บทท 13 อทยานแหงชาตและวนอทยานแหงชาต

อทยานแหงชาต ( NATIONAL MRK ) และวนอทยานแหงชาต ( NATIONAL FOREST )เปนแหลงนนทนาการธรรมชาตขนาดใหญทสรางเสรมประสบการณและจดบรการทางดานนนทนาการเพอบคคลและชมชนทอยในความรบผดชอบขององคกรของรฐ ไดแก กรมปาไม แระทรวงเกษตรและสหกรณ ประวตพฒนาการ ปาไม สตวปา ทดน ทวทศนสวยงามตามธรรมชาต เปนสงทมนษยทกยคทกสมยใฝฝนทจะอยใกลชด ทงเพอการยงชพ เพออยอาศย เพอการพกผอนหยอยใจ และเพอการศกษาคนควา อทยานปา ไดถกบนทกไวในประวตศาสตร ตงแตสมยอารยธรรมเกากอน เชน ในประเทศจน พระจกรพรรคไดออกประพาสอทยานปา ลาสตว และจากหลกฐานประวตศาสตร เชนกน ในสมยอารยธรรมของอยปยและอนเดย ยคโรมน ผน าของประเทศไดมการใชปาไมเพอการลาสตว เพอสรางบรรยากาศนนทนาการสวนพระองค อทยานแหงชาตทไดมการจดการอยางเปนระบบ ( SYSTEMATIC ) ดงเชนปจจบนน ไดกอตงขนครงแรกในป พ.ศ. 2413 ( ค.ศ. 1870 ) หรอประมาณ 120 ปมาน โดยคณะส ารวจของสหรฐอเมรกาไดท าการส ารวจแผนดนในเขตเยลโล สโตน ซงเปนอาณานคมของบรเวณชายแดน 3 รฐ ไดแก ไอดาโอ และไวโอนง เหนวาม สงของหายากตามธรรมชาตมากมายเชน น าพรอน โคลนรอน ทงหญา ภผาหนทสวยงาม พนธสตวปานานาพนธ เชน หม ควาย ควายปาไบซน กวาง นก เสอ สงหโต เปนตน และโดยเฉพาะทวทศนน กอใหเกดจนตนาภาพทดแกมวลมนษย นาจะไดมการสงวนรกษาเพอใหอนชนและประชาชนไดมโอกาสสมผสแหลงนนทนาการธรรมชาตน คณะผส ารวจจงไดมอบดนแดนหรอสวนสาธารณะขนาดใหญ ( PARK ) ใหแกรฐบาลสหรฐอเมรกา ในศาสนคอมโตไดใชค าวา “ อทยานแหงชาตเยลโลสโตน ” ( YELLOW STONE NATIONAL PARK ) ในทสด ปค.ศ. 1872 รฐบาลกลางสหรฐไดใชกฎหมายคมครองอทยานน เรยกวากฎหมายอทยานแหงชาต ดงนนศพทค าวา “ อทยานแหงชาต ” จงไดถกบญญตอยางเปนทางการและใชกนมาจนปจจบนจากสหรฐอเมรกา อทยานแหงชาต กไดแพรหลายไปทวประเทศ เพอสงวนรกษา ธรรมชาต ทวทศนทสวยงาม หายาก สตวปาและพรรณไมตนไมทหายาก เชน อทยานแหงชาตโยเชมต ( YCSEMITE NATIONAL PARK ) มความงดงามธรรมชาตเปนเยยมในรฐแคลฟอรเนย อทยานแหงชาตแกรนแคนยอน ( GRAND CANYON NATIONAL PARK ) ซงถอวาเปนสงมหศจรรยของโลกทธรรมชาตสรางรปปนทมลกษณะเหมอนกนเปนหมนแสนรป ทเกดจากกระแสน า กระแสลมใหญโตมหมา อทยานแหงชาต ซควอนนา ( SEQUIUA NATIONAL RARK ) ทยงมตนไมทยงมชวต ปจจบนอาย 2500 – 3500 ปอยเปนกลม ถอวาเปนสงหายาก และมหศจรรยยงในรฐแคลฟอรเนย ไปรแคนยอนทเหมอนกบทอยของเทวดานางฟาเปนหนสสด แดง เหลอง สม มากมาย

กระแสลมเซาะเปนภาพทสวยงามตระการตาในรฐบหา อทยานแหงชาตไดโนเสาร(DINOSOAR PARK) ซงพบซากโครงกระดกไดโนเสารในบรเวณภเขาหลายสบตวในรฐโคโลราโต จดทมการประกาศอทยานแหงชาตของสหรฐประมาณ 200 แหง นอกจากนกมปารกทเลกลงมาอกมากมายและประเทศตางๆ ทวโลกตางกน าเอาความคดอทยานแหงชาตไปด าเนนการ ในปจจบนมอทยานแหงชาตทวโลกประมาณ 1,500 แหง และมงพฒนาอทยานแหงชาตเพอประโยชนนนทนาการ อนรกษณธรรมชาต และศกษาวจยธรรมชาต อทยานแหงชาตในประเทศไทยอยในความดแลของกรมปาไม กระทรวงเกษตรกรและสหกรณ มการพฒนาการตงแตปพ.ศ. 3486 เมอกรมปาไมไดจ าด าเนนการจดตงอทยานแหงชาตขนครงแรกท ภกระดง จงหวดเลย แตอยางไรกตามการด าเนนงานหยดชงกลง เนองจากขาดการสนบสนนในดานการเงน เจาหนาท และการจดการ ตอมาจอมพลสฤษด ธนรชต อดตนายกรฐมนตร ไดใหความสนใจในเรองปาไม และคมครอง และสงวนรกษาทรพยากรณธรรมชาต ไดน าเสนอตอคณะรฐมนตรโดยเสนอใหกระทรวงเกษตรและสหกรณ ด าเนนการจดตงอทยานแหงชาต ในปพ.ศ.2502 และไดด าเนนการประกาศเปนกฎหมายวา “พระราชบญญต” อทยานแหงชาตในปพ.ศ.2504 โดยก าหนดโครงการพฒนาปาไมทมทวทศนสวยงาม ธรรมชาตทหายาก และสถานทเหมาะแกการจดเปนอทยานแหงชาตตามระบบสากล โดยในปพ.ศ.2504 ประกาศเปนอทยานแหงชาตจ านวน 14 แหง ไดท เขาใหญ ในพนทนครนายก นครราชสมา สระบร และปราจนบร ภกระดง ในพนทจงหวดเลย ทงแสลงหลวง ในพนท จงหวดพษณโลก และเพชรบรณ เขาสลอบ(เอราวณ) ในพนทจงหวดกาญจนบร ดอยสเทพ ในพนทจงหวดเชยงใหม ดอยอนทนนท ในพนทจงหวดเชยงใหม ดอยขนตาล ในพนทจงหวดล าปาง และล าพน น าหนาว ในพนทจงหวดเพชรบรณ ลานสาง ในพนทจงหวดตาก เขาสระบาป ในพนทจงหวดจนทบร เขาคชกฏ อยในพนทจงหวดจนทบร เขาภพาน อยในพนทจงหวดสกลนคร เขาสามรอยยอด อยในจงหวดประจวบครขนธ เขาหลวง อยในพนทจงหวดนครศรธรรมราชและสราษฎรธรน จนถงปจจบน(2531) ประเทศไทยมอทยานแหงชาตจ านวน 56 แหง รวมพนททงหมด18.09ลานไร หรอ 5.64 ของพนททงหมด และในป 2534 ทางกระทรวงเกษตรและสหกรณไดตงเปาหมายจะประกาศอทยานแหงชาตของประเทศไทยเปน 110 แหง

ความหมาย อทยานแหงชาต หมายถง พนทดนขนาดใหญซงมระบบนเวศนภายในพนททไมถกเปลยนแปลงดวยการกระท าของมนษยและพนดนนนมคณสมบตเดนเปนพเศษ ในดานธรรมชาต การศกษาหรอวทยาศาสตร ใชประโยชนเพอการทองเทยว พกผอนหยอนใจของประชาชน พนทประกอบดวย พชและสตวนานาชนด มทศนยภาพของพนท ความส าคญทางธรณวทยาและเปนถนทอยอาศยของสตวและพช องคการของรฐจะตองดแลและควบคมมใหมนษยเปลยนแปลงสภาพพนทธรรมชาต ดงกลาวจะตองด าเนนการสนบสนนใหระบบนเวศนในบรเวณพนทเปนไปโดยแรงผลกดนของธรรมชาตอยางแทจรง ประชาชนท าอย รบบรการมสทธไดรบอณญาตเยยมชมเพอสนบสนนใหเกดความซาบซง ความคดสรางสรรคทางการศกษา วฒนธรรมและเพอนนทนาการ วตถประสงค อทยานแหงชาตมวตถประสงคเพอ เปนสถานทพกผอนหยอนใจ เปนสถานทเพอศกษาคนควาวจย วตว ปา และพรรณไม ตลอดจนทรพยากรณธรรมชาตอนๆทมคณสมบตและลกษณะเดนหายาก เพอชวยรกษาและอนรกษณ ตนน าล าธาร ภเขา เกาะ แกง สตวปา และพนธไม และทรพยากรณทหายาก เพอสงเสรมเศรษฐกจของราษฎรในทองถน จากการส ารวจของกรมปาไม (2531) รายงานวา ประเทศไทยมอทยานแหงชาตจ านวน 56 แหง เปนพนทรวม 18.09 ลานไร หรอ 5.64 ของพนททงหมดของประเทศไทย และมอทยานแหงชาต 33 แหง พนท 223,661 ไร และจากการส ารวจการใชบรการของประชาชน เพอนนทนาการและศกษาอทยานและอทยานมจ านวน 5 ลานคนในป 2526 ซงเปนตวเลขทแสดงใหเหนวา ประชาชนไทย และชาวตางประเทศใหความนยมและหนมาใชบรการอทยานแหงชาตเปนจ านวนมาก ในขณะเดยวกน กรมปาไมกก าลงขยายอทยานแหงชาต เพอเตรยมตอนรบผ ใชบรการ โดยตงเปาหมายวาจะขยายอทยานแหงชาตของประเทศไทย จาก 56 แหง เปน 110 แหงในป 2534 ซงหากวาในป 2530 จะมผ ใชบรการเพอนนทนาการจ านวนไมนอยกวาปละ 10 ลานคน อทยานแหงชาตของประเทศไทยไดรบเลอกเปนมรดกของกลมประเทศอาเซยน ดงน เพราะวา ลกษณะเดนทสวยงามเปนพเศษ เหมาะแกการสงวนรกษาเพอประชากรของโลกจะไดเยยมชม และศกษา ไดแก อทยานแหงชาตเขาใหญ ซงเปนผแทนเขตปาทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อทยานแหงชาต ตะรเตา เปนผแทนเขตปาทางภาคใต

ในการประชมพฒนาหวหนาอทยานแหงชาตป 2547 ไดก าหนดความเปนมาตรฐานของอทยานแหงชาต ของไทยโดยแบงออกเปน 4 ขนไดแก หมายถง อทยานแหงชาตทมความส าคญ ระดบนานาชาต เปนทรจกกนดในวงการนานาชาต เชน เขาใหญ และตะรเตา หมายถง อทยานแหงชาตทมความส าคญระดบชาตและเปนทรจกมชอเสยงในระดบประเทศไทย เชน อทยานแหงชาตภกระดง ทงแสลงหลวง น าหนาว ดอยขนตาล เอราวล เปนตน หมายถง อทยานแหงชาตทมความส าคยระดบภาคในทองถนเปนทรจกของประชาชนในภาคนนๆ เชน เขาสามรอยยอด น าตกพลว ทบลาน แมปง ดอยสเทพ ศรสชนาลย เปนตน หมายถง อทยานแหงชาตทมความหมายระดบทองถน แพรหลายและรจกกนในจงหวด ทงรวมถงวนอทยานตางๆ ในทองถนดวย เชน เขาชะเมา ภเรอ คลองลาน แหลมสน เขอนศรนครนทร หาดเจาไหม แกงละนะ เขาสามหลน อาวพงงา เปนตน หลกเกณฑในการเลอกบรเวณทดนเพอจดตงเปนอทยานแหงชาต หลกเกณฑตางๆ ทถอปฏบตกนมาแตตนเปนแนวเดยวกนกบทสากลใชปฏบตสรปไดดงน คอ บรเวณใดทจะถอวามคณคาควรแกการครอบครองรกษาไวเปนอทยานแหงชาต ควรจะมคณลกษณะดงน มทวทศนตามธรรมชาตทสวยงามและเดนเปนพเศษ มสวนประกอบของภมประเทศทแปลกและหายากม ธรรมชาตหรอโบราณวตถทมความส าคญทางธรณวทยาและทางประวตศาสตรเปนพเศษ 2. มพนธไม ( FLORA ) และพนธสตว ( FAUNA ) ทส าคญทหายาก 3. สามารถใหประชาชนพกผอนหยอนใจ สมผสกบธรรมชาตอนบรสทธ เกดความรนรมยในสงทมความเปนปาวเวก ทหาไมไดในเมองทเตมไปดวยผคน และแวดลอมไปดวยสงประดษฐแสงส ทไมเปนธรรมชาต 4. ควรมพนทกวางขวาง พอทจะเพอปลกพนธไมและพนธสตวมชวตอยไดเองตามธรรมชาต พนทมขนาดกวางอยางนอย 10 ตารางกโลเมตรหรอ 62,500 ไร เพอรกษาสถานะภาพทางนเวศน 5. ไมวาบรเวณนนจะมขนาดใดกตามเนอทสวนนนควรทจะมลกษณะเหมาะสมกบการใชเปนแหลงใหประชากร เปนทเหมาะทจะใหความสะดวก และบรการทจ าเปนแกปรพชาชนผไปเทยวได 6. บรเวณนนจะตองคงคณคาและประโยชนตางๆ ดงกลาวมาขางตน ทงในปจจบนและอนาคต เพอใหสมกบงบประมาณของประเทศทจ าน ามาใชจาย มาใชในการพฒนา เพออ านวยประโยชนใหแกประชาชนในปจจบน และใชจายเพอการคมครองรกษาใหเปนมรดกทมคาคงอยตอไป ใหชมชนรนหลงไดมโอกาสรบประโยชนเชนเดยวกนในอนาคต ส าหรบประเทศไทย เ มอพจารณาการบกรกท าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเปนปาเขาในปจจบนแลว เปนทนาวตกมากกวาเนอทมลกษณะเขาหลกเกณฑอทยานแหงชาตจะหมดไปอยางรวดเรว ดงนนเพอทใหประเทศเรามอทยานแหงชาตทม

คณภาพด และสามารถจดสนองความตองการของประชาชนใหทวถงกน โดยการกระจายอทยานแหงชาตไปตามภาคตางๆ อยาเพยงพอแลว รฐบาลกควรจะถอเปนภาระเรงดวนและเปนนโยบายทส าคญ ท าการวางแผนระยะไกลรบด าเนนการส ารวจหาบรเวณเนอททมลกษณะเขาหลกเกณฑ ด าเนนการสงวนบรเวณเหลานไวในรปของอทยานแหงชาตโดยเรวยงกวาทเปนอยโดยการเตรยมการทมสายตาไกล เพอรบสถานการณในอนาคต หากไมรบด าเนนการสงวนไวแตเนนๆ บรเวณทมลกษณะทางธรรมชาตทดเดนกจะสญไป เพราะการบกลกท าลายลางของเอกชนทเหนแกความร ารวยสวนตว ท าใหเรามความจ าเปนตองยอมรบเอาบรเวณทมคณภาพและคณคาทางธรรมชาตต ากวามาตรฐานมาเปนอทยานแหงชาต เพราะความตองการของประชาชนในดานน จะเพมสงขนทวคณในอนาคตเปนเงาตามตวโดยการเพมจ านวนประชากรของชาต ปจจบนความเหนทวา พระราชบญญตอทยานแหงชาตเปนกฎหมายทคมครองทรพยากรธรรมชาตไดดทสดควรอาศยกฎหมายฉบบนในการทจะคมครองและรกษาเนอทปาอดมสมบรณไปดวยทรพยากรปาไม อนมคาทยงถกรบกวนมารกษาไวใหคงอยในรปของอทยานแหงชาตใหมากทสด เพอใหทรพยากรปาไมของประเทศไดรอดพนจากการท าลายลางของเอกชนทเหนแกประโยชนสวนตว นบไดวาเปนความเหนทจะใชกศโลบายทเหมาะสมตอสถานการณของปาไมของประเทศดงทเปนอยในเวลาน เพราะอาจเปนวธเดยวทจะกทรพยากรปาไมของชาตใหคงอยตอไป แตอทยานแหงชาตทไดรบมาในรปนจ าเปนตองแยกประเภทออกไปเพอใชการจดการไดเปนไปตามวตถประสงคเดมทตงไว ประโยชนของอทยานแหงชาต ตามวตถประสงคขอทสองของอทยานแหงชาตทวา เพอด าเนนการใหทรพยากรธรรมชาตทคมครองรกษาในรปของอทยานแหงชาต ไดอ านวยประโยชนทงทางตรงและทางออมแกรฐและประชาชนสบไปนน จ าเปนตองรจกและเขาใจใหแนชดเสยกอนวา อทยานแหงชาตมประโยชนอะไรบาง และจะใชประโยชนนนอยางไร ใครเปนคนด าเนนการเพออ านวยประโยชนบางอยางใหเกดขน และใครเปนผ ปองกนรกษาใหอทยานแหงชาตยงคงอยเปนมรดกสบทอดไปชวลกหลาน รวมทงมนโยบายอยางไรทจะท า ใหการด าเนนการเพออ านวยประโยชน และเพอชวยกนรกษาใหไดผลตามวตถประสงคทตงไวโดยสมบรณ อทยานแหงชาตเปนประโยชนตอรฐและประชาชน กตอเมอรฐและประชาชนใชประโยชนจากอทยานแหงชาตในทางทถก อทยานแหงชาตถอไดวา เปนทรพยากรชนดหนง แตเปนทรพยากรทใหผลตผลตางกบทรพยากรอยางอน เชน ปาไม อาจใหผลเปนไม แหลงแรกใหผลเปนแร แตอทยานแหงชาตใหผลในทางจตใจซงไดใชประโยชนอทยานแหงชาตทส าคญยอมเปนไปในรปของการพกผอนหยอนใจ ( RECREATION ) มทวทศนยงมผลในทางทจะจงใจ ( INSPIRE ) ใหประชาชนทไปเทยวเกดความรสกนกคดในทางสรางสรรคและดงาม ซงมผลสงใหวฒนธรรมทางจตใจของประชาชนในชาตสงสงตามไปดวย เพอใหเหนกระจางชด เราสามารถทจะแบงประโยชนของอทยานแหงชาตไดเปน ขอๆ ดงน

1. เปนแหลงสนทนาการหรอสถานทพกผอนหยอนใจของประชาชน ทใหผลดตอสขภาพทงทางจตใจและรางกาย 2. อทยานแหงชาตเปนเหมอนพพธภณฑกลางแจง ( OUTDOOR MUSEVME ) ทกวางใหญไพศาล จะเอาวตถ ธรรมชาตทส าคญตางๆ ไวมากมายเพอรกษาไวเปนสมบตอนล าคาของชาตตลอดไป 3. เปนสนามส าหรบศกษา คนควา ทดลอง และเปนทแสวงหาความรทางธรรมชาตวทยาทกสาขาของนกเรยน นสต นกศกษา ตลอดจนประชาชนทวไป 4. เปนเขตสงวนพนธไมและพนธสตว ( PLANTS AND WILDLIFS ) ไดดทสด 5. เปนการปองกนรกษาตนน าล าธารไดดทสด ในกรณทอทยานแหงชาตนนมลกษณะเปนปาเขา และเปนแหลงตน น าล าธาร 6. เพอรกษาไวซงโบราณวตถและสถานททมความส าคญทางประวตศาสตรของชาต ใหคงอยเปนสงเตอนใจของคน ทงปจจบนและอนาคต ในกรณทอทยานแหงชาตนนมความส าคญในทางประวตศาสตรดวย 7. เพอประโยชนทางดานเศรษฐกจและสงคมในปจจบน และความมนคงปลอดภยของชาตในอนาคต ประโยชนใน ขอสดทายเปนประโยชนทเกดขนทางออม แตมความส าคญอยมากจงจ าเปนตองชใหเหนความส าคญนพอประมาณ ในดานเศรษฐกจ อทยานแหงชาตใหประโยชนกเพราะเปนแหลงทองเทยวทดงดดนกทองเทยวจากทกมมโลก นกทองเทยวเหลานยอมน าเงนตราตางประเทศเขามาสประเทศไทยเปนจ านวนมหาศาล ท าใหฐานะเศรษฐกจของชาตดขน ส าหรบนกทองเทยวทประชาชนคนไทยกมสวนท าใหเกดกระแสเงนหมนเวยนและกระจายรายไดเขาสชนบทกอใหเกดธรกจบรการแกนกทองเทยวหลายอยาง ท าใหประชาชนมรายไดเพมขน ในดานสงคม ยอมเปนทยอมรบกนวา ประชาชนแตละคนเปนสวนประกอบของสงคม ถาสวนประกอบสงคมขนอยในสภาพดกท าใหสงคมโดยสวนรวมดตามไปดวย อทยานแหงชาตจงเปรยบเหมอนแหลงพกฟนสขภาพทางรางกายและจตใจ ทเสอมโทรมภายใตความกดดนของปญหาเศรษฐกจและสงแวดลอมทเปนพษ ใหกลบคนสสภาพทสมบรณดงเดม ในดานความมนคงและปลอดภยของชาต อทยานแหงชาตเปรยบเสมอนคลงมหาสมบตทมค ามหาศาล มทพยากรปาไมและแรธาต ในยามวกฤตเมอชาตตองการจะใชทพยากรเหลานเพอความอยรอด กสามารถน ามาใชได แตยามปกตเชนน ฐานะของประเทศยงไมยากจนเกนไปจนถงกบตองน าเอา

ทรพยากรธรรมชาตเหลานออกมาใช เพยงเพอผลทางเศรษฐกจระยะสน เพราะความเสยหายทอาจเกดขนนน ยอมหมายถงความสญเสยความเปนธรรมชาตดงเดมตลอดไป ความมนคงและความปลอดภยของชาตยอมมความส าคญเหนอสงอนใดในชาต ตวอยางทมในปจจบนไดแก การสรางสถานเรดารในอทยานแหงชาตเขาใหญ และอทยานแหงชาตดอยอนทนนท แตการตดตงอปกรณทางการทหารเชนน หากวาไมมความจ าเปนจรงๆ แลวกไมควรทจะมขนในเขตอทยานแหงชาต เพราะจะเปนสงทไปท าใหเกดการเสอมเสยแกสภาพธรรมชาต ซงเปนการขดกบวตถประสงคของอทยานแหงชาต แตเมอไมสามารถหาภมประเทศทเหมาะสมแหงอนไดอกแลว กอาจยนยอมใหมการตดตงสงเหลานขนในเขตอทยานแหงชาตได โดยพยายามใหมการเปลยนแปลงสภาพธรรมชาตแวดลอมใหนอยทสด และไมควรใหกดขวางปดบงทวทศนทเปนลกษณะเดนภายในอทยานแหงชาต การแบงเขต ( ZONE ) ในเขตอทยานแหงชาต เพอใหการจดการและบรหารงานของอทยานแหงชาตเปนไปดวยความมประสทธภาพ เพอบรการสรางเสรมประสบการณนนทนาการแกบคคล และชมชน การแบงเขตในอทยานแหงชาตทนยมมดงน 1. เขตสงวนพเศษ ( SPECIAL PRESERVATION ZONE ) เปนเขตทสงวนพเศษเพอการอนรกษจดเดนทส าคญและหายากเพอประโยชนตอประชาชนไดศกษาหรอใชเวลาวางใหเกดประโยชนในบรเวณโซนนจะมการเขมงวดในเรองการดแลรกษามากกวาโซนอนๆ 2. เขตปาเปลยว ( WILDERNESS ZONE ) เปนเขตทมพนทกวางใหญ เพอการอนรกษปาเปลยวธรรมชาต จะเปนเขตใหเขาไปใชสอยหรอศกษาธรรมชาตได อาจจะมสงอ านวยความสะดวกทจ าเปน บรเวณนไมมเสนทางรถยนตผาน 3. เขตสงแวดลอมธรรมชาต ( NATIONAL ENVIRONMENT ZONE ) เปนเขตทจดขนเพอบรการประชาชนส าหรบสรางเสรมประสบการณกลางแจง ( OUTDOOR EDUCATION ) ทางเดนธรรมชาต ศกษาน าตก ตนน าล าธาร หรอ ศกษา ทอยของสตวปา ตนไมปา บรเวณนจะมอปกรณอ านวยความสะดวกเทาทจ าเปน จะไมมทางรถยนตผาน 4. เขตนนทนาการกลางแจง ( OUTDOOR RECREATION ZONE ) เขตนเปนพนทจดเพอบรการประสบการณนนทนาการตางๆ เชน ทศนยภาพเพอความงดงามของธรรมชาต เพอการศกษา เพอการสมผส ธรรมชาต ปาเขา สตวปา ตนน าล าธาร เปนตน บรเวณนอนญาตใหมทางรถยนตผานได 5. เขตบรการของอทยาน ( PARK SERVICE ZONE ) เปนเขตทบรการประชาชนทเขามาในบรเวณอทยานแหงชาต จะเปนศนยบรการทพกอาศย ทตงคายพกแรม ทปกนก ศนยบรการเชอเพลง อาหารและ สงจ าเปนอนๆ มรานขายของทระลก และสงกอสรางอนๆ 6. เขตประวตศาสตรและวฒนธรรม ( HISTORIC & OULTURAL ZONE ) ซงเปนเขตทใชอนรกษเพอการประวตศาสตรและวฒนธรรมบรเวณนนๆ

7. เขตทพกอาศยของเจาหนาทอทยานและอปกรณ ( MRK RESILENCE AND MAINTENANCE ZONE ) ส าหรบใหเจาหนาทและผ รบผดชอบไดอยอาศยและซอมแวมพฒนาอทยานแหงชาต เขตนควรอยในจดทไมใชจดเดนของอทยาน หรอบงสายตาของนกทองเทยว จดใหบรการเพอประสบการณนนทนาการของอทยานแหงชาต ทางอทยานแหงชาตถอเปนนโยบายใหบรการแกประชาชนทมาพกผอนหยอนใจในอทยานแหงชาตดงน 1. ใหนกทองเทยวไดทรายถงความมงหมายของการจดตงอทยานแหงชาตใหทราบถงวธการใชประโยชนการศกษาหาความร และความเพลดเพลนอยางถกตอง โดยไมท าความเสยหายแกสงแวดลอม 2. ใหมวทยากรบรรยายพรอมกบฉายภาพยนตร หรอสไลด ตามคายพกแรม และจดทเหนสมควรบรรยาย จะชวยใหนกทองเทยวมความรและมความประทบใจมากขน เพอนกทองเทยวเขาใจนโยบายและทราบถงการบรการของอทยานแหงชาตทดแลว เรากจะทราบคณคาของอทยานแหงชาตดขน และจะเขาใจวาคณคา มรดกของชาต จากนนเขากจะใชประโยชนดวยความระมดระวง และสนบสนนโครงการของอทยานแหงชาต 3. อทยานจะตองท าทางศกษาธรรมชาต ( NATURE TRIAL ) และมรายละเอยดเกยวกบพนธไมสตวปาทงสองขางทาง และถาเหนสมควรกควรท านทรรศการขางทางดวย ( WAY SIDE EXHIBITS ) 4. การบรรยายและเผลแพร จะตองอาศยอปกรณตางๆ เชน เอกสาร รปภาพ สงกอสราง และจะตองขอความรวมมอจากเจาหนาทและบคลากรภายนอกดวย 5. จดตงพพธภณฑเปนอาคารส าหรบจดตงนทรรศการเกยวกบธรรมชาต และประวตศาสตร 6. ตงศนยบรการนกทองเทยว ( VISITER CENTER ) เพอใหค าแนะน า ใหความรและบรรลจดประสงคในการจดการดานอนๆ ภาพในในศนยจะตองมหนวยงานประชาสมพนธ มเอกสารแจก นทรรศการและอปกรณตามโสตทศนศกษา 7. ใหจดสรางโรงหนงกลางแจง ( OUTDOOR THEATER ) และมการบรรยายตอนกลางคน ซงจะใหความรและความบนเทง 8. อทยานแหงชาต ควรจะรวมมอกบโรงเรยน สถาบน ผพมพ นกเขยน และหนวยงานอนๆ เพอเผยแพรความรอนจะชวยกระตนใหประชาชนเกดความรสกหวงแหนธรรมชาต และชวยรกษาสงแวดลอม 9. ใหนกทองเทยวมโอกาสไปชมสตวปา โดยอทยานจะสรางหอดสตวใหแตจะตองไมเปนการรบกวนสตวดวย 10. ในอทยานแหงชาตนน สามารถมกจกรรมกลางแจงไดหลายอยางเชน การเดนออกก าลงปนเขา ปนจกรยาน ขมา ชมวว กฬาทางน า ศกษาธรรมชาต ถายรป ออกแคมปปกนก เปนตน และกจกรรมตางๆเชนนจะตองไมท าใหเสยหายแกธรรมชาต และจะตองไมรบกวน และขดแยงซงกนและกน

11. ความงามของธรรมชาตในอทยานแหงชาต จะบนดาลใจใหศลปนทงหลายเกดความคดในทางสรางสรรค ฉะนนจงเหนสมควรจดทพกและจดการสอนใหกบผ ทสนใจในดานศลปกรรมดวย รายชออทยานแหงชาต จ านวน 56 แหง ล าดบท ชอ จงหวด เนอท ( ไร ) ประกาศในราชกจจานเบกษา (วน เดอน ป) 1 เขาใหญ นครนายก 1,355,468.75 18 ก.ย. 2505

สระบร -71.79 นครราชสมา ปราจนบร

2 ภกระดง เลย 217,581.25 23 พ.ย. 2505 -5.0 25 ต.ค. 2521

3 ทงแสลงหลวง พษณโลก 801,000 29 ม.ค. 2506 เพชรบรณ 789,000 13 ธ.ค. 2515

789,000 27 พ.ค. 2518 4 เขาสามรอยยอด ประจวบครขนธ 38,300 28 ม.ย. 2509

23,000 1 เม.ย. 2525 ล าดบท ชอ จงหวด เนอท ( ไร ) ประกาศในราชกจจานเบกษา (วน เดอน ป) 5 น าหนาว เพชรบรณ 603,750 4 พ.ค. 2515

ชยภม 603,750 26 ก.ย. 2525 6 ดอยอนทนนท เชยงใหม 168,750 2 ต.ค. 2515

/ 301,500 13 ม.ย. 2521 7 ภพาน กาฬสนธ 418,125 13 พ.ย. 2515

สกลนคร 418,125 6 ม.ย. 2518 8 ตะรเตา สตล 931,250 19 เม.ย. 2517 9 เขาหลวง นครศรธรรมราช 356,250 18 ธ.ค. 2517 10 ดอยขนตาล ล าบาง,ล าพน 159,556.25 5 ม.ค. 2518 11 น าตกพลว จนทบร 84,062.5 2 พ.ค. 2518 12 เอราวณ กาญจนบร 343,750 19 ม.ย. 2518 13 เขาฉะเมา จนทบร,ระยอง 52,300 31 ธ.ค. 2518

เขาวง 14 เขาคชณกฏ จนทบร 36,687 4 พ.ค. 2520 15 ลานสาง ตาก 65,000 14 พ.ค. 2522 16 ภเรอ เลย 75,525 26 ก.ค. 2522 17 เฉลมรตนโกสนทร กาญจนบร 36,875 12 ก.พ. 2523 18 รามค าแหง สโขทย 213,125 27 ต.ค. 2523 19 ไทรโยค กาญจนบร 312,500 27 ต.ค. 2523 20 ทะเลบน สตล 63,550 27 ต.ค. 2523 21 หมเกาะอางทอง สราษฏรธาน 63,750 12 พ.ย. 2520 22 เขาสก สราษฏรธาน 403,450 22 ธ.ค. 2523 23 คาดโตน ชยภม 135,737.5 31 ธ.ค. 2523 24 ดอยสเทพ – ปย เชยงใหม 100,662.5 14 เม.ย. 2524 / 62,500 26 ก.ย. 2525 25 อาวพงงา พงงา 250,00 29 เม.ย. 2524 ล าดบท ชอ จงหวด เนอท ( ไร ) ประกาศในราชกจจานเบกษา (วน เดอน ป) 26 ศรสชนาลย สโขทย 133,250 5 พ.ค. 2524 27 เขาสามหลน สระบร 27,856.25 2 ม.ย. 2524 28 แกงกระจาน เพชรบร 1,548,750 12 ม.ย. 2524 ประจวบครขนธ 273,125 27 ธ.ค. 2527 29 หมเกาะสรนทร พงงา 84,375 9 ก.ค. 2524 30 เขาพนมเบญจา กระบ 31,325 9 ก.ค. 2524 31 หาดในยาง ภเกต 56,250 13 ก.ค. 2524 32 แมปง ตาก,ล าพน,เชยงใหม 626,875 13 ก.ค. 2524 33 แกงคะนะ อบลราชธาน 50,000 13 ก.ค. 2524 34 เขาแหลมหญา ระยอง 81,875 1 ต.ค. 2524 35 เวยงโกศย แพร,ล าปาง 256,2509 ต.ค. 2524 36 หาดเจาไหม ตรง 144,300 14 ต.ค. 2524 37 น าตกแมสรนทร แมฮองสอน 247,875 29 ต.ค. 2524 38 เขอนศรนครนทร กาญจนบร 957,500 23 ธ.ค. 2524

39 ทบลาย ปราจนบร,นครราชสมา 1,400,000 23 ธ.ค. 2524 40 ตนกระบากใหญ ตาก 93,125 23 ธ.ค. 2524 41 ปางสดา ปราจนบร 527,500 22 ก.ค. 2525 42 เขาป – เขายา ตรง,พทลง,นครศรธรรมราช 433,750 27 พ.ย. 2525 43 หมเกาะสมรน พงงา 406,250 31 ธ.ค. 2525 44 คลองลาน ก าแพงเพชร 187,500 25 ธ.ค. 2525 45 หมเกาะชาง ตราด 406,250 31 ธ.ค. 2525 46 แหลมสน ระนอง,พงงา 196,875 19 ส.ค. 2526 47 หาดนพรตน กระบ 243,725 6 ส.ค. 2526 ล าดบท ชอ จงหวด เนอท ( ไร ) ประกาศในราชกจจานเบกษา (วน เดอน ป) 48 ภหนรองกลา พษณโลก,เลย 191,875 26 ก.ค. 2527 49 หมเกาเภตรา ตรง,สตล 308,987.5 31 ธ.ค. 2527 50 ภเกา-ภพานค า อดรธาน,ขอนแกน 201,250 20 ก.ย. 2528 51 แมยม แพร,ล าปาง 284,219 1 ม.ค. 2529 52 เขาล าป (หาดทายเมอง) พงงา 45,000 14 เม.ย. 2529 53 ภจอง-นายอง อบลราชธาน 428,750 1 ม.ย. 2530 54 แมวงค ก าแพงเพชร,นครสวรรค 558,750 14 ก.ย. 2530 55 น าตกชาตตระการ พษณโลก339,3752 พ.ย. 2530 56 ศรพงงา พงงา 153,800 16 ม.ย. 2531 อทยานแหงชาต ( NATIONAL FOREST ) หมายถง พนทขนาดเลก จดตงมาเพอจดประสงคส าหรบการพกผอนหยอนใจ มความเดนในระดบทองถน จดเดนของอทยานแหงชาต คอ ธรรมชาตทสวยงาม เชน น าตก เหว หวยน า หนาผา ถ า หาดทราย หรอแหลม ในปจจบน (2531) ประเทศไทยมวนอทยาน 33 แหง เปนวนอทยานสงกดปาไมเขตจ านวน 23 แหง คดเปนพนท 125,036 ไร และสงกดส านกงานปาไมจงหวดตางๆ ม 10 แหง พนท 108,625 ไร รวมทงสน 223,661 ไร ดงตาราง

วนอทยานสงกดส านกงานปาไมเขต ชอ ทตง เนอท(ไร) ด าเนนการ สงกด 1. วนอทยานบอน ารอนฝาง ต.มอนฝน อ.ฝาง จ.เชยงใหม 19,400 13 พ.ย. 12 เ ข ตเชยงใหม 2. วนอทยานโปงเดอด ต.ปาแป อ.แมแตง จ.เชยงใหม 10,000 1 ก.ค. 26 เขตเชยงใหม 3. วนอทยานวงแกว ต.หงฮว อ.วงเหนอ จ.ล าปาง 5,625 1 ก.ค. 21 เขตล าปาง 4. วนอทยานถ าผาไท ต.บานหวด อ.งาว จ.ล าปาง 2,325 2521 เขตล าปาง 5. วนอทยานลอบหลวง ต.หางดง อ.ฮอด จ.เชยงใหม 40,625 16 ม.ค. 09 เขตเชยงใหม 6. วนอทยานตนสกใหญ ต.น าปาดอ.น าปาด จ.อตรดตถ 1,250 1 ต.ค. 12เขตพษณโลก ชอ ทตง เนอท( ไร ) ด าเนนการ สงกด 7.วนอทยานหมอนพระยาแชต.พชย อ.เมอง จ.ล าปาง 1,200 1 ต.ค. 12 เขตล าปาง8.วนอทยานน าตกขนกรณ ต.แมกรณ อ.เมอง จ.เชยงราย 1,000 23 ม.ค.23 เขตเชยงราย 9.วนอทยานน าตกโปงพระบาท ต.บานค อ.เมอง จ.เชยงราย 3,375 21 ม.ค. 23 เขตเชยงราย 10.วนอทยานแพน านางนอน อ.แมสาย จ.เชยงราย5,000 1 ต.ค. 29 เขตเชยงราย 11.วนอทยานน าตกกระเปาะ ต.สลย อ.ทาแซะ จ.ชมพร6 1 ต.ค. 01 เขตสราษฎรฯ 12.วนอทยานน าตกธารโต ต.ถ าทะล อ.ธารโต จ.ยะลา 1,000 1 ต.ค. 03 เขตปตตาน 13.วนอทยานน าตกทรายขาว ต.ทรายขาว อ.โคกโพธ จ.ปตตาน 1,875 1 ต.ค. 27 เขตปตตาน 14.วนอทยานน าตกโผงโผง ต.ปากลอ อ.โคกโพธ จ.ปตตาน 1,550 1 ต.ค. 27 เขตปตตาน 15.วนอทยานน าตกชโป ต.เฉลม อ.ระแงะ จ.นราธวาส 625 1 ต.ค. 19 เขตปตตาน 16.วนอทยานน าตกปราสาทต.พเทน กงอ.ทงยางแดง บางผมหอมจ.ปตตาน 2,5001 ต.ค. 27 เขตปตตาน 17.วนอทยานนางมโนราห ต.ปรง อ.เมอง จ.พงงา 180 15 ก.ย. 23 เขตนครศรฯ 18.วนอทยานน าตกรามญ ต.กระโรม อ.ตะกวทง จ.พงงา 125 24 ต.ค. 26 เขตนครศรฯ 19.วนอทยานถ าผาพวง ต.ผานกเตา อ.ชมแพ จ.ของแกน 3,125 1 ต.ค. 17 เขตของแกน 20.วนอทยานนายง-น าโสม ต.นายง อ.น าโสม จ.อดรธาน 13,112 1 ต.ค. 19 เขตอดรธาน 21.วนอทยานเขากระโด ต.เสมด อ.เมอง จ.บรรมย 8,000 1 ต.ค. 19 เขตนครราชสมา 22.วนอทยานพระแทนดงรง ต.พระแทน อ.ทามะกา จ.กาญจนบร 34428 ม.ค. 25เขตบานโปรง

วนอทยานสงกดกองอทยานแหงชาต ชอ ทตง เนอท( ไร ) ด าเนนการ 1.วนอทยานถ าน าลอด ต.ปางมะผา อ.เมอง จ.แมฮองสอน 6,250 2523 2.วนอทยานน าตกผาเสอ ต.หมอกจ าแป อ.เมอง จ.แมฮองสอน 2,500 16 ม.ค. 23 3.วนอทยานน าตกปแกง ต.แมเยน อ.พาน จ.เชยงราย 10,000 21 ม.ค. 23 4.วนอทยานน าตกจ าปาทอง ต.แมตอม อ.เมอง จ.พะเยา 1,200 16 ม.ค. 23 ชอ ทตง เนอท( ไร ) ด าเนนการ 7.วนอทยานผาเกลดนาค ต.แมตอม อ.เมอง จ.พะเยา 1,000 11 ม.ย. 23 8.วนอทยานน าตกภซาง ต.ภซาง อ.เชยงค า จ.พะเยา 1,200 11 ม.ย. 23 9.วนอทยานหวยแมตระไคร ต.ทาเหนอ อ.สนก าแพง จ.เชยงใหม 147,565 6 ธ.ค. 25 10.วนอทยานถ าแมอส อ.ทาสองยาง จ.ตาก 19,375 15 พ.ย. 25 11.วนอทยานน าตกหวยยาง ต.หวยยาง อ.ทนสะแก จ.ประจวบฯ 5,900 1 ต.ค. 15 12.วนอทยานปราณบร อ.ปราณบร จ.ประจวบครขนธ 1,984 30 ก.ย. 25 13.วนอทยานน าตกหงาว ต.หงาว อ.เมอง จ.ระยอง 1,831 12 ก.ย. 03 14.วนอทยานน าตกโยง ต.ถ าใหญ อ.ทงสง จ.นครศรธรรมราช 10,000 6 ก.พ. 10 15.วนอทยานน าตกโตนไทร ต.เทพกษตรย อ.ถลาง จ.ภเกต 600 1 ต.ค. 03 16.วนอทยานน าตกบรพตร ต.ทาชะมวง อ.รตภม จ.สงขลา 10,937 ต.ค. 05 17.วนอทยานโกสมพ ต.หวขวาง อ.โกสมพสย จ.มหาสารคาม 125 1 ต.ค. 19 18.วนอทยานภหม ต.นคมค าสรอย จ.นครพนม 2,500 13 ก.พ. 23 19.วนอทยานน าตกเจดสาวนอย ต.กลางดง อ.ปากชอง จ.นครราชสมา 500 21 พ.ค. 23 20.วนอทยานชหลง ต.ทาขอมยาง อ.กนทรชย จ.มหาสารคาม199 24 เม.ย. 23 21.วนอทยานเขาแหลมสงห ต.บางกระไชย อ.แหลมสงห จ.จนทบร 9,500 25 ต.ค. 26

วนอทยานสงกดส านกงานปาไมจงหวด ชอ ทตง เนอท( ไร ) ด าเนนการ สงกด 1.วนอทยานถ าปลา ต.หวยผา อ.เมอง จ.แมฮองสอน 315 1 ก.ค. 21 สปจ.แมฮองสอน 2.วนอทยานถ าผาตบ ต.ผาสงห อ.เมอง จ.นาน 582 1 ต.ค.21 สปจ.นาน 3.วนอทยานภพระต.ทาคนโท อ.ทาคนโท จ.กาฬสนธ64,900 1 ต.ค. 26 สปจ.ขอนแกน 4.วนอทยานบ าหลวง ต.กระนวน จ.ขอนแกน 1,200 1 ต.ค. 27 สปจ.ขอนแกน 5.วนอทยานสนมสวาย ต.นาบว อ.เมอง จ.สรนทร18,143 1 ต.ค. 27 สปจ.สรนทร 6.วนอทยานปาสนหนองคต.ทบทน อ.สงขะ จ.สรนทร 6,250 29 ก.ค. 25 สปจ.สรนทร 7.วนอทยานแพะเมองผ ต.น าช า อ.เมอง จ.แพร 500 2 ม.ค. 24 สปจ.แพร 8.วนอทยานนพมวง อ.อทอง จ.สพรรณบร 1,725 26 ธ.ค. 27 สปจ.สพรรณบร 9. วนอทยานน าตกแพง ต.เกาะพงน อ.เกาะพงน จ.สราษฎรธาน 15,000 1 ต.ค. 20 สปจ.สราษฎรธาน 10. วนอทยานน าตกหนาเมอง ต.เกาะสมย อ.เกาะสมย จ.สราษฎรธาน 10 1 ต.ค. 20 สปจ.สราษฎรธาน รวมอทยานสงกดปาไมเขต 23 แหง เปนเนอทประมาณ 125,036 ไร หรอ 200.06 ตารางกโลเมตร รวมอทยานในสงกดปาไมในจงหวดตางๆม 10 แหง เปนเนอท 108,625 ไร หรอ 173.80 ตารางกโลเมตร

หนงสออางอง กรมปาไม(2527),การสมมนาหวหนาอทยานแหงชาตครงท 1 ณ กรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ เกษม จนทรแกว (2527),”สงแวดลอม” เอกสารประกอบการสมมนาครงท 1 ชมพล งามผองใส (2527) ,”ระบบนเวททเกยวของกบการจดการอทยานแหงชาต” เอกสารประกอบการสมมนาครงท 1 เทยม กมกฤส (2518), “อทยานแหงชาตในประเทศไทย” เอกสารเผยแพรของกรมปาไม นวต เรองพาณช (2528), โลกกบการอนรกษ กทม. : โอเดยนสโตร บญเรอง สายศร (2527), ขอคดดเหนบางประการเกยวกบการจดการนโยบายการจดการอทยานแหงชาต เอกสารประกอบการสมมนาครงท 1 พชา พธนขจรวฒ (2527), “อทยานแหงชาตเรองชวตทดกวาจรงหรอ?” เอกสารประกอบการสมมนาครงท 1 สมบต กาดจนกจ (2520) การสมมนาชนน า คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อ านาจ เจรญศล (2528) โลกกบการอนรกษ. กทม. : โอเดยนสโตร เสร เวชบญกร (2531) “อทยานแหงชาต” โครงการปองกนปาไมแหงชาต 2528-2531 หนา 62-76