СЫНЫП ЖЕТЕКШ1СІНІҢ -...

a t to im l

КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ

І р П '

■ Мектепте оқу уәждемесін арттыру

■ Д енім із cay болуға үйренеміз

■ Мектеп журналы ны ң электронды қ нұсқасын құрасты ру

■ Компью тер мен Интернеттің балалар денсаулы ғы на әсері

■ Повыш ение мотивации к ш кольному обучению

■ Учимся бы ть здоровы м и

■ Создание электронной версии ш кольного журнала

■ Влияние компьютераи Интернета на здоровье детей

KAZAKHSTAN

СЫНЫП ЖЕТЕКШ1СІНІҢ

ш т ш ш ш

Открыта подписка на 2011 год! &«Международный центр финансово-экономического развития - Казахстан»

по праву гордится к аж ды м выпущенным изданием! Не откладывайте подписку!

СПРАВОЧНИК КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ

О ОБРАЗОВАНИЕягКФЯИЯ

О ПРАКТИКА

о ОПЫТ

Читайте в 2011 году: нию коллектива класса, предотвра- • Профилактика и предупреждение щение конфликтов. правонарушений, ответственностьДетская агрессия. учащихся за правонарушения.Методы стимулирования учебной • Наркомания в детской и подростко- деятельности. вой среде.ПГК и ЕНТ: как? что? когда? • Изучение дорожных ситуаций. Пра-Авторские проекты классных руково- вила езды на велосипедах, скейтах, дителей, Повышение профессио- роликовых коньках и т. д. нального уровня учителя. Аттестация • Взаимоотношения педагогов и роди- педагогов. телей. Работа с неблагополучными

семьями и многое другое.Материалы в журнале представлены в рубриках:

Работа с классом, с родителями, ■ Педагогические (информационные) технологии, со іт'ппкмкіми инспекторами, с документами. Обмен опытом.

4ии.

) Ребенок и социум. Работа с одаренными детьми, выявление особых способностей каждого ребенка.

» Организация тренингов. Профориентация, мотивация к труду.

&> Организация отдыха детей в пришкольном лагере.

I Патриотическое воспитание.$ Гендерное воспитание в школьном

коллективе. Мероприятия посплоче-

биль.

СПЕШИТЕ ПО, на свой проф<

ПО КАТАЛОГА»АО «Казпочта:«Евразия-прес«Эврика-прес<«KazPress»: +7В РЕДАКЦИИ, (ТОО «МЦФЭР-г. Алматы, ул. Шевченко, уг. ул. Радостовца, т о и/ / л тел/факс: +7 (727) 323-62-13, 323-62-12

(Справочник классногоЮМПЛЕКТАХ:

/ВАТЕЛЬНОГО

ЕЛЬ»

индекс 77133

индекс 77384 индекс 77517

ww.mclr.kzПРЕДЛОЖЕНИЕ ДЛЯ ЗАБОТЛИВЫХ РУКОВОДИТЕЛЕЙ! НЕ ОТКЛАДЫВАЙТЕ ПОДПИСКУ 20111

/ Г . KAZAKHSTAN

РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ ЧЛЕНЫ РЕДАКЦИОННОГО СОВЕТААлтынбек НухулыҚРБГМ Г'ылым комитет} терагасыныңорынбасары, химия гылымдарының докторы, профессор

Бөрібөков Қадірбөк ҚозыбайулыҚР БГМ техникэлық және кесіптік білім беру департаментінің директоры

Амантаева Майра ТурғанқызыҚР Ылім жәие ғылым қызметкерпері косіподақтары odat-ht ЗТБ-чің ггіврайымы. Астана қ.

Жумашсп Қаныбок БокболатульіМаңгьістау облысы әкішнің орынбасары

Сманов Бақтияр ОрысбайулыБілім беру жүйесіиің басшы және ғылыми-педагогикалық кадрлары біліктілігін арттыратын респуйликалық институтының директоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор

Дорожкина Любовь АнатольевнаБіпім веру жүіюс.інің басиіы жәпе гылыми-псдагогикалық кадолары біліктілігін арттыратын республикалық институты директорының тәрбие жумыстар женіндегі орынбасары. доцент

Алтынбек Нухулызаместитель председатели Комитетанауки МОН РК. доктор химических наук, профессор

Борибеков Кадырбек Козыбаевичдиректор департамента технического и профессионального образования МОН РК

Амантаева Майра Тургановнапрңдседатипһ ОЮП Союза профессиональных союзов работников образования и науки РК. г. Астана

Жумашев Каныбек Бекболатовичзаместитель акима Мангыстаускои сбласти

Сманов Бактияр Урисбаевичдиректор Республиканского института повышения квалификации руководящих и научно-педагогических кадров системы образования, доктор педагогических наук, профессор

Дорожкина Любовь Анатольевназаместитель директора по воспитательной работе Республиканского института повышения квалификации руководящих и научнопедагогических кадров системы образования, доцент

Иманбекова Бақытгүл ИльясқызыБілііа беру жүйесінің басшы жэне ғылыми-песагогикалық кадрлары біліктілігін арттыратын республикалык Һңст^я, директорының оқу-вдістемелік жумыстар женіндееі орь\педагогика ғылымдарының докторы, доцент

Сәрсенова Нурзила СәрсенқызыАтырау облыстық Кадрлар біліктілігін арттыру j жэне қайта даярлау институтының директоры, \

Иманбскооа Блкі.гггупі. Ильясовназаместитель директора по учебно-методической работе республик&нскозо института повышения квалификации

М?ІЮТ&#ф£&дяицих и научно-педагогических кадров системы( г ВЛод£. гьфпі'мю&шйн, кандидат педагогических наук, доцент

Нн с т р s’ С*!*®**10* 3 Нурзила Сарсеновна' "*; и тУТ9иректд$Атырауского областного института повышения

квалификации и переподготовки кадров, доцент

Милованова Валентина Дадановна№ 9 ЖББМ ММ-нің директоры, психология гылымдарының докторы. ҚРбілім Сюру ісінің үздік қызмигпксрі, подагог- зерттеуіиі, ЖҒРА ноосфералық білім беру бәлімшесіжвнһкһті кпцесшІЫ, Алматы к.

Ғалымжанова Маржан ӨнесқызыАтырау облыстық кадрлар біліктілігін арттыру жэне к,айта даярлау институты директорыныц гылыми-өдістемелік жумыстар женіндегі орынбасары. педагогика гылымдарының кандидаты

Чокушева Әлия ИағалиқызыАлматы облыстық мамандар косібін дамыту институты директорының гылыми-өдістемелік жумыстар женіндегі орынбасары

Жаданова Клара ХамитқызыБілім бару жүйесінің басшы жене гылыми-педагсгикалық кадрлары біліктілігін арттыратын республикалық институтының тербие жэне тулганы әлеуметтендіру кафедрасыньің меңгерушісі, педагогика ғылымдарының докторы

Тайтанова Нуржамал ҚамбылқызыБілім бөру жүйөсінін басшы жэне ғылыми-педагогикалық кадрлары біліктілігін арттыратын республикалық институты- ның төрбие жэне тулганы элеумөттәндіру кафедрасының ағаоқытушысы

НУТртованова Валентина Дадановнадиректор I У ОШ № У, доктор психологических наук, отличник образования РК. педагог-исследователь, советник РАЕН по отделению ноосферного образования, г. Алматы

Галимжанова Маржан Анесовназаместитель директора по научно-методическо и работе Атырауского областного института повышения квалификации и переподготовки кадров, кандидат педагогических наук

Чокушева Алия Иагалиевназшотштель директора по научно-методической работе Алматинского областного института иртрессионапькозо развития кадров

Жаданова Клара Хамитоыназаведующая кафедрой воспитания и социализации личности Республиканского института повышения квалификации руководящих и научно-педагогических кадров системы образования, доктор педагогических наук

Тайтанова Нуржамал Камбыловнастарший преподаватель кафедры воспитания и социапиэации личности Республиканского института повышения квалификации руководящих и научно-педагогических кад[Ю в системы образования

Журнал басылымынын жобасы Еуразияльн Экономикалык Қгкямдастығы Интеграиияпык К ог^те ін ң қслдауымен, оны-,

әлеу>/е-гік бағдарпамалаоынын бірінің аясында жүзеге әсырыгадь.

Проект и ^я н и я курнагк рйвпияувтг.я при полдержкр. Ин’ ограиионного Камитэта Ьврагийскогг. Уконэми^ескэго Сообшооіыы в рым<dx идний иа b u иициапьных nuci pawvi.

М А 3 М ¥ Н Ы __ mСынып жетекшісінің анықтамалығы № 9 /қыркүйекУ 2010

БІЛІМДІ ҚАДАҒАЛАУ

Е. В. АкрамоваМЕКТЕПТЕ ОҚУ УӘЖДЕМЕСІН АРТТЫ РУ............................................ ...........................4

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ҮЙЫМДАСТЫРУ

3. А. МовкебаевәИНТЕЛЛЕКТІ БҮЗЫЛҒАН БАЛАЛАРГА АРНАЛГАН СЫНЫПТАН ТЫС Ш АРАЛАР................................................................... .......................11

СЫНЫП САҒАТЫ

А. К. АбдраковаДЕНІМІЗ САУ БОЛУҒА ҮЙРЕНЕМІЗ......................................................... .......................21

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

T. В. АпжаноеаМЕКТЕП ЖУРНАЛЫНЫҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚН¥СҚАСЫН Қ¥РАСТЫРУ............................................................................ ........................29

ҮЗДІКТЕРДІҢ ҮЗДІГ!-

Р. Н. ҚүрбановаСЫНИ ОЙЛАУ ОҚУ ПРОЦЕСІНІҢНӘТИЖЕСІ РЕТІНДЕ................................................................................... ........................36

ДЕНСАУЛЫҚ МЕКТЕБІ

Л. И. ОдинцоөаКОМПЬЮТЕР МЕН ИНТЕРНЕТТІҢ БАЛАЛАР ДЕНСАУЛЫҒЫНА ӘСЕРІ............................................................................ ........................ 44

' • - : • '■•'■■А

С О Д Е Р Ж А Н И ЕСправочник классного руководителя № 9 /сентябрь/ 2010

КОНТРОЛИРУЕМ УЧЕБУ

Е. В. АкрамоваПОВЫШЕНИЕ МОТИВАЦИИ К ШКОЛЬНОМУ ОБУЧЕНИЮ ...... ................................... 50

ОРГАНИЗУЕМ ВНЕУРОЧНУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

3. А. МовкебаеваВНЕКЛАССНЫЕ МЕРОПРИЯТИЯ ДЛЯ ДЕТЕЙ С НАРУШЕННЫМ ИНТЕЛЛЕКТОМ...................................................... ................................... 57

КЛАССНЫЙ ЧАС

А. К. АбдраковаУЧИМСЯ БЫТЬ ЗДО РО ВЫ М И............................................................. ................................... 67

ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ

Т. В. АлжаноеаСОЗДАНИЕ ЭЛЕКТРОННОЙ ВЕРСИИШКОЛЬНОГО Ж УРН А ЛА ........................................................................ ................................... 75

УРОКИ МАСТЕРСТВА0»

Я Н. КурбановаКРИТИЧЕСКОЕ МЫШЛЕНИЕ КАК РЕЗУЛЬТАТ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА........................................................................... ................................... 82

ШКОЛА ЗДОРОВЬЯ

Л. И. ОдинцоваВЛИЯНИЕ КОМПЬЮТЕРА И ИНТЕРНЕТАНА ЗДОРОВЬЕ Д Е Т Е Й ............................................................................ ...................................90

БІЛІМДІ ҚАДАҒАЛАУ *

МЕКТЕПТЕ ОҚУ УӘЖДЕМЕСІН АРТТЫРУ

Б үгін г і үнемі өзгеріс үстіндегі әлемде жеке тұлғаны тәрбиелеу бі- рінші орынга шыгып отыр. Кез келген білім беру, шындап келгенде, оны дамыту шарты болып табылады. Бул кезде жеке тулганы тэрбиелеу ең алдымен оның қажеттіліктері мен уәждемесін дамытудан турады. Білім беру уәждемесінің сипаты мен жеке тулга ерекшеліктері өзінің мәні жагынан білім беру сапасы болып табылады.

Оқудыңәртүрліуәждемелерініңішінде әдеттетөмендегілербөліпкөрсетіледі:- ішкі уәждемелер: ол субъектінің танымдық қажеттіліктеріне, таным

үрдісінен алатын қанағаттанушылығына байланысты болады. Оқу материалын меңгеру үшін бүл жағдайда оқу әрекөті сипатына ие болатын оқу мақсаты басты орын алады. Оқушы таным процесіне тікелей араласады, бұл оған эмоциялық қанағаттанушылық сыйлайды. Ішкі уәждеменің басымдығы оқушының оқу әрекеті барысындағы өз белсенділігімен сипатталады;

- сыртқы уәждемелер. Егер оқу пәнінің мазмүнын меңгеру оқушы үшін мақсат емес, басқа мақсаттарына қол жеткізу жолындағы қүрал болып саналған жағдайда, оқу әрекеті сырттай уәжделген болып саналады. Бұл жақсы баға (аттестат, диплом), стипендия, мақтау грамотасын алу, жолдастарының мойында- уына қол жеткізу, мұғалімнің талаптарын орындау, т. б. болуы мүмкін. Сыртқы уәждеме кезінде білім алу оқу мақсаты болып саналмайды, оқушы таным процессе тартылмайды. Оқылатын пәндер оқушы үшін іштей қабылданбайды, іш- тей уәжделмейді, ал оқу пәндерінің мазмүны жеке бастың құндылыгы болып есептелмейді (1-кесте).

Өз қызметінің тиімділігі артуына мүдделі мұғалім, әрине, оқыту уәждемесіне назар аударады, оны белсендіруге және жоғары деңгейде ұстауға тырысады. Бұл кезде ол оқушылар уәждемесінің деңгейін және оқытудың әртүрлі форма- ларын, әдістерін, пән мазмүнын пайдалануда оның динамикасын анықтауға мүмкіндік беретін әдістемелік құрал-жабдықтардан алады.

Е. В. Акрамова,№ 24 орта мектеп ММ мүгалімі, Өскемеп қ.

1-кестеОқу уәждемесі

1 2

Оң уәждеме- Оқудан ганибет табу- Нәтижесінің маңыздылыгы

Теріс уәждемеНәтижесі үшін сыйақы

- Оқуға мәжбүрлеу


1 2

Бслгілері- Өз әрекетін жүзеге асыру- Өз пікірін қоргай білу- Сыныптастарын бағалай білу- Нашар оқитындарға түсініксіз жерлерін

үғындыра алу- Үсынылған тапсырмалардың ішінен өз

шамасы жететінін таңцап ала білу

Белгілері- Оқуға мүдделілігі нашар- Тек баға алуға бағдарлану- Мақсат қоя білмеушілік- Қиыншылықтарды жеңе алмаушылық- Мектепке, мүғалімдерге теріс

көзқараста болу

Мектеп уәждемесіне болжам жасай алатын әдістемелер өте аз және олардың барлығы дерлік бастауыш мектеп оқушыларына арналған. Апайда орта жэне жогаргы буынға өткен кезде уәждеме мәселесі өте-мөте өзекті болып келеді. Жас- өспірімдік кезеңде жасқа байланысты оқу уәждемесі азаятынын ескере отырып. оқушыларды уәждемелеуге не қабілетті екенін анықтау, оларға мүғалімдердің қандай эсер ете алатындарын; 6-8 сыныптарда оқу үлгерімінің төмендеуіне жол бермес үшін оқыту бағдарламасын қалай қуру қажеттігін анықтау өте маңызды.

Сынып жетекшілері мен пән мұғалімдеріне оқушылардың бойындағы уәж- деме деңгейін және оның динамикасын анықтауға мүмкіндік беретін сыныптық- жинақтамалық бақылау көмегін тигізеді.

Уәждеменің қалыптасу процесіне қадагалау жасау мектепалды сыныптары- нан басталады (2-8-кестелерді қара).

2-кесте

Оқу уәждемесінің қалыптасу дәрежесі бойынша мектепалды даярлық сыныптары оқушыларының пайыздық бөлінісі

СыныпОқу уәждемесінің ңалыптасу дэрежесі

қалыптасқан қалыптасқан қалыптаспаған

0 «А» 67 33 0

0 «Б» 48 48 4

2008/2009 оқу жылының соңына қарай оқу уәждемесінің қалыптасу дәрежесі оқушылардың жартысында анықталды.

3-кесте

1-сынып оқушыларының мектептік уәждеме және оқу белсенділігі деңгейі бойынша пайыздық арақатысы

СыныпМектептік уәждеме деңгейі/Оқу белсенділігі деңгейі

жоғары орташа сыртқы жеткіліксіз бейімделе алмаган

1 «А» 50 27 14 9 0

1 «Б» 48 32 12 8 0

1 «В» 44 28 20 8 0


Лусканова әдістемесі бойынша жүргізілген зерттеу нәтижелеріне қарағанда, 2006/2007 оқу жылында мектептік уәждеме мен мектептік белсенділік деңгейі 1-сынып оқушыларының көпшілігінде жоғары жэне орташа болды.

4-кесте

2-сынып оқушыларының оқу уәждемесі бойынша пайыздық бөлінісі

СыныпОқу уәждемесі

оқу сыртңы ойындық

2 «А» 76 24 0

2 «Б» 83 17 0

2 «В» 75 25 0

2007/2008 оқу жылында жүргізілген бақылау нәтижесі бойынша, 2-сынып оқушыларының көпшілігінде оқу уәждемесі басым болған.

5-кесте

3-4-сынып оқушыларының оқу уәждемесі бойынша бөлінісі

Орын 3 «А» 4 «А»

1 Мен сабақта қызық болғандықтан оқимын (оқу процесі уәждемесі)

Ойлау, ойлану, түсіну қызық болған- дықтан оқимын (оқу процесі уөждемесі)

2 Көп білгім келгендіктен оқимын (оқыту мазмуны уәждемесі)

Жаңа бірдеңе білу ұнағандықтан оқимын (оқыту мазмуны уәждөмесі)

3 Жаңа бірдеңе білу ұнағандықтан оқимын (оқыту мазмуны уөждемесі)

Көп білгім келгендіктен оқимын (оқыту мазмуны уөждемесі)

3 «Б» сынып 4 «Б» сынып

1Сабақга қызық болғаидықтан оқимын (оқу процесі уәждемөсі)

Жаңа бірдеңе білу ұнағандықтан оқи- мын (оқыту мазмуны уәждемесі)

2 Ойлау, ойлану, түсіну қызық болған- дықтан оқимын (оқу процесі уәждемесі)

Ойлау, ойлану, түсіну қызық болған- дықтан оқимын (оқу процесі уәждемесі)

3Көп білгім келгендіктен оқимын (оқыту мазмуны уөждемесі)

Көп білгім келгендіктен оқимын (оқыту мазмуны уәждемесі)

3 «В» 4 «В»

1 Ойлау, ойлану, түсіну қызық болған- дықтан оқимын (оқу процесі уәждемесі)

Ойлау, ойлану, түсіну қызық болған- дықтан оқимын (оқу процесі уәжоемесі)

2Көп білгім келгендіктен оқимын (оқу мазмуны уәждемесі)

Жаңа бірдеңе білу ұнагандықтан оқи- мын (оқу мазмуны уәждемесі)

3 Сабақта қызық болғандықтан оқимын (оқу процесі уәждемесі)

Жақсы баға алғым келгендіктен оқимын (.жақсылық уәждемесі)

«Түрткі баспалдағы» әдістемесі бойынша жүргізілген зерттеулер 3-4-сынып- тарда оқу процесі уәждемесі мен оқу мазмұны уәждемесі басым екенін көрсетті(2008-2010 жж.).


6-кест е

5-сынып оқушыларының оқу уәждемесі бойынша бөлінісі

5 «А» 5 «Б». 5 «В»

1 орын- жолдастарымен қарым-қатынасы 1 орын - жаңа бірнәрсе білу 1 орын - жана бірнәрсе білу

2 орын - жаңа бірнәрсе біпу 2 орын - жолдастарымен қарым-қатынасы 2 орын оқу процесінің әзі

3 орын - оқу процесінің езі 3 орын - баға алу 3 орын - жолдастарымен қарым-қатынасы

Кестеде 5-сынып оқушыларының «Мектепте сендерге не бәрінен артық ұнайды?» деген сұраққа берген жауаптары жүйеленген. Бүл сұрақнама нәти- жесі 2006/2007 оқу жылында оқушылардың көпшілігінде жаңа бірнәрсе білу уәждемесі басым болғанын білдіреді.

Осылайша, оқытудың бастапқы буынында оқушылардың жаңа білімдер мен біліктер алуға бағытталған уәждемесі басым келеді.

Оқытудың ортаңғы буынында (6-дан 8-ге дейінгі сыныптар) дәстүрлі оқу үлгерімі төмендеу байқалады, өйткені жетекші әрекет ауысады. Бұл кезеңце оқушылар құрдастарымен қарым-қатынас жасасуға бағытталады (7-кесте).

7-кесте

і6-8-сынып оқушыларының оқу уәждемесі бойынша бөлінісі

6 «А» 7 «А» 8 «А»

1 орын - жолдастарымен қарым-катынасы

1 орын - жолдастарымен қарым-қатынасы


2 орын - жана бірнәрсе білу 2 орын - оқу процесінің өзі 2 орын - оқу процесінің езі

3 орын - қоғамдық жұмыс 3 орын - қоғамдық жүмыс 3 орын - қоғамдық жүмыс

6 «Б» 7 «Б» 8 «Б»


1 орып - жолдастарымен қарым-қатынасы

1 орын жолдастарымен қарым-қатынасы

2 орын - жаңа бірнөрсе білу 2 орын - оқу процесінің езі 2 орын - оқу процесінің езі

3 орын - баға алу 3 орын - қоғамдық жумыс -

6 «В» 7 «В» 8 «В»

1 орын - жана бірнәрсе біпу1 орын - жолдастарымен карым-қатынасы


2 орын - жолдастарымен қарым-катынасы

2 орын - оқу процесінің езі 2 орын - жаңа бірнөрсе білу

3 орын - оқу процесінің взі 3 орын жаңа бірнәрсе білу -

Сонымен, «Мектепте бізді не қызык^ырады?» деген сұраққа 6-8-сынып оқушылары оларды ең алдымен жолдастарымен қарым-қатынасы қызық- тыратынын айтты (2007-2010 жж. жинақталған нәтиже).


Жогаргы буында тағы да оқу уәждемесі артады, бұл оқу бейінін саналы түрде таңдап алуға, кәсіби бағдарлануға, жоғары сынып оқушыларының әртүрлі олимпиадалар мен ғылыми-практикалық конференцияларга жиі қатысуына байланысты (8-кесте).

8-кесте

9-11-сынып оқушыларының мектептік уәждеме* типтері бойынша бөлінісі

9-сыныптар 10-сыныптар 11-сыныптар1 орын — әлеуметтік қажеттілігін сезіну

1 орын - әлөуметтік қажеттілігін сезіну

1 орын - әлеуметтік қажеттілігін сезіну

2 орын танымдық мүдде 2 орын - өзін-өзі жүзеге асыру уәждемесі

2 орын - педагогтердің әлеуметтік қолдауы уәждемесі;қарым-қатынас уәждемөсі

3 орын - өзін-өзі жүзеге асыру уәждемесі

3 орын - қарым-қатынас уәждемесі

3 орын - оқудың отбасындағы беделі

Сөйтіп, біздің сынып бойынша жинақтама бақылау шеңберіндегі зерттеуіміз 2007-2010 жылдары біздің жоғары сынып оқушылары үшін жетекші уәждеме әлеуметтік қажөттілігін сезіну болғанын көрсетті. Бұл егер оқушылар нақты бі- лімі болашақта қажетіне асатынын (ЖОО-ға түсу үшін, жақсы мамандық алуға, жұмысқа орналасуға, т. б.) нақты сезінген жағдайда жақсы оқи бастайтынын білдіреді.

Екінші және үшінші орындарды танымдық мүддө, өзін-өзі жүзеге асыру уәж демесі, педагогтердің және қоғамдастықтың әлеумөттік қолдауы алады. Оқушылардың жаңа білім, жаңа ақпарат алуға мүдделілігі анық байқалады, бүл кезде олар осы жаңаны ашу процесінің өзінен қанағат табады. Оқу әрекеті олар үшін өзін-өзі жүзегө асырудың жетекші аймагы, ол өзін дамытатын, өзін көрсететін орын болып саналады. Сонымен қатар кепшілік оқушылар мүға- лімдер мен ата-аналарынан оң қолдау көрген жағдайда жақсы оқи бастайтынын атап еткен жен. Ақырында: жогары сынып оқушылары үшін сөзсіз болжана- тын қарым-қатынас уәждемесі - мүмкіндігінше интерактивтік, коммуникативтік оқыту әдістерін (топтық жұмыстар, пікірсайыстар, т. б.) негұрлым кебірек қосу қажеттігін көрсетеді.

Оқытуға оң уәждемені дамытудың негізгі кезеңдерінің бірі білім беру про- цесінің негізгі элементі болып келе жатқан сабақ болып табылады. Барлыгына да сабақ процесіне қатысуға және ез еңбегінен қанағаттаншылық сезіну мүм- кіндігін беретін микроахуал жасау үшін, оқушылардыңжеке бас ерекшеліктерін ескеру, оқытудың жіктемелі түрін таңдауды қолдану қажет.

Сабақта қолайлы және өнімді микроахуал жасау негіздері мыналар болуы мүмкін:

- сабақта сыныптағы барлық оқушыларды әрекетке тарту есебінен қолайлы ахуал тудыру;

- сабақта стандартты емес жағдай тудыру;


- әр сабақта әрбір оқушының жетістіктерін атап отыру;- сабақта әр оқушының өзін көрсете алуы үшін табысты жағдай жасап

отыру;- әр сабақта кез келген оқушыға тіпті аздаған табыстары мен жетістіктері

ушін мақтау айта білу.Оқушыларда оқу әрекетіне деген дұрыс кезқарасы пайда болуы ушін; оны

ерекшетүрде қүру керек. Оқу бағдарламасыныңәрбір бөлімі немесе тақырыбын оқып-үйрену үш негізгі: уәждемелік, операциялық-танымдық және рефлексті- багалаушылық кезеңнен тұрады.

Осы кезеңдердің мазмүны мен оқу әрекетінің уәждемесі қалыптасуындағы олардың рөлін қарастырайық.

Уәждемелік кезеңде оқушылар бағдарламаның осы бөлімін оқып-үйрену оларга не үшін қажет екенін, негізгі оқу міндетін табысты орындау үшін не істе- уі керек екенін жақсы түсінгендері дұрыс. Уәждемелік кезең әдетте келесі оқу әрекеттерінен түрады:

- оқушыларды бағдарламаның алда тұрған тақырыбын оқып-үйренуге бас- тайтын оқу-проблемалық жағдай тудыру;

- әдетте мұғалім проблемалық жағдайды талқылау қорытындысы сияқты етіп негізгі оқу міндеттерін белгілейді. Бұл, мысалы, төмендегідей түрде болуы мүмкін: «Сейтіп, енді біз сауатты сөйлеу ережесін оқып-үйренуіміз керек».

Оқу міндеттерін анықтап алу тақырыпты зерттеу процесіндегі әрекетіне бағыт береді. «Ешқандай әрекет оған бағыт беретін процесті іске қосушы мақсат пен міндеттерсіз пайда бола алмайды», - дел жазды Л. С. Выготский. Оқу әрекетін ұйымдастырудың маңызды шарты - оқушыларды өз бетімен оқу тапсырмала- рын қоюға жэне оларды қабылдауға жетелеу; тақырыпты оқып-үйрену бойынша алда түрған әрекеттерді ез бетімен бақылау және ез бетімен бағалау болып табылады. Негізгі оқу міндеттерін оқушылар түсініп, қабылдағаннан кейін, алда түрған жүмыс жоспары белгіленіп, талқыға салынады. Мұғалім тақырыпты зерттеуге берілген мерзімді және шамамен оның аяқталу уақытын хабарлай- ды. Бүл нақты жүмыс жоспарын жасауға кемектеседі. Содан кейін мүғалім тақырыпты зерттеу үшін нені білу және жасай білу қажеттігін айтып, сонысымен материалды зерттеуге дайындалу қажеттігіне бағыттайды. Осыдан кейін кей- бір оқушылар әз мүмкіндіктерін бағалап, қандай материалды қайталайтынын жэне осы тақырып бойынша етілетін сабаққа дайындалу үшін тағы не істей- тінін көрсетеді. Қалғандарына мұғалім оларда бар ақтандақтардың орнын толтыру үшін тапсырмалар беріп, бүл тапсырмаларды орындап шығу оларға жаңа тақырыпты табысты игеруге кемектесетінін атап көрсетеді. Тақырыпты игерудің бүл кезеңі оқушылардың оқу әрекеті уәждемесінің қалыптасуында ете маңызды.

Операциялық-танымдық кезең барысында оқушылар багдарламалық тақырып мазмұнын меңгереді, оның мазмұнына кіретін оқу әрекеттері мен опе- рацияларын игереді. Оқу әрекеті уәждемесінің қалыптасуындагы бүл кезең табыстылығы төмендегілерге байланысты:

- оқушылардың барлық мазмүн мен оның жекелеген беліктерінің қажет- тілігін, негізгі оқу міндеттерін шешу үшін барлық оқу әрекеттері мен опе- рациялардың қажеттілігін санамен түсінуі;

- олардың оқу міндеттері мен негіздері арасындағы заңцы байланыстарды түсіне білуі;

- бұл міндеттердің барлығын оқуш ылардың накты оқу жүйесі ретінде кабы лдауы.

Операциялық-танымдық кезеңнің негізгі мазмүны объектілер мен құбы- лыстарды үлгілеу болып табылатын оқуш ылардың оқу әрекетінің мұндай қү- рылымында қүрылган үлгілерді, оқушылардың әрекетін зерттеу теориялық, зерттеуш ілік сипат алады. Сонысымен оқушылар тиісті ғы лы мны ң ой лабо- раториясына енгізіледі, нағыз ш ығармаш ылық әрекет, ш ыгармаш ылық ойлау тәжірибесін алады. Бүл оқуш ылардың оқу әрекетінің қажетті уәждемесі қалыптасуына жәрдемдесетін аса зор құрал.

Рефлекстік-бағалаушылың кезең тақырыпты зерттеу процесіндегі қо- рытынды кезең саналады, бүл кезде оқуш ылар өздер ін ің оқу әрекеттерін реф- лексиялауга (талдау жасауға), оны бағалауға, нәтижесін қойылған негізгі ж э не жекелеген оқу м індеттерімен (мақсаттармен) салыстыруға үйренеді. Бүл кезеңнің дүры с өтуін ің оқу әрекетін ің уәждемесін қалыптастырудағы маңы- зы зор.

Ата-аналардың окушылар уәждемесіне әсері мүғалімдерден кем емес

Баланың оқуға оң уә>қцемесін қалыптастыру үшін ата-аналарга томенде-

гідей усьіныстар беруге болады:

баланың сабағына, істеріне көңіл аударып отыру;

- үй тапсырмасын орындауда оларға кемектесу. Бұл көмек баланың дербес-

тігі мен ынталылығына зиян тигізбейтіндей кеңес түрінде болуы тиіс;

балаға оның оқудағы сәтсіздіктері - айтарлықтай күш салмаудың, бірнәрсені

ақырына дейін оқымағанының: аяғыиа дейін жүмыс жасамауының салдары

екенін уғындыру;

- балаларды табыстары үшін жиі мақтау керек, бұл олардың алға қарай

ұмтыпысына түрткі болады.

■ ШИ И И П Е Н ______________ ____ Б1Л1МД1 ҚА Д А Ғ А Л А У ______________________________

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗДАР!2010 Ж Ы Л FA Ж АЗЫ Л У Ж АЛҒА СУДА

Ж азылу индексі - 74133«Сынып жетекшісінің аныктамалығы» журналы қазақ жэне орыс тілдерінде шығады

Тел. +7 (727) 32-36-212, [email protected]

В С Ь ІМ Ы П 'Ж ЕТЕКШ ІСІН ІҢ а н ы қ т а м а л ы ғ ы

mailto:[email protected]

ИНТЕЛЛЕКТІ БҮЗЫЛҒАН БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН СЫНЫПТАН ТЫС ШАРАЛАР

___________ САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ҮЙЫМДАСТЫРУ______________ |

3. А. Мовкебаева,педагогика гылымдарының кандидаты, Абай атындагы КазҮПУ магистратура жэне докторантура институты педагоги калмқ

мамандъщптр кафедрасының доцемтг, Алматы қ.

(Ждлгасы. Мақаланың басын 8-нөмірден оқыңыздар.)

«Үқыптылық» сыныптан тыс шарасы

Мақсаттары: заттар адамға қызмет ететіні туралы ұғымдарын нақтылау; заттарга ұқыптылықпен қарауды қалыптастыру; балаларды қарапайым себеп- салдарлық байланыстар мен қарым-қатынастарын орнатуға үйрету; нәзік мото- рикасын дамыту; есте сақтау қабілеті мен ойлауын дамыту.

Жоспар1. ¥йымдастыру сәті.2. Жаңа тақырыппен таныстыру.3. Әңгімелесу.4. Ойындар.5. Сабақты қорытындылау.

Сабақтың құрал-жабдықтары: нәрселер суреттері, ұл баланың бейнесі, бау, әр түсті және пішіндегі мата қиықтары.

Сабақтың барысыҮйымдастыру сәтіНе нәрсеге (киімге, жануарларға, өсімдіктерге, ойыншықтарға, кітаптарға)

ұқыптылықпен қарау керегін айтқан бала орнына отырады.

Жаңа тақырыппен таныстыруСабақтың тақырыбы «Үқыптылық».- Қазір мен сендерге «Федораның уайымы» өлеңін оқып беремін. Зейін са-

лып тыңдаңдар, содан кейін менің сүрақтарыма жауап бересіңцер.

Елек кезіп даланы,Леген безіп келеді.Күрек пенен сыпырғыш Көше кезіп келеді.Балталар ше, балталар Таудан төмен домалар.Ешкі қалды шошынып,Көзі кеткен аларып:«Бүл не сұмдық? Бұл не хал?Түк түсінбей болдым дал».Қара сирақ сияқты,Көсеу өтті көстеңцеп.Пышақтар да барады Көше қиып, төтелеп:«Үста, үста, үсталап!»Кәстрөл де ызғытып,Айғайлайды үтікке:«Мен де зытып келемін,Қала алмаймын енді мен!»

- Неге барлық нәрселер Федорадан қашып кетті?- Содан кейін не болды?- Егер Федора қамқорлықпен қарай бастаса, заттар оған қайтып оралар ма

еді?- Заттарға қалай қарау керек?

«Егер болса... не болар еді» ойынын ойнайықМен сендерге сұрақ қоямын. Сұрақтың барлығы - заттарға көзқарас ту

ралы.- Балалардың барлығы ойыншықтарын сындырып, лақтыра берсе не бо

лады?- Егер ойыншықтарға үқыптылықпен қарап, кез келген жерге лақтырмай, өз

орнына жинап отырсақ, не болады?- Балалар аяқкиімдерін кез келген жерге лақтырып кете берсе не бо

лады?- Ыдысты терезе алдына қойсақ, сол кезде қатты жел соқса, не болады?- Кітапты жыртып, шимайласақ не болады?- Қолғапты жоғалтсақ, қыстың күні пальтосыз далаға шықсақ, не болады?- Барлық үстелдер мен орындықтар бір мезетте сынып қалса, не болады?- Ал егер заттарға үқыптылықпен қарап, күтіп ұстасақ, не болады?

■ ■ ■ ■ я СЫНЫП ЖЕТЕКШІСІНІҢ АНЫҚТАМАЛЫҒЫ j

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ¥ЙЫМДАСТЫРУ

л САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ҮЙЫМДАСТЫРУ

- Сендер заттарға ұқыптылықпен қарау керегін білдіңцер. Олар бізге кө- мектеседі, біз де оларға қамқорлық танытуымыз керек. Бүдан былай сендер өз заттарыңа қалай қарайсыңдар?

Ойындар«Қайсысы жогалды?»Тақтада - суреттер ілулі. Бірінші суретте - өсімдік, екіншісінде - кітаптар,

үшіншісінде - жануарлар, төртіншісінде - киімдер. Балаларға бұл суреттерді мүқият қарап алып, содан кейін көздерін жабуға ұсыныс жасалады. Мұғалім бір суретті алып қояды да, балаларга қандай сурет жоқ екенін табуға ұсыныс жасайды.

«Жамау жапсыр»Әр баланың алдында сурет жатыр: онда шалбары жыртық бала салынған.

Балаларда түрлі түстөгі мата қиындылары, олардан қажетті түстегі және пішін- дегі жамауды таңдап алулары керек.

Сабақтың қорытындысы- Бүгін қандай жаңалық білдіңдер?- Заттарға қалай қарау көрек?

Мақсаттары: балаларды газды, су мен электр қуатын үнемді пайдалануға үйрету, көрнекі-бейнелі ойлау мен зейінін шоғырландыруын дамыту, көзбен қабылдауын дамыту, түсті, пішінді қабылдауын дамыту; құлақпен қабылдауын, көру жадын қалыптастыру, кеңістікті үғынуын, дыбыстық-әріптік талдау жасау- ды жүргізу, нәзік моторикасын дамыту.

Сабақтың жабдықталуы: сюжетті суреттер, заттық суреттер, сездер жа- зылған карточкалар, кестелер, кеспе суреттер, бейне жапсырылған кестелер, доп, «Төртінші артық», «Айырымдарын тап» әдістемелері.

1. Ұйымдастыру сәті.2. Жаңа тақырыппен таныстыру.3. Әңгімелесу.4. Ойындар.5. Сабақты қорытындылау.

Үйымдастыру сәтіСүраққа жауал беріңдер:- Кітапты жартуға бола ма?- Түймені тігу қажет пе?- Киімді жуу керек пе?

«Үнемділік» сыныптан тыс шарасы

Жоспар

Сабақтың барысы

13

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ҮЙЫМДАСТЫРУ

Жаңа тақырыппен таныстыруӨткен сабақта біз өз киімімізді күтіп ұстау керектігін айтқанбыз. Тағы нені

күтіп үстау керек? (Суреттер ілінеді: су ваннадан асып төгіліп жатыр; газ лапылдап қатты жанып түр; күндіз шам жанып түр). Бүгін біз суды: газды, жарықты, т. б. үнемдеу қажеттігі туралы сөз етеміз.

Тақтаға біртіндеп «үнемділік», «газ», «жарық». «су» сөздері жазылған кар- точкалар ілінеді. Әрбір бала бұл сөздерді оқып, дәптеріне жазып алуы керек.

«Әріптер қашып кетті» ойыныБалаларға әріптерден «су», «газ», «жарық» сөздерін қүрау үсынылады. Сөз-

дер жазылған карточкалар тақтаның әр бүрышына ілінеді.

ӘңгімелесуСу

Так^гаға судың табиғаттағы жэне адам өмірінде алатын орны туралы сызба ілінеді.

адам су ішеді X $ адам жуынады/у

адам кір жуады« . •• J.г и л і я ч ч r * m t »

\ у ’: адам ас пісіредіV4 v X ж

арықта су жануарлар суаттанағады г Су суішеді

■ммймамямйгімшйшмһшшшітиимі ^ x - .-

есімдіктер сусыз өледі

адам ыдыс жуады

- Сызбага қарап. судың не үшін қажет екенін айтыңдар.Сендер қалада жазда арықпен су ағып жатқанын көрдіңцер. Арық не үшін

жасалады деп ойлайсыңдар?Арықтағы су босқа ақпайды, ол ағаштарды суарады. Күн өте ыстық болғанда,

арықтағы су ауаны ылғалдандырып, салқындатады.«Суат» суретіне қараңцаршы. Бұл жерде қэндай жануарларды көріп тұр-

сыңцар?Суретте жазғы аптап ыстық бейнеленген. Көптеген жануарға су табу үшін

үзақ шақырым жер жүруге тура келеді. Су жануарларды біріктіретін сияқты, жолбарыс маралға тиіспейді, қоян қасқырмен қагар су ішіп жатыр.

Суретте кеуіп қалған гүл көрінісі. Ол неге кеуіп қалған? (Су адамдар мен жануарларға ғана емес, өсімдіктерге де қажет).

Сонымен, су кімге қажет? Су не үшін керек?Сюжетті суреттер ұсынылады.Су әбден толған ваннадан асып, жерге төгіліп жатыр.Неге бұлай болды? Өйткені бір бала таңертеңгісін суды жабуды үмытып кет-

ті де, су ваннадан асып; астыңгы қабатта тұратын көршілердің төбесінен тама бастады. Суретке қараңдар. (Мөбеден су тамшылап жатыр).

. САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ¥ЙЫМДАСТЫРУ

Қалай ойлайсыңдар. жұмыстан келген анасы балаға үрысты ма? Өйткені тек өзі үйін ғана емес, көршінің үйін де жөндеп беруге тура келді ғой. ал бүл өте қымбатқа түседі. Босқа аққан бұл сумен қанша жануарларды, қанша ағаштарды суаруға болар еді, ойлап көріңцерші. Ал су босқа ағып кетті және зиян келтірді. Кранды ашық қалдыруға бола ма?

Балаларға екі сурет қарауға үсынылады: бірінде бала қатты сарылдап аққан су астында қолын жуып жатыр, ал екіншісінде су қалыпты, ақырын ағып түр.

Суретке қараңцаршы. Қайсысында бала суды дұрыс ағызып қойган? Нелік- тен?

Балалар бір адам қоқысты көлге лақтырып жатқан суретті қарайды.- Суретте не бейнеленген? Мына кісі дүрыс істеп жатыр ма? Неліктен? Қоқысты қоқыс контейнеріне салу керек, ал суқойманы таза сақтаған жөн,

онда балықтар өмір сүреді, адамдар мен жануарлар одан су ішеді.«Арықтағы қоқыс» суретін қараңдар. Сүраққа жауап беріңдер:- Неге арыққа қоқыс тастауға болмайды?- Су таза болуы үшін не істеген жен?

Енді газ туралы сез етеміз.Сызбаға қараңдар. Онда адам өміріндегі газдың маңызы көрсетілген. Адамға газ не үшін керек деп ойлайсыңцар?

бәпіш пісіру

шай қайнату

й ^ «ЕЙ Л-*кеспе жасау

Газ — котлет қуыру

fсамса nîcîpy

Суретке мұқият қараңцар. Оныңбірінде кәстрөл астындағы, екіншісінде бос- тан босқа жанып жатқан газ бейнеленген.

- Мүның қайсысында газ дұрыс пайдаланылып жатыр деп ойлайсың- дар?

- Газды бостан босқа неге жағып қоюға болмайды?Суретте газды жағып қойып, кетіп бара жатқан бала бейнеленген. Ал газ

үстінде ілулі түрған орамал жанып жатыр. Неге орамал жанып кетті?Екінші суретте газды өшіріп барып кетіп бара жатқан бала. Бұл бала

дүрыс істеді ме? Үйден шыгар алдында газ сөндірулі ме деп тексерген дурыс гіа?

Ендігі суретте бала жанған газға қолын жылытып тұр. Неге бұлай істеуге болмайтынын түсіндіріңдер.

Г Ne 9 '21) - 2010

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗІУІЕТТ» ҮЙЫМДАСТЫРУ

Сүраққа жауап беріңдер:- Газды қалай сақтау керек?Енді электрді, жарықты үнемдеу туралы әңгімелесеміз.Электрдің адам өміріндегі маңызын ашатын сызба ұсынылады. Сызбаға

қарап, оның неге қажет екенін айту керек.

кіржугыш машина

теледидар жұмыс істейді

төбеде шам жанып тур

тоқшайнек жұмыс істейді

анасы кір үтіктеп тұр

үстел шамы жанады

- Жарық не үшін қажет?- Оны қай кезде сөндіру керек?- Күндіз жарықты сөндірген дұрыс па?Суретте шамды, теледидарды, үтікті тоққа қосылган күйі қалдырып, үйден

шығып бара жатқан бала бейнеленген. Бүл құралдарды қосулы қалдырып, ол дұрыс жасады ма? Неліктен?

Келесі суретте бала үйден шығып бара жатып, жарықты сөндіріп кетеді. Ол дұрыс істеді ме? Электрді сақтау үшін сен не істейсің?

Ойындар«Не өзгерді?»Педагог тақтада ілулі тұрған бес суреттің екеуінің орнын ауыстырып қояды.

Балалар қай суреттердің орындары ауысқанын табуы тиіс.

«Қай иеспе тезірек қайнайды?»Суретте үлкендігі әртүрлі екі кәстрөлдің астындағы оттың күшті және әлсіз

жанып түрған суреттерін көрсетеді. Балалар қай кәстрөлдегі кеспенің тез пі- сетінін табуы тиіс. Келесі вариант: үш суретте де газ бірдей жанып тұр, ал кәстрөлдердің көлемі әр түрлі.

«Розеткаға не қосылған?»Суретте шнурлары шиеленіскен әртүрлі электр құралдары көрсетілген, тек

біреуінің ғана шнуры тоққа қосылған. Балалар қай электр қуралының розеткаға қосылганын табуы керек.

«Сурет жинақта»Әрбір балаға бір сурет кесіндісі беріледі, оларда электрге. газға немесе суға

үнеммен қарауга байланысты оқиға бейнеленген. Суреттерді бірге жинақтап, жагдайға сипаттама беру керек.

Электр

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ¥ЙЫМДАСТЫРУ

«Дурыс-дурыс емес»- Бала суға түсуге барды. Суға кірді де, тез атып шықты, өйткені аяғын

шыны кесіп кетті. Неге бұлай болды?- Бала қоқысты қоқыс жәшігіне тастады. Ол дұрыс істеді ме?- Бала газды сөндірместен, үйден шығып кетті.- Қыз бала үйден шығып бара жатып, жарықты өшірді. Ол дұрыс істеді ме?

Сабакты қорытындылау- Сабақта не туралы сөз еттік?- Қандай жаңалық білдіңдер?- Не нәрсеге үнеммен қарау керек?

«Үқыптылық» сыныптан тыс шарасы

Мақсаттары: балаларда ұқыптылық сезімдерін тудыру; көріністік-бейнелік және қисынды ойлауын дамыту; зейінін шоғырландыруын қалыптастыру; кө- руін және естуін дамыту; көру жадын, кеңістік қабылдауын, көру қабылдауын дамыту.

Сабақтың жабдықталуы: сюжетті және заттық суреттер, доп, таза және мыжылған жейде, таза және лас бәтеңке, кір жуатын үнтақ, аяқкиім тазалайтын шүберек; аяқкиім кремі, кітаптар (жыртылған), желім, қаптамалар, «Кесінді суреттер», «Киіміңці жама», «Лабиринт» әдістемелері.

Сабақ жоспары1. ¥йымдастыру сәті.2. Сабақ тақырыбын хабарлау.3. Көрнекілік-әрекеттік ойлау деңгейіндегі жүмыс.4. Сөйлесу-қисынды ойлау деңгейіндегі жұмыс.5. Сабақты қорытындылау.

Сабақтың барысы¥йымдастыру сәті«Нені болады, нені болмайды» ойынын ойнату. Әрбір оқушыға мұғалім сұрақ

қойып, допты лақтырады. Дүрыс жауап берген бала орнына отырады.Сүрақтар:- Жейдені жууға бола ма?- Үзілген түймені қадау керек пе?- Аяқкиімді тазалап, сүрту керек пе?- Жыртылған киімді жамау керек пе?

Оқулықтың бетін жыртып алуға бола ма?- Жыртылған кітапты желімдеу керек пе?- Партаны сызуга бола ма?

Сабақтақырыбын хабарлауТақтада «үцыптылық» сөзі буынға бөліп жазылған:

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ ҮЙЫМДАСТЫРУ J

ТЫ

қып

лық

у

Түтас сөйлем шыгу үшін бағдарша бойымен біріктіріп оқу керек..- Қандай сөз шықгы? Біздің сабағымыздың тақырыбы осы.

Көрнекілік-өрекеттік ойлау деңгейіндегі жумысПедагог кезегімен үстелге заттарды қойып, оларды сыныпқа көрсетеді:1. Түймелері жұлынған кір жейде жэне таза, мунтаздай жейде.- Осы жейделердің қайсысын кигің келер еді? Неліктен?- Кір жейде тазаруы үшін не істеу керек?- Оны не үшін істеу керек?- Кәнекей, кір жейдені тазартайық (бір оқушы жейдені легенге салып,

су қүйып. сабынмен жуған қимыл жасайды. Түйме тігу және жей- дені үтіктеу ишарасы жасалады. Содан кейін таза жейдені кәрсе- теді.)

2. Лас аяқкиім.- Сендер мұндай аяқкиім киер ме едіңдер?- Неліктен?- Лас аяқкиім тазалануы үшін не істеу керек?- Аяқкиімді тазаламаса, не болады? (Егвр аяқкиімді тазаламаса, ол тез

тозады).- Кәнекей, мына бәтеңке тазарыгі, ұзақ киілуі үшін, оны тәртіпке келтірейік

(бір не бірнеше оқушы аяқкиімді сүртіп тазалап, крем жағу жумысын көрсетеді).

3. Жыртылган кітап.- Мына кітаптың қалай жырым-жырым болғанын қарандар! Сендерге кі-

таптарыңның осындай болғаны унар ма еді? Неліктен?Келіңдер, оны желімдейік (бірлесіп кітагіты желімдеу. Оқушылар кітапқа

мұгалім берген тысқапты кигізеді).Кітап қашанда жаңа, таза болуы үшін не істеу керек? (Кітапты қағаз тыс-

қаппен орау). Енді оралған кітап сендерге үзақ қызмет жасайтын болады.- Кітаптарды желімдеу, орау не үшін қажет?- Өз заттарын күтіп, мұқият үстайтын адам қалай аталады?

«Киімді жама» ойыныӘрбір балаға әртүрлі жамаулар мен киім үлгілері беріледі (қағаздан жасал-

ған).Біз ұқыпты адамбыз, жыртылған киіммен жүре бермейміз. Киім дүрыс жама-

луы үшін: қиықтарды дүрыс таңдап ала білу керек.

Көрнекілікті-бейнелі ойлау деңгейіндегі жұмыс

Суреттермен жумыс жасау:- кір киімді бала;- кір жуып жатқан бала;- киім жамап отырған қыз бала;- партаны сызғылап отырған бәла;- балалар парта жуып жатыр;- есікті теуіп жатқан бала;- қабырғаға сурөт салып жатқан қыз бала;- сынып қабырғасын жуып жатқан балалар;- кітап жыртып жатқан қыз бала;- кітап желімдеп отырған бала;- оқушылар портфель лақтырысып ойнап жүр;- оқушы орындықта тербетіліп отыр,- балалар парталар мен үстел үстінде жүгіріп жүр;- балалар портфельдерімен биіктен темен сырғанап жүр.

Балалар әрбір суретке түсінік беріп, талқылайды:- Мына суретте не көрсөтілген? Бұлай істеуге бола ма? Неліктен?

Ойындар«Не жаман, не жақсы»Тақтаның сол жағына нені жасауға болмайтыны туралы суреттер, ал оң жа-

ғына - не істеу керектігі жайлы суреттер ілінеді.Әрбір суретті талқыға салу.- Неге бұлай жасау керек?- Неге бұлай жасауға болмайды?- Неге балаларды ұқыпты деп атайды?

«Кітапты желімдеуге көмектес» (қима суреттер)Әрбір оқушыга күрделілік деңгейі әртүрлі суреттер таратылып беріледі. Педагог: Балалар, мен кітапханадан кітаптар алғанмын. Бұған дейін оны

ұқыпсыз оқушы пайдаланған екен, оның суреті бар беттерін жыртып алыпты. Жыртылған суреттерді жинастыруга көмектесіндерші. Тек содан кейін ғана біз онда қандай сурет салынғанын біле аламыз (оқушылар әртүрлі суреттер жинақтамасын жасайды).

«Лабиринт»Әр оқушыға сурет беріледі (лабиринттермен), онда әртүрлі заттары бар бала

лар бейнеленген. Оқушы суреттегі бала ұқыпты ма, жоқ па, соны аныкггауы тиіс.

Сөйлесу-қисынды ойлау деңгейіндегі жұмыс

«Не өзгерді?» ойыныТақтага 3 зат суреттері ілінеді. Содан кейін суреттердің орындары ауысты-

рылады немәсе біреуін (бірнешеуін) алып қояды. Қатарға басқа суреттер қо- сады. Балалар қандай өзгеріс болғанын табуы тиіс.

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТИ ¥ЙЬіМДАСТЫРУ

САБАҚТАН ТЫС ҚЫЗМЕТТІ УЙЫМДАСТЫРУ I

Әңгіме оқуҮшінші сыныпта Серік деген бала оқыды. Ол төнтек бала болатын. Мүғалім

оған бірнеше рет өз заттарына үқыпты қарамайтыны үшін ескерту жасады. Серік оқулықтың шетіне сурет салатын, кез келген жерге лақтырып тастайтын. Үзілісте тентектік жасап, партаның үстімен секіріп кетеді. Серік ешқашан киімі- не қарамайды, салдыр-салақ жүре береді.

Бір жолы мүғалім Серікке ете қызықты үй тапсырмасын берді. Ол оқулық- тан плакатқа «Мектеп ауласы» деп аталатын суретті кешіріп салуы керек болатын. Оның суреті балалар суреттерінің көрмесіне жіберілетін болды. Серік қатты қуанып кетті, ол сурет салуды жақсы керетін. Мектептен келісі- мен ол бірден сурет салуға кіріспекші болды. Оқулығын ашып қалса, нағыз өзіне керек беті жоқ. Серік кітаптарымен лақтырысып жүргенде, түсіп қалып- ты. Ол сыныптасы Маратқа қоңырау шалып, кітабын бере түруын өтінді. Бірақ Марат кітабын бергісі келмеді: «Сен заттарыңды күтіп үстамайсың. Менің кітабымды да жыртып тастауың мүмкін, сондықтан бере алмаймын!» - деді.

Серік қатты қапаланды, содан кейін суретті мектепке барғаннан кейін жа- сармын деген шешімге келді, ал кітапты мұғалімнен алады. Келесі күні мектепке келген Серік партасының сынып жатқанын: отыратын жер жоғын көрді. Сейтіп, Серік ез плакатын конкурсқа қосып үлгере алмады. Бала жеңіліп қалды.

Сурақтар:- Серікті ұқыпты бала деп айта аламыз ба? Неліктен?- Заттарға Серік сияқты қарауға бола ма? Неліктен?- Қалай ойлайсыңдар, Серік өзінің ұқыпсыз екенін түсінді ме?- Неге олай ойлайсыңдар?- Неге бала конкурсқа қатыса алмай қалды?

«Затты тап» ойыныТақтада заттар белгіленген суреттер ілулі түр. Оқушылар мынадай сүрақ-

тарға жауап береді:- Жоғарғы оң жақта не тұр?- Ортада не тур? т. б.

Сабақты қорытындылау- Бүгін қандай жаңалық білдіңдер?- Кімді ұқыпты деп атаймыз?- Кімді уқыпсыз деп атаймыз?

Сейтіп, интеллекті бұзылған балаларда этикалық мінез-құлық қалыптастыру бойынша сыныптан тыс сабақтар еткізу олардың мектептен азаматтық қоғамға етуіне көмектеседі, олардың қоғамға кірігуіне, әлеуметтенуіне жәрдемдесетін түзету жүмысы болып есептеледі.

20 *

I СЫНЫП САҒАТЫ ЯШЁШШЁШ\

ДЕНІМІЗ САУ БОЛУҒА ҮИРЕНЕМІЗ

А. К. А 6дракона,№ 8 отбасылыц типіндегі балалар үйі ММ тәрбиешісі, Семей қ.

5-7 сыныптарға арналған

Мақсаты: балаларға шынығу, оның денсаулыққа пайдасы туралы ұғым беру.

Міндеттері:- шыныгу ережелері және тәртібімен таныстыру;- салауатты өмір салтына ұмтылысты дамыту;- шынықтыратын процедураларды қолдануға ынталандыру.Сынып тақтасын безендіру: салауатты өмір салтын насихаттайтын сурет

тер; «Су, Күн және Ауа - біздің жақсы досымыз», «Денсаулық; дене шынықтыру және еңбек қатары бүзылмайды», «Әдетке айналдырсаң - мінезге айналады, мінезге айналдырсаң - тағдырыңа айналады» мақалдары жазылған; адамның дене сапаларын қалыптастыру туралы ақпараттары бар плакат.

Музыкалық безендірілуі - педагогтің таңдауы бойынша.Өткізілу түрі: топпен жұмыс.Әдісі: театрландырылған қойылым.

Шараның барысы

Жүргізуші: Бүгін біз денсаулық туралы және адамдарға салауатты өмір сүру үшін не нәрсе кедергі жасайтыны жөнінде әңгімелесеміз.

Дені сау болу деген не? Бұл қуанышпен өмір сүру деген сөз.Ауру, денсаулық және ұзақ өмір сүру жайында планетамыздың көптеген

ғалымы ой толғаган. Олардың біреулері тіпті мәңгілік жастық пен сергектік- ті сақгайтын ғажайып нәрселерді ойлап таппақшы да болды, алайда осы күнге дейін оны ешкім ойлап тапқан жоқ. Дегенмен де адамдардың 100 және

№ 9 (21) - 2010 т

одан да көп өмір сүрген әрі бұл жасқа дейін дене және ақыл-ой белсенді- ліктері сақталған жағдайлары белгілі. ¥лы орыс жазушысы Л. Н. Толстой үзақ та қызықты (80 жылдан аса) өмір сүрген, ал белгілі итальяндық композитор Д. Верди 94 жасқа дейін өмір сүріп, 80 жасында өзінің соңғы операсын жазғаны мәлім. Мундай мысалдар денсаулықпен жумыс қабілетін узақ жылдар бойы сақтау мүмкін екендігін дәлелдейді.

Алайда, өкінішке орай, қазіргі кезде ұзақжасаушылар соншалықты көп емес Ғалымдар өмір узақтығы көбіне қоршаған орта жағдайына; қандай ауамен ты- ныстап, қандай су ішетінімізге, өсімдікті қандай топырақта өсіретінімізге байланысты екенін дәлелдеген.

Атмосфераның енеркәсіп кәсіпорындарының газымен улануы, қышқылдар- дың шөгуі, судың ластануы - адамның шаруашылық әрекетін дурыс жүр- гізбеуінің салдары, одан ең алдымен өзі зардап шегеді. Планетаға қауіп төнгенін і түсінген адамзат экологиялық апаттың алдын алуға тырысуда.

Табиғатты құрып кетуден қутқару үшін оқушылар не істей алады деп ой- лайсыңдар? Мен осы мәселені талқылауға усыныс жасаймын. Ең алдымен топпен жумыс жасау ережесін қайталайық:

- өзгелерді тыңдай біл;- журт сені еститіндей етіп сөйле;- тек негізгісін айт;- өзгелердің пікірін сыйла.(Талқылауға 3 минут бөлінеді, ол кезде ақырын ғана музыка ойнап турады.

Сынып топтарга бөлінеді, әр топтың әз әкілі болады. Бүкіл топтың пікірін сол айтып жеткізеді).

Оқушылар жауаптары.

Жүргізуші: Сендердіңбарлықусыныстарың пайдалы, қарапайым әрі орындауға келеді. Шынында да, құс уясын бұзбаңдар, қоқысты кез келген жерге тастамаңдар, ағаш бутағын сындырмаңдар. Оған қоса мен гүлді жұлмаңцар дер едім:

Егер гүлді мен жұлсам,Егер гүлді сен жулсаң,Егер сен де, мен де, ол да - Барлығымыз гүл ж үл сақ- Босап қалар даламыз,Әсемдіктен құр қаламыз.

Тірі табиғат әлемі керемет, ал адам оның бір бөлігі. Бул әлемді барлығымыз да сақтауымыз керек, әйтпесе онсыз поэзия да, өнер де, демек, адам да болмас еді. Сонымен бірге табиғат - біздің денсаулығымыздың қордасы екенін де умытпағанымыз жөн.

Ал қазір көздеріңці жұмуларыңды өтінем (баяу музыка ойнайды).Ыстық жаз екен деп ойландар. Күн жарқырап тұр, аспанда баяу ақ бұлттар

жүзіп барады. Кенет аяқ астынан тентек жел тұрып, қайың жапырақтарын жулмалап ойнай бастады. Ойламаған жерден сурғылт булт күн көзін жауып, іле сытырлап жылы жаңбыр жауа бастады. Әуеде лезде салқын самал аңқып шыға келді...

ШШШШЯШ.________________ _________СЫНЫП САҒАТЫ ____________ J

I

С Ы Н Ы П САҒАТЫ

Көздерінді ашыңдар! Не көріп отырсыңцар?

Балалар: Кемпірқосақ пайда болды!(Балалар жарты шеңбер жасай түрады, олардың қолында - доға түрінде

қиылған түрлі түсті қагаздарда: «Гигиена», «Үйқы», «Қозғалыс», «Шынығу», «Тамақтану», «Зиянды әдеттер жойылсын!», «Жақсы сөздер» деген жазу- лар жазылған).

Жүргізуші: Кемпірқосақ-табиғат құбылысы, ол адамныңеркіне бағынбайды, бірақ адамның денсаулығы оның ез қолында.

Сендердің алдарыңда денсаулық қосындыларын білдіретін кемпірқосақ кері- нісі.

Сендер сөйлегендерді муқият тыңдап, өздеріңді қызықтыратын сурақты қою- ларың керек.

1-оқушы: Денсаулық жеке бас гигиенасынан басталатыны ешкімге де қупия емес. Денеңді таза ұстап, тісіңді күн сайын тазалап отыруың керек. Ішкиім таңдау да ете маңызды. Ол климатқа, жыл мезгіліне жэне жүмыс түріне лайықты болуы тиіс. Мектептен келгеннен кейін форманы уй киіміне ауыстыру керек. Ол ыңғайлы да жеңіл болуы тиіс. Бүл жақсы демалуға эсер етеді.

2-оқушы: Жақсы демалуға дұрыс үйқының да кемегі зор. ¥йқың жақсы болуы үшін, бір мезгілде жату және туруды әдетке айналдыру керек. Жатар алдында белмені желдетіп алған жөн, ал ең дурысы - түні бойы желдеткішті ашып қою керек. Жатар алдында таза ауада қыдырып келгеннің де пайдасы зор. Жарық шам, шулы ойын, қатты дауыстар, теледидарды узақ керу уйықтап кетуге кедергі жасайды. ¥йқы гигиенасын сақтау сергек, кеңіл күйі жоғары бо- луына көмектеседі.

3-оқушы: Бірнеше жылдам жаттығулар жасау уйқыны ашады, организмнің маңызды мүшелері мен жүйелерінің жумысына кемектеседі. бүлшықеттерді нығайтады. Таңертеңмен жаттығу жасау - тесектен ерте турып, күні бойы көптеген жақсылық пен қайырымдылықтарды жасауға үлгіру деген сез. Таңғы дене шынықтырудың арқасында оқушы денсаулығын нығайтып қана қоймай, ептілік, батылдық, тезімділік, табандылық, мақсаткерлік сияқты қасиеттерін шыңдайды. Жүйелі түрде гимнастикамен айналысатындардың үлгерімі ана- гурлым жақсы екені белгілі. Қозғалыс белсенділігі - бул күшті де әдемі болу жолы, спортпен айналысудың алғашқы қадамы.

4-оқушы: Денсаулық құрауыштарының бірі шынығу болып табылады. Оның көмегімен ауырмауға және жумысқа деген қабілетін узақ сақтауға, емірге қуана білуді үйренуге болады. Бұл суық тиіп ауырудың алдын алуға әсіресе маңызды. Атақты орыс қолбасшысы А. В. Суворов туғанда әлсіз әрі аурушаң болған екен. Алайда узақ жылдар бойы шынығудың арқасында ол тезімді де табанды, ыстыққа да, суыққа да алдырмайтын болып шыққан. Әбден қартайғанша даңқты қолбас- шы сарқылмас күші мен кеңілділігін жоғалтпаған керінеді. Шынығудың қажеттілігі


жөнінде ғалымдар мен ағартушылар, медицина өкілдері - Н. И. Пирогов, В. М. Бехтерев, К. Д. Ушинокий, Е. А. Покровский үнемі қайталап айтумен болған.

5-оқушы: Адамның денсаулығы үшін дұрыс тамақтанудың да маңызы зор. Оқушылар тамағының құрамында міндетті түрде витаминдер болғаны жөн, олар организмнің жұқпалы ауруларға қарсыласуын арттырады. Көкөністерді, жемістер мен көк шөптерді. жеміс шырынын пайдалану керек. Қоректену ре- жимін сақтай отыра, ешқашан артық жеуге жол бермеу керек. Семіздіктен зар- дап шегетін оқушылар жиі ауырады, кез келген ауруды ауыр қабылдайды. Бәрінен бұрын толық балалар өздеріне лақап ат тагылуынан зардап шегеді. Дегенмен, біздің сыныпта ешкім ондайға жол бермесіне мен сенемін.

6-оқушы: Көптеген зиянды әдет, әсіресе темекі тарту, алкогольді ішімдіктер- ді ішу денсаулыққа зиян келтіреді. Тартылған шылым уйқысыздыққа, әлсіреуге, тәбеттің қашуына әкеледі. Алкоголь ежелден бері ақылдан алжастырушы, көптеген қылмыстардың себебі деп саналады. Алкогольдің әсерімен адамның сөйлеуі, зейіні бүзылады, бауыр, бүйрек және басқа мүшелерінің жұмысы әлсірейді. Зиянды әдеттермен күресе білу керек, оны дене шынықтыру және спортпен турақты айналысудан бастаған жөн. Егер адам спортпен айналысқан кезде өмір қуанышын сезінсе, ол ешқашан ондай қуанышты темекі мен ішімдік сияқты еліктіргіштерден іздемейтін болады.

Жүргізуші: Көптеген адамдарға біздің қолдауымыз бен жанашырлығымыз жақсы эсер ететінін айтқым келеді.

Келіңіздер, қолпаштаудан Жалықпайық бір-бірімізді.Муның бәрі ұмытылмас Бақытты сәт езімізге.

Салауатты өмір салты жайлы хабар жасағандардың барлығына үлкен рак- мет. Бірақ бул қолпаш емес, еңбектеріңіздің бағасы.

Сендердің бір-біріңнің проблемаларың мен табыстарың жайлы біліп жүре- тіндерің жақсы. Ал қазір біздің көмегіміз бір үлкен адамга қажет болып тур. Ол ауырған, шаршаған адам сияқты көрінеді.

Сахна көрінісі

(Бір қария шыгады. Ол ақсаңдай басып, ыңырсып қояды. Оның қасына оқушы жүгіріп барып, орындыққа отыруына көмектеседі).

Оқушы: Ата, сен неліктен мундай халге түстің? Сірә, теледидардың алды- нан турмаған боларсың? Дене шынықтырумен айналыспаған шығарсың?

Қария: Ох-хо-хо! Шаршағаным-ай! (Ыңқылдай дем алып отырады). Бір кезде сымбатты, денсаулыгым аттай жігіт едім-ау! Тек ана бір зулым сиқыршы Гиподинамия мені осындай куйге түсірді... (Жылайды).

24 СЫНЫП ЖЕТЕКШІСІНІҢ АНЫҚТАМАЛЫҒЫ I

t СЫНЫП САҒАТЫ

Оқушы: Гиподинамиямен қалай күресуді, денесін сап-сау әдемі қалпында калай сақтауды біздің мектептегілердің барлығы біледі! Кәнекей, балалар, карияға көмөктесейік! Барлығымыз қозғаламыз! (Ырғақты би орындалады, соның арасында қария сымбатты, көңілді адамга айиалады).

Қария: Рахмет, балалар! Рахмет! (Кете береді).

Оқушы (артынан айғай салады): Есіңізде болсын: зұлым сиқыршы Гиподинамия әлі жеңілген жоқ. Дене шынықтыру мен спортты ұмытқан күні, ол сізді қайтадан сиқырлап алады!

Қария (сахна сыртынан)\ Білемін, үмытпаймын!

Жүргізуші: Блиц-сауал мезгілі жетті. Сендер дұрыс тамақтану, қалыпты ұй- қы. шынығу және басқа денсаулық қүрамдары туралы мұқият тыңдадындар, ендігі сұрақдайындап үлгірген боларсыңдар?

Блиц-сауал барысында сурақтар қойылады. Олар мынадай болуы мүм- кін: егер оқушы денесін таза устауды білетін болса, бірақ мектептен келісімен киімін ауыстырмаса, ол гигиенаны сақтаған болып есептеле ме? Қалыпты үйқыға не кәмектеседі? Неге тағам рационына міндетті түрде витаминдер кіруі тиіс? Темекі мен ішімдік адам организміне қандай зиян келтіреді?

Жүргізуші: Сендер денсаулық қүрамы гуралы ақпаратты жақсы меңгерді деп сеніммен айтуға болады. Зиянды әдеттер адамның салауатты емір сүруіне кедергі жасайтынын дұрыс түсінгенсіңдер. Қазіргі кезде денсаулыққа зиян кел- тіретін жаман әдеттің бірі темекі тарту. Мен сендерге осы туралы аңыз айтып бермекпін.

Аңыз

Баяғы заманда, темекі алыс елдерден Арменияға енді ғана әкелінген кезде, Арарат тауының етегінде қайырымды да дана қария емір сүріпті. Ол бүл еліткіш есімдікті бірден-ақ ұнатпай, адамдарға одан аулақ болуды ескер- теді. Бір жолы қария тауарын жайып салған жатжерлік көпестердің қасына адамдардың кеп жиналып қалғанын көреді. Кепестер тауарын мақтап жар са- луда: «Құдай берген жапырақ! Құдай берген жапырақ! Ол барлық ауруларға мың да бір ем!».

Дана қария олардың қасына келіп, былай дейді:- Бұл «қүдай берген жапырақтың» адамдарға тағы бір пайдасы бар: оны

тартқан адамның үйіне ұры кірмейді, оны ит қаппайды, ол ешқашан қартаймайды.

Көпестер оған қуана қарады.- Сен дұрыс айтасың, дана қария! - деді олар. - Бірақ сен құдай берген

жапырақтың мұндай қасиеттерін қайдан білесің?Сонда дана былай түсіндіріпті:


- Үры түні бойы ұйықтамай, тық-тық жөтеліп жатқан адамның үйіне қалай кірсін. Бірнеше жыл темекі тартқан адам әлсіреп, таяқпен жүреді, сон- дықтан ит таяқтан қорқады. Содан кейін оның қартаймайтын себебі, ол жасына жетпей қайтыс болады...

Шаруалар көпестерден шегініп кетіп, ойланып қалды...

Жүргізуші: Келіңдер, біз де ойланайықшы, темекінің денсаулыққа зиянды екенін біле түра, неге жасөспірім оны тарта бастайды?

Пікірталас

Оқушылар сигареттің көмегімен балалар үлкен болып көрінгісі келеді деген болжам айтады. Ол темекі тарту сәнді әрі әдемі деп ойлайды. Әрбір жасөспірім күшті, батыл, рухани бай адам болғысы келеді. Бірақжас кезінен темекі тартып, денсаулығын бұзған адамның қолынан бұл келе ме.

Темекі артық салмақтан арылуға және жүйке жүйесін тыныштандыруга көмектеседідейтінжаңсақпікірқалыптасқан. Бүлпроблемаларды шешуге гемекі емес, қозғалыс белсенділігі көмектеседі. Біздің даңқты чемпиондарымыздың тәжірибесі спортқа көзсіз берілу мен алға қойған мақсатқа ұмтыла білу ғана: ебедейсізді ептіге, ашушаңды - салмақтыға, толықтарды - жіптіктей, сылбыр- ларды - желаяқ етіп шығаратынын көрсетеді. Халқымызда «Не ексең, соны орарсың, әдеттенсең - мінезге айналады, мінезіңці түзетсең - тағдырынды түзейсің» деген сез бар.

Жүргізуші балалардың назарын тақтаға жазылған мақалға аударады.

Жүргізуші: Бүгін сендер темекі тартудың бірнеше себептерін атадыңдар. Дегенмен, менің ойымша оның негізгі себебі, жасөспірімнің құрдастары ара- сында «ақ қарға» болып көрінуден қорыққаннан деп ойлаймын. Көбіне оның тіпті де тартқысы келмейді, бірақ ол өзіне ұсынылған сигареттен, мамасының баласы атанудан қорқып, қалай бас тартарын білмейді.

Кез келген жағдайдың шешімі болады. Тек қана өз бағаңцы түсірмей, жағдайдан шығу жолын іздеп табу керек.

Сонда біз өзімізге сигарет үсынған адамға не айтуымыз керек? Келіңдер, бірігіп ойласайық.

Балалар жауаптары: «Мен спортпен айналысамын, ал темекі мен спорт- ешқашан қатар жүрмейді»; «Никотин - күшті у, менің онсыз да денсаулығым оңып түрған жоқ»; «Сап-сары тіс, мезгілсіз әжім, ауыздан шығатын жаман иіс — маған ұнамайды»; «Темекі түтініне аллергиям бар».

Жүргізуші: Бүгін зиянды әдеттерге жоқ деп айтуды үйренгеніміз жақсы болды. (Музыка. Перизат шығады). Мынау кім? Ғажайып перизатты көріп түрмын. Сірә, ол да сендерді салауатты өмір салтын сақтау туралы ойларың үшін мақтау айтқысы келді-ау. (Музыка тоқтайды).

Перизат: Амансыңдар ма, балалар! Мен мектеп үстінен ұшып бара жатып, әсем кемпірқосақты көріп қалдым, сендердің салауатты өмір салты туралы

I СЫНЫП САҒАТЫ

сөздерің құлағыма жетті. Сендер сенімді де дұрыс айттындар. Маған әсіресе сендердің әр күнді жаттығудан бастасақ, көптеген қайырымды да жақсы істер жасауға болады дегендерің үнады.

Уақытпен бірге ілесіп отыру, езімізді дене жэне рухани жағынан жетілдіру үшіи сендерге XXI ғасыр адамының гимнастика кешенін үйренуді ұсынамын.Келіңцер, тап қазір үйрене бастайық. (Перизат қаттырақ, салтанатты үн- мен сөйлейді):

Күнде таңертең, бойымызды керіп тұрып, мынаны еске аламыз:

Мен - адаммын!Қасыңда тұрып қашанда,Қол ұшын саған созуға ылғи даярмын.Иіліп тұрам кіші мен әлсіздерге мен,Қажеті болса, иығымды да тосамын,Кейіндеп қалсаң, бурылып артқа қараймын,Қажу мен аурудан секіріп саған өтерге,Қолымды созам, арманға қарай жетерге.Достық пенен бойыңда болсын махаббат,Жалқаулықты да жеңе білу бір рақат.Болмай жатса бір күрсініп ал да, ерінбе,Басынан баста, жеңіске жетпей бөгелме!

Сендердің ұмтылыстарың үшін, балалар, денсаулықты сақтауға байланысты ең жақсы тілектеріңді орындауға даярмын.

(Перизат балалардың әрқайсысына жақындап. олардың тілектерін мү- қият тыңдайды да, сиқырлы таяқшасын сермеп: «Тілегің орындалады», \«Арманың алдыңнан шығады», «Солай болсын» m. б. сөздерді айтады).

Балалар, тілектерің міндетті түрде орындалады, тек бір ғана шарт: сендер дене шынықтырумен жэне спортпен дос болуларың керек.

Ал енді бізге қоштасатын кез келді. Сендерге бақыт пен денсаулық тілеймін!Дені сау болу деген - қуанышты өмір сүру екенін үмытпандар! (Перизат кетеді).

Жүргізуші: Мен осы біз жаңа ғана ғажайыптар әлемінде болғандай сезімде турмын. Нағыз Перизатты көру әркімнің пешенесіне бұйыра бермейтінін білетін шыгарсыңцар. Сөз ғажайыптар әлемі туралы болғаннан кейін, енді нені жария- лау керек...

Оқушылар (хормен): ... жарнамалық үзіліс!

Жүргізуші: Қазір біз сендердің өз қолдарыңмен жасаған суреттерің арқылы салауатты өмір салтын жарнамалаймыз. Барлығыңды балалар керкем шыға- рмашылығының көрмесіне шақырамын. Қалай ойлайсыңдар, біздің сурет көр- месіне қандай ат қоюға болады?

Оқушылар жауаптары: «Денсаулыққа - «иә», зиянды әдеттерге - «жол жоқ»; «Біз - салауатты өмір салтын таңцаймыз»; «Дене шынықтыру темекі

і to 9 (21'1-2010 - ^ 27

СЫНЫП САҒАТЫ 1

шегу, ішімдік пен нашақорлыққа қарсы»; «Таңдауын жаса: денсаулық немесезиянды әдеттер» жэне т. б.

Жүргізуші: Сендер мынаны білуге тиіссіңдер: дене сапаларын қалыптастыру белгілі бір, табиғат өзі жасаған кесте бойынша жүреді.

Жүргізуші плакаттағы мәтінді оқиды:

Адамның дене қасиеттерін қалыптастыру7-ден 9-ға дейінгі жаста ептілік пен қозғалыс үйлесімділігі жақсы дамиды;1 0 -1 2 жас - жылдамдық;1 3 -1 4 жас - жылдамдық-күштік сапалар;1 5 -1 6 жас - төзімділік;17-ден 19-ға дейінгі жас бүған дейін қалыптасқан сапаларды жетілдіруге өте

қолайлы.

Жүргізуші: Қазір сендерде қандай сапалар қалыптасу үстінде? Қалыпты өмір сүруге қажетті қандай да бір сапаларды қалыптастыру үшін табиғат адамга шектеулі мерзім береді. Сондықтан, достар, уақытты өткізіп алмаңдар!

Суреттерге қарағанда, көпшілігіңде көркем шығармаилылыққа деген талпы- ныс бар. Табиғат сендерді ақындық өнерден де қүр қалдырмаған шығар деп ойлаймын. Сол үшін сендерге әдеби ойын ойнауды ұсынамын, оның барысын- да төмендегідей ұйқастарды пайдаланасыңцар: тоқтат - бас тарт, жемістер - тағамдар. Өлең мазмүны сынып сағатының тақырыбына сәйкес келуі тиіс. (Жас ақындар өлең іиығарып болғанша баяу музыка ойнап тұрады).

Оқушылар төрттағандарын оқиды:Толықпысың? Тоқтат! Ей, достым, тамақ жеуді тоқтат,Нанды жеуден бас тарт! Майлы тағамнан бас тарт,Үстелде тек көкеніс, жеміс қана орын алсын - Нағыз пайдалы тагам, пайдасы зор тағам!Темекі ме? Тоқтат! Әлсізбісің? Тоқтат!Зымияннан бас тарт, жалқаулықтан бас тарт!Еңбек сенің досың, сенің досың жеміс,Жеміс жақсы тағам. Нағыз пайдалы тагам!

Жүргізуші: Эр топтын балалары денсаулық- әрбір адамның басты байлығы дейтін нағыз ақиқатты әлі де түсінбей жүргендерге баға жетпес кеңес болатын- дай өлең жазыпты. Сендер мен біздер - табиғаттың бір бөлшегіміз, мынау ас- паны мен жері, гүлдері мен ағаштары, жануарлары мен қүстары бар гажайып әлемнің д)р дөлігтз. Егер б')зд')ң организміміз табиғаттың бір бөлігі екенін гүсінсек, оган қалай болса солай қарауга жол беруге болмайды. Егер сендер шамадан тыс жұмыс істесеңцер немесе артықтамақ ішсеңцер, организмге кел- тірген зиянның орнын толтыру үшін, газа ауаца қьщыру керек, жақсы музыка тыңдап; жақсы адамдармен әңгімелесіп, қайырымды қылықтар жасау керек.

Сонымен бірге өңівдегі ашулы қабақты жазып, жиі күліп жүрген жөн. Пси- хологтардың аныктауынша: күлкі - жақсы кеңіл күйдің белгісі ғана емес, ке- ңіл күйді көтеру тәсілі де. Жылы жүзді болыңцар, бүл саған да, сенің айна- лаңдағылардың да денсаулығын сақтауға көмектеседі.

28 I ■ 'V'.• • . /• $ . ï Р


МЕКТЕП ЖУРНАЛЫНЫҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚ НҮСҚАСЫН Қ¥РАСТЫРУ

Заманауи компьютерлік техникамен жабдықталған мектептер қатары артып келеді. Қазіргі уаңытта мектеп журналының элек- трондық нусқасы туралы көп айтылып жур. Мундай компьютерлік багдарламалар бар, бірақ ол үіиін ақша телеу қажет. Мақалада беріл- ; ген багдарламаның идеясы автор Е. К. Валафановтың «Информатика бойынша 30 сабақ» оқулыгындагы зертханалық жумыстан алынған. Бул бағдарламаларды Excel тақырыбы бойынша сынақ жумыс ретінде қосымша сабақтарда қуруға болады. Оның мүмкіндіктері сынып жетек- шісі мен оқу ici меңгерушісінің жумысын жеңілдетеді.

Мектеп журналының электрондық түрі толығымен қағаздағы нұсқасындай болады, яғни: жалпы оқу бетін, пән сабақтарының тізімін, оқушылардын анкеталық мәліметтерін қамтиды және пәндер бойынша баға қоюға және кел- • меген күндерін белгілеуге мүмкіндік береді. Электрондық журналда негізгі мектеп пәндерінің болуы қарастырылады және қосымша пәндердің (барлығы 26 пән) енгізілуі ескеріледі. Журнал 35 оқушыға есептелген. Бүл жүмыстың негізгі бағыты - сынып жетекшісінің қызметін үтымды уйымдастыру.

1. Бағдарлама Excel жүмыс парақтарын формулалардың көмегімен байла- ; ныстыру мүмкіндігін пайдалана отырып, белгілі бір уақыт аралығында (апта, ! тоқсан (1-4), жыл) пәндер бойынша барлық баға жиынтықталған апта табелін үйымдастырады. Табель мәліметтерін қағазға басып шығаруға болады (Excel басып шығару функциясы) және ата-аналар тарапынан балаларының үлгерімін тексеріп отыру үшін оқушы күнделіктеріне жапсырылады. Оны толтырған мер- зім белгіленетін функция бар.

Т. В. А л ж а но ва ,Mq 14 мекпгеп-гітназиясыныц AET мұшш гі, Açmana қ.

ИНН0ВАЦИЯЛЫ Қ ТЕХНОЛОГИЯ Л АР J2. Бағдарлама барлық төрт пән бойынша және бір жыл ішіндегі келме-

ген күндерін есептеу парағын ұйымдастырады, бул осындай парақты сынып журналының қағаз нусқасында толтыруға мүмкіндік береді.

3. Электрондық журнал әрбір пән және әрбір оқушы бойынша сапалык пайыз бен үлгерімді автоматты түрде есептейтін терт тоқсан және бір жыл ішін- дегі тоқсандық бағалар тізімін қамтиды

4. Excel жүйесіндегі жұмыс амалдарын қолдана отырып, бағдарлама түрлі нүсқадағы анкеталық мәліметтермен бірге окушылар тізімін қағазға басып шығаруға мүмкіндік береді (мәліметтерді сұрыптау дағдысы қажет).

Қурастыру әдісі

1. Ілкі (титул) бетті жасау (әзірлеушінің қалауына қарай көркемделеді).М аңы зды : Ілкі бетте сынып жетекшісі туралы мәлімет енгізуге арналған

уяииық (тор) жэне «Мазмуны» деген сілтеме бар. «Сынып жетекшісінің аты- жөні» ұяшығынан басқа торлардың барлыгы жазудан қорғалган, бұган кіру үшін төмендегі менюге кіру керек: Формат —> Ұяшықтар —> Қорғаныс —> Қорғалатын уяшық (қанатбелгіні алып тастау). Парақтардың барлығы байланыстырылған- нан кейін парақты қорғау үшін мынадай нұсқау беріледі: Сервис —> Қорғау —> Парақты қорғау.

С ы ны п журналы

Классный журнал

V -X ! сыныптар ү ш һ -

для V -X I классоэ .

(Сынып жөтөкш ісін ің аты-жөні жоно экосінің аты Фамилия, имя, отчество классного руководителя)

Басш ылық/Руководство МазмұныЮ главлөние

А к і о р м / А к г о р I

2. Журналдың қалған барлық парақтарына сілтемелер қамтылған «Мазмуны» парағын қуру.

1. Жалпы оқу бөті/Лист всөобуча

2. Пән сабақтары/Список учебных предметов

3. А пталы қ табель/Табель недели

4. Келмеуш ілер есебі/ГІодсчет пропусков

5. Тоқсандың бағалар/Четвертные оценки

6. О қуш ы лар туралы мәлімет бетіI

С водны й л ист сведений об учащихся

7. Өткен оқу ж ы лы ндағы үлгер ім і/

Успеваемость за прош едш ий учебны й год

c n r a m . i l -crbonu аптапыц габсль апгог-иц газель ' агтдльцтвболь• * ГГ. кг. л и - 2 т о қ с а и . 3 т о к с и н • * т с -ц сан

» я п и е г е н к у н КИЛММЧ»- » Vй к и п м к г в н к ү к к а п м й г й н к у н Х М Л firtÙ O -

• n т о қ с а и - 2 г о д е а н - 3 ТО<С8Н - 4 тедсяи КвПМӨГвН к у н п о р

т о к с а п а ы д т с ц с а і д и м т о ^ с а н д ы к т о « е з і« д . . ік• ' Т6КПДМ - 2 ГОІІГ.Я 1 • J т ск с .- .н • 4 т о к с л м

кылдыкОагалар

СЫНЫП ЖЕТ E KtU IС ! HIҢ А Н Ы ҚТ AM АЛЫ Ғ Ы

I

3. «Жалпы оқу бетін» құрастыру.

Оқушылардың фамипиясын, атын және экесінің атын гізімге енгізіп жаз (бул тізім бүкіл бағдарламаның тізіміндө бар)Внесите фамилию, имя и отчество учеников

(этот список используется программой во всех листах)

Жалпы оқу беті/Лист всеобуча

____ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

№ Фамилиясы/Фамилия Аты/Имя Әкуиі/O l ЧУСІЬО

1

2

3

A

5

6

(

8

9

Бұл тізім журналдың барлық қалған бөттерінде пайдаланылады (толтыру міндетті).

4. «Пән сабақтары тізімі» парағын құру.Бүл бетте барлық пәндер журналда орналастырылған тәртіппен аталады,

сонымен қатар белгілі бір сыныпта еткізілетін қосымша пәндер енгізуге болатын алты бос ұяшық бар.

Журналдың барлық терт тоқсандағы пән сабақтарына сілтемелер берілген, бұл оқушының бір жылдағы барлық бағаларын сақтауға мүмкіндік береді.

Ітоксан/ II тоқсан/ ІІІтоксан/ ІУтоқсан/I четверть II четверть 111 четверть IV четверть/

«V'/yVW.ViWi1б ш а ш

=14r ; i

r r - ?и гУ ід та .. -----------------------

Ш Ш Ш Һ ш т^хк с:к>шшш

Ш Ш Шi l frc i: il *•';ш ш ш ш

Ш Ш Ж МИ 1 ®

№ Пәннің аты/ Название предметов

1 Қазак ті пі/Казахский язык

2 Қазақ әдебиеті/Казахская ли-ература

3 Орыс тілі'Руоский язык

4 Орыс әдйбиеті/Русская литература

5 М ате мати кз/Ал геб ра6 Геометрия7 Информатика3 Тарих/Исгорияg Қазакстан тарихы/Исгоркя

! Казахстана10 География11 Биология12 Физика13 Астрономия14 Химия

.к ;( =. = ; ; п. ' ” , ''.ч н

j f^ V V jy S rS .-S S Ë ÿ îà

.11-

й

Ш Ш Шш ш ш

V‘s mr " i ;', в*яя> ' = - " ? -!"и я 'и ii •" o“:~e“a'ŸV:“ i М ); s: и о IIII к г n ь

!!,ü=! C ^ s W V Y Vи :iV« i ' - V Wк:

лвляп|,;іЖв;,г,:'*;x V v 'S V s - i C ’-

гYV

в і і : ::п u »ni n h d к іі і і '

ш ш

S*V

ИННОВАЦИЯЛЫ Қ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

15 Сызу/Черчение16 Шетел тілі/Иностранный язык17 Еңбек/Труд

18 Цене шымыкгыру/Фиэичоская культура

19 Бейнелөу өнері/ИЗО20 Саз онері/Музыка

21 Неорганикалык химия/ Неорганическая химия

22 Химиялық талдау негіздері/ Основы химического анализа

23 Этика24 АӘД/НВП

5. Бағдарламаның пән сабақтарының бетін құру.

О ры с әдебиөті/Литөратура

№ Ф.А./Ф.И.

Тоқсандықбағалар/

Четвертнаяоценка

Жыпдықбағалар/Годоваяоценка

1 Абенов М. . .... , .

2 Байтышқанов Р.■ • > •" у »'-1.1 V.-rV' •

3 Біләлов Т.

4 Володин А.

5 Гребнев С.

6 Гурай Р.

/ Ғписеева О.— -

8 Emuod Н.

Оқушылардың аты-жөні және пән атауы барлық пән сабақтарының тізімін- де «Жалпы оқу беті» мен «Пән сабақтарының тізімі» бетінде = ҚАЙТАЛАУ (2-бет!Ғ23;1) формуласын қою арқылы қайталанады. Сонымен қатар бетте тоқсандық бағалар жазылған баған бар, олар сапалық пайызды, үлгерімді және ООМ есептегенде «Тоқсандық бағалар» бетінде қолданылады.

Ескерту; оқу пәндері бетінің біреуін құрастырып алып, қалған мөлшерін қажетінше көшіріп алыңыз.

6. «Апта табелі» бетін құрастыру.Сынып жетекшісі мен ата-аналар тарапынан күнделікті тексеру кезінде

қолданылады. Оқу секторы аптасына бір рет пән сабақтар бетіне баға қояды, апта табеліне жазады жэне оларды күнделікке жапсырады. Бұл бетте оқушынын барлық пәндер бойынша бағалары түгел көрсетіледі. «Жалпы оқу бетінде» оқушының тегі және пән сабақтар бетіндегі бағалары қайталанады. Мұнымен қоса, баға қойылған күн жазылып, ол әр оқушының табелінде қайталанады.

с ы н ы л ж е т Е к ш ю і н ің ан ь іқ г а м а л ы ғ ы : ф


23 Microsoft Excel -10 B.xlç................................. ..............................................................................................................................._ ] Файл ПроБка Вид ВстДОЦ Сервис Данные '§^мю .^npâer.d

ГсЗ ''~w^ w ‘ ‘-,™v"С 1P 1 E 1 F :.0-1 H 1 , J К L M N 0 ; Р ! Q R $ T U V|W X

Внесите дату выставления оценок |дата / Кун| Bafa қойылган кунді жаз ІИе.ю 2 0 0 * Күнін

ление / Мазмуны

6 1 оценки выс i ciej і«иы —VC.’Æ .20037Сс

Ф.И. Абеновч ■

Математика /Алгебра оо н 3 ' И , V S9 Геометрия H

44 4

н\ \

10 Физика 4 н \ \ и н н Ак

\ I1II1111

б \ \ V H ÎM кяйтяпяи«Пән сабақ- тарының тізімі- нен» пәндер атауын қайталау

5 5 5 \_А N

6 5 н н «Жалпы оқу» беті- нен фамилиясын кайталэу Пэн бетінен

бағалардықайталау

—ггйстория Каз 4 4

7 Орыс өдебиеті / Литература 4 2 2 н 418 Орыстілі / Рус.язык н 4 н1920 21 22

экологияБиология 2 п 3 4 3 4 4 3 4ЕңОек/Трудгеография t 4 4 I N I И

7. Төрт тоқсан мен бір жылдағы «Келмеген күндер» бетін қүрастыру.Мұнда әр оқушының сабаққа келмеген күндері («ж») есептеледі. Мына фор

мула қолданылады: = ЕСЕПТЕУЛЕР ('апталық табель'!С8:234;»ж»). Бір жыл бойғы келмеген күндер төрт тоқсандағы келмеген күндер жиынтығы ретінде есептеледі.

8. Терт тоқсан мен бір жылдың «Тоқсандық бағалары» бетін құрастыру.

Келмеген күндер/ Пропуски (

№ Ф.А./Ф.И.

Келмеген кундер саны/

Количество пропусков

4 АбоновМ. 21

2 Байтышқанов Р 4

3 Білөлов Т. 21

4 Володин А. 4

б Гребнев С. 0

6 Гурай Р. ..._______ «Жалпы оқу»

17

8

Елисеева О. —------ --------------------- беіінен фамилиясынЕмцов Н. қаиталау 4

Парақта «Жалпы оқу бетіндегі» оқушылардың аты-жөндері, «Пән сабақта- рының тізімі» бетіндегі пәндер атауы және оқу пәндерінің парағындағы тоқ- сандық бағалар қайталанады:

У5б:9(2і)-2010 х м » mmmmïmâ зз

ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ Л АР

а) % сапаб) % үлгерімв) эр оқушы, эр пэн жэне сынып бойынша ООМ.

Бос торды толтыр

[Абеі ювФа мил иясы/Фа м и л ия

Аты/Имя

Әкесі/Отчество

Жынысы/Пол

Туған күні/Дата рождения

Телефоны/Телефон

Үй мекенжайы/Дом. адрес

Үйірме, секция/ Кружок, секция

Бұл мектепте қай жылдан бері оқиды/С какого года обучается в данной школе

¥лты/Национальность

Қосымша деректер/Доп. данные

Әкесінің Ф.А.Ө./Ф.И.О. отца

Жумыс орны/Место работы

Жумыс телефоны/Телефон (раб.)

Анасының Ф.А.Ә./Ф.И.О. маіери

Жумыс орны/Место работы

Жумыс гелефоны/Телефон (раб.)

Мерей

E l □□

J

□:

:9. Оқушылардың сауалнамалық мәліметтер парағын қүрастыру.Бүл әрекеттер міндетті емес, бірақ түрлі тізімдер мен есептер үйымдастыру-

да пайдалы. БағдарламаЗбесеп карточкасынантұрады. Мәліметтеррүқсатетіл- ] ген үяшықтарға енгізіледі. Бағдарлама қағазға басып шығарылуы мүмкін жи- ынтық сауалнамалық мәліметтерді ұйымдастырады. Сонымен қатар бөлу, кө-| шіру, сүрыптау, сүзгіден өткізуді қолдана отырып, пайдаланушы кез келген өл-' шемді қамтитын тізім ала алады.

i -ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

10. Бүл сыныптағы мүғалімдер тізімі мен пәндер кестесін қосымша ұйым- дастыруға болады (мүғалімдердің аты-жөні пән сабақтары беттерінде қай- таланады).

£3 Microsoft Excel - Научная работа тФайл Пр<5ея<з Вий Вставка Формат Сервис рамные фкмо Справка

К2 Aiial Cyf - 10 Ж /С Ч Ш Ш& =s Ш Ч& % ооо & — ▼

D У d * Ө Q l У & Чй № < * - о . - & s /» S i S i ЙШ * * 10° *

JÜ - IА В С щ

1

23

М у ғ а л ім д е р т із ім і

4 Мүғалімдердің Ф.А.Ә. Пэндер5 1 Қазақтілі f Казахский языкб ___2 Қазак әдебиеті / Казахская литература7 _3 Терешкова Лариса Актоноена Орьс тілі / Русский язык8 4 Терешкова Лариса Антоновна Орыс әдебиеті} Русская литература9 Шееарева Людмила Алексеевна Математика /Алгебра10

___6 Шеваревэ Людмила Алексеевна Геометрия

11 7 Алжанова Тамара Валентиновна Информатика12 8 Кабдрахимова Гульнур Искандеровна Тарих / История

23 MicioîoII Excel - Н адчн эя р аб о та і '■ ;• •' ■ і

Çaftn Правка f|*ti 8стаока Pnpswjr Ccpettu Дгггьж» Окми редэвко

Ij KZAniCyr * 10 . ж к !i i l l Ш 5 ? % о » # t S i s _ * & * » Eâ5 «5Р

П la ; H d ! â ü ? Ж о - о , - & £ A л і УШ - Й іс о ^ - С

A1 J ■Г A I с D Е _ р G Н

J I тоңсан оку кестесі2

3 . £үйсекоі Сөйсвноі Сәреөмбі &8ЙС0Н&І Жұма Сенбі

4

1c____ мин____

5 2C____ М И Ч____

b 3c ____ м ни____

/ 4c____ мин____

8 5c__ мин__

9 ______ 6C____ мин__

10 7с мин

11. Журналдың барлық беттерін сілтемемен байланыстыру ғана қалды. ЕНГІЗУ > Гиперсілтеме —► Мәтін —► Жол нүсқауы орындалады.

В ___ ____________________ҮЗДІКТЕРДІҢ ҮЗДІП1

СЫНИ ОЙЛАУ ОҚУ ПРОЦЕСІНІҢ НӘТИЖЕСІ РЕТІНДЕ

P. Н. Күрбанова,№ J24 ММЖМмұгаяімі, Алматы қ.

Б ү к іл әлем педагогтері өз оқушыларына сыни ойлау ңабілетін дары ту ғ а тырысады. Сыни ойлау- бул XXI гасыр талаптарына лайықты жауап бере алуга мүмкіндік беретін, біздің нені зерттеп, не істейтіні- мізді тереңірек түсінуге көмектесе алатын белгілі бір білік. Дегенмен de сыни ойлау дегеніміз не өзі? Терминге анықтама беру оңай емес: оның ішінде біліктер, әрекет түрлері, қундылықтар сияқты әртүрлі параметрлер өте көп. Мүмкіндігіниіе талдау жасап көрейік.

Віріншіден, сыни ойлау дербес болады: оның принциптерінде құрылған са- бақ өзгелердің пікіріне тәуелсіз, өзіндік идеялар, бағалаулар, нанымдар қалып- тасуына мүмкіндік жасайды. Ешкім біреу үшін сыни ой ойламайды, әркім тек өзі үшін ойлайды. Демек, ойлау тек дербес сипатта болганда ғана сыни бола апады. Оқушылар өз бетімен еркін ойлай алатын, қандай күрделі мәселелерді болсын өз бетімен шеше алатын болуы тиіс. Екінші жағынан, сыни ойлаудың ерекше болуы міндетті емес, адам өзге біреудің пікірін өзінікі етіп қабылдауга ерікті.

Екіншіден, ақпарат - сыни ойлаудың ақырғы емес, бастапқы нүктесі болып табылады. Білім уәждеме тудырады. Басың бос болса, ойлау қиын деген сөз бар: күрделі ой тудыру үшін қаншама «шикізатты» - фактілер, идеялар, тео- риялар, түжырымдамаларды... қайта қорыту керек. Мен сыни ойлауды дерек- терді дәстүрлі зерттеумен теңестіруден аулақпын: оның тек қана деректі білім емесі ақиқат. Алайда оқытушылық жүмыс та тек сыни ойлауға келіп тірелмейді. Біз өз шәкірттерімізді барлық күрделі ұғымдарды қабылдауға жэне сан түрлі

ь ҮЗДІКТЕРДІҢ ҮЗДІП

мәліметтерді жадында сақтауға үйретпейміз. Сыни ойлауға үйрету - оқытушы жүмысының сан қырының тек бір бөлігі.

Кейбіреулер бүл процеске тек жоғары сынып оқушыларын ғана тартуға болады деп есептейді. Олай емес. Кез келген жаста-ақ сыни ойлауға болады. Төменгі сынып оқушылары да терең ойлануға, өз лікірін білдіруге, проблема қойып, оны шешуге қабілетті, оларға бүған қажетті өмірлік тәжірибе мен білім жеткілікті. Әрине, балалардың ойлау қабілеттері оқу барысында жетіле түседі, дегенмен, тағы қайталап айтамыз, тіпті балдырғандар да өз бетімен сыни ойлауға қабілетті болады.

Үшіншіден, сыни ойлау шешімі табылуы тиіс сурақты қойып, проблеманы анықтаудан басталады. Біз жаңа бірдеңені көре қалсақ, оның не екенін біл- гіміз келеді. Біз бір көруге тұрарлық ғимаратты көзіміз шалса, оның ішіне кіріп көргіміз келеді

Төртіншідөн, сыни ойлау сенімді дәлелдеме қажет етеді.Сыни ойлай алатын адам проблеманың өзінше шешімін табады да, бул ше-

шімді лайықты, негізді дәлелдерімен бекітеді. Ол проблеманың басқа да ше- шімдері болуы мүмкін екенін біледі, сондықтан да өзі таңцаған шешімнің бас- қаларға қарағанда қисынды әрі тиімді екенін дәлелдеуге тырысады.

Сыни ойлай алатын адам ешқашан біреудің қолжаулығы болмайды.Және: ақырында. бесіншіден, сыни ойлау әлеуметтік ойлау болып табыла-

ды. Кез келген ой оны басқалармен беліскен кезде анықталып, ұштала түседі. Философ Ханна Арендт жазғандай: «...тек басқа біреу қатысқан кезде ғана ол жетіле түседі». Біз дауласқан кезде, оқығанда, талқыға салғанда, қарсылық білдіргенде, өзіміздің көзқарасымызды тереңдете түсеміз. Сондықтан да сыни ойлау арнасында жұмыс жасайтын педагогтер өз сабақтарында мүмкін болған жұптық және топтық жұмыстарды, оның ішінде пікірсайыстар мен пікір- таластар, оқушылардың жазбаша жумыстарын жариялау, т. б. пайдалануға тырысады.

Бул муғалімдер пікірталас өнімді болуы үшін қажетті: төзімділік, өзгелерді тындай білу, өз қөзқарасына жауап бере алу сияқты сапалардың қалыптасуына баса көңіл бөледі. Осылайша педагогтерге оқу процесін мектеп қабырғасынан тыс өтіп жататын шынайы өмірге жақындату мүмкіндігі туады. Кез келген педа- гогикалық әрекет ақырында идеалды қоғам қуруға бағытталады, бул түрғыдан алғанда, сыни ойлау негіздерінде тәрбиеленген тіпті бір сынып болсын, үлкен мақсатқа жету жолындагы қадам болып саналады.

Сыни ойлау мазмүнының барлық бес тармағы оқу әрекетінің бірнеше түрлерінде жүзеге асырылуы мүмкін. Менің ойымша, мұғалімдер мен окушылар үшін оның ең жақсысы жазбаша жүмыс болып табылады. Жазған кезде ойлау процесі «көзге көрінеді», демек, мұғалімдерге қолжетімді болады. Жазып отырған адам қашанда белсенді, ол ылғи дербес ойлайды жэне бул кезде алған білімдерінің барлығын пайдаланады.

Оқушыларға муғалімнің өз жумыстарына қызығушылық танытып, қурметпен қарауы қашанда бағалы, ал олардың өздері ез ойын сыныптастарына, басқа муғалімдерге; ата-аналары мен өздері танымайтын басқа адамдарға жеткізуге мүмкіндік алады. Барлық жагынан алғанда да жазу - сыни ойлауға үйретудің неғүрлым тиімді қуралы.

ҮЗДІКТЕРДІҢ ҮЗД1ГІ

Мұғалім ретінде мен бұл жерде бір проблема керемін: сыни ойлау туралы теориялық үғымды қалай күнделікті тәжірибеге енгізуге болады?Дәстүрлі педагогикадан «бағдарлама» бойынша оқытуға көшуге үмтыла отырып, мен қазіргі қоғам талаптарын қанағаттандыра алатын озық педагогика әдістерін пайдалануға тырысамын.

Бүл әрекет ақпараттанған, өз идеялары мен энергиясын қайырымды мақ- саттарға бағыттауға қабілетті, әлемнің жақсара түсуі үшін еңбек ететін азамат- тарды тәрбиелеуге көмектеседі деп сенгім келеді.

Сыни ойлауға үйрету - оңай міндет емес, оны оқытудың бір деңгейінде ор- ындап, одан кейін ұмыта салуға болмайды. Bip кезеңнен өткенде сыни ойлау- ды үйренуге болады дейтін белгілі бір тізім жоқ. Дегенмен оқушылардың сыни ойлауын дамытатын оқу шарттары мен тәсілдері болады.

Сыни ойлауды ынталандыру үшін маңызы бар оқу шарттарын атайык. Олардың арасында мыналар бар:

- сыни ойлауды тәжірибеге енгізу үшін уақыт пен мүмкіндіктерді қамтама- сыз ету:

> оқушыларға ойлануға рүқсат беру,> әртүрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау,> оқушылардың оқу процесіне белсенді қатысуына қолдау жасау,> оқушылардың келеке болмайтындай емін-еркін ахуалына кепілдік жасау;- әрбір оқушының сыни шешім қабылдау қабілетіне сенімділігіне қолдау

білдіру, сыни ойлауын бағалау;- тиімді сыни ойлау процесіне қатысу үшін оқушылар өздеріне деген сенім-

ділігін дамытуы, ез пікірі мен идеяларының қүндылығын түсінуі, оқыту процессе белсене қатысуы, басқалардың пікіріне қүрметпен қарауы, ез пікірін тү- сіндіре алүы және басқалардың пікіріне қолдау білдіруге дайын болуы тиіс.

Сыныпта жалпы талқылау кезінде жаттыгу ретінде түжырымдық кестен пайдалануға болады. Түжырымдық кестені пайдалану арқылы оқушылар алатын ақпарат сөзсіз, кластерлік жаттығуларға қарағанда шектеулі. Дегенмен де мұғалім тұжырымдық кестені пайдалана отырып, тақырыпты сипаттау процесін оқушылар оны қалай жасау керектігін нақты түсінетіндей етіп көрсетуге болады

Мысалға, тұжырымдық кестенің көмегімен түрлі мамандықтарды салыс тыруға болады (дәрігер, суретші, жүмысшы).

МаманҚажетті

а а я р п ы қЖ ум ы с

туракгыпығыЖ алақыдеңт Ш

Ж умысқа руі зәш ы лы қ

1 2 3 4 5

дәрігерэкстенсивті: медицина

колледжі + университет + интернатура

жогары жоғары айтарпыктайжогары

сурөтші

айтарлықтай экстенсивті даярлық +

шеберлікке қол жеткізу үшін ұзақ тәжірибе

төмен ұзақ уақыт

ақшасыз жүруі мүмкін

анық емес ен жогары

38 СЫНЫП ЖЕТЕКШІСІНІҢ АНЫҚТАМАЛЫҒЫ

ҮЗДІКТЕРДІҢ ҮЗДІГІ

1 2 з 4 5

Зауытжұмысшысы азырақ экстенсивті

бірқалыпты жүмысты

ауыстыруы немесе

айырылуы мүмкін

бірқалыптытеменболуымүмкін

Текшелер

Қатырмақағаз кесегін қиып, текшелер жасалады. Текшенің әрбір жағында мынадай командалар жазылады: сипатта (түсі, формасы, мөлшері); са- лыстыр (неге үқсайды, қандай айырмашылыгы бар?); орайластыр (бұл не- ден жасалған?); талдау жаса (бұл қалай жасалды немесе неден тұрады?); қолдану (мүнымен не жасауға болады? Қалай қолданылады?); қалауыңды айт. Оқушылар тақырыпты таңцап алып, ондағы сұраққа еркін түрде жауап жазады. Жоғары сынып оқушылары мұны дербес жасауына болады, төменгі сынып оқушылары - кішігірім топқа бірігіп, оның әрбір мүшесі бір сұраққа жауап береді.

Графикалықорганайзер ақпарат іздеу барысында пайдаланылатын ойлау процесін кернекілендірудін жақсы тәсілі. Графикалық органайзердің неғүрлым тиімді түрі кластер, немесе топтарга бөлу.

Кластер

Кластер - оқушыларға тақырыпты баяндауға кіріспес бүрын ол туралы не айтуға болатынын білуге кемектесетін графикалық органайзер. Кластер үғымдар тобымен үсынылуы тиіс. Мұғалім негізгі ұғымды тақта ортасына жазып қояды. Содан кейін ол оқушыларга берілген тақырып бойынша ез ойларын ай- туды үсынады. Барлықайтылған идеяларды мұғалім тақтаға, негізгі ұғымды ай- нала қоршай орналастырады да, сызық арқылы негізгі үғыммен жалғастырады. Оқушылар айтқан әрбір байланысты ой тақырыбы бойынша мүғалім қосымша ойлар айтуларын сұрайды.

Мәтінді белгілеп оқу(15 минут)

Оқу барысында оқушылар бет жиегіне темендегідей белгілер қойып отырады:

V (қанатбелгі) олар білетін ақпаратты білдіреді;- (минуспен) ез ойларына қарсы нәрсені белгілейді;+ (плюспен) олар бүған дейін білмеген қызықты ақпараты бар абзацты бел-

гілейді:? (сүрақпен) ездеріне түсініксіз, ол туралы көбірек білгісі келген абзацты

белгілейді.

ҮЗДІКТЕРДІҢ ҮЗДІГІ 1

Мәтінді түсіну мониторингі кестесін толтыруТөмендегі кестені мәтінді оқу барысында қойылған белгілерге сәйкес, мә-

тіндегі ақпаратты алып толтыру керек.

V + - ? 1- - — —

— - - -

- - - -

Cinquain

Cinquain (французша «бес» сөзінен) - бес жолдан түратын елең. Бүл жүмыс түрін пайдаланар алдында бес жолды өлеңнің қалай жазылатынын түсіндіру керек, содан кейін бірнеше мысалдар көрсеткен жөн (төменде беріледі). Содан кейін топқа бес жолдан түратын өлең жазуға тапсырма беріледі. Мүны бірінші рет жасаған балаларда бұл қиындық тудыруы мүмкін.

Бұл жұмыс түрін орындау үшін, балалар жүпқа бөлінеді. Бес жолдан ту- ратын өлең тақырыбы берілгеннен кейін, әрбір балаға тапсырманы орындау--' ға 5 -7 минут уақыт беріледі, бүл уақытта олар өленді жеке жазып шығады. Содан кейін олар екі бес жол өлеңнен біреу жасап шығады. Бұл үшін диалог жүргізу, ойластыру, тақырыпты одан әрі ой елегінен өткізу, басқаларға да кулак түріп, екеуіне де үнайтын идеяларды қабыл алу сияқтылар жүзеге асады. Жүппен жазылған бесжолдық өлең барлық топ мушелеріне көрсетіледі-Егер сыныпта қажетті жабдықтар болып жатса, бесжолдық өлеңді проекциядан барлық топтарға көрсету керек. Бүл тағы да пікірталас тудыруы мүмкін.

Түсіндірмелер:Бірінші жол - тақырыпты айқындайтын бір сөз (зат өсім);Екінші жол - тақырыпты айқындайтын екі сез (екі сын есім);Үсиінші жол - тақырып бойынша әрекетті білдіретін үш сез (етістік немесе

ырықсыз есімше);Төртінші жол - тақырыпқа кезқарасты білдіретін терт сезден түратын сей-

лем;Бесінші, соңғы жол - бір сез - тақырыптың мәнін тағы бір анықтай түсетін

синоним сөз.Мысалдар:

Жанартау Үйрету Окуқызыл, ыстык күрделі, қиын таныстырушы, белсенді

жер қойнауынан атыладыталап ететін, жан бітіретін, сыйақы ретінде

қатысушы. белінуші, зерттеуші

табиғи от көрігітаныспен байланыстыратын жаңа қараңғыдағы жарық сәулесі

тозақ біпім беру түсіндіруші

■ Н Н В Ш Ш АИЫҚТЛМАЛЫГЫ - I

Мүны қалай істейді:Атауы ( әдетте зат есім) _______________________________________________Сипаттау (әдетте сын е с ім )___________________________________________Әрекет (әдетте етістіктер) ____________________________________________Сезім (сөйлем)______________________________________________________Мәнін анықтау_______________________________________________________Бесжолдық қүрастыру - төмендегілерді білдіретін жақсы тәсіл:- күрделі ақпаратты жинақтау қүралы (әдісі);- түсінігін бағалау құралы;- шығармашылығын көрсете білу қуралы.Бесжолдық - үғымдар мен ақпараттарды ойластыру, жинақтау және бі-

ріктірудің өте жылдам әрі қуатты құралы.

Текшелер

Текшелер (Кован жэне Кован) - тақырыпты түрлі көзқарас тұрғысынан карастыруға көмектөсетін оқыту стратегиясы. Ол текшенің әрбір жақтарын ойлану мен жазу үшін ынталандыру мақсатында пайдалануды білдіреді. Текшені шамамен 20x20 см келемдегі кішігірім қорапшаны қағазбен қаптау арқылы жасауға болады. Текшеніңәр бетіне: «Сипатта», «Салыстыр», «Орай- ластыр», «Талдау жаса», «¥сыныс жаса», «Дәлелде» (келісесің бе, жоқ па) деген сездерді жазу керек. Мүғалім оқушыларға 2 -4 минут барысында бел- гілі бір тақырыпқа еркін жазу мүмкіндігін береді. Жүмыс мына түрде етуі тиіс.

Бірінші кезеңце тақырып беріледі. Оқушылар оны ойластырып, берілген зат- ты сипаттайды (түсін, түрін, белгілерін, т. б.). Жұмыс текшедегі тапсырмалар бойынша мына тәртіппен жалғасады.

Текшеніңалты қырында жазылған тапсырмалар мынадай болуы мүмкін:- сипаттау. Объектіге қараңдар да (тек ойша қарауға да болады), көрген-

дерінді сипаттандар (түсін, түрін, келемін);- салыстыру. Сипатталатын нәрсе неге үқсайды? Оның ерекшеліктері

қандай?- орайластыру. Сеніңше, бүл затты неге салыстыруға болады? Мүны кер-

генде ойыңа не келеді? (Бұл үқсас немесе әртүрлі заттар, орындар, адамдар, т. б. болуы мүмкін). Алдымен ойланып, содан кейін ғана осы кезде ойыңа келген орайластыруды анықтау керек;

- талдау. Бұл заттыңқалай жасалғанын айт (оны білу міндетті емес, текұсы- ныс жасаңцар).

- үсыныс. Мүны қалай пайдалануға болады?- дәлелдеме (қоштау және қарсылық). Өзің қалаған дәлел түрін пайдалан -

логикалық, аралас, т. б.Келесі кезеңде оқушылар текше қырларында жазылған тапсырмаға ез

жауаптарын ортаға салады. Алдымен бір серіктеспен алмасады. Әр оқушы текшенің үш қырында жазылған тапсырманы тандап алып, өз жауабын серік- тесіне оқып береді.

L..... ........ ................... ...... ҮЗДІКТЕҒДІҢ ҮЗДІП........... ........ _

ҮЗДІКТЕРДІҢ ҮЗДІП

Он минуттық эссе

Оқығаннан кейін немесе сыныпта талқылағаннан кейін оқушыларға өз ойларын эссе арқылы жеткізу пайдалы болмақ, ол 10 минут ішінде, еркін жазу техникасын пайдалана отырып жазылады. Оқушыларға мынадай тапсырма беріледі: оқылған немесе талқыланган материал жайлы ойын тоқтаусыз жазып шығу қажет. Кейбір мүғалімдердің ойынша, үзіліссіз жазу түріндегі еркін жазу шығармашылыққа кеңжол ашады. Идея мынада: ой еш бақылаусыз, қайта сын көзбен қаралмай қағазға түсіріледі.

Бес минуттық эссе

Эссенің бүл түрі сабақ аяқталысымен, оқушыларға етілген материал жай* лы ойларын жүйелеуге жэне кері байланыс орнатуға көмектесу мақсатында жүргізіледі. Эссе жазған кезде оқушылар екі міндетті орындайды: тақырып бойынша не оқығандарын жазып алады жэне ойларында пайда болған бір сүрақты жазып қояды.

Мұғалім бұл жұмыстарды келесі сабақты жоспарлау кезінде пайдалана алады.

Орай ласты ру

Орайластыру - оқушыларға тақырып бойынша өз ойларын еркін әрі ашық жеткізуге мүмкіндік беретін оқыту стратегиясы. Орайластыру өз кезегінде идеяларды біріктіретін, ойлауды ынталандыратын бірнеше құрылымнан тү- рады.

Орайластыру ми шабуылының түзу емес әдісі ретінде сөйлем жасалу, еске түсіру және ой қорыту сатыларында пайдаланылады. Сонымен қатар орайластыру өтілгеннің қорытындысын шығару және жаңа орайластыру немесе жаңадан графикалық бейнелеу құрудың бірнеше әдістері болып табылады. Негізінен бұл әркімнің өзіндік сеніміне қол жеткізу стратегиясы. Орайластыру; жазу әрекеті ретінде жазып отырған адамның саналы түрде ойына да келмеген білімдер мен байланыстардан ақпарат беру қызметін атқарады.

INSERT кестесі

Бұл кестені былайша жасауға болады. Мысалы, саяхатшы Марко Поло туралы мәтінді оқып шыққаннан кейін. оқушылар INSERT жүйесін пайдаланып,| белгілер салады. Содан кейін олар кесте жасауға кіріседі. Бағанда олар әрбір ақпарат санаттарының үш не төрт тармағын керсетеді: (v) қанатбелгісімен бел- гіленген мәліметтер, ейткені олар оның шындығына сенімді; минус (-) белгісі- мен белгіленген мәліметтер, ейткені олар қайшылықты, плюс (+) белгісімен белгіленген мәліметтер, ейткені олар маңызды әрі күтпеген нәрселер, сұрақ (?) белгісімен белгіленген мәліметтер, ейткені олар түсініксіз, олар туралы тағы іздену керек.

ҮЗДІКТЕРДІН ҮЗДІГІ

иыларға өз ой- нде, еркін жазу адай тапсырма эқтаусыз жазып щегі еркін жазу /сыз, цайта сын

материал жай- су мақсатында зйды: тақырып ща болған бір

іде пайдалана

еркін әрі ашық у өз кезегінде 'рылымнан тү-

м жасалу. еске ін қатар орай- істыру немесе ып табылады.Орайластыру

на да келмеген

Іарко Поло ту- 1 пайдаланып, ща олар әрбір >елгісімен бел- нус (-) белгісі- (+) белгісімен 'рселер, сүрақ ір туралы тағы

V +- - ?

Ол Италиядан Қытайға аттанцы.

Ол саяхатқа өз туыскандарымен бірге аттанды.

Мен ылги ол жапгыя сяяхатта- ды цеп ойлайтын-мын.

Б^л саяхатқа неге басқалар шықпады?

Ол Қытай импера- торымен кеацесті.

Ол Қытай им пера- юры на қызмет етті.

Мен ол жолда бірсулсрмен со- гысқан шыгар деп ойлайтынмын.

Қытай императорының шетжерлікке генім бігі- діруін қалай түсінеміз?

Ол XIII ғасырда саяхагг жасады.

Ол саяхатқа 1271 жылы аттанып, тек 1295 жылы қайтып оралды.

Мен ол ез саяха- тын XV гасырда жасады деп ойлай- тыниын.

Ол кез вдамдарынын омір жасының ұзактығы қандай бопган?

Колумб оның жазба жасаган журналын оқыган.

Ол саяхэтының күндвлігін Генуя қа- ласьшыңтурыесін- де отырып жазған.

Мвніңше, адамдар оның әңгімесіне сенбеген болуы керек.

Сол кезеңцегі жаңалық ашушынын омірін кезіңе қалай елестетер едің?

Қорыта келгенде айтарым, сыни ойлау негіздеріне ең алдымен сыни ойлауға уйрету, ақырғы нәтижөні зерттеу - сыни ойлау білігіне үйрету процесі арқылы қол жеткізугв болады. Ойлауға идеялар, олардың мәнін түсіну. қарама-қарсы көзқарастарға талдау жасау жэне салыстыру жатады.

Сыни ойлау - еэ тұжырымын жасау жолындағы идеялар жене оларды шыгармашылықпен тұсінудің біріккен күрделі процесі. Бүл барлық деңгейде ететін және оқытудың мақсатты міндетін анықтайтын белсенді және өзара әрекеттес танымдық процесс.

Қ¥РМЕТТІ ОҚЫРМАНДАР!

Бізді өрдайым өздеріңіздегі іс-шаралар: білім беру мекемесіндегі мерейтойлар, байқаулар, жергілікті, облыстықжәне республикалық конференцияларға шақырасыздар, сіздергеол үшін ай- тар алғысымыз көп

Арадағы ынтымақтастыі^гығымызға, алдағы уақытта да осы іс-шаралардыңақпараттық дөмоу- шісі рөлін атқаруға. оларды біздің аймақтарға іссапарлар жсспарына енгізуге қуаныштымыз.

Сіздерден өтініш: алдын ала ертерек ескергсеңіздер екен (мүмкіндігінше өткізілетін іс-шарадан2 ай бүрын). Шақыруларды мына мекенжайға жіберіңіздер: 050009. Алматы қ., Шевченко көш., Ра- достовец кешесімен қиылысы, 165 б / 72 r-үй, 712-көңсө немесе электронды пошта: [email protected], madina@mcfr,kz.

Қурметпен Чолпан Исхакова, бас редактор,

«Білім беру ресурстары» тақырыптық багытының жетекіиісі

Ш № 9 (21 ) ■ 2 0 1 0 43


ДЕНСАУЛЫҚ МЕКТЕБІI

КОМПЬЮТЕР МЕН ИНТЕРНЕТТІҢ БАЛАЛАР ДЕНСАУЛЫҒЫНА ӘСЕРІ

А т а-аналарды ң балаларымыз уақытының көбін компьютер алдында өткізеді деп шагынғанын жиі естіп жүрміз. Компьютер - ойыншақ емес, әте пайдалы әрі қажетті нэрсе, сондықтан онымен тиісінше қатынас жасау керек. Менің ойымиіа, компьютердің денсаулыққа әсері жайлы журттың бәрі біле бермейді.

Компьютер... Бүл не: денсаулыққа тағы бір қауіп пе, әлде қазіргі заманғы досымыз бен көмекшіміз бе? Компьютермен және Интернетпен көп айналысу адамды жадылап алады дейтін пікір көп айтылады.

Барлығы компьютермен жумыс жасауға қалай түзу қарауға байланысты. Онымен жұмысты дұрыс үйымдастырмаған жағдайда, ол туралы айтылып жүрген «қорқынышты әңгімелердің» барлығы расқа айналуы мүмкін.

Компьютермен қалай жұмыс істеген жөн? Онымен жүмыс жасаудың күрделі емес ережелерін сақтаған дүрыс емес пе? Жүмыс орнын жақсы жабдықтау және жүмыс түрін дүрыс таңдаған жағдайда, компьютер құбыжықтан біздің өмірімізді айтарлықтай жеңілдететін өте пайдалы құралға айналып шыға келеді.

Біздіңғасыр-ақпараттықтехнологиязаманы. Балалардыбәрібіркомпьютер- ге жолатпай қоя алмайсыз, олай етудің қажеті де жоқ. Тез шешім қабылдау білу білігі, ажырап кетіп, экранда бала күтпеген нәрселер шыға келгенде абыржып қалмау оған күрделі міндеттерді шешуде кемек болады. Ал бала денсаулығын компьютер зияндылығынан қорғау үшін, оның компьютерде отырған кезде сақталуы тиіс ережелерді орындап отырса жеткілікті.

Бүл ережелердің орындалуын бақылауда үстау керек: монитор жарығының қолайлы болуы, экранныңжиі жаңарып тұруы, кресло ыңғайлы болуы, жарықты

Л. И. Одинцова,№ S3 ММ информатика мүгшімі, Алматы қ.

ш и и н н н и m ■ ■ ■ шшш йғы

I

дұрыс орналастыру. Оның үстіне, компьютер түрған бөлмені мезгілінде жел- детіп отыру, монитордан көзге дейінгі қашықтықты дүрыс анықтау, бейненің анық болуына қол жеткізу.

Бастысы - компьютер баланың уақытын өткізу тәсілі емес; қандай да бір міндеттерді шешу: жаңа білім алу, дағдыларын дамыту, талқылауға иллюстрация болу қуралына айналуы тиіс. Интернет қазіргі ке зд е - әртүрлі білім салаларындағы аса зор ақпараттар терезесі, өте ыңғайлы қарым-қатынас қуралы. Интернеттің қашықтықтан білім алудағы рөліне баға жетпейді.

Мен «Сот мәжілісі» сахналық қойылымын үсынғым келеді. Бүл сахнаға қатысушылар компьютермен жүмыстың оң және теріс жақтары туралы, компьютер мен Интернеттің денсаулыққа әсері, компьютерді дүрыс пайланбаудан болуы мүмкін аурулар жайлы әңгімелейді.

«Сот мәжілісі» сахналық қойылым

Сот: Бүгін Комп Эвээмовичке қарсы № 1 іс қаралады. Мәжіліске прокурор Яна Обвинялкина, адвокат Екатерина Защищалкина жэне сот Артем Законов қатысады. Егер бұл адамдардың қарсылығы болмаса, мәжіліс ашық деп жария- лаймын. Айыптау сөзі прокурорға беріледі.

Прокурор: Бүгін біз өмір бойы адамзат денсаулығына зиян келтірумен айналысып жүрген Комп Эвээмовичтің ісін қараймыз. ҚР Қылмыстық Кодек- сінің 112-бабы бойынша оны адам денсаулығына қасақана орташа ауырлықтағы зиян келтіргені үшін 3 жыл мерзімге бас бостандығынан айыру қарастырылады.

Сот: Сотталушы, түрыңыз. Өз кінәңізді мойындайсыз ба?Комп Эвээмович: Жоқ, Құрметтім, мойындамаймын.Сот: Онда сіздің жеке басыңызды қарастырайық. Аты-жөніңізді, туған күні-

ңізді айтыңыз.Комп Эвээмович: Комп Эвээмович. Ата-анамды білмеймін. Бірақ, естуімше,

менің бабаларым б. з. дейінгі V ғасырда-ақ өмір сүрсе керек.Сот: Отырыңыз. Енді айыптаушылар мен қорғаушы куәгерлерді тыңдайық.

Алгашқы сөз айыптаушы куәгер Саусақ Қолқызына беріледі. Сот жалған куәлік бергені үшін жазаланатынын ескертеді.

Саусақ Қолқызы: Тек қана шындықты айтуға ант етемін. Мен бүгін сот- та Комп Эвээмовичке қарсы сөйлеп түрған себебім, одан қандай қинау көріп жүргенімді жеткізгім келеді. Сіздерге мәлімдейтінім, оның кесірінен мен бір- неше рет дәрігерге керініп, маған «тендовагинит» деген диагноз қойылды. Саусақтарымның ішкі жағында ауыратын ісіктер мен түйіндер пайда болып, оның үстіне тартылып ауырады. Мүның барлығы - клавиатурамен үзақ жүмыс жасағандықтан. Ал тышқанның зияны одан да үлкен. Тышқанмен жүмыс жасай- тын адамдардың саусақ бұлшықеттері екі есе ширығады. Менің ауыруыма тек қана Комп Эвээмович кінәлі деп санаймын. Сот әділ қарап, ол лайықты жаза- сын алады деп сенгім келеді.

Сот: Айыптаушының сүрағы бар ма?Прокурор: Жоқ.Сот: Қорғаушының?Қорғаушы: Бар. Қүрметтім, қазір айыптаушы тарап өз ауруы жайлы айт-

ты. Оның ойынша, бүл ауру клавиатураның кесірінен пайда болған көрінеді.

ДЕНСАУЛЫ Қ ІУІЕКТЕБІ_________________________

ДЕНСАУЛЫҚ МЕКТЕБ1

Ал бұл ауру егер клавиатура устел шетінен алые немесе мониторға қиялай орналасқанда ғана пайда болады. Ал сіз бір рет те болса клавиатураны жен- деп қойып, дурыс орналасуына көңіл беліп көрдіңіз бе?

Саусақ Қолқызы: Жоқ.Қорғаушы: Рахмет, Құрметтім, қорғаушының басқа сұрақтары жоқ.Сот: Куәгер Саусақ Қолқызы, сіз залдан орын алып отыруыңызға болады.

Сез айыптаушы куәгер Көзқызына беріледі.Көзқызы: Мен айыпталушыға қарсы куәлік беру үшін келдім. Мен Комп

Эвээмовичпен үзақуақыт әріптес болғандықтан, оны керу менің денсаулығыма кері эсер ететінін айтқым келеді. Монитор үстел шамы сияқты жарық шыға* ратындықтан, кезге нашар эсер етіп, шаршатады. Сегіз сағат бойы қалпақты шамның көз қарықтыратын жарығына қарап отырып көріңіз. Мүндай жагдайда бір сағат жұмыс істеген соң-ақ шаршап қаласыз. Қабағыңыз қызарып, ісініп, ашиды, көз алдыңыз мұнарланады, барлығы қосарланып көріне бастайды. Егер мәтін ұсақ әрі аямен астасып жатса, ширығу арта түседі. Ерте ме, кеіь пе, денсаулыгым барынша әлсіреп, жұмыс жасауға жарамай қалам ба дег қорқамын.

Сот: Қорғаушы мен айыптаушыда сұрақтар бар ма? Жоқ болса, куәгер, оты- рыңыз. Келесі айыптаушы куәгер Омыртқа Арқаүлы шақырылады.

Омыртқа Арқаұлы: Мен ноутбук жайлы айтқым келеді. Адам онымен қалай жүмыс жасайды? Аспап алдында тізерлегі, үш бүктеліп тұрып, бұл кезде әдетте бүлшықеттер қатты ширығады, омыртқа қисаяды, екпе мен журек қысылады. Ал мен қиналамын.

Сот: Айыптаушыда сүрақ бар ма?Прокурор: Айыптаушыда сұрақ жоқ.Сот: Ал қорғаушыда?Қорғаушы: Бар. Сонда сіздің қиыншылығыңызға кінәлі...Прокурор: Мен қарсымын, куәгер ешкімді ештеңеге кінәлаған жоқ, олай деп

қорытынды шығаруға болмайды. Ол тек қана куәлік берді.Сот: Қарсылық қабылданды, Қорғаушы ханым, сөзді байқап сөйлеңіз.Қорғаушы: Ескертпеңізді ескеремін, Қүрметтім (куәгерге қарап). Орындықта

бүкірейіп, еңкейіп отыратын кім?Омыртқа Арқаұлы: Адам.Қорғаушы: Сондықтан да бұл жерде компьютердің кінәсі аз. Мен болдым.Сот: Омыртқа Арқаүлы, залдан орын алыңыз. Сөз Жүйке Жүйесі ханымға

беріледі.Жүйке Жүйесі ханым: Біз, Жүйке Жүйесі ханым, тек шындықты айтуға

ант етеміз. Комп Эвээмовичке қарсы өз пікірімізді білдіргіміз келеді. Ол маған қандай зиян келтіріп жүргенін сіздер білмейсіздер. Интернетке қосылу мүмкіндігі бар адам, оны пайдаланатыны белгілі. Сонда ол не көреді десеңізші? Ешқашан бітпейтін жарнама жарқылдары, көптеген суреттер мен сілтемелерге қол жет- кізе алмау, тіпті хакерлердің оқуға адам ұялатын мазмұндағы қолтаңбалары. Мәселе онда да емес. Комп Эвээмовичтің Мониторы адамның жалпы жағ- дайына, оның иммундық жүйесіне қолайсыз эсер ететін оң зарядты иондар бөледі. Ал егер бөлмеде ол жалғыз емес, бірнеше компьютерлер түрғанда не болатынын ойлап көріңіздерші? Сондықтан да бұл зиянкесті не істеу керегін әбден ойластырыңыздар.

46 , СЫНЫП ЖЕТЕКШІСІНІҢ АНЫҚТАМАЛЫҒЫ

ДЕИСАУЛЫҚ МЕКТЕБІ

Сот: Рахмет, Жоғары Мәртебелі, сіздің пікіріңіз бізге көп көмегін тигізді. Біз айыптаушы куәгерлер пікірлерімен таныстық, енді қорғаушыларды тыңцайық.Ең алдымен - Хатшы Ирина Олеговнаға сөз береміз.

Хатшы Ирина Олеговна: Тек шындықты айтуға ант етөмін. Мен көп жылдар бойы хатшы болып келемін, сондықтан да Комп Эвээмовичтің пайда болуы- мен жұмыста қандай өзгерістер болғанын жақсы білемін. Тергеу барысында жүргізілген эксперимент көп нәрсеге көзімізді жеткізді. Комп Эвээмович басу машинкасымен жүмыс істеген хатииылардыңжұмысын жиырма есе жеңілдетті. Бүл уақытты, күшті, қажетті мәтінді әдемі әрі сауатты безендіру мүмкіндігі. Енді бір нәрсені қайта-қайта басып отырмайсың, дайынды сканирлөп ала саласың, даналар саны өз алдына. Оның үстіне; аса көп картотека жасаудың қажеті жоқ, ол үшін бір-екі файл жетіп жатыр. Қүжаттар формасын есте сақтап әуре болмайсың, тек оларды компьютерде сақтап қойсаң бітті. Қателер оңай түзеледі, оларды жібермеу амалдары көп. Егер біз Комп Эвээмович гі соттайтын болсақ, жүмысымыз бүрынғысынша ауырлап сала беретінін сот әділ бағалайды деп сенгіміз келеді.

Сот: Рахмет, Хатшы ханым; залдан орын алыңыз. Сөз қорғаушы куәгер - америкалық мистер Джонға беріледі.

Шетелдік: Мен, Джон Смит, тек шындықты айтуға ант етеді. Мен жүгері компани терағасы, сіздерге Америкадан келдім. Құрметті сотқа өтініш - Комп Эвээмовичке ауыр жаза іздемесін. Мен оны қорғайды. Сіздің елде менің үлкен досым бар, бүрын біз поштамен хат жазатын болған, мен жауапты көп күткен. Қанша уақыт бос кетеді? Ал бүгін бүл оңай әрі тез. Компьютерге отыра қалып, хат мәтінін жаз да, Интернетпен жібер. Сол күні жауабын да аласың. Интернет- тен көп қажетті ақпарат аласың: ғылыми еңбектер, рефераттар, жаңалықтарды біл, тележобаға, дауыс беруге қатыс, диваннан турмай-ақ бір затты сатып ал. Комп Эвээмовичті еш айыптауға болмайды.

Сот: Үлкен алғыс, мистер Джон. Сәз Мониторкин мырзада.Мониторкин: Қүрметті сот, аяңыздар. Комп Эвээмовичті соттап жіберсек,

не болады? Кеп адамдар жүмыссыз қалады, біз еңбек биржасына барып, «профаммәлаушы» мамандығы бойынша жазыла алмаймыз. Ал Интернеттің, мысалы, білім алудағы релі қандай! Интернеттің көмегімен оқытушы бағдар- ламаларға, қашықтықтан оқытуға қол жеткіземіз, әсіресе әр-п/рлі музейлер туралы сайттәрды пайдаланып өнерді зерттеу қандай қызық! Сіздер үйден шықпай, туристермен қақтығыспай, Эрмитаж залдарына саяхат жасай аласыз. Сіз Вашингтондағы Ақ үйге барып, Америка президентінің отбасымен таныса аласыз. Тек бүл үшін ағылшын тілін білу керек. Ал ағылшын тілін үйрену үшін оқытушы іздеп әуре болмайсыз, сол Интернет көмекке келеді. Егер сіздер Комп Эвээмовичті айыпты деп тапсаңыздар, еш кінәсі жоқ адамдар зардагі шегетін болады. Ақылмен қараңыздар!

Сот: Егер қорғаушы мен айыптаушыда сұрақ болмаса, сот тергеуі жабық деп жариялаймын. Біз жарыссөзге кірісеміз. Сөз прокурор Жайна Кінәтаққышқа беріледі.

Прокурор: Рахмет, Қүрметтім. Қүрметті азаматтар, бүгін біз жақтаушылар мен қарсыларды тыңдадық. Сіз өте күрделі шешім қабылдауыңыз керек, бірақ, меніңойымша, бүл жерде ойлайтын түк те жоқ. Қорғаушы әз сөзімен аяушылық шақырғысы келгенін көріп отырмыз. Соттан кейін бір күн еткенде немесе бір

шшт

ДЕНСАУЛЫҚ МЕКТЕБІ I

айдан кейін Комп адам денсаулығына залал келтіруін қояды деп ойламай- тын шыгарсыздар. Әрине; жоқ. Оның кесірінен онымен үнемі жүмыс жасай- тын адамдар ауруға шалдығады. Куәгер Мониторкин жұрт жұмыссыз қалады дейді. Неге бұл адамдар осы жүмысты таңцаған кезде оның салдары жайлы ойланбаган? Меніңше, Мониторкин Комп Эвээмовичтің әсерін жақсы білген, тек оның барлық айла-шарғысын бүркемелеп келген. Сондықтан, меніңше, енді азамат Мониторкинге қарсы жаңа іс қозғап, оны өте маңызды ақпаратты жа- сырып, қылмыскерді қорғаштағаны үшін жауапқа тарту керек. Сондықтан мен айыпталушыга ең жоғары жаза берілуін сүраймын. Мен болдым.

Сот: Сез қорғаушы Жақтау Қоргасқызына беріледі.Қорғаушы: Азамат қорғаушы соттар және ант беруші кеңесшілер. Ойла-

ныңыздар, не істеп отырсыздар? Қазір сіздер ездеріңіз отырған бұтақты кесіп жатырсыздар гой. Сіздер Компты кемшіліктері үшін соттамақсыздар, кемшілік деген кімде жоқ? Бәрімізде де бар. Айыптаушының айтуынша, менің қорға- лушым қазір айтылып жатқан қылмыстарды әдейі жасайтын сияқты. Тіпті де олай емес! Адам денсаулығына зиян келтіретін кім? Әрине, адамның өзі...

Прокурор: Мен қарсымын...Қорғаушы: Мен әлі аяқтаған жоқпын, Қүрметтім.Сот: Қарсылық қабылданбайды. Жалғастырыңыз.Қорғаушы: Біз менің қорғалушымды айыптаган бірсыпыра куәгерлерді тың-

дадық. Ал сол адамдар өз денсаулығын сақтау үшін не жасапты? Ештеңе. Клавиатураның қалай түрганын қадағалауы, көзді демалдыру, арқаны жазу үшін дене жаттығуын жасауы, өз мүсінін сақтауы керек еді, сонда бәрі жақсы болар еді. Өз қателігі үшін неге біреуді жазғыру керек? Ал оның адамзат үшін артықшылыгын айтар болсақ, ол өте үлкен: айтыңызшы, қандай адам компьютер сияқты тәулік бойы, осынша тез жұмыс жасай алады? Бір адам еңбегінен гөрі компьютер үстау анағүрлым арзан. Адам еңбегінің нәтижесі болжагысыз, ол қателесуі мүмкін, ал компьютердің қателесу ықтималдығы адамға қарағанда анағүрлым аз, адам узақ жумыс жасай алмайды, ал компьютер үзаққа шыдам- ды. Демек, адамның да кемшіліктері аз емес, онда оны неге кінәламаймыз? Бүгінде бар адамзат компьютерге байлаулы. ол біздің болашағымыз. Мен болдым, рахмет.

Сот: Біз бул мәселе бойынша біраз адамдарды тыңдадық, енді айыпталушыга сөз береміз.

Комп Эвээмович: Мен бүгін көп нәрсені түсіндім. Иә, мен адам алдында кінәм барын білемін. Мен оның алдында өлшеусіз қарыздармын, бірақ адамға да менсіз қиын болатынын түсініңіздер. Жүрегіңе қолыңцы қойып шыныңды айтшы, адам...

Сот: Отырыңыз. ¥зақ кеңескеннен кейін сот мынадай шешімге келді: Комп Эвээмовичтің барлықжақсылығын ескере отырып, төмендегілерді қоса шартты түрде жаза белгіленсін:

> компьютерде жумыс істегенде жиі үзіліс жасап, бөлмені желдетіп отыру;> компьютермен жумыстың әрбір 20-25 минутында көзге арналған жат-

тығулар жасау;> процеске барлық қатысушыларды Интернет-орталыққа экскурсияға апару.

Осымен мәжіліс жабылды.Назарларыңызға рахмет.

ШВЯЯВЁвВЁЁЁЁІЯЁЁШЁШШИЁЯЯЯИЯШЁЁШ «

С П Р А В О Ч Н И КРУКОВОДИТЕЛЯвбМЗПМТЕЛьШУ Ч Р Е Ж Д Е Н И Я

ЫЛІМ BEPVМ Е К Е М Е С ! басшыларынынДИЫКТАМАЛЫҒЫ

ШАБЛОНЫ ШАБЛОНЫдо»ү«онтциддотрымыц

СЭМИ<№wBjgHHU*WWW«

ПОДПИСНОЙи н д е к с

At> «КАЗПСЧТАк

п о д п и с н о йИНДЕКС

АО «КАЗНОЧТА*i t> ns / «ГкЛЛіи‘1 l« v

€ 7413375384

0t*u*hgüe&u t W K - r c y r e , ! . c . э д и . .

ижчіЯлчклг , г р Ш 1 0 Һ .

ПОДПИСНОМИНДЕКС

АО «к а з ію ч га»ПОДПИСНОЙ

ИНДЕКС АО «КЛЗГЮЧТА»

74226

Дктпьные темыПрактические рекомендации профессиональные решенияНа казахском и русском языках Д__, v— - ■*' .......

О ф о р м и т е п о д п и с к у на к о м п л е к т и п о л у ч и т е с к и д к у 15%!

И0МПЯ8КТ «Образцовая школа» ; кош яект «Классный руководитель»

|Г1фЦ1|'.СНОЙ ИНДӨ-ІС ІЩоиімсиоі' индекс

ОФОРМИТЕ ПОДПИСКУ ЛЮБЫМ УДОБНЫМ ДЛЯ ВАС СПОСОБОМ:

ПО КАТАЛОГАМ £: РЕДАКЦИИ, В ОТДЕЛЕ ПОДПИСКИАО «Казпочта»: индекс 75384 ТОО «МЦФЭР — Казахстан», 050009,«Евразия-пресс»: +7 (727) 382-34-87 г. Алматы, ул. Шевченко, уг. ул. Радостовца, 165 6/72 г «Эврика-пресс»: +7 (727) 233*76-19 тел./факс: +7 (727) 323 62-13, 323-62-12 «Kaz Press»: +7 (727) 250-22-60

www.mcfr.k2ПРЕДЛОЖЕНИЕ ДЛЯ ЗАбіЛііИВЫ Х РУНОвОДНТҒЛЕЙ! НЕ ОТКЛАДЫВАЙТЕ ПОДПИСКУ - 201V KAZAKHSTAN

http://www.mcfr.k2


ПОВЫШЕНИЕ МОТИВАЦИИ К ШКОЛЬНОМУ ОБУЧЕНИЮ

Е. В. Акрамова,учитель ГУ Средняя школа № 24. г. Усть-Каменогорск

В современном, постоянно меняющемся динамичном мире на пер -

вый план выходит воспитание личности. Веяное обучение по своей сути есть создание условий для ее развития. При этом воспитание личности заключается, прежде всего, в развитии системы его потребностей и мотивов. Характер мотивации учения и особенности личности являются по своей сути показателями качества образования.

Среди разнообразных мотивов учения принято, в частности; выделять:- внутренние мотивы, связанные с познавательной потребностью субъ

екта, удовольствием, получаемым от процесса познания. Овладение учебным материалом служит целью учения, которое в этом случае начинает приобретать характер учебной деятельности. Учащийся непосредственно включен в процесс познания, и это доставляет ему эмоциональное удовлетворение. Доминирование внутренней мотивации характеризуется проявлением собственной активности учащегося в процессе учебной деятельности;

- внешние мотивы. Учебная деятельность становится внешне мотивированной при условии, что овладение содержанием учебного предмета служит для учащегося не целью, а средством достижения других целей. Это может быть получение хорошей оценки (аттестата, диплома), стипендии, похвалы, признания товарищей, подчинение требованию учителя и т. д. При внешней мотивации знание не выступает целью учения, учащийся отчужден от процесса познания. Изучаемые предметы для учащегося не являются внутренне принятыми, внутренне мотивированными, а содержание учебных предметов не становится личностной ценностью (таблица 1).

Учитель, заинтересованный в повышении эффективности своей деятельности, естественно, обращает внимание на мотивацию учения, стремится к ее активизации и поддержанию на высоком уровне. При этом он лишен методического инструментария, позволяющего определить наличный уровень мотивации учащихся и ее динамику при использовании различных форм, методов обучения, подбора содержания предмета.

Таблица 1Мотивации учения

1 2Положительная мотивация

Удовольствие от учебы - Значимость результата

Отрицательная мотивация- Вознаграждение за результат- Принуждение к учебе

СПРАВОЧНИК КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ

L КОНТРОЛИРУЕМ УЧЕБУ

1 2

П р и з н а к и

- Осуществление собственной деятельности- Умение отстаивать свое мнение- Умение оценивать одноклассников -Умениеобъяснять слабым учащимся непо

нятные места- Умение выбрать посильные задания из

предложенных для решения

П р и з н а к и

- Слабая заинтересованность в учебе- Наиеленность лишь на оценку- Неумение ставить цели- Неумение преодолевать трудности- Отрицательное отношение к школе,

учителям

Методик, диагностирующих школьную мотивацию, крайне мало, и практически все они предназначены для учащихся начальной школы. Однако вопрос мотивации при переходе в среднее и старш ее звено чрезвычайно актуален. С учетом возрастного снижения учебной мотивации в подростковом возрасте крайне важно определить, что способно мотивировать учащихся, как могут воздействовать на них учителя, как строить программу обучения, чтобы преодолеть снижение успеваемости в 6 -8 классах.

Классным руководителям и учителям-предметникам помогает классно- обобщающий контроль, который позволяет определить наличествующий уровень мотивации учащихся и ее динамику.

Отслеживание процесса формирования мотивации начинается с классов предшкольной подготовки (см. таблицы 2-8).

Таблица 2

Процентное р а с п р е д е л е н и е учащ ихся к л а с с о в п р едш ко л ьн о й подготовки по степени с ф о р м и р о в а н н о с т и м отивации учения

КлассСтепень сформированности мотивации учения

сформирована формирование не сформирована0 «А» 67 33 00 «Б» 48 48 4

К концу 2008/2009 учебного года степень сформированности мотивации учения была выявлена у половины учащихся.

Таблица 3

Процентное соотн ош ен ие учащ ихся 1-х к л а сс о в по уровням ш кольной м отивации и учебной активности

КлассУровень школьной мотивации Уровень учебной активности

высокий средний внешняя недостаточная дезадаптация1 «А» 50 27 14 9 01 «Б» 48 32 12 8 01 «в» 44 28 20 8 0

Lv . p g КОНТРОЛИРУЕМ УЧЕБУ

По результатам исследований, проведенных по методике Лускановой, в конце 2006/2007 учебного года уровни школьной мотивации и учебной активности у больш инства учащихся 1-х классов были высоким и средним.

Таблица 4

П р о ц ен т н о е р а с п р е д е л е н и е у ч ащ и х ся 2-х к л а с с о в по м о т и в ац и и у ч ен и я

КлассМотивация учения

учебная внешняя игровая2 «А» 76 24 02 «Б» 83 17 02 «В» 75 25 0

По результатам наблюдений, проводившихся в 2007/2008 учебном году у больш инства учащихся 2-х классов п рео бл адал а учебная мотивация.

Таблица 5

Р а с п р е д е л е н и е у ч ащ и х с я 3 -4 -х к л а с с о в по м о ти в ац и и у ч ен и я

Место 3 «А» 4 «А»

1Я учусь потому, что на уроках интересно (мотивация процессом учения)

Учусь, потому что люблю мыслить, думать, соображать (мотивация процессом учения)

2 Учусь потому, что хочу больше знать (мотивации содержанием обучения)

Учусь, потому что нравится узнавать новое (мотивация содержанием обучения)

3 Учусь, потому что нравится узі іавать і ю- вое (мотивация содержанием обучения)

Учусь потому, что хочу больше знать (мотивация содержанием обучения)

3 «Б» класс 4 «Б» класс

1 Я учусь потому, что на уроках интересно (мотивация процессом учения)


2Учусь, потому что люблю мыслить, думать, соображать (мотивация процессом учения)

Учусь, потому что люблю мыслить, думать, соображать (мотивация процессом учения)

3 Учусь потому, что хочу больше знать (мотивация содержанием обучения)

Учусь потому, что хочу больше знать (мотивация содержанием обучения)

3 «В» 4 «В»

1Учусь, потому что люблю мыслить, думать, соображать (мотивация процессом учения)

Учусь, потому что люблю мыслить, думать, соображать (мотивация процессом)

2 Учусь потому, что хочу больше знать (мотивация содержанием обучения)


3 Я учусь потому, что на уроках интересно (мотивация процессом учения)

Учусь потому, что хочу получать хорошие отметки (мотивация благополучия)

■ СПРАВОЧНИК КЛАССНОГО' РУК


Исследования, проводившиеся по методике «Лесенка побуждений», вы явили преобладание мотивации процессом и содерж анием обучения в 3-4-х классах (2008-2010 гг.).

Таблица 6

Р а с п р е д е л е н и е у ч ащ и х ся 5-х к л а с с о в по м о ти в ац и и у ч ен и я

5 «А» 5 «Б» 5 «В»1 место - общение с товарищами 1 место - узнавание нового 1 место - узнавание нового

2 место - узнавание нового 2 место - общение с товарищами

2 место - сам процесс учения


3 место - получение отметок

3 место - общение с товарищами

В таблице систематизированы ответы учащихся 5-х классов на вопрос «Что вас больше всего привлекает в школе?». Результаты этого опроса говорят о том, что в 2006/2007 учебном году у большинства учащихся преобладала учебная мотивация, направленная на узнавание нового.

Таким образом, в начальном звене обучения преобладает учебная мотива- иия учащихся, направленная на приобретение новых знаний и умений.

В среднем звене обучения (с 6-го по 8-й класс) наблюдается традиционное снижение успеваемости обучения, так как происходит смена ведущей деятельности. В этот период учащиеся направлены на общение со сверстниками (таблица 7).

Таблица 7

Р а с п р е д е л е н и е у ч ащ и х ся 6 -8 -го к л а с с о в по м о ти вац и и уч ен и я

6 «А» 7 «А» 8 «А»1 2 3




2 место - узнавание нового 2 место - сам процесс учения


3 место - общественная работа



6 «Б» 7 «Б» 8 «Б»1 место - общение с товарищами



2 место - узнавание нового 2 место - сам процесс учения


3 место получение отметок

3 мосто - общественная работа -

6 «В» 7 «В» 8 «В»


1 2 3

1 место - узнавание нового 1 место - общение с товарищами




2 место - узнавание нового


3 место - узнавание нового -

Итак, на вопрос «Что нам интересно в школе?» учащиеся 6-8-х классов ответили, что их больше всего привлекает в школе общение с товарищами (обобщенные результаты за 2007-2010 гг.).

В старшем звене вновь происходит повышение мотивации учения, и это связано с осознанным выбором профиля обучения, профессиональной ориентацией, участием старшеклассников в различных олимпиадах и научно-практических конференциях (таблица 8).

Таблица 8

Р а с п р е д е л е н и е учащ ихся 9 -1 1 -х к л а сс о в по типам ш кольной мотивации

9-е классы 10-е классы 11-е классы

1 место - осознание социальной необходимости



2 место - познавательный интерес

2 место - мотив самореализации

2 место мотив социального одобрения педагогами; мотив общения

3 место - мотив самореализации

3 место - мотив общения 3 место - престижность учебы в семье

Таким образом, проведенное нами в рамках классно-обобщающего контроля исследование показало, что в 2007-2010 годах ведущим мотивом для наших старшеклассников является осознание социальной необходимости. Это свидетельствует о том, что учащиеся начинают лучше учиться, когда четко осознают, как конкретные знания могут пригодиться в будущем (для поступления в вуз, получения хорошей профессии, работы и т. д.).

Второе и третье места занимают познавательный интерес, мотивы сам ореализации , социального одобрения педагогами и общения. У учащихся выражен интерес к новому знанию, новой информации, при этом они получают удовольствие от самого процесса открытия этого нового. Учебная деятел ьн ость для них является ведущ ей сф ер о й сам ореализации , местом, где он может развиваться, заявить о себе . Отметим также, что большинство школьников начинает учиться лучше, когда они получают за это «полож ительное подкрепление» именно от учителей и родителей. Наконец, безусловно прогнозируемый д л я старш еклассников мотив - общ ение, что

5 4 : ■ СПРАВОЧНИК КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ 1


говорит о необходимости включения как можно больш его количества интерактивных, коммуникативных методов обучения (групповой работы, дискуссий и т. п.).

Одним из основных этапов развития положительной мотивации к учению является урок, который был и остается основным элементом образовательного процесса. Для создания хорошего микроклимата, дающ его возможность всем участвовать в процессе урока и получать удовлетворение от своего труда необходимо применять дифф еренцированны й подход к обучению, учитывать индивидуальные способности учащихся.

Основой для создания благоприятного и продуктивного микроклимата на уроке могут стать:

- создание комфортной атм осф еры на уроке за счет вовлечения в д е ятельность всех учащихся класса;

- создание нестандартных ситуаций на уроке;- демонстрация достижений каждого учащегося на каждом уроке;- создание ситуации успеха на уроке для каждого ученика, где он сможет

проявить себя;- умение хвалить любого ученика на каждом уроке даж е за малы е дости

жения и успехи.Для того чтобы у учащихся вы работалось правильное отношение к содер

жательной мотивации учебной деятельности, е е следует строить особым образом. Изучение каждого раздела или темы учебной программы должно состоять из трех основных этапов: мотивационного, операционально-познавательного и рефлексивно-оценочного.

Рассмотрим содержание этих этапов и их роль в становлении мотивации учебной деятельности.

На мот ивационном этапе ученики должны осознать, почему и для чего им необходимо изучить данный раздел программы, что именно они должны сделать, чтобы успешно выполнить основную учебную задачу. Мотивационный этап обычно состоит из следующих учебных действий:

- создание учебно-проблемной ситуации, которая вводит учащихся в предмет изучения предстоящей темы программы;

- формулирование основной учебной задачи, обычно производящейся учителем как итог обсуждения проблемной ситуации. Это может происходить, к примеру, в следующей ф орме: «Таким образом, мы должны изучить правила построения грамотной речи».

Определение учебной задачи направляет деятельность учащихся в процессе изучения темы. «Не может возникнуть никакой деятельности без наличия цели и задачи, пускающей в ход этот процесс, дающей ему направление», - писал Л. С. Выготский. Важное условие организации учебной деятельности - подведение учащихся к самостоятельной постановке учебных задач и их принятию;самоконтроль и самооценка возможностей предстоящей деятельности по изучению темы. После того как основная учебная задача понята и принята учащимися, намечается и обсуждается план предстоящей работы. Учитель сообщ ает время, отпущенное на изучение темы, и примерные сроки е е заверш ения.Это помогает создать четкую перспективу работы. Затем учитель говорит о

К № 9 (2 1 )- 2010' VV — - ^ ; Ш : І І Ш Й М Н Н Н Н І

КОНТРОЛИРУЕМ УЧЕБУ iтом, что нужно знать и уметь для изучения темы., чем создает установку на необходимость подготовки к изучению материала. После этого одни учащиеся даю т оценку своим возможностям, указывают какой материал они повторят и что ещ е сделаю т для подготовки к предстоящим урокам по этой теме. Другим учитель дает задания для восполнения имеющихся у них пробелов, подчеркивая, что выполнение этих заданий поможет им успешно изучить новую тему. Этот этап изучения темы очень важен для становления мотивации учебной деятельности учащихся.

В ходе операционально-познават ельного этапа школьники усваивают содержание программной темы, овладеваю т учебными действиями и операциями, входящими в е е содержание. Успех этого этапа в становлении мотивации учебной деятельности зависит от:

- осознания учащимися необходимости всего содержания и отдельных его частей, всех учебных действий и операций для решения основной учебной задачи, поставленной на мотивационном этапе;

- понимания ими закономерной связи между всеми частными учебными задачами и основной:

- восприятия всех этих задач для школьников как явной системы учебных задач.

При такой структуре учебной деятельности учащихся, когда основным содержанием операционально-познавательного этапа становится моделирование объектов и явлений, изучение построенных м оделей . деятельность учащихся приобретает теоретический, исследовательский характер. Тем самым учащ иеся как бы вводятся в лабораторию мысли соответствующей науки, приобретают опыт подлинно творческой деятельности, творческого мышления. Это чрезвычайно мощное средство, способствующее становлению нужной мотивации учебной деятельности учащихся.

Рефлексивно-оценочный этап является итоговым в процессе изучения j темы, когда учащ иеся учатся рефлексировать (анализировать) собственную i учебную деятельность, оценивать ее, сопоставляя результаты с поставленными основными и частными учебными задачами (целями). Правильное проведение этого этапа имеет огромное значение в становлении мотивации учебной деятельности.

жомендақии

Родители влияют на мотивацию учащихся не меньше, чем учителя. Для формирования положительной мотивации ребенка к учению родителям можно дать следующие рекомендации:

- интересоваться делами, учебой ребенка;- оказывать ему помощь при выполнении домашних заданий. Эта помощь

должна быть в форме совета, не подавляющего самостоятельность и инициативность ребенка;

- объяснять ребенку что его неудачи в учебе - это недостаток приложенных усилий, результат того, что он что-то недоучил, недоработал;

- чаще хвалить детей за их успехи, тем самым давая им стимул двигаться дальше.

56 СПРАВОЧНИК.КЛАССНОГО: РУКОВ0ДИТҒПЯ I


ВНЕКЛАССНЫЕ МЕРОПРИЯТИЯ ДЛЯ ДЕТЕЙ С НАРУШЕННЫМ ИНТЕЛЛЕКТОМ

3. А. Мовкеоаева.кандидат педагогических нау'К, доцент кафедры педагогических

специальностей Института магистратуры и докторантурыКазНПУ им. Абая, г. Алматы

(Продолжение. Начало читайте в № 8) &

В н е к л а с с н о е м е р о п р и я т и е « Б е р е ж л и в о с т ь »

Цели: уточнить представление о том, что вещи служат человеку; ф орм ировать бережное отношение к вещам; продолжать учить детей устанавливатьпростейшие причинно-следственные связи и отношения; развивать тонкую моторику; развивать память и мышление.

План1. Организационный момент.2. Знакомство с новой темой.3. Беседа.4. Игры.5. Итог занятия.

О снащ ение зан яти я : предметные картинки, изображение мальчика, шнуровка, кусочки тканей разных цветов и форм.

Ход зан яти яО рган изац ион ны й м ом ен тНа свое место садится тот, кто скажет, к чему надо относиться бережно (к

одежде, животным, растениям, игрушкам, книжкам)

З н а к о м с т в о с н о в о й тем о йТема занятия «Бережливость».- Сейчас я прочту вам стихотворение «Федорино горе». Слуш айте внима

тельно, а потом ответьте на мои вопросы.

Скачет сито по полям,А корыто по лугам.

За лопатою метла Вдоль по улице пошла.Топоры-то, топоры Так и сыплются с горы.

Испугалася коза,Растопырила глаза:«Что такое? Почему?Ничего я не пойму».

Но, как черная ж елезная нога,Побежала, поскакала кочерга.

И помчалися по улице ножи:«Эй, держи, держи, держи, держи, держи!».

И кастрюля на бегу Закричала утюгу:«Я бегу, бегу, бегу,Удержаться не могу!»

- Почему все вещи убежали от Федоры?- Что случилось потом?- Вернулись бы вещи к Федоре, если бы она не начала заботиться о них?- Как надо относиться к вещ ам ?

Д авайте поиграем в игру «Что б ы л о бы , е сл и б ы .. .»Я буду задавать вам вопросы. Все они - об отношении к вещам.- Что произойдет, если все дети будут раскидывать и ломать игрушки?- Что будет, если к игрушкам относиться бережно, не разбрасы вать их, а

убирать на свои места?- Что произойдет, если дети будут разбрасы вать свою обувь где попало?- Что будет, если поставить посуду на подоконник, а в этот момент подует

ветер?- Что произойдет, если книги порвут, испачкают?- Что будет, если потерять варежки, выйти зимой без пальто?- Что будет, если сразу сломаются все стулья и столы?- А если бережно относиться к вещ ам, заботиться о них?

ОРГАНИЗУЕМ ВНЕУРОЧНУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ_____________


- Вы узнали: что нужно бережно относиться к вещам! Они помогают нам, а нам нужно заботиться о них. Как вы будете теперь относиться к своим вещ ам ?

Игры

«Чего не стало?»На доске - картинки. На первой картинке - растение, на другой - книжки, на

третьей животные, на четвертой - одежда. Детям предлагается внимательно рассмотреть эти картинки, затем закрыть глаза. Учитель убирает одну картинку и предлагает детям определить, какую именно.

«Подбери заплатку»Перед каждым учеником лежит рисунок: мальчик, у которого разорвана шта

нина. У всех детей — кусочки ткани разных цветов, из которых необходимо подобрать заплатки нужного оттенка и формы.

Итог зан яти я- Что нового вы сегодня узнали?- Как следует относиться к вещ ам?

В н ек л а сс н о е м е р о п р и я т и е « Б ер е ж л и в о с ть » .

Цели: воспитывать у детей бережное отношение к потреблению газа, воды и электричества, развивать наглядно-образное мышление и концентрацию внимания, развивать зрительное восприятие, восприятие цвета, формы; ф о р мировать слуховое восприятие и зрительную память, пространственные представления, проводить звуко-буквенный анализ, развивать тонкую моторику.

О сн ащ ен и е зан яти я : сюжетные картинки, предметные картинки, карточки со словами, таблицы, разрезные картинки, таблицы с наложенными изображениями, мяч, методики «Четвертый лишний», «Найди отличия».

План1. Организационный момент.2. Знакомство с новой темой.3. Беседа.4. Игры.5. Итог занятия.

Ход зан яти яО р ган и зац и о н н ы й м о м ен тОтветьте на вопросы:- Можно ли рвать книжки?- Нужно ли пришивать пуговицы?- Надо ли стирать одежду?


Знакомство с новой темойНа прошлом занятии мы говорили о том, что надо беречь свои вещи. А что

ещ е нужно беречь? (вывешиваются картинки: вода выплескивается из ванны; газ горит очень сильно; лампочка горит днем). Сегодня мы будем говорить о бережном отношении к воде, газу, свету и т. д.

На доску по одной вывешиваются карточки со словами: «бережливость», «газ», «свет», «вода». Каждый ребенок должен прочитать эти слова и записать их в тетрадь.

Игра « Б у кв ы р а зб е ж а л и с ь »Детям предлагается из букв составить слова «вода», «газ», «свет». Карточ

ки со словами развеш иваются в разных уголках доски.

БеседаВ ода

На доску вывешивается схема о значении воды в природе и в жизни человека,

ч е л о в е к п ь ет ^ ^ ч е л о в е к у м ы в а е т с яV

ч е л о в е к с ти р ае т ^ \ / ч е л о в е к в а р и т е д у

В о д а

р а с т е н и я б е з ч е л о в е к м о етв о д ы поги баю т посуду

- Посмотрите на схему и ответьте на вопрос: для чего нужна вода?Вы видели, что летом в городе по арыкам бежит вода. Как вы думаете, для

чего делаю тся арыки?По ним вода не просто бежит, она поливает деревья . Когда очень жарко;

вода в арыках охлаж дает и увлажняет воздух.Посмотрите на картинку «Водопой». Каких животных вы здесь видите?На картинке изображен жаркий летний день. Многим животным приходится

долго идти, чтобы добраться до воды и напиться. И вы видите, вода словно объединяет животных: тигр не трогает оленя, заяц пьет рядом с волком.

На картинке изображен засохший цветок. Почему он засох? (вода необходима не только людям и животным, но и растениям).

Итак, кому нужна вода? Для чего нужна вода?Предлагаются сюжетные картинки.Вода бежит в уже переполненную ванну переливается через края.Почему это произошло? Потому что один мальчик утром забы л выключить

воду, и ее набралось так много, что она потекла через край, затем она стала протекать к соседям, живущим снизу, и капать с потолка. Посмотрите на картинку (вода капает с потолка).

Как вы думаете, когда м ам а пришла с работы, она ругала мальчика? Ведь пришлось делать ремонт не только у себя, но и у соседей, а это очень доро-

. / Ш Ш Ш ; с п р а в о ч н и к - к л А С Ш Ь г о ^ Ш э б й й и т ё л я .

■

к , ОРГАНИЗУЕМ ВНЕУРОЧНУЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ

го. Подумайте, с к о л ь к и х ж и в о т н ы х можно было бы напоить этим количеством воды, сколько полить растений! А вода вытекла и принесла вред. Можно ли оставлять кран открытым?

Детям предлагается рассмотреть две картинки: на одной мальчик моет руки под сильной струей воды, на другой - под нормальной.

Посмотрите на картинки. На какой из них мальчик правильно включил воду? Почему?

Дети рассматривают картинку, на которой изображен человек, выбрасывающий мусор в озеро.

- Что здесь изображено на картинке? Правильно ли поступает человек?- Почему?

Мусор нужно выбрасывать в мусорные контейнеры, а водоемы беречь, вн\лх живут рь\бк\л, а ruopyi v\ жшост \ь\с пъ\от v\ vawx водү.

Рассмотрите рисунок «Мусор в арыках». Ответьте на вопросы:- Почему нельзя бросать мусор в арыки?- Что надо делать, чтобы беречь воду?

Теперь поговорим о газе.Посмотрите на схему. На ней отмечено значение газа в жизни человека. Скажите, для чего человеку нужен газ.

п е ч ь пирог ' в а р и т ь суп

„• , у VvV ^вскипятить чайник v. .... * у 9Ч жарить котлеты• M.V a'u.ol'a'Vk • :а ' - а • j4e2*sJWSeSerteA.’»j.4fciTi.».» * ■"u-ш'ип« I

і'

À;

ж арить пирожки'АА&М&іІЬА ЛЛт Â4W» тМ W ■»■ т3т,ьлйк

Вним ательно рассм отри те картинки. На одной из них нарисовано газовое плам я, горящ ее под кастрю лей, на другой - плам я, горящ ее без кастрюли.

- На какой из этих картинок, по-вашему, газ используется правильно?- Почему нельзя оставлять горящий без кастрюли газ надолго?На картинке изображен мальчик, который уходит, оставляя газ включенным.

А над газом висит полотенце, которое загорается. Почему полотенце загорелось?

На другой картинке нарисован мальчик, который, уходя, выключил газ. Правильно ли сделал мальчик, что выключил газ, прежде чем уйти? Надо ли, уходя из дома, проверять, выключен ли газ?

На другой картинке мальчик греет руки над газом. Объясните, почему нельзя этого делать?


Ответьте на вопрос:- Как надо беречь газ?Отметим теперь то, как надо беречь эл ек три ч ество , свет.Предлагается схема, раскрывающая значение электричества в жизни чело

века. Надо посмотреть на схему и сказать, для чего оно нужно.

Эіюктричество

маш инка с т и р а л ь н а я S-*' y?j f i - . ’ 4 y чайник электрический\

р аб о тает т е л е в и зо р м ам а гл ади т б е л ь е/

горит л а м п а на потолке

тлт ■ w ■ н и и » А к і 1 f т» Ш ЪапЪт

rгорит н а ст о л ь н а я

л ам п а

- Для чего нужен свет?- Когда нужно его включать?- Надо ли днем включать свет?На картинке изображен мальчик, который уходит и оставляет включенными

лампу, телевизор, утюг Правильно ли он сделал, что не выключил эти приборы? Почему?

На другой картинке мальчик, уходя, выключает свет. Правильно ли он поступил? Что ты д е л а еш ь : чтобы беречь электричество?

Игры

«Что изменилось?»Педагог меняет местами две картинки из пяти, висящих на доске. Дети

должны отгадать, какие картинки поменяли местами.

«Где быстрее сварится суп?»Предлагаются картинки, на каждой из которых изображено сильное, сред

нее или слабое газовое пламя под кастрюлями разной величины. Дети должны ответить, где быстрее сварится суп. Другой вариант: на трех картинках пламя одинаковое, а кастрюли разного размера.

«Что включено в розетку?»На рисунке изображены различные электроприборы с запутанными шнура

ми, и только один из них включен в розетку. Детям надо определить, какой электроприбор включен в розетку.

«Собери картинку»Каждому ребенку предлагается по одной разрезной картинке, на которой

изображена ситуация, касающ аяся бережного отношения к электричеству, газу или воде. Необходимо собрать картинку и оценить ситуацию.

mm чітііпмгаоучм» .» Г i '5/3яаге? СПРАВОЧНИК-КЛАССЫ ГИдУ


«Правильно-неправильно»- Мальчик пошел купаться. Заш ел в воду и тут же выскочил, потому что

стеклом порезал палец. Почему это произошло?- Мальчик выбросил мусор в мусорный бак. Правильно ли он поступил?- Мальчик уходит из дома, не выключив газ. Правильно ли это?- Девочка, уходя из дома, выключила свет. Правильно ли она сделала?Итог зан яти я- О чем мы говорили на уроке?- Что нового вы узнали?- К чему надо относиться бережно?

В н ек лассн ое м ер о п р и я ти е « Б ер еж ли вость»

Цели: воспитывать у детей чувство бережливости; развивать наглядно-образное и логическое мышление; формировать концентрацию внимания; развивать зрительное и слуховое восприятие; развивать зрительную память, пространственные представления.

О снащ ение занятия : сюжетные и предметные картинки, мяч, грязная, чистая и мятая рубашки, грязный и чистый ботинок, порошок стиральный, тряпочки для чистки обуви, обувной кремг порванные книги, клей, обложки, методики«Разрезные картинки», «Заштопай одежду»; «Лабиринт».

План зан яти я1. Организационный момент.2. Сообщение темы занятия.3. Работа на уровне наглядно-действенного мышления.4. Работа на уровне наглядно-образного мышления.5. Работа на уровне словесно-логического мышления.6. Итог занятия.

Ход зан ятияО рганизационны й мом ентПредлагается игра «Что можно и что нельзя». Каждому ученику учитель з а

дает вопрос и бросает ему мяч. Кто правильно ответит, тот садится на место.Вопросы:- Можно ли стирать рубашку?- Надо ли пришивать оторванные пуговицы?- Нужно ли чистить и вытирать обувь?- Надо ли зашивать порванную одежду?- Можно ли вырывать листы из учебников?- Надо ли заклеивать рваные книжки?- Можно ли царапать парты?

С ообщ ение т ем ы зан яти яНа доске написано слово «бережливость», разбитое на слоги:

№ 9 (21) -2 0 1 0 63


БЕ

) лиРЕЖ

/

в о е т Ь

Надо прочесть слоги по стрелкам, чтобы получилось целое слово.- Какое слово у вас получилось? Это и есть тема нашего занятия.

Работа на уровне наглядно-действенного мыш ленияПедагог поочередно выкладывает на стол предметы и демонстрирует их

всему классу:1. Гоязная рубашка с оторванной пуговицей и чистая, аккуратная рубашка.- Какую из этих рубашек вы бы хотели надеть? Почему?- Что нужно сделать, чтобы грязная рубашка стала чистой?- Зачем нужно это делать?- Д авайте приведем грязную рубашку в порядок (один ученик имитирует

стирку рубашки: таз, вода, мыло; затем показывается чистая рубашка. Имитация пришивания пуговиц и глажения рубашки)

2. Гоязная обувь.- Вы обули бы такие ботинки?- Почему?- Что нужно сделать, чтобы грязные ботинки стали чистыми?

Что будет, если обувь не чистить? (Если не чистить ботинки, они будут быстро изнашиваться).

- Д авайте приведем в порядок эти ботинки, чтобы они стали чистыми и дольш е нам служили (один или несколько учеников демонстрируют уход за обувью: влажная чистка, нанесение крема).

3. Рваная книжка.- Посмотрите, какая рваная книжка! Вы бы хотели, чтобы у вас была та

кая? Почему?- Давайте заклеим ее (совместное заклеивание книги. Ученики надевают

на книги обложки, выданные учителем).- Чтобы книги всегда были аккуратными, чистыми, что нужно с ними де

лать? (обертывать книги в бумажнуюх>бложку). Теперь обернутая книга нам будет долго служить.

- Зачем нужно заклеивать и оборачивать книги?- Как называется человек, который ухаживает за своими вещами, бережет их?

Игра «Заш топ ай одеж д у»Каждому ребенку раздаются шаблоны одежды с различными заплатками из

бумаги.

ОРГАНИЗУЕМ ВНЕУРОЧНУЮ Д ЕЯТЕЛЬНОСТЬ

Мы с вами бережливые и не будем ходить в порванной одежде. Чтобы одежда была заштопана, нужно правильно подобрать лоскуток.

Р абота на у р о в н е н агл я д н о -о б р азн о го м ы ш л ен и я

Работа с карт инками:- ребенок в грязной одежде;- мальчик стирает одежду;- девочка заш ивает одежду;- мальчик рисует на парте;- дети моют парты;- мальчик пинает дверь;- девочка рисует на стене;- дети моют стены класса;- девочка рвет книгу;- мальчик заклеивает книгу;- ученики бросают друг в друга портфелями;- ученик качается на стуле;- дети прыгают на партах и столах;- дети катаются на портфелях с горки.

Каждая картинка демонстрируется детям и обсуждается:- Что нарисовано на этой картинке? Можно ли так делать? Почему?

Игры

«Что плохо, а что хорошо»На левую сторону доски вывешиваются картинки с сюжетами о том, как не

льзя делать, на правую - как следует поступать.Обсуждение каждой картинки.- Почему так нужно делать?- Почему так нельзя делать?- Почему таких детей называют бережливыми?

«Помоги склеить книжку» (разрезные картинки)Каждому ученику раздают картинки с разным уровнем сложности.Педагог: Ребята, я взяла в библиотеке книгу. До меня по ней занимался

небережливый ученик и вырвал из нее листочки с картинками. Помогите мне собрать порванные картинки. Только так мы узнаем, что на них нарисовано (ученики складывают различные комбинации картинок).

«Лабиринт»Каждому ученику даются картинки с лабиринтами, на которых изображены

дети с различными вещами. Ученик должен определить, бережливый ребенок изображен на картинке или нет.

№9(21 ШШ 1 8 ■;


Р абота на у р о вн е сло в есн о -л о ги ч еск о го м ы ш лен и я .

Игра «Что изменилось?»На доску вывешиваются 3 предметных картинки. Затем картинки меняются

местами или убирается одна (несколько). Ряд дополняется другими картинками. Детям предлагается определить, что изменилось.

Чтение рассказаУчился в третьем классе мальчик Саша. Он был непослушным ребенком.

Учительница всегда д елал а ему замечания, что он не бережет свои вещи. Саша рисовал в учебниках, бросал их. На переменах баловался, прыгал и ходил по партам. Саша никогда не следил за своей одеждой, всегда ходил неряхой.

Однажды учительница зад а л а Саше очень интересное дом аш нее зад а ние. Он должен был перерисовать из учебника на плакат рисунок «Школьный двор». Его картину должна были отправить на детскую выставку рисунков. Саш а очень обрадовался, что будет участвовать в конкурсе: он очень любил рисовать. Прибежав после школы домой, он решил сразу взяться за дело. Открыл учебник, а странички, которая была ему нужна, нет! Она выпала, когда Саша кидался книгой. Он позвонил однокласснику Мише и попросил книгу у него. Но тот ему не дал свою книгу и сказал: «Ты не бережешь вещи. Я не дам тебе свою книгу вдруг ты и ее порвешь!».

Саш а расстроился и решил, что сделает рисунок в школе, а книгу возьмет у учителя. На другой день, придя в класс, Саш а увидел, что его парта сломана, а ему негде сидеть. Саша так и не успел сдать свой плакат на конкурс. Мальчик проиграл.

Вопросы:- Можно ли назвать Сашу бережливым? Почему?- Можно ли было так обращ аться с вещами, как это д ел ал С аш а? Почему?- Как вы думаете, понял ли Саша, что он был небережливым?- Почему вы так думаете?- Почему мальчик не попал на конкурс?

Игра «Найди предмет»На доске висят предметные картинки. Ученики отвечают на вопросы:- Что находится в верхнем правом углу?- Что находится в центре? и т. д.

Итог занятия- Что нового вы сегодня узнали?- Кого называют бережливым?- Кого называют небережливым?

Таким образом, внеклассные занятия по формированию у детей с нарушением интеллекта этических норм поведения могут помочь им при переходе из школы в гражданское общество, стать той коррекционной работой, которая поможет им интегрироваться в общество, адаптироваться в социуме.

УЧИМСЯ БЫТЬ ЗДОРОВЫМИ

I КЛАССНЫЙ ЧАС

Л. К. Абдракова,воспитатель 1 'У Детский дом № 8 семейного типа. г. Семей

Д ля 5-7 классов

Ц е л ь : дать детям представление о закаливании, его пользе для здоровья.З ад ач и :- познакомить с правилами и видами закаливания;- развивать стремление вести здоровый образ жизни;- побуждать к применению закаливающих процедур.

О ф о р м л е н и е к л а с с н о й д о с к и : рисунки, пропагандирующие здоровый образ жизни; пословицы: «Солнце, воздух и вода - наши лучшие друзья», «Здоровье, физкультура и труд рядом идут», «Посеешь привычку - пожнешь характер, посееш ь характер - пожнешь судьбу»; плакат содержащий информациюо формировании физических качеств человека.

М у з ы к а л ь н о е о ф о р м л е н и е - по выбору педагога.Ф о р м а п р о в е д е н и я : работа в группах.М е т о д : театрализованная постановка.

Х о д м е р о п р и я т и я

В е д у щ и й : Сегодня мы поговорим о здоровье и о том, что меш ает людям вести здоровый образ жизни.

Что значит быть здоровым? Это значит жить в радости.Над проблемами болезней, здоровья и долголетия задумывались многие

ученые нашей планеты. Некоторые из них даже хотели создать чудодейственное средство для сохранения вечной молодости и бодрости, однако его пока не удалось разработать никому. Тем не менее, известны случаи, когда люди доживали до 100 и более лет, сохраняя при этом физическую и умственную ак-

к л а с с н ы й ч а с я

тивность. Длинную и интересную жизнь (более 80 лет) прожил великий русский писатель Л. Н. Толстой, а известный итальянский композитор Д. Верди, доживший до 94 лет, написал свою последнюю оперу, когда ему было 80. Эти примеры говорят о том, что возможно сохранить здоровье и работоспособность на долгие годы.

К сожалению, в наши дни долгожителей не так уж много. Ученые доказали: продолжительность жизни во многом зависит от состояния окружающей среды, от того, каким воздухом мы дышим, какую воду пьем, на какой почве вы ращ иваем растения.

Загазованность атм осф еры промышленными предприятиями, выпадение кислотных осадков, загрязнение вод - это результат неразумной хозяйственной деятельности человека, от которой он сам страдает прежде всего. Осознав, что планета в опасности, человечество пытается предотвратить экологическую катастрофу.

Что, по ваш ему мнению, могут сделать школьники, чтобы спасти природу от гибели? Я предлагаю обсудить этот вопрос. Но прежде повторим правила работы в группе:

- умей слушать других;- говори так, чтобы тебя слушали;- говори по существу:- уважай мнение других.(На обсуждение, во время которого звучит тихая музыка, дается 3 мину

ты. Класс делится на группы, у каждой из которых - свой представитель. Он и высказывает точку зрения всей группы).

Ответы учащихся.

Ведущ ий: Все ваши предложения полезны, просты и вполне выполнимы. Действительно, не нужно разорять гнезда птиц, оставлять мусор, ломать ветки д еревьев . Я бы ещ е посоветовала не рвать цветы:

Если я сорву цветок,Если ты сорвеш ь цветок,Если все - и я, и ты, - Если мы сорвем цветы - Опустеют все поляны,И не будет красоты.

П рекрасен мир живой природы, а люди - часть его. Всем надо беречь этот великий мир, ведь без него не бы ло бы ни поэзии, ни искусства, а значит, и человека . Н ельзя забы вать и о том, что природа - кладовая нашего здоровья.

А сейчас закройте, пожалуйста, глаза (звучит тихая музыка).П редставьте с е б е ж аркое лето. Светит яркое солнце, по небу медлен

но плывут белы е облака. Вдруг откуда ни возьм ись появился проказник-ветер и стал играть листьям и берез . Неожиданно сер ы е тучи закрыли солнце - и вот уже звонко застучал теплый дождь. Воздух стал необычайно свежим и...

к л а с с н ы й ч а с

Откройте глаза! Что вы видите?Р ебята: Появилась радуга!(Дети стоят полукругом, в руках у них - разноцветные листы бумаги,

вырезанные в форме дуги, на которых написано: «Гигиена», «Сон», «Движения», «Закаливание», «Питание», «Долой вредные привычки!», «Добрые слова»).

Ведущ ий: Радуга - природное явление, оно не подчиняется воле человека, но от самого человека зависит состояние его здоровья.

Перед вами радуга, символизирующая слагаемы е здоровья.Вы должны внимательно слушать выступающих и постараться задать им

интересные вопросы.

1-й ученик: Ни для кого не секрет, что здоровье начинается с личной гигиены. Надо содержать в чистоте тело и ежедневно ухаживать за полостью рта. Очень важен и выбор белья. Оно должно соответствовать климату, времени года и роду занятий. После возвращения из школы нужно сменить ф орму на домашнюю одежду. Она должна быть удобной и легкой. Это способствует лучшему отдыху.

2-й ученик: Хорошему отдыху помогает также полноценный сон. Чтобы сон был глубоким, надо вставать и ложиться всегда в одно и то же время. Комнату перед сном обязательно надо проветривать, а лучше всего - спать всю ночь с открытой форточкой. Очень полезна небольш ая прогулка перед сном на свежем воздухе. Мешают засыпанию яркий свет, шумные игры, громкие разговоры, длительны е просмотры телепередач. Соблюдение гигиены сна позволит зарядиться бодростью, улучшит настроение.

3-й уч ен и к : Несколько энергичных упражнений прогонят сон, помогут р а боте важных органов и систем организма, укрепят мышцы. Начинать утро с зарядки - значит, встать с постели пораньш е и успеть сд ел ать много хороших и добры х д е л за день. Благодаря утренней ф изической зар ядке школьник не только укрепляет здоровье , но и приобретает ловкость, смелость , выносливость, настойчивость, целеустрем ленность . Зам ечено , что у тех, кто систематически зан им ается гимнастикой, успеваем ость намного выше. Двигательная активность - это путь к силе и красоте, первый шаг к занятиям спортом.

4-й ученик: Одним из важнейших слагаемых здоровья является закаливание. С его помощью можно не болеть и на долгие годы сохранить работоспособность, умение радоваться жизни. Это особенно важно для того, чтобы не болеть простудными заболеваниями. Известно, что прославленный русский полководец А. В. Суворов был от рождения слабым и болезненным. Однако благодаря проводимому на протяжении долгих лет закаливанию он сумел стать выносливым и стойким, невосприимчивым ни к холоду, ни к жаре. До преклонного возраста легендарный полководец сохранял неукротимую энергию, жизнерадостность. Необходимость закаливания постоянно подчеркивали видные


деятели русской науки, медицины и просвещения: Н. И. Пирогов, В. М. Бехтерев, К. Д. Ушинский, Е. А. Покровский.

5-й ученик: Для здоровья человека важно и правильное питание. В рационе школьников обязательно должны быть витамины, они повышают сопротивляемость организма к инфекционным заболеваниям. Надо употреблять зелень, фрукты, овощные и фруктовые соки. Соблюдая режим питания; ни в коем случае нельзя переедать. Ученики, страдающ ие ожирением, чащ е болеют, тяжел ее переносят любое заболевание. Больш е всего полные ребята страдают от того, что им дают прозвища. Впрочем, я уверен, что в нашем классе их никто бы не обижал.

6-й ученик: Многие вредные привычки наносят вред здоровью, особенно курение и употребление алкогольных напитков. Выкуренная сигарета ведет к бессоннице, убытку сил, отсутствию аппетита. Алкоголь с давних времен называли похитителем рассудка и считали его причиной многих преступлений. Под влиянием алкоголя резко нарушаются речь, внимание, разрушаются печень,

І почки и другие органы. С вредными привычками нужно бороться, а начинать нужно с регулярных занятий физкультурой и спортом. Если человек почувствовал радость жизни во время занятий спортом, он никогда не будет искать веселья в табачном и алкогольном дурмане.

В едущ ий: Хочу отметить, что на многих людей благотворно влияют наша поддержка и сочувствие.

Давайте говорить Друг другу комплименты,Ведь это все любви Счастливые моменты.

Благодарю всех за интересные сообщения о здоровом образе жизни. Но это не комплимент, а заслуженная похвала.

Хорошо, что вы интересуетесь проблемами и успехами друг друга. Но сейчас в нашей помощи нуждается почтенного возраста человек. Он выглядит больным и усталым.

Сценка (театрализованная постановка)

(Появляется Старичок. Он стонет и прихрамывает. К нему подбегает ученик; усаживает его на стул).

Ученик: Дедушка, как ты дошел до жизни такой? Наверное, долго смотрел телевизор? Физкультурой не ш ш ш п 9

Старичок: Ох-хо-хо! Как я устал! (Садится, тяжело дышит). А ведь я был красивым и здоровым! Только вот злая волшебница Гиподинамия превратила меня в такого... (Плачет).


Ученик: У нас в школе все ребята знают, как бороться с Гиподинамией, как сохранить свое тело красивым и здоровым! А ну-ка, ребята, поможем Старичку! Двигаются все! (Исполняется ритмичный танец, во время которого Старичок становится стройным и веселым).

С таричок: Спасибо, дети! Спасибо! (Уходит).

Ученик (вдогонку): Помни: злая волш ебница Гиподинамия не побеждена. Как только ты забудеш ь о физкультуре и спорте, перестанеш ь двигаться, она снова заколдует тебя!

С тар и ч о к (за сценой). Помню! Помню!

В едущ ий: Наступило время блиц-опроса. Вы внимательно слуш али информацию о пользе правильного питания, полноценного сна, закаливания, других слагаемых здоровья и наверняка успели подготовить вопросы.

В ходе блиц-опроса звучат вопросы. Они могут быть следующими: соблюдает ли гигиену ученик, если он заботится о чистоте тела. но не переодевается. возвращаясь из школы? Что помогает полноценному сну? Почему витамины обязательно должны входить в рацион питания? Какой вред наносит организму увлечение табаком и алкоголем?

В едущ ий: Можно с уверенностью сказать, что вы отлично усвоили информацию о слагаем ы х здоровья. Вы правильно заметили, что вредные привычки мешают человеку вести здоровый образ жизни. В настоящ ее врем я одной из пагубных привычек, наносящих вред здоровью, является курение. По этому поводу я расскажу вам притчу.

Притча

В д а л е к о м прош лом, когда табак только-только был зав езе н в Армению из дальни х стран, у подножия горы А рарат жил один старец , добры й и мудрый. Он сразу невзлю бил это одур м ан и ваю щ ее растен и е и убеж д ал лю дей не пользоваться им. Однажды старец увидел, что вокруг чуж еземных купцов, разлож ивш их свой товар, с о б р а л а с ь огромная толпа. Купцы кричали: «Божественный лист! Бож ественны й лист! В нем ср ед ство от всех б о л ез ней!».

Мудрый старец подошел к ним и сказал:- Этот «божественный лист» приносит людям и другую пользу: к курящему

в дом не войдет вор; его не укусит собака, он никогда не состарится.Купцы с радостью смотрели на него.- Ты прав, о мудрый старец! - сказали они. - Но откуда ты знаеш ь о таких

чудесных свойствах божественного листа?И мудрец пояснил:- Вор не войдет в дом к курящему потому что тот всю ночь будет кашлять,

а вор не любит входить в д о м : где бодрствуют Ч ерез несколько лет куре

f КЛАССНЫЙ ЧАС

ния человек ослабнет, будет ходить с палкой, его станут бояться собаки. Наконец, он не состарится, ибо умрет в молодости...

Отошли крестьяне от купцов и задумались...

Ведущ ий: Давайте и мы задумаемся: почему подросток начинает курить, хотя знает, что курение опасно для здоровья?

Д и с к у с с и я

Учащиеся высказывают предположения, что с помощью сигареты ребята хотят выглядеть взрослыми. Они курят, потому что это считается модным и красивым. Каждый подросток стремится стать сильным, смелым, духовно богатым человеком. Но едва ли это осуществимо для тех, кто с юных лет курением подрывает свое здоровье.

Бытует ошибочное мнение о табаке как о средстве, помогающем человеку избавиться от избыточной массы тела и успокоить нервную систему. Решить эти проблемы помогает вовсе не курение, а двигательная активность. Опыт наших прославленных чемпионов показывает, что безграничная преданность и любовь к спорту неудержимое стремление к намеченной цели творят чудеса: превращают неповоротливых в ловких, раздражительных - в спокойных, полных - в подтянутых и стройных, медлительных - в быстрых. Недаром народная мудрость гласит: «Посеешь поступок-пож неш ь привычку, посеешь привычку- пожнешь характер, посеешь характер - пожнешь судьбу».

Ведущий обращает внимание ребят на пословицы, записанные на доске.

В едущ ий: Сегодня вы назвали несколько причин влечения к курению. И все-таки основная из них, на мой взгляд, заключается в том, что подросток боится показаться «белой вороной» в компании сверстников. Зачастую ему вовсе не хочется курить, но он не знает, как отказаться от предложенной сигареты, не прослыв при этом маменькиным сынком.

Безвыходных положений не бывает. Нужно лишь найти такой ответ, который позволит выйти из неприятной ситуации, не потеряв свое лицо.

Что же мы можем сказать тем, кто предлагает сигарету? Давайте подумаем вместе.

О тветы детей : «Я занимаюсь спортом, а курение и спорт - вещи несовместимые»; «Никотин - сильнейший яд, а у меня и так много проблем со здоровьем»; «Желтые зубы; преждевременные морщины, неприятный запах изо рта меня не привлекают»; «У меня аллергия на табачный дым».

Ведущий: Очень хорошо., что сегодня вы научились говорить «нет» вредным привычкам. (Звучит музыка. Появляется Фея). Но что это? Я вижу прекрасную Фею. Вероятно, она тоже хочет похвалить вас за стремление соблюдать здоровый образ жизни. (Музыка смолкает).

Ф ея: Здравствуйте, ребята! Я пролетала над школой, видела чудесную радугу, слыш ала ваши выступления о необходимости беречь здоровье. Вы гово-

СПРАВОЧ НИ К КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ.


рили правильно и убедительно. Но особенно мне понравилось высказывание о том, что утро надо начинать с зарядки и за ден ь можно сделать много хороших и добрых дел.

Чтобы шагать в ногу со временем, соверш енствоваться духовно и ф и зи чески, предлагаю вам разучить гимнастический комплекс человека, живущего в XXI веке. Д авайте не будем откладывать и начнем прямо сейчас. (Фея говорит громко и торжественно):

Каждое утро, выпрямившись во весь рост, вспоминаем:

Я - человек!Всегда готов встать рядом или впереди,Протянуть руку помощи,Легко нагнуться к малому или слабому,Подставить плечи под груз тревог или забот,Обернуться к отставшим,Дотянуться до мечты,Перепрыгнуть через усталость и боль,Пронести через всю жизнь дружбу и любовь,Бороться с собственной ленью,Глубоко вздохнуть по несбывшемуся.И повторить весь комплекс опять - с начала до победы!

За ваш е старание, ребята, я готова исполнить ваши сам ы е сокровенные желания, связанны е с укреплением здоровья.

(Фея поочередно подходит к ученикам, внимательно их слушает и, коснувшись волшебной палочкой, произносит: «Желание исполнится», «Твоя мечта тоже сбудется», «Да будет так» и т. д.).

Ваши желания, ребята, непременно исполнятся, но при одном условии: если вы будете дружить с физкультурой и спортом.

А сейчас пришло время проститься с вами. Счастья вам и здоровья! Помните, что быть здоровым - это значит жить в радости! (Фея уходит).

Ведущ ий: У меня такое чувство, будто мы только что побывали на Поле Чудес. Согласитесь, не каждому выпадает удача видеть настоящую Фею. Если уж речь заш ла о Поле Чудес, то пора бы объявить...

Ученики (хором): ...рекламную паузу!

Ведущ ий: Сейчас мы будем рекламировать, точнее сказать, пропагандировать здоровый образ жизни с помощью ваших великолепных рисунков. Приглашаю всех на выставку детского художественного творчества. Как вы считаете, какое название подошло бы для нашей выставки рисунков?

О тветы учен иков : «Здоровью - «да», вредным привычкам - «нет»; «Мы - за здоровый образ жизни»; «Физкультура против курения, алкоголя и наркотиков»; «Здоровье или вредны е привычки: выбирайте сами» и т. д.

№ 9 (21) - 2010 • щ т т ш ш ш ш к ш ш ш ш ш ш ё ш к ш ё ш ш ш


В едущ ий: Вам необходимо знать, что ф ормирование физических качеств идет по определенному, созданному самой природой расписанию.

Ведущий зачитывает текст на плакате.

Ф о р м и р о в а н и е ф и зи ч е с к и х к ач еств ч е л о в е к аВ возрасте от 7 до 9 лет лучше развиваются ловкость и координация дви

жений;от 10 до 12 лет - быстрота;от 13 до 14 лет - скоростно-силовые качества;с 15 до 16 лет - выносливость;возраст с 17 до 19 лет наиболее благоприятен для соверш енствования ка

честв, приобретенных за предшествующие годы.

Ведущ ий: Какие качества у вас формируются сейчас? На ф ормирование того или иного качества, необходимого д л я нормальной жизнедеятельности, природа отвела человеку ограниченный отрезок времени. Так что, друзья, не упустите время!

Судя по рисункам, у многих из вас есть способности к художественному творчеству. Хотелось бы надеяться, что природа не обделила вас и поэтическим даром . Предлагаю провести литературную игру буриме, в ходе которой нужно будет сочинить четверостишия, используя следующие рифмы: останов и с ь - откажись, фрукты - продукты. Содержание стихотворения должно быть связано с темой классного часа. (Пока юные поэты сочиняют стихи, звучит тихая музыка).

У чащ иеся за ч и т ы в а ю т ч етвер о сти ш и я :Располнел? Остановись! Эй, дружок, остановись,От мучного откажись! От жирной пищи откажись,На столе пусть будут зелень, овощи и фрукты - Вот полезные продукты, вот прекрасные продукты.Стал курить? Остановись! Хворым стал? Остановись!Ты от зелья откажись, ты от лени откажись!Знай, что труд и физкультура, знак, чго овосцн м фрукты,В мире лучшие продукты. Вот целебные продукты!

В едущ ий: Каждой группе ребят удалось в совет тем, кто ещ е до конца не осознал простую истину: здоровье - главное богатство каждого человека. Мы с вами - часть природы, часть этого огромного прекрасного мира с зем лей и небом, цветами и деревьям и , животными и птицами! Если мы считаем наш организм частью природы, то не должны допускать небрежного к нему отношения. Если вы поработали сверх меры или переели, возместите нанесенный организму ущерб прогулкой, слушанием хорошей музыки, приятной беседой, добрым поступком.

И еще. Надо гнать со своего лица сердитое выражение, чащ е улыбаться. Психологи установили: улыбка - не только признак хорошего настроения, но и способ его улучшить. Будьте же приветливы! Это поможет сохранить здоровье и вам, и тем, кто вас окружает.

?; -I> V■ , * £ *СҒ1РАВОЧМ w k к л а с с н о г о р у к о в о д и т е л я

«


СОЗДАНИЕ ЭЛЕКТРОННОЙ ВЕРСИИ ШКОЛЬНОГО ЖУРНАЛА

К о л и ч е с т в о школ, имею щ их в своем распоряжении современную компьют ерную технику, ст ремительно растет . Сейчас много говорят об элект ронной версии школьного журнала. Дейст вит ельно , есть такие компьют ерные программы , но за них нужно платить. Идея предст авленной в статье программы взята из лаборат орной работы в учебнике «30 уроков по информатике» автора Е. К. Вала- фанова. Создать подобную программу по силам на ф акульт ат ивных занятиях в качестве зачетной работ ы по теме Excel. Зато ее возможности значит ельно облегчают т руд классного руководит еля и завуча ш колы .

Электронная версия школьного журнала полностью включает в себя бумажный аналог, т. е. содержит лист всеобуча, список учебных предметов, анкетные данные учеников и позволяет выставлять оценки по предметам и фиксировать пропуски. Электронный журнал предусматривает наличие основных школьных предметов и учитывает ввод дополнительных дисциплин (всего 26 предметов). Журнал рассчитан на 35 учеников. Основной акцент данной работы - это рационализация деятельности классного руководителя:

1. Программа, используя возможности связывания рабочих листов Excel с помощью формул, организует табель недели, в котором сводятся все оценки по предметам за определенный промежуток времени (неделя, четверть (1-4). год). Данные табеля могут быть распечатаны (функция печати Excel) и вклеены в дневники учеников д ля контроля их успеваемости со стороны родителей. Есть функция выставления даты заполнения.

Т. В. Ал жанова,учитель МВТ іиколы-гимнстіи № 14, г. Астана

И 75


2. Программа организует лист подсчета пропусков по всем четырем четвертям и за год, что позволяет заполнять подобный лист в бумажной версии классного журнала.

3. Электронный журнал имеет лист четвертных оценок за четыре четверти и за год, автоматически подсчитывающий проценты качества, успеваемости и СОУ по каждому предмету и ученику.

4. Используя приемы работы в Excel, программа позволяет распечатывать списки учеников с анкетными данными в различных вариантах (необходимо умение сортировки и фильтрации данных).

М етодика с о зд а н и я

1. Создание титульного листа (оф орм ление на вкус разработчика).Важно: на листе содержится ячейка для ввода данных классного руково

дителя и ссылка на «Оглавление». Все ячейки защ ищены от записи, кроме ячейки «Ф. И. О. классного руководителя»; данн ое действие выполняется путем входа в подменю Формат Ячейки -* Защ ита —► З ащ и щ аем ая ячейка (снять галочку). Лист защ ищ ается от изменений после соединения всех листов ссылками командой: Сервис —> Защ ита —► Защитить лист.

Сынып журналы

Классный журнал

V-XI сыныптвр үіиін дни V-XI классов

(Сынып жетекшісінің аты-жөні жене экөсінің аты Фамилия, имя, отчество классного руководителя)

Басшылық/Руководство j [ Мазмуны/Оглавление j

Авторы/Автор

2. С оздание листа «Оглавление», содержащ его ссылки на все остальные листы журнала.

1. Ж алпы оқу беті/Лист всеобуча

2. Пэн сабақтары/Список учебных предметов

3. Апталық табелі/Табель недели

4. Келмеушілер есебі/Подсчет пропусков

5. Токсандык багалар/Четвертныө оценки

6. Окушылар туралы мәлімет беті/

Сводный лист сведений об учащихся

7. Өткен оқу жылындағы үлгерімі/

Успеваемость за прошедший учебный год

табель педш'Я • 1 четвертьIH&W ь ИиДйЛИ • 2 чотмрть

гайель недели - 3 ■•стаср-ь

то5*/1ь ива» л и 4 -ктеорп.

пропуски-1 четверть I

прзпусии • гч«ив»р»ь

пропуски - 3 чотаарть

пропуски • 4 четверть

пропускиза гоя

j 'югоортчыв 1 'НИ iiliprHut чотвортныо четвертные Годов»--*1 - 1 иогоорть 1 • ?члти*ртк - 3 чотаэрті. • 4 четиерть оі.онни

I

ИННОВАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ_____

3. Создание «Листа всеобуча».

Оқушылардың фамилиясын, атын жэне өкесінің атын тізімге енгізіп жаз {бұл тізім бүкіл бағдарламаның тізімінде бар)Внесите фамилию, имя и отчество учеников

(этот список используется программой во всех листах)

Жалпы оқу беті/Лист всеобуча№ Ф ам илиясы /Ф ам илия Аты /Имя Ә квсІ/Отчвство

12а

456789

(Мнампя МУйУій Ж « Я «п7*1*'Чс'

Данный список используется во всех остальных листах журнала (обязателен для заполнения).

4. Создание листа «Список учебных предметов».На листе перечисляются все предметы в том порядке, в каком они размещ е

ны в журнале, и ещ е есть 6 пустых ячеек, куда можно внести дополнительные предметы, которые ведутся в определенном классе.

Содержатся ссылки на предметные листы журнала на все четыре четверти, что позволяет сохранять все оценки ученика за год.

Пән сабақтарының тізімі/Список учебных предметов

№П ә нн ің атыУ

Н а з в а н и е п р е д м е т о в1 то қсан / II то қсан /

1 ч е т в е р т ь II ч е т в е р т ь

1 Қазак тілі/Казахский язык й' о *ï n « ii ‘о “*! ‘в i : .

2 Қязақ г»ле5и«ті/Казахская литература

■....... ‘V*! У: !:!£< ! Г, fc іі іГ, с* я i >• |»Гп • n'u-iii о- а я : : • .Н.1» Ч » « V V W V W i ^ V ? • . ....... :3 О рыс тілі/Русский язык :: , Л " '

Ш І Ш Ш

4 Орыс өдебиеті/Русская литература

гь&ля-'Л. п a n iti и я «£ ЩЛ « Vа о и ■ * -i. в * î, ü. 3 i à tfi-afifs5 : r:..' : ................

5 Математика/Алгебра ■■■■■ »•••« 1 i; -.u u' a ■:r m n i: » . ... .... . ... ;6 Геометрия Ш Ш і Ш Ш -æ-M-S ffi:8 e І8 3i.............. s7 Информатика Ш : . f: :«“!■"«! 'î Я 'пГв T f ô

I'* 'a”!'1 pgC8 Тарих/История

9 Қазақсиан іарихы/История Казахстана

. ;• ;; ; : :

10 География • ш т у к mГ\ ^Ъиопогия -, > ........ ...

Н ғ I Физика

й ш й іH r I Астрономия14 I Химия I

III токсан/ ІІІ четверть

IV тоқсан/ IV четверть/

Щ Ш тi :

Ш Л і ШКС; s c »:.и.з -c » i,

; V V V « W W W .“ • ■’"■-V r

v v v , y -, -ү

Ш Ш Й Шu "J 4. ". • ... ;• .. ....

И 1 5 ‘i 'іі je >Ve:V V V

i f f i l

Г. f 5 F “ •* К,' '• tV ^ !Ai u.ôi» *' *-;•<, ,i. v -ire,

в Й 8: Я !>• эп с n >!• а х * .ii n '■ j ‘-«-К-»'-*-»» -ЯГВіЧ' G ІA_S_ =

R é'! 2 aj;: a ,« Л <a :

' Ш Ш &

» g ; '!vV t *s' '

______________t ■ •

lI ■ a--.fi i ‘ ;J л .. .,« _• .. .....

: v ■- ........... ....... . I

.


15 Сыау/Черчение16 Шетел тілі/Иносгранный язык17 Ғңбек/Трул

18 Дене шынықтыру/Физичөская культура

19 Бейнөлөу онсрі/ИЗО20 Саз енері/Музыка

21 I Іеорганикалық химия/ Неорганическая химия

22 Химияпық тапдау негіздөрі/ Основы химического анализа

23 Этика24 АӘД/НВП

Қ.Ч.Я7■J»

............

__i "i ■

«r*». v > -

_________________

----------:---- -

. ■$ — — —i- / . ■ -..I : '

- — :-------------

т ш“ H Z H —

:;,у.—

.... ■

Щ £ .

Ш іDnAj

V Vi’ >,• -

Ж Ь

йдю—iиайшвгаһмі I'M ІііШ— 111

5. Создание предметных листов программы.

Орыс әдебиеті/Питература

Фамилии учеников и название предметов на всех предметных листах повторяются с «Листа всеобуча» и с листа «Список учебных предметов» путем вставки формулы: =ПОВТОР (Лист2!Ғ23;1 ). Также на листе содержится столбец с четвертными оценками, которые будут использоваться на листе «Четвертные оценки» при подсчете процентов качества, успеваемости и СОУ.

Примечание: создайте один предметный лист и скопируйте его необходимое количество раз.

6. Создание листа «Табель недели».Используется при еженедельной проверке дневников классным руководите

лем и родителями. Учебный сектор раз в неделю выставляет оценки в предметной странице, распечатывает в табеле недели и вклеивает их в дневник. На этом листе сводятся все оценки ученика по всем предметам. Повторяется фамилия с «Листа всеобуча» и оценки с предметных листов. Также предусматривается проставление даты выставления оценок и дублирование ее в табеле каждого ученика.

78 & СПРАВОЧНИК КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ ......... I


и і Ш й с ■; - • ■J Флйл Правка Вид Вставка Формат Середе Данные Qkho ^правка

Мез d ;i,:. о 2003 - - - - ----- -- — - - — ■ - - j _______С I P l E I F О H l J i К; L M N О P Q; R S T U V;W~X

ЕЭ Microsort Excel - 10 B.kU

B

2 Внесите дату выставления оценок дата / кун / П о с тав и тл е н и е / М а з м у н ы

3** *

Баға қойыл*ан күнді жаз 1S.10.200:1 b

n a T v6 i оценки высГЗвлены ! 5.1 ) .2 0 0 3

7а

Ф.И. Абенов,Математика f Алгебра о н Г1

э Г еометрия и 4 410 Физика 4 4 н н \ \ н н Н \1i11ii

: 1

ят с \ \ Ппитпп лятыI IlsпрсУ4пр

эвтор названия 5 5 5 V \едметов \]писта «Список с 5 н н

Повтор оценок с предметных листов

ебных •— — i ювтор фамилии с «Листа всеобучаедметов» <гг71стория Каз 4 4 »

/ Орыс адөбиеті/Литература 4 9 2 н 411

3 Орыстіпі / Рус.язык н 4 н ~

9 экология20 Биология 2 3 3 4 3 4 4 3 4 321 Еңбек^Труд22 география 2 4 4 1. 1 I J 1 1

7. Создание листов «Пропуски» за четыре четверти и год.Здесь подсчитывается количество пропусков уроков («н») каждым учени

ком. Используется формула: =СЧё ТЕСЛИ ('табель недели'!С8:234;»н»). Годовые пропуски подсчитываются как сумма пропусков за четыре четверти.

8. Создание листа «Четвертные оценки» за четыре четверти и год.

Келмеген күндер/ Пропуски

№

1

Ф.А./Ф.И.

Келмеген кундер саны/

Количество пропусков

Абенов М. 21

2 Байтышканов Р. 4

3 Бмлялов Т. 21

4 Володин А. 4

5 Гребнев С. 0

6 Гурай Р.Повтор фамилии --------

17

S Емцов Н.с «Листа всеобуча»

4

МЛИУЛ1ЖУ>С11Г1Н— «ш ч-l г^/а«ёі0о гжіміапишнгнпичигж.-я^ д і ^ >піі»"імии»г"»э№>> >ВЯОТП1М1ИНМ 1111И''И »■,im i / ' tu m w — '■ ■ мчгім mirm■

На листе повторяются фамилии с «Листа всеобуча», названия предметов с листа «Список учебных предметов» и четвертные оценки с предметных листов. На листе подсчитываются:


а) % качества;б) % успеваемости;в) СОУ по каждому ученику, каждому предмету и по классу.

9. Создание листов анкетных данных учеников.Данные действия не обязательны, но полезны для организации различных

списков и отчетов. Программа содержит 35 учетных карточек. Ввод данных производится в разреш енные ячейки. Программа организует сводный анкетный лист, который может быть распечатан. Кроме того, используя выделение, копирование, сортировку, фильтрацию, пользователь может получить список, содержащий любые критерии.

Заполните пустые клетки

Фамилиясы/Фамилия | Абенов

г ......* с 1 i — "• .......... да..................... ...... —Аты/Имя Мерей_____________________________ ___

Әкесі/Отчество • ______

г

Жынысы/Пол ..-у . .о --у,.

Туган күні/Дата рождения [ . ;Г. . .. . [

Телефоны/Телефон ___ •________ • _______ _______

Үй мекенжайы/Дом. адрес ~:~л ' --v v v-

ГЯП Я----«.-■■■-- в г - - ...... т я ...... ■ ------------- .----- — * . ЯИТ ------- J I ' I ■

Үйірме, секция/ Кружок, секция |- •;____________ " _______________

Бұл мектеп те қай жылдан Gepi оқиды/С какого года обучается в данной школе ________ ._________

¥лты/Национальность

Қосымша деректер/Доп. данные

Әкесінің Ф.А.Ә./Ф.И.О. отца

Жумыс орны/Место работы : i : ' :.:ÿ / 1 J

Жумыс телефоныЛГелефон (раб.) ■t:" W ■ : ‘ v

Анасының Ф.А.Ә./Ф.И.О. матери V . ,

Жумыс орны/Место работы '■ "'V ' -VV* -я’ ’

Жумыс телефоны/Телефон (раб.)

юд ш м й я т а е т т е и и я м а ш Щ I » ' щ . л


10. Дополнительно можно организовать список учителей и расписание предметов в данном классе (фамилии учителей повторяются на листах учебных предметов).

ЁЗ Microsoft Excel - Научная работа .

Й Файл Правка Виц 8ставка Формат Сервис Данные Окно Справка

KZAiiâlCyi - 10 - Ж Л а £ § S ! ® % ІИ *<! 4°о І“ »

D e? H й> & a ? * 42) ® <f о . П. - & 2: A ôi J i |ü ** 100%A1 J

A B С щ1 I2

3

С п и с о к у ч и т е л е й

4 Ф. И О. учителя Предмет5 : 1 Казак тілі / Казахский язык6 2 Қазац әдебиеті / Казахская литература7 3 Терешкова Лариса Антоновна О рьс ТІЛІ / Русский язык8 4 Терешкова Лариса Антоновна О рьс өдебиөлгі / Русская литератур»9 5 Шеварева Людмила Алексеевна Математика /Алгебра10: 6 Шеварееа Людмила Алексеевна Геометрии11 7 Алжанова Тамара Валентиновна Информатика12 1___ 8 Кабдрахимовэ Гупьнур Искандеровна Тарих 1 Истории

Q Microsoft ЬхссІ Научная работа

Файл Правка Вставка Формат Сервис Даівіые Окно >раек-з

| KZAiiidCyr - 10

А 3 С D E F G Н 1

1 Р а с л и с а н и е 1 ч е т в е р т ь

ж к ы ш w т ш ф % т *4 Л & ÏW.ÿ im

a». ? й й 1' ? 1g -

A1

Понедельник Вторник Среда четверг Пятница Сүббоіа1 С___Ч___UW

ДО___ Ч___мин

2

С ч мим до___ч___ мин

3

с __.ч___ минДО 4 МИН

4

с ч мин до ч мин

5

С___ ч___миндо ч мин

6

с___ч__ миндо___ч___мин

7

С___ ч___миндо ч мин

С___ч___минIQ

11. О сталось связать все листы журнала ссылками. Выполнить команду: Вставка —> Гиперссылка —> Текст —> Путь.

УРОКИ МАСТЕРСТВА

КРИТИЧЕСКОЕ МЫШЛЕНИЕ КАК РЕЗУЛЬТАТ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА

собност ь мы слит ь крит ически. Крит ическое мыш ление - это некое умение, кот орое позволит успеш но справлят ься с требованиями XXI века, поможет глубже понят ь то, что м ы изучаем и делаем. Но все же что такое крит ическое мыш ление? Дат ь определение термину непросто. Слишком много различны х параметров: умений, видов деят ельност и, ценностей - в него включено. Попробуем разобраться в них.

Во-первых, критическое мышление самостоятельно: занятие, построенное на его принципах, способствует формулированию собственных идей, оценок, убеждений, независимых от мнений других. Никто не может критически думать за кого-либо, каждый делает это исключительно для себя. Следовательно, мышление может быть критическим только в том случае, когда оно имеет индивидуальный характер. Ученики должны уметь достаточно свободно думать и самостоятельно решать самые сложные вопросы. С другой стороны, критическое мышление не обязано быть совершенно оригинальным: человек вправе принять убеждение другого как собственное.

Во-вторых, информация - это отправной, но отнюдь не конечный пункт критического мышления. Знание создает мотивировку. Как говорят трудно думать с пустой головой: чтобы породить сложную мысль, надо переработать гору «сырья»: фактов, идей, теорий, концепций... Я не приравниваю критическое мышление к традиционному изучению фактов: ясно, что фактические знания его не исчерпывают. Но и преподавательская работа не сводится лишь

Р. Н. Курбанова,учитель ГУОШЛЬ 124, г. Алматы

всего мира ст ремят ся привит ь своим ученикам спо

82 СПРАВОЧНИК.КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ


к обучению критическому мышлению. Мы учим своих подопечных воспринимать сам ы е сложные понятия и удерживать в памяти сам ы е разнообразны е сведения. Обучение критическому мышлению - это лиш ь часть многогранной работы преподавателя.

Некоторые считают, что только учащ иеся старш их классов могут быть вовлечены в этот процесс. Но это не так. М ы с л и т ь кр и ти ч ески м ож но в л ю бо м в о з р а с т е . Учащ иеся младш их классов также способны глубоко мыслить, вы раж ать свою точку зрения, ставить и разреш ать проблемы, д аж е у них накоплено д л я этого достаточно жизненного опыта и знаний. Разум еется , мыслительны е способности детей будут соверш енствоваться при обучении, но, подчеркнем, д аж е малыш и способны дум ать критически и вполне сам о сто ятельно.

В-третьих, критическое мыш ление начинается с постановки вопроса и уяснения проблем, которые необходимо решить. Мы зам ечаем что-то новое и хотим узнать ; что это. Мы видим некую достопримечательность - и нам хочется проникнуть внутрь.

В-четвертых, критическое мыш ление стремится к убедительной аргументации.

Критически мыслящ ий человек находит собственное реш ение проблемы и подкрепляет это реш ение разумными, обоснованными доводам и. Он осознает, что возможны иные реш ения проблемы, и старается доказать, что вы бранное им реш ение логичнее и рацион альнее прочих.

Критически мыслящ им человеком практически невозможно манипулировать.

И, наконец, в-пятых, критическое мыш ление есть мыш ление социальное. Всякая м ы сль проверяется и оттачивается, когда ею делятся с другими. Как пишет ф и л о с о ф Ханна Арендт. « ...соверш енство может быть достигнуто только в чьем-то присутствии». Когда мы спорим, читаем, обсуждаем, возражаем, то углубляем свои собственны е позиции. Именно поэтому педагоги, работаю щие в русле критического мыш ления, всегда стараются использовать на своих занятиях всевозмож ные виды парной и групповой работы, включая дебаты и дискуссии, публикацию письменных работ учащихся и т. д.

Эти учителя уделяют больш ое внимание выработке качеств, необходимых для продуктивного обм ена мнениями: терпимости, умения слушать других, ответственности за собственную точку зрения. Так педагогам удается значительно приблизить учебный процесс к реальной жизни, проходящей за стенами школы. Любая педагогическая деятельность в итоге направлена на построение идеального общ ества, в этом см ы сле даж е один школьный класс, обученный основам критического мышления, есть шаг к достижению больших целей.

Все п я т ь пунктов с о д е р ж а н и я кри ти ч еского м ы ш л е н и я м огут в о п л о щаться в р а з л и ч н ы х в и д а х у ч е б н о й д е я т е л ь н о с т и . На мой взгляд, лучшим из них д л я учителя и учащихся является письменная работа. На письме процесс мыш ления становится «видимым» и, следовательно , доступным д л я учителя. Пишущий активен, он всегда мыслит сам остоятельно и пользуется при этом всеми приобретенными знаниями.

Для школьников ценно, что учитель относится к их работе с интересом и

Iуважением, а сами они получают возможность поделиться своими мыслями с

t № 9 : ЩШШШЩШШШШШШI


одноклассниками, другими учителями, родителями и людьми, которых они не знают. По всем причинам письмо - наиболее эф ф екти вн о е средство обучения критическому мышлению.

Как п р е п о д а в а т е л ь я виж у в это м о д н у п роб лем у : каким о б р а зо м прет в о р и т ь т е о р е т и ч е с к и е п р е д с т а в л е н и я о критическом м ы ш л е н и и в ежед н е в н у ю практику? Постоянно стремясь перейти от традиционной педагогики, обучения по «программе», я стараю сь использовать методы прогрессивной педагогики, удовлетворяющей потребности современного общ ества.

Надеюсь, эта деятельность поможет воспитать граждан информированных, способных направить свои идеи и энергию на добры е цели, живущих так, чтобы мир стал лучше.

Обучение критическому мышлению - нелегкая задача, е е нельзя выполнить на одном уровне обучения и забыть. Не существует какого-то определенного перечня этапов, пройдя которые можно научиться критически мыслить. Однако существуют учебные условия и подходы, развиваю щ ие критическое мыш ление учащихся.

Н а зо в ем у ч е б н ы е у с л о в и я , к о то р ы е важ ны д л я с т и м у л и р о в а н и я крити ч еского м ы ш л ен и я :

- обеспечение времени и возможностей для практики в критическом мышлении:

> разреш ать ученикам размышлять;> принимать разные идеи и мнения;> поощрять активное участие учеников в учебном процессе;> гарантировать ученикам раскованную атм осф еру без насмешек;- выражение уверенности в способности каждого ученика принимать кри

тические решения, оценка критического мышления;- для участия в процессе эффективного критического мыш ления ученики

должны развивать доверие к самим себе, понимать ценность собственных мнений и идей, активно участвовать в процессе обучения, относиться с уважением к мнению других, быть готовыми к формулированию своих мнений и поддержке мнений других.

В качестве упражнения при общ ем обсуждении^вжлассе может быть использована к о н ц е п т у а л ь н а я таб л и ц а . Информация, которую ученики извлекают при использовании концептуальной таблицы, несомненно, бол ее ограничена, чем при кластерных упражнениях. Тем не менее, учитель, используя концептуальную таблицу, может показать процесс описания темы так, чтобы учащиеся четко представляли себе, как это следует сделать.

К примеру, при помощи концептуальной таблицы можно сравнить различные профессии (врач, художник, рабочий).

Профессии Необходимаяподготовка

Стабильностьработы

Уровеньзаработной

платы

Удовлетворение от работы

1 2 3 4 5

врач экстенсивная:медицинский высокая высокий достаточно

84 •Wr, п и п н и п и н в 9


1 2...........

3 4 5

-колледж +

университет + интернатура

- - высокое

художник

достаточно экстенсивная подготовка +■ продолжительная

практика для достижения мастерства

низкая,возможны

долгиемесяцы

безденежья

неопределенный самое высокое

рабочийзавода

менееэкстенсивная

умеренная, работа может

меняться или теряться

умеренный может быть низким

К у б и к и

Кусок картона разрезается и складывается в кубик. На каждой стороне кубика записываются следующие команды: опишите (цвета, формы, размеры); сравните (на что похоже и чем отличаются?); ассоциируйте (из чего это с дел ано?); проанализируйте (как это сделано или из чего состоит?); примените (что с этим можно сделать и как это применяется?); выскажитесь за или против. Ученики выбирают тему и в свободной ф орм е записывают ответ на каждый вопрос по ней. Учащиеся старших классов могут делать это индивидуально, ученики младшего возраста - работать в небольших группах, каждый член которой отвечает на один вопрос.

Графические органайзеры являются хорошим способом сделать наглядными мыслительные процессы., используемые в поиске информации. Наиболее эффективными формами графических органайзеров являются кластеры или разделение на группы.

К ластеры

Кластер - один из тех графических органайзеров, которые помогают ученикам узнать, что можно сказать по теме ДО того, как приступить к письменному ее изложению. Кластер должен быть представлен группой понятий. Учитель записывает основное понятие посередине доски. Затем он просит учеников дать свои соображения по данной теме. Все высказанные идеи учитель за писывает на доске ; располагая их таким образом, что они окружают основное понятие, и соединяя линиями с основным понятием. По каждой связанной с темой мысли, высказанной учениками, учитель просит дать дополнительные соображения.

Ч тение текста с пометками(15 минут)

В процессе чтения учащиеся делают на полях следующие пометки:V (галочкой) отмечают информацию, которую они уже знали;- (минусом) отмечают то, что противоречит их мыслям;+ (плюсом) отмечают абзацы с интересной информацией, которую они не

знали раньше;? (вопросом) отмечают абзац, который им непонятен, а им бы хотелось

знать больше об этом.

Заполнение т аблицы мониторинга процесса понимания текста

___________ _____ _____ УРОКИ МАСТЕРСТВА Л

Следующую таблицу необходимо заполнить в соответствии с пометками, сделанными по ходу чтения текста, и записав в нее информацию из текста.

V + - ?

- - - -

- - - -

- - - -

- - - -

- - - -

- — - -

- - - -

C in q u a in

Cinquain (от французского слова «пять») - стихотворение из пяти строк. Перед использованием этого вида работы необходимо объяснить, как писать пятистишие, затем предложить несколько примеров (приводятся ниже). После этого группе можно дать задание: написать пятистишие. Это может вызвать затруднение для учеников, делающих это впервые.

Этот вид работы можно провести, разделив группу на пары. После того как тем а для пятистишия дана, каждый ученик имеет 5 -7 минут для выполнения задания, причем каждый из них пишет пятистишие полностью. Затем они вместе с партнером из двух пятистиший делаю т одно. Это предполагает обдумывание, ведение диалога и критическое осмысление темы; выслушивание других и восприятие идей, с которыми они оба могут согласиться. Пятистишия, написанные парами, могут быть показаны всей группе. Если в классе есть необходимое оборудование, то можно спроектировать пятистишия, написанные в дуэтах, а пары представят их группе. Это может вызвать дальнейш ие дискуссии.

Р а зъ я с н е н и я :Первая строка - одно слово, определяю щ ее тему (существительное);Вторая ст рока- два слова, определяющие тему (два прилагательных);


Третья строка - три слова, выражающие действие по тем е (глаголы или причастия);

Четвертая строка - ф р а з а из четырех слов, показываю щ ая отнош ение к теме;

Пятая, последняя строка - одно слово (синоним темы), которое ещ е раз подчеркивает е е сущность.

Примеры:

Вулканы Обучение Чтение

красный, жаркий сложное, мучительноеознакомительное,активное

извержение из недр требующее, оживляющее, вознаграждающее

участвующее, делящееся, изучающее

естественный горн для огня

связывающее новое со знакомым луч света в темноте

ад образование объясняющее

Как это сделать:

Н азвание (обычно сущ ествительное)_______________________________________Опишите (обычно прилагательное)_________________________________________Д ействие (обычно глаголы )________________________________________________Чувства ( ф р а з а ) ___________________________________________________________Подтверждение с у щ н о сти _________________________________________________С оставление пятистишия - отличный прием, который служит:

- средством (способом) синтезировать сложную информацию;- средством оценки понимания;- средством творческого выражения.Пятистишие - очень быстрое и одновременно мощное средство для обду

мывания, синтезирования и суммирования понятий и информации.

Кубики

Кубики (Кован и Кован) - это обучаю щ ая стратегия, содействую щ ая р а с смотрению темы с различных точек зрения. Она п р ед ставл яет собой исп ользован и е кубика с целью различных побуждений д ля мыш ления и письма на каждой его стороне кубика. Кубик можно сделать , обернув бумагой небольш ую коробочку разм ером примерно 20x20 см. На каждой стороне кубика напиш ите слова: «Опишите», «Сравните», «Ассоциируйте», «Проан али зи руй те» , «Предложите», «Аргументируйте» (за или против). Учитель п р ед о ставл яет ученикам возможность свободного письма в течение 2 -4 минут на определенную тему. Процесс долж ен происходить следую щ им образом .


На первом этапе дается тема. Ученики думают над ней и описывают заданный предмет (его цвет, форму, знаки и т. д.). Процесс продолжается в таком порядке по всем заданиям на кубике.

Заданиями, записанными на шести сторонах кубика, могут быть:- описание. Взгляните на объект (возможно, только мысленно) и опишите,

что вы видите (цвет, форму, размер);- сравнение. На что похож описываемый предмет? Каковы его отличия?- ассоциация. С чем, по-вашему, можно сопоставить этот предмет? Что

приходит вам на ум? (Это могут быть схожие или разные вещи, места, люди и т. д.). Необходимо подумать, а затем разобрать ассоциации, которые при этом возникнут;анализ. Скажите, как сделан этот предмет? (Вы не обязаны это знать, просто предложите).

- предложение. Скажите, как это может быть использовано?- аргументация (за и против). Используйте любые виды аргументов, ка

кие вы хотите: логические, смешанные и т. д.На следующем этапе ученики делятся своими ответами на задания, запи

санные на сторонах кубика. Этот обмен может происходить сначала с одним партнером. Каждый ученик выбирает задания, отмеченные на трех сторонах кубика, и читает свои ответы партнеру.

Д есятим и нутн ое эссе

После чтения или обсуждения в классе для учеников будет полезно изложить свои мысли в эссе, которое пишется в течение 10 минут с использованием техники свободного письма. Учащимся дается задание: писать без остановки на рассматриваем ую тему по прочитанному или обсужденному материалу. Некоторые учителя считают, что свободное письмо; подразум еваю щ ее непрерывное написание, открывает просторы для творчества. Идея состоит в том, чтобы мысли излагались без контроля, пересмотра или критики.

Пятиминутное э с се

Этот вид эссе проводится сразу же после окончания урока для того, чтобы помочь ученикам систематизировать свои мысли по изученному материалу и дать учителям возможность наладить обратную связь. При написании эссе ученики выполняют два задания: записывают то, что они изучали по теме, и задают один вопрос, который у них возник.

Учитель использует эти работы при планировании следующего урока.

Ассоциации

Ассоциации - это обучающая стратегия, которая дает учащимся возможность излагать свои мысли по теме свободно и открыто. Ассоциация состоит из нескольких структур, стимулирующих мышление, которое, в свою очередь; соединяет идеи.


Ассоциация как нелинейный метод мозговой атаки может быть использована на стадиях предложения, воспоминания и размыш ления. Кроме того, ассо циация является сразу несколькими способами подведения итогов изученного и построения новой ассоциации или графического изображения нового поколения. В большинстве случаев это стратегия для получения доступа к своим собственным убеждениям. Как письменная ф орм а деятельности ассоциация также служит тому, чтобы информировать пишущего о знаниях и связях, о существовании которых пишущий не подозревал на сознательном уровне.

Т аблиц а INSERT

Эту таблицу можно составить следующим образом. После заверш ения чтения текста, к примеру, о путешественнике Марко Поло учащ иеся сделали пометки, используя систему INSERT. Теперь они могут приступить к разработке таблицы. В графах они указывают три или четыре пункта каждой информационной категории: сведения, отмеченные галочкой (v), потому что они были уверены в их достоверности; сведения, отмеченные знаком минус (-), потому что они противоречивы; сведения со знаком плюс (+), так как они важны и неожиданны и сведения со знаком вопроса (?), потому что неясны или о них следует узнать побольше.

V + — ?

Он отправлялся из Италии в Китай.

Он путешествовал со своими родственниками.

Я всегда думал, что он отправился один.

Почему другие не совершили эго путешествие?

Он встретился с императором Китая.

Он служил у императора Китая.

Мне казалось, что ему приходилось сражаться во время своего пути.

Чем объяснить, что китайский император доверял иностранцу?

Он путешествовал в XIII веке.

Он отправлялся в путешествие в 1271, а вернулся в 1295 году.

Я был уверен, что он отправился в свое путешествие в XV веке.

Какова была продолжительность жизни людей в то время?

Колумб читал его журнальные записи.

Он писал свой дневник путешествий в тюрьме города Генуя.

Я считаю, что люди не поверили бы его рассказу.

Как вы себе представляете жизнь в те времена открытий?

В заключение хочу подчеркнуть, что основы критического мышления постигаются. прежде всего, в процессах обучения мыслить критически и изучения конечного результата - умения мыслить критически. Мышление включает в себя идеи, понимание их смысла, анализ и сопоставление противоположных точек зрения.

Критическое мышление - сложный процесс интеграции идей и творческое их осм ы сление на пути создания собственных концепций. Это активный и взаимодействующий познавательный процесс, происходящий на всех уровнях и определяю щ ий целенаправленную задачу обучения.

№ 9 (21 ) - 201 о - р_ - Г М И Ю Ю И Ш Ш Щ Ш

LU КОЛ А ЗДОРОВья

ВЛИЯНИЕ КОМПЬЮТЕРА И ИНТЕРНЕТА НА ЗДОРОВЬЕ ДЕТЕЙ

О ч е н ь часто родители жалуются на то, что их дети слишком много времени проводят за компьютером. Компьютер - это не игрушка, а очень нужная и полезная вещь, поэтому с ним надо обращаться соответствующим образом. На мой взгляд, далеко не все знают , как компьютер влияет на здоровье.

Компьютер... Что это: новая угроза для здоровья или современный друг и помощник? Существует мнение, что увлечение компьютером и Интернетом приводит к зависимости от них.

Все зависит от того, как подойти к корректной работе на компьютере. При неправильной организации работы с ним могут стать реальностью все те «страшилки», которыми он окружен.

Стоит ли отказываться от компьютера? Не лучше ли просто выполнять несложные правила работы с ним? При хорошем оборудовании рабочего места и правильном подборе рода занятий компьютер превращается из монстра в очень полезный инструмент, весьма облегчающий нашу жизнь.

Наш век - эпоха информационных технологий. Отлучить детей от компьютера все равно не удастся, да и не следует этого делать. Умение быстро принимать решения, не теряться, когда происходит сбой и на экране появляется не то, что ребенок ожидал, поможет ему при решении более сложных задач. А детское здоровье оградить от компьютерных вредностей можно, достаточно следить, ч тобы ребенок в ы п о л н я л п р ави л а , которы е нужно п ри держ и в а т ь с я , с и д я за ком пью тером

Необходимо позаботиться о выполнении этих правил: настроить комфортную яркость монитора и частоту обновления экрана, поставить удобное крес-

4 Ль И. Одинцова,учитель информатики ШГ № 83, г. Алматы

ШКОЛА ЗДОРОВЬЯ ---щло, установить правильное освещение. Кроме того, следует своевременно проветривать помещение, где стоит компьютер, определить расстояние от монитора до глаз, отладить четкость изображения.

Г л авн о е - чтобы компью тер б ы л не с п о со б о м уничтож ения вр ем ен и д л я ребенка, а инструментом в решении каких-то задач: получения новых знаний. развития навыков, иллюстрацией к обсуждению. Интернет в настоящ ее время - окно в огромный мир информации по различным областям знаний, очень удобный способ общения. Огромна роль Интернета и в получении дистанционного образования.

Я хочу представить разработку «Судебное заседание». Участники этой сценки расскажут о положительных и отрицательных сторонах работы с компьютером, о влиянии компьютера и Интернета на здоровье, приведут примеры заболеваний, которые могут начаться из-за неправильной эксплуатации компьютера.

Сценка «С удебное засед ан и е»

С удья: Сегодня слушается дело № 1 против Компа Эвээмовича. В заседании участвуют прокурор Яна Обвинялкина, адвокат Екатерина Защищалкина и судья Артем Законов. Если нет отвода данных лиц, то заседание считается открытым. Слово для обвинения предоставляется прокурору.

Прокурор: Сегодня мы судим Компа Эвээмовича, который на протяжении всей своей жизни причиняет вред человеческому здоровью. По статье 112 Уголовного Кодекса РК его следует наказать лишением свободы сроком на 3 года за умышленное причинение вреда средней тяжести здоровью человека.

С удья: Подсудимый, встаньте, пожалуйста. Вы признаете себя виновным?Комп Э вээм о ви ч : Нет Ваша Честь, не признаю.С удья: Давайте установим вашу личность. Назовите имя, отчество, дату

рождения.Комп Э вээм ови ч : Комп Эвээмович. Родителей своих я не помню. Но мне

рассказывали, что мои предки жили ещ е в V веке до н. э.С удья; Садитесь. Теперь переходим к заслушиванию свидетелей обвине

ния и защиты. Первое слово предоставляется свидетелю обвинения Кисти Ру- ковне. Суд предупреждает вас об ответственности за дачу ложных показаний.

Кисть Руковна: Клянусь говорить правду и только правду. Я выступаю в суде сегодня против Компа Эвээмовича.. хочу рассказать вам, каким мучениям он меня подвергает. Довожу до вашего сведения, что именно из-за него я многократно обращ алась к врачам, и мне ставили диагноз - «тендовагинит». Это болезнь, при которой на тыльной стороне кисти появляются болезненные припухлости и шишки, не говоря уже о спазмах. И все это - от долгой работы с клавиатурой. Еще больший вред наносит мышка. Люди, работающие с мышкой, в два раза сильнее напрягают мышцы руки. Я считаю, что именно Комп Эвээмович - виновник всех моих болезней. Надеюсь, суд будет справедлив, и он получит по заслугам.

С удья: У обвинения есть вопросы?Прокурор: Нет.С удья: А у защиты?А двокат: Есть. Ваша Честь, свидетель обвинения говорила сейчас о своих

болезнях. Все эти болезни, по е е словам, возникли из-за клавиатуры. А ведь эти болезни начинаются, если клавиатура стоит далеко от края стола или под

углом к монитору. А вы хотя бы раз исправляли положение клавиатуры, следили за правильностью ее расположения?

Кисть Руковна: Нет.А двокат: Спасибо, Ваша Честь. У защиты нет больше вопросов.С удья: Свидетель Кисть Руковна, вы можете занять место в зале. Слово

просит свидетель обвинения госпожа Глазкина.Госпожа Глазкина: Я пришла на судебное заседание, чтобы дать показа

ния против подсудимого. Я достаточно долго работала с Компом Эвээмовичем и хочу сказать, что его присутствие негативно сказывается на моем самочувствии. Монитор светит с интенсивностью настольной лампы, что утомительно для зрения. Попробуйте восемь часов подряд непрерывно вглядываться в ослепительное сияние под абажуром. Час работы в таких условиях - и зрительная усталость обеспечена. Веки краснеют и тяжелеют, появляется чувство рези, жжения, пелена перед глазами, изображение начинает двоиться. Мне приходится напрягаться, если текст мелкий и сливается с фоном. Я боюсь, что рано или поздно мое здоровье настолько ослабнет, что я не смогу больше работать.

С удья: У защиты и обвинения есть вопросы? Если нет, то прошу свидетельницу сесть. Приглашается следующий свидетель обвинения, господин Позвоночник Спинович.

П озвоночник Спинович: Я хочу сказать про ноутбук. Как обычно за ним работает человек? Согнувшись в три погибели над стоящим на коленях прибором, при этом напрягаются мышцы, деформируется позвоночник, сдавливаются легкие и сердце. А страдаю я.

С удья: У обвинения есть вопросы?Прокурор: У обвинения вопросов нет.С удья: А у защиты?Адвокат: Есть. Вы обвиняете в своих невзгодах...Прокурор: Я протестую, свидетель никого и ни в чем не обвинял, не надо

делать никаких выводов. Он только давал показания.С удья: Протест принимается, госпожа Адвокат, следите за своими словами.А двокат: Я учту замечание, Ваша Честь (обращается к свидетелю). Кто:

сидя на стуле, сутулится, и кто низко наклоняется?П озвоночник Спинович: Человек.А двокат: Именно поэтому вина компьютера здесь минимальна. У меня все.С удья: Позвоночник Спинович, займите место в зале. Слово имеет Короле

ва Нервная Система.К оролева Н ервная С истем а: Мы, Мое Величество Нервная Система:

клянемся говорить правду, только правду и ничего, кроме правды. Хотим засвидетельствовать свои показания против Компа Эвээмовича. Вы даже себе представить не можете, какой вред он оказывает Моему Величеству. Нередко человек, имеющий доступ к Интернету, пользуется им. И что он видит? Эти никогда не кончающиеся рекламные мигающие заставки, недоступность многих картинок и ссылок, а также автографы хакеров неприличного содержания. Но дело не только в этом. Монитор Компа Эвээмовича выделяет положительно заряженные ионы, которые неблаготворно отражаются на общем состоянии человека, на его иммунной системе. Вы представляете, если в помещении не один, а много компьютеров? Так что думайте сами, как нам поступать с этим вредителем.



С удья: Спасибо, Ваше Величество, ваши показания нам очень помогли. Мы ознакомились с показаниями свидетелей обвинения, выслушаем теперь свидетелей защиты. Первый из них - госпожа Секретарева Ирина Олеговна.

С екр етарева Ирина Олеговна: Клянусь говорить правду, только правду и ничего, кроме правды. Я много лет работаю секретарем и помню, какие изменения произошли в работе в связи с появлением Компа Эвээмовича. В период следствия был проведен эксперимент, который говорит о многом. Комп Эвээмович в двадцать раз облегчает работу секретарей, работающих на печатных машинках. Это экономия времени, усилий, возможность красиво и грамотно оформить нужный текст. Теперь можно не перепечатывать по много раз одно и то же, а просто отсканировать, не говоря уже о количестве экземпляров. Кроме того, не нужно заводить громадную картотеку, достаточно для этого пары ф айлов. Не надо запоминать формы документов, нужно просто сохранить их в компьютере. Легко исправлять ошибки, но очень сложно их пропустить. Надеюсь, суд будет справедлив, ведь если мы осудим Компа Эвээмовича, то наша работа вновь станет очень тяжелой.

С удья: Спасибо, госпожа Секретарева, можете занять место в зале. Слово имеет свидетель защиты - мистер Джон из Америки.

Иностранец: Я есть Джон Смит, клянусь говорить только правду. Я есть председатель кукуруз-компании, приехал к вам из Америки. Имею просьба к уважаемый суд - не идать сильное наказание Комп Эвээмович. Я хочу защитить его. У меня в вашей стране есть большой друг раньше мы писали друг другу письма по почте, и я долго имел ожидание ответа. Вы представляете, сколько проходить время? Зато сегодня это легко и просто. Садиться за компьютер, писать текст письма и отправлять по Интернету. И уже в этот день иметь ответ. Из Интернета можно узнать множество нужная информация: научные труды, рефераты, новости, принять участие в телепроект, голосовании, купить что-то, даж е не вставать с дивана. Нельзя делать обвинения против Комп Эвээмович.

Судья: Большое спасибо, мистер Джон. Слово просит господин Мониторкин.Мониторкин: Прошу уважаемый суд сжалиться. Вы представляете, что бу

дет, если вы осудите Компа Эвээмовича? Многие люди просто потеряют работу, I мы не сможем встать на биржу труда, чтобы устроиться по специальности «программист». А какая польза от Интернета, например, образованию! С помощью Интернета можно получить доступ к обучающим программам, к системе дистанционного образования, особенно интересно изучать искусство, используя сайты различных музеев. Вы сможете путешествовать по залам Эрмитажа, не выходя из дома и не толкаясь в толпе туристов. Вы сможете попасть в Белый дом в Вашингтоне, познакомиться с семьей американского президента. Правда, для этого нужно знать английский язык. А для изучения английского языка не надо искать учителя, вам опять поможет Интернет. Вы хотите осудить и наказать Компа Эвээмовича, а страдать будут ни в чем не повинные люди. Будьте же благоразумны! j

С удья: Если у защиты и обвинения нет вопросов, то судебное следствие объявляется закрытым. Мы переходим к прениям. Слово предоставляется прокурору Яне Обвинялкиной.

Прокурор: Спасибо, Ваша Честь. Уважаемые граждане, сегодня мы выслушали все «за» и «против». Вы должны принять очень сложное решение, но, | на мой взгляд, тут и думать нечего. Неужели вы не поняли, что защита своей речью пыталась просто всех разжалобить. Неужели вы думаете, что Комп пе-

№ 9 (21) ^ 201Q 93

рестанет вредить здоровью через день или месяц после суда? Конечно, нет. Из-за него страдают лю ди; которые постоянно за ним работают. Свидетель Мониторкин говорит о том, что люди останутся без работы. Но неужели эти люди не думали о последствиях, выбирая эту работу. На мой взгляд, Мониторкин знал о воздействии Компа Эвээмовича и покрывал все его махинации. Поэтому мне кажется, надо открыть новое дело, теперь уже против гражданина Мониторкина и обвинить его в сокрытии очень важной информации и выгораживании преступника. И я прошу сегодня применить к подсудимому самую высшую меру наказания У меня все.

С удья: Слово имеет адвокат Екатерина Зашищалкина.А двокат: Уважаемые граждане судьи и присяжные заседатели. Останови

тесь, что вы д е л аете? Вы же сейчас рубите сук, на котором сами же и сидите. Вы судите Комп за его недостатки, а у кого из нас их нет? Они есть у всех. Обвинение утверждает, что мой подзащитный намеренно соверш ает преступление, в котором его сейчас обвиняют. Конечно же, это не так! Кто виноват в том, что он вредит человеческому здоровью? Конечно же, сам человек...

П рокурор: Я протестую...А двокат: Я ещ е не закончила, Ваша Честь.С удья: Протест отклоняется. Продолжайте.А двокат: Мы выслушали много свидетелей, обвиняющих моего подзащит

ного. А что конкретно сделал каждый свидетель для сохранения своего здоровья? Ничего, а могли бы следить за положением клавиатуры, делать разминки для глаз и физкультминутки для спины, следить за своей осанкой, и все было бы прекрасно. Зачем обвинять в своих ошибках кого-то другого? А если уж говорить о преимуществе его перед человеком, то оно очень велико: скажите, какой человек может работать круглосуточно и так же быстро, как компьютер? Содержание компьютера обходится во много раз деш евле, чем содержание человека. Результаты работы человека непредсказуемы, он может ошибаться, а вероятность ошибки компьютера намного меньше, человек не может работать долго, через 80 лет его уже надо менять. Получается, что у человека не меньше недостатков, давайте же его тоже осудим за это. Поймите: все человечество сегодня держится на компьютерах, в них наше будущее. У меня все. спасибо.

С у дья : Мы выслушали мнения многих людей по этому вопросу, а теперь послушаем обвиняемого.

Комп Э в э э м о в и ч : Я сегодня многое понял. Конечно, я признаю свою вину перед человеком. Да, я перед ним в неоплатном долгу, но вы должны осознать, что человеку без меня было бы плохо. Признайся в этом, человек, положа руку на сердце...

С у д ь я : Прошу садиться. После долгого совещ ания суд решил: учитывая все заслуги Компа Эвээмовича, отбывание срока назначить условно со следующими оговорками:

> в перерывах между работой за компьютером необходима физкультурная пауза и проветривание помещения;

> через каждые 2 0 -2 5 минут работы за компьютером проводить комплекс упражнений для глаз;

> всем участникам процесса рекомендуется экскурсия в интернет-центр.На этом заседание закрыто.Спасибо за внимание.

ШКОЛА ЗДОРОВья j

94 :Шп i in 'ІИИШйИіЧМІР11! І Щ111 li и I liti

Приложение к журналу «Справочник классного руководителя»

2010 Г.

З.оните+117271323-62-12

ЛУЧШИЕ МАТЕРИАЛЫ для классных часов!С б о р н и к с о д е р ж и т с ц е н а р и и Лучших к л а с с н ы х ч а с о в для:"V 'Ш -£.’*r ir Iначальн ой школы (с 1 -голо 4-й к ласс ) о с н о в н о й школы (с 5-го по 8-й класс)

1 с т а р ш е й школы (с 9~го по 11-й класс)..м $ ■'г,. .#• ^ ...

с т е м а т и ч е с к о й п о д б о р к о й текстов,п е с е н и со п р о во д и тел ьн ы х м атериалов

Hd казахском й русском языках

СДЕЛАЙТЕ ЗАКАЗ на «Библиотеку классного

руководителя» в редакций,

в отделе адресной подписки:ТОО <*МЦФЭР - Казахстан», 050009, % V * г. Алматы, ул. Шевченко, у г. ул. Радостовца, 165б/72г, тел/фокс: +7 /727/ 32-36-213, 32-36-212.

Доставка по Казахстану БЕСПЛАТНО *

ВНИМАНИЕ: АКЦИЯ!

--------------------------------- ---- , WП р е д л о ж е н и е д л я заботливым руководителей! Kazakhstan

HI ОТКЛАДЫВАЙТЕ ПОДПИСКУ - 20Î1! гавИВВГ

При подписке на «Библиотеку классного руководителя» (приложение к журналу «Справочник классного руководителя») предлагаем приобрести в редакции «Трудовой кодекс РК. ПОСТАТЕЙНЫЙ ПРАКТИЧЕСКИЙ КОММЕНТАРИЙ» со скидкой

ЖУРНАЛ «СПРАВОЧНИК КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ»

№ 9 (21), сентябрь 2010 г.Издается с января 2009 г.

Выходит ежемесячно.Собственник - ТОО «МЦФЭР - Казахстан»

Генеральный директор - Б. А. Аширова

Журнал зарегистрирован Министерством культуры и информации РК.Комитет информации и архивов.

Регистрационное свидетельство: № 9335-Ж, выдано 23.06.2008 г.

Редакция:Главный редактор - Ч. Р. Исхакова, [email protected]

Редакторы - М. А. Исаханова, А. К. Беркимбаева Литературный редактор-переводчик - А. Б. Орынбаева

Литературный редактор-кор ректор - И. И. ТерещенкоДизайнер - И. Ю. Чернокожева

Верстальщик - Р С. Кравченко

Наш адрес:050009. г. Алматы, ул. Шевченко (уг. ул. Радостовца), 165 6/72 г, офис 712

Телефон: +7 (727) 32-36-212 e-mail: [email protected]

www.mcfr.kz

Мнение редакции может не совпадать с мнением авторов. Перепечатка материалов, опубликованных в журнале, допускается только с письменного согласия редакции.

Редакция не несет ответственности за содержание рекламных материалов. Претензии по опубликованной рекламе принимаются

в течение 10 календарных дней со дня выхода номера.

Подписку можно оформить:

по он-лайн заявке на сайте www.mcfr.kz

по адресной подписке:Руководитель отдела сбыта: H. Т. Досекеева

Тел/факс: +7 (727) 32-36-213, 32-36-212 e-mail: [email protected], [email protected]

Курьерская доставка по г. Алматы

по каталогам:Казпочта: подписной индекс - 74133

Евразия-пресс: (727) 382-34-87, 382-35-90 Эврика-пресс: (727)233-76-19

KazPress: (727) 250-22-60

Цена договорная. Печать офсетная.Формат: 84 х 108 */-6. Заказ № 955. Тираж 3000 экз

Номер отпечатан в типографии «Print House Gerona», г. Алматы, пр. Сейфуллина, 458, офис 201.

На обложке: рисунок Аружан Аманбаевой, ученицы 3 «Г» класса МИ1Л «Достар», художественный руководитель Людмила Геннадьевна Гринь.



http://www.mcfr.kz

http://www.mcfr.kz



О т к р ы т а п о д п и с к а н а 2011 г о д ! ^Z' -w.

« М е ж д у н а р о д н ы й ц е н т р ф и н а н с о в о - э к о н о м и ч е с к о г о р а з в и т и я - К а з а х с т а н » п о п р а в у г о р д и т с я к а ж д ы м в ы п у щ е н н ы м и з д а н и е м ! Н е о т к л а д ы в а й т е п о д п и с к у !

74226

IWirorWAWi.«iMtKAjoe

На русском и казахском языках. Выходит 2 раза в год. КОМПАКТ-ДИСК (С О )

ШШЛОНЫ ДОКУМЕНТОВ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО УЧРЕЖДЕНИЯВы всегда имеете возможность:- иметь под рукой шаблоны документов;

создавать собственные шаблоны; использовать функцию «Лвтозаполнение»

(название и реквизиты компании вносятся один раз);- хранить документы в собственной базе.

UKMICI'PWVAÎW

юпмгпоы^ ШАБЛОНЫҮЛГІЛЕР:

Подписной индекс

Содержание компакт-дисков 2011 года:Выпуск № 3, 2011 г. циклограмма приказов и договоров. Примерные шаблоны основных приказов о распределении обязанностей и педагогической нагрузки, к началу учебного года, по личному составу и др.; типовых договоров по административно- хозяйственной деятельности организаций образования.Выпуск № 4,2011 г. - организация методической службы н организациях образования. Шаблоны документов по учвбно-мето- дическому обеспечению; учебным планам, расписанию, положению о методической службе и многое другое.

Д и с к и 2 0 1 0 г о д а м о ж н о п р и о б р е с т и т о л ь к о в р е д а к ц и и . З в о н и т е по т е л . 7 2 7 3 2 ЗВ 2 1 2

Содержание компакт-дисков 2010 года:Выпуск № 1, 2010 г. - полный комплект должностных инструкций для работников школ и детских садов; разработанный специалистами в соответствии с требованиями «Типовых квалификационных характеристик должностей педагогических работников и приравненных к ним пин», утвержденных приказом Министерства образования и науки РК от 13.07.2009 г. № 338.Выпуск № 2,2010 г.-инструкции и нормативные правовые акты по безопасности и охране i руда в образовательном учреждении.

2 Ю2 0 1 0 г .

Q Ю: ШАБЛОНЫ

ҮЛГІЛЕРІ ! g s g f f r e

ДЭЛЖИОСНЫІ

кужлттлрыиын ШАБЛОНЫ

/-HCJPVKUH ОХРАН* ТРУДА ЕЦККП КОГГЛУ

Щ Ш Ё Щ Ш

Подписаться на диски «Шаблоны документов образовательного учреждения» можно в комплектах;«Образцовая школа» индекс 77133«Руководитель образовательного учреждения»

индекс 77384

l'tBSSBSS»Все материалы соответствуют требованиям законодательства. Диски подходят для всех стандартных компьютеров.

О Ф О Р М И Т Е П О Д П И С К У Л Ю Б Ы М У Д О Б Н Ы М Д Л Я ВАС С П О С О Б О М :

ПО КАТАЛОГАМ В РЕДАКЦИИ, В ОТДЕЛЕ АДРЕСНОЙ ПОДПИСКИАО «Казпочта»: индекс 74226 ТОО «МЦФЭР Казахстан», 050009,«Евразия-пресс»: +7 (727) 382-34-87 г. Алматы, ул. Шевченко, уг. ул. Радостовца, 165 6/72 г«Эврика-лресс»: +7 (727) 233-76-19 тел./факс; +7 (727) 323-62-13, 323-62-12 «KazPress»: +7 (727) 250-22-60

ww.mctr.kz . W f .ПРЕДЛОЖЕНИЕ ДЛЯ ЗАВОТЛИаьіХ РУКОВОДИТЕЛЕЙ! НЕОТКЛАДЫВАЙТЕ ПОДПИСКУ 7011! KAZAKHSTAN

О т к р ы т а п о д п и с к а н а 2 0 П г о д ! ^« М е ж д у н а р о д н ы й ц е н т р ф и н а н с о в о - э к о н о м и ч е с к о г о р а з в и т и я - К а з а х с т а н »

п о п р а в у г о р д и т с я к а ж д ы м в ы п у щ е н н ы й и з д а н и е м ! Не о т к л а д ы в а й т е п о д п и с к у !

É 1 IL Â '1

. . . . L I

Б и б л и о т е к ак л а с с н о г ор у к о в о д и т е л я

«БИБЛИОТЕКА КЛАССНОГО РУКОВОДИТЕЛЯ» - прекрасный помощник учителю, классному руководителю, педагогу дополнительного образования.

В приложении собраны сценарии лучших классных часов, конкурсов, разработки викторин, игр, ситуаций по Правилам дорожного движения.В игровой и конкурсной формах они смогут обучать детей правильному поведению на дорогах, пользованию общественным транспортом и т. д.

Материал сборника рассчитан для работы классного руководителя со школьниками всех возрастов

НЕ ОТКЛАДЫВАЙТЕ П0ДПИСКУ-2011!Оформите подписку удобным для вас способом:

ПО КАТАЛОГАМ (до 25 декабря 2010 года)_____АО «Казпочта», и н д е к с 74223 «Евразия-пресс»: +7 (727) 382-34-87 «Эврика-пресс»: +7 (727)233-76-19 «KazPress»: +7 (727) 250-22-60В РЕДАКЦИИ, В ОТДЕЛЕ АДРЕСНОЙ ПОДПИСКИ (с лю бого месяца)____________________________ТОО «МЦФЭР - Казахстан»: 050009, г. Алматы, ул. Шовченко, уг. ул. Радостовца, 165 6/72 г тел/факс; +7 (727) 323-62-13, 323-62-12

ПОДПИСАТЬСЯ на «Библиотеку классного руководителя» можно в комплекте «ОБРАЗЦОВАЯ ШКОЛА»ПОДПИСНОЙ и н д е к с 7 7 1 3 3

rww.mctr.kzПРЕДЛОЖЕНИЕ ДЛЯ ЗАБОТЛИВЫХ РУКОВОДЯЩЕЙ! НЕ ОТКЛАДЫВАЙТЕ ПОДПИСКУ 20111 KAZAKHSTAN

^ i а к а н а ^ 1

0 1*

В 2011 году выйдет

2 -й в ы п у с кприложения к журналу «Справочник классного руководителя»:

СЫНЫП ЖЕТЕКШ1СІНІҢ -...

Documents