zorg dichtbij: antwoord op sterk oplopende uitgaven, ineffectiviteit en hervorming zorgstelsel
DESCRIPTION
Dit whitepaper beschrijft de visie van BMC op het onderwerp Zorg Dichtbij en biedt opdrachtgevers in de lokale overheid handvatten bij de uitvoering van hun groeiend takenpakket en hun hernieuwde rol in de organisatie en sturing van zorg en ondersteuning. We bundelen actuele informatie met onze praktijkervaring en presenteren oplossingsrichtingen, in de overtuiging dat er forse besparingen mogelijk zijn als we tot herontwerp van bestaande processen bereid zijn en investeren in de versterking van de eerste- en anderhalvelijnszorg. BMC ondersteunt op meer dan 250 plekken in Nederland bij zowel de transitie (invoering van wettelijke taken per decentralisatie) als de transformatie (vernieuwende en samenhangende aanpak voor de ombouw) van het sociale domein en het zorgdomein. Wilt u meer informatie, neem dan contact op met Jan Roose, directeur Zorg en programmamanager ‘Zorg Dichtbij’ en Transitie Sociaal Domein, via e-mail: [email protected].TRANSCRIPT
Zorg DichtbijEn wat het betekent voor uw burgers en uw gemeente
‘Zorg Dichtbij’‘Zorg Dichtbij’: antwoord op sterk oplopende uitgaven, ineffectiviteit en hervorming zorgstelsel
1
Betaalbaarheid zorgsector bereikt
• Zonder de toegankelijkheid te verminderen wordt getracht het beroep op formele zorg te verminderen
• Grenzen verscherpen waarbinnen intramurale zorg wordt verstrekt
• Eigen financiële bijdragen burgers
• Het compensatiebeginsel komt voor de Wmo centraal te staan
• Gemeente krijgt ‘Poortwachtersrol’
On
twik
keli
ng
ko
ste
n
Figuur 1. Ontwikkeling zorgkosten op 100 puntsschaal
100
150
200
250
300
350
2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040
Inkomensgroei
Ontwikkeling zorgkosten
Ontwikkelingen zorgsector (BMC, 2008)
Figuur 2. Maatschappelijke trends doorontwikkeld naar de zorgsector
Anders en beter
Verantwoordelijkheid
naar draagkracht
Zorg dichtbij
Gezond opgroeien
en ouder worden
Primaire procesOrganiserend
vermogenNieuwe schaarste
Uitvoeringskracht
Duurzaamheid
Participatie
Krimp
0,0
7,8 12,5
57,8
21,9
Volledig mee oneens
Oneens Neutraal Eens Volledig mee eens
Het invullen van de toenemende lokale zorgtaken wordt hét aan-dachtspunt binnen de welzijn-, zorg-, en onderwijsportefeuille in onze gemeente (in %)
Figuur 3. Het invullen van de toenemende zorg en welzijnstaken wordt hét aandachtspunt in de gemeentelijke portefeuille (in %) (onderzoek onder gemeentesecretarissen. BMC, 2012)
• Grotererolgemeentenindebekostiging,organisatie,inkoopenbeschikbaarheidvanzorgenondersteuning
Drie redenen voor gemeenten om actief bij te dragen aan ‘Zorg Dichtbij’
1. De burger heeft belang bij goed toegankelijke, beschikbare en betaalbare zorg
2. Sterke toename budgetverantwoordelijkheid en -risico’s voor gemeenten
3. Naar verwachting neemt compensatieplicht voor extramurale zorg, een verantwoordelijkheid van een samenwerkingsverband van gemeenten of een centrum gemeente toe
Figuur 4. Onze gemeente kent de impact en risico’s van de nieuwe zorggeldstromen (in %)(onderzoek onder gemeentesecretarissen. BMC, 2012)
Gemeenten onderschrijven belang integraal gemeentelijk zorgbeleid
4,7
29,7
40,6
21,9
3,1
Volledig mee oneens
Oneens Neutraal Eens Volledig mee eens
Onze gemeente kent de impact en risico’s van de nieuwe zorggeldstromen (in %).
Figuur 5. Rol gemeente, aanpak en moment van invoering transities sociaal domein(onderzoek onder wethouders en hoofden sociale zaken en managers van sociale diensten, BMC en Binnenlands Bestuur, 2012)
Gemeenten zien zichzelf als logische partij, maar hebben nog geen helder beeld van het ‘hoe’ en ‘wat’
Mijn gemeente heeft een helder beeld van waar de grootste risico’s bij de transities liggen.
Onze gemeente heeft een heldere routekaart voor de aanpak en
besluitvorming van de transities.
Het is noodzakelijk dat er een nieuw sturingsmodel komt voor de aanpak
van zowel de transitie begeleiding als voor de drie decentralisaties.
Het zou voor gemeenten en hun burgers het best zijn als alle drie
transities gelijktijdig worden ingevoerd. ����
����
����
����
����
����
����
����
����
���
Rol gemeente, aanpak en moment van invoering transities sociaal domein.
Bouwstenen voor ‘Zorg Dichtbij’2
Vijf bouwstenen
1. Nuldelijn; preventie, informatie, mantelzorg en zelfmanagement
2. Huisarts en gemeente als gezamenlijke poortwachter; sleutelrol voor wijkverpleegkundige
3. Laagdrempelige zorg dichtbij huis
4. Diagnose en laagcomplexe (para)medische behandeling in de eerste lijn; (overhevelen van zorgelementen van de tweede naar de eerste lijn en de finetuning van deze herverkaveling)
5. Effectieve koppeling met professionals en specialisten in de tweede lijn
• Zelfverantwoordelijkheid van de burger en zijn/haar omgeving staan centraal
• In te zetten middelen door gemeenten zijn informatie en preventie
• Gemeenten sturen aan op zelfmanagement en zorgen voor een optimale benutting van ondersteunings- en zorgpotentie
1
Nuldelijnpreventie, informatie, mantelzorg en zelfmanagement
• Eerste lijn groeit naar forse anderhalvelijn
• Intramurale zorg zo lang mogelijk uitstellen
• Huisarts en gemeente vervullen een poortwachtersfunctie met wijkverpleegkundige
2
Huisarts en gemeente als gezamenlijke poortwachter sleutelrol voor wijkverpleegkundige
• Groter verschil tussen zorgverlening decentraal en centraal
• GGZ-aanbieders gaan de wijk in
• Ouderenzorg ordenen in en rond de wijk
3
Laagdrempelige zorg dichtbij huis
Diagnose en laagcomplexe (para)medische behandeling in de eerste lijn(overhevelen van zorgelementen van de tweede naar de eerste lijn en de ‘finetuning’
van deze herverkaveling)
• Ruime anderhalvelijns zorgcentra, die (para)medische beroepen bundelen
• Doorverwijzing in beperkte mate
• Extramurale zorg bieden en coördineren vanuit het zorgcentrum
• Gemeenten en zorgverzekeraars stimuleren en faciliteren gezamenlijk de zorgcentra 4
Effectieve koppeling met professionals en specialisten in de tweede lijn
5• Grote ziekenhuizen en intramurale zorgvoorzieningen zijn
niet meer nodig
• Deel van de bekostiging van ziekenhuizen en intramurale zorgvoorzieningen verhuizen naar de wijk
• Ziekenhuizen en intramurale zorgvoorzieningen worden verplicht zich te richten op de kerntaken op medisch specialistisch gebied
Figuur 6. Weergave versterking eerste en anderhalve lijnszorg en specialisatie tweedelijnszorg
Terugloop van zorgkosten en zorgconsumptie
GEZONDHEIDSCENTRUM
THUISZORG
NAZORG
SPECIALIST
Gezondheidscentrum• Opvangvantoename laagcomplexezorgconsumptie• Veellaagcomplexebehandelingen vindendichtbijendirectplaats• Versterking1elijn: Huisartswerktsamenmet maatschappelijkwerk, diëtist,apotheek,tandarts, fysiotherapeutenwijk- verpleegkundige(thuiszorg)• Lageredoorstroomnaarduurdere ziekenhuiszorg,winsttenminste 1miljardopdiagnositiek
Bovenregionaalziekenhuis
Zorghotel
• Opstrategischeplekkenin Nederland• Zeerhoogwaardige complexezorg
• Nazorginlokalesetting, bvzorghotel• Halveringkostenperzorgdag• Verbeteringwelbevindenin
hotelformule• Aansluitingtussencure
encare
• Sturingziekenhuisgaatrichting facilitymanagement,zorgverleningen faciliteringervanwordenontkoppeld(alleen
facilitairecontractering)• Maatschappendoendirectzakenmet zorgverzekeraar(medischecontractering)• Specialisteninziekenhuiswordenontlast• Kennisenenexpertisewordtoptimaalbenut• Versterking2elijngebeurtdoorrealisatie schaalvoordelenenconcentratieop specialistischegestandaardiseerdezorg• Kwaliteitendoelmatigheidvanspecialistische zorgverbetert• Verbeteringreactievermogenopgedifferen- tieerdedecentralebehoefteninregio• Recoveryfunctiegeencorebusinessen uitbesteedaan(zorg)hotels
Regionaalziekenhuis
• Ingrijpende veranderingen in Jeugdzorg, Wmo, AWBZ en Zorgverzekeringswet
• Zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid van patiënten en burgers wordt gestimuleerd
• Zorg Dichtbij als antwoord: burgers organiseren zorg zoveel mogelijk zelf in eigen omgeving
• Voorwaarde: integrale aanpak en afstemming tussen alle domeinen (één gezin, één plan, één budget, één aanspreekpunt)
• Centrale rol voor gemeenten bij organisatie Zorg Dichtbij
Ziekenhuisbestuurders verwachten ook verandering in marktwerking
Figuur 7. Reacties ziekenhuisbestuurders op de vraag ‘Verwacht u binnen het nieuwe kabinet een standpuntverandering ten aanzien van .. ?’ (in %)(onderzoek onder ziekenhuisbestuurders, BMC, 2012)
de doelstellingen om de betaalbaarheid van de curatieve zorg te borgen?
de inhoud en uitgangspunten van de marktwerking in de curatieve sector?
de inhoud en uitgangspunten ten aanzien van de gedachten dat zorg dichtbij moet zijn?
het optimaliseren van kostenbewaking door versterking van de poortwachtersfunctie in de eerste lijn?
het optimaliseren van de eerstelijn door de substitutie van de diagnostiek naar de eerstelijn en directe behandeling van
laagcomplexe zorg in de eerstelijn?
het versterken van de tweedelijn door specialisaties, concentraties en regionalisering van
gecompliceerdere curatieve zorg? 54,2
45,8
41,7
45,8
70,8
50,0
45,8
54,2
58,3
54,2
29,2
50,0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
het versterken van de tweedelijn door specialisa>es, concentra>es en regionalisering van gecompliceerdere
cura>eve zorg?
het op>maliseren van de eerstelijn door de subs>tu>e van de diagnos>ek naar de eerstelijn en directe behandeling van
laagcomplexe zorg in de eerstelijn?
het op>maliseren van kostenbewaking door versterking van de poortwachtersfunc>e in de eerste lijn?
de inhoud en uitgangspunten ten aanzien van de gedachten dat zorg dichtbij moet zijn?
de inhoud en uitgangspunten van de marktwerking in de cura>eve sector?
de doelstellingen om de betaalbaarheid van de cura>eve zorg te borgen?
Nee
Ja
Scenario’s voor organisatie en sturing3
Eerst ambitie, dan organisatie- inrichtingen sturing
Figuur 8. Vier scenario’s voor gemeenten op basis van visie op sturing en organisatie
Scenariomodel van vier ontwikkelrichtingen
Meervoudig, geen centrale aansturing
EnkelvoudigCentrale sturing
GefragmenteerdTijdelijk
Organisatie Vaste structuur
Uitbestedingsmodel
UitvoeringsmodelSamenwerkingsmodel
Faciliteringsmodel
Manoeuvres in de markt
Retro in controlMaatschappelijke
Carrousel
Dynamiek in de flashmob
Visie op sturing
Visie op organisatie
Werkproces vragen bij invoering ‘Zorg Dichtbij’
Figuur 9. Relevante vragen in het werkproces (bron: BMC)
ContracterenArrangement VerantwoordenToegang
Keuze:Op welke schaal organiseert u de toegang: lokaal of regi-onaal? Op stedelijk niveau of wijkgericht?
Keuze:Maakt u bij de organisatie van de toegang onderscheid tussen doelgroepen?
Keuze:Waar belegt u de toegang? Doet u dat onder directe gemeentelijke verantwoorde-lijkheid of gemandateerd naar aanbieders?
Keuze:Stuurt u op resultaten (outco-me) of op producten (output)?
Keuze:Hoe breed of smal organiseert u de toegang?
Keuze:Op welke schaal organiseert u de arrangementen: lokaal of regionaal? Op stedelijk niveau of wijkgericht?
Keuze:Stuurt u op resultaten (outco-me) of op producten (output)?
Keuze:Welke disciplines betrekt u bij het organiseren van het arrangement? Wordt dat smal ingestoken (sectoraal) of breed (intersectoraal)?
Keuze:Op welke schaal contracteert u: lokaal of regionaal? Op ste-delijk niveau of wijkgericht?
Keuze:Stuurt u op resultaten (outco-me) of op producten (output)?
Keuze:Welke keuze maakt u in het geval van resultaatsturing: maatschappelijk aanbesteden, bestuurlijk aanbesteden, pgb / pvb?
Keuze:Welke vorm kiest u voor het contracteren: subsidie of aan-besteden?
Keuze:Op welke schaal organiseert u de verantwoording?
Keuze:Welke vorm kiest u voor de verantwoording: verticaal of horizontaal?
Keuze:Welke vorm van horizontale of verticale verantwoording kiest u?
Keuze:Hoe meet u resultaten en maatschappelijke effecten?
• Gemeente heeft strakke regie.
• Kostenheersing is het motief
• Voornamelijk kleinere gemeenten
• Gemeente is ‘leidend in de samenleving’
• Integrale benadering vanuit meerdere leefgebieden
• Gemeente exclusieve probleemeigenaar van maatschappelijke vraagstukken;
• Gemeentelijke organisatie is relatief groot en strak professioneel-bureaucratisch georganiseerd;
• Standaard van de publieke professionals zeer hoog
• Gemeente selecteert en contracteert zorgaanbieders
Retro in controlhet uitvoeringsmodel
• Gemeente besteedt alle organisatieonderdelen uit
• Vanuit een kleine kern onderhoudt gemeente een netwerk van (sub)contractrelaties met tal van publieke en private organisaties die publieke diensten aanbieden
• Gemeente voert regie en wordt door samenleving verantwoordelijk geacht
• Gemeente koopt aanbod in met aanbestedingsmethodieken, beheersen kosten door concurrentie, of door inkoop van resultaten met vast budget, waarbij concurrentie plaatsvindt op basis van kwaliteit
• Gemeenten sluiten vanuit democratisch vastgestelde strategische doelstellingen contracten en subcontracten af met publiek en private partijen
• Gemeente en aannemende partijen hebben een scherpe opdrachtgever – opdrachtnemerrelatie, contracten zijn zakelijk en per definitie tijdelijk
• Zorgaanbieders formuleren het arrangement, organiseren en voeren het arrangement uit
• Gemeente bepaalt methodieken van de toegang, tezamen met budgetten en resultaten
Manoeuvres in de markt het uitbestedingsmodel
• Publieke domein is volwaardige netwerksamenleving zonder centrale speler
• Duurzame maatschappelijke coalities: geïnstitutioneerde alliantie tot tijdelijke projectmatige samenwerking
• Gemeente heeft haar traditionele rol van zorgzaamheid verandert in een rol die meer gericht is op de ontwikkeling van een moderne maatschappij met zelfstandige, verantwoordelijke burgers
• Besef dat de oplossing van maatschappelijke vraagstukken of collectieve doelstellingen als welzijn, gezondheid of zorg alleen nog door samenwerking kunnen worden bereikt; de hooggespannen verwachtingen ten aanzien van de overhead zijn getemperd
• De gemeente staat voor de taak staat om deel te nemen aan de netwerken en om maatschappelijke coalities te sluiten met publieke én private partners
• Gemeente is ondernemer en dient mee te denken over en mee te werken aan oplossingen
• Generalisten, die meerdere professionele disciplines combineren, zijn verantwoordelijk voor vraagverheldering en uitvoering en realiseren oplossingen in nulde en eerste lijn
• Ontkokering
• Eén plan, één gezin en één regisseur
Maatschappelijke Carrouselhet inkoop- en samenwerkingsmodel
• Gemeente is gekrompen tot organisatie die werk uitbesteedt met als uitgangspunt het zelfoplossend vermogen van mensen en informele netwerken. Lokale overheid faciliteert, zo nodig
• Ook woningcorporaties, zorg- en welzijnsinstellingen en scholen zijn kernorganisaties die personeel tijdelijk inhuren
• Het uitgangspunt voor de overheid is de netwerksamenleving (Castels)
• Er is sprake van kleine ‘holle’ werkorganisaties waaraan steeds wisselend en steeds tijdelijk invulling wordt gegeven door individuele zelfstandige opererende werknemers en burgers
• Gemeente is overgestapt van controle en beleid naar regie en programma’s
• Vraagverheldering wordt belegd bij klant/cliënt die arrangement formuleert en organiseert
Dynamiek in de flashmobhet faciliteringsmodel
4 Zorg dichtbijSamen naar beter
Uit het gehouden onderzoek ‘Werken bij de overheid’ (TNS NIPO voor PM Select, 2012) blijkt dat BMC als beste advies- en implementatiebureau scoorde en de eerste plaats bemachtigde op het terrein van Zorg en Welzijn.
BMC nummer 1 Zorg en Welzijn
BMC-experts ondersteunen bij:
• Het richten van de ontwikkelingen op basis van een heldere visie en daarbij behorende waarden (analyse, visieontwikkeling en planning (van het innovatietraject)
• Het inrichten van de daarbij behorende uitvoeringspraktijken/uitvoeringsorganisatie
• Het verrichten van de activiteiten middels een kwalitatief hoogwaardige dienstverlening en een adequate bedrijfsvoering
Samen met opdrachtgevers ontwikkelen en implementeren BMC-experts op
het gebied van (jeugd)zorg, welzijn, maatschappelijke ontwikkeling en sociale
zekerheid lokale en regionale scenario’s. In onze aanpak verbinden wij ons
nadrukkelijk aan het resultaat door partner te zijn bij de implementatie.
Voor het samen ontwikkelen van pilots en praktijkonderzoeken roept BMC u op:
• Samen met publieke en private partijen ervaring opdoen met verschillende scenario’s met voor- en nadelen
• Gebruik maken van expertises binnen ons bureau (openbaar bestuur, zorg, woningcorporaties en onderwijs), en van de ‘best practices’, lessen en successen van de eerste initiatieven waarbij BMC betrokken is of is geweest
Ontwikkeling van pilots en praktijkonderzoeken
Wilt u samen met BMC een pilotproject starten? Neem dan contact op met Jan Roose, directeur Zorg en programmamanager ‘Zorg Dichtbij’ en Transitie Sociaal Domein via [email protected].
Bezoek het online dossier Zorg Dichtbij voor actuele informatie, praktijkopdrachten, onze experts en interessante downloads. www.bmc.nl/zorgdichtbij
Contact