การศึกษาเพื่อปวงชน 2000-2015

United NationsEducational, Scientific and

Cultural Organization

52 0

การศกษาเพอปวงชน2000-2015:

ผลสมฤทธกบปญหาทาทาย

1

บทสร

ป

รายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอปวงชน (EFA)

การศ

กษาเพ

อปวง

ชน



UNESCO Publishing

การศกษาเพอปวงชน 2000-2015:

ผลสมฤทธกบปญหาทาทาย

บทสรป

2

บ ท ส ร ป รายงานการตดตามผลทวโลก เรองการศกษาเพอปวงชน (EFA) 2015

รายงานฉบบนเปนสงพมพทด�าเนนการอยางเปนอสระโดยทยเนสโกในนามของประชาคมระหวางประเทศไดมอบหมายใหจดท�าขน นบเปน

ผลงานทเกดจากความรวมมอระหวางทมจดท�ารายงานกบหลากหลายกลมบคคล หนวยงาน สถาบน องคกรและรฐบาลจ�านวนมากมาย

การจดท�าและการน�าเสนอขอมลในเอกสารฉบบนมไดสะทอนความคดเหนใดๆ ของยเนสโกทเกยวของกบสถานะทางกฎหมายของประเทศ

ดนแดน เมองหรออาณาบรเวณ หรอของเจาหนาทผเกยวของ หรอเกยวเนองกบการปกปนพรมแดนหรอขอบเขต

ทมผจดท�ารายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอปวงชน (EFA) รบผดชอบในการคดเลอกและน�าเสนอขอเทจจรงทปรากฏอยในหนงสอ

เลมน รวมถงขอคดเหนทงหมดภายในเลม ซงไมจ�าเปนตองเปนความคดเหนของยเนสโกและไมเกยวพนกบองคกร ความรบผดชอบโดยรวม

ตอมมมองและความคดเหนในรายงานฉบบนเปนของผอ�านวยการโครงการ

รายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอปวงชน เปนรายงานประจ�าปซงด�าเนนการอยางเปนอสระ

โดยไดรบการอ�านวยความสะดวกและสนบสนนจากยเนสโก

ขอมลเพมเตมเกยวกบรายงานฉบบน กรณาตดตอ:EFA Global Monitoring Report teamc/o UNESCO, 7, place de Fontenoy75352 Paris 07 SP, FranceEmail: [email protected].: +33 1 45 68 07 41www.efareport.unesco.orgefareport.wordpress.com

รายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอปวงชนฉบบกอนหนาน2013/4 การเรยนการสอนกบการเรยนร : สเปาหมายคณภาพการศกษาเพอปวงชน

2012 เยาวชนกบทกษะทจ�าเปน : การน�าความรไปใชในชวตจรง

2011 วกฤตซอนเรน: ปญหาความขดแยงทใชก�าลงอาวธกบการศกษา

2010 การเขาถงกลมคนชายขอบของสงคม

2009 เอาชนะความไมเทาเทยม : ท�าไมธรรมาภบาลจงส�าคญยง

2008 การศกษาเพอปวงชนภายในป 2015 – พวกเราจะสามารถบรรลเปาหมายไดหรอไม?

2007 รากฐานแขงแกรง – การดแลและการจดการศกษาเพอเดกปฐมวย

2006 การรหนงสอเพอชวต

2005 การศกษาเพอปวงชน – คณภาพภาคบงคบ

2003/4 เพศสภาพกบการศกษาเพอปวงชน – กาวกระโดดสความเทาเทยมกน

2002 การศกษาเพอปวงชน – โลกยงกาวเดนบนเสนทางสจดหมายอยหรอไม?

ทมผจดทำ รายงานการตดตามผล EFA ทวโลก ประจำ ป 2015

ผอำานวยการโครงการ: แอรอน เบนาวอต

มานอส แอนโตนนส, แอชลย บลดวน, มาเดอลน แบรร, นโคล เบลลา, นฮาน โคเซเลซ แบลนช, เอเมอลน ไบรลนสก, เอรน เชอเมอร, มารกอส เดลปราโต, โจแอนนา ฮารมา, คอรเนเลย ฮอก, เกลน เฮอรเทอเลนด, แคเธอรน เจยร, แอนดรว จอหนสตน, พรยาดารชาน โจช,

เฮเลน ลองแลนดส, ไลลา ลปส, จอรเจย แมกน, อะลาสแดร แมควลเลยม, อนสซา เมกทาร, โคลดน มกซวา, เดวด โพสท, จดธ แรนเดรยนาโตอะวนา, เคท เรดแมน, มาเรย รอจนอฟ, มารตนา ซเมต, เอมล ซบเดน, เฟลกซ ซมเมอรมานน และแอสมา ซไบร

ทมงานหลายฉบบกอนหนาน

เราตระหนกดถงความส�าคญของบรรดาผอ�านวยการโครงการและทมจดท�ารายงาน GMR ทผานมา ซงมคณปการอยางยงยวดตอ รายงานนบตงแตป 2002 ขอขอบคณผอ�านวยการคนกอนๆ ซงไดแก นโคลส เบอรเนตต, ครสโตเฟอร คอลคลาฟ, พอลลน โรส

และเควน วตคนส รวมถงทมผจดท�าทผานมา: คารลอส แอกจโอ, กวาเม เอคยมโปง, ซาเมอร อล-ซามารไร, มารก ฟลปป บอา ไลบนตซ, มารลา บวโนโม, ลน บเชรต, ฟาดลา ไกโยด, สจวรต คาเมรอน, วตโตเรย คาวกชโอน, มาเรยนา ซฟเอนเตส-มอนโตยา, อลสน เคลยซน,

ฮนส คอสซน-ไอด, โรเซอร คสโซ, วาเลร ดจออซ, ไซมอน เอลลส, อะนา ฟอนต-ไจเนอร, จด ฟรานสแมน, แคเธอรน จนสต, ซนเธย กตตแมน, แอนนา ฮาส, เอลซาเบธ ฮน, จเลย ไฮสส, คธ ฮนชลฟฟ, ดเดอรค เดอ ชองห, อลสน เคนเนด, เลนา กรชวสก, ฟรองซวส เลอเคลรก, เอลส เลกอลต, อกเนตา ลนด, อะนาอส ลวซลลอน, แพทรก มอนตชไรดส, คาเรน มวร, อลเบรต โมตแวนส,

ไฮแลร มปต, มเชลล เจ. นแมน, เดลฟน ไนเซนจมานา, แบนเดย นโซมน, สตฟ แพคเกอร, อลรกา เพปเพลอร แบรร, มเชลล ฟลลปส, ลเลยน ฟวง, ปาสกล แปงโซ, พอลลา ราซควน, อซาแบล เรอยอง, รโฮ ซากไร, มารซอล แซนจนส, ยซฟ ซาเยด, โซฟ ชลอนดอรฟฟ,

เซลน สเตยร, แรมยา ซบราหมาเนยน, อกโกะ ซซก, แจน แวน ราเวนส, สหท วารน, ปเตอร วอลเลต และเอดนา ยาฮล

© UNESCO, 2015 All rights reserved First edition Published in 2014 by the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization 7, Place de Fontenoy, 75352 Paris 07 SP, France

Library of Congress Cataloging in Publication Data Data available

Typeset by UNESCO Graphic design by FHI 360 Layout by FHI 360 (English version) / Umaporn Tang-on (Thai version)

Cover photos from left to right: Karel Prinsloo, Mey Meng, UNICEF/NYHQ2004-0991/Pirozzi, Nguyen Thanh Tuan, UNICEF/NYHQ2005-1176/LeMoyne, Magali Corouge, Benavot, Eva-Lotta Jansson, BRAC/ShehzadNoorani, UNICEF/NYHQ2005-1194/LeMoyne, Karel Prinsloo, Magali Corouge, Tutu Mani Chakma, Benavot, Amima Sayeed

ความผดพลาดหรอตวอกษรตกหลนจากการพมพจะไดรบการแกไข

ในเวอรชนออนไลนท www.efareport.unesco.org

TH/DOC/APL/15/022-1000

http://www.efareport.unesco.org

mailto:[email protected]


3

บ ท ส ร ปรายงานการตดตามผลทวโลก เรองการศกษาเพอปวงชน (EFA) 2015

ค�ำน�ำในป 2000 ณ เวทการศกษาโลกทกรงดาการ ประเทศเซเนกล รฐบาล 164 ประเทศมความเหนสอดคลอง

ตองกนในกรอบปฏบตการดาการวาดวยการศกษาเพอปวงชน: มงสพนธกจอยางมงมนรวมกน โดยก�าหนด

แผนทปรารถนาจะไปใหถงเปาหมายการศกษาอนกวางขวางหลากหลาย 6 ขอภายในป 2015 ในการน

ยเนสโกไดรเรมจดท�ารายงานการตดตามผลทวโลกเรอง EFA เพอตดตามผลความคบหนา รวมทงใหความ

ส�าคญกบชองวางทยงเหลออยและเสนอแนะวาระการพฒนาอยางยงยนทวโลกเพอการถอปฏบตในป 2015

นบตงแตป 2000 มความกาวหนาอยางมากทวโลก -- แตเรากยงคงกาวไปไมถงจดหมาย ทงๆ ทใช

ความพยายามแลวทกดานโดยรฐบาล ภาคประชาสงคม และชมชนระหวางประเทศ ทวาโลกของเรากยง

ไมสามารถบรรลผลส�าเรจดานการศกษาเพอปวงชน

จากมมมองดานบวก จ�านวนเดกและเยาวชนทไมไดเขาเรยนลดจ�านวนลงเกอบครงตงแตป 2000 เปนตนมา

คาดวาเดกจ�านวนมากถง 34 ลานคนจะไดเขาเรยนอนเปนผลมาจากความกาวหนาอยางรวดเรวของ

แผนปฏบตการดาการ ผลส�าเรจสงสดอยทความเทาเทยมทางเพศสภาพโดยเฉพาะอยางยงในระดบประถม

ศกษา แมวาความเหลอมล�าทางเพศสภาพจะยงคงมอยถงเกอบหนงในสามของประเทศทมขอมลกตาม

รฐบาลหลายประเทศไดเพมความพยายามในการวดผลสมฤทธทางการศกษาผานการประเมนผลระดบชาต

และนานาชาต เพอสรางหลกประกนวาเดกทกคนจะไดรบการศกษาอยางมคณภาพตามทไดใหสญญาไว

ถงจะมความกาวหนามากขนาดน แตการตดตามผลความคบหนาตลอด 15 ปทผานมากแสดงใหเหน

สภาวการณทนาตระหนกยงนก

ทวโลกยงคงมเดก 58 ลานคนทไมไดเขาเรยนและราว 100 ลานคนทเรยนไมจบระดบประถมศกษา

ความไมเทาเทยมทางการศกษาเพมขนสงผลใหกลมเดกยากจนและดอยโอกาสมากทสดตองแบกรบภาระ

หนกทสด กลมเดกยากจนทสดในโลกมแนวโนมทจะไมไดเขาเรยนมากเปนสเทาของกลมเดกร�ารวยทสด

ในโลก และมากเปนหาเทาทมแนวโนมวาจะเรยนไมจบระดบประถมศกษา ความขดแยงรบพงเปนอปสรรค

ทยากจะขจดปดเปาสงผลใหเดกทไมไดเขาเรยนในกลมพนททเกดความขดแยงมสดสวนทสงและก�าลง

ขยายตว โดยภาพรวมแลว คณภาพการศกษาทต�าในระดบประถมศกษาท�าใหเดกหลายลานคนออกจาก

โรงเรยนโดยไมมทกษะพนฐาน

ยงไปกวานน การศกษายงคงขาดแคลนเงนทน ถงแมรฐบาลหลายประเทศจะไดเพมเงนทนดานการศกษา

แตมเพยงไมกประเทศทจดล�าดบความส�าคญใหการศกษาอยในล�าดบตนๆ ของงบประมาณชาต และ

ประเทศสวนใหญกมไดจดสรรงบงานการศกษา 20% ตามทแนะน�า ซงจ�าเปนตอการลดชองวางดานการ

ระดมทน ภาพของผบรจาคเงนเพอการศกษากคลายคลงกน หลงจากเรมใหการสนบสนนเงนทนชวยเหลอ

แลวกลดความชวยเหลอดานการศกษาอยางตอเนองตงแตป 2010 รวมทงไมไดใหความส�าคญมากพอ

แกกลมประเทศทตองการความชวยเหลอมากทสด

4


รายงานฉบบนอางองประสบการณทงหมดทกลาวมาเพอน�าเสนอขอแนะน�าทคมชดดานบทบาทของการ

ศกษาในแผนปฏบตการพฒนาทวโลกอยางยงยนในอนาคต บทเรยนทไดนนชดเจน เปาหมายการศกษา

ใหมจะตองมลกษณะเฉพาะ เหมาะสมสอดคลองตอการด�ารงชวต และสามารถวดผลได เราตองใหความ

ส�าคญตอกลมคนชายขอบและผดอยโอกาสซงยากจะเขาถงและยงไมไดรบประโยชนจากสทธทางการศกษา

ของตน นอกจากนยงตองมแผนปฏบตการทเขมขนเพอจดหาเงนทนในทกภาคสวน ในขณะทรฐบาลเปน

ฝายรบผดชอบเรองงบคาใชจายสวนใหญ ประชาคมระหวางประเทศกจ�าตองเรงเพมความชวยเหลอ

ดานการศกษา – โดยเฉพาะกลมประเทศรายไดต�าและปานกลางคอนไปทางต�าซงมความจ�าเปนตองไดรบ

ความชวยเหลอมากทสด แผนปฏบตการในอนาคตยงตองพยายามตดตามผลอยางเขมขน รวมถงปรบปรง

การเกบรวบรวมขอมล วเคราะหและเผยแพร เพอใหผมสวนไดสวนเสยทงหมดรวมกนรบผดชอบ

ส�าหรบการด�าเนนงานตอเนองมาจนถงป 2015 นบวารายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอ

ปวงชนมบทบาทส�าคญในการสนบสนนประเทศตางๆ โดยน�าเสนอการประเมนและวเคราะหอยางเปน

รปธรรมเพออ�านวยความสะดวกตอผก�าหนดนโยบาย ทงยงเปนเครองมอชแนะทมประสทธภาพใหรฐบาล

และภาคประชาสงคมอกดวย เราจะสบสานงานตดตามผลการด�าเนนการตามเปาหมายใหมๆ เพอการ

พฒนาอยางยงยนตอไป ภายหลงป 2015 รายงานตดตามผลของเราจะยงคงเปนกระบอกเสยงทนาเชอถอ

และเปนอสระในการน�าเสนอสภาวการณดานการศกษาทวโลก พรอมขอเสนอแนะอนเปนประโยชนแก

ทกประเทศและพนธมตรทงมวล

เราประสบความส�าเรจอยางดยงนบตงแตป 2000 – แตเรากจ�าเปนตองท�าอะไรอกมากมายเพอสราง

หลกประกนใหการศกษามคณภาพและเปนการเรยนรตลอดชวตส�าหรบทกคน การลงทนดานอนใดกไม

ทดเทยมดานการศกษาซงทรงประสทธภาพมากกวาและมเสถยรภาพยงกวาในการปลกฝงเรองศกดศร

และสทธมนษยชน การมสวนรวมของทกหมเหลาในสงคม ตลอดจนเรองการพฒนาอยางยงยน

ประสบการณนบแตป 2000 แสดงใหเหนถงสงทเราสามารถท�าได – เราจ�าตองใชประสบการณเหลาน

เปนฐานแลวท�าใหไดมากยงขน

อรนา โบโกวา

ผอ�านวยการใหญยเนสโก

5


บทสรปรายงานการตดตามผลทวโลกวาดวยกำรศกษำเพอปวงชน ประจ�ำป 2015 ในทประชมเรองการศกษาโลกทดาการ ประเทศเซเนกล ในป 2000 รฐบาลจาก 164 ประเทศ รวมกบผแทนในกลมภมภาค

องคกรระหวางประเทศ หนวยงานผบรจาค องคกรพฒนาเอกชน และภาคประชาสงคม ไดลงมตยอมรบกรอบแผนปฏบต

การพนธกจวาดวยการศกษาเพอปวงชน กรอบปฏบตการดาการนประกอบดวย 6 เปาหมายและวตถประสงคทเกยวเนอง

เพอการบรรลเปาหมายภายในป 2015 รวมทงอก 12 กลยทธใหผมสวนเกยวของทกฝายไดเขามามสวนรวม

รายงานการตดตามผลทวโลก เรองการศกษาเพอปวงชน (GMR) ไดตดตามความคบหนาเปนประจ�าเกอบทกปตามเปาหมาย

การศกษาเพอปวงชนและเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ (MDG) ทเกยวของกบการศกษาทงสองประเดน รายงาน GMR

ประจ�าป 2015 น�าเสนอการประเมนความคบหนาอยางเตมรปแบบตงแตป 2000 เพอไปสก�าหนดวนทจะถงเปาหมายตาม

กรอบแผนปฏบตการดาการโดยสำารวจวาทวโลกบรรลเปาหมายการศกษาเพอปวงชนหรอไม และผมสวนเกยวของไดปฏบต

ตามพนธกจของพวกเขาหรอไม นอกจากนยงอรรถาธบายปจจยทอาจเปนตวก�าหนดความชาเรวของความกาวหนา ทายทสด

รายงานฉบบนไดระบบทเรยนสำาคญๆ ทเปนหวใจในการยกรางแผนปฏบตการการศกษาโลกภายหลงป 2015 ไวดวย

พนจพจำรณำควำมกำวหนำเพอมงสกำรศกษำเพอปวงชน

เปาหมาย 1 – การดแลและการจดการศกษาเพอเดกปฐมวย

การขยายพรอมปรบปรงการดแลและการจดการศกษาแกเดกปฐมวยใหครอบคลม โดยเฉพาะสำาหรบเดกทไมไดรบการดแล

และดอยโอกาสมากทสด

■ แมอตราการตายในเดกจะลดลงถงเกอบ 50% แตในป 2013 มเดกต�ากวาหาขวบจ�านวน 6.3 ลานคนตองเสยชวตจาก

โรคทสวนใหญปองกนได

■ มความกาวหนาในการพฒนาดานโภชนาการของเดกอยางมาก ทวา 1 ใน 4 ของเดกทวโลกยงคงมความสงทต�ากวา

เกณฑปกต อนเปนสญญาณบงบอกภาวะขาดสารอาหารทจ�าเปนเรอรง

■ ในป 2012 เดก 184 ลานคนทวโลกไดเขาเรยนในระดบกอนประถมศกษาซงเพมขนเกอบ 2 ใน 3 นบตงแตป

1999 เปนตนมา

เปาหมาย 2 - การประถมศกษาถวนหนา

สรางหลกประกนวาในป 2015 เดกทกคนโดยเฉพาะเดกผหญง เดกทอยในสถานการณยากลำาบาก และเดกจากชนกลมนอย

จะสามารถเขาถงและเรยนจนจบระดบประถมศกษาภาคบงคบทมคณภาพโดยไมตองเสยคาใชจายใดๆ

■ อตราสวนจ�านวนเดกเขาเรยนระดบประถมศกษาสทธอยท 84% ในป 1999 และคาดวาจะเพมถง 93% ในป 2015

■ อตราสวนการเขาเรยนสทธเพมขนอยางมนยส�าคญ อยางนอย 20% ใน 17 ประเทศระหวางป 1999-2012 และ

11 ประเทศในจ�านวนนอยในอนภมภาคซาฮาราในแอฟรกา

■ ในขณะทมการเพมอตราสวนการเขาเรยนอยางเหนไดชด แตในป 2012 เดกเกอบ 58 ลานคนกลบไมไดเขาเรยน และ

ความกาวหนาดานการลดจ�านวนเดกทไมไดเขาเรยนกชะงกงนจวบจนปจจบน

ในป 2012 เดกไดเขาเรยนระดบกอนประถมศกษาเพมขนจากป 1999 ถงจ�ำนวน 2 ใน 3

6


■ แมจะมความกาวหนาในการเขาถงการศกษา แตการเลกเรยนกลางคนยงคงเปนปญหา ทงน 32

ประเทศซงสวนใหญอยในอนภมภาคซาฮารามเดกทลงทะเบยนเรยนอยางนอย 20% ทคาดวาจะเรยน

ไมจบระดบชนประถมศกษา

■ ตามก�าหนดเสนตายป 2015 เดก 1 ใน 6 คนของประเทศรายไดต�าและปานกลาง หรอเกอบ 100 ลาน

คน – จะเรยนไมจบระดบชนประถมศกษา

เปำหมำย 3 - ทกษะส�ำหรบเยำวชนและผใหญ

สรางหลกประกนใหเยาวชนและผใหญทกคนสามารถเขาถงการเรยนรและโครงการปลกฝงทกษะทจำาเปน

และเหมาะสมตอการดำารงชวตอยางเทาเทยมกน

■ อตราสวนการเขาเรยนระดบมธยมตนทเพมขนจาก 71% ในป 1999 เปน 85% ในป 2012 สะทอน

ใหเหนอตราการเปลยนแปลงทดขนและอตราการออกกลางคนทลดลง การเขาเรยนระดบมธยมตน

เพมขนอยางรวดเรวตงแตป 1999 ในอฟกานสถาน จน เอกวาดอร มาล และโมรอกโก มอตราสวน

การเขาเรยนชนมธยมตนเพมขนอยางนอย 25%

■ ความไมเทาเทยมกนยงคงอยในชวงชนการเปลยนผานจากระดบประถมไปสมธยมศกษา ตวอยางเชน

ในฟลปปนส นกเรยนทจบชนประถมจากครอบครวยากจนทสดเพยง 69% ทไดเรยนตอชนมธยมตน

เมอเทยบกบ 94% จากครอบครวทร�ารวยทสด

■ สวนใหญของ 94 ประเทศจากกลมรายไดต�าและปานกลางทมขอมล บงชวาเดกไดเรยนถงระดบ

มธยมตนโดยไมตองเสยคาใชจายตามกฎหมายนบตงแตป 1999 ในจ�านวนน 66 ประเทศมการรบรอง

ตามรฐธรรมนญ และอก 28 ประเทศประกาศใชมาตรการทางกฎหมายอนๆ นบแตป 2015 เปนตน

ไปจะเหลอเพยงไมกประเทศทยงเกบคาเลาเรยนระดบมธยมตน อาท บอตสวานา กน ปาปวนวกน

แอฟรกาใต และแทนซาเนย

เปาหมาย 4 - การรหนงสอของผใหญ

บรรลผลสำาเรจถง 50% ของการพฒนาระดบการรหนงสอของผใหญเมอถงป 2015 โดยเฉพาะกลมสตร

ทงนมการเขาถงการศกษาขนพนฐานและการศกษาตอเนองอยางเทาเทยมสำาหรบผใหญทกคน

■ ปจจบนมผใหญทไมรหนงสอประมาณ 781 ลานคน อตราการไมรหนงสอลดลงเลกนอยจาก 18% ในป

2000 เหลอประมาณ 14% ในป 2015 ซงหมายความวาเปาหมายของแผนปฏบตการดาการทตองการ

จะลดจ�านวนผไมรหนงสอกลมนลงครงหนงไมบรรลผลส�าเรจ

ตำรำง 1: เดกหลำยสบลำนคนจะยงคงไมไดเขำโรงเรยนเมอถงป 2015 เดกระดบประถมทไมไดเขาโรงเรยน เทยบเกณฑของโลกกบภมภาคทคดเลอกมา ชวงป 1990-2012

และป 2015 (คาดคะเน)

อนภมภาคซาฮารา

จ�านว

นเดก

ทไมไ

ดเขา

เรยน

(ลาน

คน)

60

1990

เอเชยใต/ตะวนตก

โลก

100

80

20101995 2000 2005 2015

120

20

0

4042

37

12106

30107

58 57

46

อางองจากอตราชวงป 2007-2012

อางองจากอตราชวงป 1999-2012

เอเชยตะวนออก/แปซฟก

แหลงทมา: ฐานขอมล UIS; บรเนฟอรธ (2015)

เมอถงป 2015 เดกจ�ำนวน 1 ใน 6 ของกลมประเทศรำยไดต�ำและปานกลางจะเรยนไมจบระดบประถมศกษา

7


■ จาก 73 ประเทศทมอตราการรหนงสอต�ากวา 95% ในป 2000 มเพยง 17 ประเทศทสามารถลดอตรา

การไมรหนงสอลงครงหนงเมอถงป 2015

■ ความกาวหนาดานการรหนงสออยางทดเทยมกนทงหญงชายยงไปไมถงไหน มความกาวหนาเรองน

ใน 43 ประเทศทเมอป 2000 ผชายทกๆ 100 คนทรหนงสอจะมผหญงรหนงสอนอยกวา 90 คน แตก

จะยงไมมประเทศใดบรรลเปาหมายเมอถงป 2015

เปำหมำย 5 – ควำมเสมอภำคระหวำงหญงชำย

ขจดความเหลอมลำาทางเพศสภาพในระดบประถมและมธยมศกษาภายในป 2005 และบรรลผลสำาเรจแหง

ความเสมอภาคทางเพศสภาพในดานการศกษาเมอถงป 2015 โดยมงเนนสรางหลกประกนใหเดกผหญง

สามารถเขาถงและบรรลผลสมฤทธทางการศกษาขนพนฐานทมคณภาพอยางเตมศกยภาพและเทาเทยม

เดกผชาย

■ คาดวา 69% ของประเทศทมขอมลจะบรรลความเทาเทยมทางเพศสภาพในระดบประถมศกษาได

ภายในป 2015 แตในระดบมธยมศกษาจะคบหนาชากวาโดยคาดวาจะอยท 48% ภายในป 2015

■ มความคบหนาในการแกปญหาเรองความเหลอมล�าทางเพศสภาพทหนกหนา โดยในชวงระหวาง

ป 1999-2012 จ�านวนประเทศทมสดสวนเดกหญงเขาเรยนในระดบประถมศกษา นอยกวา 90 คน

ตอเดกชาย 100 คนลดลงจาก 33 ประเทศเหลอเพยง 16 ประเทศ

■ ในกลมเดกทไมไดเขาโรงเรยน เดกผหญงมแนวโนมไมไดเขาเรยนมากกวาเดกผชาย (คดเปน

48% เมอเทยบกบเดกผชาย 37%) ในขณะทเดกผชายมแนวโนมทจะออกกลางคนมากกวา

(คดเปน 26% เมอเทยบกบเดกผหญง 20%) เมอไดเขาเรยนแลว เดกผหญงมแนวโนมทจะเรยนตอ

มากกวาเดกผชาย

■ ในอนภมภาคซาฮารา เดกหญงทยากจนทสดยงมแนวโนมไมไดเขาเรยนระดบประถมศกษามากทสด

ในป 2010 ในประเทศกนและไนเจอร มากกวา 70% ของกลมเดกหญงทยากจนทสดไมเคยไดเขา

เรยนชนประถมศกษาเมอเทยบกบกลมเดกชายทร�ารวยทสด (นอยกวา 20%)

ตำรำง 2: โลกยงคงหำงไกลจำกกำรเขำถงเปำหมำยกำรรหนงสอ


70

อตรา

การร

หนงส

อของ

ผใหญ

(%)

50

60

1990


รฐอาหรบ

100

80

90

20102000 2015 (คาดคะเน)

2.1 อตราการรหนงสอของผใหญ เทยบเกณฑของโลกและภมภาคทคดเลอกมา ในป

1990, 2000, 2010 และ 2015 (คาดคะเน)

2.2 อตราการรหนงสอของเยาวชน เทยบเกณฑของโลกและภมภาคทคดเลอกมา ในป

1990, 2000, 2010 และ 2015 (คาดคะเน)

30

40

โลก

รฐอาหรบ (ผหญง)

อนภมภาคซาฮารา (ผหญง)

เอเชยใต/ตะวนตก (ผหญง)

70

อตรา

การร

หนงส

อของ

เยาว

ชน (%

)

50

60

100

80

90

30

40

1990 20102000 2015 (คาดคะเน)



รฐอาหรบโลก

รฐอาหรบ (ผหญง)

อนภมภาคซาฮารา (ผหญง)

เอเชยใต/ตะวนตก (ผหญง)

หมายเหต: การเกบขอมลเรองการรหนงสอมไดกระท�าเปนประจ�าทกป ดงนนขอมลในระดบภมภาคและระดบโลกจงเปนขอมลอางองจากการส�ารวจส�ามะโนประชากรทกๆ ทศวรรษ กลาวคอ ตวเลขทอางถงในป 1990 เปนขอมลจากการส�ารวจชวงป 1985-1994; ตวเลขป 2000 ไดจากการส�ารวจชวงป 1995-2004; และตวเลขป 2010 เปนขอมลลาสดในชวงป 2005-2012

แหลงทมา: ฐานขอมล UIS

เกอบ 2 ใน 3 ของประเทศทมขอมลจะบรรลควำมเทำเทยมทำงเพศสภำพในระดบประถมศกษาภำยในป 2015

8


เปำหมำย 6 – คณภำพกำรศกษำ

ปรบปรงคณภาพการศกษาทกแงมมและสรางหลกประกนความเปนเลศทกดาน เพอใหผเรยนทกคนมผล

สมฤทธการเรยนรทเดนชดและวดผลได โดยเฉพาะอยางยงในดานการอานออกเขยนได การคำานวณ และ

ทกษะทจำาเปนตอการดำารงชพ

■ ในระดบชนประถมศกษา อตราสวนของนกเรยน/ครลดลง 83% จาก 146 ประเทศทมขอมล

แต 1 ใน 3 ของประเทศทมขอมล มครโรงเรยนประถมนอยกวา 75% ไดรบการฝกอบรมระดบ

มาตรฐานแหงชาต

■ ในระดบมธยมตน 87 ใน 105 ประเทศทมขอมลมอตราสวนของนกเรยน/ครต�ากวา 30 : 1

■ ในป 1990 มการประเมนผลดานการเรยนรตามมาตรฐานแหงชาต 12 ครง แตในป 2013 เพมจ�านวน

ขนเปน 101 ครง

กรอบ 1: กำรด�ำเนนงำนกำวหนำขนหลงกำรใชแผนปฏบตกำรดำกำรหรอไม?

ความกาวหนาดานอตราสวนการเขาเรยนโดยรวมของเดกระดบปฐมวยเปนไปอยางรวดเรว ใน 90 ประเทศทมขอมล ถาการเขาเรยนมการเตบโตในอตราเดยวกบในทศวรรษ 1990 โดยเฉลยอตราการเขาเรยนระดบปฐมวยควรจะเปน 40% ในป 2015 แตในความเปนจรงคาดวาจะสงถง 57%

ความกาวหนาดานการประถมศกษาถวนหนาเปนไปชากวาระดบปฐมวย ในบรรดา 52 ประเทศทมขอมล เกยวกบอตราสวนการเขาเรยนสทธ ถาการเขาเรยนเตบโตในอตราเดยวกบชวงทศวรรษ 1990 แลวละก อตราเฉลยของการเขาเรยนชนประถมควรจะเปน 82% ในป 2015 แตในความเปนจรงอาจจะขนไปไดถง 91%

หลกฐานจาก 70 ประเทศเรองอตราการเรยนจนส�าเรจชนสดทายของโรงเรยนระดบประถมแสดงใหเหนวา สถตการเขาเรยนทสงขนตองแลกมากบความกาวหนาทชาลง อตราการเรยนจนส�าเรจเพมเรวขนใน 23 ประเทศแตกลบชะลอตวใน 37 ประเทศ เปนทคาดการณวาอตราเดกเรยนจบประถมศกษาทวโลกในป 2015 จะสงไมเกน 76% ซงถาเปนไปตามอตราในชวงทศวรรษ 1990 สถตนาจะสงถง 80%

ประมาณการกนวา หากแนวโนมกอนหนานยงคงอย เดกมากกวา 34 ลานคนทเกดกอนป 2010 จะไดเขาโรงเรยนครงแรกในป 2015 นอกจากนยงคาดวาเดกมากกวา 20 ลานคนทเกดกอนป 2005 จะเรยนจบชนประถมศกษาเมอเทยบกบทคาดการณไว ซงอางองจากแนวโนมกอนทจะมกรอบปฏบตการดาการ

แมวาความเทาเทยมทางเพศสภาพในระดบประถมศกษานาจะสมฤทธผลในระดบโลกไดตามแนวโนมกอนกรอบปฏบตการดาการกตาม แตความกาวหนาในดานนกเปนไปดวยความรวดเรวขนมาก

ขอเรยกรองตามกรอบปฏบตการดาการทระบวาการบรรลผลการศกษาเพอปวงชนภายในป 2015 คอ ‘เปาหมายทสอดคลองกบความเปนจรงและบรรลผลได’ อาจเปนการกลาวอางทเกนเลยความจรง แมจะลดเหลอแค เปาหมายแคบๆ เชน การประถมศกษาถวนหนากยงไปไมถงฝงฝน ถงกระนน ในขณะทไปไมถงเปาหมาย ทวโลกแตเมอเทยบกบขอมลสถตในอดต กนบวาเราประสบความส�าเรจทนาพงพอใจในระดบหนง

เดกมากกวา 34 ลำนคนไดไปโรงเรยนเปนครงแรก ซงพวกเขำคงพลาดโอกาสนหากปราศจากเปาหมายของ EFA

ตำรำง 3: นบตงแตป 2000 หลำยๆ ประเทศใหควำมส�ำคญกบกำรประเมนผลกำรเรยนร รอยละของประเทศทจดการประเมนผลระดบชาตดานการเรยนรอยางนอย 1 ครง จ�าแนกตามภมภาค ในชวงป 1990-1999,

ป 2000-2006 และป 2007-2013


จ�านว

นประ

เทศ

(%)

20

60

40

0

100

80

ละตนอเมรกา/แครบเบยน


รฐอาหรบ อเมรกาเหนอ/ ยโรปตะวนตก

เอเชยกลาง/ยโรปกลาง/ตะวนออก

1990–1999 2000–2006 2007–2013

แหลงทมา: การคดค�านวณโดยทมรายงานการตดตามผล EFA ทวโลก (2014) องจากขอมลภาคผนวก หวขอการประเมนผลการเรยนรระดบชาต

9


ควำมกำวหนำดำนกำรศกษำเพอปวงชน: ประเมนบทบำท ควำมเคลอนไหวของ EFA ในระดบโลก

ค�ามนทวโลกภายใตกรอบปฏบตการดาการนนประสบผลส�าเรจเพยงบางสวน อยางไรกตาม กลไกท

วางแผนไวบางสวนกด�าเนนไปไดด สงผลใหการศกษามความกาวหนายงขนจากป 2000 นคอแรงบนดาลใจ

ส�าหรบการมองในแงดตอกรอบแผนปฏบตการการศกษาทวโลกหลงป 2015

แผนปฏบตการดาการน�าเสนอการเขาไปชวยสนบสนนประเทศตางๆ ทวโลกใน 3 ลกษณะคอ:

■ กลไกประสานงาน -- ซงบางสวนกมอยแลว บางสวนกถกก�าหนดเปนครงแรกในกรอบปฏบตการ

ดาการและไดรบการปรบแกภายหลง

■ การรณรงคเรองการศกษาเพอปวงชนเฉพาะดาน เชน การรหนงสอของผใหญ หรอแมแตปญหาท

ทาทายโดยเฉพาะในดนแดนแหงการววาทขดแยง

■ โครงการรเรมตางๆ -- บางโครงการกระบไวในกรอบปฏบตการดาการ บางโครงการกเกดขนภายหลง

โดยผมอ�านาจหนาทนนๆ

คาดหวงกนวา หากประสบผลส�าเรจ การเขาไปชวยสนบสนนการด�าเนนงานดงกลาวจะน�าไปสผลระยะ

กลาง 5 ขอดงตอไปน ซงจะเปนปจจยชวยเรงใหบรรลผลตามเปาหมายการศกษาเพอปวงชน:

■ ชวยตอกย�าและด�ารงไวซงพนธกจทางการเมองเพอการศกษาเพอปวงชน

■ ชวยเผยแพรและกอใหเกดการน�าความร ประสบการณ รวมทงความเชยวชาญ ทหลากหลายไปใชงานจรง

■ ชวยสนบสนนและเสรมสรางความแขงแกรงดานนโยบายและการปฏบตงานวาดวยการศกษาเพอ

ปวงชนในระดบชาต

■ ชวยระดมทรพยากรทางการเงนอยางมประสทธผลเพอการศกษาเพอปวงชน

■ ชวยตดตามผลและรายงานความคบหนาอยางเปนอสระในเรองความกาวหนาตามเปาหมายการ

ศกษาเพอปวงชน

กรอบปฏบตการดาการน�าเสนอ 12 กลยทธทมงมนเพอบรรลผลเหลาน พนธมตรดาน EFA รวมกนด�าเนน

การตามกลยทธเหลานไดดเพยงไรในระดบโลก?

กลยทธท 1: กำรลงทนกอนใหญเพอกำรศกษำขนพนฐำน

ประเทศทมรายไดต�าและปานกลางคอนไปทางต�ามการจดสรรรอยละของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต

(GNP) เพองานดานการศกษาสงขนกวาเดมตงแตป 1999 และงบชวยเหลอการศกษากเพมขนกวาสอง

เทา แตแทบไมมหลกฐานใดๆ ทบงบอกวาการสงเสรมการศกษาเพอปวงชนในระดบโลก – เชน โครงการ

รเรมใหมเสนทางลดส EFA (EFA Fast Track Initiative) ซงตอมาภายหลงเปลยนชอเปนพนธมตรโลกเพอ

การศกษา (Global Partnership for Education) -- สงผลใหรฐเพมงบการศกษายามทจดสรรงบประมาณ

ของชาต หรอเพมงบชวยเหลอการศกษา

กลยทธท 2: นโยบำยกำรศกษำเพอปวงชนภำยใตกรอบกำรบรณำกำรระหวำงภำคสวนตำงๆ เพอเชอมโยงกบกำรขจดควำมยำกจน

กรอบปฏบตการดาการระบวาแผนการศกษาเพอปวงชนระดบชาต เปนเครองมอหลกในการแปรเปลยน

พนธกจไปสภาคปฏบต การเปรยบเทยบแผนระดบชาตจากประเทศทมรายไดต�าและปานกลาง 30 ประเทศ

ใน 2 ชวงเวลา แสดงใหเหนวาคณภาพดขน อยางไรกตาม แผนทดดบนกระดาษ อาจจะม ความเชอมโยง

นอยมากกบความเปนจรงในกระบวนการทางการเมองและระบบการศกษาของประเทศนนๆ

มกำรน�ำเสนอ 12 กลยทธภำยใตกรอบแผนปฏบตกำรดำกำรเพอบรรลเปาหมายการศกษาเพอปวงชน

10


กลยทธท 3: ภำคประชำสงคมเขำไปมสวนรวมในกลยทธพฒนำกำรศกษำ

การทภาคประชาสงคมเขาไปมสวนรวมเพมขนถอเปนลกษณะส�าคญในภาคสวนการศกษามานบตงแต

ป 2000 แตบางครงการสนบสนนดงกลาวกชวยอะไรไมไดมากในการสรางพนธมตรทางการศกษาแหงชาต

ใหเขมแขง เพอกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางมนยส�าคญ

กลยทธท 4: ส�ำนกรบผดชอบในกำรก�ำกบดแลและกำรบรหำรจดกำร

การมสวนรวมของทองถนและการกระจายอ�านาจคอแนวทางส�าคญในการพฒนาวธก�ากบดแลดาน

การศกษา ในภาพรวมแลว การสงเสรมการมสวนรวมของทองถนและการกระตนใหโรงเรยนตอบสนอง

ความตองการของนกเรยน ผปกครอง และชมชน ยงคงเปนเรองททาทาย โดยเฉพาะอยางยงกบครว

เรอนยากจนทมเวลาจ�ากดในการเขาไปมสวนรวมดงกลาว ในประเทศยากจนทออนดอยในเรองขดความ

สามารถ พบวาการกระจายอ�านาจ และการใหอสระโรงเรยน ถาไมสงผลเสย กไมมผลกระทบตอผลสมฤทธ

ของนกเรยนและระบบการศกษาแตอยางใด

กลยทธท 5: ตอบสนองควำมจ�ำเปนของระบบกำรศกษำทไดรบผลกระทบจำกสถำนกำรณควำมขดแยงและควำมไรเสถยรภำพ

โดยรวมแลว ปญหาทาทายในการจดการศกษาในพนทฉกเฉนไดรบความสนใจมากขนนบตงแตป 2000

การละเมดสทธมนษยชนในสถานการณความขดแยงไดรบการจบจองสนใจเพมขน การสนบสนนชวยให

ปญหาดานการจดการศกษาในพนทขดแยงและในภาวะฉกเฉนยงคงอยในแผนปฏบตการ ทเปนเชนนได

เปนเพราะพนธมตรชวยกนเตมเตมพนธกจทเกยวของตามแผนปฏบตการดาการ

กลยทธท 6: กลยทธแบบบรณำกำรเพอควำมเทำเทยมทำงเพศสภำพ

กลไกนานาชาตทชดเจนทสดซงเกยวเนองกบความเทาเทยมทางเพศสภาพ คอโครงการรเรมการจดการ

ศกษาแกเดกหญง (United Nations Girls’ Education Initiative: UNGEI) การประเมนผลบงชวา UNGEI

มสวนสนบสนนการพดคยดานนโยบายระดบโลก แตคอนขางนอยในระดบภมภาค สวนในระดบประเทศ

UNGEI มบทบาทแขงขนและเปนพนธมตรทแขงแกรงในระดบชาต ในภาพรวมแลว พนธมตรของการ

ศกษาเพอปวงชนใหความสนใจมากพอในเรองความเสมอภาคทางเพศสภาพ เพอเปนหนทางไปสการ

บรรลเปาหมายน

กลยทธท 7: มำตรกำรตอสกบเชอเอชไอวและโรคเอดส

ในป 2000 การแพรระบาดของโรคเอดสไดคกคามฐานรากของระบบการศกษาในทวปแอฟรกาทงภมภาค

ตะวนออกและภาคใต ในป 2015 แมจะยงไมมชยในการตอสกบเรองน แตเรากสามารถปองกนมใหสงเลว

รายทสดเกดขนได โครงการรเรมผานการศกษารบมอกบปญหาทาทายเรองเชอเอชไอวในสถานะเรอง

เรงดวนอยางยงยวด และไดพฒนาการใหความรเรองเพศศกษาอยางครอบคลม หลายๆ ประเทศไดด�าเนน

การปรบใชแนวทางนซงมมตทกวางไกลและควรไดรบการยกยอง วาเปนความเพยรพยายามทวโลกภายใต

แผนปฏบตการดาการ

กลยทธท 8: สภำพแวดลอมทำงกำรศกษำทมกำรจดสรรทรพยำกรอยำงเทำเทยม ปลอดภย ถกสขลกษณะ และครอบคลมทกดำน

กรอบปฏบตการดาการเนนใหเหนวาสภาพแวดลอมทางการเรยนรทมคณภาพ จะสงผลใหสามารถบรรล

เปาหมายทเกยวเนองกบความเทาเทยมทางเพศสภาพและคณภาพการศกษา แตการจดกลมกลยทธของ

ชดหวขอทแตกตางกนไวดวยกน ตงแตเรองการสอน การคมครองทางสงคมไปจนถงโครงสรางพนฐาน

ท�าใหเปาหมายขาดความชดเจน การท�างานในระดบสากลกไมไดชวยสรางสภาพแวดลอมทางการศกษาท

เออตอการเรยนรใหกบประเทศตางๆ

การศกษาในพนทฉกเฉนไดรบควำมสนใจมากขน นบตงแตป 2000 ทงนตองขอบคณควำมพยำยำม ในการสนบสนนอยางขนแขง

11


กลยทธท 9: สถำนะ ขวญก�ำลงใจในกำรท�ำงำน และควำมเปนมออำชพของคร

หนวยปฏบตการเฉพาะกจระหวางประเทศวาดวยผสอนส�าหรบการศกษาเพอปวงชนไดกอตงขนในป 2008

เพอประสานความพยายามรวมกนของนานาชาตในการเตมเตมชองวางดานการขาดแคลนคร การประเมน

ผลชใหเหนวาพนธกจดงกลาวมประโยชน แตควรปรบวตถประสงคใหสอดคลองกบความตองการของ

แตละประเทศมากขน คณะกรรมการผเชยวชาญรวมขององคการแรงงานระหวางประเทศ-องคการยเนสโก

วาดวยการประยกตใชขอเสนอแนะทเกยวเนองกบครอาจารยยงเปนกลไกทไมแขงแกรงพอทจะกอใหเกด

การเปลยนแปลง และนบตงแตป 2000 เปนตนมากยงไมมความคบหนาในการตดตามผลสถานะความเปน

อยของคร

กลยทธท 10: ควบคมดแลเทคโนโลยสำรสนเทศและกำรสอสำร (ICT)

กรอบปฏบตการดาการเนนไปทการใชศกยภาพดาน ICT เพอการบรรลเปาหมายการศกษาเพอปวงชน

ความมงมนใฝฝนนมอปสรรคทาทายจากความคบหนาทเชองชาในการพฒนาโครงสรางพนฐานในประเทศ

ยากจน รวมทงความชาในการเผยแพรเทคโนโลย ตลอดจนการขาดการประสานงานหลกระดบนานาชาต

ในดานไอซททเกยวเนองกบการศกษา

กลยทธท 11: กำรตดตำมผลควำมกำวหนำอยำงเปนระบบ

กรอบปฏบตการดาการตองการสถตทางการศกษาวจยทเขมขนและนาเชอถอ การประเมนผลบงชและ

ยอมรบวาผลงานของสถาบนสถตแหงยเนสโก (UIS) เปนเครองมอทส�าคญยงเพอการน นบตงแตป 2000

ขอมลการส�ารวจภายในครวเรอนทเพมขนอยางมากมายสงผลใหสามารถตดตามเรองความไมเทาเทยม

กนได ขอมลดานงบการศกษาของรฐยงคงเปนขอมลทไมสมบรณดงเดม แตมการปรบปรงพฒนาทส�าคญ

ในวธการทผบรจาครายงานเรองคาใชจาย การประเมนผลครงหลงสดพบวา รายงานการตดตามผลทวโลก

(GMR) ‘เปนทยอมรบกนอยางกวางขวางวาเปนรายงานคณภาพสงทองผลงานวจยและการวเคราะหท

หนกแนน’ โดยรวมแลวมการพฒนาขนอยางชดเจนนบแตป 2000 ในเรองการตดตามผลและการรายงาน

ความคบหนาตามเปาหมายการศกษาเพอปวงชน

กลยทธท 12: กำรสรรคสรำงจำกกลไกทมอยแลว

กลยทธสดทายเนนวา กจกรรมควร ‘องอยกบโครงการรเรม เครอขาย และองคกรทมอยแลว’ ค�าถามส�าคญ

มอยวา กลไกทมอยแลวสามารถท�าใหประชาคมนานาชาตเขามารบผดชอบกบกจกรรมนนๆ ไดหรอไม?

เหนไดชดวากลไกการประสานงานระดบโลกวาดวยการศกษาเพอปวงชนรบบทบาทนไมได ซงถาเปนไปได

กนาจะมการน�ากลไกการตรวจสอบสทธมนษยชน หรอ UPR ซงจดตงขนในป 2006 มาใชตรวจสอบความ

กาวหนาในเรองการศกษาเพอปวงชนได ดงนนหวงโซขอตอทขาดหายไปในการเชอมโยงวงลอการศกษา

เพอปวงชน กคอความรบผดชอบในพนธกจ ซงยงคงเปนปญหาทาทายภายหลงป 2015

การประสานงานการศกษาเพอปวงชนทวโลก

การวเคราะหวาพนธมตรของ EFA ด�าเนนกลยทธภายใตกรอบปฏบตการดาการในระดบโลกไดดเพยงใด

นน จ�าตองมการประเมนภาพรวมของการประสานแตละหนวยงาน นาเสยดายทบตรสรปรายงาน (Report

Card) ไมไดเปนไปในทางบวก เมอมองในภาพรวม กลไกการประสานงานการศกษาเพอปวงชนอยางเปน

ทางการทน�าโดยยเนสโกนนมไดสรางหลกประกนเพอใหพนธกจทางการเมองด�าเนนไปอยางตอเนอง

ดงนนการท�างานรวมกบบางหนวยงานและผมสวนไดสวนเสยจงมผลส�าเรจในวงจ�ากด ทงนคาดวารายงาน

การประเมนผลเกยวกบกลไกการประสานงาน EFA ระดบโลกโดยหนวยงานทดแลภาพรวมภายในยเนสโก

ซงก�าลงจะน�าออกเผยแพร จะชวยใหความกระจางแจงวาดวยประเดนดงกลาว

มกำรพฒนำอยางชดเจนตงแตป 2000ในดานการตดตามผลตามเปาหมายการศกษาเพอปวงชน

12


Cre

dit:

Eva-

Lott

a Ja

nsso

n

ปะตดปะตอหลกฐานขอมลผลการปฏบตงาน

12 กลยทธภายใตกรอบปฏบตการดาการนพอเพยงทจะน�าไปสผลระยะกลางหลกๆ 5 ประการ ซงเปนท

คาดหวงจากโครงสรางของ EFA หรอไม? ในการประเมนวาพนธกจทางการเมองของการศกษาเพอ

ปวงชนจะไดรบการยนยนอยางตอเนองตลอดชวงระยะเวลาของกรอบนนหรอไม? กเปนทแนชดวา

ความเคลอนไหวเรองการศกษาเพอปวงชนถกลดความส�าคญลงทนททเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษ

ถกดงขนมาเปนวาระการพฒนาทส�าคญกวา สงผลใหเนนความส�าคญมากเกนไปในเรองการประถมศกษา

ถวนหนา ยเนสโกมความระมดระวงในการเขาไปมสวนรวมทางการเมองระดบสงอยแลว ดงนนจงเลอก

เวทประชมนโยบายระดบโลกดานการศกษาหางไกลจากกลมผน�าการเมองระดบสง ขอสนนษฐานทวาการ

ประชมระดบโลกและภมภาคมอทธพลมากพอทจะท�าใหประเทศตางๆ และประชาคมนานาชาตยดมน

รบผดชอบในพนธสญญาถกพสจนใหเหนแลววาไมสอดคลองกบความเปนจรง

นบตงแตป 2000 ไดมการจดเกบ สอสารเผยแพร และน�าความรหลากหลายประเภท ประสบการณ

จรง และความเชยวชาญไปใชงาน แตขอมลหลกฐานใหมๆ รวมทงโครงการรเรมทางนโยบายและ

การวจยจ�านวนมากไมคอยเกยวของกบกจกรรมการศกษาเพอปวงชน และบอยครงมกเปนสวนนอก

ภาคการศกษา ในขณะทมการน�าเสนอขอมลหลกฐานใหมๆ ในการประชมประสานงานของ EFA แตก

ไมปรากฏวามการน�าไปใชในการก�าหนดนโยบาย

ตงแตป 2000 มแผนการศกษาแหงชาตออกมามากมาย อยางไรกตาม ยงไมมอะไรชชดวามการน�าองค

ความรหรอเครองมอใหมๆ มาพฒนาขดความสามารถใหเหมาะสมในการก�าหนดนโยบายระดบชาตโดยอง

ขอมลซงเปนทประจกษ รวมทงไมไดมสวนสรางความแขงแกรงใหกบนโยบายและแผนปฏบตงาน

การศกษาเพอปวงชนในระดบชาต

ผลพวงส�าคญทคาดหวงจากกระบวนการดาการนกคอแผนทนาเชอถอทงปวงจะชวยระดมทรพยากร

ทางการเงนเพองาน EFA ไดอยางมประสทธผล งบดานการศกษาในประเทศรายไดต�ามแนวโนม

เพมขน แตเหตผลหลกคอระดมทรพยากรในประเทศไดมากขน มใชการใหความส�าคญดานการศกษา

มากขนแตอยางใด นอกจากน ความชวยเหลอจากนานาชาตกเพมมากขนในแงตวเงน แตในแงปรมาณ

ยงต�ากวาความตองการอกมาก

การตดสนใจน�ากลไกอสระมาตดตามและรายงานผลความคบหนาไปสเปาหมาย EFA อาจเปนปจจย

ส�าคญในการธ�ารงพนธกจและกอใหเกดแรงขบเคลอนงานการศกษาเพอปวงชนใหกาวเดนตอไปกจรง

แตผลส�าเรจของการปรบปรงเกดขนได เพราะการรายงานไดรบการสนบสนนจากพนธมตรของ EFA ทได

ชวยพฒนาคณภาพและการวเคราะหขอมลขนานใหญ

ควำมเคลอนไหวเรองการศกษาเพอปวงชนถกลดทอนควำมส�ำคญลงทนทท MDG ถกดงขนมาเปนวาระการพฒนำทส�ำคญกวำ

13


บทสรป

นบตงแตป 2000 ความเพยรพยายามพฒนาการศกษาทวโลกเกอบจะกลายเปนเรองเดยวกบการสราง

หลกประกนใหเดกทกคนไดเขาโรงเรยน เปาหมายการศกษาเพอปวงชน (และเปาหมายพฒนาแหง

สหสวรรษ) ในการไปใหถงการประถมศกษาถวนหนาเหมาะสมอยางยงโดยเฉพาะกบกลมประเทศยากจน

ทสด แตกบประเทศอนๆ มความเหมาะสมนอยกวา ในเวลาเดยวกน การมงเนนไปทการประถมศกษาถวน

หนาสงผลใหลดความสนใจดานอนๆ ทส�าคญยงลง เชน คณภาพการศกษา การดแลและการจดการศกษา

เพอเดกปฐมวย (ECCE) รวมถงการรหนงสอของผใหญ

ในภาพรวม แมแตเปาหมายการประถมศกษาถวนหนากยงไปไมถง โดยไมตองพดถงเปาหมายอนๆ ท

ยากเยนยงกวาของ EFA และผดอยโอกาสมากทสดกยงคงเปนกลมสดทายทจะไดรบประโยชนเชนเดม

แตเรากไมควรมองขามความส�าเรจบางประการ หากแนวโนมในชวงทศวรรษ 1990 ยงคงอย เรากคงจะ

ไมไดเหนโลกกาวไกลดงเชนทเปนอยในป 2015 นอกจากน การตดตามผลความกาวหนาทางการศกษา

นบตงแตกรอบปฏบตการดาการกไดรบการพฒนาและขยายขอบเขตของงานใหกวางขวางยงขน

ทายทสด แมวาพนธมตรของ EFA อาจจะไมไดด�าเนนรอยตามพนธกจอยางมเอกภาพตามทใหค�ามนไว

แตการเคลอนไหวของ EFA กมความส�าเรจทผานการรบรอง ทวาบทเรยนในชวง 15 ปทผานมากคอ

ในขณะทการแกปญหาทางเทคนคมความส�าคญ แตอทธพลและแรงเสยดทานทางการเมองมความส�าคญ

ยงกวาและเปนหวใจของการขยายขอบเขตการปฏรปและแผนปฏบตการทจ�าเปนตอการบรรลเปาหมาย

การศกษาเพอปวงชนในระดบชาต การอภปรายเกยวกบแผนปฏบตการหลงป 2015 อาจเปนหนทางไปส

ความส�าเรจในขอบเขตทมงหวงไว

แผนปฏบตกำร ภำยหลงป 2015 เปดโอกำสใหบรรลผลส�ำเรจทกวางไกลขนในดำนกำรปฏรปและปฏบตกำรระดบชาต

14


+

*จากขอมล 148 ประเทศ

เดกในอนภมภาคซาฮารามแนวโนมจะเสยชวตกอนอายหาขวบมากกวาเดกในภมภาคทพฒนาแลวกวา 15 เทา

ชองวางระหวางเดกในชนบทกบเดกในเมองทไมไดเขาเรยนเพมขนมากกวาป 2000 ถง 2 เทา (โตโก ชาด และลาว)

ชองวางระหวางคนรวยกบคนจนทไดเขาเรยน กวางกวาป 2000 ถง 2 เทา (ไนเจอร โตโก สาธ.แอฟรกากลาง บอสเนย/เฮอรเซโกวนา และมองโกเลย)

¡ÒÃ´ÙáÅáÅÐ¡ÒÃ¨Ñ´¡ÒÃÈÖ¡ÉÒà¾×èÍà´ç¡»°ÁÇÑÂ

20% 25% 8% 47%

หางไกลเปาหมายมาก หางไกลเปาหมาย ใกลถงเปาหมาย ถงเปาหมายแลว

อตราการตายของเดก ภมลำเนา ฐานะทางเศรษฐกจ

โรงเรยนอนบาลเอกชน

คณภาพตำ

ความตองการทเพมขนความเขาใจทเพมขนเกยวกบความตองการของเดกปฐมวย

หลากหลายวธเพอเพมโอกาสการเขาถง

การศกษาระดบปฐมวยภาคบงคบใน 40 ประเทศในป 2014

รอยละของเดกทไดรบการศกษาปฐมวย*

การเขาเรยนระดบปฐมวย

74%20%

25%89%

อตราการตายของเดก การเขาเรยนระดบปฐมวย

1 ใน 5 ของประเทศทงหมด มเดกนอยกวา 30% ไดเขาเรยนภายในป 2015

จำเปนตองเพมครและผดแลเดกทผานการฝกอบรม

2000

2015

อตราการตายของเดก

(กานาและไทย)

ของเลนเพอการเรยนร

อยกบพอแม

หนงสอ

รปแบบการศกษาทละเอยดออนทางวฒนธรรม

การเลนทกระตนสตปญญาและการรทกชนด

สถานทปลอดภย

ยกเลกคาเลาเรยน (กานา)

โอนเปนเงนสด(จน)

โรงเรยนอนบาลเคลอนท(มองโกเลย)

โรงเรยนอนบาลเปนการศกษาภาคบงคบ(เมกซโกและเมยนมาร)

39% 184 ÅŒÒ¹¤¹

เดกทไดเขาเรยน (ป 2012)

à´ç¡ 6.3 ÅŒÒ¹¤¹เสยชวตกอนหาขวบ ในป 2013

¹ÑºµÑé§áµ‹»‚ 1999

เดกเขาเรยนในโรงเรยนอนบาลเอกชนเพมขน

ºÑµÃÊÃØ»ÃÒÂ§Ò¹»‚ 2000-2015

X

*ขอมลในป 2012

¡ÒÃ¢ÂÒÂ¾ÃŒÍÁ»ÃÑº»ÃØ§¡ÒÃ´ÙáÅáÅÐ¡ÒÃ¨Ñ´¡ÒÃÈÖ¡ÉÒá¡‹à´ç¡»°ÁÇÑÂãËŒ¤ÃÍº¤ÅØÁ â´Âà©¾ÒÐÍÂ‹Ò§ÂÔè§ÊÓËÃÑºà´ç¡¡ÅØ‹Á·Õèà»ÃÒÐºÒ§áÅÐ´ŒÍÂâÍ¡ÒÊÁÒ¡·ÕèÊØ´

à»‡ÒËÁÒÂ 1

¼ÅÅÑ¾¸�·ÑèÇâÅ¡*

»ÃÐÊº¼ÅÊÓàÃç¨

¾ÂÒÂÒÁ´Óà¹Ô¹¡ÒÃáÅŒÇ

ÂÑ§¤§à»š¹»˜ÞËÒ·ŒÒ·ÒÂ

¤ÇÒÁ¡ŒÒÇË¹ŒÒäÁ‹àÊÁÍÀÒ¤

¢ŒÍàÊ¹Íá¹Ðª‹Ç§àÇÅÒ

ËÅÑ§»‚ 2015

Ã³Ã§¤� ãËŒ»ÃÐªÒª¹µÃÐË¹Ñ¡

1. µŒÍ§¢ÂÒÂ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÐ´Ñº»°ÁÇÑÂãËŒ¤ÃÍº¤ÅØÁà´ç¡·Ø¡¤¹

â´Âà©¾ÒÐ¡ÅØ‹Á¼ÙŒ´ŒÍÂâÍ¡ÒÊÁÒ¡·ÕèÊØ´

2. ¨Óà»š¹µŒÍ§»ÃÑº»ÃØ§¢ŒÍÁÙÅàÃ×èÍ§¡ÒÃ´ÙáÅáÅÐ¡ÒÃ¨Ñ´¡ÒÃÈÖ¡ÉÒà¾×èÍà´ç¡»°ÁÇÑÂ·Ø¡»ÃÐàÀ·ãËŒ´Õ¢Öé¹

3. ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÐ´Ñº»°ÁÇÑÂÀÒ¤ºÑ§¤ÑºÍÂ‹Ò§¹ŒÍÂ 1 »‚ÁÕ¤ÇÒÁ¨Óà»š¹ÊÓËÃÑºà´ç¡·Ø¡¤¹

¨Óà»š¹µŒÍ§ãËŒ¤ÇÒÁÊ¹ã¨ÁÒ¡¢Öé¹

15


เปาหมาย 1

การขยายพรอมปรบปรงการดแลและการจดการศกษาแกเดกปฐมวยใหครอบคลม โดยเฉพาะอยางยงสำาหรบเดกกลมท เปราะบางและดอยโอกาสมากทสด

การสงเสรมพฒนาการเดกตงแตระยะแรกเรมของชวตสงผล

กระทบอยางมหาศาลในรปของผลลพธทางการศกษาทดกวา

และทางสงคมทกวางขวางกวา ผลตอบแทนทางเศรษฐกจทสง

ทสดในการลงทนดานการศกษาอยทชวงเรมแรกของวยเดก

ดงนน ชมชนดอยโอกาสโดยเฉพาะในประเทศทยากจน จะไดรบ

ผลประโยชนมากขนอยางยงยวด อนเปนเหตผลสนบสนนอกขอ

หนงเพอใหมการลงทนมากๆ ส�าหรบเดกปฐมวย

นบตงแตป 2000 เราประสบผลส�าเรจจากจ�านวนเดกทวโลกท

ไดเขาเรยนในโครงการการดแลและการจดการศกษาเพอเดก

ปฐมวย ทวาเดกเลกจากกลมชายขอบกยงคงเขาไมถงอยด

เนองจากขาดเงนทน ความไมเสมอภาคทางโครงสราง และ

ขาดความสนใจในประเดนเรองคณภาพ

มควำมกำวหนำดำนกำรอยรอดและโภชนำกำร แตกำรดแลยงมคณภำพต�ำ

ทพโภชนาการอาจท�าใหเดกเลกมพฒนาการลาชาโดยรวมและ

ในดานการเคลอนไหว รวมทงเสยงตอการตาย แตถงกระนน

โภชนาการทดกยงไมเพยงพอ หนวยงานทดแลดานสขอนามย

การศกษา และการคมครองดแลทางสงคม จ�าตองประสานความ

รวมมอเพอขจดปจจยเสยงตางๆ ทโยงใยกบความยากจนอยาง

กวางขวาง

การตายของเดกลดลง

ระหวางป 1990-2013 อตราการตายของเดกลดลงจาก 90 เหลอ

46 ตอประชากรเดกทมชวตรอด 1,000 คน อยางไรกด การตาย

ในเดกทลดลงเกอบ 50% นนยงไมเพยงพอทจะบรรลเปาหมาย

การพฒนาแหงสหสวรรษ ซงตงเปาในป 2000 วาจะลดจ�านวน

ลง 2 ใน 3 จากอตราในชวงทศวรรษ 1990 ดงนนในป 2013 จง

ยงคงมเดกจ�านวน 6.3 ลานคนตายกอนอายหาขวบ สวนใหญ

ตายจากโรคทปองกนได เดกมความเสยงตอการเสยชวตมาก

ขนถาเกดในครอบครวยากจน ในชนบท และ/หรอจากแมทม

การศกษานอย ฉะนนในการแกปญหาการตายในเดก เจตจ�านง

ทางการเมองและเงนทนจงมความส�าคญยง

มการปรบปรงเรองโภชนาการของเดก แตกยงไมดพอ

ประเทศสวนใหญมความกาวหนาในการลดจ�านวนเดกแคระ

แกรนนบแตชวงทศวรรษ 1990 เปนตนมา หลายประเทศใน

อนภมภาคซาฮารามผลงานกาวไกลมากนบตงแตป 2000 แตใน

ภาพรวมทงภมภาคนยงคงมสดสวนเดกขาดสารอาหารมากทสด

คาดการณวาเมอถงป 2020 จะมมากถง 45% ของทงหมดทวโลก

การลาคลอด/ลาเลยงทารก และการเลยงดบตรอยาง ถกวธชวยสงเสรมพฒนาการของเดก

เดกควรไดรบการสงเสรมใหเจรญเตบโตกาวหนา ไมใชเพยงแค

อยรอด การอนญาตใหแมลาคลอดไดโดยยงไดรบคาจางในชวง

เดอนแรกๆ ของทารกเปนสงจ�าเปนตอสขภาพและความเปนอย

ทดของทงแมและเดกในหลายประเทศทมรายไดปานกลางและ

สง แมเกอบทกประเทศจะออกกฎหมายใหมการลาคลอด แตม

เพยง 28% ของลกจางผหญงทวโลกทมแนวโนมจะไดรบเงนสทธ

ชดเชยการคลอดบตร และการเขามาชวยเลยงลกของพอกเปน

สงส�าคญตอพฒนาการของเดกเชนกน เมอถงป 2013 ม 78 ใน

167 ประเทศทมขอมลอนญาตใหบดาลาเลยงบตรโดยไดรบ

คาจางแค 70 ประเทศ แตผชายมกลงเลทจะหยดงานเพราะ

คาจางชดเชยมกจะต�ากวาเดม

ผปกครองสามารถชวยยกระดบพฒนาการทางสงคม อารมณ

และสตปญญาของเดกผานแผนปฏบตงานในหรอนอกบาน

ทงแบบเปนกลมหรอเปนรายบคคล โครงการเยยมบานชวย

สนบสนนเรองการดแลเดกเลกแบบตวตอตว และมคณประโยชน

รอบดาน

หลำยประเทศก�ำลงใชแนวทำงบรณำกำรหลำยภำคสวนเพอดแลเดกปฐมวย

ในการเรยกรองประเทศตางๆ ใหขยาย รวมถงยกระดบการดแล

และการจดการศกษาเพอเดกปฐมวยใหครอบคลม โดยเฉพาะ

กลมคนยากจนและดอยโอกาสนน กรอบแผนปฏบตการดาการ

ไดน�าเสนอนโยบายแหงชาตในแบบบรณาการหลายภาคสวนโดย

ตองสนบสนนดานทรพยากรใหเพยงพอ ในป 2014 ม

การวางรากฐาน ทเหมาะสม จะมคณปกำรใหญหลวง ตออนำคต

การดแลและการจดการศกษา เพอเดกปฐมวย

16


78 ประเทศทน�านโยบายบรณาการหลายภาคสวนไปปรบใช

สวนอก 23 ประเทศก�าลงเตรยมด�าเนนนโยบายดงกลาว องค

ประกอบทน�าไปสความส�าเรจในนโยบายบรณาการหลายภาค

สวนไดแก การประสานความรวมมอ การชวดความกาวหนาท

สอดคลองกนระหวางหนวยงานและกระทรวงตางๆ รวมถงการ

ด�าเนนงานอยางตอเนองของเจาหนาท

ระบบกำรศกษำระดบปฐมวยและจ�ำนวนกำรเขำเรยนขยายตวขนอยางรวดเรวในบางประเทศ

การขยายการเขาถงการศกษาระดบปฐมวยไมวาจะผานแผนงาน

ในระบบหรอนอกระบบลวนมความส�าคญตอการพฒนาโอกาส

ในชวตใหแกเดก เพมประสทธภาพใหกบระบบการศกษาและ

ทรพยากร รวมทงชวยลดความเหลอมล�าของสงคมในวงกวาง

อตราการเขาเรยนเพมขนเกอบสองในสามภายในเวลากวา 1 ทศวรรษเพยงเลกนอย ทวามความเหลอมล�ามากมาย

ชวงระหวางป 1999-2012 มการเขาเรยนระดบปฐมวยเพมขน

64% (184 ลานคน) โดยแทบจะไมมความเหลอมล�าทาง

เพศสภาพเลย บางประเทศไดขยายระบบการศกษาปฐมวย

ของรฐอยางกวางขวาง อาท คาซคสถานและเวยดนาม อยางไร

กตาม ความกาวหนาไมไดเกดขนอยางเสมอภาค ทงนเกดความ

เหลอมล�าอยางชดเจนระหวางเขตเมองกบชนบท ระหวางชมชน

และระหวางภมภาคภายในประเทศเดยวกน ความไมเทาเทยม

ในเรองฐานะทางเศรษฐกจเหนไดอยางเดนชดในประเทศลาว

ตนเซย และมองโกเลย วธทใชกระตนใหมการเขาเรยนเพม

มากขน อาท:

■ กฎหมายบงคบการเขามามสวนรวม ท�าใหมการ

จดการศกษาระดบปฐมวยภาคบงคบขนใน 40 ประเทศ

เมอถงป 2014

■ นโยบายรวมการศกษาระดบปฐมวยใหอยในระบบการ

ศกษาขนพนฐาน แตในหลายๆ ประเทศกลบมไดสนบสนน

ดานการเงนในการด�าเนนงาน

■ การยกเลกคาเลาเรยนส�าหรบการศกษาระดบปฐมวย

หลายประเทศทยกเลกคาเลาเรยนมอตราการเขาเรยนเพม

ขนอยางรวดเรว แตรฐบาลบางประเทศกประสบความ

ยากล�าบากในการหาแหลงเงนทนทจ�าเปน

■ แรงจงใจทางการเงนใหเขาเรยน เดกในครอบครวชนบท

ของจนทไดรบยกเวนคาเลาเรยนและไดรบโอนเงนสดโดยม

เงอนไขตองเขาเรยนจรง มจ�านวนถง 20% ทมแนวโนมจะ

เขาเรยนระดบปฐมวย

■ หาวธท�าใหการศกษาระดบปฐมวยนาสนใจมากขนส�าหรบ

พอแมและตวเดกเอง ในประเทศไทยการรณรงคเพอ

ปลกฝงเรองการรบรของประชาชนควบคไปกบการดแล

และการจดการศกษาเพอเดกปฐมวย ท�าใหจ�านวนเดกใน

ความดแลพงขนเกอบ 93% ของเดกอาย 4 และ 5 ขวบ

การมสวนรวมของภาคเอกชนยงคงอยในระดบสง

ระหวางป 1999-2012 รอยละของการเขาเรยนระดบปฐมวย

เพมขนจาก 28% เปน 31% ใน 100 ประเทศทมขอมล แตการ

เขาเรยนทเพมมากขนในภาคเอกชนนนกลบน�าไปส 2 ปญหา

กลาวคอ หนง หากเขารบการดแลและการศกษาเพอเดกปฐมวย

แลวตองเสยคาใชจาย เดกยากจนทสดจ�านวนมากกจะถกละทง

ไวเบองหลง และสอง โรงเรยนเอกชนมกไมตงอยในบรเวณทม

ประชากรเบาบางและอยหางไกล นอกจากนในประเทศทมรายได

ต�าและปานกลางคอนไปทางต�า มกมโรงเรยนเอกชนตนทนต�า

จ�านวนมากเปดด�าเนนการแบบไรคณภาพโดยไมไดลงทะเบยน

กบรฐ แมแตในประเทศรายไดสงอยางสหราชอาณาจกร เดก

ยากจนจ�านวนมากยงคงเผชญกบสงอ�านวยความสะดวกใน

ตำรำง 4: คำดวำอตรำกำรเขำเรยนระดบปฐมวยเพมขน 3 ใน 4 ระหวำงชวงเวลำของกรอบปฏบตกำรดำกำร อตราการเขาเรยนระดบปฐมวยโดยรวม เทยบเกณฑของโลกและภมภาค ชวงป 1990-2012 และป 2015 (คาดคะเน)


40

0

อตรา

การเ

ขาเร

ยนระ

ดบปฐ

มวยโ

ดยรว

ม (%

)

20

1990

60

1992 2000

เอเชยใต/ตะวนตกโลก

รฐอาหรบ



100

80

1994 1996 1998 20082002 2004 2006 2012 20152010

เอเชยกลาง

ยโรปกลาง/ตะวนออก

อเมรกาเหนอ/ยโรปตะวนตก


เมอถงป 2014 ม 40 ประเทศทจดการศกษาระดบปฐมวย อยในภำคบงคบ

17


Cre

dit:

Oliv

ier

Cul

man

n/Te

ndan

ce F

loue

การศกษาระดบปฐมวยของเอกชนทมคณภาพต�า ราคาถก ซงม

แนวโนมกระจกตวอยในกลมพนททดอยโอกาส

ยงคงตองแสวงหาแนวทางทเหมาะสมเพอปรบปรงเรองคณภาพ

เดกทไมไดรบการศกษาระดบปฐมวยอยางมคณภาพมโอกาส

นอยทจะประสบความส�าเรจในระดบประถมและระดบทสง

กวานน ทวาแมแตการจดการศกษาทมคณภาพต�ากยงมคณ

ประโยชนอยบาง หากยงเนนคณภาพมากเทาไหร กยงไดรบ

ประโยชนมากขนเทานน

การเตรยมครสอนระดบปฐมวยเปนกญแจส�าคญในการเพม

คณภาพการศกษา ถงกระนนกมกมการวาจางบคลากรทไมได

รบการฝกอบรมดวยคาจางและสถานะทต�า ซงน�าไปสการลาออก

และตองเปลยนครอยบอยๆ กอใหเกดผลเสยหายดานการเรยนร

ของเดก โรงเรยนเอกชนมแนวโนมทจะจายคาจางครใหถกทสด

เทาทจะเปนไปไดเพอลดคาใชจาย ประเทศเคนยา สงคโปร และ

โคลอมเบย ก�าลงมการก�าหนดกฎเกณฑในการฝกอบรมทชดเจน

ส�าหรบครผสอนระดบปฐมวย แตหลายๆ ประเทศกยงไมมการ

ก�าหนดมาตรฐานขนต�าอยางเปนทางการ

18



ในประเทศรายไดปานกลางคอนไปทางตำ

2000

2008

ÊÃŒÒ§ËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹Ç‹Ò ÀÒÂã¹»‚ 2015 à´ç¡·Ø¡¤¹â´Âà©¾ÒÐà´ç¡¼ÙŒËÞÔ§ à´ç¡·ÕèÍÂÙ‹ã¹Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�ÂÒ¡ÅÓºÒ¡ áÅÐà´ç¡¨Ò¡ªÒµÔ¾Ñ¹¸Ø�ª¹¡ÅØ‹Á¹ŒÍÂ ¨ÐÊÒÁÒÃ¶à¢ŒÒ¶Ö§áÅÐàÃÕÂ¹¨¹¨ºÃÐ´Ñº»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒÀÒ¤ºÑ§¤Ñº·ÕèÁÕ¤Ø³ÀÒ¾â´ÂäÁ‹µŒÍ§àÊÕÂ¤‹ÒãªŒ¨‹ÒÂã´æ

52%10%29%9%


= เพมขนมากกวา 48 ลานคน

84% 91%

เดกระดบประถมศกษาทไดเขาเรยน

ไมไดเขาโรงเรยน ไมสำเรจการศกษา อปสรรคขดขวาง

ชนบท/เขตเมอง

การเรยนจบชนประถมศกษา

ยกเวนคาเลาเรยน

เดก 58 ลานคน ยงไมไดเขาโรงเรยน

36% ของเดกทไมไดเขาเรยนอยในกลมพนททเกดความขดแยง

ยงไมมการศกษาฟรถวนหนา

การศกษาคณภาพตำ

จำนวนเดก (%) ทเรยนจนจบชนประถมศกษาไมมการพฒนา

มแนวโนมทจะเรยนจบนอยกวาคนรำรวยทสด 5 เทา ในป 2010

34 ลานคนออกจากโรงเรยนกลางคนทกป

25 ลานคนในจำนวนนจะไมมโอกาสไดเขาโรงเรยน

(อาท มการโอนเงนใหแกเดกดอยโอกาส)

โรงเรยน นำดม ระบบไฟฟา และสาธารณสขพนฐาน

เดกเรยนจบชนประถมศกษาเพมขนมากกวา 20%

1999 ปจจบน

$$$

มแนวโนมไมไดเขาเรยนตางกนถง 3 เทามแนวโนมไมไดเขาเรยนตางกนถง 4 เทา


เอเชยใตและตะวนตก

1999 2011

64%

58%

กลมยากจนทสดเปนผเสยเปรยบมากทสด

กลมคนในดนแดนทมความขดแยง

เดกผหญงในชนบท

กลมผตดเชอเอชไอว

กลมผพการ

มาล

โมซมบก

เอธโอเปยกน

เบนนเซยรราลโอน

กลมคนทำงาน

ชนกลมนอยทางชาตพนธ/ภาษา

เดกทไมไดเขาโรงเรยน จำแนกตามภมภาค


-

เอเชยใตและตะวนตก

ภมภาคทเหลอในโลก

กลมผดอยโอกาสทถกละทงไวเบองหลง


X

การคมครองทางสงคม

020406080

100

%

à»‡ÒËÁÒÂ 2 ¡ÒÃ»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒ¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒ







ËÅÑ§»‚ 2015ª‹Í§·Ò§à¾×èÍ¡Ò

Ã¾Ñ²¹Ò

1. µŒÍ§á¡Œ»˜ÞËÒ¡ÅØ‹Á¼ÙŒ´ŒÍÂâÍ¡ÒÊãËŒ ä´ŒËÒ¡µŒÍ§¡ÒÃºÃÃÅØ¼Å¡ÒÃ»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒ¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒ

2. ¨Óà»š¹µŒÍ§ÁÕ¢ŒÍÁÙÅ·Õè´Õ¢Öé¹ã¹¡ÒÃµÔ´µÒÁ¤ÇÒÁ¤×ºË¹ŒÒ¢Í§¡ÅØ‹Á¼ÙŒ´ŒÍÂâÍ¡ÒÊÁÒ¡·ÕèÊØ´

19


สรางหลกประกนวา ภายในป 2015 เดกทกคนโดยเฉพาะเดกผหญง เดกทอยในสถานการณยากลำาบาก และเดกจากชาตพนธชนกลมนอยจะสามารถเขาถงและเรยนจนจบระดบประถมศกษาภาคบงคบทมคณภาพโดยไมตองเสยคาใชจายใดๆ

การประถมศกษาถวนหนาเปนเปาหมายทโดดเดนทสดของ EFA

ดงจะเหนไดจากการเปนสวนหนงของเปาหมายการพฒนาแหง

สหสวรรษดวย ดวยเหตนจงเปนเปาหมายทไดรบการสนบสนน

ดานงบประมาณเปนอยางด มการสนบสนนทางการเมอง และม

การตดตามผลอยางกวางขวาง ทวาเปาหมายนกยงไมสามารถ

บรรลผลแมเมอถงป 2015

หลายประเทศไมสามารถบรรลเปาหมายการประถมศกษาถวน

หนาไดเพราะยงเขาไมถงกลมผดอยโอกาส ในเรองการพฒนา

จ�าเปนตองจดการศกษาใหครอบคลมกลมคนทยากจนทสด

ชนกลมนอยทางชาตพนธและภาษา เดกผหญงในชนบท กลม

แรงงานเดก ชมชนเรรอน เดกๆ ทไดรบผลกระทบจากเชอ

เอชไอวและโรคเอดส กลมคนในชมชนแออด เดกพการ รวมถง

เดกทอยในสภาวะฉกเฉนอนสลบซบซอน

กำรตดตำมควำมกำวหนำ

ในป 2012 เดกวยประถมเกอบ 58 ลานคนไมไดเขาเรยนใน

โรงเรยน ดวยสาเหตดานจ�านวนประชากร สถานการณความ

ขดแยง ชนกลมนอยทมความแตกตางทางเศรษฐกจและสงคม

และบางประเทศกขาดความมงมนทจะแกปญหาประชากรท

ไมไดเขาโรงเรยนเปนจ�านวนมาก

ทงทมปญหาทาทายเหลาน แตหลายประเทศ ซงรวมบรนด

เอธโอเปย โมรอกโก โมซมบก เนปาล และแทนซาเนย ก

สามารถบรรลความกาวหนาในการลดความไมเสมอภาคทาง

เพศสภาพและความแตกตางเรองรายได ดานโอกาสการเขา

เรยนระดบประถมศกษา รวมถงการเพมอตราการเขาเรยนและ

อตราการเรยนจบสทธ ถงแมวาจะยงมความเหลอมล�าวาดวย

ความกาวหนาอยกตาม

อตราการเขาเรยนสทธเพมขนอยางมนยส�าคญ

ใน 116 ประเทศทมขอมล ม 17 ประเทศทมการเพมอตราการ

เขาเรยนสทธมากกวา 20 เปอรเซนตระหวางป 1999-2012 โดย

มภฏาน ลาว และเนปาล เปนตวอยางของการพฒนาอตราการ

เขาเรยนสทธในภมภาคเอเชย สวนในละตนอเมรกา ประเทศ

เอลซลวาดอร กวเตมาลา และนการากว มการเพมอตราการ

ตำรำง 5: กำรขยำยตวของอตรำกำรเขำเรยนสทธระดบประถมศกษำเปนไปอยำงรวดเรวในชวงตนทศวรรษ 2000 แตมำชะลอตวภำยหลงป 2007 อตราการเขาเรยนสทธระดบประถมศกษาทไดรบการปรบแลว เทยบเกณฑของโลกและภมภาค ชวงป 1990-2012 และป 2015 (คาดคะเน)

อนภมภาคซาฮารา70

อตรา

การเ

ขาเร

ยนโด

ยรวม

ระดบ

ประถ

มศกษ

า (%

)

501990

60

1992 2000


โลกรฐอาหรบ



100

80

90

1994 1996 1998 20082002 2004 2006 2012 20152010

เอเชยกลาง

ยโรปกลาง/ตะวนออก



เปาหมาย 2 มควำมโดดเดนมากทสด แตกจะยงไมบรรลผลเมอถงป 2015

เปาหมาย 2 การประถมศกษาถวนหนา

20


เขาเรยนสทธของแตละประเทศกวา 10% ในอนภมภาคซาฮารา

บรนดมอตราการเขาเรยนสทธเพมขนจากนอยกวา 41% ในป

2000 เปน 94% ในป 2010

เดกทไมไดเขาเรยนมจ�านวนลดลง

ในจ�านวนประเทศสวนใหญ รอยละของเดกทไมไดเขาโรงเรยน

ลดลง ในบรรดาประเทศทมเดกอยางนอย 20% ไมไดเขาเรยนใน

ป 2000 ม 10 ประเทศทสามารถลดจ�านวนลงไปกวาครง

เหลอแค 10% ในป 2010 ทงนรอยละของเดกทไมไดเขาโรงเรยน

มอตราสวนทลดลงอยางชดเจนในเอธโอเปย (จาก 67% ในป

2000 เหลอ 28% ในป 2011) และแทนซาเนย (จาก 47% ในป

1999 เหลอ 12% ในป 2010)

บางประเทศยงมประชากรจ�านวนมากทไมไดเขาโรงเรยน

ประเทศทมประชากรสงยงคงมประชากรจ�านวนมากไมไดเขา

เรยนเมอถงป 2012 อตราการเขาเรยนสทธในอนเดยเพมขนจาก

86% เปน 99% แตไนจเรยและปากสถานกลบมความกาวหนา

นอยกวาทคาดหวงไวมาก ดวยสาเหตการปะทะขดแยงทาง

ชาตพนธและศาสนา ประชาธปไตยออนแอ และผน�าทางการ

เมองทจรต

ในประเทศสวนใหญ หนทางสการประถมศกษาถวนหนา ยงอกยาวไกล โดยเฉพาะในกลมคนทยากจนทสด

จ�านวนผเรยนจนจบชนประถมศกษาเพมมากขนในประเทศ

สวนใหญ ม 8 ประเทศทมอตราผเรยนจนจบชนประถมศกษา

เพมขนกวา 20% คอ เบนน กมพชา เอธโอเปย กน มาล

โมซมบก เนปาล และเซยรราลโอน แตความกาวหนานยงไม

พอเพยง อนแสดงถงสญญาณปญหาเรอรงดานคาใชจายทาง

การศกษาของครวเรอน คณภาพการศกษา และความสอดคลอง

ตอการด�ารงชพ

ความกาวหนามความแตกตางหลากหลายในแตละประเทศ

การออกจากโรงเรยนกลางคนเปนปญหาใหญในประเทศรายไดต�า

โดยเฉพาะในกลมเดกทเพงเขาเรยนตอนโตและเดกยากจน 54

ใน 139 ประเทศทมขอมล ซงสวนใหญอยในเอเชยกลาง ยโรป

กลาง ตะวนออก และตะวนตก -- เดกเกอบทงหมดทเขาเรยน

ระดบประถมศกษามแนวโนมเรยนจนจบระดบประถมศกษา

ภายในป 2015 แตอก 32 ประเทศซงสวนใหญอยในอนภมภาค

ซาฮารา มเดกอยางนอย 20% ทมแนวโนมจะออกเรยนกลางคน

กำรยกเลกคำเลำเรยนสรำงควำมกำวหนำอยำงใหญหลวง

ขณะนทางทฤษฎ ประเทศสวนใหญจดการประถมศกษาใหแก

พลเมองโดยไมตองเสยคาเลาเรยน ในอนภมภาคซาฮารานน ม

15 ประเทศทใชกฎหมายยกเลกคาเลาเรยนตงแตป 2000 การ

ยกเลกคาเลาเรยนสงผลดจนเปนทประจกษตอจ�านวนการเขา

เรยนในปตอๆ มาหลงเรมด�าเนนงาน ซงชวยยนยนวาปญหา

เรองคาใชจายเปนอปสรรคตอการเขาถงการศกษา ความ

กาวหนาเชนนเกดขนไดสวนหนงเพราะมการเพมงบการศกษา

นอกจากน การยกเวนคาเลาเรยนยงเปนประเดนดงดดใจใน

แวดวงการเมองภายในประเทศ เนองจากเปนนโยบายหาเสยง

ยอดนยมในการเลอกตงของกลมประเทศรายไดต�าในแอฟรกา

การขยายจ�านวนผเขาเรยนอยางปจจบนทนดวนหลงจากมการ

ยกเวนคาเลาเรยนอาจสงผลใหระบบการประถมศกษาซวนเซ

ได ดงจะเหนไดจากประสบการณในชวงทศวรรษ 1990 ผลกคอ

หลงจากนนประเทศสวนใหญหนมาใชวธการแบบคอยเปนคอย

ไป อยางไรกตาม เงนสนบสนนการศกษาทจดใหผานโครงการ

รเรมการยกเวนคาเลาเรยนเพอขยายระบบการศกษานนมกจะ

ไมเพยงพอ กระจายอยางไมมประสทธภาพ และไมครอบคลม

ทกกลมเปาหมาย

Cre

dit:

Gia

com

o Pi

rozz

i/Pan

os P

ictu

res

การเรยนจนจบชนประถมศกษา มจ�ำนวนเพมขนในจ�ำนวน ประเทศสวนใหญ

21


หลำยแนวทำงประสบควำมส�ำเรจในกำรชวยเพมจ�ำนวนนกเรยน

แมจะมขอผกพนทางกฎหมายและนโยบาย แตกมกจะไมฟรจรง

เนองจากยงมคาใชจายอนๆ มากมายใหครอบครวตองแบกรบ

มโครงการรเรมทกระตนใหครอบครวอยากสงบตรหลานเขาเรยน

ระดบประถมศกษาดวยการชวยแบงเบาภาระคาใชจายอนๆ

ให เชน คาเดนทาง อาหารกลางวนทโรงเรยน และชดนกเรยน

โครงการคมครองทางสงคมครอบคลมมาตรการกระตนอปสงค

เพอพฒนาการศกษา อาท การโอนเงนสดให โครงการอาหาร

โรงเรยน ทนการศกษา ทนคาเลาเรยน และคาใชจายรายเดอน

โครงการอาหารโรงเรยน

อาหารในโครงการรเรมดานการศกษาสามารถเขาถงเดกจ�านวน

368 ลานคนใน 169 ประเทศ โครงการนนอกจากจะชวยสราง

หลกประกนใหเดกๆ ทมาโรงเรยนไดมสขภาพทดแลว ยงท�าให

เดกทเขารวมโครงการมแนวโนมไดลงทะเบยนเรยนและมาเรยน

อยางตอเนองมากกวาเดกทไมไดเขารวมโครงการ

โครงการโอนเงนเพอใหเดกเขาเรยน

การโอนเงนใหแกครอบครวทยากจน เรมตนในละตนอเมรกา

จนเปนทแพรหลายไปในประเทศรายไดต�าและปานกลางใน

เอเชยและอนภมภาคซาฮารา โครงการโอนเงนสวนใหญนชวย

สงเสรมการเขาโรงเรยน การมาเรยนจรง และลดการออก

กลางคน อยางไรกด การโอนเงนไมไดชวยพฒนาผลสมฤทธ

ทางการศกษาในกลมผดอยโอกาสเสมอไป

มการถกเถยงกนวาการโอนเงนเพอการนควรมเงอนไขประกอบ

หรอไม เพราะแผนงานนอาจไดรบการสนบสนนทางการเมอง

งายขนถามเงอนไขอยทเดกตองไปเรยนจรง การโอนเงนทขน

อยกบการเขาชนเรยนสงผลกระทบตอการศกษามากกวาการ

โอนเงนโดยไมระบเงอนไข

การดแลเรองอปทานชวยเพมการเขาถงการประถมศกษา

โครงการทเกยวกบโครงสรางพนฐานเชน การสรางโรงเรยนและ

ถนน สงผลอยางมากตอการเขาถงการศกษา นอกจากน การ

เพมเรองการดแลสขอนามยยงมอทธพลส�าคญตอผลสมฤทธ

ทางการศกษาดวย ยงไปกวานนหนวยงานนอกภาครฐ เชน

โรงเรยนเอกชน โรงเรยนของชมชน และโรงเรยนนอกระบบ

ยงจดใหบรการทางการศกษาเพมมากขนควบคไปกบโรงเรยน

ของรฐ

การสรางโรงเรยนและหองเรยน

การมอาคารเรยนนบเปนกาวแรกในการสรางหลกประกนวาเดก

สามารถเขาเรยนในโรงเรยน ดจากโมซมบกเปนตวอยาง การ

ยกเวนคาเลาเรยนและการเพมจ�านวนโรงเรยนประถมและมธยม

ในชวงป 1992-2010 ถงสามเทาชวยลดจ�านวนเดกทไมเคยม

โอกาสไดเขาโรงเรยนอยางมนยส�าคญ

โครงสรางพนฐานและการปรบปรงภาคสวนดานสขภาพ

หลายประเทศทมการพฒนาโครงสรางพนฐานดานถนน ไฟฟา

และน�าประปาอยางเอาจรงเอาจง ไดชวยเพมการเขาถงโรงเรยน

การเขาเรยนของเดกผหญงมความออนไหวเปนพเศษตอการ

พฒนาโครงสรางพนฐานและระยะทางระหวางบานกบโรงเรยน

ดงตวอยางส�าคญทประเทศอนเดย

สถานศกษาเอกชนและนอกภาครฐกลายเปนผจดบรการการศกษารายส�าคญ

บทบาทในการจดการศกษาของภาคเอกชนมการขยายตวขน

มากในชวงสองทศวรรษทผานมา ในเอเชยใต ประมาณหนงใน

สามของเดกอาย 6-18 ป เรยนในโรงเรยนเอกชน สดสวนการ

เขาเรยนระดบประถมศกษาในภาคเอกชนคดเปนอยางนอยสอง

เทาในหลายภมภาค คอ รฐอาหรบ ยโรปกลางและตะวนออก

รวมทงอนภมภาคซาฮารา

โรงเรยนชมชนมกจะปรบตวไดดกวา ใชจายอยางม

ประสทธภาพมากกวา มงเนนไปทผเรยน และตอบปญหาความ

ตองการของทองถนไดมากกวาโรงเรยนของรฐ ชมชนหลายแหง

จดการศกษาภายในพนททไมไดรบการเหลยวแลจากรฐบาล

อาท ในประเทศกานา แทนซาเนย และแซมเบย

ศนยการศกษานอกโรงเรยนมหลกสตรการเรยนรอยางเรงรด

ทยดหยนไดเพอเปนสะพานไปสการศกษาในโรงเรยน หรอ

ส�าหรบเดกเลกทพลาดไมไดเขาเรยน ในบงกลาเทศมองคกร

พฒนาเอกชนขนาดใหญชอวา คณะกรรมการชวยเหลอฟนฟ

แหงบงกลาเทศ (Bangladesh Rehabilitation Assistance

Committee: BRAC) บรหารจดการสถานศกษานอกโรงเรยน

เปนพนๆ แหง

โรงเรยนสอนศาสนาเปนทางออกใหผปกครองจ�านวนมาก ใน

อฟกานสถาน บงกลาเทศ อนโดนเซย และปากสถาน โรงเรยน

สอนศาสนาอสลามทเรยกวา madrasas มบทบาทส�าคญมา

ยาวนานในการจดการศกษาเพอกลมผดอยโอกาส สวนเครอขาย

เยซอต เฟ วาย อะเลเกรย ในละตนอเมรกา กไดเพมจ�านวนการ

เขาเรยนของเดกราว 1 ลานคนใน 17 ประเทศ

โรงเรยนระดบประถมศกษาของเอกชนเพมจ�ำนวนขนอยางนอยสองเทาในหลายประเทศ

22


กำรเขำถงชนกลมนอยคอหวใจส�ำหรบกำรประถมศกษาถวนหนา

ความกาวหนาจากการออกกฎหมายและนโยบายทเกยวของได

เพมจ�านวนเดกในโรงเรยนประถมศกษาส�าหรบกลมผดอยโอกาส

หลายกลม อยางไรกตาม กลมผดอยโอกาสกยงตองพบเจอ

อปสรรคดานการศกษาทเชอมโยงกบความยากจน เพศสภาพ

วรรณะ ภมหลงทางภาษาและชาตพนธ เชอชาต ความพการ

การด�ารงชพและทตงทางภมศาสตร ตอไปดงเดม เดกดอย

โอกาสมกตองเผชญกบสภาวะขาดโอกาสแบบซ�าซอนซงท�าให

ปญหาหนกหนายงขน

ชนกลมนอยทางชาตพนธและภาษา

ในหลายประเทศยงมชองวางทกวางอยในเรองการเขาเรยนและ

การส�าเรจการศกษาระหวางประชากรสวนใหญของชาตทมกจะ

พดภาษาหลก กบชนกลมนอยทพดภาษาอนๆ ในบรบทของบาง

ประเทศ เชอวาการสอนภาษาแมควบคกบการสอนแบบสองภาษา

จะชวยกระตนใหชนกลมนอยทางชาตพนธภาษาเขาถงการศกษา

ไดมากขน ทวาปญหาใหญๆ ในเรองคณภาพของการจดการศกษา

โดยใชภาษาทแตกตางกนเหลานกยงตองไดรบการแกไขตอไป

เดกทตองท�างานดวยขณะเรยน

แรงงานเดกสงผลตอการเขาเรยนและผลสมฤทธทางการศกษา

การจดการศกษาและการบงคบใชกฎหมายดานการศกษาชวย

ลดจ�านวนแรงงานเดก ทงยงชวยพฒนาผลสมฤทธทางการศกษา

และลดความยากจน จ�านวนเดกทมอายระหวาง 5-11 ขวบใน

ภาคแรงงานลดลงจาก 139 ลานคนในป 2000 เหลอ 73 ลานคน

ในป 2012 หลายประเทศพบวา เดกนกเรยนทท�างานในชวง

อาย 13 ปเรยนชากวาเพอนในระดบชนเดยวกนทไมไดท�างาน

ชมชนเรรอน

กลมประชากรเรรอนทวโลกยงคงเปนกลมดอยโอกาสทางการ

ศกษามากทสด นบตงแตป 2000 เรมมแผนการศกษาทเจาะจง

เฉพาะกลมชนเรรอนทกระจดกระจายอยในเอธโอเปย ไนจเรย

ซดาน และแทนซาเนย แตกอาจไมไดชวยเพมในสวนของอตรา

การเขาเรยน ทงนเพราะการเรยนรทางไกลแบบเปดซงเปนรป

แบบการศกษาทเปนประโยชนและมศกยภาพส�าหรบชมชน

เรรอน ยงคงอยในวงแคบ

Cre

dit:

Phili

ppe

Bod

y

เดกนกเรยนทท�ำงำนไปดวย จะเรยนลาหลงกวาเพอนของพวกเขาใน หลาย ๆ ประเทศ

23


เดกทไดรบผลกระทบจากเชอเอชไอวและโรคเอดส

นบตงแตปฏญญาดาการเปนตนมา การขยายตวในดานการ

จดหาเงนทน นโยบาย และการใหบรการสนบสนนตางๆ ท

เกยวของกบเดกซงไดรบผลกระทบจากการตดเชอเอชไอวและ

โรคเอดส มงเนนทการดแล บ�าบดรกษา และสวสดการสงคม

แตดานการศกษายงไมไดรบการจดล�าดบความส�าคญเปน

อนดบตนๆ นโยบายแรกๆ ทพยายามแกปญหาการเขาถงการ

ศกษาส�าหรบเดกก�าพราและดอยโอกาสกลมนมขนราวๆ กลาง

ทศวรรษ 2000 นบแตนน หลายประเทศแถบอนภมภาคซาฮารา

ของแอฟรกา รวมทงเอเชยใตและตะวนตก กไดจดท�าแผนปฏบต

การแหงชาตส�าหรบเดกเหลาน

เดกในชมชนแออด

ในป 2000 รฐบาลสวนใหญยงไมมการตดสนใจอยางแนชดใน

เรองการจดการศกษาใหเดกในชมชนแออด ทวาเมอเกดการยาย

ถนขนานใหญจากพนทชนบท ประเดนทเกยวของกบผอาศยใน

สลมกไดกลายมาเปนประเดนส�าคญนบแตนน เมอไมมนโยบาย

และการวางแผนของภาครฐทเหมาะสม องคกรพฒนาเอกชน

และภาคเอกชนจงเขามามบทบาทส�าคญ มโรงเรยนเอกชน

คาเทอมถกแพรกระจายอยตามชมชนแออดในหลายประเทศ

รวมทงอนเดย เคนยา และไนจเรย

เดกพการ

คาดวามเดกราว 93-150 ลานคนทอยในสภาพพการ ซงมความ

เสยงเพมขนทจะถกกนออกจากระบบการศกษา ในประเทศ

ก�าลงพฒนา ความพการมแนวโนมทจะเชอมโยงกบความยากจน

และเปนอปสรรคตอการเขาถงการศกษามากเสยยงกวาเรอง

สถานะทางเศรษฐกจและสงคม การอยในพนทชนบท หรอ

เพศสภาพเสยอก โดยเฉพาะถาเปนเดกผหญงทพการกจะตก

อยในสถานะทแยยงกวาคนดอยโอกาส การเขาถงการศกษาของ

เดกพการมกถกจ�ากดดวยสาเหตเหลานคอ การขาดความเขาใจ

ในลกษณะของความพการและความตองการของเดกพการท

แตกตางกน การขาดการฝกอบรมครและสงอ�านวยความสะดวก

ทางกายภาพ รวมถงเจตคตในการเลอกปฏบตตอความพการ

และความแตกตางของคนพการ

หลายประเทศไดเรมรวมเดกพการเขาไวในระบบการศกษาปกต

แมวาบางประเทศยงเหนควรใหแยกออกจากเดกปกตกตาม

ในทางปฏบต ประเทศสวนใหญมนโยบายผสมผสานและก�าลง

ปรบปรงแนวปฏบตใหเปนไปในรปแบบเรยนรวมกนมากขน

แนวทางทดงชมชน ผปกครองและตวเดกเองเขาไปมสวนรวม

จะชวยแกปญหาไดอยางเหมาะสมและยงยน รวมทงเออตอการ

สรางเอกภาพใหกบเดกทกกลม

กำรศกษำในสภำวะฉกเฉนอนสลบซบซอนเปนปญหาทมพลวต

การศกษาในสภาวะฉกเฉนอนสลบซบซอน – เชน ภาวะสงคราม

ความแตกแยกในหมพลเมอง และขบวนการเคลอนไหวกลม

ใหญๆ – เปนปญหาทมพลวตและรายแรง สถานการณฉกเฉน

สามารถน�าไปสการโจมตโรงเรยนบอยครง หรอความรนแรง

ทางเพศ ซงยงท�าใหสถานการณของกลมผดอยโอกาสเลวราย

ยงขนไปกวาเดม ทงเดกชายและเดกหญงมความเสยงทจะถก

บงคบใหใชแรงงาน บางครงถงขนาดถกจบตวไปจากชนเรยน

เพอน�าไปเปนทหารแนวหนา สายลบ คนวางระเบดพลชพหรอ

ทาสทางเพศ โดยเฉพาะเดกสาวยงมโอกาสเสยงมากทจะถก

ท�ารายทามกลางสถานการณความขดแยง

นบตงแตป 2000 เครอขายระหวางหนวยงานนานาชาตวาดวย

การศกษาในสภาวะฉกเฉนเตบโตขยายเปนเครอขายทกวาง

ขวางในระดบองคกรและปจเจกบคคลในกวา 170 ประเทศ การ

สรางมาตรฐานขนต�าส�าหรบการศกษาในสภาวะฉกเฉนในป

2003 ถอเปนขนตอนทส�าคญ ขนตอนถดมาคอขอผกพนทาง

การเงนทมากขนเพอชวยเหลอรฐทอยในสภาวะเปราะบางโดย

พนธมตรระดบโลกเพอการศกษา แมจะมความกาวหนาดงกลาว

แตการขาดเงนทนส�าหรบการศกษาภายใตงบประมาณความ

ชวยเหลอดานมนษยธรรมยงคงเปนปญหาทหนกหนา

สถำนกำรณควำมขดแยงยงคงเปนอปสรรคดานการศกษาทหนกหนาสาหสส�ำหรบคนจ�ำนวนมำก

24


98%/76%50%/32%

97%/73%89%/58%

103%/98% 96%/104%

ระดบมธยมตอนตนระดบมธยมตอนปลาย

1999

2012

0 20 40 60 80 100%

71%

85%

45%

62%


97%/89%

?

นบตงแตป 2000 ชองวางระหวางคนรวยกบคนจนทมโอกาสเรยนตอระดบมธยมปลายแทบจะไมเปลยนแปลง

การขาดความชดเจนในทกษะแตละประเภท

จำนวนไมลดลง

ปญหาเรอรงทตองการโอกาสทเปดกวาง

11% 35% 9% 45%


การไดเขาเรยนระดบมธยมศกษาตอนตน/ตอนปลาย ฐานะทางการเงน ภมลำเนา

โรงเรยนระดบมธยมตน

อตราการเขาเรยนโดยรวมเพมขน

จำนวนเยาวชนทไมไดเขาโรงเรยนลดลง

เยาวชนไมไดเขาเรยน

จบชนมธยมศกษาตอนตน

ทกษะ การทำงานในชวงวยรน

โอกาสทางการศกษาครงทสอง

การเขาเรยน

เพมจำนวนมากกวาสองเทาในอนภมภาคซาฮารา

1999

ในป 2012

ปจจบน

PIAAC

27%ทวโลก

มไมกประเทศทลดความเหลอมลำไดขนานใหญระหวางชนบทกบเขตเมองในการเขาถงการศกษาชนมธยมตอนตน (เดนชดทเวยดนาม เนปาล และอนโดนเซย)

หลายประเทศระงบการสอบทแขงขนกนอยางสงเพอเขาเรยนในระดบน

94 ประเทศจดใหบรการฟร

27ประเทศจดอยในการศกษาภาคบงคบมาตงแตป 2000

บางประเทศรวมการมธยมศกษาตอนตนเขาไวในระบบการศกษาขนพนฐาน

พฒนาการประเมนทกษะโดยตรง

ความเขาใจดขนเรองเชอเอชไอว/โรคเอดส นบตงแตป 2000

STEP

81%/51%

99 ลานคน 1999

201263 ลานคน

1 ใน 3 ของเยาวชนในประเทศรายไดตำและปานกลางจะเรยนไมจบชนมธยมตอนตนเมอถงป 2015

63 ลานคน

X

·Ñ¡ÉÐáÅÐ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÃÐ´ÑºÁÑ¸ÂÁµÍ¹µŒ¹ºÑµÃÊÃØ»ÃÒÂ§Ò¹»‚ 2000-2015

ÊÃŒÒ§ËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹à¾×èÍµÍºÊ¹Í§¤ÇÒÁµŒÍ§¡ÒÃ´ŒÒ¹¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒ¢Í§Ë¹Ø‹ÁÊÒÇáÅÐ¼ÙŒãËÞ‹·Ø¡¤¹¼‹Ò¹¡ÒÃà¢ŒÒ¶Ö§ÍÂ‹Ò§à·‹Òà·ÕÂÁ¡Ñ¹ã¹ËÅÑ¡ÊÙµÃ»ÅÙ¡½˜§·Ñ¡ÉÐã¹¡ÒÃ´ÓÃ§ªÕ¾áÅÐ¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒÍÂ‹Ò§àËÁÒÐÊÁ

à»‡ÒËÁÒÂ 3







ËÅÑ§»‚ 2015

1. ¨Óà»š¹µŒÍ§¨Ñ´ãËŒÁÕ¡ÒÃÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒµÍ¹µŒ¹¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒ

2. ¨Óà»š¹µŒÍ§¢ÂÒÂá¼¹âÍ¡ÒÊ·Ò§¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒ¤ÃÑé§·ÕèÊÍ§

3. ¨Óà»š¹µŒÍ§ÁÕ¡ÒÃ»ÃÑº»ÃØ§¹ÔÂÒÁ¢Í§·Ñ¡ÉÐµ‹Ò§æ áÅÐ¢ŒÍÁÙÅ·Õèà¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§ã¹ª‹Ç§ËÅÑ§»‚ 2015

âÍ¡ÒÊã¹¡ÒÃ¾Ñ²¹Ò

25


สรางหลกประกนเพอตอบสนองความตองการดานการเรยนรของหนมสาวและผใหญทกคนผานการเขาถง อยางเทาเทยมกนในหลกสตรปลกฝงทกษะในการดำารงชพและการเรยนรอยางเหมาะสม

เปาหมายท 3 ของการศกษาเพอปวงชนไมเพยงแตเนนการศกษา

ในระบบโรงเรยนเทานน แตยงเนนประสบการณนอกโรงเรยนดวย

เชน การฝกงานโดยปฏบตงานจรงและโอกาสอนๆ ในชวงชวต

การเรยน จดเนนทกวางมากของเปาหมายท 3 สงผลใหขาดความ

กระจาง: ขาดเปาหมายทชดเจน วดผลได และอางถงผลสมฤทธ

คอทกษะการใชชวต ทสามารถท�าความเขาใจไดหลายทาง

รายงานการตดตามผลทวโลก ประจ�าป 2015 มงเนนไปททกษะ

3 ประเภทคอ 1) ทกษะพนฐานซงจ�าเปนตอการท�างานหรอ

การฝกอบรมตอ 2) ทกษะทสามารถปรบใชตามสภาวะตางๆ

ไดซงหมายรวมถงงานทเกยวของ และ 3) ทกษะดานเทคนค

และอาชพซงเปนความรเฉพาะทางทเกยวของกบกจกรรมการ

ท�างานโดยเฉพาะ

ตวบงชส�าคญทสดของความกาวหนาเกยวกบโอกาสการเรยนร

ทกษะพนฐานคอการไดเขาเรยนในระดบมธยมศกษา แมจะมความ

กาวหนาอยางมากในการขยายการเขาถงระดบชนมธยมตน หรอ

แมแตระดบมธยมปลาย แตความเหลอมล�าทสมพนธกบรายได

และภมล�าเนากยงคงอย เดกจ�านวนมากโดยเฉพาะจากครอบครว

ยากจนมกตองไปท�างาน ท�าใหสงผลกระทบตอการไปเขาเรยน

การออกกลางคน และผลสมฤทธในระดบมธยมศกษา สถานะทาง

กฎหมายทไมมนคงของเดกอพยพจ�านวนมากท�าใหพวกเขาเสยง

ทจะเปนกลมทดอยโอกาสมากยงขน หากรฐไมสามารถสราง

หลกประกนในการเขาถงโรงเรยนมธยมใหเดกไดทกคน

ทกษะพนฐำน: จ�ำนวนนกเรยนระดบมธยมศกษำเพมมากขน

ทกษะพนฐานครอบคลมทกษะการรหนงสอและการคดค�านวณ

ทจ�าเปนส�าหรบการไดงานทสจรตและไดรบคาจางเพยงพอ

ตอความตองการในชวตประจ�าวน ทกษะพนฐานทสอนใน

โรงเรยนมธยมยงส�าคญยงตอความกาวหนาทางวชาชพ ความ

เปนพลเมองทกระตอรอรน และเปนหนทางเลอกทปลอดภย

ในเรองสขภาวะสวนบคคล จ�านวนนกเรยนทไดเขาเรยนระดบ

มธยมศกษาเพมขนอยางรวดเรวนบตงแตป 1999 จนกระทง

มนกเรยนไดเขาเรยนถง 551 ลานคนในป 2012 อตราการเขา

เรยนโดยรวม (GER) ของชนมธยมศกษาเพมขนทงในประเทศ

รายไดต�า (จาก 29% เพมเปน 44%) และรายไดปานกลาง

(จาก 56% เปน 74%)

การยกเวนคาเลาเรยนมสวนท�าใหการเขาเรยนระดบมธยมเพม

มากขน 94 ใน 107 ประเทศในกลมรายไดต�าและปานกลางทม

ขอมล มกฎหมายใหเรยนระดบมธยมศกษาโดยไมตองเสยคาเลา

เรยน อตราทเพมขนของการเรยนจบชนประถมศกษาในหลาย

ตำรำง 6: สดสวนของเยำวชนในโรงเรยนเพมขนรอยละ 12 ในชวงแผนปฏบตกำรดำกำร อตราการเขาเรยนสทธโดยรวมในระดบมธยมตน เทยบเกณฑของโลกและภมภาค ชวงป 1999-2012 และป 2015 (คาดคะเน)

อนภมภาคซาฮารา70

อตรา

การเ

ขาเร

ยนสท

ธระด

บมธย

มตน

501999

60


โลกรฐอาหรบเอเชยตะวนออก/แปซฟกละตนอเมรกา/แครบเบยน

100

80

90

2001 2003 2005 2007 2013 2015

เอเชยกลางยโรปกลาง/ตะวนออกอเมรกาเหนอ/ยโรปตะวนตก

2009 20112000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014


จดเนนทกวางของเปาหมาย ท 3 สงผลใหขำดควำมชดเจน

เปาหมาย 3 ทกษะส�ำหรบเยำวชนและผใหญ

26


ประเทศมสวนสนบสนนการขยายฐานใหมขนาดใหญขน เพอให

เดกๆ มสทธทจะไดเรยนตอ

ความตองการและความสนใจในการเลอกเรยนในโรงเรยน

มธยมศกษาเอกชนเพมมากขน ระหวางชวงป 1999-2012

รอยละของการเขาเรยนในสถานศกษาเอกชนระดบมธยมศกษา

เพมขนจาก 15% เปน 17% ในประเทศก�าลงพฒนา แตทเพม

อยางโดดเดนคอทรฐอาหรบและเอเชยตะวนออก

ควำมเหลอมล�ำในระดบมธยมศกษำยงคงอย

การด�าเนนงานสเปาหมายการมธยมศกษาถวนหนากาวหนา

ในแบบคอยเปนคอยไป กลมทไดเปรยบมกเขาถงกอน ถดมา

จงเปนกลมดอยโอกาส คนยากจน และผทอาศยอยในชนบท

โอกาสเขาถงระดบมธยมตนทไมเทาเทยมหมายความวาการ

ศกษาระดบมธยมปลายยอมกลายเปนแหลงทมาของความ

ไมเทาเทยมกนโดยปรยาย เราจะพบรปแบบนไดแมแตใน

ประเทศทบอกวาจะใหโอกาสทางการศกษาแกเดกโดยไมค�านง

วารวยหรอจน

แมวาจ�านวนเดกทไดเขาโรงเรยนจะเพมขน แตสดสวนของ

เยาวชนระดบมธยมจ�านวนมากในประเทศสวนใหญยงคงตอง

ออกจากโรงเรยนไปท�างาน บางคนลาออกจากโรงเรยนไปเลย

ขณะทบางคนกเรยนไปดวยท�างานไปดวย นกเรยนทท�างานไป

ดวยท�าใหเรยนรทกษะพนฐานลาชากวาเพอนๆ ดเหมอนวาการ

ประเมนรอยละของนกเรยนทท�างานไปดวยขณะเรยนจะต�ากวา

ความเปนจรง ทงนเพราะพอแมอาจลงเลทจะบอกผสมภาษณวา

ใหลกไปท�างาน

ความจ�าเปนตองปลกฝงทกษะใหแกเยาวชนผอพยพไดกลาย

มาเปนปญหาเรงดวนส�าหรบทกภมภาคและมความจ�าเปนตอง

ตงงบเพมเพอการน การส�ารวจนโยบายการโยกยายถนฐานใน

14 ประเทศทพฒนาแลวและ 14 ประเทศทก�าลงพฒนา พบวา

40% ของกลมประเทศทพฒนาแลว และมากกวา 50% ของกลม

ประเทศทก�าลงพฒนา ไมยนยอมใหเดกทมสถานะทางกฎหมาย

ตางจากเดกทวไปเขาโรงเรยน นโยบายการศกษาทเกยวของกบ

ภาษากเปนเรองส�าคญส�าหรบการศกษาของเยาวชนผอพยพ

และผกพนถงอนาคตในตลาดแรงงานของพวกเขา

การศกษาทางเลอกมความจ�าเปนส�าหรบเยาวชนและผใหญทไมมโอกาสไดเรยนในโรงเรยน

นอกจากการขยายการจดการศกษาในระบบ หลายประเทศก

มงมนทจะตอบสนองความตองการดานการศกษาของเยาวชนท

ออกจากโรงเรยนและผใหญทโดนตดโอกาสเลาเรยนเมอครงยง

เดกดวยเชนกน ตวอยางของการศกษาทางเลอก หรอ ‘โอกาส

ครงทสอง’ และโครงการการศกษานอกโรงเรยน มดงตอไปน

ในบงกลาเทศ โครงการของคณะกรรมการชวยเหลอฟนฟแหง

บงกลาเทศมจดมงหมายทจะน�าเดกทไมไดเรยนหนงสอใหเขา

เรยนในระบบประถมศกษา และเตรยมความพรอมสระดบมธยม

ตอไป กวา 97% ของเดกในโครงการนทเรยนจบชนประถมได

เรยนตอระดบมธยมในระบบ

ในอนเดย สถาบนแหงชาตวาดวยการศกษาระบบเปด ไดเสนอ

‘หลกสตรการศกษาขนพนฐานระบบเปด’ ส�าหรบผมอาย 14 ปขน

ไป นอกจากนผเรยนยงมโอกาสไดเขาเรยนหลกสตรอาชวศกษา

และหลกสตรการเพมคณคาชวต ในป 2011 มนกเรยนรวมจ�านวน

2.2 ลานคนทไดรบประโยชนจากหลกสตรดงกลาว

ในประเทศไทย มแผนปฏบตการระดบชาตทหลอมรวมเปาหมาย

ท 3 และ 4 ของ EFA ซงมงเนนการรหนงสอและการศกษาตอ

เนองส�าหรบผใหญทกคน แผนนชวยสรางทางเลอกใหประชากรท

ดอยโอกาสหลากหลายกลม ซงรวมนกโทษผตองขงและเดกเรรอน

ทกษะทจ�ำเปนตอกำรท�ำงำน: ควำมรควำมสำมำรถทชวยสรำงควำมกำวหนำในสงคม

นอกเหนอจากการใหค�ามนในเปาหมายท 3 วาจะสราง

หลกประกนใหเยาวชนและผใหญไดรบโอกาสทเทาเทยมกนดาน

ทกษะการเรยนรและทกษะการด�ารงชพแลว กรอบแผนปฏบต

การดาการยงระบวา ‘เยาวชนและผใหญทกคนตองไดรบโอกาส

ทจะไดรบความรและการพฒนาเรองคานยม เจตคตและทกษะ

ซงจะชวยพฒนาขดความสามารถในการท�างาน การมสวนรวม

อยางเตมทในสงคม การดแลจดการชวตตนเอง และการเรยนร

อยางตอเนอง’ การตดตามผลตามเปาหมายทกวางเชนนจ�าเปน

ตองมขอมลในเรองคานยม เจตคต และทกษะนอกหองเรยน

ซงไมเคยมผลการประเมนในระดบนานาชาตและกไมมผลการ

รายงานในระบบการศกษาระดบชาตเชนกน

รายงานการตดตามผลทวโลกเรอง EFA ป 2015 สรางความ

กระจางเกยวกบทกษะการด�ารงชพ 2 ลกษณะ ซงเกยวของกบ

ดานสขภาพอนไดแกความรเรองเชอเอชไอวและโรคเอดส และ

ดานสงคมอนไดแกเจตคตในเรองความเทาเทยมทางเพศสภาพ

มความรเกยวกบเชอเอชไอวและโรคเอดสเพมขน แตยง

หางไกลจากการรโดยถวนหนา: ผลการส�ารวจลาสดพบวา

มพฒนาการดานความรเรองเชอเอชไอวและโรคเอดส จาก

เดกหนมใน 9 ประเทศและหญงสาวใน 13 ประเทศ บรรดา

ประเทศทมพฒนาการกาวหนามากทสดดเหมอนจะเปนประเทศ

ทมการแพรของเชอเอชไอวมากทสด ทงนเพราะโรงเรยนใน

ประเทศเหลานมกจะใหการศกษาเรองเชอเอชไอวอยางจรงจง

มากกวา และทกษะการด�ารงชวตกมบทบาทส�าคญเชนกน

เจตคตในเรองความเทาเทยมทางเพศสภาพยงไมไดรบ

การพฒนาอยางตอเนอง: เปนเวลากวา 20 ปทมการส�ารวจ

คานยมทวโลก โดยถามผตอบแบบสอบถามวาพวกเขาเหนดวย

หรอไม วาการเรยนระดบอดมศกษามความส�าคญส�าหรบผชาย

มากกวาผหญง และ 2-3 ปทผานมาในบางประเทศ (เชน ยเครน

และโมรอกโก) ผตอบแบบสอบถามมแนวโนมทจะไมเหนดวยใน

เรองดงกลาว และเปดเผยใหเหนเจตคตทดตอการท

27


ผหญงจะไดรบการศกษาสงขน ทวาในบางประเทศกไมมความ

เปลยนแปลงดานเจตคต สวนในบางประเทศ (อาท ครกซสถาน

และปากสถาน) ผตอบแบบสอบถามมเจตคตตอความเทาเทยม

ทางเพศสภาพแยลง

ทกษะดำนเทคนคและอำชพ: มกำรปรบแปลงแนวทำงปฏบต

ทกษะดานเทคนคและอาชพสามารถเรยนรผานการเรยนระดบ

มธยมศกษา เทคนคและอาชวศกษาในระบบ หรอผานการฝก

อบรมขณะท�างาน รวมถงการเปนลกมอฝกหดแบบดงเดม และ

การฝกอบรมจากสหกรณการเกษตร ขอมลจาก 28 ประเทศท

แสดงใหเหนอตรารอยละของนกเรยนในสายอาชพเปรยบเทยบ

กบสายสามญทลงทะเบยนเรยนระดบมธยมโดยรวม พบวาจาก

จ�านวนทงหมดม 12 ประเทศทมสดสวนผเรยนสายอาชพเพมขน

อก 16 ประเทศทเหลอสดสวนกลบลดลง

ในป 2000 มนอยคนในเวทการประชมศกษาโลกทดาการซง

สนบสนนเรองทกษะดานเทคนคและอาชพ จงเปนผลใหนยาม

ของเปาหมายท 3 ไมมความชดเจน อยางไรกตามมการใหความ

สนใจมากขนเกยวกบการศกษาสายเทคนคและอาชพ รวมถงการ

ฝกอบรม (TVET) ในปทผานๆ มา โดยเฉพาะสหภาพยโรปและ

สมาชกองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา

(OECD) อกเหตผลหนงทใหความส�าคญกบเรองนเพราะม

การใหนยามค�าวาทกษะกวางไกลไปกวาดานวถชวต ปจจบนน

ผสนบสนนสวนใหญเหนวาการอบรมปลกฝงทกษะไมควรแยก

ออกจากการศกษาสายสามญ หากแตควรบรณาการทกษะพนฐาน

กบทกษะทจ�าเปนเขาดวยกนจนกลายเปนทกษะในการท�างาน

การศกษาตอเนองและการศกษาผใหญ: 4 ตวอยางทแตกตางกน

หากไมจดรางงานสรางโอกาสทางการศกษาส�าหรบผใหญดวย

ความระมดระวง กมแนวโนมวาผทจะไดรบประโยชนไปเตมๆ กคอ

ผทไดรบประโยชนมาแลวจากการศกษาในระบบ เมอไมกปมาน ม

4 ประเทศทพยายามแกปญหาความไมเทาเทยมเรองโอกาสในการ

เขารบการศกษาของผใหญ โดยมผลลพธทแตกตางกนดงน:

ในบราซล หลกสตรการเรยนรดานทกษะของเยาวชนและผใหญ

มงเปาไปทบคคลผมอาย 15 ปขนไปทไมจบการศกษาในระบบ

โดยในป 2012 มนกเรยนมาลงทะเบยนเรยนมากกวา 3 ลานคน

ซงรวมผอพยพ คนงานในชนบท และคนทมภมหลงยากจนหรอ

อยในครอบครวชนชนแรงงาน ถงกระนนกด คณภาพการศกษา

ยงคงดอยอยและมอตราการออกกลางคนสง

ในป 2006 นอรเวยสงเสรมโครงการความคดรเรมหลกโดยใหงบ

นายจาง จดหลกสตรส�าหรบพนกงานทมทกษะทวไปในระดบต�า

เพอปลกฝงทกษะการอานออกเขยนได การค�านวณ ไอซท

และการสอสารดวยวาจา ระบบการศกษาผใหญในประเทศม

ความหลากหลาย หลกสตรการศกษานอกโรงเรยนประกอบดวย

‘โรงเรยนมธยมปลายชาวบาน’ สมาคมเพอการศกษา ศนยฝก

อบรมดานภาษาเพอผอพยพ และการศกษาทางไกล

ในป 2007 เกาหลใตมการทบทวนเรองการประสานงาน การ

พฒนา และการด�าเนนงานดานการศกษาผใหญ มการออกแบบ

กจกรรมจ�านวนมากขนมาใหมเพอระดมพลผมสวนไดเสย อาท

โครงการรณรงคเพอคดเลอกและพฒนาเมองตางๆ ใหเปนเมอง

แหงการเรยนรตลอดชวต อตราการเขามามสวนรวมเพมขนจาก

ประมาณ 26% ในป 2008 เปน 36% ในป 2012 ทงนรฐยงได

จดท�าโครงการความคดรเรมอก 4 โครงการเพอสงเสรมทกษะใน

การท�างานใหลกจางในบรษทขนาดกลางและขนาดยอม

ทเวยดนามในป 2005 การศกษานอกโรงเรยนส�าหรบผใหญและ

การอบรมการอานออกเขยนไดใหผใหญ คอหนงในองคประกอบ

หลกๆ ของระบบการศกษาโดยรวม ทงนเกอบ 10 ลานคนเขามา

เรยนในหลกสตรการศกษาผใหญและการศกษานอกโรงเรยนใน

ป 2008 เมอเทยบกบจ�านวนมากกวาครงลานในป 1999

หลำยๆ ประเทศก�ำลงใชมำตรกำรวดทกษะ “ออน” และ “แขง” โดยตรง

ทกษะทางสงคมและอารมณ (‘ออน’) สามารถเรยนรไดผาน

ประสบการณเชงบวกในโรงเรยน และอาจจะมความส�าคญพอๆ

กบทกษะทางสตปญญา (‘แขง’) หากคณก�าลงมองหางานในตลาด

แรงงาน ม 2 ตวอยางของมาตรการวดทกษะแขงและออนโดยตรง

คอ มาตรการของ OECD วาดวยการประเมนสมรรถนะผใหญ

ระดบนานาชาต (PIAAC) และงานศกษาวจยของธนาคารโลก

วาดวยทกษะตอเนองสการจางงานและประสทธภาพในการผลต

(STEP) ผลการศกษาดงกลาวสามารถตอบค�าถามส�าคญทวาการ

ศกษาตางประเภทชวยปลกฝงทกษะและการเรยนรแตกตางกน

อยางไร และทกษะเหลานชวยสงเสรมโอกาสในการจางงานและ

การมสวนรวมในฐานะพลเมองของปจเจกชนไดอยางไร

PIAAC ประเมนทกษะการอานออกเขยนไดและการค�านวณของ

ผใหญ รวมทงความสามารถในการแกปญหาในภาวะทแวดลอม

ไปดวยเทคโนโลย จากหลกฐานแสดงใหเหนวา แมจะออกจาก

โรงเรยนมาแลว แตปจเจกบคคลกสามารถเรยนรทกษะดงกลาว

ได และกอาจสญเสยมนไปไดเชนกนหากไมไดใชทกษะนนอยาง

สม�าเสมอ นอกจากนยงบงบอกวา ผทเขาเรยนหลกสตรวชาชพ

มระดบทกษะทต�ากวาผทเรยนในสายสามญ

STEP องขอมลจากกลมตวอยางครวเรอนและบรษทในพนทเขต

เมองสวนใหญของประเทศกลมรายไดปานกลาง โดยไดท�าการ

ส�ารวจประสทธภาพในการอาน และทกษะงานเฉพาะ รวมทง

การค�านวณและการใชคอมพวเตอร ซงตองใชทงภายในและ

ภายนอกทท�างาน โดยทวไป STEP ชวยยนยนคณคาของทกษะ

ทางสงคมและอารมณ และเมอเจาะเฉพาะลงไปกพบวา “การเปด

กวาง” ชวยเพมรายได ไมวาคณจะเรยนจบมาระดบไหนกตาม

ในป 2008 ผใหญเกอบ 10 ลำนคนเขำมามสวนรวมในหลกสตรการศกษาของเวยดนาม

28


รหนงสอ

32% 26% 19% 23%

ความเขาใจดขนเรองผลกระทบทดจากการรหนงสอทมตอสขภาพ ประชาธปไตย และการเพมขดความสามารถ

การรวบรวมขอมลดขน

เทคโนโลยใหม ความเขาใจดขนเรองทกษะการรหนงสอแบบอตราสวน

ความคบหนาเรองการอานออกเขยนไดของผใหญสวนใหญเกดจากกลมเยาวชนผมการศกษาไดเตบโตเปนผใหญ

คาดวาเอเชยกลาง และยโรปกลาง/ตะวนออก จะสามารถลดอตราการไมรหนงสอไดครงหนงเมอถงป 2015

นบตงแตป 2000 อตราการไมรหนงสอของผใหญลดลง

9%

26% 3%

32%38%

ยงไมมทกษะอานออกเขยนไดขนพนฐาน

- ไมมการเปลยนแปลงตงแตป 2000

781 ÅŒÒ¹¤¹

ผใหญอยางนอย เมอถงป 2015 ผใหญทไมร

หนงสอถง 64%เปนสตรเพศ

0

5

10

15

20

2000

18%14%

%

2015

อตราการไมรหนงสอของผใหญ

เพมการรณรงคและขอผกมดระดบโลก

X

ความตองการรหนงสอในขนสงขน ปจจบน

คณรหนงสอใชหรอไม

ใช ไมใช

อานประโยคนและลงชอของคณ

ป 2000

แนวโนมทวโลก

¡ÒÃÈÖ¡ÉÒáÅÐ¡ÒÃÍ‹Ò¹ÍÍ¡à¢ÕÂ¹ä´Œ¢Í§¼ÙŒãËÞ‹ºÑµÃÊÃØ»ÃÒÂ§Ò¹»‚ 2000-2015

ÊÒÁÒÃ¶¾Ñ²¹ÒÃÐ´Ñº¡ÒÃÃÙŒË¹Ñ§Ê×Í¢Í§¼ÙŒãËÞ‹ 50% ÀÒÂã¹»‚ 2015 â´Âà©¾ÒÐ¼ÙŒËÞÔ§ ÃÇÁ·Ñé§¡ÒÃà¢ŒÒ¶Ö§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹áÅÐ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒµ‹Íà¹×èÍ§¢Í§¼ÙŒãËÞ‹·Ø¡¤¹ÍÂ‹Ò§à·‹Òà·ÕÂÁ¡Ñ¹

à»‡ÒËÁÒÂ 4






âÍ¡ÒÊ


ËÅÑ§»‚ 2015


1. ¨Óà»š¹µŒÍ§ÁÕ¢ŒÍÁÙÅ·ÕèÊÐ·ŒÍ¹¤ÇÒÁàËç¹«Öè§ÊÍ´¤ÅŒÍ§¡Ñ¹Ç‹Ò ·Ñ¡ÉÐ¡ÒÃÃÙŒË¹Ñ§Ê×ÍäÁ‹ ãª‹àÃ×èÍ§ÊÕ¢ÒÇ¡ÑºÊÕ´Ó

áµ‹à»š¹ä»ã¹áººÍÑµÃÒÊ‹Ç¹·ÕèÁÕËÅÒÂà©´ÊÕ

2. »ÃÐà·Èµ‹Ò§æ ¤ÇÃ¡ÓË¹´ÁÒµÃ°Ò¹ÃÐ´Ñº¡ÒÃÃÙŒË¹Ñ§Ê×Íã¹¢Ñé¹ãªŒ§Ò¹ä´Œ ·Õè¼ÙŒ ãËÞ‹·Ø¡¤¹¤ÇÃ¾Ñ²¹ÒãËŒ

ºÃÃÅØ¼Åâ´ÂµŒÍ§ÁÕ¤ÇÒÁÊÍ´¤ÅŒÍ§¡Ñº¢ŒÍµ¡Å§ÃÐ´Ñº¹Ò¹ÒªÒµÔ

ประเมนความสามารถโดยตรงประเมนตนเอง

àÃÒµŒÍ§¡ÒÃÃÙŒË¹Ñ§Ê×Í

àÃÒµŒÍ§¡ÒÃ

ªØÁª¹

¼ÙŒÃÙŒË¹Ñ§Ê×Í

àÃÒ¨Óà»š¹µŒÍ§¾Ñ²¹Ò¡ÒÃÃÙŒË¹Ñ§Ê×Í¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒ

ไมรหนงสอ

¨Óà»š¹µŒÍ§¤Ô´ãËÁ‹

การประเมนผลดานการรหนงสอ

29


สามารถพฒนาระดบการรหนงสอของผใหญ 50% ภายในป 2015 โดยเฉพาะผหญง รวมทงการเขาถงการศกษาขน พนฐานและการศกษาตอเนองของผใหญทกคนอยางเทาเทยมกน

เราตองยอมรบวามการพฒนาในเชงบวกมากมายเกยวกบแนว

ปฏบตเพอการรหนงสอของผใหญตงแตป 2000 โดยมแนวโนม

ชดเจนมงสการวดทกษะการรหนงสอแบบอตราสวน ซงตรงขาม

กบวธวดทมองวาผใหญม 2 กลมคอ กลมรหนงสอ กบกลมไมร

หนงสอ ซงสงอทธพลตอการก�าหนดนโยบายและแผนพฒนา

ในหลายๆ ประเทศ แตมเพยงไมกประเทศทสามารถบรรลเปา

หมายการรหนงสอของ EFA ซงมงลดอตราการไมรหนงสอของ

ผใหญในป 2000 ใหเหลอครงหนงภายในป 2015

งานสเปาหมายท 4 มความคบหนาชากวาเปาหมายอนๆ ผใหญ

เกอบ 781 ลานคนยงขาดทกษะการอานออกเขยนได การลด

อตราการไมรหนงสอของผใหญไดสวนหนงเปนเพราะมกลม

หนมสาวทมการศกษากาวเขาสวยผใหญ มใชเปนเพราะการ

พฒนากลมผใหญทผานชวงวยเรยนมาแลวโดยตรง

ประเทศสวนใหญยงคงหำงไกลจำกเปำหมำย 4

การตดตามผลการไมรหนงสอของผใหญจ�าเปนตองมขอมลอยาง

ตอเนองเพอชวยในการเปรยบเทยบ แตเนองจากค�าจ�ากดความ

เรองการไมรหนงสอไดววฒนาการเปลยนไปตงแตป 2000

ดงนนการทจะไดมาซงขอมลการตดตามผลดงกลาวจงเปน

ปญหาทาทาย เมอพจารณาประเทศทมอตราการรหนงสอต�ากวา

95% ในชวงป 1995-2004 และมขอมลทองการประเมนตนเอง

อยางตอเนอง คาดวาจะมเพยง 17 ใน 73 ประเทศทจะสามารถ

ลดอตราการไมรหนงสอของผใหญลงไดครงหนงเปนอยางนอย

ภายในป 2015 กลมประเทศยากจนยงคงอยหางไกลทสดจาก

การบรรลเปาหมายเหมอนเดม

การวเคราะห 73 ประเทศเหลานแสดงใหเหนการเปลยนแปลงท

คาดวาภายในป 2015 ผหญงมการพฒนารวดเรวกวาผชาย และ

ทกประเทศในชวงราวๆ ป 2000 ทมผหญงจ�านวนนอยกวา 90

คนในผชายทกๆ 100 คนทรหนงสอไดกาวยางเขาสความเทา

เทยมทางเพศสภาพดานการรหนงสอ

ผลกำรส�ำรวจนำนำชำตและระดบชำตเออตอกำรประเมนควำมสำมำรถในกำรรหนงสอโดยตรง

ผลการส�ารวจครวเรอนทไดมาตรฐานสวนใหญประเมนทกษะ

การรหนงสอโดยใชฐานแบงเปน 2 สวนอยางงายๆ ระหวาง

การรหนงสอกบการไมรหนงสอ อยางไรกด นบตงแตป 2000 ม

การยอมรบเพมมากขนวาการรหนงสอเปนเสมอนอตราสวน

ทตอเนองของทกษะตางๆ ดงนนแตละประเทศและหนวยงาน

นานาชาตจงเรมด�าเนนการตรวจสอบอยางลงลกมากขน โดยไม

ไดวดผลแคเพยงวาผใหญ ‘รหนงสอ’ หรอ ‘ไมรหนงสอ’ แตยงวด

ระดบทแตกตางของการอานออกเขยนไดอกดวย

นบตงแตป 2000 โครงการส�ารวจครวเรอนระดบนานาชาตทง

2 โครงการ ไดแก การส�ารวจจ�านวนประชากรและสขภาพ

กบการส�ารวจกลมตวบงชทหลากหลาย ไดพยายามประเมน

เรองการรหนงสอโดยตรงดวยการขอใหผเขารบการประเมน

อานประโยคจากบตรค�า เมอมการประมาณการทองการประเมน

โดยตรงเชนน ดเหมอนจะมผใหญทขาดทกษะในการอาน

มากกวาเวลาทประมาณการโดยใชวธใหประเมนตนเอง

การประเมนสมรรถนะผใหญระดบนานาชาตของ OECD ซง

ส�ารวจกลมตวอยาง 166,000 คนทมอาย 16-65 ปใน 25 กลม

สงคมทมอตราการรหนงสอสง พบวายงมผใหญกลมนอยแตก

เดนชดทมความสามารถในการอานในเกณฑต�ามากแมจะอยใน

กลมประเทศรายไดสงกตาม ในบรรดาประเทศเหลานซงรวมทง

ฝรงเศส อตาล และสเปน มประชากรผใหญมากกวาหนงในสทม

ทกษะการอานออกเขยนไดในเกณฑต�า

UIS รเรมโครงการประเมนและตดตามผลการรหนงสอ

(Literacy Assessment and Monitoring Programme: LAMP)

เพอเนนเรองการรหนงสอในหลากหลายมต ดวยการวดผลจาก

การอานความเรยง อานเอกสาร และการคดค�านวณ LAMP เกบ

ตวอยางจากผใหญทงในเขตชนบทและเมองในจอรแดน มองโกเลย

17 ประเทศจะบรรลเปาหมายการอานออกเขยนไดภำยในป 2015

เปาหมาย 4 การรหนงสอของผใหญ

30


ปาเลสไตน และปารากวย โดยก�าหนดระดบผลสมฤทธดานการ

รหนงสอไว 3 ระดบ ผลจากปารากวยแสดงใหเหนวาผใหญใน

ชนบทมทกษะการอานความเรยงต�ากวาคนในเขตเมอง ซงเปนไป

ไดวาเพราะคนชนบทมองภาษาสเปนวาเปนภาษาแมของตนนอย

กวาคนในเมอง

การประเมนผลระดบชาตดานการรหนงสอของผใหญ

หลายประเทศทมอตราการรหนงสอต�าเรมใชการประเมนผล

ดานการรหนงสอในแบบอตราสวน ซงแสดงผลเทยงตรงแนนอน

มากกวาผลส�ารวจจากครวเรอนทจ�าแนกออกเปนกลมผรหนงสอ

กบผไมรหนงสอ ตวอยางจากผลส�ารวจการรหนงสอของผใหญแหง

ชาตเคนยา ประจ�าป 2006 พบความแตกตางอยางมากระหวาง

เมองกบชนบท รวมทงอตราการรหนงสอของผใหญระดบชาตคด

เปน 59% ส�าหรบผหญง ซงต�ากวาท UIS ประมาณการไว 13%

โดยองจากความสามารถในการอานทตวประชากรเปนผระบเอง

ส�าหรบผชายคดเปน 64% ซงต�ากวาท UIS ประมาณการไว 15%

เมอเปรยบเทยบกลมตวอยางหลายกลม พบวาการรหนงสอของผใหญเกอบไมม ควำมกำวหนำอยำงแทจรงนบตงแตป 2000

คณคาของอตราการรหนงสอของผใหญเพอการประเมนความ

ส�าเรจในแผนงานการรหนงสอดอยคาลงเมอค�านงถงขอเทจ

จรงทวาเปนการค�านวณทองประชากรผใหญตางกลมในชวง

เวลาทตางกน ผลกคอ ถงแมจะไมมผใหญเปลยนแปลงสถานะ

การรหนงสอแมแตคนเดยว แตอตราการรหนงสอกอาจจะ

เปลยนแปลงได – ตวอยางเชน หากมคนหนมสาวทมการ

ศกษาสงเตบโตขนและเขาไปอยในกลมชวงวยผใหญ ในขณะ

ทผใหญจากกลมเดมทมทกษะการอานออกเขยนไดต�ากวา

ไดออกไปจากกลม…ในกรณนอตราการรหนงสอกจะเพมขน

ในทางตรงกนขาม หากตดตามศกษากลมตวอยางบคคลท

มอาย 20-30 ในป 2000 และมอาย 30-40 เมอถงป 2010 การ

เปลยนแปลงใดๆ ทเกดขนยอมมสาเหตมาจากทกษะการอาน

ออกเขยนไดทเรยนรผานแผนงานการรหนงสอหรอการให

โอกาสดานอนๆ ในชวต การวเคราะหแบบใหมส�าหรบรายงาน

การตดตามผลทวโลกประจ�าป 2015 ไดใชแนวทางน

ผลทไดคอ ในบางประเทศสามารถมองเหนความกาวหนาดาน

อตราการรหนงสอของหญงสาวทเปนไปอยางชาๆ แตแนนอน

ทวาความกาวหนากลบหายไปหากพจารณาในมตของกลม

ตวอยางกลมเดมในชวงเวลาตางกน ยกตวอยางในมาลาว

อตราการรหนงสอของผหญงอาย 20-34 ปคดเปน 49% ในป

2000 และ 63% ในป 2010 ทงทอตราการรหนงสอของกลม

ผหญงทมอาย 20-34 ในป 2000 ซงมอาย 30-44 ในป 2010

ยงคงอยท 49% ไมเปลยนแปลง

สวนใหญในบรรดา 30 ประเทศทท�าการวเคราะห พบวาการร

หนงสอในกลมตวอยางแรกเรมชะงกงนหรอไมกลดลงเมอไม

คอยไดน�าทกษะมาใช เนปาลเปนประเทศเดยวทมพฒนาการ

ยงยนโดยดจากผลยนยนเรองระดบการเรยนรของกลมตวอยาง

ทก�าหนดจากการส�ารวจ 3 ชวงเวลา เหตผลหนงอาจเปนเพราะ

ความส�าเรจของรฐทลงทนถง 35 ลานดอลลารในชวงป 2008-

2012 เพอการรณรงคเรองการรหนงสอแหงชาต

สำเหตของควำมกำวหนำทจ�ำกดในเรองกำรรหนงสอของผใหญ

ในกรณททกษะการรหนงสอของผใหญทมอายเกนวยเรยนไม

กาวหนาในประเทศทก�าลงพฒนาสวนใหญ ความกงขายอมเกด

ขนกบงานพฒนาทกษะการรหนงสอของผใหญนบตงแตป 2000

ปจจย 4 อยางทอาจชวยอธบายพฒนาการทคบหนาชาๆ คอ 1)

ขอบเขตขอผกพนทางการเมองทวโลก 2) ประสทธผลในแผนงาน

และการรณรงคเรองการรหนงสอ 3) ขอบเขตของความพยายามใน

การสงเสรมโครงการการอานออกเขยนไดในภาษาแม และ 4) การ

รบมอกบความตองการดานการรหนงสอของโครงการ

ตำรำง 7: ในประเทศก�ำลงพฒนำ ทกษะกำรรหนงสอของผใหญแทบจะไมมควำมกำวหนำ อตราการรหนงสอของผหญง เฉพาะบางประเทศและกลมอาย ประมาณชวงป 2000 และ

ป 2010

70

60

50

40

30

20

10

0

2000

อตรา

การร

หนงส

อ (%

)

2002 2006 20102008 20122004

มาลาว

เนปาล

โมซมบก

กน

เอธโอเปย

ผหญงอาย 20-34 ป

ผหญงอาย 20-34 ป จากกลมตวอยางเดม

หมายเหต: 1. การรหนงสอจากการประเมนผลโดยตรง 2. ส�าหรบทกประเทศ เสนตรงบงชการตดตามผลกลมผหญงทมอาย 20-34 ปเปนครงแรก ตวอยางเชน เสนตรงในมาลาวตดตามผลจากกลมผหญงทมอาย 20-34 ปในป 2000 ซงมอาย 30-44 ปเมอถงป 2010 สวนเสนประคอการตดตามบคคลกลมอายเดยวกน เชน เสนประในมาลาวแสดงการตดตามกลมผหญงอาย 20-34 ปในป 2000 และในป 2010 3. ในป 2001 การส�ารวจจ�านวนประชากรและสขอนามยของเนปาลครอบคลมเฉพาะกลมตวอยางผหญงทแตงงานแลวเทานน แตในป 2006 และ ป 2011 ใชกลมตวอยางเปนผหญงทกคน

แหลงทมา: บารากต (2015) และทม EFA GMR ทวโลก องการวเคราะหขอมลการส�ารวจจ�านวนประชากรและสขภาพอนามย

ควำมกำวหนำสวนใหญในเปาหมาย 4 เกดขนจากการทกลมหนมสาวทมการศกษากาวเขาสวยผใหญ

31


ขอผกพนทวโลกวาดวยเรองการรหนงสอของผใหญ ยงเปนทคลมเครอ

ประชาคมนานาชาตไดปาวประกาศเพอสงเสรมการรหนงสอ

ของผใหญซ�าแลวซ�าอกมาเปนเวลากวา 25 ปแลว เปาหมายใน

ปฏญญาไดระบความคาดหวงวาจะ ‘ขจด’ เรองการไมรหนงสอ

โดยจะด�าเนนงานตามรอยเสนทางทใชขจดโรคโปลโอส�าเรจมาแลว

จากการวเคราะหในรายงานการตดตามผลทวโลกวาดวยแผนการ

ศกษาแหงชาตของ 30 ประเทศในชวงราวป 2000 และชวงหลงป

2007 พบวา มการละเลยเปาหมายการไมรหนงสอของผใหญเมอ

เทยบกบเปาหมายดานอนๆ ของการศกษาเพอปวงชน

แมจะมความคดรเรมทวโลกหลายตอหลายอยางมาตงแตป 2000

ในอนทจะสรางแนวคดใหมเรองการรหนงสอของผใหญและรเรม

แผนงานใหมๆ (เชน โครงการรเรมดานการรหนงสอเพอเพมขด

ความสามารถ) ใหสอดประสานกบแนวคดใหม แตประสทธผลในทาง

ปฏบตของโครงการเหลานยงอยในวงแคบ หลายๆ โครงการยงขาด

วสยทศนระยะยาวในอนทจะเชอมโยงกบยทธศาสตรการศกษาชาต

มการเปลยนแปลงโครงการและการรณรงคเรองการรหนงสอ แตผลกระทบยงไมชดเจน

ภาครฐและองคการระดบภมภาคเพมความสนใจในการรณรงค

เรองการรหนงสอตงแตป 2000 โดยเฉพาะในละตนอเมรกา

การรณรงคสวนใหญก�าหนดเปาหมายไวสง แตก�าหนดเสนตาย

ไดผานพนไปในขณะทยงไมบรรลเปาหมายในบางกรณ

ในการรณรงคครงใหญๆ มความเสยงหลายประการ โดยอาจ

สรางความคาดหวงทยากจะเกดขนไดจรงและไมครอบคลม

ความหลากหลายเสมอไป ภาษาในการรณรงคมกแสดงภาพ

วาการไมรหนงสอเปน ‘ความปวยไขของสงคม’ ทสามารถ ‘ขจด

ใหหมดไป’ ไดดวยการแทรกแซงอยางเหมาะสม นอาจท�าใหการ

ไมรหนงสอเปนเรองเสอมเสย ท�าใหผมทกษะการอานออก

เขยนไดต�าทอใจจงปกปดสถานะตนเอง ในภาพรวมแลว การ

รณรงคดานการรหนงสอนบตงแตป 2000 มอาจสรางผลกระทบ

ส�าคญในการพฒนาทกษะการรหนงสอทวโลกได

ความกาวหนาในการตระหนกรถงความส�าคญของภาษาแม

นบแตป 2000 สภาพการณในหลายประเทศทมอตราการร

หนงสอต�านาพงพอใจมากขน ดวยมการเพมความส�าคญในการ

ใชภาษาแมเปนสอกลางในการเรยนการสอนในหลกสตรการร

หนงสอของผใหญ ทวาดวยขอจ�ากดดานการจดการและการไม

ตดสนใจของผน�าทางการเมอง ท�าใหหลกสตรดงกลาวไมไดสง

ผลกระทบอยางมนยส�าคญตอการปรบปรงทกษะการรหนงสอ

ของผใหญในวงกวาง

การเปลยนแปลงในชวตประจ�าวนยงไมน�าไปสความตองการทจะรหนงสอเพมขน

การจะรหนงสอไดไมเพยงขนอยกบการไดรบโอกาสทดขนในการ

เรยนรเทานน แตยงตองการโอกาสในการน�าไปใช พฒนา และ

ฝกฝนทกษะการรหนงสอนนๆ ดวย โอกาสดงกลาวก�าลงขยาย

ตวขนเรอยๆ นบตงแตป 2000 รายงานการตดตามผลทวโลก

ประจ�าป 2015 มการตรวจสอบกลมตวอยางในภาคการเกษตร

การสาธารณสข โครงการรเรมในภาคการเงนรายยอย และการ

ลงทนในการบรหารจดการน�า แมจะมการตระหนกรมากขนวา

โครงการดานการรหนงสอจ�าเปนตองด�าเนนควบคไปกบการน�า

เสนอโอกาสเชนน แตกยงมองไมเหนผลกระทบอยางเดนชด

อยางไรกด การเปลยนแปลงดานอน นนคอการขยายตวอยาง

รวดเรวดานไอซท ซงถอเปนนมตรหมายอนดยง อาจเปนไปไดท

จะใชประโยชนจากการใชโทรศพทมอถออยางกวางขวางเพอสง

เสรมการฝกอานและสภาพแวดลอมของการรหนงสอใหเขมแขง

ขน แมจะยงไมมประจกษพยานชดเจนวาการใชไอซทสงผลตอ

ทกษะการรหนงสอกตามC

redi

t: Ju

an M

anue

l Cas

tro

Prie

to/A

genc

e Vu

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) รวมถงกำรใชโทรศพทมอถออาจชวยสงเสรมสภำพแวดลอมของการรหนงสอใหแขงแกรงยงขน

32


ประถมศกษามธยมศกษา

ชวยเพมจำนวนเดกผหญงลงทะเบยนเรยนในบางประเทศ

ในเรองความละเอยดออนทางเพศสภาพจำเปนตองขยายขอบเขตใหกวางไกล

ยากลำบากในการใหคำนยามและวดผล

ทางเพศ

ทางรางกาย ทางจตใจ

เดกผหญงในวชาคณตศาสตร

10%0.6% 35%21% 7%10% 48%69%

เดกผหญงทยากจนทสดยงคงมโอกาสไดเขาเรยนนอยทสด

ผลสมฤทธทางการศกษาตำ ความเหลอมลำระหวางชายหญงโดยทเดกผชายเปนฝายดอยกวา

การสนบสนนการศกษาสำหรบเดกผหญง

รบประกนดานสทธทางการศกษา เดกผหญงเรยนจบระดบมธยมตน

การแตงงานและการตงครรภในวยเดก

การฝกอบรมคร ความรนแรงทองกบเพศสภาพภายในโรงเรยน

ความเทาเทยมทางเพศสภาพ

ความเหลอมลำระหวางชายหญงในระดบมธยมศกษากำลงลดลง

40 ใน 59 ประเทศสมาชกตอบอางองชดเจนในการรบประกนสทธดานการศกษาของผหญง

ในป 1999

จำนวนประเทศทมเดกผชายทกๆ 100 คนจะมเดกผหญงนอยกวา 90 คนไดเขาโรงเรยน =

ปจจบนน

ในการศกษาระดบมธยมในละตนอเมรกาและแครบเบยน รวมทงในประเทศยากจนบางประเทศ (โดยเฉพาะบงกลาเทศ เมยนมาร และรวนดา)

ในปากสถาน ในจำนวนเดกผชายทกๆ 100 คน มเดกผหญงนอยกวา 70 คนไดเขาเรยนในโรงเรยน

(จาก 133 ประเทศ)

โครงการชวยเหลอคาใชจาย จำนวนครเพศหญงมากขน

3019

ในระดบชาตและระดบนานาชาต

1999 23%

42%

ตวอยางในประเทศเนปาล

2012

ป 2000

ป 2010

(60% ในจำนวนนเปนครใหม)

และเดกผชายในวชาการอาน

เปนเดกนกเรยนหญง 81 คนในเดกผชายทกๆ 100 คน

เปนเดกนกเรยนหญง 93 คนในเดกผชายทกๆ 100 คน

X

*ขอมลดานประถมศกษาจาก 170 ประเทศ และขอมลดานมธยมศกษาจาก 157 ประเทศ







ËÅÑ§»‚ 2015


¢¨Ñ´¤ÇÒÁàËÅ×èÍÁÅéÓÃÐËÇ‹Ò§ªÒÂËÞÔ§ã¹ÃÐ´Ñº»ÃÐ¶ÁáÅÐÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒÀÒÂã¹»‚ 2005 áÅÐºÃÃÅØ¼Å¤ÇÒÁà·‹Òà·ÕÂÁ·Ò§à¾ÈÊÀÒ¾ã¹´ŒÒ¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÀÒÂã¹»‚ 2015 â´ÂÁØ‹§à¹Œ¹ÊÃŒÒ§ËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹ãËŒà´ç¡¼ÙŒËÞÔ§à¢ŒÒ¶Ö§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒä´ŒÍÂ‹Ò§àµçÁ·ÕèáÅÐà·‹Òà·ÕÂÁ ÃÇÁ¶Ö§ºÃÃÅØ¼ÅÊÓàÃç¨ã¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹·ÕèÁÕ¤Ø³ÀÒ¾´Õ

ºÑµÃÊÃØ»ÃÒÂ§Ò¹»‚ 2000-2015à»‡ÒËÁÒÂ 5 ¤ÇÒÁàÊÁÍÀÒ¤áÅÐ¤ÇÒÁà·‹Òà·ÕÂÁ·Ò§à¾ÈÊÀÒ¾

¤ÇÒÁà·‹Òà·ÕÂÁÊÓËÃÑºà´ç¡¼ÙŒËÞÔ§!

¨ÓµŒÍ§à¾ÕÂÃ¾ÂÒÂÒÁÁÒ¡¢Öé¹

1. âÃ§àÃÕÂ¹¤ÇÃÁÕ¤ÇÒÁ»ÅÍ´ÀÑÂ ¤ÃÍº¤ÅØÁ¹Ñ¡àÃÕÂ¹·Ø¡¡ÅØ‹Á ÃÇÁ·Ñé§ÁÕ¤ÇÒÁÅÐàÍÕÂ´Í‹Í¹àÃ×èÍ§à¾ÈÊÀÒ¾

áÅÐ¨Ñ´ãËŒÁÕ¡ÒÃàÃÕÂ¹¡ÒÃÊÍ¹à¾×èÍà¾ÔèÁ¢Õ´¤ÇÒÁÊÒÁÒÃ¶ãËŒá¡‹à´ç¡¹Ñ¡àÃÕÂ¹áÅÐª‹ÇÂÊ‹§àÊÃÔÁÁÔµÔ¤ÇÒÁÊÑÁ¾Ñ¹¸�

ÃÐËÇ‹Ò§ËÞÔ§ªÒÂã¹àªÔ§ºÇ¡

2. µŒÍ§ÁÕ¡ÒÃ¡ÓË¹´à»‡ÒËÁÒÂ¡ÒÃãªŒ·ÃÑ¾ÂÒ¡Ãµ‹Ò§æ ä»·ÕèªØÁª¹

·Õè«Öè§ÂÑ§ÁÕ¤ÇÒÁàËÅ×èÍÁÅéÓÃÐËÇ‹Ò§ªÒÂËÞÔ§ãËŒàËç¹ÍÂ‹Ò§ªÑ´à¨¹

33


ขจดความเหลอมลำาระหวางชายหญงในระดบประถมและมธยมศกษาภายในป 2005 และบรรลผลความเทาเทยม ทางเพศสภาพในดานการศกษาภายในป 2015 โดยมงเนนสรางหลกประกนใหเดกผหญงเขาถงการศกษาไดอยางเตมทและเทาเทยม รวมถงบรรลผลสำาเรจในการศกษาขนพนฐานทมคณภาพด

นบตงแตป 2000 ความกาวหนาสความเทาเทยมทางเพศสภาพ

ในระดบประถมศกษายงไมมความเสมอภาค เปาประสงคเรอง

ความเทาเทยมทางเพศสภาพในการเรยนชนประถมศกษา

ภายในป 2005 พลาดเปา ในขณะทคาดวามเพยง 69% ของ

ประเทศทมขอมลจะบรรลผลส�าเรจภายในป 2015 สวนระดบ

มธยมจะมเพยง 48% ของประเทศดงกลาวทจะบรรลเปา

หมายความเทาเทยมทางเพศสภาพในป 2015

ความเสมอภาคทางเพศสภาพมความสลบซบซอนกวาความ

เทาเทยมทางเพศสภาพและยากทจะวดผล ทงนเพราะตองท�า

การส�ารวจคณภาพประสบการณของเดกผหญงและเดกผชายใน

ชนเรยน ในชมชนภายในโรงเรยน ผลสมฤทธในสถานศกษา

ตลอดจนแรงบนดาลใจในอนาคตของนกเรยนดวย

ควำมคบหนำไปสควำมเทำเทยมทำงเพศสภำพ

ความเหลอมล�าระหวางชายหญงในการเขาเรยนระดบประถม

ศกษาลดลงอยางมากนบตงแตป 1999 แตกยงขจดไมหมด

ในบรรดา 161 ประเทศทมขอมลในชวงป 1999 และป 2012

จ�านวนความเทาเทยมกนซงวดโดยใชดชนความเทาเทยมทาง

เพศสภาพ (GPI) อยในชวงระหวาง 0.97-1.03 เพมจาก 83 เปน

104 ประเทศ จ�านวนประเทศทมดชน GPI อยต�ากวา 0.97 โดย

มเดกผหญงจ�านวนนอยกวาเดกผชายไดเขาเรยน ลดจาก 73

เหลอ 48 ทวาสวนใหญของประเทศทนาจะบรรลเรองความเทา

เทยมไดภายในป 2012 กมเดกผชายเขาเรยนมากกวา มเพยง

9 ประเทศเทานนทมเดกผหญงเขาเรยนมากกวาเดกผชาย

มความคบหนาอยางเดนชดดานการลดความเหลอมล�าระหวาง

ชายหญงในการเขาเรยนชนประถมศกษาในเอเชยใตและตะวน

ตก ซงมคา GPI เพมขนจาก 0.83 ในป 1999 เปน 1.00 ในป

2012 และความไมเทาเทยมกนนกยงลดลงในรฐอาหรบ (จาก

0.87 เปน 0.93) และในอนภมภาคซาฮารา (จาก 0.85 เปน

0.92) แตกยงหางไกลจากค�าวาเทาเทยมกน

ความกาวหนาของประเทศทเดกผหญงตองเผชญความดอยโอกาสมากทสด

นบตงแตป 1999 มความคบหนาทส�าคญดานการลดชองวาง

ระหวางเพศสภาพเรองการเขาเรยนระดบประถมศกษาในหลาย

ประเทศทเดกผหญงตองเผชญความดอยโอกาสอยางเลวราย

ทสด จาก 161 ประเทศทมขอมล ม 33 ประเทศซงรวมทง

20 ประเทศในอนภมภาคซาฮาราทมคา GPI ต�ากวา 0.90 ในป

1999 แตในป 2012 จ�านวนประเทศลดลงเหลอ 16 ประเทศ

เดกผหญงทยากจนทสดยงคงมแนวโนมไดเขาเรยน นอยทสด

ในประเทศทมประชากรวยประถมศกษาจ�านวนมากทยงไมเคย

เขาโรงเรยน เดกผหญงยงคงมแนวโนมไดเขาเรยนนอยกวา

เดกผชาย โดยเฉพาะในกลมเดกยากจนทสด ประมาณ 43%

ของเดกทไมไดเขาเรยนในโลกจะไมมโอกาสไดไปโรงเรยน ใน

จ�านวนนคดเปนเดกผหญง 48% ทมแนวโนมไมไดไปโรงเรยน

เมอเทยบกบเดกผชาย 37%

ครนเมอไดเขาเรยนในโรงเรยน เดกผหญงกมความกาวหนาไปพรอมกบเดกผชาย

เมอไดเขาเรยนแลว เดกผหญงมโอกาสเทากนหรอดกวาเดก

ผชายทจะไดเรยนตอเนองไปจนถงชนประถมปท 5 ในหลายๆ

ประเทศ จาก 68 ประเทศทมขอมลของทงสองชวงป ม 57

ประเทศในป 2000 ทมอตราการเรยนรอดถงชนประถมศกษา

ปท 5 อยางเทาเทยมกน หรอคา GPI ทเดกผชายเรยนถง

ประถมปท 5 นอยกวา และเพมเปน 58 ประเทศในป 2011

ปญหาความยากจนสงผลใหความเหลอมล�าระหวาง ชายหญงในการเรยนจบชนประถมศกษาแยลง

ความเหลอมล�าระหวางชายหญงในการเรยนจนส�าเรจชนประถม

ศกษายงคงเปนชองวางทกวางอยมากในกลมเดกทยากจนทสด

กบกลมเดกทรวยทสด ในบรรดาประเทศซงรวมทงลาว โมซมบก

ควำมเหลอมล�ำระหวางชายหญงในการเรยนจบชนประถมศกษายงคงมชองวำงหำงมำกส�ำหรบเดกทยากจนทสด

เปาหมาย 5 ควำมเสมอภำคและควำมเทำเทยม ทำงเพศสภำพ

34


และยกนดา ทบรรลผลส�าเรจเรองความเทาเทยมทางเพศสภาพ

ในการเรยนจนจบระดบประถมศกษามาตงแตป 1999 ในกลม

เดกผหญงทรวยทสด แตส�าหรบกลมเดกผหญงทยากจนทสด

ยงคงตามหลงกลมเดกชายทยากจนทสดอยอกไกล

ชองวางความเหลอมล�าระหวางหญงชายกวางกวาและหลากหลายมากกวาในระดบมธยมศกษา

หลายๆ ประเทศมความเหลอมล�าระหวางหญงชายในการศกษา

ระดบมธยมมากกวาระดบประถม ในป 2012 ม 63% ของ

ประเทศทมขอมลทยงไมบรรลความเทาเทยมทางเพศสภาพใน

ระดบมธยมศกษา สดสวนของประเทศทมความเหลอมล�าโดย

มเดกผชายกบเดกผหญงไดเปรยบเทากนคอเกอบจะ 32% ใน

แตละกรณ ในแถบอนภมภาคซาฮารา เอเชยใตและตะวนตก

เดกผหญงยงคงเปนกลมผดอยโอกาสมากกวาในการเรยนระดบ

มธยมศกษา ในทางตรงกนขาม ทละตนอเมรกาและแครบเบยน

ในจ�านวนเดกผหญงทกๆ 100 คนมเพยงเดกผชาย 93 คนทได

เขาเรยนในระดบมธยมศกษาในป 1999

สงเสรมสภำพแวดลอมทำงกำรศกษำ

ในปทผานๆ มา การสนบสนนอยางยงยนตอเนองทวโลกไดน�า

ไปสการทรฐและภาคประชาสงคมใหการสนบสนนเรองความ

เสมอภาคและความเทาเทยมทางเพศสภาพในการศกษาอยางไม

เคยมมากอน รฐด�าเนนการปฏรปกฎหมายและนโยบาย พรอม

การบงคบใชโดยบรณาการเรองเพศสภาพเขาไวในโครงสราง

ของสถาบนการศกษา การวางแผน และการจดตงงบประมาณ

รวมทงสรางกลมผใหการสนบสนนทส�าคญภายในสงคม

เนนความส�าคญทการบรณาการเรองเพศสภาพและการตงงบประมาณ

การบรณาการเรองเพศสภาพมจดมงหมายเพอใหความเสมอ

ภาคทางเพศสภาพกลายเปนกระแสความคดหลกทสะทอนอย

ในโครงสรางและแผนปฏบตงานขององคกรและสงคมโดยรวม

มากกวาทจะเปนเพยงประเดนหรอปญหาแยกสวนตางหากออก

ไป ขณะนกองทนสหประชาชาตเพอการพฒนาสตร ซงเปลยน

Cre

dit:

Dar

ryl E

vans

/Age

nce

VU

ในละตนอเมรกาและแครบเบยน ในจ�ำนวนเดกผหญงทกๆ 100 คนมเดกผชายเพยง 93 คนไดเขาเรยน

35


ชอเปนองคกรสตรในสหประชาชาต ไดสนบสนนงบประมาณเพอ

ตอบสนองงานเกยวกบเรองเพศสภาพในกวา 60 ประเทศทวโลก

แตกระนน ในหลายประเทศ ทรพยากรทจะสงผลกระทบใหเกด

การเปลยนแปลงยงมไมเพยงพอ ภาคสวนทดแลเรองเพศสภาพ

กยงไมมความส�าคญภายในสถาบน การสนบสนนใหเกดการ

ขบเคลอนกยงมไมเพยงพอ ทงนการปฏบตงานกยงมขอจ�ากด

จากสาเหตการเลอกปฏบตทฝงรากลกในสงคม

การปฏรปทางกฎหมายและนโยบายชวยปกหมด ความกาวหนา

ในภาพรวมของยเนสโกทผานมา ม 40 จาก 59 ประเทศสมาชก

ทรายงานอางถงอยางชดเจนในอนทจะสรางหลกประกนใน

สทธทางการศกษาแกเดกผหญงและผหญง หรอหามการเลอก

ปฏบตทางเพศสภาพซงปรากฏอยในรฐธรรมนญ กฎหมายหรอ

นโยบายเฉพาะในระดบชาต อยางไรกด สถาบนทางสงคมยงคง

เปนตวการบอนท�าลายความเสมอภาคทางเพศสภาพ กฎหมาย

หรอธรรมเนยมทสบทอดการเลอกปฏบตวาดวยเรองมรดกยงคง

มอย อกทงประเพณการแตงงานเรวกยงคงแพรหลายมากอยาง

ไมอาจยอมรบได

กำรเพมอปสงคและกำรสนบสนนสทธทำง การศกษา

รฐบาล องคกรพฒนาเอกชน และภาคประชาสงคม ตางพยายาม

ทจะเอาชนะอปสรรคทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมในการ

เขาโรงเรยน และลดชองวางทางเพศสภาพโดยใชแนวทางท

ส�าคญ 3 ประการไดแก 1) สงเสรมคานยมและเจตคตเชงบวก

ดานการศกษาของเดกผหญงผานการระดมบคลากรของชมชน

และการรณรงคหาฝายสนบสนน 2) จดหาแรงจงใจเพอชวย

คาใชจายในการเลาเรยนและโอกาสในการศกษา และ 3)

แกปญหาการแตงงานกอนวยอนควรและการตงครรภในวยรน

การเปลยนแปลงเจตคตและระดมพลเพอสนบสนน การศกษาของเดกผหญง

การรณรงคในระดบชาตเปนสวนหนงของกรอบนโยบายกวางๆ

เพอเปลยนแปลงเจตคตของผปกครอง และระดมพลงเพอ

สนบสนนเรองการศกษาของเดกผหญง การรณรงคทพสจนแลว

วามประสทธผลเปนพเศษเกยวของกบหลายภาคสวน ซงไดรบ

การสนบสนนจากแผนงานและนโยบายระดบชาต รวมถงชมชน

และองคกรรากหญาทเขามามสวนรวมโดยตรง

ลดคาใชจายดานการศกษา

คาใชจายทเกยวของกบการศกษาสามารถสงผลกระทบตอเดก

ผหญงอยางไมอาจวดได การยกเวนคาเลาเรยนและใหทนแก

กลมเปาหมายสามารถชดเชยคาใชจายในโรงเรยนไดโดยตรง

รวมถงเงนชวยเหลอทจายเปนเงนสดสามารถลดคาใชจายท

เกยวของกบการเลาเรยนใหแกครอบครวได อยางไรกด ยงคงม

ความกงวลในประเดนความเสมอภาคอย ตวอยางในบงกลาเทศ

แมจะประสบผลส�าเรจยงในโครงการชวยเหลอเปนเงนในระดบ

ชนมธยมศกษาส�าหรบเดกหญงในชนบท แตกลบมเดกผหญง

จากครอบครวร�ารวย เปนเจาของทดน ไดรบประโยชนดวยอยาง

ไมเปนธรรม

การแตงงานกอนวยอนควรและการตงครรภในวยรน

การแตงงานแตเดกและการตงครรภในวยรนเทากบเปนการ

จ�ากดการเขาถงการศกษาอยางตอเนองของเดกผหญง แต

การขดขวางเรองการแตงงานในวยเดกทวโลกกไมคอยคบหนา

ขอมลระหวางป 2000-2011 ระบวาในจ�านวน 41 ประเทศ ม

30% หรอมากกวาของกลมผหญงวย 20-24 ปทแตงงานแลว

หรอแตงงานตงแตอาย 18 ป ซงเทากบวากฎหมายเพยงอยาง

เดยวไมอาจขดขวางไดอยางมประสทธภาพพอ ในอนโดนเซยม

การประเมนผลจากพระราชบญญตวาดวยการสมรสป 1974 พบ

วามไดมผลกระทบตอแนวโนมการแตงงานในวยเดกอยางมนย

ส�าคญ ทวากมกรณการแตงงานในวยเดกลดลงอยางมากในบาง

ประเทศ อาท ในเอธโอเปย การแตงงานในวยเดกลดลงมากกวา

20% ในชวงป 2005-2011 สบเนองมาจากการเปลยนแปลงทาง

กฎหมาย รวมถงการสนบสนนและการรณรงคของชมชน

กำรขยำยและปรบปรงโครงสรำงพนฐำนของโรงเรยน

เปาหมายของความเสมอภาคและความเทาเทยมทางเพศสภาพ

ไดรบการสนบสนนทงทางตรงและทางออม จากนโยบายการชวย

เตรยมความพรอมในเรองโครงสรางพนฐานของโรงเรยน การ

เพมจ�านวนโรงเรยน ซงรวมถงการเพมจ�านวนโรงเรยนสตร และ

การปรบปรงสาธารณปโภคในโรงเรยนโดยเฉพาะเรองน�าและสข

อนามย เทากบชวยพฒนาจ�านวนการเขาเรยนของเดกผหญงดวย

ยนระยะการเดนทางไปโรงเรยน

การสรางโรงเรยนภายในชมชนทขาดแคลนเปนการชวยขจด

อปสรรคในการศกษาของเดกผหญงอนเกยวเนองกบระยะทาง

ไกล ในจงหวดกฮอรของอฟกานสถาน จากการเลอกสมตวอยาง

หมบานทไดรบอาคารเรยนของชนประถม พบวาท�าใหมการลง

ทะเบยนเรยนโดยรวมเพมขน 42% และการเขาโรงเรยนของเดก

ผหญงเพมขน 17% ซงมากกวาเดกผชาย เทากบเปนการชวย

ลดชองวางระหวางเพศสภาพ

การปรบปรงสาธารณปโภคเรองน�าและสขอนามย

การจดหาสงอ�านวยความสะดวกทปลอดภยและแยกหองสขาให

เปนสดสวนตางหากส�าหรบเดกผหญง เปนกลยทธส�าคญในการ

เพมจ�านวนนกเรยนหญงใหเขาเรยน และชวยสงเสรมใหโรงเรยน

มสภาพแวดลอมทเทาเทยมมากยงขน การจดหาน�าและหองสขา

ใหโรงเรยนในประเทศก�าลงพฒนาจ�านวนมาก มการพฒนาขน

การสรางโรงเรยนและกำรพฒนำสงอ�ำนวยควำมสะดวกในโรงเรยนชวยใหเดกผหญงเขาเรยนมากขน

36


ในชวงทศวรรษทผานมา แตกเปนไปอยางชาๆ จากจ�านวน 126

ประเทศทมขอมล รอยละคาเฉลยของโรงเรยนประถมศกษาทม

สงอ�านวยความสะดวกดานสขอนามยดพอ มจ�านวนเพมขนจาก

59% ในป 2008 เปน 68% ในป 2012

จ�ำเปนตองมนโยบำยพฒนำกำรมสวนรวมของเดกผชาย

ในขณะทเดกผหญงยงมโอกาสนอยกวาเดกผชายทจะเขา

โรงเรยน แตเดกผชายในหลายประเทศกลบมความเสยงมากกวา

เดกผหญงในเรองการเรยนไมจบตามชวงชนการศกษา นอกจาก

นอตราการออกกลางคนทสงในหมเดกผชายยงสงผลกระทบใน

วงกวางเรองความสมพนธระหวางหญงชาย งานวจยในป 2009

และป 2010 ในบราซล ชล โครเอเชย อนเดย เมกซโก และ

รวนดา พบวาผชายทมการศกษานอยมกแสดงมมมองเรองเพศ

สภาพแบบเลอกปฏบต มแนวโนมทจะแสดงความรนแรงในบาน

และถาไดเปนพอคน พวกเขากไมคอยมสวนรวมในการเลยงดลก

มหลายปจจยทเพมความเสยงใหเดกผชายตองออกจากโรงเรยนกลางคน

เดกผชายจ�านวนมากตองออกจากโรงเรยนตงแตเดกดวยสาเหต

ของความยากจน การถกบงคบหรอตองการไปท�างาน ทงนมก

เชอมโยงกบการเขาเรยนชา ผลสมฤทธทางการศกษาต�า และ

การขาดความสนใจในโรงเรยน ผนวกเขากบปจจยอนในเรอง

ชาตพนธและรปแบบอนๆ ของความดอยโอกาส

แทบจะไมมนโยบายแกปญหาการออกกลางคนของเดกผชาย

นโยบายการศกษาในประเทศก�าลงพฒนามกไมคอยใหความ

สนใจในการเพมจ�านวนการเขาเรยนและการจบการศกษา

ของเดกผชาย ไมเวนแมแตในประเทศทมความเหลอมล�าทาง

เพศสภาพอยางรนแรงโดยทเดกผชายเปนฝายดอยโอกาส

กลมประเทศแถบแครบเบยนมการผสานกลยทธและการให

บรการตางๆ เชน การเปนพเลยงใหค�าปรกษา โครงการรเรม

เรองโอกาสทสอง การฝกอบรมและการเจรจากบชมชนทมง

เปาแกปญหาการออกจากโรงเรยนกลางคน

สภำพแวดลอมในชนเรยนและโรงเรยนส�ำหรบหญงชายโดยเทาเทยมกน

ความเสมอภาคทางเพศดานการศกษาตองไมเพยงเสมอภาคใน

การเขาถงเทานน แตยงตองเสมอภาคในกระบวนการเรยนร ใน

ผลสมฤทธทางการศกษาและในผลภายนอกทออกมา ปจจย 4

ประการทจ�าเปนตอการพฒนาคณภาพการเรยนรโดยเฉพาะเดก

ผหญง ไดแก 1) การเพมจ�านวนและปรบปรงคณภาพครซงรวม

ถงครผหญง 2) การขจดอคตทางเพศสภาพทอยในหลกสตรและ

ต�าราเรยน 3) การท�าใหการเรยนการสอนในหองเรยนมความ

ละเอยดออนตอเรองเพศสภาพโดยการฝกอบรมคร และ 4) การ

แกปญหาความรนแรงในเรองเพศสภาพ

ตำรำง 8: นบตงแตป 1999 สวนแบงของผหญงทเปนครชนประถมศกษำเพมขน และเปนสดสวนของครเขำใหมทมำกขนในหลำยๆ ประเทศ รอยละของครผหญงทสอนระดบประถมศกษาในชวงป 1999-2012; รอยละของครผหญงในฐานะครเขาใหมในชวงป 2009-2012

100

80

60

40

20

0

ครผห

ญง

ระดบ

ประถ

มศกษ

า (%

)

โตโก

เบนน

โกตด

ววร

สาธ.

ปชต.

คองโ

ก กน

เซเน

กล

มอรเ

ตเนย

เอธโ

อเปย

บรกน

าฟาโ

ซ

กานา

อเคว

ทอเร

ยลกน

มาลา

ว

ภฏา

น

เอรเ

ทรย

โมซม

บก

เนปา

ล

ไนเจ

อร

ลาว

แคเม

อรน

แทนซ

าเนย

บรนด

รวนด

า

คองโ

ก

โมรอ

กโก

มาดา

กสกา

ร

ปาเล

สไตน

เบลซ

บรไน

ดารส

ซาลา

ม

โคลอ

มเบย

เวยด

นาม

ฝรงเ

ศส

เยอร

มน

โดมน

กา

เซนต

ลเซย

บราซ

ล

แอนต

กา/บ

ารบด

า

สาธ.

เชก

สโลว

เนย

ยเคร

น

2009-2012 ครใหม

2012 ครทกคน

1999 ครทกคน

แหลงทมา: ภาคผนวก ตารางสถต 8 (เอกสารตพมพ) และ 10A (จากเวบไซต GMR); การคาดคะเนจากทมรายงานการตดตามผล EFA ทวโลก (2014) โดยใชขอมลจากฐานขอมล UIS

นโยบายการศกษาในประเทศ ก�ำลงพฒนำมกจะละเลยเรองการเขาโรงเรยนและการเรยนจบของเดกผชาย

37


การสรรหาวาจางครผหญง

การมครผหญงชวยใหพอแมคลายความกงวลเรองความปลอดภย

และตองการใหลกสาวเขาเรยนเพมขน โดยเฉพาะในประเทศท

ยงมอปสรรคปญหาทางวฒนธรรมและสงคมในเรองการเขาเรยน

ของเดกผหญง สดสวนอตราก�าลงครผหญงในการสอนระดบ

ประถมศกษาทวโลกเพมมากขนตงแตป 1999 จาก 58% เปน

63% เมอถงป 2012 สวนระดบมธยมศกษา คาเฉลยทวโลกยงคง

ไมเปลยนแปลงอยท 52% แมแตในโรงเรยนทมครผหญงมากกวา

สดสวนผหญงทขนสต�าแหนงบรหารกมนอยกวาผชาย

การฝกอบรมเพอท�าใหกจกรรมในหองเรยนมความละเอยดออนเรองเพศสภาพ

เจตคต การปฏบตตว รวมถงความคาดหวงของครทมตอ

นกเรยนชายหญงในชนเรยน สามารถสะทอนและเนนย�ามมมอง

ในสงคมเรองเพศสภาพทมภาพลกษณตายตว ซงสงผลตอเดก

ผหญงและเดกผชายในเรองแรงจงใจ การมสวนรวม และผล

สมฤทธทางการเรยนร จากการสงเกตชนเรยนและการจดการ

เรยนการสอนในหลายๆ แหง แสดงใหเหนวาครทงหญงชายมก

มปฏสมพนธกบนกเรยนชายมากกวา ท�าใหมการกระตนเดก

ผหญงนอยกวามาก การฝกอบรมครทเกยวของกบการบรณา

การนกเรยนทกกลม การเรยนการสอนและการบรหารจดการใน

ชนเรยนทใสใจละเอยดออนตอเรองเพศสภาพ สามารถชวยลด

อคตและชวยสงเสรมสภาพแวดลอมทางการศกษาในโรงเรยน

ได อยางไรกด ถงจะมนโยบายดงกลาว แตหากขาดกลยทธท

ชดเจน ไมมการด�าเนนงานและการก�ากบดแลทด รวมทงไมม

การประเมนผลทดพอ ยอมน�าไปสประสทธผลในวงแคบ

การปฏรปหลกสตรและต�าราเรยนเพอสงเสรมความเสมอภาคทางเพศสภาพ

แมจะมความพยายามเพมความสมดลในเรองเพศสภาพ แตอคต

ในต�าราเรยนยงคงปรากฏแพรหลายในหลายๆ ประเทศ สวน

หนงเปนเพราะการขาดเจตจ�านงทางการเมองและการสนบสนน

จากสงคมในวงกวาง หลกสตรเกยวกบเรองเพศสภาพสามารถ

สนบสนนการเรยนรและสงเสรมความสมพนธระหวางหญงชาย

ในเชงบวก การศกษาเรองเพศโดยละเอยดนบเปนเนอหาท

ส�าคญของหลกสตรในการสงเสรมความเสมอภาคทางเพศสภาพ

แตโครงการสอนเรองเพศศกษาอาจลมเหลวในดานการจดการ

กบพลวตเรองเพศทเปลยนแปลงไปควบคกบสขอนามยการ

เจรญพนธและเรองเพศสมพนธ

การแกปญหาความรนแรงอนเนองมาจากเรองเพศสภาพภายในโรงเรยน

ความรนแรงทมสาเหตมาจากเรองเพศสภาพเกดขนอยางแพร

หลายภายในโรงเรยน เดกผชายมแนวโนมจะประสบปญหาความ

รนแรงทางกาย ในขณะทเดกผหญงมกมเรองการถกคกคาม

และลวงละเมดทางเพศจากการกระท�าของนกเรยนชายและคร

ผชาย นอกจากน การถกปรกปร�ากลนแกลงในโลกไซเบอรก

เปนอกหนงปญหา ประเทศในอนภมภาคซาฮาราเปนแนวหนา

ชนโยบายแกปญหาความรนแรงอนเนองมาจากเรองเพศสภาพ

ภายในโรงเรยน โดยเฉพาะความรนแรงทางเพศ ชมรมเดก

ผหญงและโครงการสงเสรมอหงสาในกลมผชายและเดกผชาย

แสดงใหเหนการเปลยนแปลงเจตคตในทางบวก แตโดยรวม

แลวแทบไมมประจกษพยานทแสดงวา การปลกฝงจตส�านกเรอง

ความรนแรงทเกยวเนองกบเพศสภาพภายในโรงเรยน

มประสทธผลชวยลดความรนแรงในทางปฏบต

กำรสนบสนนใหเกดควำมเสมอภำคดำน ผลสมฤทธทางการเรยนร

การทจะบรรลความเสมอภาคทางเพศสภาพในดานการศกษา

ตองไมเพยงลดความเหลอมล�าเรองโอกาสทางการศกษา แตยง

รวมถงผลสมฤทธทางการเรยนรดวย จากการประเมนผลการ

เรยนรในระดบภมภาคและนานาชาตพบวา เดกผหญงมผลการ

เรยนทดกวาในวชาการอาน สวนเดกผชายผลการเรยนวชา

คณตศาสตรดกวาในประเทศสวนใหญโดยรวม แมวาชองหางใน

วชาคณตศาสตรก�าลงแคบลง สวนผลการเรยนวชาวทยาศาสตร

มความหลากหลายมากกวาระหวางเดกผชายและเดกผหญงใน

หลายๆ ประเทศแตไมมความแตกตางอยางมนยส�าคญ

ในพนททยากจน เดกผหญงยงตองเผชญกบความดอยโอกาสดานผลสมฤทธ

ในประเทศยากจนบางประเทศทมประวตยาวนานวา เดกผหญงตอง

เผชญอปสรรคเพอใหไดเขารวมเรยนอยางเทาเทยมกน ในปจจบน

เดกผหญงกยงคงดอยโอกาสในการไดรบทกษะพนฐานทส�าคญ ฅ

ในชนบทของปากสถาน ชองวางระหวางเพศสภาพมไมมากในกลม

เดกชนประถมปท 5 บางครงนกเรยนหญงยงมโอกาสดกวาเสยอก

อยางไรกด หากนบรวมกลมเดกผหญงทไมมโอกาสไดเขาโรงเรยน

ผลสมฤทธของเดกหญงในกลมอาย 10-12 ขวบจะแยกวาเดกชาย

โดยเฉพาะในจงหวดและดนแดนทยากจน ดอยพฒนา

การแกปญหาเรองผลสมฤทธในการเรยนทต�าของเดกผชาย

ความกงวลเรองผลสมฤทธทางการเรยนรต�าของเดกผชาย โดย

เฉพาะในวชาการอาน ไดกลายเปนประเดนทผคนใหความสนใจ

เพมขนตงแตป 2000 ถงกระนนกมเพยงไมกประเทศทมกรอบ

นโยบายครอบคลมในประเดนทนาหวงใยน ทงกลยทธและการ

ปรบเปลยนการเรยนการสอนทมศกยภาพชวยแกปญหาผล

สมฤทธต�าในเดกผชายได อาท การเนนเรองทกษะทจ�าเปนใน

การด�ารงชพและการท�างาน แนวทางการสอนทสงเสรมใหเกด

การเรยนรแบบมสวนรวม การใหค�าปรกษารายบคคล และการ

จดการสอนตรงตามกลมเปาหมาย ตลอดจนการด�าเนนการตาม

คตพจนประจ�าโรงเรยนเพอสงเสรมความเคารพนบถอและความ

รวมมอกน

ยงชวงชนการศกษาสงขนเทาใด กยงมจ�ำนวนครผหญงนอยลงเทานน

38


ในเนปาลสงผลใหอตราสวนนกเรยน/ครในระดบประถมศกษาลดลง

และสอการเรยนการสอน รวมทงเครองเรอนสำหรบหองเรยน

ในแองโกลา เบนน อเควทอเรยลกน กนบสเซา เซเนกล และซดานใต

*โดยเฉลย *มธยฐาน

0

20

40

60

80

0

200

400

600

800

1,000

1,200

ครทผานการฝกอบรม การศกษาแบบพหภาษา ความเหลอมลำระหวาง ชนบทกบเขตเมอง

การประเมนผลระดบชาต

อตราสวนนกเรยน/คร

ในป 2012 1 ใน 3 ของประเทศทมขอมล

เดกจำนวนมากไมไดเรยนรทกษะพนฐาน

การขาดทนดานการเรยนรเรมตงแตวยเดกเลก

ขาดแคลนครทผานการอบรม ขาดแคลนตำราเรยน

การเขาถงและการเรยนร คองโกและมาลลดอตราสวนนกเรยน/ครได 10 คนตอคร 1 คนขณะทเพมการเขาเรยนไดอกเทาตว

ไมจำเปนตองไดอยางเสยอยาง ระดบประถมศกษาลดลงใน 121 จาก 146 ประเทศ

โครงการคมครองทางสงคมเฉพาะกลม

นโยบายปรบปรงการฝกอบรมครเพอวดผลสมฤทธการเรยนร

ในเมกซโกสำหรบเดกและผใหญมงดแลครอบครวผดอยโอกาสเพอชวยปรบปรงผลการเรยนร

2000 2007

1990-1999

2000-2013

42%

62%

25%39%

1999 2012

260:1 ในป 1999

28:1 ในป 2013

มครประถมทผานการอบรมนอยกวา 75%

ตำกวา 50%

ดขนใน 8 ประเทศในกลมละตนอเมรกา แตอก 6 ประเทศยงตามหลงในเรองการเรยนร

จำเปนตองดำเนนไปอยางตอเนองเพอยกระดบการเรยนร

283

1,157

1999 2012

35

1617

21

14

42

1919

2923 55

24

เชน เคนยา

อตราสวนนกเรยน/ครในระดบประถมศกษา อตราสวนนกเรยน/ครทผานการอบรมระดบประถมศกษา

เดกทจบชนประถมศกษา

เดกทผานมาตรฐานขนตำวชาคณตศาสตร

X2 + 2 = ?

»ÃÑº»ÃØ§¤Ø³ÀÒ¾¡ÒÃÈÖ¡ÉÒã¹·Ø¡ÁÔµÔ áÅÐÊÃŒÒ§ËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹ÊÙ‹¤ÇÒÁà»š¹àÅÔÈã¹·Ø¡æ ´ŒÒ¹ à¾×èÍºÃÃÅØ¼ÅÊÑÁÄ·¸Ôì·Ò§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ·ÕèÇÑ´¼Åä´ŒáÅÐà»š¹·ÕèÂÍÁÃÑº¡Ñ¹â´Â¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒ â´Âà©¾ÒÐ´ŒÒ¹¡ÒÃÃÙŒË¹Ñ§Ê×Í ¡ÒÃ¤Ô´¤Ó¹Ç³ áÅÐ·Ñ¡ÉÐ·Õè¨Óà»š¹µ‹Í¡ÒÃ´ÓÃ§ªÕÇÔµ

ºÑµÃÊÃØ»ÃÒÂ§Ò¹»‚ 2000-2015à»‡ÒËÁÒÂ 6 ¤Ø³ÀÒ¾¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ

*จากประเทศทมขอมล







ËÅÑ§»‚ 2015

1. ¨Óà»š¹µŒÍ§ÁÕ¤ÃÙ·Õè¼‹Ò¹¡ÒÃ½ƒ¡ÍºÃÁÁÒÍÂ‹Ò§´ÕÁÒ¡¢Öé¹ ÃÇÁ·Ñé§µŒÍ§»ÃÑº»ÃØ§Ê×èÍ¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒáÅÐ

ËÅÑ¡ÊÙµÃãËŒàËÁÒÐÊÁ¡ÑºÊÀÒ¾¡ÒÃ³�

2. ¨Óà»š¹µŒÍ§¨Ñ´»ÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒà¾×èÍÊ‹§àÊÃÔÁ¤Ø³ÀÒ¾¡ÒÃÈÖ¡ÉÒáÅÐ¼ÅÊÑÁÄ·¸Ôì

¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒÍÂ‹Ò§à·‹Òà·ÕÂÁ

µŒÍ§¾ÂÒÂÒÁãËŒÁÒ¡¢Öé¹

39


ปรบปรงคณภาพการศกษาในทกมต และสรางหลกประกนสความเปนเลศในทกๆ ดาน เพอบรรลผลสมฤทธทางการศกษาทวดผลไดและเปนทยอมรบกนโดยถวนหนา โดยเฉพาะดานการรหนงสอ การคดคำานวณ และทกษะทจำาเปนตอการดำารงชวต

หลงปฏญญาดาการ หลายๆ ประเทศขยายโอกาสทางการศกษา

ไดอยางนาประทบใจ แตการปรบปรงดานคณภาพมกกาวตาม

ไปไมทน รายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอปวง

ชนป 2013/14 บงชวาเดก 250 ลานคนยงไมมโอกาสไดเรยนร

ทกษะพนฐาน ถงแมวา 130 ลานคนในจ�านวนนจะไดเขาเรยนใน

โรงเรยนอยางนอย 4 ปแลวกตาม สงผลใหมการปรบเปลยนจด

เนนอยางชดเจนไปทคณภาพกบการเรยนรทน�าไปใชไดจรง

การเพมโอกาสทางการศกษากบการเรยนรโดย เทำเทยมด�ำเนนไปพรอมๆ กนได

เมอจ�านวนนกเรยนในโรงเรยนเพมขน เดกใหมทเขามาในระบบ

มกจะเปนเดกในกลมดอยโอกาส พการ หรอไมกไดรบผลกระทบ

จากทพโภชนาการและความยากจน นอกจากนกมกจะมาจาก

ครอบครวทพอแมมกจะไมคอยรหนงสอ หรอพดภาษาแมของ

ประเทศไมได ผลกระทบจากปจจยตางๆ เหลานท�าใหคาดเดา

วา เมอจ�านวนนกเรยนเขาโรงเรยนมากขน ผลสมฤทธทางการ

ศกษากคงจะต�าลง ทวาจากการประเมนผลสมฤทธทางการ

ศกษาระดบภมภาคและระดบนานาชาตสวนใหญไมไดเปนไป

ตามสมมตฐานดงกลาว

ในชวงป 2000-2007 บางประเทศในอนภมภาคซาฮารา จ�านวน

เดกทเขาโรงเรยนและเรยนจนจบระดบประถมศกษาเพมขน

ในขณะเดยวกนกบทผลการเรยนกมทงทคงเดมและดขน ใน

ระดบมธยมศกษากเชนกน โอกาสในการเขาโรงเรยนและการ

เรยนรอยางเทาเทยมพฒนาไปพรอมๆ กน ทเมกซโกชวง

ป 2003-2012 จ�านวนเดกอาย 15 ปทเขาโรงเรยนเพมขน

เกอบ 12% ขณะทคะแนนเฉลยวชาคณตศาสตรจากการ

ประเมนผลการเรยนของนกเรยนนานาชาต (Programme for

International Student Assessment: PISA) ของ OECD สงขน

จากเดม 385 เปน 413

ควรมกำรตดตำมควำมกำวหนำดำนผลสมฤทธทางการศกษา

ยทธศาสตรทมประสทธผลในการตดตามและประเมนผลการ

เรยนดานความรและทกษะตางๆ จ�าเปนตองอาศยการประเมน

ผลการเรยนรในขอบเขตทกวางไกล โดยองการส�ารวจกลม

ตวอยางทใหขอมลผลสมฤทธซงครอบคลมทวทงประเทศ นบ

ตงแตปฏญญาดาการ มการประเมนผลระดบชาตเพมมากขน

จากเดมเพยง 283 ครงโดยรวมระหวางป 1990-1999 ขนไปถง

1,167 ครงในชวงป 2000-2013 การประเมนผลทางการศกษา

ดงกลาวกระท�าทงในประเทศร�ารวยและยากจน

การประเมนระดบชาตสวนใหญเรยกรองใหผมอ�านาจหนาท

ทางการศกษาปรบปรงและยกระดบความรความสามารถของ

นกเรยน การศกษาวจย 54 ชนบงชวานโยบายการศกษาท

เปนผลพวงจากการใชขอมลการประเมนผลของชาตมความ

หลากหลายมาก ครอบคลมตงแตเรองการปฏรปหลกสตร การ

ปรบปรงต�าราเรยน การฝกหดคร กบการฝกอบรมอยางตอเนอง

การพฒนาสอการเรยนการสอน การมสวนรวมของผปกครอง

มาตรฐานผลสมฤทธทางการศกษา และการจดสรรทรพยากร

เพอสนบสนนโรงเรยนทมผลสมฤทธต�า

การประเมนผลทด�าเนนการโดยประชาชนก�าลงเปนทนยม

องคกรตางๆ ในภาคประชาสงคมก�าลงท�ากจกรรมการประเมน

ผลการศกษาเพมขนเรอยๆ เพอน�าเสนอขอมลตอผจดท�า

นโยบายการศกษาของชาต การประเมนผลทกษะการรหนงสอ

และการค�านวณของเดกทองขอมลจากครวเรอน และจดท�าโดย

ประชาชนพลเมองนนเรมขนเปนครงแรกในอนเดยเมอป 2005

จากนนกมการน�าไปปรบใชทปากสถาน (ตงแตป 2008) เคนยา

ยกนดา และแทนซาเนย (ป 2009) มาล (ป 2011) และเซเนกล

(ป 2012) เมอนบรวมกน การประเมนผลโดยภาคประชาสงคม

เขาถงเดกกวา 1 ลานคนในป 2012

หลงปฏญญำดำกำร มกำรประเมนผลการเรยนรระดบชาตกวำ 1,000 ครง

เปำหมำย 6 คณภำพกำรศกษำ

40


การประเมนผลการเรยนรส�าหรบชนประถมศกษา ตอนตน

ชวงป 2007 ถงกลางป 2014 มากกวา 60 ประเทศจดท�าการ

ประเมนผลทกษะการอานของนกเรยนชนประถมตน (EGRA)

หนงครงหรอมากกวานน ครนถงกลางป 2004 มากกวา 20

ประเทศจดท�าการประเมนผลทกษะคณตศาสตร (EGMA) ผลท

ไดฉายภาพทนาตกใจ นนคอ เดกจ�านวนมากไปเรยนในโรงเรยน

ถง 2-3 ปโดยทอานหนงสอไมออกแมแตตวเดยว และโรงเรยน

หลายๆ แหงกไมสอนการค�านวณพนฐานใหเดกประถมตน

ผลจาก EGRA/EGMA กระตนใหรฐบาลและผบรจาคทบทวน

นโยบายการศกษาใหมเพอใหนกเรยนบรรลผลสมฤทธตาม

เกณฑมาตรฐานการเรยนรขนต�าดานการอานและการค�านวณ

การประเมนผลในระดบภมภาคและนานาชาตยงประโยชนตอการวดผลเรองความเสมอภาคในการเรยนร

นอกเหนอจากการประเมนผลระดบชาตทเพมมากขน หลายๆ

ประเทศกไดรวมมอกนจดท�าการศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธ

ทางการศกษาของนกเรยนในลกษณะขามระบบและขามประเทศ

ผลการศกษาในกลมละตนอเมรกา (PERCE, SERCE and

TERCE1) ท�าใหสามารถประเมนผลองคประกอบตางๆ ทเกยว

เนองกบสมรรถนะทางวชาการของนกเรยน (ภมหลงครอบครว

หลกสตร การจดองคกร) และการพฒนาของประเทศในภาพรวม

ซงรวมเปาหมายการลดความเหลอมล�าดวย สวนการประเมน

PISA ของ OECD ชวยเกบขอมลเกยวกบเยาวชนวย 15 ปซง

เออตอการเชอมโยงความเหลอมล�าดานภมหลงทางสงคมเขา

กบทกษะการรหนงสอและการคดค�านวณ ประเทศสวนใหญใน

กลม OECD ไดรเรมปฏรปนโยบายและโครงการใหมๆ ซงเปน

ผลพวงโดยตรงจากการประเมนผลของ PISA ในหลายประเทศ

การประเมนผลการเรยนรมอทธพลตอการปฏรปหลกสตรและ

การเรยนการสอน ทวาการประเมนผลระดบภมภาคและระดบ

นานาชาตกอาจกอใหเกดปญหาไดเชนกน การตพมพผลการ

เปรยบเทยบอาจท�าใหประเทศยากจนทมเดกเรยนรทกษะพน

ฐานไดนอยมากรสกทอและไมอยากเขารวมโครงการ นอกจาก

นน บางประเทศกถงกบปรบเปลยนเนอหาทจดท�าไวส�าหรบวชา

บงคบ เพอใหสอดคลองกบการทดสอบสมรรถนะแบบ

ขามหลกสตรของ PISA

กำรลงทนกบครผสอนเปนเรองส�ำคญยง

กรอบแผนปฏบตการดาการเนนย�าวา การจะบรรลผล EFA ได

นน รฐจ�าเปนตองแกไขปญหาขาดแคลนคร และตองจดจางคร

ผมทกษะการสอนและแรงใจใฝสอน การจะดงดดครดมฝมอมา

1. การศกษาวจยแบบเปรยบเทยบและอรรถาธบายระดบภมภาคครงท 1, 2 และ 3 โดย

หนวยปฏบตการประเมนผลคณภาพการศกษาของกลมประเทศละตนอเมรกา

เขาประจ�าการและรกษาสถานภาพครใหคงอยตลอดเสนทาง

อาชพไดนน ผวางนโยบายจ�าเปนตองยกระดบการฝกหดคร

กระจายครไปประจ�าการดวยความยตธรรม จดมาตรการจงใจใน

รปแบบของเงนคาตอบแทนทเหมาะสม และสรางเสนทางสาย

วชาชพครใหนาดงดดใจ

แมจะมความกาวหนา แตการขาดแคลนครกยงคงเปนปญหาใหญ

ความเหลอมล�าดานอตราสวนนกเรยน/ครในแตละภมภาคยงคง

สงมาก นบตงแตป 2012 พบวา 29 จาก 161 ประเทศทมขอมล

มอตราสวนนกเรยน/ครในระดบประถมศกษามากกวา 40:1 ใน

จ�านวนน 24 ประเทศอยในอนภมภาคซาฮารา แตในป 1999

และป 2012 อตราสวนนกเรยน/ครชนประถมศกษาลดลงใน 121

จาก 146 ประเทศทมขอมล ความกาวหนาหลายๆ อยางเกด

ขนในประเทศทมอตราสวนนกเรยน/ครต�ากวา 40:1 อยแลว ใน

ป 2012 จาก 105 ประเทศทมขอมลระดบมธยมศกษาตอนตน

18 ประเทศมอตราสวน 30:1 แตชวงป 1999-2012 อตราสวน

กลายเปนนกเรยนเพมขนอก 6 คน/คร 1 คนในเอธโอเปย

แกมเบย กน มาล และเมยนมาร ในระดบมธยมศกษาตอนปลาย

อตราสวนนกเรยน/ครในชวงทศวรรษทผานมาคงท หรอไมก

ลดลงในสวนใหญของประเทศทมขอมล

ตำรำง 9: ควำมเหลอมล�ำดำนอตรำสวนนกเรยน/ครในแตละภมภำคยงคงสงมำก อตราสวนนกเรยน/คร จ�าแนกตามเกณฑของโลกและบางภมภาค ป 1990-2012


อตรา

สวนน

กเรย

น/คร

1990


โลก

19981992 1994 1996 2000

20

0

10

30

40

50

2002 20102004 2006 2008 2012

การประถมศกษา


แหลงทมา: ฐานขอมล UIS

โลกตองกำรครอก 4 ลำนคนภำยในป 2015 จงจะสามารถ สอนเดกทกคนในโรงเรยนได

41


จ�าเปนตองมครประถมศกษาอกเทาไรจงจะบรรลเปาหมายการประถมศกษาถวนหนาไดภายในป 2015?

ชวงป 2012-2015 การจะบรรลผลการประถมศกษาถวนหนา

ไดจ�าเปนตองเพมครถง 4 ลานคน นนคอตองจางครมาแทนท

ครเกษยณ เปลยนอาชพ เสยชวต หรอตองออกเพราะเจบปวย

รวม 2.6 ลานคน และอก 1.4 ลานคน เพอมาเตมเตมอตราท

ขาด มาดแลจ�านวนนกเรยนทลงทะเบยนเรยนเพมมากขน และ

เพอรกษาอตราสวนนกเรยน/ครใหต�ากวา 40:1 บางประเทศและ

บางภมภาคกอาจจ�าเปนตองจางครประถมเปนจ�านวนมากกวา

ประเทศอนหรอภมภาคอน ภมภาคทเผชญปญหานรนแรงทสด

คอ อนภมภาคซาฮารา โดยจ�าตองมครประถมเพมถง 63% จาก

ทตองเพมทวโลก ในบรรดา 93 ประเทศทตองจดหาครเพม ม

เพยง 29 ประเทศเทานนทจะท�าไดตามแผนภายในป 2015 ท

เหลออก 64 ประเทศยงอยหางไกลเปาหมาย

ครทผานการฝกอบรม : ขาดแคลนถงขนรนแรงมากทสด

การแกปญหาดานจ�านวนครเพยงดานเดยวยงไมเพยงพอ

จ�าเปนตองปรบปรงคณภาพครใหด โดยจดการฝกอบรมครให

มความช�านาญและมแรงจงใจในการสอน หลายประเทศเพม

จ�านวนครไดอยางรวดเรวโดยการจางบคลากรทมคณสมบตไม

เหมาะสม ในป 2012 จาก 91 ประเทศทมขอมล รอยละของ

จ�านวนครประถมทผานการฝกอบรมตามมาตรฐานของชาตอย

ระหวาง 39% ในกนบสเซา และมากกวา 95% ใน 31 ประเทศ

คาดวาภายในป 2015 จะมครประถมใน 12 จาก 46 ประเทศท

ไดรบการฝกอบรมจนผานมาตรฐานระดบชาตนอยกวา 75%

จ�าเปนตองแกปญหาความไมเสมอภาคในการจดสงครไปประจ�าการ

ปรมาณครโดยรวมและอตราสวนนกเรยน/ครโดยเฉลยสามารถ

ปกปดการกระจายแรงงานครอยางไมเสมอภาคภายในประเทศ

ซงเปนประเดนปญหาความไมเทาเทยม โดยทวไปมชองวางท

เหนไดชดมาตลอดระหวางสถานศกษาของรฐกบเอกชน หลาย

ประเทศในอนภมภาคซาฮารา ซงรวมคองโก รวนดา และยกนดา

อตราสวนนกเรยน/ครในโรงเรยนประถมศกษาของรฐมากกวา

โรงเรยนเอกชนราว 30 คนหรอมากกวานน นอกจากน นกเรยน

ในโรงเรยนดอยโอกาสมกจะมครทไมพรอมเทากบครในโรงเรยน

ทอยในสถานะทางเศรษฐกจทดกวา ในทศวรรษทผานมา รฐ

พยายามแกปญหาการจดสรรครไปประจ�าการหลากหลายวธ

อาท ใชหนวยงานกลางท�าหนาทจดสรรครไปประจ�าการ จดหา

แรงจงใจแกคร เชน ทพกอาศย สทธประโยชนทางการเงนกบ

การเลอนขนเลอนต�าแหนงทเรวขนกวาเดม และการจางคนใน

พนทเปนคร

มการจางครชวคราวเพมขนแตกมปญหาตามมา

รฐบาลในประเทศก�าลงพฒนาบางประเทศรบมอกบความ

ตองการครทเพมขน อนเนองมาจากจ�านวนนกเรยนทสงขน

อยางรวดเรว โดยใชวธจางครชวคราวเปนจ�านวนมาก ตอน

ปลายทศวรรษ 2000 บางประเทศในอนภมภาคซาฮารามครท

เซนสญญาวาจางชวคราวมากกวาครทเปนขาราชการพลเรอน

เสยอก ครชวคราวมสภาพการท�างาน ความมนคงในอาชพ และ

คาตอบแทนแยกวาครประจ�า และมแนวโนมวาจะไมเคยผาน

การฝกอบรมมากกวาครขาราชการ หรอเคยผานการอบรมมาไม

ถงเดอน ครชวคราวจะสอนไดดเทากบครทเปนขาราชการหรอ

ไม? ในไนเจอรและโตโก ครสญญาจางชวคราวในภาพรวมสง

ผลกระทบเชงลบ หรอไมกทงบวกและลบตอผลสมฤทธทางการ

ศกษาของเดกนกเรยนชนประถมปท 5 ในวชาภาษาฝรงเศสและ

คณตศาสตร แตในมาล ผลกระทบออกมาในเชงบวก ครชวคราว

มแนวโนมวาจะมประสทธผลมากทสด เมอทงพอแมและชมชน

เขามามสวนรวมแขงขนในงานจดการศกษาเพอบตรหลาน

ควำมส�ำเรจในกำรเรยนกำรสอนสมพนธกบทรพยากรทม

3 ปจจยทสงเสรมใหเกดคณภาพทดในการเรยนการสอนคอ 1)

การม การแจกจาย และการใชสอการเรยนการสอน 2) สภาพ

แวดลอมทางกายภาพทมนคง เขาถงงาย พรอมสงอ�านวยความ

สะดวกทเหมาะสม และ 3) เวลาทใชเพอการเรยนรในหองเรยน

ตองมการใชสอการเรยนการสอนทเหมาะสมใหมากขน

บทบาทอนส�าคญของหนงสอเรยนในการพฒนาผลสมฤทธของ

นกเรยนมอทธพลตอนโยบายการศกษา ซงไดรบการยนยนใน

ประเดนนจากหลกฐานทเพมขนเรอยๆ ระบบการจดซอ จดหา

และจดสงแบบรวมศนยก�าลงถกแทนทโดยการด�าเนนการของ

พนธมตรระหวางภาครฐกบเอกชน ชมชนนานาชาตมบทบาท

ส�าคญเชนกนในการสงเสรมการพฒนาและเผยแพรหนงสอเรยน

ในประเทศก�าลงพฒนา การปรบแกไขต�าราเรยนใหสอดคลองกบ

การพฒนาการศกษาและเนอหาของแตละวชาใหทนสมย กเปน

เรองทตองใสใจใหมากดวย

สรางสภาพแวดลอมในโรงเรยนใหเปนมตรตอเดก

เดกมากมายทจ�าตองไปโรงเรยนทมสภาพไมเออตอการเรยน

ร อาท ขาดแคลนน�าดม ทลางมอ และหองสขาทสะอาดและ

ปลอดภย หรออาจตองเผชญกบการแบงแยกกดกน การกลน

แกลง หรอแมแตความรนแรง ในชวง 15 ปทผานมา หลายๆ

ประเทศไดใชรปแบบโรงเรยนทเปนมตรตอเดก แตการประเมน

ผลโรงเรยนทเปนมตรตอเดกในกายอานา นคารากว ไนจเรย

ฟลปปนส แอฟรกาใต และไทย เนนใหเหนปญหาทาทายในภาค

กำรกระจำยครไปประจ�ำกำรอยำงไมเทำเทยมกนภำยในประเทศ สงผลใหปญหำเรองควำมไมเสมอภำคแยลง

42


ปฏบต ปญหาใหญๆ ไดแก โครงสรางพนฐานของโรงเรยนทอย

ในสภาพย�าแย ขาดการดแลบ�ารงรกษา และขาดการฝกอบรมท

เหมาะสมใหแกผน�าสถานศกษาและครอาจารย

ตองท�าใหทกนาทมคาในหองเรยน

มการบงชวา การเพมเวลาสอนในหองเรยนจะชวยใหนกเรยน

เรยนรไดมากขน สงผลใหมการเรยนรอยางมนยส�าคญ หนวย

งานนานาชาตจงเสนอแนะใหโรงเรยนประถมศกษาเปดสอน

ประมาณ 850-1,000 ชวโมงตอป แตในทศวรรษทผานมา เวลา

การสอนในหองเรยนชนประถมและมธยมตนโดยเฉลยทวโลก

ลดลงเลกนอย เหลอต�ากวา 1,000 ชวโมง ในหลายประเทศ

โดยเฉพาะในชมชนยากจน นกเรยนตองสญเสยเวลาเรยนดวย

สาเหต: ครไมมาสอน การบรรจครชา ครไปฝกอบรมประจ�าการ

การนดหยดงาน และเหตการณสรบ

กระบวนกำรในกำรเรยนกำรสอนมควำมส�ำคญ

4 ปจจยในกระบวนการการเรยนการสอนทเออตอการศกษาซงม

คณภาพด ไดแก

1) หลกสตรทสอดคลองกบการด�ารงชพและครอบคลมผเรยนทก

กลม 2) แนวทางการสอนทเหมาะสมและมประสทธผล 3) การใช

ภาษาแมของนกเรยน และ 4) การใชเทคโนโลยอยางเหมาะสม

พฒนาหลกสตรใหสอดรบกบสภาพการณในสงคม

แรงกดดนทเพมขนใหมการปรบปรงขดความสามารถทาง

เศรษฐกจสงผลใหรฐตางๆ พยายามปฏรปหลกสตรการศกษา

ในแนวทางทคลายคลงกนมากขน โดยไมเนนทเนอหาความร

แตไปเนนทความสามารถดานตางๆ แทน ทงนมแรงกระตนให

ปรบปรงเนอหาใหสอดคลองกบความตองการของปจเจกชน

ชมชน และสงคม ใหเหมาะสมกบยคสมยดวยเชนกน

ใชกลยทธการสอนทมประสทธผล

ในทศวรรษทผานมา วธการสอนเรมเปลยนจากการเรยนการ

สอนทมครเปนศนยกลาง ไปเปนแบบผเรยนเปนศนยกลาง แต

ในทางปฏบตเปนไปดวยความยากล�าบาก ตองพบปญหาหลาก

หลาย เชน ขาดสภาพแวดลอมทเออตอการสอนแนวใหม ขาด

ต�าราเรยนสอการเรยนร และขนาดชนเรยนทมเดกมากเกนไป

Cre

dit:

Poul

omi B

asu

หำกปรบกลยทธการสอนใหสอดคลองกบบรบททองถนได กเปนการสรางสภำพแวดลอมการเรยนร แบบผเรยน เปนศนยกลำง

43


เมอปราศจากแรงสนบสนนทจ�าเปน ครสวนใหญจงสอนในแบบ

ทถกสอนมา ทวาหากมการปรบใชกลยทธใหมใหตอบสนอง

ตอบรบททองถนได ครกจะสามารถสรางสภาพแวดลอมแบบ

นกเรยนเปนศนยกลางไดส�าเรจแมกระทงในสถานการณทย�าแย

การเปลยนแปลงสนโยบายดานภาษาแบบพหภาษา

ภาษาทใชเปนสอในการสอนและภาษาตางๆ ทสอนในโรงเรยนม

ความส�าคญยงตอคณภาพของการเรยนการสอน ในอนภมภาค

ซาฮาราและหลายประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมแนวโนม

ทจะใชภาษาทองถนมากขน ในละตนอเมรกา ประเทศสวนใหญ

มนโยบายการศกษาในลกษณะสอน 2 ภาษาและเชอมโยง

วฒนธรรม ทวาผปกครองและนกการศกษามกจะมองวา

ภาษาทองถนจ�ากดโอกาสกาวหนาของเดกในดานการศกษา

และการจางงาน

ใชเทคโนโลยสนบสนนการเรยนร

แมไอซทจะมศกยภาพในการเกอหนนการเรยนการสอน แตการ

ศกษาวจยกไมไดชชดเรองผลกระทบของไอซท การบรณาการ

ไอซทเขาไวในระบบการศกษาอยางมประสทธผลเปนเรอง

ซบซอน หลายประเทศไมสามารถสงเสรมใหมการใช

คอมพวเตอรชวยสอนในวงกวางไดเพยงเพราะไฟฟาหรอ

อนเทอรเนตยงเขาไมถงโรงเรยน นอกจากน การใชไอซทใหม

ประสทธผลยงขนอยกบครทผานการฝกอบรมทางดานนดวย

โทรศพทมอถอมศกยภาพมหาศาลตอการเรยนรทตองอาศย

ไอซท เนองจากไมตองใชสาธารณปโภคพนฐานในระดบเดยวกบ

คอมพวเตอร ทงยงมเครอขายครอบคลมพนทไดกวางไกล และ

หลายๆ รนกใชเลนอนเทอรเนตและดวดโอไดดวย

กำรกระจำยอ�ำนำจในกำรบรหำรกำรศกษำ

การกระจายอ�านาจในการตดสนใจไปสโรงเรยนเปนการเพม

ความรบผดชอบใหแกหวหนาสถานศกษา ครผสอน และผ

ปกครองของนกเรยน การกระจายอ�านาจทางการศกษามงยก

ระดบคณภาพการศกษาโดยการสรางความแขงแกรงใหโรงเรยน

รบผดชอบรวมกบชมชนทองถน ในทางปฏบต การด�าเนนงาน

ตามยทธศาสตรกระจายอ�านายเปนไปอยางไมเทาเทยม ทงนผล

ทไดขนอยกบปจจยทองถน อาท การจดสรรเงนทน ทรพยากร

บคคล ภาวะผน�าทแขงแกรงของหวหนาสถานศกษา การม

สวนรวมของผปกครอง และการสนบสนนจากเจาหนาทรฐ

กำรจดกำรศกษำของภำคเอกชนกบคณภำพ การศกษา

นบตงแตป 2000 โรงเรยนเอกชนเพมจ�านวนขนอยางรวดเรว

นกเรยนในโรงเรยนเอกชนมกจะท�าคะแนนไดดกวาเดกใน

โรงเรยนรฐบาล เมอมการประเมนผลการเรยนร อาจเปนเพราะ

วานกเรยนทมความพรอมกวามกจะเขาเรยนในโรงเรยนเอกชน

ดงนนเดกทมฐานะดกวาและมความสามารถสงกวา รวมทงม

ภาคเครอขายโรงเรยนทดกวาจงกลายเปนผรบคณประโยชนจาก

การศกษามากทสด ขณะทโรงเรยนของรฐบาลกตองใหบรการ

กลมประชากรดอยโอกาสมากขน แทบจะไมมหลกฐานใดๆ ท

บงชวาโรงเรยนเอกชนมแนวคดรเรมในการปรบปรงคณภาพ

การศกษา อนทจรง โรงเรยนรฐบาลอาจจะมชองทางปรบปรง

หลกสตรมากกวาเอกชน ขณะทโรงเรยนเอกชนตองตอบสนอง

ความตองการของผปกครองทอยากใหบตรหลานไดคะแนนสอบ

สงๆ

แทบจะไมมหลกฐานใดๆ เลยทบงชวาโรงเรยนเอกชนชวยปรบปรงคณภำพการศกษา

44


$

ÃÐ´Á¾ÅÑ§à¾×èÍÊÃŒÒ§à¨µ¨Ó¹§·Ò§¡ÒÃàÁ×Í§ÍÑ¹ÁÑè¹¤§Ç‹Ò´ŒÇÂ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒà¾×èÍ»Ç§ª¹·Ñé§ã¹ÃÐ´ÑºªÒµÔáÅÐÃÐ´ÑºÊÒ¡Å ÃÇÁ·Ñé§¾Ñ²¹Òá¼¹»¯ÔºÑµÔ§Ò¹áË‹§ªÒµÔ µÅÍ´¨¹à¾ÔèÁ¡ÒÃÅ§·Ø¹·Ò§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÍÂ‹Ò§ÁÕ¹ÑÂÊÓ¤ÑÞ

¡ÒÃ¤ÅÑ§

การกระจายทรพยากรจำเปนตองปรบปรงใหเกดความเสมอภาคและประสทธผล

เพมประสทธภาพในการกระจายงบชวยเหลอ

หาชองทางเงนทนใหมๆเพอสนบสนนงานการศกษาทมงบไมเพยงพอ (เชน การลงทนจากภาคเอกชน การอปถมภจากบรรษท)

ความโปรงใสและความรบผดชอบ

การมสวนรวมของภาคประชาสงคมทขนแขงนำไปสผลสำเรจ

ใหความสำคญกบงบการศกษา

12 ประเทศในแอฟรกามคาใชจายครวเรอนเพอสอการเรยนการสอนสงถง 56%

งบจากรฐและผบรจาค คำวงวอนดานมนษยธรรมคาสอการเรยนการสอน

เพมงบการศกษา

เชน การเพมประสทธภาพในการจดสงตำราเรยนในฟลปปนส ทำใหประหยดงบได 1.84 ลานดอลลาร

64% ของประเทศสามารถทำได ควบคไปกบการขยายตวทางเศรษฐกจอยางมนคง

เพมงบประมาณ ลดชองวางคาใชจายของนกเรยน

องคการประชาสงคมชวยเนนใหเหนความสำคญ

ใน 38 ประเทศตอหวระหวางนกเรยนชนประถมและอดมศกษาไดสำเรจใน 30 ประเทศ

โดยรฐบาลหลายประเทศ โดยเฉพาะประเทศยากจน (เชน บราซล เอธโอเปย เนปาล)

ป 2012 จาก 142 ประเทศทมขอมล

39 ประเทศใชจาย 6% หรอมากกวาของ GNP เพอการศกษา

ประถ

มศกษ

า

ประถ

มศกษ

า

1999 2012

อดมศ

กษา

อดมศ

กษา

=

1%

หรอมากกวาจากรายไดของประเทศ (1999-2012)

12

34

5

6เปาหมาย

EFA

นอกจากใชเพอการประถมศกษาแลว สวนใหญเปนคาใชจายทไมสอดคลองกบ EFA

ในป 2013 งบชวยเหลอดานมนษยธรรมโดยรวม จดสรรใหการศกษาเพยง 2%

ป 1999 จาก 116 ประเทศทมขอมล

18 ประเทศใชจาย 6% หรอมากกวาของ GNP เพอการศกษา

X

*จากประเทศทมขอมล





âÍ¡ÒÊ


ËÅÑ§»‚ 2015

1. ÃÑ°áÅÐ¼ÙŒºÃÔ¨Ò¤à§Ô¹ª‹ÇÂàËÅ×Í¨ÓµŒÍ§ãËŒ¤ÇÒÁÊÓ¤ÑÞ¡Ñº¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ´ŒÒ¹·Õè¶Ù¡ÅÐàÅÂ ÍÒ·Ô

¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ»°ÁÇÑÂ âÍ¡ÒÊ·ÕèÊÍ§ áÅÐ¡ÒÃÃÙŒË¹Ñ§Ê×Í¢Í§¼ÙŒ ãËÞ‹

2. ¨Óà»š¹µŒÍ§»ÃÑº»ÃØ§à¤Ã×èÍ§Á×ÍÇÔà¤ÃÒÐË�à¾×èÍÊÃŒÒ§¤ÇÒÁà¢ŒÒã¨

à¡ÕèÂÇ¡ÑºÇÔ¸Õ¡ÒÃ¨Ñ´ÊÃÃ§º¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ ¨Óà»š¹µŒÍ§à¾ÔèÁ¢ŒÍ¼Ù¡ÁÑ´


45


ระดมพลงเพอใหเกดเจตจำานงทางการเมองอนมนคงวาดวยการศกษาเพอปวงชนทงในระดบชาตและระดบสากล รวมทงพฒนาแผนปฏบตงานแหงชาต ตลอดจนเพมพนการลงทนสำาหรบการศกษาพนฐานอยางมนยสำาคญ

กรอบแผนปฏบตการดาการเรยกรองใหรฐบาลแตละประเทศและ

ผบรจาคเพมพนธกจดานการเงนใหมากพอทจะขบเคลอนผลงาน

ใหบรรลเปาหมายของ EFA นอกจากนยงกระตนใหบรรดาผ

บรจาคสนบสนนงานของรฐโดยการเพมความชวยเหลอดานการ

ศกษาขนพนฐาน พรอมทงขอใหผบรจาคหยบยนความชวยเหลอ

อยางมประสทธผลใหมากเทาทจะมากได รวมทงเรยกรองใหทก

ประเทศเพมความรบผดชอบตอพลเมองของตนเองใหมากขน

ปฏญญาดาการทระบวาไมควรมประเทศใดกาวไปไมถงเปา

หมาย EFA ดวยสาเหตขาดแคลนทรพยากรนน นบเปนหนงใน

ความลมเหลวทเดนชดทสดในชวงเวลาของการปฏบตงานการ

ศกษาเพอปวงชน ผบรจาคไมยอมปฏบตตามค�ามนสญญาทให

ไว ความเพยรพยายามของรฐจากกลมรายไดต�าหลายประเทศ

ในการจดสรรงบประมาณการศกษาโดยเนนความส�าคญทการ

ประถมศกษา เปนภารกจทควรคาแกการยกยองชนชม แตกยง

สามารถปรบปรงไดอกโดยใหความส�าคญกบงบการศกษาใน

ภาพรวมควบคไปดวย ทงน ทงรฐบาลและผบรจาคตางพากน

ละเลยเปาหมายขออนๆ ของ EFA โดยไมใหเงนสนบสนน สงผล

ใหความกาวหนาในเปาหมายดงกลาวเปนไปอยางเชองชา

ควำมเปลยนแปลงเกยวกบพนธกจดำนงบประมำณเพอ EFA ของรฐนบตงแตปฏญญำดำกำร

กรอบปฏบตการดาการก�าหนดใหรฐบาลเปนเสาหลกในการ

จดสรรงบประมาณให EFA ความคาดหวงขอนสมหวงดงตงใจ

แมกระทงในภมภาคทยงตองพงพาความชวยเหลอนอกประเทศ

ซงงบของรฐเพอการนมากกวางบชวยเหลอจากตางชาตจนเทยบ

กนไมตด

ในป 2006 กลมผบรหารระดบสงของ EFA เสนอใหรฐจดสรรงบ

ประมาณการศกษาราว 4-6% ของ GNP และเมอเปรยบเทยบ

กบงบประมาณดานอนๆ ของรฐบาล ควรกนงบเพอการศกษาไว

ประมาณ 15-20% ของงบประมาณโดยรวม

ความกาวหนาดานการใหความส�าคญตอการศกษาเปนไปใน

แบบผสมผสาน ในภาพรวมทวโลก งบประมาณเพอการศกษาใน

ป 2012 คดเปนสดสวน 5% ของ GNP ส�าหรบกลมประเทศราย

ไดต�า คาเฉลยอยท 4% และในจ�านวน 142 ประเทศทมขอมล

96 ประเทศจดสรรงบการศกษาราว 4% หรอมากกวานนของ

GNP (รวม 14 ประเทศรายไดต�า และ 18 ประเทศรายได

ปานกลางคอนไปทางต�า) ในบรรดา 96 ประเทศนมถง 39

ประเทศทจดสรร 6% หรอมากกวานนของ GNP เพองบ

ประมาณการศกษา

งบการศกษาไมไดขยบในอตราความเรวเดยวกนกบการขยายตวทางเศรษฐกจและจ�านวนผเขาเรยนเสมอไป

การขยายตวทางเศรษฐกจในชวงป 1999-2012 สงผลใหงบ

การศกษาของรฐขยายตวตามไปดวยโดยเฉลยการเตบโตทาง

เศรษฐกจในอนภมภาคซาฮาราอยท 4.0% แตงบการศกษาของรฐ

โดยเฉลยสงถง 6.1% ตอป หากเปรยบเทยบกน ชวงป 1999-

2012 เศรษฐกจในเอเชยใตและตะวนตกขยายตวโดยเฉลย 4.5%

ขณะทงบการศกษาของรฐสงกวานนเพยงเลกนอยคอ 4.9% ตอป

งบประมาณแผนดนในหลายๆ ประเทศไมไดใหความส�าคญกบการศกษามากเทาทควร

นบตงแตป 1999 เปนตนมา เมอมองดสดสวนงบประมาณของ

รฐในภาพรวม จะเหนไดวาแทบไมมความเปลยนแปลงเลย ใน

ป 2012 คาเฉลยทวโลกอยท 13.7% ซงยงอยหางไกลเปาหมาย

15-20% ประเทศในอนภมภาคซาฮาราจดสรรงบประมาณเพอ

การศกษาสงสด (18.4%) ตามมาดวยภมภาคเอเชยตะวนออก/

แปซฟก (17.5%) และเอเชยใต/ตะวนตก (12.6%)

งบการศกษาเจยดใหการศกษาปฐมวยเพยงนอยนด

ในป 2012 จากงบการศกษาในภาพรวมของรฐ ทวโลกจดสรรงบ

ใหการศกษาปฐมวยเพยง 4.9% อเมรกาเหนอและยโรปตะวนตก

จดสรรให 8.8% ของงบการศกษา ขณะทอนภมภาคซาฮารา

จดสรรใหแค 0.3%

ในป 2012 มการจดสรรงบเพอการศกษาอยท 5% ของ GNP

กำรคลง

46


การจดสรรเงนทนเพอการประถมศกษาเตมไปดวย ความหลากหลาย

ทงเปาหมายการศกษาของ EFA และ MDG ตางกเนนการ

ขยายการจดการประถมศกษาทมคณภาพโดยไมตองเสยคาใช

จายใดๆ ซงหมายความวาตองเพมการลงทนอยางมาก เพอให

ความส�าคญกบงบประมาณเพอการประถมศกษา ทวาจาก 56

ประเทศทมขอมลในป 1999 และ 2012 มเพยง 16 ประเทศ

เทานนทเพมงบประมาณของรฐเพอการประถมศกษา

ในประเทศยากจนหลายๆ แหง งบประมาณกอนใหญทสดของการประถมศกษาคอเงนเดอนคร

ในกลมประเทศรายไดต�าและปานกลางคอนไปทางต�า พบวาเงน

เดอนครคดเปน 82% ของงบการประถมศกษาทงหมด ในขณะท

คาเฉลยในกลมประเทศรายไดสงอยท 64% หลายๆ ประเทศจงม

ทรพยากรไมเพยงพอเพอการบรรลเปาหมายอนๆ เชน คณภาพ

และประสทธภาพ งานวจยของธนาคารโลกป 2003 และกรอบ

งานป 2004 ของโครงการรเรม Fast Track ของ EFA เสนอ

แนะใหกนงบการประถมศกษาไว 1 ใน 3 เพอเปนคาใชจายอนๆ

ทนอกเหนอเงนเดอนบคลากร ในป 2012 จาก 36 ประเทศ

ในกลมรายไดต�าและปานกลางทมขอมล งบการประถมศกษา

แบงเปนคาต�าราเรยน และสอการเรยนการสอนเพยง 2%

อก 16 ประเทศจดสรรใหนอยกวา 1% มเพยงคเวตกบมาลาว

เทานนทจดสรรใหเกอบ 5% หรอมากกวานน

ประเทศสวนใหญเพมงบประมาณใหการมธยมศกษา

จ�านวนเดกทเขาเรยนตอชนมธยมศกษาเพมสงขนจนท�าให

จ�าเปนตองเพมทรพยากรเพอการน ในป 1999 และป 2012 จาก

61 ประเทศทมขอมลเกยวกบการมธยมศกษา 38 ประเทศเพม

งบระดบมธยมศกษา และ 15 ประเทศในจ�านวนนอยในกลม

ประเทศรายไดต�าและปานกลางคอนไปทางต�า

คอรรปชนยงคงสบงบประมาณการศกษาอยางตอเนอง

เหนไดชดวาการคอรรปชนโดยรฐสงผลเสยตอความเสมอภาคใน

การใหบรการประชาชน ซงรวมดานการศกษา กรอบปฏบตการ

ดาการระบวา “คอรรปชนคอสาเหตหลกทท�าใหการใชทรพยากร

เพอการศกษาไรประสทธผล จงควรขจดโดยใชมาตรการทรนแรง

เฉยบขาด” องคการประชาสงคม (CSO) ไดแสดงบทบาทส�าคญ

ในการตอตานการคอรรปชน ถงแมจะด�าเนนการมากวาหนง

ทศวรรษแลวกตาม แตปญหาคอรรปชนในแวดวงการศกษากยง

คงอย และผเสยผลประโยชนสวนใหญกคอคนจน ผซงไมมทาง

เลอกอนใดนอกจากการศกษาจากภาครฐ

ความเสมอภาคและการมสวนรวมในงบการศกษาโดยถวนหนาทกกลม

การจดสรรงบประมาณของรฐเพมใหภาคการศกษาเพยงอยาง

เดยวยงไมพอ เพราะจ�าเปนตองแบงปนทรพยากรใหเทาเทยม

กนดวย นนหมายความวาเปาหมายจะตองครอบคลมทกกลมท

อยหางไกล EFA มากทสด อาท กลมยากจนทสด กลมผพการ

กลมคนในเขตทรกนดาร และชนกลมนอย อยางไรกตาม หลายๆ

ประเทศยงคงใชวธจดสรรงบประมาณการศกษาใหแกเดกเทา

กนเปนรายหว โดยมองขามความเหลอมล�าระหวางโรงเรยน

ภมภาค และความตองการ ทหลากหลาย ของกลมผดอยโอกาส

ส�าหรบประเทศรายไดต�าสวนใหญมหลกการมนคงในการทมเท

งบประมาณไปทการประถมศกษา เพราะเปนระดบทมแนว

โนมวาเดกยากจนจะสามารถเขาถงได แตโดยเฉลยในป 2012

ประเทศรายไดต�าใชจายงบประมาณส�าหรบเดกนกเรยนระดบ

อดมศกษามากกวาเดกชนประถมถงคนละ 11 เทา ขณะทใน

ประเทศรายไดสงมากกวากนเพยง 1.3 เทา ดงนนในประเทศท

ไดรบการคาดหวงมากทสดวาจะใชงบของรฐเพอชวยเหลอคน

ยากจน กลบกลายเปนวาผลประโยชนจากการศกษาโดยเฉพาะ

ในระดบทเขาถงคนรวยกอนเพอน ยงคงตกอยกบกลมคนรวย

ตอไป

ครอบครวตองเกอหนนความพยายามจดการศกษาของรฐ โดยเฉพาะเมอรฐไมจดสรรงบให

ปญหาในหลายๆ ประเทศไมไดอยทคาใชจายดานการศกษาไม

เพยงพอ แตอยทวาคาใชจายกอนโตตองเปนภาระของครวเรอน

ใน 50 ประเทศจากกลมรายไดต�า กลาง และสงในทกภมภาคท

มขอมล พบวา ในชวงเวลาหนงระหวางป 2005-2012 คาใชจาย

จากครวเรอนเพอการศกษาสงถง 31% และใน 25 ประเทศทรฐม

งบการศกษาต�าทสด คาใชจายครวเรอนเพอการศกษาพงขนเปน

42% ขณะทใน 25 ประเทศทมงบการศกษาสงสด คาใชจายครว

เรอนอยท 27%

ควำมชวยเหลอจำกนำนำชำตเพอกำรพฒนำ

ภายหลงป 2000 มความคาดหวงสงวาประชาคมผบรจาคจะเพม

เงนชวยเหลอเพอสนบสนนการศกษาใหสอดคลองกบเปาหมาย

EFA 6 ประการ ขณะทเงนชวยเหลอการศกษาขนพนฐานเพม

ขนโดยเฉลย 6% ตอป แตสดสวนโดยรวมของเงนสนบสนนการ

ศกษาไมเปลยนแปลง และไมเคยเกน 10% เมอเปรยบเทยบ

กน งบชวยเหลอดานสาธารณสขเพมจาก 9% เปน 14% เงน

สนบสนนการศกษาในภาพรวมเพมขนตอเนองจนถงป 2010 แต

ในชวงป 2010-2012 ลดลง 10% (คดเปน 1,300 ลานดอลลาร

โดยรวม)

ในป 2012 ประเทศรายไดต�ำใชจำยงบเพอเดกนกเรยนระดบอดมศกษามากกวาเดกชนประถมถงคนละกวา 11 เทา

47


การกระจายงบชวยเหลอตามระดบการศกษา

งบชวยเหลอการศกษาขนพนฐานซงครอบคลมเปาหมาย EFA

ถง 5 จากทงหมด 6 เปาหมายเพมสงสดในป 2009 และ 2010

ชวงป 2010-2012 งบชวยเหลอดานนลดลงถง 15% คดเปน

921 ลานดอลลาร ในทางตรงขามงบชวยเหลอระดบอดมศกษา

ลดลงเพยง 6% เมอมองในปรมาณของตวเงนจรงๆ ในป 2012

งบชวยเหลอการอดมศกษาสงกวางบชวยเหลอการศกษาขน

พนฐาน

เงนทนชวยเหลอการศกษาจากนอกประเทศมงเนนการประถม

ศกษาเปนส�าคญ จนท�าใหละเลยเปาหมายอนๆ ของ EFA เมอ

ตองปนสวนจากงบชวยเหลอในหมวดการศกษาขนพนฐาน งบ

ชวยเหลอดานทกษะพนฐานในการด�ารงชพส�าหรบเยาวชนและ

ผใหญ รวมทงงบการศกษาปฐมวยจงถกปรบลดลงมาโดยตลอด

ทงนยทธศาสตรของผบรจาคไมใหความสนใจในเรองการศกษา

ผใหญ การศกษาทางไกล การศกษานอกโรงเรยน และการศกษา

ส�าหรบกลมเดกพเศษ

กำรกระจำยงบชวยเหลอตำมภมภำค

งบชวยเหลอการศกษาขนพนฐานในอนภมภาคซาฮารา ซงม

เดกไมไดเรยนหนงสอมากกวาครงหนงของจ�านวนเดกไมไดเขา

โรงเรยนทวโลก เพมขนอยางตอเนองนบตงแตป 2002 และเรม

ลดลงหลงป 2009 โดยเฉลยในชวงป 2002-2004 อนภมภาค

ซาฮาราไดรบงบชวยเหลอ 47% จากงบชวยเหลอการศกษาขน

พนฐานทวโลก แตลดลงเหลอ 31% ในชวงป 2010-2012 สวน

เอเชยใตและตะวนตกไดรบงบชวยการศกษาขนพนฐานคอนขาง

คงทโดยเพมจาก 21% เปน 22%

กำรกระจำยงบชวยเหลอใหคนยำกจน

ในทศวรรษ 1990 คนยากจนของโลกถง 93% กระจกตวอยใน

กลมประเทศรายไดต�า แตในป 2012 คนยากจน 72% ของทว

โลกอาศยอยในกลมประเทศรายไดปานกลาง ในปจจบน 59%

ของเดกทไมไดเขาโรงเรยน กระจกตวอยในกลมประเทศรายได

ปานกลาง อยางไรกตาม เราควรใหความส�าคญกบประเทศท

จ�าเปนตองไดรบงบชวยเหลอดานการศกษาขนพนฐานมากทสด

ตอไป ทวาประเทศรายไดต�าไดรบงบชวยเหลอดานนลดลงจาก

40% เหลอเพยง 34% ภายในชวงเวลาหนงทศวรรษ

ภำพรวมของงบชวยเหลอเปลยนแปลงไปนบตงแตป 2000

งบความชวยเหลอเคยมาจากแหลงเดยวคอ องคการเพอความ

รวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา แตหลงจากป 2000 เขต

ทมพลงอ�านาจทางเศรษฐกจรายใหมๆ กไดรวมผนกก�าลงเพอ

ตาราง 10: งบชวยเหลอเปาหมาย EFA ทนอกเหนอการประถมศกษาไมเพมขนเลย งบชวยเหลอการศกษาทงหมดตามพนธสญญา เฉลยทก 3 ป ชวงป 1995-2012

พนล

านดอ

ลลาร

6

5

4

3

2

1

0

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

การศกษาปฐมวย

2000: ผบรจาคใหการรบรองปฏญญาวาดวยเปาหมาย EFA และ MDG

การประถมศกษา ทกษะพนฐานในการด�ารงชพส�าหรบเยาวชนและผใหญ

การมธยมศกษา การอาชวศกษา การอดมศกษา

2005: กลมประเทศ G8 ใหค�ามนวาจะเพมงบชวยเหลอ โดยเนนการจดการประถมศกษาแกเดกโดยไมตองเสยคาใชจาย แตไมมขอผกมดทางการเงนใดๆ

2002: เปดตวโครงการรเรม Fast-Track ของ EFA

2007/8: วกฤตทางการเงนทวโลก สงผลตอสถานะทางเศรษฐกจของ OECD

2011: มการเตมงบครงแรกแก Global Partnership for Education (เดมคอ Fast-Track Initiative)

หมายเหต: ขอมลกอนป 2002 คอพนธสญญาวาจะชวยเหลอเทานน เนองจากไมมขอมลการจายงบชวยเหลอจรง ดวยภาวะผนผวนของพนธสญญาใหความชวยเหลอ จงแสดงกราฟโดยใชคาเฉลยทก 3 ป

แหลงทมา: OECD-DAC (2014).

งบชวยเหลอการศกษาขนพนฐานชะงกงนในป 2010

48


การพฒนาโดยสรางกลไกทางเลอกในระดบโลกขนมาอยางเปน

ทางการ เชนในป 2004 อนเดย บราซล และแอฟรกาใต

รวมกนจดตงองคการ IBSA เพอบรรเทาความหวโหยและ

ความยากจน นอกจากนยงมธนาคารเพอการพฒนาแหงใหม

(New Development Bank) ทจดตงโดยบราซล จน อนเดย

รสเซย และแอฟรกาใต

ผบรจาคยงไมสามารถท�าตามพนธสญญาวาดวยการ จดสงงบชวยเหลอการศกษาใหมประสทธผลมากขน

หลงปฏญญาดาการ มความมงมนทางการเมองมากขนในอนท

จะปรบปรงไมแตเฉพาะดานปรมาณ แตยงหมายรวมการบรหาร

จดการงบชวยเหลอในระดบสากลดวย ปฏญญาปารสป 2005

วาดวยเรองประสทธผลของงบชวยเหลอ ชใหเหนพนธสญญาท

ไมเคยมมากอนในอนทจะจดสงความชวยเหลอใหมประสทธผล

เพมขน ทวาเมอดเปาหมายประสทธผลของงบชวยเหลอทงหมด

13 ขอ มเพยงขอเดยวเทานนคอ ‘จดความชวยเหลอดาน

วชาการใหประสานและสอดคลองกน’ ทบรรลผลภายในป 2010

Cre

dit:

Ami V

itale

\Pan

os P

ictu

res

49


กำรขำดโครงสรำงดำนกำรใหควำมชวยเหลอระดบโลกเปนอปสรรคตอกำรประสำนงำนระหวำงผบรจำคใหมประสทธผล

การประสานงานระดบโลกจะชวยใหผบรจาคสามารถจดสรร

ความชวยเหลอไปยงพนททจ�าเปนตองไดรบมากทสด แตกลไก

ประสานงานทมอยในปจจบนทงในระดบชาตและระดบโลกกไม

ไดชวยในประเดนนมากนก การประชมบคลากรระดบสงครงท 4

เรองประสทธผลของงบชวยเหลอทปซาน สาธารณรฐเกาหลใน

ป 2011 เนนใหใชสถาบนพหภาคตางๆ และกองทนของโลกเพอ

เพมขดความสามารถในการประสานงาน ทวาความชวยเหลอ

ดานการศกษาขนพนฐานในระดบทวภาคสวนใหญกยงคงจดสรร

ใหตามหลกเกณฑสถานท และภาคสวน เหมอนเชนทเคยเปนมา

องคกำรพนธมตรโลกมศกยภำพในกำรก�ำหนดเปำหมำยประเทศทจ�ำเปนตองชวยเหลอ

The Global Partnership for Education : GPE (เดมคอ EFA

Fast Track Initiative ซงจดตงขนในป 2002) สามารถแบกรบ

หนาทส�าคญในดานการประสานงานระดบโลกเรองความชวย

เหลอทางการศกษาได แตกขาดแรงสนบสนนดานการเงนท�าให

ไมสามารถด�าเนนงานไดอยางมประสทธผล ศกยภาพและจด

แขงขององคการนอยทความสามารถในการก�าหนดเปาหมาย

ประเทศทจ�าเปนตองไดรบความชวยเหลอ ชวงป 2010-2012

โดยเฉลย 81% ของงบชวยเหลอการศกษาทงหมดของ GPE

สงมอบใหกบประเทศรายไดต�า เมอเทยบกบ 42% ของงบ

ชวยเหลอจากสมาชกคณะกรรมการชวยเหลอเพอการพฒนา

ของ OECD

ยทธศำสตรกำรใหควำมชวยเหลอจ�ำเปนตอง กำวใหไกลกวำกำรน�ำเดกเขำโรงเรยน

ผลงานความชวยเหลอดานการศกษาทจบตองไดมากทสด คอ

การเพมจ�านวนเดกทไดเขาโรงเรยน โดยเฉพาะการศกษาขน

พนฐาน ทงนนบวาความชวยเหลอจากตางชาตไมไดชวยเหลอ

เรองความเหลอมล�าทางเพศสภาพมากนก ถงกระนนกตาม

เชอวาหากการชวยเหลอจากผบรจาคมประสทธผลมากขน ก

จะสามารถแกไขปญหาทาทายหลายๆ เรองทเปนตวการฉดรง

เดกผหญงไมใหเขาโรงเรยนได อาท ปญหาทเชอมโยงกบความ

ยากจน ปญหาบานไกลจากโรงเรยน รายจายทเกยวเนองกบการ

เขาโรงเรยน และความเชอดานวฒนธรรม

บทบาทความชวยเหลอดานมนษยธรรมกบภาคสวน การศกษา

ทามกลางสภาวะฉกเฉนยดเยอทเกดบอยครงมากขน ภาคสวน

การศกษาในทศวรรษทผานมาจงไดพยายามโนมนาวภาคสวน

ความชวยเหลอดานมนษยธรรม ดวยเหตผลทวาการลงทนเพอ

การศกษาเปนการชวยชวตมนษย อยางไรกตาม ความชวยเหลอ

ดานการศกษากยงคงถกละเลยภายใตระบบความชวยเหลอ

ดานมนษยธรรมซงมงบประมาณไมพอเพยงอยแตเดมแลว ในป

2012 ทงรฐบาล หนวยงานสหประชาชาต ภาคเอกชน และภาค

ประชาสงคม พรอมใจกนเรยกรองใหเพมงบชวยเหลอการศกษา

จากงบรวมของความชวยเหลอดานมนษยธรรมอกเทาตว คอ

อยางนอย 4% ของงบรวม ทวาในป 2013 ภาคสวนการศกษา

กยงคงไดรบเพยง 2%

เอนจโอชวยเหลอเปาหมาย EFA ทถกละเลยไดดกวา

งบชวยเหลอการศกษาในโรงเรยนขององคกรพฒนาเอกชน

(NGO) เพมขน 2,600-5,200 ลานดอลลาร ในหลายๆ ประเทศ

เอนจโอคอผบรจาครายส�าคญส�าหรบงานบรการพนฐานและ

งบชวยการศกษากสะทอนใหเหนวา วตถประสงคของเอนจโอ

สอดคลองกบเปาหมายของ EFA เชน การศกษานอกโรงเรยน

การดแลและการจดการศกษาแกเดกปฐมวย ซงเปนเรองทรฐ

และผบรจาคมกจะมองขาม

ชองทางใหมๆ ในการจดหาเงนทนเพอการศกษา ทวความส�าคญมากขน

ชองทางใหมๆ สามารถจดหางบเพอการศกษาไดมากกวา

5 หมนลานดอลลาร ในป 2010 กลมผน�าดานการหาชองทาง

ใหมๆ เพองบการพฒนา (The Leading Group on Innovative

Financing for Development) เสนอแนะกลไกเพมเงนทนเพอ

การศกษาผาน 9 ชองทางตอไปนคอ 1) ภาษธรกรรมการเงน

2) พนธบตรการศกษาสกลเงนตราในประเทศ 3) กองทนรวม

ลงทนระยะยาว 4) พนธบตรผพลดถน 5) เงนบรจาคโดยสมครใจ

จากผอพยพ 6) การซอขายหนสน 7) ภาษการกฬา 8) พนธมตร

ระหวางรฐกบเอกชน 9) เงนบรจาครายยอย ตงแตป 2002 กลไก

ทคลายคลงกนนสามารถระดมทนเพองานดานสาธารณสขได

กวา 7 พนลานดอลลาร แตแทบจะไมมการน�ากลไกเหลานมา

ประยกตใชเพอหาทนเขาภาคสวนการศกษาเลย

ในป 2013 การศกษาไดรบ งบเพยง 2% จากงบชวยเหลอเพอมนษยธรรมทงหมด

50


ขอเสนอแนะ

1 เนนการดแลและการจดการศกษาแกเดกปฐมวยมากขน

ทกประเทศควรจดการศกษาปฐมวยใหอยในภาคบงคบอยาง

นอย 1 ป โดยใหเปนสวนหนงของการศกษาขนพนฐาน ทงนรฐ

ควรจดหาทรพยากรทจ�าเปนใหดวย

ในกรณทงบประมาณของรฐไมเพยงพอทจะดแลเดกปฐมวยทก

คน รฐควรพงเปาหมายไปทกลมประชากรดอยโอกาสทสดกอน

หากเดกปฐมวยเขาไมถงโครงการในระบบของรฐ ควรสงเสรมให

มโครงการส�าหรบเดกปฐมวยนอกระบบ หรอของชมชน

การดแลและการจดการศกษาควรมคณภาพ โดยมบคลากรท

ผานการฝกอบรม ชวยกระตนพฒนาการทางสตปญญา และสง

เสรมพฒนาการดานอารมณและสงคมของเดกเลกควบคไปดวย

ทกประเทศควรพยายามสรางแรงจงใจเพอดงดดครและผดแล

เดกเลกทมคณสมบตเหมาะสมใหเขามาท�าหนาทนมากขน โดย

ใชมาตรการยกระดบสถานภาพและคาตอบแทนใหทดเทยมคร

ประถมศกษา

2 ท�ำทกอยำงเทำทจะท�ำได เพอใหเดกจบชนประถมศกษาถวนหนา

รฐจ�าเปนตองพฒนามาตรการโอนเงนสดใหสอดคลองกบความ

เปนจรงโดยมเงอนไขแบบงายๆ เพอชวยครวเรอนยากจน เรอง

คาใชจายในการสงบตรหลานไปโรงเรยน อาท คาเลาเรยนแบบ

ไมเปนทางการ คาชดนกเรยน และคาเดนทาง

ในการจะเพมจ�านวนนกเรยนและการลดจ�านวนนกเรยนออก

กลางคนไดนน รฐควรใชมาตรการด�าเนนงานแบบเชอมโยง

หลายๆ ภาคสวนเขาดวยกน เชน สาธารณสข และโภชนาการ

รวมทงการลงทนสรางถนนหนทาง การจดหาสาธารณปโภค

พนฐานน�าและไฟฟา

นอกจากนรฐควรเตรยมแผนฉกเฉนไวเพอรองรบความตองการ

ทางการศกษาของเดกในสถานการณฉกเฉน และในเขตทมการ

รบพงทามกลางความขดแยงไวดวย

3 ปรบปรงงำนปลกฝงทกษะทจ�ำเปนส�ำหรบกำรท�ำงำนและกำรด�ำรงชพใหแกเยำวชนและผใหญ

รฐจ�าเปนตองสรางหลกประกนใหเยาวชนทกคนโดยเฉพาะกลม

ดอยโอกาสมากทสด สามารถเรยนรทกษะขนพนฐานผานโอกาส

ในการเขาถงการมธยมศกษาตอนตนภาคบงคบทไมตองเสย

คาใชจายโดยถวนหนา

เมอตระหนกดวาการเรยนไปดวยท�างานไปดวยสงผลเสยท�าให

เดกขาดโอกาสในการเรยนรทกษะพนฐาน ดงนนทกประเทศจง

ควรใหสตยาบน ประกาศใช และบงคบใชอนสญญามาตรา 138

ขององคการแรงงานระหวางประเทศ (ILO) ซงก�าหนดอายขนต�า

ของการจางงาน

ผก�าหนดนโยบายควรระบและจดล�าดบความส�าคญของทกษะ

ทพงมเมอจบการศกษาแตละขนในระบบ

รฐควรประเมนวาการศกษาหรอการฝกอบรมในรปแบบใด

(ซงรวมการฝกงานจากการปฏบตงานจรง และการเปนลกมอ

ผเชยวชาญ) มประสทธผลมากทสดและเปนการปลกฝงทกษะ

อยางเทาเทยมกน

การตอบสนองความตองการของผใหญทมคณวฒการศกษาต�า

นน รฐควรขยายโอกาสดานการศกษาตอเนอง การศกษาตอและ

การศกษาผใหญ

4 ท�ำใหผใหญทกคนตระหนกในสทธกำรรหนงสอและคดค�ำนวณของตน

นโยบายการรหนงสอและกลยทธตางๆ ควรเชอมโยงนโยบาย

ดานการพฒนาทมอยแลวเขากบความตองการของชมชน

การสาธารณสข การพฒนาชมชน นวตกรรมดานเกษตรกรรม

ตลอดจนการเปนพลเมองทมสวนรวมในสงคมอยางแขงขน

ควรมการสงเสรมการใชโทรศพทมอถอ และไอซทประเภทอนๆ

เพอปลกฝงทกษะการรหนงสอ และการคงทกษะนนไวใหใชการ

ไดตลอดไป ผานการด�าเนนงานในรปแบบพนธมตรระหวางภาค

รฐกบภาคเอกชน

51


ทกประเทศควรเสรมความแขงแกรงใหกบโครงการการรหนงสอ

โดยการก�าหนดระดบของทกษะตางๆ ทผใหญพงม และคอย

ตดตามความกาวหนา รวมทงวดผลสมฤทธอยางตอเนอง

5 เปลยนจดเนนจำกควำมเสมอภำคไปทกำรบรรลผลควำมเสมอภำคทำงเพศสภำพ

การสรางสภาพแวดลอมในการเรยนรใหมความเหลอมล�านอย

ลงนน จ�าเปนตองตงเปาใชทรพยากรเพอใหมสงอ�านวยความ

สะดวกดานน�าและสขอนามย รวมทงสอการเรยนการสอน

พอเพยง

รฐจ�าเปนตองสรางหลกประกนใหโครงการฝกอบรมครกอน

ประจ�าการและขณะประจ�าการ ครอบคลมกลยทธส�าหรบครเพอ

ใชสอนและจดการในหองเรยน ทงนตองมการรางโครงการ

ดงกลาวใหสมพนธกบความไมเสมอภาคทพบเจอจรงๆ ใน

บรบทของทองถน

สวนหลกสตรควรมลกษณะละเอยดออนทางดานเพศสภาพ โดย

ตองรวมเรองสขอนามยดานการเจรญพนธ และการสอนเรอง

เพศศกษาเขาไวดวย

6 ลงทนเพอคณภำพกำรศกษำ

รฐจ�าเปนตองลงทนอยางเหมาะสมเพอจดใหบรการการศกษาท

มคณภาพดแกประชาชน โดยควรใหความส�าคญในเรองการสง

เสรมความเปนมออาชพและการสรางแรงจงใจใหแกคร นอกจาก

นควรตองพจารณาความเสยงในการจางครชวคราวดวยความ

รอบคอบ

ครควรไดรบการสนบสนนในดานเนอหาหลกสตรทเหมาะสม

และครอบคลมผเรยนทกกลม เพอชวยยกระดบการเรยนรและ

สามารถท�าใหนกเรยนทเรยนออนตามทนเพอนๆ ทงยงจ�าเปน

ตองชวยจดหาทรพยากรการเรยนรทเหมาะสมโดยเฉพาะหนงสอ

เรยน ใหเพยงพอส�าหรบนกเรยนทกคน

สไตลและวธการสอนตองตอบสนองบรบทหองเรยนทมหลาก

หลายวฒนธรรม ในสงคมทมการใชพหภาษา นโยบายดาน

ภาษาในภาคสวนการศกษาเปนสงส�าคญยงตอการเรยนรทม

ประสทธผล

ระบบการก�ากบดแลการศกษาควรผสมผสานการจดการ

สถานศกษาใหมเสถยรภาพและมความมงมนในการสรางความ

เสมอภาค

รฐควรใชนโยบายการจดสรรครไปประจ�าการยงเขตดอยพฒนา

ใหเหมาะสม

การมเวลาเรยนในหองเรยนอยางเพยงพอและมคณภาพ โดยท

นกเรยนและครตางกท�ากจกรรมการเรยนรรวมกนอยางแขงขน

เปนเรองทส�าคญมาก

ทกประเทศควรเสรมสรางสมรรถนะในการจดการประเมนผล

การเรยนร ซงสะทอนใหเหนประเดนทรฐใหความส�าคญใน

ระดบชาต รวมทงสงเสรมความเพยรพยายามจดการศกษาทม

คณภาพด ตลอดจนการสอนทมประสทธผลและผลสมฤทธใน

การเรยนรอยางเทาเทยมกนในเนอหาวชาทหลากหลาย

7 ระดมเงนทนเพอการศกษาและมงใชทรพยากรเพอกลมดอยโอกาสมากทสด

รฐควรระดมทรพยากรภายในประเทศใหมากขน เพอสรางหลก

ประกนวาจะมแหลงเงนทนอยางยงยนภายใตกรอบงานการ

ศกษาชวงหลงป 2015 ประเทศในกลมรายไดต�าและปานกลาง

คอนไปทางต�าจ�า เปนตองใชงบ 3.4% ของ GDP เพอการศกษา

ปฐมวย การประถมศกษา และการมธยมศกษาตอนตน หรอ

5.4% ของ GDP ส�าหรบการศกษาในทกระดบ

มความจ�าเปนตองจดสรรทรพยากรดานการศกษาของรฐ

เสยใหมโดยเนนการศกษาปฐมวย การศกษานอกระบบ และ

การรหนงสอของผใหญ เพอยงประโยชนใหแกกลมดอยโอกาส

ทงหลาย ผบรจาคควรเพมงบชวยเหลอการศกษามากๆ และ

ดแลใหงบนไปถงกลมเปาหมายจรงๆ การประสานงานงบชวย

เหลอดานมนษยธรรมกบงบเพอการพฒนาของโลกตองไมละทง

ประเทศทตองการความชวยเหลอมากทสดไวเบองหลง

เมอค�านวณดวายงขาดงบอยราวๆ 22,000 ลานดอลลาร ดงนน

ผบรจาคจ�าตองเพมปรมาณเงนชวยเหลอเพอการศกษาปฐมวย

การประถมศกษา และการมธยมศกษาในประเทศรายไดต�าและ

ปานกลางคอนไปทางต�าอยางนอย 4 เทา

การลงทนเพอจดท�าเครองมอตามรอยและวเคราะหทรพยากร

ทางการศกษาทงมวลจะชวยใหรฐและผบรจาคประเมนผลไดด

กวาเดมวา กลมประชากรทมรายไดตางกนไดรบคณประโยชน

จากงบของทางการอยางไร และจะชวยสรางหลกประกนไมให

เดกยากจนทสดตองถกละทงไวเบองหลง

8 พงเปำอยำงมงมนไปทควำมเสมอภำค

สงแรกทส�าคญทสดในการแกปญหาความเสมอภาค คอ รฐ

จ�าตองเปลยนแนวทางในการใชขอมลเพอวางมาตรการทางการ

ศกษาเสยใหม

รฐควรใหความส�าคญกบการใชประโยชนจากขอมลแบบแยกสวน

ซงท�าการส�ารวจโดยโรงเรยน ครวเรอน และตลาดแรงงาน เพอ

น�ามาปรบปรงแผนการศกษาและจดสรรทรพยากรใหกบกลมท

ตองการความชวยเหลอมากทสดโดยตรง

52


9 แกไขปญหาชองวางทกวางมากดานขอมลเพอปรบปรงการตดตามผล

เปนเรองส�าคญยงยวดทจะตองปรบปรงฐานความรของระบบการ

ศกษาแหงชาตเพอปดชองวางดานขอมลทอยในขนวกฤต

ใหครอบคลมเรองคณภาพ ทกษะ การรหนงสอ ไปจนถงเรอง

การคลง งานดงกลาวตองอาศยการเพมสมรรถนะ การประสาน

ความรวมมอดานขอมล และการก�าหนดใชมาตรฐานเดยวกน

ทกประเทศจ�าเปนตองเพมความรวมมอเพอตดตามความ

กาวหนาดานการเรยนรอยางตอเนอง โดยองตวชวดการ

ประเมนผลการเรยนรในวชาตางๆ ในระดบชาต ซงสามารถ

น�ามาเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ได

รฐควรพฒนากรอบงานการตดตามผลเพอรวบรวมขอมลดาน

สถานะทางการศกษาของประชากรกลมตางๆ ทจดเกบใน

ลกษณะแยกสวน

ควรขยายมตขอมลการรหนงสอดานปรมาณ ความนาเชอถอ

และการเปรยบเทยบ เพอปรบปรงการวางแผนและการตดสนใจ

เกยวกบงานการศกษา

แมวาภารกจของ GMR ก�าลงจะปดฉากลง แตรายงานการ

ตดตามผลทวโลกดานการศกษาทเปนไปอยางอสระยงจ�าเปน

ตองด�าเนนไปอยางตอเนอง

10 ขจดปญหาดานการประสานงานเพอจรรโลงแรงสนบสนนทางการเมองจากผบรหารระดบสงส�ำหรบงำนกำรศกษำ

กลยทธในการด�าเนนงานตามแผนการศกษาจ�าเปนตองมมตทาง

วชาการทเขมขน ผนวกดวยความดงดดใจทางการเมอง พรอม

กบจดมงหมายทชดเจนและสมรรถนะทางวชาการทมงมนและ

แยบยล ควรมงบรวมเพอสนบสนนการด�าเนนงานและมการ

ประเมนผลเปนประจ�า รวมทงไดรบการสนบสนนทางการเมอง

และจากหนวยงานทส�าคญๆ อยางชดแจง

จ�าเปนตองมกลไกดแลเรองการรบผดชอบอยางชดเจน เพอ

ท�าใหรฐและผบรจาคตองรบผดชอบในกรณทไมสามารถท�าตาม

เปาหมาย หรอไมปฏบตตามพนธสญญา

การศกษาคอหวใจของการบรรลเปาหมายสวนใหญของแผน

ปฏบตการพฒนาชวงหลงป 2015 นบตงแตเรองการบรโภคอยาง

ยงยนไปจนถงเรองการสาธารณสข และการเปนสงคมทสนตสข

สงบ ทงนควรมการทบทวนและยกรางโครงการและแนวทางการ

ศกษาเสยใหมเพอใหสามารถบรรลเปาหมายดงกลาวได

Cred

it: T

uan

Ngu

yen

www.unesco.org/publishingwww.efareport.unesco.org



UNESCO Publishing

รายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอปวงชน (EFA Global Monitoring Report) ฉบบท 12 น ซงตรงกบ

ก�าหนดเวลาเสนตายของการด�าเนนงานเพอบรรลเปาหมาย 6 ประการตามทระบไว ณ เวทการศกษาโลกทดาการ

ประเทศเซเนกล เมอป 2000 -- น�าเสนอเรองราวความคบหนาอยางละเอยดและครอบคลมทวโลก ขณะทชมชน

นานาชาตเตรยมการจดท�าแผนปฏบตการดานการศกษาและการพฒนาฉบบใหม รายงานฉบบนกไดประมวลผล

ส�าเรจในอดต พรอมกบใครครวญปญหาทาทายทตองเผชญในอนาคต

มสญญาณความกาวหนาทโดดเดนปรากฏใหเหนมากมาย ความกาวหนาสเปาหมายการประถมศกษาถวนหนาเกด

ขนอยางรวดเรว หลายประเทศลดความเหลอมล�าระหวางชาย-หญงไดมาก รฐบาลเองกเพมความใสใจในการสราง

หลกประกนใหเดกๆ ไดรบการศกษาทมคณภาพด อยางไรกตาม แมจะประสบผลส�าเรจในเรองดงกลาว ทวาโลก

ประสบความลมเหลวไมสามารถกระท�าตามพนธสญญาการศกษาเพอปวงชนในภาพรวม เดกและเยาวชนหลายลาน

คนยงคงไมไดไปโรงเรยน กลมทดอยโอกาสมากทสดและยากจนทสดกจ�าตองแบกรบผลพวงแหงความลมเหลวของ

การไปไมถงเปาหมายของ EFA

การศกษาเพอปวงชนป 2000-2015 : ผลสมฤทธกบปญหาทาทาย น�าเสนอการประเมนผลอยางละเอยดของความ

กาวหนาสเปาหมาย EFA ของแตละประเทศ และเนนใหเหนภารกจตางๆ ทยงคงคางคาอย นอกจากนยงชใหเหน

นโยบายทมประสทธผล พรอมเสนอแนะใหมการตดตามและประเมนผลตามเปาหมายการศกษาตอไปภายหลงป

2015 ผก�าหนดนโยบายทงหลายสามารถใชรายงานฉบบนเปนแหลงขอมลทางการทเชอถอได เพอสนบสนนใหการ

ศกษาเปนรากฐานส�าคญของโครงสรางการพฒนาทวโลกชวงหลงป 2015

รายงานการตดตามผลทวโลกเรองการศกษาเพอปวงชน เปนผลงานตพมพทด�าเนนงานโดยอสระและองหลกฐาน

ขอมลจรง เปนเครองมอทจ�าเปนยงส�าหรบรฐบาล นกวจย ผเชยวชาญดานการศกษาและการพฒนา สอ ตลอดจน

นกศกษา เปนงานประเมนผลความกาวหนาดานการศกษาใน 200 ประเทศและดนแดน โดยตพมพเปนประจ�าเกอบ

ทกปนบตงแตป 2002 รายงานผลนจะยงคงด�าเนนตอไปตลอดกรอบเวลาของแผนปฏบตการพฒนาอยางยงยนชวง

หลงป 2015 ในชอวา รายงานการตดตามผลการศกษาทวโลก (Global Education Monitoring Report)

การศกษาเพอปวงชน ป 2000-2015:ผลสมฤทธกบปญหาทาทาย

หนงในการปฏรปครงใหญๆ ทเกดขนหลงป 2000 คอ

นโยบายทกำาหนดใหเดกทกคนตองไปโรงเรยน ซงชวยให

คนทกคนสามารถลมรสผลอนพงปรารถนาของการศกษาได

บางครงอาจจะไปลดรอนแรงงานจากเกษตรกรบาง แตกให

เมลดพนธกลบคนมาเพอชวตทดกวาในภายภาคหนา

- ครโซนม จากภฏาน

พอแมทตองเผชญกบความยากลำาบากจากการไมสามารถ

เขยนจดหมายได ใชโทรศพทมอถอหรอบตรเอทเอมไมเปน

จะยอมทำาทกอยางเพอใหลกหลานมการศกษา จะไดไมตอง

ถกโดดเดยวเพราะการไมรหนงสอ

- อาจารยโอโมวกโฮ ราน เอบเรร

มหาวทยาลยไมดกร ไนจเรย

หนตองออกจากโรงเรยน เพราะเกดเหตการณเกยวกบพวก

ผกอการราย พวกเขาเขามาทำาลายโรงเรยนของพวกหน

ทำาใหไปโรงเรยนไมไดอกตอไป พวกเขาไมชอบการแตงตว

ของนกเรยนหญงบางคน แลวตะโกนใสหนาวาเสอผาทพวก

หนใสไมเขาทา แลวกทำาลายโตะนกเรยน หนงสอเรยน และ

ของของพวกหน โรงเรยนนาจะเปนสถานททเราควรจะได

เรยนรเรองตางๆ

- ซตา นกเรยนจากไนจเรย

เดกทอายตำากวาหาขวบ ทกคนตองเขาสถานศกษาสำาหรบ

เดกปฐมวย การศกษาปฐมวยตองมความสำาคญในลำาดบตนๆ

- มารธา อซาเบล คาสตาโน

ครประถมศกษาจากโคลอมเบย

http://www.unesco.org/publishing


การศึกษาเพื่อปวงชน 2000-2015

Documents