Zatita intelektualne svojine sa posebnim osvrtom na pravni reim BiH-a

Zatita intelektualne svojine sa posebnim osvrtomna pravni reim BiH-aPredmetni nastavnik: Studenti:Dr sc.Hajro Kofrc, vanr.prof. Agi Amina, I-3088/12 Alii Aida, I-2992/12 ilimkovi Sabrina, I-2995/12

Patenti, igovi, autorska djela, i ostale duhovne tvorevine nerijetko su predmet poslovnih odnosa, operacija i aktivnosti, a istovremeno se i kao poseban oblik svojine unose u imovinu poslovnog subjekta. Raspolaganje i koritenje ovih prava obezbjeuje ekonomski rast odreenog subjekta, ali i utie na nacionalno bogastvo jedne zemlje. Uspjenost u njihovom plasmanu i upotrebi obezbjeuje stepen uspjenosti njihovih vlasnika i nosilaca. Oni mogu biti i predmet raznih zlonamjernih aktivnosti, kao i povod nepotedne i nepotene borbe konkurenata. Njihova pojava na tritu esto je rezultat dobro kreiranog nastupa, osmiljenog marketinga i odgovarajuih stratekih odluka. UVODetvrti dio bavi se pravnim prometom intelektualne svojine, gdje se ogleda njen pravi znaaj u drutvu.U prvom dijelu obraen je pojam intelektualne svojine, podjela, te organizacije koje se bave zatitom intelektualne svojine.Drugi dio detaljnije obrauje zatitu industrijske svojine, kao vrstu intelektualne svojine, odnosno njenih pojava i odnosa koji nastaju u drutvu, kao to su tehnike inovacije, know-how, industrijski dizajn, robni i usluni igovi, geografske oznake porijekla, modele i uzorke.Trei dio se odnosi na detaljniju obradu dijela intelektualne svojine, autorsko i srodna prava, te njihovu zatitu u pravnim sistemima drave.Svjetska trgovinska organizacija (WTO), u Sporazumu u trgovinskim aspektima, prava intelektualne svojine (TRIPS), utvruje prava koja se ljudima priznaju za proizvode njihovog umnog stvaralatva. Prava intelektualne svojine mogu biti ugroena od razliitih subjekata i na razliite naine. Da bi se obezbijedila njihova sigurnost, odnosno sigurnost njihovih tvoraca predviaju se razliiti tipovi zatite.Zatita intelektualne svojineU poetku, ova pravna disciplina razvijala se kao dio trgovakog ili graanskog prava, da bi zbog svoje osobenosti postala posebna grana koja obuhvata pravne norme kojima se regulie skup duhovnih tvorevina povodom kojih, njihovi tvorci-autori imaju zakonom odreena ovlatenja moralnog i imovinskog karaktera, odnosno to je zajedniki naziv za pravo industrijske svojine i autorsko pravo.5Intelektualna svojina je skupni naziv za umjetniko stvaralatvo i industrijsko vlasnitvo, odnosno zajedniki naziv za sva prava s obzirom na intelektualne tvorevine i u vezi s njima.

Prema savremenom shvatanju obuhvata, slijedea prava:

- Pravo industrijskog vlasnitva - Autorsko pravo (znanstvena i umjetnika djela, ukljuujui djela primjenjenih umjetnosti i industrijskog dizajna) - Susjedna ili srodna prava (pravo umjetnika izvoaa, tonske zapise, audiovizuelna djela) - Pravo na nauna otkria, kao posebno pravo - Sva ostala prava koja pripadaju intelektualnoj djelatnosti na podruju nauke, industrije i umjetnosti, i sl.Institucionalni okvir u BiH-iZnaajno unapreenje sistema zatite prava intelektualne svojine u BiH-u, izvreno je donoenjem Zakona o osnivanju Instituta za standarde, mjeriteljstvo i i intelektualno vlasnitvo BiH i propisima za njegovo provoenje.U skladu sa Zakonom o osnivanju Instituta za standarde, mjeriteljstvo i intelektualno vlasnitvo osnovan je poseban Institut za standarde, sa sjeditem u Banja Luci, Institut za mjeriteljstvo sa sjeditem u Sarajevu, i Institut za intelektualno vlasnitvo BiH sa sjeditem u Mostaru.Pronalazako pravo je sistem pravnih normi koje imaju za cilj da reguliu pravnu zatitu rezultata pronalazakog rada. S obzirom da postoje razlike u stepenu novosti i invetivnosti kod razliitih rezultata pronalazakog rada, te se razlikuju i pojedini oblici.Pronalaza ima odreena moralna i imovinska ili materijalna prava.Sutina moralnih prava, je u tome, da se pronalaza naznai u svim registrima, spisima, publikacijama, dok se imovinska prava sastoje od:

-Prava koritenja svog pronalaska-Prava stavljanja u promet proizvoda-Prava raspolaganjaZatita industrijske svojinePronalazako pravo:Pravo i industrijski dizajn:Modeli i uzorci, su dva osnovna tipa kategorije industrijske svojine, koji imaju za cilj zatitu industrijskog oblikovanja, odnosno dizajna.

Model je pravo kojim se titi geometrijsko tijelo koji predstavlja novi spoljni oblik odreenog industrijskog ili zanatskog proizvoda. On moe biti geometrijsko tijelo ili plastina forma u prostoru. Radi se o trodimenzinalnoj kreaciji.

Uzorak je pravo kojim se titi nova slika ili crte koji moe da se prenese, na odreeni industrijski ili zanatski proizvod, ili njegov dio. Po pravilu, uzorak je dvodimenzinalan, ali se u zadnje vrijeme sve vie pojavljuju trodimenzinalni uzorci, u reljefnoj formi.

Industrijski dizajn uiva dvostruku pravnu zatitu, odnosno ima odreena imovinska i moralna prava (da bude naznaen kao autor u prijavi, registru i ispravama, koje se na njih odnose). Imovinska prava su:ekonomsko iskoritavanje, imonopolsko pravo.

Znakovi razlikovanja Znakovi razlikovanja odnose se na dvije vrste znakova:

- Robne igove i uslune igove, i - Geografske oznake porijekla proizvoda.

Svi znakovi razlikovanja, da bi mogli da uivaju pravnu zatitu, moraju da ispune dva uslova:

- Distinktivnost, koja znai da svi znakovi koji slue za razlikovanje i obiljeavanje robe, moraju se razlikovati od postojeih i da budu novi u privrednom prometu, i

- Primjenjivost u privrednom prometu, bez obzira o kojem se proizvodu radi.Robni igovi i usluni igovi

ig je pravo kojim se titi znak koji se moe grafiki prikazati i koji je podoban za razlikovanje roba, odnosno usluga jednog uesnika u privrednom prometu od istih ili slinih roba, odnosno usluga drugog uesnika u privrednom prometu .

Autorsko pravo je skup pravnih normi kojima se reguliu drutveni odnosi i pojave u vezi sa stvaranjem i koritenjem autorskog djela iz oblasti nauke, knjievnosti i umjetnosti. Autorsko pravo, u sutini, obuhvata objektivno i subjektivno autorsko pravo.Objektivnim autorskim pravom obuhvataju se norme koje odreuju pojam i vrste autorskog djela, sadrina subjektivnog autorskog prava su prava i ovlatenja, vremensko trajanje pravne zatitte, prenos autorskog prava, i posebni vidovi pravne zatite koji stoje na raspolaganju u sluaju povrede nekog od njegovih prava. Odnosno, subjektivno autorsko pravo predstavlja ono pravo koje se priznaje autorima kao tvorcima naunog, knjievnog i umjetnikog djela na jegovoj duhovnoj tvorevini.ZATITA AUTORSKIH PRAVA I SRODNA PRAVADa bi se neka duhovna tvorevina smatrala autorskim djelom, potrebno je: - Da djelo bude u nekoj izraajnoj formi- Da djelo bude originalnoPrava autora

Autor djela je fiziko lice koje je stvorilo djelo. Autorska prava pripadaju autoru od trenutka stvaranja autorskog djela i nisu uvjetovana ispunjenjem bilo kakvih formalnosti.Subjektivno autorsko pravo obuhvata dvije vrste ovlatenja koje ima autor kao tvorac nekog naunog djela ili sl, djela:Moralna prava Imovinska prava autora

Zatita autorskih prava

Raunarski programi kao autorska djela i dio prava intelektualne svojine, kod nas uivaju zatitu u okviru autorskog a ne patentnog prava. Zakon o autorskim i srodnim pravima, kao moderan zakon nije mogao urediti sva pitanja, kao to je pitanje odreivanja detaljnijih naknada za izvoenje muzikih djela, a neka i ne spadaju u domen tog zakona, a od posebnog su znaaja za efikasniju zatitu prava intelektualne svojineRazvoj kompjuterske industrije i informatike, kao znaajne privredne grane, zasluuju sve bolju i kvalitetniju pravnu regulativu na nacionalnom i meunarodnom planu !

Srodna pravaMoe se rei da srodna prava obuhvataju autorska djela koja se izvode na poseban nain. U ova prava spadaju:- Izvoako pravo- Fonografsko pravo- Radiodifuzno pravo, i- Pravo proizvoaa baze podatakaLice ije je autorsko pravoili srodno pravo povrijeeno moe zahtijevati zatitu tog prava zahtjevima predvienim Zakonom o autorskim i srodnim pravima, i naknadu tete predvienu zakonom koji regulira obligacione odnose.

Prava intelektualne svojine dobijaju svoj pravi znaaj u prometu, kada su dostupna veem broju subjekata, odnosno u pravnom prometu izmeu pravnih lica, i tada je njihova zatita neophodna. To vie to ova prava predstavljaju znaajan oblik imovine pravnih lica. Ovom imovinom oni mogu sami raspolagati i koristiti ih na osnovu ovlatenja koja imaju kao njihovi nosioci. To znai, da samo nosilac prava ili lica koja on ovlasti mogu ova prava da prenose ili ustupaju na koritenje drugim licimaPostoji opti dogovor o pozitivnom dvosmjernom odnosu izmeu intelektualne svojine i meunarodne trgovine. Podaci Meunarodnog monetarnog fonda pokazuju da je trgovina patentima rasla skoro duplo bre nego trgovina robom izmeu 1988. i 1996. Sistem intelektualne svojine takoe podstie ekonomski razvoj obezbjeenjem baze za poslovne transakcije, kao to je licenciranjePRAVNI PROMET PRAVA INTELEKTUALNE SVOJINEMeu ugovorima koji raspolau ovim pravima, posebno mjesto imaju:

Ugovor o cesiji;Ugovor o licenci;Ugovor o osnivanju mjeovitih preduzea i drutava;Ugovor o ulaganju;Ugovor o transferu tehnologije;Ugovor o dugoronoj proizvodnoj kooperaciji;Ugovor o franizingu;Joint venture ugovor, i Autorski ugovor.

Znaaj koji pronalasci i njihovo iskoritavanje imaju, doveo je do toga da su mnoge drave postavile odreena ogranienja za nosioce patenata. Ta ogranienja se tiu obavezne licence i slubene licence kod patenata, i zakonske licence kod autorskih prava. U sutini one predstavljaju i prenos prava na druge onda kada se to ne ostvaruje.

Intelektualna svojina donosi korist drutvu, a naroito potroaima, dodavanjem vrijednosti i obezbjeenjem garancije kvaliteta. Robni igovi i geografske oznake omoguavaju potroaima da naprave diferencijaciju izmeu roba i usluga od raznih proizvoaa i da izaberu proizvode prema proizvoaima ijem ugledu najvie vjeruju. ZAKLJUAKRadi obezbjeenja inventivnosti i kreativnosti u poslovanju u pravno-ekonomskom sistemu jedne zemlje, postoji potreba za koritenjem tuih znanja, iskustava, pronalazaka, koja moraju biti zatiena u skladu sa nacionalnim, odnosno meunarodnim zakonodavstvom (World Intellectal Property Organization WIPO), ili pak, ne postoji potreba za njihovom zatitom (know-how). Primjenom odgovarajuih oblika zatite intelektualne svojine, privredni sistemi zemalja mogu obezbijediti neometano poslovanje koje e pridonijeti razvoju zajednice.Osnovni specifini oblici zatite, obezbjeuju se:

Putem prava industrijske svojine (patenti za pronalaske, korisni modeli, industrijski dizajn, igovi, itd.), koja se odnose na rezultat kreacije uma u korisnom proizvodu, ili stavljanje komercijalnog simbola na takav proizvod, i

Putem autorskog prava, koje se odnosi na rezultat umjetnikih ili korisnih kreacija uma.Zatitu novih proizvoda, zatitu prava autora, kao i onih koji koriste ta prava u BiH, mogue je ostvariti posredovanjem sistema zatite intelektualnog vlasnitva. Zatitom ovog vlasnitva u BiH bavi se Institut za intelektualno vlasnitvo BiH, kao jedina za to ovlatena upravna organizacija. Dostupnost tehnologija za kopiranje i reprodukciju autorskih dijela, kao i spor sudski sistem, dovode do toga da je zatita intelektualne svojine u bosanskohercegovakom drutvu na vrlo niskom nivou.Zato je neophodno osposobiti Institut za intelektualno vlasnitvo, i raditi na unapreenju njegovih kapaciteta, zatim intezivirati saradnju izmeu sudova, trinih inspekcija, carina i policijskih snaga radi efikasnije borbe protiv krivotvorenja. Takoe je neophodno pratiti tehnoloki napredak i, u skladu s tim, struno osposobljavati osoblje koje radi na razmatranju prijava u oblasti zatite autorkog i srodnih prava.

Zatita intelektualne svojine je od posebnog znaaja za informaciono komunikacione tehnologije. Moderne tehnologije daju mogunost repliciranja i distribucije intelektualne svojine putem informaciono komunikacione tehnologije, brzo i jednostvno.Hvala na panji