Правата на човека в България през 2010година

ÎÁÅÊÒÈÂ / ÌÀÐÒ 2011 1

Ãîäèøåí äîêëàäíà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêèêîìèòåò

ÏÐÀÂÀÒÀÍÀ ×ÎÂÅÊÀÂ ÁÚËÃÀÐÈßÏÐÅÇ 2010 ã.

ÑÏÅÖÈÀËÍÎ ÈÇÄÀÍÈÅ - ÌÀÐÒ 2011 ISSN - 1310-3911

2 ÎÁÅÊÒÈÂ / ÌÀÐÒ 2011

ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ

Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò å íåçàâèñèìà íåïðàâèòåëñòâåíà îðãàíèçàöèÿ çà çàùèòà ïðàâàòà íà ÷îâåêà.Îáðàçóâàí å íà 14 þëè 1992 ã.

Ãëàâåí ðåäàêòîð: Þëèàíà Ìåòîäèåâà

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Äîíêà Ìàíãà÷åâà

Ñïèñàíèåòî ñå èçäàâà ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà Èíñòèòóò “Îòâîðåíî îáùåñòâî” - Áóäàïåùà è Ôîíäàöèÿ “Îóê”

Àäðåñ íà ñï. “Îáåêòèâ”: Ñîôèÿ 1504, óë. “Âúðáèöà” ¹ 7 Ïå÷àò: “Å ïðèíò” ÅÎÎÄ

Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåòÑîôèÿ 1504, ï.ê. 146

òåë/ôàêñ: (02) 943 48 76åë. ïîùà:

[email protected]://www.bghelsinki.org

Ïðåç öÿëàòà 2010 ã. Áúëãàðèÿ áå

óïðàâëÿâàíà îò ïðàâèòåëñòâîòî íà

ìàëöèíñòâîòî íà äÿñíîöåíòðèñòêà-

òà ïàðòèÿ Ãðàæäàíè çà åâðîïåéñêî

ðàçâèòèå íà Áúëãàðèÿ (ÃÅÐÁ). Òî

áå ïîäêðåïÿíî ïàðëàìåíòàðíî îò

êðàéíî íàöèîíàëèñòè÷åñêàòà ïàð-

òèÿ "Àòàêà", èçâåñòíà ñ àíòèìàë-

öèíñòâåíàòà ñè, êñåíîôîáñêà è õî-

ìîôîáñêà ðåòîðèêà.

2010 ã. áå ãîäèíà íà ñåðèîçíè

ïðåäèçâèêàòåëñòâà êúì ïðàâàòà íà

÷îâåêà â Áúëãàðèÿ. Ïîëîæåíèåòî

ñå âëîøè â ìíîãî ñôåðè, íî îñîáå-

íî ñ ïðàâàòà íà åòíè÷åñêèòå è ðå-

ëèãèîçíèòå ìàëöèíñòâà, çàùèòàòà

îò íàìåñà â ëè÷íèÿ æèâîò ÷ðåç

ïðîèçâîëíî ïîäñëóøâàíå íà ðàçãî-

âîðèòå è ñëåäåíå íà åëåêòðîííèòå

êîìóíèêàöèè íà ãðàæäàíèòå îò

ñëóæáèòå çà ñèãóðíîñò, íåçàâèñè-

ìîñòòà íà ñúäåáíàòà âëàñò è ñïðà-

âåäëèâèÿ ïðîöåñ è èçïîëçâàíåòî íà

ñèëà, ïîìîùíè ñðåäñòâà è îãíåñ-

òðåëíî îðúæèå îò ïîëèöåéñêè ñëó-

æèòåëè. Ïîäîáðåíèå íàñòúïè åäèí-

ñòâåíî â ñôåðàòà íà çàùèòàòà íà

ïðàâàòà íà äåöàòà.

1. Ñúòðóäíè÷åñòâîñ ìåæäóíàðîäíèòå îðãàíèçà çàùèòà íà ïðàâàòà íà ÷îâåêà ñòð. 3

2. Ïðàâî íà æèâîò ñòð. 4

3. Çàùèòà îò èçòåçàíèÿ,íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíî îòíàñÿíå ñòð. 6

4. Ïðàâî íà ëè÷íà ñâîáîäàè ñèãóðíîñò ñòð. 9

5. Íåçàâèñèìîñò íà ñúäåáíàòà âëàñòè ñïðàâåäëèâ ïðîöåñ ñòð. 9

6. Íåïðèêîñíîâåíîñò íà ëè÷íèÿè ñåìåéíèÿ æèâîò, æèëèùåòîè êîðåñïîíäåíöèÿòà ñòð. 13

7. Ñâîáîäà íà ñúâåñòòàè ðåëèãèÿòà ñòð. 15

8. Ñâîáîäà íà èçðàçÿâàíåè äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ ñòð. 19

9. Ñâîáîäà íà ñäðóæàâàíåòîè íà ìèðíîòî ñúáðàíèå ñòð. 23

10. Óñëîâèÿ â ìåñòàòàçà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà ñòð. 24

11. Çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ ñòð. 29

12. Ïðàâî íà óáåæèùå,ñâîáîäà íà ïðèäâèæâàíå ñòð. 33

13. Ïðàâà íà õîðàòàñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâàâ èíñòèòóöèèòå ñòð. 35

14. Ïðàâà íà æåíèòå ñòð. 39

15. Ïðàâà íà äåöàòà ñòð. 42

16. Ïðàâà íà õîðàòà ñ ðàçëè÷íàñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ ñòð. 46


ÏÐÀÂÀÒÀ ÍÀ ×ÎÂÅÊÀÂ ÁÚËÃÀÐÈß ÏÐÅÇ 2010 ã.

1. Ñúòðóäíè÷åñòâîñ ìåæäóíàðîäíèòå îðãàíè

çà çàùèòà íà ïðàâàòà íà ÷îâåêà

Íà 4 íîåìâðè 2010 ã. ñå ñúñòîÿ óíèâåðñàë-íèÿò ïåðèîäè÷åí ïðåãëåä çà Áúëãàðèÿ íà Ñú-âåòà ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà íà ÎÎÍ. Äúðæàâèòå-ó÷àñòíè÷êè îòïðàâèõà 113 ïðåïîðúêè êúì ñòðà-íàòà, ãîëÿìà ÷àñò îò êîèòî áÿõà ôîðìóëèðàíèîáùî, íå áÿõà ôîêóñèðàíè êúì ïîëîæåíèåòî âñòðàíàòà è/èëè èçïîëçâàõà òâúðäå äèïëîìàòè-÷åí åçèê. Íÿêîè îò ïðåïîðúêèòå îáà÷å çàñÿãàõàñåðèîçíè ïðîáëåìè ñ ïðàâàòà íà ÷îâåêà: äèñ-êðèìèíàöèÿòà íà ðîìñêîòî è äðóãèòå åòíè÷åñ-êè ìàëöèíñòâà; ñâðúõóïîòðåáàòà íà ñèëà îò ïðà-âîïðèëàãàùèòå îðãàíè; íàñèëèåòî è äèñêðè-ìèíàöèÿòà íà äåöàòà â èíñòèòóöèèòå, íà õî-ðàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà è íà ñåêñóàëíè-òå ìàëöèíñòâà; ðàñèñòêîòî è êñåíîôîáñêîòîñëîâî íà îìðàçà; ëîøèòå óñëîâèÿ â ìåñòàòà çàëèøàâàíå îò ñâîáîäà; ïðàâîðàçäàâàíåòî çà ìà-ëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè. Äî êðàÿ íà ãîäèíàòàáúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî íå çàÿâè êîè îò ïðå-ïîðúêèòå ïðèåìà è êîè îòõâúðëÿ.

Íà 22 þëè 2010 ã. áå ïóáëèêóâàí ïîðåäíèÿòäîêëàä íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ â ðàìêèòå íàìåõàíèçìà çà ñúòðóäíè÷åñòâî è ïðîâåðêà. Íå-ãîâèÿò ôîêóñ å òåñåí è ñå îãðàíè÷àâà äî áîð-áàòà ñ êîðóïöèÿòà è ðåôîðìèòå íà äåéíîñòòàíà ïðîêóðàòóðàòà è ñúäåáíàòà âëàñò â òàçè íà-ñîêà. Óñèëèÿòà íà ïðàâèòåëñòâîòî â òàçè íàñî-êà ïîëó÷èõà ïîëîæèòåëíà îöåíêà. Ïî-ñïåöèàë-íî, äîêëàäúò îöåíÿâà ïîëîæèòåëíî ïðîìåíè-òå â Íàêàçàòåëíî-ïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ îò àïðèë1,áåç äà ñúçèðà âúçìîæíîñòèòå, êîèòî òå äàâàò,çà íàðóøàâàíå íà ÷îâåøêè ïðàâà.

Ïðåç 2010 ã. Åâðîïåéñêèÿò ñúä ïî ïðàâàòà íà÷îâåêà (ÅÑÏ× èëè Ñúäúò) ïðîèçíåñå ðåêîð-äåí áðîé ðåøåíèÿ ñðåùó Áúëãàðèÿ, 71. Â 61 îòòÿõ òîé íàìåðè íàðóøåíèÿ íà ðàçëè÷íè ðàçïî-ðåäáè íà Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà ïðàâàòàíà ÷îâåêà (ÅÊÏ×). Â äåâåò ñëó÷àÿ Ñúäúò íå íà-

ìåðè íàðóøåíèÿ, à â åäèí ñëó÷àé ïðàâèòåëñ-òâîòî ïðèçíà íàðóøåíèå è ñå ñúãëàñè äà èç-ïëàòè îáåçùåòåíèå íà æàëáîïîäàòåëÿ â ïðîöå-äóðà ïî ïðèÿòåëñêî ñïîðàçóìåíèå.

Èçïúëíåíèåòî íà ðåøåíèÿòà íà ÅÑÏ× ïðî-äúëæè äà áúäå èçêëþ÷èòåëíî îñòúð ïðîáëåì âÁúëãàðèÿ. Ïðàâèòåëñòâîòî íà ïðàêòèêà çàãúðáèïðèåòàòà ïðåç ìàðò 2009 ã. Êîíöåïöèÿ çà ïðåî-äîëÿâàíå íà ïðè÷èíèòå çà îñúäèòåëíèòå ðåøå-íèÿ íà ÅÑÏ×.2 Â êðàÿ íà 2010 ã. Áúëãàðèÿ áåñðåä ñòðàíèòå-÷ëåíêè íà Ñúâåòà íà Åâðîïà ñíàé-ãîëÿì áðîé íåèçïúëíåíè ðåøåíèÿ íà Ñú-äà íà ÷îâåê îò íàñåëåíèåòî. Ïðåç ãîäèíàòà Êî-ìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå íà Ñúâåòà íà Åâðîïàïðåêðàòè íàáëþäåíèåòî íàä íÿêîëêî ðåøåíèÿ,îñíîâíî çàñÿãàùè çàêîíîäàòåëíè ïðîáëåìè,êîèòî áÿõà ïðåîäîëåíè îùå â ïåðèîäà 2000-2004 ã. Íî ñðåä íàáëþäàâàíèòå ïîïàäíàõà ìíî-ãî ïîâå÷å íîâè äåëà, ðåøåíè ïðåç 2009-2010 ã.Ïðåç öÿëàòà ãîäèíà ïðàâèòåëñòâîòî íå ïðåä-ïðèå íèêàêâè èíèöèàòèâè çà ðåøàâàíå èëè äî-ðè çà ïóáëè÷íî îáñúæäàíå íà èçïúëíåíèåòî íàðåøåíèÿòà íà ÅÑÏ×.

Íà 7 îêòîìâðè êîìèñàðÿò ïî ïðàâàòà íà ÷î-âåêà íà Ñúâåòà íà Åâðîïà èçïðàòè ïèñìî äîìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿ íà Áúëãàðèÿ, â êîåòîèçðàçè çàãðèæåíîñò çà äèñêðèìèíàöèÿòà è ñî-öèàëíîòî èçêëþ÷âàíå íà ðîìèòå, ëèïñàòà íàïðîãðåñ ñ èçïúëíåíèåòî íà ðåøåíèÿòà íàÅÑÏ×, çàñÿãàùè äúðæàâíàòà íàìåñà âúâ âúò-ðåøíèòå ðàáîòè íà ìþñþëìàíñêàòà îáùíîñò èñâîáîäàòà íà ìèðíî ñúáðàíèå è íà ñäðóæàâàíåíà ìàêåäîíöèòå. Â ñâîÿ îòãîâîð íà ïèñìîòî îòíîåìâðè ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿò ïî ñúùåñòâîîòõâúðëè íåîáõîäèìîñòòà îò ñåðèîçíè ðåôîð-ìè è â òðèòå ñôåðè. Òîé ðàçêàçà çà íÿêîëêîñêðîìíè ïðîåêòà, íàñî÷åíè êúì ðîìñêàòàîáùíîñò, áåç îáà÷å äà ðàçêðèâà êàêâàòî è äà åâèçèÿ è ïëàí çà äúëãîñðî÷íî ðåøàâàíå íà ïðîá-ëåìèòå. Òîé ñúùî òàêà çàÿâè, çà ðàçëèêà îòÅÑÏ×, ÷å Çàêîíúò çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà îò 2003ã. íå äîïóñêà äúðæàâíà íàìåñà â äåëàòà íà âå-

1 Âæ. ïî-äîëó Íåçàâèñèìîñò íà ñúäåáíàòà âëàñò è ñïðà-âåäëèâ ïðîöåñ.

2 Âæ. Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2009 ã., Ãîäè-øåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2010 ã.


ðîèçïîâåäàíèÿòà è å â ïúëíî ñúîòâåòñòâèå ñÅÊÏ×. Ïî îòíîøåíèå íà ñâîáîäàòà íà ìèðíîñúáðàíèå è íà ñäðóæàâàíå íà ìàêåäîíöèòå ïðå-ìèåðúò ïîä÷åðòà, â åäíà îò íàé-ôëàãðàíòíèòåëúæè ïðåä ìåæäóíàðîäíè èíñòèòóöèè â ïåðèî-äà íà äåìîêðàòè÷íèÿ ïðåõîä, ÷å ñâîáîäàòà èìíà ìèðíî ñúáðàíèå å èçöÿëî ãàðàíòèðàíà, àÎÌÎ "Èëèíäåí" è ÎÌÎ "Èëèíäåí ÏÈÐÈÍ" äî-ðè "ïîëó÷àâàò ïîäêðåïà îò âëàñòèòå", êîãàòî îð-ãàíèçèðàò ñîöèàëíè è êóëòóðíè ìåðîïðèÿòèÿ.

2. Ïðàâî íà æèâîò

×ëåí 74 îò Çàêîíà çà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúò-ðåøíèòå ðàáîòè ïîçâîëÿâà óïîòðåáà íà îãíåñ-òðåëíî îðúæèå ñ ïîòåíöèàëåí ñìúðòîíîñåí èç-õîä ïðè çàäúðæàíå íà ëèöå, èçâúðøâàùî èëèèçâúðøèëî äîðè äðåáíî ïðåñòúïëåíèå, êàêòîè çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà áÿãñòâî íà ëèöå, êîå-òî ìîæå äà íå ïðåäñòàâëÿâà íèêàêâà îïàñíîñòçà îêîëíèòå. Êàêòî ÅÑÏ× íååäíîêðàòíî å ïîä-÷åðòàâàë â îñúäèòåëíè ðåøåíèÿ ñðåùó Áúëãà-ðèÿ, òàçè ðàçïîðåäáà å â êîíôëèêò ñ íîðìèòåíà ìåæäóíàðîäíîòî ïðàâî, ãàðàíòèðàùè ïðà-âîòî íà æèâîò è çàùèòàòà îò íå÷îâåøêî è óíè-çèòåëíî îòíàñÿíå. Òÿ ïðîòèâîðå÷è è íà Ïðèí-öèï 9 îò Ïðèíöèïèòå çà óïîòðåáà íà ñèëà èîãíåñòðåëíî îðúæèå îò ïðàâîïðèëàãàùèòå îðãà-íè íà ÎÎÍ. Ïðåç 2010 ã. îáà÷å òÿ íå áå ïðîìåíå-íà, à ìíîãî ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè íå áÿõà íà-êàçàíè, êîãàòî óïîòðåáÿâàõà îãíåñòðåëíî îðú-æèå ïðè çàäúðæàíå èëè çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íàáÿãñòâî íà õîðà, ïîäîçèðàíè â èçâúðøâàíå íàäðåáíè ïðåñòúïëåíèÿ, êîèòî íå ñà îïàñíè çàîêîëíèòå.

Íà 23 þëè 2010 ã. ïîëèöàè îò Ïëåâåí ïðîñ-òðåëÿõà è óáèõà ïðè îïèò çà çàäúðæàíå Ìà-ðèàí Èâàíîâ. Èâàíîâ áå îáÿâåí çà èçäèðâàíåñëåä êàòî ïðåç þëè Âåëèêîòúðíîâñêèÿò àïåëà-òèâåí ñúä ïîòâúðäè åôåêòèâíàòà ìó ïðèñúäàëèøàâàíå îò ñâîáîäà. Ñëåä êàòî óñòàíîâÿâàò ìåñ-òîíàõîæäåíèåòî ìó â àïàðòàìåíòà íà íåãîâàòàïðèÿòåëêà, íÿêîëêî ïîëèöàè íàõëóâàò â æèëè-ùåòî, íî íå ãî íàìèðàò. Âïîñëåäñòâèå ïîâå÷å-òî îò òÿõ ñè çàìèíàâàò, à äâàìà îñòàâàò âúââõîäà. Ñëåä èçâåñòíî âðåìå ñå ïîÿâÿâà Èâàíîâíà ïúò çà àïàðòàìåíòà. Âúâ âõîäà íà êîîïåðà-öèÿòà òîé å ïðîñòðåëÿí ñàìî ñ åäèí èçñòðåë âäÿñíîòî ñëåïîî÷èå. Ñïîðåä ïðèÿòåëè íà óáè-òèÿ, òîé å "çàñòðåëÿí êàòî êó÷å", çàùîòî ïî-ëèöàèòå ãî ìðàçåëè.3 Â õîäà íà ïîñëåäâàëîòîðàçñëåäâàíå ïðîêóðàòóðàòà ïðèå, ÷å ïîëèöàÿò,ïðîèçâåë èçñòðåëà, å äåéñòâàë â óñëîâèÿòà íà

ìíèìà íåèçáåæíà îòáðàíà, òúé êàòî å ðåøèë,÷å Èâàíîâ èçâàäèë îò äæîáà íà áåðìóäèòå ñèíåùî, êîåòî ìó ïðèëè÷àëî íà îðúæèå. Â äåé-ñòâèòåëíîñò âïîñëåäñòâèå ó Èâàíîâ å íàìåðåíñàìî åäèí ìåòàëåí êëþ÷. Ïî òàçè ïðè÷èíà, íà8 äåêåìâðè Ïëåâåíñêàòà îêðúæíà ïðîêóðàòóðàïðåêðàòè äîñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî è îòêàçàäà ïîâäèãíå îáâèíåíèå ñðåùó ïîëèöàÿ. Íà 6ÿíóàðè 2011 ã. Ïëåâåíñêèÿò îêðúæåí ñúä ïîò-âúðäè êàòî ïðàâèëíî è çàêîíîñúîáðàçíî ïîñ-òàíîâëåíèåòî íà Ïëåâåíñêàòà îêðúæíà ïðîêó-ðàòóðà.

Åäíî îò íàé-íàøóìåëèòå äåëà, òîâà íà Àí-ãåë Äèìèòðîâ-×îðàòà, óáèò îò ïîëèöåéñêè ñëó-æèòåëè ïðåç íîåìâðè 2005 ã.4, íå ïðèêëþ÷è èïðåç 2010 ã. Íà 12 íîåìâðè Âîåííî-àïåëàòèâ-íèÿò ñúä â Ñîôèÿ íàìàëè íà ïîëîâèíà ïðèñú-äèòå íà ïîäñúäèìèòå ïåòèìà ïîëèöàè. Ðúêîâî-äèòåëÿò íà ïîëèöåéñêàòà àêöèÿ ïîëó÷è äåâåòãîäèíè åôåêòèâíî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, à îñ-òàíàëèòå ÷åòèðèìà ó÷àñòíèöè ïîëó÷èõà ïî îñåìãîäèíè. Íî ðåøåíèåòî áå îáæàëâàíî âúâ ÂÊÑêàêòî îò ïîäñúäèìèòå, òàêà è îò ïðîêóðàòóðà-òà è îò áëèçêèòå íà ïîñòðàäàëèÿ è áå íàñðî÷å-íî çà ãëåäàíå ïðåç ìàðò 2011 ã.

Ïðåç 2010 ã. ïðèêëþ÷è äåëîòî íà óáèòèÿ îòïîëèöàè ïðåç íîåìâðè 2008 ã. Áàøêèì Ìàðäæà-ëàêó (ñ èñòèíñêî èìå Ôàòìèð Ìåõìåòè, ðîäåíïðåç 1964 ã. â áèâøà Þãîñëàâèÿ).5 Ïðåç äåêåì-âðè 2009 ã. Âîåííî-îêðúæíà ïðîêóðàòóðà - Ñî-ôèÿ èçäàäå íîâî ïîñòàíîâëåíèå çà ïðåêðàòÿâà-íå íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî ñðåùó ïîëè-öàèòå. Îñíîâíèÿò ìîòèâ å, ÷å òå ñà äåéñòâàëè âãðàíèöèòå íà ÷ëåí 12à, àë.1 ÍÊ, ïðè÷èíÿâàéêèñìúðòòà íà Ìàðäæàëàêó ïðè óñëîâèÿòà íà íåèç-áåæíà îòáðàíà. Ñ îïðåäåëåíèå îò 22.01.2010 ã.Ñîôèéñêèÿò âîåíåí ñúä ïîòâúðäè èçöÿëî ïðåê-ðàòÿâàíåòî íà äåëîòî, ïîçîâàâàéêè ñå íà ìî-òèâèòå íà ïðîêóðàòóðàòà. Ñëåä æàëáà îò ñòðàíàíà áëèçêèòå íà ïîñòðàäàëèÿ ñ îïðåäåëåíèå îò22.02.2010 ã. Âîåííî-àïåëàòèâíèÿò ñúä ïîòâúð-äè ïðåêðàòÿâàíåòî, ñ êîåòî îêîí÷àòåëíî ñëî-æè êðàé íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî îòíîñíîñìúðòòà íà Ìàðäæàëàêó. Äåëîòî ïðîäúëæè ñà-ìî îòíîñíî ÷àñòòà çà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó âå-ùåñòâåíèòå äîêàçàòåëñòâà.

Ïî äåëîòî çà óáèéñòâîòî ïðåç ÿíóàðè 2009 ã.íà çàäúðæàíèÿ Ïëàìåí Êóöàðîâ ïî âðåìå íàêîíâîé ñëåä ñïåöèàëèçèðàíà ïîëèöåéñêà îïå-

3 Âæ. Èâàí Ðà÷åâ, "Íà ñòðàõà î÷èòå ñà… ñìúðòîíîñíè",Îáåêòèâ, áð. 183, äåêåìâðè 2010 ã.

4 Âæ. Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2005 ã., Ãîäè-øåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2006 ã. Çà ðàçâèòèÿòà ïî òîâà äåëî ïðåç 2009 ã. âæ. Ïðà-âàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2009 ã., Ãîäèøåí äîêëàäíà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò 2010 ã.5 Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2009 ã., Ãîäèøåíäîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò 2010 ã.


ðàöèÿ6 ïðåç ÿíóàðè 2011 ã. áå âíåñåí â Ñîôèé-ñêè ãðàäñêè ñúä îáâèíèòåëåí àêò ñðåùó êîí-âîèðàùèòå ãî äâàìà ïîëèöàè çà ïðè÷èíÿâàíåíà ñìúðò ïî íåïðåäïàçëèâîñò ïî ÷ëåí 123, àë. 1îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ, ïî êîéòî ïðåäñòîè äàáúäå íàñðî÷åíî ñúäåáíî çàñåäàíèå.

Ïðåç 2010 ã. ÅÑÏ× ïîñòàíîâè ðåêîðäåí áðîéðåøåíèÿ ñðåùó Áúëãàðèÿ ïî ÷ëåí 2 îò ÅÊÏ×(ïðàâî íà æèâîò). Ïî ðåêîðäíî ãîëÿì áðîé îòòÿõ, ñåäåì, Ñúäúò îñúäè Áúëãàðèÿ çà íàðóøà-âàíå íà òîâà ÷îâåøêî ïðàâî. Ïî äåëîòî ÂàñèëÑàøîâ Ïåòðîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 10 þíè ÅÑÏ×íàìåðè êàêòî ìàòåðèàëíî, òàêà è ïðîöåñóàëíîíàðóøåíèå íà ÷ëåí 2 îò ÅÊÏ× â ñëó÷àé íàïðîñòðåëâàíå íà ðîì îò ïîëèöàè, êîèòî ñåîïèòâàëè äà ãî çàäúðæàò ïî ïîäîçðåíèå â êðàæ-áà íà êîêîøêè. Ïðîñòðåëâàíåòî, êîåòî íå ïðè-÷èíÿâà ñìúðò, íî å ïîòåíöèàëíî ñìúðòîíîñ-íî, ñïîðåä Ñúäà å íåîáîñíîâàíî è íå å àäåêâà-òåí îòãîâîð íà êàêâàòî è äà å îïàñíîñò, ïðå-äèçâèêàíà îò æàëáîïîäàòåëÿ. Òîé ïðèåìà, ÷å"â òàêàâà ñèòóàöèÿ ïðèáÿãâàíåòî äî ïîòåíöèàë-íî ñìúðòîíîñíà ñèëà å çàáðàíåíî ïî ÷ëåí 2,íåçàâèñèìî îò ðèñêà æàëáîïîäàòåëÿò äà èçáÿãà".Ñúäúò çà ïîðåäåí ïúò ïîä÷åðòà íåñúîòâåòñòâèå-òî íà ðåãóëàöèÿòà íà óïîòðåáàòà íà ïîòåíöèàë-íî ñìúðòîíîñíî îðúæèå â áúëãàðñêèÿ Çàêîí çàÌÂÐ ñ íîðìèòå íà Êîíâåíöèÿòà.

Íà 8 þëè ÅÑÏ× îñúäè Áúëãàðèÿ çà íàðóøå-íèå íà ÷ëåí 2 îò ÅÊÏ× ïî äåëîòî Âú÷êîâèñðåùó Áúëãàðèÿ. Æàëáîïîäàòåëèòå ñà ðîäèòå-ëèòå íà Ãàí÷î Âú÷êîâ, èçâåñòåí îùå êàòî "Ãà-íåöà", êîéòî áå ïðîñòðåëÿí â ãëàâàòà è óáèòñëåä ïðåñëåäâàíå îò ïîëèöèÿòà ïðåç þíè 1999ã. Ïîëèöåéñêèòå ñëóæèòåëè ñà áèëè îò òîãà-âàøíèÿ Ñïåöèàëèçèðàí îòðÿä çà áîðáà ñ òåðî-ðèçìà. ÅÑÏ× ïðèå, ÷å äúðæàâàòà å íàðóøèëàïðàâîòî íà æèâîò íà ã-í Âú÷êîâ êàêòî ïîðàäèòîâà, ÷å ñïðÿìî íåãî å áèëî óïîòðåáåíî íåï-ðàâîìåðíî îãíåñòðåëíî îðúæèå, òàêà è ïîðàäèòîâà, ÷å ðàçñëåäâàíåòî íà òîçè èíöèäåíò îòñúäåáíèòå îðãàíè å áèëî íåàäåêâàòíî. ÑïîðåäÑúäà, ïðè ïðåñëåäâàíåòî ïîëèöèÿòà èçîáùîíå å èìàëà ñòðàòåãèÿ, íàñî÷åíà êúì ìèíèìè-çèðàíå íà óïîòðåáàòà íà îãíåñòðåëíî îðúæèå.Ñúäúò èçñëåäâà â äåòàéëè ïðîâåäåíîòî ñëåä èí-öèäåíòà îôèöèàëíî ðàçñëåäâàíå è çàêëþ÷àâà,÷å íà íåãî ìó å "ëèïñâàëà íåîáõîäèìàòà öÿëîñ-òíîñò è îáåêòèâíîñò, à ïðîêóðîðñêèòå îðãàíèíå ñà ïðåäïðèåëè âñè÷êè íåîáõîäèìè ìåðêèçà èçÿñíÿâàíå íà îáñòîÿòåëñòâàòà îêîëî ñìúðòòàíà ã-í Âú÷êîâ".

Íà 2 ñåïòåìâðè ÅÑÏ× îñúäè Áúëãàðèÿ çà

íàðóøàâàíå íà ïðàâîòî íà æèâîò ïî äâå äåëà -Áåêèðñêè ñðåùó Áúëãàðèÿ è Âëàåâè ñðåùó Áúëãà-ðèÿ. Ïúðâîòî äåëî çàñÿãà ñëó÷àÿ íà Õðèñòî Áå-êèðñêè, êîéòî å àðåñòóâàí ïðåç ìàé 1996 ã. ïîîáâèíåíèå â ïðåäóìèøëåíî óáèéñòâî è ãðàáå-æè. Òîé ïðàâè îïèò äà èçáÿãà îò àðåñòà íà 30àâãóñò ñúùàòà ãîäèíà, íî å õâàíàò, îêîâàí âáåëåçíèöè è îáåçäâèæåí îò íÿêîëêî ïîëèöåé-ñêè ñëóæèòåëè, â ïðîöåñà ðàíÿâàéêè äâàìà îòòÿõ. Ñúäúò íàìèðà, ÷å èìà ìíîãîáðîéíè äîêà-çàòåëñòâà, ÷å â ïåðèîäà ìåæäó 30 àâãóñò è 6ñåïòåìâðè 1996 ã. Áåêèðñêè å áèë èçòåçàâàí. Çà-êàðàí â áîëíèöà íà 6 ñåïòåìâðè, òîé ïî÷èâàäâà äíè ïî-êúñíî, ìàêàð ÷å ñà áèëè ïîëîæåíèîñîáåíè ãðèæè äà áúäå ñïàñåí. Ðàçñëåäâàíåòîñðåùó èçìú÷âàëèòå ãî ñëóæèòåëè å áèëî íå-êîëêîêðàòíî ïðåêúñâàíî è â êðàÿ íà êðàèùàòàå ïðåêðàòåíî ñúñ ñòàíîâèùå, ÷å îôèöåðèòå ñàäåéñòâàëè ïðè ñàìîîòáðàíà, à ðàíèòå ïî òÿëî-òî è ãëàâàòà íà ïî÷èíàëèÿ ñà âñëåäñòâèå îïèòàìó çà áÿãñòâî. Ðåøåíèåòî íà ÅÑÏ× ïî äåëîòîÁåêèðñêè ñðåùó Áúëãàðèÿ å ïúðâîòî, â êîåòî Ñú-äúò, â äîïúëíåíèå êúì ÷ëåí 2, íàìèðà, ÷å Áúë-ãàðèÿ å îòãîâîðíà è çà èçòåçàíèå, â íàðóøåíèåè íà ÷ëåí 3 îò ÅÊÏ×. Äåëîòî Âëàåâè ñðåùó Áúë-ãàðèÿ çàñÿãà ñìúðòîíîñíîòî ïðîñòðåëâàíå îò ïî-ëèöàè íà òàêñèìåòðîâ øîôüîð ïðåç íîùòà íà27 àâãóñò 1998 ã., êîãàòî òîé ìèíàâà ñ òàêñèòîñè ïîêðàé ãðóïà ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè, íà-ìèðàùè ñå â çàñàäà íà ïúòÿ. Òåçè ïîëèöàè ñàïðîâåæäàëè îïåðàöèÿ ïî îñâîáîæäàâàíå íà îò-âëå÷åí ÷îâåê. Êîãàòî Âëàåâ ìèíàâà ñ êîëàòà ñèïîêðàé òÿõ, òå òúêìî áèëè ñïðeëè ÷îâåê, çà-ïîäîçðÿí, ÷å å èçâúðøèë îòâëè÷àíåòî. Êîãàòîïîëèöåéñêè îôèöåð ïîèñêàë øîôüîðúò äà ñåèäåíòèôèöèðà, Âëàåâ âíåçàïíî óâåëè÷àâà ñêî-ðîñòòà. Íÿêîëêî ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè îòêðè-âàò îãúí è óáèâàò Ìàðèí Âëàåâ. Îò ñåïòåìâðè1998 ã. äî þíè 2004 ã. å âîäåíî ðàçñëåäâàíå íàîáñòîÿòåëñòâàòà ïî òîâà óáèéñòâî. Íàêðàÿ òî eïðåêðàòåíî, êàòî ïðîêóðàòóðàòà å ïðèåëà âåð-ñèÿòà íà ïîëèöàèòå, ÷å ïîðàäè "íåàäåêâàòíî-òî ñè ïîâåäåíèå" Âëàåâ å áèë âåðîÿòåí ñúó÷àñ-òíèê íà ïîõèòèòåëÿ. Ïðîêóðàòóðàòà çàêëþ÷àâà,÷å ïîëèöàèòå, ñòðåëÿéêè â ïóñòî, íåíàñåëåíîìÿñòî, íå ñà èìàëè íàìåðåíèå íèòî äà çàïëà-øàò æèâîòà íà êîãîòî è äà å, íèòî äà óáèÿòíÿêîãî. ÅÑÏ× èçòúêâà, ÷å áúëãàðñêèòå âëàñòèíå ñà îñòàíàëè ïàñèâíè è ñà ïîêàçàëè æåëàíèåäà óñòàíîâÿò äàëè óïîòðåáàòà íà ñèëà å áèëà âñúîòâåòñòâèå ñ áúëãàðñêèÿ Çàêîí çà ÌÂÐ. ÍîÑúäúò ñúùî òàêà êîíñòàòèðà, ÷å òîçè çàêîí íåèçèñêâà óïîòðåáàòà íà ñèëà äà å àáñîëþòíîíåîáõîäèìà - íåùî, êîåòî ïðîòèâîðå÷è íàèçèñêâàíèÿòà íà ÅÊÏ×. Êàêòî ïî äåëîòî Áå-êèðñêè, òàêà è ïî äåëîòî Âëàåâè Ñúäúò óñòà-íîâÿâà, ÷å áúëãàðñêàòà äúðæàâà íå å ïðîâåëà



àäåêâàòíî ðàçñëåäâàíå è óñòàíîâÿâàíå íà âè-íîâíèöèòå çà äâàòà ñìúðòíè ñëó÷àÿ, à ñúùî èçà èçòåçàíèåòî â ïúðâèÿ ñëó÷àé, ïîðàäè êîåòîíàìèðà è ïðîöåñóàëíè íàðóøåíèÿ ïî ÷ëåí 2 è÷ëåí 3 îò ÅÊÏ×.

Ïî äåëîòî Êàðàíäæà ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 7 îê-òîìâðè ÅÑÏ× óñòàíîâè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 2îò ÅÊÏ× â ñëó÷àé íà ñìúðòîíîñíî ïðîñòðåë-âàíå íà ñèíà íà æàëáîïîäàòåëêàòà ïðåç 1997 ã.îò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåë, äîêàòî ãî ïðåñëåä-âàë ïðè îïèò çà áÿãñòâî îò ïîëèöåéñêî óïðàâ-ëåíèå. Ïðîêóðàòóðàòà îòêàçâà äà ïîâäèãíå îá-âèíåíèå ñðåùó ñëóæèòåëÿ ñëåä êàòî ðåøàâà,÷å òîé å óïîòðåáèë îãíåñòðåëíî îðúæèå çàêî-íîñúîáðàçíî, òúé êàòî òîâà áèë åäèíñòâåíèÿòíà÷èí äà ñïðå áåãëåöà. Ïî òîâà äåëî Ñúäúò ñú-ùî óñòàíîâÿâà, ÷å áúëãàðñêèÿò Çàêîí çà ÌÂÐíå ñúîòâåòñòâà íà íîðìèòå íà ÅÊÏ× çà óïî-òðåáà íà îãíåñòðåëíî îðúæèå ñ òîâà, ÷å ïîç-âîëÿâà íà ïîëèöàèòå äà óïîòðåáÿâàò ñìúðòî-íîñíî îãíåñòðåëíî îðúæèå, çà äà çàäúðæàò èç-âúðøèòåë íà êàêâîòî è äà å ïðåñòúïëåíèå, íå-çàâèñèìî îò çàïëàõàòà, êîÿòî òîé ïðåäñòàâëÿâà.Ñúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 2 îò Êîí-âåíöèÿòà ñúùî òàêà è çàðàäè òîâà, ÷å áúëãàð-ñêèòå âëàñòè íå ñà ïðîâåëè öÿëîñòíî è åôå-êòèâíî ðàçñëåäâàíå.

Íà 18 íîåìâðè ÅÑÏ× îñúäè Áúëãàðèÿ çàíàðóøàâàíå íà ïðàâîòî íà æèâîò íà ðîì, óáèòîò ÷àñòåí îõðàíèòåë ïðåç 2001 ã. Ïî äåëîòîÑåèäîâà è äð. ñðåùó Áúëãàðèÿ Ñúäúò íàìåðè,÷å ñòðàíàòà íå å ïðîâåëà àäåêâàòíî ðàçñëåäâà-íå íà óáèéñòâîòî, êàòî íå å äîïóñíàëà âúçìîæ-íîñò çà åôåêòèâíî ó÷àñòèå íà áëèçêèòå íà óáè-òèÿ â ðàçñëåäâàíåòî. Äåëîòî å çàâåäåíî îò ñúï-ðóãàòà è äâåòå äúùåðè íà Ñåëÿõòèí Õàñàíîâîò ßìáîë. Íà 28 þëè 2001 ã. òîé, çàåäíî ñ íÿêîë-êî äðóãè ðîìè, å çàëîâåí äà áåðå ëóê â çåëåí-÷óêîâà ãðàäèíà. Ñïîðåä æàëáîïîäàòåëèòå ïà-çà÷èòå èçïîëçâàò îãíåñòðåëíî îðúæèå îùå ïðå-äè äà âëÿçàò â êîíôëèêò ñ ðîìèòå è ïðîñòðåë-âàò ñìúðòîíîñíî Õàñàíîâ è îùå åäèí ðîì. Ïîñëó÷àÿ å îáðàçóâàíî ïðåäâàðèòåëíî ïðîèçâîäñ-òâî, íî ïðîêóðàòóðàòà ãî ïðåêðàòÿâà, êàòî çàê-ëþ÷àâà, ÷å ïàçà÷èòå ñà äåéñòâàëè ïðè ñàìîîò-áðàíà. Âïîñëåäñòâèå çàêëþ÷åíèÿòà íà ïðîêó-ðàòóðàòà ñà ïîòâúðäåíè è îò ßìáîëñêèÿ îêðú-æåí ñúä, êàêòî è îò Áóðãàñêèÿ àïåëàòèâåí ñúä.Âúðõîâíèÿò êàñàöèîíåí ñúä âðúùà äåëîòî çàíîâî ðàçãëåæäàíå â ßìáîëñêèÿ îêðúæåí ñúä,êîéòî îòõâúðëÿ æàëáàòà íà ðîäíèíèòå, ïðèå-ìàéêè îòíîâî, ÷å ïàçà÷èòå ñà äåéñòâàëè ïðèñàìîîòáðàíà.

Ñ ðåøåíèåòî ñè ÅÑÏ× ïðèåìà, ÷å íà ðîä-íèíèòå íà Õàñàíîâ íå å ïðåäîñòàâåí åôåêòè-âåí äîñòúï äî ðàçñëåäâàíåòî, âêëþ÷èòåëíî äîäîêóìåíòèòå îò ïðåäâàðèòåëíîòî ïðîèçâîäñ-

òâî, êàêúâòî èì ñå äúëæè ñïîðåä ïðàêòèêàòàíà Ñúäà è òå íå ñà óñïåëè äà ó÷àñòâàò åôå-êòèâíî â íåãî. Ïî ñèëàòà íà äåéñòâàùèÿ êúììîìåíòà íà èíöèäåíòà Íàêàçàòåëíî-ïðîöåñóà-ëåí êîäåêñ (ÍÏÊ) âúçìîæíîñòòà íà áëèçêèòåäà ñå êîíñòèòóèðàò êàòî ÷àñòíè îáâèíèòåëè åîãðàíè÷åíà ñàìî äî ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî.Îãðàíè÷åíà å è òÿõíàòà âúçìîæíîñò çà äîñòúïäî ñúáðàíèòå äîêàçàòåëñòâà. Â ñëó÷àé íà ïðåê-ðàòÿâàíå, òå èìàò äîñòúï ñàìî äî ïðåïèñ îòïîñòàíîâëåíèåòî çà ïðåêðàòÿâàíåòî íà íàêà-çàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî (÷ëåí 237, àë. 3 îò ñòà-ðèÿ ÍÏÊ). À òÿõíàòà âúçìîæíîñò äà ïðåäÿâÿòãðàæäàíñêè èñê å çàâèñèìà îò íàëè÷èåòî íàïîäñúäèì, êàêúâòî íÿìà â íàñòîÿùèÿ ñëó÷àé.Òàêà ñïîðåä Ñúäà, òîãàâà äåéñòâàùîòî çàêî-íîäàòåëñòâî ïðåãðàæäà åôåêòèâíîòî ó÷àñòèåíà áëèçêèòå äî ðàçñëåäâàíåòî íà ïðè÷èíèòåçà ñìúðòòà.

Íà 2 äåêåìâðè ÅÑÏ× óñòàíîâè íàðóøåíèåíà ÷ëåí 2 îò ÅÊÏ× ïî äåëîòî Çàøåâè ñðåùóÁúëãàðèÿ. Æàëáîïîäàòåëèòå ñà ðîäèòåëè íàÈâàéëî Çàøåâ, êîéòî å óáèò ïðè âúîðúæåí ãðà-áåæ íà 3 ôåâðóàðè 1997 ã. Ïðåäïîëàãàåìèòå èç-âúðøèòåëè ñà èçïðàâåíè ïðåä ñúä åäâà ïðåçîêòîìâðè 2004 ã., íî ñà îïðàâäàíè. ÅÑÏ×, êàê-òî è íàöèîíàëíèòå ñúäèëèùà, óñòàíîâÿâà ðå-äèöà ïðîïóñêè è çàáàâÿíèÿ â ðàçñëåäâàíåòî,ïîðàäè êîåòî íàìèðà ïðîöåñóàëíî íàðóøåíèåíà ÷ëåí 2 îò ÅÊÏ×.

Â òðè ñëó÷àÿ ïðåç 2010 ã. ÅÑÏ× íå íàìåðèíàðóøåíèå íà ïðàâîòî íà æèâîò. Ïî äåëîòî Ìà-ðèíîâà ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 10 þëè Ñúäúò îòêàçàäà ïðèåìå, ÷å ðàçñëåäâàíåòî ïî ñëó÷àÿ íà óáèé-ñòâîòî íà äúùåðÿòà íà æàëáîïîäàòåëêàòà îò ÷àñ-òíî ëèöå å áèëî íååôåêòèâíî. Ïî äåëîòî Ïàí-êîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 7 îêòîìâðè Ñúäúò ïðèå,÷å ðàçñëåäâàíåòî íà âëàñòèòå âúâ âðúçêà ñ ïðîñ-òðåëâàíåòî ïî âðåìå íà âîåííà ñëóæáà íà æàë-áîïîäàòåëÿ å áèëî åôåêòèâíî. Ïî äåëîòî Ñòîÿ-íîâè ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 9 íîåìâðè ÅÑÏ× ñúùîíàìåðè, ÷å äúðæàâàòà å íàïðàâèëà íåîáõîäè-ìîòî ïî ðàçñëåäâàíåòî íà èíöèäåíò, ïðè êîé-òî ñèíúò íà æàëáîïîäàòåëèòå óìèðà ïî âðåìåíà ñêîê ñ ïàðàøóò.

3. Çàùèòà îò èçòåçàíèÿ,íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíî îòíàñÿíå

Âúïðåêè ÷å ïðåç 2010 ã. áÿõà íàïðàâåíè íÿêîë-êî èçìåíåíèÿ â Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ, à Ìè-íèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî çàïî÷íà ðàáîòàïî èçöÿëî íîâ êîäåêñ, â äåéñòâàùîòî íàêàçà-òåëíî çàêîíîäàòåëñòâî ïðîäúëæè äà ëèïñâà ñúñ-òàâ çà èçòåçàíèå. Òàêà ïðåïîðúêèòå íà Êîìèòå-òà ñðåùó èçòåçàíèÿòà íà ÎÎÍ îò 2004 ã. îñòàíà-


õà çà ïîðåäíà ãîäèíà íåèçïúëíåíè.7

Ñâðúõóïîòðåáàòà íà ñèëà, ïîìîùíè ñðåäñ-òâà è îãíåñòðåëíî îðúæèå ïðîäúëæèõà äà áú-äàò ñåðèîçåí ïðîáëåì â Áúëãàðèÿ è ïðåç 2010 ã.Â êàìïàíèÿòà ñè ñðåùó îðãàíèçèðàíàòà ïðåñ-òúïíîñò è êîðóïöèÿòà îðãàíèòå íà ðåäà íååä-íîêðàòíî íàðóøèõà çàêîíà, ïðèáÿãâàéêè äî èç-òåçàíèÿ, íå÷îâåøêî èëè óíèçèòåëíî îòíàñÿíåñïðÿìî õîðà, êîèòî ñå çàäúðæàõà ïî ïîäîçðå-íèÿ â èçâúðøâàíå íà ïðåñòúïëåíèÿ. Ïðåç ïúð-âàòà ïîëîâèíà íà 2010 ã. ïðè çàäúðæàíåòî îðãà-íèòå íà ÌÂÐ ÷åñòî çàñíåìàõà ñ êàìåðè çàäúð-æàíèòå, ïðîñíàòè íà çåìÿòà, ïîëóîáëå÷åíè, ñáåëåçíèöè íà ðúöå, è ïðåäîñòàâÿõà âèäåîìà-òåðèàëèòå íà ìåäèèòå, ìíîãî îò êîèòî ñ îõîòàãè èçëú÷âàõà.8

Ïðåç îêòîìâðè 2010 ã. è ïðåç ÿíóàðè 2011 ã.,êàêòî âñÿêà ãîäèíà, èçñëåäîâàòåëè íà ÁÕÊ èí-òåðâþèðàõà 271 ëèøåíè îò ñâîáîäà îò îñåì çàò-âîðà (Ïëîâäèâ, Ïëåâåí, Áîáîâäîë, Áåëåíå,Âðàöà, Ïàçàðäæèê, Ëîâå÷, Ñòàðà Çàãîðà) çàóñëîâèÿòà íà òÿõíîòî çàäúðæàíå è ïðåäâàðè-òåëíî ðàçñëåäâàíå. Èçñëåäâàíåòî îáõâàíà ëèøå-íèòå îò ñâîáîäà, ÷èèòî äîñúäåáíè ïðîèçâîäñ-òâà ñà çàïî÷íàëè ñëåä 1 ÿíóàðè 2009 ã. Òî å ïðåä-ñòàâèòåëíî çà îñåìòå çàòâîðà, íî íå å ïðåäñòà-âèòåëíî çà ñèñòåìàòà êàòî öÿëî. 27,7% îò èí-òåðâþèðàíèòå ñúîáùèõà, ÷å ñïðÿìî òÿõ å óïî-òðåáåíà ñèëà îò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè ïî âðå-ìå íà çàäúðæàíå, à 16,2% ñúîáùèõà, ÷å ñïðÿìîòÿõ å óïîòðåáåíà ñèëà âúòðå â ïîëèöåéñêîòîóïðàâëåíèå. Êàêòî è â ïðåäõîäíè ãîäèíè, ðå-çóëòàòèòå ïîêàçâàò âèñîêà ñòåïåí íà èçïîëçâà-íå íà ñèëà è ïîìîùíè ñðåäñòâà îò áúëãàðñêàòàïîëèöèÿ.9 Òå ñà îñîáåíî òðåâîæíè çà óïîòðå-áàòà âúòðå â ïîëèöåéñêèòå óïðàâëåíèÿ, êúäå-òî òîâà å àáñîëþòíî íåäîïóñòèìî. Ðåçóëòàòèòåîáà÷å íå ñà ñðàâíèìè ñ ïîäîáíè ðåçóëòàòè îòàíêåòè íà ÁÕÊ ïðåç ïðåäõîäíè ãîäèíè ïîðàäèçíà÷èòåëíèòå ðàçìåñòâàíèÿ íà ëèøåíèòå îòñâîáîäà â çàòâîðèòå, çàïî÷íàëè ñëåä âëèçàíå-òî â ñèëà íà íîâîòî çàêîíîäàòåëñòâî îò ñðåäà-òà íà 2009 ã.

Ïðåç 2010 ã. ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ â ìíîãîîò çàòâîðèòå è ñëåäñòâåíèòå àðåñòè îñòàíàõàíå÷îâåøêè è óíèçèòåëíè. Ñ èçêëþ÷åíèå íà êîð-ïóñà íà çàòâîðà âúâ Âðàöà, êîéòî áå îñíîâíîðåìîíòèðàí, â îñòàíàëèòå ìåñòà çà ëèøàâàíåîò ñâîáîäà áÿõà ïðåäïðèåìàíè ñàìî ÷àñòè÷íè

èëè êîçìåòè÷íè ðåìîíòè. Ïîëîæåíèåòî ñ ìà-òåðèàëíèòå óñëîâèÿ ñå âëîøè ñåðèîçíî â ñëåäñ-òâåíèòå àðåñòè ïîðàäè ðÿçêîòî óâåëè÷àâàíå íàáðîÿ íà çàäúðæàíèòå â òÿõ ïðåç ãîäèíàòà.10

Ðàçñëåäâàíåòî íà ìàñîâèÿ ïîáîé íà ïîëè-öåéñêè ñëóæèòåëè íàä ðîìè â ïëåâåíñêàòà äèñ-êîòåêà "Áèæó" ïðåç àâãóñò 2009 ã. íå îòáåëÿçàñåðèîçåí íàïðåäúê. Ïî äàííè íà ãîâîðèòåëÿ íàÏëåâåíñêàòà îêðúæíà ïðîêóðàòóðà îò ÿíóàðè2011 ã. âúòðåøíîòî ðàçñëåäâàíå â ÌÂÐ å ïðèê-ëþ÷èëî ñ äèñöèïëèíàðíî íàêàçàíèå "ïîðèöà-íèå" çà íåïðàâîìåðíî ïîâåäåíèå ñïðÿìî çàäúð-æàíî ëèöå, íàëîæåíî íà åäèí îò ñëóæèòåëèòåíà Ïúðâî ÐÏÓ - Ïëåâåí, ó÷àñòâàë â àêöèÿòà. Âîêðúæíàòà ïðîêóðàòóðà å îáðàçóâàíî äîñúäåá-íî ïðîèçâîäñòâî ñðåùó íåèçâåñòåí èçâúðøè-òåë çà ïðè÷èíÿâàíåòî íà ñåðèîçíà ÷åðåïíî-ìî-çú÷íà òðàâìà íà åäèí îò ïîñòðàäàëèòå, êîåòîîáà÷å íå å ïðèêëþ÷èëî. Äðóãè ìåðêè ñðåùó ïî-ëèöåéñêè ñëóæèòåëè íå ñà ïðåäïðèåìàíè.

Ïðåç ãîäèíàòà Áúëãàðèÿ áå îñúäåíà îò ÅÑÏ×ïî íÿêîëêî äåëà, ñâúðçàíè ñúñ ñâðúõóïîòðåáàíà ñèëà îò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè è çà ëîøèóñëîâèÿ â ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà. Ïîäåëîòî Ñàøîâ è äð. ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 7 ÿíóàðèÑúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 3 îò ÅÊÏ× âñëó÷àé íà ìàëòðåòèðàíå îò ïîëèöåéñêè ñëó-æèòåëè íà òðèìà ðîìè ñëåä àðåñòóâàíåòî èìïî ïîäîçðåíèå â êðàæáà íà ìåòàë. Ñúäúò íàìå-ðè è ïðîöåñóàëíî íàðóøåíèå ïîðàäè òîâà, ÷åáúëãàðñêèòå âëàñòè íå ñà óñïåëè äà ïðîâåäàòåôåêòèâíî ðàçñëåäâàíå è äà íàêàæàò èçâúðøè-òåëèòå íà òàçè áðóòàëíîñò.

Ïî äåëîòî Ïåòüî Ïåòêîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 7ÿíóàðè ÅÑÏ× íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 3 îòÅÊÏ× â ñëó÷àé íà îáâèíÿåì, êîéòî å áèë ïðè-íóäåí äà íîñè êà÷óëêà âñåêè ïúò, êîãàòî íàïóñ-êà êèëèÿòà ñè. Áúëãàðñêèòå âëàñòè îïðàâäàâàõàòàçè ìÿðêà ñ àðãóìåíòà, ÷å ñà áèëè âîäåíè îòñúîáðàæåíèÿ çà ñèãóðíîñò è ñà ñå îïàñÿâàëè,÷å Ïåòêîâ áè ìîãúë äà ñòàíå îáåêò íà íàïàäå-íèå ïî âðåìå íà ïðîöåñà, êîéòî íàìåðè øèðîêîòçâóê â áúëãàðñêèòå ìåäèè. Ñïîðåä ÅÑÏ× îáà-÷å ñèãóðíîñòòà è íàé-âå÷å àíîíèìíîñòòà íà Ïåò-êîâ å ìîæåëî äà áúäå îñèãóðåíà ïî ñúùî òîëêî-âà åôèêàñåí íà÷èí è ÷ðåç çàêðèòè ñúäåáíè çà-ñåäàíèÿ èëè çàáðàíà çà âíàñÿíå íà òåëåâèçèîí-íè êàìåðè èëè ôîòîàïàðàòè â ñúäåáíàòà çàëà.

Íà 25 ìàðò ÅÑÏ× íàìåðè íàðóøåíèÿ êàêòîíà ìàòåðèàëíîïðàâíèÿ, òàêà è íà ïðîöåñóàë-íèÿ àñïåêò íà ÷ëåí 3 îò ÅÊÏ× ïî äåëàòà Øèø-êîâè ñðåùó Áúëãàðèÿ è Àíãåë Âàñêîâ Àíãåëîâ ñðå-ùó Áúëãàðèÿ. Äåëîòî çàñÿãà òðèìà æàëáîïîäàòå-ëè, êîèòî ñà ñòàíàëè îáåêò íà ïîëèöåéñêî íà-

7 Âæ. Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2004 ã., Ãîäè-øåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2005 ã.8 Âæ. ñï. Îáåêòèâ, áð. 183, äåêåìâðè 2010 ã.9 Âæ. Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2009 ã., Ãîäè-øåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2010 ã.

10 Âæ. ïî-äîëó Óñëîâèÿ â ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáî-äà.


ñèëèå. Ã-í Àíãåëîâ, êîéòî å áèë àðåñòóâàí èçàäúðæàí ïîä ñòðàæà ïðåç 1998 ã., òâúðäè, ÷å ñåå ïðèçíàë çà âèíîâåí çà êðàæáàòà, çà êîÿòî åáèë çàïîäîçðÿí, ñàìî çàùîòî å áèë áèò îò ïî-ëèöåéñêèòå ñëóæèòåëè. Ñúäåáíîìåäèöèíñêà åê-ñïåðòèçà, íàïðàâåíà â äåíÿ ñëåä îñâîáîæäàâà-íåòî ìó, ïîêàçâà íàëè÷èå íà íàðàíÿâàíèÿ, ïðè-÷èíåíè îò óäàðè ñ òúï ïðåäìåò, êîèòî å âúç-ìîæíî äà ñà áèëè ïðè÷èíåíè â ïðåäõîäíèòå 48÷àñà. Ñâåòëþ è Ñëàâåéêî Øèøêîâè, êîèòî ñàáàùà è ñèí, òâúðäÿò, ÷å ïðåç 1999 ã. ñà áèëèáèòè îò ìúæå â ïîëèöåéñêè óíèôîðìè, êîèòîãè àòàêóâàëè áåç ïðåäóïðåæäåíèå è ïðîèçâåëèèçñòðåëè ñðåùó òÿõíàòà ëîäêà, äîêàòî Øèøêî-âè ïëàâàëè êðàé áðåãîâåòå íà åçåðî. Ïî-êúñíî åñòàíàëî èçâåñòíî, ÷å ïîëèöàèòå ñà áèëè èçïðà-òåíè äà îõðàíÿâàò îáó÷èòåëåí öåíòúð íà ÌÂÐ èãîðñêè ðåçåðâàò â ìåñòíîñòòà. Îáðàçóâàíî å áè-ëî íàêàçàòåëíî ïðîèçâîäñòâî ñðåùó ñåäåì ïî-ëèöåéñêè ñëóæèòåëè, îáâèíåíè â íàñèëèåñïðÿìî ã-í Øèøêîâ è ñèíà ìó. Íà îñíîâàíèåíà íîâà ðàçïîðåäáà â ÍÏÊ, ïðåç 2004 ã. îáâèíÿå-ìèòå ïîäàâàò èñêàíå çà ðàçãëåæäàíå íà äåëîòîîò ñúäà èëè ïðåêðàòÿâàíå íà ïðîèçâîäñòâîòî.Âîåííèÿò ñúä ïðåêðàòÿâà íàêàçàòåëíîòî ïðîèç-âîäñòâî ñëåä êàòî íàìèðà, ÷å ñà áèëè íàëèöåïðîöåñóàëíè ïðîïóñêè, â ÷àñòíîñò, ÷å íå áèëîóñòàíîâåíî äàëè îáâèíÿåìèòå ñà áèëè âúîðú-æåíè ñ êàðàáèíà èëè ñ àâòîìàòè÷íî îðúæèå,êàêòî è ÷å ñà ëèïñâàëè ïîäïèñè â ðàçëè÷íè äî-êóìåíòè. Ã-í Àíãåëîâ, îò ñâîÿ ñòðàíà, ïîäàâàíÿêîëêî æàëáè ñðåùó áåçäåéñòâèåòî íà Âàðíåí-ñêàòà âîåííà ïðîêóðàòóðà ïî ñâîÿ ñëó÷àé. Ïðåç2003 ã. ïðîêóðàòóðàòà îòêàçâà äà îáðàçóâà íàêàçà-òåëíî ïðîèçâîäñòâî ñðåùó çàìåñåíèòå ïîëèöåé-ñêè ñëóæèòåëè íà îñíîâàíèå íà ïîëèöåéñêèäîêëàä, â êîéòî ñå çàÿâÿâà, ÷å ñðåùó æàëáîïî-äàòåëÿ íå å áèëà óïîòðåáÿâàíà ôèçè÷åñêà ñèëà.Ã-í Àíãåëîâ îáæàëâàë ïðîêóðîðñêîòî ïîñòàíîâ-ëåíèå è íà 12 ìàé 2003 ã. å ðàçïîðåäåíî äîïúë-íèòåëíî ðàçñëåäâàíå. Ïîëèöàèòå òâúðäåëè, ÷åíå èì áèë èçâåñòåí ôàêòúò, ÷å ã-í Àíãåëîâ åáèë áèò è ÷å íå ñà çàáåëÿçàëè íèêàêâè ñëåäè îòôèçè÷åñêî íàñèëèå ïî íåãî â ïîëèöåéñêîòî óï-ðàâëåíèå. Íà îñíîâàíèå íà òåçè ñâèäåòåëñêè ïî-êàçàíèÿ âîåííèÿò ïðîêóðîð å ðåøèë, ÷å íÿìàîñíîâàíèå çà çàïî÷âàíå íà íàêàçàòåëíî ïðåñ-ëåäâàíå ñðåùó âúïðîñíèòå äâàìà ïîëèöàè ïî-ðàäè ëèïñà íà äàííè çà èçâúðøåíî ïðåñòúïëå-íèå. ÅÑÏ× íàìèðà, ÷å ïî äåëîòî Øèøêîâè áúë-ãàðñêèòå âëàñòè íå ñà ïðîâåëè åôåêòèâíî èöÿëîñòíî ðàçñëåäâàíå íà îáñòîÿòåëñòâàòà îêîëîòâúðäåíèÿ ïîáîé íà æàëáîïîäàòåëèòå îò ïîëè-öåéñêè ñëóæèòåëè. Ïî äåëîòî Àíãåëîâ ÅÑÏ× ñà-ìîñòîÿòåëíî å íàïðàâèë îöåíêà íà ôàêòèòå, òúéêàòî íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî å áèëî ïðåê-ðàòåíî áåç ñëó÷àÿ äà ñòèãíå äî ñúä. Óñòàíîâåíè-

òå îò ñúäåáåí ëåêàð â äåíÿ íà îñâîáîæäàâàíåòîíà ã-í Àíãåëîâ îò çàäúðæàíå íàðàíÿâàíèÿ ñåïîòâúðæäàâàò è îò íàçíà÷åíàòà îò ïúðâîèíñòàí-öèîííèÿ ñúä ñúäåáíîìåäèöèíñêàòà åêñïåðòèçà.Òîâà äîêàçàòåëñòâî å ïîñëóæèëî â ïîäêðåïà íàòâúðäåíèÿòà íà æàëáîïîäàòåëÿ çà óïðàæíåíîâúðõó íåãî íàñèëèå, îñîáåíî ñ îãëåä íà ôàêòà,÷å ïðàâèòåëñòâîòî íå å ïðåäñòàâèëî íèêàêâî çà-äîâîëèòåëíî îáÿñíåíèå çà ïðîèçõîäà íà òðàâ-ìèòå ìó. Ñúäúò íàìèðà, ÷å òðèìàòà æàëáîïîäà-òåëè ñà áèëè îáåêò íà íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíîîòíàñÿíå îò ñòðàíà íà ïîëèöèÿòà â íàðóøåíèåíà ÷ëåí 3 îò ÅÊÏ×. Òîé ñúùî òàêà ñå ïðîèç-íàñÿ, ÷å íèêîé îò òÿõ íå å ïîëó÷èë åôåêòèâíîè öÿëîñòíî ðàçñëåäâàíå íà òâúðäåíèÿòà èì çàóïðàæíåíî ñïðÿìî òÿõ íàñèëèå, â íàðóøåíèåíà ÷ëåí 3.

Íà 2 ñåïòåìâðè ïî äåëîòî Áåêèðñêè ñðåùóÁúëãàðèÿ ÅÑÏ× îñúäè Áúëãàðèÿ çà èçòåçàâàíåíà çàäúðæàí. Ïî ñëó÷àÿ ñòàâà äóìà çà ïðîäúë-æèòåëíè ïîáîè íàä îáâèíåí â óáèéñòâî è ãðà-áåæè ñëåä íåãîâ îïèò çà áÿãñòâî îò ñëåäñòâå-íèÿ àðåñò â Ïëîâäèâ. Â ðåçóëòàò îò ïîáîèòåçàäúðæàíèÿò óìèðà.11

Â òðè ñëó÷àÿ, ïî êîèòî îáÿâè ðåøåíèÿ ïðåç2010 ã., ÅÑÏ× îòêàçà äà íàìåðè íàðóøåíèå íà÷ëåí 3 îò ÅÊÏ×. Ïî äåëîòî Ñòîÿí Ìèòåâ ñðåùóÁúëãàðèÿ îò 7 ÿíóàðè Ñúäúò íå ïðèå, ÷å ïðîäúë-æèòåëíîòî çàäúðæàíå íà æàëáîïîäàòåëÿ ïî îá-âèíåíèå â óáèéñòâî, âúïðåêè íåãîâîòî íåïðå-êúñíàòî âëîøàâàùî ñå çäðàâîñëîâíî ñúñòîÿíèå,ïðåäñòàâëÿâà íå÷îâåøêî èëè óíèçèòåëíî îòíàñÿíå.Ïî äåëîòî Éîðãîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ (No.2) îò 2 ñåï-òåìâðè Ñúäúò íå ñå ñúãëàñè ñ æàëáîïîäàòåëÿ, ÷åíåãîâàòà ïðèñúäà äîæèâîòåí çàòâîð áåç ïðàâî íàçàìÿíà ïðåäñòàâëÿâà íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíî îò-íàñÿíå. Òîé ïðèå, ÷å òÿ ïî ïðèíöèï ìîæå äàáúäå çàìåíåíà ÷ðåç ïîìèëâàíå, ìàêàð äîñåãà âÁúëãàðèÿ íèòî åäèí îñúäåí íà òàêîâà íàêàçàíèåäà íå å áèë ïîìèëâàí. Ïî äåëîòî Ìàðèíîâ ñðåùóÁúëãàðèÿ îò 30 ñåïòåìâðè ÅÑÏ× íàìåðè, ÷å ôàê-òèòå, êîèòî æàëáîïîäàòåëÿò, îïëàêâàù ñå îò ïî-ëèöåéñêè ïîáîé, ïðåäñòàâÿ, íå ñà äîñòàòú÷íè,çà äà áúäå óñòàíîâåíî, ÷å òîé íàèñòèíà å ïîñòðà-äàë îò ïîäîáíî òðåòèðàíå.

4. Ïðàâî íà ëè÷íà ñâîáîäàè ñèãóðíîñò

Îñíîâíèòå ïðîáëåìè, ñâúðçàíè ñ ïðàâîòîíà ëè÷íà ñâîáîäà è ñèãóðíîñò â Áúëãàðèÿ ïðåç2010 ã., êàêòî è â ïðåäõîäíè ãîäèíè, áÿõà:

11 Âæ. ïî-ïîäðîáíî Çàùèòà îò èçòåçàíèÿ, íå÷îâåøêî èóíèçèòåëíî îòíàñÿíå.


Íåàäåêâàòíàòà çàêîíîäàòåëíà ðàìêà èïðàâîïðèëàãàíå, ñâúðçàíè ñ íàëàãàíåòî íàìÿðêàòà çà íåîòêëîíåíèå "çàäúðæàíå ïîäñòðàæà" â õîäà íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèç-âîäñòâî, äîïóñêàùè ïðåêîìåðíî îñëàíÿíåíà òåæåñòòà íà îáâèíåíèåòî è ïðåíåáðåã-âàíå íà ïðåöåíêàòà çà ðàçóìíîñòòà íà ïî-äîçðåíèÿòà, äîâåëè äî àðåñòà è çà ëåãè-òèìíîñòòà íà öåëòà, ïðåñëåäâàíà îò çà-äúðæàíåòî.Íàñòàíÿâàíåòî â ñîöèàëíè äîìîâå çà ëè-öà ñ ìåíòàëíè óâðåæäàíèÿ, êîåòî ñòàâàïî àäìèíèñòðàòèâåí ðåä áåç ñúäåáåí êîí-òðîë ñ âúçìîæíîñò çà çíà÷èòåëåí ïðîèç-âîë ïðè ïðåöåíêàòà íà íåîáõîäèìîñòòàîò òàêîâà íàñòàíÿâàíå.12

Íàñòàíÿâàíèÿòà â ñïåöèàëíè ó÷èëèùà çàäåöà ñ îòêëîíÿâàùî ñå ïîâåäåíèå, êîèòîñà ÷åñòî ïðîèçâîëíè ïîðàäè ëîøèÿ äîñ-òúï äî ïðàâíà ïîìîù è íåàäåêâàòíàòàïðîöåäóðà çà íàñòàíÿâàíå.Íàñòàíÿâàíèÿòà íà äåöà â äîìîâåòå çà âðå-ìåííî íàñòàíÿâàíå íà ìàëîëåòíè è íå-ïúëíîëåòíè, êîèòî ñòàâàò ïî àäìèíèñ-òðàòèâåí ðåä áåç ñúäåáåí êîíòðîë.13

Íàñòàíÿâàíèÿòà íà äåöà â êðèçèñíè öåí-òðîâå çà äåöà ïî àäìèíèñòðàòèâåí ðåä,êîéòî äîïóñêà ïðåêîìåðíà ïðîäúëæèòåë-íîñò íà íàñòàíÿâàíåòî ïðåäè ñåçèðàíå èïðîèçíàñÿíå íà ñúä.14

Íàñòàíÿâàíèÿòà íà ÷óæäåíöè ñ öåë åê-ñïóëñèðàíå â ñïåöèàëíèÿ äîì çà âðåìåí-íî íàñòàíÿâàíå íà ÷óæäåíöè ïîðàäè íåà-äåêâàòíèÿ ñúäåáåí êîíòðîë íà çàäúðæà-íåòî.15

Ïðåç ãîäèíàòà çàêîíîäàòåëíàòà ðàìêà, ðå-ãóëèðàùà ïðàâîòî íà ëè÷íà ñâîáîäà è ñèãóð-íîñò â òåçè ïðîáëåìíè îáëàñòè, íå áå ïðîìå-íåíà. Íàïðîòèâ, òÿ áå âëîøåíà ñ èçìåíåíèÿòàíà Íàêàçàòåëíî-ïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ îò àïðèë,ñ êîèòî áå îòìåíåíà ãëàâà äâàäåñåò è øåñòà îòÍÏÊ è áå ïðåìàõíàòà âúçìîæíîñòòà îáâèíÿå-ìèòå, ñëåä èçòè÷àíå íà îïðåäåëåí ñðîê, äàïîèñêàò îò ñúäà òÿõíîòî äåëî äà áúäå ðàçãëå-äàíî.16

Ïðåç 2010 ã. ÅÑÏ× ïðîèçíåñå íÿêîëêî îñú-äèòåëíè ðåøåíèÿ ñðåùó Áúëãàðèÿ ïî ÷ëåí 5 îò

ÅÊÏ× (ïðàâî íà ëè÷íà ñâîáîäà è ñèãóðíîñò).Ïî äåëîòî Ïåòüî Ïåòêîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 7ÿíóàðè Ñúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 5, ò.1 çàðàäè òîâà, ÷å æàëáîïîäàòåëÿò íå å îñâîáî-äåí âåäíàãà ñëåä êàòî å îïðàâäàí. Òîé ñúùîòàêà íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 5, ò. 3 íà ÅÊÏ×ïîðàäè òîâà, ÷å äâå ðåøåíèÿ çà ïðîäúëæàâàíåíà íåãîâîòî çàäúðæàíå ïîä ñòðàæà ñà âçåòèåäèíñòâåíî âúç îñíîâà íà ñåðèîçíîñòòà íà îá-âèíåíèåòî ñðåùó íåãî, ïðåíåáðåãâàéêè äðóãè-òå îòíîñèìè ôàêòîðè. Ïî äåëîòî Ðàçà ñðåùó Áúë-ãàðèÿ îò 11 ôåâðóàðè ÅÑÏ× íàìåðè íàðóøå-íèå íà ÷ëåí 5, ò. 1 è ò. 4 íà ÅÊÏ× ñëåä êàòîïðåöåíè, ÷å çàäúðæàíåòî íà æàëáîïîäàòåëÿ çàåêñïóëñèðàíå íå å çàêîííî ïîðàäè òîâà, ÷å òîéå áèë çàäúðæàí íåîïðàâäàíî ïðîäúëæèòåëíîâðåìå äîêàòî ïðàâèòåëñòâîòî ñå å îïèòâàëî äàìó îñèãóðè äîêóìåíòè çà ïúòóâàíå è ïîðàäèòîâà, ÷å íåãîâàòà æàëáà ñðåùó çàêîííîñòòà íàçàäúðæàíåòî íå å áèëà ðàçãëåäàíà áúðçî. Ïî äå-ëîòî Äàíåâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 2 ñåïòåìâðè ÅÑÏ×íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 5, ò. 5 íà ÅÊÏ×ïîðàäè ïðåêîìåðíèÿ ôîðìàëèçúì íà ñúäèëè-ùàòà ïðè äîêàçâàíåòî íà âðåäè îò íåçàêîííîçàäúðæàíå. Èñêúò çà îáåçùåòåíèå íà æàëáîïî-äàòåëÿ å áèë îòõâúðëåí ñëåä êàòî ñâèäåòåë ïîò-âúðäèë íåãîâèòå ñòðàäàíèÿ ñëåä, íî íå è ïîâðåìå íà çàäúðæàíåòî. Ñïîðåä Ñúäà òîçè ôîð-ìàëåí ïîäõîä îçíà÷àâà íåâúçìîæíîñò äà ñå äî-êàæàò âðåäè â ñëó÷àè íà êðàòêîñðî÷íî íåçà-êîííî çàäúðæàíå, êîåòî íå å äîâåëî äî âèäè-ìî âëîøàâàíå íà ôèçè÷åñêîòî èëè ïñèõè÷åñ-êîòî ñúñòîÿíèå íà çàäúðæàíèÿ. Ïî äåëîòî Øî-ïîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 2 ñåïòåìâðè ÅÑÏ× íà-ìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 5, ò. 1 íà ÅÊÏ× ïîðà-äè òîâà, ÷å æàëáîïîäàòåëÿò å íàñòàíåí â ïñè-õèàòðè÷íà áîëíèöà ïî ïðèíóäèòåëåí ðåä ñ ïîñ-òàíîâëåíèå íà ïðîêóðîð ïðåç äåêåìâðè 2003 ã.,ïðåäè ðåôîðìàòà íà ïðîöåäóðàòà çà çàäúëæè-òåëíî ïñèõèàòðè÷íî ëå÷åíèå îò þëè 2004 ã.17

Ïî äåëîòî Éîðãîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ (No.2) îò 2ñåïòåìâðè ÅÑÏ× íå íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí5, ò. 4 îò ÅÊÏ× â ñëó÷àé íà îñúäåí íà ñìúðò,÷èÿòî ïðèñúäà âïîñëåäñòâèå å çàìåíåíà íà äî-æèâîòåí çàòâîð áåç ïðàâî íà çàìÿíà.

5. Íåçàâèñèìîñò íà ñúäåáíàòàâëàñò è ñïðàâåäëèâ ïðîöåñ

Ïðåç 2010 ã. âèñîêîïîñòàâåíè ïðåäñòàâèòåëèíà ïðàâèòåëñòâîòî ïðåäïðèåõà ñèñòåìíè àòàêè

12 Âæ. ïî-äîëó Ïðàâà íà õîðàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâàâ èíñòèòóöèèòå.13 Âæ. ïî-äîëó Óñëîâèÿ â ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà.14 Âæ. ïî-äîëó Óñëîâèÿ â ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà.15 Âæ. ïî-äîëó Ïðàâî íà óáåæèùå, ñâîáîäà íà ïðèäâèæ-âàíå.16 Âæ. ïî-äîëó Íåçàâèñèìîñò íà ñúäåáíàòà âëàñò è ñïðà-âåäëèâ ïðîöåñ.



ñðåùó ñúäåáíàòà âëàñò. Òîâà ñå îòíàñÿ ïðåäèâñè÷êî çà âèöåïðåìèåðà è ìèíèñòúð íà âúò-ðåøíèòå ðàáîòè Öâåòàí Öâåòàíîâ, êîéòî íååä-íîêðàòíî îáâèíè îòäåëíè ñúäèè è ñúäåáíàòàñèñòåìà êàòî öÿëî çà íåáëàãîïîëó÷èÿòà â áîð-áàòà ñðåùó îðãàíèçèðàíàòà ïðåñòúïíîñò è êî-ðóïöèÿòà. Â ðåäèöà èçÿâëåíèÿ Öâåòàíîâ çàÿâè,÷å ñúäúò å ïðè÷àñòåí êúì ìàôèîòñêèòå óáèé-ñòâà, êîèòî ñà ñòàâàëè ïðåç èçòåêëèòå ãîäèíè,÷å òîé å â óñëóãà íà îðãàíèçèðàíàòà ïðåñòúï-íîñò è ÷å, çà ðàçëèêà îò ÌÂÐ, ñúäåáíàòà âëàñòíå ñå ïðî÷èñòâà îò êîðóïöèÿ. Ìíîãî îò íåãîâè-òå èçêàçâàíèÿ, ìàêàð è âúâ âèä íà îáùè îöåíêè,áÿõà íàïðàâåíè ïî êîíêðåòíè ïîâîäè, íàïðè-ìåð ñëåä îòêàç íà ñúäåáåí ñúñòàâ äà îïðåäåëèìÿðêà çà íåîòêëîíåíèå "çàäúðæàíå ïîä ñòðà-æà" íà çàäúðæàí îò ïîëèöèÿòà. Ñïîðåä åäíî îòòÿõ îò îêòîìâðè "áúëãàðñêàòà ñúäåáíà ñèñòåìàîñâîáîæäàâà çàäúðæàíèòå çàðàäè áîëåñò èëèäðóãè òåæêè ñúñòîÿíèÿ, äîêàòî â îñòàíàëèòåñòðàíè íà ÅÑ ïðåñòúïíèöèòå ïîëó÷àâàò áúðçèè ñïðàâåäëèâè ïðèñúäè".18 Â äåéñòâèòåëíîñò,ïî ãîëÿì áðîé äåëà êàêòî â ìèíàëîòî, òàêà èïðåç 2011 ã. ÅÑÏ× îñúäè Áúëãàðèÿ çà íåîáîñ-íîâàíî íàëàãàíå íà çàäúðæàíå ïîä ñòðàæà îòñúäèëèùàòà.19 Ïðåç ôåâðóàðè Öâåòàíîâ çàïëà-øè ñúäèèòå ñ ïîëèöåéñêè ðàçðàáîòêè, ñ êîèòîòîé ðàçïîëàãà, è îò êîèòî ïî íåãîâèòå äóìè"ùå ïàäàò çúáè".20 Äî êðàÿ íà ãîäèíàòà îáà÷åÌÂÐ íå ïðåäñòàâè òàêèâà ðàçðàáîòêè.

Çàÿâëåíèÿòà íà ìèíèñòúð Öâåòàíîâ ïðåäèç-âèêàõà íÿêîëêî îñòðè ïóáëè÷íè ðåàêöèè íàÑúþçà íà ñúäèèòå â Áúëãàðèÿ (ÑÑÁ) è íà äðóãèíåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè. Â ïèñìî äîïðåìèåðà Áîðèñîâ îò ôåâðóàðè ÑÑÁ èçðàçèçàãðèæåíîñò çà íàðóøàâàíåòî íà ïðåçóìïöèÿ-òà çà íåâèííîñò è àòàêèòå ñðåùó ñúäåáíàòàâëàñò îò ìèíèñòúðà íà âúòðåøíèòå ðàáîòè èïîñî÷è êîíêðåòíè ñëó÷àè, â êîèòî òîé å íàï-ðàâèë íåäîïóñòèìè èçêàçâàíèÿ, ïðåäâàðèòåë-íî îáÿâÿâàéêè çà âèíîâíè èëè íåâèííè ëè-öà, êîèòî íå ñà îñúäåíè ñ îêîí÷àòåëåí ñúäå-áåí àêò. Ñúþçúò ðàçêðèòèêóâà "ïîñòèãàíåòî íàíàäìîùèå íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò íàä ñú-äåáíàòà ÷ðåç ñðåäñòâàòà íà ïîëèòè÷åñêàòà ðåê-ëàìà çà âúçäåéñòâèå âúðõó îáùåñòâåíîòî ìíå-íèå, êîèòî íå áîðàâÿò ñ ïðîôåñèîíàëíè àðãó-

ìåíòè". Òîé ïðèêàíè ïðåìèåðà äà èçèñêà îòïðåäñòàâèòåëèòå íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò äàñå âúçäúðæàò îò ïóáëè÷íè êîìåíòàðè ïî îï-ðåäåëåíè äåëà.21 Íî îò ñòðàíà íà ïðåìèåðà íåïîñëåäâàõà íèêàêâè ïîäîáíè äåéñòâèÿ, à ìè-íèñòúðúò íà âúòðåøíèòå ðàáîòè ïðîäúëæè ñïóáëè÷íèòå ñè àòàêè ñðåùó ñúäåáíàòà âëàñò.Ïðåç þëè ÑÑÁ ñå îáúðíà êúì ñúäèèòå â Áúë-ãàðèÿ, çà äà èçðàçè çàãðèæåíîñò çà "òðóäíèòåè âðàæäåáíè óñëîâèÿ", ïðè êîèòî òå ðàáîòÿòè çà íåïðåêúñíàòèòå àòàêè íà ïðåäñòàâèòåëèíà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò ñðåùó ñúäåáíàòà. Òîéñúîáùè, ÷å ñå ãîòâè äà ñåçèðà èíñòèòóöèè íàÑúâåòà íà Åâðîïà è äà ãè ïðèçîâå çà "äúëáî-÷èííî ïðîó÷âàíå è åêñïåðòèçà íà ñúñòîÿíèå-òî íà íåçàâèñèìîñòòà íà ñúäà â Áúëãàðèÿ".22 Âñðåäàòà íà îêòîìâðè ÑÑÁ ïóáëèêóâà îòâîðå-íî ïèñìî äî îáùåñòâîòî è ìåäèèòå è ïèñìîäî Åâðîïåéñêàòà àñîöèàöèÿ íà ñúäèèòå. Ñ òÿõñúþçúò çà ïîðåäåí ïúò èçðàçè çàãðèæåíîñò çàçàïëàõèòå ñðåùó ñúäèè â ïóáëè÷íè èçêàçâà-íèÿ íà ìèíèñòúð Öâåòàíîâ, íàðóøàâàíåòî íàïðåçóìïöèÿòà çà íåâèííîñò íà çàäúðæàíèòå èîïèòèòå ÷ðåç òåçè àòàêè äà ñå äèñêðåäèòèðàñúäåáíàòà âëàñò, äà ñå íàêúðíè íåéíàòà íåçà-âèñèìîñò è äà ñå ïîäðîíè âúðõîâåíñòâîòî íàïðàâîòî â Áúëãàðèÿ.23 Â ïèñìî äî Âèñøèÿ ñú-äåáåí ñúâåò, ïðåäñåäàòåëèòå íà íÿêîëêî ñú-äèëèùà, ãëàâíèÿ ïðîêóðîð è îìáóäñìàíà îò19 îêòîìâðè ÁÕÊ èçðàçè ñâîÿòà òðåâîãà îò àòà-êèòå ñðåùó íåçàâèñèìîñòòà íà ñúäåáíàòà âëàñòè ïðèçîâà íåéíèòå ðúêîâîäèòåëè äà èì ñå ïðî-òèâîïîñòàâÿò.24

Íåäîâåðèåòî êúì ñúäåáíàòà ñèñòåìà è èçî-ñòðåíèòå îòíîøåíèÿ ìåæäó èçïúëíèòåëíàòà èñúäåáíàòà âëàñò òëàñíàõà ïðàâèòåëñòâîòî êúìñúçäàâàíå íà ñïåöèàëèçèðàí íàêàçàòåëåí ñúä,â ÷èÿòî êîìïåòåíòíîñò ïîïàäàò ïðåñòúïëåíèÿ,ñâúðçàíè ñ îðãàíèçèðàíà ïðåñòúïíîñò è êîðóï-öèÿ. Ïðîåêòîçàêîíúò çà ñúçäàâàíå íà òîçè ñúäïðåòúðïÿ íÿêîëêî ïðîìåíè ïðåç ãîäèíàòà, êà-òî â ïúðâîíà÷àëíèÿ âàðèàíò òîé áå â îñòðî ïðî-òèâîðå÷èå ñ ïðèíöèïèòå íà ñïðàâåäëèâèÿ ïðî-öåñ è ðàâíàòà çàùèòà îò çàêîíà. Ïîÿâèõà ñå êî-ìåíòàðè, ÷å ÷ðåç ñïåöèàëèçèðàíèÿ ñúä ïðàâè-

18 Âæ. "Öâåòàíîâ: Ñúäúò å â óñëóãà íà ïðåñòúïíèöèòå"íà: http://dnes.dir.bg/news/tzvetan-tzvetanov-alexey-petrov-operatzia-oktopod-7261630. Ïî äàííè íà Ñúþçà íà ñúäèèòåâ Áúëãàðèÿ îò þëè 2010 ã. áúëãàðñêèòå íàêàçàòåëíè ñúäè-ëèùà ñà ïðèçíàëè çà âèíîâíè è ñà îñúäèëè 96% îò ïîäñú-äèìèòå.19 Âæ. ïî-ãîðå Ïðàâî íà ëè÷íà ñâîáîäà è ñèãóðíîñò.20 Äîðîòåÿ Äà÷êîâà, "ÌÂÐ øåôúò çàïëàøè ñúäèèòå ñ ðàç-ðàáîòêè", â. Ñåãà, 27.02.2010 ã.

21 Âæ. êîïèå îò ïèñìîòî íà: http://www.lex.bg/bg/news/view/35366.22 Âæ. "Ñúþçúò íà ñúäèèòå: Ìèíèñòúð Öâåòàíîâ å äëú-æåí äà ïðåäîñòàâÿ íà ïðîêóðàòóðàòà äàííèòå çà êîðóï-öèÿ â ñúäåáíàòà ñèñòåìà: Îðãàíèçàöèÿòà ùå òúðñè ìåæ-äóíàðîäíà ïîìîù", â. Êàïèòàë, 24 þëè 2010 ã., êúäåòî åïóáëèêóâàíî êîïèå îò îáðúùåíèåòî íà ÑÑÁ.23 Âæ. êîïèå íà ïèñìîòî íà èíòåðíåò ñàéòà íà ÑÑÁ:http://www.judgesbg.org/?m=10&id2=76.24 Âæ. êîïèå íà ïèñìîòî íà èíòåðíåò ñàéòà íà ÁÕÊ: http://www.bghelsinki.org/index.php?module=news&lg=bg&id=3687.


òåëñòâîòî èñêà äà ñúçäàäå ïîñëóøåí ñúäåáåíîðãàí, êîéòî ùå èçïúëíÿâà íåãîâèòå ïîðú÷êè,íåçàâèñèìî îò ãîäíîñòòà íà ïðåäñòàâåíèòå äî-êàçàòåëñòâà.25 Ñëåä ñúãëàñóâàíå ñ Åâðîïåéñêà-òà êîìèñèÿ çà äåìîêðàöèÿ ÷ðåç ïðàâî çàêîíî-ïðîåêòúò, çíà÷èòåëíî èçìåíåí, áå ïðèåò â êðàÿíà 2010 ã., à ñàìèÿò ñïåöèàëèçèðàí ñúä ñå ïðåä-ïîëàãà äà çàïî÷íå ðàáîòà ïðåç âòîðàòà ïîëîâè-íà íà 2011 ã.

Â êðàÿ íà 2010 ã. Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ïðèåèçìåíåíèÿ â Çàêîíà çà ñúäåáíàòà âëàñò. Òå âú-âåäîõà óðåäáà, êîÿòî ñå ïðåäïîëàãà äà ïîäîá-ðè óïðàâëåíèåòî íà ñúäåáíàòà ñèñòåìà, íî ñú-ùî òàêà è òåêñòîâå, êîèòî ïîñÿãàò íà íåçàâè-ñèìîñòòà íà ñúäåáíàòà âëàñò. Ñ èçìåíåíèÿòàðîëÿòà íà ÂÑÑ êàòî ðúêîâîäèòåë íà ñúäåáíà-òà âëàñò ñå çàñèëâà, à äåéíîñòòà ìó ñå ïðàâèïî-ïðîçðà÷íà. Ïðè ñúçäàâàíåòî íà ñúäèëèùà-òà, êàêòî è ïðè íàçíà÷àâàíåòî íà ìàãèñòðàòèè ñúäåáíè ñëóæèòåëè, ÂÑÑ ñëåäâà äà îò÷èòàñòåïåíòà íà òÿõíàòà íàòîâàðåíîñò, êîÿòî ïå-ðèîäè÷íî àíàëèçèðà. Çàêîíúò çàäúëæàâà ÂÑÑäà ïðèåìå ñïåöèàëíà íàðåäáà, ñ êîÿòî äà îï-ðåäåëè ìåòîäèêàòà çà àòåñòèðàíå íà ìàãèñòðà-òèòå è àäìèíèñòðàòèâíèòå ðúêîâîäèòåëè íàñúîòâåòíèòå îðãàíè íà ñúäåáíàòà âëàñò. Òîéñúùî òàêà çàäúëæàâà ÂÑÑ äà ñúñòàâÿ, âîäè èñúõðàíÿâà êàäðîâî äåëî çà âñåêè ñúäèÿ, ïðî-êóðîð è ñëåäîâàòåë. Çàêîíúò âúâåæäà ïî-ïðå-öèçíè ïðîöåäóðè çà îáÿâÿâàíå íà êîíôëèêòíà èíòåðåñè íà ÷ëåíîâåòå íà ÂÑÑ, êàêòî è íàìåõàíèçìè çà ðàçñëåäâàíå íà íàðóøåíèÿ íàïðîôåñèîíàëíàòà åòèêà è êîðóïöèÿòà.

Îò äðóãà ñòðàíà, ñ íîâèÿ ÷ëåí 26à íà ÇÑÂ ñåâúâåäå çàäúëæåíèå íà ÷ëåíîâåòå íà ÂÑÑ äàïðåäïðèåìàò íåîáõîäèìèòå äåéñòâèÿ çà ïîëó-÷àâàíå íà äîñòúï äî êëàñèôèöèðàíà èíôîðìà-öèÿ. Òîçè äîñòúï ñå äàâà îò èçïúëíèòåëíàòàâëàñò, à â ñëó÷àé, ÷å íÿêîé ÷ëåí íà ñúâåòà íåãî ïîëó÷è, òîé/òÿ íå ìîæå äà ó÷àñòâà â çàñåäà-íèÿòà, êîãàòî ñå îáñúæäàò ìàòåðèàëè è äîêó-ìåíòè, ñúäúðæàùè êëàñèôèöèðàíà èíôîðìà-öèÿ, è íå ñå çàïîçíàâà ñ òÿõ. Òàêà èçïúëíèòåë-íàòà âëàñò íà ïðàêòèêà ìîæå äà èìà ðåøàâàùàäóìà ïðè óïðàæíÿâàíå íà ðåäèöà ïðàâîìîùèÿíà âúðõîâíèÿ óïðàâèòåëåí îðãàí íà ñúäåáíàòàâëàñò.

Ïðè åäèí îò îïèòèòå ñè äà îâëàäåå ñúäåá-íàòà âëàñò, â ñðåäàòà íà íîåìâðè ïðàâèòåëñ-òâîòî ïîñòèãíà ñïîðàçóìåíèå ñ ÂÑÑ çà èçáè-ðàíåòî íà áèâøèÿ ïðåäñåäàòåë íà Ñîôèéñêèÿãðàäñêè ñúä Ãåîðãè Êîëåâ çà ïðåäñåäàòåë íà

Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä. Êîëåâ å áèâøïðîêóðîð è íàêàçàòåëåí ñúäèÿ è íÿìà íèêàê-âà ïðàêòèêà â ñôåðàòà íà àäìèíèñòðàòèâíî-òî, íèòî â ñôåðàòà íà ãðàæäàíñêîòî ïðàâî-ðàçäàâàíå. Êàòî ïðåäñåäàòåë íà Ñîôèéñêèÿãðàäñêè ñúä òîé ðàáîòè ìàëêî ïîâå÷å îò ãîäè-íà. Íÿìà íèêàêâè àêàäåìè÷íè ïóáëèêàöèè.Ñïîðåä íàáëþäàòåëè íåãîâîòî èçáèðàíå ñå äúë-æè åäèíñòâåíî íà áëèçêèòå ìó âðúçêè ñ ïðà-âèòåëñòâîòî.26

Â ñúîòâåòñòâèå ñ îñíîâíèÿ ïðèîðèòåò íà ïðà-âèòåëñòâîòî, áîðáàòà ñðåùó îðãàíèçèðàíàòàïðåñòúïíîñò è êîðóïöèÿòà, ïðåç àïðèë ïàðëà-ìåíòúò ïðèå íÿêîëêî èçìåíåíèÿ íà Íàêàçà-òåëíî-ïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ, êîèòî ïðåäñòàâëÿâàòêðà÷êà íàçàä â ãàðàíòèðàíåòî íà ñïðàâåäëèâïðîöåñ. Áå îòìåíåíà ãëàâà äâàäåñåò è øåñòà îòÍÏÊ, ñúäúðæàùà äâå ðàçïîðåäáè, äàâàùè âúç-ìîæíîñò íà îáâèíÿåìèòå ñëåä èçòè÷àíå íà îï-ðåäåëåí ñðîê äà ïîèñêàò îò ñúäà òÿõíîòî äåëîäà áúäå ðàçãëåäàíî. Âúâåæäàíåòî íà òàçè âúç-ìîæíîñò â íîâèÿ ÍÏÊ ïðåç 2005 ã. áå ñ îãëåäîñèãóðÿâàíå íà ðàçóìåí ñðîê íà íàêàçàòåëíîòîïðîèçâîäñòâî è íà ïðåäâàðèòåëíîòî çàäúðæàíåâ ñúîòâåòñòâèå ñ ÷ëåí 6, ò. 1 è ÷ëåí 5, ò. 3 íàÅÊÏ×. Òàçè çàêîíîäàòåëíà ðåôîðìà öåëåøå äàïðåîäîëåå åäèí îò ñåðèîçíèòå ïðîáëåìè íàáúëãàðñêîòî íàêàçàòåëíî ïðàâîðàçäàâàíå, ïðå-êàëåíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò íà ïðîöåñà â äîñú-äåáíàòà ôàçà, êàêòî è äà äàäå íà çàñåãíàòèòåîáâèíÿåìè åôåêòèâíî âúòðåøíîïðàâíî ñðåäñ-òâî çà çàùèòà ñðåùó òåçè íàðóøåíèÿ â ñúîò-âåòñòâèå ñ ÷ëåí 13 íà ÅÊÏ×. Òîçè ïðîáëåì ïðî-äúëæè äà ñòîè îñòðî è ïðåç 2010 ã. Êúì ìîìåí-òà íà ïðèåìàíå íà èçìåíåíèÿòà â ÍÏÊ Êîìè-òåòúò íà ìèíèñòðèòå íà Ñúâåòà íà Åâðîïà åíàáëþäàâàë çà èçïúëíåíèå íà èíäèâèäóàëíè è/èëè îáùè ìåðêè ïîâå÷å îò 40 ðåøåíèÿ, ïðîèç-íåñåíè îò ÅÑÏ× ñðåùó Áúëãàðèÿ, êîèòî ñàñâúðçàíè ñ ïðåêîìåðíà ïðîäúëæèòåëíîñò íà íà-êàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî â íàðóøåíèå íà ÷ëåí6.1 íà ÅÊÏ× è/èëè ïðåêîìåðíà ïðîäúëæèòåë-íîñò íà çàäúðæàíåòî ïîä ñòðàæà â íàðóøåíèåíà ÷ëåí 5.3 íà ÅÊÏ×.27 Ïîâå÷åòî îò òåçè äåëàçàñÿãàò ñëó÷àè îòïðåäè ðåôîðìàòà íà ÍÏÊ ïðåç1999 ã. Íî ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè ÅÑÏ× ïðîèç-íåñå è ðåøåíèÿ, ñâúðçàíè ñ ïðåêîìåðíà ïðî-äúëæèòåëíîñò íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâîè ñëåä 2000 ã.28 Áðîÿò íà íàáëþäàâàíèòå çà èç-

25 Âæ. íàïðèìåð: "Çàãóáåíè â ïðåâîäà: Åâðîïåéñêàòà êî-ìèñèÿ íå ïðåïîðú÷âà ñúçäàâàíåòî íà ñïåöèàëèçèðàí ñúä",â. Êàïèòàë, 24 þëè 2010 ã.

26 Âæ. Éîíêî Ãðîçåâ, "Ñäåëêàòà íà ïðàâèòåëñòâîòî ñ ÂÑÑè ïîñëåäñòâèÿòà îò íåÿ", â. Äíåâíèê, 18 íîåìâðè 2010 ã.27 Âæ. ãðóïàòà ðåøåíèÿ Êèòîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, ãðóïàòàðåøåíèÿ Áîæèëîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ è ãðóïàòà ðåøåíèÿ Êè-ðèëîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ íà èíòåðíåò ñòðàíèöàòà íà Ñú-âåòà íà Åâðîïà: http://www.coe.int/t/DGHL/MONITORING/EXECUTION/.


ïúëíåíèå ðåøåíèÿ íà ÅÑÏ× îò Êîìèòåòà íàìèíèñòðèòå, ñâúðçàíè ñ ïðåêîìåðíà ïðîäúë-æèòåëíîñò íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî, åíàé-ãîëÿì êàòî ãðóïà â ñðàâíåíèå ñ âñè÷êè äðó-ãè íàáëþäàâàíè îò íåãî äåëà.

Ñ äðóãî èçìåíåíèå â ÍÏÊ ñå âúâåäå ôèãó-ðàòà íà ðåçåðâíèÿ çàùèòíèê, êîéòî ó÷àñòâà âïðîèçâîäñòâîòî îò óïúëíîìîùàâàíå îò îá-âèíÿåìèÿ/ïîäñúäèìèÿ íà çàùèòíèê. Âúâåæäà-íåòî áå ìîòèâèðàíî îò íåîáõîäèìîñòòà äà ñåïðåïÿòñòâà øèêàíèðàíåòî íà ïðîöåñà îò àä-âîêàòèòå.29 Òîé ñå íàçíà÷àâà îò ïðîêóðîðà èëèñúäà ïî ðåäà íà Çàêîíà çà ïðàâíàòà ïîìîù. Ðå-çåðâíèÿò çàùèòíèê ïðîäúëæàâà ó÷àñòèåòî ñèâ íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî êîãàòî îáâèíÿå-ìèÿò óïúëíîìîùè äðóã çàùèòíèê èëè ñå îò-êàæå îò òàêúâ. Òîé ìîæå äà óïðàæíÿâà âñè÷êèïðàâà íà çàùèòíèê è áåç ñúãëàñèåòî íà îá-âèíÿåìèÿ êîãàòî çàùèòàòà å çàäúëæèòåëíà èóïúëíîìîùåíèÿò çàùèòíèê, ðåäîâíî ïðèçî-âàí, íå ñå ÿâÿâà ïî íåóâàæèòåëíè ïðè÷èíè.Íàçíà÷àâàíåòî íà ðåçåðâåí çàùèòíèê íà ñú-äåáíàòà ôàçà íå ïðîòèâîðå÷è íà ïðàêòèêàòàíà ÅÑÏ× ïî òúëêóâàíåòî íà Åâðîïåéñêàòà êîí-âåíöèÿ çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà. Èçìåíåíèÿòà âÍÏÊ îáà÷å ïðåäâèæäàò òàêàâà âúçìîæíîñò èíà äîñúäåáíàòà ôàçà. Íà íåÿ ðåçåðâåí çàùèò-íèê ìîæå äà áúäå íàçíà÷åí îò ïðîêóðîðà, êîé-òî ñàì ïðåöåíÿâà íåîáõîäèìîñòòà è èçáèðà ìî-ìåíòà çà íàçíà÷àâàíå íà ðåçåðâíèÿ çàùèòíèê.Òàêà ïðîêóðîðúò, áèäåéêè åäíà îò ñúñòåçàâà-ùèòå ñå ñòðàíè â ïðîöåñà, ïî ñúùåñòâî îïðå-äåëÿ ïðàâèëàòà, ïî êîèòî ñå ñúñòåçàâà íåãî-âèÿò ïðîòèâíèê. Òîâà íåèçáåæíî áè ïîðîäèëîñèòóàöèè, ïðè êîèòî çàùèòàòà íà îáâèíÿå-ìèÿ íà äîñúäåáíàòà ôàçà áè áèëà ñåðèîçíîêîìïðîìåòèðàíà.

Íàé-ïðîáëåìàòè÷íî îò ãëåäíà òî÷êà íà ñúîò-âåòñòâèå ñ ìåæäóíàðîäíèòå ñòàíäàðòè çà çàùèòàíà ïðàâàòà íà ÷îâåêà å òðåòîòî íîâîâúâåäåíèåâ ÍÏÊ, êîåòî áå âúâåäåíî ñ èçìåíåíèÿòà îòàïðèë - âúçìîæíîñòòà çà ïîñòàíîâÿâàíå íà îñú-äèòåëíà ïðèñúäà ñàìî âúç îñíîâà íà äàííè îòñïåöèàëíè ðàçóçíàâàòåëíè ñðåäñòâà è ñâèäåòåëñ òàéíà ñàìîëè÷íîñò. Òîâà èçìåíåíèå ïðàâè âúç-ìîæíî ïîñòàíîâÿâàíå íà îñúäèòåëíà ïðèñúäà,îñíîâàíà â ðåøàâàùà ñòåïåí âúðõó àíîíèìíèïîêàçàíèÿ. Òîâà, ñïîðåä ïîñëåäîâàòåëíàòà ïðàê-òèêà íà ÅÑÏ× íàðóøàâà ÷ëåí 6 íà ÅÊÏ×.30

Èçìåíåíèÿòà â ÍÏÊ îò àïðèë áÿõà àòàêóâà-íè â Êîíñòèòóöèîííèÿ ñúä îò ïðåçèäåíòà èãðóïà íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè. Ñ èçíåíàäâàùîðåøåíèå îò 28 ñåïòåìâðè 2010 ã. Êîíñòèòóöèîí-íèÿò ñúä íå íàìåðè íèêàêâè ïðîòèâîðå÷èÿ ñÊîíñòèòóöèÿòà è ñ ìåæäóíàðîäíè äîãîâîðè ïîïðàâàòà íà ÷îâåêà.31

Ïðåç 2010 ã. ÅÑÏ× îñúäè Áúëãàðèÿ ïîíÿêîëêî äåëà çà íàðóøåíèÿ íà ÷ëåí 6 íàÅÊÏ×. Ïî äåëîòî Ìèí÷åâà ñðåùó Áúëãàðèÿ îò2 ñåïòåìâðè Ñúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí6 è ÷ëåí 13 íà ÅÊÏ× çàðàäè ïðåêîìåðíàòàïðîäúëæèòåëíîñò íà ãðàæäàíñêîòî ïðîèçâîäñ-òâî çà ðîäèòåëñêè ïðàâà íàä äåòåòî ñëåä ðàç-âîä è ëèïñà íà åôåêòèâíî âúòðåøíîïðàâíîñðåäñòâî çà çàùèòà ñðåùó òîâà íàðóøåíèå. Ïîäåëîòî Ïåòüî Ïåòêîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 7ÿíóàðè ÅÑÏ× íàìåðè íàðóøåíèå íà ïðå-çóìïöèÿòà çà íåâèííîñò íà æàëáîïîäàòåëÿ çà-ðàäè èçêàçâàíåòî íà ïðîêóðîð ïðåç ñåïòåì-âðè 2003 ã., ñëåä êàòî æàëáîïîäàòåëÿò å áèëîïðàâäàí, ÷å íèêîé ñúä íå ìîæå äà ãî óáåäèâ íåãîâàòà íåâèííîñò. Ïî äåëîòî Ïåíåâ ñðåùóÁúëãàðèÿ îò 7 ÿíóàðè ÅÑÏ× íàìåðè íàðóøå-íèå íà ÷ëåí 6, ò. 3 è íà ÷ëåí 6, ò. 1 íà ÅÊÏ×ïî äåëî, â êîåòî æàëáîïîäàòåëÿò å îñúäåí îòÂúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä ïî îáâèíåíèÿ,êîèòî ñà èçìåíåíè è ñðåùó êîèòî íå å èìàëâúçìîæíîñò äà ñå çàùèòàâà. Ïî äåëîòî ÖîíüîÖîíåâ ñðåùó Áúëãàðèÿ (No.2) ÅÑÏ× íàìåðèíàðóøåíèå íà ÷ëåí 6, ò. 1 è ò. 3, êàêòî è íà÷ëåí 4 îò Ïðîòîêîë No. 7 íà ÅÊÏ× ïî ñëó-÷àé, â êîéòî íà æàëáîïîäàòåëÿ å íàëîæåíààäìèíèñòðàòèâíà ãëîáà îò êìåòà, à âïîñëåä-ñòâèå å îñúäåí â íàêàçàòåëíî ïðîèçâîäñòâîçà åäíî è ñúùî íàðóøåíèå. Ïî äåëîòî Ïàòðè-êîâà ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 4 ìàðò ÅÑÏ× íàìåðèíàðóøåíèå íà ÷ëåí 6, ò. 1 íà ÅÊÏ× çàðàäèïðåêîìåðíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò (ñåäåì ãîäè-íè è ÷åòèðè ìåñåöà) íà ãðàæäàíñêî ïðîèç-âîäñòâî ïî èñê çà âðåäè, ïðè÷èíåíè íà æàë-áîïîäàòåëêàòà â ðåçóëòàò íà íåçàêîííî èççå-ìàíå íà íåéíè ñòîêè. Ïî äåëîòî Ïîïíèêîëîâñðåùó Áúëãàðèÿ îò 25 ìàðò ÅÑÏ× íàìåðè íà-ðóøåíèå íà ÷ëåí 6, ò. 1 íà ÅÊÏ× ïîðàäè òî-âà, ÷å æàëáîïîäàòåëÿò å ïðåïÿòñòâàí â èç-

28 Âæ. ðåøåíèÿòà íà ÅÑÏ× ïî äåëàòà: Ðàíãåëîâ ñðåùóÁúëãàðèÿ îò 23 àïðèë 2009 ã., ßíêîâ è Ìàí÷åâ ñðåùóÁúëãàðèÿ îò 22 îêòîìâðè 2009 ã., Ñïàñ Òîäîðîâ ñðåùóÁúëãàðèÿ îò 5 íîåìâðè 2009 ã.29 Âæ. íàïðèìåð ñòàíîâèùåòî íà ïðîêóðîðà îò Ñîôèé-ñêà ãðàäñêà ïðîêóðàòóðà Êîêèíîâ íà: http://www.prb.bg/php/publication.php?news=%20%20%20%20%201401.

30 Âæ. ECHR, Van Mechelen and Others v. the Nether-lands, Appl. No. 21363/93 et al., Judgment of 23 April 1997;ECHR, Visser v. the Netherlands, Appl. No. 26668/95, Judg-ment of 14 February 2002; ECHR, Krasniki v. the Czech Re-public, Appl. No. 51277/99, Judgment of 28 February 2006;ECHR, Taal v. Estonia, Appl. No. 13249/02, Judgment of 22November 2005.31 Êîíñòèòóöèîíåí ñúä, Ðåøåíèå No. 10 ïî ê.ä. No. 10 îò2010 ã., 28.09.2010 ã.


ïúëíåíèåòî íà îêîí÷àòåëíî ñúäåáíî ðåøå-íèå â íåãîâà ïîëçà. Ïî äåëîòî Äåÿíîâ ñðåùóÁúëãàðèÿ îò 30 ñåïòåìâðè ÅÑÏ× íàìåðè íà-ðóøåíèå íà ÷ëåí 6, ò. 1 íà ÅÊÏ× ïîðàäè ïðå-êîìåðíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò íà ãðàæäàíñêî-òî ïðîèçâîäñòâî çà âðåäè. Ïî äåëîòî Õîâàíåñÿíñðåùó Áúëãàðèÿ îò 21 äåêåìâðè ÅÑÏ× íàìåðèíàðóøåíèå íà ÷ëåí 6, ò. 3å íà ÅÊÏ× çàðàäèòîâà, ÷å æàëáîïîäàòåëÿò å áèë ïðèíóäåí äàçàïëàòè ðàçíîñêèòå íà ïðåâîäà÷à ïî âðåìå íàíàêàçàòåëíî ïðîèçâîäñòâî ñðåùó íåãî.

6. Íåïðèêîñíîâåíîñòíà ëè÷íèÿ è ñåìåéíèÿ æèâîò,æèëèùåòî è êîðåñïîíäåíöèÿòà

Ïðàâîòî íà íåïðèêîñíîâåíîñò íà ëè÷íèÿ èñåìåéíèÿ æèâîò â Áúëãàðèÿ ïðåç 2010 ã. áå åä-íà îò ñôåðèòå, â êîÿòî áå íàëèöå ñåðèîçíîâëîøàâàíå íà ñèòóàöèÿòà ïîðàäè óâåëè÷åíàòà÷åñòîòà è ïðîèçâîëà â èçïîëçâàíåòî íà ñïå-öèàëíè ðàçóçíàâàòåëíè ñðåäñòâà (ÑÐÑ) îòñëóæáèòå çà ñèãóðíîñò. Çàêîíúò çà ñïåöèàëíè-òå ðàçóçíàâàòåëíè ñðåäñòâà (ÇÑÐÑ) è Íàêàçà-òåëíî-ïðîöåñóàëíèÿò êîäåêñ (ÍÏÊ) íå ïðåäîñ-òàâÿò àäåêâàòíè ãàðàíöèè ñðåùó ïðîèçâîë ïðèïîäñëóøâàíåòî íà òåëåôîííèòå ðàçãîâîðè èòàéíîòî ñëåäåíå íà äðóãè êîìóíèêàöèè íàãðàæäàíèòå. ÇÑÐÑ å íåÿñåí â îïðåäåëÿíåòî íàõàðàêòåðà íà íàðóøåíèÿòà è êàòåãîðèÿòà îòëèöà, ñðåùó êîèòî òàêèâà ìåðêè ìîãàò äà áú-äàò âçåòè â ÷àñòòà, â êîÿòî ïðåäâèæäà èçïîë-çâàíå íà ÑÐÑ ïî îòíîøåíèå íà "ëèöà è îáåêòè,ñâúðçàíè ñ íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò" (÷ëåí 12,ò. 3). Ïîíÿòèåòî çà "íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò" åíåÿñíî äåôèíèðàíî â áúëãàðñêîòî çàêîíîäà-òåëñòâî è ïîçâîëÿâà ìíîãî øèðîêî òúëêóâà-íå.32 Èçïîëçâàíåòî íà ÑÐÑ çà çàùèòà íà íà-öèîíàëíàòà ñèãóðíîñò íå å ñâúðçàíî ñ èçâúð-øâàíå íà ïðåñòúïëåíèå. Ñ èçìåíåíèÿòà íàÇÑÐÑ îò íîåìâðè 2009 ã. âúíøíèÿò êîíòðîëíàä èçïîëçâàíåòî íà ÑÐÑ áå çíà÷èòåëíî îò-ñëàáåí. Áå ïðåìàõíàòî Íàöèîíàëíîòî áþðî çà

êîíòðîë íà ÑÐÑ è íà íåãîâî ìÿñòî áå ñúçäà-äåíà ïàðëàìåíòàðíà êîìèñèÿ îò ïðåäñòàâèòå-ëè íà îñíîâíèòå ïîëèòè÷åñêè ñèëè. Îñâåí òî-âà, íåéíèòå ïðàâîìîùèÿ çà êîíòðîë áÿõà íà-ìàëåíè - òÿ âå÷å íå ìîæå äà äàâà çàäúëæèòåë-íè óêàçàíèÿ, ñâúðçàíè ñ ïîäîáðÿâàíå íà ðå-æèìà íà èçïîëçâàíå íà ÑÐÑ, à ñàìî ïðåäëî-æåíèÿ çà ïîäîáðÿâàíå íà ïðîöåäóðàòà.33 Íî-âàòà êîìèñèÿ, êîÿòî ñå ñúñòîè îò ïåò ÷ëåíî-âå, íÿìà êàïàöèòåò äà óïðàæíÿâà åôåêòèâåíêîíòðîë âúðõó èçïîëçâàíåòî íà ÑÐÑ. ÑïîðåäÇÑÐÑ ëèöåòî, ñïðÿìî êîåòî ñà âå÷å èçïîëçâà-íè ñïåöèàëíè ðàçóçíàâàòåëíè ñðåäñòâà íå ñåóâåäîìÿâà áåçóñëîâíî â ñëó÷àé, ÷å óâåäîìÿâà-íåòî íå áè íàâðåäèëî íà öåëèòå íà èçïîëçâà-íåòî íà ÑÐÑ. Òî ñå óâåäîìÿâà îò êîìèñèÿòà çàêîíòðîë ñàìî êîãàòî èçïîëçâàíåòî å íåïðàâî-ìåðíî ïî íåéíà ïðåöåíêà è òî ïðè óñëîâèå,÷å íå ñå ñúçäàâà îïàñíîñò çà ðàçêðèâàíå íàîïåðàòèâíèòå ñïîñîáè èëè òåõíè÷åñêèòåñðåäñòâà çà ñëåäåíå èëè çà æèâîòà èëè çäðàâå-òî íà ñëóæèòåëèòå èëè òåõíèòå áëèçêè.

Äåôåêòèòå íà çàêîíîäàòåëíàòà ðàìêà, ðå-ãóëèðàùà èçïîëçâàíåòî íà ÑÐÑ, äîâåäîõà äîìàñîâè çëîóïîòðåáè ñ ïîäñëóøâàíèÿ íà ãðàæ-äàíè. Â íà÷àëîòî íà ôåâðóàðè 2011 ã. íà íàöèî-íàëíî ñúâåùàíèå íà ïðåäñåäàòåëèòå íà îêðúæ-íèòå è àïåëàòèâíèòå ñúäèëèùà çàì.-ïðåäñå-äàòåëÿò íà Âúðõîâíèÿ êàñàöèîíåí ñúä Ãðîç-äàí Èëèåâ èçíåñå ñòúïèñâàùè äàííè çà èç-ïîëçâàíåòî íà ÑÐÑ â ïåðèîäà 2008-2010 ã. Ñïî-ðåä òåçè äàííè çà äâå ãîäèíè áðîÿò íà ðàçðå-øåíèÿòà çà èçïîëçâàíå íà ÑÐÑ å íàðàñíàë òðèïúòè. Äîêàòî ïðåç 2008 ã. òå ñà áèëè 5 988, ïðåç2010 ã. òå âå÷å ñà 15 946. Ïðåç 2008 ã. ïðåäñåäàòå-ëèòå íà îêðúæíèòå è àïåëàòèâíèòå ñúäèëèùàâ Ñîôèéñêèÿ è Ïëîâäèâñêèÿ àïåëàòèâíè ðà-éîíè ñà äàëè 4 512 ðàçðåøåíèÿ. Ïðåç 2010 ã. âñúùèòå ðàéîíè ñà äàäåíè 11 561 ðàçðåøåíèÿçà ÑÐÑ. Ïðåç 2008 ã. ñà áèëè èçãîòâåíè 908 âå-ùåñòâåíè äîêàçàòåëñòâåíè ñðåäñòâà, êîåòî å15,16 % îò îáùî èñêàíèòå ðàçðåøåíèÿ çà ÑÐÑ.Ïðåç 2010 ã. ñà áèëè èçãîòâåíè 1 918 âåùåñòâå-íè äîêàçàòåëñòâåíè ñðåäñòâà - 12% îò îáùèÿáðîé íà ðàçðåøåíèòå ÑÐÑ. Îòêàçèòå îò äàâàíåíà ðàçðåøåíèÿ ïðåç 2010 ã. ñà áèëè ñàìî 125.Ñïîðåä Èëèåâ åôåêòèâíîñòòà íà ÑÐÑ å èç-êëþ÷èòåëíî ìàëêà è êîëêîòî ïîâå÷å ñå èçïîë-çâàò, òîëêîâà ïî-ìàëêî ðåçóëòàòè èìà. Ïðåç2008 ã. 15% îò ïîäñëóøàíèòå ðàçãîâîðè ñà ñåïðåâúðíàëè â äîêàçàòåëñòâà ïî ðàçñëåäâàíèÿ,äîêàòî ïðåç 2010 ã. òîçè ïðîöåíò å ïàäíàë äî

32 Çàêîíúò çà Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ "Íàöèîíàëíà ñèãóð-íîñò" îïðåäåëÿ "íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò" êàòî "äèíàìè÷íîñúñòîÿíèå íà îáùåñòâîòî, ïðè êîåòî ñà çàùèòåíè òåðè-òîðèàëíàòà öÿëîñò, ñóâåðåíèòåòúò è êîíñòèòóöèîííî óñ-òàíîâåíèÿò ðåä íà ñòðàíàòà, êîãàòî ñà ãàðàíòèðàíè äå-ìîêðàòè÷íîòî ôóíêöèîíèðàíå íà èíñòèòóöèèòå, îñíîâ-íèòå ïðàâà è ñâîáîäè íà ãðàæäàíèòå, óñòîé÷èâîòî èêî-íîìè÷åñêî ðàçâèòèå è áëàãîñúñòîÿíèåòî íà íàñåëåíèåòî,êàêòî è êîãàòî ñòðàíàòà óñïåøíî çàùèòàâà íàöèîíàë-íèòå ñè èíòåðåñè è ðåàëèçèðà íàöèîíàëíèòå ñè ïðèîðè-òåòè".



12.34 Íà ñúùîòî çàñåäàíèå ãëàâíèÿò ïðîêóðîðñúîáùè, ÷å 99,1% îò èñêàíèÿòà íà ïðîêóðàòó-ðàòà çà èçïîëçâàíå íà ÑÐÑ ñå îäîáðÿâàò îòñúäà.

Â êðàÿ íà ÿíóàðè 2011 ã. áèâø ñëóæèòåë íàÄÀÍÑ, íàïóñíàë àãåíöèÿòà, çàÿâè, ÷å âèöåï-ðåìèåðúò è ìèíèñòúð íà âúòðåøíèòå ðàáîòèÖâåòàíîâ èçïîëçâà ñëóæáèòå çà "ñúñèïâàíå íàõîðà, íåóäîáíè íà âëàñòòà". Òîé ñúùî òàêà ñúîá-ùè, ÷å â ñëóæáèòå å ïðàêòèêà "äà ñå ôàáðèêó-âàò äîíîñè, íà ÷èèòî îñíîâàíèÿ äà ñå íàðåæäàïîäñëóøâàíå íà äàäåíî ëèöå. ×åñòî "ñúçäàâà-íåòî" íà ïîäîáíè äîíîñè ñå âúçëàãà íà îïåðà-òèâíè ðàáîòíèöè, áëèçêè äî ðúêîâîäñòâîòî íàÄÀÍÑ èëè ÌÂÐ".35 Òåçè èçÿâëåíèÿ ïîëó÷èõàøèðîê îáùåñòâåí îòçâóê, íî íå ñòàíàõà ïîâîäçà ðàçñëåäâàíå.

Ïðåç ìàé 2010 ã. âëÿçîõà â ñèëà íîâèòå èç-ìåíåíèÿ íà Çàêîíà çà åëåêòðîííèòå ñúîáùåíèÿ(ÇÅÑ). Ñ òÿõ áÿõà ïðèåòè íîâè ðàçïîðåäáè:÷ëåí 250à - ÷ëåí 250å, ñëåä êàòî ïðåç 2008 ã.Âúðõîâíèÿò àäìèíèñòðàòèâåí ñúä îòìåíè ÷ëåí5 íà Íàðåäáà No. 40 îò 07.01.2008 ã. çà êàòåãî-ðèèòå äàííè è ðåäà, ïî êîéòî ñå ñúõðàíÿâàò èïðåäîñòàâÿò îò ïðåäïðèÿòèÿòà, ïðåäîñòàâÿùèîáùåñòâåíè åëåêòðîííè ñúîáùèòåëíè ìðåæèè/èëè óñëóãè, çà íóæäèòå íà íàöèîíàëíàòà ñè-ãóðíîñò è çà ðàçêðèâàíå íà ïðåñòúïëåíèÿ.36 Ñíîâàòà ðåãëàìåíòàöèÿ íà ÇÅÑ îñòàíà èçèñêâà-íåòî äîñòúï äî ò. íàð. òðàôè÷íè äàííè - ñ êî-ãî å îáùóâàë äàäåí àáîíàò èëè èíòåðíåò ïîò-ðåáèòåë, çà êîëêî âðåìå è êúäå ñå å íàìèðàë,âèäà íà óñòðîéñòâîòî, êîåòî å ïîëçâàë - äàñòàâà ñ ðàçðåøåíèå íà ñúäèÿ çà öåëèòå íà îïå-ðàòèâíî-èçäèðâàòåëíàòà äåéíîñò (ðàçêðèâàíåíà òåæêè èëè êîìïþòúðíè ïðåñòúïëåíèÿ). Ùîñå îòíàñÿ äî öåëèòå íà ðàçñëåäâàíåòî íà òà-êèâà ïðåñòúïëåíèÿ îáà÷å, íîâàòà ðåäàêöèÿ íàÇÅÑ ïîçâîëÿâà òúëêóâàíå, ñïîðåä êîåòî îðãà-íèòå íà äîñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî ìîãàò äàèçèñêâàò äèðåêòíî îò âñåêè äîñòàâ÷èê íà îá-ùåñòâåíè åëåêòðîííè ñúîáùèòåëíè ìðåæè èëèóñëóãè äîñòúï äî òðàôè÷íè äàííè. Òîâà å òà-êà, òúé êàòî ñïîðåä ðàçïîðåäáàòà íà ÷ëåí 250â,àë. 4 â òåçè ñëó÷àè òðàôè÷íè äàííè ñå èçè-

ñêâàò ïî ðåäà íà ÍÏÊ. Íîðìàòà íà ÷ëåí 159 îòÍÏÊ ïúê ñúçäàâà çàäúëæåíèå çà ïðåäîñòàâÿíåêîìïþòúðíè äàííè, âêëþ÷èòåëíî çà òðàôè-êà, êîèòî ìîãàò äà èìàò çíà÷åíèå çà äåëîòî,íà îðãàíèòå íà äîñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî èëèñúäà.

Ñëåä âëèçàíå â ñèëà íà èçìåíåíèÿòà íà ÇÅÑïðåç ìàé 2010 ã. ðàçïîðåäáèòå ïðåäèçâèêàõà ïðî-òèâîðå÷èâà ïðàêòèêà, êàòî íÿêîè îò ïðîêóðî-ðèòå ïðåöåíÿâàõà, ÷å ïðè îáðàçóâàíî äîñúäåá-íî ïðîèçâîäñòâî, íå òðÿáâà äà ñå èñêà ñúäåáíîðàçðåøåíèå çà ïðîñëåäÿâàíå íà èíòåðíåò èëèòåëåôîííà âðúçêà, à äðóãè èñêàõà îäîáðåíèåòîíà ñúäà. Ðàçíîïîñî÷íàòà ïðàêòèêà áå ïðåêðàòå-íà ñ èçäàâàíåòî íà óêàçàíèÿ îò ñòðàíà íà ãëàâ-íèÿ ïðîêóðîð. Êîïèå îò óêàçàíèÿòà íà ãëàâíèÿïðîêóðîð áÿõà ïîëó÷åíè îò âåñòíèê "Äíåâíèê"ïî ðåäà íà Çàêîíà çà äîñòúï äî îáùåñòâåíà èí-ôîðìàöèÿ. Äîêóìåíòúò äàâà çàäúëæèòåëíè óêà-çàíèÿ íà ïðîêóðîðèòå êàê äà ïðèëàãàò ÷ëåí 250â,àë. 4 âúâ âðúçêà ñ ÷ëåí 159 è ÷ëåí 160 îò ÍÏÊ.Ñïîðåä óêàçàíèÿòà, êîãàòî å îáðàçóâàíî ðàçñëåä-âàíå çà òåæêî èëè êîìïþòúðíî ïðåñòúïëåíèå,ïðîêóðîðèòå íå òðÿáâà äà èñêàò ðàçðåøåíèå îòñúäèÿ, à òðÿáâà äèðåêòíî äà èçèñêâàò òðàôè÷-íè äàííè îò ìîáèëíèòå è èíòåðíåò îïåðàòîðè-òå. Óêàçàíèÿòà ðàçïîðåæäàò îùå äà ñå ñúîáùàâàíà Êîìèñèÿòà çà ðåãóëèðàíå íà ñúîáùåíèÿòà(ÊÐÑ) çà âñåêè ñëó÷àé, â êîéòî äîñòàâ÷èê íàåëåêòðîííè óñëóãè îòêàæå äà ïðåäîñòàâè èí-ôîðìàöèÿ çà òðàôè÷íèòå äàííè íà êîíêðåòåíïîòðåáèòåë.

Ñïîðåä ïðîâåðêà íà âåñòíèê "Äíåâíèê"37,èçâúðøåíà ñúñ çàÿâëåíèÿ çà äîñòúï äî îáùåñò-âåíà èíôîðìàöèÿ, çà ñåäåì ìåñåöà ñëóæáèòåñà ïîèñêàëè äà ïðîñëåäÿò 7 214 ìîáèëíè è èí-òåðíåò àáîíàòè, ñïîðåä îôèöèàëíà èíôîðìà-öèÿ íà îñåìòå íàé-ãîëåìè ðàéîííè ñúäèëèùàâ ñòðàíàòà.

Ïðåç 2010 ã. ÅÑÏ× ïðîèçíåñå íÿêîëêî ðåøå-íèÿ ïî áúëãàðñêè äåëà âúâ âðúçêà ñ ïðàâîòî íàíåïðèêîñíîâåíîñò íà ëè÷íèÿ è ñåìåéíèÿ æè-âîò, æèëèùåòî è òàéíàòà íà êîðåñïîíäåíöèÿ-òà. Â äâà îò ñëó÷àèòå Ñúäúò çà ïîðåäåí ïúò óñ-òàíîâè íåñúîáðàçíîñòòà íà ïðîöåäóðàòà çà åê-ñïóëñèðàíå íà ÷óæäåíöè êàòî çàïëàõà çà íà-öèîíàëíàòà ñèãóðíîñò ñ íîðìèòå íà ÅÊÏ×. Ïîäåëîòî Ðàçà ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 11 ôåâðóàðè Ñú-äúò íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 8 îò ÅÊÏ× âñëó÷àé íà çàäúðæàíå çà åêñïóëñèðàíå êàòî çàï-ëàõà çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò íà ïàêèñòàí-ñêè ãðàæäàíèí, îìúæåí çà áúëãàðêà. Ñúäúò ïðå-öåíè, ÷å íàìåñàòà â íåãîâîòî ïðàâî íà ëè÷åí èñåìååí æèâîò å ïðîèçâoëíî, òúé êàòî Âúðõîâ-

37 Äîñòúïíà íà: http://www.dnevnik.bg/bulgaria/2011/01/20/1028582_sledeneto_na_telefoni_i_internet_bez_sudeben_kontrol_e/

34 "Äîêëàä íà ÂÊÑ âàäè ñêàíäàëíà ñòàòèñòèêà: Òðîéíîñà ñêî÷èëè ðàçðåøåíèÿòà çà ÑÐÑ çà äâå ãîäèíè", Ïðàâåíñâÿò, 7 ôåâðóàðè 2011 ã., äîñòúïíî íà: http://www.legalworld.bg/show.php?storyid=22476%3Cbr%20/%3E, ïîñåòåí íà 28ôåâðóàðè 2011 ã.35 Âæ. èçÿâëåíèåòî íà ñëóæèòåëÿ íà âèäåî è â òåêñò íà:http://www.eurochicago.com/2011/01/sluzhitel-na-dans-tsvetanov-i-borisov-izlagaha/ è íà: http://www.glasove.com/article-11777.php.36 ÂÀÑ, Ðåøåíèå No. 13627 îò 12.11.2008 ã., ïîñòàíîâåíîïî æàëáà íà Ïðîãðàìà Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ.


íèÿò àäìèíèñòðàòèâåí ñúä, êîéòî å ïðåöåíÿâàëçàêîííîñòòà íà çàïîâåäòà çà íåãîâîòî åêñïóë-ñèðàíå, íå å èìàë ïúëåí äîñòúï äî äåëîòî èíå å íàïðàâèë àäåêâàòíà ïðåöåíêà íà òîâà äà-ëè æàëáîïîäàòåëÿò íàèñòèíà ïðåäñòàâëÿâà ðèñêçà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò. Â àíàëîãè÷åí ñëó-÷àé, ïî äåëîòî Êàóøàë è äðóãè ñðåùó Áúëãàðèÿîò 2 ñåïòåìâðè, ÅÑÏ× îòíîâî íàìåðè, ÷å ïðà-âîòî íà íåïðèêîñíîâåíîñò íà ñåìåéíèÿ æèâîòíà æàëáîïîäàòåëèòå (ñúïðóã - èíäèåö, ñúïðó-ãà - áúëãàðêà è äâåòå èì äåöà) å áèëî ïðîèç-âîëíî íàðóøåíî â ñëó÷àé íà åêñïóëñèðàíå íàñúïðóãà êàòî çàïëàõà çà íàöèîíàëíàòà ñèãóð-íîñò. Ñúäúò îòáåëÿçà êðàéíî ôîðìàëíèÿ ïîä-õîä íà áúëãàðñêèòå ñúäèëèùà ïðè ïðåãëåäà íàçàïîâåäèòå çà åêñïóëñèðàíå è ïðåêîìåðíîòî äî-âåðèå êúì íåïîòâúðäåíà îò äðóãè èçòî÷íèöèèíôîðìàöèÿ, ïðåäñòàâåíà îò Ìèíèñòåðñòâîòîíà âúòðåøíèòå ðàáîòè.

Ïðåç 2010 ã. ÅÑÏ× óñòàíîâè íàðóøåíèÿ íà÷ëåí 8 îò ÅÊÏ× è ïî òðè äðóãè ñëó÷àÿ. Ïî äå-ëîòî Ìèí÷åâà ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 2 ñåïòåìâðè Ñú-äúò ðåøè, ÷å áúëãàðñêèòå âëàñòè íå ñà ãàðàíòè-ðàëè ñïàçâàíåòî íà îêîí÷àòåëíî ñúäåáíî ðåøå-íèå, äàâàùî äîñòúï äî äåòåòî é ñëåä ðàçâîä. Ïîäåëîòî Øîïîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 2 ñåïòåìâðè Ñú-äúò ïðèå, ÷å ïðèíóäèòåëíîòî ïñèõèàòðè÷íî ëå-÷åíèå íà æàëáîïîäàòåëÿ, ïðîäúëæèëî ïîâå÷åîò ïåò ãîäèíè, áåç ïåðèîäè÷åí ñúäåáåí ïðåã-ëåä íà íåãîâàòà íåîáõîäèìîñò, å íàðóøèëî íå-ãîâîòî ïðàâî íà ëè÷åí æèâîò. Ïî äåëîòî Ìèëåâàè äðóãè ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 25 íîåìâðè Ñúäúò óñ-òàíîâè, ÷å øóìúò îò ÷àñòåí êîìïþòúðåí êëóá âáëèçîñò äî æèëèùåòî íà æàëáîïîäàòåëèòå, ñðå-ùó êîéòî âëàñòèòå íå ñà âçåëè àäåêâàòíè ìåð-êè, å íàðóøèë òÿõíîòî ïðàâî íà íåïðèêîñíîâå-íîñò íà ëè÷íèÿ è ñåìååí æèâîò.

Ïî äåëîòî ×àâäàðîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 21 äå-êåìâðè ÅÑÏ× íå íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 8îò ÅÊÏ× â ñëó÷àé íà íåóñïåøåí îïèò íà áàùàäà îñïîðè "ïðåçóìïöèÿòà çà áàùèíñòâî" íà äå-öàòà ñè, ðîäåíè â ñúæèòåëñòâî ñ íåãîâà ïàðò-íüîðêà, íî çàïèñàíè íà èìåòî íà íåéíèÿ ñúï-ðóã, ñ êîãîòî òÿ å áèëà ôîðìàëíî îìúæåíà ïîâðåìå íà ñúæèòåëñòâîòî ñ æàëáîïîäàòåëÿ.

7. Ñâîáîäà íà ñúâåñòòàè ðåëèãèÿòà

Ïðåç 2010 ã. â ñôåðàòà íà ñâîáîäàòà íà ñú-âåñòòà è ðåëèãèÿòà â Áúëãàðèÿ áå îòáåëÿçàí çíà-÷èòåëåí ðåãðåñ. Â ñòðàíàòà ïðîäúëæè äà å â ñè-ëà Çàêîíúò çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà, ïðèåò ïðåç 2002ã., êîéòî å ðåñòðèêòèâåí è äèñêðèìèíàöèîíåí.Íåãîâîòî ïðèëàãàíå êàêòî â ïðåäõîäíè ãîäèíè,òàêà è ïðåç 2010 ã., äîâåäå äî íàðóøåíèÿ íà

ðåëèãèîçíèòå ïðàâà íà ãîëåìè ãðóïè îò õîðà.Ïðàâèòåëñòâîòî íå ïðåäïðèå íèêàêâè ìåðêè çàñúîáðàçÿâàíå íà çàêîíà ñ óñòàíîâåíè îò Åâðî-ïåéñêèÿ ñúä ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Ñòðàñáóðãíåãîâè íåñúîòâåòñòâèÿ ñ ìåæäóíàðîäíîòî ïðà-âî ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà. Íà 16 ñåïòåìâðè ÅÑÏ×ïðîèçíåñå îêîí÷àòåëíî ðåøåíèå ïî äåëîòî íàÑâåòèÿ ñèíîä íà Áúëãàðñêàòà ïðàâîñëàâíà öúð-êâà (ìèòðîïîëèò Èíîêåíòèé) è äðóãè ñðåùó Áúë-ãàðèÿ. Òî å ïðîäúëæåíèå íà ðåøåíèåòî ïî ñú-ùîòî äåëî îò 22 ÿíóàðè 2009 ã., ïî êîåòî Ñúäúòíàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 9 íà Åâðîïåéñêàòàêîíâåíöèÿ çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà (ñâîáîäà íà ðå-ëèãèÿòà) ïîðàäè òîâà, ÷å ñ ïðîãîíâàíåòî ïðåç2004 ã. îò öúðêâèòå íà ò. íàð. "àëòåðíàòèâåí ñè-íîä" äúðæàâàòà íåïðàâîìåðíî çàñòàâè ïðàâîñ-ëàâíèòå âÿðâàùè â Áúëãàðèÿ äà áúäàò ïîä åäíî-åäèíñòâåíî ðúêîâîäñòâî. Ñ ïúðâîòî ðåøåíèå Ñú-äúò äàäå ñðîê íà ñòðàíèòå äà ñå ñïîðàçóìåÿòîòíîñíî êîìïåíñàöèèòå, êîèòî áè ñëåäâàëî äàáúäàò èçïëàòåíè, íî òúé êàòî òàêîâà íå áå ïîñ-òèãíàòî, ÅÑÏ× ïðèñúäè Áúëãàðèÿ äà èçïëàòèñóìàòà îò 50 000 åâðî çà êîìïåíñàöèÿ íà íåèìó-ùåñòâåíè âðåäè íà ò.íàð. "àëòåðíàòèâåí ñèíîä"íà ìèòðîïîëèò Èíîêåíòèé. Ñ òîâà îêîí÷àòåëíîðåøåíèå Ñúäúò çà ïîðåäåí ïúò ïîòâúðäè, ÷åÁúëãàðèÿ ñëåäâà äà ïðîìåíè Çàêîíà çà âåðîèç-ïîâåäàíèÿòà, êîéòî äà íå ïðèíóæäàâà âÿðâàùè-òå îò êîåòî è äà å âåðîèçïîâåäàíèå äà ïðèåìàòíåæåëàíî îò òÿõ ðúêîâîäñòâî. Ñïîðåä ÅÑÏ×,òåçè ïðàâîñëàâíè âÿðâàùè, êîèòî íÿìàò äîâå-ðèå â ñèíîäà íà ïàòðèàðõ Ìàêñèì, ñëåäâà äàïîëó÷àò âúçìîæíîñòòà äà ñå ðåãèñòðèðàò îòäåë-íî è äà óðåäÿò èìóùåñòâåíèòå ñè îòíîøåíèÿ÷ðåç ïîñðåäíè÷åñòâîòî íà ãðàæäàíñêè ñúä.

Ïðèëàãàíåòî íà çàêîíà è ïðîèçâîëúò íà ñú-äåáíèòå âëàñòè ïðåç ãîäèíàòà äîâåäîõà äî ñå-ðèîçíè íàðóøåíèÿ íà ðåëèãèîçíèòå ïðàâà íàâÿðâàùèòå ìþñþëìàíè. Òå áÿõà îáåêò íà ðàç-íîîáðàçíè ïî ôîðìè è îáõâàò ðåïðåñèè, íÿêîèîò êîèòî áåçïðåöåäåíòíè ñëåä íà÷àëîòî íà äå-ìîêðàòè÷íèòå ïðîìåíè îò êðàÿ íà 1989 ã. Íà 12ìàé 2010 ã. Âúðõîâíèÿò êàñàöèîíåí ñúä îòõâúð-ëè æàëáàòà íà Ìóñòàôà Õàäæè, èçáðàí çà ãëà-âåí ìþôòèÿ îò êîíôåðåíöèÿòà íà ìþñþëìàí-ñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå â Áúëãàðèÿ íà 31 îê-òîìâðè 2009 ã., ñðåùó ðåøåíèåòî, ñ êîåòî òàçèêîíôåðåíöèÿ áå îáÿâåíà çà íåëåãèòèìíà, à ðå-øåíèÿòà é - çà íåäåéñòâèòåëíè. Çàåäíî ñ òîâàñúäúò ïðèçíà çà ëåãèòèìåí ïðåäñòàâèòåë íà ìþ-ñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå ó íàñ Âèñøèÿìþñþëìàíñêè ñúâåò ñ ïðåäñåäàòåë Íåäèì Ãåí-äæåâ ïîðàäè íåãîâà ðåãèñòðàöèÿ îò 1996 ã., êîÿ-òî íå å îñïîðåíà. Òîâà ðåøåíèå ïðåäèçâèêà áóð-íè ïðîòåñòè ñðåä áúëãàðñêèòå ìþñþëìàíè, êîè-òî â ãîëÿìîòî ñè ìíîçèíñòâî ïîäêðåïÿò Ìóñ-òàôà Õàäæè è èçáðàíèÿ íà êîíôåðåíöèÿòà,


ïðîâåäåíà ïðåç îêòîìâðè 2009 ã., Âèñø ìþ-ñþëìàíñêè ñúâåò. Íà ìíîãî ìåñòà â ñòðàíàòà38

áÿõà ïðîâåäåíè ìàñîâè äåìîíñòðàöèè íà ìþ-ñþëìàíè, ïðîòåñòèðàùè ñðåùó óòâúðæäàâàíå-òî íà Ãåíäæåâ, áèâø ãëàâåí ìþôòèÿ ïî âðåìåíà êîìóíèñòè÷åñêèÿ ðåæèì è ùàòåí îôèöåðîò êîìóíèñòè÷åñêèòå òàéíè ñëóæáè, çà ëåãè-òèìåí ïðåäñòàâèòåë íà âåðîèçïîâåäàíèåòî. Ïðà-âîçàùèòíèòå ïðîáëåìè â òîçè äúëãîãîäèøåí èçàïëåòåí ñúäåáåí ñïîð çà ëåãèòèìíîñò ñà, ïúð-âî, â òîâà, ÷å èìà ôëàãðàíòíî ðàçìèíàâàíåìåæäó æåëàíèåòî íà âÿðâàùèòå è ðåøåíèåòîíà ñúäà, êîéòî ëåãèòèìèðà çà ðúêîâîäèòåë íàâåðîèçïîâåäàíèåòî ÷îâåê, êîéòî î÷åâèäíî íåñå ïîëçâà ñ äîâåðèåòî íà îãðîìíîòî ìíîçèíñ-òâî îò ðåäîâèòå ìþñþëìàíè, è âòîðî, â íåäîñ-òàòúöèòå íà Çàêîíà çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà, êîé-òî ñúçäàâà óñëîâèÿ çà íåïðåêúñíàòè âúòðåøíèáîðáè, ñòèãà äà èìà æåëàåùè äà áúäàò ðúêîâî-äèòåëè íà åäíî âåðîèçïîâåäàíèå, çàùîòî èçè-ñêâà âñÿêî âåðîèçïîâåäàíèå äà èìà ñàìî åäíîðúêîâîäñòâî39.

Ïðåç ãîäèíàòà èìàøå ðåäèöà ñëó÷àè íà íà-ðóøåíè ðåëèãèîçíè ïðàâà íà áúëãàðñêè ãðàæ-äàíè îò ðàçëè÷åí õàðàêòåð - èçãàðÿíå è êîí-ôèñêàöèÿ íà ðåëèãèîçíà ëèòåðàòóðà, íàïàäå-

íèÿ è îñêâåðíÿâàíå íà áîãîñëóæåáíè ñãðàäè,ïîëèöåéñêè ðåïðåñèè ñðåùó ðåëèãèîçíè àêòè-âèñòè è äèñêðèìèíàöèîííè èçêàçâàíèÿ. Êàêòîè â ïðåäõîäíè ãîäèíè, ãîëÿìàòà ÷àñò îò òÿõáÿõà íàñî÷åíè ñðåùó ìþñþëìàíñêîòî âåðîèç-ïîâåäàíèå è îòäåëíè ìþñþëìàíè è ñðåùó"Ñâèäåòåëè íà Éåõîâà". Â îòäåëíè ñëó÷àè íàðó-øåíèÿ íà ðåëèãèîçíèòå ïðàâà áÿõà èçâúðøåíèñðåùó èçðàèëòÿíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå è ñðå-ùó Öúðêâàòà íà ñöèåíòîëîçèòå.

Â êðàÿ íà þíè, ïî ìîëáà íà ìíîãî æåíè-ìþñþëìàíêè îò Ñìîëÿíñêî, ðàéîííèÿò ìþô-òèÿ Íåäæìè Äúáîâ, ïîäêðåïåí è îò äðóãè ìþ-ñþëìàíñêè äóõîâíèöè, èçïðàòè ìîëáà äî ÌÂÐäà ñå ðàçðåøè íà æåíèòå-ìþñþëìàíêè äà áú-äàò ñíèìàíè ñúñ çàáðàäêè çà íîâèòå äîêóìåí-òè çà ñàìîëè÷íîñò. Ïàðòèèòå ÂÌÐÎ è "Àòàêà"ïîäåõà êàìïàíèÿ ñðåùó òîâà èñêàíå, êîåòî íåáå óäîâëåòâîðåíî. Ñïîðåä âåäîìñòâåíà íàðåäáàíà ÌÂÐ íà ñíèìêàòà òðÿáâà äà ñå âèæäàò óøè-òå è åäèí ñàíòèìåòúð îò êîñàòà íà ñíèìàíèÿ.Àðãóìåíòúò, ÷å â ìíîãî ñòðàíè íà Åâðîïà åðàçðåøåíî íà ìþñþëìàíêèòå äà ñå ñíèìàò çàëè÷íè äîêóìåíòè ñúñ çàáðàäêè íå áå âúçïðèåòîò ðúêîâîäñòâîòî íà ÌÂÐ.40

Íà 6 è 7 îêòîìâðè ÄÀÍÑ, ñ ðàçðåøåíèå íàïðîêóðàòóðàòà, ïðîâåäå ãîëÿìà àêöèÿ â ìíîãîãðàäîâå è ñåëà â Çàïàäíèòå Ðîäîïè, Ãîöåäåë-÷åâñêî, Ñìîëÿíñêî è Ïàçàðäæèøêî. Àãåíòè íàÄÀÍÑ íàõëóõà â ÷àñòíè äîìîâå è îôèñè íàëèöà, ïîäîçèðàíè â ñúòðóäíè÷åñòâî ñ áúëãàð-ñêèÿ êëîí íà èñëÿìèñòêàòà îðãàíèçàöèÿ "ÀëÓàêô àë Èñëÿìè". Òå èçâúðøèõà ïðåòúðñâàíèÿè èççåõà ãîëåìè êîëè÷åñòâà ìþñþëìàíñêà ëè-òåðàòóðà. Äåéñòâèÿòà íà ïîëèöèÿòà ïðåäèçâè-êàõà ñèëíî íàïðåæåíèå.41 Îò ïðåòúðñåíèòåîôèñè è æèëèùà áå èççåòî ãîëÿìî êîëè÷åñòâîðåëèãèîçíà ëèòåðàòóðà, íàïèñàíà íà àðàáñêèåçèê, êàêòî è êàñåòè, äèñêîâå, êîìïþòúð, àñúùî è ñïèñàíèå, èçäàâàíî îò Ãëàâíîòî ìþô-òèéñòâî. Â ìåäèèòå ñå ïîÿâèõà ñúîáùåíèÿ, îñ-íîâàíè íà ïîëèöåéñêè èçòî÷íèöè, ÷å ñà ðàç-ãðîìåíè "ñïÿùè êëåòêè" íà "Àë Êàéäà", ÷å âÁúëãàðèÿ èìà "ãíåçäà íà ðàäèêàëåí èñëÿì" èäð. Àêöèÿòà áå ïîñðåùíàòà ñ ìàñîâî âúçìóùå-íèå îò ìþñþëìàíñêîòî íàñåëåíèå â ñåëàòà, êú-

40 Çà ïîâå÷å ïîäðîáíîñòè âæ. "Áàëàíñ ìåæäó îáùåñòâåíèÿèíòåðåñ è ñâîáîäàòà íà âåðîèçïîâåäàíèåòî", ðàçãîâîð âðåäàêöèÿòà íà ñï. "Îáåêòèâ", áð. 178, þëè 2010 ã., äîñòú-ïåí íà http://www.bghelsinki.org/index.php?module=resources&lg=bg&id=100741 Çà ïîâå÷å ïîäðîáíîñòè âæ. íàïð. ïóáëèêàöèÿ â åëåêòðîí-íîòî èçäàíèå íà â. "Äíåâíèê" îò 06.10.2010 ã. íà: http://www.dnevnik.bg/bulgaria/2010/10/06/972584_mvr_i_dans_pretursiha_rodopski_sela_v_akciia_sreshtu.

38 Ïî ñâåäåíèÿ îò ìåäèèòå, äåìîíñòðàöèè íà ìþñþëìàíèñðåùó òîâà ðåøåíèå íà ÂÊÑ ñà áèëè ïðîâåäåíè ïðåç ìàé èþíè â Àéòîñ, Ðóñå, Äîáðè÷, Âåëèêî Òúðíîâî, Âàðíà, Õàñ-êîâî, Øóìåí, Îìóðòàã, Ñìîëÿí, Ãîöå Äåë÷åâ, Âåëèíãðàä,Òúðãîâèùå, Ñèëèñòðà, Ñëèâåí è ìíîãî äðóãè ñåëèùà â ñòðà-íàòà. Íà 20 ÿíóàðè 2010 ã. Ãëàâíîòî ìþôòèéñòâî íàÌóñòàôà Õàäæè ñúîáùè, ÷å ïîä ïåòèöèÿ ñðåùó ÍåäèìÃåíäæåâ ñà áèëè ñúáðàíè íàä 250 000 ïîäïèñà. Âæ. http://www.genmuftibg.net/tr/analiz-ve-yorumlar/1324-2011-01-20-12-08-07.html39 Òîâà å êîíñòàòèðàíî è îò ÅÑÏ× â åäèí îò èçâîäèòåïî äåëîòî Âèñø äóõîâåí ñúâåò íà ìþñþëìàíñêàòà îá-ùíîñò ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 2005 ã.: "Îñîáåíî êðàñíîðå÷èâå ôàêòúò, ÷å ðåëåâàíòíîòî ïðàâî, ïðèëîæåíî íà ïðàê-òèêà, å èçèñêâàëî è ïðîäúëæàâà äà èçèñêâà âñè÷êè âÿðâà-ùè, ïðèíàäëåæàùè êúì îïðåäåëåíà ðåëèãèÿ è æåëàåùè äàó÷àñòâàò â îðãàíèçàöèÿòà íà îáùíîñòòà, äà îáðàçóâàòåäèííà ñòðóêòóðà, îãëàâÿâàíà îò åäíî åäèíñòâåíî ðúêî-âîäñòâî äîðè êîãàòî îáùíîñòòà å ðàçäåëåíà, áåç âúçìîæ-íîñò çà ïîääðúæíèöèòå íà äðóãè ðúêîâîäèòåëè äà èìàòíåçàâèñèì â îðãàíèçàöèîíåí ïëàí æèâîò è êîíòðîë âúðõó÷àñò îò àêòèâèòå íà îáùíîñòòà. Ïî òîçè íà÷èí çàêîíî-äàòåëñòâîòî íå å îñòàâèëî äðóã èçáîð íà ðåëèãèîçíèòåðúêîâîäèòåëè îñâåí ñúñòåçàíèåòî çà ïîëó÷àâàíå íà ïðèç-íàíèå îò ñòðàíà íà ïðàâèòåëñòâîòî íà âëàñò è ïðåäëî-æåíèåòî íà âñåêè ðúêîâîäèòåë äà "îáåäèíè" âÿðâàùèòåïîä ñâîåòî ðúêîâîäñòâî". (Âæ. § 81 îò òîâà ðåøåíèå. Öå-ëèÿò ìó òåêñò å äîñòúïåí íà ñàéòà íà Ìèíèñòåðñòâîòîíà ïðàâîñúäèåòî íà ñëåäíèÿ ëèíê: https://docs.google.com/viewer?url=http://www.justice.government.bg/new/Documents/Verdicts/d_vdsmo.doc).


äåòî áå ïðîâåäåíà, à â åäíî îò òÿõ - Ëúæíèöà- õîðàòà äúðæàõà â îáñàäà àãåíòèòå íà ÄÀÍÑäåâåò ÷àñà è òâúðäÿõà, ÷å íÿìà äà ãè ïóñíàò äàèçëÿçàò îò êúùàòà, â êîÿòî ñà âëåçëè, çà äàíàïðàâÿò ïðåòúðñâàíå, àêî íå âúðíàò èççåòàòàðåëèãèîçíà ëèòåðàòóðà. Îáùî â ðåçóëòàò îò àê-öèÿòà ñà áèëè èççåòè 30 ÷óâàëà ñ êíèãè, áðî-øóðè, êàñåòè, äèñêîâå. Ñúîáùåíî áå, ÷å îò ïðî-êóðàòóðàòà â Ïàçàðäæèê ñà ïîâäèãíàòè îáâè-íåíèÿ êúì òðèìà äóøè çà ïðèíàäëåæíîñò êúìáúëãàðñêèÿ êëîí íà îðãàíèçàöèÿòà "Àë Óàêôàë Èñëÿìè". Àêöèÿòà, îñâåí âúçìóùåíèå ó íà-ñåëåíèåòî íà ñïîìåíàòèòå ñåëà, ïðåäèçâèêà èñèëåí ïîëèòè÷åñêè îòçâóê. ÄÏÑ èçëåçå ñúñ ñïå-öèàëíà äåêëàðàöèÿ ñðåùó íåÿ, ïîèñêà ñðåùà ñðúêîâîäñòâîòî íà ÄÀÍÑ è íàñòîÿ ÌÂÐ, ÄÀÍÑè ïðîêóðàòóðàòà äà ñå èçâèíÿò íà çàñåãíàòè-òå.42 Êúì íà÷àëîòî íà 2011 ã. íÿìà íèêàêâà îôè-öèàëíà èíôîðìàöèÿ çà õîäà íà äîñúäåáíèòåïðîèçâîäñòâà ñðåùó îáâèíåíèòå.

ÁÕÊ ðàçïîëàãà ñ èíôîðìàöèÿ, ïðåäîñòàâå-íà îò ìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå è ïðî-âåðåíà îò íåçàâèñèìè èçòî÷íèöè, ÷å ïðåç 2010ã. å èìàëî íàé-ìàëêî øåñò àêòà íà âàíäàëèçúìïî îòíîøåíèå íà ìîëèòâåíè ñãðàäè è îôèñèíà èçïîâåäàíèåòî. Â íà÷àëîòî íà àïðèë áÿõàèçïî÷óïåíè ñòúêëàòà íà äæàìèÿòà â Áëàãîåâ-ãðàä. Íà 17 àïðèë áå ïîäïàëåíà è èçãîðÿ ñòà-ðèííàòà ñãðàäà íà "ßëú äæàìèÿ" â Êàðëîâî. Íà17 àïðèë îòíîâî áÿõà èçïî÷óïåíè ñòúêëàòà íàïðîçîðöèòå è âðàòèòå íå äæàìèÿòà â Áëàãîåâ-ãðàä. Íà 21 àïðèë ïî ñòåíèòå íà ñúùàòà äæà-ìèÿ áÿõà èçïèñàíè ñâàñòèêè. Íà 23 àâãóñò áÿõàñ÷óïåíè ñòúêëàòà íà âðàòàòà íà îôèñèòå íà ìþ-ñþëìàíñêîòî íàñòîÿòåëñòâî â Ðóñå. Íà 14 íîåì-âðè áÿõà èçïèñàíè ñ îáèäíè íàäïèñè ñòåíèòåíà äæàìèÿòà "Àõìåä áåé" â Ðàçãðàä. Íà 31 äå-êåìâðè, ìàëêî ïðåäè íàñòúïâàíåòî íà íîâàòàãîäèíà, áÿõà ñ÷óïåíè ïðîçîðöèòå íà îôèñà íàÐàéîííî ìþôòèéñòâî - Äîáðè÷. Â ïîìåùåíèÿ-òà òàì å èìàëî äåæóðíè ñëóæèòåëè, êîèòî èç-ëåçëè äà âèäÿò êàêâî ñòàâà è áèëè ìàëòðåòèðà-íè îò íàïàäàòåëèòå íà ñãðàäàòà. Ðúêàòà íà åäèíèìàì å ñ÷óïåíà. Ñëóæèòåëèòå èçâèêàëè ïîëè-öèÿ, òÿ çàëîâèëà ïîáîéíèöèòå, íî âåäíàãà ãèïóñíàëà, çàÿâÿâàéêè, ÷å òîâà å "ïèÿíñêà ïðîÿ-âà". Çà èíöèäåíòà íå å áèë ñúñòàâåí äîðè ïðî-òîêîë.43 Êúì êðàÿ íà ÿíóàðè 2011 ã. íà ïðåäñòà-âèòåëèòå íà ìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå

íå áå èçâåñòíî ïîëèöèÿòà äà å çàëîâèëà íÿêîéîò èçâúðøèòåëèòå íà âàíäàëñêèòå àêòîâå èëèäà ñå âîäÿò àêòèâíè äåéñòâèÿ ïî ðàçñëåäâàíå-òî íà èíöèäåíòèòå.

Îò ìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå ñúùîòàêà ñúîáùèõà íà ÁÕÊ, ÷å ïðåç åñåíòà íà 2010ã. îêîëî 700 èìàìè, ïðåäñåäàòåëè è ÷ëåíîâåíà ìþñþëìàíñêè íàñòîÿòåëñòâà, ñà áèëè ïðè-çîâàâàíè â ïîëèöåéñêè óïðàâëåíèÿ, çà äà áú-äàò ðàçïèòâàíè îòíîñíî ó÷àñòèåòî ñè â êîí-ôåðåíöèÿòà íà ìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäà-íèå íà 31 îêòîìâðè 2009 ã. Òîâà ñå ïðàâè ñîôèöèàëíàòà öåë äà ñå èçÿñíè äàëè ñà áèëèðåäîâíè ïúëíîìîùèÿòà èì, äàëè èì å áèë îêà-çâàí íàòèñê ïðè ãëàñóâàíèÿòà èì íà òàçè êîí-ôåðåíöèÿ - âúâ âðúçêà ñ èçÿñíÿâàíåòî íà òîâàëåãèòèìíà ëè å áèëà òàçè êîíôåðåíöèÿ, èëèíå. Íî ìíîãî îò òåçè õîðà ñà âúçðàñòíè è íå-ìîùíè è òåçè ðàçïèòè ãè ïëàøàò, äåïðåñè-ðàò, îêàçâàò íàòèñê âúðõó òÿõ è îò ìþñþë-ìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå ïðåäïîëàãàò, ÷åöåëòà èì å äà ãè ïðèíóäÿò äà êàæàò, ÷å ñàãëàñóâàëè çà Âèñøèÿ ìþñþëìàíñêè ñúâåò è çàÌóñòàôà Õàäæè ïîä íàòèñê è òàêà äà îáÿâÿòêîíôåðåíöèÿòà íà 31 îêòîìâðè 2009 ã. çà íåëå-ãèòèìíà. Â íà÷àëîòî íà ÿíóàðè 2011 ã. ìþñþë-ìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå ðàçïðîñòðàíè äåê-ëàðàöèÿ ñ ïðîòåñò ñðåùó "ñïåöàêöèÿòà, ïðî-âåäåíà íà 30.12.2010 ã.", êîãàòî âúçðàñòåí ìþ-ñþëìàíñêè àêòèâèñò å áèë àðåñòóâàí "íàñðåäïúòÿ", çàêàðàí â ÐÏÓ íà ÌÂÐ â Ñîôèÿ è äúð-æàí íÿêîëêî ÷àñà áåç çàïîâåä çà àðåñò, êàòî âêðàÿ íà êðàèùàòà ìó âðú÷èëè ïðèçîâêà çà ðàç-ïèò, ìàêàð ÷å áèë ïðèçîâàí íà ðàçïèò ïî ñú-ùèÿ ïîâîä - çà ó÷àñòèåòî ìó â êîíôåðåíöèÿ-òà íà 31 îêòîìâðè 2010 ã. - îùå ïðåç àïðèë2010, êîãàòî ñå ÿâèë â óêàçàíèÿ ìó äåí è ÷àñ,íî ïúê ñëåäîâàòåëÿò íå ñå ÿâèë â ïðîäúëæå-íèå íà ÷àñîâå è ðàçïèòúò íå áèë ïðîâåäåí.Îáÿñíåíèåòî íà àðåñòà áèëî, ÷å íå ñå å ÿâèëíà ðàçïèò, ìàêàð ÷å ÷îâåêúò èìà ïîñòîÿíåíàäðåñ â Ñîôèÿ è íå å ïîëó÷àâàë íîâà ïðèçîâ-êà çà ðàçïèò. Ìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäà-íèå ñúîáùàâà è çà äðóã ïîäîáåí ñëó÷àé.44

Ñïîðåä ìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèåïðåç 2010 ã. ñòîè âñå îùå çàìðàçåí âúïðîñúò ñðàçðåøåíèåòî çà ñòðîåæ íà ìþñþëìàíñêè öåí-òúð â êâ. "Ìàëèíîâà äîëèíà" â Ñîôèÿ, êúäåòîèìà çàêóïåí òåðåí, íî ïîðàäè ïîâå÷å îò äâåãîäèíè ðàçòàêàâàíå ñ äàâàíåòî íà ðàçðåøåíèå

42 Çà ïîâå÷å ïîäðîáíîñòè âæ. åëåêòðîííîòî èçäàíèå íàâ-ê "Äíåâíèê" îò 12.10.2010 ã. íà ñëåäíàòà âðúçêà: http://www.dnevnik.bg/bulgaria/2010/10/12/975641_dps_poiska_sreshta_s_dans_zaradi_akciite_v_rodopite43 Äàííèòå çà òåçè èíöèäåíòè ñà ïðåäîñòàâåíè íà ÁÕÊ îòÃëàâíî ìþôòèéñòâî â èíòåðâþ ñ ãëàâíèÿ ñåêðåòàð íà ìþô-òèéñòâîòî ã-í Õþñåèí Õàôúçîâ íà 19 ÿíóàðè 2011 ã.

44 Âæ. Äåêëàðàöèÿ íà ìþñþëìàíñêîòî èçïîâåäàíèå âÁúëãàðèÿ ïîä íàäñëîâ "ÌÂÐ íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ðåï-ðåñèðà ìþñþëìàíèòå" îò 10 ÿíóàðè 2011 ã., äîñòúïíà íàñëåäíèÿ àäðåñ: http://www.genmuftibg.net/bg/component/content/article/39-2009-09-17-15-33-08/1300-2011-01-10-08-10-53.html


çà ñòðîåæ ñúùèÿò íå ìîæå äà çàïî÷íå. Ïðåçñúùàòà ãîäèíà ìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäà-íèå å èñêàëî äà íàïðàâè ãðîáèùåí ïàðê â êâ.Ñóõîäîë íà çàêóïåíà çà öåëòà çåìÿ, íî ñëåäïðîòåñò íà ÂÌÐÎ òî íå ïîëó÷è ðàçðåøåíèå çàòîâà, à îò êìåòñòâîòî çàÿâÿâàò, ÷å ñà çàãóáèëèöÿëàòà ïðåïèñêà.45

Â íà÷àëîòî íà þëè ìåäèèòå ïóáëèêóâàõà ðå-äèöà ñúîáùåíèÿ, ÷å ìíîãî ÷èòàëèùà è îáðà-çîâàòåëíè èíñòèòóöèè ñà ïîëó÷èëè ïðàòêè ñêíèãè, èçïðàòåíè èì îò Öúðêâàòà íà ñöèåíòî-ëîçèòå, íî ãîëÿìîòî ìíîçèíñòâî îò òÿõ, èç-ïëàøåíè îò ìåäèéíèòå àòàêè ñðåùó òàçè îðãà-íèçàöèÿ è â æåëàíèåòî äà ñè ñïåñòÿò íåïðèÿ-òíîñòè ñ âëàñòòà, ñà âúðíàëè ïðàòêèòå íåðàç-ïå÷àòàíè íà èçïðàùà÷à. Íà 28 þëè ïî íàðåæäà-íå íà îáëàñòíèÿ óïðàâèòåë íà Äîáðè÷ Æåëÿ-çêî Æåëÿçêîâ â êîòåëíîòî ïîìåùåíèå íà ôèð-ìà "Áðÿñò" áÿõà óíèùîæåíè èççåòèòå îò ÷èòà-ëèùíèòå áèáëèîòåêè â îáëàñòòà êíèãè íà ðå-ëèãèîçíàòà ñöèåíòîëîæêà îðãàíèçàöèÿ. Ïî ïî-âîä íà òàçè áåçïðåöåäåíòíà àêöèÿ ÁÕÊ èçïðà-òè îòêðèòî ïðîòåñòíî ïèñìî äî ïðåìèåðà ÁîéêîÁîðèñîâ. Â ïèñìîòî ñè îðãàíèçàöèÿòà îõàðàê-òåðèçèðà ãîðåíåòî íà êíèãè êàòî "íà÷èí çà íà-ëàãàíå íà "ïðàâèëíè" âúçãëåäè ñðåä íàðîäà, èç-ïîëçâàí îò Èíêâèçèöèÿòà ïðåç Ñðåäíîâåêîâèå-òî, îò íàöèñòêèÿ ðåæèì ïðåç ïåðèîäà 1933 -1945 ã. êàòî ïúðâà ñòúïêà êúì ôèçè÷åñêîòî óíè-ùîæåíèå íà ïîëèòè÷åñêàòà îïîçèöèÿ, êàêòî èîò êîìóíèñòè÷åñêèòå ðåæèìè êàòî íà÷èí çà çà-ïóøâàíå íà óñòàòà íà èíàêîìèñëåùèòå".46 Ïðå-ìèåðúò áå çàïèòàí íà êàêâî çàêîíîâî îñíîâà-íèå å ïðîâåäåíà òàçè àêöèÿ è äàëè òîé ÿ ïîä-äúðæà. ÁÕÊ íå ïîëó÷è îòãîâîð íà òåçè ïèòà-íèÿ.

Íà 21 ìàðò, Ìåæäóíàðîäíèÿ äåí çà ïðåìàõ-âàíå íà ðàñîâàòà äèñêðèìèíàöèÿ, íåèçâåñòíèëèöà èçðèñóâàõà îãðàäàòà íà 134 ÑÎÓ "Äèì÷îÄåáåëÿíîâ" â Ñîôèÿ ñ èçó÷àâàíå íà èâðèò (èç-âåñòíî êàòî "Åâðåéñêîòî ó÷èëèùå") ñúñ ñâàñ-òèêè è ñ íàäïèñè "Èçðàåë - ôàøèñòè".

Êàêòî è ïðåç ïðåäõîäíè ãîäèíè, çà ðàçíîîá-ðàçíè ñëó÷àè íà äèñêðèìèíàöèÿ, òîðìîç è ïî-ãàçâàíå íà ðåëèãèîçíè ïðàâà ñúîáùàâàò îò ðå-ëèãèîçíîòî èçïîâåäàíèå "Ñâèäåòåëè íà Éåõî-âà"47. È ïðåç 2010 ïðîäúëæàâà äà ñòîè çàìðà-

çåí ñòðîåæúò íà "Çàëà íà öàðñòâîòî" íà ñâèäå-òåëèòå âúâ Âàðíà48. Îáùèíàòà íà òîçè ãðàä âå-÷å äåâåò ãîäèíè íàðåä ñ íàé-ðàçëè÷íè þðè-äè÷åñêè ñðåäñòâà ñïúâà ñòðîåæà íà ìîëèòâå-íèÿ äîì. Ïðåç 2010 ã. îáùèíàòà íà Ðóñå íå äàäåñòðîèòåëíî ðàçðåøåíèå çà ïîñòðîÿâàíå íà "Çà-ëà íà öàðñòâîòî" â òîçè ãðàä, íåçàâèñèìî ÷åñâèäåòåëèòå èìàò çàêóïåí îùå ïðåç 2006 ã. òå-ðåí çà ñòðîåæ.

Íà 14 íîåìâðè "Çàëà íà öàðñòâîòî" â ãðàäÑòàìáîëèéñêè å áèëà àòàêóâàíà ïðåç íîùòà ñêàìúíè, áèë å ñ÷óïåí ïðîçîðåö.

Ðåñòðèêòèâíèòå ïî îòíîøåíèå íà ïóáëè÷-íàòà ðåëèãèîçíà äåéíîñò ïîëîæåíèÿ â íàðåä-áèòå çà îïàçâàíå íà îáùåñòâåíèÿ ðåä â Áóðãàñ,Ãàáðîâî, Äîáðè÷, Õàñêîâî, Ïëîâäèâ, Ïëåâåí,çà êîèòî ÁÕÊ íåâåäíúæ å ñúîáùàâàë49, ïðî-äúëæàâàò äà ñà â ñèëà, áåç äèñêðèìèíàöèîí-íèòå êëàóçè äà ñà ïðåìàõíàòè.

Ïðåç 2010 ã. íà íÿêîëêî ìåñòà â ñòðàíàòà îòñòðàíà íà íàöèîíàëèñòè÷åñêè íàñòðîåíè ãðó-ïè õîðà, ïðåäâîæäàíè ãëàâíî îò ÂÌÐÎ, áÿõàíàïðàâåíè îïèòè çà îñóåòÿâàíå íà ðåëèãèîçíèñëóæáè èëè ìàñîâè ïðîÿâè íà "Ñâèäåòåëè íàÉåõîâà". Òîâà ñòàíà íà 4 ñåïòåìâðè â Ñîôèÿ èíà 30 ìàðò âúâ Âðàöà è Âàðíà.

Ïðîäúëæàâàò è ñëó÷àèòå íà çàäúðæàíå èëèñàíêöèîíèðàíå íà ïðîïîâåäíèöè è ìèñèîíå-ðè íà ñâèäåòåëèòå â ðàçëè÷íè ãðàäîâå. Íà 30ñåïòåìâðè â Ðóñå íà äâàìà ãîñòóâàùè ïðîïî-âåäíèöè îò Ãåðìàíèÿ ïîëèöèÿòà å ñúñòàâèëàïðåäóïðåäèòåëåí ïðîòîêîë çà ðàçâèâàíå íàïóáëè÷íà ðåëèãèîçíà äåéíîñò áåç ïðåäâàðè-òåëíî ðàçðåøåíèå îò îáùèíàòà. Íà 22 ñåïòåì-âðè íåèçâåñòíè ëèöà ñà áèëè ìëàäèÿ ïðîïî-âåäíèê Õðèñòî Ðàäåâ íà óëèöà â Ãàáðîâî, êú-äåòî òîé å ãîâîðèë íà ãðóïà õîðà çà âÿðàòà ñè.Íà 14 àâãóñò â ×èðïàí ïîëèöàè ñïðåëè äâàìà÷ëåíîâå íà ñâèäåòåëèòå è èì íàëîæèëè ãëîáàçà "íåëåãàëíà òúðãîâñêà äåéíîñò", ñúñòîÿùà ñåâ ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ñïèñàíèå "Ñòðàæåâàêóëà", êîåòî å áåçïëàòíî. Íà 11 þëè íà äâàìà(ìúæ è æåíà) ÷ëåíîâå íà ñâèäåòåëèòå â ãðàäÊàâàðíà, êîèòî ñà ïðîïîâÿäâàëè "îò âðàòà íàâðàòà", ñà áèëè ñïðåíè è ðàçïèòâàíè îò ïîëè-öàè è ñúùî òàêà ñà áèëè çàïëàøåíè ñ ãëîáà,àêî ïðîäúëæàâàò äåéíîñòòà ñè. Ïîäîáíè ñëó-÷àè èìà íà 1 þíè â Ñîôèÿ, íà 1 ìàé â Äîá-ðè÷, íà 30 ìàðò ïàê â Äîáðè÷. Ïðè ïîñëåäíèÿñëó÷àé ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè íå ñàìî ñïðå-ëè è çàïëàøèëè äâàìà ìèñèîíåðè íà ñâèäåòå-

45 Èíôîðìàöèÿ îò ã-í Õþñåèí Õàôúçîâ, ãëàâåí ñåêðåòàðíà ìþñþëìàíñêîòî èçïîâåäàíèå â èíòåðâþ îò 19 ÿíóàðè2011 ã.46 Ïúëíèÿò òåêñò íà ïèñìîòî ìîæå äà áúäå âèäÿí íà ñëåä-íèÿ ëèíê: http://www.bghelsinki.org/index.php?module=news&lg=bg&id=350047 Âñè÷êè äàííè, ïðèâåäåíè ïî-íàòàòúê, ñà äàäåíè îò ðú-êîâîäèòåëÿ íà ïðàâíèÿ îòäåë íà "Ñâèäåòåëè íà Éåõîâà"ã-í Õðèñòî Íèêîëîâ â èíòåðâþ ñ ÁÕÊ îò ÿíóàðè 2011 ã.

48 Âæ. ÁÕÊ, Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2009 ã.,Ãîäèøåí äîêëàä íà ÁÕÊ, ìàðò 2010 ã.49 Âæ. äîêëàäèòå íà ÁÕÊ çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãà-ðèÿ ïðåç 2009 ã. è 2008 ã.


50 Âæ. http://en.rsf.org/press-freedom-index-2010,1034.html51 Âæ. http://www.freedomhouse.org/uploads/pfs/371.pdf

ëèòå, íî ãè è îòâåëè â ïîëèöåéñêè ó÷àñòúê,êúäåòî áèëè ðàçïèòâàíè, à æåíàòà, ÷ëåí íàòàçè ìèñèîíåðñêà äâîéêà, å áèëà îñêúðáÿâà-íà. Áèë èì å ñúñòàâåí ïðîòîêîë çà àäìèíèñ-òðàòèâíî íàðóøåíèå, êîéòî ñëåä æàëáà íà ïî-òúðïåâøèòå å áèë àíóëèðàí. Ñëó÷àè íà ñïèðà-íå íà ïðîïîâåäíèöè íà ñâèäåòåëèòå, íà ïî-ëèöåéñêè ðàçïèòè è çàïëàõè ñ ãëîáè å èìàëîîùå â Õàñêîâî íà 23 ìàðò è âúâ Âàðíà íà 16ìàðò. Íà 15 íîåìâðè äâàìà ïðîïîâåäíèöè îòÔðàíöèÿ ñà áèëè âúçïðåïÿòñòâàíè â ñâîÿòàïðîïîâåä "îò âðàòà íà âðàòà" îò ïîëèöèÿòà âãðàä Ñèìèòëè. Èíöèäåíò îò ñúùèÿ õàðàêòåð åèìàëî è íà 27 äåêåìâðè â Ìîíòàíà.

Ðåäèöà ìåäèè ïóáëèêóâàõà ìàòåðèàëè ñ îáè-äè è êëåâåòè ïî àäðåñ íà "Ñâèäåòåëè íà Éåõî-âà", à íàöèîíàëèñòè÷åñêè îðãàíèçàöèè îðãà-íèçèðàõà ïóáëè÷íè ïðîÿâè, íàñî÷åíè ïðîòèâòÿõ. Ïðåç ÿíóàðè áå ïóáëèêóâàíà êëåâåòíè÷åñ-êà ñòàòèÿ âúâ âåñòíèê "Ëå÷èòåë". Íà 22 ôåâðóà-ðè îáùèíñêàòà òåëåâèçèÿ âúâ Âàðíà èçëú÷èôëàãðàíòíî êëåâåòíè÷åñêà ïðîãðàìà ñðåùó ñâè-äåòåëèòå. Íà 18 ìàðò êëåâåòíè÷åñêà ñòàòèÿ ñðå-ùó òàçè ðåëèãèîçíà îðãàíèçàöèÿ ïîìåñòè âî-äåùèÿò ïëîâäèâñêè âåñòíèê "Ìàðèöà". Íà 29ìàðò â Ðóñå ìåñòíàòà îðãàíèçàöèÿ íà ÂÌÐÎñâèêà ïðåñêîíôåðåíöèÿ íà òåìà "Îïàñíîñòòàîò ñåêòèòå" è îáÿâè, ÷å ùå ðàçïðîñòðàíè äåñåòõèëÿäè ëèñòîâêè ñ êëåâåòíè÷åñêè òâúðäåíèÿñðåùó ñâèäåòåëèòå. Íà 18 þíè èçäàíèåòî "Øàíñ"âúâ Âðàöà ñúùî ïóáëèêóâà êëåâåòíè÷åñêè òâúð-äåíèÿ ïî òåõåí àäðåñ.

8. Ñâîáîäà íà èçðàçÿâàíåè äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ

Ïðåç 2010 ã. íàáëþäàâàõìå âëîøàâàíå íà ñè-òóàöèÿòà ñúñ ñâîáîäàòà íà èçðàçÿâàíå â Áúëãà-ðèÿ. Çà åäíà ãîäèíà ñòðàíàòà ïàäíà ñ äâå ìåñòàâ òðàäèöèîííàòà êëàñàöèÿ íà îðãàíèçàöèÿòà"Ðåïîðòåðè áåç ãðàíèöè" çà ñâîáîäà íà ïðåñàòà- îò 68-o íà 70-òo ìÿñòî50. Ñïîðåä èçñëåäâàíå-òî, ïóáëèêóâàíî ïðåç îêòîìâðè 2010 ã., Áúëãà-ðèÿ, çàåäíî Ãúðöèÿ, e äúðæàâàòà ñ íàé-íåñâî-áîäíè ìåäèè â Åâðîïåéñêèÿ ñúþç. Â äðóã êëþ-÷îâ äîêëàä - òîçè íà "Ôðèéäúì õàóñ" çà ñâîáî-äàòà íà ìåäèèòå ïî ñâåòà, ïðåäñòàâåí ïðåç àï-ðèë 2010 ã., Áúëãàðèÿ ñå çàäúðæà íà 76-î ìÿñòî,çàåäíî ñ Íàìèáèÿ, â çîíàòà íà ñòðàíèòå ñ "÷àñ-òè÷íî ñâîáîäíè ìåäèè"51. Â òàçè çîíà äúðæàâèîò ÅÑ ñà ñàìî Ðóìúíèÿ è Áúëãàðèÿ. "Ôðèéäúì

õàóñ" îòáåëÿçâà, ÷å æóðíàëèñòèòå â Áúëãàðèÿ"ïðîäúëæàâàò äà áúäàò ïîäëàãàíè íà íàòèñê èñïëàøâàíè, çà äà áúäàò çàùèòåíè îïðåäåëåíèèêîíîìè÷åñêè, ïîëèòè÷åñêè è êðèìèíàëíè èí-òåðåñè; êàòî òåçè äåéñòâèÿ ÷åñòî îñòàâàò áåç-íàêàçàíè, êîåòî âîäè äî àâòîöåíçóðà ñðåä æóð-íàëèñòèòå".

Â Áúëãàðèÿ ñúùåñòâóâà áåçíàêàçàíîñò è âñëó÷àèòå íà ôèçè÷åñêè íàïàäåíèÿ ñðåùó æóð-íàëèñòè è ïèñàòåëè. Ïðåç 2010 ã. ïðîäúëæè äàíÿìà íàïðåäúê ïî ðàçñëåäâàíåòî íà óáèéñòâî-òî íà ïèñàòåëÿ Ãåîðãè Ñòîåâ îò àïðèë 2008 ã.;íà ïðåáèâàíåòî ñ ÷óêîâå è ìåòàëíè ïðúòè íàæóðíàëèñòà Îãíÿí Ñòåôàíîâ îò ñåïòåìâðè 2008ã.; íà çàïëàõèòå çà çàëèâàíå ñ êèñåëèíà, îò-ïðàâåíè êúì æóðíàëèñòêàòà Ìàðèÿ Íèêîëàåâàïðåç 2007 ã.; íà íàïàäåíèåòî íàä æóðíàëèñòàÀñåí Éîðäàíîâ îò 2007 ã.; íà àòåíòàòà îò 2006 ã.ñðåùó æèëèùåòî íà æóðíàëèñòà Âàñèë Èâàíîâ.Íà 5 ÿíóàðè 2010 ã. â Ñîôèÿ áå çàñòðåëÿí ÁîáèÖàíêîâ, êîéòî ìàëêî ïðåäè òîâà ïóáëèêóâàêíèãà è ïîðåäèöà îò ìàòåðèàëè çà îðãàíèçèðà-íàòà ïðåñòúïíîñò â Áúëãàðèÿ, âêëþ÷èòåëíî çàíåéíàòà ñâúðçàíîñò ñ âèñøè ïîëèòèöè è ìà-ãèñòðàòè. Ïî ðàçñëåäâàíåòî íà òîâà óáèéñòâîñúùî íÿìà óñòàíîâåíè èçâúðøèòåëè.

Ïðåç 2010 ã. â Áúëãàðèÿ íÿìàøå ïîäîáðåíèåïî îòíîøåíèå íà ñèòóàöèÿòà ñ îáèäàòà è êëå-âåòàòà, êîèòî ïðîäúëæàâàò äà ñå ïðåñëåäâàò ïîíàêàçàòåëåí ðåä. Â íà÷àëîòî íà 2011 ã. ïî òåìàòàèìàøå è òðåâîæíî ðàçâèòèå. Ïðåç ïîñëåäíèòåãîäèíè ìíîãî åâðîïåéñêè ñòðàíè äåêðèìèíà-ëèçèðàõà îáèäàòà è êëåâåòàòà è îñòàâèõà âúç-ìîæíîñò çà òúðñåíå íà îáåçùåòåíèå ñàìî ïîãðàæäàíñêî-ïðàâåí ðåä. Ïðåç 2007 ã. Ïàðëàìåí-òàðíàòà àñàìáëåÿ íà Ñúâåòà íà Åâðîïà ïðèçî-âà ñòðàíèòå-÷ëåíêè äà äåêðèìèíàëèçèðàò îáè-äàòà è êëåâåòàòà. Ñúùîòî íàïðàâè è ïðåäñòà-âèòåëÿò çà ñâîáîäàòà íà ìåäèèòå íà ÎÑÑÅ ïðåç2006 ã. Âìåñòî äà ðåôîðìèðà çàêîíà â ïîñîêàïî-ìàëêî îãðàíè÷åíèÿ çà ïðàâîòî íà ñâîáîäàíà èçðàçÿâàíå, â íà÷àëîòî íà 2011 ã. óïðàâëÿâà-ùàòà ïàðòèÿ îïîâåñòè52 íàìåðåíèÿ çà ñúçäà-âàíåòî íà ñïåöèàëåí çàêîí ñðåùó êëåâåòàòà.Åäèí òàêúâ çàêîí áè çàäàë ïîãðåøíà ïîñîêàíà äåìîêðàòè÷íîòî ðàçâèòèå â Áúëãàðèÿ è áèâúâåë ñòàíäàðòè, êîèòî ïðîòèâîðå÷àò íà ìåæ-äóíàðîäíèòå íîðìè çà çàùèòà íà ïðàâàòà íà÷îâåêà.

Ïðîäúëæè âúçõîäúò íà æúëòàòà ïðåñà. Âåñ-òíèöè êàòî "Óèêåíä", Øîê", "Øîó", "Ãàëåðèÿ"è íîâîïîÿâèëèÿò ñå "Òîðíàäî" ñà èçâúí êîîðäè-

52 ×ðåç ñúïðåäñåäàòåëÿ íà ïàðëàìåíòàðíàòà ãðóïà íàÃÅÐÁ ã-í Êðàñèìèð Âåë÷åâ è ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿ ã-íÁîéêî Áîðèñîâ.


íàòíàòà ñèñòåìà íà æóðíàëèñòè÷åñêàòà åòèêà èìîðàë. Òåçè íåïîäïèñàëè Åòè÷íèÿ êîäåêñ íà áúë-ãàðñêèòå ìåäèè èçäàíèÿ ÷åñòî ïóáëèêóâàò íå-ïîòâúðäåíà èíôîðìàöèÿ, ñëóõîâå è êëåâåòè, íåòúðñÿò çàñåãíàòèòå ñòðàíè çà êîìåíòàð, à ÷àñòîò èíôîðìàöèÿòà â òÿõ âèäèìî îáñëóæâà ïîëè-òè÷åñêè è èêîíîìè÷åñêè èíòåðåñè. Â ñúùîòî âðå-ìå ÷èòàòåëèòå íå íàêàçâàò òåçè èçäàíèÿ, êàòîíå ãè êóïóâàò, a íàïðîòèâ - ïîñëåäíèòå âñå ïî-âå÷å äîìèíèðàò âåñòíèêàðñêèÿ ïàçàð. Òîâà ñúç-äàâà ó ìåäèèòå ôàëøèâîòî óñåùàíå, ÷å ïðèí-öèïèòå íà æóðíàëèñòè÷åñêàòà åòèêà ñà ñïèðà÷-êà ïðåä óâåëè÷àâàíåòî íà òèðàæà.

Ìåäèéíàòà ñðåäà ïðåç 2010 ã. êàòî öÿëî ðå-ãèñòðèðà ÷óâñòâèòåëíî íàìàëÿâàíå íà ðàçñëåä-âàíèÿòà, ïðîó÷âàíèÿòà è àíàëèçèòå, êàêòî è îò-äðúïâàíå îò öåëèòå è ôóíêöèèòå íà êëàñè÷åñ-êàòà æóðíàëèñòèêà. Â ñòðàíàòà íå ñå ïîÿâèõàñèëíè ìåäèè ñ ïîä÷åðòàíî îáùåñòâåíà íàñî÷å-íîñò, êîèòî äà íàñëåäÿò ñïðåëèòå RE:TV è Ðà-äèî Ôðàíñ èíòåðíàñèîíàë. Â ïðåñëåäâàíå íà ðåé-òèíã è òèðàæ òåëåâèçèè, ðàäèà è ïðåñà âñå ïî-÷åñòî ðåøàâàò äà çàëîæàò íà êîìåðñèàëíîòî,ðàçâëåêàòåëíîòî è æúëòîòî çà ñìåòêà íà ïóáëè-öèñòèêàòà è ñåðèîçíàòà æóðíàëèñòèêà.

Æóðíàëèñòè è àíàëèçàòîðè êîìåíòèðàò53, ÷åòúðãîâèÿòà ñ âëèÿíèå å îñíîâåí ìîòèâ çà èí-âåñòèöèÿ â ìåäèéíèÿ áèçíåñ. Ñîáñòâåíèöè îñ-íîâàâàò èëè ïðèäîáèâàò ìåäèè, çà äà ãè èç-ïîëçâàò â ïîäêðåïà íà ñâîè, çàâèñåù îò äúð-æàâàòà, ïàðàëåëåí áèçíåñ. Ìåäèèòå âñå ïîâå÷åñå ïðåâðúùàò â èíñòðóìåíò çà íàòèñê èëè ïîä-êðåïà íà ïîëèòèöèòå. Òóê ìîæåì äà îòêðîèì,îò åäíà ñòðàíà, ñâúðçâàíèÿ ñ áèâøàòà áàðåòàÀëåêñåé Ïåòðîâ âåñòíèê "Ãàëåðèÿ", à îò äðóãà,ìåäèèòå íà Èðåíà Êðúñòåâà è íîâèÿ èãðà÷ íàïàçàðà "Òîðíàäî". Âúçõîäúò íà æúëòîòî è êî-ìåðñèàëíîòî ïðîäúëæàâà, çàùîòî ãîëÿìà ÷àñòîò ñîáñòâåíèöèòå èìàò èíòåðåñ îò ïî-ìàñîâààóäèòîðèÿ, çà äà ïðîäàâàò âëèÿíèåòî âúðõó íåÿ.Ïðåç 2011 ã. èçáîðèòå ùå èãðàÿò ãëàâíà ðîëÿ.Äúëãîñðî÷íèÿò åôåêò âúðõó öåëèÿ ñåêòîð å ïà-ãóáåí, çàùîòî òîé ãóáè îñíîâíèÿ ñè ñìèñúë èäîâåðèåòî â ñåáå ñè.

Â òîçè êîíòåêñò ïðîáëåìúò ñ ïðîäúëæàâà-ùàòà ëèïñà íà ÿñíîòà îêîëî ðåàëíàòà ñîáñòâå-íîñò íà ìíîãî ìåäèè ñòîè âñå ïî-îñòðî. Ïðåç2010 ã. èìàøå ðàçâèòèÿ â òàçè ïîñîêà. Â êðàÿ íàìàé Êðàñèìèð Ãåðãîâ - êúì îíçè ìîìåíò ñàìîïîäîçèðàí çà ñúäðóæíèê â ÷àñòíàòà òåëåâèçèÿbTV - ïðèçíà, ÷å å èìàë è ïðîäúëæàâà äà èìàó÷àñòèå â ñîáñòâåíîñòòà íà ìåäèÿòà. Â èíòåðâþ

çà bTV òîé áåøå ïðåäñòàâeí êàòî ïàðòíüîð íàäîñêîðîøíèÿ îñíîâåí ñîáñòâåíèê íà êàíàëàNews Corporation è íà íîâèÿ - Central EuropeanMedia Enterprises (CME). Ïðè÷èíàòà çà èçëèçà-íåòî íà ñâåòëî íà Ãåðãîâ å îòïàäàíåòî íà òåêñòîò ìåäèéíèÿ çàêîí, êîéòî çàáðàíÿâàøå íà ñîáñ-òâåíèöèòå íà ðåêëàìíè àãåíöèè äà ïðèòåæà-âàò ðàäèî è òåëåâèçèîííè êàíàëè. Ïðîìÿíàòàñå ñëó÷è â íà÷àëîòî íà 2010 ã., ñëåä èçðè÷íîòîíàñòîÿâàíå íà ïàðëàìåíòàðíàòà ãðóïà íà ÃÅÐÁ.Ïóáëè÷íîòî ïðèçíàíèå íà ñàìèÿ Êðàñèìèð Ãåð-ãîâ, ÷å â ïðîäúëæåíèå íà äåñåò ãîäèíè å íàðó-øàâàë çàêîíà, ñêàíäàëíî íå äîâåäå äî íèêàê-âè ïîñëåäñòâèÿ.Â òàçè âðúçêà ñëåäâà äà ñå îò-áåëåæè, ÷å íàïðàâåíèòå ïðåç åñåíòà íà ìèíà-ëàòà ãîäèíà èçìåíåíèÿ â Çàêîíà çà çàäúëæè-òåëíîòî äåïîçèðàíå íà ïå÷àòíè è äðóãè ïðîèçâå-äåíèÿ áÿõà ïîëîâèí÷àòà ìÿðêà, êîÿòî íå îòãî-âàðÿ íà íåîáõîäèìîñòòà îò ïðîçðà÷íîñò è íåïðîìåíÿ ôàêòà, ÷å ñå ðàáîòè ñ ïîäñòàâåíè ëè-öà è îôøîðêè.

Ïðåç äåêåìâðè 2010 ã. äúðæàâàòà, â ëèöåòîíà Êîìèñèÿòà çà çàùèòà íà êîíêóðåíöèÿòà, íà-ëîæè ãëîáà îò 32 õèë. ëåâà íà "Èêîíîìåäèà" ÀÄ(äðóæåñòâîòî, êîåòî èçäàâà âåñòíèöèòå "Êàïè-òàë" è "Äíåâíèê") çà ðàçñëåäâàíèÿòà çà âðúçêè-òå ìåæäó âëàñò, ïàðè è ìåäèè. Ðåøåíèåòî íàÊÇÊ å îïàñåí ïðåöåäåíò. Äåëîòî ñðåùó "Èêî-íîìåäèà" áåøå çàâåäåíî ïðåç ìàé 2009 ã., ñëåäêàòî "Êàïèòàë" ðàçêðè, ÷å 50% îò ïàðèòå íàíàé-ãîëåìèòå äúðæàâíè ïðåäïðèÿòèÿ ñà ñëî-æåíè íà äåïîçèò â åäíà-åäèíñòâåíà ÷àñòíà áàí-êà - Êîðïîðàòèâíà òúðãîâñêà áàíêà, êîÿòî åñâúðçàíà ñ "Íîâà áúëãàðñêà ìåäèéíà ãðóïà"54,óïðàâëÿâàíà îò Èðåíà Êðúñòåâà è ñèíà é ÄåëÿíÏååâñêè (äåïóòàò îò ÄÏÑ). Áàíêàòà îòïóñíà êðå-äèòèòå, ñ êîèòî íàâðåìåòî Êðúñòåâà èçêóïèïúðâèòå ñè ìåäèè, à ñëåä òîâà ñòàíà îñíîâåíðåêëàìîäàòåë â òÿõ. Ìåäèèòå íà ñâîé ðåä çàñòà-íàõà çàä ÃÅÐÁ âåäíàãà ñëåä èçáîðèòå, âúïðåêè÷å ïðåäè òîâà ïîäêðåïÿõà áåçóñëîâíî ïðåäèø-íîòî ïðàâèòåëñòâî íà òðîéíàòà êîàëèöèÿ.

Ïðåç ïðîëåòòà íà 2010 ã. oôøîðíàòà êîìïà-íèÿ Mancelord Limited ïðèäîáè îò ÁÒÊ 50% îòÍàöèîíàëíî óïðàâëåíèå "Ðàäèî- è òåëåâèçèîí-íè ñòàíöèè" (ÍÓÐÒÑ). Ïðåäñòàâèòåë íà ðåãèñ-òðèðàíèÿ â Êèïúð êóïóâà÷ å "Áðîìàê", ñîáñ-òâåíîñò íà Öâåòàí Âàñèëåâ - ìàæîðèòàðåí ñîáñ-òâåíèê íà Êîðïîðàòèâíà òúðãîâñêà áàíêà55.Ñäåëêàòà çà ÍÓÐÒÑ å âàæíà, çàùîòî áåç òàçèìðåæà íå ìîæå äà èçëú÷âà íèòî åäíà íàöèî-

54 Ñîáñòâåíèê íà "Ìîíèòîð", "Òåëåãðàô" è "Ïîëèòèêà","Ìåðèäèàí ìà÷", "Çàñàäà", "Áîðáà", òåëåâèçèÿ ÂÂÒ è ÷àñòîò "Óèêåíä".55 Âæ.http://www.capital.bg/biznes/media_i_reklama/2010/04/09/885095_anonimni_investitori_vlizat_v_tv_razprostranenieto/

53 Ôîêóñ-ãðóïà íà ÁÕÊ îò ÿíóàðè 2011 ã. ñ ó÷àñòíèöèðåïîðòåðè, ðåäàêòîðè, ðúêîâîäåí åêèï â ìåäèè, ìåäèéíèåêñïåðòè è ÷ëåíîâå íà êîìèñèèòå ïî åòèêà â ïå÷àòà è âåëåêòðîííèòå ìåäèè.


íàëíà òåëåâèçèÿ è ðàäèîñòàíöèÿ. Ïðåäïðèÿòèå-òî ùå èìà âîäåùà ðîëÿ â ïðîöåñà íà öèôðîâè-çàöèÿ (îòëîæåí îò 2012 çà 2015 ã.).

Êëþ÷îâî ñúáèòèå îò èçìèíàëàòà ãîäèíà áåøåïðîäàæáàòà íà ñîáñòâåíîñòòà íà WAZ â Áúëãà-ðèÿ. Êîíñîðöèóì ñ âîäåù èíâåñòèòîð àâñòðèé-ñêîòî äðóæåñòâî "ÁÃ ïðèâàòèíâåñò" ïðèäîáè 100%îò ñîáñòâåíîñòòà (êîÿòî âêëþ÷âà "24 ÷àñà", "Òðóä","168 ÷àñà" è äð.). Îò áúëãàðñêà ñòðàíà ïàðòíüîðèñà ìàæîðèòàðíèÿò ñîáñòâåíèê íà "Ñîôàðìà" Îã-íÿí Äîíåâ è Ëþáîìèð Ïàâëîâ. Îñíîâíèÿò âúï-ðîñ å äàëè ñëåä ïðîäàæáàòà ùå ñå ïîäîáðè êà-÷åñòâîòî íà äâà îò âîäåùèòå åæåäíåâíèöè â Áúë-ãàðèÿ, èëè íàïðîòèâ. Íàçíà÷åíèòå â íà÷àëîòî íà2011 ã. íîâè ãëàâíè ðåäàêòîðè äàâàò íàäåæäà çàðàçâèòèå íà ïúðâèÿ ñöåíàðèé.

Æóðíàëèñòè è ðåäàêòîðè ãîâîðÿò êàòåãîðè÷-íî56 çà íàëè÷èåòî íà öåíçóðà è àâòîöåíçóðà âáúëãàðñêèòå ìåäèè - ïðîèçòè÷àùè îò ïðåïëå-òåíèòå ïîëèòè÷åñêè è èêîíîìè÷åñêè èíòåðå-ñè â ñåêòîðà. Èçñëåäâàíèÿ ïîêàçâàò ïðåîáëàäà-âàùîòî áåçêðèòè÷íî (à íà ìåñòà ïðåêîìåðíîïîëîæèòåëíî) îòíîøåíèå íà áúëãàðñêèòå ìå-äèè êúì ïðàâèòåëñòâîòî è îñîáåíî êúì ìèíèñ-òúð-ïðåäñåäàòåëÿ57. Ñúùåâðåìåííî, ïðåç ìàéÁîéêî Áîðèñîâ èçïðàòè äî âñè÷êè ìåäèè îò-âîðåíî ïèñìî ñ ïèòàíå äàëè íÿêîãà èì å îêà-çâàë íàòèñê, êàòî ñïîðåä íàáëþäàòåëè öåëèòåíà òîâà äåéñòâèå ñà áèëè óíèæåíèå è ïðîèç-âîäñòâîòî íà êîëåêòèâíà ëúæà. Ðèñêúò å ïðîá-ëåìèòå ïðåç 2011 ã. äà ñå çàäúëáî÷àò - âêëþ÷è-òåëíî â êîíòåêñòà íà ïðîäúëæàâàùîòî óñòðåì-íî ïàäàíå íà ïðèõîäèòå íà ìåäèèòå è íà òîâà,÷å ïîðàäè ôèíàíñîâàòà êðèçà è ñèëíî ñâèòèÿðåêëàìåí ïàçàð äúðæàâàòà íà ïðàêòèêà ñå å ïðå-âúðíàëà â îñíîâåí ðåêëàìîäàòåë ÷ðåç ò.íàð. äåé-íîñòè çà èíôîðìàöèÿ è ðåêëàìà, ôèíàíñèðàíèïî ðàçëè÷íè îïåðàòèâíè ïðîãðàìè.

Ïðåç ëÿòîòî íà 2010 ã. áÿõà èçáðàíè íîâèãåíåðàëíè äèðåêòîðè íà ÁÍÒ è ÁÍÐ. Íîâèòåðúêîâîäñòâà ñà íàòîâàðåíè ñ ãîëåìè î÷àêâàíèÿ- çà ÿðêà ïóáëèöèñòèêà, ïîääúðæàíå íà îáåêòè-âåí ïîãëåä è êðèòè÷åí òîí ñïðÿìî âëàñòèòå,ñèëíè æóðíàëèñòè÷åñêè ðàçñëåäâàíèÿ è ïî-äîáðî âêëþ÷âàíå íà ãëàñîâå íà ïðåäñòàâèòåëèíà ìàëöèíñòâàòà.

Ïðåç èçìèíàëàòà ãîäèíà ñëîâîòî íà îìðàçàêúì åòíè÷åñêè, ðåëèãèîçíè è ñåêñóàëíè ìàë-öèíñòâà ïðîäúëæè äà äîìèíèðà â íÿêîè ìå-äèè. Òàêèâà áÿõà ïðåäè âñè÷êî òåëåâèçèÿ ÑÊÀÒñ ïðåäàâàíeòî ñè "Ïàðàëàêñ", êàêòî è â. "Àòà-êà", îðãàí íà êðàéíî íàöèîíàëèñòè÷åñêàòà ïî-

ëèòè÷åñêà ïàðòèÿ ñúñ ñúùîòî èìå. Ðàçáèðà ñå,ïðîÿâè íà âðàæäåáíà ðå÷ èìàøå è íà ìíîãîäðóãè ìåñòà - âêëþ÷èòåëíî â ìåäèè, ïîäïèñà-ëè Åòè÷íèÿ êîäåêñ íà áúëãàðñêèòå ìåäèè.Åòè÷íèòå êîìèñèè â ïå÷àòa è â åëåêòðîííèòåìåäèè, êàêòî è Ñúâåòúò çà åëåêòðîííè ìåäèè,ñå ïðîâàëèõà â òîâà äà ñå ïðîòèâîïîñòàâÿòåíåðãè÷íî íà ñëîâîòî íà îìðàçàòà. Ðàáîòåùàòàñàìîðåãóëàöèÿ íà ìåäèèòå å åäèí îò êëþ÷îâå-òå êúì ñâîáîäàòà íà èçðàçÿâàíå, åòî çàùî êî-ìèñèèòå ñëåäâà îòãîâîðíî äà èçïúëíÿâàò ôóíê-öèèòå ñè è äà ñå ñàìîñåçèðàò ïðè âñåêè ñëó÷àéíà ìàñîâè íàðóøåíèÿ íà òî÷êè îò Åòè÷íèÿ êî-äåêñ - íå ñàìî ïî îòíîøåíèå íà ñëîâî íà îì-ðàçàòà è äèñêðèìèíàöèÿ, à è ïî îòíîøåíèå íàòî÷íîñò, ïðåçóìïöèÿ çà íåâèííîñò, ñìåñâàíåíà ðåäàêöèîííî è ïëàòåíî ñúäúðæàíèå.

Ïðåç 2010 ã. èçíåíàäâàùî è îáåçïîêîèòåëíîçàïî÷íà äåáàò çà îãðàíè÷àâàíå ïóáëè÷íîñòòàíà òúðãîâñêèÿ ðåãèñòúð. Â íà÷àëîòî íà ëÿòîòîáèçíåñ îðãàíèçàöèè ïðåäñòàâèõà â ïàðëàìåíòàïðåäëîæåíèÿ çà èçìåíåíèÿ â çàêîíîäàòåëñòâî-òî, óðåæäàùî òúðãîâñêàòà ðåãèñòðàöèÿ, âîäå-íåòî, ñúõðàíÿâàíåòî è äîñòúïà äî òúðãîâñêèÿðåãèñòúð. Êàòî ìîòèâ áå ïîñî÷åíà íåîáõîäè-ìîñòòà äà ñå çàùèòÿò ëè÷íèòå äàííè íà òúð-ãîâöèòå, òúé êàòî ñïîðåä àâòîðèòå íà ïðåäëî-æåíèåòî ñúùåñòâóâàëî ïðîòèâîðå÷èå ìåæäó Çà-êîíà çà òúðãîâñêèÿ ðåãèñòúð (ÇÒÐ) è Çàêîíà çàçàùèòà íà ëè÷íèòå äàííè. Ïðåç íîåìâðè 2010 ã.ïðàâèòåëñòâîòî âíåñå â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå çà-êîíîïðîåêò çà èçìåíåíèå è äîïúëíåíèå íà ÇÒÐ,êîéòî äåéñòâèòåëíî ïðåäâèæäà îãðàíè÷àâàíå íàïóáëè÷íîñòòà íà òúðãîâñêèÿ ðåãèñòúð. Ïðîãðà-ìà Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ (ÏÄÈ) äåïîçèðà ïúð-âî â Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî, à âïîñ-ëåäñòâèå è â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå êðèòè÷íî ñòà-íîâèùå ïî âúïðîñíèÿ çàêîíîïðîåêò. Â ñòàíîâè-ùåòî ñå îòáåëÿçâà, ÷å ïðåäëàãàíèòå èçìåíåíèÿè äîïúëíåíèÿ íà ÇÒÐ ïðîòèâîðå÷àò íà îñíîâíèàêòîâå îò íàöèîíàëíîòî è åâðîïåéñêîòî ïðàâîè ñúçäàâàò ðèñê îò íåïðîçðà÷íîñò è íåñòàáèë-íîñò íà ñòîïàíñêàòà ñôåðà è ïðåïÿòñòâàò ïðà-âîòî íà îáùåñòâîòî íà äîñòúï äî èíôîðìàöèÿçà òúðãîâöèòå è çà ó÷àñòèåòî íà ïóáëè÷íè ôè-ãóðè â áèçíåñà. Êàòî ñòðàíà-÷ëåíêà íà ÅÑ Áúë-ãàðèÿ å çàäúëæåíà äà ñïàçâà èçèñêâàíèÿòà íàîáùíîñòíîòî çàêîíîäàòåëñòâî58. Ïðèåòèÿò ïðåç

56 Ôîêóñ-ãðóïà íà ÁÕÊ îò ÿíóàðè 2011 ã.57 Media and Politics, Foundation Media Democracy, 2011.http://www.fmd.bg/wp-content/uploads/2011/02/media-and-politics-eng3.pdf

58 Ñòàíäàðòèòå çà ïóáëè÷íîñòòà íà òúðãîâöèòå è äîñ-òúïà äî èíôîðìàöèÿ çà òÿõ ñà çàëîæåíè â Äèðåêòèâà 68/151/ÅÅÑ íà Ñúâåòà, èçì. ñ Äèðåêòèâà 2003/58/ÅÑ íà Åâ-ðîïåéñêèÿ ïàðëàìåíò è íà Ñúâåòà îòíîñíî èçèñêâàíèÿòàçà îáÿâÿâàíå ñïðÿìî íÿêîè âèäîâå òúðãîâöè è Äèðåêòèâà2003/98/ÅÑ íà Åâðîïåéñêèÿ ïàðëàìåíò è íà Ñúâåòà çàïîâòîðíî èçïîëçâàíå (re-use) íà èíôîðìàöèÿ îò ïóáëè÷-íèÿ ñåêòîð.


2006 ãîäèíà ÇÒÐ å íàïúëíî ñúîáðàçåí ñúñ çàêî-íîäàòåëñòâîòî íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç. Ñ ïóáëè÷-íîñòòà íà äàííèòå â òúðãîâñêèÿ ðåãèñòúð ñåãàðàíòèðàò ñòàáèëíîñòòà íà ñòîïàíñêèÿ îáî-ðîò, çàùèòàòà íà ãðàæäàíèòå è ñàìèòå òúðãîâ-öè îò èçìàìè, ïîñòèãà ñå ñèãóðíà è ïðîçðà÷íàñðåäà çà èçâúðøâàíå íà ñòîïàíñêà äåéíîñò. Ïúë-íàòà ïóáëè÷íîñò íà äàííèòå îò òúðãîâñêèÿ ðå-ãèñòúð å åäèíñòâåíèÿò íà÷èí ãðàæäàíè è òúð-ãîâöè äà ñà ñèãóðíè íà êîãî äàâàò ïàðèòå ñè âäàäåíà ñäåëêà, îò êîãî ïîëó÷àâàò âåùíè ïðàâàè â êîãî èíâåñòèðàò. Òåçè ñòàíäàðòè çà ïóáëè÷-íîñò è ïðîçðà÷íîñò íà òúðãîâñêèÿ ðåãèñòúð ñú-ùåñòâóâàò âúâ âñè÷êè äåìîêðàòè÷íè äúðæàâè.

Ïðåç 2010 ã. ñå ïîÿâèõà è îáåçïîêîèòåëíè ñëó-÷àè â ïðàêòèêàòà ïî ïðèëàãàíåòî íà Çàêîíà çàäîñòúï äî îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ (ÇÄÎÈ). Ãðàæ-äàíè, ïîèñêàëè äîñòúï äî îáùåñòâåíà èíôîð-ìàöèÿ îò êìåòà íà îáùèíà Âàðíà, áÿõà ðàç-ñëåäâàíè îò Îáëàñòíà äèðåêöèÿ íà ÌÂÐ - Âàð-íà. Âúâ âðúçêà ñ ïðîâåæäàíà ãðàæäàíñêà êàìïà-íèÿ çà ïðîçðà÷íîñò íà îáñúæäàíèÿòà íà Îáùèÿóñòðîéñòâåí ïëàí íà îáùèíà Âàðíà, íàä 20 ãðàæ-äàíè ïîäàâàò çàÿâëåíèÿ çà äîñòúï äî èíôîðìà-öèÿ íà áëàíêè ñ åäíàêâî ñúäúðæàíèå. Ñ òÿõ èñ-êàò îò êìåòà íà ãðàäà äà ïðåäîñòàâè "ïèñìåíèòåïðîòîêîëè îò âñè÷êè ïðîâåäåíè îáùåñòâåíè îá-ñúæäàíèÿ íà ïðåäâàðèòåëíèÿ ïðîåêò íà Îáùóñòðîéñòâåí ïëàí íà îáùèíà Âàðíà, êàêòî èçâóêîâèòå çàïèñè îò îáñúæäàíèÿòà". Íà 1 äåêåì-âðè 2010 ã. ÷àñò îò çàÿâèòåëèòå ñà ïðèçîâàíè âÎáëàñòíà äèðåêöèÿ íà ÌÂÐ â êà÷åñòâîòî èì íàñâèäåòåëè ïî äîñúäåáíî ïðîèçâîäñòâî, îáðàçó-âàíî ñðåùó íåèçâåñòåí èçâúðøèòåë. Íà ïðèçîâà-íèòå å îòêàçàíà èíôîðìàöèÿ íà êàêâî îñíîâà-íèå å îáðàçóâàíî òî. Ãðàæäàíèòå áèëè ðàçïèò-âàíè êîé å íàïðàâèë òèïîâàòà áëàíêà çà çàÿâëå-íèÿòà, èìàëè ëè ñà ñúòðóäíèöè â òàçè ñè äåé-íîñò, êúäå å èçðàáîòåíà è ðàçïå÷àòàíà áëàíêà-òà, êàê å ðàçïðîñòðàíåíà.

Ñëåäâà äà ñå îòáåëåæàò è íÿêîëêî ïî-âàæ-íè ñúäåáíè ðåøåíèÿ ïî äåëà çà äîñòúï äî èí-ôîðìàöèÿ, êîèòî ïîëó÷èõà ñâîåòî ðàçðåøåíèåïðåç 2010 ã. Ïðåç íîåìâðè Àäìèíèñòðàòèâåí ñúä- Ñîôèÿ ãðàä (ÀÑÑÃ) îòìåíè îòêàç íà ãëàâ-íèÿ ñåêðåòàð íà ïðåçèäåíòà íà ÐÁ äà ïðåäîñ-òàâè äîñòúï äî ñòåíîãðàìè îò ñðåùàòà íà äúð-æàâíèòå ãëàâè íà Áúëãàðèÿ è Ðóñèÿ ïðåç 2008 ã.â Ñîôèÿ59. Èíôîðìàöèÿòà áå ïîèñêàíà ïðåçïðîëåòòà íà 2010 ã. ñúñ çàÿâëåíèå íà æóðíàëèñ-òà îò â. "Äåñàíò" â Áóðãàñ Ëú÷åçàð Ëèñèöîâ. Ñú-äúò íå ïðèå äîâîäèòå íà îòâåòíèêà, ÷å òàêàâàèíôîðìàöèÿ íå å ñúçäàâàíà. Ñúäúò îòõâúðëè èàðãóìåíòà íà ïðåçèäåíòñòâîòî, ÷å íà îáùåñ-òâîòî áèëà ïðåäîñòàâåíà äîñòàòú÷íî èíôîðìà-

öèÿ ÷ðåç ïóáëèêóâàíèòå â ìåäèèòå êîìåíòàðèçà ñðåùàòà. Ñïîðåä ñúäà öåëòà íà ÇÄÎÈ å ãðàæ-äàíèòå äà ñè ñúñòàâÿò ñîáñòâåíî ìíåíèå îò-íîñíî äåéíîñòòà íà çàäúëæåíèòå ïî çàêîíà ñó-áåêòè, à òîâà å âúçìîæíî ñàìî ÷ðåç ïîëó÷àâà-íåòî íà îáùåñòâåíàòà èíôîðìàöèÿ â íåéíèÿàâòåíòè÷åí âèä. Â ðåçóëòàò ïðåçèäåíòñêàòà àä-ìèíèñòðàöèÿ ïóáëèêóâà â èíòåðíåò ñòðàíèöà-òà ñè ñòåíîãðàìà îò ðàçãîâîðà ìåæäó äåëåãà-öèèòå íà äâåòå äúðæàâè, êàêòî è ïàìåòíà áå-ëåæêà îò ñðåùàòà íà "÷åòèðè î÷è".

Èìàøå ðàçâèòèå è ïî âîäåíåòî íà ñúäåáíèäåëà ñðåùó îòêàçè íà òúðãîâñêè äðóæåñòâà, êîè-òî íà ïðàêòèêà ñà ìîíîïîëèñòè, ñ öåë äîêàç-âàíå, ÷å ñúùèòå ñà çàäúëæåíè äà ïðåäîñòàâÿòèíôîðìàöèÿ çà ñóáåêòè ïî ÇÄÎÈ â êà÷åñòâîòîèì íà ïóáëè÷íîïðàâíè îðãàíèçàöèè60. Óñïåõ âòàçè ïîñîêà áåøå îòáåëÿçàí ïî ñëó÷àé íà ïðåä-ñåäàòåëÿ íà ñäðóæåíèå "Îáùåñòâåí áàðîìåòúð",ãðàä Ñëèâåí - Þðèé Èâàíîâ. Òîé îáæàëâà îò-êàç íà ÂèÊ äðóæåñòâîòî â Ñëèâåí äà ïðåäîñòà-âè äîñòúï äî ùàòíèòå ðàçïèñàíèÿ íà ñëóæèòå-ëèòå ñè ïî äëúæíîñòè çà ïåðèîäà 2003 - 2008 ã.Îòêàçúò, ìîòèâèðàí ñ òâúðäåíèåòî, ÷å ÂèÊ íåå çàäúëæåí ñóáåêò ïî ÇÄÎÈ, áå îòìåíåí ñ ðå-øåíèå íà Àäìèíèñòðàòèâåí ñúä - Ñëèâåí61, ñêîåòî áå ïðèåòî, ÷å äðóæåñòâîòî ïðåäñòàâëÿâàçàäúëæåí ñóáåêò ïî ÇÄÎÈ â êà÷åñòâîòî ìó íàïóáëè÷íîïðàâíà îðãàíèçàöèÿ. Ñðåùó ðåøåíèå-òî íà ïúðâàòà èíñòàíöèÿ áå ïîäàäåíà æàëáà îòÂèÊ, ïî êîÿòî å îáðàçóâàíî äåëî âúâ Âúðõîâ-íèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä (ÂÀÑ). Íà 21 îêòîì-âðè äåëîòî áå íàñðî÷åíî îò ÂÀÑ çà ðàçãëåæäà-íå ïðåç þíè 2011 ã.

Âúïðîñúò çà ïðèçíàâàíåòî íà íÿêîè êàòåãî-ðèè òúðãîâñêè äðóæåñòâà çà çàäúëæåíè ñóáåê-òè ïî ÇÄÎÈ â êà÷åñòâîòî èì íà ïóáëè÷íîïðàâ-íè îðãàíèçàöèè ñå ïîñòàâÿ è â ïîäêðåïåíèòåîò ÏÄÈ äåëà íà Ïåòêî Êîâà÷åâ - äèðåêòîð íà"Èíñòèòóò çà çåëåíà ïîëèòèêà". Ïðåç ìàðò 2010ã. ã-í Êîâà÷åâ ïîäàäå øåñò çàÿâëåíèÿ äî Ìè-íèñòåðñòâî íà åíåðãåòèêàòà, èêîíîìèêàòà è òó-ðèçìà, ñ êîèòî ïîèñêà èíôîðìàöèÿ, ñâúðçàíàñ ðóñêî-áúëãàðñêîòî ñúòðóäíè÷åñòâî â îáëàñòòàíà åíåðãåòèêàòà è ïðîåêòà çà èçãðàæäàíå íàÀÅÖ "Áåëåíå". Ìèíèñòåðñòâîòî îòêàçà ÷àñòè÷-íî ïðåäîñòàâÿíå íà èíôîðìàöèÿ ïî åäíî îòçàÿâëåíèÿòà, à îñòàíàëèòå ïðåïðàòè íà Áúë-ãàðñêè åíåðãèåí õîëäèíã ÅÀÄ (ÁÅÕ) è Íàöèî-íàëíà åëåêòðè÷åñêà êîìïàíèÿ ÅÀÄ (ÍÅÊ), òúéêàòî íå ðàçïîëàãàëî ñ èñêàíàòà èíôîðìàöèÿ.Ïðåç ìàé 2010 ã. ÁÅÕ è ÍÅÊ îòêàçàõà ïðåäîñ-

60 Êàòåãîðèÿ çàäúëæåíè ñóáåêòè, âúâåäåíà â ÇÄÎÈ ñ èç-ìåíåíèå íà çàêîíà îò äåêåìâðè 2008 ã.61 Ðåøåíèå No. 102 îò 13.07.2010 ã. íà ÀÑ - Ñëèâåí ïî à.ä.No. 54/2010 ã.59 Ðåøåíèå No. 3593 îò 11.11.2010 ã. íà ÀÑ - Ñîôèÿ ãðàä.


òàâÿíå íà èñêàíàòà èíôîðìàöèÿ ñ ìîòèâ, ÷åïðåäñòàâëÿâàò òúðãîâñêè äðóæåñòâà è íå ñà çà-äúëæåíè ñóáåêòè ïî ÇÄÎÈ, âúïðåêè ÷å ñúùè-òå ñà èçöÿëî ñîáñòâåíîñò íà áúëãàðñêàòà äúð-æàâà. Ïî ñëó÷àÿ ñà çàâåäåíè ñåäåì ñúäåáíè äå-ëà, ÷èåòî ðàçâèòèå ïðåäñòîè.

Â ðåçóëòàò íà ïîäêðåïåíî îò ÏÄÈ äåëî íàæóðíàëèñòêàòà îò â. "Äóìà" Âåñåëêà Âåíêîâà ñðå-ùó Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò áå ïîëó÷åíà èíôîðìà-öèÿ çà êîìàíäèðîâêèòå íà ïðåìèåðà â ñòðàíàòàîò âñòúïâàíåòî ìó â äëúæíîñò äî îêòîìâðè 2009ã. Áëàãîäàðåíèå íà âîäåíîòî äåëî íà÷àëíèêúòíà êàáèíåòà íà ïðåìèåðà çàïî÷íà äà èçïúëíÿâàçàäúëæåíèåòî ñè çà ñúñòàâÿíå íà ïàìåòíè çà-ïèñêè çà âñÿêà îò êîìàíäèðîâêèòå íà ïðåìèåðàè äà ïðåäîñòàâÿ äîñòúï äî òÿõ ïðè ïîèñêâàíå.Ïðîáëåì îñòàâà ïîëó÷àâàíåòî íà èíôîðìàöèÿçà ïúòíèòå ðàçõîäè ïðè êîìàíäèðîâêèòå íà ïðå-ìèåðà â ñòðàíàòà, òúé êàòî ñå îêàçà, ÷å òàçèèíôîðìàöèÿ âå÷å íå ñå àäìèíèñòðèðàëà îò ÌÑ,à îò Íàöèîíàëíàòà ñëóæáà îõðàíà (ÍÑÎ) çà ðàç-õîäèòå çà íàçåìåí òðàíñïîðò è îò "Àâèîîòðÿä28" çà ðàçõîäèòå çà âúçäóøåí òðàíñïîðò. Ïîñëåä-íèòå îòêçàõà èíôîðìàöèÿ íà ñúùàòà æóðíà-ëèñòêà ñ ìîòèâ, ÷å ïðåäñòàâëÿâà äúðæàâíà òàé-íà, òúé êàòî ÷àñò îò èñêàíèòå äîêóìåíòè áèëèìàðêèðàíè ñ ãðèô çà ñèãóðíîñò. Ïî æàëáàòà ñðå-ùó îòêàçà å îáðàçóâàíî ñúäåáíî äåëî, ÷èåòî ðàç-ãëåæäàíå îò ÀÑÑÃ ïðåäñòîè.

9. Ñâîáîäà íà ñäðóæàâàíåòîè íà ìèðíîòî ñúáðàíèå

Ïðåç 2010 ã., êàêòî è â ïðåäõîäíè ãîäèíè,ïðàâîòî íà ñâîáîäà íà ìèðíî ñúáðàíèå è íàñäðóæàâàíå áå íàðóøàâàíî îò âëàñòèòå ñïðÿìîíåïîïóëÿðíè åòíè÷åñêè è ðåëèãèîçíè ìàëöèíñ-òâà. Ìàêåäîíñêèòå îðãàíèçàöèè èìàõà âúçìîæ-íîñò äà ÷åñòâàò íåîáåçïîêîÿâàíè ãîäèøíèíèîò âàæíè èñòîðè÷åñêè ñúáèòèÿ ïðåç àïðèë èïðåç àâãóñò èçâúí íàñåëåíè ìåñòà. Íà 12 ñåï-òåìâðè êìåòúò íà îáùèíà Áëàãîåâãðàä ðàçðå-øè íà íÿêîëêî ìàêåäîíñêè îðãàíèçàöèè äàïðîâåäàò ÷åñòâàíå â ãðàäà íà ãîäèøíèíàòà îòóáèéñòâàòà íà ìàêåäîíöè ïðåç 1924 ã., êîÿòîìàêåäîíñêèòå îðãàíèçàöèè îáîçíà÷àâàò êàòîÄåí íà ãåíîöèäà. Ñúáèòèåòî áå îõðàíÿâàíî îòïîëèöèÿòà, êîÿòî çàáðàíè íà ñúáðàëèòå ñå äàâåÿò çíàìåíà, äà èçäèãàò ïëàêàòè è äà äåìîíñò-ðèðàò ïî äðóã íà÷èí ìàêåäîíñêè ñèìâîëè. Âõîäà íà ÷åñòâàíåòî îáà÷å íÿêîëêî ó÷àñòíèöèñòàíàõà îáåêò íà òîðìîç îò ñòðàíà íà ïîëè-öèÿòà. Íà åäèí îò îðãàíèçàòîðèòå áå ñúñòàâåíàêò çà àäìèíèñòðàòèâíî íàðóøåíèå è èçäàäå-íî íàêàçàòåëíî ïîñòàíîâëåíèå çà ãëîáà îò 100ëåâà çà íåèçïúëíåíèå íà ïîëèöåéñêî ðàçïîðåæ-

äàíå. Íàêàçàíèåòî áå íàëîæåíî ïîðàäè òîâà,÷å òîé å ïðîâåë ÷åñòâàíåòî îò 11:00 ÷., à íåìåæäó 13:00 è 14:00 ÷. Ñïîðåä ïîëèöèÿòà, ñ ïèñ-ìî îáùèíàòà å îïðåäåëèëà âðåìå çà ïðîâåæäà-íå íà ñúáèòèåòî, êîåòî å ðàçëè÷íî îò ïúðâî-íà÷àëíî çàÿâåíîòî îò îðãàíèçàòîðèòå. Îðãàíè-çàòîðèòå îáà÷å òâúðäÿò, ÷å òå íå ñà óâåäîìåíèçà ïðîìÿíàòà íà ÷àñà íà ÷åñòâàíåòî è ÷å ïèñ-ìîòî íà îáùèíàòà, ñ êîåòî òÿ ñå ïðàâè, íå èìå âðú÷åíî. Íà 23 ñåïòåìâðè Ðàéîíåí ñúä - Áëà-ãîåâãðàä ïîòâúðäè íàêàçàòåëíîòî ïîñòàíîâëå-íèå, íî íà 7 ôåâðóàðè 2011 ã. Àäìèíèñòðàòèâåíñúä - Áëàãîåâãðàä ãî îòìåíè, êàòî ïðèå, ÷åïèñìîòî íà îáùèíàòà íàèñòèíà íå å âðú÷åíîíà îðãàíèçàòîðèòå. Ñëåä ïîëàãàíåòî íà âåíåöíà ïàìåòíèêà íà Ãîöå Äåë÷åâ íåèçâåñòíè ëèöàñâàëèõà ëåíòàòà îò íåãî, íà êîÿòî áå èçïèñàíîèìåòî íà åäíà îò îðãàíèçàöèèòå (ÎÌÎ "Èëèí-äåí"). Ïî-êúñíî ñúùèÿ äåí äåéñòâàù ñëóæèòåëíà ÄÀÍÑ îòïðàâè îáèäè êúì äâàìà îò ó÷àñòíè-öèòå è ãè çàïëàøè, ÷å ùå ãè àðåñòóâàò è "ïðå-áèÿò îò áîé".

Êàêòî è â ïðåäõîäíè ãîäèíè, ïðåç 2010 ã. ñú-äèëèùàòà ïðîäúëæèõà äà ïîãàçâàò ïðàâîòî íàñäðóæàâàíå íà îðãàíèçàöèèòå íà ìàêåäîíöèòå âÁúëãàðèÿ. Ñ ðåøåíèå îò 19 ôåâðóàðè Áëàãîåâ-ãðàäñêèÿò îêðúæåí ñúä îòêàçà ðåãèñòðàöèÿ íàÑäðóæåíèå íà ðåïðåñèðàíèòå ìàêåäîíöè â Áúë-ãàðèÿ, îðãàíèçàöèÿ íà ìàêåäîíöèòå, êîÿòî öå-ëè ñúáèðàíå íà ñïîìåíè è ìàòåðèàëè çà ðåïðå-ñèðàíè ìàêåäîíöè è çà ìàêåäîíñêîòî íàñëåäñò-âî, êàêòî è îêàçâàíå íà ïðàâíà ïîìîù íà ïîñòðà-äàëè îò ðåïðåñèè. Ñúäúò ïðèå, ÷å äåéíîñòòà íàñäðóæåíèåòî "ùå çàñåãíå öåëîñòòà íà áúëãàð-ñêàòà íàöèÿ", à íàèìåíîâàíèåòî ìó âúâåæäà âçàáëóæäåíèå, "òúé êàòî ñúäúðæà ïîëèòè÷åñêè,åòíè÷åñêè è íàöèîíàëèñòè÷åñêè ïîäòåêñò". Òî-âà ðåøåíèå íà Áëàãîåâãðàäñêèÿ îêðúæåí ñúä áåïîòâúðäåíî ïðè îáæàëâàíåòî îò ñúñòàâ íà Ñî-ôèéñêè àïåëàòèâåí ñúä â åäíî áåçïðåöåäåíòíîïî ñâîÿòà ïðîèçâîëíîñò ðåøåíèå îò 14 þëè. Ñíåãî ñúäúò îïðåäåëè, ÷å ôîðìóëèðàíèòå â óñòà-âà íà ñäðóæåíèåòî öåëè è ñðåäñòâà ïðîòèâîðå-÷àò íà ÷ëåí 6, àë. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà, êîéòîçàáðàíÿâà ïðèâèëåãèèòå íà îñíîâàòà íà íàðîä-íîñò, åòíè÷åñêà ïðèíàäëåæíîñò è ïðîèçõîä. Òîéñúùî òàêà ïðèå, ÷å â Áúëãàðèÿ "íÿìà îáîñîáåíìàêåäîíñêè åòíîñ, à ÷àñò îò ïîñî÷åíèòå â óñòà-âà íà ñäðóæåíèåòî öåëè âíóøàâàò ñúùåñòâóâà-íåòî íà òàêúâ åòíîñ, ñúñòàâëÿâàù ìàëöèíñòâî".È äâàòà ñúäåáíè ñúñòàâà ðåøèõà, ñëåä ñòàíàëèâå÷å îáè÷àéíè ïðè ðàçãëåæäàíåòî íà äåëà çàðåãèñòðàöèÿ íà ìàêåäîíñêè ñäðóæåíèÿ íàïúë-íî ïðîèçâîëíè è äèñêðèìèíàöèîííè äîïóñêà-íèÿ, ÷å ñäðóæåíèåòî èìà öåëè, êîèòî ñà ïðè-ñúùè íà ïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ è ñëåäâà äà ñå ðå-ãèñòðèðà ïî äðóã çàêîí.


Â åäíî îò íàé-äðàñòè÷íèòå íàðóøåíèÿ íàïðàâîòî íà ñäðóæàâàíå, ïðåç ñåïòåìâðè äâàìàäóøè áÿõà îñúäåíè, çà ïðúâ ïúò îò íà÷àëîòî íàäåìîêðàòè÷íèòå ïðîìåíè, çà îáðàçóâàíå íà ïî-ëèòè÷åñêà ïàðòèÿ íà ðåëèãèîçíà îñíîâà. Íà 26ñåïòåìâðè 2009 ã. Ðîñåí è Àòàíàñ Éîðäàíîâè,ïî-èçâåñòíè êàòî "áðàòÿ Þçåèðîâè", ó÷ðåäèõàíà ñúáðàíèå íà îòêðèòî â ñ. Ñëàâÿíîâî ïàðòèÿÌþñþëìàí äåìîêðàòè÷åí ñúþç (ÌÄÑ), îñíîâà-íà âúðõó ìîðàëíî-åòè÷íèòå íîðìè íà èñëÿìà èíà ñúâðåìåííàòà äåìîêðàöèÿ. Â óñòàâà íà ïàð-òèÿòà, çàèìñòâàí â çíà÷èòåëíà ñòåïåí îò óñòàâàíà ðåãèñòðèðàíà õðèñòèÿíäåìîêðàòè÷åñêà ïàð-òèÿ, êàòî öåëè ñå îïðåäåëÿò óòâúðæäàâàíåòî íàìþñþëìàíñêèòå äîáðîäåòåëè, ãàðàíòèðàíå íàëè÷íàòà ñâîáîäà, èêîíîìè÷åñêàòà è ïîëèòè÷åñ-êàòà ñòàáèëíîñò â ñòðàíàòà, äåìîêðàòè÷íîòî ðàç-âèòèå íà Áúëãàðèÿ, ïðèçíàâàíå íà ñúùåñòâóâà-ùèòå åòíè÷åñêè, ðåëèãèîçíè è íàöèîíàëíè ìàë-öèíñòâà è óòâúðæäàâàíå íà ìåæäóíàðîäíèòåíîðìè çà îñèãóðÿâàíå íà òåõíèòå ïðàâà è ñâî-áîäè. Óñòàâúò èçðè÷íî îïðåäåëÿ, ÷å ïàðòèÿòàîñúùåñòâÿâà äåéíîñòòà ñè â ñúîòâåòñòâèå ñ Êîí-ñòèòóöèÿòà è äåéñòâàùîòî çàêîíîäàòåëñòâî. Ñïî-ðåä íåãî ÷ëåíñòâîòî â ïàðòèÿòà å îòêðèòî çàâñè÷êè áúëãàðñêè ãðàæäàíè, âêëþ÷èòåëíî çà òà-êèâà ñ ðàçëè÷íà îò èñëÿìà ðåëèãèÿ.

Òîâà ñúáèòèå ïðåäèçâèêà íåèñòîâà ïîëèòè-÷åñêà è ìåäèéíà èñòåðèÿ. Äâà äíè ñëåä ó÷ðåäè-òåëíîòî ñúáðàíèå ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿò íàÁúëãàðèÿ ã-í Áîéêî Áîðèñîâ çàÿâè, ÷å ïàð-òèÿòà å ïðîòèâîêîíñòèòóöèîííà è äîïúëíè, ÷åå ðàçïîðåäèë íà ñëóæáèòå çà ñèãóðíîñò äà èç-âúðøàò íåîáõîäèìèòå ïðîâåðêè. Ïîäîáíè èç-êàçâàíèÿ, îñïîðâàùè çàêîííîñòòà íà ó÷ðåäÿâà-íåòî íà ïàðòèÿòà, íàïðàâèõà è ïðåäñòàâèòåëèíà äðóãè ïàðëàìåíòàðíè ïàðòèè îò òîãàâàøíî-òî ïðîïðàâèòåëñòâåíî ìíîçèíñòâî. Ïðåç îêòîì-âðè 2009 ã. ïðåçèäåíòúò íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿã-í Ãåîðãè Ïúðâàíîâ çàÿâè ïî ïîïóëÿðíàòà Íî-âà ÒÂ, ÷å ñúçäàâàíåòî íà ìþñþëìàíñêàòà ïàð-òèÿ íà áðàòÿ Þçåèðîâè å "ïðîâîêàöèÿ êúì åò-íè÷åñêèÿ ìèð", êîÿòî "ïîñòàâÿ íà èçïèòàíèåÊîíñòèòóöèÿòà è çàêîíîâèÿ ðåä â ñòðàíàòà".

×åòèðè äíè ñëåä ó÷ðåäÿâàíåòî íà ïàðòèÿòàñðåùó áðàòÿ Þçåèðîâè áå îáðàçóâàíî äîñúäåá-íî ïðîèçâîäñòâî ïî ðåäèöà ÷ëåíîâå íà Íàêàçà-òåëíèÿ êîäåêñ. Ñ ïðèñúäà îò 01.09.2010 ã. Ïî-ïîâñêèÿò ðàéîíåí ñúä ãè ïðèçíà çà âèíîâíè çàîáðàçóâàíå íà ïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ íà ðåëèãèîç-íà îñíîâà, ïðåñòúïëåíèå ïî ÷ëåí 166 îò ÍÊ, àåäèíèÿò îò òÿõ ñúùî è çà ïðîâåæäàíå íà ïðåê-ðàòåí ñúñ çàïîâåä íà êìåòà íà îáùèíà Ïîïîâîìèòèíã-ñúáðàíèå çà ó÷ðåäÿâàíå íà ïîëèòè÷åñ-êàòà ïàðòèÿ. Òîé îïðåäåëè íà åäèíèÿ áðàò îá-ùî íàêàçàíèå îò åäíà ãîäèíà ëèøàâàíå îò ñâî-áîäà óñëîâíî ñ òðèãîäèøåí èçïèòàòåëåí ñðîê

ïî äâåòå îáâèíåíèÿ. Äðóãèÿò áå îñâîáîäåí îòíàêàçàòåëíà îòãîâîðíîñò è ìó áå íàëîæåíî àä-ìèíèñòðàòèâíî íàêàçàíèå ãëîáà â ðàçìåð íà 4õèëÿäè ëåâà. Ïðåç îêòîìâðè Òúðãîâèùêèÿò îê-ðúæåí ñúä ïîòâúðäè ïðèñúäàòà. Â ìîòèâèòå ñèè äâàòà ñúäåáíè ñúñòàâà ïðèåõà, ÷å ïàðòèÿòà åçàòâîðåíà "îò ãëåäíà òî÷êà íà èçèñêóåìèòå öåí-íîñòè, êîèòî ÷ëåíîâåòå é è åëåêòîðàòúò êàòîöÿëî ñëåäâà äà å ïðèåë". Ñïîðåä Òúðãîâèùêèÿîêðúæåí ñúä ñ ó÷ðåäÿâàíåòî íà ïàðòèÿòà è ñïîâåäåíèåòî ñè æàëáîïîäàòåëèòå ïðîòèâîïîñ-òàâÿò ïðàâàòà íà åòíè÷åñêèòå è ðåëèãèîçíèòåìàëöèíñòâà íà ïðèíöèïà íà åäèíñòâî íà áúë-ãàðñêàòà äúðæàâà. Ïðåç ÿíóàðè 2011 ã. áðàòÿÞçåèðîâè èçïðàòèõà æàëáà â Åâðîïåéñêèÿ ñúäïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Ñòðàñáóðã.

Ïðåç ðàííàòà åñåí íà 2010 ã. íÿêîëêî äóøè,êîèòî ïðåç äåêåìâðè 2009 ã. ñå ñúáðàõà äà ó÷-ðåäÿò ñäðóæåíèå íà ïîìàöèòå-ìþñþëìàíè â ñ.Òðèãðàä, îáùèíà Äåâèí, áÿõà ïðèçîâàâàíè îòïðîêóðàòóðàòà â ãð. Ñìîëÿí è ðàçïèòâàíè çà òåõ-íèòå íàìåðåíèÿ. Ðàçïèòâàíèòå ñå îïëàêàõà ïðåäÁÕÊ îò ãðóáîòî îòíîøåíèå íà ðàçñëåäâàùèòå,ìíîãî ïðîäúëæèòåëíîòî ðàçïèòâàíå è ïðîâîêà-òèâíèòå âúïðîñè, êîèòî èì áèëè çàäàâàíè. Òåîïèñàõà òîâà êàòî òîðìîç îò ñòðàíà íà äúðæàâ-íèòå îðãàíè âúðõó îáùíîñòòà íà ïîìàöèòå.

10. Óñëîâèÿ â ìåñòàòàçà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà

Çàòâîðè è çàòâîðíè÷åñêè îáùåæèòèÿ

Êúì 31 äåêåìâðè 2010 ã. â 12-òå çàòâîðà èïîïðàâèòåëíèÿ äîì çà íåïúëíîëåòíè â ãð. Áîé-÷èíîâöè ñà áèëè íàñòàíåíè îáùî 9 379 ëèøå-íè îò ñâîáîäà. Ôèãóðà 1 ïî-äîëó ïîêàçâà äèíà-ìèêàòà íà áðîÿ íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà â çàò-âîðèòå è çàòâîðíè÷åñêèòå îáùåæèòèÿ ïðåç ïîñ-ëåäíèòå 11 ãîäèíè.

Ôèãóðà 1 - Áðîé ëèøåíè îò ñâîáîäàêúì 31 äåêåìâðè ïî ãîäèíè

Èçòî÷íèê: ÃÄ "Èçïúëíåíèå íà íàêàçàíèÿòà"


Òåíäåíöèÿòà êúì íàìàëÿâàíå íà îáùèÿ áðîéíà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà, êîÿòî áå õàðàêòåðíàçà ïîñëåäíèòå ÷åòèðè ãîäèíè, ñå ïðîìåíè èïðåç 2010 ã. òîçè áðîé çàïî÷íà äà íàðàñòâà. Óâå-ëè÷åíèå ñå íàáëþäàâà è íà áðîÿ íà ïîäñúäè-ìèòå ëèöà â çàòâîðèòå. Íà Ôèãóðà 2 ïî-äîëó åïðåäñòàâåí áðîÿò íà îáâèíÿåìèòå è ïîäñúäè-ìèòå ëèöà â çàòâîðèòå ïðåç ïîñëåäíèòå ñåäåìãîäèíè.

Ôèãóðà 2 - Áðîé îáâèíÿåìèè ïîäñúäèìè ëèöà â çàòâîðèòåêúì 31 äåêåìâðè ïî ãîäèíè


Çà ïðúâ ïúò îò 2006 ã. ñå íàáëþäàâà è òåí-äåíöèÿ êúì óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ íà îñúäåíèòåëèöà â çàòâîðèòå. Ôèãóðà 3 ïî-äîëó ïîêàçâà áðîÿíà îñúäåíèòå ëèöà ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè.

Ôèãóðà 3 - Áðîé îñúäåíèêúì 31 äåêåìâðè ïî ãîäèíè


Ñëåä âëèçàíåòî â ñèëà íà íîâèÿ Çàêîí çàèçïúëíåíèå íà íàêàçàíèÿòà è çàäúðæàíåòî ïîäñòðàæà (ÇÈÍÇÑ) îò 1 þíè 2009 ã. îáùåæèòèÿ-òà îò ïðåõîäåí òèï áÿõà ïðåìàõíàòè. Êúì çàò-âîðèòå îñòàíàõà äà ôóíêöèîíèðàò ñàìî îáùå-æèòèÿ îò îòêðèò è çàêðèò òèï, â êîèòî áðîÿòíà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà îòáåëÿçà íàìàëÿâàíå âñðàâíåíèå ñ ïðåäõîäíàòà ãîäèíà: â îáùåæèòèÿ-òà îò îòêðèò òèï - îò 1853 íà 1653, à â îáùåæè-òèÿòà îò çàêðèò òèï - îò 905 íà 835 êúì 31äåêåìâðè 2010 ã. Çàåäíî ñ ïîðåäíîòî ðàéîíèðà-íå çà èçòúðïÿâàíå íà íàêàçàíèÿòà, òîâà áå ïðè-

÷èíà çà íåðàâíîìåðíàòà íàñåëåíîñò íà êîðïó-ñèòå íà çàòâîðèòå, êàòî òåçè îò òÿõ â çàòâîðèòåâúâ Âàðíà, Ñòàðà Çàãîðà è Áóðãàñ ñå îêàçàõàíàé-ïðåíàñåëåíè.

Ïðåç ïîñëåäíèòå äåñåòèëåòèÿ ñèñòåìàòà íàáúëãàðñêèòå çàòâîðè îñòàâàøå íàñòðàíà îò âíè-ìàíèåòî íà óïðàâëÿâàùèòå. Â ðåçóëòàò íà òîâàñãðàäíèÿò ôîíä ïðîäúëæàâà äà áúäå ñèëíîàìîðòèçèðàí, à áèòîâèòå è ñàíèòàðíî-õèãèåí-íèòå óñëîâèÿ â òåçè îò çàòâîðèòå, êîèòî íÿìàòèçãðàäåíè ñàíèòàðíè âúçëè â êèëèèòå, ñà ïîäâñÿêàêâà êðèòèêà. Îò íà÷àëîòî íà 2010 ã. âëåçå âñèëà Íàðåäáà çà îïðåäåëÿíå íà ñòàíäàðòè çà ãî-äèøíà áþäæåòíà èçäðúæêà íà åäèí ëèøåí îò ñâî-áîäà. Íàðåäáàòà äåìîíñòðèðà çàãðèæåíîñòòà íàâëàñòèòå äà ñå ñúîáðàçÿâàò ñúñ ñòàíäàðòèòå çàòðåòèðàíå íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà, íî íå ñú-äúðæà êîëè÷åñòâåíè èëè êà÷åñòâåíè ñòîéíîñ-òè ïî îòäåëíèòå ïîêàçàòåëè. Ïîðåäíà èíèöèà-òèâà çà çàòâîðèòå áå ïðèåòàòà íà 8 ñåïòåìâðè2010 ã. Ïðîãðàìà çà ïîäîáðÿâàíå íà óñëîâèÿòà âìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, â êîÿòî ïðî-ëè÷àâàò íàìåðåíèÿòà çà ïðîâåæäàíå íà ïîñëå-äîâàòåëíà è öÿëîñòíà ïîëèòèêà â íàêàçàòåëíî-èçïúëíèòåëíàòà îáëàñò. Â ïðîãðàìàòà å îò÷åòå-íî, ÷å ïðåíàñåëåíîñòòà â çàòâîðèòå îò çàêðèòòèï å äâà äî òðè ïúòè ïî-âèñîêà îò åâðîïåéñêè-òå èçèñêâàíèÿ. Ïîðàäè òîâà çà ïðúâ ïúò ïðèå-ìàíåòî íà ïðîãðàìàòà å îáâúðçàíî ñúñ çàäúë-æåíèå çà áúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî â ñðîê îòòðè ãîäèíè ñëåä íåéíîòî ïðèåìàíå äà èçïúë-íè ðàçïîðåäáàòà íà ÷ëåí 43, àë. 3 íà Çàêîíà çàèçïúëíåíèå íà íàêàçàíèÿòà è çàäúðæàíåòî ïîäñòðàæà, êîÿòî èçèñêâà ìèíèìàëíàòà æèëèù-íà ïëîù çà åäèí ëèøåí îò ñâîáîäà äà å ìèíè-ìóì 4 êâ. ì. Ïðîãðàìàòà ñúäúðæà êîíêðåòíè ìåð-êè çà ïîäîáðÿâàíå íà áèòîâèòå óñëîâèÿ è íà-ìàëÿâàíå íà ïðåíàñåëåíîñòòà. Çàåäíî ñ íåÿ ïðà-âèòåëñòâîòî ïðèå è Ïëàí çà äåéñòâèå çà ïåðèî-äà 2011-2013 ã., â êîéòî ñà êîíêðåòèçèðàíè ñðî-êîâåòå, îòãîâîðíèòå èíñòèòóöèè è î÷àêâàíèòåðåçóëòàòè. Ïúðâèÿò ðåçóëòàò îò òåçè èíèöèàòè-âè å îòïóñíàòèÿò òåðåí ïðåç äåêåìâðè 2010 ã. îòÑòîëè÷íèÿ îáùèíñêè ñúâåò íà Ìèíèñòåðñòâîòîíà ïðàâîñúäèåòî, êîéòî å îò 500 äåêàðà è å âáëèçîñò äî ñåëî Âîëóÿê. Íà òàçè ïëîù ñå ïëà-íèðà èçãðàæäàíåòî íà íîâ çàòâîð çà 2 000 îñú-äåíè, â êîéòî äà áúäàò ïðåìåñòåíè ëèøåíèòåîò ñâîáîäà îò êîðïóñà è îáùåæèòèÿòà êúì Ñî-ôèéñêèÿ çàòâîð.

Ìåäèöèíñêîòî îáñëóæâàíå â çàòâîðèòå ñå îò-êðîè êàòî ìíîãî ñåðèîçåí ïðîáëåì ïðåç 2010ã., à áðîÿò íà æàëáèòå íà ëèøåíè îò ñâîáîäà,ñâúðçàíè ñ êà÷åñòâîòî è îáåìà íà ëå÷åíèåòî,îòáåëÿçà çíà÷èòåëíî óâåëè÷åíèå. Ïðè÷èíèòå çàòîâà ñà íÿêîëêî - íåäîñòèã íà ôèíàíñîâ ðå-ñóðñ, ëèïñà íà äîñòàòú÷íî ìåäèöèíñêè ïåðñî-


íàë è íå íà ïîñëåäíî ìÿñòî, èçîëàöèÿ íà ìå-äèöèíñêîòî îáñëóæâàíå îò ñèñòåìàòà íà íà-öèîíàëíîòî çäðàâåîïàçâàíå êàòî ìàòåðèàëåíñòàíäàðò, àäìèíèñòðèðàíå, îáåì íà ìåäè-öèíñêèòå ïðåãëåäè, îò÷åò, ñòàòèñòèêà, ïðî-ôèëàêòèêà è ïðåâåíöèÿ. Âúïðåêè îñúçíàâàíåòîíà ïðîáëåìà, Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèå-òî íå ïðåäïðèå ìåðêè ïî îòíîøåíèå íà ìåäè-öèíñêèòå öåíòðîâå â çàòâîðèòå, êîèòî íå èç-ïúëíÿâàò èçèñêâàíèÿòà íà Çàêîíà çà ëå÷åáíèòåçàâåäåíèÿ â òîâà îòíîøåíèå. Êúì òåçè ïðîáëå-ìè ñå äîáàâÿò è ëèïñàòà íà íåçàâèñèì êîíòðîëâúðõó ìåäèöèíñêèòå äåéíîñòè è ñàíèòàðíî-õè-ãèåííèòå óñëîâèÿ, êîèòî èìàò ïðÿêî îòíîøå-íèå êúì çäðàâíèÿ ñòàòóñ íà ëèøåíèòå îò ñâî-áîäà. Îòêðèòîòî äåìîíñòðèðàíå íà áåçñèëèå íàçàòâîðíè÷åñêàòà àäìèíèñòðàöèÿ äà ñïðå äîñ-òúïà íà íàðêîòèöè çàä ðåøåòêèòå âîäè ñëåäñåáå ñè äî èçïîëçâàíå íà åäíà ñïðèíöîâêà îòãîëÿì áðîé çàòâîðíèöè ñúñ çàâèñèìîñòè è ñúîò-âåòíî äî íåïðåêúñíàòî óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ íàñåðîïîçèòèâíèòå çàòâîðíèöè. Ïðåç 2010 ã. â ðàç-ëè÷íè ìåäèéíè èçÿâè çàòâîðíè÷åñêàòà àäìè-íèñòðàöèÿ å îò÷åëà, ÷å çàòâîðèòå ñà áëàãîäàò-íà ïî÷âà çà ðàçðàñòâàíåòî íà ÕÈÂ è õåïàòèò,íî íå å ïðåäïðèåëà äåéñòâèÿ çà èçñëåäâàíå íàïðîáëåìà ñ îãëåä ïðåäîòâðàòÿâàíå íà åïèäå-ìèÿòà.

Åäíà îò îñíîâíèòå ìåäèéíè òåìè, ñâúðçàíèñ ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà ïðåç 2010 ã.,áå òåìàòà çà ëèøåíè îò ñâîáîäà ñ ïî-âèñîê ñî-öèàëåí ñòàòóñ (ò. íàð. ÂÈÏ-çàòâîðíèöè), êîèòîïî âðåìå íà èçòúðïÿâàíå íà ïðèñúäèòå ñè ñàáèëè íà ñâîáîäà ïî ìåäèöèíñêè ïðè÷èíè. Îá-ùåñòâåíîòî âíèìàíèå â òàêèâà ñëó÷àè å íàñî-÷åíî êúì ôàêòè, êîèòî ìîæå è äà íå ñà â íàðó-øåíèå íà ìàòåðèàëíèÿ çàêîí, íî êîèòî íå ñåïîìåñòâàò â ðàìêèòå íà îáùåñòâåíîòî ðàçáè-ðàíå çà ìîðàëà íà èíñòèòóöèèòå. Â íÿêîè îòçàòâîðèòå ïðàâè âïå÷àòëåíèå î÷åâèäíàòà íå-ðàâíîïîñòàâåíîñò è ïðèâèëåãèðîâàíîòî ïîëî-æåíèå íà òàçè êàòåãîðèÿ ëèøåíè îò ñâîáîäàñïðÿìî âñè÷êè îñòàíàëè ëèøåíè îò ñâîáîäà,êîåòî âúâ âñåêè êîíêðåòåí ñëó÷àé äàâà îñíîâà-íèå äà ñå äîïóñíå íàëè÷èå íà êîðóïöèîííàïðàêòèêà.

Çà ðàçëèêà îò ïåíèòåíöèàðíèòå ñèñòåìè íàïîâå÷åòî åâðîïåéñêè ñòðàíè, â Áúëãàðèÿ ïðî-äúëæàâà äà ñå íàëàãà íàêàçàíèåòî "äîæèâîòåíçàòâîð áåç çàìÿíà", êîåòî íà ïðàêòèêà íå ìîæåäà ñå çàìåíè, îñâåí ÷ðåç ïîìèëâàíå. Äîñåãà îáà-÷å íå å èìàëî ñëó÷àè íà ïîìèëâàíèÿ íà íàêà-çàíè ñ äîæèâîòåí çàòâîð áåç çàìÿíà. Òîâà íàêà-çàíèå îòíåìà íà îñúäåíèÿ âñÿêàêâà íàäåæäà çàæèâîò íà ñâîáîäà è ïðåâèøàâà äîïóñòèìèÿ ïðå-äåë íà ñòðàäàíèå è óíèæåíèå.

Ïðåç àâãóñò ñèíäèêàòúò íà ñëóæèòåëèòå â

çàòâîðèòå àïåëèðà çà óâåëè÷àâàíå íà íàäçîð-íî-îõðàíèòåëíèÿ ñúñòàâ ñ àðãóìåíòà, ÷å îõðà-íàòà íà çàòâîðèòå å "íà ðúáà íà ìèíèìóìà". Íå-äîñòèãúò íà îõðàíèòåëåí ïåðñîíàë å ñèñòåìåíïðîáëåì íà çàòâîðèòå, îò êîéòî ñòðàäàò êàêòîñàìèòå ñëóæèòåëè, òàêà è ëèøåíèòå îò ñâîáî-äà. Òîçè íåäîñòèã ñòèìóëèðà ñàìîóïðàâñòâîòîè îïèòèòå çà èçïîëçâàíå íà çàòâîðíèöè çà êîí-òðîëèðàíå íà äðóãè çàòâîðíèöè. Òîé èìà êàòîðåçóëòàò áåçïðåïÿòñòâåíî ðàçïðîñòðàíåíèå íàíàðêîòèöè, íåðåãëàìåíòèðàíè êîíòàêòè, íà-ñèëèå ìåæäó ëèøåíè îò ñâîáîäà è íàïðåæåíèåìåæäó çàòâîðíèöè è íàäçèðàòåëè.

Â íà÷àëîòî íà ñåïòåìâðè ïðàâèòåëñòâîòîïîäïèñà Ôàêóëòàòèâíèÿ ïðîòîêîë êúì Êîíâåí-öèÿòà ïðîòèâ èçòåçàíèÿòà è äðóãî æåñòîêî, íå-÷îâåøêî èëè óíèçèòåëíî îòíàñÿíå èëè íàêàçàíèå.Äúðæàâèòå-ñòðàíè ïî ïðîòîêîëà ñå çàäúëæàâàòäà ñúçäàäàò ìåõàíèçúì çà ðåäîâíè ïîñåùåíèÿíà ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, îñúùåñò-âÿâàíè îò íåçàâèñèì ìåæäóíàðîäåí îðãàí (Ïîä-êîìèòåò êúì Êîìèòåòà íà ÎÎÍ ñðåùó èçòåçà-íèÿòà) è íàöèîíàëíè îðãàíè çà ïðåâåíöèÿ. Öåë-òà å äà ñå ïîñòèãíå ïðåäîòâðàòÿâàíå íà èçòåçà-íèÿòà è íà æåñòîêîòî, íå÷îâåøêî èëè óíèçè-òåëíî îòíàñÿíå èëè íàêàçàíèå.

Ñëåäñòâåíè àðåñòè

Ïðåç 2010 ã. ñëåäñòâåíèòå àðåñòè â Áúëãàðèÿáÿõà ìíîãî ïî-íàòîâàðåíè â ñðàâíåíèå ñ ïðåä-õîäíèòå ãîäèíè. Êúì 31.12.2010 ã. â îáùî 43-òåñëåäñòâåíè àðåñòà áÿõà çàäúðæàíè ïî ðåäà íàÍÏÊ îáùî 1 283 îáâèíÿåìè ëèöà.

Ôèãóðà 4 - Áðîé íà îáâèíÿåìèòå âñëåäñòâåíèòå àðåñòè êúì 31 äåêåìâðè ïî ãîäèíè


Çàäúðæàíåòî íà ïî-ãîëÿì áðîé ëèöà â êè-ëèèòå, îòêîëêîòî ïîçâîëÿâà òåõíèÿò êàïàöè-òåò, êàêâàòî áå ïðàêòèêàòà è ïðåç 2010 ã., äî-âåäå äî ðÿçêî âëîøàâàíå íà áèòîâèòå óñëîâèÿâ ñëåäñòâåíèòå àðåñòè. Òîâà áå õàðàêòåðíî çàòåçè îò àðåñòèòå â ãîëåìèòå îáëàñòíè öåíòðî-


âå - Âàðíà, Ðóñå, Ñòàðà Çàãîðà, Ïëîâäèâ, Øó-ìåí è äð. Ãîëÿìà íàòîâàðåíîñò ñå íàáëþäàâà-øå è â àðåñòè â ïîãðàíè÷íè íàñåëåíè ìåñòà(Ñâèëåíãðàä, Ïåòðè÷ è Ñëèâíèöà). Ïðåíàñå-ëåíîñòòà íà ïî-ãîëåìèòå àðåñòè ñå óâåëè÷àâà-øå äîïúëíèòåëíî è îò ïðåâåäåíè "ïî äåëåãà-öèÿ" ëèöà çà ñúäåáíè èëè çà äîñúäåáíè ïðî-öåñóàëíè äåéñòâèÿ. Â íÿêîè îò êèëèèòå çà äúë-ãè ïåðèîäè îò âðåìå çàäúðæàíèòå ëèöà òðÿáâà-øå äà íîùóâàò ïî äâàìà íà ëåãëî èëè äà ñïÿòíà ïîäà íà êèëèÿòà è äà çàäîâîëÿâàò ôèçèî-ëîãè÷íèòå ñè íóæäè â êîôè ïðåä âñè÷êè îñ-òàíàëè îáèòàòåëè íà êèëèÿòà, ïîðàäè íåâúç-ìîæíîñò îõðàíèòåëíèÿò ïåðñîíàë äà îñèãóðèäîñòúï íà âñè÷êè çàäúðæàíè ëèöà äî ñàíè-òàðíèÿ âúçåë. Àðåñòèòå â Ãàáðîâî, Ïåòðè÷,Ñëèâíèöà è Ïàçàðäæèê ñà ðàçïîëîæåíè â ïîä-çåìíè ïîìåùåíèÿ. Â ïîâå÷åòî îò òÿõ êèëèèòåíÿìàò ïðîçîðöè, ïîðàäè êîåòî íÿìà ïðîâåò-ðåíèå, à îñâåòëåíèåòî å ñàìî èçêóñòâåíî.Ïëîùòà íà êèëèèòå â íÿêîè àðåñòè å èçêëþ-÷èòåëíî ìàëêà. Íåïîêðèòàòà ïëîù çà âñÿêî îòçàäúðæàíèòå ëèöà å íå ïîâå÷å îò åäèí êâ. ì. Âäîïúëíåíèå êúì òîçè ïðîáëåì ñå äîáàâÿ ëèï-ñàòà íà ïëîùàäêè çà ïðåñòîé íà îòêðèòî â ïî-âå÷åòî îò àðåñòèòå. Òàêèâà ñà èçãðàäåíè ñàìî â16 îò òÿõ. Â äðóãè äåñåò ñà îáîñîáåíè ïîìåùå-íèÿ çà ðàçäâèæâàíå íà çàêðèòî, à â 18 àðåñòàíÿìà ïëîùàäêè èëè ïîìåùåíèÿ çà ðàçäâèæ-âàíå. Ñàìîñòîÿòåëíè ñàíèòàðíè âúçëè â êè-ëèèòå èìàò ñàìî äåâåò îò àðåñòèòå. Ïðè÷èíàòàçà òåçè ïðîáëåìè å, ÷å ñãðàäíèÿò ôîíä íà àðåñ-òèòå íå ïîäëåæè íà ðåêîíñòðóêöèè ñ îãëåäñúîáðàçÿâàíå ñúñ ñòàíäàðòèòå çà òðåòèðàíå íàçàäúðæàíè ëèöà. Òàêà íàïðèìåð, íÿìà íèêàê-âà âúçìîæíîñò â êèëèèòå íà ïîâå÷åòî îò òÿõäà ñå îñèãóðè ïðÿêà ñëúí÷åâà ñâåòëèíà, â 2/3îò àðåñòèòå íÿìà êúäå äà áúäàò èçãðàäåíè ïëî-ùàäêè çà ïðåñòîé íà îòêðèòî è ïîìåùåíèÿ çàñâèæäàíå. Îñòàâà äðóãîòî - èçãðàæäàíå íà íî-âè àðåñòè, êîåòî íà òîçè åòàï íå ñå ïðåäâèæ-äà, èëè íàñòàíÿâàíå íà îáâèíÿåìè â çàòâîðè-òå, êîåòî áè äîâåëî äî óâåëè÷àâàíå íà íàëè÷-íàòà ïðåíàñåëåíîñò íà êèëèèòå.

Ïðàâèòåëñòâåíèòå ìåðêè çà ðåøàâàíå íàïðîáëåìèòå íà àðåñòèòå âñå îùå ñà ñàìî äåê-ëàðàòèâíè. Ñëåä ïðèêëþ÷âàíå íà óïðàâëåíñêèÿìàíäàò íà ñòàðîòî ïðàâèòåëñòâî Ìèíèñ-òåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî îò÷åòå, ÷å äî ñðå-äàòà íà 2009 ã. ñà áèëè èçãîòâåíè ïðîåêòè çàèçãðàæäàíå íà íîâè àðåñòè â ãðàäîâåòå Ïåò-ðè÷, Ãàáðîâî, Ëîâå÷, Ïëîâäèâ è Øóìåí è çàïîäîáðÿâàíå íà óñëîâèÿòà â ñúùåñòâóâàùè àðå-ñòè â ãðàäîâåòå Âèäèí, Ðóñå, Õàñêîâî è Ðàç-ãðàä. Íèòî åäèí îò òåçè ïðîåêòè íå áå ðåàëè-çèðàí ïðåç 2010 ã. Â ïðèåòàòà íà 8 ñåïòåìâðè2010 ã. Ïðîãðàìà çà ïîäîáðÿâàíå íà óñëîâèÿòà â

ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà å âïèñàíî ñà-ìî, ÷å ïðåäñòîè ïðåóñòðîéñòâî íà ñãðàäàòà íàáèâøàòà áîëíèöà íà çàòâîðà â ãð. Ëîâå÷ âñëåäñòâåí àðåñò, èçãðàæäàíå íà íîâ àðåñò âáèâøà ñãðàäà íà ÊÀÒ â ãð. Ãàáðîâî è èçãðàæ-äàíå íà íîâ àðåñò â ñãðàäà íà ñòàðî âîåííîïîäåëåíèå â ãð. Øóìåí.

Äî íàñòîÿùèÿ ìîìåíò ëîøèòå ìàòåðèàëíèóñëîâèÿ â àðåñòèòå ñà äàëè îñíîâàíèå íà Åâðî-ïåéñêèÿ ñúä ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Ñòðàñáóðãäà ïðîèçíåñå çíà÷èòåëåí áðîé îñúäèòåëíè ïðè-ñúäè ñðåùó Áúëãàðèÿ. Äîðè òîâà îáà÷å íå å ñòè-ìóë çà óïðàâëÿâàùèòå äà ïðåäïðèåìàò ìåðêèçà õóìàíèçèðàíå íà óñëîâèÿòà â òÿõ.

Êîðåêöèîííî-âúçïèòàòåëíè çàâåäåíèÿçà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíèïðàâîíàðóøèòåëè (ÑÏÈ è ÂÓÈ)è äîìîâå çà âðåìåííî íàñòàíÿâàíåíà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè

Ðåôîðìàòà íà ñèñòåìàòà íà êîðåêöèîííî-âúçïèòàòåëíèòå çàâåäåíèÿ, âúçïèòàòåëíèòåó÷èëèùà-èíòåðíàòè (ÂÓÈ) è ñîöèàëíî-ïåäà-ãîãè÷åñêèòå èíòåðíàòè (ÑÏÈ), êîÿòî ñå êî-ìåíòèðà îò åäíî äåñåòèëåòèå, âñå îùå íå ñå åñúñòîÿëà. Íå ñà íà äíåâåí ðåä è äúëãîî÷àêâà-íèòå ðåôîðìè â îáëàñòòà íà ïðàâîðàçäàâàíåòîçà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè ïðàâîíàðóøè-òåëè. Ïðåç ïîñëåäíèòå 12 ãîäèíè áðîÿò íà èí-òåðíàòèòå áå íàìàëåí îò 33 íà 9 â ðåçóëòàò îòîñúçíàâàíå îò ñòðàíà íà ïðàâîðàçäàâàòåëíèòåîðãàíè íà ëèïñàòà íà âúçïèòàòåëåí åôåêò îòïðåáèâàâàíå íà äåöà âúâ ÂÓÈ è ÑÏÈ è íàï-ðàâåíèòå çàêîíîäàòåëíè ïðîìåíè, êîèòî îã-ðàíè÷èõà ïðîèçâîëà ïðè íàñòàíÿâàíåòî íà äåöàâ òåçè èíñòèòóöèè ñëåä âúâåæäàíå íà ñúäåáíîíàñòàíÿâàíå. Òàçè ìÿðêà îáà÷å íå ìîæà öÿëîñ-òíî äà ãàðàíòèðà ñúáëþäàâàíåòî íà ïðàâàòàíà äåöàòà â ðèñê. Ïðîöåäóðàòà ïî íàñòàíÿâàíåíå îòãîâàðÿ íà ñòàíäàðòèòå çà ñïðàâåäëèâ ñú-äåáåí ïðîöåñ. Îñíîâàíèÿòà çà íàñòàíÿâàíå âñëó÷àé íà "ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿâè" äèñ-êðèìèíèðàò äåöàòà ñ òîâà, ÷å äîïóñêàò ëèøà-âàíå îò ñâîáîäà çà äåÿíèÿ, êîèòî íå ñà ïðåñ-òúïëåíèÿ, êîãàòî ñà èçâúðøåíè îò âúçðàñòíè.Âñå îùå âúâ ÂÓÈ è ÑÏÈ èìà ñìåñâàíå íàäåöà, íàñòàíåíè ïî ÷èñòî ñîöèàëíè èíäèêà-öèè, ñ äåöà - èçâúðøèòåëè íà ïðåñòúïëåíèÿ.Ñåðèîçåí ïðîáëåì å îòäàëå÷åíîñòòà íà èíòåð-íàòèòå îò ãîëåìèòå ãðàäîâå, êîåòî ïðåïÿòñòâàâúçìîæíîñòèòå çà ñîöèàëíà àäàïòàöèÿ íà äå-öàòà, êà÷åñòâåíîòî ìåäèöèíñêî îáñëóæâàíå,îñèãóðÿâàíåòî íà òðàíñïîðò è íàáèðàíåòî íàêâàëèôèöèðàí ïåäàãîãè÷åñêè ïåðñîíàë. Òîâàâ êðàéíà ñìåòêà ñå îòðàçÿâà íà ó÷åáíèÿ è íàâúçïèòàòåëíèÿ ïðîöåñ, êîéòî íå å âúçìîæíî


äà ñå ïîääúðæà íà íèâîòî íà òîçè â îñòàíà-ëèòå îáùîîáðàçîâàòåëíè ó÷èëèùà. Âñè÷êî òîâàíàëàãà íåîáõîäèìîñòòà äà ñå ïðåðàçãëåäà ñìè-ñúëúò îò ñúùåñòâóâàíåòî íà ÂÓÈ è ÑÏÈ âíàñòîÿùèÿ èì âèä. Íåîáõîäèìî å ñúùî òàêàäà ñå ïîòúðñÿò àëòåðíàòèâè çà êîðåêöèîííîâúçäåéñòâèå ïî îòíîøåíèå íà äåöàòà â êîí-ôëèêò ñúñ çàêîíà. Â òîçè äóõ ñà è ïðåïîðúêè-òå êúì Áúëãàðèÿ íà Êîìèòåòà ïî ïðàâàòà íàäåòåòî îò 23 þíè 2008 ã., ñúãëàñíî êîèòî åíåîáõîäèìî:

óñòàíîâÿâàíå íà ñèñòåìà îò ñïåöèàëèçè-ðàíè ñúäèëèùà çà äåöà â êîíôëèêò ñúñçàêîíà;îòõâúðëÿíå íà ïîíÿòèåòî "ïðîòèâîîáùåñ-òâåíà ïðîÿâà";îòêàç îò íàêàçâàíå íà äåâèàíòíî ïîâåäå-íèå íà äåöà ïîä âúçðàñòòà çà íàêàçàòåëíàîòãîâîðíîñò; âìåñòî òîâà, îïðåäåëÿíå íà"ñîöèàëíè è çàùèòíè ìåðêè";óñòàíîâÿâàíå íà ñèñòåìà îò àëòåðíàòèâ-íè íà ëèøàâàíåòî îò ñâîáîäà ñîöèàëíî-îáðàçîâàòåëíè ìåðêè è òÿõíîòî åôåêòèâ-íî ïðèëàãàíå;ïðèáÿãâàíå äî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà,âêëþ÷èòåëíî â èíñòèòóöèè çà ïðèíóäè-òåëíî âúçïèòàíèå, ñàìî â êðàéíè ñëó÷àè;îñèãóðÿâàíå íà âúçìîæíîñò çà êîíòàêò íàäåöàòà â êîíôëèêò ñúñ çàêîíà ñ òåõíèòåñåìåéñòâà è ñ îðãàíèçàöèè íà ãðàæäàí-ñêîòî îáùåñòâî.

Â äîìîâåòå çà âðåìåííî íàñòàíÿâàíå íà ìà-ëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè (ÄÂÍÌÍ) â Ñîôèÿ,Ïëîâäèâ, Âàðíà, Áóðãàñ è Ãîðíà Îðÿõîâèöà ñåíàñòàíÿâàò äåöà, èçâúðøèëè ïðîòèâîîáùåñòâå-íè ïðîÿâè, äåöà áåç ïîñòîÿíåí àäðåñ, êàêòî èñêèòàùè, ïðîñåùè èëè äåöà, îòêëîíèëè ñå îòçàâåäåíèÿ çà çàäúëæèòåëíî âúçïèòàíèå èëèïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå. Òåçè äîìîâå ñà â ñèñòå-ìàòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíèòå ðàáî-òè. Ïðåñòîÿò íà äåöà â òÿõ èìà íàêàçàòåëíèôóíêöèè, à óñëîâèÿòà èìàò âñè÷êè õàðàêòå-ðèñòèêè íà çàäúðæàíå ïîä ñòðàæà. Ñúãëàñíîïîäçàêîíîâ íîðìàòèâåí àêò íà ÌÂÐ ïðåñòîÿòâ ÄÂÍÌÍ íå ìîæå äà áúäå ïîâå÷å îò 15 äíè èñå ðàçïîðåæäà îò ïðîêóðîð. Â èçêëþ÷èòåëíè ñëó-÷àè ñðîêúò íà ïðåñòîÿ ìîæå äà áúäå ïðîäúë-æåí äî äâà ìåñåöà. Íàñòàíÿâàíåòî íà äåöà âòåçè äîìîâå íå ìîæå äà áúäå îáæàëâàíî â ñúä.Ïðîòèâîðå÷èå ñ ìåñòíîòî è ìåæäóíàðîäíîòîçàêîíîäàòåëñòâî èìà è ïî îòíîøåíèå íà ïðà-âîòî íà äåöàòà íà àäâîêàòñêà çàùèòà îò ìî-ìåíòà íà çàäúðæàíåòî, ïî âðåìå íà ïðåñòîÿèëè ñëåä íàëàãàíåòî íà òàêàâà ìÿðêà, êàêòî èíåâúçìîæíîñòòà äåöàòà, íàñòàíåíè â ÄÂÍÌÍ,äà ïîñåùàâàò ó÷èëèùå.

Êðèçèñíè öåíòðîâå çà äåöà

Ïðåç 2010 ã. ÁÕÊ îñúùåñòâè ìîíèòîðèíã íàñèñòåìàòà íà êðèçèñíèòå öåíòðîâå çà äåöà âÁúëãàðèÿ. Ïðåç ãîäèíàòà ôóíêöèîíèðàõà 12 òà-êèâà èíñòèòóöèè çà äåöà, æåðòâè íà íàñèëèåè òðàôèê, ñ îáù êàïàöèòåò 123 ìåñòà, êîèòîñå ðàçêðèâàò îò îáùèíèòå. Íàñòàíÿâàíåòî íàäåöà â êðèçèñåí öåíòúð, ìàêàð è äåôèíèðàíîâ ÷ëåí 36 îò Ïðàâèëíèêà çà ïðèëàãàíå íà Çàêîíàçà ñîöèàëíîòî ïîäïîìàãàíå êàòî ñîöèàëíà óñëó-ãà - ðåçèäåíòåí òèï, íà ïðàêòèêà å íàñòàíÿâà-íå â ñïåöèàëèçèðàíà èíñòèòóöèÿ è èìà õàðàê-òåðèñòèêèòå íà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà. Äåöàòà ñàïîñòîÿííî çàêëþ÷åíè è íÿìàò ïðàâî äà èçëè-çàò íàâúí áåç ïðèäðóæèòåë. Ïðè áÿãñòâî íåçà-áàâíî ñå óâåäîìÿâàò îðãàíèòå íà ÌÂÐ è äåòåòîñå îáÿâÿâà çà èçäèðâàíå. Ñïîðåä ò. 25 îò äîïúë-íèòåëíèòå ðàçïîðåäáè íà Ïðàâèëíèêà çà ïðè-ëàãàíå íà Çàêîíà çà ñîöèàëíîòî ïîäïîìàãàíå êðè-çèñíèòå öåíòðîâå ïðåäîñòàâÿò óñëóãà çà ñðîêäî øåñò ìåñåöà.

Ïðîöåäóðàòà çà íàñòàíÿâàíå â êðèçèñíèòåöåíòðîâå çà äåöà å óðåäåíà â Çàêîíà çà çàêðèëàíà äåòåòî è ïðåäâèæäà âúçìîæíîñò çà ïúðâî-íà÷àëíî àäìèíèñòðàòèâíî íàñòàíÿâàíå îò äè-ðåêòîðèòå íà ðåãèîíàëíèòå äèðåêöèè "Ñîöèàë-íî ïîäïîìàãàíå". Â åäíîìåñå÷åí ñðîê îò èçäà-âàíå íà çàïîâåäòà çà íàñòàíÿâàíå äèðåêòîðèòåñëåäâà äà âíåñàò èñêàíå â ðàéîííèÿ ñúä, êîé-òî íà ñâîé ðåä ñëåäâà äà ñå ïðîèçíåñå ïî çà-êîííîñòòà íà íàñòàíÿâàíåòî â ñðîê îò åäèí ìå-ñåö. Òàêà ïðîöåäóðàòà íå ñúîòâåòñòâà íàèçèñêâàíåòî çà êðàòúê ñðîê íà ïðîèçíàñÿíå ïîñìèñúëà íà ÷ëåí 5, ò. 5 îò ÅÊÏ×.

Ïðàêòèêàòà íà ñúäèëèùàòà ïðåç 2010 ã. áåòâúðäå ðàçëè÷íà. Íÿêîè îïðåäåëÿò äàòàòà íà àä-ìèíèñòðàòèâíîòî íàñòàíÿâàíå êàòî íà÷àëíà çàîïðåäåëåíèÿ ñúñ ñúäåáíîòî ðåøåíèå ïðåñòîé.Â äðóãè ñëó÷àè îáà÷å, íà÷àëíà å äàòàòà íà âëè-çàíå â ñèëà íà ñúäåáíîòî ðåøåíèå, êîåòî ìîæåäà å äî äâà-òðè ìåñåöà ñëåä ôàêòè÷åñêîòî íàñ-òàíÿâàíå. Òàêà íà ïðàêòèêà ñå ñòèãà äî ïðîäúë-æèòåëíè ïåðèîäè íà ïðåñòîé íàä øåñò ìåñå-öà, êîéòî îòíîâî âîäè ñëåä ñåáå ñè èíñòèòó-öèîíàëèçèðàíå íà äåöàòà. Íàáëþäåíèåòî íàÁÕÊ óñòàíîâè ðåäèöà ñëó÷àè íà íàðóøàâàíåíà ñðîêîâåòå ïî ïðîöåäóðàòà çà íàñòàíÿâàíå èíà ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà íàñòàíÿâàíåòî. Â åäèíòàêúâ ñëó÷àé äåòå áå íàñòàíåíî â êðèçèñåí öåí-òúð â ïðîäúëæåíèå íà äåâåò ìåñåöà ñàìî ñ àä-ìèíèñòðàòèâíà çàïîâåä, áåç èçîáùî äà å èíè-öèèðàíà ñúäåáíà ïðîöåäóðà çà íàñòàíÿâàíåòîìó. Òåçè è äðóãè íàðóøåíèÿ íà ïðàâàòà íà äåöàñå äúëæàò êàêòî íà ëèïñàòà íà çíàíèÿ è îïèòíà îòãîâîðíè äúðæàâíè ñëóæèòåëè, òàêà è íàíîâîòî è íåïðåöèçíî çàêîíîäàòåëñòâî, ñâúðçà-


íî ñ ïðîöåäóðàòà è ïðåñòîÿ íà äåöà â êðèçèñ-íè öåíòðîâå.

Ïî äàííè íà Àãåíöèÿòà çà ñîöèàëíî ïîä-ïîìàãàíå áðîÿò íà çàïîâåäèòå íà äèðåêòîðèòåíà äèðåêöèè "Ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå" çà íàñ-òàíÿâàíå íà äåöà â êðèçèñíè öåíòðîâå ïðåç2010 ã. å áèë 259. Êàòî íîâà ñîöèàëíà óñëóãàíàñòàíÿâàíåòî â êðèçèñíè öåíòðîâå îñèãóðÿâàíåîáõîäèìàòà ñòåïåí íà çàêðèëà çà äåöà-æåð-òâè íà òðàôèê è íàñèëèå. Â ñúùîòî âðåìå, òîáè òðÿáâàëî äà áúäå ðàçóìíà àëòåðíàòèâà íàíàñòàíÿâàíåòî íà äåöà â êîðåêöèîííî-âúçïè-òàòåëíè èíñòèòóöèè. Íà ïðàêòèêà îáà÷å äè-ðåêöèèòå "Ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå" è íà ïî-êúñåí åòàï ñúäèëèùàòà íå ñå ñúîáðàçÿâàò ñïðîôèëà íà òåçè öåíòðîâå è íàñòàíÿâàò â òÿõêàêòî äåöà, æåðòâà íà äîìàøíî íàñèëèå, òà-êà è äåöà, èçâúðøèòåëè íà êðàæáè, áåãúëöèîò äîìîâåòå ñè èëè îò ó÷èëèùå, êîèòî äåÿ-íèÿ áèâàò òúëêóâàíè êàòî "ïðîòèâîîáùåñòâå-íè ïðîÿâè". Â åäèíè÷íè ñëó÷àè â òÿõ ñå íàñ-òàíÿâàò äåöà, æåðòâà íà ìåæäóíàðîäåí òðà-ôèê, à òåçè îò òÿõ, êîèòî áèâàò ïðèíóæäàâà-íè äà ïðîñòèòóèðàò èëè äà èçâúðøâàò êðàæ-áè, ñå ïðèåìàò êàòî äåöà, æåðòâà íà âúòðå-øåí òðàôèê. Ïðåç 2010 ã. íÿêîëêî äåöà áÿõàíàñòàíåíè â êðèçèñíè öåíòðîâå ñ ïñèõè÷íèðàçñòðîéñòâà, âúïðåêè íåâúçìîæíîñòòà â òÿõäà èì ñå îñèãóðè àäåêâàòíà ãðèæà.

11. Çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ

Íà 28.04.2010 ã. Ìèíèñòåðñêèÿò ñúâåò (ÌÑ)âçå ðåøåíèå äà íàìàëè ñúñòàâà íà Êîìèñèÿòàçà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ (ÊÇÄ) îò äåâåòíà ïåò äóøè, ìîòèâèðàéêè ñå ñ íåîáõîäèìèôèíàíñîâè èêîíîìèè. Íà 30.03.2010 ã. ÁÕÊ èç-ïðàòè îòâîðåíî ïèñìî äî ïðåìèåðà, ïàðëà-ìåíòà è ïðåçèäåíòà, ïîäêðåïåíî îò îùå äå-ñåò íåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè, ñ êîåòîíàñòîÿ ñúñòàâúò íà ÊÇÄ äà íå áúäå ðåäóöèðàí.Âúïðåêè òîâà, íà 30.04.2010 ã. ÌÑ âíåñå â ïàð-ëàìåíòà çàêîíîïðîåêò çà íàìàëÿâàíå ñúñòàâàíà ÊÇÄ. Íà 13.05.2010 ã. ÁÕÊ îòïðàâè íîâî îò-âîðåíî ïèñìî äî Íàðîäíîòî ñúáðàíèå (ÍÑ), âêîåòî ãî ïðèçîâà äà îòõâúðëè çàêîíîïðîåêòà.Ïèñìîòî áå ïîäêðåïåíî îò îáùî 26 ãðàæäàí-ñêè îðãàíèçàöèè. Êàòî ïîñëåäèöà íà 21.05.2010ã. ÌÑ âíåñå íîâ çàêîíîïðîåêò, òîçè ïúò íà-ìàëÿâàù ñúñòàâà íà ÊÇÄ íà ñåäåì äóøè. Ìåæ-äóâðåìåííî ïðåäñåäàòåëÿò íà Åâðîïåéñêàòà êî-ìèñèÿ ñðåùó ðàñèçìà è íåòîëåðàíòíîñòòà íàÑúâåòà íà Åâðîïà, Íèëñ Ìóçíèåêñ è êîìè-ñàðÿò ïî ÷îâåøêè ïðàâà íà Ñúâåòà íà Åâðîïà,Òîìàñ Õàìàðáåðã ñúùî ïîäëîæèõà íà êðèòèêààòàêàòà ñðåùó ÊÇÄ. Õîëàíäñêèÿò õåëçèíêñêè

êîìèòåò èçïðàòè îòâîðåíè ïèñìà äî Àãåíöèÿòàçà îñíîâíè ÷îâåøêè ïðàâà íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþçè õîëàíäñêîòî Ìèíèñòåðñòâî íà âúíøíèòå ðà-áîòè, ïðèçîâàâàéêè ãè äà çàùèòÿò ÊÇÄ ïðåäáúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî. Èãíîðèðàéêè ìàñî-âèòå êðèòèêè è ïðîòåñòè, íà 28.07.2010 ã. ÍÑïðèå íà ïúðâî ÷åòåíå çàêîíîïðîåêòà çà èçìå-íåíèå íà Çàêîíà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíà-öèÿ, ñ êîéòî ñúñòàâúò íà êîìèñèÿòà ñå íà-ìàëÿâà íà ñåäåì ÷îâåêà. Íà ñúùàòà äàòà ÁÕÊïóáëè÷íî ñå ïðîòèâîïîñòàâè íà ãëàñóâàíîòîëèìèòèðàíå íà ÊÇÄ. Êúì ìîìåíòà çàêîíîïðîåê-òúò âñå îùå å â ïàðëàìåíòà è íå å ãëàñóâàí íàâòîðî ÷åòåíå.

Ïðåç 2010 ã. èçòå÷å ìàíäàòúò íà íàñòîÿùèÿñúñòàâ íà ÊÇÄ - ïðåç àïðèë íà ïàðëàìåíòàðíà-òà êâîòà, à ïðåç ìàé íà ïðåçèäåíòñêàòà êâîòà.Ñ îòâîðåíîòî ïèñìî äî ïðåçèäåíòà, ïàðëàìåíòàè ïðåìèåðà îò 30.03.2010 ã. ÁÕÊ è îùå äåñåòîðãàíèçàöèè ïîèñêàõà îïðåäåëÿíåòî íà íîâè-òå ÷ëåíîâå íà êîìèñèÿòà äà ñòàíå ïî ïðîçðà÷-íà ïðîöåäóðà ñ âúçìîæíîñò çà ãðàæäàíñêè íî-ìèíàöèè, êàêòî è ïîñî÷âàíåòî íà ÿñíè ìîòè-âè çà èçáîð íà îòäåëíèòå ÷ëåíîâå. Âëàñòèòå íà-ïúëíî èãíîðèðàõà òåçè èñêàíèÿ. Êúì ìîìåíòàêîìèñèÿòà äåéñòâà ñúñ ñòàðèÿ ñè ñúñòàâ, âúï-ðåêè èçòåêëèÿ ìó ìàíäàò - ïîëîæåíèå, êîåòîñúçäàâà íåñèãóðíîñò â ðàáîòàòà é. Íåÿñíî å çà-ùî ïðåçèäåíòúò è ÍÑ áåçäåéñòâàò è íå èçáè-ðàò íîâè ÷ëåíîâå íà ÊÇÄ.

Ïðåç 2010 ã. ÊÇÄ ïðîäúëæè ñâîÿòà ïîëîæè-òåëíà ïðàêòèêà ïî ïðèëàãàíå íà Çàêîíà çà çà-ùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ. ×àñò îò òàçè ïðàêòè-êà áå ñâúðçàíà ñ äèñêðèìèíàöèÿ íà õîðà ñ óâ-ðåæäàíèÿ. Ïðåç äåêåìâðè ÊÇÄ îñúäè Ãëàâíàäèðåêöèÿ "Èçïúëíåíèå íà íàêàçàíèÿòà" (ÃÄ"ÈÍ") êúì Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî(ÌÏ) çà íåîñèãóðÿâàíå íà äîñòúïíà àðõèòåê-òóðíà ñðåäà â ñëåäñòâåíèÿ àðåñò â Ïàçàðäæèê.Äåëîòî å çàâåäåíî îò ÷îâåê ñ óâðåæäàíèÿ(ïîëçâàòåë íà èíâàëèäíà êîëè÷êà), çàäúðæàíâ àðåñòà. ÊÇÄ çàäúëæè ÃÄ "ÈÍ" äà íàñòàíÿâàñëåäñòâåíèòå ëèöà ñ óâðåæäàíèÿ ñàìî â àðåñ-òè, â êîèòî å èçãðàäåíà äîñòúïíà àðõèòåêòóð-íà ñðåäà. Ïðåç íîåìâðè ÊÇÄ îñúäè èãóìåíà íàÒðîÿíñêèÿ ìàíàñòèð çà òîðìîç íàä õîðà ñ óâ-ðåæäàíèÿ è ëèïñà íà äîñòúïíà àðõèòåêòóðíàñðåäà â ìàíàñòèðà. Äåëîòî áåøå çàâåäåíî îò÷îâåê, ïîëçâàù èíâàëèäíà êîëè÷êà, êîéòîçàåäíî ñ äðóãè õîðà ñ óâðåæäàíèÿ ñå îïèòàëäà ïîñåòè Òðîÿíñêèÿ ìàíàñòèð, íî áèë èçãî-íåí îò èãóìåíà ñ îáèäè, ñâúðçàíè ñ óâðåæäà-íåòî ìó. ÊÇÄ íàëîæè ãëîáà íà èãóìåíà è ãîçàäúëæè äà îñèãóðè äîñòúïíà àðõèòåêòóðíà ñðå-äà â ìàíàñòèðà. Ñ íÿêîëêî ðåøåíèÿ ïðåç ãî-äèíàòà ÊÇÄ îñúäè è ðåäèöà äîñòàâ÷èöè íà óñ-ëóãè (áàíêè, çàñòðàõîâàòåëíî äðóæåñòâî) è Èç-


ïúëíèòåëíàòà àãåíöèÿ ïî ðèáàðñòâî è àêâà-êóëòóðè çà ëèïñàòà íà äîñòúïíà àðõèòåêòóðíàñðåäà â ñãðàäèòå èì âúâ Âèäèí. Ïî àíàëîãè÷-íè ñëó÷àè ìåæäó æàëáîïîäàòåëÿ è äðóãè ÷å-òèðè áàíêè è âîäíèÿ äîñòàâ÷èê âúâ Âèäèíáÿõà ïîñòèãíàòè ñïîðàçóìåíèÿ çà èçãðàæäàíåíà äîñòúïíà àðõèòåêòóðíà ñðåäà â ñãðàäèòå èì.

Ïðåç þíè ïåò÷ëåíåí ñúñòàâ íà Âúðõîâíèÿàäìèíèñòðàòèâåí ñúä (ÂÀÑ) îòìåíè ðåøåíèåíà òðè÷ëåíåí ñúñòàâ íà ñúùèÿ ñúä, ñ êîåòî áåîòìåíåíî îñúäèòåëíî ðåøåíèå íà ÊÇÄ. Êîìè-ñèÿòà îñúäè ìèíèñòúðà íà îáðàçîâàíèåòî, Ðå-ãèîíàëíèÿ èíñïåêòîðàò ïî îáðàçîâàíèåòî -Áóðãàñ, äèðåêòîðà íà îáùîîáðàçîâàòåëíî ó÷è-ëèùå â Áóðãàñ è ó÷èòåëêà çà òîâà, ÷å, êàòî íåñà îñèãóðèëè ïîäêðåïÿùà îáðàçîâàòåëíà ñðåäàçà ïúðâîêëàñíèê ñ õèïåðêèíåòè÷íî ðàçñòðîé-ñòâî, ñà èçâúðøèëè ñïðÿìî íåãî ïðÿêà äèñ-êðèìèíàöèÿ ïî ïðèçíàê "óâðåæäàíå". ÂÀÑ ïîñ-òàíîâè, ÷å ó÷èëèùíèòå âëàñòè ñà äëúæíè äàîñèãóðÿò íà äåòåòî ïîäêðåïÿùà ñðåäà, òúé êà-òî òÿ å çàäúëæèòåëíî óñëîâèå çà ïðîâåæäàíåòîíà åôåêòèâíî èíòåãðèðàíî îáðàçîâàíèå. Ñïî-ðåä ñúäà òÿ âêëþ÷âà íåîáõîäèìàòà íà äåòåòîïñèõîëîãî-ïåäàãîãè÷åñêà ïîäêðåïà çà åôåêòèâ-íî îáó÷åíèå â ðàìêèòå íà îáèêíîâåíèòå êëà-ñîâå.

Ïî æàëáà íà ñäðóæåíèå íà õîðà ñ óâðåæäà-íèÿ ïðåç þíè êìåòúò íà îáùèíà Ïëîâäèâ áåîñúäåí îò ÊÇÄ çàðàäè ëèïñàòà íà äîñòúïíà àð-õèòåêòóðíà ñðåäà â ãðàäà, âúïðåêè ïðåäïðèå-òèòå îò íåãî ÷àñòè÷íè äåéñòâèÿ â òàçè íàñîêà.Ïðåç ìàé êîìèñèÿòà îñúäè è êìåòà íà Ãàáðîâîçàðàäè ëèïñàòà íà äîñòúïíà ñðåäà â åòíîãðàô-ñêèÿ êîìïëåêñ "Åòúðà", êàòî ãî ãëîáè è çàäúë-æè äà ïðåóñòàíîâè íàðóøåíèåòî. Äåëîòî áå îá-ðàçóâàíî ïî æàëáà íà æåíà, ïîëçâàùà èíâà-ëèäíà êîëè÷êà, êîÿòî íå å ìîãëà äà âëåçå âêîìïëåêñà çàðàäè íàñòëàíèòå ñ êàëäúðúì ïú-òåêè, ïî êîèòî êîëè÷êè íå ìîãàò äà ñå äâèæàò.Ïðåç àïðèë ÊÇÄ îñúäè Ñòîëè÷íà îáùèíà è"Ñòîëè÷åí àâòîòðàíñïîðò" ÀÄ çàðàäè íåîñè-ãóðÿâàíåòî íà äîñòàòú÷åí áðîé àâòîáóñè, ïðè-ãîäåíè çà õîðà, ïîëçâàùè èíâàëèäíè êîëè÷-êè, íåîñèãóðÿâàíåòî íà îáó÷åíèå è èíñòðóê-òàæ íà øîôüîðèòå çà åêñïëîàòèðàíå ïîäâèæ-íèòå ðàìêè íà àâòîáóñèòå, ñíàáäåíè ñ òàêèâà,íåàäåêâàòíîòî îáîçíà÷àâàíå íà ïðåâîçíèòåñðåäñòâà è íåîñèãóðÿâàíåòî íà ïåðñîíàëíà èí-ôîðìàöèÿ çà øîôüîðèòå, â ñëó÷àé ÷å íÿêîéèñêà äà ïîäàäå ñèãíàë ñðåùó òÿõ. Êîìèñèÿòàçàäúëæè êìåòà è êîìïàíèÿòà äà ïðåìàõíàò òå-çè äåôèöèòè è ãè ãëîáè. Ïî æàëáà íà õîðà ñúñçðèòåëíè çàòðóäíåíèÿ ïðåç ñåïòåìâðè ÊÇÄ îñú-äè Ñòîëè÷íà îáùèíà çà íåîñèãóðÿâàíåòî íàäîñòúïåí òðàíñïîðò è ÿ çàäúëæè äà îñèãóðè íàíåçðÿùèòå õîðà äîñòúï äî òåçè óñëóãè. Ïðåç

íîåìâðè ÊÇÄ îñúäè äèðåêòîðêà íà ñòîëè÷íîïîìîùíî ó÷èëèùå è ìèíèñòúðà íà îáðàçîâà-íèåòî çà òîðìîç íàä ó÷åíèöè ñ óâðåæäàíèÿ èòåõíèòå ðîäèòåëè. Äåöàòà áèëè ïðåìåñòåíè âïîìîùíî ó÷èëèùå ñ íåäîñòúïíà àðõèòåêòóðíàñðåäà. Äèðåêòîðêàòà íà ó÷èëèùåòî áå ãëîáåíà,à íà ìèíèñòúðúò íà îáðàçîâàíèåòî ÊÇÄ äàäåïðåäïèñàíèå äà îñèãóðè äîñòúïíà ñðåäà.

Ïðåç ôåâðóàðè è ïðåç îêòîìâðè ÂÀÑ íà äâåèíñòàíöèè ïîòâúðäè ïðåäïèñàíèÿ íà ÊÇÄ äîâèñøå ó÷åáíî çàâåäåíèå äà íå ïîñòàâÿ âúçðàñ-òîâè îãðàíè÷åíèÿ â êîíêóðñèòå çà íàó÷íèòå çâà-íèÿ "àñèñòåíò, "íàó÷åí ñúòðóäíèê" è "ïðåïî-äàâàòåë", êàêòî è äà îáÿâè íîâ êîíêóðñ çà çâà-íèåòî "àñèñòåíò", òîçè ïúò áåç âúçðàñòîâè îã-ðàíè÷åíèÿ. Ñúäúò ïîñî÷è, ÷å ïîäîáíè âúçðàñ-òîâè èçèñêâàíèÿ, íåçàâèñèìî ÷å ñà ïðåäâèäå-íè â çàêîí, ñà äèñêðèìèíàöèîííè, â ïðîòèâî-ðå÷èå ñ ïðàâîòî íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç è êàòîòàêèâà ñëåäâà äà íå ñå ïðèëàãàò. È â äðóã ñëó-÷àé ïðåç þíè ÊÇÄ îñúäè óíèâåðñèòåò çà ïðÿêàäèñêðèìèíàöèÿ çàðàäè âúçðàñòîâî îãðàíè÷åíèåâ êîíêóðñ çà äëúæíîñòòà "àñèñòåíò", ïðåäâèäå-íî â Çàêîíà çà íàó÷íèòå ñòåïåíè è íàó÷íèòåçâàíèÿ (îòì.). Êîìèñèÿòà çàäúëæè óíèâåðñèòå-òà â áúäåùå äà íå îãðàíè÷àâà äîñòúïà äî äëúæ-íîñòè íà îñíîâàòà íà âúçðàñò.

Ïðåç þëè ÊÇÄ äàäå çàäúëæèòåëíè ïðåäïè-ñàíèÿ íà Ñúâåòà çà åëåêòðîííè ìåäèè (ÑÅÌ)äà ñàíêöèîíèðà íàöèîíàëíà òåëåâèçèÿ çà èç-ëú÷âàíåòî íà ñåêñèñòêà ðåêëàìà, çàñÿãàùà äîñ-òîéíñòâîòî íà æåíèòå è ïðåäñòàâëÿâàùà òîð-ìîç ïî ïðèçíàê ïîë. Ïðîèçâîäñòâîòî ïðåä ÊÇÄáå îáðàçóâàíî ïî ñèãíàë íà ÑÅÌ, êîéòî áèëñåçèðàí ñ æàëáà îò ñäðóæåíèå "Áúëãàðñêè ôîíäçà æåíèòå". ÊÇÄ âúðíà ñèãíàëà íà ÑÅÌ çà ïðîèç-íàñÿíå ïî ñúùåñòâî.

ÊÇÄ ñå ïðîèçíåñå è ïî íÿêîëêî ñëó÷àÿ,ñâúðçàíè ñúñ ñëîâî íà îìðàçà. Ïðåç ìàé è ïðåçþëè òÿ äâóêðàòíî îñúäè âåñòíèê çà òîðìîç íàäõîìîñåêñóàëíàòà îáùíîñò ïîñðåäñòâîì èçãðàæ-äàíå ó ÷èòàòåëèòå íà íåãàòèâíà ñòåðåîòèïè-çèðàíà ïðåäñòàâà çà íåõåòåðîñåêñóàëíèòå. ÊÇÄçàäúëæè èçäàòåëÿ íà âåñòíèêà äà ïðèåìå ïðà-âèëà çà ñàìîêîíòðîë, íåäîïóñêàùè ïóáëèêó-âàíå íà äèñêðèìèíàöèîííè ñòàòèè. Ïî ñõîäåíñëó÷àé ïðåç þëè ÊÇÄ îñúäè äðóãà ïå÷àòíà ìå-äèÿ íå ñàìî çà òîðìîç íàä õîìîñåêñóàëíèòåõîðà, íî è çà ïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ è ïðåñ-ëåäâàíå íà æàëáîïîäàòåëèòå, òúé êàòî ñëåäçàâåæäàíå íà äåëîòî ïðåä êîìèñèÿòà âåñòíè-êúò ïóáëèêóâàë ñòàòèÿ, ðóãàåùà æàëáîïîäà-òåëèòå. È â òîçè ñëó÷àé ÊÇÄ çàäúëæè èçäàòåëÿäà âúâåäå ïðàâèëà çà ñàìîêîíòðîë è ìó íàëî-æè âèñîêè ãëîáè. Ïðåç íîåìâðè ÊÇÄ ãëîáèñîáñòâåíèê íà èíòåðíåò ìåäèÿ çà äîïóñêàíåíà òîðìîç ïî åòíè÷åñêè ïðèçíàê, èçðàçÿâàù


ñå â ðàñèñòêè è ïðèçîâàâàùè êúì íàñèëèå êî-ìåíòàðè îò ÷èòàòåëè âúâ âúïðîñíèÿ ñàéò. Êî-ìèñèÿòà çàäúëæè ñîáñòâåíèêà íà èíòåðíåòñòðàíèöàòà äà íå äîïóñêà áúäåùè òàêèâà äèñ-êðèìèíàöèîííè àêòîâå. Ïðåç ñåïòåìâðè ÊÇÄîñúäè äåïóòàòà ßíå ßíåâ çà òîðìîç ïî ïðèç-íàöèòå "ðåëèãèÿ", "îáùåñòâåíî ïîëîæåíèå" è"ïîëèòè÷åñêà ïðèíàäëåæíîñò" ñïðÿìî îáùèí-ñêè êìåò. Íàðîäíèÿò ïðåäñòàâèòåë ïóáëè÷íîáå îïðèëè÷èë êìåòà íà Îñàìà Áåí Ëàäåí. Êî-ìèñèÿòà ãëîáè ßíåâ è ãî çàäúëæè â áúäåùå äàñå âúçäúðæà îò òàêúâ òîðìîç. Ïðåç äåêåìâðèÊÇÄ îñúäè è åêñòðåìèñòà Áîÿí Ðàñàòå îò Áúë-ãàðñêè íàöèîíàëåí ñúþç çà òîðìîç è ïîäáóæ-äàíå êúì ðàñîâà äèñêðèìèíàöèÿ. Â ïðåäàâà-íå, èçëú÷âàíî ïî ðàäèîòî è òåëåâèçèÿòà, íàòåìà ïðèåìàíåòî íà áåæàíöè îò Àôðèêà â Áúë-ãàðèÿ Ðàñàòå ìíîãîêðàòíî îêà÷åñòâÿâà õîðàòàîò Àôðèêà êàòî "íååâîëþèðàëè ñúùåñòâà" èïðåñòúïíèöè è âíóøàâà íà àóäèòîðèÿòà, ÷åìèãðàíòèòå çàñòðàøàâàò áúëãàðñêîòî îáùåñ-òâî. Êîìèñèÿòà ìó íàëîæè âèñîêè ãëîáè è ãîçàäúëæè äà ñïðå äà òîðìîçè è ïîäáóæäà êúìðàñîâà äèñêðèìèíàöèÿ.

Ïðåç ìàé ÊÇÄ ãëîáè çà òîðìîç ïî åòíè÷åñ-êè ïðèçíàê ìúæ, óäðÿë è çàïëàøâàë ñ ðàñèñ-òêè îáèäè ÷îâåê, ñàìîîïðåäåëÿù ñå êàòî òóð-÷èí. Ïðîêóðàòóðàòà îáà÷å îòêàçà äà ðàçñëåäâàñëó÷àÿ. Ïðåç àâãóñò ÊÇÄ îñúäè çà ïðÿêà äèñ-êðèìèíàöèÿ è ïðåñëåäâàíå ñîáñòâåíèê íà ñëàä-êàðíèöà, çàáðàíèë ðîìè äà ïîñåùàâàò çàâåäå-íèåòî ìó. Äâå æåíè áèëè èçãîíåíè. Ïî âðåìåíà ïðîèçâîäñòâîòî ïðåä ÊÇÄ îòâåòíèêúò îïè-òàë äà ñêëîíè ðàáîòåùà ïðè íåãî æåíà äà ëú-æåñâèäåòåëñòâà â íåãîâà ïîëçà, à ñëåä îòêàçàé ÿ îòñòðàíèë îò ðàáîòà. Ñîáñòâåíèêúò å îñú-äåí è çàðàäè îòêàçà ñè äà ïðåäîñòàâè íà ÊÇÄïîèñêàíè îò íåÿ äîêóìåíòè. ÊÇÄ ìó íàëîæèâèñîêè ãëîáè è ãî çàäúëæè â áúäåùå äà íåäèñêðèìèíèðà è äà íå äîïóñêà äèñêðèìèíà-öèÿ îò ñòðàíà íà ñëóæèòåëèòå ñè, êàêòî è äàïîñòàâè íà âèäíè ìåñòà â çàâåäåíèåòî ðàçïî-ðåäáè îò Çàêîíà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ,óêàçâàùè êàêâî å äèñêðèìèíàöèÿ è êúì êîéîðãàí ìîãàò äà ñå îáðúùàò ïîñòðàäàëèòå. Ïîñúùîòî äåëî êîìèñèÿòà îñúäè è êìåòà íà îá-ùèíàòà, â êîÿòî ñå íàìèðà ñëàäêàðíèöàòà, çàòîâà, ÷å âúïðåêè ìíîãîêðàòíèòå îïëàêâàíèÿíà õîðà, ïîñòðàäàëè îò åòíè÷åñêà äèñêðèìè-íàöèÿ â ñõîäíè ñëó÷àè, òîé íå å ïðåäïðèåëíèêàêâè ìåðêè çà çàùèòàòà èì. Îñâåí ãëîáà,ÊÇÄ íàëîæè íà êìåòà ïðåäïèñàíèÿ äà ïðåä-ëîæè íà îáùèíñêèÿ ñúâåò íîðìàòèâíè èçìå-íåíèÿ, êîèòî äà çàáðàíÿò åòíè÷åñêàòà äèñ-êðèìèíàöèÿ ïðè äîñòúïà äî ñòîêè è óñëóãè,è äà îñèãóðè ñèñòåìà çà åôåêòèâíî íàáëþäå-íèå è ïðåñëåäâàíå íà äèñêðèìèíàöèîííè àê-

òîâå. Îñâåí òîâà ÊÇÄ ïðåäïèñà íà Êîìèñèÿòàçà çàùèòà íà ïîòðåáèòåëèòå ïåðèîäè÷íî äàïðîâåðÿâà äàëè íà òåðèòîðèÿòà íà îáùèíàòàñå ñïàçâà çàáðàíàòà çà äèñêðèìèíàöèÿ, óñòà-íîâåíà â Çàêîíà çà òóðèçìà.

Íà 1 ñåïòåìâðè äèðåêöèÿ "Ìèãðàöèÿ" ïðèÌèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè áå îñú-äåíà îò ÊÇÄ çàðàäè îòêàçà é äà èçäàäå äîêó-ìåíò çà çàäãðàíè÷íî ïúòóâàíå íà ïîñòîÿííîïðåáèâàâàù ó íàñ ïàëåñòèíåö, îêàçàë ñå ipsofacto áåç ãðàæäàíñòâî. ÊÇÄ ïðèåìà, ÷å òîâà òðå-òèðàíå íà æàëáîïîäàòåëÿ ïðåäñòàâëÿâà äèñêðè-ìèíàöèÿ ïî ïðèçíàöèòå "íàðîäíîñò" è "ãðàæ-äàíñòâî" è íàðóøàâà ïðàâîòî ìó íà ñâîáîäíîïðèäâèæâàíå íà òåðèòîðèÿòà íà Åâðîïåéñêèÿñúþç (ïîíåæå å æåíåí çà áúëãàðñêà ãðàæäàíêà).ÊÇÄ óñòàíîâè, ÷å ïðàâîòî íà çàùèòà íà æàë-áîïîäàòåëÿ ñúùî å íàðóøåíî, òúé êàòî çàáðà-íàòà çà íàïóñêàíå íà ñòðàíàòà íå å íàëîæåíàêàòî çàêîíîóñòàíîâåíà ïðèíóäèòåëíà àäìèíèñ-òðàòèâíà ìÿðêà, à ðåàëíî å îòêàç ïîðàäè ëèï-ñà íà "ïðàâíà âúçìîæíîñò" â ïðèëîæèìàòàóðåäáà, êîéòî íå ìîæå äà áúäå àòàêóâàí ïðåäñúä èëè äðóã îðãàí. Êîìèñèÿòà ïðåïîðú÷à íàìèíèñòúðà íà âúòðåøíèòå ðàáîòè äà ïðåäïðèå-ìå äåéñòâèÿ çà ñèíõðîíèçèðàíå íà íàöèîíàë-íîòî ïðàâî ñ òîâà íà ÅÑ è äà íå äîïóñêà ìåð-êè, îãðàíè÷àâàùè ïðàâíèÿ ñòàòóñ íà ÷óæäåí-öèòå áåç ãðàæäàíñòâî ó íàñ. ÊÇÄ ïðåïîðú÷à íàìèíèñòúðà äà ïðåäïðèåìå è äåéñòâèÿ çà ðàòè-ôèöèðàíå íà Êîíâåíöèÿòà çà ñòàòóòà íà ëè-öàòà áåç ãðàæäàíñòâî îò 1954 ã.

Ïðåç àïðèë ÊÇÄ îñúäè åëåêòðîðàçïðåäåëè-òåëíî äðóæåñòâî çà äèñêðèìèíàöèÿ ïî ïðèç-íàê "íàðîäíîñò" ñïðÿìî æåíà, ïðèòåæàâàùàìàãàçèí â êâàðòàë, íàñåëåí ïðåäèìíî ñ ðîìè,çàðàäè òîâà, ÷å åëåêòðîìåðúò é å ìîíòèðàííà âèñî÷èíà, êîÿòî îãðàíè÷àâà äîñòúïà é äîíåãî. ÊÇÄ ïðåäïèñà íà äðóæåñòâîòî äà ïðåóñ-òàíîâè íàðóøåíèåòî è çàíàïðåä äà ñå âúçäúð-æà îò ïîäîáíè. Ïðåç ñåïòåìâðè ÊÇÄ îñúäè òðèâåùè ëèöà çà ïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ ïî ïðèç-íàöèòå "åòíè÷åñêà ïðèíàäëåæíîñò", "èìóùåñ-òâåíî ñúñòîÿíèå" è "îáðàçîâàíèå" ñïðÿìî ñâè-äåòåëè â íàêàçàòåëåí ïðîöåñ. Åêñïåðòèòå èç-ãîòâèëè ñúäåáíî-ñ÷åòîâîäíà åêñïåðòèçà, ñïî-ðåä êîÿòî ñâèäåòåëèòå íå áèëè â ñúñòîÿíèå äàðàçâèÿò ðåëåâàíòíèÿ òúðãîâñêè îáîðîò ïîðà-äè ìàëöèíñòâåíèÿ ñè ïðîèçõîä, íèñêèòå ñèäîõîäè è íåãðàìîòíîñòòà ñè. ÊÇÄ ãëîáè âåùè-òå ëèöà.

Ïðåç ñåïòåìâðè ÊÇÄ ïðåïîðú÷à íà ìèíèñ-òúð-ïðåäñåäàòåëÿ è íà ìèíèñòúðà íà ïðàâîñú-äèåòî äà âçåìàò ìåðêè çà êðèìèíàëèçèðàíå íàïðåñòúïëåíèÿòà ñðåùó ëè÷íîñòòà, èçâúðøåíèïî ðàñèñòêè ïîäáóäè, â ñúîòâåòñòâèå ñ Ìåæ-äóíàðîäíàòà êîíâåíöèÿ çà ïðåìàõâàíå íà âñè÷êè


ôîðìè íà ðàñîâà äèñêðèìèíàöèÿ. Ïðîèçâîäñòâî-òî áå çàïî÷íàòî ïî æàëáà íà ÷îâåê îò àôðè-êàíñêè ïðîèçõîä, êîéòî ïðåç 2007 ã. áå íàïàä-íàò îò ñêèíàð, ïî-êúñíî îñúäåí çà îïèò çàóáèéñòâî ïî õóëèãàíñêè ïîäáóäè. Ñïîðåä ïîñ-òðàäàëèÿ, òîé íå å ïîëó÷èë çàùèòà ñðåùó èç-âúðøåíèÿ ñïðÿìî íåãî àêò íà ðàñèçúì, òúéêàòî â Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ ëèïñâà êâàëèôè-öèðàí ñúñòàâ íà îïèò çà óáèéñòâî ïî ðàñèñ-òêè ïîäáóäè.

Ïðåç þëè ÊÇÄ îñúäè çäðàâíèÿ ìèíèñòúð çàïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ ïî âúçðàñòîâ ïðèçíàê íàæåíèòå, íàâúðøèëè 43 ã., òúé êàòî ñïîðåä ìå-äèöèíñêèÿ ñòàíäàðò, óðåæäàù àñèñòèðàíàòàðåïðîäóêöèÿ, òå íå ìîãàò äà ñå ïîëçâàò îò ëå-÷åíèå íà ñòåðèëèòåò ÷ðåç âçåìàíå íà îâîöèòèïîñðåäñòâîì ÿé÷íèêîâà ïóíêöèÿ. Íÿêîëêî ìå-ñåöà ïî-êúñíî, ïðåç îêòîìâðè ìèíèñòúðúò áåîñúäåí îòíîâî, òîçè ïúò è çàðàäè äâåòå âúç-ðàñòîâè îãðàíè÷åíèÿ â ìåäèöèíñêèÿ ñòàíäàðò- çà æåíè íàä 43 ã. è çà æåíè íàä 45 ã. È â äâàòàñëó÷àÿ êîìèñèÿòà çàäúëæè ìèíèñòúðà äà îò-ìåíè äèñêðèìèíàöèîííèòå ðàçïîðåäáè.

Ïðåç ìàé îáùèíñêèÿò ñúâåò íà Ïàçàðäæèêáå îñúäåí îò ÊÇÄ çà ïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ ïîïðèçíàê "ñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ" çàðàäè ïðèå-ìàíåòî íà íàðåäáà, çàáðàíÿâàùà íà ãðàæäàíè-òå äà äåìîíñòðèðàò ïóáëè÷íî ñåêñóàëíàòà ñèîðèåíòàöèÿ. ÊÇÄ çàäúëæè îáùèíñêèÿ ñúâåò äàîòìåíè îãðàíè÷èòåëíàòà ðàçïîðåäáà è äà ñå âúç-äúðæà îò ïðèåìàíåòî íà ïîäîáíè.

Ïðåç íîåìâðè êîìèñèÿòà îñúäè Íàöèîíàë-íàòà çäðàâíîîñèãóðèòåëíà êàñà (ÍÇÎÊ) çàïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ ïî ïðèçíàê "âúçðàñò" èòîðìîç ïî ïðèçíàê "èìóùåñòâåíî ñúñòîÿíèå"âúðõó ïàöèåíòèòå, ñòðàäàùè îò ôåíèëêåòîíó-ðèÿ, êîèòî ñà íàâúðøèëè èëè èì ïðåäñòîè äàíàâúðøàò 18 ã. Áîëíèòå ñå íóæäàÿò îò ñïåöèàë-íè æèâîòîïîääúðæàùè õðàíè ïðåç öåëèÿ ñèæèâîò, íî ÍÇÎÊ ãè îñèãóðÿâà áåçïëàòíî ñàìîíà ëèöà ïîä 18 ã. ÊÇÄ çàäúëæè êàñàòà äà ïðåóñ-òàíîâè íàðóøåíèåòî è ïðåïîðú÷à íà ìèíèñòú-ðà íà çäðàâåîïàçâàíåòî äà ïîïðàâè ñúîòâåòíà-òà íîðìàòèâíà áàçà. Îñâåí òîâà ïðåïîðú÷à íàìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿ äà âçåìå ìåðêè çäðàâ-íîòî çàêîíîäàòåëñòâî äà ãàðàíòèðà ðàâíîïîñ-òàâåíîñò íà ïàöèåíòèòå, ñòðàäàùè îò ðåäêèçàáîëÿâàíèÿ, êàòî öÿëî. Â äðóã ñëó÷àé ïðåç þëèÊÇÄ óñòàíîâè, ÷å ÍÇÎÊ ïðÿêî äèñêðèìèíèðàïî ïðèçíàöèòå "âúçðàñò" è "èìóùåñòâåíî ñúñ-òîÿíèå" ñòðàäàùèòå îò õèïåðàìîíèåìèÿ, íàêîèòî ïðåäñòîè äà íàâúðøàò 18 ã., òúé êàòî íåèì îñèãóðÿâà áåçïëàòíî íåîáõîäèìèòå õðàíè èäîáàâêè ñëåä òàçè âúçðàñò. Êîìèñèÿòà ïðåïî-ðú÷à íà êàñàòà äà îñèãóðè áåçïëàòíî íåîáõî-äèìèòå õðàíè çà âñè÷êè, ñòðàäàùè îò õèïåðà-ìîíèåìèÿ, áåç îãëåä íà âúçðàñòòà èì. Ïî ñú-

ùîòî äåëî ÊÇÄ îòïðàâè ïðåïîðúêè äî ÍÇÎÊ èÌèíèñòåðñòâîòî íà çäðàâåîïàçâàíåòî äà ïðî-âåðÿò äàëè íà ñâåòîâíèÿ ïàçàð èìà ëåêàðñòâî,àíàëîãè÷íî íà åäíî îò ïðåäîñòàâÿíèòå îò êà-ñàòà ëåêàðñòâà çà ëå÷åíèå íà õèïåðàìîíèåìèÿ,íî ïðèëîæèìî ñàìî çà äåöà è àêî óñòàíîâè, ÷åòàêîâà ñúùåñòâóâà, äà ãî âúâåäå è íà áúëãàð-ñêèÿ ïàçàð. Íà ìèíèñòúðà íà çäðàâåîïàçâàíåòîïðåïîðú÷à îùå äà îñèãóðè óðåäè çà åæåäíåâíîèíäèâèäóàëíî çàìåðâàíå íèâîòî íà àìîíÿê âîðãàíèçìà íà áîëíèòå â áèòîâè óñëîâèÿ, òàêà,êàêòî ñà îñèãóðåíè çà çàìåðâàíå íà êðúâíàòàçàõàð ó äèàáåòèöèòå, êàêòî è äà âçåìå ìåðêèçà îñèãóðÿâàíå àäåêâàòíà íîðìàòèâíà áàçà, ðåã-ëàìåíòèðàùà ÿñíî êàê äà ñå èçâúðøâà ëå÷å-íèåòî íà ïúëíîëåòíèòå, áîëíè îò õèïåðàìî-íèåìèÿ.

Ïðåç þíè ÊÇÄ îñúäè çäðàâíèÿ ìèíèñòúð çàïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ ïî ïðèçíàöèòå "óâðåæ-äàíå" è "÷îâåøêè ãåíîì" çàðàäè íåîñèãóðÿâà-íåòî íà æèâîòîïîääúðæàù ëåêàðñòâåí ïðåïà-ðàò çà ñòðàäàùèòå îò áîëåñòòà íà Óèëñîí â ïå-ðèîä îò ïî÷òè åäíà ãîäèíà. Êîìèñèÿòà çàäúë-æè ìèíèñòúðà äà îñèãóðÿâà íà áîëíèòå íåîá-õîäèìîòî ëåêàðñòâî áåç ïðåêúñâàíå è äà íå äî-ïóñêà äåéñòâèÿ, çàñòðàøàâàùè æèâîòà è çäðà-âåòî èì. Ïðåç þëè ìèíèñòúðúò íà çäðàâåîïàç-âàíåòî áå îñúäåí çà äèñêðèìèíàöèÿ ïî ïðèç-íàê "óâðåæäàíå" è çàðàäè íåîñèãóðÿâàíåòî íàáåçïëàòíè ìåäèêàìåíòè çà áîëåñòòà Àëöõàéìåð.ÊÇÄ ãî çàäúëæè äà âêëþ÷è òîâà çàáîëÿâàíå èñõîäíèòå ìó â ñïèñúêà ñ ëåêàðñòâà, çàïëàùàíèîò ÍÇÎÊ.

Íà 25 ìàðò ÅÑÏ× îñúäè Áúëãàðèÿ çà íàðó-øåíèå íà ÷ëåí 14 (çàáðàíà íà äèñêðèìèíàöèÿ-òà) âúâ âðúçêà ñ ÷ëåí 6 íà ÅÊÏ× ïî äåëîòîÏàðàñêåâà Òîäîðîâà ñðåùó Áúëãàðèÿ. Æàëáîïî-äàòåëêàòà å æåíà îò ðîìñêè ïðîèçõîä, êîÿòîå îñúäåíà íà åôåêòèâíî ëèøàâàíå îò ñâîáîäàçà ïðèñâîÿâàíå. Ïðåç 2005 ã. Ïëîâäèâñêàòà ðà-éîííà ïðîêóðàòóðà ïîâäèãà îáâèíåíèå ñðåùóæàëáîïîäàòåëêàòà çà òîâà, ÷å ÷ðåç èçìàìà åïðèñâîèëà 2 600 ëåâà è áèæóòà. Æàëáîïîäà-òåëêàòà ïîääúðæà ïðåä ñúäà, ÷å íà âúïðîñíà-òà äàòà å áèëà íà ëåêàð íà îêîëî 100 êì îòìÿñòîòî íà ïðåñòúïëåíèåòî, êàòî ïðåäñòàâÿ èäîêóìåíò çà ïðåãëåä. Â õîäà íà ïðîöåñà çàùè-òàòà é ïðèçíàâà, ÷å òÿ å îñúæäàíà â ìèíàëîòîçà êðàæáè, íî ïîñëåäíàòà é ïðèñúäà å îòïðå-äè 20 ãîäèíè. Â îáâèíèòåëíàòà ñè ðå÷ ïðîêó-ðîðúò ïðåäëàãà íàëàãàíå íà óñëîâíà ïðèñúäàïîðàäè ïðåâåñ íà ñìåê÷àâàùèòå âèíàòà îáñòîÿ-òåëñòâà è ïðåäâèä çäðàâîñëîâíîòî ñúñòîÿíèåíà æàëáîïîäàòåëêàòà. Âúïðåêè òîâà, Ïëîâäèâ-ñêè ðàéîíåí ñúä ÿ îñúæäà äà èçòúðïè åôåêòèâ-íî òðè ãîäèíè ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, êàòî èç-ìåæäó äðóãèòå äàííè çà æàëáîïîäàòåëêàòà â


ïðèñúäàòà å ïîñî÷åí è ðîìñêèÿò é ïðîèçõîä.Ìîòèâèðàéêè îòêàçà ñè äà íàëîæè óñëîâíàïðèñúäà, ðàéîííèÿò ñúä ïîñî÷âà "[…...]ñúùåñ-òâóâàùîòî ÷óâñòâî íà áåçíàêàçàíîñò, îñîáåíîñðåä ïðåäñòàâèòåëèòå íà ìàëöèíñòâàòà, çà êîè-òî óñëîâíàòà ïðèñúäà íå å ïðèñúäà [...…]".Ãîð-íèòå èíñòàíöèè ïîòâúðæäàâàò ïðèñúäàòà, êà-òî ñïîäåëÿò òåçè ìîòèâè, áåç äà îáñúäÿò àðãó-ìåíòèòå íà æàëáîïîäàòåëêàòà çà íàëè÷èåòî íàåòíè÷åñêè ïðåäðàçñúäúöè ó ïúðâîèíñòàíöèîí-íèÿ ñúä. Ñïîðåä ÅÑÏ× ñïîìåíàâàíåòî íà åò-íè÷åñêèÿ ïðîèçõîä, êàêòî è åêñïëèöèòíî èç-ðàçåíîòî ìíåíèå çà ìàëöèíñòâàòà ñúçäàâàò÷óâñòâîòî, ÷å íàêàçàíèåòî å íàëîæåíî ñ öåëäà ïîñëóæè çà ïðèìåð íà öÿëàòà ðîìñêà îá-ùíîñò. Ñïîðåä Ñúäà æàëáîïîäàòåëêàòà å ëè-øåíà îò ïðàâîòî ñè íà ñïðàâåäëèâ ñúäåáåí ïðî-öåñ èìåííî çàðàäè ðîìñêàòà ñè åòíè÷åñêà ïðè-íàäëåæíîñò. Òîé ïîä÷åðòàâà èçêëþ÷èòåëíàòàòåæåñò íà òîâà íàðóøåíèå, êàòî ïîñî÷âà, ÷å âñúâðåìåííèòå ìóëòèêóëòóðíè åâðîïåéñêè îá-ùåñòâà ïðåìàõâàíåòî íà ðàñèçìà å ïðèîðèòåò-íà öåë çà âñè÷êè ñòðàíè-÷ëåíêè, à áúëãàð-ñêèòå ñúäèëèùà ñà äëúæíè äà ñå ñúîáðàçÿâàòñ êîíñòèòóöèîííèÿ ïðèíöèï çà ðàâåñòâî íàãðàæäàíèòå ïðåä çàêîíà.

12. Ïðàâî íà óáåæèùå,ñâîáîäà íà ïðèäâèæâàíå

Ïðàâîòî íà óáåæèùå è ìåæäóíàðîäíà çàê-ðèëà å çàêðåïåíî â Êîíñòèòóöèÿòà, Êîíâåí-öèÿòà çà ñòàòóòà íà áåæàíöèòå íà ÎÎÍ îò1951 ã. è Ïðîòîêîëà êúì íåÿ îò 1967ã., à ñúùîòàêà è â ñïåöèàëíèÿ íàöèîíàëåí Çàêîí çà óáå-æèùåòî è áåæàíöèòå (ÇÓÁ) îò 2002 ã. Ñúãëàñ-íî íîðìàòèâíàòà óðåäáà Áúëãàðèÿ ïðåäîñòàâÿ÷åòèðè ôîðìè íà çàêðèëà çà ÷óæäåíöè, æåð-òâè íà ïðåñëåäâàíå è íàðóøåíèå íà îñíîâíè-òå èì ïðàâà, à èìåííî - óáåæèùå, ñòàòóò íàáåæàíåö, õóìàíèòàðåí ñòàòóò è âðåìåííà çàê-ðèëà.

Ïðåç 2010 ã. ïðàâíèòå ãàðàíöèè è ïðàêòè-÷åñêèòå âúçìîæíîñòè çà óïðàæíÿâàíå ïðàâîòîíà óáåæèùå è ìåæäóíàðîäíà çàêðèëà â Áúëãà-ðèÿ ïðåòúðïÿõà çíà÷èòåëíî îòñòúïëåíèå â ñðàâ-íåíèå ñ ïðåäõîäíèòå ãîäèíè. Ïðàâèòåëñòâîòîïðåòúðïÿ ïúëåí ïðîâàë â îñúùåñòâÿâàíåòî íàçàÿâåíèòå öåëè çà ðåôîðìà è ðåîðãàíèçàöèÿíà ïðàâíàòà è íà èíñòèòóöèîíàëíàòà óðåäáà èîðãàíèçàöèÿ çà ïîäîáðÿâàíå íà ïîëîæåíèåòîíà òúðñåùèòå çàêðèëà, áåæàíöèòå è ÷óæäåí-öèòå ñ ïðåäîñòàâåí õóìàíèòàðåí ñòàòóò â Áúë-ãàðèÿ. Â ìíîãî îòíîøåíèÿ âìåñòî ïîäîáðåíèåíàñòúïè âëîøàâàíå íà äîñòúïà íà ÷óæäåíöè-òå, íóæäàåùè ñå îò ìåæäóíàðîäíà çàêðèëà äî

ðåäèöà ïðèçíàòè èì îò çàêîíà îñíîâíè ïðîöå-ñóàëíè è ñîöèàëíè ïðàâà, â òîâà ÷èñëî - ïðà-âîòî íà ïðàâíà ïîìîù ïî âðåìå íà àäìèíèñ-òðàòèâíèòå ïðîèçâîäñòâà çà ïðåäîñòàâÿíå íà ñòà-òóò, ïðàâîòî íà íåçàáàâíî íàñòàíÿâàíå â ðå-ãèñòðàöèîííî-ïðèåìàòåëåí öåíòúð, ñîöèàëíàïîìîù è çäðàâíî îñèãóðÿâàíå ñëåä ðåãèñòðà-öèÿ íà ìîëáàòà çà çàêðèëà è ò.í.

Â ïðîäúëæåíèå íà äåñåò ïîðåäíè ãîäèíèáå îòëàãàíî îòêðèâàíåòî íà òðàíçèòíèÿ öåí-òúð â ñ. Ïúñòðîãîð êúì Äúðæàâíà àãåíöèÿ çàáåæàíöèòå (ÄÀÁ), íàìèðàù ñå â ðàéîíà íàáúëãàðî-òóðñêî-ãðúöêàòà ãðàíèöà. 2010 ã. íå íàï-ðàâè èçêëþ÷åíèå â òîçè ñìèñúë, êàòî òîçè ïúòîòëàãàíåòî áå çà íåîïðåäåëåí ñðîê. Ñúãëàñíîçàêîíà òðàíçèòíèòå öåíòðîâå ñå ñúçäàâàò çàðåãèñòðàöèÿ, ïðîâåæäàíå íà ïðîèçâîäñòâà çàîïðåäåëÿíå íà îòãîâîðíàòà äúðæàâà-÷ëåíêà èóñêîðåíè ïðîèçâîäñòâà ïî ìîëáèòå çà çàêðè-ëà, ïîäàäåíè íà äúðæàâíàòà ãðàíèöà. Ëèïñàòàíà òåðèòîðèàëíî ïîäåëåíèå íà ÄÀÁ íà íàé-âàæíàòà âõîäíà ãðàíèöà íà ñòðàíàòà, ïðåç êîÿ-òî âëèçà îñíîâíèÿò èìèãðàöèîíåí ïîòîê, âî-äè äî ëèïñà íà âñÿêàêâà îðãàíèçàöèîííà âúç-ìîæíîñò çà ðåãèñòðàöèÿ êàòî òúðñåùè çàêðè-ëà íà îíåçè ÷óæäåíöè, êîèòî çàêîíîñúîáðàç-íî çàÿâÿâàò ñâîåòî èñêàíå äà ïîëó÷àò ìåæäó-íàðîäíà çàêðèëà îùå íà ñàìàòà ãðàíèöà ïðåäîðãàíèòå íà Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿ. Îò ñâîÿ ñòðà-íà, Ãëàâíà äèðåêöèÿ "Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿ" ïðî-äúëæè äà èçïúëíÿâà âúçëîæåíèòå é ôóíêöèèáåç äà ïðåäâèäè è ïëàíèðà â ñâîÿ áþäæåòñðåäñòâà çà ïðåâîä è êîìóíèêàöèÿ ïî îòíî-øåíèå íà âñè÷êè çàäúðæàíè íà ãðàíèöàòà ÷óæ-äåíöè. Áåç ïèñìåí è îñîáåíî óñòåí ïðåâîä îòñúîòâåòíèÿ ãîâîðèì åçèê, Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿíå áå â ñúñòîÿíèå äà îñèãóðè íàäëåæíàòà ðå-ãèñòðàöèÿ è íà òúðñåùèòå çàêðèëà, è íà òåõ-íèòå ìîëáè ïî ðåäà íà ÷ëåí 58, àë. 4 îò ÇÓÁ,òúé êàòî íå áå â ñúñòîÿíèå äà îñúùåñòâè äîðèåëåìåíòàðíà êîìóíèêàöèÿ ñ òÿõ. Ïðåç 2010 ã.ñå íàáëþäàâàõà ïàòîëîãè÷íè ñèòóàöèè, â êîèòîîðãàíèòå íà Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿ è ñëåäñòâèåòîèçèñêâàõà îò ÷óæäåíöèòå, ïîíÿêîãà äîðè è çàöåëèòå íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî è ïîâ-äèãàíå íà îáâèíåíèå ïî ÷ëåí 279 îò ÍÊ, äàçàïëàùàò ñàìè çà èçâúðøâàíèòå ïðåâîäà÷åñêèóñëóãè. Åòî çàùî, ïðåç 2010 ã. òúðñåùèòå çàê-ðèëà ÷óæäåíöè èìàõà âúçìîæíîñò äà ðåàëè-çèðàò ïðàâîòî è çàäúëæåíèåòî ñè äà ïîäàäàòìîëáà çà çàêðèëà íà ãðàíèöàòà ñàìî ïðè ïî-ìîùòà íà àäâîêàòèòå è ïðåâîäà÷èòå, îñèãóðå-íè îò ÁÕÊ.

Íåçàâèñèìî îò òîâà, äîðè îíåçè òúðñåùèçàêðèëà ÷óæäåíöè, êîèòî óñïÿâàõà äà ðåãèñ-òðèðàò ìîëáàòà ñè çà çàêðèëà íà ãðàíèöàòà,íå ìîæåõà äà ñå âúçïîëçâàò îò ïðàâàòà ñè íà


íàñòàíÿâàíå, ñîöèàëíà ïîìîù è çäðàâíî îñè-ãóðÿâàíå, òúé êàòî ìíîçèíñòâîòî îò òÿõ áÿõàïðåâåæäàíè â Ñïåöèàëíèÿ äîì çà âðåìåííîíàñòàíÿâàíå íà ÷óæäåíöè (ÑÄÂÍ×) â êâ. Áóñ-ìàíöè, Ñîôèÿ, âìåñòî â òðàíçèòåí èëè ðå-ãèñòðàöèîííî-ïðèåìàòåëåí öåíòúð êúì ÄÀÁ.Òàçè ïðàêòèêà, äàòèðàùà îò 2007 ã., ïðîäúë-æè äà ñå îñúùåñòâÿâà íà îñíîâàíèå ÷ëåí 16,àë. 1, ò.3 îò Íàðåäáàòà çà îòãîâîðíîñòòà è êîîð-äèíàöèÿòà ìåæäó ÄÀÁ, ÃÄÃÏ è ÄÌ-ÌÂÐ îò2008 ã., ìàêàð íîðìàòà äà áå â ïúëíî ïðîòèâî-ðå÷èå ñ ÷ëåí 29, àë. 1, ò.2 âúâ âðúçêà ñ ÷ëåí 20îò ÇÓÁ, íîðìàòèâåí àêò îò ïî-âèñîê ðàíã, àòàêà ñúùî è â íàðóøåíèå íà îáùîïðèçíàòèòååâðîïåéñêè íîðìàòèâíè ñòàíäàðòè ïî ïðèå-ìàíåòî è ïî-ñïåöèàëíî íà ÷ëåí 18, àë. 1 îòÄèðåêòèâà 2005/85/ÅÎ çà ìèíèìàëíèòå ñòàí-äàðòè îòíîñíî ïðîöåäóðàòà çà ïðåäîñòàâÿíå èîòíåìàíå íà ñòàòóò â äúðæàâèòå-÷ëåíêè. Ïðåç2010 ã. Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ çà áåæàíöèòå ïðî-äúëæè äà èçïîëçâà êàòî îïðàâäàíèå çà òàçèíåçàêîíîñúîáðàçíà ïðàêòèêà íåäîñòàòú÷íèÿêàïàöèòåò íà ðåãèñòðàöèîííî-ïðèåìàòåëíèòåñè öåíòðîâå, íî áåç äà ïðåäïðèåìà íèêàêâèäðóãè ïðàêòè÷åñêè ìåðêè çà ïðåîäîëÿâàíåòîé. Â ðåçóëòàò íà òàçè íåçàêîííà ïðàêòèêà òúð-ñåùèòå çàêðèëà, çàäúðæàíè â ÑÄÂÍ× ñëåä ïî-äàäåíà è ðåãèñòðèðàíà ìîëáà çà çàêðèëà íàãðàíèöàòà, ïðåñòîÿâàõà ìåæäó äâå è ïåò ñåä-ìèöè â óñëîâèÿ íà çàäúðæàíå äî îñâîáîæäà-âàíåòî èì îò ÄÀÁ çà èäåíòèôèêàöèÿ, ðåãèñ-òðàöèÿ è íàñòàíÿâàíå. Âúïðåêè ÷å ñðåäíèÿòïåðèîä íà çàäúðæàíå íà òúðñåùè çàêðèëà âÑÄÂÍ× çíà÷èòåëíî íàìàëÿ â ñðàâíåíèå ñ 2009ã. (ñòàâàéêè ìåæäó òðè ñåäìèöè è øåñò ìåñå-öà), âñå îùå äèðåêòíèÿò è áåçïðåïÿòñòâåí äîñ-òúï äî áåæàíñêà ïðîöåäóðà íå èì áå îñèãó-ðåí.

Ïðåç 2010 ã. ðàéîííèòå ïðîêóðàòóðè â ðåãèî-íà íà ãðàíèöàòà ñ Òóðöèÿ è Ãúðöèÿ èíèöèèðà-õà êàìïàíèÿ çà ïðîâåæäàíå íà íàêàçàòåëíèïðîèçâîäñòâà íà îñíîâàíèå íåçàêîííî âëèçàíåíà òåðèòîðèÿòà íà Áúëãàðèÿ ñïðÿìî òúðñåùè-òå çàêðèëà ÷óæäåíöè, äîðè êîãàòî ìîëáèòå èìçà çàêðèëà áÿõà âå÷å çàÿâåíè è ðåãèñòðèðàíè.Òàçè ïîëèòèêà è ïðàêòèêà áå â äèðåêòíî íàðó-øåíèå íà ÷ëåí 279, àë. 5 îò ÍÊ è ÷ëåí 31 îòÊîíâåíöèÿòà çà ñòàòóòà íà áåæàíöèòå. Êàòîñå èìà ïðåäâèä èçèñêâàíåòî çà îòêàç îò íàêà-çàòåëíî ïðåñëåäâàíå íà òîâà äåÿíèå, êîãàòî åèçâúðøåíî ñ öåë äà ñå óïðàæíè ïðàâîòî íà óáå-æèùå è ìåæäóíàðîäíà çàêðèëà, î÷åâèäíàòà öåëíà òàçè ïðàêòèêà íå áå íèùî äðóãî îñâåí èç-êóñòâåíî ïîâèøàâàíå íà åôåêòèâíîñòòà íà ñúîò-âåòíèòå ïðîêóðàòóðè ñ îãëåä íà ñðàâíèòåëíîëåñíàòà äîêàçóåìîñò íà ïðåñòúïëåíèåòî íåçà-êîííî âëèçàíå íà òåðèòîðèÿòà. Êàòî ðåçóëòàò

îò òàçè çëîóïîòðåáà ìåñòíèòå íàêàçàòåëíè îò-äåëåíèÿ íà ñúäèëèùàòà ïîñòàíîâèõà îñúäèòåë-íè ïðèñúäè ñïðÿìî 74 òúðñåùè çàêðèëà, êîåòîïðåäñòàâëÿâàøå 25% îò îáùèÿ áðîé íà ïîäà-ëèòå ìîëáà çà çàêðèëà íà ãðàíèöàòà 296 ÷óæ-äåíöè.

Ïðåç 2010 ã. â Áúëãàðèÿ áÿõà ðåãèñòðèðàíèîáùî 1 008 òúðñåùè çàêðèëà. 296 îò òÿõ áÿõàðåãñèòðèðàíè íà ãðàíèöàòà, êàòî 183 îò ðå-ãèñòðèðàíèòå íà ãðàíèöàòà òúðñåùè çàêðèëà,èëè 61%, áÿõà çàäúðæàíè â ÑÄÂÍ× - Áóñìàí-öè. Åäâà 113 òúðñåùè çàêðèëà, èëè 39%, ïîëó-÷èõà äèðåêòåí äîñòúï äî ïðîöåäóðà è íàñòàí-ÿâàíå â ðåãèñòðàöèîííî-ïðèåìàòåëíèòå öåíòðî-âå íà ÄÀÁ. Îáùî 580 òúðñåùè çàêðèëà áÿõà çà-äúðæàíè ïðåç 2010 ã. 380, èëè 65%, áÿõà îñâî-áîäåíè â ñðîê îò åäèí ìåñåö.

Ïðàâíà ïîìîù íà òúðñåùèòå çàêðèëà ïîâðåìå íà ïðîèçâîäñòâîòî çà ïðåäîñòàâÿíå íàñòàòóò íå áå îñèãóðåíà ïðåç öÿëàòà 2010 ã. Äúð-æàâíàòà àãåíöèÿ çà áåæàíöèòå îòìåíè áåç íè-êàêâî ðàçóìíî îáÿñíåíèå ôèíàíñèðàíàòà îòÅâðîïåéñêèÿ áåæàíñêè ôîíä ïðàâíà ïîìîù,êîÿòî ñëåäâàøå äà ñå ïðåäîñòàâè íà òúðñåùè-òå çàêðèëà. Âñè÷êè ïðîèçâîäñòâà ïî ðåäà íàÇÓÁ áÿõà ïðîâåæäàíè ïðè ïúëíà ëèïñà íà àä-âîêàòñêà çàùèòà è ïðåäñòàâèòåëñòâî. Òîâà ïîâ-ëèÿ íà åôåêòèâíîñòòà è çàêîíîñúîáðàçíîñòòàíà ïðîâåæäàíèòå àäìèíèñòðàòèâíè ïðîöåäó-ðè è äîâåäå äî íåèçáåæåí ñðèâ â ðåéòèíãà íàïðèçíàâàíå è ïðåäîñòàâÿíå íà ñòàòóò è çàêðè-ëà â Áúëãàðèÿ. Òúðñåùèòå çàêðèëà ðåäîâíî äîê-ëàäâàõà çà ïðåäóáåäåíî ïðîâåæäàíå íà ïðîöå-äóðíèòå èíòåðâþòà, íåêîðåêòíî ñúñòàâÿíå íàïðîòîêîëè, îòêàç çà ñúáèðàíå íà äîêàçàòåëñ-òâà, íåïðàâèëíî îïèñâàíå íà ïðåäàâàíèòå äî-êàçàòåëñòâà è ò.í. Òîçè ôîðìàëåí ïîäõîä äå-ìîòèâèðà çíà÷èòåëíà ÷àñò îò òúðñåùèòå çàê-ðèëà äà îñòàíàò â Áúëãàðèÿ è äà èç÷àêàò èçõî-äà îò ïðîèçâîäñòâîòî èì çà çàêðèëà è ïðè÷è-íè ñïèðàíåòî íà 7% è ïðåêðàòÿâàíåòî íà 19%îò ïðîèçâîäñòâàòà ïðåä Äúðæàâíàòà àãåíöèÿçà áåæàíöèòå.

Ñâîáîäàòà íà ïðèäâèæâàíå å çàêðåïåíà â÷ëåí 13 îò Âñåîáùàòà äåêëàðàöèÿ çà ïðàâàòàíà ÷îâåêà, ÷ëåí 12 îò Ìåæäóíàðîäíèÿ ïàêò çàãðàæäàíñêè è ïîëèòè÷åñêè ïðàâà è â ÷ëåí 35âúâ âðúçêà ñ ÷ëåí 27, àë. 1 è ÷ëåí 26, àë. 2 îòÊîíñòèòóöèÿòà. Ïîñòèãíàòèÿò ïðåç 2009 ã. çíà-÷èòåëåí íàïðåäúê â çàùèòàòà íà ïðàâîòî íàñâîáîäà íà ïðèäâèæâàíå íà ãðàæäàíèòå íà òðå-òè äúðæàâè ÷ðåç âúâåæäàíåòî âúâ âúòðåøíîòîçàêîíîäàòåëñòâî íà Äèðåêòèâà 2008/115/ÅÎ çàñúæàëåíèå íå áåøå ïðîäúëæåí ïðåç 2010 ã. Âú-âåäåíèÿò â íàöèîíàëíîòî çàêîíîäàòåëñòâî ìàê-ñèìàëåí ñðîê çà çàäúðæàíå íà íåçàêîííèòåìèãðàíòè â ÑÄÂÍ× ïðîäúëæè äà áúäå ïðèëà-


ãàí êàòî íîðìà, à íå êàòî èçêëþ÷åíèå ïî îò-íîøåíèå íà òåçè îò òÿõ, ïîäëåæàùè íà äå-ïîðòèðàíå îò òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà. Íå áåêîðèãèðàíî ïîä íèêàêâà íîðìàòèâíà èëè ïðàê-òè÷åñêà ôîðìà äîïóñíàòîòî ïðè òðàíñïîíè-ðàíåòî íà äèðåêòèâàòà â çàêîíà îòêëîíåíèåîò åâðîïåéñêèòå ñòàíäàðòè, ïî-ñïåöèàëíî ðàç-øèðåíàòà âúçìîæíîñò íà ñúäà äà óäúëæàâà çà-äúðæàíåòî îòâúä ìàêñèìàëíèÿ ñðîê (÷ëåí 46à,àë. 4 âúâ âðúçêà ñ ÷ëåí 44, àë. 8 Ç×ÐÁ). Îñâåíòîâà, ñúäåáíèÿò êîíòðîë âúðõó àäìèíèñòðà-òèâíîòî çàäúðæàíå çà äåïîðòèðàíå èëè åêñïóë-ñèðàíå å óðåäåí â çàêîíà êàòî çàäúëæèòåëåíåäâà ñëåä èçòè÷àíåòî íà êðàéíèòå ñðîêîâå ïîäèðåêòèâàòà. Ïî òîçè íà÷èí ñúäåáíèÿò êîí-òðîë âúðõó ëèøàâàíåòî îò ñâîáîäà ñ àäìèíèñ-òðàòèâíà ìÿðêà, íàëàãàíà ÷ðåç ïîëèöåéñêà çà-ïîâåä, íå å àâòîìàòè÷åí è íåçàáàâåí, à ñå îò-ëàãà âúâ âðåìåòî ñ øåñò ìåñåöà, êîåòî å íàðó-øåíèå íà ðàçïîðåäáàòà íà ÷ëåí 5, ò.4 îò ÅÊÏ×çà ñúäåáåí êîíòðîë íàä çàäúðæàíåòî. Òîçè ïîä-õîä ñïðÿìî ãðàæäàíèòå íà òðåòè äúðæàâè åèçöÿëî äèñêðèìèíàöèîíåí è íåñúîòâåòåí êàê-òî íà äúëæèìèòå ñòàíäàðòè çà çàùèòà ïðàâàòàíà ÷îâåêà, òàêà è íà âúçïðèåòèòå âå÷å â íà-öèîíàëíîòî çàêîíîäàòåëñòâî è ïðàêòèêà ìå-õàíèçìè çà èäåíòè÷íà çàùèòà ïî îòíîøåíèåíà îáâèíÿåìèòå â íàêàçàòåëíèòå ïðîèçâîäñ-òâà (÷ëåíîâå 63-65 îò ÍÏÊ).

Ïðåç äåêåìâðè 2010 ã. ÁÕÊ ïóáëèêóâà íà-öèîíàëíèÿò äîêëàä "Çàäúðæàíè, âìåñòî çàùè-òåíè" çà çàäúðæàíåòî íà óÿçâèìè òúðñåùè çàê-ðèëà è íåëåãàëíè ìèãðàíòè íà òåðèòîðèÿòàíà Áúëãàðèÿ êàòî ÷àñò îò îáùîåâðîïåéñêèÿäîêëàä DEVAS (Detention of Vulnerable AsylumSeekers). Öåëòà íà ïðîåêòà DEVAS áå äà ñå èç-âúðøè ïðîó÷âàíå è àíàëèç íà óÿçâèìîñòòà ïðèçàäúðæàíèòå òúðñåùè çàêðèëà è íåëåãàëíèìèãðàíòè: êàêòî íà÷èíúò, ïî êîéòî ñå ñïðàâÿòâ óñëîâèÿòà íà çàäúðæàíå ëèöà, êîèòî ïðåäèòîâà ñà áèëè óÿçâèìè, òàêà è íà÷èíúò, ïî êîé-òî çàäúðæàíåòî ìîæå äà äîâåäå äî óÿçâèìîñòïðè ëèöà, êîèòî íÿìàò îôèöèàëíî ïðèçíàòèõàðàêòåðèñòèêè íà óÿçâèìîñò è ñïåöèàëíèíóæäè. Âúç îñíîâà íà àíàëèçà íà ñúáðàíèòåäàííè ñå î÷åðòàõà íÿêîëêî ôàêòîðà çà îïðå-äåëÿíå íà ñúñòîÿíèåòî íà óÿçâèìîñò - ñîöèàë-íè, ëè÷íè è òåçè íà ñðåäàòà. Îò îáñòîéíèÿàíàëèç íà òåçè ôàêòîðè îò ãëåäíàòà òî÷êà íàçàäúðæàíèòå ìèãðàíòè, íî òàêà ñúùî è íàÍÏÎ è ãðàæäàíñêèòå îðãàíèçàöèè, ïðåäîñ-òàâÿùè ïîìîù â öåíòðîâåòå çà çàäúðæàíå èíà ñàìèòå ñëóæèòåëè â öåíòúðà ñå î÷åðòàõàíÿêîëêî ïðîáëåìíè îáëàñòè, çà êîèòî ÁÕÊïðåïîðú÷à íåçàáàâíè äåéñòâèÿ. Íàé-íàëåæà-ùè ñà ïðîáëåìèòå, ñâúðçàíè ñ îáùàòà ëèïñàíà èíôîðìàöèÿ, ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà çàäúð-

æàíåòî è âúçäåéñòâèåòî ìó âúðõó ôèçè÷åñêî-òî è ïñèõè÷åñêîòî çäðàâå, ëîøèòå ìàòåðèàë-íè óñëîâèÿ è õðàíåíå è îñîáåíî çàäúðæàíåòîíà òúðñåùè çàêðèëà, ïî îòíîøåíèå íà êîèòîäåïîðòèðàíåòî å ñïðÿíî ïî ñèëàòà íà ñàìèÿçàêîí (÷ëåí 67, àë. 1 îò ÇÓÁ). Îò ãëåäíà òî÷êàíà ïðàâàòà íà ÷îâåêà íàé-êðèòè÷åí å ïðîáëå-ìúò ñ ëèïñâàùèÿ àâòîìàòè÷åí ñúäåáåí êîí-òðîë çà ïðåðàçãëåæäàíåòî îò ñúä âúâ âñåêè îò-äåëåí ñëó÷àé íà ïðàâíèòå îñíîâàíèÿ çà çà-äúðæàíåòî è äåéñòâèòåëíàòà íóæäà îò íåãî,çà äà ñå óñòàíîâè îò íåçàâèñèì ñúäåáåí îðãàíäàëè ñà ñïàçåíè îáùîïðèçíàòèòå ñòàíäàðòè çàçàùèòà íà ñâîáîäàòà íà èíäèâèäà îò íàðóøà-âàíå íà ïðàâîòî íà ñâîáîäà è ñèãóðíîñò ñúã-ëàñíî ÷ëåí 5 îò Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà ïðà-âàòà íà ÷îâåêà è ÷ëåí 15, àë. 2 (à) îò Äèðåê-òèâà 2008/115/ÅÎ çà âðúùàíå íà íåçàêîííîïðåáèâàâàùè ãðàæäàíè íà òðåòè ñòðàíè. Îñ-âåí òîâà, ñðîêúò çà îáæàëâàíå íà çàïîâåäòà çàçàäúðæàíå ïî ÷ëåí 46à îò Çàêîíà çà ÷óæäåíöè-òå å íåîáîñíîâàíî êðàòúê è áè ñëåäâàëî äà ñåóäúëæè, çà äà ñå èçáåãíàò íåñúðàçìåðíîñòòà èäèñêðèìèíàöèÿòà. Çàäúðæàíèòå íåçàêîííî ïðå-áèâàâàùè ìèãðàíòè íÿìàò îñèãóðåíà ïî çàêîíïðàâíà ïîìîù è íå ðàçïîëàãàò ñ àäåêâàòíà çà-ùèòà è êâàëèôèöèðàí þðèäè÷åñêè ñúâåò. Íàê-ðàÿ, âúïðîñúò çà ìåäèöèíñêîòî ëå÷åíèå íàõðîíè÷íè çàáîëÿâàíèÿ ñëåäâà äà áúäå íåçà-áàâíî íîðìàòèâíî óðåäåí, êàòî ñå èçïîëçâàïîäõîäúò ïðè îñúäåíèòå íà ëèøàâàíå îò ñâî-áîäà, êàòî äúðæàâàòà ñëåäâà äà ïîêðèâà îòáþäæåòà ðàçõîäèòå çà çäðàâíî îñèãóðÿâàíå íàçàäúðæàíèòå, çà äà ñå îñèãóðè ëèïñâàùèÿò ïî-íàñòîÿùåì äîñòúï äî çäðàâåîïàçâàíå íà õðî-íè÷íî áîëíèòå ìèãðàíòè.

13. Ïðàâà íà õîðàòàñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà

â èíñòèòóöèèòå

Ìèñëåíåòî çà õîðàòà ñ ìåíòàëíè ïðîáëåìè,íàñòàíåíè â èíñòèòóöèè, äíåñ å íåîòäåëèìî îòìèñëåíåòî çà ðàçâèòèåòî íà ìðåæà îò ñîöèàëíèóñëóãè â îáùíîñòòà, êîÿòî äà èì ïîçâîëè äàïîëó÷àò íóæíàòà ïîäêðåïà è ðåñóðñ, çà äà âúç-ñòàíîâÿò æèâîòà ñè è äà ñå çàâúðíàò â îáùíîñòòà.Áåçäåéñòâèåòî äà ñå îñèãóðè ñîöèàëíà ïîäêðå-ïà â îáùíîñòòà â êîëè÷åñòâî è êà÷åñòâî äîñòà-òú÷íè, ÷å äà ñå ïîñòèãíå åôåêòèâíî öåëòà íàäåèíñòèòóàëèçàöèÿòà, ñå íàðåæäà, çàåäíî ñ ôè-çè÷åñêèòå ìåõàíèçìè íà èçîëàöèÿ íà ïîòðåáè-òåëèòå íà ñîöèàëíè óñëóãè èçâúí îáùíîñòòà,ñðåä êàòåãîðèÿòà ôàêòîðè, âîäåùè äî íàðóøà-âàíå íà ïðàâîòî èì íà ñâîáîäà è ñèãóðíîñò,êàêòî è íà ïðàâîòî èì íà ëè÷åí æèâîò.


Ïðåç 2010 ã. â Áúëãàðèÿ áÿõà íàïðàâåíè íÿêîèìàëêè ñòúïêè â ïîñîêà íà èçâåæäàíå íà õîðàîò èíñòèòóöèè, íî òåçè äåéñòâèÿ ïðàêòè÷åñêèíå ïðîìåíèõà îáùàòà êàðòèíà. Òå íå ïðåä-ñòàâëÿâàõà ÷àñò îò öåëåíàñî÷åí, öÿëîñòåí, îá-ìèñëåí è ðåñóðñíî îñèãóðåí ïðîöåñ, à ïî-ñêî-ðî áÿõà åïèçîäè÷íè äåéñòâèÿ çà ôèçè÷åñêî ïðå-ìåñòâàíå íà õîðà îò èíñòèòóöèÿ â äðóãà óñëó-ãà, ÷åñòî áàçèðàíà íà íåïîäõîäÿùî ìÿñòî îòãëåäíà òî÷êà íà îñèãóðÿâàíå íà êàäðîâè ðåñóðñçà äîáðà ãðèæà è ïîäõîäÿùà èíôðàñòðóêòóðà.Íå áåøå èçïúëíåíà íèòî åäíà ïðåïîðúêà îòäàäåíèòå íà äúðæàâèòå-÷ëåíêè íà Åâðîïåéñêèÿñúþç ñ "Äîêëàä íà íåçàâèñèìà åêñïåðòíà ãðóïàïî âúïðîñà çà ïðåõîäà îò èíñòèòóöèîíàëíà ãðè-æà êúì ãðèæè â îáùíîñòòà" íà Åâðîïåéñêàòàêîìèñèÿ îò 2009 ã.62

Ïðåç ìàé 2010 ã. ÌÒÑÏ èçãîòâè ïðîåêò çàïîëèòè÷åñêè äîêóìåíò, íàçîâàí "Âèçèÿ çàäåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿòà íà âúçðàñòíèòå õî-ðà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà, óìñòâåíà èçîñòà-íàëîñò è äåìåíöèÿ".63 Òîçè ïðîåêò, êîéòî áèìîãúë äà áúäå êðà÷êà êúì èçïúëíåíèå íà ÷àñòîò ïðåïîðúêèòå íà ÅÊ, òàêà è íå áå ïðèåò îêîí-÷àòåëíî äî êðàÿ íà ãîäèíàòà. Â íåãî ñå ñúäúð-æàò êîíñòàòàöèè, êîèòî çà ïîðåäåí ïúò ïîò-âúðæäàâàò ôàêòà íà òåæêîòî ñúñòîÿíèå è íåÿñ-íîòî áúäåùå íà õîðàòà ñ ìåíòàëíè ïðîáëåìè,íàñòàíåíè â èíñòèòóöèè. Â ïðîåêòà ñå ïðèçíà-âà, ÷å ñúùåñòâóâàùàòà ñèñòåìà îò ñîöèàëíè óñ-ëóãè â Áúëãàðèÿ íå å â ñúñòîÿíèå äà ïîêðèåðåàëíèòå íóæäè íà õîðàòà ñ ìåíòàëíè óâðåæ-äàíèÿ. Ïðèçíàòà å íåîáõîäèìîñòòà îò "òðàí-ñôîðìèðàíå íà èíñòèòóöèîíàëíèÿ ìîäåë â ñòà-öèîíàðíè è ìîáèëíè óñëóãè â îáùíîñòòà". Âúï-ðåêè òîâà ïðèçíàíèå è îãëàñåíî íàìåðåíèå,ðåçóëòàòèòå ñà ïîâå÷å îò íåçàäîâîëèòåëíè. Ïîäàííè íà Àãåíöèÿòà çà ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå(ÀÑÏ) â èíñòèòóöèè çà õîðà ñ ìåíòàëíè óâ-ðåæäàíèÿ êúì 31.12.2010 ã. ïðîäúëæàâàò äà æè-âåÿò îáùî 3 498 äóøè. Îò òÿõ 1 169 ñà â äîìîâåçà âúçðàñòíè ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà (ÄÂÏÐ),à 2 329 - â äîìîâå çà âúçðàñòíè ñ óìñòâåíà èçî-ñòàíàëîñò (ÄÂÓÈ). Îáùèÿò áðîé íà èíñòèòó-öèèòå íå å ïðîìåíåí â ñðàâíåíèå ñ ïðåäõîäíà-òà ãîäèíà - ñúùåñòâóâàò 15 èíñòèòóöèè çà âúç-ðàñòíè ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà è 28 çà âúç-

ðàñòíè ñ óìñòâåíà èçîñòàíàëîñò;64 íÿìà çàêðè-òè èíñòèòóöèè. Íÿìà è ïðåìåñòåíè òàêèâà âíàñåëåíè ìåñòà ñ ïî-äîáðà èíôðàñòðóêòóðà.

È ïðåç 2010 ã. ïðå÷êèòå ïðåä îñúùåñòâÿâàíåíà ïðîöåñà íà äåèíñòèòóàëèçàöèÿ îñòàíàõà íåï-ðåîäîëåíè. Íèêàêâà ïðîìÿíà íå íàñòúïè ïî îò-íîøåíèå íà îöåíêàòà íà ïîòðåáíîñòèòå îò ñî-öèàëíè óñëóãè â îáùíîñòòà. Ïðèáëèçèòåëíî ïî-ñî÷âàíå íà áðîÿ õîðà, êîèòî å âåðîÿòíî äà èìàòïîòðåáíîñò äà ïîëçâàò ñîöèàëíè óñëóãè ïîðà-äè ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå, å íàëèöå â ïðîåêòàçà âèçèÿ çà äåèíñòèòóàëèçàöèÿ. Ñïîðåä òîçè äî-êóìåíò. "[ë]èöàòà, êîèòî ñòðàäàò îò ïñèõè÷íîðàçñòðîéñòâî â îïðåäåëåí ìîìåíò îò æèâîòàñè, ñà îêîëî 25% îò ñâåòîâíàòà ïîïóëàöèÿ."Êúì òÿõ òðÿáâà, ïàê ñïîðåä íåãî, äà ñå ïðè-áàâÿò 409 äóøè, êîèòî ñà íàâúðøèëè ïúëíîëå-òèå êúì 31.12.2010 ã. è ñå íàìèðàò â ñïåöèàëè-çèðàíè èíñòèòóöèè çà äåöà ñ óâðåæäàíèÿ. Òîâàïðèáëèçèòåëíî ïîñî÷âàíå, áàçèðàíî íà îáùàèíôîðìàöèÿ, íå å ñòàòèñòèêà. Íå âîäè è äîèçâîä çà áðîÿ íåîáõîäèìè óñëóãè, òåðèòîðèàë-íîòî èì ðàçïðåäåëåíèå è âèäà èì. Â ïðîåêòà çàâèçèÿ å ïðîïóñíàòî äà áúäå îò÷åòåí è ôàêòúò,÷å õîðàòà, êîèòî â ìîìåíòà ñå íàìèðàò â èí-ñòèòóöèÿ, ñà îíåçè, êîèòî â íàé-ãîëÿìà ñòå-ïåí ñå íóæäàÿò îò ïîäêðåïà, çà äà ìîãàò äàâîäÿò îòíîâî æèâîò â îáùíîñòòà. Ëèïñâàò è äàí-íè - êàêòî çà áðîÿ, òàêà è çà íóæäèòå íà õîðà-òà, êîèòî òðàéíî æèâåÿò â ïñèõèàòðè÷íè áîë-íèöè. Ëèïñàòà íà èíôîðìèðàíîñò çà ïîòðåá-íîñòèòå, íåèçáåæíî âîäè äî äåôèöèò íà ïðåä-ëàãàíåòî. Äîðè íà áàçàòà íà èçâåñòíèòå, íåïúë-íè è îñêúäíè äàííè, ñòàâà ÿñíî, ÷å ðàçêðèòè-òå óñëóãè ñà ïîâå÷å îò íåäîñòàòú÷íè.

Òàêà ñòèãàìå äî ñëåäâàùàòà ïðå÷êà, îñòàíà-ëà íåïðåîäîëÿíà ïðåç 2010 ã., ëèïñà íà óñëóãèâ îáùíîñòòà. Ñïîðåä äàííè íà ÀÑÏ îò 31.01.2011ã. â ñòðàíàòà ñúùåñòâóâàò 18 çàùèòåíè æèëèùàçà õîðà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà ñ êàïàöèòåò181 äóøè è 63 çàùèòåíè æèëèùà ñ êàïàöèòåò533 äóøè, ïåò ïðåõîäíè æèëèùà çà õîðà ñ óì-ñòâåíà èçîñòàíàëîñò ñ êàïàöèòåò 55 äóøè è äâåïðåõîäíè æèëèùà çà õîðà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîé-ñòâà ñ êàïàöèòåò äåâåò äóøè.65 Ïàê ïî äàííèíà ÀÑÏ, êúì 31.12.2010 ã. â ñòðàíàòà ñà äåé-ñòâàëè îáùî 50 äíåâíè öåíòúðà çà ñîöèàëíàèíòåãðàöèÿ è ðåõàáèëèòàöèÿ íà èíâàëèäè, êà-

62 Äîêëàäúò å ïîäãîòâåí îò ãðóïà íåçàâèñèìè åêñïåðòè,ñúáðàíè îò åâðîêîìèñàðÿ ïî çàåòîñòòà, ñîöèàëíèòå ãðè-æè è ðàâíèòå âúçìîæíîñòè íà ÅÊ Âëàäèìèð Øïèäëà, è åäîñòúïåí çà èçòåãëÿíå íà áúëãàðñêè åçèê íà: www.osmhi.org/. . ./2009-09-21%20Expert%20Group%20Report%20Final%20draft_BG.doc.63 Äîñòúïíà íà: www.mlsp.government.bg/bg/news/deintitut01.ppt. Ñòðàíèöàòà å ïîñåòåíà íà 31.01.2011 ã. èíà 23.02.2011 ã.

64 Èíôîðìàöèÿòà å äîñòúïíà íà ñòðàíèöàòà íà ÀÑÏ:http://www.asp.government.bg/ASP_Client/ClientServlet?cmd=add_content&lng=1&sectid=24&s1=22&selid=22, ïîñå-òåíà íà 01.02.2011 ã. è íà 18.02.2011 ã. Êúì 18.02.2011 ã.äàííèòå ñà àêòóàëèçèðàíè êúì 31.01.2011 ã., íî ïðîìÿíà âöèôðèòå íå å íàñòúïèëà.65 Ïèñìåíà ñïðàâêà, ïîëó÷åíà íà 22.02.2011 ã.


òî íå å ïîñî÷åíî êîëêî îò òÿõ ïðèåìàò õîðà ñìåíòàëíè óâðåæäàíèÿ.66 Â ïðîåêòà íà âèçèÿ çàäåèíñòèòóàëèçàöèÿ ëèïñàòà íà ñîöèàëíè óñëó-ãè â îáùíîñòòà å ïðèçíàòà çà åäèí îò îñíîâíè-òå ðèñêîâå ïðåä ïðîöåñà. Äðóã ðèñê îò òàçè êà-òåãîðèÿ, ïðèçíàò â ñúùèÿ äîêóìåíò, å íåðàâ-íîìåðíîòî òåðèòîðèàëíî è âèäîâî ðàçïðåäå-ëåíèå íà óñëóãèòå.

Äðóãà ãîëÿìà ïðå÷êà ïðåä äåèíñòèòóàëèçà-öèÿòà, çà êîÿòî íå ñå íàìåðè ïîäõîä çà ïðåî-äîëÿâàíå ïðåç 2010 ã., å ëèïñà íà ïðîãðàìè,íàñî÷åíè êúì èçãðàæäàíå èëè âúçñòàíîâÿâàíåíà óìåíèÿ. Òàçè ëèïñà å îñîáåíî óâðåæäàùà çàõîðàòà â èíñòèòóöèè, êîèòî â ðåçóëòàò îò èçî-ëèðàíèÿ íà÷èí íà æèâîò, ëèïñàòà íà äîñòúïäî èíôîðìàöèÿ è ëèïñàòà íà ñìèñëåíè çàíè-ìàíèÿ, ïîñòåïåííî ðàçâèâàò ñèíäðîìà íà èí-ñòèòóàëèçúì, êîéòî å óâðåæäàù â ìíîãî ñëó-÷àè ïîâå÷å, îòêîëêîòî ñàìàòà ïñèõè÷íà áîëåñò.Äåïåðñîíàëèçàöèÿòà íà õîðàòà, íàñòàíåíè â èí-ñòèòóöèè, ìîæå äà áúäå ïðåîäîëÿíà äîðè ÷ðåçïðåäîñòàâÿíå è ãàðàíòèðàíå íà ëè÷íè ïðèòå-æàíèÿ è ãàðàíòèðàíå íà çàïàçâàíå íà âàæíè çàîòäåëíàòà ëè÷íîñò âåùè îò åìîöèîíàëíî çíà-÷åíèå. Ìíîãî ðÿäêî ñúùåñòâóâà ðàçáèðàíå çàòàçè íóæäà; ðàçáèðàíåòî å ïî-ñêîðî èçêëþ÷å-íèå. Íÿìàøå è ïðîãðàìà, êîÿòî äà äúðæè ñìåòêàçà òàçè íóæäà ïî êîíñòðóêòèâåí, àíãàæèðàííà÷èí. Äîðè äà íå ñà ïîñòàâåíè ïîä çàïðåùå-íèå, õîðàòà â èíñòèòóöèèòå ñà ëèøåíè îò ñâî-áîäàòà äà èçáèðàò çàíèìàíèÿ è äíåâåí ðåæèì,ñúîòâåòíè íà ëè÷íîñòòà èì, êîåòî âîäè äî ðàç-âèâàíå íà òåæêà çàâèñèìîñò îò ïåðñîíàëà è çà-ãóáà íà ñïîñîáíîñòòà äà ñå ïðàâÿò èçáîðè è äàñå îòñòîÿâàò ðåøåíèÿ. Â äîïúëíåíèå, â èíñòè-òóöèèòå êâàëèôèêàöèÿòà íà ïåðñîíàëà å íèñ-êà, îùå ïîâå÷å, ÷å ñå êàñàå çà îòäàëå÷åíè, îò-êúñíàòè íå ñàìî îò ãîëåìèòå îáùèíñêè öåí-òðîâå ìåñòà, íî ÷åñòî è îòêúñíàòè îò ìàëêèòåñåëà, íà òåðèòîðèÿòà íà êîèòî ôîðìàëíî ñåíàìèðàò. Íèêàêâà êðà÷êà íàïðåä íå áå íàïðà-âåíà ïðåç 2010 ã. çà ïðåîäîëÿâàíå íà ãîðíèòåòåæêè äåôèöèòè.

Â ÄÂÓÈ - Ïîäãóìåð, íàïðèìåð, êúäåòî ñàíàñòàíåíè êàêòî õîðà ñ óìñòâåíè óâðåæäàíèÿ,òàêà è òàêèâà ñ ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ, èìàïîçèòèâíè ïðîìåíè, ñâúðçàíè ñ ïîäîáðÿâàíå-òî íà ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ, ìîòèâèðàíîñòòàíà ïåðñîíàëà, ëè÷íàòà õèãèåíà íà ïîòðåáèòå-ëèòå è ðàçáèðàíåòî çà íóæäàòà îò îòìÿíà íàçàïðåùåíèåòî íà åäíà ÷àñò îò òÿõ. Âúïðåêè òî-

âà, öÿëîñòíà ïîëèòèêà çà ïîäîáðÿâàíå íà óñ-ëóãèòå â îáëàñòòà íà ñúçäàâàíå è âúçñòàíîâÿâà-íå íà óìåíèÿ çà ñàìîñòîÿòåëåí íà÷èí íà æè-âîò íå å íàëèöå. Âúâåäåíà å ïðîãðàìà çà ïðèäî-áèâàíå íà ãîòâàðñêè çíàíèÿ è äðóãè åëåìåí-òàðíè óìåíèÿ çà ñàìîîáñëóæâàíå, à ÷àñò îò õî-ðàòà ñà çàïî÷íàëè äà ïîñåùàâàò äíåâåí öåíòúðâ îáùíîñòòà. Íî âúïðåêè òîâà, ïðîãðàìèòå íåîòãîâàðÿò íà íóæäàòà îò ñúçäàâàíå íà óìåíèÿçà ñàìîñòîÿòåëåí íà÷èí íà æèâîò. Ïåðñîíàëúòíÿìà ÿñíà èäåÿ êàêâè ñà öåëèòå íà ïðîãðàìèòåè êâàëèôèöèðà íàïðèìåð êàòî "òðóäîòåðàïèÿ"çàíèìàíèÿ êàòî èãðà ñ äåòñêè êîíñòðóêòîð èëèîöâåòÿâàíå íà êíèæêè, áåç äà ìîæå äà îáî-ñíîâå çàùî. Íèêîé îò òåðàïåâòèòå íå ïîêàçâàðàçáèðàíå çà öåëèòå íà ïðîãðàìèòå îòâúä ìå-õàíè÷íîòî çàïúëâàíå íà âðåìåòî. Â äîïúëíå-íèå, íåçàâèñèìî îò ñðàâíèòåëíàòà áëèçîñò íàèíñòèòóöèÿòà äî ñòîëèöàòà - òÿ ñå íàìèðà ñà-ìî íà 24 êì îò Ñîôèÿ, îñèãóðÿâàíåòî é ñ êàä-ðè å ñèëíî çàòðóäíåíî, ïîðàäè íåàòðàêòèâíî-òî çàïëàùàíå. Íå å íàëèöå âúçìîæíîñò äà áú-äàò àíãàæèðàíè è ñòóäåíòè îò ïîäõîäÿùè ñïå-öèàëíîñòè çà ðàáîòà â èíñòèòóöèÿòà, ïîðàäèðåäêèÿ è íåóäîáåí òðàíñïîðò. Ëèïñâàò è ìåñòàçà íàñòàíÿâàíå íà õîðàòà â çàùèòåíè æèëèùà âÑîôèÿ.67

Íå íàñòúïè èçìåíåíèå è íà çàêîíîäàòåëñ-òâîòî â îáëàñòòà íà çàïðåùåíèåòî. Âñå òàêà íàñ-òîéíèöèòå òâúðäå ÷åñòî ñå îêàçâàò â ðîëÿòà íàñúïðîòèâëÿâàùè ñå íà ïðîöåñà íà äåèíñòèòóà-ëèçàöèÿ. Òàçè ëèïñà íà ïðîìÿíà å íàëèöå, âúï-ðåêè ïðåïîðúêèòå íà äîêëàäà íà ÅÊ,68 ñïîðåäêîèòî äúðæàâèòå-÷ëåíêè íà ÅÑ òðÿáâà äà íàï-ðàâÿò ïðåãëåä è ïðîìÿíà íà çàêîíîäàòåëñòâîòîñè, êàêòî è íà ñúùåñòâóâàùèòå àäìèíèñòðà-òèâíè ïðàâèëà, çà äà ñå ãàðàíòèðà àêòèâíîòîâêëþ÷âàíå íà ïîòðåáèòåëèòå íà óñëóãè â ïðî-öåñèòå íà âçåìàíå íà ðåøåíèÿ, êîèòî ãè çàñÿ-ãàò, êàêòî è â îïðåäåëÿíåòî íà óñëóãèòå. Ñèñ-òåìàòà îò ïðàâíè íîðìè, óðåæäàùà çàïðåùå-íèåòî â Áúëãàðèÿ, ñú÷åòàíà ñ ôàêòà, ÷å ìíîãîîò õîðàòà ñ ìåíòàëíè ïðîáëåìè â èíñòèòóöèèñà ïîä çàïðåùåíèå, èçêëþ÷âà òÿõíîòî àêòèâíîó÷àñòèå âúâ âçèìàíåòî íà ðåøåíèÿ çà ñîáñòâå-íèÿ èì æèâîò. Íå å èçïúëíåíà è ïðåïîðúêàòàíà äîêëàäà íà ÅÊ çà èäåíòèôèöèðàíå íà çàêî-íîäàòåëíè è àäìèíèñòðàòèâíè àêòîâå, êîèòî

67 Âñè÷êè òåçè äàííè ñà áàçèðàíè íà äèñêóñèè ñ ïåðñîíàëàíà èíñòèòóöèÿòà è íà íàáëþäåíèÿ íà Àíåòà Ãåíîâà, ïðèïîñåùåíèå íà 13.01.2011 ã.68 "Äîêëàä íà íåçàâèñèìà åêñïåðòíà ãðóïà ïî âúïðîñà çàïðåõîäà îò èíñòèòóöèîíàëíà ãðèæà êúì ãðèæè â îáùíîñò-òà" íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ îò 2009 ã., äîñòúïåí íàwww.osmhi.org/.../2009-09-21%20Expert%20Group%20Report%20Final%20draft_BG.doc.

66 Èíôîðìàöèÿòà å äîñòúïíà íà http://www.asp.government.bg/ASP_Client/ClientServlet?cmd=add_content&lng=1&sectid=24&s1=23&selid=23, ïîñåòåíà íà 18.01.2011ã. è íà 23.02.2011 ã.


äèðåêòíî èëè èíäèðåêòíî ïîääúðæàò èíñòè-òóöèîíàëèçàöèÿòà èëè áëîêèðàò ïðåìèíàâàíåòîêúì ãðèæà â îáùíîñòòà è ïðîìÿíàòà èì çà óò-âúðæäàâàíå íà ïðåäîñòàâÿíå íà êà÷åñòâåíè óñ-ëóãè â îáùíîñòòà.

Ëèïñâà è äèàëîã ñ ïîòðåáèòåëèòå. Ìàêàð âïðîåêòà çà âèçèÿ äà å êàçàíî, ÷å "[ç]à÷èòàíåòîïðàâàòà íà õîðàòà ñ óâðåæäàíèÿ ñå ãàðàíòèðà÷ðåç òÿõíîòî ó÷àñòèå, êàêòî è íà òåõíè ïðåä-ñòàâèòåëè â íàöèîíàëíèòå è îáëàñòíè ñúâåòè,êîèòî ñà êîíñóëòàòèâíè çâåíà ïðè ðàçðàáîòâà-íå íà ïîëèòèêèòå çà òÿõíàòà èíòåãðàöèÿ, êàê-âèòî ñà Íàöèîíàëíèÿò ñúâåò çà ïñèõè÷íî çäðà-âå, Íàöèîíàëíèÿò ñúâåò çà èíòåãðàöèÿ íà õî-ðàòà ñ óâðåæäàíèÿ, îáëàñòíèòå ñúâåòè çà ïñè-õè÷íî çäðàâå", íÿìà íèòî åäèí ÷îâåê â èíñòè-òóöèÿ, êîéòî äà çíàå çà ñúùåñòâóâàíåòî íà òå-çè ñúâåòè. Íÿìà íèòî åäèí ÷îâåê ñ ïñèõè÷íàáîëåñò èëè óìñòâåíî óâðåæäàíå, êîéòî äà å áèëïîêàíåí äà ó÷àñòâà â òåçè ñúâåòè. Íå å ïîêàíå-íà è òàêàâà îðãàíèçàöèÿ. Â Áúëãàðèÿ ñúùåñòâó-âà ñàìî åäíà îðãàíèçàöèÿ íà õîðà - ïîòðåáèòå-ëè íà ïñèõè÷íî-çäðàâíè óñëóãè. Òîâà å Íàöèî-íàëíà îðãàíèçàöèÿ íà ïîòðåáèòåëèòå íà ïñè-õè÷íî-çäðàâíè óñëóãè, íî òÿ íèêîãà íå å áèëàðàçïîçíàòà êàòî ïàðòíüîð â ñúçäàâàíåòî íà ïî-ëèòèêè çà ïîòðåáèòåëèòå èëè âúâ âçåìàíå íàäðóãî âàæíî ðåøåíèå.69

Ïðåç 2010 ã. áå íàïðàâåíà ìàëêà êðà÷êà íàï-ðåä êúì îñèãóðÿâàíå íà ãðàæäàíñêî ó÷àñòèå èïðîçðà÷íîñò â äåéíîñòòà íà ïñèõèàòðè÷íèòåáîëíèöè çà àêòèâíî ëå÷åíèå. Ïðåç þëè áå èç-ìåíåí Çàêîíúò çà ëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ (ÇËÇ). Ñèçìåíåíèå íà ÷ëåí 82 îòïàäíà ïðå÷êàòà â ëå-÷åáíè çàâåäåíèÿ çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàòðè÷-íà ïîìîù äà ñå ñúçäàâàò áîëíè÷íè íàñòîÿ-òåëñòâà. Òîâà èçìåíåíèå äàäå âúçìîæíîñò äúð-æàâàòà ÷ðåç ìèíèñòúðà íà çäðàâåîïàçâàíåòî äàèíèöèèðà ñúçäàâàíåòî íà òàêèâà íàñòîÿòåëñòâàâ äúðæàâíèòå ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè. Íî íîð-ìàòà îñòàíà ïîæåëàòåëíà, à áþðîêðàòè÷íèÿòðåæèì íà èíèöèèðàíå íà íàñòîÿòåëñòâàòà èïðîïóñêà íà çàêîíîäàòåëÿ äà îâëàñòè èñòèí-ñêè çàèíòåðåñîâàíèòå - ïàöèåíòè, áëèçêè èíåïðàâèòåëñòâåíè îðãàíèçàöèè, îñòàâè òàçèâúçìîæíîñò ïðàêòè÷åñêè íåèçïîëçâàåìà èëèïîíå èçïîëçâàåìà â ðåæèì íà ñèëíà çàâèñè-ìîñò îò äúðæàâíàòà àäìèíèñòðàöèÿ. Òàêà íîð-ìàòèâíàòà âúçìîæíîñò çà ó÷àñòèå íà ïîòðåáè-òåëèòå â äèàëîã îòíîñíî êà÷åñòâîòî íà ãðèæà-òà â òåçè ëå÷åáíè çàâåäåíèÿ îñòàíà ïðàêòè-÷åñêè íåóïîòðåáèìà.

Ïðåç 2010 ã. íå áåøå ïðîìåíåíî ìåñòîïîëî-

æåíèåòî íà íèòî åäíà óñëóãà, áàçèðàíà èçâúíîáùíîñòòà. Ïîíå çà åäíà îò òÿõ òîâà áå òåîðå-òè÷íî âúçìîæíî: Äîì çà âúçðàñòíè ñ ïñèõè÷-íè ðàçñòðîéñòâà ñ. Ïàñòðà ìîæåøå äà áúäå èç-ìåñòåí íà òåðèòîðèÿòà íà ãð. Ðèëà. Òîâà ùåøåäà å âàæíà ñòúïêà íàïðåä ñ îãëåä íà ôàêòà, ÷åñîöèàëíèòå óñëóãè â îáùíîñòòà ñà íåçíà÷èòå-ëåí áðîé, à ïîëîæåíèåòî â ïîñî÷åíàòà èí-ñòèòóöèÿ îò ãîäèíè å êâàëèôèöèðàíî, âêëþ-÷èòåëíî è îò Åâðîïåéñêèÿ êîìèòåò çà ïðåäîò-âðàòÿâàíå íà èçòåçàíèÿòà, êàòî íåïðèåìëè-âî, à óñëîâèÿòà - êàòî íå÷îâåøêè. Âìåñòî òî-âà, â èíñòèòóöèÿòà áå èçâúðøåí ìàùàáåí ðå-ìîíò. Ñ îñúùåñòâÿâàíåòî íà òîçè ðåìîíò ìà-òåðèàëíèòå óñëîâèÿ, â êîèòî æèâåÿò ïîòðå-áèòåëèòå, íåèçáåæíî ñà ïîäîáðåíè. Â äúëãîñ-ðî÷åí àñïåêò îáà÷å òîâà å åäíà íåäàëíîâèäíàèíâåñòèöèÿ - èíâåñòèöèÿ â çàäúðæàíåòî íàõîðàòà îò òàçè èíñòèòóöèÿ èçâúí îáùíîñòòà,âìåñòî ïðåäïðèåìàíå íà ðåøèòåëíè ñòúïêè çàäåèíñòèòóàëèçàöèÿòà èì. Íåçàâèñèìî îò ïî-äîáðåíèòå ìàòåðèàëíè óñëîâèÿ, òàçè èíñòè-òóöèÿ ïðîäúëæàâà äà áúäå ìíîãî çëå îñèãóðå-íà îòêúì ÷îâåøêè ðåñóðñ. Â èíñòèòóöèÿòà âñåòàêà ëèïñâà àäåêâàòíî ñîöèàëíî è çäðàâíî îá-ñëóæâàíå íà ïîòðåáèòåëèòå. Ïîíå ïðåç ïîñ-ëåäíèòå äâå ãîäèíè, âúïðåêè íàëè÷èåòî íàðàçêðèòè ùàòíè áðîéêè, â òàçè èíñòèòóöèÿíå ñà áèëè íàçíà÷åíè ëåêàð, ïñèõîëîã è ðåõà-áèëèòàòîð, êîåòî ïðåäîïðåäåëÿ íèñêîòî íè-âî íà ãðèæà â èíñòèòóöèÿòà.70 Ëè÷íèÿò ëåêàðíà ïîòðåáèòåëèòå íà ñîöèàëíàòà èíñòèòóöèÿíå ïîñåùàâà äîìà.71 Èíäèâèäóàëíèòå ïëàíîâåçà ñîöèàëíà ðàáîòà, èçãîòâÿíè çà ïîòðåáèòå-ëèòå, íå ñà áèëè èçãîòâÿíè ñïîðåä èçèñêâà-íèÿòà íà Ïðàâèëíèêà çà ïðèëàãàíå íà çàêîíàçà ñîöèàëíîòî ïîäïîìàãàíå (ÏÏÇÑÏ), êàòî ëèï-ñâàò äåéíîñòè ïî çàäîâîëÿâàíå íà çäðàâíèòåïîòðåáíîñòè è ïëàíèðàíå íà äúëãîñðî÷íè íóæ-äè.72 È äî äíåñ â èíñòèòóöèÿòà íÿìà ñúâðå-ìåííè ñðåäñòâà çà êîìóíèêàöèÿ, íà êîèòî ïîò-ðåáèòåëèòå äà ìîãàò äà ðàç÷èòàò. Òå íÿìàò ñâî-áîäåí äîñòúï äî òåëåôîí, äîñòúï äî èíòåð-íåò, à êîìïþòúðíà òåõíèêà èçîáùî ëèïñâà. Òå-ëåôîííèòå ðàçãîâîðè ñå êîíòðîëèðàò, êàòî ñåçàïèñâà â òåòðàäêà êîé êîãà ñ êîãî å ðàçãî-âàðÿë. Ïîòðåáèòåëèòå ñà ëèøåíè è îò äîñòúïäî èíôîðìàöèÿ; â öÿëàòà èíñòèòóöèÿ èìà åäèíòåëåâèçîð.73 Ëè÷íèòå ñðåäñòâà íà ïîòðåáèòå-

70 Êîíñòàòèâåí ïðîòîêîë îòíîñíî èçâúðøåíà ïðîâåðêà âÄÂÏÐ ñ. Ïàñòðà, èçâúðøåíà íà îñíîâàíèå çàïîâåä ÐÄ01-588/14.05.2010 ã. íà èçïúëíèòåëíèÿ äèðåêòîð íà ÀÑÏ.71 Ïàê òàì.72 Ïàê òàì.73 Ïàê òàì.

69 Äàííèòå ñà ïîëó÷åíè îò ïðåäñåäàòåëÿ íà îðãàíèçàöèÿ-òà - Êðàñèìèð Ãåãîâ.


ëèòå ñå âíàñÿò â íàáèðàòåëíà ñìåòêà íà îáùè-íà Ðèëà, à íå ïî ñìåòêà íà òèòóëÿðèòå.74

Â äðóãà èíñòèòóöèÿ, ÄÂÏÐ ñ. Ïðàâäà, îáù.Äóëîâî, îáë. Ñèëèñòðà, ïðåç 2010 ã. íàñòúïèïðîìÿíà â ïîñîêà íà íàìàëÿâàíå íà êàïàöèòå-òà é. Ñ ðåøåíèå 460/2010ã. íà îáùèíñêèÿ ñúâåò,ãð. Äóëîâî75 å íàìàëåí êàïàöèòåòúò íà èíñòè-òóöèÿòà îò 70 íà 34 äóøè. 35 äóøè ñà áèëè ïðå-ìåñòåíè â çàùèòåíè æèëèùà è äíåâåí öåíòúðíà òåðèòîðèÿòà íà ãð. Äóëîâî, ðàçêðèòè ñúñ ñú-ùîòî ðåøåíèå. Òðåâîãà áóäè ôàêòúò, ÷å íîâî-ðàçêðèòèòå ñîöèàëíè óñëóãè ñà áàçèðàíè íà ÷åò-âúðòèÿ åòàæ íà ñãðàäàòà íà Ìíîãîïðîôèëíàáîëíèöà çà àêòèâíî ëå÷åíèå - Äóëîâî76, êîåòîêðèå ðèñê îò ïðåõâúðëÿíå íà èíñòèòóöèîíàë-íèÿ ìîäåë è íà íîâîòî ìÿñòî, êàêòî è å ïðåä-ïîñòàâêà çà ïðîäúëæàâàùà ñòèãìàòèçàöèÿ íàïîòðåáèòåëèòå íà óñëóãàòà.

Îò ÄÂÏÐ - ñ. Ðàçäîë ñà ïðåìåñòåíè ïåò æå-íè â çàùèòåíî æèëèùå, ñúçäàäåíî â ñúùîòîíàñåëåíî ìÿñòî. Â äðóãè èíñòèòóöèè êàòî ÄÂÏÐâ ñ. Áîðèëîâåö è ñ. Ïåòêîâî, îáù. Âèäèí, ñ.Ëÿñêîâî, îáù. Ñòàðà Çàãîðà, ãð. Òâúðäèöà, îáù.Ñëèâåí, íå ñà ïðåäïðèåòè íèêàêâè ìåðêè çàäåèíñòèòóàëèçàöèÿ.77 Â ÄÂÓÈ ñ. Ïîäãóìåð åñïðÿí ïðèåìúò íà ïîòðåáèòåëè, íî êðà÷êà íàï-ðåä êúì äåèíñòèòóàëèçàöèÿ íå å íàïðàâåíà.78

Ïîñî÷åíèòå ïðèìåðè ðàçêðèâàò êàðòèíà íàíåïîñëåäîâàòåëíîñò è ôîðìàëíîñò íà ïðîöåñàíà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ. Ñåðèîçíà òðåâîãàáóäè ôàêòúò, ÷å çàùèòåíèòå æèëèùà, â êîèòîñå ïðåìåñòâàò õîðàòà îò èíñòèòóöèè, ñà â ïî-ãîëÿìàòà ñè ÷àñò áàçèðàíè â ëå÷åáíè çàâåäå-íèÿ èëè â ñúùèòå íàñåëåíè ìåñòà, â êîèòî åáèëà èíñòèòóöèÿòà. Íÿêîè îò òÿõ ñà äîðè â äâîðàíà èíñòèòóöèÿòà. Òîâà ñúçäàâà ñåðèîçíà îïàñ-íîñò îò ïðîòè÷àíå íà åäèí ôîðìàëåí ïðîöåñíà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ, ïðè êîéòî õîðàòàñ ìåíòàëíè ïðîáëåìè ìåõàíè÷íî äà áúäàò ïðå-ìåñòåíè îò ïî-ãîëÿìà â ïî-ìàëêà èíñòèòóöèÿ,

áåç ïî ñúùåñòâî äà ñå ïðîìåíè ìîäåëúò íà ãðè-æà, ò.å. áåç äà ñå ïîñòèãíå èçëèçàíå îò èíñòè-òóöèîíàëíèÿ ìîäåë. Èçìåíåíèåòî íà ÇËÇ, ÷ðåçâúâåæäàíåòî íà íîâà àë. 4 êúì ÷ë. 5, ñ êîÿòî íàëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ çà ñòàöèîíàðíà ïñèõèàò-ðè÷íà ïîìîù ñå äàâà âúçìîæíîñò äà ðàçêðèâàòñîöèàëíè óñëóãè ïî Çàêîíà çà ñîöèàëíîòî ïîä-ïîìàãàíå, êðèå â ñåáå ñè ðèñê îò ðàçêðèâàíå íà"çàùèòåíè æèëèùà" â ðàìêèòå íà ïñèõèàòðè÷-íàòà áîëíèöà èëè îòäåëåíèå êúì ìíîãîïðî-ôèëíà áîëíèöà, êîåòî, áåç ëèïñàòà íà ñòðèê-òåí êîíòðîë, ëåñíî ìîæå äà ñå ïðåâúðíå íàïðàêòèêà â ìÿñòî çà çàäúðæàíå íà õîðà ñ ìåí-òàëíè ïðîáëåì. Âñå îùå ëèïñâà èçñëåäâàíå, êîå-òî äà ïîêàæå äàëè ðàçêðèòèòå äî ìîìåíòà óñ-ëóãè ñà áàçèðàíè íà èíäèâèäóàëíè íóæäè èïðåäïî÷èòàíèÿ íà ïîòðåáèòåëèòå, äàëè å íà-ëèöå äîñòàòú÷íî ó÷àñòèå íà ïîëçâàòåëèòå è íàòåõíèòå ñåìåéñòâà â ïëàíèðàíåòî, óïðàâëåíèå-òî è îöåíêàòà íà óñëóãèòå. Íå å ïðîâåäåíî èç-ñëåäâàíå, êîåòî äà îöåíè ðèñêà àëòåðíàòèâíè-òå óñëóãè äà ïîâòîðÿò èíñòèòóöèîíàëíèÿ ìî-äåë. Íÿìà è ìåõàíèçìè, êîèòî äà ãàðàíòèðàòïðåäîòâðàòÿâàíåòî íà ïîäîáíà òåíäåíöèÿ.

Â öèòèðàíèÿ äîêëàä íà ÅÊ ñå ñúäúðæà ñå-ðèîçíî ïðåäóïðåæäåíèå çà ðèñêà îò ïðåìåñ-òâàíå íà õîðàòà â íîâè óñëóãè, ðàçïîëîæåíè âáëèçîñò äî ñòàðèòå èíñòèòóöèè èëè â ñàìèòåñãðàäè. Îò ñúáðàíèòå äàííè çà ðàçêðèâàíè íî-âè óñëóãè çà çàìåñòâàíå íà èíñòèòóöèîíàëíàòàãðèæà ñå ðàçêðèâà ìíîãî ãîëÿìà âåðîÿòíîñò òî-çè ðèñê äà áúäå êîíñóìèðàí.

14. Ïðàâà íà æåíèòå

Èçìèíàëàòà 2010 ã. áå áåëÿçàíà êàêòî ñ íàï-ðåäúê, òàêà è ñ ðåäèöà ïðåäèçâèêàòåëñòâà èïðîáëåìè â îáëàñòòà íà ïðàâàòà íà æåíèòå. Íàï-ðåäúêúò, êàêòî âèíàãè, ñå äúëæè íà íàòèñê íàãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî è íåïðàâèòåëñòâåíèòåîðãàíèçàöèè. Ïðîáëåìèòå ñå çàäúëáî÷èõà ïî-ðàäè èêîíîìè÷åñêàòà êðèçà è íàëîæåíèòå ôèñ-êàëíè îãðàíè÷åíèÿ.

Çàùèòà îò ïîëîâî-áàçèðàíî íàñèëèå

Â ñôåðàòà íà áîðáàòà ñðåùó íàñèëèåòî ñðå-ùó æåíèòå áåçñïîðåí óñïåõ áå ïðèåìàíåòî ïðåçþíè íà Ïðàâèëíèê çà ïðèëàãàíå íà Çàêîíà çàçàùèòà îò äîìàøíîòî íàñèëèå. Òîé óðåæäà êîí-êðåòíî íà÷èíà íà èçïúëíåíèå íà ìåðêèòå çàçàùèòà îò äîìàøíîòî íàñèëèå, âçàèìîäåé-ñòâèåòî ìåæäó äúðæàâíèòå îðãàíè è íåïðàâè-òåëñòâåíèòå îðãàíèçàöèè, ðàáîòåùè çà çàùè-òà îò äîìàøíîòî íàñèëèå, êàêòî è ìåõàíèçìàíà åæåãîäíîòî ôèíàíñèðàíå îò áþäæåòà íà

74 Ïàê òàì.75 Çàïîâåäòà å äîñòúïíà íà ñòðàíèöàòà íà îáùèíà Äóëî-âî: http://www.dulovo.info/articles,special,1,373.htm76 Äàííèòå ñà îò öèòèðàíàòà çàïîâåä è îò òåëåôîííîèíòåðâþ, ïðîâåäåíî îò Áëàãîâåñòà Ëàìáðåâà ñ äèðåêòîðàíà ÄÂÏÐ ñ. Ïðàâäà - Áåéòè Õþñåèí è ñ ã-æà Äèìèòðîâà,äèðåêòîðêà íà çàùèòåíîòî æèëèùå, ïðîâåäåíî íà22.02.2011 ã.77 Äàííèòå ñà ñúáðàíè ïðè òåëåôîííî èíòåðâþ, ïðîâåäåíîîò Äåíèöà Ëþáåíîâà íà 23 è 24.02.2011 ã. Íå áåøå âúçìîæ-íî ñúáèðàíåòî íà äàííè çà âñè÷êè èíñòèòóöèè, òúé êàòîòåëåôîíèòå, îáÿâåíè íà ñòðàíèöàòà íà ÀÑÏ êàòî àê-òèâíè íà ñúîòâåòíèòå èíñòèòóöèè, ñå îêàçàõà íåàêòóàë-íè.78 Äàííèòå ñà ñúáðàíè îò Àíåòà Ãåíîâà ïðè ïîñåùåíèå íàèíñòèòóöèÿòà íà13.01.2011 ã.


Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî íà ïðîãðà-ìè íà òåçè îðãàíèçàöèè çà ïðåâåíöèÿ è çàùè-òà îò äîìàøíî íàñèëèå è ïðîãðàìè, îñè-ãóðÿâàùè ïîìîù íà ïîñòðàäàëèòå ëèöà. Ïðà-âèëíèêúò áå èçðàáîòåí ÷ðåç ñúòðóäíè÷åñòâîíà èíñòèòóöèèòå ñ íåïðàâèòåëñòâåíèòå îðãà-íèçàöèè è ïî-ñïåöèàëíî íà Àëèàíñà çà çàùè-òà ñðåùó äîìàøíîòî íàñèëèå (Àëèàíñà). Àëèàí-ñúò äîïðèíåñå è çà ïðîìÿíà â Ïðàâèëíèêà çàïðèëàãàíå íà Çàêîíà çà ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå,êîéòî íîðìàòèâíî ðåãëàìåíòèðà âúçìîæíîñòòàçà ñïåøíî íàñòàíÿâàíå íà æåíèòå è äåöàòà âñèòóàöèÿ íà íàñèëèå â êðèçèñíèòå öåíòðîâåè ïîäñëîíè.

Íåçàâèñèìî îò ñúçäàäåíàòà ñúñ Çàêîíà çà çà-ùèòà îò äîìàøíîòî íàñèëèå (ÇÇÄÍ) è ïðàâèë-íèêà êúì íåãî íîðìàòèâíà óðåäáà êîíêóðñ çàïðîåêòè çà 2010 ã. íå áå îáÿâåí. Ïðåäâèäåíèòå500 000 ëâ. ïî áþäæåòà íà Ìèíèñòåðñòâîòî íàïðàâîñúäèåòî çà 2010 ã. íå áÿõà îòïóñíàòè. Ñëåäàêòèâíî ëîáèðàíå îò ñòðàíà íà Àëèàíñà ïðåçÿíóàðè 2011 ã. ìèíèñòåðñòâîòî îáÿâè ïúðâèÿêîíêóðñ çà ïðîåêòè ñúñ ñðåäñòâà ïî áþäæåòà çà2011 ã.

Îùå åäèí óñïåõ íà Àëèàíñà å âêëþ÷âàíåòîíà ñïåöèàëíà ðàçïîðåäáà â íîâèÿ Çàêîí çàîðúæèÿòà, áîåïðèïàñèòå, âçðèâíèòå âåùåñòâàè ïèðîòåõíè÷åñêèòå èçäåëèÿ, îãðàíè÷àâàùàïðàâàòà íà èçâúðøèòåëèòå íà äîìàøíî íàñè-ëèå. Ñúãëàñíî ÷ëåí 58, àë. 1, ò. 8 îò çàêîíàðàçðåøåíèÿ çà ïðèäîáèâàíå è/èëè ñúõðàíå-íèå íà âçðèâíè âåùåñòâà è ïèðîòåõíè÷åñêèèçäåëèÿ, ðàçðåøåíèÿ çà ïðèäîáèâàíå, ñúõ-ðàíåíèå è/èëè íîñåíå è óïîòðåáà íà îãíåñ-òðåëíè îðúæèÿ è áîåïðèïàñè çà òÿõ íå ñåèçäàâàò íà ëèöå, ñïðÿìî êîåòî ïðåç ïîñëåä-íèòå òðè ãîäèíè ñà íàëàãàíè ìåðêè çà çàùè-òà ïî ÇÇÄÍ.

Ïðåç 2010 ã. îðãàíèçàöèèòå-÷ëåíîâå íàÀëèàíñà îêàçàõà ïîìîù è ïðåäîñòàâèõà óñëóãèíà íàä 5 000 æåðòâè íà äîìàøíî íàñèëèå. Ñúññúäåéñòâèåòî íà îðãàíèçàöèèòå ñà çàâåäåíè íàä500 äåëà ïî ÇÇÄÍ. Òàçè öèôðà îáõâàùà åäèíñòâå-íî ñëó÷àèòå, ïîñòúïèëè â ÍÏÎ îò Àëèàíñ ÇÄÍè íå å ïðåäñòàâèòåëíà çà âñè÷êè çàâåäåíè äå-ëà, ïðåäâèä "ñêðèòèÿ" õàðàêòåð íà äîìàøíîòîíàñèëèå. Ñàìî â Ðàéîíåí ñúä - Ñîôèÿ îáùèÿòáðîé íà íîâîîáðàçóâàíè äåëà ïî òîçè çàêîí ïðåçãîäèíàòà å îêîëî 600. Áëèçî 400 ñà æåðòâèòå íàíàñèëèå, êîèòî áÿõà íàñòàíåíè â øåñòòå êðè-çèñíè öåíòúðà íà îðãàíèçàöèèòå îò Àëèàíñà âÑîôèÿ, Âàðíà, Áóðãàñ, Ïëåâåí, Ñèëèñòðà èÏåðíèê.

Âñå ïîâå÷å óòâúðæäàâà äåéíîñòòà ñè è äâè-æåíèåòî íà ãðóïà ñúìèøëåíè÷êè ñðåùó íàñè-ëèåòî è äèñêðèìèíàöèÿòà íà æåíèòå ïðè óï-ðàæíÿâàíå íà ðåïðîäóêòèâíèòå èì ïðàâà.

Áîðáà ñ òðàôèêà íà õîðà

Â îáëàñòòà íà áîðáàòà ñðåùó òðàôèêà íàæåíè ñ öåë ñåêñóàëíà åêñïëîàòàöèÿ áåçñïîð-íî ïîñòèæåíèå å ïðèåòèÿò îò Íàöèîíàëíàòàêîìèñèÿ çà áîðáà ñ òðàôèêà íà õîðà â êðàÿ íà2010 ã. Íàöèîíàëåí ìåõàíèçúì çà íàñî÷âàíå íàëèöà, ïîñòðàäàëè îò òðàôèê. Ìåõàíèçìúò å ðå-çóëòàò îò äâóãîäèøåí òðóä íà Ôîíäàöèÿ "Àñî-öèàöèÿ Àíèìóñ" â ñúòðóäíè÷åñòâî ñ Íàöèî-íàëíàòà êîìèñèÿ çà áîðáà ñ òðàôèêà íà õîðà.Óñïåøíàòà ðåàëèçàöèÿ íà ìåõàíèçìà áè ïðå-äîñòàâèëà íà æåðòâèòå íà òðàôèê ðåàëíà èöÿëîñòíà çàùèòà. ×ðåç íåãî òå ùå áúäàò íà-ñî÷âàíè è ïîäêðåïÿíè ïðè èçáîðà èì íà îð-ãàíèçàöèÿòà èëè èíñòèòóöèÿòà, êúì êîÿòî äàñå îáúðíàò çà ïîëó÷àâàíå íà ñîöèàëíè óñëó-ãè, ïðàâíè è ïñèõîëîãè÷åñêè êîíñóëòàöèè èïîëó÷àâàíå íà çàùèòà â íàêàçàòåëíèÿ ïðîöåñ.Çà äà çàðàáîòè, å íåîáõîäèìî ìåõàíèçìúò äàáúäå ôèíàíñèðàí îò äúðæàâàòà. Ïðèåìàíåòîíà ìåõàíèçìà íå îòìåíÿ íåîáõîäèìîñòòà îòïðîìÿíà íà çàêîíîäàòåëñòâîòî (Çàêîíà çà áîð-áà ñ òðàôèêà íà õîðà, Çàêîíà çà ïðàâíàòà ïî-ìîù è Çàêîíà çà ïîäïîìàãàíå è ôèíàíñîâà êîì-ïåíñàöèÿ íà ïîñòðàäàëè îò ïðåñòúïëåíèÿ) ñ öåëïðåäîñòàâÿíå íà æåðòâèòå íà òðàôèê íà äîñ-òúï äî ïðàâîñúäèå è ðåàëíà êîìïåíñàöèÿ, êàê-òî è íåîáõîäèìîñòòà îò ôèíàíñîâî îáåçïå÷à-âàíå íà ïðàâíàòà ïîìîù â íàêàçàòåëíèÿ ïðî-öåñ îùå îò ìîìåíòà íà òÿõíàòà èäåíòèôèêà-öèÿ êàòî ïîñòðàäàëè îò æåðòâè íà òðàôèê.

Ïî èíôîðìàöèÿ íà ìèíèñòúðà íà âúòðåø-íèòå ðàáîòè îò íîåìâðè 2010 ã. îáùî 561 ñà æåð-òâèòå íà òðàôèê íà õîðà ó íàñ çà 2010 ã. äîìåñåö íîåìâðè, êàòî 523 îò æåðòâèòå íà òðà-ôèê ñà æåíè, à 79 - äåöà. Êúì îíçè ìîìåíòïðîêóðàòóðàòà å âîäèëà 261 äîñúäåáíè ïðîèç-âîäñòâà, îò êîèòî 108 íîâîîáðàçóâàíè. Îñúäå-íèòå çà òðàôèê íà õîðà çà ñúùèÿ ïåðèîä êúìíîåìâðè 2010 ã. ñà 87, îò êîèòî 72 ñ âëåçëè âñèëà ïðèñúäè.

Ðàâåíñòâî íà ïîëîâåòå

Çà ïîðåäíà ãîäèíà íå áÿõà ïðåäïðèåòè íè-êàêâè äåéñòâèÿ ïî ïîñîêà íà èçãðàæäàíå íàäúðæàâåí îðãàí ïî äæåíäúð ðàâíîïîñòà-âåíîñòòà, êàêòî è çà êîîðäèíàöèÿ íà äúðæàâ-íèòå îðãàíè â òàçè îáëàñò. Ðàáîòàòà íà íÿêîëêîñëóæèòåëè îò åäíî çâåíî â ÌÒÑÏ çà ïîäãîòîâ-êà íà ãîäèøíè ïëàíîâå ïî ðàâíîïîñòàâåíîñòòàè çà îðãàíèçèðàíå íà íÿêîëêî ñðåùè íà Íà-öèîíàëíèÿ ñúâåò ïî ðàâíîïîñòàâåíîñò íà æåíè-òå è ìúæåòå å êðàéíî íåäîñòàòú÷íà. Ëèïñâà çà-êîíîâà áàçà, ñ êîÿòî äà ñå ñúçäàäå òàêúâ îðãàíè äà ñå ðåãëàìåíòèðàò ÿñíî êîìïåòåíöèèòå ìó.


Áåç çàêîíîäàòåëñòâî è îðãàí ïî ðàâíîïîñòàâå-íîñò ïðèåìàíèòå âñÿêà ãîäèíà ãîäèøíè ïëà-íîâå ïî ðàâíîïîñòàâåíîñò íà æåíèòå è ìúæåòåùå îñòàâàò íåèçïúëíåíè è íåîáåçïå÷åíè ñ ðå-ñóðñè è ôèíàíñîâè ñðåäñòâà çà èçïúëíåíèå. Ïî-ðàäè òîâà è Íàöèîíàëíèÿò ïëàí çà äåéñòâèå çàíàñúð÷àâàíå íà ðàâíîïîñòàâåíîñòòà íà æåíèòåè ìúæåòå (2010 ã.) â ãîëÿìàòà ñè ÷àñò îñòàíàíåèçïúëíåí.79 Ïðåç äåêåìâðè 2010 ã. áå ïðèåòîò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò è Íàöèîíàëíèÿò ïëàíïî ðàâíîïîñòàâåíîñòòà çà 2011 ã. Ïðàâè âïå÷àò-ëåíèå ïî-îáøèðíîòî âêëþ÷âàíå â ïëàíà íàíÿêîëêî òåìè, ïîâäèãíàòè â òå÷åíèå íà 2010ã.: íåîáõîäèìîñòòà îò áîðáà ñ íàñèëèåòî, îñ-íîâàíî íà ïîëà; áîðáàòà ñðåùó ñòåðåîòèïèòå âìåäèèòå; ãàðàíòèðàíå íà ðàâíîïîñòàâåíîñòòàíà æåíèòå â îáëàñòòà íà îòáðàíàòà. Çà ïúðâèïúò ñå íàáëþäàâà ïî-äîáðà êîîðäèíàöèÿ ñ ïëà-íîâåòå è ïðîãðàìèòå, ñâúðçàíè ñ äîìàøíîòîíàñèëèå è òðàôèêà íà õîðà.

Ïðîáëåìè íà ðàâíîïîñòàâåíîñòòà íà æåíè-òå è ìúæåòå è íà ïðàâàòà íà æåíèòå áÿõà ïðåä-ñòàâåíè îò ÍÏÎ è â ïðîöåñà íà Óíèâåðñàëíèÿïåðèîäè÷åí ïðåãëåä íà èçïúëíåíèåòî íà çà-äúëæåíèÿòà íà Áúëãàðèÿ ïî îñíîâíèòå èíñòðó-ìåíòè íà ÎÎÍ. Íà ñðåùàòà â Æåíåâà â íà÷àëî-òî íà íîåìâðè 2010 ã. ïîâå÷å îò 15 äúðæàâè-÷ëåíêè ïîñòàâèõà âúïðîñè íà Áúëãàðèÿ, ñâúð-çàíè ñ ðàâíîïîñòàâåíîñòòà.

Ïðîòèâîðå÷èâî ðàçâèòèå ïðåòúðïÿ ñúäåá-íàòà ïðàêòèêà è ïðàêòèêàòà íà äúðæàâíè èîáùåñòâåíè ðåãóëàöèîííèòå îðãàíè, âêë. â áîð-áàòà ñ äæåíäúð ñòåðåîòèïèòå. Ïðèìåð çà ïî-çèòèâíà ñúäåáíà ïðàêòèêà å ðåøåíèå íà Àä-ìèíèñòðàòèâíèÿ ñúä - Ñîôèÿ ãðàä îò þëè 2010ã. Äåëîòî å îáðàçóâàíî ïî æàëáà íà æåíà, íàêîÿòî å îòêàçàíà èí âèòðî ïðîöåäóðà ïîðàäèíàâúðøâàíå íà 43-ãîäèøíà âúçðàñò. Ñ ðåøå-íèåòî ñè ñúäúò ïîñòàíîâè, ÷å óñëîâèÿòà çàïðåäîñòàâÿíå íà ïîäïîìàãàíå íà æàëáîïîäà-òåëêàòà áè ñëåäâàëî äà áúäàò ïîñòàâåíè â çà-âèñèìîñò îò îáåêòèâíîòî é ìåäèöèíñêî ñúñ-òîÿíèå è îïðåäåëåíàòà â ïîäçàêîíîâ íîðìà-òèâåí àêò âúçðàñòîâà ãðàíèöà çà èí âèòðî ïðî-öåäóðà å äèñêðèìèíàöèîííà è ïðîòèâîðå÷èíà Êîíñòèòóöèÿòà íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ èÇàêîíà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ. Ñúäúò îò-ìåíè çàïîâåäòà íà Ôîíäà çà àñèñòèðàíà ðåï-ðîäóêöèÿ. Ðåøåíèåòî ñå îñíîâàâà íà ñúäåáíî-ìåäèöèíñêàòà åêñïåðòèçà ïî äåëîòî, ñïîðåäêîÿòî âúïðåêè âúçðàñòòà èçñëåäâàíèÿòà íà æå-íàòà ñà áèëè â ðåôåðåíòíèòå ãðàíèöè çà èç-âúðøâàíå íà èí âèòðî ïðîöåäóðàòà. Òîâà ñú-

äåáíî ðåøåíèå îòâàðÿ âúçìîæíîñò çà ïðîìå-íè â íîðìàòèâíàòà ðåãëàìåíòàöèÿ íà ïðîöå-äóðèòå èí âèòðî.

Ïðåç ìåñåö àïðèë 2010 ã. ñúäèÿ îò Ñîôèé-ñêèÿ ðàéîíåí ñúä ïîñòàíîâè ðåøåíèå ïî äåëîçà ñåêñóàëåí òîðìîç, ñ êîåòî äåìîíñòðèðà ïúë-íî íåðàçáèðàíå è íåçà÷èòàíå íà ïðàâîòî íàñâîáîäà îò ïîëîâà äèñêðèìèíàöèÿ. Èùöàòà ñî-÷è, ÷å å áèëà æåðòâà íà ñåðèîçåí è ïðîäúë-æèòåëåí ñåêñóàëåí òîðìîç íà ðàáîòíîòî éìÿñòî îò ñòðàíà íà äèðåêòîðà íà ó÷èëèùåòî,â êîåòî ðàáîòèëà. Ñúäèÿòà ïî äåëîòî ïðèåìà,÷å òîðìîç íå å áèë íàëèöå ñ ìîòèâè, ÷å ñåê-ñóàëíèòå íàìåöè íà îòâåòíèêà, ïðèìåðíî, ÷åêàêòî èùöàòà, íàâåäåíà, ïèøåëà â äíåâíèêàâ ó÷èòåëñêàòà ñòàÿ, òðÿáâàëî "äà âíèìàâàëà íå-ùî äà íå é ñå ñëó÷è", ñúäèÿòà òúëêóâà, ÷å "ïðåä-ñòàâëÿâàò çàãðèæåíîñò çà çäðàâåòî íà èùöà-òà". Àêî ïúê êîìåíòàðèòå èìàëè äðóã ñìèñúë,òî ñúäèÿòà ïðèåìà, ÷å "çà åäíà æåíà íàä 42 ã.òîâà å ðàâíîñèëíî íà êîìïëèìåíò". Â êðàéíàñìåòêà, íåçàâèñèìî ÷å íå óñòàíîâÿâà ñåêñóà-ëåí òîðìîç îò öÿëîñòíîòî ïîâåäåíèå íà îò-âåòíèêà, ñúäèÿòà ìó çàáðàíÿâà äà óïðàæíÿâàòàêúâ çà â áúäåùå.

Ïðîáëåìíà áå è ïðàêòèêàòà íà Êîìèñèÿòàçà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ â íÿêîè ðåøå-íèÿ â ñôåðàòà íà ïîëîâàòà äèñêðèìèíàöèÿ. Äâåãîäèíè ñëåä çàâåæäàíå íà äåëî â ÊÇÄ çàîáÿâÿâàíå çà äèñêðèìèíàöèîííè íà ðåêëàìèíà ìàñòèêà "Ïåùåðà", òðèíàäåñåò æåíè íå ïî-ëó÷èõà ñïðàâåäëèâîñò ÷ðåç ÊÇÄ.80 Çà ðàçëèêàîò ÊÇÄ, Åòè÷íàòà êîìèñèÿ êúì Íàöèîíàëíèÿñúâåò ïî ñàìîðåãóëàöèÿ (ÍÑÑ), êîÿòî å íåçà-âèñèì îáùåñòâåí îðãàí çà ñàìîðåãóëàöèÿ âðåêëàìàòà è òúðãîâñêàòà êîìóíèêàöèÿ, îáÿâèâ ñâîå ðåøåíèå îò àâãóñò 2010 ã., ÷å ñ òåëåâè-çèîííàòà ðåêëàìà íà ìàñòèêà "Ïåùåðà" ñà íà-ðóøåíè Íàöèîíàëíèòå åòè÷íè ïðàâèëà çà ðåê-ëàìà è òúðãîâñêà êîìóíèêàöèÿ.81 Â æàëáàòà ñèÔîíäàöèÿ "Õîðèçîíòè 21" ñå ïîçîâàâà íà Åòè-÷íèòå ïðàâèëà, ñúãëàñíî êîèòî "÷îâåøêîòîòÿëî ìîæå äà ñå ïîêàçâà ñàìî ïðè çà÷èòàíå íàïðàâàòà íà ëè÷íîñòòà è ÷îâåøêîòî äîñòîé-íñòâî". Ðåøåíèåòî íà Åòè÷íàòà êîìèñèÿ íàÍÑÑ å ñåðèîçíà ñòúïêà êúì îò÷èòàíå íà ìíå-

80 Âæ. ïî-ãîðå Çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ.81 ÍÑÑ å ñäðóæåíèå ñ íåñòîïàíñêà öåë â îáùåñòâåíà ïîë-çà. Ó÷ðåäèòåëè íà ÍÑÑ ñà Áúëãàðñêàòà àñîöèàöèÿ íà ðåê-ëàìîäàòåëèòå, Àñîöèàöèÿòà íà ðåêëàìíèòå àãåíöèè - Áúë-ãàðèÿ è Àñîöèàöèÿòà íà áúëãàðñêèòå ðàäèî- è òåëåâè-çèîííè îïåðàòîðè. ÍÑÑ ðàçãëåæäà æàëáè â îáõâàòà íàÊîäåêñà ñðåùó âñåêè åäèí ó÷àñòíèê â ðåêëàìíàòà èíäóñ-òðèÿ â Áúëãàðèÿ, èçâúðøâàù ðåêëàìà è òúðãîâñêà êîìó-íèêàöèÿ â íàðóøåíèå íà åòè÷íèòå ïðàâèëà.

79 Ïëàíúò å ïóáëèêóâàí íà èíòåðíåò ñòðàíèöàòà íàÌÒÑÏ: www.mlsp.government.bg/equal/publ.asp?id=52.


íèåòî è æåëàíèÿòà íà ãðàæäàíñêîòî îáùåñ-òâî â Áúëãàðèÿ, êîèòî ñà âñúùíîñò çðèòåëè-òå, ñëóøàòåëèòå è ÷èòàòåëèòå íà ìåäèèòå èïîòðåáèòåëèòå íà ïðîäóêòèòå, ïðåäñòàâåíè îòðåêëàìíàòà èíäóñòðèÿ. Â ðåøåíèåòî ñå ïîñî÷-âà, ÷å "áóêâàëíàòà àñîöèàöèÿ íà æåíñêèòå ãúð-äè ñ äèíè [â ðåêëàìàòà íà ìàñòèêà "Ïåùåðà"]å âóëãàðíà è ïîêàçâà ëèïñà íà óâàæåíèå êúìæåíñêàòà ëè÷íîñò è ÷îâåøêî äîñòîéíñòâî. Îï-ðåäìåòÿâàíåòî íà æåíàòà è ïðåäñòàâÿíåòî éêàòî ñåêñóàëåí îáåêò íå ñëåäâà äà ñå òîëåðèðà- ïðàêòèêà, îòäàâíà îòðå÷åíà â ðåêëàìíèòåïàçàðè ñ ðàçâèòà (ñàìî)ðåãóëàöèÿ" ÍÑÑ ïîñ-òàíîâÿâà, ÷å ðåêëàìàòà íà ìàñòèêà "Ïåùåðà""ïðîòèâîðå÷è íà äîáðèòå íðàâè è êàòåãîðè÷-íî íàðóøàâà äîáðèòå ðåêëàìíè ïðàêòèêè èóðîíâà àâòîðèòåòà íà èíäóñòðèÿòà êàòî öÿëî.Ïî äóõ è áóêâà ðåêëàìàòà å íåïî÷òåíà è íåáëà-ãîïðèëè÷íà, òúé êàòî ïðèâëè÷à âíèìàíèåòîíà ïîòðåáèòåëèòå ïî ñêàíäàëåí íà÷èí." Ïî òî-çè íà÷èí åäèí îðãàí ïî ñàìîðåãóëàöèÿ ïðåä-ïðèå ïúðâàòà ñòúïêà ñðåùó ñåêñèñòêèòå ðåê-ëàìè íà "Ïåùåðà".

15. Ïðàâà íà äåöà

Çàùèòàòà íà ïðàâàòà íà äåöàòà ïðåç 2010 ã.áå åäèíñòâåíàòà ñôåðà, â êîÿòî áå íàëèöå ïî-ëîæèòåëíà äèíàìèêà. Ïðåç ãîäèíàòà äèàëîãúòìåæäó íåïðàâèòåëñòâåíèòå îðãàíèçàöèè è äúð-æàâíèòå èíñòèòóöèè, àíãàæèðàíè ñúñ çàêðè-ëà íà äåòåòî, áå ïî-æèâ è îòâîðåí â ñðàâíå-íèå ñ ïðåäõîäíè ãîäèíè. Íàöèîíàëíàòà ïðîã-ðàìà çà çàêðèëà íà äåòåòî ïðåç 2010 ã. áå øè-ðîêî îáñúæäàíà îò Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ çà çàê-ðèëà íà äåòåòî è ÍÏÎ. Âúïðåêè ÷å çà ïðúâ ïúòâ íåÿ áÿõà óïîìåíàòè êîíêðåòíè ìåðêè è ïà-ðàìåòðè íà áþäæåò çà íÿêîè äåéíîñòè, ïðîã-ðàìàòà îòíîâî ñòðàäà îò íåäîñòàòúöèòå íà ïðå-äèøíèòå - ëèïñà íà êîíêðåòíè îòãîâîðíè ëè-öà è äèðåêöèè â ðàçëè÷íèòå ìèíèñòåðñòâà èàãåíöèè, ëèïñà íà êîíêðåòíè ñðîêîâå èñðåäñòâà çà èçïúëíåíèåòî íà âñè÷êè äåéíîñòèïî ïðîãðàìàòà.

Âàæíà ñòúïêà íàïðåä â ïðîöåñà íà ïðåäîñ-òàâÿíå íà ïî-êà÷åñòâåíà ãðèæà çà äåöàòà â Áúë-ãàðèÿ îáà÷å áå ïðèåòàòà íà 24 ôåâðóàðè 2010 ã.îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò Íàöèîíàëíà ñòðàòåãèÿ"Âèçèÿ çà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ íà äåöàòà âÐåïóáëèêà Áúëãàðèÿ", à íà 24 íîåìâðè 2010. ã. áåïðèåò è ïëàíúò çà äåéñòâèå ïî òàçè ñòðàòåãèÿ.Ïëàíúò çà äåéñòâèå âêëþ÷âà ðàçðàáîòâàíåòî èèçïúëíåíèåòî íà ïåò ïðîåêòà: çà äåèíñòèòó-öèîíàëèçàöèÿ íà äåöàòà îò äîìîâåòå çà äåöà ñóâðåæäàíèÿ; çà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ íà äå-öàòà îò äîìîâåòå çà ìåäèêî-ñîöèàëíè ãðèæè;

çà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ íà äåöàòà îò äîìî-âåòå çà äåöà, ëèøåíè îò ðîäèòåëñêè ãðèæè; çàðàçâèòèå íà ïðèåìíàòà ãðèæà è çà êàðèåðíîðàçâèòèå íà ñîöèàëíèòå ðàáîòíèöè. Ñïîðåä èí-ôîðìàöèÿ íà Ìèíèñòåðñêè ñúâåò ñ ðåàëèçèðà-íåòî íà ïëàíà ñå öåëè äà ñå ðàçðàáîòè ñèñòåìàîò ñîöèàëíè óñëóãè â îáùíîñòòà íà òåðèòîðèÿòàíà öÿëàòà ñòðàíà, êîèòî äà çàìåíÿò èíñòèòó-öèîíàëíèÿ òèï ãðèæà çà äåöà, â ðåçóëòàò íàêîåòî äà ñå çàêðèÿò ñïåöèàëèçèðàíèòå èíñòè-òóöèè îò êëàñè÷åñêè òèï, êàòî ñå ãàðàíòèðàðåèíòåãðàöèÿòà èëè îñèãóðÿâàíåòî çà âñÿêî äåòåíà íàñòàíÿâàíå â ñåìåéíà ñðåäà èëè â ñîöèàë-íà óñëóãà îò ðåçèäåíòåí òèï. Ïðåäâèæäà ñå ðàç-ðàáîòâàíåòî íà ïðàâíàòà è ðåãóëàòîðíàòà ðàì-êà, íåîáõîäèìà çà ïîäêðåïà íà ïðîöåñà íàäåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ è ïîäîáðÿâàíåòî íàåôåêòèâíîñòòà íà ñèñòåìàòà çà ãðèæè çà óÿçâè-ìè äåöà è òåõíèòå ñåìåéñòâà. Ïëàíèðàíèòåïðîåêòè ùå áúäàò ðåàëèçèðàíè îñíîâíî ñúññðåäñòâà îò ñòðóêòóðíèòå ôîíäîâå íà Åâðîïåé-ñêèÿ ñúþç. ÁÕÊ ùå ñëåäè ñ îñîáåí èíòåðåñ ðåà-ëèçèðàíåòî íà òîçè ïëàí ïðåç 2011 ã.

Ïîëîæèòåëíà áå è çàêîíîäàòåëíàòà ïðîìÿíàâ Ñåìåéíèÿ êîäåêñ, êîÿòî äàâà âúçìîæíîñò äå-öà, íàñòàíåíè â äîìîâå è íåïîòúðñåíè â òå÷å-íèå íà øåñò ìåñåöà ñëåä íàñòàíÿâàíåòî, äà áú-äàò ðåãèñòðèðàíè çà îñèíîâÿâàíå. Ïðèëàãàíåòîíà òàçè ðàçïîðåäáà ïîêàçà, ÷å ïîâå÷å äåöà íà-ìèðàò òðàéíî ñåìåéíà ñðåäà â ñðàâíåíèå ñ ìè-íàëîòî.

Ïðåç 2010 ã. ÁÕÊ ïðîâåäå èçñëåäâàíå íà çà-êîíîäàòåëñòâîòî, ïîëèòèêèòå è ïðàêòèêàòà ïîïðîäúëæàâàùîòî èíñòèòóöèîíàëèçèðàíå íàðîìñêè äåöà è óñòàíîâè òðåâîæíè òåíäåíöèè.ÁÕÊ ïîñåòè è èíòåðâþèðà äåòñêè èíñòèòó-öèè, îòäåëè çà çàêðèëà íà äåòåòî, äèðåêöèè"Ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå", íåïðàâèòåëñòâåíèîðãàíèçàöèè, äîñòàâ÷èöè íà ñîöèàëíè óñëó-ãè, ðîìñêè îðãàíèçàöèè, ðîìñêè ñåìåéñòâà âãåòàòà è ðîìñêè äåöà â èíñòèòóöèè â ïåò ðå-ãèîíà (Ñîôèÿ, Ïëîâäèâ, Ïàçàðäæèê, Âàðíàè Ñëèâåí). ÁÕÊ óñòàíîâè, ÷å â çàêîíîäàòåëíèèëè ïîëèòè÷åñêè äîêóìåíòè ïðîäúëæàâà äà íåñå îò÷èòà, ÷å ðîìñêèòå äåöà ñà ìíîçèíñòâîñðåä äåöàòà â ðèñê è äåöàòà, íàñòàíåíè â èí-ñòèòóöèè â Áúëãàðèÿ. Îñâåí òîâà ñèñòåìàòà çàçàêðèëà íà äåòåòî âñå îùå íå óñïÿâà äà èäåíòè-ôèöèðà è çàùèòàâà åôåêòèâíî èíòåðåñèòå íàäåöàòà â ðèñê â Áúëãàðèÿ êàòî öÿëî. Òîâà åòàêà, çàùîòî ñèñòåìèòå çà àëòåðíàòèâíè óñ-ëóãè è çà èíñòèòóöèîíàëíà ãðèæà çà äåöà ïðî-äúëæàâàò äà ôóíêöèîíèðàò ïàðàëåëíî. Âúïðå-êè òîâà, ïîâå÷å ôèíàíñîâè è ÷îâåøêè ðåñóð-ñè ñà ñúñðåäîòî÷åíè â ñïåöèàëèçèðàíèòå èí-ñòèòóöèè. Ïðåç ïîñëåäíèòå ïåò ãîäèíè ãîäèø-íàòà èçäðúæêà çà äåòå çíà÷èòåëíî íàðàñíà êà-


òî äîñòèãíà 78 ìëí. ëâ. çà âñè÷êè äåòñêè çàâåäå-íèÿ ïðåç 2009 ã., à ïåðñîíàëúò â òÿõ å ïîâå÷åîò 6 000 ëèöà, ïîëàãàùè ãðèæè çà îêîëî 7 500äåöà. Áðîÿò íà äåöàòà, íàñòàíÿâàíè â èíñòè-òóöèè, å ïðèáëèçèòåëíî ñúùèÿò êàòî áðîÿ íàäåöàòà, íàïóñêàùè èíñòèòóöèèòå - ñðåäíîîêîëî 2 700 äåöà çà âñÿêà ãîäèíà ïðåç ïåðèîäà2006-2009 ã. Îñèíîâåíèòå âñÿêà ãîäèíà ïðåä-ñòàâëÿâàò åäíà ÷åòâúðò îò âñè÷êè äåöà, êîèòîíàïóñêàò èíñòèòóöèèòå è âñå îùå íå ñà àíà-ëèçèðàíè ïðè÷èíèòå çà íèñêàòà ñêîðîñò íàîñèíîâÿâàíåòî, ïðè ïîëîæåíèå, ÷å êàíäèäàò-îñèíîâèòåëèòå è ðåãèñòðèðàíèòå çà îñèíîâÿâà-íå äåöà ñà ñ ïðèáëèçèòåëíî ðàâåí áðîé. Ðåèí-òåãðàöèÿ â áèîëîãè÷íîòî ñåìåéñòâî ñå îêàçâàâúçìîæíà çà ïî-ìàëêî îò 1 500 ñëó÷àÿ âñÿêàãîäèíà. Â äðóãè 1 300-1 400 ñëó÷àÿ ãîäèøíîäåöàòà ñå íàñòàíÿâàò â ñåìåéñòâà íà áëèçêè èðîäíèíè. Ïðèåìíàòà ãðèæà å áèëà ïðèëîæåíàâ îáùî 300 ñëó÷àÿ çà ïîñëåäíèòå ÷åòèðè ãîäè-íè. Ïðåç ïîñëåäíèòå ÷åòèðè ãîäèíè ïî ðåèí-òåãðàöèÿ, íàñòàíÿâàíå â ñåìåéñòâà íà ðîäíè-íè è ïðèåìíè ñåìåéñòâà ñà ðàáîòèëè ïî-ìàë-êî îò 450 ñîöèàëíè ðàáîòíèöè, êîèòî ñà ñåçàíèìàâàëè ñ ïî îêîëî 3 500 ñëó÷àè íà äåöà âðèñê ãîäèøíî.

Âúïðåêè ÷å å îñíîâíà öåë íà ìíîãî ïëàíî-âå, ñòðàòåãèè è ïðîãðàìè îò 2003 ã. íàñàì,äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿòà íå ñå èçâúðøâà ñíóæíèòå ñêîðîñò è ñðåäñòâà. Òàêà íàñòàíÿâà-íåòî â èíñòèòóöèÿ âñå îùå îñòàâà åäèíñòâå-íàòà äúëãîñðî÷íà ìÿðêà çà çàêðèëà íà äåöàòà,íàñòàíåíè â èíñòèòóöèè. Ïðåâàíòèâíèòå ìåð-êè, êàòî ôèíàíñîâà ïîìîù çà íîâîðîäåíîòîè ïðåäîñòàâÿíå íà êîíñóëòàòèâíè ñîöèàëíèóñëóãè, íå ñïîìàãàò çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà èí-ñòèòóöèîíàëèçèðàíåòî íà äåöà. Íàñòàíÿâàíå-òî â ñåìåéñòâà íà ðîäíèíè èëè â ïðèåìíè ñå-ìåéñòâà íå ñå ïîïóëÿðèçèðà àêòèâíî è íå ñåïðèëàãà ñ íåîáõîäèìàòà áúðçèíà è åôåêòèâ-íîñò, çà äà áúäå ðåàëíà àëòåðíàòèâà íà èí-ñòèòóöèîíàëèçèðàíåòî. Âñè÷êè òåçè ìåðêè ñåïðèëàãàò â ñðàâíèòåëíî ìàëúê áðîé ñëó÷àè èòåõíèÿò åôåêò çà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ åñïîðåí, çàùîòî âõîäúò íà èíñòèòóöèèòå âñåîùå å øèðîêî îòâîðåí. Äàííèòå ïîêàçâàò, ÷åîòäåëèòå çà çàêðèëà íà äåòåòî óñïÿâàò äà ïðè-ëàãàò óñïåøíî òåçè ìåðêè â ïî-ìàëêî îò 50%îò ñëó÷àèòå íà äåöà â ðèñê, ïî êîèòî ðàáîòÿò.Îò îáùèÿ áðîé ñëó÷àè íà ïðåâåíöèÿ íàèçîñòàâÿíåòî ïðåç ïåðèîäà 2006-2009 ã. 35 % ñàîöåíåíè êàòî óñïåøíè îò ñàìàòà Àãåíöèÿ çàñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå, à îò âñè÷êè ñëó÷àè íàðåèíòåãðàöèÿ çà ñúùèÿ ïåðèîä ñàìî 50,3 % ñàîöåíåíè êàòî óñïåøíè.

Îñíîâíèòå ïðè÷èíè çà èíñòèòóöèîíàëèçè-ðàíåòî íà ðîìñêè äåöà, ñà: áåäíîñò íà ñåìåé-

ñòâàòà èì, ëèïñà íà ïîñòîÿííè è äîñòàòú÷íèäîõîäè, íèñêî íèâî íà îáðàçîâàíèå, ìèãðà-öèÿ íà ðîäèòåëèòå èì â òúðñåíå íà çàåòîñò èäîõîäè, ðèñêîâè æèëèùíè óñëîâèÿ, ëèïñà íàñîöèàëíè óñëóãè çà ðîìñêè äåöà è ñåìåéñòâà,ñúîáðàçåíè ñ òåõíèòå íóæäè è ëèïñà íà åôåê-òèâíè ìåõàíèçìè çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà áðå-ìåííîñò è èçîñòàâÿíå íà äåöà ñðåä ðîìñêèòåæåíè. Ïî âðåìå íà ïîñåùåíèÿòà ñè â ðîìñêèãåòà ïðåç 2010 ã. ÁÕÊ ñå íàòúêíà íà ìíîãî ñëó-÷àè íà äåöà â ðèñê, êîèòî íå ñà áèëè èäåíòè-ôèöèðàíè êàòî òàêèâà îò ñèñòåìàòà çà çàêðè-ëà íà äåòåòî. Ðèñêîâèòå ôàêòîðè çà òÿõ áÿõàäîìàøíî íàñèëèå, ïðåñòúïíî ïîâåäåíèå íà ðî-äèòåëèòå, óâðåæäàíå íà äåòåòî, êîåòî íå åîôèöèàëíî äèàãíîñòèöèðàíî, íàëè÷èåòî íàäðóãè äåöà â ñåìåéñòâîòî, íàñòàíåíè â èí-ñòèòóöèè, è îòïàäàíå îò ó÷èëèùå. Íÿêîè îòñîöèàëíèòå ðàáîòíèöè ïðèçíàõà, ÷å íå ðàç-ïîëàãàò ñ íåîáõîäèìèÿ êàïàöèòåò è ðåñóðñè,çà äà ðàáîòÿò ñ âñè÷êè ðîìñêè äåöà â ðèñê.Âñè÷êè òåçè êîíñòàòàöèè íå áÿõà îòðå÷åíè îòäúðæàâíèòå èíñòèòóöèè, àíãàæèðàíè ñúñ çàê-ðèëà íà äåòåòî. Òå ïîñî÷èõà ãîðåñïîìåíàòàòàâèçèÿ çà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ è ïëàíúò çàíåéíîòî èçïúëíåíèå êàòî êëþ÷îâè çà ðåøàâà-íåòî íà ïðîáëåìà ñ èíñòèòóöèîíàëèçèðàíåòîíà äåöà.

Ïðåç ãîäèíàòà èìàøå ñåðèîçíî ðàçâèòèå âîáëàñòòà íà çàùèòàòà ïðàâàòà íà äåöàòà â èí-ñòèòóöèèòå çà äåöà ñ óìñòâåíè óâðåæäàíèÿ,ïîäâåäîìñòâåíè íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà òðóäàè ñîöèàëíàòà ïîëèòèêà. Â íà÷àëîòî íà 2010 ã.ãëàâíèÿò ïðîêóðîð Áîðèñ Âåë÷åâ ïî ñîáñòâå-íà èíèöèàòèâà ñå ñðåùíà ñ ïðåäñòàâèòåëè íàÁÕÊ - çàìåñòíèê-ïðåäñåäàòåëêàòà íà ÁÕÊ,Ìàðãàðèòà Èëèåâà è àäâ. Àíåòà Ãåíîâà. Ïîâî-äúò áå çàâåäåíîòî îò ÁÕÊ ïðåç 2009 ã. äåëî çàäèñêðèìèíàöèÿ ñðåùó ïðîêóðàòóðàòà çàðàäèîòêàçà é äà ðàçñëåäâà 75 ñìúðòíè ñëó÷àÿ â äî-ìîâåòå çà äåöà è ìëàäåæè ñ óìñòâåíà èçîñòà-íàëîñò (ÄÄÓÈ è ÄÄÌÓÈ). Íà ñïåöèàëíàòà ñðå-ùà ãëàâíèÿò ïðîêóðîð è ÁÕÊ ïîñòèãíàõà ñïî-ðàçóìåíèå âñè÷êè òàêèâà èíñòèòóöèè äà ñå ïî-ñåòÿò íàíîâî è òî îò ñúâìåñòíè åêèïè íà ÁÕÊè ïðîêóðàòóðàòà ñ öåë äà ñå ïðîâåðè íàëèöåëè ñà äàííè çà èçâúðøåíè ïðåñòúïëåíèÿ ñðå-ùó çäðàâåòî èëè æèâîòà íà äåöàòà çà ïåðèîäà2000-2010 ã. Ïîäåòàòà ëè÷íî îò ãëàâíèÿ ïðîêó-ðîð èíèöèàòèâà è ïîñëåäâàëîòî ñúâìåñòíî ñúò-ðóäíè÷åñòâî ìåæäó ïðîêóðàòóðàòà è ÁÕÊíÿìàò àíàëîã íèòî â äåéíîñòòà íà ñúäåáíàòàâëàñò, íèòî â òàçè íà íåïðàâèòåëñòâåíèòå îð-ãàíèçàöèè. Ïðîêóðàòóðàòà èçïîëçâà àêòèâíî åê-ñïåðòèçàòà è îïèòà íà ÁÕÊ â ìîíèòîðèíãà íàèíñòèòóöèè çà äåöà, îñèãóðÿâàéêè ïúëåí äîñ-òúï íà ïðåäñòàâèòåëèòå íà ÁÕÊ äî íàìèðà-


ùèòå ñå â èíñòèòóöèèòå äåöà è äîêóìåíòè. Âðåçóëòàò áÿõà ñúáðàíè ìíîæåñòâî äîêàçàòåëñ-òâà çà ãîëÿì áðîé åâåíòóàëíè ïðåñòúïëåíèÿñðåùó äåöàòà. Áåçïðåöåäåíòíîòî ñúòðóäíè÷åñ-òâî ìåæäó íåïðàâèòåëñòâåíèÿ ñåêòîð è ïðî-êóðîðñêàòà èíñòèòóöèÿ áåøå îòáåëÿçàíî è îòêîìèñàðÿ ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà êúì Ñúâåòà íàÅâðîïà Òîìàñ Õàìàðáåðã, êîéòî ïîñî÷è èíè-öèàòèâíîñòòà íà Áîðèñ Âåë÷åâ êàòî ïðèìåð,êîéòî åâðîïåéñêèòå ìó êîëåãè òðÿáâà äà ñëåä-âàò â ðàáîòàòà ñè ñ äåöà, íàñòàíåíè â èíñòè-òóöèè.

Â ïåðèîäà ìàðò - þíè 2010 ã. åêèïè íà ÁÕÊè ïðîêóðàòóðàòà, ñúâìåñòíî ñ íåçàâèñèìè åê-ñïåðòè (ïåäèàòðè, ïñèõîëîçè è ïñèõèàòðè) èïðåäñòàâèòåëè íà Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ çà çàê-ðèëà íà äåòåòî (ÄÀÇÄ), Ðåãèîíàëíàòà èíñïåê-öèÿ çà îïàçâàíå è êîíòðîë íà îáùåñòâåíîòîçäðàâå (ÐÈÎÊÎÇ) è íà äðóãè äúðæàâíè è îá-ùèíñêè îðãàíè ïðîâåðèõà âñè÷êè äåéñòâàùèêúì ìîìåíòà 24 ÄÄÌÓÈ. Çàêðèòèÿò ÄÄÌÓÈ âÌîãèëèíî áå ñúùî ïðîâåðåí - äîêóìåíòàëíî è÷ðåç ïîñåùåíèå íà äîìîâå, â êîèòî ÷àñò îòäåöàòà, ïðåáèâàâàëè òàì, ñà èçâåäåíè. ÁÕÊ èç-ãîòâè êðèòè÷íè äîêëàäè è îñîáåíè ìíåíèÿ ïîñúâìåñòíèòå ïðîâåðêè ñ ïðîêóðàòóðàòà çà ñëåä-íèòå èíñòèòóöèè, ïîäðåäåíè ïî òåæåñò íà óñ-òàíîâåíèòå â òÿõ ïðîáëåìè: Ìîãèëèíî, Ìåä-âåí, Êðóøàðè, Ïåòðîâî - Áëàãîåâãðàäñêî, Ðóä-íèê, Ïåòðîâî - Ñòàðà Çàãîðà, Ñëàäúê êëàäå-íåö, Ãîìîòàðöè, Êóëà, Áåðêîâèöà, Èñêðà,Ãîðíà Êîçíèöà, Êåðìåí, Âàñèë Äðóìåâ è Êî-øàðèöà.82 ÁÕÊ èçãîòâè è îùå äâå îñîáåíè ìíå-íèÿ âúç îñíîâà íà êîíñòàòèðàíîòî îò ïðîêóðà-òóðèòå çà èíñòèòóöèèòå â Ñîôèÿ è Ñòðàæà.

Çà ïåðèîäà 2000 - þíè 2010 ã. ïî îòíîøåíèåíà âñè÷êè ÄÄ(Ì)ÓÈ ïðîâåðÿâàùèòå êîíñòà-òèðàõà îáùî 238 ñìúðòíè ñëó÷àÿ. Ïîíå òðè ÷åò-âúðòè îò òÿõ ñà ìîãëè äà áúäàò ïðåäîòâðàòå-íè: 31 ñìúðòíè ñëó÷àè îò ãëàä (ñèñòåìíî íå-äîõðàíâàíå), 84 îò îáùî èçíåìîùÿâàíå íà îð-ãàíèçìà, ò.å. çàíåìàðà, 15 áåç óñòàíîâåíà ïðè-÷èíà, 13 îò çàðàçè (ëîøà õèãèåíà), 6 îò çëî-ïîëóêè (èçìðúçâàíå, ÷åðåïíî-ìîçú÷íà òðàâìà,óäàâÿíå èëè çàäóøàâàíå), 36 îò ïíåâìîíèÿ,ò.å. îò ñòóä èëè çàëåæàâàíå, 2 îò íàñèëèå. Âãîëÿìà ÷àñò îò ñëó÷àèòå (íàä 90) íà ïî÷èíà-ëèòå ëèöà íå å ïðàâåíà àóòîïñèÿ. Â ïî÷òè ïî-ëîâèíàòà îò ñìúðòíèòå ñëó÷àè - 149 ñëó÷àÿ -äåöàòà ñà ïî÷èíàëè â äîìà, ò.å. íå ñà áèëèõîñïèòàëèçèðàíè íàâðåìå, âúïðåêè î÷åâèäíîòåæêîòî èì ñúñòîÿíèå. Ïðàâè âïå÷àòëåíèå, ÷åâ ÄÄÌÓÈ - Ïðîñòîðíî è â ÄÄÌÓÈ - Çãàëåâî,

êîèòî îò 2007 ã. ðåäîâíî ñå ïðîâåðÿâàò îò ïðî-êóðàòóðàòà, ñìúðòíè ñëó÷àè îò òîãàâà íàñàìíÿìà.

Ïðîâåðêèòå óñòàíîâèõà, ÷å õèãèåíàòà â ïî-âå÷åòî äîìîâå å ìíîãî ëîøà - ðåäîâíî èçáóõ-âàò åïèäåìèè (â ÄÄÌÓÈ - Ìåäâåí çà ïåðèîäà2007-2010 ã. èçáóõâàò òðè åïèäåìèè), êîèòî äî-âåæäàò è äî ñìúðò. Ïðîâåðÿâàùèòå óñòàíîâèõàîáùî 622 ñëó÷àÿ íà îïàðàçèòÿâàíå è òåæêè çà-ðàçíè áîëåñòè. Êîíòðîëúò íà ÕÅÈ/ ÐÈÎÊÎÇ åíååôåêòèâåí - ñàíêöèè íå ñå íàëàãàò íèòî çàêîíñòàòèðàíèòå íàðóøåíèÿ, íèòî äîðè çà íåèç-ïúëíåíèòå ïðåäïèñàíèÿ.

Ñëó÷àèòå íà íàñèëèå âúðõó äîìóâàùèòå ñàñúùî ñèëíî òðåâîæíè. ÁÕÊ óñòàíîâè ñàìî äî-êóìåíòèðàíèòå òàêèâà, íî ðåàëíèÿò áðîé íàíàñèëñòâåíè àêòîâå âåðîÿòíî å ïî-ãîëÿì. Ïðî-âåðÿâàùèòå åêèïè íàìåðèõà äàííè çà ñåäåì ñëó-÷àÿ íà ñåêñóàëíî íàñèëèå, ïîíå îñåì íà ôèçè-÷åñêî íàñèëèå, â òîâà ÷èñëî è îáåñâàíå (â åäèíñëó÷àé íà äåòå îò ÄÄÌÓÈ - Ìîãèëèíî). ×àñòîò íàñèëñòâåíèòå àêòîâå ñà äîêóìåíòèðàíî èç-âúðøåíè îò ïåðñîíàëà èëè ìåäèöèíñêè ëèöà,äðóãè - îò ðîäíèíè. Íèêîå äåòå, ïîñòðàäàëî îòíàñèëèå, íå å ïîëó÷èëî àäåêâàòíà ïîìîù èëèñïðàâåäëèâîñò. Ïðîâåðÿâàùèòå êîíñòàòèðàõàîùå ïîíå 86 äîêóìåíòèðàíè òåæêè èíöèäåíòàè äàííè çà 58 äîìóâàùè, êîèòî ñå ñàìîóâðåæ-äàò.

Ïðîâåðêèòå ïîêàçàõà ìàñîâî àäìèíèñòðèðàíåíà òðàíêâèëàíòè íà äåöà è ìëàäåæè, ÷èÿòîäèàãíîçà íå èçèñêâà ïðèåì íà òàêèâà. 167 äîìó-âàùè ñà áèëè êúì ìîìåíòà íà ïðèêëþ÷âàíå íàïðîâåðêèòå èëè â ìèíàëîòî íà òðàíêâèëàíòíàòåðàïèÿ ñ îïàñíè ëåêàðñòâà. Íà 90 äåöà ñå ïðè-ëàãà "õèìè÷åñêà èìîáèëèçàöèÿ" ñ îïàñíè ëå-êàðñòâà - òðàíêâèëàíòèòå ñå äàâàò íà äåöàòà çàîâëàäÿâàíå êàêòî íà ñúñòîÿíèÿòà èì íà àâòî-àãðåñèÿ, òàêà è íà îáè÷àéíèòå çà âñè÷êè äåöàâèêàíå, òè÷àíå è ïð.

Â äîìîâåòå ñå ïðàêòèêóâà è ôèçè÷åñêà èìî-áèëèçàöèÿ - âðúçâàíå íà äåöàòà çà ëåãëà, èí-âàëèäíè êîëè÷êè, ñëàãàíå íà óñìèðèòåëíè ðè-çè (ïîíå 17 ñëó÷àÿ â ïîíå 8 èíñòèòóöèè). Íàï-ðèìåð, â ÄÄÌÓÈ - Ìåäâåí ïåò äåöà ñà ñèñ-òåìíî è ïðîäúëæèòåëíî èìîáèëèçèðàíè íàäõèëÿäà ÷àñà âñÿêî çà ïåðèîäà îò äåêåìâðè 2009ã. äî ìàðò 2010 ã. Ïðèëàãàíåòî íà èìîáèëèçà-öèîííè ìåðêè èçâúí áîëíè÷íè çàâåäåíèÿ åíåçàêîííî.

Êúì ìîìåíòà íà èçãîòâÿíå íà äîêëàäèòå âäîìîâåòå áÿõà îòêðèòè äàííè çà 103 æèâè äåöàñ ïîäíîðìåíî òåãëî, ò.å. ñòðàäàùè îò íåäîõ-ðàíâàíå. Ïðè÷èíèòå çà òîâà ñúñòîÿíèå íà äåöà-òà ñå êðèÿò â íåïðàâèëíîòî èì õðàíåíå è âóïîòðåáàòà íà òðàíêâèëàíòè.

Ïðîâåðêèòå óñòàíîâèõà è ìíîæåñòâî ñëó-82 Âñè÷êè äîêëàäè è îñîáåíè ìíåíèÿ íà ÁÕÊ ìîãàò äà áú-äàò íàìåðåíè íà àäðåñ: http://forsakenchildren.bghelsinki.org


÷àè íà ëèïñà íà åëåìåíòàðíî âíèìàíèå è ãðè-æà êúì äåöàòà è ìëàäåæèòå. Òàêà íàïðèìåð,ïàëåöúò íà äÿñíàòà ðúêà íà Ð. Ä. îò çàêðèòèÿÄÄÌÓÈ - Ìîãèëèíî å àìïóòèðàí ïîðàäè íåê-ðîçà, êîÿòî å íàñòúïèëà, òúé êàòî ìîìè÷åòîïîñòîÿííî ñìó÷åëî ïðúñòà ñè. Â ñëó÷àèòå, âêîèòî ïåðñîíàëúò å îáðúùàë âíèìàíèå íà äå-òåòî, òî å ïðåóñòàíîâÿâàëî ñìó÷åíåòî íà ïà-ëåöà ñè. Â ÄÄÌÓÈ - Ãîìîòàðöè áÿõà óñòàíî-âåíè îñåì ñëó÷àÿ íà äåöà, ïðåêàðàëè äíè íà-ðåä ñ êîñòíè ôðàêòóðè, áåç äà áúäàò ïðåãëå-äàíè îò ëåêàð è áåç ìåäèöèíñêà ïîìîù. Íàï-ðèìåð, çà ïåðèîäà 2007 - 2009 ã. Â. Î. ïîëó÷èëàòðè òðàâìè - çà ïúðâàòà é å îêàçàíà ïîìîùïîíå øåñò äíè ñëåä ïîëó÷àâàíå íà òðàâìàòà,âúâ âòîðèÿ - ïîíå ñëåä ÷åòèðè äíè, à â òðå-òèÿ - ñëåä ïîíå äåâåò äíè. Â ïîñëåäíèòå äâàñëó÷àÿ êðàêúò íà ìîìè÷åòî èçîáùî íå å ãèï-ñèðàí.

Ïðè ïðîâåðêàòà íà âå÷å çàêðèòèÿ äîì â ñ.Ìîãèëèíî åêèïúò êîíñòàòèðà óäèâèòåëåíïðîãðåñ â ñúñòîÿíèåòî íà äåöàòà, èçâåäåíèîò òàì è íàñòàíåíè â Äîìà çà äåöà, ëèøåíèîò ðîäèòåëñêà ãðèæà "Íàäåæäà", Ðóñå (ÄÄËÐÃ"Íàäåæäà"). Íàïðèìåð, Ä.Í.Ñ. ïî âðåìå íàïðåñòîÿ ñè â ÄÄÌÓÈ - Ìîãèëèíî íå å ìîæå-ëà äà ãîâîðè, íå êîíòðîëèðàëà ôèçèîëîãè÷-íèòå ñè íóæäè, íå ìîæåëà äà ïðèåìà òâúðäàõðàíà è èìàëà ïðîÿâè íà àâòîàãðåñèÿ. Äâå ãî-äèíè ñëåä ïðåìåñòâàíåòî é â ÄÄËÐÃ "Íàäåæ-äà" òÿ âå÷å ñå îáñëóæâà ñàìà, õðàíè ñå ñàìà,íå ïðîÿâÿâà àâòîàãðåñèÿ, ìîæå äà ïðîèçíàñÿîòäåëíè ãëàñíè, ó÷è áðàéëîâàòà àçáóêà è åîöåíåíà êàòî ïîäõîäÿùà çà îáó÷åíèå â ïî-ìîùíî ó÷èëèùå.

Ãëàâíèÿò ïðîêóðîð ñå àíãàæèðà ïðåä ÁÕÊ,÷å ïðîêóðàòóðèòå ïî ìåñòà ùå ðàçñëåäâàò èùå îáðàçóâàò íàêàçàòåëíè ïðîèçâîäñòâà çàâñè÷êè åâåíòóàëíè ïðåñòúïëåíèÿ, äàííè çàêîèòî ñå ñúäúðæàò â äîêëàäèòå íà ÁÕÊ. Äîêðàÿ íà ÿíóàðè 2011 ã. ïðîêóðàòóðàòà óâåäîìèÁÕÊ çà îáðàçóâàíåòî íà îáùî 55 äîñúäåáíèïðîèçâîäñòâà (ÄÏ). Îò òÿõ 25 ñå âîäÿò îò Ðà-éîííà ïðîêóðàòóðà (ÐÏ) - Âèäèí çà åâåíòóàë-íè ïðåñòúïëåíèÿ â ÄÄÌÓÈ - Ãîìîòàðöè: 8ÄÏ ïî ÷ëåí 122, àë. 1 ÍÊ - ñìúðò, ïðè÷èíåíàïî íåïðåäïàçëèâîñò; 4 ïî ÷ëåí 137 ÍÊ - çëå-ïîñòàâÿíå; 9 ïî ÷ëåí 134, àë. 1, ò.1 èëè ò. 2 ÍÊ- òåæêà èëè ñðåäíà òåëåñíà ïîâðåäà, ïðè÷è-íåíà ïîðàäè íåçíàíèå/ íåìàðëèâî èçïúëíå-íèå íà çàíÿòèå (ïðè èçïîëçâàíå íà òðàíêâè-ëàíòè); åäíî ïî ÷ëåí 182, àë. 1 ÍÊ - çà 12íåäîõðàíåíè äåöà; äâå ïî ÷ëåí 142à, àë. 1 ÍÊ- ïðîòèâîçàêîííî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà â ñëó-÷àè íà íåçàêîííî íàñòàíÿâàíå â ïñèõèàòðè÷-íà áîëíèöà; åäíî ïî ÷ëåí 311, àë. 1 ÍÊ - äî-êóìåíòíî ïðåñòúïëåíèå. Çà ÄÄÌÓÈ â Êóëà ÐÏ

- Êóëà îáðàçóâà 20 äîñúäåáíè ïðîèçâîäñòâà:äâå çà ëåêà òåëåñíà ïîâðåäà, ïðè÷èíåíà îòäëúæíîñòíî ëèöå (ôèçè÷åñêè òîðìîç îò ñòðà-íà íà ñàíèòàðêà âúðõó äåòå è ïîáîé îò ñòðàíàíà øîôüîðà íà äîìà íàä ìîì÷å); åäíî ïî ÷ëåí294, àë. 1 ÍÊ ñðåùó äèðåêòîðà íà äîìà - çàëè÷íî óêðèâàòåëñòâî íà øîôüîðà; 7 ïî ÷ëåí122, àë. 1 ÍÊ çà ïðè÷èíÿâàíå íà ñìúðò ïî íåï-ðåäïàçëèâîñò è 10 ïî ÷ëåí 128 èëè ÷ëåí 129,àë. 1, âð. ñ ÷ëåí 26 ÍÊ - óìèøëåíà òåæêà èëèñðåäíà òåëåñíà ïîâðåäà, ïðè÷èíåíà íà äåöàòàíà òðàíêâèëàíòè. Åäèí ñëó÷àé çà ðàçñëåäâàíåíà åâåíòóàëíî èçíàñèëâàíå ÐÏ - Êóëà ïðåï-ðàòè íà ÐÏ - Áÿëà Ñëàòèíà ïî êîìïåòåíòíîñò,íî ÁÕÊ íå ðàçïîëàãà ñ äàííè êàêâè äåéñòâèÿå ïðåäïðèåëà ïîñëåäíàòà. Îêðúæíà ïðîêóðà-òóðà (ÎÏ) - Òúðãîâèùå îáðàçóâà 3 ÄÏ çàåâåíòóàëíè ïðåñòúïëåíèÿ â äîìà â Ñòðàæà ïî÷ëåí 123, àë. 1 ÍÊ çà ïðè÷èíÿâàíå íà ñìúðòïîðàäè íåçíàíèå èëè íåìàðëèâî èçïúëíåíèåíà çàíÿòèå. Çà èíñòèòóöèÿòà â Ìåçäðà ÐÏ -Ìåçäðà îáðàçóâà 8 ÄÏ çà ïðè÷èíÿâàíå íà ñìúðòïî íåïðåäïàçëèâîñò ïî ÷ëåí 122, àë. 1 ÍÊ. Îá-ùî â äðóãè 7 ñëó÷àÿ ïðîêóðàòóðàòà îáðàçóâàïðåäâàðèòåëíè ïðîâåðêè, ðåçóëòàòúò îò êîè-òî êúì êðàÿ íà ÿíóàðè 2011 ã. íå å èçâåñòåí. ÎÏ- Êþñòåíäèë ðàçïîðåäè ïðîâåðêà çà åäèíñìúðòåí ñëó÷àé è äâà ñëó÷àÿ íà íàðàíÿâàíèÿâ ÄÄÌÓÈ - Ãîðíà Êîçíèöà, à ÐÏ - Êîòåëîáðàçóâà ïðîâåðêè çà ÷åòèðè ñëó÷àÿ íà òåëåñ-íè ïîâðåäè â èíñòèòóöèÿòà â Ìåäâåí.

Ñëåä ïðèêëþ÷âàíå íà ñúâìåñòíèòå ïðîâåð-êè ÁÕÊ ïîëó÷è ñèãíàë îò ãðàæäàíè, æèâååùèâ ñúñåäñòâî ñ ÄÄÌÓÈ - "Äúãà" â êâ. Ãîðíà Áàíÿ,Ñîôèÿ, êîèòî îïèñàõà ñëó÷è íà íàñèëèå îòñòðàíà íà ïåðñîíàëà âúðõó äîìóâàùèòå. Âúç îñ-íîâà íà ñèãíàë îò ÁÕÊ ïî óêàçàíèå íà Ñîôèé-ñêà ãðàäñêà ïðîêóðàòóðà (ÑÃÏ) ÐÏ - Ñîôèÿîáðàçóâà ïðåäâàðèòåëíà ïðîâåðêà, ÷èèòî ðå-çóëòàòè âñå îùå íå ñà ãîòîâè.

Âúðõîâíà êàñàöèîííà ïðîêóðàòóðà îòìåíèâëÿçëîòî â ñèëà ïîñòàíîâëåíèå íà ÀÏ - Âåëè-êî Òúðíîâî, ñ êîåòî áåøå ïîòâúðäåí îòêàç íàÎÏ - Ðóñå îò 2008 ã. äà ðàçñëåäâà åâåíòóàëíèïðåñòúïëåíèå â äîìà â Ìîãèëèíî.

Âúïðåêè êîíñòàòàöèèòå íà ÁÕÊ â äîêëàäè-òå ïðîêóðàòóðàòà îòêàçà äà çàïî÷íå ðàçñëåäâà-íèÿ â òðè ñëó÷àÿ. ÐÏ - Ñòàðà Çàãîðà îòêàçà äàðàçñëåäâà åâåíòóàëíî çëåïîñòàâÿíå íà äåòå îòÄÄÌÓÈ - Ñëàäúê êëàäåíåö, ïîëó÷èëî àáñöåñíà çúáà ïîðàäè ëèïñà íà äåíòàëíà ãðèæà. ÎÏ- Ñòàðà Çàãîðà è Àïåëàòèâíà ïðîêóðàòóðà (ÀÏ)- Ïëîâäèâ ïîòâúðäèõà òîçè îòêàç. ÐÏ - ÑòàðàÇàãîðà îòêàçà äà ðàçñëåäâà è åâåíòóàëíî áëóäñ-òâî íàä äåòå îò ÄÄÌÓÈ - Ïåòðîâî, ïðåäïî-ëàãàåìî èçâúðøåíî îò áàùà ìó, òúé êàòî ïðåñ-òúïëåíèåòî íå áèëî èçâúðøåíî íà òåðèòîðèÿ-


òà íà Ñòàðà Çàãîðà, à â äðóã ãðàä. ÎÏ - ÑòàðàÇàãîðà ïîòâúðäè è òîçè îòêàç. ÁÕÊ ïîäàäå æàë-áà ñðåùó ïîñòàíîâëåíèåòî íà ÎÏ - Ñòàðà Çà-ãîðà äî ÀÏ - Ïëîâäèâ. ÀÏ - Ïëîâäèâ ïðåïðà-òè ñëó÷àÿ íà ÐÏ - Ïëîâäèâ ïî êîìïåòåíòíîñòñ óêàçàíèå äà èçâúðøè ïðîâåðêà, êàòî ñíåìåîáÿñíåíèÿ îò ëèöåòî, êîíñòàòèðàëî åâåíòóàë-íîòî ïîñåãàòåëñòâî, êàêòî è îò äðóãè ëèöà,ïðè íóæäà. ÐÏ - Ñëèâåí èçäàäå ïîñòàíîâëå-íèå, ñ êîåòî îòêàçà ãåíåðàëíî äà ðàçñëåäâàêàêâèòî è äà áèëî åâåíòóàëíè ïðåñòúïëåíèÿ âÄÄÌÓÈ - Êåðìåí. Íà 11.11.2010 ã. ÀÏ - Ñîôèÿïîòâúðäè îòêàç íà ÑÃÏ äà îáðàçóâà ðàçñëåä-âàíèÿ çà òðè ñìúðòíè ñëó÷àÿ â ÄÄÌÓÈ - "Äú-ãà", Ñîôèÿ ïî ïîâîä ñèãíàë íà ÁÕÊ îò 2008 ã.ÐÏ - Ìåçäðà ïðåêðàòè åäíî îò îáùî îñåìòåðàçñëåäâàíèÿ çà ñìúðòíè ñëó÷àè â èíñòèòó-öèÿòà â Ìåçäðà. ÁÕÊ îáæàëâà ïðåêðàòÿâàíåòîïðåä Ðàéîíåí ñúä - Ìåçäðà, êîéòî ïðåäñòîèäà ñå ïðîèçíåñå.

Èçâúðøåíèòå ïðîâåðêè è èçãîòâåíèòå äîê-ëàäè íà ÁÕÊ ïîëó÷èõà øèðîê îáùåñòâåí îò-çâóê è ïîäêðåïà. Òå äîïðèíåñîõà è çà àêòèâ-íîñòòà íà äúðæàâíèòå è îáùèíñêèòå ñëóæáèçà çàêðèëà íà äåöàòà. Â èçïúëíåíèå íà ïðîåêòíà ÄÀÇÄ, ñúâìåñòíî ñ ÌÒÑÏ, ÀÑÏ è ÌÇ ïðåçåñåíòà íà 2010 ã. áÿõà èçâúðøåíè îöåíêè íàèíñòèòóöèîíàëèçèðàíèòå äåöà. Ìóëòèäèñöèï-ëèíàðíèòå åêèïè óñòàíîâèõà, ÷å èìà 265 äå-öà è ìëàäåæè ñ óâðåæäàíèÿ, êîèòî ñà â "êðè-òè÷íî çäðàâîñëîâíî ñúñòîÿíèå è ñå íóæäàÿòîò ñïåøíè ìåðêè è áúðçè ïîñëåäâàùè äåé-ñòâèÿ".

16. Ïðàâà íà õîðàòàñ ðàçëè÷íà ñåêñóàëíà

îðèåíòàöèÿ

Ïðåç 2010 ã. ïðîáëåìèòå ñ ïðàâàòà íà õîðàòàñ ðàçëè÷íà ñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ ïðîäúëæèõàäà áúäàò ñåðèîçíè. Îò íà÷àëîòî íà 2004 ã. Çàêî-íúò çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ ïîêðèâà äèñ-êðèìèíàöèÿòà ïî ïðèçíàê ñåêñóàëíà îðèåíòà-öèÿ âúâ âñè÷êè ñôåðè. Â ñúùîòî âðåìå, âúïðå-êè ÷å ÷ëåíîâå 162 è 164 îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñïðåäâèæäàò íàêàçàíèÿ â ñëó÷àèòå íà íàñàæäà-íå íà âðàæäà/îìðàçà íà áàçà ðàñà, íàöèî-íàëíîñò, åòíîñ è ðåëèãèÿ, íàñàæäàíåòî íà îì-ðàçà è íàñèëèåòî ñðåùó ËÃÁÒ (ëåñáèéêè, ãåé,áèñåêñóàëíè è òðàíññåêñóàëíè), íå å èçðè÷íîóïîìåíàòî â ñúñòàâèòå íà ÍÊ. Ñúîòâåòíî, ïðåñ-òúïëåíèÿ îò îìðàçà, ìîòèâèðàíè îò ñåêñóàë-íàòà îðèåíòàöèÿ èëè ïîëîâà èäåíòè÷íîñò íàäàäåíî ëèöå, íå ñå ñ÷èòàò çà êðèìèíàëíî äåÿ-íèå.

Áúëãàðèÿ îñòàâà åäíà îò äúðæàâèòå, êîèòîíå ïðèçíàâàò ïîä íèêàêâà ôîðìà ôàêòè÷åñêî-òî ñúæèòåëñòâî ìåæäó ëèöà îò åäíàêúâ ïîë.Ãðàæäàíñêèÿò áðàê â ñòðàíàòà îñòàâà åäèíñòâå-íàòà ïðèçíàòà ïî çàêîí ôîðìà íà ñúþç ìåæäóäâå ëèöà, èçðè÷íî óïîìåíàò â çàêîíà êàòî"äîáðîâîëåí ñúþç ìåæäó ìúæ è æåíà." Íåïðèç-íàâàíåòî íà äâîéêèòå îò åäíàêúâ ïîë îò áúë-ãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî àâòîìàòè÷íî ãè ïîñ-òàâÿ â íåðàâíîñòîéíî ïîëîæåíèå, êàòî ãè ëè-øàâà îò ãðàæäàíñêèòå, ñîöèàëíèòå è èêîíî-ìè÷åñêèòå ïðàâà, ïðåäîñòàâåíè íà ñúïðóçèòåîò ðàçëè÷åí ïîë.

Ïðåç 2009 ã. îáùèíñêèÿò ñúâåò â Ïàçàðäæèêïðèå Íàðåäáà çà îáùåñòâåí ðåä, ÷èéòî ÷ëåí 14çàáðàíÿâà "ïóáëè÷íîòî äåìîíñòðèðàíå è èç-ðàçÿâàíå íà ñåêñóàëíà è äðóãà îðèåíòàöèÿ íàîáùåñòâåíè ìåñòà". Ñëåä êàòî àêòèâèñòè ïîäà-äîõà æàëáà ñðåùó òîçè ÷ëåí, Êîìèñèÿòà çà çà-ùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ îòñúäè íà ñâîå çàñå-äàíèå îò 11 ìàé 2010 ã., ÷å îáùèíñêèÿò ñúâåò åèçâúðøèë ïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ ïî ïðèçíàêñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ è èçäàäå ïðåäïèñàíèåñúâåòúò äà îòìåíè ðàçïîðåäáàòà. Òåêñòúò â íà-ðåäáàòà áå îòìåíåí íà ïúðâà èíñòàíöèÿ îò Àä-ìèíèñòðàòèâåí ñúä - Ïàçàðäæèê. Â ìîìåíòà òå-÷å îáæàëâàíå ïðåä Âúðõîâíèÿ àäìèíèñòðàòè-âåí ñúä.

Ïðåç ìåñåö ìàðò ìëàäåæêàòà îðãàíèçàöèÿ"ËÃÁÒ Äåéñòâèå" îðãàíèçèðà ïðîòåñò â öåíòú-ðà íà Ïàçàðäæèê ñðåùó äèñêðèìèíàöèîííàòàíàðåäáà. Ïðåäñòàâèòåëè íà îðãàíèçàöèÿòà áÿõàíàïàäíàòè îò íàöèîíàëèñòè, ïúòóâàëè ñïåöèàë-íî îò Ñîôèÿ è Ïëîâäèâ, çà äà ñå ïðîòèâîïîñ-òàâÿò íà ïðîòåñòà. Ïî âðåìå íà áåçðåäèöèòå ñàðàíåíè äâàìà ïîëèöàè, à îñåì íàöèîíàëèñòèáÿõà çàäúðæàíè çà õóëèãàíñòâî.

Íà 26 þíè 2010 ã. â Ñîôèÿ ñå ïðîâåäå òðå-òèÿò Ïàðàä íà ãîðäîñòòà (Sofia Pride). Â ïà-ðàäa, êîéòî òàçè ãîäèíà áå ïîä ìîòîòî "Îáè-÷àé ðàâåíñòâîòî, ïðåãúðíè ìíîãîîáðàçèåòî",ñå âêëþ÷èõà ðåêîðäíèòå 800 äóøè. Ñúáèòèåòîìèíà áåç ñåðèîçíè èíöèäåíòè, à oðãàíèòå íàðåäà ðåàãèðàõà àäåêâàòíî íà îïèòèòå çà ïðî-âîêàöèÿ îò ñòðàíà íà íàöèîíàëèñòè. Ñúùåâ-ðåìåííî å àáñîëþòíî íåïðèåìëèâ ôàêòúò, ÷åîðãàíèçàòîðèòå íà ïàðàäà áÿõà ïðèíóäåíè äàïëàòÿò íà ÑÄÂÐ ñóìàòà îò 4 158 ëâ. çà îõðàía(îãðîìíà ÷àñò îò áþäæåòà íà öÿëîòî ìåðîï-ðèÿòèå), ïðè ïîëîæåíèå, ÷å îñèãóðÿâàíåòî èîïàçâàíåòî íà îáùåñòâåíèÿ ðåä å âìåíåíî çà-äúëæåíèå íà ïîëèöèÿòà è çà òîâà òÿ ïîëó÷àâàïàðè îò äàíúöèòå íà ãðàæäàíèòå, êîèòî â ñëó-÷àÿ ñè ïëàùàò äâà ïúòè çà òîâà äà áúäàò ïàçå-íè.

Ïðåç þíè 2010 ã. äâàìà ìëàäåæè áÿõà çàäúð-æàíè è îñòàâåíè â àðåñòà îò Àïåëàòèâíèÿ ñúä


83 Âæ. íàïðèìåð: http://www.youtube.com/watch?v=uMRuKRSAZjY

çàðàäè îñîáåíî æåñòîêîòî óáèéñòî íà ÌèõàèëÑòîÿíîâ (26 ã.) â Áîðèñîâàòà ãðàäèíà ïðåç 2008ã. Îáâèíåíèåòî å, ÷å ìëàäåæèòå ñà íàïàäíàëèè óáèëè ñòóäåíòà ïî ìåäèöèíà, ìîòèâèðàíèîò õîìîôîáèÿ. Äåëîòî âñå îùå íå å ïðèêëþ÷è-ëî. Ðàçñëåäâàò ñå è îêîëî äåñåò äðóãè ñõîäíèñëó÷àÿ íà ãðàáåæè è íàïàäåíèÿ, èçâúðøåíè îòíåèçâåñòíè ëèöà ñïðÿìî ìëàäåæè ñ ïðåäïîëà-ãàåìà õîìîñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ.

Ïðåç ãîäèíàòà Êîìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñ-êðèìèíàöèÿ óñòàíîâè äèñêðèìèíàöèÿ ïî òðèïîäàäåíè æàëáè ñðåùó âåñòíèê "Óèêåíä" èâåñòíèê "Ãàëåðèÿ". Ïúðâîòî îò îáùî òðè ïðîèç-âîäñòâà, çàâåäåíè ïî æàëáè íà Ðàäîñëàâ Ñòîÿ-íîâ, Âåíè Ìàðêîâñêè è Äîáðîìèð Äîáðåâ âêîìèñèÿòà ïðèêëþ÷è ïðåç ìàé 2010 ã. Òå ñà ïîïîâîä ïóáëèêàöèÿ îò 26 ñåïòåìâðè 2009 ã., èç-ëÿçëà ïîä çàãëàâèåòî "Ïîçîð! Ãåé ñêàíäàë âÖÑÊÀ" âúâ âåñòíèê "Óèêåíä". Âåñòíèêúò,ñîáñòâåíîñò íà "Íþ Ìåäèÿ ãðóï" ÀÄ, ïóáëè-êóâà ëè÷íè ñíèìêè íà âðàòàðÿ íà ÖÑÊÀ - ÈâàíÊàðàäæîâ, âçåòè îò ñîöèàëíàòà ìðåæà "Ôåéñ-áóê". Êîìèñèÿòà íàìåðè äèñêðèìèíàöèÿ èèçèñêà îò ðúêîâîäñòâîòî íà âåñòíèêà äà ðàç-ðàáîòè è âúâåäå ïðàâèëà è ìåõàíèçìè çà ñà-ìîêîíòðîë ñ îãëåä íåäîïóñêàíå íà äèñêðèìè-íàöèÿ.

Ïðåç þëè 2010 ã. âåñòíèê "Ãàëåðèÿ", ãëàâ-íèÿò ìó ðåäàêòîð è èçäàòåë, ñà îñúäåíè çàïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ, òîðìîç è ïðåñëåäâàíåè ñúîòâåòíî ãëîáåíè ñ 2 500 è 2 000 ëâ. Îñâåíïàðè÷íàòà ãëîáà, ÊÇÄ íàëàãà íà "Êðîç" ÀÄ,èçäàòåë íà â-ê "Ãàëåðèÿ", ïðèíóäèòåëíè àä-ìèíèñòðàòèâíè ìåðêè, êàòî îòíîâî èçèñêâàðúêîâîäñòâîòî äà ðàçðàáîòè è âúâåäå ïðàâèëàè ìåõàíèçìè çà ñàìîêîíòðîë ñ îãëåä íåäîïóñ-êàíå íà äèñêðèìèíàöèÿ. Òîâà ðåøåíèå èäâàëîãè÷íî ñëåä òðè ïîðåäíè ïóáëèêàöèè â ïúð-

âè, âòîðè è òðåòè áðîé íà âåñòíèêà, êàòî òðå-òàòà, ïîä çàãëàâèå "Ïåäàëèòå ñêî÷èõà ñðåùó"Ãàëåðèÿ", ñå ïîÿâÿâà êàòî îòãîâîð îò èçäà-íèåòî ñëåä ïîäàäåíà æàëáà â ÊÇÄ ñðåùó ïúð-âèòå äâå ïóáëèêàöèè.

Ïðåç îêòîìâðè 2010 ã. ÊÇÄ ãëîáè ñ 800 ëâ.ãëàâíèÿ ðåäàêòîð è èçäàòåë íà âåñòíèê "Óè-êåíä", Ìàðòèí Ðàäîñëàâîâ è ïîñúâåòâà æóðíà-ëèñòêàòà, ïîäãîòâèëà ñòàòèÿòà, äà ñå âúçäúð-æà îò "ïðåäñòàâÿíåòî íà íåóñòàíîâåíè è íåäîêà-çàíè ôàêòè è îáñòîÿòåëñòâà êàòî óñòàíîâåíàèñòèíà", êàêòî è "äà íå ñå ñòðåìè êúì ñúçäàâàíåíà ñòåðåîòèïè è íåãàòèâíè íàãëàñè êúì ëèöàòàñ íåõåòåðîñåêñóàëíà è õîìîñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿåäèíñòâåíî è ñàìî âîäåíà îò ñòðåìåæà ñè êúìñåíçàöèÿ". Ïóáëèêàöèÿòà, ñòàíàëà ïðè÷èíà çàïîâòîðíà ñàíêöèÿ íà èçäàíèåòî, å îò 3 íîåìâðè2009 ã., ïîä çàãëàâèå "Ñåíçàöèÿ! Óáèåöúò íàÁåëíåéñêè õîìîñåêñóàëèñò".

Âúïðåêè ÷å ðåøåíèÿòà ïî òåçè òðè êàçóñàïðåäñòàâëÿâàò ïîëîæèòåëåí ïðèìåð, ðåäèöàäðóãè èçÿâëåíèÿ è ïóáëèêàöèè îñòàâàò áåç ïîñ-ëåäñòâèÿ. Êîìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñêðèìè-íàöèÿ, êîìèñèèòå ïî åòèêà â ïå÷àòà è â åëåêò-ðîííèòå ìåäèè, êàêòî è Ñúâåòúò çà åëåêòðîí-íè ìåäèè íå ïîêàçâàò èíèöèàòèâíîñò â ñàìî-ñåçèðàíåòî ñè ïðè íàëè÷èå íà ñëîâî íà îìðàçàïî ïðèçíàê ñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ. Ìíîãî áúë-ãàðñêè ïîëèòèöè è ïóáëè÷íè ôèãóðè, âêëþ-÷èòåëíî ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåëÿò è ëèäåð íàïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ ÃÅÐÁ - Áîéêî Áîðèñîâ83,ïðîäúëæàâàò ñúñ ñâîèòå òåíäåíöèîçíè è áåç-íàêàçàíè õîìîôîáñêè èçêàçâàíèÿ â ïóáëè÷íî-òî ïðîñòðàíñòâî.

Çà íàïèñâàíåòî íà òîçè äîêëàä äîïðèíåñîõà ñëåäíèòåñúòðóäíèöè íà Áúëãàðñêèÿ õåëçèíêñêè êîìèòåò: ÀíåòàÃåíîâà, Ãåîðãè Âîéíîâ, Äàíèåëà Ôúðòóíîâà, Äåñèñëà-âà Ïåòðîâà, Åëåíà Êðúñòåâà, Åìèë Êîåí, Èëèàíà Ñà-âîâà, Êàëîÿí Ñòàíåâ, Êðàñèìèð Êúíåâ, Ìàðãàðèòà Èëèå-âà, Ñëàâêà Êóêîâà, Ñòàíèìèð Ïåòðîâ, Ñòåôàí Àíãå-ëîâ, Þëèàíà Ìåòîäèåâà, ßíà Áþðåð Òàâàíèå. Çà ãëà-âà 8 îò äîêëàäà äîïðèíåñå Àëåêñàíäúð Êàøúìîâ (Ïðîã-ðàìà Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ), à çà ãëàâà 15 - ÃåíîâåâàÒèøåâà (Áúëãàðñêè öåíòúð çà äæåíäúð èçñëåäâàíèÿ).


Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåòÑîôèÿ 1504, ï.ê. 146, òåë/ôàêñ: (02) 943 48 76åë. ïîùà: [email protected], http://www.bghelsinki.org