zavarivaČ - gov.me · pdf file- osposobiti učenika za zavarivanje električnim lukom u...

OBRAZOVNI PROGRAM

ZAVARIVAČ

SADRŽAJ: OPŠTI DIO ..................................................................................................3

1. NAZIV PROGRAMA: ZAVARIVAČ/ ZAVARIVAČICA.................................................3

2. NASTAVNI PLAN .......................................................................................3

POSEBNI DIO ...............................................................................................5

1. PREDMETNI PROGRAMI ...............................................................................5

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI:....................................................................5

1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI..................................................................6

1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO...............................................................................6

1.2.2. TEHNOLOGIJA .................................................................................. 16

1.2.3. UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE ................................................................... 29

1.2.4. PREDUZETNIŠTVO.............................................................................. 41

1.3. PRAKTIČNA NASTAVA ............................................................................ 47

2. ISPITNI KATALOG.................................................................................... 80

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA .................................................. 90

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA..................... 91

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ......................... 91

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH.......................... 91

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA .......................... 91

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA .............................. 91

9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE....................... 92

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 92

11. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................ 93

2

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: ZAVARIVAČ 2. Nastavni plan

I II III Redni broj

Nastavni predmeti- grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god.

Ukupno

A Opšteobrazovni predmeti

1 Maternji jezik i književnost 3 108 2 72 2 66 246

2 Matematika 3 108 2 72 2 66 246

3 Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210

4 Informatika 2 72 72

5 Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210

Društvena grupa predmeta

1 Istorija 1 36 36

2 Geografija 1 36 36

3 Sociologija 2 72 72

Prirodna grupa predmeta

1 Fizika 1 36 36

2 Biologija 1 36 36

3 Hemija 2 72 72

UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272 B Stručno - teorijski predmeti 1 Opšte mašinstvo 3 108 3 108 216

2 Tehnologija 2 72 2 72 144

3 Uređaji za zavarivanje 2 72 2 66 138

4 Preduzetništvo 1 33 33

UKUPNO B 5 180 7 252 3 99 531

C Praktična nastava - školski oblik 10 360 12 432 20 660 1452

D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105

E Profesionalna praksa 10 dana 15 dana

F Broj časova - školski oblik 32 1152 32 1152 32 1056 3360

G Broj radnih sedmica - školski oblik 36 36 33 105

Ukupno časova za obrazovni program – školski oblik (A+B+C+D) 3360

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - omogućiti svestran razvoj pojedinca i njegovu socijalnu integraciju; - osposobiti učenike za planiranje, pripremu, izvođenje, kontrolu i vrednovanje

rada u zanimanju; - osposobiti učenika za čitanje tehničke dokumentacije; - produbiti i proširiti opšte obrazovanje u funkciji struke i obezbijediti - stručno-teorijska i praktična znanja, za kvalitetan rad u zanimanju; - osposobiti učenika za rezanje i obradu djelova električnim lukom i gasnim

postupkom; - osposobiti učenika za zavarivanje i navarivanje djelova ručnim i elektrolučnim

postupkom;

3

- osposobiti učenika za zavarivanje električnim lukom u zaštiti inertnih gasova i mješavini gasova;

- osposobiti učenika za spajanje djelova elektrootpornim zavarivanjem; - osposobiti učenika za zavarivanje, navarivanje i siječenje djelova gasnim

postupkom; - osposobiti učenika za spajanje djelova postupkom mekog i tvrdog lemljenja; - rukovanje alatima, priborima i uređajima za zavarivanje; - steći znanja za ispunjavanje potrebne radne dokumentacije i dokumenata o

evidenciji stanja, uređaja i pribora; - steći osnovna znanja o preduzetništvu; - brinuti o vlastitim aspektima zdravlja i zdravlja svojih kolega; - uvjeriti se da je primijenjena zaštita od opasnosti, mjere zaštite, mjere

bezbjednosti i sprečavanja nesreća; - razvijati sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje

međuljudskih odnosa; - razvijati ekološku svijest i odgovornost u poštovanju mjera zaštite na radu i

zaštiti okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju –

obrazovni program Zavarivač, mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu i nijesu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do 18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.

- Za upis u dualni oblik obrazovanja potrebno je da učenik ima sklopljen ugovor sa poslodavcem, u sladu sa Zakonom o stručnom obrazovanju.

- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta Ministarstvo prosvjete i nauke donosi odluku o dopunskim kriterijumima za upis.

5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje traje tri godine.

6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici prelaze u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, realizovali slobodne aktivnosti i obavili profesionalnu praksu.

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključuti u drugi ili treći razred srodnog zanimanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi škola.

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u

trogodišnjem trajanju – ZAVARIVAČ.

4

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI: 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM 1.1.10. HEMIJA 1.1.11. FIZIKA

5

1.2. STRUČNO TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OPŠTE MAŠINSTVO 1. Naziv predmeta: OPŠTE MAŠINSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrste nastave Razred Teorija Vježbe Praksa

Ukupno

I 72 36 108 II 72 36 108 III

Ukupno 144 72 216

T - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe V - vježbe, odjeljenje se ne dijeli na grupe

3. Opšti ciljevi nastave

U okviru predmeta učenik će biti u mogućnosti da: - čita i razumije tehničke crteže, uputstva i propise, tabele, dijagrame, šeme i

tehničku dokumentaciju; - stekne nephodna znanja o strukturi materijala i uticaju strukture na promjenu

svojstva materijala; - zna pravilan i racionalan izbor materijala; - upozna način označavanja po standardu mašinskih materijala; - konstruiše jednostavnije mašinske proizvode; - izrađuje tehničko-tehnološku dokumentaciju; - nauči da koristi priručnike, standarde, tabele i druge vrste stručnih tekstova; - crta jednostavne tehničke radioničke i sklopne crteže mašinskih elemenata i

manjih sklopova, u skladu sa standardima; - poštuje ekološke zahtjeve i razvija osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala; - razvija osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - ovlada stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

6

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Osnovi tehničkog crtanja - Upoznaje se sa:

priborom za tehničko crtanje, standardima, vrstama tehničkih crteža, razmjerama, zaglavljima, sastavnicama, tolerancijama i njihovom primjenom u mašinstvu

- Upoznaje se sa tehnikom izrade jednostavnijih crteža

- Izvlači osnovne i kotne linije, šrafira, ispisuje zaglavlje i pozicione oznake elemenata

- Ovladava tehnikom pravilnog kotiranja i šrafiranja vježbanjem na primjerima

- Ispisuje tehničko pismo

- Prostorno prikazuje skicom jednostavne elemente

- Razvija tehničku kulturu, osjećaj za red i urednost

Geometrijske konstrukcije - Navodi i nabraja

osnovne geometrijske konstrukcije

- Crta paralelne i normalne prave

- crta simetrale duži i uglova

- Dijeli duž na n-jednakih djelova

- Spaja prave linije lukom datog poluprečnika

- Konstruiše pravilan trougao, kvadrat, petougao, šestougao, elipsu

- Razvija osjećaj za preciznost I urednost

vježbe: - Upotreba linija - Crtanje

geometrijskih konstrukcija

- Crtanje kontura mašinskih djelova

- Rad u olovci

Osnovi nacrtne geometrije i tehničkog crtanja - Upoznaje pojam i

osnovne elemente projektovanja

- Upoznaje pojam

kvadranata, oktanata aksonometrije

- Razlikuje centralno i paralelno projiciranje

- Razlikuje koso i ortogonalno projiciranje

- Crta projekcije tačke na jednu, dvije i tri ravni

- Crta projekcije duži u opštem i specijalnom položaju

- Crta projekcije osnovnih geometrijskih

- Razvija tehničku

kulturu

vježbe: - Projekcije tijela -

crtanje tijela u izometriji na osnovu projekcija

- Crtanje projekcija na osnovu izometrijskog izgleda

- Dopunjavanje pogleda, crtanje mašinskih elementa uz upotrebu pravila posebnih pogleda, presjeka i

7

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za

ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik

likova u opštem i specijalnom položaju (kvadrat, pravougaonik, trougao)

- Crta projekcije geometrijskih tijela u opštem i specijalnom položaju

- Crta u izometriji jednostavne elemente na osnovu ortogonalnih projekcija

- Crta jednostavne elemente u ortogonalnoj projekciji i aksonometriji

- Razlikuje prednosti i nedostatke pojedinih načina prikazivanja tijela

pojednostavljenog crtanja

- Izrada prvog

grafičkog rada

Kotiranje - Upoznaje osnovna

načela kotiranja i elemente kotiranja

- Upoznaje se sa pojmom presjeka

- Upoznaje se sa pravilima prikazivanja djelova i njihovih detalja, kao i pojednostavljenjima pri crtanju

- Kotira i označava vrijednosti kota na crtežu

- Kotira uprošćeno i tabelarno

- Ispisuje tolerancije dužina, oblika i položaja i kvalitet obrade površina

- Crta i označava presjeke

- Crta prodore tijela - Crta razvijene

površine tijela - Crta presjeke uskih

elemenata, presjeke i skraćenja, posebne i djelimične izglede

- Razvija osjećaj preciznosti

- Razvija svijest o potrebi kvalitetnog rada

vježbe: - Kotiranje crteža

Prikazivanje mašinskih elemenata Navodi razdvojive i

nerazdvojive veze - Crta vijak i navrtku - Kotira i označava

metrički i cijevni navoj

vježbe: - Prikazivanje

mašinskih elemenata, rad u

8



- Crta spojeve klinovima

- Crta opruge - Crta zupčanike i

lančanike - Uproćšeno crta

zavarene sastave

olovci

Tehnički crteži - Upoznaje, razumije

i objašnjava pojam tolerancije, položaj i veličinu toleranciskog polja, kotiranje tolerisanih dužina

- Upoznaje radionički crtež i sklopni crtež

- Razumije pojam kvaliteta površine i zna načine označavanja stanja površina

- Definiše pojam tolerancija oblika i položaja

- Zna pojedine vrste nalijeganja

- Sa sklopnog crteža određuje tolerancije/nalijeganja

- Iz tabela čita vrijednosti odstupanja za zadate tolerancije i izračunava veličinu tolerancijskog polja

- Analizira veličinu tolerancija i postupke kojima se one mogu dostići

- Iz tabela određuje dozvoljena odstupanja kod izradaka kod kojih na crtežu tolerancije nijesu propisane

- Stiče osjećaj preciznosti u radu

- Stiče pozitivnu

orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - Označavanje stanja

površina - Određivanje

tolerancija iz tabela

- Određivanje nalijeganja

- Kotiranje tolerisanih dimenzija

- Izrada radioničkih crteža datog sklopa

- Izrada drugog grafičkog rada

Osnovni pojmovi i aksiomi statike / Sistem sučeonih sila u ravni - Navodi i objašnjava

pojam sile i podjelu sila

- Navodi i objašnjava pojam veze i reakcije veze

- Navodi i objašnjava aksiome statike

- Navodi i objašnjava grafičke i analitičke uslove ravnoteže sistema sučeljnih sila

- Navodi i objašnjava moment sile za tačku

- Navodi i objašnjava Varinjonovu teoremu

- Razlaže silu na komponente grafičkom metodom

- Postavlja analitičke uslove ravnoteže sistema sučeonih sila

- Određuje moment sile za tačku

Sistem proizvoljnih sila u ravni

9



- Navodi, definiše i objašnjava spreg sila i moment sprega

- Slaže paralelne sile, razlaže sile na komponente

- Postavlja uslove ravnoteže spregova

- Na primjerima određuju uticaj sila na posmatrani mašinski dio i sistem


- Stiče sigurnost u radu

vježbe: - Pretvaranje

mjernih jedinica - Grafičko i

analitičko određivanje sila i ravnoteže

- Grafičko rastavljanje dvije sile

- Određivanje momenta sile

Ravanski nosači - Navodi vrste

ravanskih nosača i vrste opterećenja kod njih

- Navodi, definiše i objašnjava statički određene ravanske pune nosače

- Određuje reakcije veza grafički i analitički punih ravanskih nosača, opterećenih kombinacijom različitih opterećenja

- Konstruiše statičke dijagrame grafičkom i analitičkom metodom


vježbe: grafički rad: - Na primjerima

proste grede, grede sa prepustima i konzole odrediti reakcije oslonaca i konstruisati statičke dijagrame

Središte masa - Navodi, definiše i

objašnjava osnovne statičke veličine u poprečnom presjeku ravanskih punih nosača

- Navodi, definiše i objašnjava pojam težišta tijela

- Određuje težište homogenog tijela, figure, linije (luk, duž, paralelogram, trougao, isječak)

Trenje - Navodi, definiše i

objašnjava pojam trenja i navodi vrste trenja

- Navodi, definiše i objašnjava trenje klizanja i trenje kotrljanja

- Razlikuje trenje klizanja i trenje kotrljanja

- Određuje smjer sila trenja

- Iz tabela bira koeficijent trenja

- Razlikuje materijale u zavisnosti od trenja

Brzina i ubrzanje - Definiše i

objašnjava pojam - Izračunava osnovne

veličine koje

10



kretanja, puta, brzine, ubrzanja, ugaone brzine, kružnog kretanja

opisuju kretanje na osnovu zadatih podataka

Rad, snaga - Definiše i

objašnjava pojmove rad, energija, snaga, stepen iskorišćenja

- Na osnovu zadatih podataka određuje snagu

- Pretvara jedinice mjere

- Uočava važnost povećanja stepena iskorišćenja

- Razvija pozitivan odnos prema struci

vježbe: - Izračunavanje

stepena iskorišćenja i snage

Naponi i deformacije - Navodi, definiše i

objašnjava pojam opterećenja, naprezanja, napona i deformacije

- Navodi, definiše i objašnjava Hukov zakon

- Navodi , definiše i objašnjava pojam dozvoljenog napona i stepena sigurnosti

- Pronalazi primjere mašinskih djelova, koji su pod naponom

- Za zadate uslove određuje napon i deformacije

vježbe: - Određivanje

napona i deformacija, primjena Hukovog zakona

11

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Podjela mašinskih elemenata Razdvojivi spojevi

- Navodi vrste, svojstva i primjenu razdvojivih spojeva (navojni spojevi, spojevi pomoću klinova, čivija i žljebni spojevi)

- Navodi materijale za vijke i navrtke

- Pojašnjava vezu između materijala za vijke i navrtke i njihove namjene

- Iz tabela bira vijke u zavisnosti od zadatih uslova primjene

- Određuje način osiguranja navojnih spojeva od odvrtanja


- Stiče sigurnost u radu

vježbe: - Crtanje navojnih

spojeva

Nerazdvojivi spojevi

- Navodi podjelu i vrste nerazdvojivih spojeva i njihovu primjenu

- Upoznaje zakovane spojeve

- Objašnjava postupak pripreme limova za zakivanje i način zakivanja

- Zna materijale za zakivke i kriterijum izbora zakivaka

- Upoznaje osnovne pojmove o zavarenim spojevima

- Navodi vrste zavarenih spojeva i simbole

- Navodi svojstva lemljenih spojeva

- Objašnjava svojstva i nosivost lijepljenih spojeva

- Bira odgovarajuću vrstu nerazdvojive veze u zavisnosti od zadatih uslova

- Definiše način pripreme pozicija za primjenu odgovarajuće veze

- Uprošćeno crta razne vrste spojeva


- Stiče sigurnost u

radu

Elastične veze

- Upoznaje se sa vrstama i namjenom opruga i njihovim karakteristikama

- Navodi materijal za opruge

- Detaljno objašnjava opterećenje i deformacije kod pojedinih vrsta opruga

vježbe: - Skiciranje opruga,

rad u olovci

12



Osovine i vratila - Upoznaje se sa

konstruktivnim oblicima:

- osovinica, osovina i vratila, njihovom primjenom i karakteristikama

- Crta osovinice, osovine i vratila

- Bira postupak određivanja prečnika osovine ili vratila u zavisnosti od opterećenja i bira material

- Stiče osjećaj sigurnosti i samopouzdanja

vježbe: - Skiciranje osovina i

vratila, rad u olovci

Ležajevi i ležišta

- Navodi vrste i karakteristike ležajeva, njihovo označavanje i prikazivanje na crtežu

- Upoznaje se sa podjelom i svojstvima lezista

- Bira materijal za ležišne čaure i posteljice

- Analizira načine podmazivanja ležišta i razlikuje naprave za dovod i podmazivanje ležišta

- Detaljno obrazlaže postupak demontaže ležaja, način ugradnje i održavanja ležaja

- Stiče pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - Izbor ležaja iz

kataloga

Spojnice - Razumije ulogu

spojnica i svojstva pojedinih vrsta spojnica

- Detaljno objašnjava način ugradnje i puštanje u pogon spojnice

- Određuje kriterijum izbora i primjene pojedinih vrsta spojnica

- Stiče pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

Elementi za prenos snage - Upoznaje se sa

podjelom, vrstama i primjenom elemenata za prenos snage

- Razumije osnovne pojmove kod cilindričnih zupčastih parova, konusnih zupčastih parova i pužnih parova

- Navodi materijale za izradu zupčanika

- Razumije osnovne pojmove kod

- Računa prenosni odnos

- Crta standardni profil zupca

- Crta cilindrični zupčanik

- Analizira elemente koji utiču na nosivost zupčastih parova

- Bira odgovarajuću vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova

- Uočava moguće greške

- Stiče osjećaj sigurnosti i samopouzdanja u radu

vježbe: - Cilindrični zupčasti

par, proračun, konstrukcija, crtež -proračun, konstrukcija i crtež lančanog, kaišnog ili remenog prenosnika

- Izrada grafičkog rada

13



lančanih parova - Navodi način

označavanja lanaca - Razumije način

prenosa snage, svojstva i podjelu kaišnih i remenih parova

- Iz kataloga naručuje djelove

- Crta lančanike - Crta kaišnik i

remenicu

Primijena računara u mašinstvu - Razumije

mogućnosti upotrebe računara u mašinstvu

- Upoznaje se sa operativnim sistemom WINDOWS

- Upoznaje se sa osnovnim računarskim programima za crtanje (Auto Cad ili drugi)

- Upoznaje se sa mogućnostima EXCELA

- Izvodi osnovne manipulacije sa datotekama i prilagođava ih sopstvenim potrebama

- Oblikuje dopis i druge dokumente i štampa ih

- Izrađuje jednostavne crteže mašinskih elemenata: crta, kotira, označava stanje površina

- Štampa urađeni crtež

- Oblikuje jednostavan tabelarni prikaz koristeći matematičke operacije, sortira ispis po abecedi, grafički predstavlja rezultate

- stiče osjećaj

sigurnosti u radu - stiče pozitivnu

orijentaciju prema zanimanju

vježbe: - Rad sa softerskim

paketima za obradu teksta i tabela za crtanje

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Drapić, S. i drugi: Tehničko crtanje sa mašinskim elementima, Zavod za udžbenike,

Beograd, 2004. - Drapić, S.: Mašinski elementi I, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd, 2004. - Ristivojević D.: Mašinski elementi I I, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd,

2004. - Drapić, S.: Zbirka riješenih zadataka iz mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike,

Beograd,1986. - Đorđević, D., Papić, Z.:Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom, za sve profile,

Zavod za udžbenike, Beograd, 2006. - Plavšić, M. i drugi: Mehanika I – statika i otpornost materijala sa zbirkom zadataka,

Zavod za udžbenike, Beograd, 2005. - Todić, S. i drugi: Grafički zadaci iz mehanike, Zavod za udžbenike, Beograd, 2005. - Knez, A. i drugi : Mehanika, udžbenik za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za školstvo,

2003.

14

- Knez, A. i drugi : Mehanika, delovni zvezek za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za šolstvo, 2003.

- Špiranoc, V.: Tehnička mehanika, Školska knjiga, Zagreb, 2002. - Koludrović, Ć., Koludrović-Harbić,I., Koludrović, R.:Tehničko crtanje u slici s

kompjuterskim aplikacijama, priručnik za tehničko crtanje, Školska knjiga, Zagreb, 2002.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: stolovima sa odgovarajućim

priborom za crtanje, A/V sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, računarom sa odgovarajućim softverom za crtanje, uzorcima alata, modelima i šemama sklopova i podsklopova mašina, mjernim instrumentima i drugim.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (grafički radovi-četiri, kontrolne vježbe, testovi) - najmanje po jedan u klasifikacionom periodu i usmeni odgovori učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8.Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva. 10. Povezanost predmeta

Povezanost sa predmetom Znanja Predmet Znanja

- Tehnički crteži - Naponi i deformacije - Nerazdvojivi spojevi

- Praktična nastava

- Radionički i sklopni crteži - Dozvoljeni naponi,

deformacije - Stepen sigurnosti - Zavarivanje i lemljenje

15

1.2.2. TEHNOLOGIJA 1. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I 56 16 72 II 56 16 72 III

Ukupno 112 32 144 Teorija - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe Vježbe - odjeljenje se ne dijeli na grupe 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici će : - steći znanja o vrstama i karakteristikama materijala; - upoznati svojstva tehničkih materijala, karakteristike i njihovu primjenu u

mašinstvu; - steći neophodna znanja o strukturi materijala i uticaju strukture na promjenu

svojstava materijala; - osposobiti se za pravilan i racionalan izbor materijala; - osposobiti se da koristi metode ispitivanja materijala ; - upoznati vrste, svojstva i primjenu plastičnih, gumenih i kompozitnih materijala; - upoznati svojstva, vrste i primjenu goriva i maziva; - upoznati vrste i karakteristike tehničkih gasova; - steći znanja za spajanje mašinskih djelova zakivanjem; - steći znanja za spajanje mašinskih djelova zavarivanjem; - steći znanja za spajanje mašinskih djelova lemljenjem; - steći znanja za obradu materijala sječenjem i rezanjem; - steći znanja za termičku i termohemijsku obradu elemenata; - poštovati ekološke zahtjeve i razvijati osjećaj za ekonomičnu upotrebu

materijala; - razviti osjećaj i brigu za očuvanje životne sredine; - razviti osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - ovladati stručnom terminologijom, neophodnom za komunikaciju u struci.

16





Svojstva materijala - Definiše, opisuje

svojstva materijala - Navodi električna,

toplotna i magnetna svojstva materijala

- Pozanaje mehanička svojstva materijala

- Objašnjava i ilustruje ispitivanje materijala statičkim dejstvom sile (ispitivanje zatezne čvrstoće

- Navodi i objašnjava metode ispitivanja tvrdoće materijala statičkim dejstvom sile

- Navodi i objašnjava dinamičke metode ispitivanja tvrdoće

- Objašnjava i ilustruje ispitivanje materijala dinamičkim dejstvom sile

- Opisuje i nabraja tehnološka svojstva materijala

- Opisuje ispitivanje materijala bez razaranja i navodi metode

- Razlikuje svojstva materijala kao funkciju vrste atoma i hemijske veze

- Analizira električna, magnetna i toplotna svojstva

- Analizira mehanička svojstva materijala

- Razlikuje ispitivanje materijala statičkim dejstvom sile prema zateznoj čvrstoći

- Analizira dijagram zatezanja dobijen ispitivanjem epruvete statičkim dejstvom sile

- Određuje tvrdoću materijala statičkim dejstvom sile

- Određuje tvrdoću materijala dinamičkim dejstvom sile

- Razlikuje i analizira ispitivanje materijala dinamičkim dejstvom sile kroz ispitivanje dinamičke čvrstoće i ispitivanje žilavosti

- Određuje tehnološka svojstva materijala

- Analizira i razlikuje ispitivanje materijala bez razaranja

- Razvija pravilan

odnos prema prirodnim naukama

- Razumije odnos tehnike i prirode

- Navikava se na tačnost

- Razvija osjećaj odgovornosti

- CD sa odgovarajućim materijalima

- Prezentacija sa diskusijom

vježbe: - Ispitivanje zatezne čvrstoće

- Mjerenje tvdoće po Brinelu, Rokvelu i Vikersu

17



Struktura metala i legura - Opisuje i

objašnjava materijale

- Objašnjava proces kristalizacije

- Opisuje i ilustruje dijagrame stanja legura (dvokomponentnih, eutektičkih itd.)

- Opisuje svojstva legura u zavisnosti od sastava rasporeda i oblika faza

- Analizira kristalnu građu materijala

- Razlikuje kristalna zrna po rastu,obliku i veličini

- Upoređuje fazne dijagrame legura

- Analizira svojstva legura u zavisnosti od mikrostrukture

- Razvija sposobnost opažanja

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima

- Stiče samopouzdanje i sigurnost - Prezentacija sa

diskusijom

Tehničko gvožđe - Opisuje tehničko

gvožđe - Definiše hemijski čisto gvožđe

- Poznaje dijagram stanja legure

- Fe-C - Objašnjava i navodi

legure u odnosu na procenat ugljenika (linije)

- Nabraja vrste tehničkog gvožđa

- Objašnjava i navodi vrste livenog gvožđa:

- sivi liv, - modifikovani

liv, - nodularni liv, - legirani liv, - temperovani, - liv(bijeli i crni)

- Definiše čelik - Objašnjava

proizvodnju čelika - Navodi podjelu čelika

- Objašnjava označavanje čelika

- Klasifikuje čelike prema upotrebi:

- konstruktivni

- Analizira i formira dijagram stanja legure Fe-C

- Prati liniju očvršćavanja legure

- Razlikuje vrste gvožđa

- Uočava uticaj stalnih i legirajućih elemenata na svojstva čelika

- Uočava i razlikuje čelike

- Označava čelike - Razlikuje i

upoređuje čelike - Analizira vrste čelika

- Uočava funkciju i značaj brodograđevinskog čelika i čeličnog liva

- Uviđa važnost očuvanja kvaliteta

- Razvija moć opažanja

- Razvija osjećaj o potrebi zaštite na radu

- Razumije odnos tehnike i nauke


vježbe: - izbor čeličnih

materijala iz tablica

18



čelici, - alatni čelici - Navodi i objašnjava

brodograđevinski čelik i čelični liv

Obojeni metali i legure - Opisuje, navodi i

objašnjava obojene metale:

- bakar, - cink, - olovo, - kalaj, - volfram, - titan, - aluminijum, - magnezijum - Nabraja i

objašnjava legure obojenih metala

- Poznaje i opisuje označavanje legura obojenih metala

- Objašnjava legure - bakra - Objašnjava legure

aluminijuma - Objašnjava legure

magnezijuma - Objašnjava legure

pogodne za meko i tvrdo lemljenje (kalajni lem, kadmijumski lem, mesingani lem, srebrni lem,...)

- Objašnjava legure za klizne ležaje i tvrde legure

- Razlikuje upoređuje svojstva i primjenu obojenih metala

- Izražava svojstva obojenih metala

- Razlikuje legure obojenih metala

- Razlikuje legure bakra

- Razlikuje legure aluminijuma

- Razlikuje legure magnezijuma

- Razlikuje legure za lemljenje

- Razlikuje legure za klizne ležaje i tvrde legure


- Razvija sposobnost opažanja



vježbe: - izbor obojenih

metala i legura iz tablica

Plastične mase i guma - Upoznaje se sa

osnovnim pojmovima o nemetalnim materijama i makromolekulima

- Nabraja i objašnjava vrste makromolekula

- Opisuje i

- Uočava značaj i potrebu plastičnih masa

- Uočava značaj i potrebu guma

- Uočava važnost očuvanja kvaliteta

- Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu



19



objašnjava plastične mase

- Opisuje i objašnjava gume

Goriva i maziva - Upoznaje se i

opisuje podjelu i sastav goriva

- Navodi karakteristike goriva

- Objašnjava čvrsta goriva

- Objašnjava tečna goriva

- Objašnjava gasovita goriva

- Upoznaje se i opisuje maziva

- Razlikuje sagorive i nesagorive sastojke

- Razlikuje vrste goriva

- Razlikuje gasovita goriva

- Uočava vrste i njihovu upotrebu

- Analizira ulogu i zadatak maziva

- Uočava svojstva maziva

- Razvija osjećaj o očuvanju životne sredine

- Razvija pozitivan stav prema zdravlju

- Navikava se na pridržavanje propisa


vježbe: - biranje goriva i

maziva iz kataloga

Kompozitni materijali - Opisuje i

objašnjava kompozitne materijale (kompozite)

- Razlikuje kompozitne materijale

- Razvija pozitvan stav prema novim saznanjima

- Razvija osjećaj za očuvanje životne sredine


20




učenik učenik učenik Spajanje razdvojivim vezama - Nabraja vrste

spojeva i njihovu primjenu, (navojni spojevi, spojevi pomoću klinova, spojevi čivijama, žljebni spojevi, ozubljeni spojevi, spojevi pomoću konusnih površina i navoja, opruga, spojevi sa opružno – zateznim prstenovima i spojevi ostvareni čvrstim nalijeganjem)

- Pronalazi primjere primjene razdvojivih spojeva u svakodnevnom životu i praksi

- Analizira načine osiguranja razdvojivih veza od slabljenja pri upotrebi

- Razvija osjećaj odgovornosti prema radu

vježbe: - Čitanje tehničke

dokumentacije - Montaža i

demontaža jednostavnih spojeva

- Crtanje spojeva

Spajanje lemljenjem - Navodi primjere i

primjenu lemljenih spojeva

- Poznaje karakteristike mekolemljenih spojeva

- Poznaje karakteristike tvrdolemljenih spojeva

- Objašnjava način pripreme spojeva za meko lemljenje (mehaničko i hemijsko čišćenje površina koje se leme)

- Objašnjava način pripreme za tvrdo lemljenje

- Objašnjava način kvašenja i difuzije lema u osnovni materijal

- Objašnjava postupak mekog i tvrdog lemljenja

- Navodi lemove za meko lemljenje

- Navodi lemove za

- Razlikuje vrste lemljenja

- Bira dodatni materijal, alat i pribor za odgovarajući postupak

- Analizira lemljenje spoja

- Razlikuje tvrdolemljene spojeve i zavarene spojeve

- Stiče naviku primjene zaštitnih mjera pri radu

- Razvija osjećaj sigurnosti i samostalnosti u radu

vježbe: - Čitanje tehničke

dokumentacije - Upoznavanje

propisa i mjera sigurnosti pri rukovanju sa alatima i materijalima

21



tvrdo lemljenje - Navodi topitelje za

tvrdo lemljenje - Objašnjava način čišćenja zalemljenih spojeva

- objašnjava ispitivanje zalemljenih spojeva

Spajanje zakivanjem - Navodi primjenu

zakovanih spojeva - Nabraja vrste i

oblike zakivaka - Navodi načine

zakivanja - Objašnjava način

izvođenja postupka zakivanja

- Razlikuje vrste zakovanih spojeva

- Analizira elemenate za zakivanje

- Analizira zakivanje spoja

- Stiče osjećaj

sigurnosti i bezbjednosti u radu

vježbe: - Upoznavanje i čitan tehničke dokumentacije

- Upoznavanje materijala, alata i pribora za zakivanje

Spajanje zavarivanjem - Zna oznake

zavarenih šavova na tehničkim crtežima

- Upoznaje osnovna svojstva zavarenih spojeva

- Navodi primjere i primjenu zavarenih spojeva

- Poznaje postupak, opremu i uređaje REL zavarivanja

- Poznaje postupak, opremu i uređaje gasnog zavarivanja

- Poznaje postupak, opremu i uređaje MIG zavarivanja

- Poznaje postupak, opremu i uređaje MAG zavarivanja

- Poznaje postupak, opremu i uređaje TIG zavarivanja

- Poznaje EPP postupak

- Poznaje postupak elektrootpornog

- Analizira i razrađuje tehničku dokumentaciju

- Dimenzioniše vrstu šava u zavisnosti od debljine materijala

- Analizira način pripreme pozicija za spajanje zavarivanjem i rezanjem

- Bira uređaje i elektrode za zavarivanje

- Razlikuje metode za ispitivanje zavarljivosti

- Razlikuje vrste zavarenih spojeva

- Priprema materijal za zavarivanje

- Analizira postupake zavarivanja i rezanja

- Kontroliše i ispituje zavarene spojeve

- Stiče osjećaj sigurnosti i samopouzdanja pri radu

- Razvija osjećaj odgovornosti u radu

- Razvija ekološku svijest

vježbe: - Upoznavanje

radnog mjesta - Upoznavanje sa

tehničkom i tehnološkom dokumentacijom

- Objašnjava pripremanje pozicija za zavarivanje i rezanje odgovarajućim postupkom

22



zavarivanja (linijsko, tačkasto, šavno, bradavičasto i varničenjem)

- Poznaje specijalne postupke zavarivanja (aluminotermijsko,plazma zavarivanje, zavarivanje laserom, zavarivanje elektronskim snopom, podvodno, kovačko zavarivanje, zavarivanje trenjem)

- Zna da odredi pojam i definiciju zavarljivosti nekog materijala

- Zna šta je hemijski ekvivalent ugljenika, njegov značaj i primjenu kod određivanja temperature predgrijavanja

- Zna šta su toplotni bilansi pri zavarivanju, prostiranje toplote i temperaturna polja

- Nabraja vrste elektroda (obložene, gole i sa jezgrom)

- Objašnjava oznake elektroda

- Objašnjava pripremu elemenata za zavarivanje i oblike žljebova

- Objašnjava postupke zavarivanja

- Objašnjava

23



formiranje električnog luka

- Objašnjava način vođenja elektrode

- Objašnjava različite položaje zavarenih spojeva (horizontalni, vertikalni, horizontalno-vertikalni i nadglavni)

- Objašnjava pojam navarivanja

- Objašnjava metode ispitivanja zavarenih spojeva- vizuelno

- Metode bez razaranja (magnetnim fluksom, rengenskim zracima, ultrazvučno i penetrantskim tečnostima)

- Metode sa razaranjem na epruvetama (ispitivanje zatezne čvrstoće, ispitivanje na savijanje, ispitivanje žilavosti, ispitivanje tvrdoće, ispitivanje dinamičke čvrstoće, ispitivanje mikro i makro strukture

- Poznaje naponsko i deformaciono stanje kod zavarenih spojeva

Oblikovanje deformisanjem - Navodi podjelu i

objašnjava vrste obrade deformisanjem

- Razlikuje različite vrste obrade deformisanjem

- Određuje postupke

- Razvija osjećaj sigurnosti i stručnost za izvođenje poslova

vježbe: - Izrada različitih

oblika savijanjem, sabijanjem,

24



- Navodi i objašnjava primjere obrade materijala deformisanjem

- Objašnjava pojmove elastične i plastične deformacije i promjene strukture u materijalu

- Upoznaje standarde materijala i alata za obradu deformisanjem

pripreme materijala i alata za obradu deformisanjem

- Uočava potrebu pravilnog rukovanja alatima i materijalima

- Razlikuje alate i pribore za kontrolu, kao i metode kontrole izrađenih djelova

- Razvija osjećaj odgovornosti za zaštitu okoline

uvijanjem - Kontrola izrađenih

dijelova

Obrada rezanjem - Poznaje tehniku

rezanja materijala - Upoznaje metode i

vrste rezanja - Poznaje vrste i

metode mehaničkog rezanja

- Poznaje postupak gasnog rezanja

- Poznaje postupak rezanja elektrodama

- Poznaje postupak plazma rezanja

- Poznaje pribore, alate, uređaje i mašine koje se koriste za rezanje

- Objašnjava upotrebu i rukovanje sa mašinama i uređajima za rezanje

- Poznaje pribore i alate za kontrolu

- Analizira tehničko – tehnološku dokumentaciju

- Određuje metode i način pripreme materijala i uređaja za rezanje

- Analizira postupak stezanja i rezanja materijala

- Kontroliše ispravnost mašina i alata prije početka obrade rezanjem

- Razvija preciznost i odgovornost u radu

- Razvija pozitivan odnos prema materijalnim sredstvima

vježbe: - Objašnjava

pripremu materijala, alata i mašina po tehnološkom postupku

- Objašnjava kontrolu izrađenih pozicija

Termička i termohemijska obrada - Upoznaje značaj

termičke obrade - Upoznaje primjere

primjene termičke obrade u praksi

- Poznaje uređaje i pomoćne

- Analizira tehničko-tehnološku dokuentaciju

- Određuje metode pripreme materijala i uređaja

- Podstiče primjenu mjera sigurnosti u radu


vježbe: - Objašnjava

pripremu materijala i uređaja za proces termičke i termohemijske

25



materijale za termičku obradu

- Zna tehnološke postupke izvođenja termičke i termohemijske obrade

- Zna postupke zaštite metalnim prevlakama i plakiranjem

- Razlikuje glavne i pomoćne komponente i kriterijume primjene u radu

- Analizira proces termičke i termohemijske obrade

- Uočava značaj primjene zadatih parametara (temperatura, vrijeme i dodatni materijali)

- Razlikuje postupke i parametre termičke obrade

- Razlikuje uređaje, postupke i dodatne materijale za metalizaciju

obrade i zaštite metalnim prevlakama

Automatizacija i mehanizacija u zavarivanju - Poznaje

automatske linije za:

- Elektrootporno zavarivanje

- Zavarivanje i rezanje plazmom

- Zavarivanje EPP postupkom

- Zavarivanje MAG postupkom

- Zavarivanje MIG postupkom

- Zavarivanje TIG postupkom

- Razlikuje metode i uređaje za automatsko izvođenje postupaka zavarivanja

- Prezentacija automatskih linija za zavarivanje

Računari u tehnologiji obrade - Poznaje

mogućnosti upotrebe računara u mašinstvu – zavarivanju

- Oblikuje dopise i druga dokumenta i štampa ih

- Izrađuje jednostavne crteže zavarenih spojeva: crta, kotira i označava simbole pojedinih šavova i postupaka zavarivanja

- Štampa urađene

- Stiče pozitivnu

orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - Prikazivanje

automatskih linija za zavarivanje, rezanje i ispitivanje spojeva pomoću CD-a i projektora (diskusije, komentari i analize)

26



crteže - Oblikuje

jednostavan tabelarni prikaz, sortira ispis po abecedi i grafički predstavlja rezultate

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lazar Filković,Tehnologija rada – rezač gasom, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 1999. - Tehnologija obrade I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997. - Milenko Jovičić, Dragomir Nikolić, Vitomir Đorđević, Miodrag Pantić, Stevan Simić - Tehnologija obrade I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1997. - Nikola Prgomelja, Nebojša Pribićević, Opšta mašinska praksa za I razred mašinske

škole, Zavod za školstvo, Podgorica, 1992. - Spasoje Drapić Mašinski elementi I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 1995. - Radoje Mirković, Radoje Mirković, Mašinski materijali za I razred mašinske škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa multimedijalnim CD-om, - LCD projektor, - Projektor sa slajdovima, - Šeme, crteži. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju pismeni radovi

učenika (kontrolne vježbe, testovi) - najmanje po jedan u klasifikacionom periodu i usmeni odgovori učenika (najmanje jedna u toku klasifikacionog perioda). Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu, od kojih najmanje jedna mora biti sa usmene provjere znanja. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi napredovanja i završetak predmeta - Prelazna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer, diplomirani inženjer metalurgije, diplomirani

inženjer tehnologije

27

10. Povezanost predmeta Povezanost sa predmetom Znanja

Predmet Znanja - Uvod u zavarivanje - Metali i legure - Površinska zaštita - Ispitivanje materijala

- Praktična nastava - Vrste materijala za zavarivanje i njihova zavarljivost

- Površinska zaštita (vrste i materijal)

- Pribori za stezanje - Oprema i uređaji za

zavarivanje - Uređaji za zavarivanje - Uređaji za zavarivanje

28

1.2.3. UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE 1. Naziv predmeta: UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I II 56 16 72 III 52 14 66

Ukupno 108 30 138 Teorija - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe Vježbe - odjeljenje se ne dijeli na grupe 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici će: - poštovati ekološke zahtjeve i razvijati osjećaj za ekonomičnu upotrebu

materijala; - razviti osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu; - ovladati stručnom terminologijom, neophodnom za komunikaciju u struci; - usvojiti osnovna znanja o tehnološkim postupcima spajanja materijala i izradi

djelova; - sticati osnovna znanja o urađajima i njihovim karakteristikama; - ovladati znanjem i vještinama principa rada uređaja; - ovladati znanjem i vještinama izbora metala za spajanje i potrebnog alata; - ovladati znanjem i vještinama o izboru komada koji se spajaju, izvoru toplote i

poprečnom presjeku; - ovladati tehnološkim postupkom spajanja i rezanja elemenata, podsklopova i

sklopova; - osposobljavati za samostalan rad; - sticati praktična znanja o pravilonom korišćenju sredstava zaštite na radu i

zaštite životne sredine;

29

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Uređaji za ručno elektrolučno zavarivanje - Definiše

elektricitet, objašnjava atomsku strukturu, princip provođenja elektriciteta kroz metale, provodnike

- Pojašnjava proticanje elektriciteta, vrste struja, naelektrisanje, kondezatore, uzemljenje

- Objašnjava naelektrisane jone, plazmu, proticanje jona, kratki spoj, mjerenje elektriciteta

- Zna Omov zakon, šta je snaga i energija, šta je magnetizam

- Poznaje procese u zavarivačkom luku,

- Objašnjava radni ciklus uređaja i volt-ampersku spoljnu karakteristiku

- Objašnjava magnetno polje u zavarivačkom luku i njegovo dejstvo

- Objašnjava specifičnosti zavarivačkog luka,

- Zna šta je napon praznog hoda, režimi rada pri zavarivanju izvora za napajanje

- Poznaje izvore naizmjenične i jednosmjerne struje za napajanje

- Definiše pojam

- Razlikuje naizmjeničnu i jednosmjernu struju

- Mjeri elektricitet - Analizira otpor,

toplotu i snagu, određuje veličinu kabla za napajanje izvora struje

- Prepoznaje suštinu rada transformatora i generatora,vrste struje kao i vrste talasa naizmjenične i jednosmjerne struje

- Zna rad i principe ispravljača

- Vrši poređenje spoljne karakteristike različitih uređaja

- Analizira vrste zavarivačkog luka i stepen korisnog dejstva postupaka zavarivanja

- Razlikuje osnovne parametre izvora napajanja

- Vrši klasifikaciju izvora napajanja, zna šta je direktni i obrnuti polaritet

- Prepoznaje suštinu postupka REL zavarivanja i granice njegove primjenjivosti

- Razvija osjećaj o prednostima i nedostacima REL zavarivanja

- Razlikuje i uočava osnovne pojmove u

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju

- Navikava se na samokontrolu


- Razvija pouzdanost u radu

- Zavarivačka radionica

- Upotreba projektora za demonstraciju opreme

30



ručnog elektrolučnog zavarivanja, njegove prednosti kao i nedostatke

- Upoznaje se sa dodatnim materijalom za zavarivanje, odnosno elektrodama za REL zavarivanje

- Razlikuje vrste elektroda, njihov sastav, oblogu i upoznaje se sa osnovnim pojmovima proizvodnje elektroda

- Poznaje podjelu i označavanje REL zavarivanja i elektroda, prema standardima

- Navodi osnovne izvore struje za REL zavarivanje, odnosno osnovnu klasifikaciju izvora napajanja

- Pojašnjava termine: transformator, ispravljač, rotacioni pretvarač, agregat i inverter

- Navodi mogućnosti upotrebe i ograničenja svakog od pojedinačnih izvora struje, odnosno zna njihove prednosti i mane

- Objašnjava rad transformatora, njegove prednosti i mane kao i mogučnosti

opremi za zavarivanje

- Analizira osnovne zahtjeve za izvore napajanja za ručno elektrolučno zavarivanje

- Vrši poređenje svih izvora struje i uočava oblasti primjene različitih tipova izvora za napajanje

- Određuje prednosti i mane svih uređaja i prema tome planira mogućnost njihove primjene u određenim situacijama

- Vrši korekciju i podešavanje parametara režima zavarivanja, zna uticaj jačine struje odnosno napona na kvalitet zavarivanja

- Vrši poređenje rada naizmjeničnom i jednosmjernom strujom, kao i njihovu primjenu u različite svrhe

- Razlikuje vrste elektroda u zavisnosti od upotrebe

- Rukuje i upotrebljava invertere za zavarivanje, mijenja polaritet elektroda

- Zna da priključi polikabal za TIG zavarivanje na inverter za REL

- Analizira mogućnosti multifunkcionalnih

31



primjene, - Obrazlaže rad

ispravljača za zavarivanje,

- Definiše rad pretvarača i agregata, kao i mogućnosti i ograničenja njegove primjene,

- Objašnjava invertere za zavarivanje (ograničenja i prednosti u upotrebi)

- Objašnjava upotrebu elektronike kod aparata za zavarivanje

- Obrazlaže osnovne djelove uređaja i pribora za REL zavarivanje

- Upoznaje multifunkcionalne uređaje za zavarivanje

uređaja za zavarivanje

Uređaji za elektrolučno zavarivanje u zaštitnoj atmosferi - Definiše pojam

elektrolučnog zavarivanja u zaštitnoj atmosferi, kao i njihovu osnovnu podjelu

- Poznaje podjelu i označavanje kako postupka zavarivanja tako i dodatnog materijala prema standardima

- Definiše osnovne sastavne elemente uređaja za MIG-MAG zavarivanje

- Demonstrira vještinu operativne

- Prepoznaje suštinu postupka MIG-MAG-TIG zavarivanja, kao i njihove bitne karakteristike

- Uočava prednosti svakog pojedinačnog primjenjenog postupka u zavisnosti od upotrebljavanog dodatnog materijala kao i zaštitnog gasa,

- Vrši poređenje primjenjenih žičanih elektroda kao i zaštitnog gasa za MIG-MAG zavarivanje, zna


- Navikava se da vrši samokontrolu u toku rada

- Jača samosvjesnost i samouvjerenost



32



upotrebe samog izvora struje za MIG-MAG zavarivanje

- Nabraja mogućnosti primjene naizmjenične i jednosmjerne struje kod TIG zavarivanja

- Objašnjava sastavne djelove aparata za TIG zavarivanje

- Nabraja sastavne djelove i opisuje uređaje i pribor za zavarivanje

- Demonstrira vještinu upotrebe izvora struje za TIG zavarivanje

- Definiše osnovne vrste prenosa dodatnog materijala pri zavarivanju,

- Nabraja zaštitne gasove, zna njihove osobine i mogućnosti upotrebe,

- Upoznaje multifunkcionalne uredjaje za zavarivanje

- Objašnjava mogućnosti mehanizacije i automatizacije zavarivanja

šta je mješač gasova i mogućnosti njegove upotrebe

- Upotrebljava sve vrste dodatnih materijala, zna prednosti i ograničenja svakog od njih

- Pravi razliku između naizmjenične i jednosmjerne struje kod TIG zavarivanja

- Vrši korekciju i podešavanje parametara režima zavarivanja

- Shvata suštinsku razliku navedenih postupaka i primjenjuje i opredjeljuje se za onaj za koji ocijeni da će dati najviši kvalitet u zavisnosti od zahtjeva

- Razlikuje sve uređaje za MIG-MAG-TIG zavarivanje,

- Analizira mogućnosti multifunkcionalnih uređaja za zavarivanje

- Planira i upotrebljava lična zaštitna sredstva

Uređaji za elektrootporno zavarivanje - Definiše pojam

elektrootpornog zavarivanja

- Nabraja osnovnu podjelu elektrootpornog

- Uočava suštinu zavarivanja električnim otporom

- Razlikuje postupke elektrootpornog

- Uviđa važnost povezivanja teorije i prakse

- Razvija osjećaj odgovornosti prema ispunjavanju radnih



33



zavarivanja - Navodi izvedbu

konstrikcije uredjaja za zavarivanje električnim otporom

- Poznaje suštinu svakog pojedinačnog postupka, zna mogućnosti primjene u određenim oblastima

- Definiše struju kod uređaja za zavarivanje, zna osnovni parametar električnog otpora i njegovog dejstva na metal

- Nabraja osnovne djelove klasičnog uređaja za zavarivanje električnim otporom, odnosno osnovne elemente tih uređaja

- Navodi i razumije šta su elektrode za elektrootporno zavarivanje, kao i njihovu razliku u odnosu na druge postupke

- Objašnjava šta je transformator kod ovih mašina kao i njegov značaj za ovo zavarivanje

- Zna da uključi, isključi i podesi mašinu, zna sve komande i prekidače, sklopove i osigurače

zavarivanja - Vrši upoređenje

svih postupaka zavarivanja sa električnim otporom

- Uočava suštinu spajanja metala električnim otporom

- Analizira uticaj režima zavarivanja na kvalitet dobijenog spoja

- Razlikuje upotrebu elektroda u zavisnosti od parametara rada

- Razlikuje uređaje za zavarivanje sa električnim otporom uz primjenu svih mjera tehničke zaštite

- Određuje parametre za tačkasto, linijsko ili šavno zavarivanje

obaveza - Stiče

samopouzdanost i sigurnost u radu

- Posjeta firmi sa zavarivačkom radionicom

34

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Uređaji za gasno zavarivanje - Definiše pojam

gasnog rezanja i zavarivanja, zna njegove oznake prednosti i nedostatke, kao i mogućnosti upotrebe

- Navodi gorive gasove i njihove osobine, poznaje suštinu gorivih gasova

- Poznaje načine prenošenja toplote, zna šta je sagorijevanje, zna vrste plamena

- Nabraja osnovne djelove aparature za gasno rezanje i zavarivanje

- Objašnjava praskanje u gorioniku i povratni udar plamena

- Zna da upotrijebi redukcioni ventil i ventil za povratni udar, kao i suštinu njihovog rada

- Razlikuje boce kiseonika i acetilena, kao i opasnosti pri njihovom rukovanju, zna primjenu boca za gasove kiseonik i acetilen

- Zna primjenu manometra, redukcionog ventila za boce, zna da upotrijebi višenamjenski ključ za otvaranje ventila

- Razlikuje gorive gasove i shvata njihovu opasnost pri rukovanju,

- Vrši upoređivanje različitih vrsta plamena, rukuje i podešava različite vrste plamena, vrši korekciju plamena

- Shvata redukcioni ventil, kao i značaj njegove upotrebe

- Upoređuje rukovanje gorionikom sa različitim diznama u zavisniosti od debljine materijala

- Upoznaje se sa čitavim sistemom kao i baterijama za gas

- Uočava ograničenje gasnog rezanja i zavarivanja kao i njegove prednosti

- Razlikuje redukcione ventile (manometre), za različite gasove, zna njihov značaj i svrhu

- Upotrebljava i primjenjuje redukcioni ventil za kiseonik

- Upotrebljava i primjenjuje redukcioni ventil za acetilen

- Uočava značaj nepovratnog ventila

- Planira i upotrebljava lična zaštitna sredstva

- Navikava se na pouzdan rad

- Samostalno planira i izvodi rad

- Usvaja načela zdravog života



35



- Poznaje znakove upozorenja za rad sa posudama pod pritiskom

- Obrazlaže upotrebu baterija za gasno rezanje i zavarivanje, kao i velikih rezervoara, zna šta je razvod gorivih plinova

- Demonstrira bezbjedno rukovanje i skladištenje boca za gasove pod pritiskom

Uređaji za aluminotermijsko zavarivanje - Definiše pojam

aluminotermijskog zavarivanja kao i mogućnosti njegove primjene

- Nabraja materijal i opremu za zavarivanje

- Objašnjava postupak pripreme zavarivanja AT postupkom

- Demonstrira postupak AT zavarivanja

- Poznaje karakteristike pri AT zavarivanju različitih šina (materijala)

- -Poznaje dodatnu opremu za AT zavarivanje

- Razlikuje moguću prednost AT zavarivanja u odnosu na druge postupke za zavarivanje šina

- Rukuje sa kompletnim materijalom za zavarivanje, livnim loncima, brenerima, posudama za šljaku itd.

- Analizira kompletnu pripremu za AT zavarivanje

- Analizira naknadno obrađivanje metala vara nakon AT zavarivanja

- Upoređuje specifičnosti kod siječenja i predgrijavanja sa acetilenom / kiseonikom ili kiseonik / benzin

- Prepoznaje greške kod AT zavarivanja,

- Razvija osjećaj za uključivanje u timski rad

- Povezuje uzroke i posledice

- Posjeta zavarivačkoj radionici Željeznice Crne Gore

- Upotreba projektora za demonstraciju opreme i praktičnog zavarivanja na terenu

36



Uređaji za hladno zavarivanje - Upoznaje, opisuje i

objašnjava osnovni princip zavarivanja na hladno (materijali, alati, parametri, postupak i oprema)

- Zna mogućnosti njegove primjene

- Potreban pritisak i alat za spajanje

- Potrebnu opremu

- Interpretira osnovni princip zavarivanja na hladno

- Određuje potreban pritisak i alat za spajanje

- Razlikuje metale kod kojih se primjenjuje a kod kojeg daje najbolje rezultate

- Upotrebljava kalupe za hladno zavarivanje

- Određuje i planira način izvođenja

- Određuje potrebnu opremu

- Navikava se na red i urednost




Frikciono zavarivanje - Zna, objašnjava i

definiše: - U kom se stanju

obavlja - Kako se ostvaruje

kontakt djelova - Na koji način se

obavlja postupak spajanja

- Faze procesa zavarivanja

- Shvata kako se ostvaruje kontakt djelova

- Uočava da se koristi kod kružnog poprečnog presjeka

- Interpretira faze procesa

- Navikava se na tačnost

- Razvija osjećaj odgovornosti u ispunjavanju radnih obvaveza



Ultrazvučno zavarivanje - Zna, objašnjava i

definiše: - Osnovni princip - Uređaj i njegove

sastavne djelove - Metode primjene

(tačkasto i šavno) - Djelove koje spaja

(oblik i vrste materijala)

- Primjenu

- Interpretira osnovni princip ultrazvučnog zavarivanja

- Analizira nastajanje toplote

- Rukuje i interpretira uređaj i njegove sastavne djelove

- Razlikuje metode primjene

- Prepoznaje i određuje djelove koje spaja i vrste

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju

- Navikava se na pridržavanje propisa i normativa - CD sa

odgovarajućim materijalima


37



materijala - Određuje primjenu

Zavarivanje livačko - Zna, objašnjava i

definiše: - Osnovni princip - Gdje se koristi - Pripremanje ivice u

zavisnosti od debljine spoja

- Proces spajanja

- Interpretira osnovni princip

- Određuje primjenu livačkog zavarivanja

- Određuje hemijski sastav osnovnog i rastopljenog metala

- Analizira i određuje debljinu i postavljanje komada koji se spajaju u početni položaj

- Interpretira proces spajanja






Zavarivanjem elektronskim snopom - Zna, objašnjava i

definiše: - Osnovni princip - Dobijanje toplote - Gdje se

primjenjuje - Uređaj i njegove

sastavne djelove - Efekat “dubokog

zavarivanja” i njegove faze

- Prednosti i nedostaci ovog postupka

- Analizira i interpretira osnovni princip

- Analizira dobijanje toplote

- Određuje gdje se primjenjuje

- Uočava i razlikuje uređaj i njegove sastavne djelove

- Interpretira efekat “dubokog zavarivanja” i razlikuje njegove faze

- Upoređuje prednosti i nedostatke postupka


- Razvija moć zapažanja

- Razvija pozitivan stav prema zdravlju



- Prezentacija sa

diskusijom

Zavarivanje laserom i plazmom - Zna, objašnjava i

definiše: - Osnovni princip

zavarivanja laserom

- Generisanje toplote

- Gdje se primjenjuje i na koje materijale

- Analizira i interpretira osnovni princip zavarivanja laserom

- Shvata generisanje toplote

- Određuje gdje se primjenjuje i na koje materijale

- Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu





38



- Prednosti i nedostatke postupka

- Uređaj i njegove sastavne djelove

- osnovni princip zavarivanja plazmom

- Gdje se primjenjuje

- Prednosti i nedostatke u odnosu na TIG postupak

- Oprema za zavarivanje

- Upoređuje prednosti i nedostatke postupka

- Uočava i razlikuje uređaj i njegove sastavne djelove

- Analizira i interpretira osnovni princip zavarivanja plazmom

- Shvata generisanje toplote

- Određuje gdje se primjenjuje

- Upoređuje prednosti i nedostatke u odnosu na TIG postupak

- Uočava i određuje opremu za zavarivanje plazmom

- Navikava se na red i urednost

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Bogoljub Bajić, Darko Bajić Priručnik: Suština i tehnika postupaka električnog

zavarivanja topljenje metala i njihovih legura;“ Varstroj ” d.d. Lendava, “ Montavar metalna nova” d.o.o. Maribor, “ Bajić – GBB ” o.d. Podgorica 2005

- Milenko Rakin Zavarivanje i srodni postupci, Novinsko-izdavačka radna organizacija tehnička knjiga, Beograd 1981 ,

- Milorad Teslić, Dragoljub Zlatanović, Tehnologija rada elektrozavarivača za mašinske škole,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd 1998

- Omer Pašić, IP Zavarivanje“ Svjetlost ” d.d. , Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Sarajevo 1998

- Milan M. Vukčević, Miodrag V Bulatović, Uvod u proizvodne tehnoligije II, CID Podgorica 1996

- E.V.Sokolova, Inženjersko tehnički priručnik”Zavarivanje”1,2,3,4, RAD, Beograd 1979.

- Milenko Rakin,Zavarivanje i srodni postupci,NIRO “Tehnička knjiga”,Beograd, 1981.

- A.Majstorović, M.Jovanović, Tehnološko-metalurški osnovi zavarivanja, lemljenja i lijepljenja,”Naučna knjiga”, Beograd 1985.

- D.Smith,Vještina i tehnologija zavarivanja,”V.Karadžić”,Paraćin 1995. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena: grafoskom, uzorcima

različitih materijala, računarom sa multimedijskim paketom softverom za prikaz metoda zavarivanja

39

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika. Učenik mora biti ocijenjen na kraju svakog klasifikacionog perioda. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Prelazna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer; - Profesor Mašinstva. 10. Povezanost predmeta


- Uređaji za zavarivanje - Tehnologija - Oprema i uređaji za zavarivanje

- Uređaji za zavarivanje - Praktična nastava - Oprema (transformator, ispravljač,rotacioni pretvarač,agregat, invertor

- Uređaji za MIG_MAG,TIG zavarivanje

- Uređaji za elektrootporno zavarivanje

- Uređaji i oprema za gasno zavarivanje

- Uređaji i oprema za aluminotermijsko zavarivanje

40

1.2.4. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I II III 33 33

Ukupno 33 33 3. Opšti ciljevi nastave Kroz nastavu predmeta učenik će: - razviti preduzetničke sposobnosti; - steći osnovna znanja o razvoju biznis ideje; - steći osnovna znanja o izradi biznis plana; - steći osnovna znanja i vještine za osnivanje i vođenje privrednog društva; - razvijati sposobnost komunikacije i rad na računaru; - osposobiti se za rad u timu.

41

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Biznis ideja i biznis plan Biznis ideja - Upoznaje pojam

biznis ideja - Opisuje nastanak

biznis ideje - Nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- Nabraja moguće vrste djelatnosti

- Suočavajući argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- Opisuje pojam biznis plan

- Uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja pordške kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

Elementi biznis plana - Upoznaje pojmove

vizija, misija, strategija, ciljevi

- Razlikuje pojmove vizija, misija, strategija

- Kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- Upoznaje postupak istraživanja tržišta

- Kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja tržišta na novom primjeru

- Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- Izvodi zaključke o potencijalnim kupcima/korisnicima usluga

- Razvija kreativnost - Razvija sposobnost

postizanja kompromisa

- Razvija analitičko

mišljenje - Razvija

odgovornost u radu - Razvija

komunikativnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- Uočava važnost

očuvanja zdrave životne sredine

- Razvija marljivost i

preciznost

- Poželjno je učenicima ukazati na primjere uspješnih preduzetnika

- Organizovati

gostovanje predstavnika realnog privrednog društva

- Primjena tehnika

za unapređenje razmišljanja, npr. eksperiment Šest šešira

- Kao model može da

posluži biznis plan realnog privrednog društva

- Pripremiti

integralnu cjelinu od elemenata biznis plana

42



- Upoznaje pojam i elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i distribucija

- Upoznaje pojmove marketing plan i plan prodaje

- Vrši opis proizvoda/usluge

- Sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda/usluge

- Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala

- Kroz primjere obrazlaže moguće načine distribucije

- Kroz primjere objašnjava značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge

- Opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- Objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- Izrađuje plan očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- Rezimira biznis plan

- Prezentuje biznis plan

- Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje preduzeća Ime privrednog društva - Nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- Opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti

Vizuelni identitet privrednog društva - Upoznaje elemente

i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

- Oblikuje vizuelni identitet privrednog društva

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

- Približava se struci

kroz praktičan rad

- Rad u grupama: učenici predlažu moguća rješenja a nakon toga,

- Kroz diskusiju donose odluku

- Rad na računaru: učenici koriste programe za obradu teksta i slika

vježbe: - Izrada organograma

43



Registracija privrednog društva - Upoznaje postupak

registracije privrednog društva

- Opisuje moguće oblike organizovanja privrednog društva

- Popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- Sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

privrednog društva

Otvaranje računa kod poslovne banke - Opisuje postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

- Popunjava formulare za otvaranje računa kod poslovne banke

- Obavlja postupak otvaranja računa kod poslovne banke

Poslovni kodeks preduzeća - Upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- Nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog društva

- Uočava važnost poštovanja poslovnog kodeksa privrednog društva za njegov uspješan rad

Organizaciona struktura privrednog društva - Upoznaje tipove

organizacione strukture privrednog društva

- Pronalazi sličnosti i razlike između različitih tipova organizacionih struktura privrednog društva

Poslovanje privrednog društva - Upoznaje različite

nivoe upravljanja privrednim društvom

- Upoznaje postupak zasnivanja radnog odnosa u privrednom društvu

- Pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- Popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- Nabraja i opisuje aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- Šalje, prima i raspoređuje poštu i druge službene materijale

- Upoznaje zanimanje kroz praktičan rad

- Stiče radne navike - Razvija analitičko

mišljenje - Podstiče razvoj

odgovornosti

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

- Upotrebljava

kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, štampač)

- Rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta, slika, programe za elektronsku

44



- Upoznaje vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje

komunikaci-ju vježbe: - Izrada reklamnog

materijala

- Opisuje postupak obračuna zarada

- Opisuje način obračuna poreza i doprinosa

- Upoznaje blagajničke poslove

- Upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- Kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

- Obavlja blagajničke poslove

- Obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vukotić V.: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996. - Bogdanović D., Ivanišević G.: Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004. - Dragišić D., Ilić B., Medojević B., Pavlović M.: Osnovi ekonomije za drugi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2004. - Manojlović J., Ignjatović S.: Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, 2005. - Rajović R.: Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2004. - Publikacija Moj biznis – Montenegro Biznis Alijansa Podgorica, 2004. - Kako započeti sopstveni biznis – Hauard Potit – CID Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica sa najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom

opremom, fax, telefon, skener, štampač i fotokopir aparat. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika Provjeravaju se i ocjenjuju: - usmeni odgovori (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu), - pisani radovi učenika (testovi, eseji, domaći zadaci), - rad na vježbama (najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu). Ocjenjuje se razumijevanje i zainteresovanost učenika za rad, urednost, preciznost, tačnost, kreativnost i slično. Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u klasifikacionom periodu. Opšta ocjena na kraju godine izvodi se iz zaključnih ocjena u pojedinim klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Prelazna ocjena na kraju školske godine.

45

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema – diplomirani ekonomista. 10. Povezanost predmeta


- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje internet sajta - Izrada reklamnog materijala

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet - Korišćenje računarskih

programa kao vida komuniciranja

46

1.3. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I 360 360 II 432 432 III 660 660

Ukupno 1452 1452 Praksa - odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika u I razredu Odjeljenje se dijeli u grupe do 12 učenika u II razredu Odjeljenje se dijeli u grupe do 8 učenika u III razredu 3. Opšti ciljevi nastave U okviru predmeta učenici: - razvijaju smisao za organizovan rad, tačnost, sistematičnost i urednost; - usvajaju osnovna znanja o tehnološkim postupcima obrade materijala i izrade

djelova; - usvajaju osnovna znanja o zavarivanju i njihov značaj za život; - ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komunikaciju u struci; - razvijaju odgovornost odnosa prema sredstvima za rad, racionalno korišćenje

sredstava, materijala i energije; - razvijaju intelektualne sposobnosti za samostalan rad-planiranje , izvođenje i

kontrolu rada; - upoznavaju se sa principom rada uređaja i postrojenja, neophodnog za kvalitetno

obavljanje radnih zadataka; - upoznavaju se sa potrebnim materijalima i njihovim osobinama; - upoznavaju se sa projektnom dokumentacijom; - osposobljavaju se za izvođenje osnovnih postupaka REL zavarivanja, MAG; MIG i

TIG postupaka zavarivanja, gasnog zavarivanja, rezanja i navarivanja; - osposobljavaju se za izvođenje lemljenja; - stiču osnovna znanja iz kontrole zavarenih spojeva i otklanjanja nastalih grešaka; - razvijaju navike koje doprinose unapređenju i zaštiti prirode, životne i radne

sredine;

47





Uvod - Upoznaje radionicu

i radna mjesta - Upoznaje se sa

radnom i tehnološkom disciplinom na radnom mjestu i njegovim održavanjem

- Navodi osnovne uzroke povreda na radu, objašnjava pojam zamora i ulogu odmora, važnost osvjetljenje i mikroklime u radnim prostorijama

- Nabraja i objašnjava:

- mjere i sredstva zaštite od električne struje

- mjere i sredstva zaštite od električnog luka

- mjere i sredstva zaštite od mehaničkih povreda

- uzroke i sredstva zaštite u različitim uslovima izvođenja zavarivanja (zatvoren prostor, otvoren prostor, zavarivanje pod vodom, zavarivanja na visini ...)

- pružanje prve pomoći

- Za konkretne zadate situacije opasnosti na radnom mjestu predlaže mjere i sredstva zaštite

- Stiče radne navike

- Razvija osjećaj odgovornosti, saradnje, očuvanja zdravlja i okoline, urednosti, tačnosti, preciznosti prema radnom mjestu i zanimanju

- Učenici se upoznaju sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave

- Svaki učenik samostalno vodi dnevnik

- Dnevnik se ovjerava na kraju školske godine

- Učenik je dužan da čuva dnevnik praktične nastave iz svih razreda, jer se ovjereni dnevnici prilažu uz prijavu na završni ispit i predstavljaju uslov za pristupanje ispitu

Mjerenje i kontrolisanje - Definiše pojam

mjerenja - Definiše pojam

kontrolisanja - Navodi alate za

- Mjeri dužine radioničkim lenjirima, metrima i pantljikom

- Pomoću šestara

- Jača samouvjerenost i pouzdanost u radu

vježbe: - Mjerenje dužina

pomoću pomičnog - mjerila sa

nonijusom,

48



mjerenje dužina i uglova i objašnjava princip rada sa njima

različitih vrsta prenosi mjere sa radnog predmeta na alat i obrnuto

- Mjeri dužine - univerzalnim

mjerilom sa nonijusom

- Mjeri mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje i za mjerenje dužina

- Ispituje pravilnost obrtanja vratila, paralelnost površina komparatorom

- Bira i pravilno kontroliše tolerancijskim mjerilima

- Kontroliše uglove kontrolnicima

- Kontroliše površine lenjirima i libelama

- Čisti i održava radno mjesto alat i pribor

- mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje

- Mjerenje i kontrolisanje uglova pomoću ugaonika, uglomjera, šablona

- Kontrola zazora i zaobljenja

Pribor, uređaji, materijal: - cijevi,limovi,profil, mašinski elementi, pomično mjerilo, mikrometar, granična mjerila, komparator, ugaonik, uglomjer, libela, šabloni, kontrolnici zaobljenja

Pribor za stezanje i pridržavanje - Upoznaje se sa

priborom za stezanje i pridržavanje

- Navodi pravila stezanja

- Navodi i objašnjava pravila održavanja i čuvanja pribora za stezanje i pridržavanje

- Postavlja radni predmet u pribor za stezanje

- Steže radni predmet mehaničkim priborom (steznom glavom, mengelama, šapama, ekscentrima, oprugama)

- Pridržava radne predmete različitim priborima za pridržavanje (glave, vratila, ključevi)

- Rastavlja, čisti,

- Prepoznaje probleme i doprinosi nalaženju rješenja

vježbe: - Stezanje i

pridržavanje radnih komada različitih geometrijskih oblika i dimenzija

Alat,pribor, materijal: - Cijevi, limovi,

profili, radni komadi različitih geometrijskih oblika i dimenzija, stezne glave, mengele, stezne šape, stezne čaure, ekscentar, opruge

49




podmazuje i sastavlja pribor za stezanje

- Pridržava se mjera zaštite na radu

Ocrtavanje i obilježavanje limova, profila i drugih materijala - Objašnjava pojam

ocrtavanja i obilježavanja na metalu i njegovu primjenu

- -Navodi alate za ocrtavanje i obilježavanje na metalu i objašnjava način rada sa njima

- Bazira radni predmet i priprema površine za ocrtavanje

- Koristeći različite alate crta i obilježava zadate centre rupa, crta paralelne linije i linije paralelne ili upravne sa ili na ose predmeta i prenosi mjere na radni predmet, crta krugove i nanosi jednake podjeljke, obilježava slovima, brojevima, bojom, prenosi elemente sa crteža u datoj razmjeri na pripremak

- Održava alat, pribor za ocrtavanje i obilježavanje

- Pridržava se pravila zaštite na radu

- Pospješuje

saradnju - Stiče osjećaj

preciznosti u radu

vježbe: - Ocrtavanje i

obilježavanje na limovina i na profilima

Potreban materijal alat, pribor: - Limovi, cijevi,

profili, magnetna prizma, lenjiri, igle za ocrtavanje, šestari, obilježivači, visinomjeri, šabloni za crtanje, ugaonici

Turpijanje - Upoznaje se sa

pravilnim držanjem tijela pri obradi

- Navodi vrste turpija, oblik zuba, vrste i finoću nasjeka

- Objašnjava način rada sa turpijama

- Određuje pravilnu visinu stege

- Bira turpiju u zavisnosti od kvaliteta obrade koji je zadat na radioničkom crtežu

- Obrađuje površine turpijanjem



vježba: - Turpijanje sa

različitim oblicima i nasjecima turpija

Alat, pribor,

materijal: - radni predmet

prizmatičnog oblika, mengele, turpije različitih vrsta

Odsijecanje materijala - Nabraja vrste - Bira sjekač vježbe:

50




sjekača i objašnjava pravila rukovanja sjekačem

- Navodi vrste makaza, uslove primjene, način rada i pravila rukovanja

- Nabraja vrste testera, način rada i pravila rukovanja

odgovarajuće geometrije u zavisnosti od materijala

- Uvježbava rad sjekačem u položenom i strmom položaju

- Siječe limove ručnim i mašinskim makazama

- Siječe šipkasti materijal (čelični, plastični, bakarni, mesingani, keramički)

- Reže materijal ručnom i mašinskom testerom

- Reže tanke predmete testerom

- Čisti i održava mašine, alat i pribor


- Razvija osjećaj za

tačnost - Navikava se na

racionalno i pažljivo izvođenje pojedinih radnih zadataka

- Navikava se na red

i zaštitu pri radu na mašinama

- Sječenje lima makazama

- Odsijecanje profila testerama

- Sječenje sjekačima

Alat, pribor, materijal: - Limovi, cijevi,

profili, pribor za stezanje, sjekači, ručne makaze, mašinske makaze, ručne testere, mašinske testere

Bušenje, upuštanje i razvrtanje - Nabraja alate i

mašine za bušenje - Objašnjava način

rada na bušilicama sa alatima za bušenje, upuštanje i razvrtanje

- Razumije pojam režima rezanja

- Navodi pravila pri bušenju

- Bira alate u zavisnosti od zahtjeva na crtežu

- Zabušuje, buši, proširuje i razvrće otvore na limovima, cilindričnim, prizmatičnim radnim predmetima


- Pridržava se mjera zaštite

- Razvija osjećaj sigurnosti i preciznosti pri radu

vježbe: - Bušenje, upuštanje

i razvrtanje rupa i otvora različitih dimenzija

Alata, pribor, materijal: - Zabušivači,

burgije, proširivači, razvrtači, limovi

Rezanje navoja - Nabraja vrste,

načine i alate za rezanje navoja

- Ručno urezuje i narezuje navoje

- Urezuje navoje na bušilici

- Uočava uticaj sredstava za podmazivanje na kvalitet navoja


- Stiče osjećaj o

potrebi sistematičnosti u radu

vježbe: - Rezanje navoja

ručno i na bušilici - Alat,pribor,

materijal: - Ureznici, nareznici,

limovi, cijevi, profili, pribor za stezanje

51





Struganje - Navodi vrste

mašina i alate za struganje

- Objašnjava postupke rada pri rezanju

- Uočava vrste strugarskih operacija

- Izrađuje jednostavnije predmete struganjem na univerzalnom strugu (struže cilindre i konuse, reže navoje)

- Održava radno mjesto

- Koristi sredstva zaštite na radu

- Stiče osjećaj

sigurnosti i preciznosti u radu

vježbe: - Struganje

jednostavnih oblika na univerzalnom strugu

- Alat,pribor,

materijal: - Strugarski noževi,

metalni pripremci

Glodanje - Nabraja vrste

mašina i alate za obradu glodanjem,

- Objašnjava postupke rada pri rezanju

- Izrađuje jednostavnije predmete glodanjem na univerzalnoj glodalici (ravna površine, izrađuje žljebove...)



- Razvija osjećaj


vježbe: - Glodanje ravnih

površina, žljebova - Alat,pribor,

materijal: - Glodala, metalni

pripremci

Brušenje - Nabraja vrste

mašina i alate za obradu brušenjem

- Objašnjava postupke rada pri brušenju

- Obrađuje jednostavnije predmete brušenjem (ručnom i mašinskom brusilicom)



- Razvija osjećaj

odgovornosti prema potrebi pridržavanja standarda u radu

vježbe: - Izvodi osnovne

operacije brušenja

Alat, pribor, materijal: - Brusevi, brusilice -

ručne i mašinske, metalni pripremci

Površinska zaštita - Navodi uzroke

korozije - Objašnjava procese

kod korozije - Poznaje procese

nanošenja hemijskih prevlaka na čeliku i lakim metalima

- Površinski zaštićuje površine: uljima i mastima, premazima od boja i lakova, prevlakama od plastičnih masa, prevlakama od metalnih masa koji ne oksidiraju, hartijom za zaštitu

- Razvija pravilan

odnos prema očuvanju materijalnih dobara

vježbe: - Površinska zaštita

metalnih površina premazima

Alat, pribor, materijal: - Metalni limovi,

cijevi, profili, masti, ulja, boje,

52




od korozije i na druge načine

- Uočava karakteristike i ocjenjuje kvalitet metalnih zaštitnih prevlaka



lakovi, hartija za zaštitu

Obrada limova - Poznaje funkciju i

postupke ravnanja, savijanja, porubljivanja, previjanja i plastičnog oblikovanja limova

- Ravna limove - Ravno savija ivice

limova - Ručno plastično

oblikuje limove - izvlači ih i razvlači

- Ispravlja profile i žice

- Savija limove i cijevi u hladnom i toplom stanju



- Navikava se na

racionalno i pažljivo izvođenje pojedinih zadataka

vježbe: - Ravnanje,

savijanje, izvlačenje i razvlačenje limova

- Ispravljanje profila i žica


cijevi, profili, čekići, prese, mašine za savijanje- ručne i mašinske

Zakivanje - Nabraja vrste

zakivanja i zakovica

- Objašnjava postupak zakivanja

- Spaja limove

hladnim i toplim postupkom zakivanja

- Razdvaja zakovane spojeve



- Razvija samopouzdanje

vježba: - Spajanje limova

hladnim i toplim zakivanjem

- Razdvajanje zakovanih spojeva


cijevi, profili, zakovice raznih oblika, oblikači, podmetači i sjekači

Uvod u zavarivanje - Navodi standarde

tehničko-tehnološke dokumentacije I propise iz oblasti zavarivanja

- Prepoznaje

dodatne materijale za zavarivanje:

- čelične oploštene elektrode za REL zavarivanje

- Razvija logično

mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

vježbe: - Priprema

materijala za zavarivanje

53




- Opisuje tehnike

zavarivanja metala i postupke zavarivanja

- Zna šta je šav - Objašnjava

obilježavanje i prikazivanje vara na crtežu

- Objašnjava

varilačke crteže - Navodi vrste

materijala za zavarivanje

- Navodi izvore opasnosti kod zavarivanja i zaštitu

- Navodi sredstva

zaštite na radu

- Žice za zavarivanje pod zaštitom praška

- Žice i šipke za zavarivanje aluminijuma i legura aluminijuma

- Razlikuje zavareni spoj, zavar i navar, oblik zavarenih spojeva, vrste šavova i tok zavarivanja

- Razlikuje vrste šavova koji su prikazani na crtežu

- Prepoznaje oznake vara na crtežu- osnovne i dopunske oznake

- Uočava razlike u obliku površine vara (ravna, ispupčena i izdubljena)

- Analizira tehničku

dokumentaciju: - sklopni crtež, - radionički crtež, - plan i tok

zavarivanja, - tehnički uslovi

namjene kontrole proizvoda i detalja

- Razlikuje materijale i njihovu zavarljivost

- Poznaje izvore opasnosti:

- električne instalacije;

- boce za gasove (opasnost od gasova);

- opasnost od požara - zračenje pri

zavarivanju - Koristi sredstva

lične zaštite na radu: zaštitno

- Stiče osjećaj lične odgovornosti prema čuvanju i održavanju opreme

- Razvija kritičko

razumijevanje odnosa tehnike, prirode i društva

- Navikava se na red

i zaštitu pri radu na mašinama

- Alat,pribor,

materijal: - Metalni limovi,

makaze, turpije, brusevi, elektrode za žljebljenje

vježbe: - Čitanje tehnološke

dokumentacije - Alat,pribor,

materijal: - Tehnološka

dokumentacija: - instrukcijski list - operacijska lista - radna lista

54




- Objašnjava

pripremu radnog mjesta

- Objašnjava

pripremu materijala za zavarivanje

odijelo, zaštitnu kecelju, kapu, potkoljenice, rukavice i nadlaktice, čizme ili cipele, maske, naočare sa zaštitnim staklom

- Rukuje izvorom struje zavarivanja sa kablovima, držačem elektrode, stezaljkama

- Koristi radni sto, pomoćne uređaje

- (šablone za sastavljanje -po potrebi)

- Koristi pomoćni alat i pribor (čekić za skidanje troske, šablone, čelične žigove,slova i brojeve)

- Koristi prenosnu sušaru

- Koristi zaštitna sredstva okoline

- (paravane) i sistem za odsisavanje gasova

- Priprema materijal za zavarivanje i koristi :

- makaze( ručne ili mašinske ),

- turpije, brusilice, bušilice,

- elektrode za žljebljenje,

- aparat za gasno rezanje

- mjerne i kontrolne alate

Navodi alat i pribor za elektrolučno zavarivanje - Objašnjava rad

aparatima za zavarivanje

- Nabraja i

- Raspoznaje aparate i karakteristike aparata za zavarivanje

- rukuje aparatima za zavarivanje

- uspostavlja i vodi

- Koristi stručni jezik

vježbe: - raspoznavanje

uređaja za zavarivanje i princip njihovog rada

55




objašnjava tehnološku dokumentaciju :

- WPS(specifikacija tehnologije zavarivanja)

- WPAR (uvjerenje o kvalifikaciji tehnologije zavarivanja)

- instrukcijski list - operacijska lista - radna lista - Nabraja osnovne

postupke zavarivanja:

- pritiskom i - topljenjem - Nabraja postupke

elektrolučnog zavarivanja

električni luk - Koristi tehnološku

dokumentaciju - čita instrukcijski

list i koristi uputstva data u njemu

- čita operacijsku listu i upravlja se prema njoj

- čita radnu listu i popunjava je

- Prepoznaje : - kovačko

zavarivanje, - zavarivanje

trenjem, - difuziono

zavarivanje - Prepoznaje - postupke

zavarivanja topljenjem:

- Elektrolučno zavarivanje,

- Zavarivanje livenjem,

- Aluminotermijsko zavarivanje,

- Zavarivanje pod troskom,

- Zavarivanje plazmom,

- Zavarivanje elektronskim snopom,

- Zavarivanje laserom

- Razlikuje postupke elektrolučnog zavarivanja :

- Otvorenim lukom (ugljenom elektrodom, punjenom žicom i obloženom elektrodom),

- Zatvorenim lukom (pod praškom i rotirajućim lukom),

56




- Opisuje uređaje za

REL zavarivanje - Objašnjava princip

rada transformatora

- Objašnjava princip

rada ispravljača - Objašnjava princip

rada pretvarača (generatora i agregata)

- Objašnjava princip rada invertera

- Zaštiti gasova (u zaštiti inertnog gasa- netopljivom ili topljivom elektrodom;

- u zaštiti aktivnog gasa- u zaštiti CO2 gasa ili u zaštiti gasnih smeša)

- Razlikuje djelove transformatora, rukuje transformatorima i zna vrijednost napona radnog i praznog hoda aparata

- Razlikuje djelove ispravljača, rukuje ispravljačem

- Razlikuje djelove pretvarača (pokretne i nepokretne) i rukuje pretvaračem

- Razlikuje izvedbe invertera i rukuje njima

- Uviđa vezu između

teorije i prakse

Uspostavljanje i održavanje zavarivačkog luka - Objašnjava vrste

elektroda za zavarivanje:

- nabraja vrste elektroda:

- ugljene (za sječenje), metalne (gole, sa oblogom i punjene)

- Navodi oznake elektrode po standardu

- Nabraja parametre zavarivanja u odnosu na poznati sastav osnovnog materijala

- Objašnjava : - Početak zavara - Vođenje elektrode

(u zavisnosti od

- Odabira elektrodu i podešava parametre (jačinu struje, napon, brzinu zavarivanja i nagib elektrode) zavarivanja u zavisnosti od vrste osnovnog materijala i njegove debljine i položaja zavarivanja

- Uspostavlja i održava zavarivački luk

- Određuje potrebu za izvođenje zavarivanja sa jedne ili dvije strane

- Jača samouvjerenost i pouzdanost u radu

vježbe : - Uspostavljanje i

održavanje električnog luka

- Alat,pribor,materijal: limovi, dodatni materijal, stege

57



učenik učenik učenik položaja zavarivanja)

- Izvođenje pravilnog nastavka

- Završetak zavara - Objašnjava

osnovne elemente zavara:

- korjen, - uvar, - lice zavara

- Izvodi zavar sa ili bez dodatnog materijala

- Izvodi rubne, preklopne, sučeone, ugaone zavare

- Izvodi zavarivanja u horizontalnom, vertikalnom, horizontalno-vertikalnom i nadglavnom položaju

- Određuje ugao vođenja elektrode u zavisnosti od položaja i tipa spoja i širine žljeba

- Vrši popunu završnog kratera

- Vrši pripremu za zavarivanje

- Određuje izvođenje korjena vara u zavisnosti od debljine osnovnog materijala

- Prepoznaje tehniku vođenja elektrode

- Određuje brzinu zavarivanja, nagib elektrode

- Vrši čišćenje korjenskog zavara (četkom, čekićem ili brusilicom)

- Izvodi uvar u zavisnosti od debljine osnovnog materijala, napona i struje zavarivanja

- Izvodi lice zavara u zavisnosti od potrebe izgleda zavara

- Koristi sredstva zaštite pri radu

vježbe : - Početak zavara,

vođenje elektrode i završetak zavara

- Alat, pribor, materijal: limovi, dodatni materijal, stege

58




učenik učenik učenik

- Demonstrira REL zavarivanje sučeonih zavara tankih i debelih limova u svim položajima

- Razlikuje postupke zavarivanja tankih limova sa jedne ili obje strane

- Uočava razlike u zavarivanju i horizontalnoj, vertikalnoj, horizontalno-vertikalnoj ravni i u nadglavnom položaju

- Priprema materijale za zavarivanje

- Vrši izbor elektroda i parametara zavarivanja

- Vrši pripajanje djelova (pozicija) za zavarivanje

- Vrši vođenje elektrode (za izradu korjena vara i njegovu popunu)

- Vrši kontrolu zavarenog spoja


- Razvija samostalnost, odgovornost i preciznost u radu

vježba: - Zavarivanje limova

u svim položajima zavarivanja (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan, nadglavni položaj, lijevom i desnom rukom)

- Alat,pribor i

materijal: - Uređaj za

zavarivanje, limovi, dodatni materijal, pribor za stezanje

- Demonstrira izvođenje provara REL postupkom kod zavarivanja sučeonih zavara "V" "X" i "K" u svim položajima i popunu vara

- Vrši pripremu materijala za zavarivanje debelih limova ( izrada "V" "X" i "K" vara)



- Vrši vođenje elektrode (za izradu korijena vara i njegovu popunu)



- Uviđa važnost očuvanja kaliteta

vježbe: - Zavarivanje

debelih limova u svim položajima zavarivanja (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan, nadglavni položaj, lijevom i desnom rukom)

- Alat,pribor i



- Demonstrira - Vrši pripremu - Razvija sposobnost vježbe:

59



ugaono zavarivanje REL postupkom zavarivanja limova u svim položajima i popunu vara

- Demonstrira

zavarivanje cijevi u položajima:

- Cijev miruje, pištolj za zavarivanje pokreće zavarivač (zavarivanje cijevi debljina zida do 6 mm i cijevi veće debljine zida )

- Cijev se okreće (rotira) pištolj za zavarivanje miruje u određenom položaju

materijala za zavarivanje tankih i debelih limova



- Vrši vođenje elektrode (za izradu korjena vara i njegovu popunu) u horizontalnoj, vertikalnoj, horizontalno-vertikalnoj ravni , u koritastom i nadglavnom položaju i vrši popunu šava



- Vrši pripremu cijevi tankog i debelog zida

- Vrši izbor elektrode i parametara zavarivanja

- Pripaja djelove za zavarivanje

- Vrši izradu korijenskog zavara

- Zavarivanje cijevi u svim položajima (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan i nadglavni i kosi položaj ose cijevi sa okretanjem cijevi i ako cijev miruje



samostalnog planiranja i izvođenja rada

- Zavarivanje ugaonih spojeva limova u svim položajima zavarivanja (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan, nadglavni položaj, lijevom i desnom rukom)

- Alat pribor i



vježbe: - Zavarivanje cijevi u

svim položajima zavarivanja : slučaj da cijev miruje ili da se okreće - osa cijevi u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno-vertikalnoj ravni, u kosom i nadglavnom položaju, lijevom i desnom rukom, uz pomoć ogledala

- Alat pribor i


zavarivanje, limovi, cijevi, dodatni materijal, pribor za stezanje

Elktrootporno zavarivanje

60



- Demonstrira: - tačkasto, - linijsko, - šavno

zavarivanje

- Razlikuje postupke tačkastog, linijskog i šavnog zavarivanja

- Razlikuje djelove uređaja za elektrootporno zavarivanje

- Priprema materijal i uređaje

- Rukuje uređajem za elektrootporno zavarivanje

- Prepoznaje tehnološke postupke elektrootpornog zavarivanja

- Primjenjuje mjere zaštite pri radu


- Razvija samouvjerenost i pouzdanost u radu

Vježbe: - Zavarivanje limova

elektrootpornim zavarivanjem

- Tačkasto , linijsko i šavno zavarivanje

- Alat pribor i


elektrootporno zavarivanje, limovi

Gasno rezanje i zavarivanje - Demonstracija

gasnog rezanja - ručno - automatsko - Demonstracija

gasnog zavarivanja: - sučeono

zavarivanje

- Razlikuje boce za gasove: kiseonik, acetilen, vodonik, propan-butan gas, prirodni gas

- Razlikuje crijeva za gasove (po boji),

- Razlikuje vrste gorionika (za grijanje i rezanje)

- Pali plamen, razlikuje vrste plamena i slučaj povratnog udara plamena

- Rukuje gorionikom i pravilno ga vodi

- Razlikuje vrste gorionika za automatsko rezanje




- Određuje dodatni

- Navikava se na racionalno i pažljivo izvođenje zadataka

- Razvija osjećaj


vježbe: - Ručno rezanje

limova različitih debljina i cijevi gasnim postupkom

- Alat, pribor i materijal:

- Limovi različitih debljina, boce za kiseonik i acetilen, Mgorionik

vježbe: - Automatsko

rezanje limova različitih debljina gasnim postupkom

- Alat, pribor i

materijal: - Limovi različitih

debljina, boce za gasove, gorionik i automat za njegovo vođenje

61



- Ugaono zavarivanje - Demonstrira

zavarivanje cijevi gasnim zavarivanjem

materijal za zavarivanje u zavisnosti od debljine materijala i hemijskog sastava iz tablica

- Vrši paljenje, podešavanje i gašenje plamena

- Razlikuje zone i temperature plamena

- Rukuje opremom za gasno zavarivanje

- Vrši sučeono zavarivanje limova u horizontalnom, vertikalnom i horizontalno-vertikalnom i nadglavnom položaju

- Kontroliše tačnost i kvalitet zavara

- Koristi mjere zaštite pri zavarivanju


- Određuje dodatni materijal za zavarivanje u zavisnosti od debljine materijala i hemijskog sastava iz tablica

- Vrši paljenje podešavanje i gašenje plamena



- Vrši sučeono zavarivanje limova u horizontalnom, vertikalnom i horizontalno-

vježbe: - Sučeono

zavarivanje limova različitih debljina gasnim postupkom, lijevom i desnom rukom


- Limovi različitih debljina, boce za kiseonik i acetilen, gorionik

vježbe: - Ugaono zavarivanje

limova različitih debljina gasnim postupkom, lijevom i desnom rukom


- Limovi različitih debljina, boce za kiseonik i acetilen, gorionik

62



- Demonstrira gasno

zavarivanje i lemljenje obojenih metala (aluminijum, bakar, mesing, bronza)

vertikalnom i nadglavnom položaju




- Određuje dodatni materijal za zavarivanje u zavisnosti od debljine materijala i hemijskog sastava iz tablica

- Vrši paljenje podešavanje i gašenje plamena



- Vrši zavarivanje cijevi u horizontalnom, vertikalnom i horizontalno-vertikalnom kosom i nadglavnom položaju ose cijevi



- Razlikuje postupke gasnog zavarivanja i lemljenja

- Na osnovu poznatog sastava materijala bira dodatni materijal za zavarivanje ili lemljenje

- Razlikuje boce za gasove (acetilen, propan-butan,

- Stiče osjećaj o


vježbe: - Gasno zavarivanje

cijevi u svim položajima zavarivanja, lijevom i desnom rukom, uz pomoć ogledala

- Alat, pribor i

materijal: - Limovi različitih

debljina, cijevi, dodatni materijal, boce za kiseonik i acetilen, pribor za stezanje

63



- Demonstrira

spajanje djelova mekim i tvrdim lemljenjem

- Demonstracija

mekog lemljenja - Demonstrira: - Tvrdo lemljenje

kiseonik) - Prepoznaje vrste

plamena i gorionika - Prepoznaje vrste

praška za čišćenje u zavisnosti od vrste materijala, kao i potrebu za predgrijavanjem

- Vrši pripremu materijala za zavarivanje ili lemljenje

- Vrši zavarivanje ili lemljenje

- Kontroliše tačnost i kvalitet zavarenog (zalemljenog ) spoja

- Koristi sredstva zaštite pri zavarivanju

- Razlikuje postupak mekog i tvrdog lemljenja

- Vrši meko lemljenje

- Vrši izbor i pripremu osnovnog materijala, izbor dodatnog materijala i sredstava za čišćenje i praška za lemljenje (paste)

- Pravilno postavlja djelove za lemljenje i izvor zagrijavanja

- Kontroliše tačnost i kvalitet spoja

- Primjenjuje mjere zaštite pri lemljenju

- Poznaje postupak tvrdog lemljenja

- Razlikuje dodatne materijale za tvrdo lemljenje, sredstva za čišćenje i prah

- Navikava se da

samostalno planira i izvodi pojedine zadatke

vježbe: - Gasno zavarivanje

obojenih metala (aluminijuma, bakra, mesinga, bronze)

- Alat, pribor i

materijal: - osnovni materijal-

obojeni metali, gasovi, sredstva za čišćenje, dodatni materijal, gorionici za zavarivanje i ostali pribor, pribor za stezanje

vježbe: - Gasno lemljenjenje

obojenih metala (aluminijuma, bakra, mesinga, bronze)

- Alat, pribor i

materijal: - osnovni materijal-

obojeni metali, gasovi, sredstva za čišćenje, dodatni materijal, gorionici za lemljenje i ostali pribor, pribor za stezanje

vježbe: - Meko lemljenje - Alat, pribor i

materijal: - Pribor za

lemljenje, materijal, dodatni materijal, prašak za lemljenje (pasta), sredstva za čišćenje, izvor zagrijavanja

64



- Rukuje uređajem za topljenje legura i zagrijavanje materijala

- Pravilno postavlja djelove za lemljenje

- Vrši lemljenje - Kontroliše tačnost i

kvalitet spoja - Primjenjuje mjere

zaštite pri lemljenju

vježba: - Tvrdo lemljenje - Alat, pribor i

materijal: - Pribor za

lemljenje, materijal, dodatni materijal, prašak za lemljenje, izvor zagrijavanja

65

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Zavarivanje električnim postupkom u zaštitnoj atmosferi - Objašnjava izbor

dodatnog materijala i parametre zavarivanja

- Objašnjava djelove uređaja za zavarivanje MAG postupkom

- Demonstrira zavarivanje sučeonih zavara u svim položajima MAG postupkom

- Demonstrira

zavarivanje ugaonih zavara u svim položajima MAG postupkom iz jednog ili više prolaza

- Rukuje uređajem za MAG postupak zavarivanja

- Uočava karakteristike zaštitnih gasova i način njihovog korišćenja

- Razlikuje postupke zavarivanja limova sa jedne ili obje strane

- Vrši pripremu materijala



- Izvodi korijen ( ako je potrebno i vrši popunu šava )

- Kontroliše tačnost i kvalitet zavara i otklanja greške

- Primjenjuje mjere zaštite pri zavarivanju

- Priprema alat, pribor i opremu za elektrolučno zavarivanje MAG postupkom

- Odabira dodatni materijal

- Čisti i priprema ivice osnovnog materijala


- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanja za određene spojeve (napon, jačina struje, brzina žice, ugao nagiba elektrode)

- Razvija osjećaj sigurnosti i preciznosti u rad

- Pospješuje

saradnju u grupi

vježbe: - Sučeono

zavarivanje tankih limova u horizontalnoj ravni, vertikalnoj, horizontalno-vertikalnoj ravni i nadglavnom položaju, lijevom i desnom rukom

vježbe: - Sučeono

zavarivanje debelihh limova u horizontalnoj ravni, vertikalnoj, horizontalno-vertikalnoj ravni i nadglavnom položaju ("V", "X", "K" zavar)

- Alat, pribor i

materijal: - zaštitni gas, limovi

različite debljine, dodatni materijal, pribor za stezanje

- Vježba: - Ugaono zavarivanje

limova u horizontalnoj ravni, vertikalno, horizontalno-vertikalnoj ravni i nadglavnom i koritastom položaju

- Alat, pribor i

materijal:

66




- Radi korjen (ako je potrebno)

- Vrši popunu šava - Vrši termičku

obradu prije ili poslije zavarivanja (ako je potrebna)



- Aparat za zavarivanje, zaštitni gas, limovi različite debljine, dodatni materijal, pribor za stezanje

- Demonstrira zavarivanje cijevi MAG postupkom u položajima:

- cijev miruje, pištolj za zavarivanje pokreće zavarivač (zavarivanje cijevi malih debljina do 6 mm)

- cijev se okreće (rotira) a pištolj za zavarivanje miruje u određenom položaju

- Vrši izbor elektrode i parametara zavarivanja




- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanja za određene spojeve (napon, jačina struje, brzina žice ugao nagiba elektrode)

- Izrađuje korijen zavara

- Zavaruje cijevi u svim položajima (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan i nadglavni i kosi položaj ose cijevi) za slučajeve da cijev miruje i slučaj da cijev rotira oko svoje ose


- Primjenjuje mjere


- Razvija osjećaj o

potrebi zaštite na radu


svim položajima zavarivanja (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan i nadglavni i kosi položaj ose cijevi, lijevom i desnom rukom, uz pomoć ogledala

- Alat pribor i


zavarivanje, limovi, cijevi, dodatni materijal, pribor za stezanje i zaštitni gas


u svim položajima zavarivanja

- Alat, pribor i

materijal: - Aparat za

zavarivanje,(zaštit

67



- Demonstrira zavarivanje punjenom žicom

- Demonstrira

elektrolučno zavarivanje MIG postupkom:

- MIG postupak

zavarivanja visokolegiranih čelika

- MIG postupak

zavarivanja visokolegiranih čelika ugaonih spojeva

- Demonstrira MIG

postupkom zavarivanja cijevi u položajima:

- cijev miruje, pištolj za zavarivanje pokreće zavarivač (zavarivanje cijevi debljina zida do 6 mm i cijevi veće debljine zida )

- cijev se okreće (rotira) pištolj za zavarivanje miruje u određenom položaju

zaštite pri zavarivanju

- Rukuje uređajem za postupak zavarivanja punjenom žicom






- Rukuje uređajem

za MIG postupak zavarivanja

- Uočava karakteristike zaštitnih gasova i način njihovog korišćenja








- Priprema alat, pribor i opremu za elektrolučno

- Jača

samouvjerenost i samosvjesnost

ni gas), limovi, punjena žica, pribor za stezanje

vježbe: - Sučeono

zavarivanje visokolegiranih limova različitih debljina u horizontalnoj, vertikalnoj, horizontalno-vertikalnoj ravni i nadglavnom položaju ("V", "X", "K" zavar)

- Alat, pribor i

materijal: - visokolegirani čelični limovirazličite debljine, ,zaštitni gas, dodatni materijal, pribor za stezanje

vježba: - Ugaono zavarivanje

limova u u horizontalnoj ravni, vertikalno, horizontalno-vertikalnoj ravni i nadglavnom položaju i koritastom položaju

- Alat, pribor i


zavarivanje, zaštitni gas, limovi

68



- Demonstrira MIG postupak zavarivanja obojenih metala

- Demonstrira

elektrolučno zavarivanje TIG -WIG postupkom

- zavarivanje visokolegiranih čelika

- obojenih metala - Sučeono

zavarivanje TIG postupkom

- Ugaoni spojevi TIG

zavarivanjem - Demonstrira

zavarivanje TIG postupkom zavarivanja cijevi u položajima:

- cijev miruje,

pištolj za zavarivanje pokreće zavarivač (zavarivanje cijevi debljina zida do 6 mm i cijevi veće debljine zida )

zavarivanje MIG postupkom

- Odabira dodatni materijal



- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanja za određene spojeve (napon, jačina struje , brzina žice i nagib elektrode)

-Vrši pripremu materijala




obradu prije ili poslije zavarivanja ( ako je potrebna)



- Vrši Izbor elektrode i parametara zavarivanja - iz tablica



- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanja za određene spojeve (napon, jačina struje, brzina žice, ugao nagiba elektrode)

- Stiče osjećaj o


različite debljine, dodatni materijal, pribor za stezanje


svim položajima MIG postupkom zavarivanja, lijevom idesnom, uz pomoć ogledala

- Alat, pribor i


zavarivanje, zaštitni gas, limovi,cijevi različite debljine, dodatni materijal, pribor za stezanje

- Projektni rad (tema-sto za zavarivanje,50 časova)

- (metod rada-nastava orjentisana ka aktivnostima)

- Cjelokupan postupak se izvodi kroz niz faza:

- analiza uslova(namjera, tema, sredstva,

69



- cijev se okreće

(rotira) pištolj za zavarivanje miruje u određenom položaju

- Demonstrira TIG

postupak zavarivanja obojenih metala

- Uspostavlja i održava električni luk


- Zavaruje cijevi u svim položajima (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan i nadglavni i kosi položaj ose cijevi) za slučajeve da

cijev miruje i slučaj da cijev rotira oko svoje ose


- Primjenjuje mjere zaštite pri zavarivanju i zaštitnoj atmosferi

- Priprema alat, pribor i opremu za elektrolučno zavarivanje MIG postupkom

- Odabira dodatni materijal iz tablica na osnovu određenog sastava osnovnog materijala



- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanje za određene spojeve (napon, jačinu struje i brzinu žice)


- Kontroliše tačnost i kvalitet zavara i

- Razvija osjećaj za

očuvanje životne sredine

metode) - Samo rješavanje

zadatka se izvodi kroz šest faza:

-informisanje -planiranje -odlučivanje -realizacija -kontrolisanje -procjena


obojenih metala MIG postupkom zavarivanja


- Aparat za zavarivanje, zaštitni gas, limovi obojenih metala različite debljine, dodatni materijal, pribor za stezanje

Vježbe: - Sučeono

zavarivanje visokolegiranih čelika u horizontalnoj, vertikalnoj, horizontalno-vertikalnoj ravni TIG postupkom


- Limovi različite debljine, zaštitni

70



otklanja greške - Primjenjuje mjere


- Rukuje uređajem za TIG postupak zavarivanja sa ili bez dodatnog materijala

- Uočava karakteristike zaštitnih gasova i način njihovog korišćenja, odabira dodatni materijal iz tablica



- Razlikuje volframove elektrode i njihovo oštrenje u zavisnosti od osnovnog materijala




- Vrši termičku obradu po potrebi prije i poslije zavarivanja



- Priprema alat, pribor i opremu za elektrolučno zavarivanje TIG

- Razvija pravilan

odnos prema očuvanju materijalnih dobara

- Razvija osjećaj o

potrebi zaštite na radu

gas, dodatni materijal, pribor za stezanje


ugaonih spojeva TIG zavarivanjem obojenih metala




svim položajima (horizontalnom, vertikalnom, horizontalno-vertikalnom, kosom i nadglavnom položaju ose cijevi, lijevom i desnom rukom)


- Aparat za zavarivanje, zaštitni gas, limovi i cijevi različite debljine, dodatni materijal, pribor za stezanje

vježba: - Sučeono i ugaono

zavarivanje aluminijuma u svim položajima, lijevom i desnom rukom

71



postupkom - Razlikuje

volframove elektrode i njihovo oštrenje u zavisnosti od osnovnog materijala


- Odabira dodatni materijal iz tablica na osnovu poznatog sastava osnovnog materijala

- Uspostavlja i održava zavarivački luk i pravilno vodi dodatni materijal

- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanje za određene spojeve (napon, jačina struje , brzina žice i nagib elektrode)




obradu prije ili poslije zavarivanja - ako je potrebna



- Vrši izbor elektrode i parametara zavarivanja - iz tablica na osnovu poznatog sastava osnovnog materijala

- Razlikuje volframove

- Stiče naviku da vrši

samokontrolu - Navikava se na red

i urednost - Pospješuje

saradnju u grupi i kooperativan rad



72



elektrode i njihovo oštrenje u zavisnosti od osnovnog materijala




- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanja za određene spojeve (napon, jačina struje, brzina žice i nagib elektrode)


- Zavaruje cijevi u svim položajima (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan i nadglavni i kosi položaj ose cijevi) za slučjeve da cijev miruje i slučaj da cijev rotira oko svoje ose



- Priprema alat, pribor i opremu za elektrolučno zavarivanje TIG postupkom

- Odabira dodatni materijal iz tablica na osnovu određenog sastava osnovnog materijala

73



- Razlikuje volframove elektrode i njihovo oštrenje u zavisnosti od osnovnog materijala



- Koristi propisanu tehnologiju zavarivanja za određene spojeve (napon, jačinu struje, brzina žice i nagib elektrode)


- Vrši termičku obradu prije i poslije zavarivanja -ako je potrebno



- Demonstrira zavarivanje visokolegiranih čelika

- REL postupkom zavarivanja

- Na osnovu određenog sastava čelika određuje dodatni materijal i termičku obradu ( iz tablica)

- Vrši pripremu materijala za zavarivanje

- Vrši pripajanje djelova (pozicija za zavarivanje)

- Vodi pravilno elektrodu (za izradu korjena vara i njegovu popunu)


- Primjenjuje mjere



u svim položajima zavarivanja (horizontalna, vertikalna i horizontalno-vertikalna ravan i nadglavni položaj

- Alat pribor i materijal:

- Uređaj za zavarivanje, limovi, dodatni materijal, pribor za stezanje,izvor toplote za zagrijavanje i otpuštanje

74



- Demonstrira zavarivanje sivog liva

- REL postupkom zavarivanja


- Na osnovu određenog sastava sivog liva određuje dodatni materijal i termičku obradu ( iz tablica), hladno zavarivanje ili toplo zavarivanje

- Vrši pripremu materijala za zavarivanje

- Vodi pravilno elektrodu

- Vrši kontrolu zavarenog spoja (prije, u toku i poslije zavarivanja)-vizuelno penetrantima i kontrolu na nepropustljivost


vježba: - Zavarivanje sivog

liva - Alat, pribor i

materijal: - Uređaji za

zavarivanje, materijal-sivi liv, dodatni materijali, pribor za stezanje

- izvor toplote za zagrijavanje i otpuštanje, čekići, bušilice, elektrode za žljebljenje

Rad na automatima za zavarivanje sa prahom - Opisuje rad na

automatima za zavarivanje pod prahom

- Prepoznaje djelove aparature za EPP: (ispravljač, komandni ormarić, glava, kolica,( ili okretni sto), rezervoar za prašak i peć za sušenje praha)

- Primjenjuje propisanu žicu i prašak u zavisnosti od hemijskog sastava i debljine osnovnog materijala i vrši regeneraciju praha

- Priprema i čisti površine za zavarivanje

- Pričvršćava lim na podloške ili na pozicioner

- Navikava se na kooperativan rad

vježbe: - Navarivanje

automatima pod prahom

- Alat, pribor i

materijal:limovi, automat za zavarivanje, osnovni materijal, dodatni materijal, prašak

75



- Demonstrira rad

punjenom žicom

- Zavaruje sučeono spojeve "I", "V", "K". sa podmetačima od bakra ili praška

- Prepoznaje moguće greške zavarivanja, uzroke i posledice grešaka


- Razlikuje djelove i zadatak uređaja za zavarivanje

- Rukuje uređajem za zavarivanje

- Vrši pripremu materijala, i određuje potrebu za zaštitnim gasom





- Stiče naviku da

koristi stručni jezik

vježbe: - Sučeono i ugaono

zavarivanje punjenom žicom u svim položajima

- Alat, pribor - materijal: - limovi-osnovni

materijal, punjena žica

Zavarivanje ostalim postupcima - Nabraja ostale

postupke zavarivanja

- Razlikuje postupke: aluminotermijsko zavarivanje, hladno, frikciono, indukciono, ultrazvučno zavarivanje, zavarivanje laserom, elektronskim snopom, plazmom, podvodno zavarivanje, zavarivanje eksplozijom

- Stiče osjećaj o sistematičnosti u radu

vježbe : - Posjeta radnim

organizacijama koje se bave ovim postupcima zavarivanja

Kontrola zavarenih spojeva - Opisuje kontrolu

prije, kontrolu u toku zavarivanja i

- Kontroliše pripremljene žljebove za


Vježba: - Kontrola zavara

prije, u toku i

76



poslije zavarivanja - Opisuje kontrole

bez razaranja - Opisuje kontrole

razaranjem - Otklanjanje

grešaka u zavarenom spoju

zavarivanje - Kontroliše

pripojene djelove i pripremu za zavarivanje

- Kontroliše parametre zavarivanja (prema uputstvu)

- Kontroliše upotrebu dodatnog materijala, žice, praha

- Kontroliše tehniku rada

- Vizuelno kontroliše oblik i kvalitet zavara i prepoznaje greške

- Ispituje varove na nepropustljivost i vrši ispitivanje penetrantima

- Razlikuje ispitivanja na:

- kidanje, savijanje, žilavost i tvrdoću

- Prepoznaje vrste i uzroke grešaka u zavaru, kao i postupak sprečavanja grešaka i nastajanje napona

- Prepoznaje greške i način njihovog otklanjanja

- Brusi, elektrolučno ili gasnim postupkom žljebi mjesta grešaka u zavaru

- Otklanja greške odgovarajućim postupkom zavarivanja

- Jača

samouvjerenost i samosvjesnost u radu

- Navikava se na

samokontrolu

posle zavarivanja vježba: - Vizuelna kontrola

zavarenih spojeva - Sredstva: - penetrante - zavareni uzorci - Posjeta firmi koja

se bavi ispitivanjem i kontrolom zavara

77

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Opšta mašinska praksa za I razred mašinske škole: Nikola Prgomelja, Nebojša

Pribićević- Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995. god. - Osnovi mašinstva za I i II stepen stručne spreme mašinske struke OOUR "Stručna

knjiga", Beograd, 1982.god. Šojić Pavle i Pribićević Nikola - Elektrolučno zavarivanje u zaštiti inertnog i aktivnog gasa (MIG- MAG), Murska

Sobota 1981. god. Bogoljub Bajić - Tehnološke osnove MAG postupka zavarivanja, DUZ Srbije, Beograd, 1987.god.

Bogoljub Bajić - Priručnik: Suština i tehnika postupaka električnog zavarivanja topljenjem metala

i njihovih legura: Bogoljub Bajić, Darko Bajić, "Varstroj"d.d. Lendava, "Montavar metalna nova" d.o.o. Maribor, "Bajić- GBB" o.d. Podgorica, 2005.god.

- Tehnologija rada zavarivač- rezač gasom za I i II raz. dvogodišnje mašinske škole: Lazar Filković , Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999. god.

- Zavarivanje volframovom elektrodom -TIG- , DUZ Srbije , Beograd, 1987.god. Božidar Delić

- Zavarivanje obloženom elektrodom , DUZ Srbije , Beograd, 1987.god. M. Nikolić - Zavarivanje i srodni postupci , DTZ SRH , Zagreb, 1980.god. Živčić Milan 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Radionica sa radnim mjestima za struganje, glodanje, bušenje, brušenje; - Radionica sa radnim mjestima za zavarivača; - Modeli, uzorci alata i pribora, šeme, skice. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika U toku klasifikacionog perioda učenik treba da ima najmanje dvije ocjene, od kojih jedna treba da bude sa usmene provjere znanja. Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz: - usmenih odgovora i aktivnosti učenika na časovima; - provjere praktičnih znanja (razumijevanje poslova i zainteresovanost učenika,

urednost, preciznost, tačnost, odgovoran odnos prema alatu, materijalima, instrumentima, opremi i poštovanju propisa zaštite);

- redovnosti i kvaliteta vođenja dnevnika. Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Prelazna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Viša stručna sprema iz područja mašinstva i obrade metala, uz prethodno

obrazovanje za zavarivača, VKV, V stepen ili majstorski ispit odgovarajućeg smjera.

78

10. Povezanost predmeta Povezanost sa predmetom Znanja

Predmet Znanja - Radionički crteži - Dozvoljeni naponi,

deformacije i stepen sigurnosti

- Zavarivanje i lemljenje

- Osnove mašinstva - Tehnički crteži - Naponi i deformacije - Nerazdvojivi spojevi

- Vrste materijala za zavrivanje i njihova zavarljivost

- Površinska zaštita (vrste i materijali)

- Pribor za stezanje

- Tehnologija - Uvod u zavarivanje - Metali i legure - Površinska zaštita - Ispitivanje materijala

- Oprema (tarnsformator, ispravljač, rotacioni pretvarač, agregat, invertor)

- Uređaji za MIG,MAG,TIG, elektrootporno, gasno i aluminotermijsko zavarivanje

- Uređaji za zavarivanje - Primjena uređaja za zavarivanje

79

2. ISPITNI KATALOG Tip ispita: USMENO Nastavnik/aktiv sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu ispitnog kataloga. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 10 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. Naziv predmeta: TEHNOLOGIJA Ciljevi ispita Na ispitu ocjenjujemo: - sposobnost učenika da poveže praktična i odgovarajuća teorijska znanja; - znanja o metodama i postupcima rada u zavarivačkim poslovima; - znanja o karakteristikama i primjeni alata, pribora i uređaja koji se koriste u

zavarivačkim poslovima; - znanja o svojstvima materijala koja se koriste u zavarivačkim poslovima; - da li učenik zna da čita tehničku dokumentaciju; - upotrebu odgovarajućih mjernih i kontrolnih postupaka; - poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline; - racionalno korišćenje energije, materijala i vremena. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu Sadržaj Znanja i vještine

Svojstva materijala

- Razlikuje svojstva materijala kao funkciju vrste atoma i hemijske veze

- Analizira dijagram zatezanja dobijen ispitivanjem epruvete statičkim dejstvom sile

- Analizira mehanička svojstva materijala - Određuje zateznu čvrstoću materijala statičkim metodama - Određuje tvrdoću materijala statičkim i dinamičkim dejstvom sile - Određuje tehnološko-metalurška svojstva materijala (zavarljivost,

lemljenje) Struktura metala i legura

- Poznaje osnove kristalografije i proces kristalizacije - Koristi fazne dijagrame - Analizira svojstva legura u zavisnosti od mikrostrukture

Tehničko gvožđe - Poznaje dijagram stanja legura u sistemu Fe-C - Prati liniju očvršćavanja legure - Razlikuje vrste gvožđa - Uočava uticaj stalnih i legirajućih elemenata na svojstva čelika - Poznaje i upoređuje vrste čelika

Obojeni metali i legure

- Razlikuje i upoređuje svojstva i primjenu obojenih metala - Razlikuje legure obojenih metala - Poznaje aluminijum i legure aluminijuma - Razlikuje legure za lemljenje

Plastične mase i gume

- Poznaje pojam makromolekula - Uočava značaj i upotrebu plastičnih masa - Uočava značaj i upotrebu guma

80

Sadržaj Znanja i vještine Goriva i maziva - Razlikuje gasovita goriva i poznaje njihovu upotrebu

- Uočava svojstva i poznaje zadatak maziva Kompozitni materijali

- Razlikuje kompozitne materijale

Spajanje razdvojivim vezama

- Poznaje vrste razdvojivih veza, njihov značaj i primjenu - Zna spajanje vijcima i navrtkama - Zna spojeve pomoću klinova i čivija - Zna spojeve pomoću žljebova i ozubljenja - Poznaje spojeve pomoću konusnih površina - Poznaje spojeve čvrstim nalijeganjem - Poznaje spojeve opružno – zateznim prstenovima

Spajanje zakivanjem

- Poznaje vrste zakovanih spojeva i način zakivanja - Zna greške pri zakivanju - Poznaje vrste zakovica i materijal od koga se izrađuju - Zna da čita tehničko-tehnološku i radnu dokumentaciju - Poznaje postupak izvođenja zakivanja - Poznaje alate, pribore i opremu za zakivanje

Spajanje lemljenjem

- Poznaje meko lemljenje - Priprema lemljene spojeve - Čisti lemljene spojeve (mehaničko i hemijsko) - Poznaje vrste lemova i dodatne materijale - Zna temperaturu pri mekom lemljenju - Poznaje tvrdo lemljenje - Zna uređaje za tvrdo lemljenje - Zna dodatne materijale za tvrdo lemljenje - Razlikuje meko i tvrdo lemljenje

Spajanje zavarivanjem

- Poznaje osnovna svojstva zavarenih spojeva - Objašnjava formiranje zavarivačkog luka - Objašnjava postupak REL zavarivanja, opremu i uređaje - Poznaje i objašnjava MIG postupak zavarivanja, opremu i uređaje - Objašnjava MAG postupak zavarivanja, opremu i uređaje - Objašnjava TIG postupak zavarivanja, opremu i uređaje - Objašnjava EPP postupak zavarivanja, opremu i uređaje - Objašnjava postupak elektrootpornog zavarivanja, opremu i uređaje - Objašnjava postupak gasnog zavarivanja, opremu i uređaje - Objašnjava ostale specijalne vrste zavarivanja, opremu i uređaje - Objašnjava vrste i oznake elektroda - Zna označavanje zavarenih spojeva - Zna dimenzionisanje šavova prema debljini materijala - Zna pripremu elemenata za zavarivanje i oblike žljebova - Objašnjava način vođenja elektroda - Objašnjava različite položaje zavarenih spojeva - Zna pojam navarivanja - Poznaje metode ispitivanja zavarenih spojeva bez razaranja - Poznaje metode ispitivanja zavarenih spojeva sa razaranjem

Oblikovanje deformisanjem

- Poznaje pojmove elastične i plastične deformacije - Poznaje materijale i alate za obradu deformacijom - Navodi podjelu i objašnjava vrste obrade deformacijom

Obrada rezanjem

- Objašnjava pojam mehaničkog rezanja, opremu i uređaje - Objašnjava pojam gasnog rezanja, opremu i uređaje - Objašnjava postupak rezanja elektrodama, opremu i uređaje - Objašnjava postupak rezanja plazmom, opremu i uređaje

Termička i - Poznaje značaj termičke obrade

81

Sadržaj Znanja i vještine termohemijska obrada

- Zna primjere i primjenu termičke obrade u praksi - Zna tehnološke postupke izvođenja termičke i termohemijske obrade - Zna primjenu parametara (temperatura, vrijeme izvođenja, dodatni

materijali i oprema) u termičkoj obradi - Zna postupke, opremu i uređaje i dodatne materijale za zaštitu

metalnim prevlakama i plakiranjem Računari u tehnologiji za zavarivanje

- Poznaje mogućnosti upotrebe računara u mašinstvu i zavarivanju

Automatizacija i mehanizacija u zavarivanju

- Zna i objašnjava automatske linije i uređaje za: elektrootporno, EPP, MIG, MAG, TIG i ostale vrste zavarivanja

Dozvoljena pomagala - Tabele, katalozi, šeme veza, slike, modeli i crteži elemenata, uređaja i

postrojenja. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i

godišnjem planu rada nastavnika.

82

Naziv predmeta: UREĐAJI ZA ZAVARIVANJE

Ciljevi ispita

Na ispitu ocjenjujemo: - sposobnost učenika da poveže praktična i odgovarajuća teorijska znanja; - znanja o metodama i postupcima rada u zavarivačkim poslovima; - znanja o uređajima i njihovim karakteristikama koja se koriste u zavarivačkim

poslovima; - znanje i objašnjenje principa rada uređaja; - znanje i vještinu izbora metala za spajanje i potrebnog alata; - znanje tehnološkog postupka spajanja i rezanja; - poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline; - racionalno korišćenje energije, materijala i vremena; - da li učenik zna da čita tehničku dokumentaciju; - upotrebu odgovarajućih mjernih i kontrolnih postupaka; - poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline; - racionalno korišćenje energije, materijala i vremena. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu

Sadržaji Znanja i vještine Uređaji za ručno elektrolučno zavarivanje

- Definiše šta je elektricitet, objašnjava atomsku strukturu, princip provođenja elektriciteta kroz metale, provodnike

- Prepoznaje suštinu rada transformatora i generatora, vrste struje kao i vrste talasa naizmjenične i jednosmjerne struje

- Vrši poređenja spoljne karakteristike različitih uređaja - Objašnjava specifičnosti zavarivačkog luka - Zna šta je napon praznog hoda, zna šta su režimi rada pri

zavarivanju, izvora za napajanje - Vrši klasifikaciju izvora napajanja, zna šta je direktni i

obrnuti polaritet - Poznaje izvore naizmjenične i jednosmjerne struje za

napajanje - Definiše pojam ručnog elektrolučnog zavarivanja,

njegove prednosti kao i nedostatke - Upoznaje se sa dodatnim materijalom za zavarivanje,

odnosno elektrodama za REL zavarivanje - Razlikuje vrste elektroda, njihov sastav i oblogu - Poznaje podjelu i označavanje REL zavarivanja i

elektroda, prema standardima - Navodi osnovne izvore struje za REL zavarivanje, odnosno

osnovnu klasifikaciju izvora napajanja - Prepoznaje uređaje u praksi - Objašnjava rad transformatora, njegove prednosti i mane

kao i mogućnosti primjene - Obrazlaže rad ispravljača za zavarivanje - Definiše rad pretvarača i agregata, kao i mogućnosti i

ograničenja njegove primjene - Objašnjava invertere za zavarivanje, ograničenja i

prednosti u upotrebi, upotreba elektronike kod aparata za zavarivanje

- Vrši poređenje rada naizmjeničnom i jednosmjernom

83

Sadržaji Znanja i vještine strujom, kao i njihova primjena u različite svrhe,

- Obrazlaže osnovne djelove uređaja i pribora za REL zavarivanje

- Poznaje mogućnosti multifunkcionalnih uređaje za zavarivanje

Uređaji za elktrolučno zavarivanje u zaštitnoj atmosferi

- Definiše pojam elektrolučnog zavarivanja u zaštitnoj atmosferi, kao i njihovu osnovnu podjelu


- Prepoznaje suštinu postupka MIG-MAG-TIG zavarivanja, kao i njihove bitne karakteristike

- Definiše osnovne sastavne elemente uređaja za MIG-MAG zavarivanje

- Vrši poređenje primjenjenih žičanih elektroda kao i zaštitnog gasa za MIG-MAG zavarivanje, zna šta je mješač gasova i mogućnosti njegove upotrebe

- Pravi razliku između naizmjenične i jednosmjerne struje kod TIG zavarivanja

- Objašnjava sastavne djelove aparata za TIG zavarivanje - Shvata suštinsku razliku navedenih postupaka i

opredjeljuje se za onaj za koji ocijeni da će dati najviši kvalitet u zavisnosti od zahtjeva

- Definiše osnovne vrste prenosa dodatnog materijala pri zavarivanju

- Nabraja zaštitne gasove, zna njihove osobine i mogućnosti upotrebe

- Nabraja sastavne djelove i opisuje uređaje i pribor za zavarivanje

- Objašnjava mogućnosti mehanizacije i automatizacije zavarivanja

Uređaji za elektrootporno zavarivanje

- Definiše pojam elektrootpornog zavarivanja u zaštitnoj atmosferi, kao i njihovu osnovnu podjelu


- Prepoznaje suštinu postupka elektrootpornog zavarivanja, kao i njihove bitne karakteristike

- Definiše osnovne sastavne elemente uređaja za elektrootporno zavarivanje

- Navodi elektrode i razlikuje upotrebu u zavisnosti od parametara rada

- Definiše struju kod uređaja za zavarivanje - Shvata suštinsku razliku između uređaja za zavarivanje i

opredjeljuje se za onaj za koji ocijeni da će dati najviši kvalitet u zavisnosti od zahtjeva

- Analizira uticaj režima zavarivanja na kvalitet spoja - Određuje parametre za tačkasto, linijsko ili šavno

zavarivanje Uređaji za gasno zavarivanje - Definiše pojam gasnog rezanja i zavarivanja, zna

- njegove oznake prednosti i nedostatke, kao i mogućnosti upotrebe

- Navodi gorive gasove i njihove osobine, poznaje suštinu gorivih gasova

- Poznaje načine prenošenja toplote, zna šta je

84

Sadržaji Znanja i vještine sagorijevanje, zna vrste plamena

- Upoznaje se sa čitavim sistemom kao i baterijama za gas, poznaje gorionik za rezanje

- Upoznaje da upotrijebi redukcioni ventil i ventil za povratni udar, kao i suštinu njihovog rada

- Razlikuje boce kiseonika i acetilena, kao i opasnosti pri njihovom rukovanju, zna primjenu boca za gasove kiseonik i actilen

- Zna primjenu manometra, redukcionog ventila za boce, zna da upotrijebi višenamjenski ključ za otvaranje ventila

- Obrazlaže upotrebu baterija za gasno rezanje i zavarivanje, kao i velikih rezervoara, zna šta je razvod gorivih plinova

- Uočava značaj nepovratnog ventila Uređaji za aluminotermijsko zavarivanje

- Definiše pojam aluminotermijskog zavarivanja kao i mogućnosti njegove primjene

- Nabraja materijal za zavarivanje, kao i obrazlaže svaku pojedinu stavku

- Razlikuje moguću prednost AT zavarivanja u odnosu na druge postupke za zavarivanje šina

- Objašnjava postupak pripreme i samog zavarivanja AT postupkom, poznaje osobenosti kod zavarivanja skretnica i raskrsnica (ukrštanja)

- Poznaje osobitosti pri AT zavarivanju različitih šina (materijala), kao i zna da upotrijebi sav pripadajući alat i pribor

- Upoznaje opremu za AT zavarivanje i nabraja i obrazlaže svaku pojedinačnu stavku

Uređaji za hladno zavarivanje - Interpretira osnovni princip zavarivanja na hladno - Određuje potreban alat za spajanje - Razlikuje metale kod kojih se primjenjuje - Zna mogućnosti primjene - Zna parametre i postupak

Frikciono zavarivanje - Shvata kako se ostvaruje kontakt djelova - Interpretira faze procesa

Ultrazvučno zavarivanje - Interpretira osnovni princip - Interpretira uređaj i njegove sastavne djelove - Razlikuje metode primjene

Zavarivanje livačko - Interpretira osnovni princip - Interpretira proces spajanja - Određuje primjenu

Zavarivanje elektronskim snopom

- Analizira i interpretira osnovni princip - Određuje gdje se primjenjuje - Interpretira efekat “dubokog zavarivanja”

Zavarivanje laserom i plazmom

- Analizira i interpretira osnovni princip zavarivanja laserom

- Određuje primjenu, prednosti i nedostatke postupka - Analizira i interpretira osnovni princip zavarivanja

plazmom - Određuje gdje se primjenjuje - Zna suštinu rezanja plazmom - Objašnjava mogućnosti i ograničenja primjene rezanja

85

Sadržaji Znanja i vještine plazmom

- Zna da odredi parametre (amperaža, protok gasa i plazme, rastojanje dizne od materijala) rezanja plazmom

Dozvoljena pomagala -Tabele, katalozi, šeme veza, slike, modeli i crteži elemenata, uređaja i postrojenja. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

86

Ispitni katalog praktičnog dijela završnog ispita

Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA

Ciljevi ispita Na ispitu ocjenjujemo: - sposobnost učenika da poveže praktična i odgovarajuća teorijska znanja; - znanja o tehnološkim postupcima obrade materijala i izrade djelova; - da li zna planirati i pripremiti postupak rada, da li može prekontrolisati i ocijeniti

kvalitet rada; - da li se učenik osposobio za izvođenje osnovnih postupaka REL zavarivanja, MAG,

MIG, i TIG postupaka zavarivanja, gasnog zavarivanja i rezanja i navarivanja; - da li se učenik osposobio za izvođenje lemljenja; - da li je učenik stekao osnovna znanja iz kontrole zavarenih spojeva i otklanjanja

nastalih grešaka; - da li učenik zna da čita tehničku dokumentaciju; - sposobnost učenika da koristi odgovarajuće mjerne i kontrolne postupke; - sposobnost učenika da odabere odgovarajući postupak prilikom obavljanja

praktičnih zadataka; - poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline; - racionalno korišćenje energije, materijala i vremena. Spisak zadataka za završni ispit Zavarivanje čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i ugaono u različitim ravnima - REL postupkom zavarivanja - obloženom elektrodom (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i ugaono u različitim ravnima - MAG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje austenitnih čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i ugaono u različitim ravnima - MIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna

87

- vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i koritastom i nadglavnom položaju

- termička obrada (ako je potrebna) - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje austenitnih čeličnih limova i cijevi sučeono sa izradom korjena i ugaono u različitim ravnima - TIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju - termička obrada (ako je potrebna) - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje obojenih metala sučeono i ugaoni spojevi u horizontalnom i vertikalnom položaju - MIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju - termička obrada (ako je potrebna) - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje obojenih metala sučeono i ugaoni spojevi u horizontalnom i vertikalnom položaju - TIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju - termička obrada (ako je potrebna) - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje sivog liva- reparaturno zavarivanje (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje aluminijuma TIG postupkom zavarivanja (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju

88

- termička obrada (ako je potrebna) - kontroliše zavareni spoj Zavarivanje aluminijuma - REL postupkom zavarivanja (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - vođenje elektrode u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno vertikalnoj ravni i

koritastom i nadglavnom položaju - termička obrada (ako je potrebna) - kontroliše zavareni spoj Gasno rezanje - ručnim postupkom (na osnovu crteža) - priprema materijala za rezanje - paljenje plamena - rukovanje gorionikom za rezanje - koristi sredstva zaštite pri radu Gasno rezanje - automatskim postupkom (na osnovu crteža) - priprema materijala za rezanje - paljenje plamena - rukovanje gorionikom za automatsko rezanje - koristi sredstva zaštite pri radu Gasno zavarivanje limova i cijevi (na osnovu crteža) - priprema materijala za zavarivanje - izbor dodatnog materijala i parametara zavarivanja - pripajanje pozicija za zavarivanje - izvođenje korjena vara i njegova popuna - paljenje plamena - rukovanje gorionikom za zavarivanje - vođenje dodatnog materijala- u horizontalnoj, vertikalnoj i horizontalno

vertikalnoj ravni i koritastom i nadglavnom položaju - kontroliše zavareni spoj - koristi sredstva zaštite pri radu Uputstva za sprovođenje završnog ispita Praktični rad na završnom ispitu obuhvata samostalan rad na proizvodu ili usluzi sa odbranom, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju. Konkretan sadržaj praktičnog zadatka za završni rad definiše se i određuje na osnovu okvirnog spiska zadataka, datih u ispitnom katalogu. Ispitni odbor za svaki pojedinačni zadatak propisuje uslove rada: da li se kompletan zadatak radi pred komisijom ili je zadatak moguće do određene faze, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju, uraditi prije ispita a da se finalizacija zadatka uradi na samom ispitu. Ako se dio zadatka radi prije ispita, član ispitnog odbora treba da ima uvid u tok rada. Tehničko-tehnološka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom.

89

Znanja i vještine koje se provjeravaju i ocjenjuju na ispitima Na ispitima provjeravamo praktična znanja i spretnosti koje su učenici dobili u procesu praktičnog obrazovanja: jednim individualnim ispitnim radom na završnom ispitu; sa do tri zadatka (rada) na međuispitu, po odluci ispitne komisije; odbranom rada. Kandidat priprema dio rada prije ispita, u zavisnosti od vrste zadatka, po odobrenju ispitne komisije. Na ispitu se radi finalizacija rada. Međuispit traje do šest sati i uključuje izradu ispitnog rada, tehničke dokumentacije i usmeni odgovor (odbranu). Završni ispit traje do četiri sata. Usmeni odgovor (odbrana) traje najviše 20 minuta. Ispitna komisija priprema kriterijume za ocjenjivanje, pri čemu za pojedinačne zadatke poštuje sljedeće odnose:

Područje ocjenjivanja Udio Priprema zadatka 20-40% Stručnost i izvođenje (kvalitet) 40-60% Tehnička dokumentacija 0-20% Odbrana 10-20 Ukupno 100%

Kandidat je ocijenjen ocjenom nedovoljan ako je pri izradi (provođenju) rada nezainteresovan, nesamostalan, treba stalnu pomoć nastavnika ili člana komisije, čak i pri rješavanju jednostavnih problema, ako često krši propise o zaštiti na radu ili radne postupke – operacije izvodi nepravilno, odnosno neodgovarajućim redosljedom, kao i kad je upotreba materijala mnogo veća od potrebne, a predviđeno vrijeme za rad prekoračuje za više od 20%. Dozvoljena pomagala Na praktičnom dijelu završnog ispita dozvoljena su sljedeća pomagala: - mašine, alati, uređaji u skladu sa katalogom znanja; - priručnici, udžbenici; - pribor za crtanje, kalkulator. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika. 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA

Red. br. Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

1. Tehnologija Usmeno i pismeno (test)

2. Opšte mašinstvo Usmeno i pismeno (radovi na vježbama)

3. Praktična nastava Ocjena praktičnog rada, usmeni odgovori

4. Uređaji za zavarivanje Usmeno

5. Preduzetništvo Usmeno i pismeno

90

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, realizovali slobodne aktivnosti i obavili profesionalnu praksu. Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni program Zavarivač – potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit se sastoji iz: - pismenog ispita iz Maternjeg jezika i književnosti, - usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta i - praktičnog rada sa odbranom. O tipu ispita iz maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo, odnosno nadležni Savjet. Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Tehnologiju ili Uređaje za zavarivanje. Standardi znanja, razvrstani po taksonomskim stepenima i način provjeravanja dati su u ispitnom katalogu. Uslov za izlazak na ispit je priložen ovjeren dnevnik rada praktične nastave za sve tri godine.

5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, škola bi izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir odluku o usmjerenju. Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima. 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH Programi iz stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako da: - iz nastavnog plana izostavljaju se predmeti Fizičko vaspitanje i slobodne

aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu dobrovoljno priključiti;

- škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja;

- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego uslovi koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle;

- provjeravanje znanja izvodi se putem ispita pri, čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad) određeni obrazovnim programom;

- odrasli ne polažu međuispit kod dualnog obrazovanja. 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Red. br.

Naziv predmeta Izvođač nastave Stručna sprema Profil stručne spreme –

područje rada

1. Tehnologija Nastavnik Visoka Mašinstvo i obrada metala

2. Opšte mašinstvo Nastavnik Visoka Mašinstvo i obrada

metala

91

Red. br.

Naziv predmeta Izvođač nastave Profil stručne spreme – Stručna sprema područje rada

3.

Praktična nastava

Nastavnik Instruktor

Viša Srednja Srednja

Mašinstvo i obrada metala, prethodno obrazovanje za zavarivača Majstorski ispit za zavarivača VKV – V stepen zavarivač Majstorski ispit za zavarivača VKV – V stepen zavarivač

4. Uređaji za zavarivanje Nastavnik Visoka Mašinstvo i obrada

metala

5. Preduzetništvo Nastavnik Visoka Ekonomija

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA Obrazovni program može da se izvodi u školskom ili dualnom obliku 9. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Vrste nastave

Broj časova kod kojih se

odjeljenje dijeli na grupe

Red. br. Naziv predmeta Razred Ukupno

časova

T V P T V P I 72 56 16 1. Tehnologija

II 72 56 16 I 108 72 36

2. Opšte mašinstvo II

108 72 36

II 72 56 16 3. Uređaji za

zavarivanje III 66 52 14

4. Preduzetništvo III 33 33

I 360 360 360 II 432 432 432 5. Praktična nastava III 660 660 660

T- teorijska nastava V- vježbe P- praktična nastava 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.

92

Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova godišnje, a u trećem razredu 33 časa godišnje). Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio godišnjeg plana rada škole i to: Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta, - ekološke aktivnosti, - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim

programom koji se realizuje, - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna, - informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i internet klub i dr.), - socijalni rad učenika; - organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr.

Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 11. PROFESIONALNA PRAKSA Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne godine, u skladu sa nastavnim planom. Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole. Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručno-teorijskih predmeta. O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice, šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije. Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama u odjeljenskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

93

zavarivaČ - gov.me · pdf file- osposobiti učenika za zavarivanje električnim lukom u...

Documents