zurab kiknaze - reso kiknadzereso-kiknadze.de/bua/prefigurativebi.pdfvis bageebsi semwydariyo locva...
TRANSCRIPT
-
zurab kiknaZe
axali aRTqmis babilonuri prefigurativebi
I
roca iesos lazares ukurnebeli sneulebis ambavi acnobes, man
miugo: “ese sneuleba ara ars sasikudine, aramed didebisaTvis
RmrTisa, raÁTa ididos Ze RmrTisaÁ” (i. 11:4).
sneuleba iseve, rogorc sikvdili, codvis niSania. ase aswavlida
Zveli aRTqmis rjuli. ieso ki ambobs, rom sneuleba, romelmac
sikvdilamde miiyvana ucodveli lazare, RvTis didebis gamosaCenad
SeemTxva mas. sneuleba da RvTis dideba? sneuleba RvTis gandidebis
saSualeba? am adgils rom mivadgebiT, gvaxsendeba tanjuli iobi.
Tu ara is saSineli yofa, raSic iobi Cavarda, Tu ara adamianisTvis
es gausaZlisi gansacdeli (ufalma Tavisi usazRvro cnobierebiT
icoda, vis cdida, rogorc abraamis SemTxvevaSi), romelic man
gaiara, igi ver Seicnobda, ver ganicdida Tavis xorcSi RvTis
didebas, mis yovlisSemZleobas... ra iyo iobi im Jamamde, sanam
yovlisSemZle RmerTi daiwyebda misi gamocdas anu im wamamde,
sanam igi aCvenebda Tavis energiebs (iob 38-41)? iyo iobi erT-erTi
rigiTi RvTis moSiSi, rogoric unda yofiliyo yoveli adamiani,
moyvaruli mama, mzrunveli Tavisi Svilebis siwmidisTvis,
ritualebis erTguli. RmerTi swyalobda mas da iyo masze davlaTi.
SeiZleba visme moCveneboda, rom misi erTguleba RvTisadmi
erTgvarad RvTis keTilganwyobilebiT iyo ganpirobebuli, cnobili
garigebis Tanaxmad “gaZlev, raTa momce” (do ut das)? yovel
SemTxvevaSi, satanas sxvagvarad ver warmoedgina: “gana Sen ar gyavs
daculi mTeli misi saxl-kariTa da sabadebliTurT? misi xeliT
naqmari Seni xeliT ar aris kurTxeuli?... aba, gaiwode xeli da
Seexe mis sabadebels, Tu pirSi ar dagiwyos gmoba” (iob 1:10-11). da
-
yovladZlieri Seexo mis yvelafers, rac rac ki hqonda mas
SeZenili mTeli Tavisi cxovrebis manZilze, mTels mis monagars,
Svilebidan dawyebuls nivTier dovlaTamde, da waerTva mas
davlaTic, riTac SeeZlo eamayna, Tumca ar uamaynia, magram yovlis
damkargvel iobs ar daugmia ufali, arc es uTqvams “RmerTo,
RmerTo, raisaTvis damiteveb me”, aramed mxolod: “SiSveli gamovedi
dedis muclidan da SiSveli davbrundebi iq. ufalma momca, ufalma
waiRo...” (iob 1:21). iobma gaimarjva satanaze. arc maSin daugmia iobs
RmerTi, roca is Seexo mis sxeuls, mis Zvalsa da xorcs... da, roca
misma dedakacma mouwoda, “barem dagme RmerTi da mokvdio”, iobma
mxolod es miugo: “ugunuri dedakaciviT laparakob! sikeTes kargad
vitanT uflisagan, avis atana ki ar gvinda!” (2:9-10) _ da dadumda da
didxans xma ar amouRia.
misma samma megobarma, romlebic misasamZimebrad mividnen masTan,
misi aseTi yofa Cadenil codvebs miaweres, Tumca iobis
ucodvelobaSi, raki icnobdnen mas, eWvi ar unda SeparvodaT. isini
dadgnen TiTqos RvTis mxareze da cils swamebdnen ubralo iobs,
romlis cxovreba xelis guliviT iyo gaSlili uflis winaSe, da
Tavad iobmac ver daswama cili Tavs uflis gulis mosagebad,
radgan Tavis TavSi codvis natamalic ver aRmoaCina (iob. 29, 31). man
mxolod daswyevla Tavisi gaCenis dRe. gavixsenoT es sityvebi:
“daiqces is dRe, me rom gavCndi,
is Rame, romelmac Tqva: kaci Caisaxao!
is dRe dabneldes,
aRar moxedos mas RmerTma zegardamo,
aRar inaTos masze naTelma!...
ar gaixaros wlis dReTa Soris,
TveTa ricxvSi aRar Seiracxos!
aha, gaberwdes is Rame,
aRar eRirsos sixaruli!..
-
dae, dabneldnen misi ganTiadis varskvlavebi,
elodos naTels da ar gamoCndes,
da ver ixilos man ciskris wamwamebi.
radgan dedaCemis saSoSive kari ar damixSo....
rad amiqves me bebiaqalis muxlebma
da rad Semegebnen dedis ZuZuni mosawoveblad?” (iob 3).
sastiki iyo misi RmerTi, romelmac satanasTan paeqrobaSi mis
dasamarcxeblad aseTi gansacdeli mouvlina da es sastiki sityvebi
aTqmevina. iobi uaryofs Tavs (ufro Tavis gaCenas), magram ara
rogorc codvili da RvTismgmobeli. es yvelasaTvis, TviT misi
brZeni megobrebisaTvisac ki, gaugebari iyo. aseTi ram maT _
brZenkacTa gamocdilebaSi ar momxdara. da isini Secqerodnen mas,
rogorc gankicxuls, YRvTisgan mitovebuls, TiTqos erTi vinme
kaeniani yofiliyo. isini ver Wvretdnen iobis amgvari yofis miRma
dafaruls da Tavs imSvidebdnen zogadi debulebiT, rom yoveli
satanjveli codvis Sedegia. “me vitanjebi, maSasadame, codvili
var”. aris codva da adamianic eZebs am codvas, sad aris igi? _ es
silogizmi gamsWvalvda axlo aRmosavleTis adamianis cnobierebas.
mina arni (“ra aris Cemi codva?”) sakuTar saxeladac ki dasturdeba
uris III dinastiis epoqaSi (Zv.w. 2000-1900). magram am simarTles
iobis magaliTi acamtverebs. misi megobrebi saTiaTaod
warmoTqvamdnen sityvebs, cdilobdnen aexsnaT misi amgvari yofis
mizezebi, magram, iqneb Tavadac xvdebodnen, rom ver aRwevdnen amas
da mtversa da nacarSi mjdari iobi saidumloebad rCeboda maT
winaSe.
Zvel aRTqmaSi aris erTi figura ubralod tanjulisa, romelic
aseve miuwvdomel saidumlod rCeboda qristemde oTxasze meti
wlis manZilze da aseve acamtverebda im moarul simarTles, rom
tanjva da yoveli sneuleba codvis Sedegia. esaias
-
winaswarmetyvelebis 53-e Tavi gvacnobs iobiviT dasneulebul da
gatanjul adamians, romelsac yvela gaurboda, rogorc keTrovans,
rogorc RvTisgan dasjils, da maSasadame, saZulvels da
ukarebels. magram ra imaleboda mis am satanjvels miRma, mciredma
Tu uwyoda, Semdgom ki sayovelTaod gaxda cnobili. movusminoT
esaias:
saZulveli iyo, kacTagan aTvalwunebuli,
gatanjuli da snebamoreuli,
erTi imaTgani, visac pirs arideben,
saZulveli iyo da arad vagdebdiT,
namdvilad ki mas ekisra Cveni snebebi
da etvirTa Cveni satanjveli.
Cven ki gvegona, RvTisgan iyo nacem-nagvemi
da damcirebuli.
magram is Cveni codvebisTvis iyo daWrili,
Cveni ukeTurebebisTvis dalewili.
masze iyo sasjeli Cveni simrTelisTvis
da misi wylulebiT Cven ganvikurneT.
yvelani cxvrebiviT davexetebodiT,
TiToeli Cven-Cven gzas vadeqiT,
ufalma ki mas Sehyara yoveli Cvenganis ukeTureba.
evno da ewama, magram bage ar dauZravs;
kraviviT dasaklavad miiyvanes
da, rogorc cxvari dums mparsvelTa winaSe,
masac ar dauZravs bage...
vinc ki miadgeboda am adgils, Tavs itexda mis gasagebad _ viszea
es naTqvami, vin aris es ubralod tanjuli, ra daaSava, rom mas
ahkida RmerTma Caudeneli codvebi da sasjelic daakisra maTTvis.
namdvilad cxovrobda aseTi adamiani, Tu cxovrobs sadme an
momavalSi unda ecxovra?
-
“mociqulTa saqmeebSi” erTi epizodia, romelsac ganuzomeli
mniSvneloba aqvs qristianul egzegetikaSi: ijda etlSi eTiopieli
vinme didebuli, dedoflis kariskaci, meganZuri, erT ukacriel
adgilas, ierusalimsa da Razas Soris, kiTxulobda esaias am
striqonebs da amaod cdilobda Cawvdomoda mravalgzis wakiTxuls;
CaikiTxavda da kvlav ubrundeboda, gansakuTrebiT im adgils, sadac
ewera: “kraviviT dasaklavad miiyvanes da, rogorc cxvari dums
mparsvelTa winaSe, masac ar dauZravs bage”. da ase wvalobda, vidre
ufalma mociquli filipe ar mouvlina da misi piriT ar gaucxada,
rom es kravi iesoa, romelic axlaxan ewama kacobriobis
codvebisTvis (saqme 8:26-35). netari ieronimusi am adgilis gamo
werda, rom esaia aq ufro maxarebelia, vidre winaswarmetyvelio.
TiTqos esaia TviTmxilveli yofiliyo im ambisa, romelic oTxasi
wlis Semdeg ierusalimSi moxda. namdvilad, SegveZlo gveTqva, rom
esaia 53 Zvel aRTqmaSi CarTuli saxarebaa (“saxareba esaisgan”).
is adamianebi, romlebic gayvirodnen “jvars acu, jvars acu ege”,
romelTac ver amoicnes (an ar surdaT amoecnoT) im kravSi mefe da
macxovari, iobis im sami brZeni megobris modgmisani iyvnen,
romlebic kicxavdnen iobs, mouwodebdnen, eRiarebina “Tavisi”
Caudeneli codvebi da qedi moedrika. magram aRmoCnda, rom am
brZenTa sibrZne araferi yofila RvTis gangebisa da saidumlos
winaSe. aq pirvelad daixata viTareba, romlis dafaruli sazrisi am
sityvebiT gamoiWeda: “rameTu sibrZne amis soflisa sicofe ars
winaSe RmrTisa” (1kor 3:19). am sicofeze (anu sisuleleze), romelic
uflis sibrZnes daupirispirda, pasuxi ages iobis megobrebma.
bolos, maT isev da isev iobi gamoesarCla, rogorc qriste _ Tavis
mtanjvelebs: “mamao, miuteve amaT, rameTu ara ician, rasa iqman” (l.
23:34).
II
-
Tu ismis kiTxva, Tu visi codvebis wil daekisra sasjeli marTal
iobs an Zmebis xeliT gayidul ucodvel iosebs, qristianuli
egzegetika netari avgustines genialurad sxarti da ukiduresad
dawuruli formulis Suqze iZleva pasuxs. es formula _ “Zvel
aRTqmaSi dafarulia axali aRTqma, axal aRTqmaSi gacxadebulia
Zveli” _ aris sasinji qva, romlis ZaliTac fasdeba Zveli aRTqmis
pirovnebaTa Tu movlenaTa Rirebuleba. TavisTavadobis
SenarCunebiT es ZvelaRTqmiseuli pirovnebani, rogorc ubralod
tanjulni, qristes vnebaTa prefigurativuli (“winasaxeobrivi”)
saxeebi arian. isini, namdvilad itanjnen xorciT da suliT,
rogorc realuri adamianebi, magram amave dros vnebuli macxovris,
kacobriobis codvaTa mtvirTveli tarigis, istoriuli
“prototipebi” aRmoCndnen. Zveli aRTqma rom prefigurativulia
axlis mimarT, es cnobilia. isic cnobilia, rom eklesiis mamebs,
gansakuTrebiT maT, vinc aRzrdiT elinur kulturas iyvnen
ziarebuli (ramdenadac aTenisa Tu sxva ritorikul skolebSi
miiRes ganaTleba), hqondaT midrekileba gaefarTovebinaT
prefigurativis horizonti, saxeldobr, CaerToT egzegetikul
procesSi elinuri miTosisa Tu literaturis personaJebi da
movlenebi. menadebis mier umizezod daglejil orfevsSi an aseve
ganwvalebul dioniseSi, atisSi Tu adonisSi maT SeeZloT qristes
winamorbedni egulisxmaT; odisevsis zRvaze xetiali da sabolood
Sin dabruneba wuTisoflad moxetiale sulis sasufevelSi
dabrunebad gaeazrebinaT; an sirinozebisgan Tavis daRwevaSi
sikvdilze gamarjveba daenaxaT; homerosiseuli “nimfebis mRvime”
(“odiseadan”) qristianuli simbolikis enaze waekiTxaT; niJaridan
dabadebuli afrodite naTlobis embazidan amosul sulTan
gaeigivebinaT; leda gedTan erTad ubiwo Casaxebis saidumlos
mimaniSneblad mieCniaT... principulad, mTeli elinur-elinisturi
kultura _ ara mxolod miTosi, aramed filosofiac sokrate-
-
platoniTurT, Zveli aRTqmis paralelurad, maT SegnebaSi axali
aRTqmis Semamzadebul safexurad Canda. saWiro iyo mxolod
Zvelebis miTebsa da mxatvrulobis safarvel qveS moqceul
WeSmaritebaTa gamomzeureba, raTa qristianobas daebrunebina is,
rac mas imTaviTve ekuTvnoda.
Tu maT aRzrda-ganaTlebaSi ZvelaRmosavluri kulturac iqneboda
CarTuli, axali aRTqmis ZiriTad WeSmaritebaTa prefigurativis
sfero sagrZnoblad gafarTovdeboda. magram es kultura imxanad
ucnobi iyo.
III
iobs es sami, Tundac briyvi da “sxvis omSi Zlieri” megobari mainc
hyavda, romelTac usmines mas da gamoitanes ambavi. sxva am
bednierebasac moklebuli iyo.
kasituri babilonSi daaxl. XII s.-Si Zv.w. cxovrobda kaci vinme,
saxelovani, RvTismosavi, “uxvi da mdabali”, “morWmuli da
gangebiani”, mefeTa swori, qalaqis patroni, mravalymiani,
davlaTiani _ saxelad SubSi-meSre-Saqani.
da ai, aseTma kacma erT moulodnel dRes igrZno, rom mas zurgi
Seaqcies misma RmerTma da qalRmerTma, ganeSora keTili demoni da
sxvas dauwyo Zebna... da daiwyo misma davlaTma gansvla misgan.
daiwyo mefis wyromiT da damTavrda axlobelTa (TvistomTa,
SinaurTa) gaucxoebiT... mimarTa kacma orakuls da saSiSi,
avismomaswavebeli iyo niSebi, misanma verafriT anugeSa, auxsneli
sizmrebi majlajunasaviT daawva...
“mefe _ RvTis xorci, mze Tavisi xalxisa, gamiwyra...,
mtrad gadameqca moyvasi Cemi...
dums Cemi qalaqi ucxo qalaqiviT...
naTesavTa Soris gandegilad viqec,
ucxod Semracxa naTesavma Cemma...”
-
da, sabolood, igi moaSores im qalaqs, romelic Cabarebuli hqonda
saganmgeblod, da sxvas gadasces; yvela misi Tanamdeboba sxvebma
gainawiles, da es uxvi da mdidari kaci, romelic iobiviT mravals
apurebda, umiwawylod da ulukmapurod datoves. “Cemi yanebidan
gandevnes hopuna...” moTqvamda igi.
magram es ar akmara bedma. aserigad damcirebuls, yvelasagan
gaucxoebuls da mitovebuls, sakuTari Tavis amara darCenils,
qveynis oTxiv kididan da qvesknelidan erTbaSad ekveTa yvela
sneuleba, romelic ki imxanad SeiZleba arsebuliyo; ar darCenila
aso, romelsac sneuleba ar Sexebodes; sneulebebma daibudes mis
sxeulSi da Tavis samoselad gaixades, gaatanes mis Zval-rbilSi...
snebani aRiZrnen Cem winaaRmdeg,
avma qarma daubera ciskididan,
qvesknelis kerdidan aRmoxda uJmuri...
balaxiviT amoZvra uZlureba...
mkerdi migvemes, gul-mkerdi Camilewes,
gul-RviZlSi saxmili gamiCaRes...
maRali tani zRudesaviT momirRvies,
Zlieri sxeuli lerwamiviT damixares.
ulu-eSmam Cemi sxeuli samoseliviT Caicva...
mouZlurdnen Cemi muxlebi,
svla gadaaviwydaT fexebs...
kari Cemi daigmana, auzi Cemi daibeWda...
purs mawvdian, anwliviT vylapav...
Zvlebze aeqva tyavi Cemi,
saxli sapyrobiled meqca...
saqoneliviT mZinavs Cemsav sibilweSi,
cxvariviT vgorav Cemsav ganavalSi...
Riaa samare Cemi da datirebac mzadaa.
vidre movkvdebode, glova damisrules...
-
araraobad iqca es adamiani, gauucxovda mas ara mxolod mter-
moyvare, aramed sakuTari Tavic. axla mas SeeZlia _ bevri dro
hqonda saamisod _ garedan Seexeda sakuTari TavisaTvis, rogorc
ucxosTvis, yofiliyo piruTvneli, eZebna Tavis TavSi raime
Secodeba da danaSauli, risTvisac am yofaSi Cavarda. eZebs,
rogorc iobi, magram ver poulobs. avkacobis natamalic ki,
risTvisac SeiZleba dasjiliyo, ar Cans mis cxovrebaSi. da
mTlianad daimsxvra misi warmodgenebi marTal cxovrebaze,
romelsac is misdevda, SesaZloa, sazRauris imediT, SesaZloa,
uangarod _ sikeTes sikeTis gulisTvis sCadioda. mainc ra aris
marTali cxovreba?
ra ukuRmarToba trialebs irgvliv!
msgavsad imisa, vinc RvTaebas msxverpls ar swiravda,
inaxad mjdari qalRmerTs ar uxmobda,
qeds ar ixrida, Tayvaniscemas arad miiCnevda,
vis bageebSi Semwydariyo locva da vedreba,
vinc RvTis dRe Seuracxyo, SabaTi SeiZula,
vinc mconarebda, RvTiur mcnebebs iviwyebda,
RvTis mowiwebas xalxs ar aswavlida,
Tavisi RmerTis uxseneblad Wamda saWmels...
vinc sazeimo fics fuWad ificebda _
maT msgavsad momego me.
xolo me maxsovda locva da vedreba,
locva Cemi sibrZne iyo, msxverplSewirva _ Cemi rjuli,
dRe RmerTis Tyvaniscemisa _ gulis sixaruli...
locva mefisaTvis _ lxena Cemi,
misdami galoba _ sikeTe Cemi....
Cemi qveyana RvTis wesTa marxvaSi gamovwvarTe,
qalRmerTis Zvirfasi saxeli Cems xalxs vaxsenebine...
-
megona, saTno iqneboda es RvTisTvis.
Turme kacebrivi sikeTe RvTisTvis boroteba yofila,
kacis saZulveli ram RvTisTvis sikeTe yofila.
vin mixvdes caTa wiaRSi RmerTebis nebas?
vin Seicnos qvesknelis RmerTebis zraxva?
viT gaigos mokvdavma gza RmerTebisa?
guSin cocxali dRes ukve mkvdaria...
zneobrivi, Tundac ontologiuri Rirebulebebi gadmoyiravebulia.
adamiani saidumlos winaSe dgas da es saidumlo Cixia, saidanac
gamosavals ver poulobs. rogor Seurigdes am absurds, rasac
RmerTebisgan mitovebuli, dacalierebuli yofa warmoadgens, Tumca
roca iyvnen qveyanaSi es RmerTebi, maSinac yruni da ucxoni
yofilan...
magram paradoqsi is aris, rom umizezod tanjuli SubSi-meSre-
Saqani swored axla, yvelasagan mitovebuli da gaucxovebuli,
Tavisi gatanjuli sxeulis amara darCenili, poulobs Tavis Tavs;
poulobs am absurdSi da gaugebrobaSi, raTa uazrobisa da
araraobis fskeramde dasuls kvlav gamouCndes cxovrebis sazrisi.
es adamiani am dros im yofaSia, im mijnamdea misuli, rasac
SeiZleba ewodos zRvruli situacia, ra azrsac masSi am cneba-
terminis SemomRebi karl iaspersi debs. saxeldobr, es is
mdgomareobaa, roca adamiani miyenebulia Tavisi yofis zRvramde,
sazRvramde, zRurblamde, romlis iqiT araraobaa. araviTari
sayrdeni, araviTari myari Rirebuleba, yvelaferi gacamtverebulia
am umizezobis winaSe; gaqarwylebuli da gaufasurebulia raime
sazrisi; adamiani gagdebulia yofidan, miusafrobaSia. raki
msjelobam egzistencialuri mimarTuleba miiRo (rac iqneb arc iyo
amJamad Cvens gansjaTa sagani, Tumca es babiloneli
egzistencialuri filosofiis erTgvari paradigmuli saxis _ lev
-
tolstois ivan iliCis namdvili, Seulamazebeli tyupiscalia),
vTqvaT barem, rom Tu sadme imsxvreva dekarteseuli “vazrovneb,
maSasadame, varsebob”, es adamianis realuri, ara racionalur-
Teoriuli yofaa. ara azrovneba, aramed tanjvaa is, rac adamians
ganacdevinebs arsebobas mTeli simZafriT. “vitanjebi, maSasadame,
varsebob” _ ai aRiareba, romelic met-naklebad yovel adamians
(“didi Zes kaciT kacamdi”) Tavisi gamocdilebiT SeuZlia
warmoTqvas. “tanjva dakavSirebulia pirovnebis Tavad arsebobasTan
da pirovnul cnobierebasTan”, “tanjva aris adamianuri arsebobis
mTavari faqti”, ambobs n. berdiaevi, magram ra aris amis mizezi, ar
asaxelebs. SesaZloa, banalurad eCveneba misi dakavSireba adamis
codvasTan, adamianis, rogorc gvaris, codvil bunebasTan. magram
mTavari aq mizezi ar aris. mTavari misi Sedegia, romelic mis
sazrisze miuTiTebs. kvlav n. berdiaevi (ukeTesad Znelia
gamoiTqvas): “tanjvaSi adamiani ganicdis RvTivmitovebulobis
wuTebs da, amave dros, am tanjvis ganvliT igi eziareba RmerTs.
tanjva SeiZleba sixarulSi gadaizardos”. Tu davubrundebiT
babilonels, romlis mdgomareoba zedmiwevniT gadmoica
zemoTmotanil sityvebSi, aRvniSnavT, rom misi magaliTi gviCvenebs,
rom sneuleba, misgan gamowveuli xorcieli tkivili, sulieri
tanjvis fizikuri niSnebia. tanjva iseTi ram aris, rom is iwyeba
xorciT (“xorcTa xvdebian”) da kulminacias sulSi aRwevs.
xorcidan sulamde. ara sulidan xorcamde. xorcidan iwyeba ara
mxolod tkivili, aramed yoveli Seuracxyofa, rac Cven xSirad
sulier Seuracxyofad migvaCnia. yvelaferi, rac amcirebs adamians
da sulier satanjvelSi gadaizrdeba, sxeulidan iwyeba, romelic
yvelaze daucvelia adamianis bunebis ierarqiaSi (sxeuli,
samSvinveli, suli). es aris fizikuri siRatake, SimSili, siSiSvle
ukiduresi upovrobis gamo, Seuracxmyofeli silidan (rac
tkivilsac iwvevs, Tumca es ar aris mTavari) cema-gvemamde,
-
wamebamde, gausaZlis araadamianur satanjvelamde, “romelni xorcTa
xvdebian”. tkivili xorcisaa, misgan iwyeba: “avnebs xorcsa, merme
sulsa”.
is, rac igrZno am sneulebaSi lev tolstois ivan iliCma,
saxeldobr, “sruli martooba, romlis msgavsi versad iarsebebda:
verc zRvis fskerze, verc dedamiwaze...”, unda daufleboda
babilonel sneuls. es fskeri zRvisa, Tundac veSapis muceli,
romelSic iona winaswarmetyveli Cavarda, misi mes zRvari iyo, misi
fizikur-mSvinvieri dasazRvruloba, romelSic, rogorc cixeSi,
gamoimwyvda. es iyo yvelaze saSineli da sasowarmkveTi _ es
ukanaskneli zRvari, sazRvari, zRurbli, romlis iqiT ukve
araraoba, umyofoba iwyeboda.
da is kiTxva, ivan iliCs rom aReZra da im gamudmebul tkivilTan
erTad ar asvenebda, Tansdevda Tavis martoobaSi babilonel
sneulsac _ iyo bavSvuri kiTxva ratom? ratom daemarTa es
yvelaferi? ra aris am tanjvis, iZulebiTi kideganobis sazrisi?
amaze pasuxi russ da babilonels sxvadasxvagvarad gaecaT. magram
erTi ram maTTvis saerTo iyo, rac am yofam maTTvis cxadi gaxada:
maT ganicades im warmodgenis siyalbe, rom realurad yovelTvis
sxvebi kvdebian, Cemi sikvdili ki, Tumca mokvdavi var, virtualur,
horizontis drosa da sivrceSia. da, aha, maTac ewiaT es wami: sxva
ukve me gaxda. erT-erTi kardinaluri WeSmariteba, romelic Seicnes
ivan iliCma da babilonelma Saqanma (aq SevamokloT misi mquxare
saxeli), es iyo: ar arsebobs sxva, rom sxva iluziaa; realurad
arsebobs mxolod me da me da ase usasrulod.
kiTxvaze ratom ivan iliCs hqonda pasuxi, Tumca Tavad ar icoda,
rom swored es iyo pasuxi, ramac mis gulSi amgvari sityvieri
gamoxatuleba hpova: “ver vewinaaRmdegebi, _ ambobda TavisTvis. _
magram gamagebina mainc, ratom, ratom? esec ar SeiZleba. advilad
-
aixsneboda, Tu vityodi, rom ar micxovria ise, rogorc saWiro iyo.
magram swored amaSi ver gamovtydebi. _ eubneboda is Tavis Tavs,
roca ixsenebda Tavisi cxovrebis sjulierebas, siswores da
wesierebas”. aRiarebda Tu ar aRiarebda Tavis cxovrebas siyalbed
da araraobad, es arafers cvlida; mTavari aq is iyo, rom gaCnda
eWvi ganvlili cxovrebis marTebulobaSi. ivan iliCi Tavisi epoqis
da am epoqis sazogadoebis Svili iyo da mas ar hqonda sxva
cxovrebis magaliTi, rom sakuTari misTvis Seedarebina. mas erTi
sicocxle mieca da man aqcia es sicocxle iseT cxovrebad, rogorc
ganlies sxvebma manamde da ganleven mis Semdegac, _ TiTo
cxovrebas, romelic arasodes ganmeordeba. “ra ginda?” _
ekiTxeboda martoobaSi xma. _ “ar vitanjo. vicxovro” _ pasuxobda
xmas. aq dadarajda, daiZaba momakvdavi, tkivilic ki daaviwyda, ise
eloda pasuxs. pasuxma ar daayovna, oRond mas kiTxvis saxe hqonda:
“icxovro? rogor icxovro?” _ “diax, vicxovro, rogorc adre
vcxovrobdi: kargad, siamiT”. da kvlav kiTxvaze, Tu ra iyo kargi da
saamuri, veraferi miugo, moribundusma veRar aRmoaCina Tavis
cxovrebaSi verc erTi saamuri wuTi; rac saamurad miaCnda, axla
sxvagvarad warmoudga mas, garda adreuli bavSvobis mogonebebisa.
magram bavSvobac wasuli iyo da mTeli cxovreba, rom SeZleboda
misi axleburad ganleva.
babiloneli darwmunebuli iyo Tavisi cxovrebis sjulierebaSi, ar
daeWvebula, msgavsad iobisa, rom cxovreba keTilad ganlia. kiTxvam
ratom masSi paradoqsuli azri dabada, rac mravali saukunis
Semdeg sxva zneobri-religiur garemoebaSi mociqulma pavlem
gaaxmiana saukuneTa mimarT (“rameTu sibrZne amis soflisaÁ sicofe
ars winaSe RmrTisa”). roca babiloneli CamoTvlis Cadenil
sikeTeebs, SesaZloa, kbilTa RrWeniT, SesaZloa, SvebiT daaskvnis:
“megona, saTno iqneboda ese RvTisaTvis; Turme kacebrivi sikeTe
RvTisaTvis boroteba yofila, kacis saZulveli ram RvTisaTvis
-
sikeTe yofila. vin mixvdeba caTa wiaRSi RmerTebis nebas?.. viT
gaigos mokvdavma kacma gza RmerTebisa?”
arc ivan iliCi aqamde ar midis, mas arc RmerTi swams da arc is
icis, Tu raSi mdgomareobs marTali cxovreba. atyobs, rom
ganvlili savsea crusiameebiT, magram ra aris WeSmariti siame da
bedniereba, man ar icis. is sabolood daRupulia. gvsurs gavigoT
saboloo pasuxi, rac man miiRo? sikvdilis gardauvaloba, rom
sikvdili sxvaTa msgavsad axla mas ewvia da rom es cxadze cxadia,
man TiTqos Seicno, magram kiTxvaze “Зачем эти муки?” iyo sazareli
pasuxi: “а так, ни зачем”.
arafrisTvis. ara, aseT pasuxs babiloneli ver aitanda; arc avtori
Txzulebisa, romlis gmiric aris igi, ar daakisrebda mas sasjelad
amgvari pasuxis mosmenas. ara arafrisTvis, ise, ubralod, ar
datydomia mas es satanjveli, arc amao yofila es RvTiuri Sexeba
(lifiT ili babilonuri gamoTqma RmerTis iracionaluri aqtis
gamosaxatavad), ramac araraobis fskeramde miiyvana mquxare saxelis
mqone didebuli adamiani. da iq, sadac mTavrdeba ivan iliCis
vnebani, babilonelisTvis moulodnelad gamoCndeba zRurbli da
zRurbls iqiT axali cxovreba.
IV
marduqis vnebani. marduqi iyo mTavari RmerTi qalaq babilonisa,
romlis erT-erTi warCinebuli moqalaqe iyo es Cveni umizezod
tanjuli SubSi-meSre-Saqani. marduqi nel-nela izrdeboda im
qalaqTan erTad, romlis patronic iyo igi uxsovari droidan. da,
bolos, roca es qalaqi, romlis mniSvneloba mis saxelSi _ bab-ili
“saxli RvTisa” _ aisaxa, imperiis centri Seiqna, marduqic aRzevda
masTan erTad da samyaros Semoqmedis tituli miiRo. amieridan igi
aTasxuTasi wlis ganmavlobaSi umaRles cazea davanebuli, xolo
miwieri taxti zukuratis _safexurovani taZris _ ukanasknel
-
sarTulze aqvs. am siSoris miuxedavad marduqi maRlidan
mzrunvelobiT gadmoyurebs qveyanas da TiToeul adamians
uTvalTvalebs, gansazRvravs TiToeuli maTganis beds. wesiT, igi
babilonis mefis piradi RvTaebaa, magram arc rigiT adamians _ da
mefis winaSe upirvelesi didebulic rigiTia _ ugulebelyofs misi
mzera. Zveli aTaswleulis bolomde igi iTvleboda ara mxolod
mzrunvelad da mwyalobelad, obolTa da qvriv-oxerTa meoxed,
Rarib-RatakTa da SeWirvebulTa xelisampyrobelad, aramed
“sicocxlis ganmaaxleblad kacTaTvis”, ufro metic: “mkvdarTa
ganmacocxleblad (mubalit) _ es aris tituli, romelic
semantikurad zustad Seesatyviseba berZnul soters, “macxovars”.
magram rogor axorcielebs marduqi macxovarebis aqts? zemodan,
cidan sicocxlis wylis wvimebiT, rogorc sxva, baalebad
wodebuli RmerTebi axerxeben? rogor amoyavs mas samzeoze
qvesknelis mkvidrni, mzegadasulni? yvela RmerTs Soris, visac ki
gangebam adamianis xsna daakisra, marduqi gamorCeulia. mas Tavisi
gansakuTrebuli bedi aqvs, romelic adamianis bedTan aris
gadafskvnili. gansakuTrebulia xsnis miseuli meTodi. sadac
adamiani iRupeba, is iq myofobs; is caSia, magram sadac adamiani
ecema, iqac aris. ra unda mas iq, es kosmiuri saidumloa.
xasiduri igavi gvaswavlis: “Tu ginda amoiyvano lafSi da
sibinZureSi Cafluli kaci, nu ggonoa, rom xelis gawvdena iyos
sakmarisi. Sen Tavad unda Caxvide masTan lafSi da sibinZureSi. iq
magrad SemoaWdo xelebi da Sens TavTan erTad amoaTrio
sinaTlisken (“xasiduri swavlani”, Tb., lomisi, 1994, gv. 11). es igavi
Tu Segoneba Zvelidan modis, mas, SesaZloa, arc ki hqondes Sexeba
qristianobasTan, saxeldobr, qristeseul xsnis aqtTan
(macxovareba, soteria). Tumca misi semituri warmomavloba aSkaraa.
lafsa da sibinZureSi moyvasis saSvelad Casuli kacis saxeSi
vxedavT marduqs, romelic iseve vnebulia, rogorc lafSi
-
Cavardnili kaci. marduqs es vnebuloba misi kosmogoniuri
warsulidan gamoyva. roca igi samyaros Sesaqmelad qaosis zRvaur
urCxuls ebrZoda da, vidre mas daamarcxebda, mis SiganSi aRmoCnda,
anu gveleSapis mier iyo STanTqmuli. mas Signidan unda gardaeqmna
qaosi kosmosad. ase, yvela kosmogoniuri gmiri jer STanTqmul-
damarxulia, mere _ amonTxeul-aRmdgari. amonTxevdan iwyeba swored
kosmogenezi. dalewili, araraobis fskeramde miyvanili marduqi
ganiaxlebs, moikrefs Zalebs, axali cxovrebisTvis ibadeba.
samyaros ufali, romelic iSviaTad SemorCenil ezoterul
teqstebSi belad (igive baal “ufali”) iwodeba, uqvemoes sknelSi
ixilveba, rac Semdgom adamianuri yofis doneze mkvdarTa
samefosTan aris gaigivebuli. erT ritualur teqstSi Tavad
marduqi, belis saidumlo saxeliT warmoTqvams: “me igi var, vinc
sikvdilis saxlSi Sedis... SekrulTa (anu mkvdarTa, z.k.)
Semwynarebeli, dacemulTa xelisaRmpyrobeli, mcenareTa Teslis
gamRivebeli, kacTa modgmis Semqmneli, romlis saxeli namtvrevTa
adgilas vaSiners, me igi var. beli, romelic aqiTus (axalwlis,
z.k.) dResaswaulze TiamaTis SuagulSi zis, romlis saflavs
sagodebel saxlSi kaciSvili ver miekareba”. dResaswaulis
daskvniT etapze babilonSi Sekrebil RmerTTa Tvalwin aqiTus
saxlidan, sadac is TiamaTis mucelSi ijda, xomaldiT
gamoasveneben mis qandaks. es aris misi gamoRweva-dabadeba
qvesknelidan, sadac is Tavisi nebiT Cavida, raTa gaesinja
sikvdilis gemo, raTa gulmowyalebiT exsna saflavad Camavalni.
marduqis vnebani saaxalwlo dramaSia Sefaruli. axali weli
(aqiTu) mxolod axali wlis damdegis aRmniSvneli dResaswauli ar
aris. am dros aRiniSneba samyaros dabadebis dRe (es TariRi
zustad hqondaT gamoangariSebuli babilonel qurumebs), is mijna,
roca Zveli axliT icvleba. da es cvlileba mtkivneulia, amas
-
grZnobs modResaswaule xalxi, mTeli qalaqi babilpni, romelic
Cabmulia misteriaSi. weliwadisa da samyaros siZveles Tavis Tavze
itvirTavs marduqi _ samyaros Semoqmedi, radgan is erTaderTia,
romelic pasuxs agebs samyaroze, mis simtkiceze. samyaros
ganaxlebasTan erTad ganaxldeba weliwadi da mefoba. mefe
marduqis rols asrulebs misteriaSi, romelic iwyeba mefis
damcroba-damcirebiT TviT sikvdilamde. mas CamoerTmeva samefo
Rirsebis niSnebi, fexSiSvels da samoselganZarculs qurum silas
awnavs da yurebs auwevs; Tu mefe acremlda, daRvrili cremlis
siuxviT izomeba momavali wlis siuxve. mere mefe, RmerTisa da
qurumis winaSe muxlebze dacemuli, imarTlebs Tavs, rom gasul
wels Tavis mefobaSi ar daurRvevia ritualebi, ar Seucodavs arc
RmerTebisa da arc wmida qalaqis babilonis winaSe,
Seuracxmyofeli sila ar gauwnavs Tavisufali moqalaqisTvis da
sxva. misteriaSi mefis rols asrulebs ara Tavad mefe, aramed
sagangebod arCeuli misi droebiTi Semcvleli (substituti). es
erTi da igive piri asrulebs rogorc qveynis mefis, ise samyaros
mefis, romel ars marduqi, rols. yvela damcireba, rasac mefe
ganicdis, marduqis gansacdelia. babilonur enaze Semonaxul
scenarSi axalwlis dReebSi Sesasrulebeli misteriisa
vkiTxulobT: “mas Semdeg rac RmerTebi mas Seipyroben, igi
gauCinardeba cocxalTa qveynidan sapyrobileSi, mzesa da naTels
mowyvetili...” sxvagan marduqs vxedavT mTaSi (qvesknelis sinonimi)
datyvevebuls, daWrils da mkvdars. misi saflavi mTaSia _ es aris
safexurovani koSkis, zikuratis, bolo sarTuli.
es aris misteriis pirveli aqti, romelic ganasaxierebs marduqis
sikvdils, mis mowyvetas cocxalTa qveynidan da gauCinarebas.
kosmogoniuri miTosiT, marduqis sapyrobile TiamaTis mucelia,
sadac elis xelaxla Sobas, magram jer mkvdaria. misteriis meore
aqtSi marduqi unda aRorZindes, Tavdaxsnili unda iqnas tyveobidan
-
da, rac igivea, sikvdilisgan. am mizniT misi saflavis Tu
sapyrobilis karTan kiTxuloben im kosmogoniuri miTosis teqsts,
sadac aRwerilia misi saboloo gamarjveba qaosze, TiamaTze,
romlisgan iyo STanTqmul-Sepyrobili, da bolos, am qaosisgan
kosmosis Seqmna. sabolood, ganaxldeba mefobac kosmiuri mefobis
ganaxlebasTan erTad da ibadeba axali weli.
V
kasituri xanis Txzuleba, romelsac Zvel katalogebSi saTaurad
uzis “vadideb sibrZnis ufals”, babiloneli tanjuli moqalaqis
SubSi-meSre-Saqanis dramas kosmiuri dramis konteqstSi ganixilavs.
rodesac babilonelis tanjvam am martoobaSi kulminacias miaRwia,
roca aravin SerCa gverdiT, arc maxlobeli adamiani, arc mfarveli
angelozi, arc romelime RmerTi, ise rom, vidre mokvdeboda, glova
ukve dasrulebuli iyo, roca igi ukve saflavad CamavalTa Soris
iyo Seracxili, roca xuburis wylebs iyo mimdgari, swored maSin
samgzis zmanebul sizmarSi gamoecxadnen mas marduqis macneni da
amcnes, rom axlos iyo misi gankurneba. saflavad Camavalma igrZno
marduqis xeli:
ufalma xeli CamWida,
ufalma fexze damadgina,
ufalma sicocxle momaniWa,
ufalma mixsna bneli sknelidan,
xuburis wylebidan amomaTria...”
mTeli gza tanjvisa, romelic man gaiara, ukuSemoqceviT Tavis
sawyiss daubrunda da gascda mas: sneulebebma da ukurnebelma
satkivrebma saTiTaod dastoves misi sxeuli da misi moRrubluli
saxe mzesaviT gabrwyinda. marduqma daubruna mas ara mxolod
fizikuri simrTele, aramed socialuri statusic aRudgina, raTa
kvlav laRad evlo babilonis mTavar _ qunuS-qudris quCaze da
-
sajarod gaecxadebina Tavisi gadarCenis saswauli. is Tormeti bWe,
romelSic saflavad Camavali gaatares, sadac saTiTaod
daatovebines amqveyniuri Rirsebebi da keTildReobis niSnebi,
xuburis wylebidan amomavalma kvlav gaiara, raTa warTmeuli
ukanve daebrunebina.
mTeli es drama, romelsac ganicdis babiloneli, mowodebulia
imisken, raTa man aRmoaCinos WeSmariteba marduqis, sibrZnis uflis
Sesaxeb, rom marduqia erTaderTi RmerTi, romelic atarebs
WeSmariti RmerTis saxels, rom is macxovaria (mubalit), romelic
ar miatovebs saflavad Camavals, tanjuls da gankicxuls, radgan
Tavadac vnebuli iyo erTxans da cocxalTa qveyanas mowyvetili.
es xeli, romliTac qvesknelSi Camavalma marduqma babiloneli
amoiyvana, im xelis Soreuli prefigurativia, romelsac saTiTaod
amoyavs gardasulTa sulebi, da maT Soris pirveli adamia (ix. xati
“jojoxeTis wartyvevna”, rusuli tradiciiT Сошествие во ад).
rogorc Txzulebis saTauri _ ludlul bel nemeqi anu “ganvadideb
sibrZnis ufals” _ gvimxels (am sityvebiTve iwyeba poema), sazrisi
mTeli im fizikuri, sulier-zneobrivi da socialuri gansacdelisa,
romelic babilonels, rogorc bibliur iobs, daatyda Tavs,
marduqis gandideba iyo. amiT vubrundebiT im Temas, riTac daviwyeT
es statia, daviwyeT qristes megobar lazareTi, romelzec Tqva
macxovarma, rom “ese sneuleba ara ars sasikudine, aramed
didebisaTvis RmrTisa, raÁTa ididos Ze RmrTisaÁ” (i. 11:4).
es asea, magram mainc ismis kiTxva: raSia marduqis (da misi miwieri
Semcvlelis _ qveynis mefis) vnebaTa sazrisi? qristem kacobriobis
codvebi itvirTa da, rogorc codvili aRmoCnda jojoxeTSi, magram
ra mizeziT adgas marduqi, “sibrZnis ufali”, qvesknelad CamavalTa
gzas?
-
mis am gzaSi Cven SegviZlia davinaxoT prefigurativis axali
horizonti, saxeldobr, qristes vnebaTa soteriologiuri sazrisis
winasaxe babilonur sulier kulturaSi, rac arasodes, rogorc
saidumlo, sityvas mindobili ar yofila. arc erTi ritualuri
teqsti ar gvimxels am ukanasknel saidumlos _ sibrZnis uflis
vnebaTa mizezs da mizans.
marduqis vnebaTa mizezi misive Seqmnili kosmosis daZvelebaa:
marduqi pasuxismgebelia masze da is valdebulia Tavad itvirTos
kosmosis “codvebi”, romlebic erTi wlis manZilze grovdeba. misi
vnebani mTels qveynierebaze avsulTa (demoniur arsebaTa) Tu
adamianTa mier Cadenili yvela danaSaulisa da ukuRmarTobis
niSania. marduqi moxvetavs maT, “aikidebs” da Cadis qvesknelSi, raTa
araraobas misces, ganaqaros isini. codvaTagan gaTavisuflebuli
marduqis amosvla qvesknelidan axali Sesaqmis badalia.
aRorZindeba samyaro, aRorZindeba buneba, aRorZindeba yveyana,
aRorZindeba kacTa modgma, maT Soris aRorZindeba babiloneli
ubralod tanjuli, saxelad SubSi-meSre-Saqani.
VI
babilonuri panTeonis TiTqmis yvela RmerTs SesTxoven codvaTa
mitevebas da xsnas, magram soteriologiuri prefigurativis mTeli
simZime marduqzea, radgan is erTaderTia RmerTebs Soris, romelic
“ivno da daefla”. mas, vnebuls, upiratesad codvaTa mimteveblis,
macxovrisa da mxsnelis rolSi vxedavT.
marduqi codvaTa universaluri mimtevebelia: mas SesTxoven
mlocvelebi, Seundos maT codvebi, rac ki bavSvobidan CaudeniaT _
Segnebulad Tu Seugneblad, “codvebi mamisa, mamis mamisa, dedisa,
dedis dedisa” da ase Semdeg albaT pirvel mamamde da dedamde,
pirvel winapramde, vityodiT, adamamde; Seundos “codvebi ojaxisa,
sanaTesaosi da sagvareulosi”, romlebic awevs yovel adamians,
-
rogorc “gancda TvisTa codvaTa”. misi pirovnuli me gacilebiT
farTea, vidre dRes SegviZlia amis warmodgena da, amitomac, is
codvebi, romelTa Sendobasac (babilonuri termonologiiT:
daxsnas) igi iTxovs, marTlac universaluria, sakacobrioa da,
amdenad, dasabamieri; is kisrulobs maT, pasuxismgebelia maTze,
raki maTgan daxsnas iTxovs. yvela SeWirveba, rac ki Sexvdeba mas
cxovrebis gzaze, im codvebis Sedegia, romlebic pirvelmamam “mas
Jamsa Sina” Caidina. amitom SeiZleba iTqvas, rom Cveni SubSi-meSre-
Saqani Tu Tavisufalia piradi codvebisgan, is namdvilad pasuxs
agebs pirvelCadenili codvis gamo, romelsac ver gaeqceoda da
verc gaeqca. babilonur (sazogadod, Suamdinarul) locvebSi, aseve
bibliur fsalmunebSi, gamosWvivis azri, romelic qristianobaSi
sabolood ase Camoyalibda: adamiani yovelTvis damnaSavea RvTis
winaSe (ioane oqropiri).
soteriologiuri prefigurativis mwvervalia poemis dasasruls
samgzis gansxvavebuli frazeologiiT gamoTqmuli saboloo
WeSmariteba marduqis, rogorc macxovris, bunebaze: a) “dainaxes
babilonelebma, rom acocxlebs marduqi”, b) “marduqis garda, vin
acocxlebs mkvdrebs?”, b) “marduqs ZaluZs saflavebSi sicocxlis
miniWeba”, rogorc aRdgomis troparSi gvesmis wlidan wlamde Cvens
macxovarze, “saflavebis SinaTa cxovrebis mimniWebelze”.
marduqis arsebiTi epiTeti muballit (“macxovari”, “cxovrebis
mimniWebeli”) zusti semantikuri Sesatyvisia berZnuli sityvisa
soter (“macxovari”). babilonur sityvaSi aSkarad, xolo berZnulSi
Sefarulad myofobs “sicocxlis” Ziri: balat da zoe (sozo,
*sozter). marduqis wodeba ufro srulad muballit miTi
“ganmacocxlebeli mkvdarTa” anu “mkvdarTaTvis sicocxlis
mimniWebeli”, romliTac is idideba Cvens poemaSi da himnebSi,
-
lingvisturi prefigurativis SesaniSnavi magaliTia. igi mxars
uWers soteriologiur prefigurativs.
[SeniSvna. indoevropul enebze qristes upirvelesi epiTeti “xsnis” semantikiT
aris warmodgenili: laT. Salvator (aqedan yvela romanul enaSi), germ. Heiland, somx.
frkiC (“mxsneli”), Спас. qarTuli erTaderTia, romelic berZnul soters
adeqvaturad Targmnis “macxovrad”, exmaureba ra babilonur muballit-s.
SegviZlia vilaparakoT qarTuli terminis upiratesobaze: igi, upirveles
yovlisa, Tavisi semantikiT gamoxatavs xsnis arsebiT mxares, rac sicocxlis
miniWebaSi (troparis “cxovrebis mimniWebeli”) mdgomareobs. Cveni termini
esqatologiuria: igi gulisxmobs sicocxlis, yvelaze mniSvnelovanis, rac
adamians ewyaloba misi Seqmnisas, mkvdreTiT aRdgenas; yvelaze Zvirfasis
gamotacebas sikvdilisgan, rac aqvs adamians da rac eqneba samaradisod. aRdgoma,
pirvel yovlisa, biologiuri faqtia, rac gulisxmobs adamianis qveda bunebis _
xorcis kardinalur gardaqmna-feriscvalebas, mis srulyofas sul-yofis gziT.
amas gamoxatavs sityva ma-cx-ov-ar-i anu ganmacxovelebeli. amitom iwodeba qriste
macxovrad...].
mosalodneli iyo, rom sakuTari saxelebi poemaSi simboluri
datvirTvis Semcveli iqneboda. quCa babilonSi, sadac gaivlis
mkvdreTiT aRmdgari da marduqis gaacxadebs saqveynod, atarebs
niSandobliv saxels qunuS-qudru, rac niSnavs “qedi moixare,
ampartavano”. ase ewodeboda realurad quCas babilonSi, sadac
misteriis mTavari procesia imarTeboda. magram saxeli Tavad am
kacisa SubSi-meSre-Saqqan “gaaCine siuxve, Saqan” TiTqos
gansakuTrebuls arafers gvauwyebs masze. es saxeli ufro
mwyemsebis, vidre urbanistuli wridan gamosul adamians Seefereba,
radgan Saqani gareuli pirutyvis mfarveli RvTaebaa. magram Tu
CavukvirdebiT Saqanis bunebas, aRmovaCenT masSi mkvdari da
aRmdgari RvTaebis saxes. Saqani periodulad Cadis qvesknelSi da
amodis samzeoSi. sneuli adamiani, romelic ritualurad mkvdaria,
gaigivebulia qvesknelSi myof SaqanTan, romlis mkvdreTiT aRdgoma
sneulis gankurnebis sawindrad aris miCneuli.
-
gamoyenebuli literatura
Lambert W.G. Babylonian Wisdom Literature, Oxford 1960. (wignSi
gamoqveynebulia babilonuri poema tradiciuli saTauriT, rogorc
lursmuli dafebis kolofonebsa da katalogebSia, Ludlul bel nemeqi
“vadideb sibrZnis ufals”, Cveni dasaTaurebiT ki “ubralod
tanjulis aRsareba”; babilonuri teqsti inglisuri TargmaniTa da
lursmuli dednebiurT).
Pallis Svend Aage. The Babylonian akitu Festival, KØbenhavn, 1921.
(mravalricxovani ritualuri Tu miTosur-epiuri teqstebis
analizis safuZvelze gaxsnilia babilonuri aqiTus misteriis
sammagi sazrisi, es aris: kosmosis, weliwadis da mefobis anu, rac
igivea, qveynis ganaxleba).
Zveli Suamdinaruli poezia, Tb., “merani”, 1987 (babilonuri teqstis
_ ludlul bel nemeqi “vadideb sibrZnis ufals” _ qarTuli Targmani:
“ubralod tanjulis aRsareba”, gv. 44-53).