ လပေဆာငခကမားေၾကာင ပတ၀နးကင ပကစးမႈအတြက ျပနလညအေလာေပးေစျခငး နင သန ရငးေသာ နညးစနစအသးျပ သမားအတြက ဆေပးျခငး တ ျပလပရန၊

၉။ ရပရႊာအေျချပ အရငးအျမစ ထနးသမးေစာငေရာကေရး နင စမအပခပေရး က ေဖာထတရန နင ေဒသခမားပါ၀ငႏငေရးေသခာသမႈ ျပရန၊

ေရနငပတသတေသာ ျမနမာအစးရ၏ ဖြ စညးတညေဆာကပမား ေရနငပတသတေသာ ျမနမာအစးရ၏ ဖြ စညးတညေဆာကပမား

• ေမြးျမေရးႏငေရလပငနး၀နႀကးဌာန

• လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

ေရ ရနပေငြ၊ ေရ ရနပေငြ၊

အခနး ၂ တြင ေဖာျပထားသညအတငး ရာသဥတ ေျပာငးလျခငး သကေရာကမႈမားေဒသတခလးတြင ဆးရြားေစေသာေၾကာင ျမနမာႏငငအတြငး ေရ အရငးအျမစေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးအတြက ရနပေငြ ေထာကပေပးျခငးမာဆကလကအေရးပါေနမညျဖစသည။ အျခားေသာ အရငးအျမစမားျဖစေသာ သစေတာ၊ လယယာစကပးေရး နင စြမးအင မားကသ႕ျမနမာအမနးျခငး ႏငငမား၏ လအပခကသည ျမနမာဖြ ၿဖးေရးလပငနးမားအေပၚ လြမးမးေနမည။ ျမနမာႏငငရ သလြငျမစမ ထငးႏငင ဘမေဘာဆညသ႔ သြယတနးမည အဆျပတးေျမာငးသည ျမနမာႏငငမ အျခားေသာ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

94

အမနးျခငးႏငငမားသ ေရအရငးအျမစ မားအား ပ႕ကန အျဖစ လပေဆာငေနေသာ လကတေလာ ဥပမာျဖစသည (ကးကားျခငး - ထငျမငသးသပျခငးက ၾကညရန)။ ျမနမာႏငငတြင ေရရညတညတေသာ ေရအရငးျမစအတြက ရနပေငြေထာကပေပးျခငးသည ျမနမာႏငငျပညသျပညသားမား၏ေရရည ေရလအပမႈအတြက ေစစပေသခာစြာ စဥးစားဆငျခငရနလအပသလ၊ တၿပငတညးမာပင အမနးခငးႏငငမား နင ေဒသတြငးမ ေရလ အပမႈက လညး ထညသြငးစဥးစားရမည။

စြမးအင စြမးအင

ဤအပငးသည စြမးအငနင ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာ အခကအလကမားက ေလလာ သည။ ၄ငးတြင စြမးအင နငဆငေသာ ျမနမာ ဥပေဒ နင ၀နႀကးဌာန မားက ရငးျပၿပး၊ စြမးအငဆငရာ ျမနမာေပၚလစမားအေပၚၾသဇာသကေရာကႏငေသာ အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညခကမား၊ အဖြ အစညးမား နင ရနပေငြ မားက ေဆြးေႏြးသည။

စြမးအငသည ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကးသနညး။ စြမးအငသည ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ ၿဖးေရးအတြက အဘယေၾကာင အေရးႀကးသနညး။

စြမးအင အရငးအျမစဟ ဆရာတြင အမားအားျဖင အစားအစာ၊ ေရန၊ သဘာ၀ဓါတေငြ ၊ ေရအား၊ ေနေရာင ျခည၊ သစသား၊ ေလ၊ ေကာကမးေသြးနင လပစစမးတ႔ပါ၀ငသည။ စြမးအငသည ဖြ ၿဖးေရး လပငနးအတြက လအပခကတစချဖစၿပး မားေသာအားျဖင အခ ေသာ ဖြ ၿဖးေရးစမကနးမား ဥပမာ ေရအားလပစစစမကနးမား၊ သးနတမးတညးစကခငး၊ ေကာကမးေသြးတးေဖာျခငးမား၊ ေကာကမးေသြးသးလပစစ ဌာနရမား နင ဓာတေငြ႕ပကလငးမား၏ ပနးတငလညးျဖစသည။ စြမးအငသည သဘာ၀ အရငးအျမစ (ဥပမာ - ေန) မ လမား အသးျပႏငေသာ ပစ (ဥပမာ- လပစစ) သ ေျပာငးလျခငးျဖစသကသ႕၎၏ ေစးႏနးမာလညး ပမနအားျဖငတးျမငလာမည။ ေရရညတညတခငၿမေအာငလပ ေဆာငရနအတြက ျမနမာႏငငရလမား သည အကနအကခႏင၍၊ သငေလာသည ေန႕စဥအသကရငမႈအ ေထာကအပျဖစေသာ စြမးအငလ အပသည။ အသစေသာ ဖြ ၿဖးေရးလပငနး တစခအားေရရညတညတျခငးရမရ စဥးစားရာတြင၊ အရငးအျမစ၊ ေစးႏနး နင ၎စြမးအင၏ အကးသကေရာကမႈမားက လပငနးသစ စတငသညအခန တြငသာမက လပငနးလပေဆာငေနသည ကာလတေလာကလး ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစသည။

တးေဖာထတယျခငး (ဥပမာ- သတတးေဖာေရးလပငနးမား)၊ သယယပ ေဆာငျခငး (ဥပမာ- ပကလငးမား)၊ ထတလပျခငး (ဥပမာ - ေရန မ ဓါတဆအျဖစေျပာငးလျခငး) နင စြမးအင အသးျပျခငး (ဥပမာ - လပစစမး) မားသည သဘာ၀ပတ၀နးကင နင ေဒသခမားကပါ ပကစးေစႏငသည။ ႏငငတစႏငင၏ ေကာကျဖစ ရပကြငးေလာငစာ အသးျပျခငး (ဟကဒရကာဗြနဟလညးေခၚသည) ဥပမာ ေကာကမးေသြး၊ ေရန နင သဘာ၀ဓါတေငြ႕မားသည၊ မနလအမဓာတေငြ႕ထတလႊတၿပး၊ သဘာ၀ ပတ၀နးကငကလညး ညစညမးေစေသာအရာမား ထတလြတေပးျခငး၊ လမား၏ကနးမာေရးက ဆးရြားျခငးမားျဖစေစႏငသည။ ေကာကမးေသြး မ လပစစမး ထတလပျခငးသည အထးသျဖင နယခေဒသမားနင သဘာ၀ပတ၀နးကငက ပကစးေစႏငသည။ သတတးေဖာေရးလပငနးမားနင ေရန နင သဘာ၀ ဓါတေငြ႕ပကလငးမား တညေဆာကျခငးသည ေျမယာနင ရတနာပကလငး အေၾကာငး

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

95

ေဖာျပထားေသာ အပငးမ ဥပမာမားတြင ေတြ႔ရရသကသ႔ ထခကပကစးေစႏငေသာ လပငနးစဥမားျဖစသည။

စြမးအငနင ပတသတၿပး လကတေလာ ေဆြးေႏြးခကမားသည ေကာကျဖစရပႄကြငး ေလာငစာမားမ ျပညမခနးစြမးအင(Renewable energy) အျဖစ ေျပာငးလ ရန အာရစကလကရသည။ ျပညမခနးစြမးအင အရငးအျမစမားမာ သဘာ၀ရငးျမစမားမ လာေသာ အရာမားအားလး (ေရ၊ ေလ၊ သစပငမားစကပးျခငး၊ နင ေန) ျဖစၿပး ၊ သဘာ၀ အတငး အခနတအတြငး ျပနလညၿပးနဂအတငးျပနရႏငေသာ အရာမားျဖစသည။ လအမားနင အမေထာငမသားစမား အတငးအတာ ျပညမခနးစြမးရည စမကနးမား - ဥပမာ လပစစဓါတအားထတေပးေသာ ဆလာျပား(solar panels)မား နင မးဖေခာငသးဓာတေငြ႕မား ျပလပ ေပးေသာဘငအဒ ငဂကစတာ(biodigesters) မား- သည ေရရညတညတေသာဖြ႕ၿဖ းေရးက ကယစားျပသည။ သ ေသာ၊ ျပညမခနးစြမးအငအပါအ၀င စမကနးမား အားလးသည သဘာ၀ ပတ၀နးကင နင နယခလမႈအသငးမားအတြက ေရရညတညတခငၿမမႈရသညဟမဆနငေပ။ ဥပမာ -

• ေရအားလပစစ ထတလပရန ဆညႀကးမား မၾကာခဏ ေဆာကလပျခငးသည ေဂဟ စနစ နင သစေတာမား ေရလြမးမးျခငး နင လမႈအဖြ႔အစညးတစခလး နင ယဥေကးမႈမားက ဖယရားပစေစသည။

• ေလာငစာ သစသားမား အလြနအကြ ခတျခငးသည သစေတာျပနးတးျခငးက ျဖစေစသည။

• လယယာစကပးေရးအပငးတြင ေဖာျပထားသည အတငး ၊ ေလာငစာထတယမႈမားအတြက သစပင သးနမားတးပြားစကပးျခငးေၾကာင စားနပရကၡါသးနပငမားစကပးရန လအပေသာေျမေနရာက အစားထးဝငေရာကသည။

အကးရေသာ စြမးအင မ၀ါဒမား - အကးရေသာ နညးပညာမား မတဆကေပးျခငးျဖငေသာ၎၊ အစးရ အရာရမားနင လထအား စြမးအင ထနးသမးရန ပညာေပးျခငးျဖစသည သးစြ ေနေသာ စြမးအငပမာဏ ေလာနညးေစရန ျပလပဖနတးခေသာ မ၀ါဒမားသည စြမးအငတးျမငထတလပေရးထက ပကစးမႈမားေလာကေစသညအျခားေရႊးခယနငရာျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင မညသညဥပေဒသည စြမးအငနငသကဆငပါသနညး။ ျမနမာႏငငတြင မညသညဥပေဒသည စြမးအငနငသကဆငပါသနညး။

လပငနးစဥ ၂၁ နင အမးသားေရရညတညတေသာ ဖြ ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - စြမးအင လပငနးစဥ ၂၁ နင အမးသားေရရညတညတေသာ ဖြ ၿဖးေရးမဟာဗဟာ - စြမးအင

လပငနးစဥ ၂၁ သည စြမးအငရငးျမစသစနင ျပညမခနး စြမးအငရငးျမစ ျပလပရန၊ စြမးအင ျဖန ေ၀ရန နင ေစးႏနးသကသကသာသာ၊ အကးသကေရာကစြာ၊ ညစညမးမႈသကသာေအာင ျပ လပရန အေလးေပးထားသည။ ၎စြမးအငျဖန႔ေ၀ေရးသည လမား၏ လအပခကက ျဖညဆညးေပးႏငသည လေလာကေသာ စြမးအင ပပးေပးနငမႈ နင မတမႈရရမညက အသအမတ ျပသည။

လပငနးစဥ ၂၁ အရ အစးရသည သန႕ရငး၍စးပြားေရးအရအလားအလာရေသာ စြမးအင အရငးအျမစမားနင နညးပညာမားသတမတေဖာထတရန၊ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးအတြက စြမးအငပပးမႈမားကျမငတငရန၊ စြမးအင၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင၊ စးပြားေရးဆငရာမ၀ါဒ ဆးျဖတခကမား အတြက

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

96

သငေလာေသာ လပငနးေဘာငျပလပျခငး၊ (လပငနးေဘာငသည ပတ၀နးကငဆငရာ အကးသက ေရာကမႈအကျဖတျခငးပါ၀ငရမည) ၊ ပမအကးတြငကယေသာစြမးအငနညးပညာနငဓါတအားစနစ ေဟာငးမားက ပမအကးတြငကယေအာင အသစျပလပရန အတြက သေသသနနငဖြ႕ၿဖးေအာင ျပလပျခငးနင မ၀ါဒမား၊ နညးပညာနင ျပညသ႕ပညာေရးမား မတဆငအကးမားသညစြမးအငတး တကျဖစေပၚရနနင အရငးျမစသစမားကလညး ျမငတငရမည။185 အစးရသည ေရရညတညတေသာ စကမႈဖြ႔ၿဖးေရးႁမႇငတငရနအတြက စကမႈဆငရာညစညမးမႈမား က အနညးဆးျဖစေအာငလပေဆာငရာတြင ပတ၀နးကငဆငရာသကေရာကမႈ အကျဖတခကအား လပေဆာငျခငး၊ တးတကေစျခငး၊ လကေတြ ႔အသးချခငးတြင အားစကရမည။186

လပငနးစဥ ၂၁ အရ အစးရသည ေကးလကေနဆငးရသားမား အထးသျဖင အမးသမးနင ကေလးမား အတြက လေလာကေသာ ေလာငစာနင အျခားဇဝေလာငစာမား ေသခာစြာရရရန သစေတာမား ကာကြယေစာင ေရာကျခငး၊ စကပးျခငး ျပရမည။187

ျမနမာလပငနးစဥ ၂၁ သည စြမးအငလပငနး၊ ဖြ႕ၿဖးေရး၊ စမအပခပေရးမား ၊ စြမးအငထနးသမး ေစာငေရာကေရးနင စြမးအင အကးတြငကယေရးမားက တးတကလပေဆာငျခငး စနစတစခ ဖနတးေပး ရန အထးအာရစကသည။

ျမနမာ အမ းသား ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ ၿဖးေရးမဟာဗ ဟာ သည ေအာကပါ လပေဆာငခကမားက ၂၀၁၄ ခနစတြင လကေတြ လပေဆာငရနခမတထားသည။

၁။ စြမးအငမ၀ါဒမားတြင ပတ၀နးကငဆငရာမားက ထညသြငးစဥးစားရန၊

၂။ ဆညမား၊ လပစစဓါတအား စမကနးမား မေဆာကလပခငကတညးကပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငးကလပေဆာငရန နင မေဆာကလပခငကတညးကပတ၀နးကင သကေရာကမႈအကျဖတျခငးသည ေရအားလပစစဓါတအား နင အျခားေသာ ဖြ ၿဖးေရးစမကနးမား အတြက အေရးပါေၾကာငး ေသခာေစရန ဥပေဒအသစမား အားေပးလပေဆာငရန၊

၃။ သဘာ၀ပတ၀နးကငအေၾကာငးအရာမားနငလမား၏စြမးအင လအပခကမားက ထနးၫႇထားရန၊

၄။ စးပြားေရးရာ နင သဘာ၀ပတ၀နးကငေရးရာ ေကာငးမြနေသာ ေရအားလပစစဓါတအား အရငးအျမစမား ေဖာထတရန၊

၂၀၁၉ ခနစတြင လကေတြ လပေဆာငမည အမးသားေရရညတညတေသာ ဖြ ၿဖးေရးမဟာဗဟာတြင ေအာကပါ လပေဆာငခကမား ပါ၀ငသည။

၁။ ျပညမခနး စြမးအင အရငးအျမစမား ဥပမာ ေနေရာငျခညသး စြမးအင၊ ေလအား၊ ေရအား နင ဇ၀ဓါတေငြ႔မား အသးျပမႈက တးျမငရနနင ၎အရငးအျမစမားမ စြမးအငထတလပရန ပဂၢလက အခနးက႑ မားက အားေပးျခငး၊

185 "Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio."186 Ibid. Section II, chapter 9.18.187 Ibid. Section I, chapter 7.51.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

97

၂။ စြမးအင ဖြ ၿဖးေရးလပငနးတြင သဘာ၀ပတ၀နးကင အရညအေသြးက ထနးသမးရန၊

၃။ ႏငင၏ အျပညျပညဆငရာ တာ၀န၀တရားမား (ဥပမာ စြမးအငတငပ႔ျခငး) ျဖညဆညးခနနငတၿပငနက တညးမာပင စြမးအငေရရညတညတခငၿမေစရန ေဖာထတလပေဆာငျခငး၊

အေရ ေတာငအာရ ႏငငမား အဖြ အစညး - စြမးအင အေရ ေတာငအာရ ႏငငမား အဖြ အစညး - စြမးအင

အေရ ေတာငအာရ ႏငငမား အဖြ အစညး (ASEAN) သည အေရ ေတာငအာရ တြင သးစြ ေနေသာ စြမးအင ပမာဏ တးတကေစရနနင အကးရတြငကယေသာ သ မဟတ ျပညမခနးစြမးအင ျမငတငေရး ထက၊ အာဆယေဒသတြငး ကြနရကနငပကလငးမားဆကသြယျခငးက အမားအားျဖင အာရစကလကရသည။ သ ေသာ ပတ၀နးကငေရရညတညတခငၿမမႈရျခငး နင စြမးအငထနးသမးျခငးမားသည အာဆယ၏ ႏငငတကာသေဘာတညခကမားမ တစခ ျဖစေသာအာဆယစြမးအငပးေပါငးေဆာငရႊကမႈ (ASEAN Energy Cooperation) သေဘာတညခက၏ တစတတပငးျဖစသည။ ဆလသညမာ အာဆယႏငငမား ( ျမနမာႏငငအပါအ၀င)သည စြမးအငထနးသမးေစာငေရ ာကေရးအေပၚ အကးစးပြားအတြကဖကစပ လပေဆာငခကမား ေဖာေဆာငရနနင အျပနလန သေသသန ျပလပရန၊ သတငးအခကအလကမား (ပတ၀နးကငအကးသကေရာကမႈအကျဖတျခငး ကသငေလာသလ လပေဆာငရန ေထာကပေပးႏငရန) မေ၀ရနအတြက သေဘာတညထားသည။188

၂၀၁၂-၂၀၁၅ တြင စြမးအင ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအတြက အာဆယ၏လပငနးစမခက (ASEAN Plan of Action on Energy Cooperation)သည ေအာကပါ ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးနင လကေလာည ေထြမႈရ ေသာ မဟာဗဟာမားက ေဖာျပထားသည။

• စြမးအင အကးတြငကယမႈမားနင ထနးသမးေစာငေရာကျခငး၊□ အကးတြငကယမႈမားေသာ စြမးအငမ၀ါဒမားက ေဖာထတျခငးနင ၎တ က လပေဆာင

ရနအတြက ႏငငမား၏ လပႏငစြမးက တညေဆာကျခငး၊ □ စြမးအင အကးတြငကယျခငးနင ထနးသမးေစာငေရာကျခငး နငပတသတၿပး အသပညာ

ေပးျခငး၊ □ ေကာငးမြနေသာ စြမးအင စမအပခပေရး လပေဆာငခကမား ျမငတငေပးျခငး၊ အထး

သျဖင စကမႈလပငနးနင စးပြားေရး က႑မားအတြက၊□ အကးတြငကယေသာ စြမးအင အစအစဥမားအတြက တညတေသာ ရနပေငြ ကည ေပး

ျခငး၊

• ျပညမခနး စြမးအင (Renewable Energy)□ ျပညမခနးစြမးအင အသးျပျခငးနင ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားက အာဆယ၏ အနညးဆး

စြမးအင ၁၅ ရာခငနး ကျပညမခနးစြမးအင ျဖစေစရန ရညရြယလက တးျမငျခငး၊ □ ျပညမခနးစြမးအငနငပတသတေသာ သတငးအခကအလကမား မေ၀ရနနင အသပညာ

ေပးရန အတြက အာဆယနင အဆကအသြယက ခငမာေစျခငး၊

188 "Protocol Amending the Agreement on Asean Energy Cooperation," ed. Association of SouthEast Asian Nations (1997).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

98

□ ျပညမခနးစြမးအင အသးျပမႈ နင အာဆယ အတြငး ျပလပခေသာ နညးပညာမား က ျမငတငေပးျခငး၊

□ ျပညမခနး စြမးအင က ရနပေငြေထာကပေပးရန စနစတစခ ျမငတငေပးျခငး၊ □ ဇဝေလာငစာအသးျပမႈနင စးပြားျဖစ ဖြ ၿဖးေရးလပငနးမားက ျမငတငေပးျခငး နင □ ျပညမခနးစြမးအငအတြက အာဆယစငတာက တညေထာငျခငး၊

• ေကာကမးေသြးနင သန ရငးေသာ ေကာကမးေသြး နညးပညာ

□ ေကာကမးေသြးစမကနးမားဆငရာ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာစမမႈနင အကျဖတျခငး က တးျမငျခငး၊

လပငနးစမခက (The Plan of Action) သည အစးရမ အမးသား စြမးအင အကးတြငကယေစရန ဥးတညခကမားခမတရန နင ၎ဥးတညခကမားက ေစာငၾကပႀကးၾကပရန ေတာငးဆသည။189

စြမးအငႏငပတသတၿပး ျမနမာအစးရ၏ ဖြ စညးပ စြမးအငႏငပတသတၿပး ျမနမာအစးရ၏ ဖြ စညးပ

• စြမးအင ၀နႀကးဌာန

စြမးအင ရနပေငြ၊ စြမးအင ရနပေငြ၊

ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားမးႏြယစမားေနထငရာေဒသမားရ စြမးအင စမကနးႀကးမား တြင နငငျခားကပၼဏမားနင အမနးခငးႏငငမား - ဥပမာ တရတ၊ ထငး၊ နင အႏၵယ ႏငငမားမ ေငြေၾကးထည၀ငၾကသည။ မားေသာအားျဖင ျမနမာႏငငတြငး စမကနးတစခမ ထတလပေသာ စြမးအင အမားစအား အမနးခငးႏငငမားသ႕တငပ႕ ေရာငးခေနလကရသည။ ၎စမကနးမားသည ေဒသတြငးရနယခမား ၏ စမကနးမားအား စြမးအင ပပးေပး ျခငး နညးပါးေစျခငးနင လပစစမးျပတလပျခငးမားက ျဖစေစသည။ (ကးကားခက - BEWG 2011)။ ျမနမာႏငငတြငး ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးက အစျပေငြေၾကးပပးေပးျခငးျပရနအတြက ျမနမာႏငင၏ သဘာ၀ပတ၀နးကင နင လမားက အႏရာယျပၿပး လစလရထားေနျခငးနင အမနးျခငး ႏငငမား ၏ လအပမႈက ပပးေပးေနေသာ လကရနင အဆျပထားေသာ စြမးအင စမကနးမားအားလး က ျပနလညစဥးစားဆငျခငရမည။

စးပြားေရး (www.bewg.org တြငလညးၾကညရႏငသည)စးပြားေရး (www.bewg.org တြငလညးၾကညရႏငသည)

ဤအပငးသည စးပြားေရး နင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး ဆငရာအခကမားက ေလလာသည။ အထးသျဖင “အစမးေရာငစးပြားေရး (Green Economy)” ဆသည ေ၀ါဟာရနင ၄ငး ၏ဆလရငးက ေလလာသည။ ဤအပငး က အငတာနကစာမကႏာ www.bewg.org/ေပၚတြငလညး ၾကညရႏငသည။

189 "2010 Asean Plan of Action on Energy Cooperation 2010 - 2015," ed. Association of Southeast Asian Nations (Mandalay: 2009).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

99

အခနး ၄ အခနး ၄

ဖြ ၿဖးေရး စမကနး ျဖစရပမနေလလာမႈမား၊ ဖြ ၿဖးေရး စမကနး ျဖစရပမနေလလာမႈမား၊

ဖြ ၿဖးေရးစမကနးမား နငသကဆငေသာ ျပသနာမား နင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ ၿဖးေရး နးေဆာရန နညးလမးမားက ျဖစရပမနေလလာမႈမား အသးျပေလလာႏငသည။ သငေလာေသာ ျဖစရပမနနစခက ဤေနရာတြင တငျပထားသည။ ပထမ ျဖစရပမနသည ဖြ ၿဖးေရး စမကနးမား ၿပး သညနင တၿပငနက သဘာ၀ ပတ၀နးကင နင လ အခြငအေရးခးေဖာကျခငး အတြက နးေဆာျခငးက ေလလာသည။ ဒတ ယ ျဖစရပမနသည ဖြ႔ၿဖးေရး စမကနးမား အတြက အဆျပခကမား က ရပတန ရန နးေဆာေရးမား လပေဆာငျခငး သ မဟတ ပမေရရညတညတခငၿမ ေအာင လပေဆာငျခငး မားက ေလလာသည။ ျဖစရပမနတစခစ တငးသည ဖြ ၿဖးေရးလပငနးမား ေရရညတညတ မခငၿမရျခငးအေၾကာငးမား၊ နးေဆာသမား လပေဆာငခသညအရာမား နင အနာဂတတြင လပေဆာငႏငေသာ အရာမားက ရငးျပသည။

ဖြငဟေျပာဆျခငး - ရတနာပကလငး ဖြငဟေျပာဆျခငး - ရတနာပကလငး

လကရ ဖြ ၿဖးေရး စမကနးျဖစရပမနလကရ ဖြ ၿဖးေရး စမကနးျဖစရပမန

ရတနာပကလငးသည ျမနမာအစးရနင စမကနးေဆာငရြကသမားက ေရရညတညတေသာဖြ႕ၿဖးေရး အတြက စညးမဥးမားက လကနာေဆာငရြကလက ရေၾကာငးေျပာဆခေသာ စမကနးမ ဥပမာေကာငး တစခ ျဖစသည။ သ႔ေသာ ၿမ ႕ခ၊ နယခ မား၏ အေတြ အႀက မားက မတတမးတငထားေသာအျပညျပည ဆငရာ ေျမကမၻာအဖြ႕ (Earthrights International) မ ၂၀၀၉ ခနစ တြင ထတေ၀ေသာ (Total Impact)190 အရ ၎စမကနးသည အမနစငစစ သဘာ၀ပတ၀နးကင ထခကပကစးေစၿပး နယခလမႈ အသငးအ၀ငးကလညး နစနာမႈမား ျဖစေစပါသည။နးေဆာျခငးသည ထစမကနးမား၏ မတရားမႈမားက ထငသာ ျမငသာေအာင အဓကလပေဆာငနငၿပး၊ တခ႕အေျခေနမားတြင အျပသေဘာေဆာငေသာ ေျပာငးလမႈမား၊ ထမတရားျပမႈမားအတြက ေလာေၾကးေငြ တစတတပငး ျပနရသညအထလပ ေဆာငေပးသည။

ရတနာပငးလငးသည ၆၀ ကလမတာရညေသာ ကနးတြငးပကလငးျဖစၿပး ၊ အကဒမနပငလယျပငမ ထငးႏငငသ႔သဘာ၀ ဓါတေငြ႔မားက ပ႔ေဆာငေပးေနသည။ ၎သည ျမနမာသမငးတြင ႏငငျခားရငးႏးျမပႏ မႈအမားဆးရရခေသာ စမကနးျဖစၿပး၊ ယခတြငလညး ျမနမာအစးရ၏ အဓက၀ငေငြ ရရေသာ အရငးအျမစ ျဖစသည။ စြမးအင၀နႀကးဌာ၏ ခန႕မနးခကအရ အစးရသည ဓါတေငြ ေရာငးချခငးမ ရရေသာ အျမတ၏ ၇၅ ရာခငႏနးက ရရလကရသည။ ရတနာပကလငးသည ျပငသစကမၼဏ ျဖစေသာ တတယကမၼဏ ႏင အေမရ ကန ကမၼဏျဖစေသာ ယႏကယ (Unocal) ကမၼဏမ မ ၂၀၀၅ ခနစတြင ပကလငး စမကနးက လကလြ ယခ ေသာ အေမရကနကမၼဏ ခယဗရြနကမၼဏ တ မ ေဆာကလပခၿပး၊

190 Donowitz et al., "Total Impact: The Human Rights, Environmental, and Financial Impacts of Total and Chevron’s Yadana Gas Project in Military-Ruled Burma (Myanmar)."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

100

လကရတြငလညး လညပတလကရ သည။ ထငးနင ျမနမာ တ မ ေရန နင ဓါတေငြ ကမၼဏ မားမလညး ၎စမကနးမားမ ရယယာမား ရရလက ရသည။191

ျပသနာမားသတမတထတေဖာျခငး၊ ျပသနာမားသတမတထတေဖာျခငး၊

ပတ၀နးကင ပကစးမႈ၊ပတ၀နးကင ပကစးမႈ၊

ပကလငးသည တရစာၧန မးစတမား တညရရာ နင ရားပါးသစပငေျမာကမားစြာ ေပါကေရာကရာ အေရ႕ ေတာငအာရ၏ လကရ အႀကးဆး မးသစေတာ က ျဖတသနးသြားသည။ ပကလငးေဆာကလပျခငး ေၾကာင သစေတာအေျမာကအမား ခတထြငရငးလငးခရၿပး သစေတာပကစးေစခသည။ ပကလငး ေဆာကလပျခငး တြင အလပလပေသာ အလပသမားမား နင ျမနမာစစသားမားအတြက မးသစေတာတေလာက လမးေဖာက လပျခငးလညးပါ၀ငသည။ ၎လမးမားသည သစေတာမားအတြငး တရားမ၀င အမပစျခငးနင သစထတ လပေရး အတြကလညး လမးဖြငေပးရာေရာကသည။192

တတယ ကမၼဏမ သတမတေရြးခယထားေသာ ေျမယာမားက ထနးသနးရန ပတ၀နးကင ကာကြယ ေစာင ေရာကေရးအစအစဥကဖြ႕စညးၿပး ပကလငးေၾကာငပတ၀နးကငပကစးမႈအတြက ေလာေၾကးေငြ ျပနလည ေပးရန ႀကးစားခသည။ သ႔ေသာ ၎အစအစဥသည နယခမားအတြကအႏရာယျဖစေစ သည။အဘယေၾကာငဆေသာ အစအစဥသည မတ႕မထရေသးေသာ သစေတာမား သ႔မဟတ သဘာဝအရငးနယေျမမားက ပလပထားျခငးမဟတဘ၊ နယခမား ေတာငယာစကပးေနေသာ ေျမယာမားအား အဓမၼသမးယမႈ၊ တားျမစပတပငမႈ ျပလပျခငးျဖစသည။ နယခမားသည ေရြ႕ေျပာငး ေတာငယာစကပးျခငးက လပကငသညအတငး ကနရသညစကပးေျမကြကတြငသာ ထပခါတလညးလညး စကပးေနရသည အတြက ယငးေျမယာမားအေပၚဖစးမႈဒဏတးပြားေစသည။ ဆလရငးမာ တတယကမၼဏ၏ ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရး အစစဥသည ပတ၀နးကငပကစးမႈက ပမျဖစေစသည။193 တတယကမၼဏမ ေၾကျငာခကထတျပနထားသည ယငး၏ပတ၀နးကင ကာကြယ ေစာငေရာကေရး အစအစဥသည အကး ေကးဇးမားေဖာေဆာငေပးေနသညဆသညက အကျဖတေလလာရန သးသန ေစာငၾကညႀကးၾကပေပးေန ေသာ စနစမရေသးေပ။194

သဘာ၀ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငး သဘာ၀ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငး

ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတျခငး၊ အးအငေအ(EIAs) ဆသညမာ ႏငငတကာ သဘာ၀ပတ၀နး ကငဆငရာဥပေဒမား၏ အေျခခမမားျဖစသည။ အးအငေအ (EIAs)ဆသညမာ ေရန နင ဓါတေငြ လပငနးမားအတြငး စလကေတြ လပေဆာငခကမားလညးျဖစသည။ တတယကမၼဏမ ၁၉၉၅ ခနစတြင ပကလငးတညေဆာကျခငးေၾကာင ပတ၀နးကငအေပၚ သကေရာကမႈမားကေလလာရန လြတလပ

191 "Three New Species of Frog Found at Inle Lake," Weekly Eleven News Journal 2008.192 "Three New Species of Frog Found at Inle Lake."193 Earthrights International, "Energy Insecurity," (Chiang Mai, Thailand: Earthrights International, 2010).194 Donowitz et al., "Total Impact: The Human Rights, Environmental, and Financial Impacts of Total and Chevron’s

Yadana Gas Project in Military-Ruled Burma (Myanmar)."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

101

သညအးအငေအ (EIA) က လပငနးအပနငးခသည။ အးအငေအ (EIA) မလညး တရားရး မ ပကလငးတည ေဆာကျခငးတြင ပါ၀ငသည ကမၼဏမားအား အးအငေအ (EIA)ကလြေျပာငးေပးအပရန ဖအားေပးဆငဆခန မတငမအထ လသရငၾကားမျပလပခေပ။

အးအငေအ (EIA) ၏အဓက အေရးႀကးဆးေသာမားယြငးမႈမာ ေဒသချပညသမား ပါ၀ငခြင က မထညသြငးခ ျခငး ပငျဖစသည။ ပကလငးလမးေၾကာငးတေလာကေနထငလကရေသာ မးႏြယစတငးရငးသားမားသည အစားအေသာက၊ ေဆာကလပေရးပစၥညးမား၊ ေဆး၀ါးမား နင အျခားလအပခကမား အတြက ပတ၀နးကင အေပၚမခေနရသည။ ေရရညတညတခငၿမေရး ဖြ ၿဖးေရးလပငနးမား၏ အေကာငးဆးေသာ လပေဆာငခက ဟဆလရာတြင ထခကနစနာသမားမ စမကနးသည မညကသ႔ ေဆာငရြကသြားေၾကာငးက ေျပာဆခြင ရရမညျဖစသည။ ရတနာပကလငးေၾကာင ထခကနစနာသမားမာ သတ ေျပာလေသာအရာမားက ထတေဖာ ေျပာဆရန အခြငအေရးမရပါ။

ပအမတ ၇၊ ရတနာဓာတေငြ႕ပကလငးသကေရာကမႈမား၊ပအမတ ၇၊ ရတနာဓာတေငြ႕ပကလငးသကေရာကမႈမား၊

ေနာကဆးအတညျဖစေသာ အးအငေအ (EIA) သညလညး ျဖစသငသညအတငး တတကကမရေပ။ ဘးစဥေဘာငဆကကပင ထေဒသမားတြင ေနထငခေသာ နယခလမးႏြယစမားအား ယခငအခနက ပတ၀နးကငအေနအထားမား မညကသ ရခသည၊ အခနနငအမ မညကသ ေျပာငးလ သြားသည၊ မညသ႔ေသာပတ၀နးကင အေျပာငးအလမားက နယခမားအေပၚသကေရာကမႈမားျဖစခသည စသည ေမးျမနးချခငးအေပၚ၌ အးအငေအ (EIA) က ပမ တတကကလပေဆာငသငသည။ အးအငေအ (EIA) သည ပကလငးေၾကာင လမႈေရးဆငရာသကေရာကမႈမား နင လ အခြငအေရးမား သ မဟတ ေဒသခမား၏ ေျမယာအခြငအေရးမားအေပၚသကေရာကမႈမား က အကျဖတသးသပရန ခနလပထားခသည။

ရတနာပကလငး၏ အးအငေအ (EIA) သည မျပညစေသာလညး ပကလငးအတြက အႀကျပထားေသာ အစအစဥမ ျဖစေပၚေနေသာ ျပသနာမား က ေတြ ရေနရသည။ အးအငေအ (EIA) အဆအရ ျဖစႏငေျခ ရေသာ လမးသးသြယအတငး ပကလငးတညေဆာကျခငးသည သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာသက ေရာကမႈမား၊ အထးသျဖင ေဒသတြငး ေဂဟစနစမား၊ ဇမးကြမား နင ေရေထာကပေပးမႈမား အေပၚ ဆးရြားစြာရလမမည။ အးအငေအ (EIA) ကထသကေရာကမႈမား မညကသ ေလာကႏငေၾကာငးက အႀကျပခကမားေပးထားသည။ သ ေသာ တတယကမၼဏမ ထအႀကညဏမားက မရယေပ။ ဥပမာ အးအငေအ (EIA)၏ အႀကေပးခကအရ ပကလငးအတြကလမးေၾကာငးရငးလငးရာတြင တတႏငသေရႊ႕

ရတနာဓာတေငြ႕ပကလငး

ေျမယာအဓမၼသမးယျခငး

ကားလမး တရားမဝငအမလကျခငး

ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားျခငး

အလြနအမငးေျမယာအသးျပမႈ

အဓမၼျပကငျခငး၊လသတျခငး

အဓမၼလပအားေစခငးျခငး

စစတပတးခ႕ျခငး

သစေတာျပနးတးမႈ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

102

အကဥးေျမာငးဆးလပရမညျဖစၿပး၊ တတယကမၼဏမ ၎ေနရာမားသ႔ လမားမဝငေရာကရန ကန႔သတရနျဖစသည။ သ ႔ေသာ ပကလငးလမးရ ငးလငးရာတြင အေသးငယဆး ျဖစေအာင လပေဆာငျခငးမရပ၊ တတယကမၼဏသည ပကလငးေဘးတြင ျမနမာစစသားမားသြားလာႏငရန လမးမား ေဆာကလပခသည။ စစတပမလညး ထလမးမားက အသးျပၿပး သစထပလပျခငးမား၊ မးတးလ မးစတမား အပါအ၀င ေဒသတြငးတရစာၧနမား ဖမးဆးျခငးမား ျပလပလကရသည။

ေနာကဆးအေနနင အးအငေအ (EIA)က ပနပထတေ၀ျခငးသည အးအငေအ (EIA)၏လပငနးစဥတြင အေရးပါေသာ အပငးျဖစသည။ ထခကနစနာေသာသမားအားလးသည စမကနးတစခတြငပါ၀ငသည သကေရာကမႈမားနင အႏရာယမားက နားလညသရရန လအပသည။ တတယကမၼဏသည ၎၏ အးအငေအ (EIA) ကပနပထတေ၀မႈမရသညအခကသည ၄ငး၏တရား၀ငမႈကေလာပါးေစသည။195

လ အခြငအေရးမားခးေဖာကျခငး၊လ အခြငအေရးမားခးေဖာကျခငး၊

ပကလငးသည ကရငလမးမား၊ မြနလမးမား နင ထားဝယလမးမား အပါအ၀င ေျမာကမားလစြာေသာ တငးရငးသားမးႏြယစအဖြ မား ေနထငတညရရာ ေနရာက ျဖတသနးသြားသည။ နယခမားသည ၎တ ၏ ေျမယာမားက အခမေပးလရနအတြက လကမတေရးထးမေပးလင အသကအႏရာယက ၿခမးေျခာကျခငး မား အပါအ၀င ၊ ေျမယာအသးျပခေသာ သ မဟတ ပငဆငခေသာ သမားကေလာေၾကးေငြ မေပးပ သမးယျခငး နင ျမနမာစစတပမ ေဒသချပညသျပညသားလမားက ပကလငးအတြက အတငး အဓမၼ ခငးေစမႈမား နင ပတသတသညအစရငခစာမား ေျမာကမားစြာရသည။ ၎ကသ ေသာ အတငးအဓမၼခငးေစမႈမားသည လကရအေျခအေနတြငလညး ျဖစေပၚေနသည။ ေဒသခမားအား ပကလငးတေလာက လၿခေရးယေပးရန အမန႔ေပးခရျခငး သ႔မဟတ တမား၊ အေဆာကအဥးမား ေဆာကလပေစျခငး ပကလငးအတြကလၿခေရးယထားေသာ ျမနမာစစသားမားအတြက အစားအေသာကမား ပပးေစျခငးမား ျပလပလကရသည။ တခါတရ ျမနမာစစတပမ ထကသ႔အဓမၼ ေစခငးမႈမားအား မလပေပးႏငေသာ ေဒသခမားအား သတ႔၏ ရြာမားမ ေမာငးထတချခငး၊ လြငပငးဆငရာ ေစာကားျခငး၊ ရကစကျခငး သ မဟတ သတပစျခငး စေသာ ျပသနာမားလညးရသည။

ေဒသခလမားသည အရငးအျမစမားအတြက ပမနအားျဖင သစေတာအေပၚတြင မခေနရသည။ ထ ေၾကာင ပကလငးအတြက လမးေဖာကလပျခငးေၾကာင သစေတာ ဆးရးမႈနင ပကစးမႈမားသည သတ႔၏ အသကရငရပတညေရးက အႏရာယျဖစေစသည။196

195 Ibid.196 ———, "Total Impact: The Human Rights, Environmental, and Financial Impacts of Total and Chevron’s Yadana Gas

Project in Military-Ruled Burma (Myanmar)."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

103

နးေဆာျခငး (Advocating)နးေဆာျခငး (Advocating)

မညသ႕ေသာ နးေဆာမႈမားေဆာငရႊကၿပးစးခသနညး။မညသ႕ေသာ နးေဆာမႈမားေဆာငရႊကၿပးစးခသနညး။

ရပကြက ေကးရြာမား ျပညနယေဒသအသးသးရ အသငးအဖြ မားနင အစးရမဟတေသာ အဖြ အစညးမားက တတယ(Total)၊ယနကယ(Unocal)နငရယဗရြန(Chevron)ကမၼဏမားက ရတနာေရနပကလငးေဆာကလပ ေရးန ငပတသတေသာ ၎တ႔၏ သေဘာထားမားက ထရတနာေရနပကလငး ေဆာကလပျခငးျဖင ျဖစလာႏငေသာ အကးဆကမားက ရတနာ ေရနပကလငးစမကနးစတငက တညးကပင ျမနမာအစးရက တငျပေတာငးဆခသည။ အစးရမဟတေသာ အဖြ ႔အစညးမားထမ အျပညျပည ဆငရာေျမ ကမၻာအဖြ႕ (ERI) ဟေခၚေသာ အဖြ႔အစညးသည ရတနာေရန ပကလငးေဆာက လပေရးတြငပါဝငေသာ ကမၼဏ မား၏ လပေဆာငမႈမားက ျမနမာအစးရ၏ လပေဆာငမႈမားထကပၿပး အဓကထားေလလာေသာ အဖြ ႔အစညး ျဖစသည။ ထလပေဆာငမႈမားတြငျမနမာျပညတြငးလပ ေဆာငေနေသာ လပငနးမား ရပဆငးရန လႈ႕ေဆာအသေပးျခငး၊ အျပညျပညဆငရာ သတငးဌာနမားအား ရတနာစမကနးအကးဆကမားအေၾကာငး ဖြငဟထတေဖာျခငးမားတ ပါ၀ငသည။

အျပညျပညဆငရာေျမကမၻာအဖြ႕ (ERI) သည ရတနာပကလငးတညေဆာကေသာ ေဒသမားတြင ျဖစပြားေသာ ပတ၀နးကင ျပနးတးမႈမားနင လ အခြငအေရးဆငရာ အလြသးစားမႈမား၊ မတရား ဖနပမႈမားကလညး မတတမး ျပစခၿပး အေမရကန အစးရနင ဥေရာပ ယနယ၊ တညေဆာကေရး ကမၼဏ၏မခငႏငင အစးရ အဖြ ထတြင သကေသထြကဆခသည။197 ယငးကတ႕ျပနေသာအားျဖငတတယ ကမၼဏမ အျပညျပည ဆငရာေျမကမၻာအဖြ႕ (ERI)၏စြပစြခကအေပၚအမားတကာသရရနကာကြယမႈလပခေသာလညး သတ ၏လပရပမားမာေျပာငးလျခငးမရပါ။ တတယကမၼဏ တြငရငးနး ျမပႏေသာ လပငနးရငမားနင ကလသမဂၢမ ကယစားလယအနညးဆး တစဥးတ႔က ရတနာပကလငး တေလာကတြင ျဖစပြားေသာ အခြငအေရးခးေဖာကမႈနငပတသတေသာ ၎တ႔၏ သေဘာထားမားက တတယ အား အသေပးခသည။198

ရတနာပကလငးတညေဆာကျခငးေၾကာင ေဒသခ ျမနမာ ျပညသလထ တ႔၏ ထခကနစနာမႈ၊ ေဒသခမား၏ မမေနအမ ရပရြာ မားက ဆးရးခရမႈ၊ လြငပငးဆငရာ အဓမၼ ျပကငခရမႈ၊ အဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈ၊ ညငးပနးနပစကခရမႈ ၊ လသတမႈမားအတြက ယနကယ (Unocal) ကမၼဏ အား အေမရကနတရားရးတြင တရားစြ ဆခသည။ ထ႔ေၾကာငယနကယ(Unocal) ကမၼဏ က ထခကနစနာေသာ ေဒသခရြာသရြာသားမားအား နစနာေၾကး ေပးရနသေဘာတခသည။199

197 Tomás Ojea Quintana, "Progress Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Myanmar, Tomás Ojea Quintana," Human Rights Council Thirteenth session Agenda item 4 Human rights situations that require the Council’s attention (United Nations General Assembly, 2010).

198 Paul Donowitz, Naing Htoo, and Matthew F. Smith, "Total Impact 2.0: A Response to the French Oil Company Total Regarding Its Yadana Natural Gas Pipeline in Military-Ruled Burma (Myanmar)," (Chiang Mai, Thailand: Earthrights International, 2009).

199 Tomás Ojea Quintana, "Situation of Human Rights in Myanma," Sixty-fi fth session Agenda item 68 (c) Promotion and protection of human rights situations and reports of special rapporteurs and representatives (United Nations General Assembly, 2010).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

104

အနာဂတတြင လပေဆာငနငေသာ အရာမား၊ အနာဂတတြင လပေဆာငနငေသာ အရာမား၊

ဤအခကအခ ျပသနာမားက တားဆးနငရန ျဖစနငပါက ျမနမာအစးရအား ထပတက ေဆြးေႏြးျခငး၊ တညေဆာကေသာ ေဒသပတ၀နးကငေတာေတာင သဘာ၀ျပနးတးျခငး၊ လမႈအခြငအေရးက ခးေဖာကျခငး နင ပတသတေသာ အဓမၼမႈမားက သကဆငရာ တညေဆာကေရး ကမၼဏ မားအား အသေပး၊ အေရးယျခငး ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒမား ခးေဖာကျခငး မားက ျပညတြငးျပညပ သတငးဌာန မားတြင ထညသြငးျခငးျဖင ဤျပသနာမား ေလာနညးလာေစႏငမညျဖစသည။

ထထကမက တညေဆာကေရးကမၼဏမားအေျခ ျပေသာ နငငမား၏ အစးရ အာဏာပငမားသ မဟတ ဤတညေဆာကေရး၏ အကးအျမတ က ခစားမည ႏငငမား၏ အာဏာပငမားက ေတြ ဆ ေဆြးေႏြး ရန လ အပသည။ အထးသျဖင ရတနာပကလငး ကမၼဏ တြင ရယယာ ထည၀ငေသာ ထငးႏငငမ သေဌးသကြယမား၊ ထကမၼဏ တြင ဓါတေငြ႕မား၊ ေရနမားက ၀ယယေသာ ထငးႏငငအစးရ အာဏာပငမား ကလညး ေတြ ဆေဆြးေႏြးရန လအပသည။

ထငးအစးရကလညး ဤစမကနးလပငနးအေပၚ ၾသဇာလြမးမးမႈရသည။ ထငးအစးရနင ထငးႏငငေရးသမား အား ပးေပါငးျခငးျဖင ဤျပသနာမား ေလာနညးသြားႏငသည။ ဥပမာ ဒမကရကပါတဝငနငအာဆယႏငငမားပါလမနလြတေတာအဖြ႕ျမနမာေရးရာသဘာပတ(Asean Inter-Parliamentary Myanmar Caucus) ျဖစသ ခရငစတခဟါဗန(Kraisak Choonhavan) သည ရတနာပကလငး စမ ကနးနင အျခားစမကနးမားအားလးသည ေဒသခမား၏ အမေျမမားက ထခကဆးရးေစမႈက ကန႕ကြကေၾကာငး ျပညသအမားသရရန ထတျပနေၾကျငာၿပး၊ ယခငနငလကရထငးအစးရကလညး ျမနမာႏငငနငဆကဆေရးတြင ေကာပေရးရငးအကးစးပြားမားျဖညတငးေပးျခငးျဖစေနျခငးအတြကက ေ၀ဖနခသည။200

ရတနာေရန ပကလငးစမကနးအေၾကာငးႏငပတသတၿပး ပမသရလပါက ERIသ ဆကသြယပါ။ သ မဟတ www.earthrights.org/၀ကဆဒ က ဖတရပါ။

လထစြမးအား - ျမစဆဆည စမကနး လထစြမးအား - ျမစဆဆည စမကနး

အဆျပထားေသာာ ဖြ ၿဖးေရး စမကနးမားမ ဥပမာ

ျမစဆဆညစမကနးသညစညးရးေဆာၾသမႈမ ေရရည တညတေသာဖြ ၿဖးေရးအတြက အေပါငးလကၡဏါ ေဆာငေသာအကးဆကမားက ရရေစသညဥပမာေကာငးတစခအျဖစ ေပးပါသည။

ျမစဆဆည စမကနးသည ေရအားလပစစ ထတလပေပးနငေသာ ဆညႀကးတစခက ကခငျပညနယ ၏ ၿမ႕ေတာ ျမစႀကးနားမ မလချမစ နင မလခ ျမစဆအရပတြငတညေဆာကႏငရန ေရးဆြ တငသြငးခေသာ စမကနးျဖစ သည။ ဤစမကနးကလပစစ၀နႀကးဌာန၊ ေအးရားေ၀ါ ကမၼဏ နင တရတႏငင လပစစဓါတအား လပငနးရငးနး ျမပႏေသာအဖြ ႔မား ပးေပါငးတာ၀နယ ေဆာကလပၾကသည။

200 "Burmese Opposition in Thailand Concerned About New Thai Government," Mizzima (2011), http://www.burmacentrum.nl/index.php?view=items&cid=4%3Anieuws&id=409%3Aburmese-opposition-in-thailand-concerned-about-new-thai-government-&pop=1&tmpl=component&print=1&option=com_fl exicontent&Itemid=15.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

105

ဤျမစဆဆည က ဆည ၇ ခထက အႀကးမားဆးအျဖစတညေဆာကရန ရညရြယၿပး၊တရတႏငင၏စစေပါငးရငးနးျမပနေငြ အေမရကနေဒၚလာ ကေဋေပါငး နစဆယ ကနကမညျဖစၿပး၊201 ထြကရလာမည လပစစဓါတအားအမားစက ျပညတြငးသးစြရန မဟတဘ တရတႏငငသ႕တငပ႕ေရာငးခရနျဖစသည။

ပတ၀နးကင ထနးသမးေရးနင လ႔အခြငအေရး ဆငရာ တကကြလႈပရားသမား၏ေတာငးဆမႈနင အမားျပညသ၏ ပမ သတထားလာမႈမားေၾကာင လတတေလာအခန၌ျမစဆ လပစစဓါတအား ဆညတညေဆာကရနဆငးငထားခရသည။ အခနကာအားျဖင ၂၀၁၅ ခနစ အထ တညေဆာကျခငးရပ ဆငးထားမညျဖစသည။ ဤသ ျဖစရျခငးမာ ျမနမာအစးရသညတရတအစးရ၏ဩဇာလႊမးမးမႈေအာကအလြနအမငးကေရာကေနသညဟ၍ေဝဖနမႈခေနရခန၌ တရတႏငငေကနပမႈရေစရန မမႏငင၏အကးစးပြားကဖကဆးေနပါသညဟ၍ အျမငမခလျခငးေၾကာငျဖစသည ဟ အခ ေသာပညာရငမားက ယဆၾကသည။202

ျပသနာမားသတမတထတေဖာျခငး၊ ျပသနာမားသတမတထတေဖာျခငး၊

သဘာ၀ပတ၀နးကငပကစးမႈ၊သဘာ၀ပတ၀နးကငပကစးမႈ၊

ျမစဆေရအားလပစစတညေဆာကမည ေနရာတြငယခင ကတညးက ပတ၀နးကငမားျပနးတးပကစးေနၿပး ျဖစသည။ ၎တ႔မာ သစေတာမားျပနးတးျခငး၊ ေျမလႊာတကျခငး၊ ဆားပါ၀ငမႈမားျခငး၊ ျမစတမေကာမႈ၊ ေရထညစညမးျခငးတ ျဖစသည။ ျမစဆတြင ဆညႀကးမားတညေဆာကမညဆပါက ထသ ေသာ ျပသနာမား ပ မ မားျပားလာမညျဖစသည။203 ထထကမကျမနမာႏငင အတြက သာမက ကမာၻတ၀မးလးအတြက အလြနအေရးႀကးဆး ဇ၀မးကြအကြကအကြငးျဖစသည စငကာပႏငငထကပင ကယ၀နးသညေနရာအားေရလႊမးမးသြားမည။204 ျမစေအာကပငးေဒသ တေလာကရ ေဂဟစနစနငေနထငေသာသမား ေရရရမႈပမာဏေလာနညးဖြယရသညဟ ေမာလငရသည။

ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတခက ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတခက

တရတႏငငစြမးအင ရငးနးျမပႏမႈေကာပေရးရငး (CPI)မ စစဥ၍ ျမစဆေရအားလပစစစမကနး ေဒသတြင လြတလပသညပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတခက (EIA) မားျပလပခသည။ ထအးအငေအ မား ၂၀၁၀ ခနစတြင ၿပးစးခၿပး၊ ၂၀၁၁ ခနစတြင ထတျပနေၾကျငာခသည။ ဤအးအငေအက အဓက ျပလပသည အဖြ အစညး ၂ ခမာ တရတႏငင ခနကနး တကသလ သေတသန၊ စမကနး၊ ပေဖာျခငး နင စာတမးျပစေရးဌာန (CISPDR)နင ျမနမာႏငငမ ဇ၀မးကြနငသဘာဝထနးသမးေရးဌာန (BANCA)တ ျဖစသည။ တရတႏငင ခနကနး တကသလ သေတသန မ ပတ၀နးကင ျပနးတးျခငး တစလးအေျခက အဓကထားေဆာငရြကသည။ ျမနမာႏငင ဇ၀မးကြနငသဘာဝထနးသမးေရးဌာန မ

201 International Rivers, "The Myitsone Dam on the Irrawaddy River: A Briefi ng," International Rivers, http://www.internationalrivers.org/node/6876.

202 Rachel Harvey, "Burma Dam: Why Myitsone Plan Is Being Halted," (2011), http://www.internationalrivers.org/en/node/6881.

203 Rivers, "The Myitsone Dam on the Irrawaddy River: A Briefi ng."204 Aquastat, "Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

106

စမကနးမဇ၀မးကြမားအေပၚသကေရာကမႈက သးျခားအစရငခစာထတလပခသည။ ျမနမာႏငင ဇ၀မးကြနငသဘာဝထနးသမးေရးဌာနမပညာရငမားက ၎ေဒသရ လတတေလာပတ၀နးကင အဆငအေျခအေနက ေလလာခသည။

အးအငေအ(EIA)သည ျမစဆေရအားလ ပစစစမကနးက မလကေရးဆြထားသည အတငး ဆကလကတညေဆာကသြားရန အႀကျပေပးခသည။ ဤသ တညေဆာကျခငးျဖင ပတ၀နးကင ထခက နစနာမႈ နညးပါမည ဟလညး သးသပခကေပးၾကသည။ သ ေသာလညး ဘနကာ(BANCA) အစရငခစာက ဤသ တညေဆာကလင ပတ၀နး ကင ထခကမႈ ဆးရြားျပငးထနမညျဖစၿပး၊ ယငးအစား အျခား ေနရာတြင ေရအားလပစစအငယနစခက တညေဆာကသငသည ဟ ေဖာျပသည။

တရတႏငင သေတသန အဖြ (CISPDR) အစရငခစာက ပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတခက (EIA) က တရတႏငင၊ ကမၻာဘဏနင အာရဖြ ၿဖးေရးဘဏတ႕ ၏ စခနစႏႈနးအတငး၊ ေရကာတာစမကနးအေပၚ ေဒသခမား၏ ထငျမငခကမားကစစတမးေကာကယ ထားသညဟ၍ျဖစသည။205 သ႔ေသာလညး အစးရမဟတေသာ အဖြ အစညးမားနင ျမနမာအစးရမ အးအငေအ(EIA)ျပခကမား လြတလပမႈနငတက ေသခာမႈအေပၚ သသယ ရခသည။ ၂၀၁၁ ခနစ စကတငဘာလတြင တရတႏငင စြမးအင ရငးနးျမပနမႈ ေကာပေရးရငး(CPI) ၏ခပကငထားေသာ အးအငေအ(EIA)အေပၚတြင ျမနမာစကမ၀နႀကးဌာနမ လသရငၾကားေမးျမနးခသည။

သ ေသာလညး CPI သည အးအငေအ(EIA) မဝါဒမားက မလကနာဘပတ၀နးကငသကေရာကမႈအကျဖတခက (EIA) လပကငျခငးမၿပးစးမ ျမစဆေရကာတာေဆာကလပေရးက စတငခသည။206

လ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊လ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊

ျမနမာအစးရမ တြကခကထားသညမာ ျမစဆေရေလာငတမ တညေဆာကျခငး ျဖင အးမအမမ ျဖစေသာ လေပါငး နစေထာငခန အား ေနရာသစ ရြာသစသ ေရြ ေျပာငး ေစရန၊ ထေနရာသစမားတြငလညး အမသစမားတညေဆာကႏငရန အတြက ေလာေၾကးေငြမားေပးရန ဆးျဖတထားသည။ သ ေသာလညး ထကသ ဆးျဖတလပကငျခငးက အျခားအဖြ အစညးမားက ကန ကြကၾကသည။ ကလသမဂၢ စကပးေရး နင စားနပရကၡာအဖြ က ဤ ျမစဆေရေလာငတမႀကး တညေဆာကပါက လေပါငး တစေသာငးခန ၏ အးအမက ထခကမညျဖစေၾကာငးခန႕မနးသည။207 ေဒၚေအာငဆနးစၾကညကမ ဤျမစဆစမကနးႀကးေၾကာင လေပါငး တစေသာငးနစေထာင၏ အးအမေျမယာမရၿပး၊ အကအညမမႈ၊ ခကးရာမမႈ စသညဒကၡမားနင ရငဆငေနရေၾကာငး ေဖာျပခသည။208

205 Planning Changjiang Institute of Survey, Design and Research, "Environmental Impact Report of Hydropower Development in Upper Reaches of Ayeyawady River," (Wuhan City, China: Changjiang Institute of Survey, Planning, Design and Research, 2010).

206 Rivers, "The Myitsone Dam on the Irrawaddy River: A Briefi ng."207 Aquastat, "Myanmar."208 Aung San Suu Kyi, "Irrawaddy Appeal," (Rangoon: International Rivers, 2011).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

107

ပ အမတ ၈၊ ျမစဆေရေလာငတမပ အမတ ၈၊ ျမစဆေရေလာငတမ

ဤျပသနာနင ပတသတ၍ တရား၀င ေဒသခရြာသရြာသားမားနင မညသ မညႏငး ေျပာဆေမးျမနးျခငး မရ ေခ။209

နးေဆာမႈမား၊ နးေဆာမႈမား၊

မညသည မညသည နးေဆာမႈမား လပေဆာငခသနညး။ လပေဆာငခသနညး။

ျမစဆေရေလာငတမတညေဆာကျခငးက ထထေရာကေရာက တားဆးနငရန ေအာကေျခ လထမ စ၍ အဖြ အစညးမား၊ တငးရငးသားလမ းစမား၊ အထးသျဖင ကခငတငးရငးသားမားက ႀကးပမးေဆာငရြကၾက သည။210 သကဆငရာ ျမနမာအစးရ နင တရတႏငင အာဏာပငမားကလညး အႀကမႀကမ တကရက ဆကသြယ အေရးဆခသည။ ျပညတြငး ျပညပရ ျမနမာျပညသျပညသားမားကလညး ျမစဆေရေလာင တမႀကးတညေဆာကျခငးျဖင ျဖစေပၚလာႏငသည အကးအျပစမား၊ သဘာ၀ ေဘး အႏရာယ မားအေၾကာငးက အသပညာေပးျခငးမား ျပလပခသည။ ျမစဆေရေလာငတမႀကး တညေဆာကျခငး ျဖင ျဖစေပၚလာႏငသည ျပသနာက ျပညတြငးျပညပမ သတထားလာသည အျပင ျမနမာအစးရက

209 Harvey, "Burma Dam: Why Myitsone Plan Is Being Halted."210 Burma Environmental Working Group, "Burma's Environment: People, Problems, Policies," (Chiang Mai: 2011).

ေရဖးလႊမးမညေဒသမာဇဝမးကြမားအလြနေပါကြယဝသညနယေျမျဖစသည။

ေရေလာငတမသညကခငတငးရငးသားမား၏ယဥေကးမႈအ ခကအခာအရပတြငတညရ သည။ေဒသတခလးေရဖးလႊမး၍လေထာငပါငးမားစြာေနရာ

ေရႊ႕ေျပာငးရမည။

ျမစမားအတြငး ဆားဓာတ၊အနညထင ေသာငထြနးျခငးနငညစညမးမႈတးပြားျဖစေပၚမည။

ျမစေအာကပငးေရျပင၌ငါးဖမးလပငနးထခက

ပကစးမည။

ျမစေအာကပငးေနျပညသျပညသားမားေရရရမႈအခကအချဖစေပၚမည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

108

ေဆာကလပေရးလပငနးမားရပတန ထားရန ဖအားေပးခသည။211 ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ၏လသရင ၾကားေထာကခအားေပးျခငးျဖငလညး ထျမစဆေရအားလပစစတညေဆာကရန တားဆးေရးက အေထာကအက ျဖစေစခသည။212

မညသ ဆကလကလပေဆာငႏငမညနညး။မညသ ဆကလကလပေဆာငႏငမညနညး။

၂၀၁၂ ခနစ မတလေနာငးပငး ျမနမာအစးရက ျမစဆေရေလာငတမတညေဆာကမႈ ရပဆငၿပးငါးလ အၾကာတြင အမားက ေမးခြနးထတသသယ ျဖစေနေသာ အခကမာ သကဆငရာ ျမနမာအစးရက ထ ေရေလာငတမတညေဆာကမႈက အမနတကယ ရပ၊ မရပျခငး ပငျဖစသည။(ကးကားခက၊ေကဒအငဂ) ေရေလာငတမတညေဆာကမႈကရပဆငးေသာလညး၊ ၂၀၁၅ ခနစေနာငးပငး သ႕မဟတ အကယ၍ ျမနမာအစးရအာဏာပငမားက ၎တ႔ဆးျဖတခကကေနာကေၾကာငးျပနခပါလင ျပနလညစတငႏငသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖငအလားတျပညသလႈ႕ေဆာေတာငးဆမႈျမငမားခပါလငဆညေဆာကလပျခငးကဒတယအႀကမရပတန႕ပါမည။ တကကြလႈပရားသမားမျမစဆေလာငတမအေၾကာငးျပညသ ျပညသားမား အေလးထားလာရန လပေဆာငရပါမည။

211 Grace Mang, "Lessons from Myitsone Dam in Burma," (2011), http://www.internationalrivers.org/en/blog/grace-mang/2011-9-30/lessons-myitsone-dam.

212 "Electrical Industry of Burma/Myanmar on-Line Compendium Third Edition," (2011).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

109

အခနး (၅) အခနး (၅)

နးေဆာမႈဆငရာအရငးအျမစမား၊နးေဆာမႈဆငရာအရငးအျမစမား၊

လကရျမနမာႏငငေရးနင စးပြားေရးေျပာငးလမႈက ၾကညျခငးျဖင ဤအခနသည ေရရညတညတေသာ ဖြ ၿဖးေရးျပလပရန အေရးပါဆးေသာ အခနျဖစေၾကာငး အကခကႏငသည။ ျမနမာႏငင မ လညး အျခားအာရႏငငမားနင ၎တ ၏ ႏငငေရး စးပြားေရး ခတဆကမႈအေျခအေန ပမတးတတေကာငး မြနလာၿခငးနင ၂၀၁၄ တြင ျမနမာႏငင သည အာဆယႏငငမားအသငး၏ သဘာပတ အဆငထတးတတေဆာငရြကလာမည ျဖစသည။ ဤအေျခအေနထက ေျပာငးလတးတတမညဆပါက အေမရကန၊ ဥေရာပယနယတ က ၎တ ၏ ျမနမာအစးရ အေပၚစးပြားေရးပတဆ႕ထားျခငးက ေလာခသြားမညျဖစသည။ ထသ ျဖင ျမနမာႏငငအတြက အခြငအလမးမားပြငလာၿပး ႏငငတကာ အစးရမား နင ေငြေၾကးဆငရာ ကမၼဏ ထမလညး အခြငေကာငးမား ပ မ ရရလာမညျဖစသည။

ဤသ တးတတေျပာငးလျခငးသည ျမနမာႏငငရ ဖြ ၿဖးေရး အရနက ျမငတင ရာေရာကမညျဖစၿပး ျမနမာႏငင အစးရသည ႏငငတကာ အလယတြင ေနရာေကာငးတစေနရာ ေကာငးမြနစြာရရလာမည ျဖစသည။ ျမစဆေရအားလပစစစမကနး သည အႀကးဆးေသာ စမကနးျဖစၿပး ဤက သ ေသာအျခား စမကနးမားမာ ထား၀ယ ပငလယေရနကဆပကမး နင စကမႈဇ စမကနးနငဧရာ၀တျမစတေလာက တြင ဆညမားတညေဆာကရန စမကနးမားေရးဆြ ထားၿပး ၊ရပဆငးထားျခငးမျပမအခနထ မလခနင ေမချမစဆစမကနးသညအႀကးဆးျဖစသည။ ထေရာကေသာနးေဆာမႈသည ျမနမာႏငငေရး ေရ အနာဂတဖြ ၿဖးေရး စမကနးမား ေရရည တညတေရးနင ျမနမာႏငင ျပညသလထ တ ၏ အေျခခ လအပခကမား၊ တငးရငးလမးႏြယစတ ၏ လအပခကမား၊ ပတ၀နးကငဆငရာ လအပခကမား ေသခာေစေရးအတြက အေရးႀကးပါသည။

ဤအပငးသည ေရရညတညတေသာ ေရ အနာဂတ ေဒသဖြ ၿဖးေရး စမကနးမားအတြက ရရႏငေသာ အဓက အရငးအျမစမား တငျပထားသည။ ျမနမာႏငင ပတ၀နးကငဆငရာ ဥပေဒ နင စညးမဥးမား အေပၚအကျဖတမႈအတြက အႀကေပးခကမား နင ထငျမငယဆခကမား၊ ျမနမာႏငင မညသညအဖြအစညးနငအစးရ ဌာန အသးသးမ ဖြ ၿဖးေရးလပငနးက႑မား၌တာ၀နယေဆာငရြကသည၊ နင ထပမသလေသာ အေၾကာငးအရာရငးျမစမားစာရငးက ထညသြငးထားသည။

ျမနမာႏငင၏ ေျပာငးလေနေသာ ဥပေဒ နင ေပၚလစမဝါဒမား၊ - လမးညြန ျမနမာႏငင၏ ေျပာငးလေနေသာ ဥပေဒ နင ေပၚလစမဝါဒမား၊ - လမးညြန

ျမနမာအစးရေပၚလစမဝါဒမားေျပာငးလေနလကရသည။ ယငးေျပာငးလမႈမာအကးျဖစထြနး ေစသည (သ႕မဟတ)အႏရာယျဖစေစသညဟ၍အကျဖတနငရနနငဥပေဒျပဌာနးခကအသစမားကမညသ႕တးတကေကာငးမြနေစရမညကေဆာၾသစညးရးသမားအေနျဖငအစးရသစ၏ ေပၚလစမဝါဒနငဥပေဒမားအေပၚမမတ႕ကယပငအကျဖတမႈစတငဖနတးျပလပရနဤအႀကျပခကမားကအသးျပနငသည။

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

110

ျဖစစဥ၊ ဥပေဒနငေပၚလစမဝါဒအသစကမညသ႕ေဆြးေႏြးတငပငမႈျပလပ၍ေရးဆြခသ နညး။ယငး၌ တငးရငးလမးႏြယစ၊အမးသမးမား၊လငယနငအျခားအဓကအစအဖြ႕အပါအဝင ျမနမာ ျပညသလထ ဆႏၵကပါဝငထညသြငးပါသလား။

အေၾကာငးအရာမားအေၾကာငးအရာမား၊ ဥပေဒ(သ႕မဟတ)ေပၚလစသညအစးရ၏ (သ႕မဟတ) ျမနမာျပညသ ျပညသားမားလကနာေဆာငရ ႊကရမညဝတရားမ သာျဖစပါသလား၊ ဥပေဒသစသည ျမနမာျပညသ ျပညသားမား (သ႕မဟတ)အမနးခငးနငငမားလအပမႈ ကထညသြငးထားပါသလား၊

အးအငေအေပၚလစအးအငေအေပၚလစ၊ ၊ဥပေဒ(သ႕မဟတ)ေပၚလစအသစမားသညဖြ ၿဖးေရး စမကနးမား အတြက အးအငေအလပရနျပဌာနးထားပါသလား၊ယငးတ႕သညအးအငေအစခနစၫႊနးကဖြ႕ စညးထားပါသလား၊ယငးစခနစၫႊနးတ႕သညအျပညျပညဆငရာအေကာငးဆးေသာကငသး မႈမား နငေလာညမႈရပါလား၊ယငးတ႕သည စမကနးမားမေျမယာ၊ေရ၊သစေတာ၊ဇဝမးကြမား နင ေဒသတြငးေန ျပညသ ျပညသားမားဘဝအေပၚသကေရာကမႈမားကအးအငေအမားလပ ရနထညသြငးပါဝငပါသလား၊ အးအငေအဖြ႕စညးမႈဒဇငးသညစးပြားေရးလပငနးရငမားနငအစးရမား၏အကးစးပြား (သ႕မဟတ) ပတဝနးကငနငေဒသတြငးလမႈအသငးအဝငး၏အကးစး ပြားရပမားအၾကားမညသည အကးစးပြားက အကးေဆာငသယပးမညနညး၊

ဇဝမးကြမားေပၚလစဇဝမးကြမားေပၚလစ၊ ၊ဥပေဒ(သ႕မဟတ) ေပၚလစမဝါဒအသစသညေဘးမကာကြယေျမမားပ လပထားပါသလား၊ယငးတ႕သညမးစတတမးတညး (သ႕မဟတနယေျမတခလးကကာကြယ ျခငးျဖစ ပါသလား၊ယငးတ႕သည(ကာကြယေျမျပငပရေျမယာပကစးျခငးနငညစညမးမႈ၊စစေဆးမႈမလပရေသးသညစမကနးမားအပါအဝင)ဇဝမးကြမားဆးရႈးရျခငးကကငတြယလပေဆာငပါသလား၊ ညစညမးေစ ျခငးနငေရရညမတညတေသာေျမယာအသးျပျခငးမားအတြက(သ႕မ ဟတ)အျခားလပငနးမဇဝမး ကြမားကသြယဝက၍ေဘးဒကၡျဖစေစျခငးအျပစေပးအေရးယမညလား၊

ေျမယာေပၚလစမဝါဒမားေျမယာေပၚလစမဝါဒမား၊ ၊ေျမယာဥပေဒ(သ႕မဟတ)ေပၚလစအသစမားသည ေျမယာပင ဆငခြင(သ႕မဟတ) ေျမယာထနးသမးကာကြယမႈအေၾကာငးမညသ႕ေဖာျပသနညး။(သ႕မဟတ)ဤကစၥရပမားအေပၚသြယဝကလကသကေရာကမႈတစစတစရာရပါသလား။ယငးတ႕သညေဒသတြငးလမႈအသငးအဝငးမ ေျမယာမား၄ငးတ႕အမညေပါကသညျဖစေစ(သ႕မ ဟတ) မေပါက သညျဖစေစ၊ ၄ငးတ႕၏ေျမယာအသးျပျခငးအေပၚဆႏၵထတေဖာခြငျပပါသလား။ ယငးတ႕သညရလာဒအျဖစျပညသျပည သားမားေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားမႈ(သ႕မဟတ)စြမးအားျမငတငေပးမႈျဖစေစမညလား။

သစေတာမဝါဒသစေတာမဝါဒ၊ ၊ဥပေဒ(သ႕မဟတ)ေပၚလစအသစမားသည ေဘးမႀကးဝငးသစေတာေျမ ပလပ ပါသလား၊ပလပခလငယငးသစေတာကမညသ႕စမခန႕ခြမႈျပမညနညး၊ကာကြယမထားသညသစေတာ မားတြငသစထတလပျခငးပမာဏအတငးအတာမညမခြငျပမညနညး၊ယငး

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

111

သစေတာကာကြယျခငး နညးလမးသညတငးရငးသားမးႏြယစလမႈအသငးအဝငးမားလအပမႈျပညမေစမညလား၊ေဒသတြငး ေနထငသမားသစေတာရငးျမစမားရယခြငျပမညလား၊

လယယာစကပးေရးမဝါဒ၊ ၊ဥပေဒ(သ႕မဟတ)ေပၚလစအသစမားသညစကပး ေျမရငး လငးေရးကအကန႕အသတျပထားမညလား၊ (သ႕မဟတ) ဓာတေျမၾသဇာမား၊ဓာတပးသတ ေဆးမား အသးျပမႈကကန႕သတထားမညလား၊ စကပးေရးနညးလမးတစမးမးအေပၚတား ျမစ ကန႕သတထားမညလား၊အေသးစားလယသမားမားနငလယယာစးပြားေရးလပငနးအေပၚ သကေရာကမႈမညသ႕ရ မညနညး။

ေရဆငရာမဝါဒေရဆငရာမဝါဒ၊ ၊ဥပေဒ(သ႕မဟတ)ေပၚလစအသစမားသညေရထနးသမးကာကြယမႈ၊ အထးသျဖငဆညေျမာငးသြယတနးမႈက သတမတျပဌာနးမညလား၊ ေျမယာနငသစ ေတာထနးသမးကာကြယမႈမေရေဝစနစအေပၚသကေရာကမႈအေၾကာငးအားယငးမဝါဒမားတြငကငတြယထညသြငးမညလား။

စြမးအငမဝါဒစြမးအငမဝါဒ၊ ၊စြမးအငေပၚလစသညေဒသတြငးလမႈအသငးအဝငးနငပတဝနးကင ေကာငးကး ျဖစေစပါသလား၊

စးပြားေရးမဝါဒစးပြားေရးမဝါဒ၊ ၊ဥပေဒမားကမညသ႕ဆေစကာမ စးပြားေရးမဝါဒမားသညေရရညတညတေသာ ဖြၿဖးေရးကအမနအကနေထာကပပါသလား၊

စးမးေရးစးမးေရး၊ ၊မညသညအစးရဌာနမားသညယငးဥပေဒ၊မဝါဒမားကဦးေဆာငအေကာငအ ထည ေဖာမညနညး၊ဤဌာနမားသညဥပေဒစးမးေရးအတြကအေကာငအထညေဖာေဆာငရႊကရနလပနငစြမး၊ရငးျမစမား၊ေထာကပမႈမားရပါသလား၊အစးရသညဥပေဒစးမးေရးကမညသ႕ ေဆာငရႊကမညနညး၊ ဥပေဒ၊မဝါဒမားအေကာငအထညေဖာရနဘ႑ာေငြေၾကးမညသ႕ ေထာကပမညနညး၊ အစးရကယတငျပဌာနးဥပေဒ၊မဝါဒမားကေဖာကဖကခလငမညသ႕ျဖစ မညနညး၊ ၊ဥပေဒ(သ႕မဟတ)ေပၚလစအသစမားသညအျပညျပညဆငရာသေဘာတညခက မားအေပၚအေျခခေရးဆြပါသလား၊ အျပညျပညဆငရာအဖြ႕အ စညးမျမနမာအစးရ၏သေဘာတညခကအားေဖာကဖကမႈအတြကအေရးယနငသညအာဏါရပါသလား၊စးမးေရးအေကာငအထညေဖာေဆာငရႊကရာတြငေဒသတြငးလမႈအသငးအဝငးပါဝငပါသလား။

ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးေစာငၾကညႀကးၾကပျခငး၊ ၊အစးရ၏ဥပေဒစးမးေရးအအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရႊကျခငးရမရ ရငးရငးလငးလငးရေစရနနငဥပေဒလကနာျခငးရေစရန၊ေစာငၾကညႀကး ၾကပျခငးလပငနးမားတြင ေဒသတြငးလမႈအသငးအဝငးပါဝငမႈရပါသလား။

ယခလကရေဆြးေႏြးတငပငေနသညအေရးအႀကးဆးဥပေဒမာပတဝနးကငထနးသမးကာကြယမႈဥပေဒျဖစသည။နစေပါငးမားစြာပငျမနမာအစးရကဤဥပေဒကေဆြးေႏြးတငပငေနသည။ သ႕ ေသာဥပေဒအျဖစအတညျပျပဌာနးနငျခငးမရေသးပါ။ယခအစရငခစာေရးေနခနတြငသမတမ

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

112

ဥပေဒကအတညျပလကၿပးျပညေထာငစလႊတေတာမအတညျပရနတငသြငးၿပျဖစသည။213 ျပည ေထာငစလႊတေတာအဆျပတငသြငးလာသညဥပေဒကအေျပာငးအလလပရနေဆြးေႏြး ေနဆျဖစသည။214

အစးရ၏အဆအရဥပေဒၾကမးသညအစမးေရာငစးပြားေရးကအေထာကအကျဖစေစသည။အ စမး ေရာငစးပြားေရးမမားကဖြ႕ၿဖးေရးက႑အားလး၌ပါဝငထညသြငးထားသည။ဖြ႕ၿဖးေရးစမ ကနးမားေဖာေဆာငရာတြငပတဝနးကငသကေရာကမႈအနညးဆးျဖစေစမညပတဝနးကငစမခန႕ခြေရးအစအစဥအရေသခာေစမညဟေျပာသည။ထ႕နညးတဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားေဖာ ေဆာငျခငးကေစာငၾကညႀကး ၾကပသြားမညဟလညးေျပာပါသည။

ထေရာကသညပတဝနးကငထနးသမးကာကြယမႈဥပေဒျဖစရန လမးၫႊနခကမားတြငပါဝငသည အ ေၾကာငးအရာမားအားလး(အးအငေအ၊ဇဝမးကြ၊ ေျမယာ၊သစေတာ၊စကပးေရး၊ေရ၊စြမး အင၊ စးပြားေရး) ကလေလာကျပညမစြာကငတြယရမည။

ေရရညတညတေသာ ဖြ ႔ ၿ ဖ းေရးဆငရာနးေဆာမႈအတြကအဓက ျမနမာအစးရ ဖြ ႔စညး ေရရညတညတေသာ ဖြ ႔ ၿ ဖ းေရးဆငရာနးေဆာမႈအတြကအဓက ျမနမာအစးရ ဖြ ႔စညး

တညေဆာကပမား (Key Burmese Government Structures for Sustainable Development တညေဆာကပမား (Key Burmese Government Structures for Sustainable Development

Advocacy)Advocacy)

ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာနးေဆာမႈအတြကအဓက ျမနမာအစးရ ဖြ႔စညးတညေဆာကပ မားႏင ၊ ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရး က႑တငး၏ မဝါဒမားေရးဆြသတမတျခငးနင အေကာငအထည ေဖာရန ႏငငေတာအစးရ၏ ဝနႀကးဌာန တစခ(သ႕မဟတ)အမာအျပား ပါဝငရေပမည။

ဤအခနး၌ပါရသည ဝနႀကးဌာနမားနငအစးရဌာနမား၏ မဝါဒမားသည ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖး ေရးစမကနးနငပတဝနးကငထနးသမးကာကြယေရးအေပၚအကးသကေရာကျခငးျဖစမည။ ဌာနတစခခငးအလကေဖာျပၿပးေနာကယငးဝနႀကးဌာနမဝါဒမားမေရရညတညတေသာဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမားအ ေပၚသကေရာကမႈစာရငးကစစညးထားသည။

အမးသား သဘာဝပတဝနးကငေရးရာေကာမရင National Commission for Environmental Affairs (NCEA) မ ျမနမာနငင၏ကယျပန႕၍တစစလးၿခသညပတဝနးကင နငအရငးအျမစမား အသးျပျခငး မဝါဒ၊ ညစညမးမႈထနးခပျခငးဆငရာ ဥပေဒမားျပဌာနးျခငးနငစးမးေရး၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာလထ ပညာေပးေရးအစအစဥမားလပျခငးမားျဖစထြနးေစသည။ အမးသားဇဝမးကြမဟာဗဟာလပေဆာငခက အစအစဥ (NBSAP)ျပဌာနးခကအေကာငအထညေဖာမႈတြငတစစပတစပငးတာဝနရျခငးႏင သဘာဝ ပတဝနးကငႏင ပတသတ၍ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႔အစညး မားႏင လပကငေဆာငရြကျခငး တ႔ပါဝငသည။

213 Ministry of Environmental Conservation and Forestry, "Green Development Initiative in Myanmar."214 EarthRights International, "The Human Cost of Energy: Chevron’s Continuing Role in Financing Oppression and

Profi ting from Human Rights Abuses in Military-Ruled Burma," (2008).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

113

အမ းသားပတဝနးကငေရးရာေကာမရင (NCEA) ၏ သဘာပတသည ပတဝနးကင ထနးသမးကာကြယေရး ႏငသစေတာဌာန၏ဝနႀကးျဖစေသာလညး၊ နညးပညာပငးဆငရာ က႑တြင ဤဝနႀကးဌာနႏင ပတသကမႈမရသညက ေတြ႔ရသည။ ဤေကာမရငတြင ေကာမတ (၄) ဖြ႔ ဖြ႔စညးထားသည။ ၎တ႔မာ သဘာဝအရငး အျမစထနးသမးေရးေကာမတ၊ ေလထညစညမးျခငးထနးသမးေရးေကာမတ၊ သေတသန၊သတငးအခကအလကႏင ပညာေရးေကာမတ ႏင ႏငငတကာပးေပါငးေဆာငရႊကေရး ေကာမတ တ႔ျဖစသည။215

အခကအခတစရပမာ အမးသား သဘာဝပတဝနးကငေရးရာေကာမရင (NCEA)မ အျခားေသာ ဝနႀကးဌာန မားႏင ေအဂငစမားအား ပတဝနးကငဆငရာ ကစၥရပမားအတတြဖကလပကငလာေစ သည လပပငခြင အာဏာမရေပ။216 သ႔ေသာလညး အဆျပတငသြငးထားသညပတဝနးကငထနး သမးကာကြယျခငး ဆငရာ ဥပေဒမားက ယငးအားေျပာငးလေကာငးေျပာငးလမည။

ဤေကာမတသည ေရရညတညတေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးက႑အသးသးအတြက အေရးႀကးပါသည။

အမးသားပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတ (NECC)အမးသားပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတ (NECC)

• ဤ အမးသားပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတသည ပတဝနးကင ထနးသမးေရး ႏင သစေတာ ဝနႀကးဌာနမ ဝနႀကးမသဘာပတအျဖစနင၊ အျခားဌာန၏ လကေထာကဝနႀကးမားျဖင ဖြ႔စညး ထားသည။ အမးသားပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတသည ပတဝနးကငဆငရာ ျပနာ မားက ေအာကေျချပညသလထအဆငထ ေဖာထတခြငေျဖရငးပငခြငရ သည။ ဥပမာအားျဖင အမး သားပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတသည အမးသား သဘာဝပတဝနးကငေရးရာ ေကာမရင (NCEA) ထက ရပကြကၿမ႕နယ ေကးရြာေကာမတမားႏင တကရကဆကသြယလပ ပငခြငရသည။ ေကာမတ၏ အဓက လပငနးမားမာ ပတဝနးကငစမးလနးစေျပေရးႏင ႏငငတြငးရ ပတဝနးကင ျပနးတးမႈမကာကြယရနျဖစသည။

• (သဘာဝေဘးနင လလပရပမားအပါအဝင) ေရေၾကာငျဖစေစ၊ ေျမတကစားမႈေၾကာငျဖစေစ ေျမျပနးတးျခငးက ကာကြယျခငး၊

• သစေတာ ျပနးတးျခငး ထနးသမးျခငး၊ ေရေဝေၾကာကကာကြယျခငး၊

• ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးျခငးနငေတာမးေလာငျခငးေၾကာငပတဝနးကငပကစးရျခငးကကငတြယရန၊

• တရားမဝင သစခတျခငး၊ သတတြငးမားေၾကာင ျမစေခာငးမား၌ ႏနးေျမထြနးျခငး၊ ျမစေခာငးမား ပတဆ႔မႈမားမကာကြယျခငး၊ (ႏနးေျမမား အလြနမားျပားျခငးေၾကာင၊ ေရေလာငဆညမား၊ ေရအား လပစစလပငနးက ထခကျခငးျဖစေပၚမလပကငရမည။) ႏနးေျမပ႕ခမႈမားျခငးသည ပတဝနးကငပကစးမႈနင ေရလႊမးမႈမား ျဖစလာႏငသည။

215 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."216 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

114

အမးသားပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတသည ပတဝနးကင ထနးသမး ကာကြယေရး ႏင ဆငေသာ လပငနးမားက အေကာငအထညေဖာလပကငရန အတြက တာဝနႏင လပပငခြင အာဏာရေသာ ေကာမတျဖစသည။217

ဤေကာမတသညေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးက႑အသးသးအတြက အေရးႀကးသည။

ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာနပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန

ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏငသစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန (ယခငက သစေတာဝနႀကးဌာန) သည သစေတာဆငရာ ဖြ႔ၿဖးေရး စမကနးမားက ႀကတငအတညျပရမညဌာနျဖစသည။218 ဤဌာနသည သစေတာမားက ကာကြယေစာငေရာကရနအတြက စမေဆာငရြကရမညျဖစၿပး သစခတျခငးမားက တားျမစကန႔သတျခငး၊ ေတာရငးတရစာၦနမားက ထနးသမးကာကြယရသည။219 အမးသားဇဝမးကြ မဟာဗဟာလပေဆာငခကအစအစဥ (NBSAP) က အေကာငအထညေဖာရနလညး တာဝနရသည။ အထးသျဖင ေဘးမသစေတာမား နယေျမမားအတြက ဥပေဒမား၊ အမားျပညသလကနာမႈရေစရန အေရးယေဆာငရြကရမည။

ဤေကာမတသည ဇဝမးကြႏင သစေတာမားအတြက အေရးႀကးသည။

သဘာဝ ေတာရငးတရစာၦနမား ကာကြယေရး ေကာမတသဘာဝ ေတာရငးတရစာၦနမား ကာကြယေရး ေကာမတ

ဤေကာမတသည အစးရ အရာရမား၊ ပညာရငမား ျဖင ဖြ႔စညးထားၿပး ပတဝနးကငထနးသမး ေရး ႏင သစေတာေရးရာ ဝနႀကးဌာန ေအာကတြင ရသည။ ဤေကာမတသည ေတာရငး တရစာၦနမား၊ ေတာေတာငသစပငမား၊ ၁၉၉၄ ခႏစ သစေတာဥပေဒ ႏင ပတသက၍ ညႏ ငးအႀကေပးေသာ လပငနးမား က လပေဆာငသည၊ ဝနႀကးသည သကဆငရာ ေဘးမသစေတာေနရာမားက စမခန႔ခြလပေဆာငရနအတြက ေကာမတတရပဖြ႕စညးထား ျဖစသည။

ဤေကာမတသညသစေတာဆငရာေရးရာမားအတြက အေရးႀကးသည။

ေမြးျမေရးနင ေရလပငနး၀နႀကးဌာန ေမြးျမေရးနင ေရလပငနး၀နႀကးဌာန

ေမြးျမေရးနင ေရလပငနး ၀နႀကးဌာန သည ႏငငတြငးရ ပငလယ၊ အငးအင၊ ေရကန၊ေခာငးေျမာငးမားရ ေရသတ၀ါမား ဇ၀ေျပာငးလမႈအတြက အဓက တာ၀နရေသာ ၀နႀကးဌာန ျဖစသည။ သဘာ၀အေလာက ပကစးႏငေသာ ငါးဖမးနညးလမးမား တားျမစၿပး220 ျမနမာျပညတြငး စးပြားျဖစ ငါးဖမးျခငးဆငရာ ဥပေဒမားက နစစဥ သတမတျပဌာနးရန နင တရားမ၀င ငါးဖမးျခငးမားက တားဆးျခငးက ဥးစးေသာ ၀နႀကးဌာန ျဖစသည။221

217 ———, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."218 "The Forest Law."219 ———, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."220 National Commission for Environmental Affairs, "Fourth National Report to the United Nations Convention on

Biological Diversity."221 Thu, "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar."

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

115

ဤ၀နႀကးဌာန ဇ၀မးကြမား နင ေရအတြက အေရးႀကးသည။

တငးရငးသားမးႏြယစမား နင နယစပေဒသဖြ ၿဖးတးတကေရး ၀နႀကးဌာန တငးရငးသားမးႏြယစမား နင နယစပေဒသဖြ ၿဖးတးတကေရး ၀နႀကးဌာန

ဤ၀နႀကးဌာန သည တငးရငးသားမးႏြယစမား နင နယစပေဒသဖြ ၿဖးတကေရး လပငနးမားနင သကဆငေသာ စမကနးမားအတြက အဓက တာ၀နယရေသာဌာန ျဖစသည။222

ဤ၀နႀကးဌာနသည ေျမယာဆငရာအတြကအေရးႀကးသည။

ေနရာျပနလညခထားေရးနင အးအမဖြ ၿဖးေရး၀နႀကးဌာန ေနရာျပနလညခထားေရးနင အးအမဖြ ၿဖးေရး၀နႀကးဌာန

ဤဌာန သည ၿမ ျပေကးရြာ အးအမစညးစမ သန ရငးေသာ ေသာကသးေရ စမကနးမား၊ ႏငငေတာအစးရ၏ ေျမအေဆာကအဥးမား အမယာမားဆငရာ လပငနးမားက စမလပေဆာငရသည။ နယစပေဒသ တငးရငးသားမးႏြယစမားနင ဖြ ၿဖးတးတတေရးစမကနးမားကလညး တြဖကလပကငရသည။223

ဤဌာနသည ေျမယာဆငရာအတြကအေရးႀကးသည။

သတတြငး၀နႀကးဌာန သတတြငး၀နႀကးဌာန

ဤဌာနသည သတတြငး ၀နႀကးဌာန အပါအ၀င သတလပငနးမား ဥးစးအရာရမားျဖင ဖြ စညးထားသည။ ဤဌာန သည သတလပငနးဆငရာ စညးမဥးဥပေဒမား က သတမတျပဌာနးၿပး ေရ သတလပငနးမားအတြက လပထးလပနညးမားက သတမတျပး သတကမၼဏမား လပငနးမား၏ အခြနအတတမားက ေကာကခေသာ ဌာနျဖစသည။224

၀နႀကးဌာနသည သတလပငနးမား အတြကအေရးႀကးသည။

စကပးေရးနင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန စကပးေရးနင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန

ဤ၀နႀကးဌာန သည စပါးသးန မားအထြကတးလာေစရန အဓက စမကနးလပေဆာငေသာ ဌာန ျဖစသည။ ဤဌာန သည စကပးေရး လပငနးမားအတြက ရငးနးျမပႏ ေငြမားအတြက စစဥေပးၿပး ႏငင ျခား စကပးေရး လပငနး သေဘာတညခကမားအတြက ညႏငး ေဆာငရြကေသာ ဌာန ျဖစသည။225

ဤ ၀နးႀကးဌာန တြင ပါ၀ငေသာ အျခားအေရးႀကးသည ဌာန မားမာ၊

• ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာနသည ႀကးမားေသာ ဆညလပငနးစမကနးမား၊ ေရသြယယသးစြမႈမား အတြက စမလပေဆာငသည။ ဤဌာန သည ဆညမားလညပတသညအေၾကာငးက

222 "The Development of Border Areas and National Races Law," ed. The State Law and Order Restoration Council (1993).223 "Convention on the Rights of the Child ", (United Nations General Assembly, 1989).224 "Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women," (United Nations General Assembly,

1979).225 "China Datang and Shwe Taung Team up for Six Hydropower Projects," New Light of Myanmar, 20 January 2011.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

116

ေလလာသးသပၿပး ဆညမား လညပတမႈ၊ ၎နင ပတသတ၍ ျဖစလာႏငေသာ ေကာငးကးဆးကးမားက စမလပေဆာငသည။

• ေရအရငးအျမစ သးစြ မႈဌာနသည အေသးစားဆညေျမာငးမားက တာ၀နယစမလပေဆာငသည။

• ျပနလညေနရာခထားေရးနင ေျမစာရငးဦးစးဌာန သည ေျမပငဆငမႈဆငရာ ကစၥရပမား သစေတာဆငရာ ကစၥရပမား က စမလပေဆာငေသာ ဌာန ျဖစသည။

• စကပ းေရးစမကနးမားဌာန သည စကပ းေရး စမကနးမားအားလးက သးသပဥးစး အၾကေပးျခငး က လပေဆာငသည။226

ဤ၀နႀကးဌာန သည စကပးေရး၊ ေရ၊ ေျမ အတြက အေရးႀကးသည။

အမးသားေရလပငနး ေကာမတ အမးသားေရလပငနး ေကာမတ

ဤေကာမတသည ေရစမခန ခြ မႈျပသနာမား ၊ ေရႏင ပတသတေသာ အဖြ အစညး ျပသနာမားက တာ၀နယ ေျဖရငးေသာ ေကာမတျဖစသည။227

ဤေကာမတသည ေရအတြက အေရးႀကးသည။

ကနးမာေရး ၀နႀကးဌာန ကနးမာေရး ၀နႀကးဌာန

ဤဌာန သည အမးသားဇဝမးကြ မဟာဗဟာလပေဆာငခကအစအစဥ (NBSAP) က အေကာင အထည ေဖာရနအတြကတစတတစပငးတာဝနရသည။

ဤဌာန သည ဇဝမးကြအတြကအေရးႀကးသည။

စြမးအင ၀နၾကးဌာနစြမးအင ၀နၾကးဌာန

ဤဌာနသည ႏငငထြက စြမးအင နင စကသးဆမား၊ ေရနမား၊ ကမၼဏႀကးမားနင ဆငေသာလပငနးမားက စမေဆာငရႊကသည။ ဤ၀နႀကးဌာနသည ေရန၊ စကသးဆမား လေလာကဖလစြာရရေရး လပစစ ဓါတအားနင အျခားစြမးအင မားလေလာကစြာရရေရး၊ ပမေကာငးမြနတြငကယေသာ အျခား ေခတမ စြမးအငမား ထတလပႏငေရးအတြက စမ လပေဆာငရေသာ ဌာနျဖစသည။228

ဤဌာနသည စြမးအင အတြက အေရးႀကးသည။

အဓက အဖြ အစညး နင ေရရည တညတေသာ ဖြ ၿဖးေရး ႀကးပမး ေဆာငရြကမႈအရငးအျမစမား အဓက အဖြ အစညး နင ေရရည တညတေသာ ဖြ ၿဖးေရး ႀကးပမး ေဆာငရြကမႈအရငးအျမစမား

ဤအေၾကာငးအရာမားနင ပတသတ၍ ပမသရလပါက BEWG website (www.bewg.org) ကၾကညရပါ။

226 Aquastat, "Myanmar."227 "Myanmar National Environmental Performance Assessment Report."228 Shan SAPAWA Environmental Organization, "Roots and Resilience: Tasang Dam Threatens War-Torn Shan

Communities," (2009).

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

117

"2010 Asean Plan of Action on Energy Cooperation 2010 - 2015." edited by Association of Southeast Asian Nations. Mandalay, 2009.

Adaptation Fund Board, Project and Programme Review Committee. "Proposal for Myanmar." In Seventh Meeting of the Project and Programme Review Committee of the Adaptation Fund. Durban, South Africa, 2011.

"Adapting to Climate Change: What's Needed in Poor Countries, and Who Should Pay." In Oxfam Briefi ng Papers. Washington, D.C.: Oxfam International, 2007.

"Agenda 21: The United Nations Programme of Action from Rio." Rio de Janeiro: United Nations, 1992.

Aquastat. "Myanmar." Food and Agriculture Organisation of the United Nations, http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries/myanmar/index.stm.

Assembly, United Nations General. "2005 World Summit Outcome." New York, 2005.

Aurora, Leony. "Unless Sanctions on Myanmar Lifted, the Country May Have No Trees Left: Interview with Timber Association." (2011), http://blog.cifor.org/4978/unless-sanctions-on-myanmar-lifted-the-country-may-have-no-trees-left-interview-with-timber-association/.

Bank, Asian Development. "Gms Countries Vow Continued Environmental Collaboration." (2011), http://beta.adb.org/news/cambodia/gms-countries-vow-continued-environmental-collaboration?ref=countries/gms/news.

———. "National Redd+ Strategies in Asia and the Pacifi c: Progress and Challenges." Mandaluyong City: Asian Development Bank, 2010.

———. "Safeguard Policy Statement." In ADB Policy Papers: Asian Development Bank, 2009.

Barta, Patrick. "Too Bad, Burma: Big Bank Loans Unlikely Anytime Soon." The Wall Street Journal (2012), http://blogs.wsj.com/searealtime/2012/02/09/too-bad-burma-big-bank-loans-unlikely-anytime-soon/.

Board, Adaptation Fund. "Operational Policies and Guidelines for Parties to Access Resources from the Adaptation Fund." Adaptation Fund.

Burma Environmental Working Group. "Burma's Environment: People, Problems, Policies." Chiang Mai, 2011.

Burma Rivers Network. "Burma Rivers Network Welcomes Nld’s Concerns About Nationwide Impacts of Myitsone Dam." http://www.burmariversnetwork.org/actions/press-releases/23-press-releases/500--burma-rivers-network-welcomes-nlds-concerns-about-nationwide-impacts-of-myitsone-dam.html.

———. "Save Burma's Rivers."

"Burmese Opposition in Thailand Concerned About New Thai Government." Mizzima (2011), http://www.burmacentrum.nl/index.php?view=items&cid=4%3Anieuws&id=409%3Aburmese-opposition-in-thailand-concerned-about-new-thai-government-&pop=1&tmpl=compon

ကးကားခကမား၊ကးကားခကမား၊

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

118

ent&print=1&option=com_fl exicontent&Itemid=15.

Cardeli, Loren. "Soil Restoration and Seed Saving - Thailand." (2011), http://www.agrowingculture.org/2011/02/soil-restoration-seed-saving-thailand/.

Cassar, Angela, Noemi Nemes, and John Scanlon. "Water as a Human Right?" In IUCN Environmental Policy and Law Papers: IUCN Environmental Law Programme, 2004.

Change, United Nations Framework Convention on Climate. "Kyoto Protocol." http://unfccc.int/kyoto_protocol/items/2830.php.

Changjiang Institute of Survey, Planning, Design and Research. "Environmental Impact Report of Hydropower Development in Upper Reaches of Ayeyawady River." Wuhan City, China: Changjiang Institute of Survey, Planning, Design and Research, 2010.

Cherfas, Jeremy. "Agricultural Biodiversity - a Key to the Food Security Puzzle." (2010), http://go.worldbank.org/8L9LV9Q3M0.

"China Datang and Shwe Taung Team up for Six Hydropower Projects." New Light of Myanmar, 20 January 2011.

"China to Build Two More Hydropower Plants in Shan State." Shan Herald Agency for News, 1 June 2010.

"Constitution of the Republic of the Union of Myanmar." edited by Government of Myanmar. Naypyidaw, 2008.

"Convention on Biological Diversity." edited by United Nations, 1992.

"Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women." United Nations General Assembly, 1979.

"Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions." edited by Scientifi c United Nations Educational, and Cultural Organisation (UNESCO). Paris, 2005.

"Convention on the Rights of the Child ". United Nations General Assembly, 1989.

"Convention on Wetlands of International Importance Especially as Waterfowl Habitat (as Amended in 1982 and 1987)." edited by Scientifi c United Nations Educational, and Cultural Organisation (UNESCO). Paris, 1994.

Council, United Nations Human Rights. "Report of the Special Representative of the Secretary-General on the Issue of Human Rights and Transnational Corporations and Other Business Enterprises, John Ruggie: Guiding Principles on Business and Human Rights - Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework." New York: United Nations, 2011.

"Cyclone Nargis." The New York Times, 30 April 2009.

Development, International Institute for Sustainable. "Climate Change and Energy." http://www.iisd.org/climate/.

"The Development of Border Areas and National Races Law." edited by The State Law and Order Restoration Council, 1993.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

119

Donowitz, Paul, Naing Htoo, and Matthew F. Smith. "Total Impact 2.0: A Response to the French Oil Company Total Regarding Its Yadana Natural Gas Pipeline in Military-Ruled Burma (Myanmar)." Chiang Mai, Thailand: Earthrights International, 2009.

Donowitz, Paul, Naing Htoo, Matthew F. Smith, and Khun Ko Wein. "Total Impact: The Human Rights, Environmental, and Financial Impacts of Total and Chevron’s Yadana Gas Project in Military-Ruled Burma (Myanmar)." Chiang Mai, Thailand: Earthrights International, 2009.

EarthRights International. "The Human Cost of Energy: Chevron’s Continuing Role in Financing Oppression and Profi ting from Human Rights Abuses in Military-Ruled Burma." 2008.

"Electrical Industry of Burma/Myanmar on-Line Compendium Third Edition." 2011.

"Environmental Assessment." In OP 4.01, edited by World Bank, 1999.

"The Equator Principles." edited by Equator Principles Association, 2003.

"The Forest Law." edited by The State Law and Order Restoration Council, 1992.

"Forests." In OP 4.36, edited by World Bank, 2002.

Government of Burma. "Constitution of the Republic of the Union of Myanmar (2008)." Ministry of Information, 2008.

Group, Burma Environmental Working. "Burma's Environment: People, Problems, Policies." Chiang Mai, Thailand: Burma Environmental Working Group, 2011.

Group, Kachin News. "Burmese Military Junta Thrives on Cycle of Corruption." Mines and Communities, http://www.minesandcommunities.org/article.php?a=9757&l=1.

Harvey, Rachel. "Burma Dam: Why Myitsone Plan Is Being Halted." (2011), http://www.internationalrivers.org/en/node/6881.

Htay, Sein, Nancy Hudson-Rodd, Myo Nyunt, and Thamain Tun. "The Impact of the Confi scation of Land, Labour, Capital Assets and Forced Relocation in Burma by the Military Regime."

Htun, Khin. "Myanmar Forestry Outlook Study." In Asia-Pacifi c Forestry Sector Outlook Study II Working Paper Series. Bangkok: Food and Agriculture Organisation of the United Nations, 2009.

Imhof, Aviva. 2008.

"The Impact of Climate Change on the Development Prospects of the Least Developed Countries and Small Island Developing States." New York: Offi ce of the High Representative for the Least Developed Countries, Landlocked Developing Countries, and Small Island Developing States, 2009.

India / Tata Ultra Mega-01/Mundra and Anjar, (2011).

"Indigenous Peoples." In OP 4.10, edited by World Bank, 2005.

Initiative, The Earth Charter. "The Earth Charter." 2000.

International, Earthrights. "Energy Insecurity." Chiang Mai, Thailand: Earthrights International, 2010.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

120

"Involuntary Resettlement." In OP 4.12, edited by World Bank, 2001.

Kupczyk-Romanczuk, Glenda. Environment Words: A Dictionary in Plain English: Images Asia.

Kyi, Aung San Suu. "Irrawaddy Appeal." Rangoon: International Rivers, 2011.

"The List of Wetlands of International Importance (the Ramsar List)." Gland, Switzerland: Secretariat of the Convention on Wetlands, 2011.

Lwin, Ei Ei Toe. "Report on Effects of Climate Change Nearing Completion." The Myanmar Times, 2 January 2011.

Lwin, Min. "Water Shortages Sweeping Burma." Democratic Voice of Burma, 10 May 2010.

Mai, Huynh Thi. "Greater Mekong Subregion Core Environment Programme and Biodiversity Conservation Corridors Initiative." Hanoi: Asian Development Bank, 2007.

Mang, Grace. "Lessons from Myitsone Dam in Burma." (2011), http://www.internationalrivers.org/en/blog/grace-mang/2011-9-30/lessons-myitsone-dam.

"Meeting of Ministers." United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacifi c, http://www.unescap.org/mced/mom/.

Ministry of Environmental Conservation and Forestry, Myanmar. "Green Development Initiative in Myanmar." In ASEAN-China Environmental Cooperation Forum Innovation for Green Development. Nanning, China, 2011.

Moe, Wai. "Burma Taking Severe Hit from Climate Change: Watchdog." The Irrawaddy, 9 December 2009.

"Myanmar." Food and Agriculture Organisation of the United Nations, http://www.fao.org/countries/55528/en/mmr/.

"Myanmar - Preparation of a National Adaptation Programme of Action." Global Environment Facility, http://gefonline.org/projectDetailsSQL.cfm?projID=3702.

"The Myanmar Mines Law." edited by The State Law and Order Restoration Council, 1994.

"Myanmar National Environmental Performance Assessment Report." edited by Ministry of Environmental Conservation and Forestry National Commission for Environmental Affairs, Myanmar, and United Nations Environment Programme Regional Resources Centre for Asia and the Pacifi c. Bangkok: GMS Environment Operations Centre, 2006.

Myanmar, United Nations Development Programme. "The Human Development Initiative of Undp, Myanmar - Targeting the Most Vulnerable." Yangon: United Nations Development Programme, 2008.

"Myanmar Works More on Mitigation of Deforestation." (2010), http://www.illegal-logging.info/item_single.php?it_id=4618&it=news.

Myers, Steven Lee. "Clinton Says U.S. Will Relax Some Restrictions on Myanmar." The New York Times, 1 December 2011.

Myint, Than, and San Hla Thaw. "Climate Change Adaptation in Myanmar." In Asian University Network of Environment and Disaster Risk Management. New Delhi, 2009.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

121

Nai, Aye. "Scores Die in Relentless Heatwave." Democratic Voice of Burma, 17 May 2010.

Naing, Yan. "Water Shortages Hit Central Burma." The Irrawaddy, 11 May 2011.

National Commission for Environmental Affairs, Ministry of Environmental Conservation and Forestry, Myanmar. "Fourth National Report to the United Nations Convention on Biological Diversity." National Commission for Environmental Affairs, Ministry of Environmental Conservation and Forestry, Myanmar, 2009.

———. "Introduction." http://www.myanmar-unfccc-nc.net/index.php.

National League for Democracy. "Analysis of the Economy." http://www.burmapartnership.org/2011/01/economic-analysis-and-vision-of-the-nld/.

"National Sustainable Development Strategy for Myanmar." edited by Myanmar Ministry of Environmental Conservation and Forestry. Naypyidaw, 2009.

"Natural Aspects of Sustainable Development in Myanmar." United Nations Department of Economic and Social Affairs, Division for Sustainable Development, http://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/countr/myanmar/natur.htm.

"Natural Habitats." In OP 4.04, edited by World Bank, 2001.

Norgaard, Lasse, and Si Thu. "Aid Worker Diaries: Helping People Back to Their Fields in Myanmar." Alertnet, 4 May 2011.

Nyunt, Myo. "Development of Environmental Management Mechanism in Myanmar." Asia Europe Journal 6, no. 2 (2008): 293-306.

Organisation, Pa-Oh Youth. "Poison Clouds: Lessons from Burma's Largest Coal Project at Tigyit." Chiang Mai: Pa-Oh Youth Organisation, 2011.

"Our Common Future." New York: World Commission on Environment and Development, 1987.

"Overview of Land Confi scation in Arakan State." Mae Sod, Thailand: All Arakan Students' and Youths' Congress, 2010.

Oxfam. "Guide to Free, Prior, and Informed Consent." Carlton: Oxfam, 2010.

Pachauri, Rajendra, and R. Reisinger. "Ipcc Fourth Assessment Report: Climate Change 2007." Geneva: Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007.

"The Protection of Wildlife and Conservation of Natural Areas Law." edited by The State Law and Order Restoration Council, 1994.

"Protocol Amending the Agreement on Asean Energy Cooperation." edited by Association of SouthEast Asian Nations, 1997.

Quintana, Tomás Ojea. "Progress Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Myanmar, Tomás Ojea Quintana." United Nations General Assembly, 2010.

———. "Situation of Human Rights in Myanma." United Nations General Assembly, 2010.

"Rio Declaration on Environment and Development." edited by United Nations. Rio de Janeiro: United Nations, 1992.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

122

Rivers, International. "The Myitsone Dam on the Irrawaddy River: A Briefi ng." International Rivers, http://www.internationalrivers.org/node/6876.

Roughneen, Simon. "Burma's Gruesome Animal Trade." The Irrawaddy, 27 March 2010.

"Rural Development Priorities (Rdp) Plan - Baseline Information." Chiang Mai: Karen Environmental and Social Action Network, 2012.

Shan SAPAWA Environmental Organization. "Roots and Resilience: Tasang Dam Threatens War-Torn Shan Communities." 2009.

Shan Sapawa Environmental Organization. "Warning Signs: An Update on Plans to Dam the Salween in Burma's Shan State." 2006.

"Sustainable Development in Asia and the Pacifi c: Trends, Challenges, Opportunities, and Policy Perspectives." Astana: United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacifi c, 2010.

Thein, Le Le, and U Than Naing. "Ministry of Forestry, the Union of Myanmar." In Combined Safeguards and Subregional Capacity-Building Workshop on ERDD-plus. Singapore, 2011.

"Three New Species of Frog Found at Inle Lake." Weekly Eleven News Journal 2008, 9.

Thu, Win Myo. "National Biodiversity Strategic Action Plan Myanmar." Naypyidaw: Division of Nature and Wildlife Conservation, Forest Department, 2011.

Wong, Susanne. "World Bank, Adb Appeal for Blind Faith While Turning Back on Problems with Lao Dams." (2004), http://www.internationalrivers.org/southeast-asia/laos/nam-leuk/world-bank-adb-appeal-blind-faith-while-turning-back-problems-lao-dams.

ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမေသာဖြ႕ၿဖးေရးနးေဆာမႈ အရငးအျမစမတဆက

123