zapis i podstawy konstrukcji mechanicznychmechatronika.mechanik.edu.pl/rysunek_techniczny-1... ·...
TRANSCRIPT
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 1
ZAPIS UKŁADU WYMIARÓW. RODZAJE RYSUNKÓW
Rysunek przedmiotu wykonany w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych przedstawia jedynie jego kształt. W celu wykonania przedmiotu, niezbędne jest podanie jego wymiarów. Układ wymiarów stanowi liczbowy zapis cech konstrukcyjnych przedmiotu
Na wymiar rysunkowy składają się następujące elementy: linia wymiarowa, pomocnicza linia wymiarowa, liczba
wymiarowa, znaki wymiarowe. Linia wymiarowa jest to cienka linia zakończona grotami
dotykającymi ostrzem linii rysunkowych lub ich przedłużenia.
Rys. 1. Linie wymiarowe
Pomocnicza linia wymiarowa jest linią cienką, która
stanowi przedłużenie linii rysunku lub jest styczna do linii rysunku co pozwala umieszczać wymiary poza zarysem przedmiotu.
Pomocnicze linie wymiarowe
Rys. 2. Pomocnicze linie wymiarowe
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 2
Groty linii wymiarowych
Rys. 3. Różne postacie grotów linii wymiarowych
Groty można zastępować cienkimi kreskami o długości co najmniej 3,5 mm i nachylonymi pod kątem 45o do pomocniczych linii wymiarowych lub kropkami o średnicy ok. 1 mm.
Rys. 4. Przykłady zakończenia linii wymiarowych
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 3
Linia wymiarowa powinna być równoległa do kierunku wymiaru natomiast pomocnicza linia wymiarowa jest zwykle prostopadła do kierunku wymiaru
Rys. 5. Położenie linii wymiarowych względem linii rysunkowych
Liczba wymiarowa podaje wartość wymiaru w odpowiednich jednostkach (np. długość, szerokość, wysokość, głębokość, średnicę, kąt, itp.)
Wymiary liniowe podaje się w „mm”. jeżeli wymiary podawane są w innych jednostkach to za liczbą wymiarową należy podać oznaczenie jednostek. Wymiary kątowe podaje się w stopniach, minutach i sekundach.
Rys. 6. Przykłady zapisu liczb wymiarowych
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 4
Podczas konstruowania zaleca się przyjmować wymiary z tzw. ciągów normalnych. Ciąg o niższym wskaźniku jest uprzywilejowany względem ciągu o wyższym wskaźniku. Tablica 1. Fragment tablicy wymiarów normalnych
Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 40 Ra 5 Ra 10 Ra 20 Ra 401,0 1,0 1,0 1,0 10 10 10 10 100 100 100 100
1,05 10,5 1051,1 1,1 11 11 110 110
1,15 11,5 1151,2 1,2 1,2 12 12 12 125 125 120
1,3 13 1301,4 1,4 14 14 140 140
1,5 15 1501,6 1,6 1,6 1,6 16 16 16 16 160 160 160 160
1,7 17 1701,8 1,8 18 18 180 180
1,9 19 1902,0 2,0 2,0 20 20 20 200 200 200
2,1 21 2102,2 2,2 22 22 220 220
2,4 24 2402,5 2,5 2,5 2,5 25 25 25 25 250 250 250 250
2,6 26 2602,8 2,8 28 28 280 280
3,0 30 3003,2 3,2 3,2 32 32 32 320 320 320
3,4 34 3403,6 3,6 36 36 360 360
3,8 38 3804,0 4,0 4,0 4,0 40 40 40 40 400 400 400 400
Zapis liczb wymiarowych na rysunkach
Do opisu małych wymiarów można używać linii odniesienia
Rys. 7. Przykład zapisu małych wymiarów
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 5
Należy przerwać linie rysunku w przypadku kolizji z liczbą wymiarową
Rys. 8. Zapis liczb wymiarowych w przypadku kolizji z liniami rysunku Linia wymiarowa przedmiotu przerwanego nie jest
przerwana
Rys. 9. Zapis wymiaru w przypadku przerwania przedmiotu na rysunku W przypadku gdy liczba wymiarowa nie odpowiada
podziałce rysunku to należy ją podkreślić
Rys. 10. Zapis wymiaru w przypadku braku zgodności liczby wymiarowej z rzeczywistą wartością wymiaru na rysunku
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 6
Znaki wymiarowe są to odpowiednie dodatkowe symbole określające cechy geometryczne przedmiotu wymiarowanego w celu uproszczenia jego zapisu, np. R, ø, SR, Sø, M i inne.
Zastosowanie znaków wymiarowych zostanie pokazane na przykładach w dalszej części wykładu. ZASADY OGÓLNE ROZMIESZCZANIA WYMIARÓW
NA RYSUNKACH
1) Wymiary powinny być rozmieszczone w taki sposób aby najłatwiej było je czytać patrząc na rysunek z dołu lub z prawej strony. 2) Należy unikać przecinania się linii wymiarowych. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach przecinanie pomocniczych linii wymiarowych.
Rys. 11. Niepoprawne i poprawne usytuowanie linii wymiarowych na rysunku
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 7
3) Wymiarowanie jest przejrzyste jeżeli wymiary są rozmieszczone na tych rzutach, na których elementy wymiarowane są najlepiej widoczne, czyli raczej na przekrojach a nie na widokach. W przypadku przedmiotów obrotowych wskazane jest rozmieszczanie wymiarów w rzucie przedmiotu na płaszczyznę równoległą do jego osi.
Rys. 12. Rozmieszczanie wymiarów na widokach i przekrojach
4) Linie wymiarowe średnic przecinają się w ich środku
Rys. 13. Wymiarowanie średnic okręgów współśrodkowych
5) Należy unikać niewidocznych zarysów i powierzchni przedmiotów narysowanych liniami kreskowymi. W takim przypadku wskazane jest wykonanie dodatkowego rzutu.
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 8
WYMIAROWANIE CHARAKTERYSTYCZNYCH FRAGMENTÓW PRZEDMIOTÓW
WYMIAROWANIE ŚREDNIC POWIERZCHNI OBROTOWYCH
Dla oznaczania średnicy liczbę wymiarową poprzedza się
znakiem wymiarowym (symbolem) ø. Znaku ø nie podaję się przy wymiarowaniu średnic gwintów oraz w przypadku podawania średnicy w postaci symbolu literowego np. d lub D.
Znak wymiarowy ø
Rys. 14. Przykłady zapisu średnicy z użyciem znaku wymiarowego ø oraz symbolu literowego „d”
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 9
Wymiarowanie średnic powierzchni obrotowych w rzucie na płaszczyznę równoległą do osi obrotu można uprościć w ten sposób, ze linię wymiarową średnicy rysuje się z jednej strony osi a następnie urywa po przeciągnięciu za oś ok. 8 – 10 mm.
a) b)
Rys. 15. Wymiarowanie średnic: a) na półwidoku; b) na półwidoku-półprzekroju
Rys. 16. Wymiarowanie średnic na przekroju
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 10
WYMIAROWANIE PROMIENI KRZYWIZNY Przy wymiarowaniu promieni przed liczbą wymiarową
pisze się znak wymiarowy R. Linie wymiarową prowadzi się od środka krzywizny do linii zarysu krzywizny.
Znak wymiarowy R
Rys. 17. Przykłady zastosowania znaku wymiarowego „R” do
wymiarowania promieni
WYMIAROWANIE ŚREDNIC I PROMIENI POWIERZCHNI KULISTYCH
Wymiary średnic i promieni powierzchni kulistych
należy poprzedzić literą S
Rys. 18. Oznaczanie średnic i promieni powierzchni kulistych
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 11
WYMIAROWANIE KĄTÓW Przy wymiarowaniu kąta linia wymiarowa jest łukiem
zatoczonym z wierzchołka kąta, pomocnicza linia wymiarowa jest przedłużeniem kąta. Liczba wymiarowa powinna być napisana prostopadle do dwusiecznej kąta. Kąty można również podawać na rysunkach za pomocą wymiarów liniowych.
W takim przypadku pomocnicze linie wymiarowe mogą się przecinać
Rys. 19. Przykłady wymiarowania kątów Kąty stożków, ostrosłupów, klinów można wymiarować
za pomocą zbieżności lub pochylenia.
2
tgL2
2d1dC α=−= 2
tg2L
2d1dC α=−=
Symbol pochylenia Symbol zbieżności
Rys. 20. Wymiarowanie zbieżności i pochylenia
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 12
Uprzywilejowane wartości kątów: 120°, 90°,60°,45°,30°, Zbieżności: 1:3,1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500 Pochylenia: 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500
WYMIAROWANIE STOŻKÓW
Rys. 21. Wymiarowanie stożków
WYMIAROWANIE ŚCIĘĆ KRAWĘDZI WAŁKÓW I OTWORÓW
Rys. 22. Wymiarowanie ścięć
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 13
WYMIAROWANIE POGŁĘBIANYCH OTWORÓW
Rys. 23. Wymiarowanie pogłębień otworów
WYMIAROWANIE ROWKÓW WPUSTOWYCH
Rys. 24. Wymiarowanie rowków wpustowych
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 14
WYMIAROWANIE ELEMENTÓW O PRZEKROJACH KWADRATOWYCH
Na rysunku 25 pokazano różne warianty wymiarowania
elementów, których przekrój jest kwadratem w zależności od położenia względem rzutni.
Rys. 25. Przykłady wymiarowania elementów o przekroju kwadratowym
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 15
WYMIAROWANIE ELEMENTÓW O PRZEKROJACH WIELOKĄTÓW FOREMNYCH
Na rysunku 26 pokazano różne warianty wymiarowania
elementów których przekrój jest sześciokątem w zależności od położenia względem rzutni.
Rys. 26. Przykłady wymiarowania elementów o przekroju sześciokątnym
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 16
ZASADY WYMIAROWANIA 1. Zasada wymiarów koniecznych
Należy podać wszystkie wymiary niezbędne do wykonania narysowanego przedmiotu, a w szczególności wymiary gabarytowe. 2. Zasada niepowtarzania wymiarów
Każdy wymiar powinien być podany tylko raz, niezależnie od liczby rzutów ani liczby arkuszy, na których jest przedmiot narysowany. 3. Zasada niezamykania łańcucha wymiarowego Łańcuch wymiarowy jest to układ wielu wymiarów
odpowiednio uporządkowanych. Łańcuch taki powinien być otwarty tzn. zawierać wszystkie wymiary z wyjątkiem jednego najmniej ważnego, który można obliczyć. 4. Zasada pomijania wymiarów oczywistych
Wymiary oczywiste wynikające z prostopadłości i równoległości linii rysunkowych oraz z symetrii przedmiotu należy pominąć. 5. Zasada wymiarowania od baz
Wymiarowanie powinno uwzględniać proces konstruowania, wykonania przedmiotu i pomiary w trakcie kolejnych faz tego procesu. Należy obrać odpowiednie powierzchnie przedmiotu jako bazy pomiarowe niezbędne w trakcie jego wykonania. Rozróżnia się w związku z tym bazy: konstrukcyjne, obróbkowe, pomiarowe.
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 17
Łańcuch wymiarowy prosty jest to układ wymiarów położonych jeden za drugim Łańcuch wymiarowy złożony jest to układ wymiarów
dowolnie skierowanych
Rys. 27. Łańcuch wymiarowy prosty
Łańcucha wymiarowego nie należy zamykać, najmniej
ważny wymiar powinien być wymiarem „wyliczonym” !!! W szczególnych przypadkach wymiar „domykający” podaje
się w nawiasach.
O
Wymiary przekreślone są wymiarami „domykającymi” i nie należy ich podawać
Rys. 28. Łańcuch wymiarowy złożony pracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 18
RODZAJE WYMIAROWANIA
Wymiarowanie równoległe - polega na podawaniu wszystkich wymiarów od jednej bazy (powierzchni lub linii)
Płaski prostokątny układ współrzędnych tworzą dwie bazy wzajemnie prostopadłe
Rys. 29. Wymiarowanie równoległe w prostokątnym układzie
współrzędnych Płaski biegunowy układ współrzędnych tworzą dwie bazy np. oś
symetrii i wybrana linia zarysu przedmiotu
Rys. 30. Wymiarowanie w biegunowym układzie współrzędnych
Wymiarowanie równoległe stosowane jest wówczas gdy
zachodzi potrzeba uzyskania dokładności wymiarów względem jednej bazy
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 19
Wymiarowanie szeregowe - polega na podawaniu wymiarów jeden za drugim Wymiarowanie szeregowe we współrzędnych prostokątnych W takim przypadku można podać wymiar „domykający”
Rys. 31. Wymiarowanie szeregowe w prostokątnym układzie współrzędnych
Wymiarowanie szeregowe we współrzędnych biegunowych
Rys. 32. Wymiarowanie szeregowe w biegunowym układzie współrzędnych
Wymiarowanie szeregowe jest stosowane w przypadku
potrzeby uzyskania dokładnego położenia elementów przedmiotu względem siebie a nie względem wybranej bazy.
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 20
Wymiarowanie mieszane (szeregowo-równoległe) stanowi połączenie obydwu metod wymiarowania, jest najczęściej stosowane ponieważ pozwala na uniknięcie ich wad a równocześnie umożliwia uwzględnienie wymogów procesu technologicznego.
Rys. 33. Przykład wymiarowania mieszanego
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 21
RODZAJE RYSUNKÓW
Rysunki wykonawcze są to rysunki na podstawie których będą wykonywane części mechaniczne. Powinny być rysowane w podziałce 1:1, a jeżeli nie jest to możliwe w pomniejszeniu 1:2 lub wyjątkowo 1:5. Małe części o skomplikowanych kształtach rysuje się w powiększeniu. Na rysunkach wykonawczych podaje się: wymiary, rodzaj materiału, masę oraz inne informacje niezbędne do wykonania przedmiotu z żądaną dokładnością i parametrami technicznymi. Rysunki złożeniowe przedstawiają przedmioty złożone z różnych elementów. W zależności od stopnia złożoności mogą być mniej lub bardziej skomplikowane. Przedstawiają szczegółowo kompletne maszyny lub urządzenia, wzajemne usytuowanie zespołów (np. przekładnia, silnik, pompa) w układach złożonych (samochód, obrabiarka itp.) oraz budowę pojedynczych zespołów i podzespołów. W zasadzie na rysunkach złożeniowych nie podaje się wymiarów. Rysunki zestawieniowe posiadają cechy rysunku złożeniowego i wykonawczego. Podaje się na nich wymiary oraz wymagania dotyczące wykonania . Rysunki tego typu są wykonywane dla przedmiotów o małej złożoności.
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 22
PRZYKŁADY WYMIAROWANIA NA RYSUNKACH
Rys. 34. Typowy rysunek wykonawczy
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 23
Rys. 35a. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 1/2 (rzut główny – lewa połowa formatu A3)
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 24
Rys. 35b. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 1/2
(rzut z lewej strony – prawa połowa formatu A3)
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 25
Rys. 35c. Rysunek złożeniowy chwytaka, arkusz 2/2 (tabliczka rysunku z wykazem części - format A4)
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 26
Rys. 36. Rysunek wykonawczy jednej części chwytaka
Opracował J. Felis
Zapis i Podstawy Konstrukcji Wymiarowanie. Rodzaje rysunków 27
Opracował J. Felis
Literatura: 1. Bober A., Dudziak M.: Zapis Konstrukcji. Wydawnictwo Politechniki
Poznańskiej . Poznań 1996. 2. Dobrzański T. Rysunek Techniczny Maszynowy. WNT, Warszawa,
2004. 3. Paprocki K.: Zasady Zapisu Konstrukcji. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2000. 4. Rydzanicz I.: Zapis Konstrukcji. Podstawy. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 1996. 5. PN-ISO 129. Wymiarowanie. Zasady ogólne. Metody wykonania i
oznaczenia specjalne